Vucali ncerti (àutri sìllabbi)

From Wikipedia

Ìndici

Chi tipu di palora?

‘N sicilianu, l'accentu tònicu cadi spissu ntâ penùrtima sìllabba dâ palora. Na vucali dèbbuli (zoè nun tònica) prisenti nta n'àutra sìllabba pò canciàrisi 'n "u", "i" o "a".

Lu canciamentu, chi pò èssiri diversu a secunna dâ zona dialittali siciliana, si fa supratuttu ‘n "u".

Asempî

P'ogni littra, viditi l'asempî ccà sutta:

Littra "a"

  • A li voti la "a" addiventa "i":

malancunìa/malincunìa (gr. "melànos cholê", "mèlas kolh"). È forsi na nfruenza dû talianu "malinconìa".

mataràzzu/matiràzzu (lat. mataràtium). È forsi na nfruenza dû talianu "materàsso".

sciàpitu/scìpitu (lat. "non sàpidus"). È forsi na nfruenza dî palori taliani "insìpido" e "scìpido" .


  • A li voti la "a" addiventa "u":

aggranfagnàri/aggranfugnàri (furma dirivata dû tèrmini sicilianu "aggranfàri")

bammàcia/bummàcia (tal. "bambàgia"). La diffusioni di stu talianismu nun è veru mpurtanti. E ci voli pricisari ca ntâ stragranni parti dâ Sicilia s'usa cchiù "màttula".

cacumìdda/cucumìdda (gr. khamaìmelon)

carriòla/curriòla

valànza/vulànza (sp. "balànza")

Littra "i"

  • A li voti la "i" addiventa "a":

dinàru/danàru (lat. "denàrius"). È forsi na nfruenza dû talianu "danaro".

dijùnu/dajùnu (lat. "jejùnium"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "ayuno".

furistèru-furistèri/furastèru-furastèri (lat. "foristàrius"). È forsi na fruenza dâ palora latina "fòras" o dâ palora siciliana "fòra".

midèmmi/midèmma (fr. anticu "medèsme", lat. "met ìpsimus")

miravìgghia/maravìgghia (lat. "mirabìlia"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "maravilla".

patritèrnu/patratèrnu (tal. padretèrno). È forsi na nfruenza dû latinu "pàter aetèrnus".

pirò/parò (tal. però)

ricàmu/raccàmu

Sirausa/Sarausa (gr. Syracusa)

tigànu/tagànu (gr. "tegànon")

tirrimòtu/tirramòtu (lat. "terremòtus" e "terraemòtus")

tridènta/tradènta

  • Stu finòminu pò cumpàriri puru nti l'ùrtima sìllabba:

canzùni/canzùna (lat. "cantiònem")

canzùni/canzùna

Singapùri/Singapùra

spècî/spècia


  • Spissu la "i" addiventa "u":

allisciàri/allusciàri (tal. lisciàre))

ammintuàri/ammuntuàri (nurm. "mentevòir")

assimigghiàri/assumigghiàri (lat. "assimilàri"). È forsi na nfruenza dû talianu "assomigliàre".

birrìtta/burrìtta (tal. berrètto)

Bisacchìnu/Busacchìnu (lat. "Bisachìnum")

bizzùni/buzzùni (fr. "bessòn")

carnizzèri/carnazzèri (sp. "carnicèro")

carnalivàri/carnaluvàri

carrabbinèri/carrabbunèri

chistiòni/custiòni

cugnòmi/cugnòmu (lat. "cum nòmen" e "cum gnòmen")

dimannàri/dumannàri (lat. "demandàre"). È forsi na nfruenza dû talianu "domandàre".

filìnia/fulìnia

Filìppu/Fulìppu (lat. "Philìppus", "Phulìppus")

firriàri/furriàri

gesimìnu/gesumìnu (pirs. "giasemìn"). È forsi na nfruenza dû talianu "gelsomìno".

Girgènti/Giurgènti

livàra/luvàra (sp. "olivèra")

milùni/mulùni (lat. "melònem")

milanciàna/mulanciàna (lat. "melongèna", "meràngolus"). E "malanciàna" 'n Calabbria.

muvimèntu/muvumèntu (lat. "movimèntus")

nòmi/nòmu (lat. "nòmen")

pinzèddu/punzèddu (sp. "pincèl")

pirtùsu/purtùsu

pitrusìnu/putrusìnu (gr. petroselìnon)

primintìu-primmintìu/prumintìu-prummintìu (tusc. "primatìccio")

sdirrùpu/sdurrùpu (lat. "dirùptus"). Asìstinu videmma li verbi siciliani "sdirrupàri" e "sdurrupàri".

sigghiùzzu/sugghiùzzu (lat. "singlùtius")

simènza/sumènza (lat. "semèntia")

sirvìzzu/survìzzu (lat. "servìtium")

tàrdi/tàrdu (lat. "tàrde", it. "tàrdi"). 'N talianu, "tàrdo" pò significari midemma "tàrdi" (oltri lu tèrmini fissatu).

tidìscu/tudìscu (lat. "tedèscus").

tilàru/tulàru (lat. "telàrius")

tippuliari/tuppuliari (gr. "typto")

tirrènu/turrènu (lat. "terrènus")

tirrìbbuli/turrìbbuli (lat. "terrìbilem")

tripiànu/trupiànu (tal. "trebbiàno")

vèrmi/vèrmu (lat. "vèrmem")

viddìcu/vuddìcu (lat. "umbilìcus" e "imbilìcus")

vidèmma/'urèmma (francisi anticu "medèsme")

viscìca-vissìca/vuscìca-vussìca (lat. "vensìca", "vesìca")

zibbìbbu/zubbìbbu (ar. "zibìb")

Littra "u"

  • A li voti la "u" addiventa "a":

carrumàttu/carramàttu

muccatùri/maccatùri (sp. "mocadòr")

salamurìgghiu/salamarìgghiu

vurdunàru/vardunàru (gr. "bordonàrios")



  • A li voti la "u" addiventa "i":

còmu/còmi (lat. "quòmodo", it. "còme")

cummugghiàri/cummigghiàri (sic. "cummògghiu")

cuntèntu/cuntènti (lat. "contèntus"). È forsi na nfruenza dâ palora spagnola antica e purtuchisa muderna "contente".

furèttu/firèttu (lat. "fùrus, "fùro"). È forsi na nfruenza dû ngrisi "ferret".

jimmurùtu/jimmirùtu

luèri/lièri

pinzèru/pinzèri (lat. "pensàrius", it. "pensièro" e "pensière")

prisuntùsu/prisintùsu (lat. presumptuòsus)

prumùni/primùni

prusciùttu/prisùttu

rubbùstu/ribbùstu

rulòggiu/rilòggiu (lat. "horològium"). È forsi na nfruenza dû spagnolu "relòj". Nta arcuni zoni asisti midemma "ralòggiu".

turrùni/tirrùni (lat. "turùnda")

vurìsca/virìsca (tal. "fàvo")

Orìggini

Accura lu canciamentu succedi spissu pi mutivu fònicu ma videmma succedi a li voti pi mutivu d'òrdini etimològgicu, e è veru diffìcili distìnchiri l'unu di l'àutru pirchì la lingua siciliana nun era studiata na vota (e pirchissu nun sapemu tuttu supra idda).

Artìculi currilati

Vucali ncerti (penùrtima sìllabba)

Fonti usati

"prusciùttu" è prisenti ntâ sprissioni siciliana "prusciuttu o furnu" http://www.dialettando.com/racconti/detail_new.lasso?id=4760&-session=dialetti:4C8B6E3D02DA644267BC1FEDC8902BB6

"prisùttu" è usatu ntâ varianti calabbrisa dâ lingua siciliana: http://italy.indymedia.org/news/2006/01/967962_comment.php

"sdurrùpu" è usatu ntâ varianti calabbrisa dâ lingua siciliana: http://www.calabriaweb.it/cgi-bin/turismo/portal/localita/comuni.pl?action=TradizioniFolklore&id=24684&language=it

"sdurrupàri" è usatu ntâ Pruvincia di Missina http://www.lameziastorica.it/saggi3cing.htm

"malanciàna" è usatu ntâ Calabbria http://www.lacalabria.net/pentone/dizionario/m.htm