خزر دنیزی
Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا
خزر دنیزی - بؤیوکلوگونه و بعضی فیزیکی–جوغرافی علامتلرینه گؤره خزر– دنیزیدیر. خزر دنیزی آوروپا و آسیانین کسیمینده یئرلشیر. اونو دونیانین باشقا ایری سو حوضهلری ایله بیلاواسیطه علاقهسی اولمادیغینا گؤره گؤل ده آدلاندیریرلار. بو باخیمدان خزر دونیادا ان بؤیوک گؤلدور.
خریطهنین ساحهسی 380 مین km²-دیر. ساحیل خطینین عمومی اوزونلوغو (پئری متری) 6380 km-دیر. ان اوزون ساحهسینین اوزونلوغو 1205 km، انی 554 km، ان درین یئری 1025 m-دیر. خزرین سوییهسی okean سطحیندن 28 متر آشاغیدادیر.
[redaktə / تحریر] خزر دنیزینین آدی حاققیندا تاریخی معلومات
خزر دنیزی حاققیندا ان قدیم معلوماتلارا آسورییا گیل قابلارینین اوزریندهکی یازیلاردا راست گلینیر و او جنوب دنیزی آدلانیر. یونان تاریخ و جوغرافییاچیسی هئکاتئی میلئتسکینین (e.ə.VI عصر) اثرلرینده بو دنیز کاسپی و هیرکان کیمی آدلانیر. بیرینجی ائتنونیم او زامان دنیزین جنوب-غرب ساحیللرینده، معاصیر آذربایجانین اراضیسینده یاشامیش کاسپی خالقینین آدی ایله علاقهداردیر. ایکینجی آد دنیزین جنوب-شرق کونجونده یئرلشمیش هیرکان اؤلکهسیندن (فارسچا "جاناوارلار اؤلکهسی" دئمکدیر) یارانمیشدیر. هر ایکی آد هئرودوت طرفیندن ده ایستیفاده اولونور (e.ə.V عصر). داها سونراکی قدیم مؤلفلر بو آدلارلا یاناشی, جوشقون و هیرکان دنیزی آدلارینی ایشلدیرلر. قدیم روس الیازمالار عابیدهلرینده خزر دنیزی گؤی (مونقول-تورکلردن گؤتورولموشدور)، خارزم (آمودریا چایینین آشاغی وادیسینده یئرلشن و اراضیسی خزر دنیزینده قدر اوزانان خارزم دولتی ایله باغلی)، خوالین، دربند و س. کیمی آدلاندیریرلار. خزر اطرافیندا یاشایان خالقلار دا بو دنیزده موختلیف آدلار وئرمیشلر، مثلاً: روسلار-خوالین، تاتارلار-آغ دنیز، تورکلر-کیچیک دنیز، چینلیلر-سیهای، یعنی غرب دنیزی. روسییادا کاسپی آدی XVI عصرین اوللرینده مئیدانا گلمیشدیر. خزر اطرافیندا یئرلشمیش دیگر اؤلکهلرده بو سو حوضهسی: آذربایجاندا-خزرr (خزرلر- V-X عصرلرده دنیزین شیمال-غرب ساحیللرینده مسکونلاشمیش تورکدیلی میللتدیر)، ایراندا مازندران، قازاخیستاندا و تورکمنیستاندا کاسپی دنیزی کیمی آدلاندیریلمیشدیر. بوتؤولوکده، مختلف واختلاردا، مختلف خالقلار خزره 70-ه قدر آد وئرمیشلر.
[redaktə / تحریر] خزر دنیزی اطرافیندا یئرلشن دولتلر
آذربایجان
ایران
روسییا
تورکمنیستان
کازاخیستان
- خزر دنیزینین ساحیل خطینین اوزونلوغو آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا 955,08 km، روسییا فئدئراسییاسیندا 695 km، کازاخیستان رئسپوبلیکاسیندا 2320 km، تورکمنیستان 1200 km، ایران ایسلام رئسپوبلیکاسیندا 900 km-ه یاخیندیر.
[redaktə / تحریر] خزر دنیزینین آدلاری
خزرده چوخلو میقداردا آدلار وار (پیرآللاهی، پلیتا، زوریا، موغان داشی، کور داشی، قاراسو و س.)
[redaktə / تحریر] خزر دنیزینین یاریمآدلاری
آبشئرون یاریمآداسی - آذربایجاندا
[redaktə / تحریر] خزر دنیزینده آخان چایلار
وولقا ،تئرئک،اورال،کور،قوسارچای، قودییالچای، ولولهچای، سومقاییتچای، ویلشچای، لنکرانچای و آستاراچای
[redaktə / تحریر] خزر دنیزی ساحیلینده یئرلشن شهرلر
- آستارا
- باکی
- خاچماز
- لنکران
- سومقاییت
- آستارا
- رشت
- آکتوا
- هشترخان
- دربند
- تورکمنباشی
[redaktə / تحریر] خزر دنیزین نئفت و گاز احتیاطلاری
خزر - اهمیتلی نقلیات یولو و اطراف محیطین و هاوانین تمیزلیگینده اهمیتلی فاکتور اولماقلا یاناشی قیمتلی طبیعی یاتاقلارا مالیکدیر. خزرین اساس ثروتی نئفت و گازدیر. 1994-جو ایلین سئنتیابر آییندا غرب دولتلرینین کونسئرتلری ایله باغلانان موقاویله “عصرین موقاویلهسی” آدلانیر. آپاریلان تدقیقاتلار گؤستریر کی، خزر دونیادا بؤیوک نئفت آنباریدیر. حال حاضیرده آذربایجاندا حاصیل اولونان نئفتین 67 %-ای، گازین ایسه 95 %-ای خزردن چیخاریلیر. خزر نادیر و قیمتلی بالیق نؤولری ایله ده زنگیندیر. آبشئرون یاریمآداسیندان شرقده، نئفتله زنگین بؤلگهده دنیزین 100 متر درینلیگینده مئتال بونؤورهلرین اوستونده 100-دن چوخ سونی آداجیقلار تشکیل اولونوب ائستاکادالار دوزلدیلمیشدیر. ائستاکادالارین عمومی اوزونلوغو 400 km-دن چوخدور. ائستاکادالارین اوستونده چوخ مرتبهلی یاشاییش ائولری و اجتماعی بنالاری اولان “نئفت داشلاری” شهری یارادیلمیشدیر.
خزرین قوملو چیمرلیکلری اهالینین سئویملی استراحت یئریدیر. خزرین زمرد سویو، “قیزیل” قومو، اولترابئنؤوشیی گونش شعاعلاری یای آیلاریندا توریستلری جلب ائدیر.
[redaktə / تحریر] خزر دنیزینین بیولوژی ثروتلری
خزر دنیزینین فاونا و فلوراسینین اؤزونه مخصوص زنگینلیگی وار. او باشقا دنیز و گؤللردن شئچیلیر. خزرین فاوناسی تیپیک دنیز فاوناسیندان جدی فرقلنیر. خزرین ساحیل زوناسیندا اوچ قوروق یارادیلمیشدیر: آذربایجاندا قیزیلآغاج، روسییادا هشترخان، تورکمنیستاندا - خزر. خزرده 920-ه یاخین حیوان نوعو یاشاییر. خزرده اونورغالیلارین 79 نوعی موجوددور. بونلاردان باشقا خزرده 101 بالیق نوعو ده موجوددور. خزر دنیزینده، نره، اوزونبورون، قایا بالیغی، آغ قیزیلبالیغ، قیزیل بالیغ، خزر سییهنیینین بئش نوعو، دنیز سیفی، زییاد، گولمه، چکی، خشم و باشقا بالیق نوعلار وار.
[redaktə / تحریر] قایناق
[redaktə / تحریر] سایتدا خزر دنیزی حاققیندا اطرافلی معلوماتلارین یئرلشمهسی
Azərbaycan ·
Iran ·
Qazaxıstan ·
Rusiya ·
Türkmənistan