Boston
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Boston, Massachusetts | |
---|---|
Vagga frelsisins | |
Staðsetning á korti | |
![]() |
|
Grunnupplýsingar | |
Stofnár: | 1630 (17. september) |
Land: | Bandaríkin |
Ríki: | Massachusetts |
Sýsla: | Suffolk County |
Tímasvæði: | Eastern Standard Time (UTC-5) |
Íbúatala: - Að nágrannasveitarfélögum meðtöldum: |
4,313,000 (2004) 4,424,649 |
Þéttleiki byggðar: | 4,540 íbúar/km² |
Flatarmál: | 232.1 km² þar af 125.4 km² land og 106.7 km² undir vatni |
Forval síma: | N/A |
Vefsíða: | cityofboston.gov |
Gælunafn: | Borgin á hæð, Baunabær, Vagga frelsisins, Aþena Ameríku, Hreintrúarborgin, Miðpunktur sólkerfisins |
einkunnarorð: | N/A |
Stjórnmál | |
Borgarstjóri: | Thomas M. Menino (D) |
Boston er höfuðborg og stærsta borg Massachusettsfylkis í Bandaríkjunum. Borgin er einskonar óopinberhöfuðborg þess svæðis sem kallað er Nýja England og ein elsta, ríkasta og menningarlega mikilvægasta borg Bandaríkjanna. Efnahagur borgarinnar byggir aðallega á menntun, heilsu, viðskiptum og tækni. Boston var stofnuð árið 17. september 1630 af Bretum í nýlenduleit. Í borginni sjálfri býr í dag rúm hálf milljón, en á stórborgarsvæðinu eru íbúarnir um 5,8 milljónir.
Borgin er í miðju Boston-Worcester-Manchester CSA (Combined Statistical Area), sem er hið sjöunda stærsta í Bandaríkjunum. Til þess svæðis teljast hlutar fylkjana New Hampshire, Maine, Rhode Island, og Connecticut. Borgin er líka miðja Stór-Bostonsvæðisins, sem tekur til borganna Cambridge, Brookline, Quincy, Newton og margra úthverfa við Boston.
[breyta] Nafngjafir
Boston ber ýmis gæluheiti. Borgin á hæð (e. The City on a Hill) er heiti upprunnið frá landstjóra nýlendunnar við Massachusettsflóa, John Winthrop að nafni. Takmark hans var að búa til borg svipaðri þeirri sem nefnd er í Nýja Testamentinu: „Þér eruð ljós heimsins. Borg, sem á [hæð] stendur, fær ekki dulist.“ Hún yrði sjáanleg öllum og það myndi tryggja að ef landnemarnir gerðu gegn vilja Guðs þá yrði það öðrum víti til varnaðar. Heitið á einnig við um hæðir þrjár sem Boston var byggð á. Áður fyrr bjuggu kaupmenn í Boston til bakaðar baunir með innfluttum melassa og fékk bærinn því viðurnefnið Baunabær (e. Beantown). Þriðja heitið er Miðpunkturinn, sem er stytt útgáfa af orðtaki rithöfundarins Oliver Wendell Holmes: „Miðpunktur sólkerfisins“ eða alheimsins. William Tudor, einn stofnenda North American Review, nefndi borgina Aþenu Ameríku vegna menningarlegs mikilvægi hennar og andlegra áhrifa. Borgin er stundum kölluð Hreintrúarborgin því stofnendur hennar voru hreintrúarmenn og einnig Vagga frelsisins vegna mikilvægi hennar í frelsisstríði Bandaríkjanna. Íbúar Boston og nágrennis eru gjarnan kallaðir „Bostonians“ á ensku.
[breyta] Saga
Boston var stofnuð 17. september árið 1630 af hreintrúuðum landnemum frá Englandi á höfða sem kallaður var Shawmut af frumbyggjum þar. Mjótt eiði tengdi höfðann við meginlandið sem var umkringdur Massachusettsflóa og mýrlendinu við óseyrar árinnar Charles. Fyrstu evrópsku landnemar Boston kölluðu svæðið Trimountaine. Síðar var bærinn nefndur eftir Boston í Lincolnhéraði á Englandi en þaðan höfðu margir mikilsmetnir „pílagríma“-landnemar komið. Meirihluti fyrstu íbúa Boston var hreintrúarsinnaður. Fyrsti landstjóri nýlendunnar við Massachusettsflóa, John Winthrop, hélt fræga predikun sem hét „Borg uppi á hæð“, sem útskýrði hugmynd hans um sérstakan samning á milli Guðs og Boston. Winthrop skrifaði einnig undir svokallaðan Cambridge sáttmála sem er mikilvægt skjal sem markar stofnun borgarinnar. Siðareglur hreintrúarmanna mótuðu afar stöðugt og vel skipulagt samfélag í Boston. Svo dæmi sé tekið, stofnuðu hreintrúarsinnar fyrstu skóla Ameríku stuttu eftir landnám, Latínuskólann í Boston (1635) og framhaldsskólan Harvard (1636). Dugnaður, heiðarleiki og áhersla á nám eru enn í dag hluti af menningu Boston.
Snemma á sjöunda áratug 18. aldar reyndu Bretar að ná stjórn yfir nýlendunum þrettán, aðallega með sköttum. Þetta varð til þess að íbúar Boston hófu frelsisstríðið. Blóðbaðið í Boston, teboðið í Boston og önnur söguleg átök áttu sér stað í eða nálægt borginni, svo sem bardagin um Lexington og Concord, bardaginn um Bunker Hill og umsátrið um Boston. Það var á þessu tímabili sem Paul Revere fór hina frægu miðnæturreið.
Eftir byltinguna varð Boston ein ríkasta hafnarborg veraldar — romm, fiskur, salt og tóbak var þar helst á meðal útflutningsvara. Gamalgrónar fjölskyldur í Boston voru á þessum tíma álitnar yfirstétt í samfélaginu. Meðlimir yfirstéttarinnar voru síðar kallaðir Boston brahmanarnir. Árið 1822 var Boston formlega stofnsett með lögum. Upp úr 1800 varð iðnaðarvarningur borgarinnar orðin mikilvægari fyrir efnahag hennar en alþjóðleg viðskipti. Þar til snemma á 20. öld var Boston á meðal stærstu framleiðsluborga landsins og þá sérstaklega eftirtektaverð fyrir framleiðslu á fötum, leðurvarningi og vélum. Frá miðri til ofanverðar 19. aldar dafnaði menningin í Boston — hún varð þekkt fyrir fágaða bókmenntamenningu og rausnarlegs stuðnings við listirnar. Hún varð einnig miðstöð afnámssinna þrælahalds.
Á öðrum áratug 19. aldar breyttist þjóðernisskipting Boston til muna; Írar og Ítalir fluttu til Boston í stórum stíl og með þeim kom rómversk kaþólska kirkjan. Í dag eru kaþólikkar í meirihluta í Boston. Írar hafa spilað stórt hlutverk í stjórnmálum í Boston — meðal framstæðra Íra eru John F. Fitzgerald, Tip O'Neil og Kennedy-fjölskyldan.
Á milli 1630 og 1890 þrefaldaðist stærð borgarinnar vegna landheimtu, þá sérstaklega með uppfyllingu í mýrar, leirur og skörð milli hafnarbakka. Þetta kallaði Walter Muir Whitehill „að skera niður hæðirnar til að fylla upp í voganna“. Stærstu framkvæmdirnar hófust 1807 þegar efri hluti Beacon Hill var notaður til að fylla upp í 20 hektara myllutjörn sem síðar varð Haymarket Square (suður af North Station svæðinu í dag). Stjórnarráð Massachusetts stendur nú á Beacon Hill. Frekari framkvæmdir bjuggu til landsvæði undir bæjarhlutana South End, West End, Financial District og Chinatown. Eftir eldsvoðan mikla í Boston 1872 var húsabrak notað sem uppfyllingarefni við höfnina í miðbænum. Landfyllingaraðgerðir við Back Bay voru líka stórfenglegar. Frá miðri til ofanverðar 19. aldar var fyllt upp í 2,4 km² af ísöltu votlendi vestur af Boston Common með jarðveg frá Needham Heights sem þangað var fluttur með járnbrautarlest. Þá samlagaðist Boston bæjarfélögum sínum East Boston, Dorchester, South Boston, Brighton, Allston, Hyde Park, Roxbury, West Roxbury, Jamaica Plain og Charlestown.
Snemma á 20. öld varð hnignun í efnahagslífi borgarinnar þar sem verksmiðjur voru úreltar og fyrirtæki fluttust á brott í leit að ódýrar vinnuafli. Til að svara þessari hnignun voru ýmis endurnýjunarverkefni sett í gang, til að mynda niðurrifi gamla West End svæðinu og byggingu Government Center. Á sjöunda áratug 19. aldar blés aftur lífi í efnahagslífið eftir um 30 ára samdrátt. Borgin varð þá leiðandi í verðbréfasjóðsiðnaði. Þá hafði Boston þegar orðstír fyrir góða heilbrigðisþjónustu. Sjúkrahús á borð við Massachusetts General Hospital, Beth Israel Deaconess Medical Center og Brigham and Women's Hospital voru leiðandi í heilbrigðismálum í landinu með nýbreytni og umhyggju sjúklinga. Háskólar eins og Harvard, MIT og Háskóli Boston löðuðu marga nemendur til sín. Upp úr 1974 átti borgin í erfiðleikum vegna átaka út af þeirri aðskilnaðarstefnu sem neyddi lituð börn til að ganga í skóla utan síns hverfis. Mikil ólga og ofbeldi var í kringum opinbera skóla um miðjan sjöunda áratuginn vegna þessa og hún undirstrikaði þann strekking sem var á milli kynþátta í borginni.
Á síðustu áratugum hefur Boston glatað mörgum umdæmisstofnunum og hefðum sem eitt sinn einkenndu borgina. Boston er farin að draga dán af öðrum borgum við norðaustur ströndina sem nú eru kallaðar BosWash stórborgarsvæðið. Borgin stendur nú frammi fyrir vandamálum vegna þess að vel stætt fólk kaupir upp gömul hús og gerir upp sem veldur því að fátækara fólk hrökklast undan auk þess sem verðlag þar er afar hátt. Þrátt fyrir þetta er Boston aftur orðin miðstöð vitsmuna-, tækni- og stjórnmálahugmynda.