Κρυονέρι Ηλείας
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κρυονέρι | |
---|---|
Νομός | Ηλείας |
Δήμος | Αρχαίας Ολυμπίας |
Πληθυσμός | 264 (2001) |
Πρώην όνομα | Μπάστα |
Το Κρυονέρι είναι χωριό στον νομό Ηλείας βορειοανατολικά της Αρχαίας Ολυμπίας και σε απόσταση εννιά χιλιομέτρων σε ευθεία. Από το 1998 είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Τα παλιότερο όνομα του χωριού ήταν Μπάστα. Ο πληθυσμός είναι 264 κάτοικοι[1].
[Επεξεργασία] Ιστορία
Ο μεγάλος λοιμός που ξέσπασε στα μέσα του 14ου αιώνα (1347-1350) και η ελονοσία, μείωσαν δραματικά τον πληθυσμό της Ηλείας. Στο λοιμό αυτό, οι κάτοικοι των χωριών, Μπάστα και Καλολετσή του Δήμου Ωλένης και Μηλιές του Δήμου Ολυμπίων, απεβίωσαν όλοι. Μετά το λοιμό ήρθαν και κατοίκησαν στα χωριά αυτά Αρβανίτες, ορθόδοξοι χριστιανοί. Σε αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού, κλήθηκαν από τον αυτοκράτορα Εμμανουήλ Κατακουζηνό (1348 – 1380) και αργότερα τους Παλαιολόγους και ήρθαν στην Ηλεία δέκα χιλιάδες Αλβανοί.
Μέχρι το 1950, τέσσερα χωριά στην Ηλεία θεωρούνταν ακόμα Αλβανόφωνα [2]. Τρία από τα χωριά αυτά είναι γειτονικά και βρίσκονται στους πρόποδες της Φολόης. Είναι τα χωριά Μπάστα , Καλολετσή και Μηλιές. Το τέταρτο είναι το χωριό Κώμη και βρίσκεται στο Δήμο Βουπρασίων.
Το γεγονός αυτό υποδηλώνει, πως το χωριό Μπάστα υπάρχει πολύ πριν από το μεγάλο λοιμό του 1350 και την μετέπειτα εποίκησή του. Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, οι Μπασταίοι μιλούσαν μαζί με τα Ελληνικά και τα Αρβανίτικα, όπως γινόταν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Η αλλαγή του ονόματος του χωριού το 1928, από Μπάστα σε Κρυονέρι, σηματοδοτεί και το τέλος της Αρβανίτικης γλώσσας. Τα παιδιά των Μπασταίων δεν έμαθαν Αρβανίτικα και δεν μίλησαν τη γλώσσα.
[Επεξεργασία] Όνομα του χωριού
Το όνομα του χωριού Μπάστα είναι λέξη Ιταλική. Σήμερα είναι σε καθημερινή χρήση στη γείτονα χώρα. Στα Ελληνικά σημαίνει: φτάνει, ως εδώ, ως εδώ και μη παρέκει, αλλά και το όριο. Η αρχαία ελληνική λέξη βαστάζω, πέρασε στη Λατινική και από κει στην Ιταλική και ξαναγύρισε στην Ελληνική με τη γλωσσική αυτή μορφή [εκκρεμεί παραπομπή].
Οι κατάσπαρτες ενετικές ελιές, το μισοτελειωμένο ενετικό Κάστρο στα Κιόνια, η δυτικής τεχνοτροπίας εικόνες στην εκκλησιά, η αρχιτεκτονική των ναών και των καμπαναριών , ιδιαίτερα το παλιό, τα πάμπολλα ιταλόηχα τοπωνύμια, που ακόμα δεν έχουν αλλάξει, καθώς και πολλές λέξεις στο καθημερινό Μπασταίικο λεξιλόγιο, παραπέμπουν σε γεννητούρια Ενετικά και σε χρόνους πιο πριν και από το 1204.
Μετά την επανάσταση το 1821, κατά την πρώτη καταγραφή των οικισμών του Μοριά, το έτος 1828, αναφέρεται το χωριό ως: «Οικισμός Μπάστα - Διοίκηση Γαστούνη» [3]. Στις πρώτες προσπάθειες συγκρότησης του Ελληνικού κράτους, το 1836, καταγράφεται και πάλι ως: «Οικισμός Μπάστα - Δήμος Ώλενος - Διοίκηση Ηλείας» [4]. Στις καταγραφές που έγιναν κατά τα έτη 1840 [5], 1841 [6] και 1842 [7], αναφέρεται: «Οικισμός Μπάστα - Δήμος Ωλενιαίων - Διοίκηση Ηλείας». Στην καταγραφή του 1845 [8], το χωριό Μπάστα αναφέρεται έτσι: «οικισμός Μπάστα - Δήμος Ωλένης - Διοίκηση Ηλείας». Το 1912, με την κατάργηση του Δήμου Ωλένης, οι συνοικισμοί Μπάστα και Χελιδόνι απαρτίζουν κοινότητα με έδρα το Χελιδόνι [9]. Το 1928, με κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου, το Υπουργείο Εσωτερικών, άλλαξε το όνομα του χωριού Μπάστα σε Κρυονέριον [10]. Το 1932 αναγνωρίζεται, για πρώτη φορά, σαν ανεξάρτητη κοινότητα με έδρα το Κρυονέριον [11].
Η αλλαγή του ονόματος δεν έγινε αποδεκτή από τους Μπασταίους, για πολλούς και διαφόρους λόγους. Αυτό φαίνεται κι από τις ενέργειες [12] της διοίκησης της Μεταξικής δικτατορίας στην προσπάθειά της να τους πείσει, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι το 1940, μετονόμασε το συνοικισμό και κοινότητα Κρυονερίου σε Μοναστήριον [13]. Αυτή η ενέργεια της διοίκησης, εξόργισε τους Μπασταίους. Το 1953 μετονόμασε το συνοικισμό και κοινότητα Μοναστηρίου σε κοινότητα Κρυονερίου [14].
[Επεξεργασία] Παραπομπές
- ↑ Απογραφή 2001, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας
- ↑ Γ. Παπανδρέου Δ. Φ. Γυμνασιάρχου : «Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων» , 1924 σελ. 34 και 340
- ↑ Οικισμοί του Μοριά κατά το έτος 1828 . Πελοποννησιακά" 8 / 1971 Τ Γριτσόπουλος
- ↑ Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 80 28/12/1836 .
- ↑ Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 22 18/12/1840
- ↑ Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 5 8/3/1841
- ↑ Οι οικισμοί της Ελλάδας ΦΕΚ 25 25/10/1842
- ↑ Οι οικισμοί της Ελλάδας Νόμος ΚΕ΄ 5/12/1845
- ↑ Β. Δ. 18-8-1912 , ΦΕΚ. 256/ 1912
- ↑ Δ. 19-7-1928 ΦΕΚ. Α 156 / 1928
- ↑ Δ. 20-2-1932 , ΦΕΚ. Α 49/ 1932
- ↑ Επίσκεψη του Νομάρχη το 1937
- ↑ Β. Δ. 28-8-1940 , ΦΕΚ. 271/1940
- ↑ Β. Δ. 23-7-1953 , ΦΕΚ , Α 195/1953