Chijv

Da Wikipedia.

Test an lenga piemontèisa


Chijv, Piassa dl'Andipendensa (Майдан Незалежности)
Fé pì gròss
Chijv, Piassa dl'Andipendensa (Майдан Незалежности)

Coma soèns a-i riva, ël nòm che an Euròpa ossidental as dòvra për ciamé costa sità a l'é nen col che a dòvro ij sò abitant. Kiev a resta mach la trascrission an caràter latin dël nòm an russi dla sità, nopà che la gent dël pòst a la ciama Київ (Chijv), an ucràin.

Chijv a l'é la capital dl'Ucrain-a, e fin daj temp dl'Union soviética a l'é sità-eròe dla Scònda guèra mondial. A resta ant sël cors ëd Dniprò (an russi Dnepr), che a l'é ël pì gran fium dla nassion e un dij pì grand d'Euròpa.

Contnù

[modìfica] Stòria

As conta ant le legende che Chijv a sia staita fondà da tre fratej e na sorela: Кий (Chij), Щек (Sc-cech), Хорив (Coriv) e Лыбидь (Ljbid) ant ël V sécol, coma sentr dla tribù slava dij Polian. Ël nòm (an sens literal a veul dì "ëd Chij") a sarìa formasse parej.

A-i è la costuma dë conté coma data ëd fondassion l'ann 482. La prima neuva scrita ant sla sità che a l'abia na data a l'é dl'862, a-i në son ëdcò vàire dj'àutre che a podrìo esse pì veje ma dont as riess nen a stabilisse na data. Coste possibij sorgiss anterior as treuvo ant la Повесть временных лет (Conta dj'agn dël temp) e ant la Новгородская первая летопись младшего извода (Prima crònica ëd Nòvgorod dël giovo conteur), andóa che as buta la data ëd fondassion dla sità a l'ann 854.

Da l'882 Chijv a ven capital dla Rus ëd Chijv. Ël podej dij prinsi ëd Chijv a goèrna tut ll'imperi, che però viaman as dësbela an vàire podej locaj. Ant ël 1240 la sità a ven rovinà da ij tartaro-mongoj. Dal 1362 a passa al Gran prinsipà ëd Lituania e peuj a la Repùblica dle doe gent, nòm che a indica la monarchìa eletiva polach-lituan-a dij temp dont as parla.

Dal 1654 a passa a l'imperi russi, andóa a resta fin-a al moment dla rivolussion russa e a la guèra sivil ucrain-a che a-i ven dapress. Dapress a la vitòria dij bolsievich, dal 1934 a ven a esse la capital dla RSS d'Ucrain-a. Durant la scònda guèra mondial a ven ocupà dal 19 dë stémber dël 1941 fin-a al 6 ëd novémber dël 1943.

Për sò eroism ant la difèisa a la sità a l'é stait arconossù ël tìtol ëd sità-eròe, conforma a l'órdin dël consej superior ëd l'URSS dël 21 ëd Giugn dël 1961. Órdin peuj confermà dël Presìdium dël Consej Superior ëd l'URSS, l'8 ëd Magg dël 1965. Dal 1991 Chijv a l'è avnuita capital dl'Ucrain-a andipendenta.

[modìfica] Popolassion

Ant ël sécol che a fa IX an Chijv a-i era pì che 50.000 abitant. A la fin dël sécol che a fa XVIII la popolassion a l'era anviron a le 30.000 person-e. Conforma al censiment dël 2001 a Chijv a jë stavo 2.611.300 abitant. Chijv a resta l'ùnica region dl'Ucrain-a post-soviética dont popolassion a sia restà stabila për quantità ant j'agn '90 dël sécol che a fa XX.

Contut che la curva ëd chërsùa ëd soa popolassion a la sia giumaj da vàire virà a l'angiù, l'amzura ëd soa diminussion a resta sempe motobin pì cita che nen cola dla nassion ciapà an antregh (-2,1 person-e për mila contra -7,5 për l'Ucrain-a antrega). E Chijv a resta ëdcò l'ùnica region che a ciama ij giovo a l'imigrassion anterna da 'nt ij borgh pì cit e le region dla campagna, lòn che fin-a ambelessì a l'ha fait basta per ten-e a livel la quantità ëd soa popolassion. A la mità dël 2006 an Chijv ës contavo 2,7 milion ëd person-e.

Aj temp dl'URSS Chijv an pràtica a l'é trovasse a esse l'ùnica region dl'Ucrain-a andóa la përsentual ëd popolassion d'adoss ucrain-a a la montèissa ampressa: dël 60% dël 1959 a lë 72,5% dël 1989. Sòn as dev tant a sò stàtos ëd capital che a la migrassion mai pì finìa ëd popolassion agricola da 'nt la campagna. Le comun-e ëd polach e d'ebréo che na vira a l'avìo na pì gran amportansa al dì d'ancheuj as treuvo sò peìs përsentual arstrensù ëd vàire desen-e d'órdin ëd grandëssa. La comun-a dij russo, contut che coma nùmer ëd person-e a la sia chërsùa, ës treuva diminùija dal 25% al 20%.

Dapress a l'andipendensa a l'é consumasse ël process dl'emigrassio dj'ebréo, ij polach an pràtica a son dësparì d'autut, a na gran part dij russo (dzortut ij fieuj dij matrimòni mës-cc, a son riqualificasse coma ucrain. Sòn, ëdcò coma conseguensa ëd na pression polìtica che a l'é rivà a proibì ëdcò fin-a la reclam an lenghe che fusso nen cola ucrain-a. Adess la popolassion dla sità a resta faita a l'83% d'ucrain e al 13% ëd russo. An conseguensa ëd na gran pression da part dël neuv podej polìtich (motobin orientà contra a la Russia) e ëd gran anvestiment la sità a l'ha përdù d'amblé squasi tute le presense visuaj an lenga russa, për vireje an lenga ucrain-a.

Ma bele parej la lenga ëd relassion për la pì gran part dla popolassion a resta cola russa, lenga che un quart dla popolassion a considera soa lenga mari, conforma a vej sondagi. Darmagi che j'ùltim sondagi a l'abio mostrà che ël 52% dij sitadin a preferiss parlé an russo, ël 23% n'ucrain, e për ël 25% che a resta a fa franch tutun. Un dat pitòst dëscordant da col vej e che a buta an dubi la validità dij sondagi coma taj. As trata ëd na confusion che a-j fa da specc a na bataja polìtica centrà ansima a dle leture ideologisà dla situassion lenghìstica, andóa ij sondagi soéns as comission-o nen tant për savej chèich-còs da la popolassion quant për dimostré che un a l'ha rason chiel.

[modìfica] Istrussion

A parte dal sécol che a fa IX Chijv a l'é stait un dij pòst prinsipaj për ël dësvlup anteletual dl'Euròpa oriental. A parte da 'nt la fin dël sécol che a fa XVII, l'Academia Moghilian-a ëd Chijv a l'ha formà vàire studios ëd gran nòm.

Ëdcò al dì d'ancheuj Chijv a resta fondamental për siensa e formassion an tuta l'Ucrain-a. An sità a-i é na gran partìa ëd scòle, ginasi e licéo, 19 sentr universitari dla sòrt VUZ, e antra costi dzortut l'Università Nassional an Chijv "Tàrass Shevcenko", ël Conservatòri, l'Academia Moghilian-a ëd Chijv, l'Università Técnica Nassional d'Ucrain-a, l'Academia Nassional dle Siense Ucrain-a, l'Academia d'Architetura e Costrussion, l'Academia del Siense Agrìcole.

[modìfica] Produssion

Chijv a resta un gran sentr ëd produssion për l'Ucrain-a. An sità an pràtica a son rapresentà tùit ij possibij setor dla produssion, da cola dël mangé a l'aerospassial. Chijv a l'è dzortut amportanta për la produssion ëd machinari an general, ël setor metalùrgich, la produssion legera e ël poligràfich.


[modìfica] Traspòrt

Tramvaj a Chijv
Fé pì gròss
Tramvaj a Chijv

La sità a l'é pont d'ancontr për vàire gròsse struture ad comunicassion (ferovìe, stra, pòrt fluvial, aeropòrt antërnassional colocà ant ël borgh ëd Borìspol.

  • Dal 1960 a l'é doèrta la metropolitan-a faita ëd 3 ligne për un total ëd 56,5 chilòmetri.
  • Ligne dj'autobus an Chijv
  • Aeropòrt ëd Borìspol e Aeropòrt ëd Guljany
  • Funicolar ëd Chijv

[modìfica] Coltura e dësmore

Chijv, Gesia ëd Sant'Andrea
Fé pì gròss
Chijv, Gesia ëd Sant'Andrea

A Chijv a-i son 27 musèo, 25 teatro e studi teatraj (pr'esempi ël Teatro Nassional dl'Òpera Ucrain-a "Tàrass Shevcenko").

An sita a-i son vàire monument ëd la coltura e dle bele art. Antra ij pì amportant as conto: la Pòrta d'Òr (arcostrussion d'època soviètica dle ruin-e dla pòrta medioval, drocà da ij tataro-mòngoj, la Gesia ëd Santa sofìa (dël sécol che a fa XI), ël Monasté Vydubizkij (dël sécol che a fa XI), ë al compless dla Làura ëd Chijv (costruìja antra ël sécol che a fa XI e col che a fa XVIII), la Gesia ëd Sam Mìchel da le cùpole dorà, la Gesia dla Salvassion ant sla Beresta (sècol che a fa XII), e le gesie baròche dla Resuression, ëd Sant'Andréa, la Pokrovskaja, cola dla Santa Trinità, e ij palass Klovskij e Marinskij.

Pì che mità dla surfassa dla sità a l'é faita ëd bòsch, parch e giardin, e ant sò teritòri as treuvo ëdcò doj giardin botànich. Contut che ël dësvlup soèns sërvaj che a l'é avnuje dapress a l'andipendensa a l'abia motobin scurtà la quantità ëd vèrd dla sità e che Chijv a peula pì nen dì d'esse la sità pì vërda dël mond, a resta anco' sempe un-a dle pì vërde. Famos a son dzortut soe alée a castagn d'Ìndia, che a fiorisso a Magg e dont përfum e fior bianche e rosse a son ël sìmbol dla sità.

OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!
E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!
¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)

Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.