Хальхи вăхăт

Материал из Wikipedia.

Хальхи вăхăт, — ĕç каланă вăхăтра пулнине кăтартакан вăхăт. Хальхи вăхăт форми глагол тĕпĕ çумне -ат (-ет) аффикс хушăннипе пулать, ăна хальхи вăхăт аффиксĕ. теççĕ.

Уçă сасăсемпе пĕтекен глаголсем çумне -ат (-ет) аффикс хушăннă чухне морфемăсен чиккинче тĕрлĕ улшăнусем (пĕр уçă сасă тухса ӳкни, хупă сасă кĕрсе ларни) пулса иртеççĕ:

  • вула+ат+ăп > вулатăп;
  • çи+ет+ĕп > çиетĕп (çийэтĕп)
  • çу+ат+ăп > çă+в+ат+ăп > çăватăп.

Хальхи вăхăтăн хирĕçлев аспекчĕ -мас (-мес) аффикспа пулать: вуламастăп, пĕлместĕп. Р сасăпа пĕтекен вунă глагол (пар, пер, тăр, тата ыттисем) тĕпĕнчи Р сасă хирĕçлев аспектĕнче тухса ӳкет: пар— памастăп, йĕр— йĕместĕп, пер— пеместĕп.

Хальхи вăхăт формин пĕлтерĕшĕсем:

  • каланă чух пулакан ĕçе (Питĕ тĕрĕс калать Михаç, — ырларĕ мана Гриша);
  • хăй майĕпе ялан пулса пыракан ĕçе (Ача-пăча пӳрт тултарать. Атăл Каспи тинĕсне юхса кĕрет);
  • каланă хыççăн пулакан ĕçе, ун чухне вăл пулас вăхăт форми пелтерĕшлĕ (Ыран эпир экскурсие каятпăр).

Хальхи вăхăт форми пур глагол тĕпĕсенчен те пулать.

[тӳрлет] Çавăн пекех пăхăр