Guerra de sucesión española
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
A guerra de sucesión espanola foi a primeira grande guerra do século XVIII, durou do 1702 ó 1713. A sucesión española trala morte sen descendencia de Carlos II "o enfeitizado" era disputada por Felipe de Anjou, neto de Luis XIV de Francia, ó que Carlos II deixara as súas posesións, e o Arquiduque Carlos de Austria, que logo se convertiría en emperador do Sacro Imperio Romano Xermánico co título de Carlos VI.

A guerra en realidade tiña unha raiz máis profunda: a do reparto de poder en Europa. Se Felipe V de Borbón conservaba o trono, en sinerxía con Francia, a alianza entre España e Francia tería unha grande hexemonía en Europa.
Índice |
[editar] Causas da guerra
A comezos do século XVIII Francia era a potencia continental hexemónica de Europa. Pese a non contar cunha grande mariña de guerra (como España ou Inglaterra), o país fortemente centralizado e unido (sen alfándegas interiores como España ou o Imperio Alemán), contara tamén nos anos precedentes cunha estabilidade política sen precedentes (lémbrese a revolución en Inglaterra ou os cambios de validos en España).
Que o heredeiro de Carlos II fora un membro da Casa Real francesa non foi visto con bos ollos polas restantes potencias europeas. O lexítimo heredeiro francés do trono español chegou a Madrid o 18 de febreiro de 1701. Paralelamente, o rei de Francia Luis XIV, prevendo a colaboración lóxica que ía ter co seu neto, mandou o seu exército ás plazas españolas en Flandes. Esta foi a chispa que prendeu a mecha das inquedanzas europeas contra o predominio francés.
A agresiva política francesa tivo como resposta a firma do Tratado da Haia, que constituíu a Grande Alianza entre Inglaterra, Holanda, Savoia, Portugal, Dinamarca, Austria e varios estados alemáns.
[editar] Decorrer da guerra
[editar] Guerra europea
A pesares do nome desta guerra, é considerada básicamente unha guerra continental na que se buscará o impedimento do xurdimento dunha grande potencia en Europa e por tanto o equilibrio de poder que se mantiña nos decenios anteriores. A grande potencia era Francia quen viu rodeada as súas fronteiras polos integrantes da Grande Alianza. As batallas centráronse nas súas fronteiras e apenas entraron no seu territorio. Non foi así no caso de España xa que un dos pretextos da guerra era impedir o fortalecemento de Francia evitando un rei da casa de Borbón no trono español.
A Grande Alianza apoiou por tanto a candidatura do Arquiduque Carlos de Austria á coroa española, aínda que o anterior rei español -Carlos II- deixara nomeado no seu testamento a Felipe de Anjou como lexítimo heredeiro.
Os austriacos comezaron en 1702 atacando a Lombardía italiana, Felipe de Anjou foi a defende-las posesións españolas en Nápoles e pacificou o chamado Reino das Dúas Sicilias. Voltou a España en 1703 recibindo a noticia de que a Grande Alianza tamén lle declarara a guerra a España. As primeiras victorias dos aliados en Alsacia e Borgoña contrastaron coas bávaras (Baviera apoiaba a causa francoespañola) en Ulm e Memmingem.
Nesta situación comenzaron a desembarcar nas costas españolas tropas austriacas e inglesas, quenes obtiveron o favor das Cortes de Aragón, pois Carlos prometéralles manter privilexios comerciais e alfándegas no sentido Castela-Aragón. A postura de Felipe de Anjou foi totalmente oposta, el quería imita-lo modelo francés de estado centralizado e elimina-las barreiras comerciais interiores en España, obtivo polo tanto o apoio das cortes de Castela.
O primeiro desembarco en Cádiz foi repelido, pero o segundo intento en Vigo non. Amáis, os aliados fixeron presa de parte dun tesouro que acababa de chegar de América na batalla de Rande.
En 1703, Portugal e Saboia (ducado do sogro de Felipe de Anjou. De feito, a esposa de Felipe era coñecida en España como a saboiana) póñense de parte dos aliados. Diversas batallas na Península Ibérica rematan coa victoria dos españois, excepción feita por Xibraltar quen pese a ser tomada en nome dun suposto rei español, izou o pavillón británico e ata hoxe ondea. Pero non todas foron boas noticias para a causa borbónica: en Baviera, Luis XIV perdeu 40.000 homes.
[editar] Apoio aragonés á causa do arquiduque
En 1705, o arquiduque Carlos, Inglaterra e Portugal firman un pacto (Pacto de Xénova), con representantes de Aragón polo que se comprometían a restaura-los foros nos territorios da Coroa de Aragón e enviar un exército de 8.000 soldados a apoia-la Generalitat que se alzaba contra o gobernador de Felipe nos condados cataláns. Efectivamente, un exército de 20.000 homes decantou a balanza a favor da causa austriaca, e o 9 de outubro de 1705 o arquiduque Carlos de Austria, co título de Carlos III de España, establecía a súa capital en Barcelona. O 16 de decembro as cortes valencianas tamén xuraron lealtade ó novo rei Carlos III de España. Nos territorios peninsulares de Aragón, só as cidades de Alacante e Rosas permaneceron fieis á causa felipista.
1706 sería o annus horribilis de Felipe. Reuniu un exército e unha escuadra e foi a tomar Barcelona, pero ó mesmo tempo, os aliados atacaban dende Portugal, tomando Badaxoz, o Borbón deu marcha atrás e deixou o sitio de Barcelona para axudar a protexer Madrid. Pero as victorias aliadas en Salamanca, Plasencia e Cidade Rodrigo, obrigaron á corte a trasladarse de Madrid a Burgos. Zaragoza caeu en mans de Carlos e o 29 de xuño, o propio Carlos entrou en Madrid e fixo ser coroado como Carlos III.
En Flandes, o duque de Malborough facía 15.000 prisioneiros na decisiva batalla de Ramillies e os Países Baixos cambiaron de mans españolas a mans inglesas. En Italia, o duque de Saboia tomaba Milán e Nápoles. Era o momento máis baixo para a causa borbónica. Pero semella que o pobo castelán quería a Felipe como rei, e partidas de voluntarios conformaron pequenos exércitos que xunto coa axuda do batallón francés do duque de Berwick e a continua revolta popular en Madrid, conseguiron que o arquiduque abandonara a capital e se refuxiara en Valencia. Sucesivamente caeron Elxe, Orihuela e Cartaxena.
[editar] Victorias de Felipe
O 25 de abril de 1707, a batalla de Almansa supuxo o cambio do equilibrio de poder na guerra. A victoria borbónica abriu o camiño á toma de Valencia, Denia e ata Zaragoza. En inverno, Xátiva e Lérida tamén foron reconquistadas. Filipe V, en represalia polo apoio de Aragón á causa austriaca, promulgará os Decretos de Nova Pranta, nos territorios da Coroa de Aragón, agás no Val de Arán. En 1708 Filipe perde Orán, na costa arxelina, Sardeña e Menorca.
Pola súa banda, Luis XIV fracasou no intento de restablecer ós Estuardo en Escocia e debilitar así a Inglaterra. Mentres o arquiduque Carlos pedía o recoñecemento ó Papa, Luis XIV tratou de asina-la paz, pero sen resultado pois Carlos lle pedía que renunciase a nomear a Filipe de Anjou tamén como heredeiro de Francia e el se negaba.
Paradóxicamente, Filipe descubriu unha intriga francesa para sacalo do trono español. Felipe ademáis cortou relacións co papado por recoñecer a Carlos como rei de España. Filipe V xa estaba completamente decidido a non unir Francia e España senón a gobernar en solitario esta última.
As batallas continuaron en España. Carlos tomou unha vez máis Madrid e unha vez máis foi recuperada por Filipe. Ó contrario que o exército de Carlos, o de Felipe o formaban principalmente voluntarios, polo tanto sempre estaba preparado para suplir as baixas que a Carlos e aliados lles costaban unha fortuna en tempo e cartos.
O exército carlista (nada que ver coas guerras carlistas) dividiuse en dous corpos. Ó mando dun deles estaba Staphope que afincou en Brihuega no profundo dun val da Alcarria para refuxiarse do xélido inverno. Os borbónicos conscentes da situación, rodearon o pobo dende cotas superiores e o destruiron coa artillería: victoria completa e 4.000 prisioneiros. O outro corpo do exército austriaco o dirixía Starhemberg quen acudiu alertado a socorrer ós de Stanhope en Villaviciosa de Tajuña foi detido polos borbónicos. As victorias na Alcarria propiciaron as tomas sen batalla de Zaragoza e Xerona en 1714.
[editar] Causas da paz
A morte en 1711 do emperador austriaco cambiou as regras políticas europeas. Moitos países viron na posibilidade dun Carlos emperador austriaco e rei de España algo moito peor ós seus intereses que un Felipe rei de España e Francia. Pola súa parte Luis XIV quen xa non podía cos gastos da guerra asinou un pacto con Inglaterra, comprometéronse á paz (é dicir, apoiar a Felipe como rei español) se Inglaterra ficaba con Xibraltar e Menorca. Ademáis, logo pediron que non poderían unirse as coroas de Francia e España que había que atopar certo "equilibrio de poder" (esta política, en liñas xerais, ficaría en Europa ata a Primeira Guerra Mundial).
O 9 de novembro de 1712, Felipe V de España renuncia ós seus dereitos ó trono de Francia. Pola súa banda, príncipes franceses xuraban renunciar ó trono español. O 27 de marzo de 1713 España e Inglaterra asinaron a paz.
[editar] Paz de Utrecht
España asinou a paz con Inglaterra, pero non con Holanda, Portugal e o Sacro Imperio Romano Xermánico mentres Carlos seguise a reclamar o trono español. A esposa do arquiduque Carlos seguía en Barcelona (a "capital" da España de Carlos). O 11 de abril de 1713 acórdase un novo reparto europeo.
- Carlos VI de Alemaña dominaría nos Países Baixos, Nápoles, Sardeña e o Milanesado.
- O duque de Saboia tomaría a corona de Sicilia.
- Inglaterra obtivo Menorca e Xibraltar de España e Terranova, a baía de Hudson, Acadia e a illa de San Cristovo de Francia.
É dificil asegurar un claro vencedor desta longa contienda. Sen dúbida as pérdidas territoriais de España poderían verse coma unha derrota, pero eses territorios funcionaban de xeito autónomo e nos máis dos casos costaban máis cartos para manter guarnicións leais que o recaudado por impostos. Ádemáis España asegurou en grande medida a protección dos territorios de ultramar coa paz con holandeses e ingleses. A partires de Filipe V, a época Ilustrada en España viu como melloraba a situación económica e política. O país con novas institucións e sumido na corrente do pensamento ilustrado, con funcionarios capaces e un contido poder eclesiástico mellorou substancialmente as condicións de vida.
Inglaterra aseguraría as súas posicións no que hoxe é Canadá, territorio que mantería ata mediados do século XX. Tras esta guerra xurdirán novos estados: Piemonte en Savoia e Prusia no Imperio Alemán, que serían as sementes das futuras Italia e Alemaña.
Unha cláusula do Tratado de Utrecht, recoñecía a soberanía castelá sobre os condados cataláns e convertía o Pacto de Xénova en papel mollado. Pouco a pouco os funcionarios e a guarnición austriaca en Barcelona abandonaron o territorio á súa sorte.
O 6 de maio de 1714 asinase o Tratado de Ratstadt, polo que Carlos renunciaba ó trono español e á defensa dos foros cataláns. O problema español deixou de ser un problema europeo. Pero os representantes da Generalitat catalana descoñecían que Carlos xa non os axudaría, así que para render a Felipe Barcelona exixiron unha cantidade desorbitada de cartos e a promesa de mante-los foros.
O 11 de setembro de 1714 o duque de Berwick comezou o asalto á cidade (nesta data celebran os cataláns a Diada ou Día Nacional). O día seguinte Barcelona capitulou. Felipe V dacordo ó Decreto de Nova Pranta, anula as institucións forais e establece unha Real Xunta Superior de Xustiza e Goberno á cabeza da cal nomea a Xosé Patiño. Este é o derradeiro acontecemento que se engloba na guerra de sucesión española.