Aragonés d'a Tierra de Biescas

De Biquipedia

L'aragonés d'a Tierra de Biescas ye a luenga aragonesa charrata arredol de Biescas y en o Sobremón. Muga á l'este con o Sobrepuertano.

[Editar] Fonetica

  • Esisten referenzias á palabras que conserban (u conserbaban) as xordas interbocalicas pero que güei ya no s'emplegan. Os casos de conserbazión son casos comuns en l'aragonés de zonas guegals: mielca, melico, catirón, mallata, forato, retepelo, xordica, caxico, colorito, foricar, estando casos menos estendillatos en aragonés capeza, capitero, eclofito, cazata, cazataire, prenatal, cantarita.
  • Predominan os diftongos normals en aragonés -ie-, -ua-, pero bi ha exemplos de diptongos en –ia-, -ua-, son guambra, güa (pero se diz muito más güei), babiaca, Isuala,
  • Esisten poquez casos de sonorización dezaga liquida: eslambio, fraxengo/frajengo, bergando, rangüello, xordica.
  • Se mantiene o fonema –x-, pero en as ultimas añadas ha empezipiado a estar sustituito por –ch- y –j-: chordiga/xordiga, bucho/buxo, caxico/cajico.
  • A -ll- < -LY-, -C'L-, empezipia a ser sustituita por -j-: treballar/trebajar'

[Editar] Morfolochía

  • A chen choben emplega l'articlo cheneral aragonés o, os, a, as, sin dembargo entre chen biella encara puede sentir-se a bariedat postbocalica ro, ros, ra, ras (parixe que yera prou bibo dica fa un par de chenerazions) como en tensino, bergotés y aragonés de Ballibió.
  • Os participios que s'usan son en –au, -iu, pero fa dos chenerazions encara s'emplegaban participios en –ato, -ito.
  • A parte de o condicional más común en aragonés, (-ría), s'ha trobato casos d'atro en dos costruzions en –reba (podreban estar más en Orós Alto y abreba de benir más chen en Biescas), parixe que ye analochico con l'imperfeuto en -eba, -iba.
  • A particla pronomino-alberbial bi, i s'alza no más que en a conchugazión impersonal de o berbo aber, y de tanto en cuando con atros emplegos: no se si b'está.

[Editar] Lesico

Lesico no zitato y propio d'esta redolada ye: casalibo, gotifarriar, narronal, cantarita, cantaluria, rebibir (sobrebibir), follar (fer fuella, salir fuellas), chichiberria, regota, mosal/musal, ruchar, cobaquí, coballá.


Dialeutos de l'aragonés
Aisino | Altorribagorzano | Ansotano | Aragüesino | Ayerbense | Belsetán | Benasqués | Bergotés | Baxorribagorzano | Campés | Chaqués | Cheso | Chistabín | Chodigoaragonés † | Estadillano | Fobano | Fonzense | Grausino | Nabalés | Nabarro |Panticuto | Ribagorzano | Semontanés | Tensino