Μοζαμβίκη
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Μοζαμβίκη ή Δημοκρατία της Μοζαμβίκης (πορτ.: Moçambique ή República de Moçambique) είναι μια εκτεταμένη χώρα στις νοτιοανατολικές ακτές της Αφρικής με έκταση 801,59km² και πληθυσμό 19,406,703 [1]. Ορίζεται βόρεια από την Τανζανία, δυτικά από το Μαλάουι, τη Ζάμπια, τη Ζιμπάμπουε, νοτιοδυτικά από τη δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής και τη Σουαζιλάνδη και ανατολικά από το Δίαυλο της Μοζαμβίκης (Ινδικός Ωκεανός). Το όνομα της πρωτεύουσας είναι Μαπούτο (Maputo).
Η ονομασία της χώρας προέρχεται από το όνομα ενός Άραβα σουλτάνου, γνωστό ως Muça Alebique.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Φυσική γεωγραφία
Η Μοζαμβίκη χωρίζεται από τον ποταμό Ζαμβέζη σε δύο ευρύτερες περιοχές τα νότια βαθύπεδα και τα βόρεια υψίπεδα. Τα βαθύπεδα εκτείνονται σε υψόμετρο μέχρι 200, από τη θάλασσα μέχρι τα όρη Γκορονγκόσα και Μπίνγκα (2.436 μ. το υψηλότερο της χώρας). Κυριότερος ποταμός είναι ο Ζαμβέζης. Επικρατεί τροπικό θαλάσσιο κλίμα, με δύο εποχές την υγρή (Νοέμβριος-Μάρτιος) και την ξηρή (Απρίλιος-Οκτώβριος). Οι μέσες θερμοκρασίες ποικίλλουν από 15° ως 30°C, στα βαθύπεδα και από 11° ως 25°C στα υψίπεδα, ενώ οι μέσες ετήσιες βροχοπτώσεις κυμαίνονται από 500 ως 1.420 χιλιοστόμετρα. Στο νότο επικρατεί συχνά ξηρασία. Τα υγρά βορειοδυτικά υψίπεδα καλύπτονται από πυκνή τροπική βλάστηση, τα ξηρότερα εσωτερικά βαθύπεδα από αραιή βλάστηση σαβάννας, ενώ στις ακτές και κυρίως στο Δέλτα του Ζαμβέζη αφθονούν οι κοκοφοίνικες και τα μανγκρόβια. Ο πλούσιος ζωικός κόσμος της χώρας περιλαμβάνει ζέβρες, βουβάλια, ρινόκερους, ελέφαντες, καμηλοπαρδάλεις, λιοντάρια, ύαινες και κροκοδείλους (στα ποτάμια). Προστατεύονται σε διάφορα εθνικά πάρκα, από τα οποία το Γκορονγκόσα είναι από τα πιο ενδιαφέροντα του νότιου τμήματος της αφρικανικής ηπείρου.
[Επεξεργασία] Οι κάτοικοι
Στη Μοζαμβίκη διατηρούνται υψηλά ποσοστά γεννήσεων και θανάτων που το 2003 έφτασαν το 36,9% και 23,0%, αντίστοίχα. Η φυσική αύξηση (13,9% το 2003) μετριάζεται από τη μεγάλη μετανάστευση. Η πλυθησμιακή πυκνότητα ανέρχεταισε 23,2 κατοίκους ανά τετραγνικό χιλίομετρο. Το σύνολο σχεδόν του πλυθησμού αποτελείται από Αφρικανούς που μιλούν τις γλώσσες Μπαντού. Κύριες εθνολογικές ομάδες βόρεια του Ζαμβέζη είναι οι Μακούα-Λόμβε και οι Γιάο ενώ νότια πολυπλυθέστεροι είναι οι Τσόνγκα. Άλλες ομάδες είναι οι Καράνγκα, οι Σόνα, οι Σουαχίλι, οι Τσόπι και οι Νγκούνι (Ενγκούνι). Οι κάτοικοι στα νότια της χώρας δηλώνουν ρωμαιοκαθολικοί χριστιανοί (36,6%). Στα βόρεια υπάρχουν αρκετοί μουσουλμάνοι (17,8%), ενώ πολλοί δηλώνουν άλλες μορφές χριστιανικής πίστης (30,2%) και οι υπόλοιποι ακολουθούν παραδοσιακές αφρικανικές λατρείες (15,5%). Η Πορτογαλική γλώσσα, αν και επίσημη γλώσσα του κράτους ομιλείται μόνο στις αστικές περιοχές.
[Επεξεργασία] Η οικονομία
Η Μοζαμβίκη μια αναπτυσσόμενη οικονομία η οποία βασίζεται κατά κύριο λόγο στη γεωργία, στο εμπόριο και στην ελαφρά βιομηχανία. Το 2003, το ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕΠ) έφτανε τα 3.900.000.000 δολλάρια ΗΠΑ και το κατά κεφαλήν εισόδημα, που διαχρωνικά μειώνεται λόγω της μεγάλης αύξησης του πληθυσμού, τα 210 δολλάρια ΗΠΑ. Η γεωργία συνεισφέρει το 1/5 του ΑΕΠ και απασχολεί τα 3/5 του εργατικού δυναμικού. Παράγονται καλαμπόκι, ινδικές καρύδες,φιστίκια, βαμβάκι, και ζάχαρη. Η διάδοση της μύγας τσε-τσε αποτελεί εμπόδιο στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Εξάγεται στρογγυλή ξυλεία, κυρίως στη Νότια Αφρική. Η Μοζαμβίκη διαθέτει μεγάλο ορυκτό πλούτο, όπως π.χ. γαιάνθράκα, σιδηρομετάλλευμα, τανταλίτη (τα μεγαλύερα αποθέματα στον κόσμο), φυσικό αέριο, μαγγάνιο, ουράνιο, διαμάντια, και αμίαντο, όμως μικρό μέρος του βρίσκεται υπό εκμετάλλευση. Η μεταποίηση συνεισφέρει το 1/10 του ΑΕΠ και περιορίζεται στην επεξεργασία των τοπικών πρώτων υλών. Ηλεκτρισμός παράγεται κυρίως στο Φράγμα Καμπόρα Μπάσα. Η χώρα συνδέεται σιδηροδρομικώς με τη Νότια Αφρική, τη Σουαζιλάνδη, τη Ζιμπάμπουε, και το Μαλάουι. Το εμπορικό ισοζύγιό της είναι χρόνια ελλειματικό. Κύριοι εμπορικοί της έταιροι είναι η Νότια Αφρική, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ζιμπάμπουε.
[Επεξεργασία] Διοίκηση και κοινωνικές συνθήκες
Η Μοζαμβίκη ήταν μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μια μονοκομματική δημοκρατία. Όλες οι εξουσίες βρίσκονταν στα χέρια του FRELIMO (Frente de Libertação de Moçambique)("Μέτωπο Απελευθέρωσης της Μοζαμβίκης"). Ωστόσο, το Νοέμβριο του 1990 ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα που καθιέρωνε την πολυκομματική δημοκρατία. Το νέο Συνταγμα όρισε ως ανότατο όριο παρουσίας του στο αξίωμά του τις τρεις διαδοχικές πενταετείς θητείες και εισήγαγε τον θεσμό του Κοινοβουλίου, με περιορισμένο δικαίωμα βέτο επί των αποφάσεων του προέδρου. Αν και ανεπαρκείς, οι ιατρικές υπηρεσίες βελτιώνονται και παρέχονται δωρεάν από το κράτος. Η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει εκστρατεία καταπολέμησης των λοιμωδών νόσων. Κυριότερες ασθένειες είναι η ελονοσία, η φυματίωση, η δυσεντερία, η ιλαρά, η πνευμονία, η ηπατίτιδα και το AIDS. Το προσδόκιμο ζωής φτάνει (2003) τα 38 χρόνια και η βρεφική θνησιμότητα το 138%. Η εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν και είναι υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας 6 ως 14 ετών. Λειτουργούν τετραετή πρωτοβάθμια και επταετή δευτεροβάθμια σχολεία, αλλά η παρακολούθηση σε αυτά είναι πολύ χαμηλή, με αποτέλεσμα ο αναλφαβητισμός να υπερβαίνει το 55%. Ανώτατη εκπαίδευση παρέχει το Πανεπιστήμιο Εντουάρτου Μοντλάνε, στο Μαπούτο.
[Επεξεργασία] Πολιτισική ζωή
Το κράτος προσπαθεί να διατηρήσει ζωντανά τα παραδοσιακά του ήθη και έθιμα, ενισχύοντάς τα συστηματικά. Τα διάφορα πολιτιστικά κέντρα συγκεντρώνουν υλικό για την ντόπια λογοτεχνία, μουσική, χειροτεχνία και μυθολογία.
[Επεξεργασία] Ιστορία
Οι πρώτοι κάτοικοι της Μοζαμβίκης ήταν πιθανώς συγγενής με το λαό των Σαν (Βουσμάνοι). Λαοί που μιλούσαν γλώσσα Μπαντού εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μεταξύ 1ου και 4ου αιώνα. Άραβες έμποροι, αρχίζοντας από τον 8ος αιώνα, ίδρυσαν αποικίες που εξελίχθηκαν σε ανεξάρτητες πόλεις-κράτη. Το μεγαλύερο μέρος της παράκτιας χώρας συνδέθηκε μ'αυτές πολιτικά και εμπορικά κατά την περίοδο μεταξύ 11ου και 15ου αίωνα. Το βασίλειο των Μουένε Ματάπα, λαού της ομάδας των Μαράβ, ήλεγχε το μεγαλύερο μέρος της Κοιλάδας του Ζαμβέζη, όταν ο Βάσκο ντα Γκάμα αποβιβάστηκε στη Μοζαμβίκη το 1498. Το 1507 οι Πορτογάλοι είχαν ήδη καταλάβει την περιοχή. Το 1531 ίδρυσαν δύο εμπορικές αποικίες στο εσωτερικό της χώρας και το 1544 ίδρυσαν ένα σταθμό στην ακτή του ποταμού Κελιμάνε. Οι Μουένε Ματάπα αναγνώρισαν την πορτογαλική κυριαρχία το 1629 και ο πρώτος αποικιακός κυβερνήτης των Πορτογάλων διορίστηκε το 1752.
Αυτό το άρθρο γεωγραφίας χρειάζεται επέκταση. Βοηθήστε τη Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το!
Αγκόλα | Αίγυπτος | Αιθιοπία | Ακτή Ελεφαντοστού | Αλγερία | Γκάμπια | Γκαμπόν | Γκάνα | Γουινέα | Γουινέα-Μπισσάου | Δυτική Σαχάρα1 | Ερυθραία | Ζάμπια | Ζιμπάμπουε| Ισημερινή Γουινέα | Καμερούν | Κεντροαφρικανική Δημοκρατία | Κένυα | Κομόρες | Δημοκρατία του Κονγκό | Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό | Λεσότο | Λιβερία | Λιβύη | Μαδαγασκάρη | Μαλάουι | Μάλι | Μαρόκο | Μαυρίκιος | Μαυριτανία | Μοζαμβίκη | Μπενίν | Μποτσουάνα | Μπουρκίνα Φάσο | Μπουρούντι | Ναμίμπια | Νίγηρας | Νιγηρία | Νότια Αφρική | Ουγκάντα | Πράσινο Ακρωτήριο | Ρουάντα | Σάο Τομέ και Πρίνσιπε | Σενεγάλη | Σεϋχέλλες | Σιέρρα Λεόνε | Σομαλία | Σουαζιλάνδη | Σουδάν | Τανζανία | Τζιμπουτί | Τόγκο | Τσαντ | Τυνησία
1.Αναγνωρίζεται από 46 χώρες
Εξαρτημένα Εδάφη
Νήσος Αγίας Ελένης | Θεούτα | Κανάριες Νήσοι | Μαγιότ | Μελίγια | Πουντλάνδη | Ρεϊνιόν | Σοκότρα | Σομαλιλάνδη