Ixubo
De Biquipedia
l'Ixubo, chubo u chugo ye un instrumento de fusta que, meyant una trabiesa mantién chuntos dos animals de tiro, tals como sigan machos o bueis, con l'obxetibo d'aprobeitar a suya fuerza en fainas como ra aladrada d'a tierra, l'estibada de carros, ó d'altros quefers an n'esté menester.
A parola ixubo bién direutament d'o latín "iugum", que ye d'a suya begada, una parola tipicament referida como de riels indoeuropeyas que también amanix en o sanscrito como á "yug" que sinnifica "chunión". Chubo e chugo son respeutibament as suyas formas baixo montañesas, talment deformadas per a influyenzia d'o castellán "yugo".
[Editar] Emprego y formas diferenz

Es ixubos gosan á estar de formas diferenz d'aucorde s'empregan con animals equinos ó con bobinos. Istas diferenzias no radican si que d'a forma anatomica de cada espezie, an cale aprobeitar es puntos d'aplome d'o cuello o d'es cuartes debanteros ta fer a traczión.
Es bobinos, de normal bueis, per l'anatomía més estreita d'es suyos cuartes debanteros, e ro feito que gosan á portar o cuello més abaixato que no pas es machos, han á menester que ta estibar de l'aladro cuan son puestos en chunta, porten l'ixubo ligallato ent'es suyos cuernos, per cuentas d'estar dipositato direutament á l'alto de garra collera como se fa con as mulas.
En o caso d'as mulas y d'altros equinos, a posizión d'o suyo cuello ye més alto y per l'amplaria d'es suyos güembros ye prou més fazil enchascar l'ixubo contra d'es cuartos debanteros de l'animal, meyante de normal l'uso d'una collera que estando més blanda que no ra matiera de l'instrumento deixa que l'animal no prenda mal en fer esfuerzos.
[Editar] Simbolochía
En muitas lenguas latinas, a parola ixubo s'emprega metafóricament ta desiñar ixas situazions en as cualas una o més personas se troban obligadas ta fer belcosa que no lis plaix, o que son depribadas de cualsiquier traza de libertat de dezisión.
En o contexto istorico d'a Baixa Edat Meya, es Reis Catolicos empregoren l'ixubo y un faixo de flechas como siñal reyal, sinnificant l'ixubo ra potenzia agricola d'a Corona de Castiella á mientres que ras flechas simblizeban o poder militar d'Aragón. Ixa mesma siñal estiore adoptada per a Falange Española en o sieglo XX, con altras intenzions.