Eldənizilər

Vikipediya, açıq ensiklopediya - ویکیپدیا ، آچیق انسایکلوپدیا

Ümumi Türk Tarixi
Tarixi və Müasir Türk Dövlətləri
İmperiyalar



Dövlətlər






Günümüz




Bu kutu: gör   değiştir


Azərbaycan Atabəylər (Eldənizilər) dövləti (1136 - 1225) atabəy Şəmsəddin Eldənizin dövründə formalaşmış, onun oğlu Nüsrəddin Məhəmməd Cahan Pəhləvan*ın hakimiyyəti illərində daha da çiçəklənmişdir.

Səlcuq dövlətinin parçalanması ilə Yaxın və Orta Şərqdə vəziyyət tamamilə dəyişir. Məhz bu dövrdə İraq-Səlcuq sultanlığı (1118-1194) yaranır. Sultanlıq İran*ı, İraq*ı, Kür çayının cənub hissəsində yerləşən Azərbaycan torpaqlarını, Cənubi Qafqaz*ın bir hissəsini əhatə edirdi.

Əsası Şəmsəddin Eldəniz tərəfindən qoyulan Atabəylər dövləti ilk dövrlər bu sultanlığın tərkibində yaranmışdır.

Bəzi tarixi mənbələrə görə Şəmsəddin Eldəniz vaxtı ilə qul olmuşdur. Lakin dərin zəkası və sonsuz sədaqəti sayəsində İran-Səlcuq sultanı Toğrul tərəfindən “əmir” tituluna layiq görülür. Eldəniz həmçinin sultanın oğlu Arslanın “atabəyi” təyin olunur. Eldəniz sultan Toğrulun ölümündən sonra onun dul qalmış arvadı Möminə xatun ilə evlənir.

1136-ci ildə Bərdə*yə Aran hakimi kimi göndərilir. Burada o, 1136-ci ildən 1225-ci ilə kimi movcud olmuş Azərbaycan Atabəylər dövlətinin əsasını qoyur. Dövlətin tərkibinə Cənubi AzərbaycanNaxçıvan daxil olur. Ölkə paytaxtı Naxçıvan seçilir. 1160-ci ildə Eldəniz “Böyük Atabəy” titulunu alaraq oğlu Arslanı (1161-1176) dövlətin başçısı təyin edir. Digər oğulları baş vəzir və qoşun başçısı vəzifələrini tuturlar.

1194-cü ildə İraq-Səlcuq sultanlığı süqut etir. Onun torpaqları Atabəylər dövlətinin tərkibinə qatılır. 1170-ci illər ərəfəsində dövlətin sərhədləri İran körfəzinə qədər uzanırdı. Oğulları Məhəmməd Cahan Pəhləvan və Qızıl Arslan bir-birinin ardınca hakimiyyəti möhkəmləndirib, daxili çəkişməyə son qoya bilirlər. Bir çox hərbi nailiyyətlərinə görə xəlifə ən-Nasir Qızıl Arslanı sultan elan edir.

Mərkəzi hakimiyyətin möhkəmlənməsindən narazı qalan iri feodallar sui-qəsd nəticəsində Qızıl Arslan*ı qətlə yetirirlər. Hakimiyyətə gəlmiş Əbu Bəkr mərkəzi hakimiyyəti möhkəmləndirə bilmir. Azərbaycan Atabəylər dövlətinin süqutu Özbək Şah*ın hakimiyyəti dövrundə sürətlənir. Şəmsəddin Eldəniz tərəfindən əsası qoyulan Atabəylər (Eldənizilər) dövləti 1225-ci ildə süquta uğrayır.

Eldənizlər dövlətinin ərazisi
Eldənizlər dövlətinin ərazisi


Başqa dillərdə