Aldwâld

de himrik fan Aldwâld
Fergrutsje
de himrik fan Aldwâld

Aldwâld is ien fan de 12 doarpen yn de gemeente Kollumerlân. It doarp hat likernôch 840 ynwenners.

Aldwâld leit westlik fan Kollum, op de noardlike râne fan it gebiet fan de Fryske Wâlden, dêr't it lânskip oergiet yn dat fan it eardere kweldergebiet. Der stiet in let goatysk tsjerkje út de 15e ieu.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Skiednis

Aldwâld is, sa't de namme al oanjouwt, in tige âld doarp. Yn 1443 wurdt it al neamd as "Olte-Wolde". Nei alle gedachten hat der yn de direkte omjouwing fan it doarp in âld bosk as wâld west. De namme "De Wygeast" (wijde hichte), in buertskip dat tsjintwurdich rekkene wurdt ta Aldwâld, soe tsjutte kinne op in âld heidensk offerplak.

[bewurkje seksje] De tsjerke

De tsjerke, sa as dy der no stiet, hat in foargonger hân. In part fan de stienen binne derfân brûkt. It tuorke en de westgevel binne oan it ein fan 17e ieu klear kommen.

Yn de tsjerke hingje in tal roubuorden fan de van Heemstra's. Dizze binne net yn Aldwâld begroeven, de van Heemstra's hawwe dy út Kollum meinommen. Ek stiet der in opfallende hearebank fan de van Heemstra's.

Yn de 18e ieu is de tsjerke, nei de moade fan dy tiid, bepleistere. By de lêste restauraasje is de pleister der wer ôfhelle en is de âlde stien wer te sjen.

Oan de noardkant stiet de eardere pasorij út 1806. Der is yn 'e rin fan de tiid it nedige oan ferboud.

Op it tsjerkhôf binne twa grêfkelders fan de famyljes Van Heemstra en van Limburg Stirum.

[bewurkje seksje] Jan Binnes

Oan de tsjerke is in tinkstien oanbrocht foar Jan Binnes (Kloosterman), in boer út Aldwâld dy't ien fan de lieders wie fan it Kollumer Oproer yn jannewaris 1797. Jan Binnes waard op 18 febrewaris 1797 op in grouwelike wize ûnthalse op 'e Brol yn Ljouwert.

[bewurkje seksje] Allemastate

Yn de Wygeast stiet Allemastate. No in pleats mei de efterein nei de wei. It is in goed foarbyld fan in sealstins.

[bewurkje seksje] It St. Pitersgat

Op Sint Piersdei, 22 febrewaris 1651 sloech in swiere stoarm de Aldwâldmer Syl oan it Dokkumer Djip fuort. Der ûntstie in djip gat. No wurdt dat de Poel neamd. In oare namme is It Mâlegraafsgat. Dizze namme komt fan de Ingelsman Donough McCarthy greve Clancarthy. Hy wie as balling út Ingelân yn Aldwâld yn 1698 telâne kommen. Hy naam, it doe al besteande hûs, oan it Sint Pitersgat oer. De greve hie al in wyld libben efter de rêch en dat sette hy dêr troch. Letter hat er in eilân Rottum kocht en dêr gie it noch frjemder.

It hûs, dat mei ien ferdjipping ferlege is, stiet der noch yn 'e beamen ferskûle. Yn 'e folksmûle wurdt it de Boarch neamd.

Suvelfabryk Huis ter Noord yn de 30-er jierren fan de 20e ieu
Fergrutsje
Suvelfabryk Huis ter Noord yn de 30-er jierren fan de 20e ieu

Wat tichter nei Aldwâld ta, is der de Mâle Grevesbrêge.

In tinkstien fertelt it ferhaal oer de wetterfloed en wa't der oer neitinke wol, fynt in pear bankjes oan it wetter.

[bewurkje seksje] Suvelfabryk "Huis ter Noord" 1899 - 1996

Yn Aldwâld hat suvelfabryk Huis ter Noord (ek wol: Huisternoord) de 100 jier krekt net fol makke. Yn 1899 waard de koperaasje troch in 20-tal boeren stifte. Baron van Heemstra fan Fogelsanghstate út Feankleaster stie in stik grûn oan de Strobosser Trekfeart ôf foar de bou fan it fabryk. Tsjintwurdich wurdt it gebou brûkt foar rekreaasje.

Oare talen