Gestemerde

Ji Wîkîpediya


Gestemerde, rêzila Koyanê Bîngolî ra, xo ozno re girisê vaşûrê Koyê Hazir Babayî. Koyê Hazir Babayî, bi berzîya xo ya 2500? metreyî, bi verojê xo yê dar û berê mazênî, bi rengereng gul û çîçegan, bi çêşît çeşît tar-turî, bi çundeyanê serdinan û bi hîr û bereketê herdê xo, Gestemerde û gestemerdijan rê bîyo seter û sitar.

Gestemerde, qeza Gimgimî ra giredaye ya. A, 7 km. cira durî, edi vakûrê rojawanê Gimgimî de cagêna. Gestemerde, vakûr û rojhelat de bi rêzila Koyê Hazir Babayî, rojawan de bi dewa Keça û Qeracêre, vaşûr de bi dewa Xelefa û Mezra Alê Cibî, vaşûrê rojhelatî de kî bi dewa Kovike dorpêç a. A, wayirê cografyayêde bi ko û banîyan, bi dar û daristanan, bi dere û derxuleyan, bi zîyar û dîyaran, bi çayir û çîmenan, bi çunde û çavkanîyan, bi gol û golekan, bi dere û mesîlan a.Gesetemerde wayirê îqlimêde bejayî ya. Coka zimistanên xo derg û binê serd û seqamêde huşkî de vêrenê ra. Hamnanê xo kî kilm ê, germ û huşkayîye hukimdar a. Çi esto ke, a wayirê çar seredemanê (mewsîm) şîrînan a. Gestemerde, seba ke dewêde koyî ya, erazîyê xo handê destûr nêdano kar û gureyê cit-cobare. Coka, gestemerdijî debera xo, zafêrî bi weyîkerdena heywanan kenê. Ê, dewe de bêwayir û dergo de mendê.

Gestemerde, seba ke ser xeta faya vakûrê Anatolîye de cagirewto, di herdlerzî (1946, 1966) vîyarnê ra. Dewe, da-çewresê sere ravê 60-70 xana û 250-300 gulir (nufus) bîya. Bi taybetîye herdlerzê1966 ra tepîya, sere bi sere koço sîyasî û ekonomîk do bi metropolanê Tirkîye û welatanê Ewrûpa, coka gulirê xo bîyo nêmeyê nêmeyî.

Dewa Gestemerde de, 1947 ra nat mektebo verên esto. Nîspetê wendene û nûsnayena gestemerdijan, sed ra 90? wo. Înan ra hemşîreyî, ebeyî, malimî, doktorî, mendîzî, abûqatî, teknîsîyenî, nûskarî, sîyasetkarî, memûrî... û êb. vejîyê. Gestemerdijî Kirmancê Qızılbaş (ehlê heq, alewî) ê, û ziwanê kirmanckîyî (zazakî) qese kenê.

Nameyê Gestemerde kamî ra mendo, nêzanîno. Labelê nameyê Çobandağı, hûkmatê Komara Dewleta Tirkîye ra (yasaya tirkîkerdena nameyanê kurdî) mendo. Nameyê Gestemerde, çekûyanê geste yan kî geşte û merdî ra virazîyo. Geste yan kî geşte maneya gerok û sedeqa; merd kî maneya comerdî û merdeyî danê ma. Çekûya geste, her hînî maneya vêşanîye kî dana. Gelo merd û comerdê geste yê; yan kî geste (vêşanîye) ra merdê? Çi esto ke, a ewro kî der-dorê xo de, merd û comerd zanîna. Gestemerde, bi comerdî û zanîna xo, dewanê dormeyî rê bîya çêberê hêvîye, çareserîye û rayberîye.

Gestemerde, qaso ke pî û kalikên ma pê zanê û salix danê, reya verî Xan Avdelan rê bîya ware. Xan Avdel, pîl û rayberê eşîra Avdelan o. Nifşêde Xan Avdelan Gestemerde de merdê, nifşêde xo kî maya xo ra bîyê. Înan, xo dime mezelî caverdê. Mezelan ra kî (verê çêberê Apê Saferî de binê raya Gimgimî de bîyê kormişk) kifş o, da-hîrisê sere Gestemerde de nîşteca mendê. Avdelan peynîya sedsera 16. de, Dêrsim ra koçê dorhema Gimgimî kerdo. Mordem ke na tarix bingeh bigêro, Gestemerde pancsê-seşsê sere ya ke, benî mordemî rê bîya wareyê koç û bargiranîyan.

Gestemerde, Xan Avdelan ra tepîya, Cemikan yan kî Ceman rê bîya sitar. Cemikan, êlêde eşîra Lolan ê. Lolan, serê sedsera 17. de, vakûrê Dêrsimî ra koçê dorhema Gimgimî kerdo. Cemikan kî da-hîrisê sere Gestemerde de herdo hîrdar ramito, tede werdo û şimito. Înan ra kî mezelî peyser mendê. Gorê salix û sulixê pîlanê Gestemerde, mezela sipî ya pîle, ê axlerêde Cemikan a.

Axleranê Keça, her çiqas ke demê Cemikan de, Gestemerde fênda mezra gurena kî (gomeyên xo tede bîyê), Gestemerde de nîştecabîyena înan, 1840 ra tepîya wa. Alî Axa, teba zav-zêcê xo û hîrêmîna birazayanê xo Kerîmî, Qasimî û Feqî Îbrahîmî, dewa Keça ra koçê Gestemerde kenê, û tede nîşteca benê. Cemikan koçê Lolanê dotî kenê. Alî Axa, êlanê eşîra Lolan ra qeceran, xidan, wusênîynan û mîrskan ra çêyan ano, dewe de nîşteca keno. Alî Axa, bi însanîye, comerdîye û nanê xo nam dano û mîyançe de beno kesêde namedar.

Gestemerdijan, a cîranîye û dostîya pî û kalikan bi kewrayîye, misayibîye, wakîye û destebirayîye tayena kerda qewîm. Îna jubînî ser ra dest girewto ra û jubînî rê wayîr vejîye. Gestemerdijî şîn û şahîyanê xo pîya pare kenê û Gestemerda rengîne de, fênda birayan têmîyan de cuyînê.


ÇEKO

Berlin, 1996

Image:WikiLetraMini.png Ev gotara bi kurmancî: Geştamerd :ه‌ۋ گۆتارێ بی كرمانجی