Francisco Franco Bahamonde
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Francisco Franco Bahamonde (Ferrol, 4 de decembro de 1892 - Madrid, 20 de novembro de 1975), foi un xefe de estado dictatorial que gobernou en España entre abril de 1939 e novembro de 1975 como consecuencia da Guerra Civil acontecida entre os anos 1936 e 1939.
[editar] Biografía
Naceu como Francisco Paulino Hermenegildo Teódulo Franco y Bahamonde Salgado Pardo, en Ferrol (A Coruña) o 4 de decembro de 1892, graduouse na academia militar de Toledo. A idade de 23 anos, por nomeamento do rei Alfonso XIII, converteuse no comandante máis novo do Exercito Español, polo seu desempeño na guerra de Marrocos.
Converteuse en Xeneral de brigada no ano 1925 por méritos de guerra, sendo o máis novo de Europa con esa graduación.
Durante a Segunda República Española, en 1933, tras o triunfo da dereita nas eleccións, é ascendido a Xeneral de división.
En 1934, durante o período de goberno radical-cedista, como xefe de Estado Maior, dirixiu dende o ministerio da Guerra, cuxo ministro era Diego Hidalgo, as operacións para reprimir a insurrección obreira de Asturias.
[editar] Guerra Civil
O 18 de xullo de 1936, é destinado en Santa Cruz de Tenerife como Comandante Xeral de Canarias. Alegando, entre outros motivos, a situación de inseguridade e de crimes políticos que o goberno non lograba controlar, así como o perigo dunha revolución obreira, súmase aos preparativos para a sublevación militar que se estaba planeando por parte dos xenerais Sanjurjo e Mola contra o goberno lexitimo do Frente Popular e que, iniciada o 17 de xullo, tivo o seu momento álxido o 18 de xullo.
Nesta data é cando se traslada dende Las Palmas de Gran Canaria a Tetuán (Marrocos), onde chega ás sete da mañá do día 19, tras unha longa escala en Casablanca, para poñerse ao fronte das tropas sublevadas.
Esta viaxe faina a bordo dunha aeronave De Havilland modelo Dragon Rapide, alugada no aeroporto de Croydon en Londres polo corresponsal do diario ABC naquela cidade Luís Bolín. Poucos días despois, o 27 de xullo de 1936, chega a España o primeiro escuadrón de avións italianos enviados por Benito Mussolini.
Trala morte de Mola e Sanjurjo en senllos accidentes de aviación e a retirada a un segundo plano de outros pretendentes ao cargo do mesmo bando, foi nomeado pola Xunta de Defensa Nacional Xefe de Estado e autoproclámase Xeneralísimo dos exércitos nacionais da zona controlada polos militares sublevados o 29 de setembro de 1936.
O 30 de xaneiro de 1937 constitúese en xefe da Xunta provisional de Burgos.
O seu goberno orientouse inicialmente ao triunfo militar sobre a España republicana, e contou co apoio de dous dictadores fascistas de Europa, Hitler e Mussolini. A semellanza de estes, que se facían chamar respectivamente Führer e Duce, Franco adoptou durante a contenda o título de Caudillo, que xunto o de Xeneralísimo foron os títulos cos que se lle denominou oficialmente.
Rematada a Guerra Civil o 1 de abril de 1939, produciuse o exilio de miles de españois ao estranxeiro e desenrolouse unha amplía política de represión sobre os vencidos, con fusilamentos, encarceramentos e condenas a traballos forzados en obras hidráulicas como pantanos e canais de rego, ferrocarrís, construcción do monumento do Val dos Caídos e outros.
[editar] A ditadura
En 1947, un fraudulento referendo nacional ratificouno na xefatura vitalicia do Estado. O goberno de Franco caracterizouse pola instauración dun verdadeiro réxime, de tipo autoritario e pragmático. Só se permitía "sindicatos verticais" (que unían a patróns e obreiros), e un único partido, Falange Española Tradicionalista y de las JONS, constituído por fusión da Falange Española e o carlismo e as Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista (JONS), que se uniran a Falange antes da guerra. Así, o réxime estaba fundamentado nun ideario de ultradereita, de confesión católica, baseado nunha economía capitalista que integraba proxectos sociais, como a Seguridade Social, sistema sanitario público que se desenrolou amplamente durante a dictadura. Ao igual que se fixo na Alemania nazi, debido a situación de confesionalidade católica, Franco tratou de estorbar e en algúns casos eliminar toda actividade de calquera confesión relixiosa que molestara ao clero católico.
Ao comezar en Europa a Segunda Guerra Mundial, Franco mostrouse partidario da vitoria de Hitler] e Mussolini, mais rexeitou entrar na loita a pesar das presións que recibiu nese sentido polo feito de que os dous dictadores europeos o apoiaran durante a Guerra Civil. Permitiu, sen embargo, que voluntarios españois (División Azul) partisen para apoiar as potencias do Eixo no fronte ruso. Do mesmo xeito, existiu unha amplia tolerancia ante a actuación dos axentes do Eixo, principalmente alemáns, en España. Por todo iso España quedou situada máis na non belixerancia ca na neutralidade.
Rematada a Segunda Guerra Mundial co triunfo das potencias aliadas, o pobo español sufriu as consecuencias do illamento imposto ao réxime por nacións como Gran Bretaña e Estados Unidos, que non vían con bos ollos a supervivencia dun réxime fascista en Europa. Esta situación terminou en parte durante a Guerra Fría, cando as necesidades xeoestratéxicas de Estados Unidos fixérono colaborar con España, especialmente a partir da firma do pacto de 1953 e a posterior visita de Eisenhower a Franco en 1959, para estableceren bases militares estadounidenses en España.
Nos anos 60, España asistiu a un forte desenrolo económico, no que tivo moito que ver o auxe do turismo, creándose unha nova clase media que era bastante reducida ata entón. E tamén nestes anos 60 cando se produce a emigración de centos de miles de españois das zonas máis deprimidas de España a diversos países de Europa, principalmente Alemaña, Holanda, Suíza e Francia, o que se traduciu nunha importante fonte de ingreso de divisas. O desenrolo e o crecente contacto cos veciños europeos (grazas ao turismo e á emigración) deron lugar a novas tensións sociais, aínda que Franco non chegou a ver en risco o seu poder, grazas á unidade do exercito e á inercia do sistema.
En 1966 foi aprobada por referendo a súa proposta de Lei Orgánica do Estado, na que se prevía a separación dos cargos de Xefe do Estado e Xefe de goberno.
En 1969 nomeou o príncipe Juan Carlos como o seu sucesor a título de rei, o cal implicaba a restauración da monarquía en España.
Co inicio da actividade terrorista de grupos como ETA e o FRAP levou a cabo un derradeiro esforzo de represión que culminou coas sentenzas a morte para once terroristas (oito do FRAP e tres de ETA), dos que, ao final, o 27 de setembro de 1975, foron executados cinco, pois o goberno, nunha reunión presidida por Franco o día anterior, decidiu non executar a seis dos condenados a morte, dúas mulleres (por estaren embarazadas) e catro homes.
A nova das execucións provocou unha forte reacción internacional (antes da mesma, moitos gobernos, e personalidades coma o Papa Paulo VI, pediran clemencia). Quince países europeos retiraron os seus embaixadores, foi asaltada a embaixada española en Lisboa, producíronse multitudinarias manifestacións nas principais cidades europeas e cortáronse as comunicacións telefónicas e telegráficas con varios países.
Tras estes fusilamentos, que illaron novamente a España do contexto europeo, Franco contraiu unha enfermidade debido a cal faleceu tras unha longa agonía, en Madrid, o 20 de novembro de 1975. Juan Carlos herda a Xefatura do Estado e, en contra do planeado polo dictador, a democracia se reinstaura tras a súa morte, nun proceso coñecido coma Transición Española.
Estaba casado con Carmen Polo e tivo unha filla. O seu xenro foi o Marqués de Villaverde e un dos seus bisnetos é Luis Alfonso de Borbón y Martínez-Bordiú.