Azərbaycan əlifbası
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
Azərbaycan əlifbası
Latın qrafikalı əlifba
32 hərfdən ibarətdir
Türk yazı tarixi Uyğurların əlifbasıyla başlasada, Azərbaycan dilinin yazılması Ərəb əlifbasının bir variantı ila başlanıb. Səlcuq və Osmanlı türkləri X əsrdən başlayaraq Ərəb əlifbasını əsas tutmuş və Ərəb-Fars əlifbasından yardım alıb çoxlu əsərlər yaradmışlar.
Ərəb əlifbası Azərbaycan dilinə kamilən uyğun olmasa da keçmiş dövrlərdə bir dəyərli alət kimi dilimizi səbtə yetirib və hələdə onun böyük ədəbi və elmi əsərlərini qoruyur.
Cənubi Azərbaycandə əksər əhali təkcə Fars dilində təhsil alma məcburiyyətində qalmışlar və bu Ərəb əlifbasını öyrənirlər. İranda Azərbaycan dilini latın alifbası ilə yazma, heç bir qanun keçmədən, bir curm kimi sayılır. İran Azərbaycanlıları öz dillərində təhsil almadıqları üçün, yalnız Azərbaycan dilində danışıq ədəbiyatı ilə tanışdırlar.
Azərbaycan dilində yazı 1929-cu ilə kimi ərəb qrafikası ilə aparılmışdır. 1929-1939-cu illərdə latın qrafikalı əlifba üzrə, 1939-1991-ci illərdə kiril qrafikası üzrə, 1991-ci ildən başlayaraq yenidən latın qrafikası üzrə aparılmışdır.
[redaktə / تحریر] Azərbaycan dilində əlifba dəyişikləri və qarşılıqları
Ərəbi | Latın | Kiril | Latın |
---|---|---|---|
Cənubi Azer. və 1929ci Şimali Azer. | 1929–1939 | 1939–1991 | 1991 |
ا,آ | A a | А а | A a |
ﺏ | B b | Б б | B b |
ﺝ | C c | Ҹ ҹ | C c |
چ | Ç ç | Ч ч | Ç ç |
ﺩ | D d | Д д | D d |
E e | Е е | E e | |
ﻉ ,(کسره) | Ə ə | Ә ә | Ə ə |
ﻑ | F f | Ф ф | F f |
گ | G g | Ҝ ҝ | G g |
ﻍ | Ğ ğ | Ғ ғ | Ğ ğ |
ﺡ,ﻩ | H h | Һ һ | H h |
ﺥ | X x | Х х | X x |
I i | Ы ы | I ı | |
ی | Ь ь | И и | İ i |
ژ | J j | Ж ж | J j |
ﻙ | K k | К к | K k |
ﻕ | Q q | Г г | Q q |
ﻝ | L l | Л л | L l |
ﻡ | M m | М м | M m |
ﻥ | N n | Н н | N n |
ﻭ | O o | О о | O o |
Ö ö | Ө ө | Ö ö | |
پ | P p | П п | P p |
ﺭ | R r | Р р | R r |
ﺙ,ﺱ,ﺹ | S s | С с | S s |
ﺵ | Ş ş | Ш ш | Ş ş |
ﺕ,ﻁ | T t | Т т | T t |
ﻭ | U u | У у | U u |
ﻭ | Ü ü | Ү ү | Ü ü |
ﻭ | V v | В в | V v |
ی | Y y | Ј ј | Y y |
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ | Z z | З з | Z z |