Burundi
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
|
|||||
Moto Kombëtare: Unité, Travail, Progrès | |||||
Gjuhë zyrtare | Gjuha Kirundi dytësore frëngjishtja dhe Gjuha Swahili |
||||
Kryeqyteti | Bujumbura | ||||
Sistemi | Republike | ||||
President | Pierre Nkurunziza | ||||
Sipërfaqja -totale -ujore |
27,830 km² - ( 142 -ta) 7.8 % |
||||
Popullsia - Totale - Dendësia |
6,054,714 (2003) - ( 99 -ta) 206.1 b. / km² |
||||
Monedha | Franga (FBu) | ||||
Zona kohore | UTC + 02:30 | ||||
Pavarësia nga Belgjika |
1 Qershor 1962 - (shpallur) -- |
||||
Në OKB nga | 18 Shtator 1962 | ||||
Himni Kombëtar | Burundi bwacu | ||||
Kodi i internetit TLD | .bi |
||||
Prefiksi telefonik | +257 |
||||
redaktoni |
Burundi ndodhet në pjesën qenrore të Afrikës. Burundi në lindje kufizohet me Tanzaninë, në perendim me liqenin Tanganika dhe Republikën Demokatike të Kongos dhe në veri me Ruandën.
Tabela e përmbajtjeve |
[redaktoni] Historia
- Artikulli kryesor Historia e Burundit
Zgjedhjet e para shumë partiake në Burundi janë mbajtur për të parën herë në tetor të 1993-ës. Pas pak kohe të qeverisjes (100 ditë) vendin e kaplojnë konfliktet e armatosura etnike në mes të palëve Hutu dhe Tutsi. Pasojat më të mëdha të kësaj lufte ishin të ikurit nga lufta në vendet fqinje.
Për të siguruar vijën kufitare, trupat e armatosura të Burundit intervenuan për një kohë të shkurtë në konfliktet e vitit 1998 në Republikën Demokratike të Kongos.
Qeveria kalimtare e krijuar më 1 nëntor 2001, në dhjetorë të 2003 ja arriti që me palën më të madhe të rebelëve të nënshkruaj një marrëveshje dhe të nxjerrë kushtetutën e përkohshme në tetor të 2004. Zbatimi i marrëveshjes ishte problematik pasi që një palë nga rebelët refuzonte nënshkrimin kështu që zgjedhjet e lira , disa herë duhej të shtyheshin.
Ne veren e 2005-es Burundi mbajti zgjedhjet e para elektorale relativisht demokratike, ku fitoi partia CNDD-FDD e udhehequr nga Pierre Nkurunziza. Kjo parti ishte nja nga grupet rebele me te medha dhe me permbajtje te madhe nga grupi etnik Hutu. Zgjedhjet i dhane fund rreth 13 vjeteve konflikti midis faksioneve rebele. Ne Shtator 2006, grupi i fundit rebel aktiv, FNL, nenshkroi marreveshjen e paqes me qeverine ne pushtet.
[redaktoni] Politika
- Artikulli kryesor Sistemi shtetror
Presidenti i Republikes, Pierre Nkurunziza, eshte i plotfuqishem. Dy zevendes Presidenta, njeri nga partia ne opozite Uprona (Tutsi) dhe nje grua nga partia ne pushtet. Ministrat gjithashtu vijne nga disa parti opozitare me etni te ndryshme, meshkuj dhe femra.
[redaktoni] Njësit administrative
- Artikulli kryesor Njësit administrative
Burundi eshte i ndare ne 17 njesi administrative qe quhen Provinca. Ato jane : Bubanza, Bujumbura Mairie, Bujumbura Rural, Bururi, Cankuzo, Cibitoke, Gitega, Karuzi, Kayanza, Kirundo, Makamba, Muramvya, Muyinga, Mwaro, Ngozi, Rutana dhe Ruyigi.
[redaktoni] Gjeografia
- Artikulli kryesor Gjeografia e Burundit
Sipërfaqja e përgjithshme e Burundit është 27,830 km2, nga e cila 2,180 km2 janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 3 30 J, 30 00 L.
Burundi ka një vijë kufitare tokësore 974 km të gjatë dhe nuk ka dalje në det përpos që e ndan liqenin Tanganika me shtete fqinje. Tanganika eshte liqeni me i thelle ne Afriken Qendrore (quajtur gjithashtu dhe zona e Liqeneve te Medha pasi ne te ndodhen edhe Liqenet Albert e Victoria). Liqeni Tanganika eshte liqeni i dyte ne bote per nga madhesia dhe thellesia, mbas Liqenit Baikal ne Siberi. Liqeni Tanganika ka nje shtrirje veri-jug prej 673 km dhe mesatarisht nje gjeresi prej 50 km. Tanganika ka nje thellesi mesatare prej 570 m dhe thellesi maximale prej 1,470 m. Nje nga aspektet interesante qe kjo thellesi e madhe krijon ka te beje me mungesen e oksigjenit ne shtresat me te ulta qe rezulton ne 'ujrat fosile'.
Burundi ka një klimë ekuatoriale. Në rrafshnaltat në lartësira me dallime të mëdha (772 m deri 2,670 m mbi det) ka dhe ndryshime të klimës por klima nuk dallonë sikur tereni. Sezonet e lagështisë fillojnë nga muaji shkurt deri në maj dhe nga shtatori në nëntor ndërsa ato të thatësisë nga qershori në gusht dhe nga dhjetori në janar.
Relievi i Burundit është teren kryesisht shkëmborë dhe malorë. Pika më e ultë e relievit është 772m në liqenin Tanganika (ang.:Tanganyika) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,670 metrave në majën "Heha" (ang.:Mont Heha), në lindje të pjesës qendrore të vendit.
[redaktoni] Ekonomia
- Artikulli kryesor Ekonomia e Burundit
Burundi posedon nje ekonomi agrikulturale ku prodhimet me te medha jane Kafeja,Pambuku, caji si edhe bananet, maniok, miser e sorghum. Vendi eshte gjithashtu i pasur ne minerale si Nikeli, Uranium, dhe Kobalt, Baker, Platinum dhe Vanadium. Ne disa zona eshte gjetur dhe Ar por ne sasi te pakta. GNP per capita ne US$ 104 (2005) dhe GDP ishte US$ 800 milion ne 2005.
[redaktoni] Demografia
- Artikulli kryesor Demografia e Burundit
Ne vitin 2005, sipas nje estimimi te Agjensise se Kombeve te Bashkuara per Popullatat, Burundi kishte nje popullsi prej 7,500,000 banore. Me nje madhesi prej 27.834 Km2, pra pak me te vogel se ajo e Shqiperise, Burundi ka me te vertete nje popullate dense.
[redaktoni] Kultura
- Artikulli kryesor Kultura e Burundit
Gjuha nacionale eshte Kirundi, shume e ngjashme me Kinyarwanda, gjuha e Ruandes. Frengjishtja eshte gjuhe administrative por KiSwahili perdoret shume ne Bujumbura dhe zonat perreth Tanzanise. Anglishtja eshte shume pak e njohur.
- Telekomunikacioni
- Transporti
- Ushtria
- Pushime
[redaktoni] Lidhje të jashtme
- Qeveria :
- Kryetari :
- Parlamenti :
- Ministria :
![]() |
Ky artikull nga Gjeografia është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar. |
Afrika e Jugut · Afrika Qendrore · Algjeria · Angola · Benini · Botsvana · Bregu i Fildishtë · Burkina Faso · Burundi · Çadi · Egjipti · Eritrea · Etiopia · Gaboni · Gambia · Gana · Guineja · Guineja Bizare · Guineja Ekuatoriale · Kameruni · Kenia · Kepi i Gjelbër · Komoros · Kongo (Rep.) · Kongo (RD) · Lesoto · Liberia · Libia · Madagaskar · Malevia · Mali · Maroku · Mauritania · Mauritius · Mozambiku · Namibia · Nigeri · Nigeria · Ruanda · Sao Tome dhe Principe · Senegali · Sejelles · Siera Leone · Somalia · Suazilandia · Sudani · Tanzania · Togo · Tunizi · Uganda · Xhibuti · Zambia · Zimbabveja
Kategoritë: Gjeo-cung | Burundë | Shtete