Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής (1809-1892) ήταν φαναριώτης λόγιος, ρομαντικός ποιητής της Α' Αθηναϊκής Σχολής, πεζογράφος, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διπλωμάτης.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Βιογραφία
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1809, αλλά τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στο Βουκουρέστι, στην Στεφανούπολη και την Οδησσό της Ρωσίας και τελικά στο Μόναχο από το 1825, όπου φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή της Βαυαρίας.
Στην Ελλάδα (Ναύπλιο) εγκαταστάθηκε από το 1829, ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού, αλλά γρήγορα παραιτήθηκε. Αιτία ήταν, όπως αναφέρει στα Απομνημονεύματά του, το γεγονός ότι, στην προσπάθεια να προσελκύσουν ξένους αξιωματικούς στον Ελληνικό Στρατό, έδιναν σ' αυτούς δύο βαθμούς ανώτερους από αυτούς που είχαν στην πατρίδα τους. Κατά τα έτη 1831-1841 υπηρέτησε ως Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, (επεξεργάστηκε σχέδιο για την οργάνωση της Μέσης Εκπαίδευσης και του Πανεπιστημίου) και 1841-1844 στο Υπουργείο Εσωτερικών, όπου επεξεργάστηκε σχέδιο για την καταπολέμηση της ληστείας, ενός από τα σοβαρότερα προβλήματα που απασχολούσαν το νεοσύστατο κράτος. Το 1844, όταν εφαρμόστηκε ο νόμος που απαγόρευε την υπηρέτηση ετεροχθόνων στο δημόσιο, απολύθηκε και διορίστηκε καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Τα χρόνια αυτά συμμετείχε ενεργά και στην πνευματική ζωή της χώρας. Το 1847 άρχισε να εκδίδει το περιοδικό "Ευτέρπη" μαζί με τον φίλο και συμμαθητή του Γρηγόριο Καμπούρογλου. Από το 1849 αποχώρησε από την "Ευτέρπη" και συμμετείχε στην έκδοση του περιοδικού "Πανδώρα", μαζί με τους Νικόλαο Δραγούμη και Κων/νο Παπαρρηγόπουλο. Σε αυτά τα περιοδικά δημοσίευσε και αρκετά από τα διηγήματά του, καθώς και το μυθιστόρημα Ο Αυθέντης του Μορέως και τη νουβέλα Ο Συμβολαιογράφος. Από το 1851 συμμετείχε στην κριτική επιτροπή των ποιητικών διαγωνισμών του Πανεπιστημίου Αθηνών. (βλ. σχετικά Α' Αθηναϊκή Σχολή). Είχε μάλιστα επισημάνει τους κινδύνους από τις ακρότητες του ρομαντισμού, παρ' όλο που το 1837 ο πρόλογός του στο δραματικό έργο του "Φροσύνη" αποτελούσε κατά κάποιον τρόπο το μανιφέστο του ρομαντισμού στην Ελλάδα.
Το 1856 διορίστηκε Υπουργός Εξωτερικών και το 1867 παραιτήθηκε από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο, για να αφοσιωθεί στο διπλωματικό του έργο. Υπηρέτησε ως πρέσβυς της Ελλάδας στις ΗΠΑ (ο πρώτος Έλληνας πρεσβευτής εκεί), στην Κωνσταντινούπολη, στο Παρίσι και στο Βερολίνο μέχρι το 1887, όταν και συνταξιοδοτήθηκε.
Πέθανε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 1892.
[Επεξεργασία] Εργογραφία
Ο Α. Ρ. Ραγκαβής ήταν ευρυμαθής λόγιος με πολλά ενδιαφέροντα. Το οικογενειακό του περιβάλλον ήταν περιβάλλον λογίων: αδερφός της μητέρας του ήταν ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός και ξαδέρφια του οι λογοτέχνες Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος. Στην αυλή του ηγεμόνα Αλέξανδρου Σούτσου στο Βουκουρέστι, όπου έζησε από το 1813 ως το 1821 ήρθε σε επαφή με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Στο Μόναχο είχε παρακολουθήσει μαθήματα του Σέλλινγκ και μιλούσε άπταιστα 2-3 ξένες γλώσσες.
Το έργο του είναι πλούσιο και ποικίλο: περιλαμβάνει ποιήματα, διηγήματα, ένα ιστορικό μυθιστόρημα, Απομνημονεύματα, φιλολογικές και αρχαιολογικές μελέτες.
[Επεξεργασία] Ποίηση
- Δήμος και Ελένη, 1831
- Διάφορα ποιήματα, τ.Α 1837, τ.Β 1840
- Διονύσου πλους, 1864
- Γοργός ιέραξ, 1871
(Στα Άπαντά του, τ.Α 1874 Λυρική ποίηση, Β 1874 Δραματική και διηγηματική ποίηση, Γ-Δ 1871 Δραματική ποίηση)
[Επεξεργασία] Πεζογραφία
- Διάφορα Διηγήματα τ. Α 1855, τ.Β 1857, τ.Γ 1859
- Ο Αυθέντης του Μορέως, ιστορικό μυθιστόρημα, 1850
(Στα Άπαντά του, τ.Η, Ι, ΙΑ Διηγήματα)
[Επεξεργασία] Άλλα έργα
- Μεταφράσεις αρχαίων δραμάτων, Δάντη, Σαίξπηρ, Γκαίτε, Σίλλερ (Άπαντα τ. Ε-Ζ 1875,Θ 1875,ΙΒ 1885,Ιθ 1889)
- Αρχαιολογικές μελέτες (΄Απαντα τ. ΙΓ-ΙΔ 1885, ΙΕ-ΙΖ 1889)
- Απομνημονεύματα τ.Α 1894, τ.Β 1895, τ.Γ-Δ 1930
- Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 1877 στα Γαλλικά και 1882 στα Γερμανικά
- Περίληψις Ιστορίας της Νεοελληνικής Φιλολογίας 1887
[Επεξεργασία] Γενικά χαρακτηριστικά
- Το ποιητικό του έργο κινείται στο κλίμα της Α' Αθηναϊκής Σχολής, χωρίς όμως να έχει τα μειονεκτήματα του ατημέλητου ύφους και μέτρου και της έλλειψης ακριβολογίας. Η γλώσσα του είναι βέβαια αυστηρή καθαρεύουσα, αλλά αρκετά επιμελημένη. Το μειονέκτημά του είναι το γεγονός ότι ακριβώς επειδή ήταν μετριοπαθής και απέφευγε τις ακρότητες, τελικά δεν κατόρθωσε να πετύχει ούτε κάποιο υψηλό ποιητικό αποτέλεσμα.
- Πρωτοεμφανίστηκε με το εκτενές αφηγηματικό ποίημα Δήμος και Ελένη το 1831, που είναι γραμμένο στο στυλ του δημοτικού τραγουδιού. Αυτό το έργο και ο Οδοιπόρος, του Π. Σούτσου είναι τα έργα με τα οποία εισάγεται ο ρομαντισμός στην Ελλάδα.
- Έγραψε πολλά ποιήματα πατριωτικά, εμπνευσμένα από την ελληνική επανάσταση, τα οποία μιμούνται τους τρόπους του δημοτικού τραγουδιού. Το πιό γνωστό απ' αυτά είναι "Ο Κλέφτης". Σε αυτά τα ποιήματα, τα οποία βέβαια απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό, η γλώσσα του προσεγγίζει τη δημοτική.
- Ένα από τα πιο αξιόλογα ποιήματά του είναι η Ωδή για τον Αθανάσιο Χριστόπουλο, ποίημα που επαινούσε και ο Διονύσιος Σολωμός.
- Στο πεζογραφικό του έργο δεσπόζει το ιστορικό μυθιστόρημα Ο Αυθέντης του Μορέως. Είναι το πρώτο νεοελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα και ακολουθεί το πρότυπο του Sir Walter Scott.
- Έγραψε πολλά διηγήματα, σε μια εποχή που το είδος του διηγήματος δεν είχε γνωρίσει ακόμα την ανάπτυξη που γνώρισε αργότερα. Γι' αυτό κάποιοι μελετητές τον χαρακτηρίζουν "πατέρα του νεοελληνικού διηγήματος". Τα διηγήματά του βέβαια σπανίως διαδραματίζονται στην Ελλάδα και δεν έχουν καμία σχέση με την ελληνική πραγματικότητα, με εξαίρεση το εκτενέστερο απ' αυτά, "Ο συμβολαιογράφος". Πολλά είναι διασκευές ή παραφράσεις ξένων.
- Στον πρόλογο του δραματικού έργου του "Φροσύνη" (1837)παρουσιάζει τη θεωρία του ρομαντισμού και αυτοχαρακτηρίζεται ρομαντικός. Σταδιακά όμως οι απόψεις του και η γραφή του μεταβάλλονται προς τον κλασικισμό και η γλώσσα γίνεται ακόμα περισσότερο αρχαΐζουσα. Παραδείγματα τέτοιων έργων είναι οι εκτενείς ποιητικές συνθέσεις Διονύσου πλους (1864) και Γοργός ιέραξ (1871), με θέματα από την αρχαιότητα.
- Στην Ιστορία της νεοελληνικής φιλολογίας, πρώτη ως τότε απόπειρα καταγραφής της ελληνικής λογοτεχνίας, υπερασπίζεται τη λόγια γλώσσα και τη φαναριώτικη ποίηση. Θεωρεί ότι μόνο αυτή είναι άξια συνέχεια της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Απορρίπτει τη δημοτική γλώσσα ως ακατάλληλη για να εκφράσει υψηλά ποιητικά νοήματα και το δημοτικό τραγούδι ως προϊόν της αμάθειας του λαού, που επιβίωσε μόνο επειδή κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας δεν υπήρχε άλλη, αξιολογότερη παραγωγή. Απορρίπτει επίσης και την κρητική λογοτεχνία, ως μίμηση ξένων προτύπων και μη γνήσια γλώσσα, γεμάτη ιταλισμούς. Για την επτανησιακή σχολή γράφει ότι υπάρχουν βέβαια ποιητές με ταλέντο, αλλά δεν αποδέχεται τη δημοτική γλώσσα που χρησιμοποιούσαν. Όπως είναι φυσικό, καταλήγει σε έπαινο της Α' Αθηναϊκής Σχολής και ιδιαιτέρως των δύο εξαδέρφων του, Αλέξανδρου και Παναγιώτη Σούτσου, στους οποίους αφιερώνει περισσότερες σελίδες απ' ότι στον Κάλβο και τον Σολωμό! Απάντηση στην Ιστορία του Ραγκαβή έδωσε ο Ιούλιος Τυπάλδος με επιστολή προς τον Σπυρίδωνα δε Βιάζη, στην οποία ανασκευάζει όλες τις απόψεις του.
[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία
- Γ. Βαλέτας, Το νεοελληνικό διήγημα. Η θεωρία και η ιστορία του., Φιλιππότης, Αθήνα 1983
- Απ.Σαχίνης, Παλαιότεροι πεζογράφοι, Εστία, Αθήνα 1973
- Η παλαιότερη πεζογραφία μας, εκδ. Σοκόλης, τ.Δ
- Κ.Θ.Δημαρά, Ελληνικός Ρομαντισμός, Ερμής, Αθήνα 1994
- Βασική Βιβλιοθήκη, τ. 12, Ποιηταί του ΙΘ' αιώνα, επιμέλεια Κ.Θ.Δημαράς, Αθήνα 1954
- Γ.Θ.Ζώρα, Ο ελληνικός ρομαντιμός και οι φαναριώται, Αθήνα 1975
- Σοφία Ντενίση, Το ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα και ο Sir Walter Scott (1830-1880), Καστανιώτης, Αθήνα 1994
- Απ.Σαχίνης, "Ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής και ο Αυθέντης του Μορέως", εισαγωγή στην έκδοση του Αυθέντη του Μορέως, στη σειρά Νεοελληνική Βιβλιοθήκη, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 1989