Fridrix Niçşe

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Fridrix Niçşe Doğumu  15. Okyabr 1844, Röcken    Vəfatı   25. Avqust 1900, Weimar
Fridrix Niçşe
Doğumu
15. Okyabr 1844, Röcken
Vəfatı
25. Avqust 1900, Weimar

Fridrix Vilhelm Niçşe (Friedrich Nietzsche) alman filosofu və klassik filoloq.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Həyatı

[redaktə / تحریر] Gənclik illəri (1844–1869)

Fridrix Niçşe Almanıyanın keçmiş Prusiya indiki Saxsen əyalətinin Lützen şəhəri yaxınlığındakı Röcken kəndinə anadan olmuşdur. Atası Carl Ludwig Nietzsche, Luterian kilsəsinənin keşişi (1813–1849), anası Franziska (1826–1897)idi. Hər iki vaildeiyini protestant ailəsindən idilər. Prusiya kralı IV. Fridrix Wilhelmin anadan olmasının 49-cü ildönümüylə əlaqədar Niçşeyə onun adını vermişlər. Bacısı Elizabet 1846-ci ildə doğulur. 1849-ci ildə atasının və 1850-ci ildə qardaşının ölümünden sonra ailəsiylə birlikdə Hamburq şəhərinə köçür və orada 1856-cı ilə dək yaşayır. Yeniyetmə Niçşe getdiyi ilk ibtidai məktəbdə özünü təcrid olunmuş hiss etdiyindən özəl bir məktəbə oxumağa göndərilir. 1854-ci ildə Hamburqdakı Dom qimnaziyasına daxil olduqdan sonra onun musiqi və ədəbiyyata meyilli olduğu üzə çıxır. 1858-1864-ci illərdə Şulpforta internat məktəbində oxumağa başlayır. Çalışqan bir şagird olur, antiq ədəbiyyatlla maraqlanır, şeir yazır və musiqi bəstələyir. Atasız böyüyən bir yeniyetmə ücün yaşlı şair Ernst Ottlepp (1800-1864) bir ata kimi onun şəxsiyyətinin formalaşmasına böyük təsir göstərir. 1864-1865-ci illərdə Bonn universitetinin klassik filoloqiya və evangelik teoloqiya fakultəsinə daxil olur, lakin gənc Heqelçilərin əsərlərini oxuduqdan sonra oranı tərk edir ve 1865-1866-ci illərdə filaloqiya üzrə Leypsiq universitetinə daxil olur. Bu kərə o, gənc Heqelçilərdən uzaq duran filosof Artur Şopenhauer və Friedrix Albert Langenin əsərləriylə tanış olur. 1867-ci ildə bir illik könnülü olaraq Prusiya ordusunda xidmət etməyə gedir. Lakin 1868-ci ilin mart ayında at çaparkən atdan düşərək ağır zərbə alır və ordudan kənarlaşdırılır. Geri qayıddıqdan sonra təhsilini davam etdirir. 1868-ci ildə Rixerd Wagnerlə ilk tanışlığı Niçşenin həyatında önəmli hadisələrdən bir sayılır.

[redaktə / تحریر] Basel universitetində proferssor (1869–1879)

[redaktə / تحریر] Azad filosof (1879–1889)

[redaktə / تحریر] Ruhi sarsıntı (1889-1900)

[redaktə / تحریر] Düşüncəsi

[redaktə / تحریر] Əsərləri

  • «Musiqinin ruhundan traqediyanın doğuşu» (1872) Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik
  • «İnsani, həddən artıq insani – azad ağıllar üçün kitab» (1878-1880) Menschliches, Allzumenschliches – Ein Buch für freie Geister
  • «Şəfəq- mənəvi önyarqı haqda düşüncələr» (1881) Morgenröte – Gedanken über die moralischen Vorurteile
  • «Şadlı elm» (1882) Die fröhliche Wissenschaft („la gaya scienza“)
  • «Zərdüşt belə söyləmiş – Hamı və heç kəs üçün bir kitab» (1883-1885) Also sprach Zarathustra – Ein Buch für Alle und Keinen
  • «Xeyir və şərdən o yana – Gələcək fəlsəfəsinin pişdəramədı» (1886) Jenseits von Gut und Böse – Vorspiel einer Philosophie der Zukunft
  • «Məniviyətin dahiliyi» (1887) Zur Genealogie der Moral – Eine Streitschrift
  • «Vaqnerın məsəlsi» (1888) Der Fall Wagner – Ein Musikanten-Problem
  • «Bütlərin qürubu və ya neçə çəkiclə fəlsəfəçilik edilir» (1889) Götzen-Dämmerung oder Wie man mit dem Hammer philosophiert
  • «Dəccal – Xristiyalığın qarğışlanması» (1895) Der Antichrist – Fluch auf das Christentum
  • «Ecce Homo – Var olmağın necə var olması» (1908) Ecce Homo – Wie man wird, was man ist
  • «Hakimiyyət istəyi – Bütün dəyərlərin yeni dəyərləndirilməsinə bir çəhd» (1886-1888) Der Wille zur Macht – Versuch einer Umwertung aller Werte


[redaktə / تحریر] menevi tenqid

[redaktə / تحریر] Tanrı ölmüş

[redaktə / تحریر] Incəsənət və elm

[redaktə / تحریر] Dinə və Metafizikə tənqidi