Аральскае мора

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Аральскае мора ў 2002 годзе
Павялічыць
Аральскае мора ў 2002 годзе
Афіцыйная мапа Аральскага мора пачатка 1960-х гадоў
Павялічыць
Афіцыйная мапа Аральскага мора пачатка 1960-х гадоў

Ара́льскае мо́ра — вялікае невыточнае салёнае возера ў Казахстане і Узбекістане.

З 1960-х гадоў бесперапынна змяншаецца з-за адводу вады для ірыгацыі з рэк Амудар'і і Сырдар'і. Ужо з 1918 года ўлада ўзнікшага СССР, пастанавіла што на сухіх раўнінах Казахскай ССР, Узбекскай ССР і Туркменскай ССР, уздоўж Амудар'і і Сырдар'і будуць вырошчваць бавоўну, якая павінна была стаць “белым золатам”, асновай эканомікі гэтых рэспублік. У выніку гэты дзеянняў Узбекістан і ў наш час з’яўляецца асноўным экспарцёрам бавоўны ў свеце.

Будоўля каналаў перасякаючых пустэльню Кара-Кум была ў асноўным праведзена ў 1930-х гадах ня гледзячы ні на якія правілы гідралогіі. У выніку ад 30% да 70% вады, якая выбіралася з Амудар'і і Сырдар'і, беспаваротна знікала ў глебе ці выпарвалася, не дасягаючы ні плантацый бавоўны, ні мора. Лічыцца што да 1960 года ад 20 да 50 км³ вады трапляла не ў мора, а ў глебу. Нават цяпер толькі 12% даўжыні ірыгацыйных каналаў забяспечана ад страт вады. Частка вады Амудар'і трапляе ў Сарыкамскую нізіну і ва ўзнікшае ў ХХ стагоддзі Сарыкамскае возера. У 1960-х гадоў узровень вады падаў з хуткасцю 20 см у год, у наступных дзесяцігоддзі ўжо 50 – 60 см у год, а зараз складае 80 – 90 см.

Паказчыкі 1960г. 1990г. 2003г.
Узровень вады, м 53,40 38,24 31,0
Аб'ём, км³ 1083 323 112,8
Плошча паверхні, тыс.км² 68,90 36,8 18,24
Мінералізацыя, ‰ 9,90 29 78,0
Сток, км³/год 63 12,5 3,2

На сённяшні дзень плошча паверхні мора зменшылася на палову, у будучыне яно павінна знікнуць. Знікненне Аральскага мора прывяло да адной з найвялікшых экалагічных катастроф планеты.

У 2003 годзе пачаў працу амбіцыйны праект Сусветнага банка па ўзнаўленню ўзроўню вады ў Аральскім моры.

[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі

 Аральскае морасховішча мультымэдыйных матэрыялаў