Türkiyə Respublikası
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Şüar: "Yurdda sülh, Cahanda sülh" | |
Milli himn: İstiqlal Marşı | |
Paytaxt | Ankara |
Böyük şəhərlər | İstanbul |
Rəsmi dil | Türk dili |
Hökumət | Parlament Dövləti |
- Prezidenti | Abdulla Gül |
- Baş naziri | Rəcəp Tayyip Ərdoğan |
Osmanlı imperiyasının varisi | Müstəqillik savaşı |
- Parlament quruculuğu | 30 Avqust 1922 |
- Formation of Parliament | 23 Aprel 1920 |
- Declaration of Republic | 29 Oktyabr 1923 |
Ərazi | |
- Yəqun | 783,562 km² (37th.) |
302,535 sq mi | |
- Su (%) | 1.3 |
Əhali | |
- 2005 est. | 72,600,000 (17th3.) |
- 2000 sayımına göre | 67,803,927 |
- Sıxlıq | 93/km² (102nd3.) 240/sq mi |
GSMH
(Satın alma gücü paritesi) |
2006]] tahmini |
- Toplam | $612.3 billion (17th.) |
- kişi başına | $8,385 (75th.) |
İnkişaf indeksi (2006) | 0.7574 (92nd4.) – medium |
Pul vahidi | Yeni Türk Lirəsi5 (YTL ) |
Saat qurşağı | EET (UTC+2) |
- Yaz | EEST (UTC+3) |
İnternet kodu (Domen) | .tr |
Telefon kodu | +90 |
Türkiyə (rəsmi adı Türkiyə Respublikası, Türkiyə türkcəsində Türkiye Cumhuriyeti), ərazisinin cəmi 3 %-i Avropada yerləşməklə, cənub-qərbi Asiya dövlətidir.
Mündəricat |
[redaktə / تحریر] Coğrafiya
→ Türkiyə Respublikası coğrafiyası
Asiyanın cənubi-qərbində, Qara Dəniz və Aralıq Dəniz*lərinin arasında, Anadolu/Kiçik Asiya yarımadasında yerləşir. Ərazisi (daxili su hövzələri ilə birlikdə) 780,580 km² təşkil edir.
Türkiyə şərqdən Gürcüstan, Ermənistan, Azərbaycan və İran ilə, cənubdan İraq və Suriya ilə, qərbdən isə Yunanıstan və Bolqarıstan ilə həmsərhəddir. Ölkənin Mərmərə, Egey, Aralıq və Qara dənizlərlə əhatə olunması dünya okeanına çıxış imkanı verir.
Ən uca dağı Ağrı dağıdır, ən böyük gölü isə Van gölüdür.
Ölkə 7 bölgəyə və 81 vilayətə ayrılır.
İqlimə gəldikdə, ölkənin cənubuna Aralıq dənizi iqlimi hakimdir.
[redaktə / تحریر] Tarix
→ Türk Tarixi
Müasir Türkiyənin yerləşdiyi Anadolu yarımadası tarix boyu çoxlu sivilizasiyaların mərkəzi olmuşdur. Burada Osmanlı dövlətinin qurulmasından əvvəl Bizans İmperiyası mövcud olmuşdur. 1299-cu ildən başlanmış quruculuq işləri nəticəsində 1326-cı ildə mərkəzi Bursa olan Osmanlı dövləti quruldu. Ərazilərin genişlənməsi ilə paytaxt Ədirnəyə, daha sonra 1453-cü ildə Konstantinopolun tutulması ilə şəhərin adı dəyişdirildi və paytaxt İstanbul elan edildi. Ümumiyyətlə dünya tarixində Osmanlı İmperiyası ən uzunömürlü (600 ildən çox) və ən böyük imperiyalardan (Osmanlı İmperiyasının 3 qitədə ərazii olmuşdur) biri hesab olunur.
XIX əsrin sonlarında imperiya tərkibində seperatçılığın güclənməsi və Avropa ərazisində Osmanlının vaxtaşırı məğlubiyyəti İmperiyanı hədsiz zəiflətdi. Zəiləməkdə olan İmperiya I Dünya müharibəsini salamat başa vura bilmədi.
Müharibədən sonrakı dövrdə Avropa dövlətlərinin öz aralarında imzaladıqları müqavilələrin faktiki məqsədi Osmanlının bölüşdürülməsi idi. İzmir Yunanıstanın payına düşmüşdü və 15 may 1919-cu ildə Yunanlar İzmirə daxil oldular. Bundan sonra Türkiyədə Mustafa Kamal Atatürkün başçılğı ilə Azadlıq müharibəsi başladı.
1923-cü il 29 Oktyabrda Türkiyə Respublika elan edildi.
[redaktə / تحریر] Siyasət
Türkiyə Respublikası 1923 il oktyabr ayının 29-da Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən qurulmuştur.
[redaktə / تحریر] İqtisadiyyat
[redaktə / تحریر] Dil
Türkiyə Respublikası rəsmi dövlət dili Türkiyə Türkcəsidir.Əhalinin 79,8% bu dildə danışır,digər ən böyük dil isə Kürd Dilidir bu dil yalnızca Kürdlər arsında istifadə olunur(15%).3-cü böyük dil isə Azərbaycan dilidir bu dildə Türkiyədə yaşayan 3,000,000 Azərbaycanlı danışır(4%). Türkiyə türkcəsi Azərbaycan türkcesi ilə cox yaxın bir dildir. Türkiyədə rəsmi olaraq İstanbul şivəsi əsas alınmışdır ama Anadoludaki xalk hələ Azerbaycan türkçəsinə yaxın şivələri danışırlar.
[redaktə / تحریر] Din
Türkiyə Respublikasında müxtəlif dini konfessiyalar fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmışi İslamdir. Türkiyə respuplikasının 99.9% İslam dininə mənsubdur.Bunların 80%Sünnü . 20%isə Şiə-Ələvi məzhəbinə aiddir
[redaktə / تحریر] Türkiyə'nin Vilayətləri
[redaktə / تحریر] Mühacirət
# | Ölkə | Türk Əhəli | Tarix |
---|---|---|---|
1 | ![]() |
2.637.000 [1] | 2003 |
2 | ![]() |
746.664[2] | 2001 |
3 | ![]() |
370.000[1] | 2003 |
4 | ![]() |
270.000[1] | 2003 |
5 | ![]() |
200.000[1] | 2003 |
6 | ![]() |
117.575[3] | 2000 |
7 | ![]() |
110.000[1] | 2003 |
8 | ![]() |
100.000- 200.000 | taxmin |
9 | ![]() |
150.000 | taxmin |
10 | ![]() |
92.415[4] | 2002 |
11 | ![]() |
90.000[1] | 2003 |
12 | ![]() |
77.959[5] | 2002 |
13 | ![]() |
70.000[1] | 2003 |
14 | ![]() |
54.595[6] | 2001 |
15 | ![]() |
53.000[1] | 2003 |
16 | Kosova | 50.000[1] | 1999 |
17 | ![]() |
37.000[1] | 2003 |
18 | ![]() |
32.596[7] | 2002 |
19 | ![]() |
24.910[8] | 2001 |
20 | ![]() |
15.000 | taxmin |
21 | ![]() |
14.084[9] | 2006 |
22 | ![]() |
450.000 - 500,000 | taxmin |
23 | ![]() |
11.077[10] | 2004 |
24 | ![]() |
10.000Şablon:Fact | taxmin |
25 | ![]() |
2,000 | taxmin |
26 | ![]() |
1.194[11] | 2006 |
Yəkun (yüksek) | 5.675.069 | ||
Yəkun (düşük) | 5.567.069 |
[redaktə / تحریر] Təhsil
Türkiyədə 8 illik təhsil məcburidir. Bundan sonra 4 illik orta təhsil dövrü var.
[redaktə / تحریر] Universitet
→ Türkiyə Universitetləri
Türkiyədə 85 universitet var.
[redaktə / تحریر] Bayramlar ve xüsusi günlər
[redaktə / تحریر] Rəsmi bayramlar
- 1 Yanvar - Yeni il
- 23 Aprel - Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
- 19 May - Atatürkü anma, gənçlik və idman Bayramı
- 30 Avqust - Zəfər Bayramı
- 29 Oktyabr - Respublika Bayramı
[redaktə / تحریر] Dini bayramlar
- Ramazan bayramı (3 gün)
- Qurban bayramı (4 gün)
[redaktə / تحریر] Şəkillər
Bosphorus Bridge by PiXmaniaK 2.jpg
Boğaz Köprüsü, İstanbul |
|||
[redaktə / تحریر] Mənbələr
[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər
- Azerbaycan ve Türkiyə Talebeleri
- Türkiyə şəkilləri
- Türkiyə İqtisadiyyat
- Turkey Sport
- Turkey Guide
- Turkey Travel Guide
- Turkiye Haritasi
- Azerbaycan'daki Türkçe Tercümanlar
|
![]() |
|
---|---|---|
Adana • Adıyaman • Afyonkarahisar • Ağrı • Aksaray • Amasya • Ankara • Antalya • Ardahan • Artvin • Aydın • Balıkesir • Bartın • Batman • Bayburt • Bilecik • Bingöl • Bitlis • Bolu • Burdur • Bursa • Çanaqqala • Çankırı Çorum • Denizli • Diyarbəkr • Düzce • Elazığ • Erzincan • Eskişehir • Ədirnə • Ərzurum • Giresun • Gümüşhane • Hakkari • Hatay • İğdır • İsparta • İstanbul • İzmir • Kahramanmaraş • Karabük • Karaman • Kastamonu • Kayseri • Kırıkkale • Kırklareli • Kırşehir • Kilis • Kocaeli • Konya • Kütahya • Malatya • Manisa • Mardin • Mersin • Muğla • Muş • Nevşehir • Niğde • Ordu • Osmaniye • Qars • Qaziantep • Rize • Sakarya • Samsun • Siirt • Sinop • Sivas • Şırnak • Tekirdağ • Tokat • Trabzon • Tunceli • Şanlıurfa • Uşak • Van • Yalova • Yozgat • Zonquldak |
Qərb Türkce |
|
![]() |
||
---|---|---|
İttifaq üzvləri | Almaniya · Avstriya · Belçika · Bolqarıstan · Böyük Britaniya · Cənubi Kipr · Çex Respublikası · Danimarka · Estoniya · Finlandiya · Fransa · İrlandiya · İspaniya · İsveç · İtaliya · Latviya · Litva · Lüksemburq · Macarıstan · Malta · Niderland · Polşa · Portuqaliya · Rumıniya · Slovakiya · Sloveniya · Yunanıstan | ![]() |
Digər namizəd ölkələr | Türkiyə · Xorvatiya · Makedoniya Respublikası |
|
||
---|---|---|
İttifaq üzvləri | Amerika Birləşmiş Ştatları · Almaniya · Belçika · Böyük Britaniya · Bolqarıstan · Çex Respublikası · Danimarka · Estoniya · Fransa · İspaniya · İtaliya · İslandiya · Kanada · Latviya · Litva · Lüksemburq · Macarıstan · Niderland · Norveç · Polşa · Portuqaliya · Rumıniya · Slovakiya · Sloveniya · Türkiyə · Yunanıstan | ![]() |
Namizəd ölkələr | Albaniya · Xorvatiya · Gürcüstan · Makedoniya |
|
|
---|---|
Üyeler | Albaniya · Azərbaycan · Bəhreyn · Banqladeş · Benin · Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri · Bruney · Burkina Faso · Comoros · Cibuti · Çad · Əfqanıstan · Əlcəzair · Fələstin · Fil Dişi Sahili · İndoneziya · İran · İraq · İordaniya · Kamerun · Küveyt · Qabon · Qambiya · Qatar · Qayana · Qazaxıstan · Qırğızısıtan · Qvineya · Qvineya Bisau · Livan · Liviya · Malayziya · Maldiv Adaları · Mali · Mavritaniya · Mərakeş · Misir · Mozambik · Niger · Nigeriya · Oman · Özbəkistan · Pakistan · Səudiyyə Ərəbistanı · Seneqal · Syerra Leone · Somali · Sudan · Surinam · Suriya · Tacikistan · Toqo · Tunis · Türkiyə · Türkmənistan · Uqanda · Yəmən |
Müşahidəçilər | Bosniya və Hersoqovina · Mərkəzi Afrika · Rusiya Federasiyası · Şimali Kipr Türk Respublikası · Tayland |
Müşahidəçi Təşkilatlar | Afrika Birliyi · Birləşmiş Millətlər · Ərəb Birliyi · ECO · Bitərəf Dövlətlər Hərəkatı |
Koordinat: 39° 10′ Şi, 35° 40′ Şə