Ιστορία του Ελληνικού θεάτρου στην Αμερική
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
[Επεξεργασία] Η ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου στην Αμερική
Σε τετρασέλιδο άρθρο του στην εφημερίδα «Καθημερινή» «Επτά Ημέρες» (Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 2003) με τίτλο «ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ» ο Αδαμάντιος Λεμός περιγράφει την ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου στην Αμερική στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Δηλαδή από την άφιξη των πρώτων μεταναστών αμέσως μετά την εθνεγερσία του 1821, όπου το 1903 ανακαλύπτεται και ο πρώτος μετανάστης ερασιτέχνης ηθοποιός, στο Σικάγο, κάποιος Δημήτρης Μανουσόπουλος. Την ίδια χρονιά, το 1903 φθάνει στην Αμερική ο μεγάλος πρωταγωνιστής του ελληνικού Θεάτρου, ο Διονύσης Ταβουλάρης, με σκοπό την σύσταση Ελληνικού Θεάτρου, ένα όνειρο που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Το Μάρτιο του 1909 φθάνει στην Αμερική ένας άλλος κορυφαίος της Ελληνικής σκηνής ο Νικόλαος Λεκατσάς. Επιχειρεί εκτεταμένη περιοδεία: Μασαχουσέτη, Φιλαδέλφεια, Πίτσμπουργκ, Καλιφόρνια, Σαν Φραντζίσκο. Το 1920 χάνονται τα ίχνη του. Κάποιοι ομογενής τον ανακαλύπτουν στη Φιλαδέλφεια τρία χρόνια αργότερα άρρωστο και εξαντλημένο. Ένας άλλος ονομαστός πρωταγωνιστής του Ελληνικού θεάτρου μεταφέρει κι’ αυτός την τέχνη του Διονύσου στους ομογενείς της Αμερικής, την εποχή που ο Λεκατσάς κηδεύεται με έρανο στη Φιλαδέλφεια. Είναι ο Ευτύχιος Βονασέρας. Διαπνέεται από το ίδιο όραμα των Ταβουλάρη και Λεκατσά. Δηλαδή τη δημιουργία μόνιμου εθνικού θεατρικού σχήματος στην Αμερική. Ξεκινάει με την δημιουργία δραματικής σχολής. Οι παραστάσεις συνεχίσθηκαν με ρεπερτόριο υψηλών απαιτήσεων (Ύψεν, Σαίξπηρ, Χάουπτμαν, Σούντερμαν, κτλ). Οι προσπάθειές του Βονασέρα να δημιουργηθεί σταθερή και μόνιμη θεατρική σκηνή στο περιβάλλον των ομογενών συνεχίστηκαν για πέντε χρόνια, όμως τα ίχνη του Βονασέρα χάνονται μετά το 1927, όπου εντοπίστηκε το άψυχο σώμα του στο νεκροτομείο της Νέας Υόρκης το 1928 ανάμεσα σε αζήτητους άπορους νεκρούς.
Βεβαίως υπήρξαν και πολλά τοπικά σχήματα ερασιτεχνών, που οργάνωναν κατά καιρούς θεατρικές παραστάσεις στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στην Βοστόνη. Αίφνης το 1906 εντοπίζετε στη «Νέα Υόρκη ένας ερασιτεχνικός θίασος με ηγέτη –συγγραφέα και ηθοποιό κάποιον Διαμαντίδη, που εμφανίστηκε στο Webster Hall theater με το έργο «Η άλωση του Μεσολογγίου». Ένα γραφικό ζαχαροπλάστη που κυκλοφορούσε με φουστανέλα, διαθέτει βροντερή φωνή και απήγγειλε παινέματα στα ελληνικά καφενεία της οδού Μαντισον.
Το 1907 καταγράφεται μια ακόμα απόπειρα ερασιτεχνών στο Σικάγο όπου παρουσιάζει τον Αγαπητικό της Βοσκοπούλας, και η προσπάθεια συνεχίστηκε με έργα πατριωτικά. Όμως ο αρχαιότερος και μονιμότερος θεατρικός όμιλος ήταν «Ο Δραματικός Θίασος Σοφοκλής» που ίδρυσε στην Νέα Υόρκη το 1907 ο Γεώργιος Βορβής με πρωταγωνίστρια την σύζυγο του.
Ο Βοργής ήταν επιχειρηματίας εστιατορίου έγινε θιασάρχης και κατόρθωσε να διατηρήσει για αρκετά χρόνια τον θιάσου του ανεβάζοντας στη Νέα Υόρκη και στις γύρω πόλεις την «Γκώλφο» την «Έσμέ την Τουρκοπούλα» το πατριωτικό έργο «Αλέξανδρος Υψηλάντης» και πολλά άλλα έργα.
Για την δεκαετία 1907 -1917 «οφείλομε να αναφέρουμε τον Νικόλαον Ματσουκα, όστις επί τινα καιρό διηύθυνε το υπ’ αυτού ιδρυθέν «Arbe theater” Καθώς και κάποιον Πέτρο Κοτοπούλη, που σχημάτισε κι’ αυτός θίασο και για αρκετό καιρό έπαιζε τα έργα: «Γενοβέφα», «Γκόλφω», «Κασσιανή» και «Οθέλο».
Από το 1927 και μετά εμφανίζονται δύο θίασοι. Ο πρώτος (1927) είναι του Αριστείδη Παρίση, ενώ στον δεύτερο (1928) ηγείται η Βρισηίδα Παντοπούλου και την ίδια εποχή καταφθάνει στη Νέα Υόρκη η Αθηναία σουμπρέτα Λολότα Ιωαννίδου και αμέσως συγκροτεί Θίασο.
Θα πρέπει όμως να εξηγηθεί ότι ανάμεσα στους θιάσους γίνονται ανακατατάξεις. Ορισμένοι ηθοποιοί φεύγουν από τον ένα θίασο και πάνε στον άλλο, ενώ μερικοί δημιουργούν δικά τους σχήματα. Αναφέρω την περίπτωση του Θιεόδωρου Ποφάντη – μέλος του θιάσου Βρισήϊδας Παντοπούλου Γιάννη Θύμιο, την Αννα και τον Νίκο Παρση, τον Νίκο Ζαμπουκαγιά και μαζί με άλλους που έχουν αποσπασθεί από τα υπάρχοντα συγκροτήματα σχηματίζει δικό του θίασο, με την επωνυμία «Αθηναϊκή Οπερέτα»
Το 1929 καταφθάνει ένας ακόμα πολυπρόσωπος θίασος από την Αθήνα με θιασάρχη τον Μίκη Ιακωβίδη, η «Εθνική ελληνική σκηνή». Σε αυτόν συμμετέχουν οι Σπύρος και Λέλα Πατρικίου, Πέρσα Βλάχου, Ειρήνη Βασιλάκη, Χαρίκλεια Τρίχα, Άγγελος Κύρου, ο βαθύφωνος Τρύφων Κατσώνης, Αλέκος Αναστασιάδης, Γιώργος Καρέζος κ.α. οι παραστάσεις του δόθηκαν σε κεντρικό Θέατρο του Μπρόντουέι με ποικίλο δραματολόγιο. Οπερέτες επιθεωρήσεις και μαζί ελληνικά και ξένα δράματα και κωμωδίες.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση κάποιων ηθοποιών που επιλέγουν τη μόνιμη εγκατάσταση, αποκτούν την αμερικανική υπηκοότητα όπως συνέβη με τους Γεράσιμο Κουρούκλη, Γιάννη και Κατίνα Θύμιου, τον Κώστα Καζή, τον Μανώλη Διαμαντή και τον Νίκο Ζαμπουκαγιά, οι οποίοι μαζί με τους Ηρώ Κιβεριο, Σωκράτη Σκιαδά, Άρη Μαλιαγρό ιδρύουν τοπικό θίασο με διευθυντή τον Ορφέα Καραβία. Αυτούς τους εξ Ελλάδος ηθοποιούς και άλλους πολλούς που έχουν μεταναστεύσει στην Αμερική τους συναντάμε αργότερα σε διάφορες πολιτείες της Αμερικής να οργανώνουν κατά καιρούς και για πολλά χρόνια θεατρικές παραστάσεις. Διατηρώντας έτσι –έστω και με αναλαμπές– το ελληνικό θέατρο στην αμερικανική ήπειρο.
Ένας «ντόπιος» θίασος Το 1936 δημιουργείται ένας "ντόπιος" θίασος με ηθοποιούς που είχαν εγκατασταθεί μόνιμα στην Αμερική και με επικεφαλής τους Γεράσιμο Κουρούκλη, Γιάννη και Κατίνα Θύμιου, Κώστα και Έλενα Καζή, Δημητρη Λυγίζο,Φωφώ Λούκα, Γκούλα Γιουζέπε, Φώτη Αργυρόπουλο, Μαρία Ποφάντη, Νίκο Μπατζή, Κώστα και Αριάδνη Ζαμπουκαγιά. Ο θίασος αυτός θα συνεχίσει να δίνει κατά καιρούς παραστάσεις –γιατί τα περισσότερα, αν όχι όλα τα μέλη του ασκούσανε και άλλα επαγγέλματα για βιοπορισμό έως το 1939.
Το 1939 φθάνει στην Αμερική η Αλίκη θεοδωρίδου, κόρη της Κυβέλης και με τη βοήθεια ντόπιών ηθοποιών κάνει την πρώτη της παρουσίαση στην Νέα Υόρκη, με το «Κουρέλι» του Νικοντέμι και μάλιστα στα ελληνικά. Αφού έγινε και εκείνη μόνιμη κάτοικος Αμερικής με την συνεργασία και συμπαράσταση του συζύγου της Πολ Νόρ σχηματίζει κατά καιρούς θεατρικά σχήματα με Αμερικανούς και ελληνοαμερικάνους ηθοποιούς, παρουσιάζοντας έργα αποκλειστικά στην αγγλική γλώσσα, απευθυνόμενη στο ξενόγλωσσο αμερικανικό κοινό.
Και φθάνουμε στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όπου οι αρκετοί πλέον μόνιμα εγκατεστημένοι Έλληνες ηθοποιοί στην Αμερική θα σχηματίσουν θεατρικά συγκροτήματα συμμετέχοντες αφιλοκερδώς σε φιλανθρωπικές παραστάσεις με πατριωτικά έργα και πολεμικές επιθεωρήσεις.
Στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου και έως τις μέρες μας θα συνεχίσουν να επισκέπτονται την Αμερική, εκτός από το «Εθνικό Θέατρο» πολλοί θίασοι. Παράλληλα, οι τοπικές θεματικές προσπάθειες θα συνεχίζουν και αυτές να δραστηριοποιούνται, οργανώνοντας αραιά και που παραστάσεις κυρίως στην Νέα Υόρκη και Σικάγο.
[Επεξεργασία] Μόνιμο τακτικό ελληνικό θέατρο στη Νέα Υόρκη 1957-1967
Σε απόσπασμα της μεγάλης εγκυκλοπαίδειας της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Σπ. Πάτση) τόμος ΧΙ- σελίδα 50. Με τίτλο « Μόνιμο τακτικό Ελληνικό Θέατρο στην Αμερική» - καταχωρημένο στο τόμο «Ομογενειακή διανόηση Αμερικής». Διαβάζουμε «… το 1957 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αμερική ο σπουδαιότερος Ιεραπόστολος και πολυσύνθετος καλλιτέχνης του Θεάτρου Αδαμάντιος Λεμός. Ο Λεμός έχει καταφέρει ότι δεν μπόρεσαν να κάμουν όλοι συλληβδην οι προηγούμενοι, γιατί επέμεινε με φανατισμό πρωτοφανή, παρά τις φοβερές αντεξότητες που συνάντησε και συναντά ως σήμερα. Γι’ αυτό μπόρεσε και έπλασε ένα έστω μικρό θεατρόφιλο κοινό. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος άθλος που θα μπορούσε να φιλοδοξήσει ένας Έλληνας ηθοποιός – να ξυπνήσει το «λανθάνον» θεατρικό ενδιαφέρον στους Έλληνες της ξενιτιάς . Ο Λεμός ανέβασε δεκάδες έργα νεοελλήνων συγγραφέων σε εκατοντάδες παραστάσεις. Για να το πετύχει αυτό, μετήλθε με αφάνταστο ενθουσιασμό όλες τις ειδικότητες που απαιτεί ένα θέατρο. Έγινε μαραγκός, ηλεκτρολόγος, μηχανικός, φροντιστής, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, προπομπός κτλ.
[Επεξεργασία] 1963 Η ίδρυση του οργανισμού Ελληνικού θεάτρου Αμερικής από τον Αδαμάντιο Λεμό
8 Οκτωβρίου 1963 Σημαντική ημερομηνία. Πραγματοποιήθηκε η ιστορική τελετή ίδρυσης του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» (The Hellenic Theater Foundation of America), Η ίδρυση του «ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ» (Hellenic Τheater Foundation of America Inc.) και η επίσημη τελετή της εγκαθιδρύσεώς του στο ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης ως σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με ομιλίες και δεξίωση στο Γενικό Ελληνικό Προξενείο στη Νέα Υόρκη. Η πρώτη ουσιαστικά ηθική αναγνώριση από μέρους του ελληνικού κράτους της εξάχρονης πεισματικής προσπάθειας που είχε προηγηθεί. Οικοδεσπότης ο τότε γενικός πρόξενος Βασίλης Βιτσαξής. Προσκαλεσμένοι όλοι οι παράγοντες της ελληνοαμερικανικής κοινωνίας. Πρόεδροι οργανώσεων, προσωπικότητες, ο τότε πρόεδρος των αμερικανικών πανεπιστημίων της Νέας Υόρκης Harry Levy, οι Ελληνοαμερικάνοι πολιτειακοί δικαστές: Π. Σεϊτανίδης, Ν. Κοφινάς και Μ. Μυλωνάς. Ο διευθυντής εκπαιδεύσεως των Ελληνοπαίδων Αμερικής Εμμανουήλ Χατζηεμανουήλ, ο Αρχιεπίσκοπος Β. και Ν. Αμερικής Ιάκωβος, ο οποίος ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρος του Οργανισμού. Καθηγητές πανεπιστημίων, καλλιτέχνες, διανοούμενοι και οι εκπρόσωποι μαζικών μέσων ενημέρωσης (Έλληνες δημοσιογράφοι διαπιστευμένοι στον Ο.Η.Ε και ανταποκριτές αθηναϊκών εφημερίδων. Παράλληλα στη μεγάλη αίθουσα τελετών του προξενείου, όπου έγινε και η δεξίωση, λειτούργησε έκθεση με φωτογραφικό έντυπο υλικό και σκηνογραφικές μακέτες από την εξάχρονη θεατρική δράση του «Lemos Theater» στην Αμερική. Η τελετή μαγνητοσκοπήθηκε και μεταδόθηκε στην Ελλάδα από την Ελληνική Ραδιοφωνία (Ε.Ι.Ρ) και τη «Φωνή της Αμερικής» και βέβαια ο αθηναϊκός και ελληνοαμερικανικός Τύπος χαιρέτησαν το γεγονός σαν μια ιστορική πολιτιστική κατάκτηση για τον απόδημο ελληνισμό και σαν γέφυρα πνευματικής και καλλιτεχνικής επικοινωνίας.
[Επεξεργασία] Η δημιουργία Μόνιμου Ελληνικού θεάτρου στην Αμερική 1957 -1967
Μια ακόμα περίπτωση πρωτοποριακής εξόρμησης του Λεμού είναι η πεισματική επίμονη προσπάθειά του να δημιουργήσει μόνιμο ελληνικό θέατρο στην Αμερική. Πρόκειται για ένα όχι απλώς δύσκολο, αλλά ακατόρθωτο εγχείρημα, ακόμα και αν εξετασθεί ιστορικά, μια και όσοι μεγάλοι του θεάτρου το επιχείρησαν στο παρελθόν απέτυχαν παταγωδώς και οικτρώς. Ας δούμε, για παράδειγμα, την περίπτωση ενός σπουδαίου ηθοποιού της εποχής, του Διονύσιου Ταβουλάρη, που φθάνει στη Νέα Υόρκη το 1903, με το σκοπό να δημιουργήσει πυρήνα μόνιμου ελληνικού θεάτρου, χωρίς όμως αποτέλεσμα, παρά τις προσπάθειές του.
Το Μάρτιο του 1909 φθάνει στην Αμερική με τον ίδιο σκοπό μια άλλη δόξα της ελληνικής σκηνής, ο κορυφαίος ηθοποιός, Νικόλαος Λεκατσάς. Εντυπωσιάζει με τις από σκηνής εμφανίσεις του σε έργα κλασικά. Περιοδεύει σε πόλεις της Μασαχουσέτης, επίσης στη Φιλαδέλφεια, το Πίστσμπουργκ, το Σικάγο, το Σαν Φρανζίσκο. Κάνει διαλέξεις, διακηρύττει του σκοπούς του, όμως δεν βρίσκει υποδοχή από το πλατύ αμύητο, ελληνοαμερικάνικο κοινό. Η προσπάθειές του αποτυγχάνουν και χάνονται τα ίχνη του. Το 1923 τον ανακαλύπτουν σε μια τρώγλη στην Φιλαδέλφεια, έρημο, πάμπτωχο, λησμονημένο. Πεθάνει και κηδεύεται με έρανο. Τραγικό τέλος μιας δόξας της ελληνικής σκηνής.
Κι ακόμα άλλη μια δόξα της ελληνικής σκηνής, ο Ευτύχιος Βονασέρας, που κι αυτός φτάνει στη Νέα Υόρκη το 1922 με τον ίδιο σκοπό, τη σύσταση μόνιμης ελληνικής σκηνής. Για πέντε ολόκληρα χρόνια καταβάλλει προσπάθειες, με σποραδικές παραστάσεις μέχρι το 1927 και μετά χάνονται και αυτού τα ίχνη και τελικά εντοπίζεται το νεκρό του σώμα σ’ ένα ψυγείο ενός νοσοκομείου αζήτητος άγνωστος νεκρός. Η κηδεία του γίνεται επίσης με έρανο ….
Τα παραπάνω αναφέρθηκαν από το γενικό πρόξενο Βασίλη Βιτσαξή κατά την τελετή εγκαθίδρυσης του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» στις 18 Οκτωβρίου 1963 στο γενικό προξενείο της Νέας Υόρκης, θέλοντας έτσι να τονίσει τη σημασία και την σπουδαιότητα αυτού του γεγονότος.
Ίσως κάποιος να ισχυριστεί πως εκείνες οι εποχές ήσαν άγονες και αρνητικές για θεατρική παιδεία και πολιτιστικά ενδιαφέροντα. Όχι. Και στα κατοπινά χρόνια έγιναν ουκ ολίγες απόπειρες εδραίωσης Ελληνικού θεάτρου στην Αμερική. Τόσο από ελλαδίτες ηθοποιούς, που κατά καιρούς έφθαναν στην Αμερική, αλλά και από ντόπια ερασιτεχνικά θεατρικά σχήματα. Οι έρευνες μας πληροφορούν πως γίνονταν κατά καιρούς μόνο παροδικές, ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις, χωρίς συνέχεια. Για την περίπτωση του Λεμού ένα μικρό αποσπάσιμα της μεγάλης εγκυκλοπαίδειας της «Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Χάρη Πάτση (σελίδα 50 τόμος Χ Ι, δίπλα), μας δίδει μια μικρή γεύση των προσπαθειών του Λεμού στα πρώτα έξι χρόνια που προηγήθηκαν (1957-1963) πριν την ίδρυση του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής», που την υπογράφουν 103 διακεκριμένες προσωπικότητες της Αμερικής, ανάμεσά τους και ο προκαθήμενος αρχιεπίσκοπος Β. Ν. Αμερικής κ. Ιάκωβος, ο οποίος ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρος. Για τον ιστορικό και τον ερευνητή το πλήρες χρονικό αυτής της ανεπανάληπτης θεατρικής εποποιίας αναφέρεται σε 192 σελίδες στο ογκώδες βιβλίο του Λεμού «Η Ουτοπία του Θέσπη» (σελίδες 379 έως 571) εκδόσεις Φιλιππότη 1989.
Τον Οκτώβριο 1965 ο «Οργανισμός Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» αποκτά μόνιμη θεατρική στέγη στην κεντρικότερη περιοχή του Manhattan με εικοσαετή σύμβαση, το «Maidman Playhouse» (416 West 42 Street) μεταξύ 6ης και 7ης Λεωφόρου.
Το Maidman Playhouse ήταν ένα από τα καλύτερα off Broadway θέατρα της Νέας Υόρκης από πλευράς πολυτέλειας. Με κεντρική πρόσοψη και μαρκίζα πάνω στο πολυσύχναστο νεοϋορκέζικο δρόμο. Ένα θεατράκι οργανωμένο με όλες τις απαραίτητες λειτουργικές και σκηνικές εγκαταστάσεις. Φουαγιέ, μπαρ, γραφεία, μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων, τα πάντα επιπλωμένα. Άνετα παρασκήνια. Χώροι για τις κατασκευές των σκηνικών, αποθήκη, καμαρίνια, πλήρης φωτιστικός εξοπλισμός της σκηνής, εντυπωσιακή διακόσμηση και οι τοίχοι των χώρων υποδοχής και πλατείας είχαν επένδυση από πράσινο σκούρο βελούδο. Το θεατράκι αυτό ανήκε σ’ έναν μεγιστάνα επιχειρηματία τον κ. Maidman, ιδιοκτήτη πολλών κτιρίων στην περιοχή του Tames Square και πολλών θεάτρων αυτής της κατηγορίας, ο οποίος όταν δημιουργήθηκε ο θεσμός των off Broadway θεάτρων, αγόρασε εγκαταλελειμμένα παλιά κτίσματα σε μια εποχή που η δυτική πλευρά του Manhattan ήταν φοβερά υποβαθμισμένη (δεκαετία 1940-΄50) τα οποία μετέτρεψε σε μικρά θεατράκια των 150, 200ων και 300ων θέσεων! Ένα από αυτά, το καλύτερο, ήταν το «Maidman Playhouse» που έφερε το όνομά του.
Σύμφωνα με πληροφορίες από την Αθήνα, η έγκριση της επιχορήγησης από το Ελληνικό Κράτος ήταν ζήτημα ημερών. Η εισήγηση του αρμόδιου διευθυντή της Διεύθυνσης Θεάτρου του Υπουργείου Παιδείας (το Υπουργείο Πολιτισμού ιδρύθηκε αργότερα επί Χούντας) Γ. Κουρνούτο, είχε εγκριθεί από την προεδρία της κυβέρνησης και δεν έμενε παρά η τελική υπογραφή του υπουργού Οικονομικών. Επειδή τα χρήματα αυτά των 10,000 δολαρίων ετησίως δεν ήταν αρκετά για νέο ξεκίνημα, θεωρήθηκε αναγκαίο να συνάψει ο Οργανισμός ένα τραπεζιτικό δάνειο για άλλα τόσα με εγγυητές τα μέλη του Δ.Σ. του Ε.Ο.Θ.Α. Στο μεταξύ οι εξηγήσεις που δόθηκαν στο μεγάλο επιχειρηματία Maidman ήταν αρκετές για να πειστεί ότι το ενοίκιο των 12,000 δολαρίων το χρόνο καλυπτόταν κατά 80% από την κρατική επιχορήγηση και ήταν χαρακτηριστική η δήλωση που έκανε ο ίδιος τη στιγμή της υπογραφής των συμβολαίων με τούτα τα λόγια: « Θα ’λεγε κανείς πως αυτό το ωραίο θεατράκι φτιάχτηκε αποκλειστικά για σας, αφού εσείς μόνο έχετε το προνόμιο και τη δυνατότητα σαν ξενόγλωσσο θέατρο να εξαιρεθείτε των καταπιεστικών υποχρεώσεων των θεατρικών συνδικάτων και να το λειτουργήσετε ελεύθερα χωρίς καμιά συνδικαλιστική δέσμευση.
[Επεξεργασία] Η 21 Απριλίου 1967 και ο αντίκτυπος της των γεγονότων αυτών στο Ελληνικό θέατρο της Νέας Υόρκης
Τα Σάββατο 22 Απριλίου 1967 ήταν η Βραδιά εορτασμού των δέκα χρόνων συνεχούς λειτουργίας του "Lemos Greek Theater" στην Αμερική. Ο εορτασμός περιλάμβανε: Παράσταση, καλλιτεχνικό πρόγραμμα, ομιλίες και δεξίωση. Προσκαλεσμένοι: οι πρόεδροι των τοπικών σωματίων της οργανωμένης ορογένειας, άνθρωποι της τέχνης των γραμμάτων, της επιστήμης, Έλληνες ομοσπονδιακοί δικαστές, Congressman, ο ύπατος πρόεδρος της «Α.Χ.Ε.Π.Α.» εφοπλιστές, φιλέλληνες Αμερικανοί και βέβαια ο προκαθήμενος Αρχιεπίσκοπος Β. και Ν. Αμερικής κ.κ. Ιάκωβος. Όμως η είδηση της δικτατορίας στην Ελλάδα ανέτρεψε τα πάντα. Ο Έλληνας πρέσβης στην Washington Αλέξανδρος Μάτσας και ο γενικός πρόξενος στην Νέα Υόρκη Βασίλης Βιτσαξής με τηλεγραφήματα τους δήλωναν την αδυναμία προσέλευσής τους «λόγω εκτάκτων γεγονότων…». Ωστόσο όλοι οι ομιλητές εν μέσω εφορίας (σα να μην έτρεχε τίποτα) μίλησαν για το σπουδαίο επίτευγμα, για γέφυρα εθνικής πολιτιστικής επικοινωνίας Αμερικής και Ελλάδος για ηθικές νίκες κτλ. Αντίθετα ο Λεμός σαν τιμώμενος μετά την παραλαβή της τιμητικής πλακέτας από τον πρόεδρο της «Ομοσπονδίας Ελληνικών Σωματείων της μείζονος Νέας Υόρκης» Περικλή Λατζούνη, αναφέρθηκε (σε αντίθεση με όλους τους προηγούμενους ομιλητές) στα τραγικά γεγονότα που διαδραματίζονταν στην Ελλάδα, εξηγώντας πως είναι συγκλονισμένος και μαζί προβληματισμένος για την από εδώ και εμπρός συνέχιση της θεατρικής προσπάθειας, « μια και ο «Οργανισμός Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» είναι οικονομικά εξαρτώμενος κυρίως από την Ελληνική πολιτεία που πρόσφατα τον επιχορήγησε με το ετήσιο συμβολικό ποσόν των 10,000 δολαρίων. Επίσης στηρίζεται στην αμέριστη συμπαράσταση της Αρχιεπισκοπής (και εν μέσω ψιθύρων και ανησυχίες του ακροατηρίου συνέχισε) - «Θυμίζω πως ο σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος ήταν επίτιμος πρόεδρος του «Ο.Ε.Θ.Α.», (Τώρα ο [Αδαμάντιος Λεμός|Λεμός] εξακολουθεί να μιλά γρήγορα δυνατά νευρικά για να αναχαιτίσει τον θόρυβο του έχει αρχίσει στην πλατεία του θεάτρου). «Φυσικά η συνέχιση όλων αυτών των παροχών και συμπαραστάσεων μας υποχρεώνει να αποδεχτούμε ανεπιφύλακτά το πραξικόπημα. Εγώ προσωπικά δηλώνων πως από αυτή την στιγμή δεν θα έχω καμία επαφή με της εδώ εκπροσώπους της χούντας».(εδώ η ομιλία του Λεμού διακόπτετε εν μέσω πανδαιμόνιας αναστάτωσης και αποδοκιμασιών). Ιούλιος 1975. Έχουν περάσει έντεκα ολόκληροι μήνες από την ημέρα που ο Λεμός με μέλη του Δ.Σ. του «Ο.Ε.Θ.Α» συναντήθηκαν με τον πρώτο υπουργό πολιτισμού της μεταπολίτευσης Κωνσταντίνο Τσάτσο στο Γενικό Προξενείο της Νέας Υόρκης (23 Αυγούστου 1974), όπου τους διαβεβαίωσε, αφού παρέλαβε το σχετικό υπόμνημα, ότι ο «Οργανισμός Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» θα ξαναλειτουργήσει οπωσδήποτε και ότι ο Λεμός θα αποκατασταθεί. Όμως ο κ. υπουργός γίνεται πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και οι υποσχέσεις του ξερνιούνται …. Ο Λεμός συνεχίζει τις ενέργειές του στην Αθήνα, με αναφορές, επιστολές, υπομνήματα, τηλεφωνήματα στα υπουργεία Πολιτισμού Προεδρίας Εξωτερικών, υπηρεσία αποδήμου ελληνισμού, χωρίς αποτέλεσμα.
[Επεξεργασία] Απρίλιος – Ιούλιος 1979
Ο Λεμός επιστρέφει στην Αμερική για μια ύστατη προσπάθεια επαναλειτουργίας του Ο.Ε.Θ.Α. συντονίζοντας τις ενέργειές του με τις ελληνοαμερικανικές Οργανώσεις και τον ελληνοαμερικανικό Τύπο, ο οποίος σε συνεχείς αρθογραφίες με τίτλους: «Ο Λεμός επιστρέφει στο Θέατρο της ομογένειας», «Επιτακτική ανάγκη επαναλειτουργίας του Ο.Ε.Θ.Α.», προσπαθεί να προβάλει το αίτημα προς πάσα κατεύθυνση. Παράλληλα οργανώνεται τιμητική δεξίωση για τον Λεμό από το «Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών» στο Γενικό Προξενείο (Παρασκευή 27 Απριλίου 1979) με προσέλευση εκφωνητών ελληνικών ραδιοφωνικών προγραμμάτων και συντακτών εφημερίδων. Στη δεξίωση παρευρίσκονται καλλιτέχνες, διανοούμενοι, εκπρόσωποι διπλωματικών και προξενικών αρχών, ο πρέσβης της Ελλάδος στα Ηνωμένα Έθνη Ν. Καταπόδης, ο γενικός πρόξενος της Ελλάδος στη Νέα Υόρκη Ν. Κουνιώτης, ενώ η «Συνομοσπονδία Ελλήνων Φοιτητών» παίρνει την πρωτοβουλία να οργανώσει σειρά παραστάσεων στη Νέα Υόρκη με το «Ημερολόγιο ενός Τρελού», στην αίθουσα του πολιτιστικού κέντρου της «Χιακής Ομοσπονδίας» από τις 10 έως 20 Μαΐου 1979.
Προηγούμενα το θεατρικό έργο το «Ημερολόγιο ενός Τρελού» παρουσιάσε ο Αδαμάντιος Λεμός στις 4 Μαΐου στη Φιλαδέλφεια, στις 6 Μαΐου στη Βοστόνη και μετά τις παραστάσεις της Νέας Υόρκης, το έργο παίχτηκε στις 2 και 3 Ιουνίου στο Μόντρεαλ, στις 7 και 10 Ιουνίου στο Τορόντο, στις 13,14,15,16,17 Ιουνίου στο Σικάγο, στις 22 και 24 Ιουνίου στο Detroit και 26 Ιουνίου στο Pittsburgh, στις 4 Ιουλίου στην Washington D.C., στις 6 Ιουλίου στη Βαλτιμόρη και στις 8 Ιουλίου στο Cleaveland.