Іосіф Сталін

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Іосіф Сталін
Павялічыць
Іосіф Сталін

Ста́лін, Іо́сіф Вісарыёнавіч (сапраўднае прозьвішча Джугашві́лі) (па-расейску: Иосиф Виссарионович Сталин (Джугашвили) Аўдыё праслухаць?; па-грузінску: იოსებ ჯუღაშვილი) (21 сьнежня (9 сьнежня па старым стылі) 18795 сакавіка 1953) — расейскі рэвалюцыянэр, савецкі дзяржаўны і палітычны дзеяч, Генэральны сакратар ЦК ВКП(б) з 1922, старшыня Савецкага ўрада (старшыня Рады Народных Камісараў і Рады Міністраў СССР) з 1941. З канца 1920-х гадоў карыстаўся неабмежаванай уладай.

За час кіраваньня Сталіна СССР ператварыўся з аграрнай краіны ў сусьветную звышдзяржаву з вялізным прамысловым і вайсковым патэнцыялам, але адносна нізкім узроўнем жыцьця насельніцтва. Для дасягненьня такіх мэт Сталін выкарыстоўваў жорсткія мэтады кіраваньня, уключна зь дзяржаўным тэрорам.

Зьмест

[рэдагаваць] Біяграфія

[рэдагаваць] Дзяцінства і юнацтва

Іосіф Сталін. 1894 год.
Павялічыць
Іосіф Сталін. 1894 год.

Будучы кіраўнік СССР, Іосіф Джугашвілі, нарадзіўся ў грузінскім горадзе Горы. Днём свайго нараджэньня ён называў 9 сьнежня (21 сьнежня) 1879 года. Па іншых дадзеных, гэта было 6 сьнежня (18 сьнежня) 1878 года. Ягоны бацька быў шаўцом, маці падрабляла мыцьцём і шытвом.

Ва ўзросьце пяці гадоў Іосіф ледзь выжыў, перахварэўшы на чорную воспу, якая назаўжды пакінула меткі на ягоным твары. У сям'і яму часта даводзілася цярпець грубасьць і зьбіцьцё. З-за беднаты і недаяданьня ў дзяцінстве ён застаўся чалавекам невысокага росту — 163 см.

Маці Іосіфа марыла бачыць сына сьвятаром. Калі яму споўнілася восем гадоў, яна аддала яго ў духоўную вучэльню. З верасьня 1894 года ён працягнуў вучобу ў праваслаўнай сэмінарыі ў Тыфлісе. Рэжым яе быў вельмі строгі і нагадваў манастырскі. З пятнаццаці гадоў Іосіф стаў удзельнічаць у рэвалюцыйных кружках.

29 траўня 1899 года Іосіф Джугашвілі быў выключаны з сэмінарыі. Гэта канчаткова вызначыла ягоны далейшы лёс: ён стаў рэвалюцыянэрам, а не сьвятаром.

[рэдагаваць] Бальшавік-падпольшчык

Іосіф Сталін. 1902 год.
Павялічыць
Іосіф Сталін. 1902 год.

Пасьля выключэньня з сэмінарыі Іосіф некаторы час жыл на выпадковыя заробкі, а потым уцягнуўся ў падпольную сацыяльна-дэмакратычную працу. Паплечнікі ведалі яго пад рознымі партыйнымі мянушкамі: Сталін, Коба, Давыд, Чыжыкаў і іншымі.

5 красавіка 1902 Іосіфа Джугашвілі ўпершыню арыштавалі за ўдзел у дэманстрацыі батумскіх працоўных. Усяго ён перажыў сем арыштаў, шэсьць высылак. Пяць раз уцякаў з высылкі.

У 1907 годзе Сталін прыняў удзел у экспрапрыяцыі (рабаваньні з рэвалюцыйнай мэтай) Тыфліскага банка. Гэта была найбуйнейшая экспрапрыяцыя бальшавікоў. У афіцыйнай біяграфіі гэты эпізод не згадваўся.

Усяго ў высылках і пад арыштам Сталін правёў больш за дзевяць гадоў. Апошняя высылка Сталіна — у Туруханскі край — пачалася ўлетку 1913 года. Больш за два гады зь яе ён правёў за Палярным кругам, у паселішчы Курэйка.

У сьнежні 1916 года Сталіна выклікалі ў войска. Аднак прызыўная камісія прызнала будучага маршала непрыдатным да службы з-за засмаглай левай рукі.

Лютаўская рэвалюцыя 1917 года вызваліла Сталіна з Туруханскай высылкі. Разам зь іншымі былымі сасланымі 8 сакавіка ён выехаў у Петраград.

[рэдагаваць] У гады рэвалюцыі

Іосіф Сталін і Ўладзімір Ленін. 1919 год.
Павялічыць
Іосіф Сталін і Ўладзімір Ленін. 1919 год.

У Петраградзе Сталін супольна з Львом Каменевым стаў адным зь кіраўнікоў газэты «Праўда» («Правда»). Пасьля прыезду Ўладзіміра Леніна Сталін падтрымаў ягоны непрымірымы курс.

Аб удзеле Сталіна ў Кастрычніцкім перавароце не захавалася амаль ніякіх сьведчаньняў. У першым савецкім урадзе ён заняў пост наркама па справах нацыянальнасьцяў. У гады грамадзянскай вайны ў Расеі Сталін езьдзіў па франтах і кіраваў абаронай Савецкай рэспублікі. Найболей вядомы ягоны ўдзел у абароне Царыцына.

[рэдагаваць] Прыход да ўлады

3 красавіка 1922 года Іосіф Сталін быў абраны Генэральным сакратаром ЦК партыі. У той час гэтая пасада была чыста тэхнічнай. Троцкаму, Зіноўеву, Каменеву і іншым правадырам партыі сьціплы і непрыкметны Сталін падаваўся самым зручным чалавекам на гэтую пасаду. Троцкі зваў яго «самай выбітнай пасрэднасьцю нашай партыі».

Паміж тым апарат і ягоны кіраўнік бесьперапынна ўмацоўвалі сваю ўладу. Гэта адбывалася крок за крокам, шляхам амаль непрыметных хадоў.

У «Лісьце да зьезду» Ленін заявіў, што Сталін занадта грубы і яго варта зьняць з пасады Генэральнага сакратара. Аднак, бяручы да ўвагі дзелавыя якасьці Сталіна, партыя не стала здымаць яго з гэтай пасады.

Пасьля сьмерці Леніна Сталін змог аб'яднацца з Каменевым і Зіноўевым, каб сфармаваць «тройку», або трыюмвірат. Разам яны перамаглі Троцкага і яго прыхільнікаў. Пазьней Сталін здолеў расправіцца з Каменевым і Зіноўевым, затым — з Бухарыным і Рыкавым.

[рэдагаваць] Палітыка Сталіна

[рэдагаваць] Калектывізацыя

З пачатку 1930-х праводзілася прымусовая калектывізацыя сельскай гаспадаркі — аб'яднаньне ўсіх сялянскіх гаспадарак у калгасы.

Заможныя сяляне, так званыя «кулакі», незалежна ад таго супрацівіліся яны калектывізацыі або не, без суду і сьледзтва заключаліся ў працоўныя лягеры або высылаліся ў аддаленыя раёны Сыбіры і Далёкага Ўсходу. Толькі ў БССР было рэпрэсавана больш за 300 тысяч сялян.

Іосіф Сталін. 1936 год.
Павялічыць
Іосіф Сталін. 1936 год.

Палітыка індустрыялізацыі, якая праводзілася Сталінам, патрабавала вялікіх сродкаў, якія атрымоўвалі ад экспарту пшаніцы і іншых тавараў за мяжу. Для калгасаў былі ўсталяваныя вялікія пляны здачы сельскагаспадарчай прадукцыі. Сьледзтвам гэтага стаў масавы голад 193233 гадах ва Ўкраіне і на Кубані.

[рэдагаваць] Індустрыялізацыя

Грамадзянская вайна і ваенны камунізм прывялі да велізарнага падзеньня росту вытворчасьці. Для пераадоленьня крызісу савецкая ўлада зьвярнулася да Новай Эканамічнай Палітыцы (НЭП).

Аднак неўзабаве Сталін замяніў НЭП сыстэмай «пяцігодак», інакш кажучы, плянавай эканомікай. СССР стаў на шлях індустрыялізацыі. Індустрыялізацыя фінансавалася шляхам скарачэньня прыбыткаў савецкіх рабочых і раскулачваньня.

Агульнапрызнана, што пры Сталіне СССР дасягнуў значных посьпехаў эканамічнага росту, аднак коштам эканамічнага росту паслужылі шматлікія ахвяры.

[рэдагаваць] Ганеньні на рэлігію

[рэдагаваць] Рэпрэсіі і дэпартацыі

[рэдагаваць] Ваенныя гады

[рэдагаваць] Пасьляваенны час

[рэдагаваць] Культ асобы

[рэдагаваць] Спасылкі