Παναγία η Κρήνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αρκετές βυζαντινές εκκλησίες της Χίου έχουν μιμηθεί την αρχιτεκτονική της Νέας Μονής. Αξιολογότερη είναι η εκκλησία της Παναγίας της Κρήνας, κοντά στο χωριό Βάβυλοι στη Ν. Χίο. Ο αρχικός ναός κτίσθηκε το 12ο αιώνα ,ενώ ο εξωνάρθηκας προστέθηκε τον 18ο αιώνα. Ως κτήτορες του αρχικού ναού αναφέρονται ο Ευστάθιος Κοδράτος και η σύζυγός του Ειρήνη Δούκαινα Παγωμένη, οι οποίοι ανήκαν στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης. Η παράδοση λέει ότι έχτισαν το ναό στα 1197, αν και κάποια κομμάτια από το βυζαντινό μαρμάρινο τέμπλο του ναού τοποθετούν πιθανότατα το χτίσιμο του ναού στην περίοδο 1056-1091. Το σχήμα του ναού είναι οκταγωνικό και μοιάζει πολύ με αυτόν της Νέας Μονής, διατηρώντας όμως τη μοναδική του αίγλη, με την ιδιόμορφη και ακανόνιστη τοιχοποιία, που επιτρέπει στο φως του ήλιου να ζωντανεύει την εκκλησία διαφορετικά ανάλογα με το φως της ημέρας και βέβαια τις θαυμάσιες αγιογραφίες του. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ναού είναι ο μεγαλοπρεπής τρούλος ο οποίος στηρίζεται πάνω σε οκταγωνική βάση. Σύμφωνα με τις παλαιότερες παραδόσεις του νησιού όταν ο βυζαντινός μάστορας ολοκλήρωνε το χτίσιμο του αρχικού ναού, και καθώς βρισκόταν στο θόλο, έσπρωξε το μαθητή και βοηθό του από τη σκαλωσιά για να σκοτωθεί και να μην προδώσει την τέχνη του δασκάλου του. Ο δυστυχής μαθητής όμως πέφτοντας παρέσυρε και το μάστορα και έτσι νεκροί και οι δύο πήραν το μυστικό του ναό στον τάφο, για αυτό και δεν χτίστηκε ποτέ παρόμοιος ναός.Οι πρώτες αγιογραφίες έγιναν, σύμφωνα με επιγραφή, το 1197. Υπάρχουν όμως και μεταγενέστερες τοιχογραφίες, που διατηρούνται ως σήμερα και που δίνουν στο επισκέπτη μια εικόνα της εξέλιξης της ζωγραφικής στη Χίο. Η δεύτερη διακόσμηση, Βυζαντινής εποχής, έγινα κατά τα τέλη του 14ου αιώνα. Από αυτήν έχουν διασωθεί οι εικόνες των δώδεκα Προφητών που εκτίθενται αυτή την εποχή στο <Μουσείο Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Χίου>. Οι τοιχογραφίες της τρίτης εποχής, και αυτή βυζαντινή, βρίσκονται στους τοίχους του βόρειου και του νότιου νάρθηκα, ενώ αυτές της Μεταβυζαντινής εποχής σώζονται στα εσωράχια του Ιερού και την πρόθεση. Το έτος 1734 σχεδόν όλος ο ναός καλύφθηκε από αγιογραφίες του ζωγράφου Μιχαήλ Αναγνώστη Χωματζά και μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 φιλοτεχνήθηκαν αυτές του Παντοκράτορα και των Αγγέλων στον τρούλο από λαϊκούς ζωγράφους. Ακόμη και όψη του ναού είναι εξαιρετική. Το κομψό βυζαντινό ξωκλήσι στέκεται μέσα στην ερημιά και τους πυκνούς ελαιώνες, στολισμένο με περίτεχνα αψιδώματα, τοξωτά παραθυράκια, εξαιρετικής τέχνης κεραμοπλαστική διακόσμηση και με πάμπολλα μαρμάρινα ανάγλυφα αρχιτεκτονικά μέλη εντοιχισμένα στις γωνίες του.