Κοζάνη
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κοζάνη | |
---|---|
|
|
Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Μακεδονία |
Περιφέρεια | Δυτική Μακεδονία |
Νομός | Κοζάνης (πρωτεύουσα) |
Αρ. δημ. διαμερισμάτων | 20 |
Επίσημος πληθυσμός | 49.812 2001 |
Έκταση | 343 km² |
Ταχυδρομικός κώδικας | 501 00 |
Τηλεφωνικός κωδικός | 24610 |
Δήμαρχος | Πάρις Κουκουλόπουλος |
Δικτυακός τόπος | http://www.kozanh.gr/ |
Η Κοζάνη είναι η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Είναι χτισμένη ανάμεσα στις οροσειρές του Βέρμιου, του Μπουρίνου και των Πιερίων, 15 χλμ βορειοδυτικά της λίμνης του Πολυφύτου, σε υψόμετρο 720 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Απέχει 120 χλμ από τη Θεσσαλονίκη και 470 χλμ από την Αθήνα. Έχει 38.591 κατοίκους, ενώ ο Καποδιστριακός Δήμος έχει 49.812 κατοίκους (απογραφή 2001).
Στην Κοζάνη βρίσκεται η βάση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας[1] και του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΤΕΙ)[2] της ίδιας περιφέρειας. Επίσης είναι η έδρα της Αστυνομικής Διεύθυνσης, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και του Εφετείου της Δυτικής Μακεδονίας, του 1ου Σώματος Στρατου της Ελλάδας και της Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης.
[Επεξεργασία] Σύντομη ιστορική αναδρομή
Το 1392 άποικοι προερχόμενοι από την Πρεμέτη το Μπιθικούκιο και την Κόζδιανη της Ηπείρου, κατάφυγαν κυνηγημένοι από τους Τουρκαλβανούς στην περιοχή βόρεια της Σέλιτσας (που μέχρι σήμερα ονομάζεται Παλιοκόζδιανη) και στη συνέχεια μεταναστεύοντας ανατολικά συνάντησαν τον χριστιανικό οικισμό στα Καλύβια. Οι κάτοικοι των Καλυβιών δεν τους αποξένωσαν, αλλά τους υποχρέωσαν να χτίσουν τις κατοικίες τους ανατολικότερα. Οι νέοι κάτοικοι ονόμασαν την περιοχή Τζαμουριά διασώζοντας το πατρωνύμιο της παλιάς τους περιοχής. Σήμερα η περιοχή ονομάζεται Τζάμπρα. Επίσης το βραχώδη λόφο επάνω από την Τζάμπρα τον ονόμασαν Σκρίκα ή Σκίρκα (Σκ’ρκα), που σημαίνει βραχώδες ύψωμα. Αν και υπάρχουν διάφορες εκδοχές για το όνομα της πόλεως η επικρατέστερη είναι πως οι άποικοι αυτοί της Ηπείρου ονόμασαν το νέο οικισμό Κόσδιανη που στη συνέχεια μετατράπηκε σε Κόζιανη και οι μετέπειτα λόγιοι το μετασχημάτισαν σε Κοζάνη. Οι κάτοικοι παλιών και νέων οικισμών ενώνονται σε μια νέα ενιαία κοινότητα, χτίζουν εκκλησία, κατασκευάζουν υδραγωγεία και κρήνες. Το 1649 εκατόν είκοσι οικογένειες από το χωριό Κτένι, υπό την αρχηγία του προεστού τους Ιωάννη Τράντα, εγκαταστάθηκαν στη θέση Κρεβατάκια. Ο γιος του Ιωάννη Τράντα, Χαρίσιος, κατόρθωσε να λάβει Σουλτανικό διάταγμα με προνόμια για τους κατοίκους της πόλης, με το οποίο η πόλη περιέρχονταν υπό την προστασία της Σουλτανομήτορος. Οι κάτοικοι ήταν ελεύθεροι από κάποιους φόρους και απαγορευόταν να μένουν ως μόνιμοι κάτοικοι οι Μουσουλμάνοι στην πόλη.
Ο Χαρίσιος Τράντας, που θεωρείται ο πρώτος άρχοντας της πόλης, έκτισε μεγαλοπρεπή οικήματα και στόλισε την πόλη με πλατάνια και κρήνες. Το 1664 θεμελίωσε το ναό του Αγίου Νικολάου, που αποτελεί και τον πολιούχο της πόλης. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1721. Το 1668 ιδρύεται η βιβλιοθήκη και η σχολή της Κοζάνης. Τον 17ο και 18ο αιώνα οι εμπορικές συναλλαγές με τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης δίνουν την ευκαιρία στην πόλη να αναπτυχθει οικονομικα και πνευματικά. Από τα οικοδομήματα ξεχωρίζει το δημαρχείο, το λαογραφικό μουσείο, ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου και τα αρχοντικά των Γ. Λασσάνη (στην ομώνυμη πλατεία) και Γ. Βούρκα. Απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 11 Οκτωβρίου 1912. Ο σεισμός των 6,6 ρίχτερ που έγινε στην περιοχή στις 13 Μαΐου 1995 προξένησε μόνο υλικές ζήμιες. Σήμερα η Κοζάνη είναι το εμπορικό, συγκοινωνιακό και διοικητικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας.
Η ζωή της πόλης είναι πολύ έντονη, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν και οι χιλιάδες φοιτητές των τεχνολογικών ιδρυμάτων (Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας) και του πανεπιστημίου της πόλης (Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας). Την εβδομάδα της Απόκρεω η πόλη ζει στους ρυθμούς του καρναβαλιού. Το ξεφάντωμα γίνεται στους φανούς, σε όλες τις γειτονιές της πόλης.
[Επεξεργασία] Αξιοθέατα
Η Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα, διαθέτει 153.000 τόμους, περισσότερα από 380 χειρόγραφα, 315 κώδικες και πολλές σπάνιες εκδόσεις μεταξύ των οποίων και ένα από τα 17 σωζόμενα πρωτότυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.
Το Λαογραφικό, Ιστορικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και στεγάζεται σε κτήριο μακεδονικής αρχιτεκτονικής.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Κοζάνης στεγάζεται σε αρχοντικό της πόλης.
Το Μουσείο Σύγχρονης Τοπικής Ιστορίας.
Τα αρχοντικά του Γρ.Βούρκα και Γ.Λασσάνη από τα λίγα εναπομείναντα στην πόλη.
Ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου (17ος αι.) με τις σημαντικές τοιχογραφίες, το ξυλόγλυπτο τέμπλο και το καμπαναριό - σύμβολο της Κοζάνης.
Άλλα αξιόλογα διατηρητέα κτήρια της πόλης είναι, το κτήριο της Εθνικής Τράπεζας, το "Δρίζειο" κληροδότημα, το "Βαλταδώρειο" γυμνάσιο, το ξενοδοχείο "Ερμιόνειον" κ.α.
Το πάρκο Κουρί και το πάρκο του Αγ.Δημητρίου, όπου βρίσκονται το πνευματικό κέντρο και το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο της πόλης.
[Επεξεργασία] Αποκριά στην Κοζάνη και αλλές εκδηλώσεις
Οι αποκριές στην Κοζάνη έχουν μια ιδιαιτερότητα που τις κάνει να ξεχωρίζουν[3]. Οι εκδηλώσεις ξεκινούν με χορούς και τραγούδια την "Τσικνοπέμπτη", 12 μέρες πριν από τη Μεγάλη Αποκριά. Την τελευταία εβδομάδα γίνεται ένα πραγματικό ξεφάντωμα από μεταμφιεσμένους και μη, που χορεύουν, "ρίχνονται", στο ρυθμό του τοπικού χορού "έντεκα". Τη Μεγάλη Αποκριά γίνεται παρέλαση αρμάτων. Εκεί φαίνεται το Κοζανίτικο χιούμορ, η καυστική σατυρική διάθεση και η πνευματώδης κριτική για κάθε επίκαιρο θέμα.
Το βράδυ της Αποκριάς, μετά την απογευματινή παρέλαση αρμάτων, ανάβουν σε κάθε γειτονιά οι "φανοί". Γύρω από τη φωτιά συνεχίζεται ολονύχτιο γλέντι με Κοζανίτικα σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς. Μαζί με τους μεζέδες και τα παραδοσιακά Κοζανίτικα "κιχιά" προσφέρεται και άφθονο κρασί "κοκκινέλι", τοπικής παραγωγής.
Εκτός από την αποκριά, άλλες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην πόλη, είναι τα Λασσάνεια (προς τιμή του αγωνιστή του Μακεδονικού Αγώνα Γ.Λασσάνη), στο τέλος του καλοκαιριού. Αποτελούνται από θεατρικές παραστάσεις, συναυλείες, αθλητικούς αγώνες κ.α. Η ετήσια εμποροπανήγυρη Νιάημερος γίνεται την πρώτη Τρίτη του Οκτώβρη στην ομώνυμη περιοχή της πόλης.
Η Φιλαρμονική του Δήμου, η Πανδώρα, είναι η παλιότερη στην Ελλάδα και συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις και εορτές της πόλης.
[Επεξεργασία] Οικονομία
Η πόλη είναι γνωστή για την συνεισφορά της στην ηλεκτρική ενέργεια της χώρας, και ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δουλεύει στα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια της Δ.Ε.Η., που παράγουν ηλεκτρισμό με πρώτη ύλη το λιγνίτη. Άλλα προϊόντα της περιοχής είναι τα μάρμαρα, ο κρόκος, φρούτα, κρασιά και διάφορα εξειδικευμένα βιοτεχνικά είδη. Πολλές Τράπεζες έχουν υποκαταστήματα στην πόλη, ενώ σημαντικός για την τοπική οικονομία είναι και ο ρόλος της Συνεταιριστικής Τράπεζας Νομού Κοζάνης. Κάθε Σεπτέμβριο στην περιοχή Κοίλα, Κοζάνης, στο Εκθεσιακό Κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, γίνεται η εμπορική έκθεση, όπου συμμετέχουν με τοπικά προϊόντα έμποροι από την Ελλάδα αλλά και από άλλα κράτη των Βαλκανίων.
[Επεξεργασία] Αθλητικές ενώσεις
- Φ.Σ. Κοζάνης Φ.Σ. Κοζάνης
- Γ.Σ.Κ. Λασσάνης Κοζάνης
[Επεξεργασία] Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας
Εφημερίδες | Τηλεοπτικοί σταθμοί | Ραδιοφωνικοί σταθμοί |
---|---|---|
|
|
[Επεξεργασία] Συγκοινωνία
Η Κοζάνη συνδέεται αεροπορικώς με την Αθήνα. Το αεροδρόμιο "Φίλιππος" βρίσκεται 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης. Λειτουργεί από τη δεκαετία του 1950.
Στην Κοζάνη είναι ο τελευταίος σταθμός της σιδηροδρομικής γραμμής Αμυνταίου - Κοζάνης. Σήμερα πραγματοποιούνται τρία δρομολόγια ημερισίως για τη Θεσσαλονίκη, μέσω Πτολεμαίδας, Έδεσσας, Βέροιας.
Από τον νέο και υπερσύγχρονο σταθμό των ΚΤΕΛ ξεκινούν λεωφορεία για τις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις, όπως Θεσσαλονίκη (κάθε ώρα), Αθήνα (5 φορές την ημέρα), Λάρισα, Ιωάννινα, Βόλο,καθώς και για τις περισσότερες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας. Βόρεια της πόλης περνάει ο αυτοκινητόδρομος "Εγνατία Οδός", ο οποίος ξενινάει από την Ηγουμενίτσα και καταλήγει στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Η συγκοινωνία μεσα στην πόλη γίνεται με minibus, ενώ μεταξύ του κέντρου και των Δημοτικών Διαμερισμάτων με αστικά των ΚΤΕΛ. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι ένα από τα βασικότερα που αντιμετωπίζει ο δήμος σήμερα.
[Επεξεργασία] Δημοτικά διαμερίσματα
Ο Δήμος Κοζάνης αποτελείται από την πόλη της Κοζάνης και άλλα 20 δημοτικά διαμερίσματα:
- Νέα Χαραυγή, 1.643 κατ.
- Οινόη, 398 κατ.
- Πτελέα, 319 κατ.
- Πετρανά, 1.012 κατ.
- Κοίλα-Νέα Καρδιά-Εξοχή-Μελίσσια, 1.437 κατ.
- Καρυδίτσα, 874 κατ.
- Άργιλος, 378 κατ.
- Πρωτοχώρι, 1.383 κατ.
- Νέο Κλείτος,1.723 κατ
- Λευκόβρυση, 1.076 κατ.
- Λευκοπηγή,1.476 κατ.
- Βατερό, 1.108 κατ.
- Νέα Νικόπολη, 321 κατ.
- Λυγερή, 398 κατ.
- Καλαμιά, 407 κατ.
- Ανθότοπος, 398 κατ.
- Κηπάριο, 67 κατ.
- Αλωνάκια, 583 κατ.
- Σκήτη, 549 κατ.
- Ξηρολίμνη, 602 κατ.
- Μεταμόρφωση, 510 κατ.
[Επεξεργασία] Ιστορική εξέλιξη πληθυσμού
Έτος | πληθυσμός | Μεταβολή | Πληθυσμός Δήμου | Μεταβολή | Πυκνότητα |
---|---|---|---|---|---|
1971 | 23.240 | - | - | - | - |
1981 | 31.120 | +7.880 / +33,9% | - | - | - |
1991 | 31.553 | +433 / +1,39% | 43.395 | - | 127/km² |
2001 | 53.591 | +7,038 / +22,3% | 73.812 | +6.417/+14,8% | 145/km² |
[Επεξεργασία] Κλίμα
Το κλίμα της περιοχής είναι ηπειρωτικό, με ψυχρούς και ξηρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια.
Μήνας | Ιαν | Φεβ | Μαρ | Απρ | Μαι | Ιον | Ιολ | Αυγ | Σεπ | Οκτ | Νοε | Δεκ | Έτος |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Μέση Υψηλή Θερμοκρασία °C | 6 | 8 | 11 | 17 | 20 | 25 | 29 | 27 | 25 | 18 | 13 | 6 | 17 |
Υψηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία °C | 18 | 18 | 21 | 27 | 30 | 36 | 37 | 35 | 31 | 27 | 25 | 16 | 37 |
Μέση Χαμηλή Θερμοκρασία °C | -1 | 0 | 1 | 6 | 10 | 13 | 16 | 16 | 13 | 8 | 4 | 0 | 7 |
Χαμηλότερη καταγεγραμμένη θερμοκρασία °C | -16 | -8 | -11 | -5 | 2 | 7 | 11 | 7 | 7 | -2 | -5 | -12 | -16 |
Source: Weatherbase |
[Επεξεργασία] Εκπαίδευση
Η πόλη έχει 27 Δημοτικά Σχολεία (άλλα 15 υπαρχούν στα διάφορα Δημοτικά Διαμερίσματα), 13γυμνάσια (άλλα 3 υπάρχουν στα Δ.Δ.), 11 Λύκεια, 4 ΤΕΕ, σχολές ΟΑΕΔ, ΙΕΚ κ.τ.λ. και ένα δημοτικό Ωδείο.
Το Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας είναι ένα απο τα μεγαλύτερα της χώρας και ιδρύθηκε το 1976. Στην Κοζάνη είναι η έδρα της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας, της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών και της Σχολής Υγείας. Επίσης στην πόλη βρίσκεται και η βάση του πανεπιστημίου της περιφέρειας και της Πολυτεχνικής του Σχολής, το οποίο ιδρύθηκε το 2002. Σήμερα στην Κοζάνη σπουδάζουν περίπου 15.000 φοιτητές από την Έλλάδα και από άλλες περιοχές.
[Επεξεργασία] Υγεία
Το Γενικό Νομαρχειακό Νοσοκομείο Κοζάνης "Μαμάτσειο" [5] λειτουργεί από το 1953, φέρει το όνομα του Κοζανίτη δωρητή του Κωνσταντίνο Μαμάτσιο και εξυπηρετεί τις ανάγκες όλης της περιοχής. Στην πόλη επίσης υπάρχουν 5 Ιδιωτικες Γενικες Κλινικες, Μαιευτική Κλινική και 2 Ψυχιατρικά θεραπευτήρια.
[Επεξεργασία] Διάσημοι κάτοικοι
- Γεώργιος Παρακείμενος, φιλόσοσος και εκπαιδευτικός.
- Γεώργιος Σακελλάριος, φιλόσοσος και εκπαιδευτικός.
- Γεώργιος Ιωάννης Καραγιάννης, προ-προ-παππούς του Χέμπερτ Φον Κάραγιαν.
- Γεώργιος Λασσάνης, λόγιος και πολιτικός.
- Ηλίας Ατματζίδης, τερματοφύλακας.
- Ιωάννης Αμανατίδης, ποδοσφαιριστής.
- Ιεροκλής Στολτίδης, ποδοσφαιριστής.
- Νικόλαος Άσημος, συνθέτης και τραγουδιστής.
- Καλλιόπη Βέττα, τραγουδίστρια.
- Άννα Διαμαντοπούλου, πολιτικός.
- Πάσχος Μανδραβέλης, δημοσιογράφος.
- Ελευθέριος Ελευθεριάδης, ηθοποιός.
- Γεώργιος Σιαπανίδης, ηθοποιός, στιχουργός, λαογράφος.
- Νικοπολίδης, Τερματοφύλακας.
- Μίλτος Μακρίδης, Παρουσιαστής, ηθοποιός.
[Επεξεργασία] Αδελφοποιημένες πόλεις
[Επεξεργασία] Δείτε επίσης
[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι
- Δήμος Κοζάνης
- Τμήμα Διαχείρισης Ενεργειακών Πόρων και Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη.
- Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Μακεδονίας (ΑΤΕΙ Κοζάνης).