Papa Klementi XI

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Klementi XI ose Gjon Françesk Albani
Zmadho
Klementi XI ose Gjon Françesk Albani
Monedhë që tregon Klementin XI
Zmadho
Monedhë që tregon Klementin XI

Papa Klementi XI, Gjon Françesk Albani u lind në Urbino ( Itali) me 23 korrik 1649. Me 9 tetor 1700 fillon detyren e Papes. Papa Klementi XI - Albani vdiq me 19 mars 1721 mbasi e udhehoqi kishen katolike per 21 vjet rrjesht dhe rreshtohet i katerti per nga vitet ne krye te Kishes Katolike mbas Shen Pjetrit me 35 vjet, Papa Pio IX me 31 vjet, Papa Gjon Pali-t me 26 vjet.

Tabela e përmbajtjeve

[redaktoni] Jeta dhe veprimtaria

Në vitin 1660, pas kryerjes së shkolles fillore, shkoi në Romë për të ndjekur kolegjin romak. Studioi gjuhë të vjetra dhe drejtësi. Në vitin 1668 diplomohet në drejtësi. Në vitin 1670 fillon karrierën kishtare. Nga Papa Inoçenti XI u emërua sekretar i Brevave (dekreteve papnore). Me 13 shkurt 1690, emërohet kardinal. Me 9 tetor 1700 zgjidhet Papë i kishës katolike.

[redaktoni] Ndihmesa e Klementit XI për Shqipërinë

Shpresa e vazhdueshme e papës me origjinë shqiptare Klementit XI për të bashkuar Krishtërimin, dha rezultate të gjëra në Shqipëri ku Kisha katolike romake dhe ajo ortodokse bashkëjetuan për një periudhë. Klementi XI, u interesua shumë per rilindjen politike dhe fetare të atdheut të vet. I përket asaj periudhe mbajtja e “këshillit fetar të parë kombëtar shqiptar” (1703) i cili shënoi ndryshimet rrënjësore në linjën e veprimit të klerit për çështjet dogmatike, morale, kanunore dhe ipeshkvore.

Ndërkohë ndryshime ishin vënë re edhe në krahun ortodoks. Priftërinj të shumtë ortodoksë nga Shqipëria, i kishin drejtuar Papës kërkesa ndihme per mbështetje politike duke sjellë edhe një afrim fetar. Kështu në fillim u arrit një farë bashkimi, porse më tej, meqë nuk ishte në lartesinë e duhur, u arrit hapja e selive të kryepeshkopatave për dioqezat latine të Ohrit dhe Shkupit. Një mision i ritit bizantin funksiononte në Himarë qe nga viti 1628. Përveç kësaj, në shekullin XVIII, në shumë zona verilindore dhe qëndrore u vu re dukuria e kriptokrishtërimit (krishtërimi i fshehur), e cila zgjati deri në ditët tona (sidomos gjatë periudhës enveriste); e edhe ata që përqafuan islamin, parapëlqyen në shumicë sektet më heterodokse dhe më pak të largëta nga krishtërimi, si psh bektashinjtë.

[redaktoni] Familja Albani

Familja Albani e ka prejardhjen nga familja fisnike e Mikel Laçit, nga Laçi i Kurbinit. Mikel Laçi pati dy djem Giorgio (Gjergj Mikeli i Laçit) dhe Filippo di Michele de’ Lazi, (Filip Mikeli i Laçit) ish luftëtarë nën urdhrat e Skënderbeut të cilët u vendosën në Urbino, ku Federico dhe Guidobaldo di Montefeltro i emëruan njerëz të besuar për çështje diplomatike dhe luftarake. Gjergji pati dy djem, Altobelin dhe Hanibalin, edhe Altobeli pati dy djem, Oracion dhe Karlin. Karli eshte babai i Gjon Franceskut, papes se ardhshem.

Morën mbiemrin Albanesi që jetëgjati Altobello (1445-1564), e ndryshoi në Albani. Nga kjo familje rrodhën, përveç Klementit XI, kardinalë të shquar, diplomatë të mëdhenj dhe burra shteti të rrafshit të lartë:

Giovanni Girolamo (1509-91): kardinal dhe kont, zv-komandant i forcave të armatosura të Republikës së Venecias, kandidat për papë në dy konklave, historiograf, këshilltar juridik vetiak i papës Gregori XIII (1572-1584) dhe papës Sisto V (1585-90).

Oracio (1576-1653): diplomat, emëruar senator i Romës nga Papa Urbani VIII (1623-44). Annibale (1682-1751): kanunor i Shën Pjetrit, president i Dhomës Apostolike, sekretar i Memorialeve, kardinal (1711) dhe nunc i jashtëzakonshëm papnor në Vjenë ku punoi për të ratifikuar zgjedhjen e perandorit Karli VI (1711-1740), kamerleng i Kishës Së Shenjte të Romës, kryekancelier i Dijes, kryeprift i Bazilikës së Vatikanit, peshkop i Sabinës e më tej i Porto e Santa Rufina, nëndhjak i Kolegjit të Shenjtë.

Alkssandri (1692-1779): që në moshen pesëmbëdhjetëvjeçare u bë kolonel i ushtrisë së papës por shpejt e braktisi karrierën ushtarake, sekretar i Memorialeve, i dërguar në Vjenë, kardinal (1721), bibliotekar i Kishës Së Shenjtë të Romës, ambasador i Austrisë në Romë, mbrojtës i Mbretërisë së Sardenjës, mbrojtës dhe mik i Winckelmannit, ndërtues i Villa Albanit dhe përkrahës i shkëlqyer i arteve.

Gjon Françesku, (Klementi i XI 1720-1803): kardinal (1753), mbrojtës i Çështjeve të Polonisë, mori pjesë në bisedimet me Katerinën II (1762-93) për të vënë në vend gjendjen e të krishterëve në Rusi, peshkop i Sabinës e më pas i Porto e Santa Rufinas derisa më 1775 si dhjak i Kolegjit të Shenjtë u bë peshkop i Ostias dhe Velletrit, mbrojtës i Shtetit Papnor kundër Francës revolucionare dhe luftëtar i zjarrtë për zgjedhjen e papëve Klementi XVII (1758-1769) dhe Pio VII (1800-23).

Giuseppe (1750-1834): klerik i dhomës së papës Pio VI (1755-99), i dërguar i posaçëm në Vjenë për të çuar shiritin e bekuar në pagëzimin e kryedukës Ferdinand që më pas u bë perandor (1835-48), kardinal (1801) mbrojtës i perandorisë së Austrisë, bashkësekretar i Letrave Papnore dhe legat në Bolonjë, sekretar shteti i papës Pio VIII (1829-30), dhe komisar i jashtëzakonshëm i papës Gregori XVI (1831-46) i ngarkuar për të kthyer rendin nëpër Dërgata pas lëvizjeve revolucionare (1831-46), bibliotekar i Kishës së Shenjtë të Romës, peshkop i Urbinos dhe legat i Dërgatës së Pezaros dhe Urbinos.

Pas vdekjes së Filipit, më 1852 familia u shua. Është diçka e veçantë dhe për t’u vënë re që pothuajse njëkohësisht me familjen shqiptare të Albani-t, në Lindje, një tjetër derë e madhe shqiptare vezirësh të mëdhenj, përcaktonte fatet e perandorisë otomane në shekujt XVII-XVIII: familja e Qyprillinjve. Para papës Klementi XI, tre papë të tjerë kishin qenë me origjinë shiptare: San Eleuterio (175-189), San Caio (283-296) dhe Giovanni IV (640-642).

[redaktoni] Klementi XI dhe Illyricum Sacrum

Një nga pjesët më interesante të librit "Illyricum Sacrum", është ajo ku flitet për interesimin që tregoi Papa Klementi XI (Kelmendi), për mbledhjen e përpunimin e historisë së Shqipërisë, gjë e cila nuk u bë plotësisht sepse një pjesë e madhe e atyre arkivave, humbën teksa qerrja që transportonte ato për në Venedik, u mbyt teksa ishte duke kaluar Lumin e Drinit në pjesën e Zadrimës. Lidhur me këtë, në faqen 221-222 shkruhet: "Papa Klementi XI, Gian Francesco Albani, nga Urbino me prejardhje shqiptare, kur ishte prift i ri filloi të mbledhë landë për historinë kishtare ilire. I penguem nga detyrët kishtare që shkuen tue ia shtue naltimin e tij deri në selin papnore u detyre të ndërpresë punimet e veta historike. Në fillim të pontifikatit të vet, mblodhi Këshllin e parë të Arbënit nën kryesinë e arqipeshkvit të Tivarit, Vinçenc Zmajeviç, e dha urdhën që aktet e Këshillit të përktheheshin shqip e ti shifte në gjuhën e të parëve që në familjen Albani kishte mbetë vetëm si kujtim.

Në atë kohë qendra e kishave ilire ishte Raguza ku mbaheshin këshillat kishtare të Ilirisë. Mbasi patën qenë mbytur në det ipeshkvinjtë shqiptarë duke u këthyer nga mbledhja, Klementi XI vendosi që mbledhjet ndër dioçezane shqiptare andej e tutje të mbaheshin në tokën shqiptare. Qëndra e parë e kishave ilire ka qenë Akuileja, mandej Grado-i, e mbasi selia patriakale ilire u bart në Vendik, për arsye praktike u caktue Raguza si qëndër mbasi ishte ma e përshtatëshme edhe gjeografikisht.

Mbasi selia patriakale e ilirëve u bart në Vendik, e atje ishin grumbullue gjatë shekujve dokumenta, libra, monumenta edhe për Ilirinë, e mbasi Vendiku kishte edhe Institute e njerëz të përshtashëm për historografi, Papa Klementi i XI u muer vesht me Jezuitët e Venedkikut e këta dërguen në Romë at Filip Riceputtin i cili mori në dorzim nga Papa shqiptar lëndën historike të tij, planin e hartimit të historisë kishtare të ilirëve, e me ndihmën financiare për të përballuar shpenzimet e duhura për atë punë.

At Filip Riceputti mbi një barkë të Vendikut i ra për gjatë bregut të Adriatikut duke u ndaluar në të gjitha qëndrat ku kishte lëndë për punën e vet e nga këto qëndra bregdetare dërgoheshin njerëz të tjerë për kërkime historike në qëndrat e brendëshme të vendit prej nga i dërgohej lënda e duhur në breg të detit. Këtë punë e vazhdoi deri në qytetin e Tivarit. Prej Tivarit u dërguan lajmëtarë në të gjithë qëndrat kishtare të Shqipërisë të cilat iu përgjegjën duke i dërgue secila ndihmën e vet historike shkruajsit të ardhëshëm të kishave ilire. Një qerre me qe e ngarkueme me dorshkrime, libra e objekte historike, mbasi kapërceu të gjitha vështirësitë e baltrave të Zadrimës, u mbyt në ujë duke kaluar Drinin e humbi e gjithë ngarkesa e caktuar për At Riceputt-in.

Riceputti e ndau të gjithë lëndën e historisë kishtare ilire në katër pjesë me nëndarjet e renditjet përkatëse simbas skemës që kishte përpiluar Klementi XI. Pas vdekjes se tij, At Riceputti me zell e kujdes përfundoi të katër pjesët e historisë kishtare ilire e kur i pati gati për shtyp, mbaruan ditët e jetës së tij e vdiq. Jezuitët, siç e kanë zakon kur vdes çdo anëtar i shoqërisë së tyre që ka në dorë çdo punë të rëndësishme, ngarkuan që të kujedesej për shtypin e dorëshkrimeve të Riceputtit njeriun e tyre më të aftë për historografi, At Daniel Farlatin. Ky mbasi studioi të gjithë veprën e Riceputt-it u raportoi eprorëve të vet se historinë kishtare e shkruar nga At Filip Receputti, ishte punë me kritere historike të vjetëruara. Mbasi u studiua mirë çështja e rezultoi si kishte raportuar At Daniel Farlati, eprorët ngarkuan këtë të niste punën përsëri simbas kritereve historiologjike moderne të kohës. At Daniel Farlati shkroi, shtypi e botoi katër vëllimet e para të veprës Illyricum Sacrum e ndërroi jetë. (AQSH F.1069 D.40 fq.221)

[redaktoni] Figura e Klementit XI në historinë shqiptare

Në historinë shqiptare, si dhe ne fusha te tjera studimore albanologjike emri i Papa Klementit XI- Albani, përmendet si nje Papë me "gjak shqiptar, "si nje Pape me "origjine shqiptare, " si Papa qe ka thirrur Kuvendin e Arbërit me 1703 dhe se ka patur plot merita te tjera per çështjen shqiptare. Emri i tij nga disa studjues është përmendur sikur ai te ishte larg botes shqiptare dhe sikur ti takonte nje bote qe nuk ishte ne lidhje te vazhdueshme me shqiptaret dhe Shqiperine. Ne kete menyre, kesaj figure madheshtore te popullit shqiptar nuk i eshte kushtuar nje kapitull i domosdoshem ne historine e Shqiperise. Megjithate i rendesishem eshte fakti se ne asnje rast nuk shperfillet prejardhja e tij shqiptare nga autorë te huaj, por përkundrazi theksohet "krenaria" e tij shqiptare dhe veprimtaria e tij per ceshtjen Shqiptare, e cila gjithkund formulohet si nje veprimtari atdhetare. Papa Klementi XI - Albani e dinte fort mire ate fjalen ungjillore "se çdo pemë njihet dhe dallohet nga frutet e saj," ashtu si kunder çdo shqiptar, veçanerisht ne shtetet e huaja, dallohet ne shqiptarizmen e tij, nga veprat qe ai kryhen ne dobi te çështjes kombetare dhe te jetes se shqiptareve. Keshtu qe edhe per Papa Klementin XI - Albani mund te thuhet se me mire e dine te huajt shqiptarizmen e tij se sa e dine ne te vertete vete shqiptaret, te cilet ne tjetersimin e tyre gjate sundimeve te huaja jane larguar pak a shume nga traditat evropiane. Qendrimet politike dhe origjina e tij shqiptare do te ndikonin qe Kardinal Francesk - Albani te zgjidhet Pape, per te dhene nje kontribut me te madh edhe ne jeten politike ne ato vite, kur Evropes po i kercenohej rreziku nga Perandoria Osmane, e cila mbante nen sundim gati te gjithe Evropen Juglindore. Kohet e fundit e sidomos nga autoritetet me te larta te Kishes Katolike, eshte permendur emri i Papa Klementit XI- Albani, nepermjet levizjeve me te mira te se kaluares se lavdishme te shqiptareve dhe te luftes se popullit shqiptar per liri dhe pamvaresi.

Keshtu p.sh: Papa Pali i VI, me 17 Janar 1968, me rastin e perkujtimit te 500 vjetorit te vdekjes se heroit tone Kombetar Gjergj Kastrioti, Skenderbeut, nder te tjera ka shpallur: "Ndër ata, qe hypën mbi katedren e Shen Pjetrit, me kenaqesi po e kujtojme paraardhesin tone Klementin XI-Albani, i cili mburrej per rrjedhën e tij te moçme shqiptare."

Ndersa, Papa Gjon Pali i II gjate vizites qe beri ne Shkoder, me 25 Prill 1993 dhe ne intervistat qe i parapriu kesaj vizite, disa here e ka permendur emrin e Papa Klementit XI-Albani, duke theksuar lidhjet e tij, madje edhe ne forme te ngushte, ne mes te Vatikanit dhe Shqiperise, lidhje keto qe ishin te vazhdueshme dhe gjithmone te mira per udheheqesit popullore shqiptare. Si dallim nga Papet e tjere, autori gjerman, (mbase me i njohuri i historise se Papeve) L.B. Von Pastor, pikerisht Papa Klementit XI-Albanit i ka kushtuar hapesiren me te madhe ne nje vëllim, çka do te thote se edhe nga aspekti bashkëkohor, Papa Klementi XI- Albani konsiderohet Pape "i madh", qe ka lene gjurme te thella ne Kishen Katolike dhe ne jeten politike evropiane. Epiteti "i madh" zakonisht perdoret per ata Papë, qe kishin sukses ne organizimin kishtar, ne jeten politike, etj. Prandaj dhe trupi i tij i shenjteruar gjendet sot, sipas rradhes, ne anen e djathte ne pjesen lart te Bazilikes se Shen Pjetrit ne Vatikan, kurse portretet dhe bustet e tij jane te shumta, si ne Rome ashtu edhe ne Urbino, ne vendin e lindjes, e ne vende te tjera. Krenaria e origjines Shqiptare e Papes Klementi XI -Albani u shfaq edhe ne çastin kur u zgjodh Pape. Mbas emrit te Papnor, ai vendosi dhe mbiemrin e vet Albani, per tu dalluar perpara botes se eshte shqiptar. Ne kete menyre, ai vazhdimisht emrin Alban e ka motivuar me boten Shqiptare. Ne historine e gjate te Papatit, qe se bashku me Papen Gjon Pali i II, behen 263, ky rast do te ishte ndoshta i vetmi, qe Papa paraqitet me mbiemrin e vet karakteristik te kombesise se tij. Edhe biografi francez i Klementit XI- Albani, M.Reoule e ka theksuar kete çast te pa kujdesur te Papes per çështjen kombëtare, duke thënë: "Gjon Francesk Albani, qe kishte prejardhje shqiptare, u kujdesua posaçërisht për fatin e Kishës në vendin e paraardhësve te tij. Me nismën e tij u mblodh Kuvendi i Ipeshkvinjeve katolike të Ballkanit (14-15 Janar 1703). Kjo ishte nje fitore e madhe për kulturën dhe kombesine shqiptare, mbasi që klerikët ishin të paret, që filluan të shkruanin në gjuhën shqipe dhe të krijonin përmendoret e para të letërsisë shqipe."

[redaktoni] Shiko edhe

[redaktoni] Lidhje të jashtme

http://foreignaffairs.tripod.com/armillotta/albania03_papa.html