Taragoña, Rianxo

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Campanario en Taragoña
Agrandado
Campanario en Taragoña

San Salvador de Taragoña é unha parroquia que se asenta no Suroeste da provincia da Coruña, comarca da Barbanza e no Norte do concello de Rianxo; linda ó Norte co concello de Boiro e a parroquia de Araño, ó Oeste co concello de Boiro, ó Este coas parroquias de Asados e Rianxo e finalmente ó Sur coa Ría de Arousa. Segundo o padrón municipal de 2004 tiña 2.378 habitantes (1.236 mulleres e 1.142 homes) distribuídos en 28 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando contaba con 2.673 habitantes.

As aldeas que compoñen a parroquia de Taragoña son as que seguen: A Burata, O Burato, O Campo da Feira, Campo de Pasos, Cartomil, O Castriño, Chorente, Corques, A Coviña, O Cruceiro, A Cruz, Cuvide, Dorna, Fachán, Fonte Susán, A Igrexa, Iñobre, A Laxe, O Monte de Dorna, O Moroso, Ourille, Ourolo, Outeiro, Paradela, Pastoriza, As Pedriñas, A Senra e Té.

Índice

[editar] Infraestructuras

A parroquia de Taragoña, está comunicada principalmente pola estrada comarcal AC-305 Padrón-Riveira (antiga C-550), existindo outra estrada que comunica Rianxo con Taragoña, que recibe o nome de AC-7203, e percorre a Taragoña dende o zona do "Poste" ata "". Finalmente a estrada mais recente e afamada por recibir o alcume de "Vía da Morte", é a Vía de Automóbeis da Barbanza (Padrón- Riveira) VG-1.1, a cal ten dúas saídas na parroquia, unha no lugar de "Té" e outra no lugar da "Igrexa". Hai que citar tamén o enguedellado sistema viario interno da parroquia, formado por distintas pistas tanto alcatranadas coma de terra que sirven ós veciños de Taragoña para desprazarse.

Asemade das infrastructuras de caracter terrestre existe na parroquia un peirao que posúe rampa de varadeiro, un pequeno dique e un espigón de protección que proporciona abrigo e atraque á flota de embarcacións de Taragoña.

[editar] Xeografía

Pozo de Trabazo, Río de Té
Agrandado
Pozo de Trabazo, Río de Té

A parroquia de Taragoña, atópase situada no fondo da Ría de Arousa, na súa parte septentrional, na zona coñecida como Ensenada de Beluso. Orográfica está constituída por unha zona de transición entre a serra da Barbanza, o Val de Quintáns e o esteiro do Ulla. A parroquia presenta unha xeomorfoloxía cun relevo de formas suaves e redondeadas, pero con cotas de certa importancia, sendo a cota máis representativa, o cumio do "Castro Barbudo" con 330 m.s.n.m. que se ergue cunha singular estampa de cumio achatado. As terras da parroquia, parte en zonas de montaña e outra parte en zonas pouco accidentadas, é en xeral de boa calidade.

O val no que se atopa a parroquia, desenrolouse en dous principais bloques separados, que corren en dirección de Sureste a Noroeste, un na zona limitrofe con Boiro e Lousame, e o outro no interior do concello de Rianxo, de alturas máis limitadas. O espacio entre os pregos dou lugar a un val ó xeito dun triangulo, amplo e prolongado, percorrido polo río de Té, no que se asenta Taragoña. O terreo presenta moi variadas estructuras, nos vales e zonas baixas hai terras fértiles e moi productivas, e nas saias das faixas montañosas existen grandes superficies de arbolado, que forman bosques máis ou menos densos. As partes máis elevadas soen ser de constitución rochosa, núa ou case espida de vexetación (Castro Barbudo). As rochas graníticas hercínicas son moi comúns como material básico constitutivo dos solos da parroquia, pero tamén existe a presencia de xistos e paraneises. Os solos da parroquia, na súa meirande parte estan constituídos por "umbrisoles húmicos" (tanto de orixe de granito como de xistos), "leptosoles umbricos" e "líticos"; e dun xeito menor por "fluvisoles" e "Regosoles antrópicos".

En canto a rede hidrográfica da parroquia, o principal cauce fluvial que percorre a parroquia é o río de Té ou da Torre, que nace no cumio do Monte Muralla (674 m.s.n.m.) e percorrendo o fondo da depresión tectónica que forma o val, desembocando na punta da Praia da Torre, onde se atopan as ruínas do "Castelo da Lúa". Os outros cursos de auga presentes na parroquia son afluentes do río Té, como o rego do Floxo ou de Fora, e o rego dos Muíños; a excepción do rego do Perito que nace na fonte da Senra e desenboca na Praia da Torre.

A vexetación está marcada pola proximidade do mar. Nas zonas preto á ría, hai especies como o "fiuncho de mar", a "herva de namorar", a "xunca" e o "feno gris". Nas desembocaduras dos ríos e regatos atopamonos con caneiros e xunqueiras. Nas beiras dos ríos e regatos atopamonos co bosque de galería, con espeies como o "ameneiro", "salgueiro", "freixo", "loureiro", "carballo", "sanguiño", "sabugueiro"... Cara o interior da parroquia danse con certa abundancia as "carqueixas", "toxos" e "xestas"; asemade de exsitir numerosos bosques de especies alóctonas coma "piñeiros" e "alcolitos", e diversas sebes de arboreas autoctonas como "carballeiras", "soutos", "fragas"...

Nesta parroquia atópase, entre a desembocadura do río Té e a punta da Posta ou Iñobre, a praia da Torre ou Salgueiriña. Este areal recibe o nome de praia da Torre, por mor da presencia dos xacementos medievais do Castelo da Lúa. Esta praia é a máis longa do concello (1.200 metros de lonxitude). Asemade, existen pequenos areais espallados polos 5 quilómetros de costa que posúe a parroquia, delimitados por regatos, pedras, sebes, cantís... Estes recunchos reciben distintos os nomes: Os lados, O Pozo, Pedra do Abrigo, O Caixón, Susolmos, A Posta, Porto de Vigo, Sos Muiños, Currucho de vella, As Caldas, Porto dos Carros, Pedra Rubia, O porto e Sarillo.

[editar] Historia

En relación ás culturas prehistóricas, existen diversos achadegos en cantidade e calidade, e a tenor das diferenctes estapas consideradas, ata o punto de que algunhas das mesmas non apareceron restos. Ben é así no caso do "Paleolítico" e do "Mesolítico", épocas prehistóricas que chagan ata os 4.000 a. C. O "Neolítico" que marca o paso dunha economía depredativa e recolectora a unha economía productora, 4.000 anos a. C. ata 2.000 anos a. C., está caracterizado pola chamada cultura "megalítica", constructora de enormes monumentos de perda de índole funeraria e de diferentes tipos, e que na Galiza soen chamarse "Pedras finas" para o caso de menhires e "mámoas" tratandose de sepulcros. Existe unha mámoa que no seu momento foi excabada en parte, e posteriormente destruída polo trazado da Vía de Automóbeis da Barbanza VG-1.1.

Ó apagarse progresivamente a finais do tercer milenio a. C. a cultura megalítica, comeza a metalurxia na Galiza, que se definena "Idade do Bronce", baseada na aleación de diferentes metais (cobre, estaño e chumbo); iniciase a partir do 1.800 anos a. C. e extendese ata o século VI a. C. no que xurde con forza a "Cultura Castrexa", apoiada no emprego do ferro. Esta idade soe dividirse en tres etápas: "Bronce inicial" ata os anos 1.500 a.C., co predominio do cobre; "Bronce medio", entre os anos 1.500 e 1.100 a. C., cun forte emprego do estaño e grande riqueza artística; e "Bronce final", a derradeira, cunha metalurxia ternária de cobre estaño e chumbo.

Durante a "Idade do Ferro", desenrrolouse na Galiza a "Cultura Castrexa", da cal a manifestación máis peculiar é un tipo especial de asentamento denominado "Castro", de caracter defensivo. A súa cronoloxía podería situarse dende o século VI a. C. ata o século VI d. C., se ben na etápa final doi de desenrolo intermitente; o período máis significativo é o que se extende ata a chegada dos romanos. En Taragoña atopamos dous castros, o do "Castriño", sobre o que se asentou parte da aldea que leva o mesmo nome, e que aparece por tal circunstancia moi desfigurado; e o do "Castro Barbudo", no lugar de Ourille, que é un dos maiores da zona, dificilmente recoñecíbel como tal polo seu avanzado estado de deterioro.

A conquista da Galiza (Gallaecia) polos romanos durou máis de un século e realizouse por medio de diferentes loitas que se desenrolaron ó longo do século I a. C.; a romanización doi nesta rexión máis prolongada que no resto da peninsula, centrándose a cirse e caída no século IV d. C.; a cristianización galega iniciouse no século III d. C. Esta suficientemente probada a presencia dos romanos en Taragoña. A vía "per loca marítima", que unía Caldas de Reis con Betanzos, desenrolaba parte do seu percorrido polo territorio Taragoñés, accedendo á parroquia polas aldeas de e o Burato, abandoando logo a costa e saindo da parroquia. En Taragoña fixan moitos a situación de Claudiomerium ou Grandimiro do Itinerario de Antonino, no lugar de Cartomil, punto de enlace doutras vías que partían da calzada "per loca marítima".

A partir do século III, o imperio romano perde estabilidade política e social, deterioro que se acentúa nos séculos posteriores, ata principios do século V os seus territorios comezan a ser invadidos polos pobos de orixe xermánico e de outras procedencias. Do paso dos Suevos, Visigodos e Musulmáns polo territorio de Taragoña non se coñecen probas documentadas. Tampouco temos referencias en relación coa etápa de formación do feudalismo, desenrolada na Galiza nos séculos IX e X. A presión Normanda, posta de manifesto nas numerosas incursións ás costas galegas nos séculos IX, X e XI, debeu deixar sentir os seus efectos na zona de Taragoña, dada a súa proximidade a Compostelae a paritularidade circunstancia da proximidade ó Río Ulla, indubidábel vía de penetración das expedicións invasoras cara Iria.

O territorio de Taragoña, foi adxudicado ó patrono de Santiago no ano 934, por privilexios do rei Ramiro II, sendo obispo Hermenegildo; posteriormente, no ano 1057, confirmouse polo rei Alonso V e polo papa Anastasio ó arzobispo Pelayo. Tivo o dominio de grande parte do seu territorio pola mitra compostelana, que exercía no cobro de rendas e diezmos do mar.

O periodo comprendido entre os séculos XI e XIII corresponde a un grande apoxeo da era compostelana, as súas influencias deberon deixar acusadas pegadas en Taragoña, e as numerosas loitas políticas tiveron que sentirse obrigadamente nestas terras. Taragoña aparece en documentos dos anos 1111 e 1158 cós nomes de Trevonium e Taragonio. Paio Gomez Chariño, que como debe nomearse é Paio Gomez de Soutomaior, O Chariño, consta como primeiro senor destas terras, se ben descoñecese por mercede ou por herdanza. Foi quinto almirante de Castela e tomou parte na consquista de Sevilla mandando naves galegas. Estivo casado con Dona Marina Nuñez Maldonado. A súas composición poéticas están recollidas nos vellos cancioneiros. Morreu no 1295 a mans dun tal Rei Perez Tenorio, nunha dehesa de Cidade de Rodrigo, cando conversaba cós infantes D. Xoan e D. Pedro. Sepultado en San Francisco de Pontevedra, o seu epitafio di: Aquí xace o noble cabaleiro, Paio Gomez Chariño, o primeiro señor de Rianxo que gañou en Sevilla sendo de mouros, e os privilexios desta villa: ano do 1308". Sucedendo D. Evaristo Martelo e Pauman do Nero, derradeiro sucesor. Entre as posesión dos Chariños atopase unha torre fortaleza, situada na chamada praia da "Torre", en plena desembocadura do río Té que recibe o nome de "Castelo da Lúa", e da que hoxe en día só quedan vestixios. As terras de Taragoña estiveron vaixo poder dos Chariño ata despois da guerra irmandiña, e tras longos pleitos, foi outorgado no 1532 á Mitra Compostelana, por fallo das Cancillería de Valladolid, e á mesma pertenceu ata a extinción no ano 1814.

No 1821 a comarca estaba constituída por 3 concellos (Taragoña, Rianxo e Asados). No 1836, porcedeuse á reorganización, nunha soa entidade municipal.

[editar] Escritores

Xosé María Brea Segade: Naceu en Iñobre, Taragoña (02/08/1904 – 07/01/1934). Poeta e narrador, que segue a liña de Amado Carballo. En vida só publicou un poema en El Ideal Gallego, pero en 1984 foi compilada a súa obra no volume "Poesía e prosa". O volume inclúe cincuenta e nove poemas, once borradores de poemas e dez prosas, entre elas varios contos, estando adicado a Rafael Dieste o titulado “O vello Fernandes”. Inclúese, ademais, no volume unha mostra da súa correspondencia. Chama a atención pola mocidade do autor o poema adicado a Rosalía. Poucos destes textos foron publicados en vida do autor e entre estes últimos pode citarse o poema "¡Rianxo, Rianxo!", publicado en El Ideal Gallego (1920), adicado ao tamén escritor rianxeiro Xosé Otero Otero. Só dous dos poemas están escritos en castelán.

Procura un galego culto e literario e hai que enmarca-lo na vangarda galega. Fundou en Marrocos, durante o seu servizo militar, na compaña de Rafael Dieste, a revista Charamuscas, manuscrita, que foi editada recentemente. Xesús Santos Suárez dedicoulle un soneto, contido no seu volume Balada do vento na Ría, que leva por título "A Brea". Deixou inéditas as obras Arumes de beiramar e "Responsos líricos no día e na noite".

Xosé Otero Otero: (Taragoña, 1893 – Bos Aires, 1984). Emigrou á Arxentina aos dezaseis anos e será redactor durante moitos anos da revista bonaerense "Rianxo". Como dramaturgo estreou as pezas Ideas novas, (1926) e O Moucho. Asemade publicou a peciña O feitizo da gaita (Revista Rianxo, nº 3, Setembro do 1950).

[editar] Música

A música, en calquera das súas multiples manifestacións, é algo que todo taragoñés leva formando parte de si mesmo. Tan só así se explica a intensa e continuada actividade desenrolada neste campos das artes. A parroquía de Taragoña é coñecida có alcume de "Terra de músicos" polo grande número de persoas que se adicaron e adican na acutalidade a este xénero artístico.

Mención especial dentro do eido das bandas de música a "Banda de Taragoña", procedente da primitiva Banda de Bealo, que contou entre os seus directores cunha destacada familia de músicos, os irmáns "Pinchudo": Valentín, Francisco, Manuel e Ramón Lorenzo Otero. Non pode faltar nesta breve exposición a "Banda Infantil do Centro Cultural de Taragoña", que iniciou a súa actuación no ano 1977 e deserolou unha actividade ininterrunpida, cunha frecuente renovación das súas filas a medida que medranron os rapaces.

Os antecedentes das orquestras de Taragoña atopanse nas "orquestinas", pequenos grupos de músicos que actuaban nos bailes de sábados e domingos. Existiron na parroquia taragoñesa moi boas e afamadas orquestas; algunhas das mesmas formadas cun grande número de compoñentes e empregan importantes medios técnicos sonoros e luminosos. En Taragoña estaban as orquestras "Gran Parada" procedente das Gran Peña, "Xente Nova", "Nova Moda", "Galactica", "Africa"...

Na actualidade dentro do xénero musical tradicional, hai que destacar a presencia da "Banda de Gaitas Buxaina de Taragoña" e o grupo de música tradicional "Os Cangrexeiros".

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Rianxo

O Araño (Santa Baia) | Asados (Santa María) | Isorna (Santa María) | Leiro (Santa María) | Rianxo (Santa Comba) | Taragoña (San Salvador)