Filosofların özləri haqda

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Bu məqalə hələlik qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

بومقاله هله لیک قارالاما حالیندادیر، مقاله نی تکمیل اتمه ایله ویکیپدیا نی زنگینلشدیرین


Lütfən bu şablonu daha dəqiqləri ilə əvəz edin



[redaktə / تحریر] Karl Yaspers

Karl Yaspers Almaniyanın və dünyanın ən görkəmli filosoflarından biri olmazdan daha öncə həkim idi, daha doğrusu, Almaniyanın çoxsaylı həkimlərindən biri idi. O, bir həkim olaraq xəstə insanların psixoloji durumunu yaxından müşahidə etmiş, ölüm və həyat arasında olan insanların fəlsəfi yaşantılarını anlamağa çalışmışdır. Ölüm ayağında olan insan nə kimi duyğuları yaşayır? Dünyanı, həyatı, insanları necə hiss edir? Həyatın mənasını nədə görür? Yaspersin məhz bu dərin müşahidələri onu Almaniyanın çoxsaylı həkimləri sırasından ayırmış və dünyanın ən görkəmli filosoflarından biri etmişdi. Ölüm nədir? Hind filosofu Vivekananda belə hesab edirdi ki, ölüm zəifliyin bir ifadəçisidir: Zəifin nə bu dünyada, nə də başqa dünyada yeri yoxdur. Zəiflik – ölümdür, - deyirdi Vivekananda. Sokratın öz ölümü ərəfəsində son dəfə etdiyi söhbəti xatırlayın. Bu söhbət Fedonda təsvir edilir. Sokrat ölüm ayağında e'tiraf və bə'yan etdi ki, o, fəlsəfənin tə'yinatını hər şeydən əvvəl insanın özünü ölümə hazırlamasında görür. Transsendental dünyaduyumun daşıyıcısı olan Sokrat üçün bu heç də təsadüfi deyildi. Sokrat qədim yunan fəlsəfəsində transsendental istiqamətin ən mühüm həlqələrindən biri idi və Sokratın siyasi mülahizələri də elə transsendental dünyaduyumun üzərində köklənmişdi.

[redaktə / تحریر] Miletli Fales

Qədim Yunanıstanda ilk filosof sayılan Miletli Fales (b.e.ə. 7-ci əsrin sonu - 6-cı əsrin ilk yarısı) Sokratın (b.e.ə. 469-399) arasında az qala iki əsr keçsə də, fəlsəfədə onlar arasında təlimləri ilə bir-birindən bəzən seçilməyən ən çoxu 10-15 mütəfəkkir mövcuddur. Onların heç biri fəlsəfədə və tarixdə Sokrat qədər məşhur sima, həm də Sokrat qədər xalis filosof olmasalar da, bəşəriyyətin intellektual-mənəvi həyatının zirvə sahəsi olan fəlsəfəni yaradanlardır və bəzilərinin misilsiz uğurları indi də hər kəsi heyrətləndirə bilər. Ən başlıcası, məhz bu mütəfəkkirlərlə sözün indiki anlamında olan fəlsəfə yaranmağa başlamış, fəlsəfə dünyanın dini və mifik izahından ayrılan yeni bir düşüncəni ortaya qoyaraq, elmdən də ayrılaraq müstəqilləşməkdə idi. Biz yuxarıda fəlsəfənin sırf yunan ixtirası olub-olmaması məsələsinə də toxunduq. Belə qənaətə gəldik ki, fəlsəfə, elə elm də daha qədim sivilizasiyaları yaşamış Şərqdən təsirlənərək, eyni zamanda, daha qədim yunanların təfəkküründəki uğurlardan qaynaqlanaraq formalaşsa da, məhz qədim Yunanıstanda dini, mifik, elmi baxışlardan ayrılaraq ayrıca bir intellektual-mənəvi fəaliyyətə çevrildi. Bu yüksək uğuru heç vaxt kiçiltmək olmaz. Sokrata qədərki fəlsəfədə də eyni proseslər gedir, ən müxtəlif qaynaq və uğurlar birləşir, fəlsəfi fəaliyyət və onun nəticələri insan həyatının zərurətinə çevrilir, status qazanırdı.

İlk yunan filosofu Fales həm də alim idi. Həndəsədə adına çıxılan bir çox teoremləri və ölçmələri, o, misirlilərdən və babilistanlılardan əxz etmişdi. Lakin özünün də bir çox tapıntıları vardı: məsələn, sahildən dənizdə üzən gəmiyə qədərki məsafəni oradakı iki müxtəlif məntəqədən müşahi­də aparmaqla ölçmək...

Fales fəlsəfə üçün çox böyük əhəmiyyəti olan bir ideya irəli sürdü. O, hər şeyin sudan yarandığını dedi. Bu fikir indi çoxlarına gülməli də görünə bilər. Lakin Fales bu fikirlə ilkin substansiya anlamını və ideyasını yaratdı. Bununla bütün hər şeyi əhatə edən vahid baxışla dünyanın izah edilməsinə maraq oyatdı. "Bütün şeylər Allahla doludur" - deməklə Falesin dünyanın konseptual izahına cəhdləri dönülməz bir prosesə çevirdiyini iddia etsək, səhv etmərik.