Qaşqarlı Mahmud

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Qaşqarlı Mahmud
Doğum Tarixi XI əsrin birinci yarısı
Doğum Yeri Doğu Türküstan



[redaktə / تحریر] Həyatı

Qaşqarlı Mahmud Qaraxanlılar imperiyası dövründə, - Doğu Türküstanda, XI əsrin birinci yarısında dünyaya gəlmiş, türk dünyasının təməl əsərlərindən olan "Divani lüğat-it-türk"ü - müxtəlif türk ləhcələri haqqında ensiklopedik biliklər toplusu olan türkcə-ərəbcə lüğətini - 1070-ci ildə başlayıb, 1076-1077-ci illər arasında bitirmişdir. "Divan" ikidilli, eyni zamanda izahlı lüğətdir, təxminən 9000 sözdən və onların izahından ibarətdir. Gətirdiyi sözləri izah etmək üçün müəllif atalar sözü və məsəllərdən, dastanlardan, şeir və mahnılardan örnəklər gətirir. Beləliklə, "Divan" türk sözlərinin ərəbcə mənasını verən lüğət olmaqdan başqa qədim türk ədəbiyyatının və o sıradan qədim türk şerinin örnəklərini bizə çatdıran nadir məxəzdir. Əsərdə adı çəkilən türkdilli şeirlərin müəllifi Cücü ortaq türk ədəbiyyatının bizə adı bəlli olan ilk şairidir.
Başqa türk ləhcələriylə bir sırada Mahmud Qaşqarlı bizə oğuz dilində yaranan ilk şeir nümunələrini də çatdırmışdır. Tarixdə türk dilinin ilk təəssübkeşlərindən olan böyük alim əsərinin əsas qatəsini açıqlayarkən bunu xüsusilə qeyd edir ki, "ən açıq və doğru dil, ancaq bir dil bilib, farslarla qarışmayan və yabançı ölkələrə gedib-gəlməyənlərin dilidir".
Orxon yazılarından və Dədə Qorqud söyləmələrindən sonrakı türk şerinin inkişaf mərhələsini əks etdirən nümunələr - Qaşqarlının topladığı şeirlər - türk poeziyasının heca və qafiyə sisteminə uyğun gələn qoşma, gəraylı və bayatı kimi biçumlərdədir.
Bu cəhətdən şeir tariximizi Qaşqarlının gətirdiyi nümunələrsiz təsəvvür etmək olmaz.

[redaktə / تحریر] Yaradıcılığı

[redaktə / تحریر] Həmçinin Bax