Паўночны полюс
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Паўночны полюс – гэта самая паўночная кропка Зямлі. Існуе чатыры тлумачэнні паўночнага полюса, але ў жыцці ўжываецца толькі два. Усе тлумачэнні маюць аднолькавую рысу – кожная размяшчае полюс у Арктычным акіяне. Тлумачэнні полюса наступныя:
1. Геаграфічны;
2. Магнітны;
3. Геамагнітны;
4. Недасяжнасці.
Астраномы тлумачаць “геаграфічны” паўночны полюс планеты ў Сонечнай сістэме як кропку якая знаходзіцца на тым самым паўшар’і, што і на Зямлі. Магнітны полюс атрымаў назву згодна з кірункам магнітнага поля, якое ўваходзіць ці выходзіць з зямной кары. Калі лінія поля укладаюцца падобна да зямных, гэта і ёсць паўночны магнітны полюс плянеты. Магнітныя палюсы погуць мяняцца месцамі з паўночнага па паўднёвы і наадварот. На працягу міліярдаў гадоў на Зямлі гэта здаралась многа разоў, а 500 000 гадоў назад паўднёвы магнітны полюс знаходзіўся на месцы сённяшнягя паўночнага. Прынята лічыць, што гэтая з’ява здараецца ў той час, калі нікелева-жалезнае ядро Зямлі мяняе сваю палярнасць. Не вядома што вызывае гэты працэс.
Адзіным вядомым аб’ектам Сонечнай сістэмы, які не мае магнітных палюсоў гэта Гіперыён – спадарожнік Сатурна. З-за таго, што ён не мае магнітнага поля і знаходзіцца пад уплывам інных спадарожнікаў ён абарачаецца хаатычна.
Вось Урана нахілена да плоскаці экліптыкі пад вуглом 90°, так акрэсленне палажэння паўночнага полюса гэта спорнае пытанне.
Зьмест |
[рэдагаваць] Геаграфічны паўночны полюс
Геаграфічны полюс – гэта наібольш паўночнае кропка на паверхні Зямлі, усталяваны на падставе яе руху вакол асі. Менавіта праз гэту кропку праходзіць вось абарота нашай планеты. Ён мае стабільнае палажэнне ( геаграфічная шырата 90°N); там няма зямлі, а акеан большы час пакрыты лёдам. Не гледзячы на тое ў які бок пайсці ад геаграфічнага паўночнага полюса, гэты кірунак заўсёды будзе паўднёвы.
Першая навуковая экспедыцыя на геаграфічны паўднёвы полюс адбылась 6 красавіка 1909 года. Вайсковы інжэнер Роберт Піры, Мэццю Генсан і чатыры эскімоса (Оота, Сігло, Эгінгвэй і Ооквеа) пачалі пакарэнне полюса. Да недаўняга часу лічылась што ім гэта ўдалась, але ў 1996 годзе быў праведзен дакладны аналіз новаадкрытых запісаў Піры. Ён вызначыў, што экспедыцыі да полюса нехапіла 32 км.
Першым даказаным пакарэннем быў пералёт над полюсам нарвескага вандроўцы Роальда Амундсэна і яго амерыканскага спонсара Лінкальна Элсворта на дырыжаблі Norge распраектаваным і пілатаваным італьянцам Умберта Ноблем. Палёт са Шпіцбергена на Аляску адбыўся ў 1926 годзе.
3 траўня 1952 года падпалкоўнік амерыканскіх ваенна-паветраных сіл Джозэф Флетчар і лейтэнант Віліам Бенэдзікт зрабілі пасадку на геаграфічным паўночным полюсе. 6 красавіка 1992 года Роберт Шуман стаў наімалодшым пераможцам полюса, яму было 10 гадоў.
У культуры Захада усталявалась легенда, што на Паўночным полюсе жыве Санта Клаўс.
[рэдагаваць] Магнітны паўночны полюс
Агульнае тлумачэнне магнітнага полюса - кропка ў каторай магнітнае поле Зямлі стварае з яе паверхняй вугал 90°. Гэта тлумачэнне вызначыў у 1600 годзе сэр Віліам Гідберт – ангельскі фізык.
Магнітны полюс не трэба блытаць з геамагнетычным полюсам. Магнітная поўнач гэта кропка, на якую паказвае кожны компас, а як вядома магнітныя палюса рухаюцца, так у 2003 годзе стрэлка компаса паказвала на кропку каля канацкіх высп Каралевы Элізабэты (78°18'N, 104°W).
Першая навуковая экспедыцыя на магнітны полюс адбылась пад кіраўніцтвам Джэймса Кларка Роса, 1 чэрвеня 1831 года ён адкрыў магнітны полюс каля ўзбярэжжа Адэлаіды. 72 гады пазней Роальд Амудсэн заўважыў, што палажэнне полюса змянілась. Трэцяе вымярэнне полюса ажыццявілі канацкія навукоўцы лакалізуючы магнітную поўнач на выспе прынца Ўэльскага. Урад Канады правёў шэраг даследванняў, з каторых можна зрабіць вывад, што полюс рухаецца на поўнач. Яго сярэдняя хуткасць складае каля 40 км у год.
[рэдагаваць] Геамагнітны паўночны полюс
Геамагнітны полюс гэта паўночная частка геамагнітнага поля Зямлі. Ён мае шмат падобных уласцівасцей з магнітным полюсам, аднак утвараецца пад уздзеяннем магнітасферы. У зоне геамагнітнага полюса утвараецца паўночнае ззянне. Геаграфічныя каардынаты геамагнітнага полюса: 78°30'N, 69°W, недалёка ад Куаанаак, Грэнляндыя. Першая навуковая экспедыцыя на геамагнітны полюс Зямлі адбылась у 1992 годзе пад кіраўніцтвам Дэвіда Хемплемана-Адамса.
[рэдагаваць] Паўночны полюс недасяжнасці
Полюс недасяжнасці – гэта кропка ў Арктычным акіяне наібольш аддаленая ад берага, адлегласць ад бліжэйшай зямлі складае больш за 1100 км. Каардынаты: 84°03'N, 174°51'W. Яго дасягнуў у 1927 годзе сэр Губерт Вілкінс (на самалёце). У 1959 годзе савецкі ледакол змог туды даплыць.