Bəxtiyar (1955, film haqqında)

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

  • 1955-ci ildə Lətif Səfərova “Sevimli mahnı” (“Bəxtiyar”) filmini çəkmək həvalə olundu. Bu lentlə o, böyük kinoda ilk filmini yaratdı. Azərbaycanı, onun incəsənətini çox sevirdi Lətif. Ssenarini ruslar yazmışdı (Boris LaskinNikolay Rojkov). Amma ssenari nə qədər beynəlmiləl ruhlu idisə, film bir o qədər milli alınmışdı. O, baş rola Rəşid Behbudovu dəvət etmişdi. Çünki filmin bəstəkarı Tofiq Quliyevin lirik mahnıları məhz belə bir müğənninin rola dəvət olunmasını tələb edirdi. Rəşid Behbudovun “Arşın mal alan” filmindəki uğuru onun özünü də kinoya bağlamışdı. Beləliklə, Rəşid Behbudov bu filmilə özünün yeni bir ekran triumfunu etmiş oldu.

“Bəxtiyar” filmi Azərbaycan kinosunda musiqili bədii filmin ən layiqli nümunəsi oldu. Tofiq Quliyevin ürək oxşayan musiqisi bizim kinomuzda bir növ yeni ovqat yaratdı. Filmdəki “Zibeydə”, “Qızıl üzük”, “Bakı” mahnıları dillər əzbəri oldu. Rejissor bu filmdə həm də çox maraqlı bir aktyor ansamblı yarada bilmişdi. Rəşid Behbudovla yanaşı milli aktyor sənətimizin nəhəng simalarından olan Ağasadıq Gəraybəyli, Ağahüseyn Cavadov, Münəvvər Kələntərli və digərlərinin oyunu filmin ümumi ahənginə xüsusi təsir göstərmişdi.[1]


  • 1955-ci ilin ilk günlərindən sənətkar kinostudiyada çəkilməyə başlanılan yeni bir filmdə - "Bəxtiyar" filmində baş qəhrəman rolunda çəkilməyə dəvət olunur. Daha doğrusu bu musiqili film bütünlüklə Rəşid Behbudovun sənəti üzərində qurulmuş bir filmdir. Filmin bəstəkarı sevimli sənətkarımız Tofiq Quliyev Rəşidin istedadının tam açılması üçün bir-birindən gözəl mahnılar yazır. Bu mahnılar - "Qızıl üzük", "Zibeydə", "İlk məhəbbət mahnısı", "Sevgi mahnısı", "Dostluq mahnısı" Azərbaycan mahnı janrının ən parlaq nümunələri olaraq bugün də tamaşaçılar tərəfindən həvəslə qarşılanır.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu yaxınlarda ilkin olaraq "Bəxtiyar" filmi üçün nəzərdə tutulan, lakin sonradan filmə daxil edilməyən Rəşidin ifasında daha bir neçə əsərin lent yazısı əldə edilmişdir. Bu əsərlər də böyük ustalıqla və yüksək peşəkarlıqla ifa olunub. Pyotr İliç Çaykovskinin "Yevgeni Onegin" operasından Lenskinin ariozası və T. Quliyevin bəstələdiyi unikal vokalizlər dinləyicini valeh etməyə bilmir.[2]


  • "Bəxtiyar" bədii filmi quruluşçu rejissor Lətif Səfərovun kinoda ilk böyük müstəqil işi idi. Lakin qəribə də olsa Lətif bu filmi çəkməyə hazırlaşanda ona bədii ilmlər rejissoru adı hələ də verilməmişdi.

Filmin çəkilişi prosesində qrupun üzvlərinə hədə-qorxu gəlirdilər ki, işi yarımçıq qoysunlar. Bu barədə filmin ssenari müəliflərindən biri, yazıçı Nikolay Rojkovun Azərbaycan Mədəniyyət nazirinə göndərdiyi məktubda ətraflı bəhs olunur: "Azərbaycan kinematoqrafiyası tarixində ilk dəfə Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun məzunları olan azərbaycanlılardan ibarət çəkiliş qrupu yaradılmışdır. Bunlar rejisor Lətif Səfərov, oprator Arif Nərimanbəyov, ikinci rejissorlar Əjdər İbrahimovTofiq Tağızadə, rəssamlar Cəbrayıl ƏzimovElbəy Rzaquliyevdir. Gözləmək olardı ki, qrupun ətrafında etibarlı və xeyirxah ab-hava şəraiti yaradılacaq. Lakin bu Bakı kinostudiyasında baş vermədi. Qrupun üzvlərini qorxudur, filmin müvəffəqiyyətsizliyə uğrayacağını qabaqcadan xəbər verirdilər. Bəzən qrupun əməyini açıq-açığına heçə endirirdilər. Aktyor sınaq çəkilişləri üçün lazım olan Əsgərin (sonradan Bəxtiyarın) otağının adi dekorasiyası 28 günə tikilmişdir. Qrupdan olan yoldaşlar müdiriyyəti xəbərdar etmişdilər ki, dekorasiya pis və qeyri-peşəkarlıqla tikilir. Lakin keç kim xəbərdarlıqlara əhəmiyyət vermədiyi üçün nəticədə yaramaz bir qurğu hazırlanmışdır. Onun döşəməsi tərpəndiyinə görə üstünə kinokameranı qoymaq belə mümkün deyil... Əgər siz rejissor L. Səfərovun qrupuna bu dəfə normal şəraitdə işləmək üçün tədbir görməsəniz "Mahnı ilə Eldən-Elə" kinofilmi ("Bəxtiyar" filminin əvvəlki adı) olmayacaqdır. 18 İyun, 1954".[3]

Yaradılan bütün bu süni maneələrə baxmayaraq L. Səfərov ruhdan düşmür, həvəslə işləyir, nəhayət filmi çəkib başa çatdırır. "Bəxtiyar" musiqili filmi Sovet İttifaqının ekranlarında uğurla nümayiş etdirilir. Yazıçı Hüseyn Abbaszadə "Sevimli Mahnı" məqaləsində yazır: "Əsasən ssenaridən gələn ayrı-ayrı nöqsanlarına baxmayaraq film bütövlükdə uğurludur və artıq tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdır.[4]





  • Bəstəkar filmə 10 mahnı və 11 musiqi bəstələmişdir.


  • Film iki dildə çəkilmişdir. Mahnıların hamısı iki dildə yazılmışdır.
  • Titrlərdə rus hərfləri olan "я" və "й" hərflərindən istifadə edilmişdir. Çünki 60-cı illərin əvvəllərinədək Azərbaycan əlifbasında kirilcə "y" hərfi yox idi.
  • Yusif divarı aşa bilmədiyindən ona Bəxtiyar kömək edir. Amma sonradan Bəxtiyar ələ keçərkən görürük ki, Saşa və Yusif eyni anda divarı aşıb qaçırlar. Əgər Yusif birinci, Saşa isə ikinci divarı aşsaydı, onda fikirləşmək olardı ki, Yusifə Saşa kömək edib. Amma filmin bu səhnəsində Yusifin özü divarı aşır. Divarı aşa bilməyən Yusifə bu cəldlik haradan vaqe olur çox qəribədir.
  • Bəxtiyar uşaqkən oxuduğu bütün mahnıları Şövkət Ələkbərova səsləndirir. Bəxtiyarı səsləndirən oğlanın səsi isə çox qalındır. Adətən belə incə səsi olan uşaqlar incə səslə də danışırlar.
  • Musiqisi Tofiq Quliyevə məxsus "Rusiya" mahnısı sovet ab-havasında yazılmışdır. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra mahnının sözləri və adı dəyişdirilmiş və mahnı Azərbaycana həsr edilmişdir. Mahnını müğənni Azər Zeynalov yeni sözlərlə yenidən ifa etmişdir.
  • Bəxtiyar məktəbdə olanda Rza İsmayılova məktub yazdığı səhnədə tamaşaçılar Bəxtiyarın əlində tutduğu şəkli görsünlər deyə müəlliflər kameranı deyil, stolun özünü yerində fırladırlar.
  • Dörd dostun neft buruqlarında "Dostluq Mahnı"sı oxuyaraq getməsi səhnəsində Bəxtiyar rolunun ifaçısı Rəşid Behbudovla Həbib rolunun ifaçısı Lütfi Məmmədbəylinin boyları təxminən eyni, amma digər dostların boyları uzun olduğundan müəlliflər uyğunluq olsun deyə Bəxtiyarla Həbibi yan-yana ortada, Petya ilə Kərimi isə solda və sağda yerləşdirmişdir.
  • Bəxtiyar "Qızıl Üzük" mahnısını ifa edəndə aktyor Yusif Vəliyevin cibindən çıxardığı papiros qutusu "Kazbek"dir. Həmçinin filmin sonuna doğru Rza İsmayılov da Bəxtiyarın ifasını dinlərkən "Kazbek" çəkir.
  • Musiqili film vəya myuzikl janrı 50-ci illərdə ən çox gəlir gətirən film janrlarından biri idi. Müharibədən sonra "Arşın Mal Alan" musiqili filminin uğurundan sonra kinomuzda 10 il durğunluq oldu. Bu on il ərzində Azərbaycanda yalnız iki bədii film çəkildi. Onlar da ekranlara vaxtından çox gec buraxıldı. 50-ci illərin ortalarında isə Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirən bir neçə professional kinematoqrafçılar vətənlərinə geri döndülər. Belə olan halda durğunluğu aradan qaldırmaq üçün elə bir film çəkilməli idi ki, tamaşaçılarda bədii filmə maraq yenidən oyansın. Ona görə də müəlliflər yaxın keçmişdəki uğuru nəzərə alaraq musiqili və komediya janrına üstünlük verdilər. Məhz 1955-ci ildə çəkilən iki bədii filmin biri musiqili komediya (Bəxtiyar), ikincisi isə komediyadır (Görüş).

Azərbaycanda çəkilən musiqili film çox azdır. Onların heç də hamısı uğur əldə etməmişdir. "Bəxtiyar" ən uğurlu musiqili filmlərimizdən sayılır. Bunun da ən böyük səbəbkarları filmin bəstəkarı Tofiq Quliyev və baş rol ifaçısı dahi Rəşid Behbudovdur.

  • Pianoçunun konservatoriyada ifa etdiyi pianonun markası "Estonia"dır.
  • Rejissor Bəxtiyar konservatoriyada təhsil alarkən vaxtın keçməsini, fəsillərin dəyişməsini ağaclar vasitəsilə göstərməyə çalışmışdır. Rəngsiz kinoda bunu etmək nə qədər çətin olsa da yarpaqlı ağacların yarpaqsız ağaclarla əvəzə olunmasını görmək olur. Amma bu həmçinin illərin keçməsi anlamına gəlir. Çünki dörd ilin keçməsini Saşanın 23 yaşının qeyd olunması üçün hazırlanan tortdan bilmək olur.
  • Bəxtiyarın dostları Saşanı konservatoriyanın qabağına gətirəndə uzaqdan Bəxtiyarın səsi eşidilir. O cür məsafədən heç bir müğənninin səsi mikrofonsuz eşidilə bilməz.
  • Bəxtiyar Saşa ilə eyni boydadır. Filmin ən son kadrında Bəxtiyar Saşadan bir az uzun görünsün deyə daşın üzərinə çıxır.
  • Bəxtiyarın filmin sonunda konservatoriyada oxuduğu əsər "La Boheme"dəki Rudolfonun ariyasıdır.
  • Professor Rəcəbovun əlindəki çəliyi başa düşmək olmur. Əgər rejissor professorun çəlik gəzdirməklə qocaldığını göstərmək istəmişsə, bəs niyə konservatoriya dərslərində biz həmin çəliyi görmürük? Hətta professorun cəld hərəkətləri onun çəliyə ehiyacı olmadığını göstərir.

[redaktə / تحریر] Mənbə

  1. Rejissorlar:Lətif Səfərov. AzeriArt.
  2. Açılmamış Səhifələr:Rəşid Behbudov Fenomeni. Musiqi Dünyası.
  3. Aydın Kazımzadə. Azərbaycan Kinematoqrafçıları, səh. 118-120; Bakı-2002.
  4. Hüseyn Abbaszadə. Sevimli Mahnı; "Vışka" qəzeti, 20 İyun, 1956.

[redaktə / تحریر] Həmçinin Bax