Маснави
From Википедиа
Дар таърихи адаби форсу точик Хочу пас аз Хусрави Дехлави, дуввумин сарояндаи достонхои ишки ва ахлоки ва давомдихандаи суннатхои Низомии Ганчави ба шумор меравад. Ба вай шаш маснави нисбат дода мешавад, ки панчтояшро «Хамсаи Хочу» унвон кардаанд.
Мундариҷа |
[вироиш] I
Аввалин маснавии Хочу «Хумой ва Хумоюн» аст, ки муаллиф дар соли 732 хичри (1332 мелоди) дар Багдод ба поён расонидааст. «Хумой ва Хумоюн» ба вазни мутакориб-вазни «Шохнома»-и Фирдавси ва «Искандарнома»-и Низомии Ганчави навишта шудааст. Ин маснави дар мавзуи яке аз афсонахои бостонии эронзамин буда аз ишку мухаббати пурмочарои Хумои Замини Ховари – писари Шох Хушанг бо Хумоюн – духтари Фагфури Чин ривоят мекунад. Хочуи Кирмони дебочаи достонашро ба номи Султон Абусаид Баходур ва вазири у Гиёсиддин Мухаммад, аммо хотимаи маснавиро ба номи Точиддини Ироки ва Шамсиддин Махмуди Соин ва писари вай Рукниддин Мадхи бахшидааст.
[вироиш] II
Дуввумин маснавии Хочуи Кирмони, ки пас аз дах соли таълифи «Хумой ва Хумоюн», суруда аст, достони «Гулу Навруз» мебошад.
Ин достон ба вазни хазач ба пайравии «Хусраву Ширин»-и Низомии Ганчави татаббуъ шудааст. Ин маснави хам ба яке аз мавзуъхои бостони бахшида шудааст ва достони мухаббати пурчушу хуруши Навруз – писари Шох – Фирузи Хуросониро бо Гул – духтари кайсари Румро баён мекунад. Дар ин достон Хочу, мисли маснавии нахустинаш, ривояти паз набарду муборизахо, часорат ва далерихои кахрамононро бо махорати баланди шоири ва киссагуи оварда, пас аз ин душворихо ва мочарохо онхоро ба висол мерасонад. Дебочаи «Гулу Навруз»-ро муаллиф ба вазири замон – Точиддин Ахмади Ироки бахшида як боби охирро ба мадхи Абуисхок Иброхими Козеруни тахсис намудааст.
[вироиш] III
Саввумин маснавии Хочуи Кирмони «Равзатуланвор» аст,ки вайро муаллиф ба истикболи «Махзануласрор» -и Низомии Ганчави ба вазни сареъ сурудааст. Хочу ин асарашро ба номи Шамсиддин Мухаммад Соини Кози, бахшидааст,ки вай хангоми вазири Абуисхок ва чанде хукмрони Кирмон буд.
[вироиш] IV
Чахорумин маснавии Хочуи Кирмони манзумаи «Камолнма» аст. Бинобар ба гуфтааш ин маснавиро дар зарфи як-ду мох сурудааст ва дар соли 744/1343 мелоди поён ёфтааст. Дебочаи «Камолнома» дар мадхи Шайх Абуисхоки Козеруни буда, дар хотима Султон Чамолиддини Абуисхок ибн Махмудро васф намудааст. Хочу ин манзунаашро ба вазни хафиф «Бахромнома»-и Низомии Ганчави ва маснавии «Хадикат улхакикат»-и Санои сурудааст. «Камолнома»-и Хочу яке аз аввалин ва аз бехтарин татаббуъхои «Бустон»-и Шайх Саъди ба шумор меравад.
[вироиш] V
Панчумин маснавии Хочуи Кирмони «Гухарнома» аст,ки муаллиф онро дар соли 746 хичри (1344 мелоди) хатм кардааст. Ин маснави ба вазни хазач вазни «Хусраву Ширин»-и Низомии Ганчави суруда шудааст. Дебочаи «Камолнома» ба номи Амир Муборизиддин Мухаммади Музаффар унвон шудааст. Аммо асли маснави дорои зикри насабномаи хонадони Низомулмулки Туси-вазири салчукиён аст, аз ин чихат барои омухтани таърихи он силсила низ ахамият дорад.
[вироиш] VI
Маснавии шашум, ки ба Хочуи Кирмони нисбат дода мешавад достони «Сомнома» аст. Таърихи таълифи ин манзума маълум нест.Бинобар ба тахмини Саид Нафиси, муаллиф ин достонашро шояд баъди солхои 732-742 хичри суруда бошад, ки инхо санахои таълифи «Хумой ва Хумоюн» ва «Гулу Навруз» мебошанд. Достони «Сомнома» ба вазни мутакориб гуфта шуда, яке аз силсилаи осорест, ки ба таклид ва пайравии «Шохнома» таълиф шудааст. Вай яке аз чолибтарин ва аз мухимтарин афсонахои сиистони Буда, кахрамонихои Сом, бобои Рустами Достонро дар бар гирифтааст. Адабиётро мо хамонвакт амик омухта метавонем, ки агар пайдоиш рушту нуму ва махсусан осори бузургонро ба кулли омухта бошем, асархоро ба хамдигар мукоиса карда тавонем, дар хар давру замон он навъоварихое, ки адибон дар асархояшон чой додаанд, дарк карда, ба пешрафти адабиёти муосир дар мукоиса тахлил карда тавонем.