Yedi Sekiz Hasan Paşa

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Hasan Paşanın 1894-cü ildə Çoruma yaptırdığı 'Çan Saati' kulesi, 27,5 mətr uzunluqda olub şəhərin mərkəzindədir.
Hasan Paşanın 1894-cü ildə Çoruma yaptırdığı 'Çan Saati' kulesi, 27,5 mətr uzunluqda olub şəhərin mərkəzindədir.

Yedi Sekiz Hasan Paşa (az:Yeddi Səkkiz Həsən Paşa) (Çorum, 1831 - İstanbul, 23 Yanvar 1905), Osmanlı paşası. Osmanlı Ordusunda erlikten marşallığa kadar yüksəlmə göstərən nadir askərlərdəndir. İmzası Ərəbca yeddi (٧) və sekkiz (٨) rəqəmlarından oluştuğu üçün bu məxləs ilə yad edilir.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Həyatı

1831-ci ildə Çorum şəhərinin Gülabibey məhəlləsində anadan oldu. Atasının adı Hacı Mustafa Ağadır. Askerliğine kadar dəmirci-qılınccı ustası olan babasının yanında çalışıp, askerlik vəzifəsiylə İstanbul'a keçdi. Qırım Hərbinə katılıp və böyük yararlılıklar gösterdi. İstanbul'a dönüşünde komandanları orduda qalmasını istemişdi o da ordudan tərxis olmayıb daimi askerlik həyatına davam edmeye karar kıldı və çavuş olaraq orduda qaldı. Gözüpekliğiyle, daha çox Arnavut və Çərkəzlərin tekelinde olan muhafız alaylarında kendine yer edindi. Mühafiz olaraq (hac əmini) katıldığı bir Hicaz, hacılıq səfərindən İstanbula dönüş sırasında içində bulunduğu gəmiyi batmaktan qurtarınca, Abdülmecit tarafından mülazımlık (teğmen) pəyəsi ile mükafatlandırıldı.

Sonraki illərdə Bursa və Balıkesir'de eşkıya təqibi ilə vəzifələndirilmiş, başarıyla minbaşılığa yükselmiştir.

Abdülaziz'in saltanatında Ağa pəyəsi ile Beşiktaş karakol komandanı oldu. Beşiktaş o dövrdə Osmanlı İmpəriyasının qullanımda olan saraylarının bulunduğu yərdir. Beşiktaş mühafizliği dövrində çalışma və çalışqanlıq ilə albaylığa, bir kalpazan çətəsini çökertmesiyle mirliva (tuğgeneral) rütbəsinə yükselir.

Qazeteci Ali Suavi önderliğinde padişahı taxttan indirmek amacı ilə Çırağan Sarayına yapılan baskın və ixtilal girişimini cesaretle önlemiş və ferik (orgeneral) rütbəsini qazanmışdır.

Beşiktaş Mühafizliği, Beyoğlu Mutasarrıflığı, Zəbtiyyə Fıkrası Rəis və Komandanlıq kimi mühüm və əhəmmiyyətli vəzifələrdə bulunmuştur. Əlli ildən çox Osmanlı ordusunda xidmət əyləmiş, en son kendine müşir (mareşal) rütbə ünvanı vərilmişdir.

Daxil olduğu hərblər: Askerlik vəzifəsi sırasında er olaraq Qırım Hərbində və komandan olaraq 1877 - 1878-ci ildə 93 Osmanlı-Rus Hərbində Qafqaz cephesinde böyük yararlılıklar gösterdi. Qafqaz cəbhəsindəqi hərb əsnasında Ardahanı Ruslara qarşı savundu və Ruslar ilə hərb ederken başından yaralandı.


Ramazan ayında yemek yiyip, içki içenleri dövüp sonra Allah ıslah etsin ! diye bıraktığı rəvayət edilir.

[redaktə / تحریر] Təhsili

Yeddi Səkkiz Hasan Paşa'nın adı son illərdə Türkiyədə yaxın Osmanlı tarixi bağlamında tartışmaya yol açmıştır. Bu ismin okuma yazma bilmediği üçün verildiğini iddia edenler olmakla bərabər bu gərçək dəyildir. Çorum məhəlli tarixi bağlamında yapılan araştırmalarda bunun doğru olmadığı kanıtlanmış olup çocukluğunda mədrəsə təhsili aldığı ortaya çıxarılmışdır. Çorum Kırklar Mədrəsəsi müderrisi Sadık Efendiden ders almıştır. Ancaq imzasını Ərəbca yeddi ilə səkkiz rəqəmlarını yazıp bu iki rəqəmı bir cizgi ilə birleştirdiği doğrudur. Paşa, II Abdülhamit'in en güvəndiyi ikinci adamı olması nedeniyle bu yakıştırmanın II Abdülhamitə qara çalmaq üçün yapıldığı qəbul ədilir.

[redaktə / تحریر] Osmanlı tarixindəki əhəmmiyyəti

1878-ci ildə (20 May 1878) mason Ali Suavi, II Abdülhamit'i devirmek və yərinə V Murad'ı tekrar taxta çıxarmak üçün beş-altıyüz nəfər ilə saraya hücum ettiğinde 'Çırağan Baskını'nı gerçekleştirdiği sırada bir sopayla kafasına vurarak öldüren Hasan Ağa'ya bu olaydan sonra paşalık (mareşallik) unvanı verildi.

[redaktə / تحریر] Çorum tarixindəki əhəmmiyyəti

Çorum tarixindəki əhəmmiyyəti iki cürdür. Birincisi siyasi olaraq o dövrdə Amasya Vilayətinə bağlı qəza olan Çorumu Ankara Vilayətinə bağlı bir sancak mərkəzi yapması, ikincisi isə Çoruma yaptığı mədəniyyət xidmətləridir. Mədəniyyət xidməti olaraq kitabxana, məktəblər, camii və Çan Saati kulesidir.

Yeddi Səkkiz Hasan Paşa indiki Çorum vilayətinin idari mənada Çorum və bölgəsinə təsiri yöksək səviyyə də olar. Özü indiki mənada Çorum vilayətinin banisi olmaqdır. İskilip, Osmancık, Sungurlu kimi şəhərlərin Çorum şəhərini sancaq yapdıraraq Çorum Sancağına doğrudan bağlanmasını 1894-cü ildə sağlaması olmuştur. İskilip şəhər əhəlisinin o illərdə Çorum şəhərindn çox daha fəzlə olduğu əhəli statistikalarında görülür. Bu da qüvvətli bir təsir gücünün var olduğunu o dövr illəri üçün anlamaya yətər. İskilip, 1894-cü ilə kadar Çoruma heç bağlanmamıştı.


Hasan Paşa 1905-ci ildə vefat etti. Geride məşhur namıyla bərabər, məmləkəti Çorum'da, 1894-ci ildə yaptırttığı 27.5 metre yüksekliğindeki saat kulesi ilə 1895-ci ildə vaqif olaraq qurduğu kitabxanası (Hasan Paşa Kütüphanesi, Çorum) kalmıştır. Hasan Paşa Kitabxanası Çorum vilayətinin indi en böyük kitabxanası olub daxilində çox sayı dünyada əmsali olmayan nadir əl yazma kitablar vardır.

Bu gün, Beşiktaş ilçəsində tanınmış tarixi bir çörək və kurabiye fırının adı Yedi Sekiz Hasan Paşa Fırınıdır.

Yedi Sekiz Hasan Paşanın ayrıca İstanbul Sarıyerde, Hidayetinbağı'nın qərbi tarafında bir köşkü vardı. Bu köşk 1920-1922-ci illəri arasında Orman Mektebi Alisi (Yüksek Orman Məktəbi, yani Orman Fakültesi) olarak kullanılan köşk daha sonra çox uzun illər 16. Piyade Alayı olaraq qullanıldı.

Çorum Vilayət mərkəzi olan Çorum şəhərində adını yad eden xəstəxana, məktəblər, parklar və kitabxana vardır.

[redaktə / تحریر] Mənbə

  • Ethem Erkoç, Beşiktaş Muhafızı Yedi Sekiz Hasan Paşa ve Bir Devrin Hikayesi, Çorum 2004
  • Yurt Ansiklopedisi, Anadolu yayıncılık 1982 istanbul

[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər

Başqa dillərdə