Babək Xürrəmi

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا


Bu məqalə hələlik qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین


Babək Xürrəmi (təqr. 795, başqa məlumata görə, 798-14.3.838) - Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatının (816-38) rəhbəri, görkəmli Azərbaycan sərkərdəsi və siyasi xadimi. Ərdəbil (Cənubi Azərbaycan) yaxınlığındakı Bilalabad kəndində doğulmuşdur. Bəzi müəlliflərə görə, adı Həsəndir.

Xürrəmilərə qoşulan Babək Cavidanın ölümündən sonra Azərbaycan xalqının ərəb istilaçılarına və xilafətə qarşı azadlıq müharibəsinə başçılıq etmişdir. Tanınmış ərəb sərkərdələri Babəkə qarşı müharibədə məğlub olmuşlar. Ərəb ordusunun 6 məşhur sərkərdəsi Babəkin dəstələri tərəfindən öldürülmüşdü. 830-cu ildə Babəkin qoşunlarının Həmədanı alması ilə Şərq torpaqlarının xilafətdən ayrılması təhlükəsi yarandı. Ərəb tarixçisi Məsudinin (10-cu əsr) məlumatına görə, geniş vüsət almış Babək hərəkatı Abbasilər xilafəti üçün ciddi təhlükəyə çevrilmişdi. Xəlifə Məmun varisi Mütəsimə xürrəmilərə qarşı bütün qüvvələri səfərbərliyə almağı və müharibəyə daha tədbirli, daha qəddar bir sərkərdə göndərməyi vəsiyyət etmişdi. Babək ərəb ordusunun Azərbaycandan çıxarılmasına nail olmaq məqsədilə 834 - 836-cı illərdə Bizans imperatoru Fefilə xiləfətə qarşı ittifaq bağlamağı təklif etmişdi. Babəkin ərəblərə qarşı Bizansla əvvəllər də müqavilə bağlaması məlumdur. 837-ci ildə imperator ərəblərə qarşı qoşun göndərdisə də bu, Azərbaycanda mübarizənin nəticəsinə əhəmiyyətli təsir göstərmədi. Babək hərəkatının getdikcə güclənməsindən qorxuya düşən Mütəsim Bizans dövləti ilə sülh bağladı və xilafətin bütün hərbi qüvvələrini xürrəmilərə qarşı göndərdi. Babək hərəkatına qarşı əməliyyat aparan yaxşı silahlanmış xilafət ordusuna Bizansla müharibədə şöhrət qazanmış türk sərkərdəsi Afşin Heydər Kavus oğlu başçılıq edirdi.

Üsyançıların şiddətli müqavimətinə baxmayaraq, ərəb qoşunları 837-ci ildə Bəzz qalasını aldı. Babək kiçik bir dəstə ilə mühasirədən çıxıb Araz çayını keçərək Arrana gəldi. O, Bizansa gedib imperator Feofil ilə əlaqə yaradaraq yeni ordu toplamaq istəyirdi. Lakin Şəki (indiki Ermənistanın Sisiyan rayonunun ərazisində) hakimi erməni Səhl ibn Sumbatın xəyanəti nəticəsində ərəblər Babəki ələ keçirdilər. 838-ci il yanvarın 4-də Babək və qardaşı Abdulla Samirə şəhərinə aparıldı. Xəlifə Mütəsim Babəki işgəncə ilə edam etdirdi. Babəkin başçılıq etdiyi azadlıq müharibəsi xilafəti zəiflətdi və onun parçalanmasını sürətləndirdi.