Аральскае мора
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Ара́льскае мо́ра — вялікае невыточнае салёнае возера ў Казахстане і Узбекістане.
З 1960-х гадоў бесперапынна змяншаецца з-за адводу вады для ірыгацыі з рэк Амудар'і і Сырдар'і. Ужо з 1918 года ўлада ўзнікшага СССР, пастанавіла што на сухіх раўнінах Казахскай ССР, Узбекскай ССР і Туркменскай ССР, уздоўж Амудар'і і Сырдар'і будуць вырошчваць бавоўну, якая павінна была стаць “белым золатам”, асновай эканомікі гэтых рэспублік. У выніку гэты дзеянняў Узбекістан і ў наш час з’яўляецца асноўным экспарцёрам бавоўны ў свеце.
Будоўля каналаў перасякаючых пустэльню Кара-Кум была ў асноўным праведзена ў 1930-х гадах ня гледзячы ні на якія правілы гідралогіі. У выніку ад 30% да 70% вады, якая выбіралася з Амудар'і і Сырдар'і, беспаваротна знікала ў глебе ці выпарвалася, не дасягаючы ні плантацый бавоўны, ні мора. Лічыцца што да 1960 года ад 20 да 50 км³ вады трапляла не ў мора, а ў глебу. Нават цяпер толькі 12% даўжыні ірыгацыйных каналаў забяспечана ад страт вады. Частка вады Амудар'і трапляе ў Сарыкамскую нізіну і ва ўзнікшае ў ХХ стагоддзі Сарыкамскае возера. У 1960-х гадоў узровень вады падаў з хуткасцю 20 см у год, у наступных дзесяцігоддзі ўжо 50 – 60 см у год, а зараз складае 80 – 90 см.
Паказчыкі | 1960г. | 1990г. | 2003г. |
---|---|---|---|
Узровень вады, м | 53,40 | 38,24 | 31,0 |
Аб'ём, км³ | 1083 | 323 | 112,8 |
Плошча паверхні, тыс.км² | 68,90 | 36,8 | 18,24 |
Мінералізацыя, ‰ | 9,90 | 29 | 78,0 |
Сток, км³/год | 63 | 12,5 | 3,2 |
На сённяшні дзень плошча паверхні мора зменшылася на палову, у будучыне яно павінна знікнуць. Знікненне Аральскага мора прывяло да адной з найвялікшых экалагічных катастроф планеты.
У 2003 годзе пачаў працу амбіцыйны праект Сусветнага банка па ўзнаўленню ўзроўню вады ў Аральскім моры.
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
Аральскае мора — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў