Nullity

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Şəkil:doubleok.png Bu məqalə Nəsirəddin Tusi məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin tək başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.


Məhəmməd Nəsirəddin Tusi 1201-ci il 18 Fevralda Həmədan şəhərində anadan olmuşdur. İlk təhsilini atasından almış, sonra Həmədan və Tus şəhərlərində dövrünün tanınmış alimlərinin-İbni Sina və Bəhmənyarın davamçılarının yanında təhsil görmüşdür.

Aldığı hərtərəfli və dərin biliklər Məhəmmədi az bir vaxtda elmi mühitdə məşhurlaşdırır. Hələ gənc yaşlarından e'tibarən o, bir sıra hökmdarların diqqətini cəlb edir. Otuz yaşında ikən Kuhistan ismaililərinin rəhbəri Nasirəddin Möhtəşəm onu sarayına qonaq çağırır və gənc alimdən əxlaq barədə kitab yazmasını xahiş edir. 1235-ci ildə Nəsirəddin Tusi sonralar ona dünya şöhrəti gətirən və bir çox dillərə tərcümə olunan məşhur "Əxlaqi Nasiri" əsərini tamamlayır. Ancaq kitab hökmdarın xoşuna gəlmir və Tusi həbs olunaraq, ismaililərin əlçatmaz dağ zirvələrində yerləşən "Ələmut" ("Qartal yuvası") qalasına aparılır. O, burada sürgün həyatı keçirir. Qəsrdən çıxmaq hüququ əlindən alınmış Tusi ismaililərin yanında keçirdiyi 12 ildən bir qədər artıq müddətdə dözülməz mə'nəvi sıxıntılarına baxmayaraq, bir neçə elmi əsər yaza bilir. Alim 1242-ci ildə tamamladıqı məşhur "Şərhül - İşarat" (Əbu Əli Sinanın "İşarat" adlı fəlsəfi risaləsinə şərhlər) əsərinin sonunda yazır: "Mən bu kitabın əksər fəsillərini olmazın dərəcədə ağır bir şəraitdə yazdım. Ürək bundan artıq sıxıntı çəkə bilməzdi." 1253-cü ildə Çingiz xanın nəvəsi Hülaku xanın Yaxın Şərqə yürüşü başlayır. Onun qoşunları fətholunmaz sayılan "Ələmut" qalasını da tutur, Nəsirəddini və digər alim məhbusları azad edirlər. Nəsirəddin Hülaku xanın şəxsi məsləhətçisi tə'yin olunur. Elə ilk günlərdən Nəsirəddin Hülaku xanın bir çox vacib siyasi tədbirlərinin həyata keçirilməsində məs'uliyyəti öz üzərinə götürür. Misal üçün, uzun müddət Müsəlman aləminin müqəddəs şəhəri sayılan Bağdada hücumdan çəkinən Hülaku yalnız Nəsirəddinin elmi cəhətdən əsaslandırılmış fikirlərindən sonra bu addımı atmağa cür'ətlənir. Və beləliklə də Abbasilər sülaləsinin 500 illik hökmranlığına son qoyulur.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Nəsirəddinin

[redaktə / تحریر] Çingiz

\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\cdot b\right)=\ddot n\cdot \left(a\cdot b\right)^{-\frac{\pi}{e}}=\frac{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(b\right)}{\ddot n}
\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(\prod_{i=1}^m x_i\right)=\frac{\prod_{i=1}^m\left(\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(x_i\right)\right)}{\ddot n^{i-1}}\Longleftrightarrow
\ddot n^{i-1}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(\prod_{i=1}^m x_i\right)=\prod_{i=1}^m\left(\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(x_i\right)\right)

[redaktə / تحریر] Alim

\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(\frac1x\right)=\ddot n\cdot \left(\frac1x\right)^{-\frac{\pi}{e}}=\frac{\ddot n^2}{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(x\right)}
\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(\frac{a}{b}\right)=\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\cdot\frac{1}{b}\right)=\frac{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(\frac{1}{b}\right)}{\ddot n}=\ddot n\cdot\frac{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)}{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(b\right)}

[redaktə / تحریر] Ələmut

\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a^b\right)=\ddot n\cdot \left(a^b\right)^{-\frac{\pi}{e}}=\ddot n\cdot a^{\frac{-b\cdot\pi}{e}}=\frac{\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)^b}{\ddot n^{b-1}}\Longleftrightarrow
\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)^b=\ddot n^{b-1}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a^b\right)

[redaktə / تحریر] Möhtəşəm

\left|b\right|<\left|a\right| icin

\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a+b\right)=\ddot n\cdot \left(a+b\right)^{-\frac{\pi}{e}}=\ddot n\cdot\sum_{i=0}^\infty\binom{-\frac{\pi}{e}}{i}\cdot a^{-\frac{\pi}{e}-i}\cdot b^i=\sum_{i=0}^\infty\binom{-\frac{\pi}{e}}{i}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)^{1+\frac{i\cdot e}{\pi}}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(b\right)^{-\frac{i\cdot e}{\pi}}
\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a-b\right)=\ddot n\cdot \left(a+b\right)^{-\frac{\pi}{e}}=\sum_{i=0}^\infty\left(-1\right)^i\cdot\binom{-\frac{\pi}{e}}{i}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(a\right)^{1+\frac{i\cdot e}{\pi}}\cdot\mathfrak{N}\!\!\!{}_{{}_{ull}}\left(b\right)^{-\frac{i\cdot e}{\pi}}