Burdaard

de himrik fan Burdaard
Fergrutsje
de himrik fan Burdaard

Burdaard is in plak yn Ferwerderadiel mei krap 2.000 ynwenners. Sûnt 1973 is it ien doarp mei it eardere Wânswert oan 'e Streek. De Burdaarders moasten oant de gemeentlike weryndieling fan 1984 foar't se ûnder deselde gemeente foelen. Se bekroaden har der net folle oer. Allinne by de gemeenterieferkiezings hongen oan beide kanten fan de Ie ferskillende biljetten.

Burdaard op in gravuere fan J. Bulthuis, ein fan de 18de ieu.
Burdaard op in gravuere fan J. Bulthuis, ein fan de 18de ieu.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Skiednis

[bewurkje seksje] Untstean

Burdaard is ûntstien as in terp tsjin de Dokkumer Ie oan. Yn 945 wurdt Burdaard as Breitenfurde (Breedfurd) neamd yn de registers fan it kleaster Fulda. It liket der lykwols op dat der wolris ferskil wie tusken de namme dy't it kleaster delskreau, en de namme dy't lokaal brûkt waard. Der wurdt oannaam dat yn dit gefal de wiere namme Birdwerd west hawwe moat, "terp oan de râne" (fan it wetter).

Yn de rin fan de tiid ûntstiet der in streekdoarp. It measte ferkear gie doe oer it wetter, dat de Dokkumer Ie wie in wichtich skipsfeartswetter. Der kaam sa hannel om de skippen fan it nedige te foarsjen. Ek kamen der ambachtslju dy't mei it wetter te dwaan hienen. Der hawwe sa trije skipshellings west. Dêr waarden foaral fiskersskippen boud.

[bewurkje seksje] Hannel

In oare geunstige ûntwikkeling hat west dat Burdaard ek lei op de grins tusken de klaai en de wâlden. Burdaard waard sa in stapelplak foar de trochfier nei Ljouwert en Dokkum. Keaplju kochten foaral tsiis op dat se wer fierder ferkochten. Dêrnjonken wie der in hannel yn fee. Tongersdeis waard der yn Burdaard de foarmerk holden foar de freedsmerk yn Ljouwert.

Ut de skieppehandel kaam fuort dat der slachters kamen. Dizze slachten de skiep en ferkochten it fleis nei de stêden. It fet waard brûkt troch de kearsemakkerij. Ienige wêr't gjin hannel yn siet, wienen de koppen fan de skiep. De Burdaarders hawwe dêr de namme fan skieppekoppen oan oerholden.

De ûntwikkeling is ek oan de Ie ferrûn. It wienen foaral rintenierjende boeren dy't in hûs oan it wetter in gaadlik plak fûnen.

[bewurkje seksje] Yndustrialisaasje

Nei 1900 waarden it molkfabryk Konkordia en de feefoerkoöperaasje De Iendracht stifte. De Iendracht ferwurke ek dong. Nei 1945 binne beide troch fúzjes ferdwûn. Fan Konkordia is neat mear oer. Yn it kompleks fan De Eendracht hat him no in arsjitekteburo festige.

[bewurkje seksje] De mûnen

Yn eardere foarm fan yndustrialisaasje wie de bou fan mûnen.

[bewurkje seksje] De Swel

Yn 1841 waard yn Burdaard in pel-,meal- en houtseachmûne stifte. Dizze baarnde yn 1874 ôf. De eigner besleat om in nije mûne bouwe te litten. Dy krige as namme De Swel, De Zwaluw. Neffens oerlevering gie it yn de earste tiid net sa goed mei de saken. De eigner kaam der sa op om de mûne 'De Swel' te neamen. Hy soe dan oan it sprekwurd tocht hawwe dat swel oan de simmer ferbinet.

Op 11 novimber 1972 sloech it ûnwaar yn 'e mûne dy't al net mear brûkt waard en ferrinnewearre rekke wie. It doarp hat doe besletten om de mûne wer syn âlde gloarje te jaan. Der wienen ferskate tûkelteammen, mar yn 1989 waard der mei it wurk begûn. Yn 1985 stie de mûne der wer kreas by. Yn 1999 kaam der hielendal klear troch't it houtstek ek restaurearre wie, mei in museum deryn. De mûne waard eigendom fan de gemeente Ferwerderadiel, en wurdt no draait troch frijwillige mûnders. Bakkers litte der harren moal mealle en sneons draait ek de houtseagerij wer.

De Swel is mei syn hichte fan 42 meter in wichtich part fan it doarpsgesicht fan Burdaard.

[bewurkje seksje] De Traitebel

Yn 1855 liet P. Oberman in houtseachmûne bouwe. Hy krige as namme: De Traitabel. Dat wol sawat betsjutte as brûksum of hânsum. Yn 1864 baarnde de mûne ôf. Der kaam wer in nije mûne, oant yn 1918 op Krystjûn der bern mei fjoer boarten. Wer gie de mûne yn flammen op. Op it mûnehiem kaam doe in elektryske houtseagerij, mei deselde namme. Sa'n fjirtich jier letter, yn de fyftiger jierren, is dy lykwols wer sletten.

[bewurkje seksje] De Oaljefant

In eintsje bûten Burdaard stiet de wettermûne De Oaljefant, De Olifant. Dize mûne is yn 1856 út Grinslân kommen. It doel wie om it lettere wetterskip De Oaljefant te bemeallen. It wetterskip is yn gruttere wetterskippen opgien. Yn 1970 stie de mûne der bûten gebrûk. Der kamen doe plannen om de mûne wer yn syn âlde steat werom te bringen. Fan 1978/1979 en yn 1991 binne dy plannen mei súkses útfierd. De mûne draait wer mei in frijwillige mealder. De Stichting De Fryske Mole is eigner wurden.

[bewurkje seksje] De âlde brêge oer de Ie

In ferklearing fan de namme Burdaard soe ek yn it âlde wurd furd lizze kinne. In furd wie in plak wêr't je troch it wetter rinne koene. Burdaard hie ek in furd oer de Ie. Troch't de skippen grutter waarden, moast ek it furd ferdwine. Yn 1777 krige Simen Jans, de kastelein fan de herberch dêrnjonken, in fergunning om de in brêge oer de Ie te meitsjen. Dit waard in klapbrêge. Net allinne de skippers moasten wat yn 't klompke dwaan, ek it ferkear oer de de dyk moast tol betelje. Oant 1937 hawwe de kasteleins dit rjocht holden. De brêge is sels neamt nei de kasteleins Steenhuisen. Letter is der in draaibrêge kommen.

[bewurkje seksje] De tsjerken

 De Herfoarme tsjerke op in âlde oansichtkaart
De Herfoarme tsjerke op in âlde oansichtkaart

[bewurkje seksje] De Herfoarme tsjerke

De Herfoarme tsjerke út 1851 stiet wat bûten it doarp op de terp mei de pleats Grut Wytsma. It hat noch al wat drokte jûn om de tsjintwurdige tsjerke te bouwen. Burdaard/Jannum wie in earme gemeente en neffens it plan soe der in foarse tsjerke komme. De hegere tsjerklike ynstaansjes hawwe dat plan ôfkard. Burdaard is doe mei in ienfâldiger plan kommen. As foarbyld tsjinne de tsjerke fan Ikkerwâld. It Adema-oargel is makke foar de Roomsk-Katolike tsjerke yn De Kúnder. Yn 1871 is it ferpleatst nei Burdaard.

[bewurkje seksje] De Grifformearde tsjerke

De Ofskieding hat yn Wânswert hiel sterk spile. De ôfskiedenen holden harren tsjinsten yn Wânswert oan 'e Streek. Yn 1861 kaam der in tsjerke. Dizze is yn 1892 ferfongen troch de tsjerke dy't de no stiet. Offisjeel hiet de tsjerke de Kristlik Ofskieden tjserke, letter de Grifformearde tsjerke, fan Wânswert. Under Wânswert wurdt der fierder op de skiedenis fan de Ofskiedenen yn gien.

Der is in gearwurkingsferbân kommen tusken de grifformearden en herfoarmen. No foarmje se tegearre de Protestanske Gemeente fan Burdaard.

[bewurkje seksje] De Nederlandse Protestanten Bond

De frijsinnigen yn Burdaard hawwe in skoft in ôfdieling west fan de NPB. Se kamen gear yn de boppeseal fan de herberch Het Posthuis, no kafee 't Hoekje. De herberch hat de namme fan de Bond oan oerholden.

[bewurkje seksje] It Ruurd Wiersma Hûs

Yn Burdaard wenne de molkfarder Ruurd Wiersma. Hy wie ek skilder. Mei fytslak hat er troch syn hiele hûs skilderings oanbrocht. Hy wurdt rekkene ta de naïve sneinsskilders. Doe't er ferstoar wie der belangstelling foar de naïve skilderkeunst. Der waard dan ek besletten om syn hûs te litten sa as Ruurd Wiersma dat efterlitten hie. It hûs is ynrjochte as museum fan it wurk fan Wiersma.


[bewurkje seksje] Sjoch ek

[bewurkje seksje] Keppeling om utens

Oare talen