Straatsburg

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Straatsburg / Strasbourg

Land: Frankryk
Gewes (région): Elsas (Alsace)
Département: Bas-Rhin (Neder-Ryn)
Koördinate: 48° 35'N, 7° 44'O
Oppervlakte: 78,26 km²
Bevolking: 272 800 (skatting 2004)
Bevolkingsdigtheid: 3 486 / km²
Hoogte: 132-151 m bo seespieël
Burgemeesteres: Fabienne Keller (2001-2007)


Straatsburg (Frans: Strasbourg) is die hoofstad van die gewes (région) Elsas in die noordooste van Frankryk, met 272 800 inwoners in die stad (2004) en sowat 650 000 in die metropolitaanse gebied (1999). Die stad is ook die hoofstad van die département Bas-Rhin. Straatsburg lê teen die Illrivier, die Ryn-Rhône- en die Ryn-Marne-kanaal en beskik oor 'n rivierhawe. Die stad is 'n sentrum van die motor-, voedsel-, tekstiel- en masjienbounywerhede.

Straatsburg is die setel van die Europese Raad en die Europese Geregshof van Menseregte. Saam met die Belgiese hoofstad Brussel is dit ook die setel van die Europese Parlement.

Straatsburg: Die Illrivier
Vergroot
Straatsburg: Die Illrivier


Inhoud

[wysig] Geskiedenis

Oordekte brûe in La Petite France
Vergroot
Oordekte brûe in La Petite France

Straatsburg word tydens die heerskappy van die Romeinse keiser Augustus in die jaar 12 v.C. as Argentoratum ("Stad by die Rivier") gestig. Aanvanklik is dit 'n militêre kamp van die Agte Legioen naby die Romeins-Germaanse grens (limes), wat in dié gebied deur die Ryn gevorm word; tog begin mettertyd aan die westelike kant van die kamp 'n siviele nedersetting (canabae) groei. Ingevolge die uitbreiding van die Romeinse Ryk verskuif die grens na die ooste, en Argentoratum dien as 'n belangrike binnelandse hawestad teen die Ryn. Sedert die 4de eeu n.C. is die stad 'n biskopsetel. Die Hunne beset en verwoes die stad in die jaar 451.

In die jaar 496 word die stad by die Frankiese Ryk ingelyf. In die 6de eeu vestig groepe Alemanne hulle in die gebied, wat gou gegermaniseer word. Die stad kry die Germaanse naam Straatsburg (wat in dokumente in sy gelatiniseerde vorm Strateburgum gebruik word, "Die Vesting by die Straat"). In die jaar 842 word die Straatsburgse Ede in die stad afgelê, wat as die oudste teks in die Franse taal en as die eerste dokument, wat van die verdeling van die Frankiese Ryk in 'n Frans- en Duitstalige gebied getuig, beskou word. Met die Verdrag van Mersen word Straatsburg in 870 Oos-Frankies. Tussen 982 en 1262 slaag die biskoppe daarin om die stad uit die hertogdom te los en onder die heerskappy van die bisdom te bring. In die jaar 1015 ontstaan 'n basilika in die romaanse boustyl.

In die Middeleeue groei Straatsburg tot 'n belangrike ekonomiese sentrum en word in 1262 'n Vrye Ryksstad. Hoogaangeskrewe geleerdes vestig die goeie naam van die stad as 'n Europese sentrum van die mistiek en later van die humanisme. Die katedraal van Straatsburg, wat in 1439 voltooi is, staan tot by die jaar 1874 met sy toring van 142 meter as die hoogste gebou ter wêreld bekend. Sedert 1482 is die politieke bedeling van die stad volgens stande georganiseer.

In die 16de eeu beleef Straatsburg sy bloeitydperk as Vrye Ryksstad. Tydens die Reformasie kies Straatsburg die Lutheraanse kant, die stad sluit hom egter op die Ryksdag van Augsburg nie by die Protestantse Confessio Augustana aan nie, maar verkies om saam met die stede Memmingen, Konstanz en Lindau 'n eie belydenis af te lê, die sogenaamde Tetrapolitana, wat deur Martin Bucer en Capito opgestel word.

Place de la Cathédrale
Vergroot
Place de la Cathédrale

In 1605 begin die Straatsburgse drukker en boekhandelaar Johann Carolus om gedrukte uitgawes van sy tot dusver handgeskrewe nuusversamelings uit te gee. Die nuusblad, wat onder die titel Relation verskyn, word in die perswetenskap as die eerste gedrukte koerant ter wêreld beskou.

Vanaf 1648 is die Franse konings die beskermhere van die Elsassiese Ryksstede. Franse troepe beset die stad in September 1681, en in 1697 word Straatsburg volgens die Vredesooreenkoms van Ryswyk vir goed by Frankryk ingelyf. Alhoewel die stad, sy taal en sy kultuur nog Duits bly, word Protestante van loopbane in die staatsdiens uitgesluit en die katedraal weer as 'n Rooms-Katolieke Kerk gebruik.

Looiersbuurt in Petite France, Straatsburg
Vergroot
Looiersbuurt in Petite France, Straatsburg

In die jare 1770 en 1771 studeer die bekendste Duitse digter, Johann Wolfgang von Goethe, aan die Universiteit van Straatsburg. Die stad is in dié tydperk een van die sentrums van die literêre beweging Sturm und Drang, en digters soos Jakob Michael Reinhold Lenz en Johann Gottfried von Herder woon hier. In die tyd van die Franse Rewolusie komponeer Claude-Joseph Rouget de l'Isle op 25 April 1792, tydens 'n dinee wat deur die burgemeester Frédéric de Dietrich georganiseer is, die nuwe Franse volkslied Marseillaise in Straatsburg, wat later ook 'n toevlugsoord vir Duitse rewolusionêres soos die digter Georg Büchner is.

Met die industrialisering in die 19de eeu verdriedubbel die bevolkingstal tot 150 000 inwoners. Na die Franko-Pruisiese Oorlog van 1870 en 1871 moet Frankryk die gebied Elsas-Lotaringe aan die nuut gestigte Duitse Ryk afstaan. Straatsburg is sedert 1870 deur Pruisiese troepe beset. Later word dit die hoofstad van die gewes, wat net 'n laer status as "Reichsland" (Ryksland) het.

Die hoofkwartier van die Duits-Franse televisiekanaal ARTE
Vergroot
Die hoofkwartier van die Duits-Franse televisiekanaal ARTE

Naas Metz en Keulen word Straatsburg na 1871 as een van die belangrikste Duitse vestings in die weste versterk, terwyl in die omgewing forte op strategiese plekke gebou word.

As gevolg van die Eerste Wêreldoorlog moet Duitsland die stad in die Vredesoorkoms van Versailles van 1919 weer aan Frankryk afstaan. In ooreenstemming met die 14 voorstelle wat deur die Amerikaanse president Wilson voorgelê is, vind in Elsas-Lotaringe geen referendum plaas nie. Die stad is in dié tyd nog oorwegend Duitstalig, en daar is ook soldate uit die Elsas wat in die oorlog lojaal aan Duitsland is.

In die tyd tussen die Duitse inval in Pole op 1 September 1939 en die Franko-Britse oorlogsverklaring teen die Duitse Ryk op 3 September 1939 word die stad soons ander grensstede en -dorpe ontruim. Behalwe vir die soldate in die kaserne bly Straatsburg tien maande lank 'n leë stad. In Junie 1940 beset Duitse troepe Straatsburg, tot by sy bevryding deur Franse troepe onder die bevel van generaal Lattre de Tassigny in 1944.

Na die Tweede Wêreldoorlog verbind die burgemeester Pierre Pflimlin hom tot versoening met Duitsland, en Straatsburg word 'n simbool vir die vriendskapsbande tussen die twee lande en die Europese samewerking. Sedert 1948 is Straatsburg die setel van die Europese Raad.

[wysig] Besienswaardighede en argitektuur

Die katedraal Notre-Dame de Strasbourg
Vergroot
Die katedraal Notre-Dame de Strasbourg

Die geskiedkundige stadskern Île de la Cité tussen die twee arms van die kronkelende Illrivier, 'n takrivier van die Ryn, het bewaar gebly en word in 1988 deur die UNESCO tot wêrelderfenisgebied verklaar. Die romaans-gotiese katedraal Notre-Dame van Straatsburg, wat in die tydperk tussen 1176 en 1439 opgerig en in 1547 van sy beroemde astronomiese horlosie voorsien word, is die bekendste baken van die stad, en die plein voor die katedraal is een van die mooiste in Europa. Hy word oorheers deur die wesfasade van die katedraal en is omring deur talle vakwerkhuise in die Alemannies-Suid-Duitse boustyl met soms vier tot vyf verdiepings. Kenmerkend is die steil dakke wat nog eens vier tot vyf verdiepings huisves. Die bekende Haus Kammerzell met sy ryk versierings staan aan die noordelike kant van die plein.

Langs die oewer van die Ill en sy talle kanale lê die sogenaamde Looiersbuurt (Duits: Gerberviertel, Frans: La Petite France) met sy bekoorlike vakwerkboustyl, dakkapelle en klein straatjies.

Die Temple neuf in die historiese stadskern is in 1908 as die grootste Protestantse kerk in Frankryk opgerig. Ander bekende geboue uit die Duitse keisertydperk is die stasie en universiteit van Straatsburg.

Die Synagogue de la Paix (Vredesinagoge) vervang in 1958 die ou sinagoge wat verwoes is.

[wysig] Hoofstad van Europa

Die Europese Parlement in Straatsburg
Vergroot
Die Europese Parlement in Straatsburg
Die Europese Hof van Menseregte
Vergroot
Die Europese Hof van Menseregte

Die idee om van Straatsburg die hoofstad van Europa te maak gaan oorspronklik terug op Winston Churchill. Danksy die tweetalige en bikulturele geskiedenis is Straatsburg uiters geskik om as een van die Europese hoofstede te dien. Dit is die setel van die Europese Raad, die Europese Parlement (saam met Brussel) en die Europese Geregshof van Menseregte, wat soms ook net die "Straatsburgse Hof" genoem word.

Die Europese Parlement beywer hom om 'n einde te maak aan die tweeledige stelsel van parlementêre geboue in sowel Brussel asook Straatsburg, maar dit is vir die Europese regerings om te besluit.

Straatsburg huisves ook 'n aantal Europese organisasies soos die hoofkommando van Eurocorps, die rekenaarsentrum van die Europese polisie Europol, die Sentrale Kommissie van die Skeepvaart op die Ryn en die Europese Register van Artsenymiddels. Daarnaas is dit ook die hoofkwartier van die tweetalige Duits-Franse kulturele televisiekanaal ARTE.

Frankryk en Duitsland is tans ook besig met onderhandelinge oor die stigting van 'n Europese distrik, wat die metropolitaanse gebied van Straatsburg en die Duitse distrik Oretenau oorkant die Ryn sal insluit, met 'n gesamentlike bevolking van 860 000 mense.

[wysig] Musea

  • Die Musée des Beaux-Arts (Museum van Skone Kunste) vertoon skilderye van ou meesters, maar ook van Gustav Klimt.
  • Die Musée d'Alsace behandel die volkskuns en handwerk van die Elsas.
  • Die Musée de l'Art moderne et contemporaine (Museum van Moderne en Hedendaagse Kuns) met sy kenmerkende perdestandbeeld wat op sy dak staan, is een van die bekendste museums van sy soort in Europa.
  • Die Centre Tomi Ungerer behandel die tekenkuns en grafiese werk van die internasionaal bekende kunstenaar uit die Elsas. Speelgoed, fotos en die familieargief is deel van die tentoonstelling.
  • Le Vaisseau (Die Skip), wat in 2005 geopen is, dien as 'n sentrum vir wetenskap en tegnologie vir kinders en jeugdiges tussen drie en vyftien jaar jaar oud.

[wysig] Kuns en kultuur

'n Brug vir voetgangers verbind Straatsburg sedert 2004 met Kehl (Duitsland)
Vergroot
'n Brug vir voetgangers verbind Straatsburg sedert 2004 met Kehl (Duitsland)
  • Die Opéra national du Rhin beskik oor sy eie ballet en orkes, die Orchestre Philharmonique de Strasbourg.
  • Die Théâtre de la Choucrouterie is die kabaret van Roger Siffer, wat sedert 1984 in die gebou van 'n ou suurkoolfabriek bestaan. Die revues word in twee sale in Frans en Elsassies aangebied.

[wysig] Tersiêre onderwys en biblioteke

Die Universiteit van Straatsburg is ook die setel van die Franse Nasionale Skool vir Administrasie (École nationale d'administration). Die universiteit se wortels gaan terug na die jaar 1538, toe Jacques Sturm die Protestantse gimnasium stig. In 1556 kry dit die status van 'n akademie, 1621 dié van 'n universiteit en in 1631 word dit 'n koninklike universiteit. Tydens die Franse Rewolusie word die instelling gesluit en heropen eers in 1870. In 1918 word Frans in plaas van Duits weer as voertaal gebruik. Tydens die Tweede Wêreldoorlog word die universiteit na Clermont-Ferrand verskuif (tot 1945).

Saam met die universiteite van Karlsruhe (Duitsland), Basel (Switserland), Mulhouse (Frankryk) en Freiburg (Duitsland) is die Universiteit van Straatsburg vandag 'n lid van die Europese Konfederasie van Universiteite teen die Opper-Ryn. Dit beskik weens die besondere godsdienstige statuut van die Elsas oor twee godsdienstige fakulteite (Rooms-Katoliek en Protestants), wat deur die staat gesubsidieer word. Sedert die sewentigerjare is die universiteit verdeel in drie instellings: Université Louis Pasteur (Strasbourg I), Université Marc Bloch (Strasbourg II) en Université Robert Schuman (Strasbourg III).

Die grootste openbare biblioteke in Straatsburg is die Bibliothèque Nationale et Universitaire en die Bibliothèque Municipale (Stedelike Biblioteek).

[wysig] Vervoer

Moderne tremlyn in Straatsburg
Vergroot
Moderne tremlyn in Straatsburg

'n Ultramoderne trem is sedert 1994 deel van die openbare vervoer in die stad. Twee treine van die hoësnelheidslyn TGV word tans beplan en gaan Straatsburg met Parys en Lyon verbind. Die Franse motorsnelweg A4 verbind Straatsburg met Metz en Parys.

Straatsburg beskik oor 'n internasionale lughawe in Entzheim, sowat 20 kilometer suidwes van die stad.


[wysig] Eksterne skakels