Azərsat

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

[redaktə / تحریر] Kosmosa necə və neçəyə çıxacağıq?

Milli kosmik peykin fəzaya buraxılması Azərbaycana ən azı $60-100 milyona başa gələcək

Peyk rəsmi:http://img413.imageshack.us/img413/7036/clipimage001xr6.jpg

2009-2010-cu illərdə Azərbaycanın milli "AzərSat" rabitə peyki ilə bağlı işlər başlayacaq. Rabitə və İnformasiya Nazirliyindən verilən məlumata görə, hazırda layihənin iqtisadi və texniki tələbləriylə bağlı yerli mütəxəssislərlə xarici ölkələrdən dəvət edilmiş ekspertlər hesabat hazırlayırlar. "Layihənin dəyəri ən azı 60-100 milyon dollar təşkil edəcək. Bir sıra şirkətlər iştirak etmək üçün müraciət etsələr də, layihənin maliyyə mənbələri hələlik bəlli deyil", - nazirlik yetkililəri söylədilər. Kosmosa rabitə peykinin buraxılması gerçəkdən də, istənilən dövlətin rabitə, informasiya texnologiyaları və kommunikasiya sahəsində inkişaf səviyyəsinin göstəricisidirsə, həm də imic nişanəsi sayılır. Belə ki, inkişaf etmiş dövlətlərin hamısının hazırda kosmik fəzada çoxsaylı rabitə peykləri var. İnkişaf etməkdə olan dövlətlərdən 18-i, o cümlədən Çin, Hindistan, Pakistan, İran, Qazaxıstan, İordaniya, Misir və hətta Tayland da peyk sahibləridir. Azərbaycana gəldikdə isə, kosmosda "AzərSat"ın olması telefon, İnternet və teleradio siqnallarının ötürülməsini yaxşılaşdırıb sürətləndirməklə yanaşı, ölkənin xarici səs və görüntü siqnallarının ötürülməsi sahəsində xarici ölkələrin müvafiq texniki vasitələrindən tam asılılığını aradan qaldırmağa imkan verəcək. Lakin bu layihəni hansı dövlət strukturlarının həyata keçirəcəyi hələlik bəlli deyil. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi "AzərSat" layihəsini təkbaşına reallaşdırmaq, sonra da kosmosdakı ötürücünün sahibinə dönmək niyyətindədirsə, istək real təsir bağışlamır. Çünki belə layihələr ənənəvi olaraq korporativ şəkildə həyata keçirilir və bir neçə dövlət qurumu işə cəlb olunur. Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi (AMAKA) "AzərSat"ın hazırlanıb buraxılmasında böyük rol oynaya biləcək qurumlardan biridir. Hazırda Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeçiliyinə verilmiş bu qurumun aerokosmik tədqiqatlar sahəsində yetərincə təcrübəsi var. Sovetlər Birliyi dönəmində həddən ziyadə nüfuzlu, Moskvanın həyata keçirdiyi bir çox aerokosmik layihələrin iştirakçısı və bəzən müəllifi olan AMAKA-nın maddi-texniki bazası indi yarıtmaz vəziyyətdədir. Agentlik əvvəlki səviyyədə elmi-praktiki tədqiqat və araşdırmalar aparmaq imkanını itirməklə yanaşı, durmadan inkişaf edən texnologiyaların son səviyyəsindən faydalanmaq şanslarına malik deyil. AMAKA-nın Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin nəzdinə verilməsi bəlkə də böhrandan çıxış yolu sayıla bilər. Agentlik yetkililəri əməkdaşımızla söhbətlərində bildirdilər ki, dövlət büdcəsindən müdafiə xərclərinə ayrılan vəsait ilbəil artır, ölkə rəhbərliyi bu sahəni daim nəzarətdə saxlayırsa, onlar da problemlərinin çözümünə ümid edirlər. Postsovet məkanında rabitə peykləriylə bağlı inhisar daim Rusiyaya məxsus olsa da, Qazaxıstan "KazSat" peykini buraxmaqla Moskvanın uzun illər boyu davam edən söz sahibliyinə son qoyub. Bu baxımdan "AzərSat" da Kremlin inhisarına növbəti zərbə sayıla bilər. Rabitə və İnformasiya Nazirliyi ilə yanaşı, AMAKA mənsubları da ölkənin ilk rabitə peykinin hazırlanması və kosmosa buraxılmasıyla bağlı xərclərin konkret həcmini söyləməkdə çətinlik çəkdilər. Sadəcə, o deyildi ki, bu peykin istismar müddəti 15 il olacaq, çəkilən xərclər isə uzağı 5 ildən sonra özünü tamamən doğruldacaq. Fəqət, peykin hazırlıq və buraxılışı ilə bağlı konkretlik yoxdursa, "AzərSat"ın kosmik fəzada konkret yerləşmə koordinatlarıyla bağlı da danışıqlara başlanmayıb. Yerdəki stansiyalardan siqnalları qəbul edib, onları kosmik orbitdə dəfələrlə gücləndirən və başqa stansiyalara ötürən peyklər arasında yer tuta biləcək "AzərSat"ın maksimal dövriyyə orbiti 40 min kilometr ola bilər. Bunu Avropa Aerokosmik Tədqiqatlar Mərkəzinin əməkdaşı Aleksandr Qrişovets əməkdaşımıza dedi. Onun dediyinə görə, stansionar orbitə çıxarılacaq "AzərSat" Azərbaycanın teleradiokommunikasiya imkanlarını dəfələrlə artırmaqla yanaşı, İnternet və telekanalların peyk vasitəsilə yayımı sahəsində indiyədək başqa ölkələrə ödənən vəsaiti yerli texnoloжi inkişafa yönəltməyə imkan verəcək. Aldığımız bilgiyə görə, "AzərSat"ın da məlumat, teleradiosiqnal, telefoniya, İnternet, radioyayım, videokonfrans əlaqəsi və s.-ni təmin etməsi nəzərdə tutulub. İlk pilli peykimizin hazırlanması ilə bağlı layihəyə gəldikdə isə, hər hansı məlumatı əldə etmək olduqca çətin işə döndü. Lakin buna rəğmən aldığımız bilgilərə görə, "AzərSat"ın layihələndirilməsi zamanı "Direcway", "PCSat2", "Astra, "Sesat", "Parus" və "KazSat"ın konstruktiv xüsusiyyətləriylə ötürmə-retranslyasiya sistemlərinin quruluşundan istifadə olunacaq. Bundan başqa, "AzərSat"ın "Yaxta" adlı platforma əsasında hazırlanaraq "Ku" diapazonlu 12 transponderlə təchiz edilməsi nəzərdə tutulub. Həmin transponderlərdən 8-dən fiksasiya olunmuş peyk rabitəsi (İnternet, telefoniya, dövlət rabitəsi və s.), yerdə qalanlardan isə televiziya üçün istifadəsi ehtimal edilir. "AzərSat" orbitə çıxarılandan sonra Azərbaycanın bütün ərazisiylə bahəm Şimali Qafqaz, Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyənin şimal-şərq, İranın şimal, habelə Qazaxıstan və Türkmənistanın qərb bölgələrini əhatə edəcək. Peykin kosmik orbitdə "durma nöqtəsi"nin Rusiyadan 15 il müddətə icarə alınması da istisna olunmur. Qazaxıstanın postsovet məkanında Rusiyadan sonra kosmosa ilk rabitə peyki olan "KazSat"ı buraxmasını nəzərə alaraq, bu peykin istehsalçısı və müəllifi olan M.V.Xruniçev adına Dövlət Kosmik Elmi-Tədqiqat Mərkəzi (Rusiya) ilə əlaqə saxladıq. Mərkəz əməkdaşlarının dediklərinə görə, hazırda Azərbaycanın da istifadə etdiyi "KazSat" 103 dərəcə orbitdə durmuş yüngül telekommunikasiya-geostansionar peykidir. Azərbaycanın ilk rabitə peykinin də "KazSat" təki Baykonurdakı kosmodromdan "Proton-K" raketi və "DM-3" sürətlənmə bloku vasitəsilə kosmosa çıxarılması variantı gerçəkləşə bilər. "Hazırda MDB ölkələri arasında yalnız Rusiya və Qazaxıstanın kosmosda rabitə peykləri var. Belarus isə Rusiyanın "Energiya" elm-istehsalat birliyində hazırlanan "BelKA" məsafəli zond peykinə yiyələnməyə hazırlaşır", - Xruniçev adına Mərkəzin şöbə müdiri Vyaçeslav Qrişin dedi. Onun sözlərinə görə, "AzərSat"ın hazırlanmasına 60-100 milyon dolların sərf edilməsi nəzərdə tutulduğuna görə, o, "ortabab" peyk olasıdır. Belə ki, 90-adək transponderləri olan "Amazonas" və ya "HS" tipli rabitə peyklərinin hər biri ən azı 450-500 milyon dollar dəyərində olmaqla hələ layihəsi belə hazır olmayan "AzərSat"dan minimum 8-9 dəfə güclüdür. ABŞ-dakı "Hughes Space and Communications" şirkəti isə rabitə peykinin dəyərini formalaşdıran vəsaitə bilavasitə peykin layiləhəndirmə və hazırlığı, xidməti personalın hazırlanması, sınaqlar, proqram təminatı, buraxılış, sığorta və idarəetmə, habelə digər amillərlə bağlı xərclər daxildir. Bu səbəbdən də ən ucuz rabitə peyki 150 milyon dollara başa gəlir. "AzərSat"a gəldikdə isə, onun Rusiyada, yaxud da "Motorola", "Boeing", "Orbital Sciense Corporation" və yaxud digər şirkət tərəfindən hazırlanacağı bəlli deyil.


Qaynaq: EXPRESS

Sayt: [http://www.express.com.az/second.asp?id=81579]