Türkiyə Respublikası

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Türkiyə Cümhuriyyəti
Türkiyə Respublikası
Türkiyə Bayrağı Türkiyə Gerb
Bayrak Gerb
Şüar: "Yurdda sülh, Cahanda sülh"
Milli himn: İstiqlal Marşı
Haritada Türkiyə
Paytaxt Ankara
Böyük şəhərlər İstanbul
Rəsmi dil Türk dili
Hökumət Parlament Dövləti
 - Prezidenti Abdulla Gül
 - Baş naziri Rəcəp Tayyip Ərdoğan
Osmanlı imperiyasının varisi Müstəqillik savaşı 
 - Parlament quruculuğu 30 Avqust 1922 
 - Formation of Parliament 23 Aprel 1920 
 - Declaration of Republic 29 Oktyabr 1923 
Ərazi  
 - Yəqun 783,562 km² (37th.)
  302,535 sq mi 
 - Su (%) 1.3
Əhali  
 - 2005 est. 72,600,000 (17th3.)
 - 2000 sayımına göre 67,803,927
 - Sıxlıq 93/km² (102nd3.)
240/sq mi 
GSMH

(Satın alma gücü paritesi)

2006]] tahmini
 - Toplam $612.3 billion (17th.)
 - kişi başına $8,385 (75th.)
İnkişaf indeksi (2006) 0.7574 (92nd4.) – medium
Pul vahidi Yeni Türk Lirəsi5 (YTL)
Saat qurşağı EET (UTC+2)
 - Yaz  EEST (UTC+3)
İnternet kodu (Domen) .tr
Telefon kodu +90

Türkiyə (rəsmi adı Türkiyə Respublikası, Türkiyə türkcəsində Türkiye Cumhuriyeti), ərazisinin cəmi 3 %-i Avropada yerləşməklə, cənub-qərbi Asiya dövlətidir.

Mündəricat

[redaktə / تحریر] Coğrafiya

Türkiyə Respublikası coğrafiyası

Asiyanın cənubi-qərbində, Qara Dəniz və Aralıq Dəniz*lərinin arasında, Anadolu/Kiçik Asiya yarımadasında yerləşir. Ərazisi (daxili su hövzələri ilə birlikdə) 780,580 km² təşkil edir.

Türkiyə şərqdən Gürcüstan, Ermənistan, Azərbaycanİran ilə, cənubdan İraqSuriya ilə, qərbdən isə YunanıstanBolqarıstan ilə həmsərhəddir. Ölkənin Mərmərə, Egey, AralıqQara dənizlərlə əhatə olunması dünya okeanına çıxış imkanı verir.

Ən uca dağı Ağrı dağıdır, ən böyük gölü isə Van gölüdür.

Ölkə 7 bölgəyə və 81 vilayətə ayrılır.

İqlimə gəldikdə, ölkənin cənubuna Aralıq dənizi iqlimi hakimdir.

[redaktə / تحریر] Tarix

Türk Tarixi

Müasir Türkiyənin yerləşdiyi Anadolu yarımadası tarix boyu çoxlu sivilizasiyaların mərkəzi olmuşdur. Burada Osmanlı dövlətinin qurulmasından əvvəl Bizans İmperiyası mövcud olmuşdur. 1299-cu ildən başlanmış quruculuq işləri nəticəsində 1326-cı ildə mərkəzi Bursa olan Osmanlı dövləti quruldu. Ərazilərin genişlənməsi ilə paytaxt Ədirnəyə, daha sonra 1453-cü ildə Konstantinopolun tutulması ilə şəhərin adı dəyişdirildi və paytaxt İstanbul elan edildi. Ümumiyyətlə dünya tarixində Osmanlı İmperiyası ən uzunömürlü (600 ildən çox) və ən böyük imperiyalardan (Osmanlı İmperiyasının 3 qitədə ərazii olmuşdur) biri hesab olunur.

XIX əsrin sonlarında imperiya tərkibində seperatçılığın güclənməsi və Avropa ərazisində Osmanlının vaxtaşırı məğlubiyyəti İmperiyanı hədsiz zəiflətdi. Zəiləməkdə olan İmperiya I Dünya müharibəsini salamat başa vura bilmədi.

Müharibədən sonrakı dövrdə Avropa dövlətlərinin öz aralarında imzaladıqları müqavilələrin faktiki məqsədi Osmanlının bölüşdürülməsi idi. İzmir Yunanıstanın payına düşmüşdü və 15 may 1919-cu ildə Yunanlar İzmirə daxil oldular. Bundan sonra Türkiyədə Mustafa Kamal Atatürkün başçılğı ilə Azadlıq müharibəsi başladı.

1923-cü il 29 Oktyabrda Türkiyə Respublika elan edildi.

[redaktə / تحریر] Siyasət

Türkiyə Respublikası 1923 il oktyabr ayının 29-da Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən qurulmuştur.

[redaktə / تحریر] İqtisadiyyat

[redaktə / تحریر] Dil

Türkiyə Türkcəsi


Türkiyə Respublikası rəsmi dövlət dili Türkiyə Türkcəsidir.Əhalinin 79,8% bu dildə danışır,digər ən böyük dil isə Kürd Dilidir bu dil yalnızca Kürdlər arsında istifadə olunur(15%).3-cü böyük dil isə Azərbaycan dilidir bu dildə Türkiyədə yaşayan 3,000,000 Azərbaycanlı danışır(4%). Türkiyə türkcəsi Azərbaycan türkcesi ilə cox yaxın bir dildir. Türkiyədə rəsmi olaraq İstanbul şivəsi əsas alınmışdır ama Anadoludaki xalk hələ Azerbaycan türkçəsinə yaxın şivələri danışırlar.

[redaktə / تحریر] Din

Türkiyə Respublikasında müxtəlif dini konfessiyalar fəaliyyət göstərir. Ən geniş yayılmışi İslamdir. Türkiyə respuplikasının 99.9% İslam dininə mənsubdur.Bunların 80%Sünnü . 20%isə Şiə-Ələvi məzhəbinə aiddir

[redaktə / تحریر] Türkiyə'nin Vilayətləri

  • Diyarbəkir
  • Ədirnə
  • Elazığ
  • Ərzincan
  • Ərzurum
  • Əskişəhər
  • Qaziantəp
  • Girəsun
  • Gümüşhanə
  • Hatay
  • Hakkari


[redaktə / تحریر] Mühacirət

# Ölkə Türk Əhəli Tarix
1 Almaniya Almaniya 2.637.000 [1] 2003
2 Bolqarıstan 746.664[2] 2001
3  Fransa 370.000[1] 2003
4 Niderland 270.000[1] 2003
5 Vlag van Oostenrijk Avstriya 200.000[1] 2003
6  Amerika Birləşmiş Ştatları 117.575[3] 2000
7 Belçika 110.000[1] 2003
8 Braziliya 100.000- 200.000 taxmin
9 Vlag van Griekenland Yunanıstan 150.000 taxmin
10 Vlag van Rusland Rusiya 92.415[4] 2002
11 İsveçrə 90.000[1] 2003
12 Makedoniya Respublikası 77.959[5] 2002
13 Böyük Britaniya 70.000[1] 2003
14 Avstraliya Avstraliya 54.595[6] 2001
15  Danimarka 53.000[1] 2003
16 Kosova 50.000[1] 1999
17 İsveç 37.000[1] 2003
18 Vlag van Roemenië Rumıniya 32.596[7] 2002
19 Kanada 24.910[8] 2001
20 Vlag van Iran İran 15.000 taxmin
21 Norveç 14.084[9] 2006
22 İraq 450.000 - 500,000 taxmin
23 Vlag van Italië İtaliya 11.077[10] 2004
24 Suriya 10.000Şablon:Fact taxmin
25 Cənubi Kipr 2,000 taxmin
26 Vlag van Japan Yaponiya 1.194[11] 2006
Yəkun (yüksek) 5.675.069
Yəkun (düşük) 5.567.069


[redaktə / تحریر] Təhsil

Türkiyədə 8 illik təhsil məcburidir. Bundan sonra 4 illik orta təhsil dövrü var.

[redaktə / تحریر] Universitet

Türkiyə Universitetləri

Türkiyədə 85 universitet var.

[redaktə / تحریر] Bayramlar ve xüsusi günlər

[redaktə / تحریر] Rəsmi bayramlar

[redaktə / تحریر] Dini bayramlar

  • Ramazan bayramı (3 gün)
  • Qurban bayramı (4 gün)

[redaktə / تحریر] Şəkillər

[redaktə / تحریر] Mənbələr

[redaktə / تحریر] Xarici keçidlər

Səhifəylə əlaqəli diğər Wikimedia səhifələri :

Wikimedia Commons'da Türkiyə Respublikası ilə əlaqəli çoxlu məlumat vardir.



Latin
بو مقاله، تورک-عرب الیفباسنداکی ترکیه جمهوریتی مقاله سینین قارشیلیغی دیر.



 
Türkiyə


Koordinat: 39° 10′ Şi, 35° 40′ Şə