Catalán ribagorzano
De Biquipedia
- Iste articlo ye sobre o dialeuto ribagorzano d'o catalán. Ta atros emplegos se beiga ribagorzano.
O catalán ribagorzano ye o dialeuto d'o catalán que se charra en a cuenca de o Noguera Ribagorzana u Ribagorza Oriental, dibidita entre as probinzias de Uesca y Lleida. Tamién se charra en a Litera. Limita a o sur con o fragatín, que tiene carauteristicas mistas entre leridán y ribagorzán.
[Editar] Fonetica
Bi ha casos que o ribagorzán tién E ubierta y en catalán nordozidental tién E zarrata pa ixa mesma palabra:
- Casos que deriban de a E curta latina:
- Posesibos meu, teu, seu
- Herba: se troba con E ubierta en Benabarre, Aler, Gavasa, Serradui, y charrars de Chuseu-Torres del Bisbe.
- Pedra: en Las Paüls, Pobla de Roda, Boí, Senet, Vilaller, Bono, Pedrafita, Serradui, Lasquarre, Gabasa, Aler y Jusseu-Torres del Bispe.
- Festa: en Pont de Suert, Bono, Villargüé, Pedrafita, Serradui, Roda, Aler, Torres del Bisbe, Gavasa.
- Casos que deriban de a E larga y I curta latinas:
- Neu: en Tamarit de Llitera, Pobla de Roda, Las Pauls, Pedrafita, Sopeira, Benabarre, Gavasa, Albelda.
- Negro en Torres del Bisbe, con E ubierta y en cuenta de Negre, que tién E curta en catalán cheneral.
- Atros casos:
- Sufixos -ero: cordè, fornè en cuenta de as prenunziazions más chenerals de forné y cordé.
O fonema palatal fricatibo sonoro G, J de o catalán s'enxorde en o mesmo fonema prepalatal africato xordo que a ch aragonesa y castellana.
- Chobe, Chermà en cuenta de Jove, Germà.
Os grupos latins CL, GL, FL, PL, GL, BL, palatalizan ta cll, gll, fll, pll, gll, bl tanto si son inizials como si son interiors. Exemplos:
- pllorà, cllau, illesia, fllama.
O grupo -GL- puede perder l'elemento oclusibo dimpués de a palatalizazión
- llera.
A S sonora catalana s'enxorde en S xorda en parte de a redolada.
- Casa, Cosí se pronunzian como Cassa, Cossí.
[Editar] Morfolochía
Os pasatos imperfeutos de os berbos en -ia de o catalán cheneral se fan en -iba.
- sentiba en cuenca de sentia.
[Editar] Bariedaz
- Charrar de a Bal de Boí
- Charrar de a Bal de Barrabés
- Charrar de Sopeira
- Charrar de a Bal de Baliera
- Charrar de Bonansa
- Charrar de Noals
- Charrar de Castanesa
- Charrar de l'Alta Isavana
- Charrars de a Ribaborza meya zentral y Isavana baxa
- Charrar de Calbera-Las Farrerías
- Charrar de Serradui
- Charrar de La Ribera
- Charrar de Roda
- Charrar de Güel-Pueyo
- Charrar de Llaguarres
- Charrar de Benabarre
- Literano
Bariedaz d'o catalán | ||
---|---|---|
Catalán ozidental Apichat | Leridán | Pallarés | Ribagorzano | Tortosín | Balenziano meridional | Balenziano alicantín | Balenziano septentrional Catalán oriental Alguerés | Capzinés | Ibizenco | Malloquín | Menorquín | Rosellonés | Septentrional de transizión | Tarraconense | Zentral |