Βέρμαχτ
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Η Βέρμαχτ (γερμ. Deutsche Wehrmacht = γερμανική αμυντική δύναμη) είναι το όνομα των γερμανικών ένοπλων δυνάμεων από τις 16 Μαρτίου 1935 μέχρι τις 20 Αυγούστου 1946. Η Βέρμαχτ εξελίχθηκε με βάση του "νόμου για την οργάνωση των οπλισμένων δυνάμεων" μέσα από την Ράιχσβερ (έτσι ονομάζονταν οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις πριν την άνοδο των ναζί στην εξουσία). Οι Βέρμαχτ αποτελούνταν από τον στρατό ξηράς (Heer), το πολεμικό ναυτικό (Kriegsmarine) και την πολεμική αεροπορία (Luftwaffe).
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ο όρος τότε και σήμερα
Παρόλο που η Βέρμαχτ δημιουργήθηκε το 1935, το όνομα "βέρμαχτ", στην Γερμανία χρησιμοποιούνταν για της ένοπλες γερμανικές δυνάμεις ήδη από της αρχές της Γερμανικής Δημοκρατίας. Μέχρι το 1935, ο όρος "βέρμαχτ" στην γερμανική γλώσσα είχε απλά την σημασία των λέξεων που τον αποτελούν (Wehr = άμυνα, Macht = δύναμη), χρησιμοποιούνταν δηλαδή με την γενική έννοια των αμυντικών δυνάμεων. Έτσι χρησιμοποιούνταν και για τις ένοπλες δυνάμεις άλλων κρατών, όπως πχ ιταλική ή αγγλική βέρμαχτ (italienische Wehrmacht, englische Wehrmacht).
Από το Σύνταγμα του Γερμανικού Ράιχ της 11 Αυγούστου 1919:
Artikel 47. Der Reichspräsident hat den Oberbefehl über die gesamte Wehrmacht des Reichs.
Άρθρο 47. Ο Πρόεδρος του Ράιχ είναι ο αρχηγός ολόκληρης της βέρμαχτ του Ράιχ.
Η ονομασία "ράιχσβερ" εμφανίζεται πρώτη φορά στο "νόμο για την κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας" της 21 Αυγούστου 1920. Τελικά, νόμος της 23 Μαρτίου 1921 (§1, Wehrgesetz) καθορίζει:
Die Wehrmacht der Deutschen Republik ist die Reichswehr.
Η βέρμαχτ της Γερμανικής Δημοκρατίας είναι η Ράιχσβερ.
[Επεξεργασία] Ιστορία
[Επεξεργασία] Ιστορικές προϋποθέσεις
Μετά από την ήττα της Γερμανίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η συνθήκη των Βερσαλλιών περιόριζε την ισχύ του γερμανικού στρατού ξηράς στους 100.000 και του πολεμικού ναυτικού στους 15.000 άντρες, με την προϋπόθεση η Γερμανία να μην διατηρήσει βαρύ πυροβολικό, τανκ και πολεμική αεροπορία. Επίσης απαγορεύτηκε η κατασκευή οχυρώσεων, η ύπαρξη Γενικού Επιτελείου, και καταργήθηκε η στρατιωτική θητεία. Βάσει των προϋποθέσεων αυτών ιδρύθηκε στις 23 Μαρτίου 1921 η Ράιχσβερ. Στόχος της γερμανικής στρατιωτικής πολιτικής όμως ήταν από την αρχή η δημιουργία δυνατών ένοπλων δυνάμεων κατά παράβαση των επιταγών της συνθήκης των Βερσαλλιών. [εκκρεμεί παραπομπή] Έτσι άρχισε π.χ. μετά την συνθήκη του Ραπάλο το 1922 κρυφή στρατιωτική συνεργασία μεταξύ της Ράιχσβερ και του σοβιετικού Κόκκινου Στρατού. Επίσης η στελέχωση της Ράιχσβερ σε αξιωματικούς και υπαξιωματικούς ήταν δυσανάλογα υψηλή σε σχέση με το συνολικό δυναμικό της. Το γεγονός αυτό επέτρεπε στις ένοπλες δυνάμεις να επεκταθούν σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα.
Τον Φεβρουάριο 1923 ο αρχηγός του νέου Truppenamt ("Γραφείο Στρατευμάτων", το κρυφό Γενικό Επιτελείο) υποστράτηγος Ότο Χάσσε μετέβη στη Μόσχα για μυστικές διαπραγματεύσεις. Αποτέλεσμα ήταν η Γερμανία να υποστηρίξει την σοβιετική βιομηχανοποίηση. Επίσης στρατιωτικοί διοικητές του Κόκκινου Στρατού διευκολύνθηκαν στην δημιουργία γενικού επιτελείου απορροφώντας τη σχετική Γερμανική τεχνογνωσία. Σε αντιστάθμιση αυτών, η Ράιχσβερ εφοδιάστηκε με πυρομαχικά πυροβολικού και χημικά όπλα που κατασκευάζονταν στην ΕΣΣΔ, ενώ επίσης απέκτησε την δυνατότητα εκπαίδευσης πιλότων και οδηγών τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης στην ΕΣΣΔ. Στο αεροδρόμιο του Lipezk εκπαιδεύτηκαν 120 περίπου πιλότοι καταδιωκτικών, ο κορμός της κατοπινής Jagdfliegerwaffe. Μετά το 1930 εκπαιδεύτηκαν στο Καζάν ειδικοί τεθωρακισμένων οχημάτων, ο αριθμός των οποίων όμως δεν ξεπέρασε τους 30. Πειράματα με τοξικά αέρια πραγματοποιήθηκαν στο Σαράτοφ.
[Επεξεργασία] Η Βέρμαχτ του Τρίτου Ράιχ
[Επεξεργασία] Ο όρκος του γερμανού στρατιώτη
Αμέσως μετά το θάνατο του Προέδρου του Ράιχ Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, ο Χίτλερ ανέλαβε τα καθήκοντα του αρχηγού κράτους, και οι ένοπλες δυνάμεις ορκίστηκαν στις 2 Αυγούστου 1934 στο πρόσωπό του. Πολλοί στρατιώτες ανέφεραν αργότερα τον όρκο αυτό ως λόγο που δεν πρόβαλλαν αντίσταση ενάντια στις εντολές της ηγεσίας που δίετασσαν εγκληματικές ενέργειες, ή για την απροθυμία τους να συνεργαστούν με την εσωτερική αντίσταση, ώστε να ανατρέψουν τον Χίτλερ.
- "Ich schwöre bei Gott diesen heiligen Eid, dass ich dem Führer des Deutschen Reiches und Volkes Adolf Hitler, dem Oberbefehlshaber der Wehrmacht, unbedingten Gehorsam leisten und als tapferer Soldat bereit sein will, jederzeit für diesen Eid mein Leben einzusetzen."
- "Ορκίζομαι ενώπιον του Θεού να υπακούω ανεπιφύλακτα στον Αδόλφο Χίτλερ, αρχηγό του κράτους και του γερμανικού λαού και αρχιστράτηγο. Αναλαμβάνω ως γενναίος στρατιώτης, να τηρώ αυτό τον όρκο έστω και με κίνδυνο της ζωής μου." (Όρκος του Γερμανού στρατιώτη, ισχύων από τις 2 Αυγούστου 1934)
[Επεξεργασία] Οργάνωση μέχρι την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Στις 16 Μαρτίου 1935 καθιερώθηκε η υποχρεωτική θητεία με βάση το "Gesetz über den Aufbau der Wehrmacht" ("νόμος για την οργάνωση των αμυντικών δυνάμεων") ο οποίος παραβίαζε τους όρους της συνθήκης των Βερσαλλιών. Το 1936 τα χιτλερικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Ρηνανία, που βάσει της συνθήκης των Βερσαλλιών αποτελούσε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη. Μέχρι το 1939 πραγματοποιήθηκε ο σχηματισμός 12 Σωμάτων Στρατού, συνολικής δύναμης 38 μεραρχιών και 580.000 στρατιώτων. Ακολούθησε τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1939 η επιστρατεύση εφέδρων.
[Επεξεργασία] Παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου
Η επιθέσεις της Βέρμαχτ ενάντια σε πολυάριθμα κράτη δίχως κήρυξη πολέμου όπως και ο τρόπος με τον οποίο διεξάχθηκαν οι πολέμοι αποτέλεσαν παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου. Σε συνεργασία με την SS (βάσει των προδιαγραφών Richtlinien zur Zusammenarbeit des Heeres mit den Einsatzgruppen) συνέβαλλε έμμεσα και άμεσα στην γενοκτονία χιλιάδων ανθρώπων. Στα πλαίσια αυθαίρετων μαζικών εκτελέσεων βρήκαν τον θάνατο πολυάριθμοι πολωνοί, σοβιετικοί, στο τέλος και ιταλοί αιχμάλωτοι πολέμου. Κομισάριοι και γυναίκες [εκκρεμεί παραπομπή] που βρίσκονταν μεταξύ των σοβιετικών αιχμάλωτων εκτελούνταν αμέσως. Οι υπόλοιποι παραδίδονταν στην SS. Πέραν αυτού η Βέρμαχτ συνέβαλλε ενεργά στην εξόντωση άμαχου πληθυσμού στην ανατολική Ευρώπη, όπως π.χ. στη Λευκορωσία, όπου σε συνεργασία με την SS κατέστρεψε μεταξύ Ιουνίου 1941 και Ιουλίου 1944 209 πόλεις und 9200 χωριά.
[Επεξεργασία] Απώλειες
Περίπου 5.300.000 στρατιώτες της Βέρμαχτ στα πεδία των μαχών κατα τη διάρκεια του πολέμου. Ο πραγματικός αριθμός όμως εκτιμάται πως είναι μεγαλύτερος, αφού από τους 11.000.000 αιχμάλωτους πολέμου πολλοί δεν γύρισαν μετά τον πόλεμο. Ο ακριβής αριθμός τους δεν έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα.
[Επεξεργασία] Συνεργάτες κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Ακολουθεί κατάλογος με χώρες που συνεργάστηκαν με την Βέρμαχτ:
- Ιταλία (μέχρι αρχές 1945)
- Ιαπωνία (μέχρι τις 7 Μαΐου 1945, υποστήριξη μέσω τεχνολογίας)
- Φινλανδία (μέχρι αρχές 1944)
- Ρουμανία (μέχρι τέλη 1944)
- Ουγγαρία (μέχρι τέλη 1944)
- Σλοβακία (μέχρι αρχές 1945)
- Βουλγαρία (μέχρι τέλη 1944)
- Ισπανία (επίσημα ουδέτερη, έστειλε μια μεραρχία εθελοντών κατά της ΕΣΣΔ)
- επίσης σχηματίστηκαν μονάδες από κατεχόμενες χώρες όπως Ελλάδα (Τάγματα Ασφαλείας), Ολλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, Δανία και Νορβηγία, κυρίως για δράση στο Ανατολικό Μέτωπο ή κατά ανταρτικών οργανώσεων.
[Επεξεργασία] Ισχύς και διαίρεση
Βάσει μελετών του ιστορικού Ρύντιγκερ Όβερμανς (Rüdiger Overmans) κατά την διάρκεια του πολέμου υπηρέτησαν στην Βέρμαχτ συνολικά (όχι συγχρόνως) 18.200.000 στρατιώτες.
Σύνθεση:
Εκτός από γερμανούς υπηκόους κατατάσσονταν και μη γερμανοί στη Βέρμαχτ. Σε αυτούς ανήκαν κυρίως οι λεγόμενοι Volksdeutsche, οι οποίοι προέρχονταν από γερμανόγλωσσες μειονότητες εκτός του Γερμανικού Ράιχ (με τα σύνορα του 1937). Άλλοι εθελοντές ήταν Ολλανδοί, Βαλτικοί, Βόσνιοι, Κροάτες, Λευκορώσοι, Ουκρανοί και Ρώσοι. Οι τελευταίοι ονομάζονταν Ostlegionen (Λεγεώνες της Ανατολής) και Russische Befreiungsarmee (Ρωσικός Απελευθερωτικός Στρατός) ή και Wlassow-Armee. Οι εθελοντές αυτοί αποτέλεσαν περίπου τα 5 % της Βέρμαχτ.
Σχετικά με την δομή των ομάδων στρατιών (Heeresgruppe) και των στρατιών (Armee) πρέπει να σημειωθεί ότι με την πάροδο του πολέμου πολλοί στρατοί κατατάσσονταν σε διαφορετικές ομάδες στρατιών.
Ομάδες Στρατιών A μέχρι H:
- Ομάδα Στρατιών A (προχωρώντας στον Καύκασο): 2η Στρατιά, 4η Στρατιά, 9η Στρατιά, 12η Στρατιά, 16η Στρατιά, 17η Στρατιά, 1η τεθωρακισμένη Στρατιά, 4η Τεθωρακισμένη Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών B (το 1941 μετονομάστηκε σε Ομάδα Στρατιών Κέντρου): 4η Στρατιά, 18η Στρατιά, 17η Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών C: 1η Στρατιά, 2η Στρατιά, 6η Στρατιά, 7η Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών D: 1η Στρατιά, 7η Στρατιά, 15η Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών E, Ομάδα Στρατιών F, Ομάδα Στρατιών G, Ομάδα Στρατιών H
Ιδιαίτερες ομάδες στρατιών:
- Ομάδα Στρατιών Αφρικής: 1η Ιταλική Στρατιά, 5η Τεθωρακισμένη Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών Don (=Ομάδα Στρατιών Νότου) 886.000 στρατιώτες, το 1943 στο Charkow): 6η Στρατιά
- Ομάδα Στρατιών Kurland
- Ομάδα Στρατιών Κέντρου (1943 στο Κουρσκ, συντρίφθηκε το 1944 από τον σοβιετικό στρατό)
- Ομάδα Στρατιών Βορρά: 3η Στρατιά, 4η Στρατιά - (Επίθεση κατά της ΕΣΣΔ 1941 – 1945, ήττα στις 3 Ιουλίου 1944 στο Μινσκ, διαλύθηκε τέλη Μαρτίου 1945)
- Ομάδα Στρατιών Νότου
Άλλες ομάδες στρατιών: Ομάδα Στρατιών Βόρειας Ουκρανίας, Ομάδα Στρατιών Ostmark, Ομάδα Στρατιών Νότιας Ουκρανίας, Ομάδα Στρατιών Βίστουλα
Ιδιαίτερες στρατιές:
- 1η Στρατιά
- 6η Στρατιά
[Επεξεργασία] Στρατιωτικές βάσεις
Στρατιωτικές βάσεις της Βέρμαχτ ήταν η Auftragstaktik, που της επέτρεπε μοναδική τακτική ευελιξία, η ρεαλιστική εκπαίδευση, η πειθαρχία και η απόλυτη υπακοή.
Η εξαιρετικά μεγάλη μαχητικότητα της Βέρμαχτ εξετάζεται και συγκρίνεται αναλυτικά από τον καθηγητή στρατιωτικής ιστορίας Μάρτιν βαν Κρέβελντ, ο οποίος καταλήγει (όπως και άλλοι) στο εξής συμπέρασμα: "Ο γερμανικός στρατός ήταν άριστη πολεμική οργάνωση. Όσον αφορά ηθικό, ενθουσιασμό και προσαρμοστικότητα ήταν πιθανώς ο κορυφαίος στρατός του 20ου αιώνα." Ο γάλλος ιστορικός Φιλίπ Μασόν έκανε ανάλογη εκτίμηση. (βλ. βιβλιογραφία)
[Επεξεργασία] Εξοπλισμός, οπλισμός, στολές
Η Βέρμαχτ μερικώς ήταν πολύ σύγχρονα εξοπλισμένη, αλλά οι περιορισμένοι πόροι της Γερμανίας και η πρόωρη κήρυξη του πολέμου, προτού ολοκληρωθεί το πρόγραμμα επανεξοπλισμού, δεν επέτρεψαν την εκ των προτέρων εξασφάλιση σύγχρονου εξοπλισμού για όλες τις μονάδες.
Οι στολές βασίζονταν στις παλιές στολές της Ράιχσβερ. Το 1933/34 έδωσε ο ίδιος ο Χίτλερ την εντολή για τον σχεδιασμό του "Hoheitsadler" (εθνόσημο με μορφή αετού), ο οποίος στις 17 Φεβρουαρίου 1934 επισήμως έγινε μέρος της στρατιωτικής στολής. Ο αετός βρίσκονταν κεντημένος στο δεξί στήθος των χιτωνίων.
Διαφοροποίηση: Οι αετοί των υπαξιωματικών και στρατιωτών ήταν κεντημένοι με μηχανή, ενώ των αξιωματικών συνήθως με το χέρι. Οι "Hoheitsadler" των στρατηγών πάντα ήταν κεντημένοι με χρυσό.
Ενώ μέχρι σήμερα διατηρείται η εικόνα της Βέρμαχτ ως οπλισμένης δύναμης υψηλής τεχνολογίας στην πραγματικότητα λιγότερο από 40 τοις εκατό όλων των μονάδων ήταν μηχανοποιημένες. Τα υπόλοιπα 60 τοις εκατό είχαν άλογα στην διάθεσή τους τα οποία μετακινούσαν το προσωπικό, τις κουζίνες στρατού και τον ανεφοδιασμό. Οι μονάδες μάχης προχωρούσαν με τα πόδια, μερικώς και με ποδήλατα εφόσον υπήρχαν. Επίσης και ο οπλισμός της κατά τα άλλα σύγχρονης Βέρμαχτ αρχικά ήταν αρκετά σπαρτιάτικος. Έτσι πχ οι πρώτες μάχες διεξάχθηκαν με παλιές καραμπίνες (τύπου 98K), οι οποίες μεν ήταν εύστοχες, αλλά κατώτερες των συγχρόνων αυτόματων όπλων.
Η ανάπτυξη τεθωρακισμένων στρατευμάτων μεγάλης μαχητικότητας – σε στενή συνεργασία με την πολεμική αεροπορία – εξασφάλισαν τις πρώτες θριαμβευτικές νίκες ("blitzkrieg") της Βέρμαχτ. Οι πολυάριθμες επιρροές της πολιτικής ηγεσίας του τότε εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος όμως, ιδιαίτερα τακτικές και στρατηγικές αποφάσεις του Χίτλερ, στάθηκαν αίτιες για τις μεγάλες κρίσεις και ήττες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι γρήγορες νίκες κατά της Πολωνίας και Γαλλίας είχαν ως επακόλουθο να σωπάσουν κριτικές φωνές της γερμανικής στρατιωτικής ηγεσίας απέναντι στο νέο σύστημα του εξοπλισμού πλάτους εις βάρους του εξοπλισμού βάθους, ενώ ενισχύθηκε και το δόγμα περί της ιδιοφυίας και του "αλάθητου" του Φύρερ, το οποίο αργότερα αποδείχθηκε μοιραίο στον πόλεμο κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Οι στρατιωτικές επιτυχίες και αποτυχίες της Βέρμαχτ περιγράφονται στο άρθρο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία
- Rudolf Absolon: Die Wehrmacht im Dritten Reich, 1969-1995 (6 Bände)
- Hans Adolf Jacobsen: Kommissarbefehl und Massenexekutionen sowjetischer Kriegsgefangener in: Martin Broszat/Hans-Adolf Jacobsen/Helmut Krausnick, Anatomie des SS-Staates, Band 2 ISBN 3-42302-916-1
- Rolf-Dieter Müller (Hg.): Die Wehrmacht. Mythos und Realität, München, 1999, ISBN 3-48656-383-1
- Georg Tessin: Deutsche Verbände und Truppen 1918-1939, Osnabrück, 1974
- Christian Streit: Die Behandlung der sowjetischen Kriegsgefangenen und völkerrechtliche Probleme des Krieges gegen die Sowjetunion in: Gerd R. Ueberschär/Wolfram Wette, „Unternehmen Barbarossa”. Der deutsche Überfall auf die Sowjetunion, 1984, ISBN 3-50677-468-9
- Hannes Heer: Stets zu erschießen sind Frauen, die in der Roten Armee dienen, 1995, ISBN 3-93090-806-9
- Martin van Creveld: Kampfkraft. Militärische Organisation und militärische Leistung 1939-1945, Verlag Rombach Freiburg, 1989, ISBN 3-79300-189-X
- Philippe Masson: Die Deutsche Armee. Geschichte der Wehrmacht 1935-1945, 1994/96, ISBN 3-77661-933-3
- Gerhard Muhm : German Tactics in the Italian Campaign , http://www.larchivio.org/xoom/gerhardmuhm2.htm
- Gerhard Muhm, La tattica tedesca nella campagna d'Italia, in Linea gotica avamposto dei Balcani, a cura di Amedeo Montemaggi - Edizioni Civitas, Roma 1993
Το περιεχόμενο του άρθρου βασίζεται σε αντίστοιχο άρθρο της Γερμανικής Βικιπαίδειας, διανεμόμενη κατά την GNU FDL. (ιστορικό/συντάκτες).