Linguaxe

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Galizionario
Vexa a entrada do Galizionario acerca de Linguaxe

A linguaxe é a capacidade do ser humano para se comunicar mediante un sistema de signos ou lingua. Non se debe confundir con lingua ou idioma, que é a representación concreta desta capacidade, manifestada na existencia das linguas naturais. Ás veces o termo esténdese ás linguaxes que os humanos usan para comunicarse, ademais da linguaxe falada, como a linguaxe de signos.

Por confusión co inglés, que non distingue entre "lingua" e "linguaxe" (language utilízase para os dous conceptos), utilízase tamén linguaxe na matemática e na informática para designar as linguaxes formais ou artificiais, incluíndo as linguaxes de programación). Así a todo, a linguaxe humana ten unha característica que non pode ser encontrada nas linguaxes de programación: a diversidade.

Da linguaxe ocúpase a ciencia denominada lingüística. A linguaxe é tamén o obxecto de estudo de numerosas disciplinas, como a psicolingüística, a sociolingüística ou a filoloxía.

Índice

[editar] Concepto

Unha linguaxe é un sistema de signos utilizado polos organismos dunha mesma especie para a comunicación. En particular, sistema de signos vocais, linguaxe verbal que é empregada para a comunicación interhumana.

Unha linguaxe é un código que serve para representar, expresar e comunicar ideas, pensamentos, sentimentos, desexos ou para indicar unha conduta. Non obstante, as palabras acompáñase en moitos casos de xestos, mímica e actitudes que imprimen un determinado contido á mensaxe, como por exemplo: intención amigable, agresiva, dúbida, etc., e en moitos casos bastan para expresar intencións, humor, dúbidas, etc. (ver o artigo sobre paralingüística).

A linguaxe é unha clase especial dos sistemas de signos, a adquisición e utilización dos cales é unha característica definitoria do xénero humano. O individuo aprende a usar a linguaxe a través da súa experiencia. O xeito de combinar os sons para formar palabras, e estas para formar frases coas que expresa o coñecemento, está determinado por un sistema de regras. O número de elementos e regras é limitado e finito; así a todo, o número de posibles combinacións de elementos (número de frases da lingua) é limitado e infinito; é o que Noam Chomsky denomina "creatividade lingüística".

O lingüista Ferdinand de Saussure distinguiu entre ‘'langue'’ ("lingua", sistema lingüístico abstracto, como lingua específica e concreta), '‘parole'’, ("fala", como proceso actual que se move no marco dunha ‘'langue'’, é dicir, fai referencia á fala, ó acto de falar; é a conduta verbal manifesta); e ‘'langage'’, ("linguaxe", capacidade lingüística xeral, como posibilidade de producir ou empregar a ‘'langue'’ e a '‘parole'’; é a facultade xeral do home para falar). Esta distinción correspóndese coa que fan Mc Neill e Chomsky entre competencia e actuación lingüística. A competencia representa o coñecemento que un falante posúe da súa lingua nativa para poder comprender algunha das infinitas sentencias gramaticais da lingua; a execución é a expresión da competencia ó falar ou escoitar a fala. A diferenza radica, entón, na distinción entre coñecemento lingüístico e conduta lingüística, é dicir, entre o que o falante sabe e o que fai.

Dende o punto de vista lingüístico, o interese céntrase no plano da competencia, na construción de modelos e descricións estruturais da linguaxe.

Dende o punto de vista psicolóxico, o interese céntrase na conducta ou execución, no xeito en que a competencia se pon en marcha en situacións concretas, nos mecanismos psicolóxicos e fisiolóxicos subxacentes á execución lingüística. A linguaxe é obxecto de diferentes ciencias: lingüística, filosofía, socioloxía, bioloxía, psicoloxía, etc. A psicoloxía da linguaxe aborda o uso lingüístico que realiza o individuo (performance) e interprétao en tódalas súas variantes como conduta.

A performance lingüística configúrase, ademais, por diversos procesos paralingüísticos organizados xerarquicamente: pausas, acentuación, prosodia, etc.

A teoría da gramática xenerativo transformacional de Chomsky fortaleceu a relación entre a lingüística e a psicoloxía. A psicoloxía da linguaxe ten como obxecto, a partir dos presupostos da lingüística, a análise teórica e empírica de como o usuario da linguaxe elabora e manexa (psicolingüística) esa organizazón xerárquica estratificada (fonema, articulema, grafema, morfema, palabra, frase, oración, etc.) en conduta lingüística receptiva e produtiva do sistema lingüístico, así como as expresións lingüísticas que del nacen.

A realización da linguaxe depende do coñecemento dos seus elementos e do conxunto de regras que especifican a súa utilización e aplicación a condutas concretas da fala. A producción depende da aplicación dun conxunto de regras que especifican como utilizar ese material verbal para comunicar algo. Estas regras actúan sobre os elementos fundamentais da cadea comunicativa: emisor, código e receptor.

A linguaxe, pola súa vez, está baixo o control de determinadas zonas do córtex cerebral. Considérase, en xeral, que a función lingüística se estrutura no hemisferio dominante (esquerdo para as persoas destras). No plano periférico, é necesario o funcionamento do aparato auditivo, que posibilita a percepción das mensaxes externas e o control da propia emisión e dos órganos fono-articulatorios que permiten producir emisións sonoras. Por outra banda, debido á íntima relación entre linguaxe e pensamento, desenvolvemento social e afectivo, aprendizaxe e cultura, os trastornos nun ámbito teñen repercusións nos outros.

[editar] Linguaxe Humana

A función biolóxica e cerebral da linguaxe é aquilo que máis profundamente distingue o home dos outros animais. Podemos considerar que o desenvolvemento desta función cerebral ocorre en estreita ligazón coa bipedia e a libertación da man, que permitiron o aumento do volume do cerebro, a par do desenvolvemento de órganos fonadores e da mímica facial.

Debido a estas capacidades, para alén da linguaxe falada e escrita, o home - aprendendo pola observación de animais - desenvolveu as linguaxes de sinais, non só para mellorar a comunicación entre xordos e mudos, mais tamén para utilizar en situacións especiais, como no teatro e entre navíos ou persoas que se atopan fóra do alcance do oído, mais que se poden observar entre si.

[editar] Taxonomía das Linguas

As linguas do mundo foron agrupadas en familias de linguas que teñen semellanzas. Os maiores grupos hoxe en día son as linguas indo-europeas as afro-asiáticas e as sino-tibetanas.

[editar] Linguaxes construídas

Unha das moitas linguas planexadas que existen, o Esperanto, foi creada por J. L. Zamenhof. O Esperanto é unha compilación de varios elementos de diferentes linguas humanas cuxa intención é de ser unha lingua universal de doada aprendizaxe, de xeito que proporcione a toda a poboación humana unha forma máis fácil e democrática de se comunicar.

Outras linguas artificias, cada vez máis exploradas e coñecidas hoxe en día, son as criadas por J. R. R. Tolkien, autor dos libros da serie O Señor dos Aneis. Segundo o proprio autor, el creou todo un mundo de aventuras para ter un contexto e un lugar proprio onde inserir as linguas que tiña creado.

O número de linguas artificiais, xeralmente chamadas conlangs (palabra que vén do inglés constructed languaxe, "lingua construída") ten vindo a aumentar cada día. Hai varios sites na Internet que profundan o tema, contendo listas e breves introducións a centenas ou mesmo millares de linguas artificiais. A maioría das persoas que se dedica ao fenónemo, os chamados conlangers, fan parte dunha lista de distribución de emails: a CONLIST.

[editar] Linguaxes dos animais

Traballo en progreso: Este artigo de lingüística é, polo de agora, só un bosquexo.
Traballa nel ou noutros artigos relacionados e contribuirás a que a Galipedia mellore e medre.



[editar] Ver tamén


[editar] Ligazóns externas

  • Frases comúns en diferentes linguaxes.
  • Universala Esperanto Asocio- Asociación Mundial de Esperanto, con sede na Bélxica.
  • LangMaker- lista das varias linguas contruídas publicadas na Internet. (en inglés)
  • Fasile.org - site da Organización Non Gobernamental Amigos de Fasile, unha das linguas artificiais máis recentes.