Şêx Seid
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
Şêx Said yew serdarê Zazayo. Sera 1865 de aidê suka Erzurumi qeza Xınısi, dewa Kolhisar de ameo dınya.
Tedeyi |
[bıvurne] Keyey Şêx Seidi
Namey piyê cı Şêx Mehmud Fewziyo. Keyey Şêx Seidi familyê de gırda. Sılsıla Şêx Seidi niawa: Mela Heyder, Mela Qasım, Şêx Ali Septi Amedi, Şêx Mehmud Fewzi. Piye Şêx Seidi, Şêx Mehmud Fewzi Pali ra şono Xınıs u uca de dewa Kolhisar roseno u ucade cüyeno/weşiya xo/heyate xo remeno. Hewt (7) lacune/lacane Şêx Mehmûd Fewzi bene. Bi name; Şêx Seid, Şêx Behaddin, Şêx Diyaeddin, Şêx Necmeddin, Şêx Tahır, Şêx Mehdi u Şêx Ebdırrehim.
Rehma piyê xo ra dıme mesuldariya na familya hermey Şêx Seidi ser de maneno. Familya Şêx Seid dewleti (zengin) bi. Erzurum ra hatan Halep, Musul, Şam temase xo u tesire xo bi. Zaf kes (xeyle keş) Şêx Seid ra hez/has kerdene.
[bıvurne] Tehsilê Şêx Seidi
Şêx Seid semed/serba/qande ilim musayene şono medresa u Muş, Malazgirt, Xınıs u Pali de mektebe xo qedelneno. Şêx Seid merdimede/mordemo de baqil u alim vi. Dewe u dew feteliyene, insanu re Islam ser zonayişe xo dayene misayene.
[bıvurne] Mıdefa Şêx Seidi
Roca 4 Çıle 1925 de Şêx Seid u xeylê merdumê pili dewê Kırkan de yenê têhet. Şêx Seid; serdaranê Diyarbekıri, Erğeni, Licê, Farqin, Dara Hêni, u Hêni de qısey keno. Şêx Seid 12 Ocak de Çolig de, 15 Çıle de Dara Hêni de, 21 Ocak de Licê de u 25 Çıle de ki şono Hêni. Şêx Seid ke Piran de çe/key brayê xo Abdurrahim de ro, eskerane Tırk kune kiye, Şêx Abdurrahim u deyra taye merdemu wazene bizere bere xepis bierzi. Şêx Abdurrahim, ney red keno u netica ney harabe vecino. Semed nu provaqasyone Tırkan averdayişe xo müdaafa 8 Şubat 1925 beno.
Reiso aşiretê Hasanan Albay Halit Bey, satede (derhal) dörme (corsme) Muş ceno xo dest. Aşireta Cibran ra Hasan Bey ki, Xınıs, Şêx Abdullah ki Varto zapt kerd. Yew-Dı roce teqdayis (carpisma) ra tepiya Ergani u Madenik bi zapt. Şêx Seid, 7000 cengaver ra piya Kiği, Gêl ser şi. Hêni, Licê u Piranik zapt kerd u roca 14 Şubat Dareheni tımeniyera (butu) guret/gurwet xo dest. Nacarê Modanız Feqi Hesen Wali tayin kerd. Çapakçur (Çolig) ra tepiya/bahdo Xarpêt kot dest. Xeylê insan poste/pışte day Şêx Seid u Şçx Seid efendi nafaki sere Diyarbekır ser şi.
Hukmatê Tırkiya ki bıtersa xo ver, tümeninê Sarıkamış ra 9., Erzurum ra 8., Diyarbekır ra 7. u Mardin ra 1., Urfa ra Alaya Suvarina (Asporizuna)14, Van ra ki tümena Süvaruna (Asporuzuna) 1 u iyeke hududê xo dere finora lewayiş (hareket).
Şêx Seid efendi Silvan u dörme Silvan guretra xo dest ucara istiqameta Pali ser, dıma Malazgirt, Piran, Bulanık cerunora dest. Ucara vilayetê Maletya ser kune raye u aver şone, Pêrtage, Çemısgezegeik kuno destane Zazayon.
Nafaki istiqametê Sêwrege (Soyregı), Zazayan her hetra Diyarbekır ser kune taaruz u hurdemena taaruz de kune ser. Çebere (kebere, çevere) Mardin ra kune Diyarbekır. Eskeranê Fransız u eskerune Tırkan ra raye kene rake Diyarbekır istila bikere nu semed ra ray mücadehideke rayra bi u wasteneke bere Diyarbekır ihnanre cadayi bi u Tirkan u Fransizan ra ameyvi guretene.
Roca 15 Nisane de Şêx Seid esir gina destane Tırkan u 28 Haziran de Şêx Seid Efendi ra piya 46 oemabazê xo eşti dare.
No cengê Zazayan de 14 suki, 700 dewe, nezdiyê 9000 key beno xırabe. 50.000 keş mecbur kene şere yew caye bihnde mesken be, teqribi 7.500 keşi ercene zindanu 660 keş idam beno. 80.000 Zaza u Kurd kişino.