Глоса
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Гло́са — зацемка, камэнтар, зроблены на палях старонкі альбо паміж радкоў. Яна прызначана для таго, каб патлумачыць сэнс незразумелага ці іншамоўнага слова або выразу, ці складанага тэхнічнага тэрміну. Калекцыю глосаў называюць гласарый. Стварэньне гласарыяў можна лічыць пачаткам лексікаграфіі, а самі гласарыі — першымі слоўнікамі.
Глоса (Glosa) — міжнародная, штучная, дапаможная мова. Яе распачаў Ланцалот Гогбэн (Lancelot HOGBEN) у 1943 пад назвай Interglossa. Далейшае разьвіцьцё мовы зрабілі Рональд Кларк (Ronald Clark) і Ўэндзі Эшбі (Wendy Ashby) у 1972–1992 гадах.
Зьмест |
[рэдагаваць] Асноўныя рысы
- Глоса — ізаляцыйная (isolating) ці аналітычная мова, то бок яна зусім ня мае флексій (прыставак, суфіксаў, канчаткаў), ніводнае слова не зьмяняецца, а ўжываецца ў сваёй слоўнікавай форме.
- Звычайнай граматыкі гэтая мова ня мае. Граматычныя функцыі (лік, склоны назоўнікаў, час дзеясловаў, роля словаў у сказе) выконваюць адмысловыя службовыя словы - як у кітайскай і некаторых іншых мовах.
- Словы не адносяцца да пэўнай часьціны мовы, а могуць ужывацца ў якасьці дзеяслова, назоўніка, і інш. — у залежнасьці ад кантэкста.
- Словы глосы складзены на аснове інтэрнацыянальных каранёў грэцкай і лацінскай моваў. Базавы слоўнік з 1000–2000 словаў звычайна дастатковы.
- Ужываецца лацінская абэцэда. Вымаўленьне — як у лацінскай мове. За выключэньнем: C = ч, J = й, SC = ш, Q = кв (ужываецца проста q, без наступнай u), W = ў, X = кс, Y = і. Дыфтонгаў няма (кожны галосны вымаўляецца асобна). Націск — звычайна на перадапошні склад.
- Складаныя словы ўтвараюцца шляхам складаньня іншых словаў, якія запісваюцца праз працяжнік: trans-natio-korporati — транснацыянальная карпарацыя.
[рэдагаваць] Прыклады
[рэдагаваць] службовыя словы
- u feli — кот ці котка (адзіночны лік)
- plu feli — коткі (множны лік)
- poli feli — шмат котак
- tri feli — тры коткі
- fe — яна, у складаных словах утварае жаночы род
- an — ён, у складаных словах утварае мужчынскі род
- Fe ki ad urba — Яна ідзе ў горад. Без удакладненьня часу дзеяньня.
- Калі неабходна пазначыць час ужываюцца:
- Fe nu ki — цяперашні (яна зараз ідзе)
- Fe fu ki — будучы (яна будзе ісьці)
- Fe pa ki — мінулы (яна раней ішла)
- sio — умоўны лад
- du — дзеяньне працягваецца, незакончанае трываньне
- fin — закончанае трываньне
- Qe — ці (для стварэньня пытальнага сказу)
- Qo — што
- Qo-lo — дзе
- qo-tem — калі
- ne — адмаўленьне: ne gravi — ня цяжкі
- no — антонім: no-gravi — лёгкі
- ni ... ni ... — ні ... ні ...
- ze(ro) = 0
- mo = 1
- bi = 2
- deka = 10
- mo mo = 11
- mo bi = 12
- bi ze = 20
- bi tri = 23
- mo hekto = 100
- mo kilo = 1000
[рэдагаваць] простыя сказы
- Fe sporta tenis — Яна грае ў тэніс.
- Mi amo lekto — Я люблю чытаць.
- Mi fu lekto plu bibli — Я буду чытаць кнігі.
- An pa visita u teatra — Ён наведаў тэатар.
- Qe tu eko in Britain alo Suomi? — Ты жывеш у Брытаніі ці Фінлядыі?
- Qo-ka vi ne amo plu avi? — Чаму вы ня любіце птушак?
- Pe debi buli un hidro pre bibe id — Трэба гатаваць ваду перад тым як піць яе.
[рэдагаваць] Псальма 22
1 Psalmus. Ex David.
- U Teo es mi pastora. Mi ne fu fami;
2 An don a mi u kli in kloro agri.
- An duce mi para plu paci aqa;
3 An fresko mi spiritu.
- An duce mi in plu via de veri, pro an nima.
4 Klu kron mi gresi dia vali de umbra de morta, mi fobo nuli kako;
- Ka Tu es ko mi;
- Tu baci e Tu ovi-ru konsola mi
5 Tu prepar u tabla pro mi kontra mi plu anti-pe;
- Tu flu olea epi mi kefa;
- Mi kalici supra flu.
6 Sura, agata e pardo fu seqe mi panto di de bio;
- E mi fu eko in domi de Teo holo tem.
(Тэкст на глосе ўзяты з старонкі Kristo-Bibli)
1. Псальма Давідава.
Гасподзь - Пастыр мой; я ніякай нястачы ня мецьму:
2. Ён пасьвіць мяне на пашах зялёных, на ціхія воды водзіць мяне.
3. Ён душу маю мацуе, кіруе мяне на сьцежкі праўды дзеля імя Свайго.
4. Калі я пайду далінай сьмяротнага ценю, не ўбаюся ліха, бо Ты са мною; Тваё жазло і твой посах - яны супакойваюць мяне.
5. Ты перада мною паставіў трапезу на вачах у маіх ворагаў; намасьціў алеем галаву маю; чара мая перапоўнена.
6. Так, ласка і мілажаль хай будуць са мною ва ўсе дні жыцьця майго, і я буду ў доме Гасподнім многія дні.
(Беларускі пераклад узяты з старонкі Псалтыр)
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
- Glosa — шматмоўная інфармацыя пра глосу.