Γκέριτ Τόμας Ρίτβελντ
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Γκέριτ Τόμας Ρίτβελντ (Gerrit Thomas Rietveld, 24 Ιουνίου 1888 - 26 Ιουνίου 1964) Ήταν Ολλανδός σχεδιαστής, αρχιτέκτονας και κατασκευαστής γραφείων.
[Επεξεργασία] Βιογραφία
Ο Ρίτβελντ γεννήθηκε στην Ουτρέχτη και ηταν Ολλανδός σχεδιαστής, αρχιτέκτονας και κατασκευαστής γραφείων. Πιο αναλυτικά, μέχρι και πριν το 1911, ο Ρίτβελντ εργάστηκε στο ξυλουργικό εργοστάσιο του πατέρα του. Επίσης για κάποια περίοδο της ζωής του εργάστηκε ως μαθητευόμενος σε ένα εργαστήριο κοσμημάτων, ως σχεδιαστής κοσμήματος στο στούντιο του J. Begeer (1906-1911).
Το 1911 στην Ουτρέχτη ίδρυσε τη δική του εταιρεία κατασκευής επίπλων - γραφείων, την οποία και διατήρησε για οκτώ έτη. Σε αυτήν την ίδια περίοδο, σπούδαζε μέσω ενός προγράμματος σπουδών με νυχτερινό ωράριο αρχιτεκτονική και σχέδιο, ενώ ταυτόχρονα συνεργαζόταν αλλά και εκπαιδευόταν από τον αρχιτέκτονα J. Klaarhamer. Ο Ρίτβελντ, μέσω των σπουδών του εξοικειώθηκε με διάφορους ιδρυτές του κινήματος de Stijl, έτσι έγινε και ο ίδιος μέλος της ομάδας de Stijl περίπου το 1919 ,αφότου όμως πρώτα το προηγούμενο έτος (1918) είχε δημιουργήσει την «κόκκινη και μπλε» καρέκλα και παρουσιάσει σε περιοδικό κερδίζοντας τις εντυπώσεις ως μια από τις εικόνες του νέου στιλ εσωτερικών χώρων. Ήταν το πρώτο αντικείμενο που παράχθηκε για να εκθέσει τις καλλιτεχνικές αρχές του de Stijl, αλλά και που σημείωσε μια ριζική αλλαγή στην αρχιτεκτονική θεωρία και στο σχέδιο επίπλων. Σήμερα είναι στη συλλογή του μουσείου της μοντέρνας τέχνης.
Ωστόσο θεωρείται ως το πλέον πιθανότερο ότι ο αμερικανός αρχιτέκτονας Frank Lloyd Wright που συνέταξε μια «ομάδα» για να αντιγράψει – σχεδιάσει από φωτογραφίες έπιπλα του Ολλανδού αρχιτέκτονα Robert van't Hoff για έναν πελάτη, έφερε τον Ρίτβελντ, που ήταν και αυτός στην «ομάδα» αυτή, σε επαφή με το κίνημα του de Stijl. Ενημερωτικά, το κίνημα του De Stijl, που ιδρύθηκε το 1917, έτεινε να μεταφράσει και να συνθέσει σε μορφή ιδεολογίας το ζήτημα της δυναμικής διακοπής και αποσύνθεσης που ήταν ήδη εκφρασμένο από τους κυβιστές ζωγράφους, πιο γενικά το κίνημα του De Stijl υποστήριζε την «καθαρή» καλλιτεχνική έκφραση που βασίστηκε στην αλληλεξάρτηση των ορθογωνίων των αρχικών χρωμάτων. Η σταδιοδρομία του Ρίτβελντ ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας άρχισε το 1919. Γενικά όμως καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 ο Ρίτβελντ λειτούργησε εντός της κοινότητας των πρωτοποριακών καλλιτεχνών όπως η EL Lissitzky και o Πιέ Μοντριάν. Συνέχισε να εμπνέεται καλλιτεχνικά από τις δουλειές των Τσαρλς Μάκιντος και Frank Lloyd Wright, αλλά άρχισε να κινείται πέρα από τις παραδοσιακές μορφές σε μια εξερεύνηση περισσότερο αφηρημένων μορφών. Τα ασυνήθιστα σχέδια επίπλων του οδήγησαν σε διάφορες παραγγελίες για κατοικίες που σχεδίαζε πάντα σε ένα νεοπλασματικό ύφος. Τα σχέδια χρησιμοποίησαν την ελεύθερη και μεταβλητή χρήση του χώρου και παρουσίασαν βαθιά κατανόηση των δυναμικών χωρικών ιδεών. Προς το τέλος της δεκαετίας του '20 η αρχιτεκτονική των Κάτω Χωρών εστίαζε στην ιδέα «του dematerialization». Αυτή η ιδέα επηρέασε την κατασκευή μιας σειράς ομοιόμορφων σπιτιών ενωμένων μεταξύ τους με την οποία ενεπλάκη και ο Ρίτβελντ. Το 1924 σχεδίασε το σπίτι Schröder για τον Truus schröder-Schräder, με τον οποίο και συνεργάστηκε. Το σπίτι βρίσκεται στην Ουτρέχτη, και παρόλο που βασίζεται σε γεωμετρικές μορφές, είναι ασύμμετρο. Ο Ρίτβελντ αποσπάστηκε από το κίνημα του «de Stijl» το 1928 και μεταπήδησε στο Nieuwe Zakelijkheid. Το ίδιο έτος εντάχθηκε ως ιδρύον μέλος στο κίνημα CIAM (d'Architecture Moderne Congres Internationaux).Επίσης σχεδίασε την καρέκλα «Ζικ - Ζακ» το 1932 και άρχισε το σχέδιο του μουσείου Van Gogh στο Άμστερνταμ. Με μερικές εξαιρέσεις, η δεκαετία του '30 και η δεκαετία του '40 δεν ήταν ιδιαίτερα παραγωγικές για τον Ρίτβελντ. Μεταξύ 1942 και 1948, ο Ρίτβελντ δίδασκε σε διάφορα ιδρύματα στις Κάτω Χώρες. Το 1963 εκλέχτηκε ως τιμητικό μέλος του συλλόγου van Nederlandse Architecten και το 1964 έλαβε έναν τιμητικό βαθμό από το Technische Hochschule στο Ντελφτ. Ο Ρίτβελντ πειραματίστηκε επίσης στη δεκαετία του '50 με το σωληνοειδές μέταλλο. Κατά τη διάρκεια των ετών, οι περισσότερες δουλειές του εκτέθηκαν στις πρωτοποριακές εκθέσεις που στήθηκαν από το κίνημα του de Stijl, πιο συγκεκριμένα το 1931 στο Werkbund, και το 1954 στην βιενάλε της Βενετίας.
[Επεξεργασία] ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ RIETVELD
Ο Rietveld κάποτε είπε «σκέφτομαι συνεχώς, αυτήν την εξαιρετική ιδέα του ξυπνήματος της συνείδησης.» Έτσι ήρθε η στιγμή να σχεδιάσει την καρέκλα του 20ού αιώνα, δηλαδή την «κόκκινη και μπλε καρέκλα», που από πολλούς θεωρείται ότι άσκησε την μεγαλύτερη επιρροή στο χώρο του design, γεγονός που έκανε και τον ίδιο τον Rietveld να εκπλαγεί. Το έργο, κατά γενική ομολογία, σταθμός του Rietveld δημιουργήθηκε το 1917 προς 1918, πριν δηλαδή ακόμη ολοκληρώσει τις σπουδές του ως αρχιτέκτονας. ο Rietveld αισθάνθηκε ότι μια καρέκλα δεν θα πρέπει αυτός που την χρησιμοποιεί να αποσύρεται κατά κάποιο τρόπο από τον κόσμο ή να βυθίζεται στις σκέψεις του. Σχετικά με αυτό το ζήτημα συνήθιζε να λέει:«Πρέπει να θυμόμαστε ότι και το «κάθομαι» είναι και αυτό ένα ρήμα .»Προφανώς θέλοντας να επισημάνει την ενεργητικότητα ακόμα και αυτής της πράξης.«Τι αισθανόμαστε όταν καθόμαστε στην αγαπημένη μας καρέκλα; Μας αρέσει επειδή μας στηρίζει ή επειδή μας παρηγορεί; Είμαστε σε κατάσταση εγρήγορσης ή υπνηλίας;» Στο βιβλίο του o Paul Overy για το de Stijl, αναφέρεται στον Rietveld και γράφει: Μια από τις λειτουργίες των καρεκλών του Rietveld, με τα σκληρά καθίσματα και τις σκληρές πλάτες τους, είναι να εστιάσει στις αισθήσεις μας, με σκοπό να μας καταστήσει άγρυπνους και σε εγρήγορση. Σαν τέχνη, απαντά σε μεγάλο ερώτημα στη ζωή κάθε προσώπου: πώς μπορούμε να έχουμε και την ενέργεια και την ανάπαυση αμέσως και ταυτόχρονα; Ο Eli Siegel, μεγάλος αμερικανός ποιητής και κριτικός, στο έργο του «αισθητικός ρεαλισμός», ρωτά στα «δεκαπέντε ερωτήματα του» το 1955: «Είναι ομορφιά κάνοντας ένα από τα αντίθετα;». Και, στο βιβλίο του «σχόλιο στη σχέση της ζωής με τα δεκαπέντε αντίθετα» του 1964, έγραψε: Τα αντίθετα για τα οποία ως ζωντανά όντα ίσως ενδιαφερόμαστε περισσότερο, είναι ηρεμία και ενθουσιασμός, ή η ανάπαυση και η έξαψη. Η ηρεμία ή η ανάπαυση είναι από μόνα τους πλήξη και αχρηστία. Από την άλλη ο ενθουσιασμός και η έξαψη είναι πάλι από μόνα τους αβεβαιότητα, αναποφασιστικότητα. Η ηρεμία και ο ενθουσιασμός είναι παντού σε όλη την τέχνη. Όταν συνυπάρχουν σε ένα πρόσωπο, εκείνο το πρόσωπο είναι ευτυχισμένο . Ο Ρίτβελντ δεν ενδιαφέρθηκε για τις συμβατικές ιδέες της άνεσης (η πολυθρόνα του 19ου αιώνα που σας χαλαρώνει τόσο πολύ μέχρι που χύνετε το καφέ σας ή πέφτετε κοιμισμένοι ενώ διαβάζατε το βιβλίο σας). Επιθυμούσε να κρατά τον καθήμενο φυσικά και διανοητικά «τονωμένο». Ωστόσο υπάρχει μια κριτική για αυτήν την καρέκλα όσον αφορά το πώς οι άνθρωποι βλέπουνε το θέμα της άνεσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται η άνετη καρέκλα είναι αυτή στην οποία κάποιος μπορεί να βυθιστεί, μία που θα καταπιεί τον καθήμενο με τα αναπαυτικά της μπράτσα. Στην «κόκκινη και μπλε» καρέκλα αντί να κλίνει κάποιος προς τα πίσω σε ένα μαξιλάρι, κλίνει σε ένα φωτεινό κόκκινο ορθογώνιο και κάθεται σε ένα μπλε ορθογώνιο. Τα μαύρα μπράτσα και πόδια της πολυθρόνας εξαφανίζονται οπτικά σε ένα σκοτεινό-μαύρο φόντο , και τα κόκκινα και μπλε ορθογώνια φαίνονται σχεδόν σαν να αιωρούνται στο διάστημα. Η σημαντική του δουλειά ήταν αυτή η πολυθρόνα που επειδή φαινόταν διαλυμένη εις τα εξ ων συνετέθη, δηλαδή ,επίπεδα και γωνίες, αλλά και επειδή ήταν βαμμένη σε μαύρο και στα πρωταρχικά χρώματα κατάφερε έτσι να τονίσει τα χωρικά σύνορα. Ο Rietveld έγραψε ότι ο στόχος του ήταν ότι η «εργασία πρέπει στο σύνολο να είναι σε θέση να σταθεί ελεύθερα και λαμπρά στα δύο πόδια της, και η μορφή πρέπει να θριαμβεύσει πέρα από το υλικό.» Βεβαίως, η αραιά γεωμετρική μορφή και το ακριβές χρώμα σχεδίου εξυψώνουν την απλή δομή κοντραπλακέ. Η καρέκλα, που επανεκδίδεται αργότερα από τον οίκο Cassina, που σημειωτέον αγόρασε όλα τα σχέδια του Rietveld, παραμένει ως αντιπροσώπευση και του προσωπικού του ύφους και αυτό του λογικού μοντερνισμού συνολικά. Ο Ρίτβελντ, ο Mondrian και γενικά οι καλλιτέχνες του κινήματος de Stijl εργάστηκαν με βάση την αρχή του ότι όλη η τέχνη πρέπει να έχει τη «δυναμική ισορροπία.». «Η ευτυχία,» ο κ. Siegel είπε, «είναι δυναμική ηρεμία.» «Και η δυναμική ηρεμία είναι τι αισθάνομαι όταν κοιτάζω αυτήν την κόκκινη και μπλε καρέκλα!» Οι άλλες εργασίες του από την ίδια περίοδο περιλαμβάνουν έναν μπουφέ του 1919, που σχεδιάζεται επίσης ως σκελετός απαλλαγμένος του συνηθισμένου περιβλήματος που τράβηξε το αντικείμενο μαζί, και έναν ,συχνά μιμούμενο ως πρότυπο, κρεμαστό λαμπτήρα του 1920 φτιαγμένο από τέσσερα σωληνοειδή φώτα που μοιάζουν με φωτεινά κινητά αντικείμενα. Το 1924 σχεδίασε το σπίτι Schröder για τον Truus schröder-Schräder, με τον οποίο και συνεργάστηκε. Η εταιρεία Metz & Co του Άμστερνταμ το 1927 του αναθέτουν το «σκαμνί Beugel» φτιαγμένο από φορμαρισμένο κοντραπλακέ, και εν τέλει το σχεδιάζει για μαζική παραγωγή, το 1930. Το 1934 λάνσαραν μια «νέα δύναμη» - καρέκλα που φτιάχτηκε από ακατέργαστο υλικό συσκευασίας - (δηλαδή ξύλο με το οποίο φτιάχνονται τα καφάσια), εδώ ο Ρίτβελντ σχεδίασε αυτή τη καρέκλα για συναρμολόγηση στο σπίτι. Αυτές οι καρέκλες, επειδή επικρίθηκαν εντόνως για την ατελή αισθητική τους, δημιούργησαν την εξής παρατήρηση από τον Rietveld : «ένα κομμάτι των επίπλων φτιαγμένο από άριστης ποιότητας ξύλο και που κατασκευάζεται εντελώς σύμφωνα με τις παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής μεταφέρεται σε καφάσι για να αποφύγει τη ζημία… κανένας ποτέ δεν έχει εξακριβώσει ότι ένα τέτοιο στήθος ενσωματώνει μια πρόχειρη, ιδιαίτερα σκόπιμη μέθοδος ξυλουργικής… πρέπει επομένως να υπάρξει επιτέλους κάποιος που επιλέγει το καφάσι παρά το κομμάτι των επίπλων.» Από αυτήν την φιλοσοφία βέβαια δεν «πιάστηκε» ποτέ κανείς , εξάλλου και τα κομμάτια του Rietveld συνάντησαν μια περιορισμένη αγορά. Η καρέκλα «Zig -Zag» του 1934 αλλά και ο γωνιακός πρόδρομος της δηλαδή η καρέκλα «S» Panton, περιγράφτηκαν από τον ίδιο ως «αστείο του σχεδιαστή» καθώς οι «υποστηριχτές» της «Zig-Zag» φάνηκαν ευθύς εξ’αρχής σχεδόν ανύπαρκτοι. Μια πρώτη προσπάθεια σε ένα αρχιτεκτονικό προσχέδιο , η καρέκλα ήταν σε μορφή «Ζ» με μια πλάτη πολύ δυνατά συνδεδεμένη χάρη στις ισχυρές συναρμολογήσεις-ενώσεις και στις σφήνες στις γωνίες. Η Metz & Co. παρήγαγε αρχικά το κομμάτι αυτό μαζί με ένα τραπεζάκι και κάποιες διαφορετικές εκδόσεις αυτής της καρέκλας συμπεριλάμβαναν μία ψηλή παιδική καρέκλα. Όταν η ιταλική εταιρία Cassina εκδήλωσε την επιθυμία να έχει μερικά από τα έργα του Ρίτβελντ στον ιστορικό κατάλογό της, η οικογένεια Rietveld αμέσως προσέφερε την υποστήριξή της, και έτσι, το 1972, χορηγήθηκαν στην Cassina τα αποκλειστικά παγκόσμια δικαιώματα στα προϊόντα και τα έπιπλα αγοράς και άλλα αντικείμενα που σχεδιάστηκαν από G. T. Rietveld. Ο Ρίτβελντ πέθανε στην Ουτρέχτη το 1964.