Гісторыя Менску
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
![]() |
Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, напісаўшы яго, для гэтага націсьніце спасылку «Рэдагаваць». |
Зьмест |
[рэдагаваць] Кароткая гісторыя
Каля 1000 году заснаваны як горад Кіеўскай зямлі на мяжы з Полацкай зямлёй на месцы буйнога балцкага паселішча на рацэ Менке. Месьціўся на скрыжаваньні так званай Слуцкай дарогі і воднага шляху з басэйна Нёмана ў басэйн Дняпра. Верагодна ў 1021 годзе Яраслаў перадаў Менск з воласьцю разам з Віцебскам і Ўсьвятам полацкаму князю Брачыславу. Упершыню згадваееца ў крыніцах у 1067 годзе калі сыны Яраслава - Ізяслаў, Сьвятаслаў і Ўсевалад спалілі Менск ў час выправы супраць Усяслава, жыхары горада былі забітыя ці выведзеныя ў палон. У 6 кілямэтрах ад Менска, ля іншага паселішча - Нямізы, на беразе аднайменнай ракі адбылася бітва паміж войскамі Яраслававічаў і Ўсяслава.
Пасьля гэтага, яшчэ да паланеньня Ўсяслава на Ршы, Менская воласьць была перададзена ў валоданьне Яраполку Ізяслававічу. Паселішча на Менцы пачало адраджацца, але Яраполк збудаваў новую вялікую (каля 3 га) крэпасьць на новым месцы - ля паселішча Няміза, на супрацьлеглым беразе Сьвіслачы. У новай крэпасьці з дапамогай польскіх майстроў ён распачаў будаўніцтва каменнай царквы, якое аднак не было завершана. Яраполк валодаў Менскам і пасьля вызваленьня Ўсяслава, які ў 1071 годзе спрабаваў выбіць яго адтуль, але пацярпеў паразу ля Галацічаска. У 1073 годзе Ўсяслаў пачаў перамовы з Ізяславам, якія скончыліся сватаўством за яго сына Глеба ўнучкі Ізяслава - Анастасіі Яраполкаўны, якая ў той час толькі нарадзілася. Відаць ў выніку гэтай дамовы Менск быў перададзены Глебу, такім чынам зноў апынуўся ў складзе Полацкай зямлі.
У 1085 годзе толькі адрадзіўшаяся паселішча на Менцы было спалена Ўладзімерам Манамахам. Ацалелыя жыхары перасяліліся да крэпасьці ля сутоку Нямізы і Сьвіслачы, а зь імі на перасялілася і назва Менск, але яшчэ доўгі час Менскам звалася толькі паселішча на правым беразе Сьвіслачы, паселішча на левым беразе працягвала звацца Нямізай і толькі пазьней «старым местам».
У 1101 годзе Менская воласьць стала асобным Менскім княствам, якім валодаў Глеб Усяслававіч. Менск стаў сталечным горадам, быў дадаткова ўмацаваны - вышыня валоў павялічылася да 8 мэтраў. Глеб праводзіў актыўную палітыку, што прычынілася да некалькіх паходаў на Менск войскаў паўднёва-рускіх князёў - Менск пасьпяхова вытрымаў 2 аблогі. Але ў 1119 годзе Менск быў ўзяты кіеўскімі войскамі, а Глеб быў узяты ў палон дзе хутка памёр. Пасьля гэта Менск разам з княствам трапіў у валоданьне да дзяцей Уладзімера Манамаха і толькі ў 1146 годзе перайшоў да нашчадкаў Глеба - Глебавічаў.
[рэдагаваць] Храналёгія
[рэдагаваць] Менск у XI–XII стагодзьдзях
- 1067 — Менск упершыню ўзгадваецца ў летапісах у сувязі зь бітвай на рацэ Нямізе паміж войскамі полацкага князя Ўсяслава Брачыслававіча і князёў Яраславічаў.
- 1104 — летапіснае ўзгадваньне Менску, як цэнтра раньнефеадальнага княства.
- 1104 — напад на Менск Кіеўскага князя Сьвятаполка.
- 1116 — двухмесяцовая аблога Менску войскамі кіеўскага князя Ўладзімера Манамаха.
- 1119 — захоп Менску войскамі кіеўскага князя Ўладзімера Манамаха, захоп у палон Глеба Ўсяслававіча і далучэньне Менска да ўладаньняў Манамаха.
- 1146 — пачатак княжаньня ў Менску сына Глеба Ўсяславіча — Расьціслава.
- 1159 — паход на Менск Рагвалода Барысавіча ў саюзе з чарнігаўскім князем Сьвятаславам Ольгавічам.
[рэдагаваць] Менск у складзе Вялікага княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай
- 1-я чвэрць 14 стагодзьдзя — уваход Менску ў склад Вялікага княства Літоўскага.
- 15 ліпеня 1410 — удзел Менскай харугвы ў Грунвальдзкай бітве.
- 14 сакавіка 1499 — атрыманьне Менскам Магдэбургскага права.
- 1508 — аблога Менску расейскімі войскамі на чале зь Міхаілам Глінскім.
- 1513 — адчынены першы шпіталь.
- 1547 — моцны пажар у Менску, які зьнішчыў амаль увесь горад.
- 1566 — утварэньне Менскага ваяводства з цэнтрам у Менску.
- 1582 — пабудаваны каменны будынак ратушы.
- 1582 — стварэньне езуітамі калегіюму.
- 12 студзеня 1591 — атрыманьне пацьвярджальнага прывілею на права валоданьня гарадзкім гербам.
- 1 сакавіка 1597 — выступ гараджан супраць уніяцкага мітрапаліта Міхася Мячэўніка.
- 1613 — заснаваньне Петрапаўлаўскага брацтва — самага буйнога зь сямі менскіх праваслаўных брацтваў.
- 1616 — выступ гараджан супраць Берасьцейскай царкоўнай уніі.
- 3 ліпеня 1655 — напад расейскіх войскаў падчас Расейска-Польскай вайны 1654–1667 гадоў.
- 1659 — адкрыцьцё першай аптэкі ў Менску.
- 26 лютага – 24 сакавіка 1706 — знаходжаньне ў Менску расейскага імпэратара Пятра Першага, падчас Паўночнай вайны 1700–1721.
- 1707 — захоп Менску швэдзкімі войскамі.
- 1751 — узброены выступ гараджан супраць гарадзкога старосты.
- 1783 — складзены першы плян забудовы Менску.
[рэдагаваць] Менск у складзе Расейскай Імпэрыі
- 1793 — далучэньне цэнтральнай часткі Беларусі, у тым ліку і Менску, да Расеі ў выніку 2-га падзелу Рэчы паспалітай.
- 3 красавіка 1793 — указ Сэнату Расеі аб стварэньні Менскай губэрні з цэнтрам у Менску (адноўленая 23 сьнежня 1796).
- 14 траўня 1795 — скасаваньне Магдэбургскага права для Менску.
- 24 студзеня 1803 — адчыненая Менская мужчынская губэрнская гімназыя.
- 8 ліпеня – 16 лістапада 1812 — акупацыя Менску францускімі войскамі падчас Расейска–Францускай вайны 1812 году.
- 30 траўня 1835 — адбыўся моцны пажар, які зьнішчыў амаль усю цэнтральную частку Менску.
- 1836 — адчыненая першая публічная бібліятэка.
- 1846 — скончанае будаваньне Маскоўска-Варшаўскай шашы празь Менскую губэрню.
- 1848 — эпідэмыя халеры, ў выніку якой загінулі 1100 чалавек.
- 21 лютага 1852 — пастаноўка ў Менску трупай Вінцэнта Дуніна-Марцынкевіча першай беларускай опэры «Сялянка» («Ідылія»).
- 28 лістапада 1871 — пачатак руху па Маскоўска-Берасьцейскай чыгунцы празь Менск.
- 1872 — закладзены Аляксандраўскі сквэр (зараз Цэнтральны сквэр у тэатра імя Янкі Купалы).
- 1873 — пачатак руху па Лібава-Роменскай чыгунцы празь Менск.
- 1873 — заснаваны Менскі Камэрцыйны банк.
- 1874 — здадзены ў эксплюатацыю менскі вадаправод.
- 1874 — пабудаваны першы ў горадзе фантан (у Аляксандраўскім сквэры).
- 7 красавіка 1876 — страйк працоўных чыгуначных майстэрняў, першы ў Менску.
- 1876 — заснаванае пажарнае абьяднаньне.
- 1878 — зацьверджаны герб Менскай губэрні.
- 1881 — адчыненыя менскія адзьдзяленьні Дзяржаўнага банка і Расейскага тэлеграфнага агенцтва.
- 1881 — заснаваныя машынабудаўнічы і чыгунна-медна-мэталюргічны заводы (Кашарскі машынабудаўнічы завод).
- 1886–1902 — выданьне газеты «Минский листок», у якой 28 траўня 1889 году ўпершыню надрукаваная беларуская паэма «Тарас на Парнасе».
- 1890 — пачатак працы тэлефоннай сувязі ў Менску.
- 5 чэрвеня 1890 — адчынены будынак Менскага гарадзкога тэатра.
- 26 верасьня 1891 — у Губэрнатарскім садзе (зараз Цэнтральны дзіцячы парк імя Максіма Горкага) адбыўся палёт аэранаўта Драўніцкага на паветраным шары і ягоны спуск на парашуце ўласнага выраба.
- 1892 — пачатак працы менскай конкі.
- 1894 — у эксплуатацыю ўведзеная першая электрастанцыя.
- 18 красавіка (1 траўня) 1895 — у Менску ўпершыню адзначаны дзень «1 Мая».
- 1897 — насельніцтва Менску складала 90 912 жыхароў, па выніках праведзенага Першага Ўсерасейскага перапісу насельніцтва.
- 1 сакавіка–3 сакавіка 1898 — праведзены першы зьезд РСДРП.
- 18 студзеня 1900 — першая ў горадзе вулічная дэманстрацыя працоўных.
[рэдагаваць] Менск падчас рэвалюцыі 1905–1907 гадоў
- 16 лютага 1905 — палітычная дэманстрацыя і страйк навучэнцаў сярэдніх навучальных устаноў.
- 1 ліпеня 1905 — адчыненая 3-клясная гарадзкая вучэльня.
- 12 кастрычніка 1905 — Усерасейскі палітычны страйк набыў усеагульны характар.
- 18 кастрычніка 1905 — растрэл мітынгу на Прывакзальным пляцы (Курлоўскі растрэл).
- 8 сьнежня 1905 — усеагульны страйк у Менску.
- 1905 — зь Берасьцейскага і Віленскага вакзалаў быў наладжаны рух дачных цягнікоў у прыгарады Курасоўшчына і Серабранка.
- 1 сьнежня 1906 — заснаванае беларускае кніжнае абьяданьне «Мiнчук».
- 1907 — заснаваны мэталаапрацоўчы завод «Гігант».