Αβελάρδος Πέτρος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αβελάρδος Πέτρος (1079 - 1142) Θρυλικός Γάλλος φιλόσοφος και θεολόγος του μεσαίωνα. Γεννήθηκε στο Πάλετς ένα μικρό χωριό 10 μίλια ανατολικά της Νάντης στην Βρεττάνη απο ευγενή οικογένεια. Σάν μικρό παιδί παροτρύνθηκε απο τον πατέρα του στα γράμματα και τις τέχνες όπου επέλεξε την διαλλεκτική, ένα παρακλάδι της φιλοσοφίας όπου εισήχθη στην λογική του Αριστοτέλη. Σε αντίθεση με την στρατιωτκή καριέρα που τον προόριζε ο πατέρας του προτίμησε τον Ακαδημαικό κλάδο και έκανε ταξίδια συζητώντας και μαθαόνοντας σε όλη την Γαλλά παίρνωντας τον τίτλο του Περιπατητικού. Έζησε την εποχή των βασιλέων της Γαλλίας Λουδοβίκου του 6ου του Παχύ και Λουδοβίκου του 7ου.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Συγκρούσεις με τον Γουλιέλμο του Σαμπώ και οριστική νίκη του Αβελάρδου
Ο Αβελάρδος σε ένα ταξίδι του στο Παρίσι άκουσε τις διαλέξεις του Γουλιέλμου του Σαμπώ που ήταν οπαδός του Ανσέλμου του Λάο υποστηρικτή της θεωρίας του Ρεαλισμού έναν απο τους σημαντικότερους δακάλους φιλοσοφίας της εποχής του. Σύντομα ήρθε σε σύγκρουση μαζί του μαζί του με έντονες λογομαχίες στις οποίες τελικά βγήκε νικητής αφού υπερτερούσαν τα επιχειρήματα του, αυτό ήταν που εξέπληξε όλον τον εκπαιδευτικό κόσμο της εποχής του. Τότε ήρθε στον Αβελάρδο η επιθυμία να διδάξει όπου πήγε στο Μελέν και ίδρυσε δική του σχολή. Ο δάσκαλος του απο φθόνο προς αυτόν λόγω της ήττας που είχε υποστεί προσπάθησε να τον υπονομεύσει στους σπουδαστές του. Η διδασκαλία του νεαρού Αβελάρδου ενθουσίασε τους πάντες, και αποφάσισε να ιδρύσει νέα μεγαλύτερη σχολή στο Κορβέιγ. Στην επιστροφή του στο Παρίσι βρήκε τον μεγάλο του αντίπαλο Γουλιέλμο να έχει προσαχθεί (1108) σε επίσκοπο στον Άγιο Βίκτορα και όταν συναντήθηκαν έγιναν για άλλη μιά φορά θανάσιμοι εχθροί, και ο Αβελάρδος αναγκάσθηκε να επιστρέψει στο Μελέν. Αλλά ο Γουλιέλμος άρχισε να γίνεται μισητός, να απομονώνεται απο τους πάντες και ο ίδιος στο τέλος εγκατέλειψε την διδασκαλία.
[Επεξεργασία] Παράφορος έρωτας με την Ελοίζα και τραγική του κατάληξη
Ο Αβελάρδος επέστρεψε στο Παρίσι οριστικός θριαμβευτής. Ενώ όμως ζούσε μέχρι το 1118 μια ήρεμη και συνετή ζωή βασισμένη σε φιλοσοφικές συζητήσεις ένας παράφορος έρωτας θα αλλάξει κατακόρυφα την ζωή του. Αυτή ήταν η 15χρονη Ελοίζα, ανιψιά του γέροντα ανιψιά του γέροντα εφημέριου Φύλμπερ διάσημη σε πανευρωπαικό επίπεδο για την μόρφωση και την καλλιέργεια του χαρακτήρα της, ο γέροντας θείος της θα εμπιστευθεί στον Αβελάρδο την μόρφωση της. Ο έρωτας μεταξύ τους ήταν πολύ μεγάλος και έγινε σταδιακά κοινό μυστικό σε όλους εκτός από τον εξοργισμένο θείο της. Σύντομα ήρθε ο καρπός η Ελοίζα έμεινε έγκυος και ο Αβελάρδος την έστειλε στην Βρετάνη να γεννήσει, έκανε γιο που τον ονόμασε Αστρολάβο. Για να σβήσει την ντροπή ο Αβελάρδος ζήτησε από την Ελοίζα να τον παντρευτεί. Αυτή αρνήθηκε συμβουλεύοντας τον ότι ο γάμος θα ήταν εμπόδιο στην φιλοσοφική του καριέρα όπως και η ανατροφή μικρών παιδιών. Αυτός της ανταπάντησε ότι είναι έτοιμος για όλα. Αποφάσισαν να κάνουν μυστικό γάμο στον οποίο παραβρέθηκε και ο θείος της κοπέλλας Φύλμπερ που επέμενε συνεχώς να γνωστοποιηθεί ο γάμος τους κατά βάθος για να εξευτελίσει τον ίδιο τον Αβελάρδο για την πράξη του. Η Ελοίζα φοβήθηκε τον κοινωνικό διασυρμό και πήγε και κλείστηκε σε μοναστήρι μέχρι να κοπάσουν τα πνεύματα. Ο Φύλμπερ γεμάτος οργή γιατί νόμιζε ότι τον εξαπάτησαν πλήρωσε έναν υπηρέτη του φιλοσόφου, που μες την παρέα του μπήκε στο σπίτι του Αβελάρδου ακρωτηριάζοντας τα γεννητικά του όργανα και τον διέσυραν μπροστά σε όλο τον κόσμο που είχε μαζευτεί. Καταντροπιασμένος ο Αβελάρδος αναγκάστηκε να κλειστεί στο μοναστήρι του Σαίντ Ντενίς.
[Επεξεργασία] Συγκρούσεις της διδασκαλίας του με την Καθολική εκκλησία
Το πάθος του Αβελάρδου για τη μελέτη επουλώνει σιγά σιγά τα τραύματά του. Οι μαθητές του τον παρακαλούσαν να ξαναρχίσει τη διδασκαλία του. Γράφει την πρώτη πραγματεία περί θεολογίας. Η μεγάλη επιτυχία που σημείωσε ήταν πρόκληση για τους αντιπάλους του. Επωφελούμενοι από τις συμφορές του, τον κατεδίωκαν. Η διδασκαλία του ανησύχησε την Καθολική Εκκλησία, ειδικότερα όταν κήρυξε ότι η αμφιβολία είναι η αφετηρία που οδηγεί στην έρευνα. Η κατάσταση οξύνθηκε όταν δίδαξε ότι η αμαρτία υπάρχει μόνο όταν συντρέχει κακή και δόλια πρόθεση, γιατί θεωρήθηκε αιρετικός αφού αρνιόταν το προπατορικό αμάρτημα. Συνέπειες των θεωριών του υπήρξαν οι αλλεπάλληλες διώξεις και τα βασανιστήρια στα οποία πρωταγωνιστής υπήρξε ο δεινότερος πολέμιός του, Βερνάρδος του Κλαιρβώ, ο οποίος ανακηρύχθηκε «άγιος» από την Καθολική Εκκλησία. Ο Άγιος Βερνάρδος τον κατεδίωκε έως ότου συνεκλήθη Σύνοδος στη Σουασόν όπου ο μεγάλος φιλόσοφος καταδικάστηκε ως επικίνδυνος αιρετικός. Ο διασυρμός του Αβελάρδου είχε φτάσει στο ύψιστο σημείο. Τα βιβλία του καίγονται στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Ο φιλόσοφος, ψυχικό ράκος, καταφεύγει στο μοναστήρι του Κλυνύ όπου στις 21 Απριλίου του 1142 αφήνει την τελευταία του πνοή. Η Ελοΐζα, πριν κι εκείνη κλείσει τα μάτια της, ζήτησε να ταφεί δίπλα στον άνδρα της που τόσο λάτρεψε.
[Επεξεργασία] Η τεράστια σημασία του έργου του
Ο Αβελάρδος δεν ήταν απλώς ένας μορφωμένος άνδρας που καταπιάστηκε με τη φιλοσοφία τη σκληρή περίοδο του Μεσαίωνα. Ήταν μέγας υπέρμαχος της διαλεκτικής και πολλοί ιστορικοί των νεώτερων χρόνων τον χαρακτήρισαν ως τον μεγαλύτερο ελευθερόφρονα του Μεσαίωνα, ως πρόδρομο του Γάλλου διαφωτιστή Ρουσσώ και του Γερμανού φιλοσόφου Καντ (ιδρυτή της κριτικής φιλοσοφίας). Με πρωτοφανή απλότητα κάνει εισαγωγή στην έλλογη σκέψη το 1122 μ.Χ. με τα έργα του «Εγχειρίδιο περί Λογικής για Αρχάριους» (Logica ingredientibus), και «Ναι και Όχι» (Sic et Non). Την ίδια διάθεση διατηρεί και στο έργο του «Ηθικά ή Γνώθι σαυτόν» (Ethica seu scito te ipsum) όπου στέκεται στον όρο αμαρτία με ψυχαναλυτική διάθεση. Τη σκληρή, βάρβαρη θα λέγαμε, εκείνη εποχή, όπου ένας κατάλογος αμαρτημάτων με τις αντίστοιχες ποινές είχε πλήρη και πιστή εφαρμογή, ο Αβελάρδος βοήθησε στη μεταβολή αυτής της τιμωρού στάσης απέναντι στην αμαρτία, δίνοντας περισσότερη σημασία στον άνθρωπο και στην πρόθεσή του να μετανοήσει. Όπως γράφει «η μεταμέλεια της καρδιάς εξαλείφει το αμάρτημα, δηλαδή την περιφρόνηση προς τον Θεό ή τη σύμφωνη γνώμη για το κακό. Γιατί το έλεος του Θεού, που εμπνέει αυτή τη μεταμέλεια, δεν συμβιβάζεται με το αμάρτημα». Αν τα έργα που προαναφέραμε παρουσιάζουν τον Αβελάρδο, με απλά λόγια, ως λογικό και ηθικό, τότε θα πρέπει να του προσθέσουμε και το χαρακτηριστικό του ανθρωπιστή, ειδικότερα με το έργο του «Διάλογος ανάμεσα σ’ ένα φιλόσοφο (ειδωλολάτρη), έναν Εβραίο και έναν Χριστιανό», που άρχισε να γράφει τους τελευταίους μήνες της ζωής του στο Κλυνύ. Σε αυτό το έργο εντυπωσιάζει η προσπάθειά του να αναδείξει το κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει τις τρεις θρησκείες οι οποίες, κατά τον Αβελάρδο, αντιπροσώπευαν το ύψιστο της ανθρώπινης σκέψης και την αναγνώριση κάθε ανθρώπου ως υιού του Θεού. Όμως το μικρόβιο της κακίας, που τόσο προσβάλλει τα περισσότερα μέλη της κοινωνίας, με ή χωρίς μόρφωση, βασάνισαν με τον πιο σκληρό τρόπο αυτόν τον διανοούμενο που τόσα πολλά πρoσέφερε σε μια σκοτεινή εποχή δίχως να ζητήσει ανταλλάγματα, μα έχοντας στην καρδιά βαθιά μια μονάχα επιθυμία: να ζήσει το μεγαλείο του έρωτα. Αυτό το υπέροχο συναίσθημα που χαρίζει στον άνθρωπο φτερά. Που τον οδηγεί σε πρωτόγνωρα μονοπάτια ευτυχίας. Που κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη και το δικαίωμα να ζήσει.
[Επεξεργασία] Πηγές
- Αγγλική wikipedia
- Ιστοσελίδα http://www.istoria.gr/jun03/avelardos.htm
- Η Δυτική Ευρώπη κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, Απ. Β. Δασκαλάκη, Αθήνα 1959.
- Η Αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρφωση της Ευρώπης του Μεσαίωνα, Γιώργος Σ. Μάρκου, Περίπλους.
- Οι διανούμενοι στο Μεσαίωνα, Ζακ Λε Γκοφ, Κέδρος.
- Η γυναίκα και ο πολιτισμός του Μεσαίωνα, Άννα Σταματελάτου, Αθήνα 1966.
- Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου».