Sempre Xonxa
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Filme que comparte con Urxa de Carlos López Piñeiro e con Continental de Xavier Villaverde a honra de ser unha das primeiras longametraxes de ficción en galego.
En 1988 Chano Piñeiro inicia a rodaxe de Sempre Xonxa. Sería a primeira longametraxe galega en 35 mm. A rodaxe, por motivos económicos e técnicos, demorouse durante ano e medio. Polo camiño, esgotou as finanzas e a saúde do entusiasta Chano Piñeiro.
Sempre Xonxa foi estreada en 1989. Foi un gran éxito nos cines de Galicia. No resto de España pasou completamente desapercibida, o cal é facilmente comprensible debido á súa temática centrada na emigración e no mundo rural galego. A nivel internacional gañou diversos premios e tivo unha certa vida comercial especialmente en países onde a emigración galega tiña certa presenza.
Índice |
[editar] Argumento
Sempre Xonxa é un filme sobre as consecuencias emocionais da emigración. Dous nenos, Pancho e Birutas que viven plácidamente na mesma aldea están platonicamente namorados de Xonxa. Pero un dos rapaces, O Birutas, ten que emigrar deixando a Xonxa e a Pancho na aldea. Cando O Birutas regresa da emigración, convertido nun home rico, Xonxa xa está casada.
A inspiración encontrouna Chano Piñeiro nas historias da emigración que oíra relatar no seu Forcarei natal e nas aldeas de Rubillón e Baíste.
A historia abrangue o período que vai de 1947 a 1986 e estrutúrase en catro episodios vencellado cada un a unha estación do ano. A primavera corresponde á infancia, o verán á puberdade, o outono á madurez e á forzada emigración, o inverno á vellez e ó retorno.
Trátase dun filme realista, aínda que podemos consideralo encardinado dentro do realismo máximo latinoamericano, onde bebe, seguramente vía Álvaro Cunqueiro. Neste sentido, destaca o personaxe de Caladiño que entronca coa Galicia máxica e lendaria dos contos populares.
Con todo o máis salientable do filme concéntrase na súa primeira parte, onde Chano Piñeiro retrata coa mesma mestría que mostrara en Mamasunción o mundo da aldea durante o franquismo.
[editar] A produción
O guión de Sempre Xonxa coñeceu o seu primeiro borrador xa a finais de 1985, antes incluso da rodaxe de Esperanza. Coñecería ata nove versións antes do guión definitivo en 1988.
Entre versión e versión, Chano Piñeiro comezou a buscar as localizacións do filme. Atopounas en Santa Olaia de Valdeorras. Esta aldea sería a vila de Trasdomonte na ficción.
O papel de Xonxa foi interpretado por Uxía Blanco, un papel que a colocaría coma a máis importante actriz do incipiente panorama audiovisual galego, lugar que aínda ocupa na actualidade. Miguel Ínsua encarnou a Birutas mentres Xavier R. Lourido fixo de Pancho. Sen dúbida unha das interpretación máis salientable caeu no haber de Roberto Vidal Bolaño como o mestre da vila. Tamén participaron no filme actores da talla de Aurora Redondo e de Loles León. Tamén figurou o fotógrafo Manuel Ferrol que se interpretou a si mesmo e no cal Piñeiro fixo toda unha homenaxe ós fotógrafos populares que retrataron a Galicia emigrante.
A rodaxe de Sempre Xonxa estivo ateigada de dificultades. Chano Piñeiro esperaba contar co apoio do Ministerio de Cultura que lle negou ata tres veces a subvención. As dificultades financeiras trabaron a producción e esgotaron a Chano Piñeiro. Só se continuou cando conseguiu o patrocinio da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia (dise que grazas á influencia do Xosé Luis Barreiro, vicepresidente do goberno galego, amigo de Piñeiro e forcarense coma él), da Deputación de Pontevedra e da Comisión do V Centenario da descuberta de América.
Con todo, a produción presentaba complexidades que Chano Piñeiro non calibrou axeitadamente. Para empezar tivo que alongar a rodaxe máis do necesario para poder rodar nas distintas estacións do ano. Ademais, o seu dominio da produción cinematográfica aínda non era o suficiente para afrontar a realización o cal supuxo máis demoras.
[editar] Balance crítico
Sempre Xonxa quedou coma un esteo, case un mito na produción cinematográfica galega. Non en balde trátase da primeira longametraxe de ficción en galego. Abriu unha porta e por iso merece un gran respecto. Non obstante, no plano artístico as súas eivas son evidentes. En certo modo, Sempre Xonxa é unha ampliación temática da curtametraxe Mamasunción, pero o que nesta curtametraxe eran evidentes virtudes en Sempre Xonxa convértense en pexas. Narrativamente, Chano Piñeiro foi incapaz de escribir un guión o suficientemente artellado para a historia que pretendía contar. As eivas de guión empecen o resultado do filme. É comprensible porque Chano Piñeiro enfrontábase a un formato novo, descoñecido e moi difícil. Era un pioneiro e coma tódolos pioneiros tivo que andar ás cegas. Ademais, as dificultades de produción absorberon en gran medida a súa atención e as súas enerxías impedíndolle concentrarse no traballo propiamente de dirección.
O filme presenta dúas partes diferencias: por un lado, o episodio da infancia e, por outro, o resto da película. No episodio da infancia concéntrase o mellor da película. O retrato da aldea visto polos ollos dos cativos Xonxa, Pancho e Birutas está á altura do mellor de Mamasunción. Despois o relato perde forza e interese e, o tramo final da película, correspondente ó inverno resulta notoriamente torpe.
É polo tanto comprensible que o filme funcionase ben nos cines galegos, onde o público compartía as mesmas claves emocionais do director malia que o guión non acabase de presentala en plenitude. Tamén é comprensible que, alí onde non se compartisen estas claves, a película non funcionase tan ben.
Con todo, Sempre Xonxa está aí, marcando o camiño coma un primeiro paso, un referente. Entre o público galego ademais conserva unha forza referencial que tardará moito en desaparecer. É un filme fundacional, sen dúbida, en tódolos sentidos que se lle queiran dar a este termo.
[editar] Ficha técnica
Dirección: Chano Piñeiro
Guión: Chano Piñeiro
Intérpretes:
- Uxía Blanco (Xonxa)
- Miguel Ínsua (Birutas)
- Xavier R. Lourido (Pancho)
- Roberto Casteleiro (Caladiño)
- Roberto Vidal Bolaño (D. Xosé Luís)
- Rodrigo Roel (Don Camilo, o crego)
- Rosa Álvarez (Rosa, nai de Pancho)
- Loles León (Minga)
- Aurora Redondo (Mamarosa)
- Luchi Ramírez (Filla Xonxa moza)
- Xaime Nogueira (Fillo Xonxa mozo)
- María Viñas (Xonxiña adolescente)
- Roberto Fernández (Panchiño adolescente)
- Manuel Alonso (Birutiñas adolescente)
- Giselle Romero (Xonxiña de nena)
- Xavier Rocha (Panchiño de neno)
- Miguel A. Gómez Sanz (Birutiñas de neno)
- María Pujalte
- Xosé Manuel Olveira 'Pico'
Produción executiva: Manuel Martínez Mallo
Música orixinal: Pablo Barreiro, Carlos Ferrant e Marcial Prado
Montaxe: Cristina Otero
Dirección artística: Rodrigo