A esmorga
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
A Esmorga de Eduardo Blanco Amor é unha novela tremendista que emprega a técnica do diálogo telefónico e da redución temporal mediante a presenza dun narrador protagonista que é interrogado por outro personaxe, do cal só temos constancia pola presenza no texto duns guións introdutores.
A aventura narrada na Esmorga ocorreu 90 anos antes da súa narración (...púxenme agora a escribir esta crónica, e coasi corenta anos de tere recollida tan lene documentación e a noventa dos sucesos mesmos [9]). Debido a isto a atmosfera máxica, sen límites, d'A Esmorga vén dada por unha visión dos feitos que é provocada pola distancia temporal.
Índice |
[editar] O tempo
O tempo de ficción, contado polo narrador, con motivo do interrogatorio implacable que o xuíz exerce sobre el, é reducido, vai dende unhas horas antes do amencer dun luns ata o amencer do día seguinte.
N'A esmorga hai tres temporalidades diferentes:
-
-
- O tempo da historia: A sucesión de acontecementos que lles suceden ós esmorgantes.
- O tempo en que se relata: Os diferentes momentos en que Cibrán enuncia o seu relato.
- O tempo da escrita: Momento previo ó da comunicación literaria (ou tempo da lectura) en que o autor implícito transmite o conxunto da obra.
-
[editar] Estrutura do tempo
Non temos demasiadas referencias ó tempo, mais o movemento da acción (a sucesión de lugares e o camiño en que se desenvolve "A esmorga") dános unha perspectiva temporal que está moi próxima á do tempo de ficción. Vexamos cales son os lugares polos que vai pasando a acción.
- O personaxe do narrador sae da casa da Raxada, máis aló da mariña mansa, para estar ás sete no traballo. Encóntrase ó Bocas e ó Milhomes antes de chegar ó mesón da Cristalina.
- Taberna da tía Esquilacha (pasa unha hora: ...Cando espertaron, a eso dunha hora dempóis, seguía chovendo arreo e o día empardecera aínda máis, como si fora a vir a noite. [35]).
- Ponte da urbe (unha hora).
- Casa dos Andrada. O caño grande da Burga (hora de comer).
- Pasan o Barbaña, atallan polo salto de can e chegan ó pazo dos señores do castelo (tarde).
- Pola tardiña atopamos ós protagonistas camiñando pola estrada nova nos arrabaldes de Posío (Apañamos a roupa como poidemos, e aínda non tiñamos metidos os pantalóns, cando aparescéu na porta un cabaleiro de polainas cun vergallo na mau. Recuamos e sortimos pola fiestra baixa que daba ó camiño. Eisí, meio ispidos como estabamos, botamos a alandillar pola encosta do monte e non paramos até o souto dos castiñeiros onde rematamos de vestirnos, baixando logo coasi de rebollós até darmos na carreteira nova. Alí tomamos folgos, descansando un bo anaco. Logo pegando un arrodeo, fomos parar aos arrabaldos do Posío, cerca da ponte da Burga. [71]). Pasan pola Porta do Aire [74], pola fonte de San Cosme [74] e nun barrio da Ferrería [75] deciden ir ver ás prostitutas [76] (é noite).
- Casa da Monfortina. A presenza do faroleiro mostra a noite vai avanzada (E nestas comezaron a ferrarnos botellazos dende o piso de enriba e vimos que chegaba, con grande troupeleo das zamancas nas losas da rúa, o faroleiro vello, acenando pra nós coa estopa do lume enriba do chuzo [80].)
- Casa de Nonó [81]. Saen á praza da Santísima Trindade [90], pasan pola praza do "Corrixidor" [91]. É media noite (Cando paramos de correr, aló pola praza do Corrixidor, ouvíronse no reló da catedral as badaladas de meia noite. [91]).
- Pasa 1 hora. Rúa dos fornos [93]. Churrería da parroquia [93]. Rúa Tecelán [93]. Rúa do Instituto [95]. Igrexa de Santa Eufemia [95]. Fonte do rei [98]. Mesón do Roxo [101]. Praza maior (Conque ao chegar perto da Praza Maor, oíronse as tres da mañá, no reló da Catedral [103]). Alameda. Calexón da Burga [105]. Casa dos Andrade [107].
- Camiñan cara a estación [121] deténdose na Ponte Maior (antes das cinco, hora na cal saía o tren).
- Volven sobre os seus pasos ó seren avisados de que a garda civil rolda na estación. Taberna do Sancristán. Finca do Abade das Vellas [130]. Campo das Bestas. Casa de Socorrito a tola. Amence (pasaron vintecatro horas).
[editar] Tempo real
É o do diálogo telefónico. Transcorre en diversos momentos, dentro dunhas corenta e oito horas. Permiten observar isto as alusións temporais dos comezos dos capítulos primeiro, segundo e terceiro, o final do cuarto, e algunha ca outra alusión referente á comida.
O tempo real en relación ós capítulos desenvólvese do seguinte xeito: Cap 1 = hora de comer / Cap. 2 = Tarde / Cap. 3 = Mañá - Xantar / Cap. 4 = Tarde / Cap. 5 = Tarde.
Ó final do capítulo 5º hai unha referencia importante (páx. 141): ...que vai pra dous días que non paso bocado...
[editar] O narrador
Na obra non hai identificación autor-narrador. A presenza do autor só se ve na documentación e nunha declaración asinada, o resto do relato preséntase dende a perspectiva dun narrador protagonista que narra en primeira persoa e que non accede á mente dos outros personaxes salvo naquilo que estes deixan entrever polas súas miradas, faccións ou feitos.
Os coñecementos da acción narrativa que o narrador ten proceden así pois dunha perspectiva de "visión con", pois é estando á beira dos outros personaxes como el vai coñecendo os feitos. Pero esta visión, que é a única que se manifesta, está no seu fondo complementada por unha "visión dende fóra" (Jean Povallon), pois o narrador é coñecedor tamén do que lle contan ó autor, dos papeis do xuízo e do que se lles oe ás xentes de Auria entre corenta e noventa anos despois de teren ocorrido os feitos.
A participación nos feitos do personaxe-narrador é a dunha testemuña presencial que se ve implicada nos feitos por un destino fatal. Cibrán o castizo é menos protagonista e máis inocente ca "o estranxeiro" de Camus. O estranxeiro é un xoguete da forza fatal exercida polo sol, mais Cibrán éo aínda máis do poder da chuvia que tira por terra o seu propósito de rexeneración. A chuvia íllao, déixao a mercede do pensamento, acaba aniquilándoo e ó mesmo tempo sérvelle de frouxo motivo de xustificación: A choiva tivo moito da culpa (p.51).
Será o día chuviñoso o que o determine a ir cos seus amigos esmorgantes. Os bos propósitos que na fin de semana conviñera coa súa amante quedaron diluídos e foron arrastrados pola chuvia. O traballo como meta de redención resultará imposible de atinxir e será nese ambiente de animadversión meteorolóxica onde comezará o vía crucis dos tres esmorgantes e que acabará no campo das bestas, especie de Gólgota esperpéntico a onde vai parar o lixo da cidade.
[editar] Presaxios e final
Hai dous elementos que permiten entrever dende o comezo o tráxico final. Son a noite e o lume.
O personaxe principal vive nunha noite "como se fosen moitas noites xuntas". Incluso o día se puxo máis pardo e chuviñoso como se fose vi-la noite (páx 35).
O mesmo agoiro observaremos no nervioso e impotente dirixir as miradas cara o pazo incendiado (preséntasenos o lume como elemento purificador e de condenación) ou no viño a renxer polo lume cando están a piques dos botar da casa, que outrora fora vista como un paraíso, de Nonó.
Despois de saír da casa de Nonó aínda pasarán pola fonte do Rei, onde decidirán volver á casa dos Andrada. De aí irán ó campo das bestas, e só volverá Cibrán o Castizo para servirnos de narrador da aventura, pero unha vez cumprida a súa misión non se librará do tráxico final dos seus compañeiros, final ó que está predestinado dende un principio e que o autor se encarga de presentar como ambiguo.
Temos dous posibles finais. Un primeiro, o suicidio, viría apoiado pola teima de matarse que ten o protagonista (p. 122, 124). No caso de que se suicidase morrería como un Xudas esperpéntico, traidor á súa redención como home, como ser humano, morrería denigrado como un porco (esta afirmación procede de que "castizo" (páx. 19) é unha voz que se pon en relación cos porcos: ...eu son Cipriano Canedo e me chaman Cibrán ou o Castizo, como vostede goste, pois o meu pai tiña un castizo pra servire porcas, con licenza...).
O segundo posible final é que morra golpeado polos gardas civís. Isto entroncaría coa denuncia social perseguida polo autor que estaría acentuada con trazos tremendistas.
Con este ambiguo final e coa adopción da técnica do diálogo telefónico o autor consegue facernos participar na obra, ó termos que maxinar o interrogatorio e o termos que decidir o remate que máis nos convenza de acordo coa nosa postura ante esas determinadas condicións sociais.
Asemade, a intemporalidade do relato, faino universal e válido para calquera época, polo que a denuncia social da obra adquire vixencia e actualidade.