Vormleer

From Wikipedia

Dit artikel es geschreevn in 't Ippers-Poperiengs, en da zoe zôo moet'n bluuvn.

Inoudstabelle

[bewerk'n] Voornoamwordn

[bewerk'n] Persoonlike voornoamwordn

1e ev. 2e ev. 3e ev. m. 3e ev. v. 3e ev. o. 1e mv. 2e mv. 3e mv.
Onderwerp (beklemtoond) ik gie je zie et wider, wulder gider, gulder zider,zulder
Onderwerp (onbeklemtoond) 'k ge, g', je, j' je, j', e ze, z' 't me, m', w' ge, g', je, j' ze, z'
Voorwerp mie joe em, 'n eur, ze 't (n)eus, oes ju(n)der under, nuder


Gesprekn

  • 'K ei joe nie geziene, woa zoat je gider wel? G'eit toch gewist? (Wervik)
    • Ik heb jou niet gezien, waar waren jullie wel? Jullie zijn er toch naartoe geweest?
  • Oe g'ei mie nie geziene? Me woarn wider doa pertank. Moa wider ein junder wel geziene wè. En zider woarn doa ook, moa z'ein uus ook nie teegngekomn. (Wervik)
    • Hoezo je hebt mij niet gezien? Wij waren er nochtans. Maar wij hebben jullie wel gezien hoor. En zij waren er ook maar zij zijn ons evenmin tegengekomen.
  • E nei nuder ezeid dat'n nie mei joe kuste komn. (Poperinge)
    • Hij heeft hen gezegd dat-ie niet met jou kon komen.


[bewerk'n] Bezittelike voornoamword'n

ev. m. (vint) ev. v. (vrouwe) ev. o. (meistje) mv. (kinders)
1e ev. min, mine min mie min
2e ev. joe(n), joene joen joe joen
3e ev. m. zie, zin, zine zie, zin zie zie, zin
3e ev. v. (n)eurn, (n)eure (n)eur (n)eur (n)eur
3e ev. o. zie, zin, zine zie, zin zie zie, zin
1e mv. (n)uzn, (n)uze (n)uze (n)uus (n)uze
2e mv. junder(n), juder(n) junder, juder junder, juder junder, juder
3e mv. under(n), nuder(n) under, nuder under, nuder under, nuder


[bewerk'n] Bezittelike voornoamword'n, zelfstandig gebruukt

1e ev. 2e ev. 3e ev. m. 3e ev. v. 3e ev. o. 1e mv. 2e mv. 3e mv.
Diene vint, j'es/'t es den ... min joen zin (n)eurn zin (n)uuzn ju(n)dern undern, nudern
Die vrouwe, z'es de ... mine joene zine (n)eure zine (n)uze ju(n)dere undere, nudere
Da meistje, 't es 't ... mine joene zine (n)eure zine (n)uze ju(n)dere undere, nudere
Die kinders, 't zien de ... mine joene zine (n)eure zine (n)uze ju(n)dere undere, nudere


[bewerk'n] Anwizende voornoamword'n

ev. m. ev. v. ev. o. mv.
diene(n), dien, die (vint) die (vrouwe) da (meistje) die (kinders)


[bewerk'n] Anwizende voornoamword'n, zelfstandig gebruukt

ev. m. ev. v. ev. o. mv.
dizzn, dien, dedien, n'dien dedie, dedee da, datte dedie, dedee


[bewerk'n] Onbepoalde lidword'n

ev. m. ev. v. ev. o. mv.
(n)e vint, (n)en ezel e(n) vrouwe e meistje -- (kinders)


[bewerk'n] Onbepoalde voornoamword'n

iemand niemand iets niets ergens nergens
entwien(e), etwie nieman(d) entwo, entwodde, etwuk niet'n, niejet entwoast'n nowwers (P), nievers (W)


(P)operinge, (W)ervik

[bewerk'n] Vroagende voornoamword'n

wie waar wanneer wat waarom hoe
wie, wiene woa wanneer, wonniër wuk voewuk oe


[bewerk'n] Wederkerende voornoamword'n

"zich" (AN) es nie gebruukt int West-Vlams. In de plekke doavan gebruuk'n me wider: mie, joe, em, eur... Zie bie de Persoonlike voornoamword'n (voorwerp) .

Bivoorbeeld:

  • Je wost em. (Hij wast zich.)


[bewerk'n] Bivoeglike noamword'n

Voorbeeld: roar (eigenaardig, ongewoon)

[bewerk'n] Bivoeglik gebruukt

ev. m. ev. v. ev. o. mv.
dien roarn vint die roare vrouwe da roar meistje die roare kinders


[bewerk'n] Zelfstandig gebruukt

ev. m. ev. v. ev. o. mv.
Anwizend dien(e) roarn, die roarn die roare -- die roare
Onbepoald (n)e roarn e(n) roare -- roare



[bewerk'n] Werkword'n

[bewerk'n] Sterke werkword'n

[bewerk'n] Uudigen tid

Klasse 1 Klasse 2a Klasse 2b Klasse 3a Klasse 3b Klasse 4 Klasse 5 Klasse 6 Klasse 7
bluuvn (blijven) kiezn (kiezen) zuugn (zuigen) ziengn (zingen) elp'n (helpen) neemn (nemen) geevn (geven) sloan (slaan) loat'n (laten)
ik bluve kieze zuge zienge elpe neme geve sloa loate
gie bluuft kiest zuugt zienkt elpt nim(t) gif(t) sloat lat
je/zie/'t bluuft kiest zuugt zienkt elpt nim(t) gif(t) sloat lat
wider bluuvn kieze zuugn ziengn elp'n neemn geevn sloan loat'n
gider bluuft kiest zuugt zienkt elpt neemt geeft sloat loat
zider bluuvn kieze zuugn ziengn elp'n neemn geevn sloan loat'n



[bewerk'n] Verleen tid

Klasse 1 Klasse 2a Klasse 2b Klasse 3a Klasse 3b Klasse 4 Klasse 5 Klasse 6 Klasse 7
bluuvn (blijven) kiezn (kiezen) zuugn (zuigen) ziengn (zingen) elp'n (helpen) neemn (nemen) geevn (geven) sloan (slaan) loat'n (laten)
ik bleve koze zoge zoenge ielpe noame goave sloege liete
gie bleef koos zoog zoenk ielp nom gof sloeg liet
je/zie/'t bleef koos zoog zoenk ielp nom gof sloeg liet
wider bleevn koozn zoogn zoengn ielp'n noamn goavn sloegn liet'n
gider bleeft koost zoogt zoenkt ielpt noamt goaft sloegt liet
zider bleevn koozn zoogn zoengn ielp'n noamn goavn sloegn liet'n
deelword gebleevn gekoozn gezoogn gezoengn golp'n genoomn gegeevn gesleegn geloat'n


[bewerk'n] Over de 7 klassen

In de toalkunde ein ze de gewunte om de sterke werkword'n in 7 ablaut klassen in te deeln (zie ook Gotisch, Oudnoors, Oudiengels, Oudoogduuts). Die indelienge es gebaseerd up de oorsproenkelike verbugiengn van sterke werkword'n int Oudgermoans, en me gebruuk'n ze wider ier ook om olle meugelike verbugiengn int West-Vlams up te somn.

Wuk da d'r uus direct upvolt, es da int West-Vlams bikan iedere klasse es uutgespletst in meerdere subklassen omdat er versjkillende verbugiengn (subklasn ei'k z'ier genoemd) in voorkomn.

Klasse Subklasse (1) Werkwoorden
Klasse 1 ie-ee-ee-ee bit'n (bijten), grip'n (grijpen), kik'n (kijken), rie(j)n (rijden), sjkien (schijnen), smit'n (smijten), snie(j)n (snijden), stign (stijgen), zwign (zwijgen)
uu-ee-ee-ee bluuvn (blijven)
Klasse 2a ie-oo-oo-oo bie(j)n (bied'n), giet'n (gieten), kiezn, riek'n (ruiken), sjkiet'n (schieten), vliegn, vriezn/vros/vroorn/gevrozzn (vriezen)
ee-oo-oo-oo weegn (wegen)
Klasse 2b uu-oo-oo-oo buugn (buigen), fluut'n, kruup'n, ontluuk'n, sluup'n, snuut'n, snuuvn, stuup'n, stuuvn, zuugn, zuup'n
Klasse 3a ie-oe-oe-oe drienk'n (drinken), klienk'n (klinken), sjkienk'n (schenken), spriengn (springen), zienk'n (zinken), ziengn (zingen)
i-oe-oe-oe bin (binden), vin (vinden)
e-o-o-o berst'n (barsten), kremp'n (krimpen), terd'n (treden), trek'n (trekken)
i-o-o-o vicht'n (vechten)
u-o-o-u begun/begoste/begost'n/begun (beginnen)
Klasse 3b e-ie-ie-o elp'n (helpen), werp'n (werpen)
Klasse 4 ee-a-oa-oo breek'n (breken), neemn (nemen), spreek'n, steek'n, steeln
o-a-oa-o komn/kwam/kwoamn/gekomn (komen)
Klasse 5a ee-a-oa-ee eet'n, geevn (geven), leezn, geneezn, meet'n, vergeet'n
i-a-oa-ee lign (liggen), zit'n (zitten)
Klasse 5b ie-a-oa-ie zien/zag/zoagn/geziene (zien)
Klasse 6 oa-oe-oe-oa groavn (graven), stoan/stond/stond'n/gestoan (staan), voarn
oa-oe-oe-ee droagn (dragen), sloan (slaan)
ei-oe-oe-oo zweirn (zweren)
Klasse 7 oa-ie-ie-oa bloazn (blazen), goan/gienk/giengn/gegoan (gaan), loat'n (laten), sloap'n (slapen), voaln (vallen)
oo-ie-ie-oo loop'n (loopn)
oe-ie-ie-oe oen/ield/ield'n/goud'n (houden), roep'n (roepn)
a-ie-ie-a angn/ienk/iengn/gangn (hangen), vangn/vienk/viengn/gevangn (vangen)


(1) De sbuklasse toont de klankwijzigingen die optreden tussen infinitief - 3e p.ev. v.t. - 1e p.mv. v.t. - voltooid deelwoord.

  • Voorbeeld voor geevn (geven, klasse 5a) : geevn - gaf - goavn - gegeevn --> subklasse = ee-a-oa-ee.

Probleemgevoln

  • effn/ief/ievn/geheevn (heffen)
  • worden/wierd/wierd'n/? (bestoa eigentlik nie echt int West-Vlams), moa kpeinze klasse 3b. Kiedekee wuk da m'ier over worden te zegn ein.


[bewerk'n] Zwakke werkword'n

[bewerk'n] Uudigen tid

speeln (spelen) moak'n (maken)
ik spele moake
gie speelt makt
je/zie/'t speelt makt
wider speeln moak'n
gider speelt moakt
zider speeln moak'n



[bewerk'n] Verleen tid

sp(j)eeln (spelen) moak'n (maken)
ik sp(j)eelde moakte
gie sp(j)eelde makte
je/zie/'t sp(j)eelde makte
wider sp(j)eeld'n moakt'n
gider sp(j)eelde moakte
zider sp(j)eeld'n moakt'n
deelword gesp(j)eeld gemakt


[bewerk'n] Specioale reekse

Infinitief 1e p.e. v.t. deelword
briengn (brengen) brochte gebrocht
koop'n (kopen) kochte gekocht
werk'n (werken) vrochte gevrocht
zoek'n (zoeken) zochte gezocht


[bewerk'n] Onregelmoatige werkword'n

[bewerk'n] Uudigen tid

ein (hebben) zin (zijn) goane (gaan) doene (doen) weet'n (weten) durvn (durven) kun (kunnen) meugn (mogen) moet'n (moeten) wiln (willen) -- (zullen)
ik ei benne goa doe wete durve kunne, keune meuge moete wille (*)
gie ei(t) zie, zit goa(t) doe(t) wit durf(t) kut mug(t) moe(t) wil(t)
je/zie/'t ei(t) es goa(t) doe(t) wit durf(t) kut mug(t) moe(t) wil(t)
wider ein zin goan doen weet'n durvn kun meugn moet'n wiln
gider eit zit goat doet weet durft kut meugt moet wilt
zider ein zin goan doen weet'n durvn kun meugn moet'n wiln


(*) Kiedekee wuk da m'ier over zullen te zegn ein.

[bewerk'n] Verleen tid

ein (hebben) zin (zijn) goane (gaan) doene (doen) weet'n (weten) durvn (durven) kun (kunnen) meugn (mogen) moet'n (moeten) wiln (willen) -- (zullen)
ik a, adde woare gienge dee, deje wiste dierve, dorste koste mohte moste wilde zou
gie a, ad woar(t) gienk dee wist dierf, dorst koste mochte moste wilde zou
je/zie/'t a, ad wos gienk dee wist dierf, dorst koste mochte moste wilde zou
wider an woarn giengn deen wist'n diervn, dorst'n kost'n mocht'n most'n wildn zoud'n
gider ad woar(t) gienkt dee wist dierf(t), dorst koste mochte moste wilde zou(t)
zider an woarn giengn deen wist'n diervn, dorst'n kost'n mocht'n most'n wildn zoud'n
deelword ged gewist gegoan(e) gedoan(e) geweetn gedurfd gekut, gekund gemeugn gemoet'n gewild --


[bewerk'n] Umlaut bi 2e en 3e p.ev.

Int West-Vlams tridt er bie sommigste werkword'n umlaut[1] up bie den twid'n en derd'n persoon ienkelvoud. Da vin j'ook bie andere toaln were, lik int Duuts (ich spreche/du sprichst/er spricht).

Infinitief 1e p.ev. 2e p.ev. 3e p.ev. Patroon Andere voorbeeldn
bleit'n (wenen) ik bleite gie blet je blet ei-e-e greit'n (gekscheren, spotten)
loop'n (lopen) ik lope gie lopt je lopt oo-o-o kook'n
sloap'n (slapen) ik sloape gie slapt je slapt oa-a-a loat'n, moak'n
snie(j)n (snijden) ik snie gie snidt je snidt ie-i-i giet'n (gieten), riejn (rijden), riek'n (ruiken), zwign (zwijgen)
spreek'n (spreken) ik spreke gie sprikt je sprikt ee-i-i eet'n, geevn, meet'n, neemn, steek'n, weet'n, zeek'n (druipen, plassen)
vreet'n (vreten) ik vrete gie vret je vret ee-e-e
weun (wonen) ik weune gie wunt je wunt eu-u-u meugn (mogen)


Eén van de verkloariengn iervoorn es datter int Oudnederlans en i stond in de letste lettergrepe. i en j zorgn dikkers voor e klankversjkuuvienge in de vorige lettergrepe, umlaut noemn ze datte. De vervoegienge van 't werkword givon (geven) bievoorbeeld kloenk in dien tid ezzo:

givon[2] (Oudnederlans voo geevn)
-----
ic givon
thu givis
he givit
wi gevon
gi gevet
sia gevunt

Int West-Vlams ei je dat ook bie de verkleenword'n van sommigste zelfstandige noamword'n.

[bewerk'n] 'worden' en 'zullen' int Vlams

worden
Da werkword es nooi nie gebruukt int West-Vlams, me gebruuk'n komn en zin in de plekke:
- 't Goa sjko were komn. (Het zal mooi weer worden.)
- Ge komt gie ziek zeker? (Word jij soms ziek?)
- Da werkword es nooi nie gebruukt. (Dit werkwoord wordt nooit gebruik.)
zullen
Da werkword es ollene in den verleen tid gebruukt. In den teegnwordigen tid est oessan goane da me gebruuk'n, lik in:
- 't Goa noaste weke were rein. (Het zal volgende week weer regenen.)


[bewerk'n] Trap'n van vergelikienge

steln vergroddern overtrefn
goe(d) (goed) beetr best
slicht (slecht) slichter slichtst
oge (hoog) ogger ogst
l(j)ege (laag) l(j)eger l(j)eegst
vele (veel) meer meest
letter (weinig) minder mi(n)st
groot, grôot (groot) grodder grotst
kl(j)ene (klein) kl(j)inder klêest, klinst
verre (ver) vodder vodst, verst
dichte (dichtbij) noader noast
zere (vlug) zidder zidst
troage (traag) troager troagst


[bewerk'n] Verkleenword'n

Verkleenword'n mak je deur an 't zelfstandig naamword ienkelvoud en tje toe te voegen, 't es ol.

broek/broektje, uus/uzetje      (broek, huis)

Int West-Vlams tridt er soms umlaut[1] up bie bepoalde verkleenword'n.

and/endje, latte/letje-latje    (hand, lat)
kleen/klintje, strepe/striptje  (kleine, streep)
stroate/stretje-stratje         (straat)
peird/perdje                    (paard)
kin/kiendje, zwin/zwientje      (kind, zwijn)
mond/moendje, ond/oendje        (mond, hond)
boom/bomtje                     (boom)
kleur/klurtje, eure/urtje       (kleur, uur)
vier/virtje                     (vuur)


[bewerk'n] Cifers

[bewerk'n] Oofdcifers

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
(j)een tw(j)ee dr(j)ie viere vuve zesse zeevn achte nege tiene
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
elve, evve twouve, twove dertiene v(j)eertiene vichtiene, viftiene, vuftiene zestiene zeevntiene achttiene neegntiene twintig
30 40 50 60 70 80 90 100 1000 1 000 000 1 000 000 000
dertig v(j)eertig vichtig, viftig, fuftig tsjestig tsjeevntig tachntig tneegntig onderd duusd e miljoen e miljerr, e miljar


[bewerk'n] Cifers in de reke

1e 2e 3e 4e 5e 6e 7e 8e 9e 10e
ev.m. (j)eerst'n twid'n derd'n vierd'n vuufd'n zesd'n zeevstn ach(t)stn neegnst'n tienst'n
ev.v. /ev.o. /mv. (j)eerste twidde derde vierde vuufde zesde zeevnste ach(t)ste neegnste tienste
11e 12e 13e 14e 15e .. 20e 30e 40e ..
ev.m. elfst'n, efst'n twoufst'n, twoofst'n dertiest'n v(j)eertienst'n vichtienst'n, viftiest'n, vuftiest'n .. twintigst'n dertigst'n v(j)eertigst'n ..
ev.v. /ev.o. /mv. elfste, efste twoufste, twoofste dertie(n)ste veertienste, vjeertieste vichtie(n)ste, viftieste .. twintigste dertigste v(j)eertigste ..


[bewerk'n] Referesjn

  1. 1.0 1.1 Umlaut is het verkleuren van de beklemtoonde vocaal (vaak a → e, e → i) onder invloed van de volgende vocaal of halfvocaal (meestal i of j).
  2. Overhenoomn van Verbix