Baruch Spinoza

Ji Wîkîpediya

Benedictus de Spinoza
Mezin bike
Benedictus de Spinoza

Baruch Spinoza (24'ê Çirya Paşîn 1632'ê Amsterdam – 21'ê Reşemeh 1677'ê Lahey), Feylesofekê cuhî-Holendî bû.

Ev nav mezinên cihûyan li wî kiribû. Lê Amestirdamîyan jê ra digot Benedictus de Spinoza an Bento d'Espiñoza. Bi René Descartes û Gottfried Leibniz ra ji rasyonalîstên herî mezin ên sedsala 17'ê ye. Ew ji ber Kitêba xwe ya herî grîng Ethica yê wekî yek ji mezintirîn sincbaweran dihêt niyasîn. Ew bi pîşeya xwe berçaviksaz bû û nîskok (lênz) çêdikirin. Nivîsînên wî nîşa didin ko wî şehrezayîyeka mezin di warê matêmatîkê da hebûye.

Bandora wî ya mezin li paş mirina wî, dema kitêba wî Opera Posthuma belavbûy, eşkira bû. Ew wekî rêxweşkerekê ruhnhizrîyê anko enlightmentê li sedsala 18'ê û wekî rexnegirê nûdem yê Tewratê dihêt niyasîn.

[biguherîne] Jînenîgar

Daybabên cihû yên Spînozayî ji tirsa hindê ko bizor nebin Fele (Xiristan) ji Pirtogalê revîn û çûn Holendayê. Spinoza kurê bazirganekê dewlemend ê Portekîzî bû. Di 6 saliya xwe da malbata xwe winda kir û li Amsterdamê li dibistaneka Cihûyan hat qeydkirin.Ji ber ramanên wî yên dijî dînî, di navbera wî û xwîndinkarên dî û berpirsiyarên dibistanê da arîşe derkevtin û li sala 1656'ê ji dibistanê hat derkirin.

Li sala 1656'ê ji ber bawerî ya bi hindê ko Xudê mîkanîsma hebûnê ye û çi kesayîyeka diyarkirî wekî ko dihêt fêmkirin nîne û Tewrat kitêbek e bi zimanekê mecazî hatîye nivîsîn, ji civaka dînî ya cihûyan hat derêxistin.

Spinoza demekê li vê dibistanê ma û latînî û Yewnanî ya xwe pêşve bir.

Spinoza ji dibistanê veqetya û di atolyekê da xebitî. Piştî atolyê, li gundekê biçûk akincî dibit û het du sê salên dawî ya jiyana xwe xebatên xwe li vî gundî meşandin.

Spînoza li Laheyê jiyana mir.

[biguherîne] Havrîyek li Felsefeya Wî

Li berahîyê Spînozayî wekî Dekartî bawer dikir ko mirov ji du pêkhateyên cida pêkhatîye: Can û Laş. Lê paşî qayîlbû ko ew herdu alîyên ji hev cida yên yek tiştî ne. Wî bawerî bi hindê hebî ko Xudê û Hebûn (Kewn) du alîyên yek tiştî ne. Wî ji wî tiştî ra digot substans, lê ramana vê peyvê li nik wî ne madde bû. Ramana ko wî pê mebest bû bin û koka her tiştî bû.

[biguherîne] Lînk

Wikiquote-Logo Di Wîkîgotin da gotarek li ser Baruch Spinoza heye.