Γουμένισσα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 40°56′″N, 22°47′″E
Γουμένισσα


Συντεταγμένες 40°56′ N 22°27′ E
Γεωγραφικό Διαμέρισμα Μακεδονία
Περιφέρεια Κεντρική Μακεδονία
Νομός Κιλκίς
Αρ. δημ. διαμερισμάτων 9
Επίσημος πληθυσμός 6.819 2001
Έκταση 200.33 km²
Υψόμετρο 268 m
Ταχυδρομικός κώδικας 613 00
Τηλεφωνικός κωδικός 2343
Δήμαρχος Στυλιανός Παπαπαναγιώτου

H Γουμένισσα είναι η πρωτεύουσα της Επαρχίας Παιονίας του Νομού Κιλκίς στην Κεντρική Μακεδονία. Απέχει 69 χλμ ΒΔ από τη Θεσσαλονίκη, 539 χλμ ΒΔ από την Αθήνα και 20 χλμ Βόρεια από την Αρχαία πρωτεύουσα της Μακεδονίας, Πέλλα .

Είναι επίσης η έδρα της Ιεράς Μητρόπολις Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως & Πολυκάστρου.

Έγινε ξακουστή από τα κρασιά και τα μετάξια της.


Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Ιστορία

[Επεξεργασία] Ελληνιστική Περίοδος

Η Γουμένισσα βρίσκεται στη καρδιά της αρχαίας Παιονίας, της χώρας των Παιόνων, που η ιστορία τους ξεκινά από το Τρωικό Πόλεμο καί χάνεται κάπου στην ένδοξη πορεία και τις μάχες που δίνουν στην καρδιά της Ανατολής πλάι στο πλευρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

[Επεξεργασία] Ρωμαική Περίοδος (146πχ - 330)

Μετά τη Ρωμαική κατάκτηση της Μακεδονίας το 146πχ, η Παιονία έγινε τμήμα της Ρωμαικής Επαρχίας της Μακεδονίας.

[Επεξεργασία] Βυζαντινή Περίοδος (330 - 1387)

Όταν χωρίσθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε Δυτική με έδρα τη Ρώμη και Ανατολική με έδρα τη Κωνσταντινούπολη, η περιοχή περιήλθε στον έλεγχο της Ανατολικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας (Βυζαντινή Αυτοκρατορία). Μετά την Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204 και μέχρι το 1224 ήταν μέρος του Λατινικού Βασιλείου της Θεσσαλονίκης. Το 1224 ήλθε στον έλεγχο του Ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου και τελικώς επανήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1246.

Πρώτη αναφορά με το όνομα Γουμένισσα έχουμε κατά το έτος 1346, τότε που στο θρόνο βρισκόταν η Δυναστεία των Παλαοιολόγων. Σ΄ ένα Αυτοκρατορικό Χρυσόδουλο του έτους αυτού, η περιοχή της Γουμένισσας παραχωρείται στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και γίνεται θρησκευτικό κέντρο με πυρήνα το Μοναστήρι της Παναγίας. Δίπλα στο Μοναστήρι υπήρχε ένας οικισμός που λίγο αργότερα με τη συνένωση μικρών αγροκτηνοτροφικών οικισμών θα δημιουργήσει μια δυναμική κωμόπολη που θα ονομασθεί Γουμένισσα. Το όνομά της το παίρνει από τον Ηγούμενο της Μονής που εκείνο το καιρό συλλαμβάνεται και απαγχονίζεται από ληστές.

[Επεξεργασία] Οθωμανική Περίοδος (1387 - 1912)

Η Γουμένισσα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το 1387. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν με Σουλτανικό Φιρμάνι αυτοδιοικούμενη με προνόμια πόλη, δηλαδή μουκατάς, διότι οι κάτοικοί της ήταν υποχρεωμένοι να ασχολούνται με την δημιουργία υφασμάτων από τα οποία κατασκευάζονταν οι στολές του Οθωμανικού στρατού. Γνώρισε έτσι μεγάλη ακμή και άνθιση ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα ως εμπορικό, βιοτεχνικό, γεωργικό και θρησκευτικό κέντρο της περιοχής. Η παραγωγή κρασιού την κάνει γνωστή πέρα από τα σύνορα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα στη Κεντρική Ευρώπη.

Άν και περιοχή με προνόμια, δεν ήταν εν τούτοις αμέτοχη στον Αγώνα του 1821. Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, οι Οθωμανικές Αρχές ερεύνησαν τις οικίες και βρήκαν 49 τουφέκια. Τιμωρήθηκαν σκληρά και υποχρεώθησαν να δώσουν ότι είχαν σε χρήματα, τρόφιμα καί άλλο υλικό, όπως ζώα καί άμαξες στο Πασά της Θεσσαλονίκης Αβδούλ Αμπούδ. Οι κάτοικοι δέν ανταποκρίθηκαν πλήρως στη διαταγή του Πασά Αβδούλ Αμπούδ γι αυτό καί ο τελευταίος εξαπόλυσε βίαιο εξισλαμισμό.

Όλα τα επόμενα χρόνια ληστρικές ομάδες Τουρκαλβανών πραγματοποιούν επιδρομές στην περιοχή προκαλόντας καταστροφές στο έμψυχο και άψυχο υλικό της. Από το 1878 η κατάσταση χειροτερεύει με την πανσλαβιστική προπαγάνδα να καταβάλλει προσπάθεια αλλοίωσης του ελληνικού χαρακτήρα των κατοίκων. Η προπαγάνδα χρησιμοποιεί όλα τα μέσα αλλά οι κάτοικοι της Γουμένισσας με ειρηνικά μέσα ιδρύουν μεγαλοπρεπέστατο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο που παρόμοιό του σε λίγες Ελληνικές πόλεις υπάρχει. Τα χρήματα συγκεντρώνονται μετά από έρανο μεταξύ των κατοίκων καί από τη δωρεά του απλού και αγράμματου πατριώτη και τοπικού ευεργέτη Θάνου Ζελέγκου. Πρωτοστάτης του έργου είναι ο Μητροπολίτης Εδέσσης , όπου εκκλησιαστικά υπαγόταν τότε η Γουμένισσα, Ιερώθεος.

Ιδρύεται επίσης Φιλοεκπαιδευτική Αδελφότητα η οποία έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην όλη πνευματική καί πολιτιστική ανάπτυξη καί κίνηση της περιοχής.

Στον Μακεδoνικό Αγώνα (1903-1908) δρούν στην περιοχή αξιόλογα παραστρατιωτικά σώματα ντόπιων οπλαρχηγών όπως των αδελφών Δογιάμα, του Ναούμη, του Σιονίδη, του Καραισκάκη. Δρούν όμως και σώματα καί πολλών αξιωματικών του ελληνικού στρατού που ήρθαν να αγωνισθούν για την απελευθέρωση και τη διάσωση της ελληνικότητας της Μακεδονίας. Μεταξύ αυτών ήταν οι Μωραίτης, Φραγκόπουλος, Παπαδόπουλος, Καπουλίδης καί πολλοί άλλοι. Τα σώματα αυτά συνεργάζονται ανοιχτά ή σιωπηρά με τις Οθωμανικές Αρχές, αφού αντίπαλος και των δύο ήταν οι Βούλγαροι. Μεγάλη η συμβολή των διδασκάλων των Εκπαιδευτηρίων, όπως του πρωτομάρτυρα του Μακεδωνικού Αγώνα Δασκάλου Ιωάννη Πίτσουλα, που οι Βούλγαροι τον κρέμασαν, καθώς σημαντική επίσης η συμβολή του ιατρού Άγγελου Σακελαρίου που προίστατο του Ελληνικού Κομιτάτου της Γουμένισσας , αλληλογραφούσε με τον Παύλο Μελά και είχε προσωπικό φίλο τον Ίωνα Δραγούμη. Ο τελευταίος επισκέφθηκε δύο φορές τη Γουμένισσα και οι επισκέψεις εκείνες έμειναν ιστορικές. Τριάντα χρόνια αργότερα θα επισκεφθεί και θα μείνει για μήνες στη Γουμένισσα ο πλατωνικός του έρωτας, η Πηνελόπη Δέλτα όπου θα γράψει το έργο, που εκτυλίσσεται γύρω από τη Λίμνη των Γιαννιτσών κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, Τα Μυστικά του Βάλτου

Στις 23 Οκτωβρίου 1912, κατά τη διάρεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου απελευθερώθηκε και ενσωματώθηκε στο τότε Ελληνικό Βασίλειο

[Επεξεργασία] Νεο Ελληνική Περιόδος (1912 - )

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τέλη 1915, Γαλλο - βρετανικά στρατεύματα προέλασαν στη περιοχή της Παιονίας. Οι Γάλλοι έκαναν έδρα τους στο Μακεδωνκό Μέτωπο τη Γουμένισσα και τον Μάιο του 1917 οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ νίκησαν τα Γερμανοβουλγαρικά στρατεύματα στη Μάχη του Σκρα.

Οι Γάλλοι άφησαν έντονα τα σημάδια τους, γιατί κατά τη μακρόχρονη παραμονή τους αχολήθηκαν και με ειρηνικά έργα όπως η ανέγερση νοσοκομείου και εγκατάσταση μονάδας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Το 1917, έτος αναχώρησής τους, Γάλλοι στρατιώτες έκτισαν και το Συντριβάνι στην Κεντρική Πλατεία, ως ανάμνηση της διέλευσής τους όπου πάνω αναγράφεται η πρόταση : " ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΝΘΥΜΟΥ ΤΟΝ ΓΑΛΛΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ " Οι Γάλλοι αναθέρμαναν και την παλιά φιλία μεταξύ Γουμένισσας καί Γαλλίας που οφείλονταν στην εμπειρία των ξακουστών κρασιών καί μεταξιών της από τον προηγούμενο αιώνα. Για πολλά χρόνια Γάλλοι βετεράνοι επισκέπτονταν τη Γουμένισσα κάθε χρόνο και συνεχίζουν οι απόγονοί τους μέχρι καί σήμερα.

Το 1913 οι Έλληνες της Μακεδονίας αποτελούσαν, με τις καλλίτερες εκτιμήσεις, το 43% του πληθυσμού.Με τις ανταλλαγές πληθυσμών που ακολούθησαν το 1923, μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας καί Τουρκίας, ο Ελληνικός πληθυσμός ενισχύθηκε από πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, το Πόντο και την Ανατολική Ρωμηλία φθάνοντας το 89%. Η Σλαβική μειονότητα που απέμεινε καί η οποία ονομαζόταν από το Ελληνικό κράτος ώς Σλαβομακεδόνες ή Βουλγαρίσαντες ή Σλαβόφονες Έλληνες αφομοιώθηκε πλήρως από την Ελληνική πλειοψηφία. Πολλοί δε από αυτούς μετανάστευσαν τις δεκαετίες του ΄20 και ΄30 στη Βόρεια Αμερική καί μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία καί σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γουμένισσα ήταν υπό Γερμανική κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944.

Κατά τη δεκαετία του 1950 ακολούθησε μαζική μετανάστευση στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Δυτική Γερμανία καθώς και εσωτερική μετανάστευση κυρίως στη Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Τη δεκαετία του 1980 επετράπη στους πολιτικούς πρόσφυγες του Εμφυλίου Πολέμου να επιστρέψουν.

[Επεξεργασία] Δήμαρχοι Γουμένισσας

Δήμαρχος Από Έως Εκλέχτηκε Υποστηρίχθηκε
Χρήστος Καρακόλης 1 Ιανουαρίου 1983 31 Δεκεμβρίου 1990 Οκτ 1982 60%,Οκτ 1986 52% ΠΑΣΟΚ ,ΚΚΕ, ΚΚΕ Εσωτερικού
Δημήτριος Πάκος 1 Ιανουαρίου 1991 31 Δεκεμβρίου 1994 Οκτ 1990 53,7% Νέα Δημοκρατία
Δημήτριος Πέτσος 1 Ιανουαρίου 1995 31 Δεκεμβρίου 1998 Οκτ 1994 52,8% ΠΑΣΟΚ
Βασίλειος Πάτσης 1 Ιανουαρίου 1999 31 Δεκεμβρίου 2002 Οκτ 1998 52,6% Νέα Δημοκρατία
Δημήτριος Πέτσος 1 Ιανουαρίου 2003 31 Δεκεμβρίου 2006 Οκτ 2002 50,96% ΠΑΣΟΚ
Στυλιανός Παπαπαναγιώτου 1 Ιανουαρίου 2007 Οκτ 2006 52,35% Νέα Δημοκρατία

[Επεξεργασία] Δημογραφικά

Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος ο πληθυσμός του Δήμου Γουμένισσας στην απογραφή του 2001 ήταν:


Δημοτικό Διαμέρισμα 2001 1991 +/- %
Γουμένισσα (η) 4,073 4,163 -2,16
Γρίβα (η) 813 779 +4,18
Στάθης (ο) 418 465 -10,11
Κάρπη (η) 400 391 +2,30
Γερακών (η) 286 350 -18,29
Φιλυριά (η) 279 304 -8,22
Καστανερή (η) 237 344 -31,10
Πεντάλοφον (το) 191 231 -17,32
Ομαλός (ο) 122 145 -15,86
ΣΥΝΟΛΟ 6,819 7,172 -4,92

Επίσης στη Γουμένισσα υπάρχουν περί τους 300 κατοίκους Ρόμ καταγωγής, οι οποίοι ζούν στο νοτιοανατολικό τμήμα της πόλης, το οποίο το 1983, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ονομάσθηκε "Συνοικισμός Αγίου Γεωργίου".

[Επεξεργασία] Οικονομία

Αγροτική κατά κύριο λόγο περιοχή με μεγάλη παράδοση στη παρασκευή εξαιρετικής ποιότητας κρασιού και τσίπουρου. Το κύριο εισόδημα των κατοίκων προέρχεται από τους αμπελώνες, χωρίς όμως να λείπουν και οι συμπληρωματικές καλλιέργειες μήλα, αχλάδια, καπνά, κλπ. Μια μικρή μερίδα του πληθυσμού ασχολείται με την κτηνοτροφία παράγοντας εξαιρετικής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα. Εδώ παράγεται και το φημισμένο ομώνυμο κρασί «ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ» Η αμπελοκαλλιέργεια συνεχίζεται και σήμερα το προϊόν της είναι το γνωστό ξηρό μαύρο κρασί «Γουμένισσα» που έχει χαρακτηρισθεί σαν ποικιλία ανωτέρας ποιότητας.

[Επεξεργασία] Πολιτισμός

Πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων όπως οι Ίων Δραγούμης, Γεώργιος Μόδης, Γεώργιος Βαφόπουλος, Γεώργιος Αθάνας, Μενέλαος Λουντέμης, Πηνελόπη Δέλτα και άλλοι, γνώρισαν, έζησαν καί έγραψαν για τη Γουμένισσα, για την ιστορία και την ομορφιά της, για την παράδοσή της και τους ανθρώπους της.

Στη Γουμένισσα έχουν γυρισθεί μεγάλα τμήματα της ταινίας του Θεόδωρου Αγγελόπουλου Ο Μελισσοκόμος (1986) με πρωταγωνιστές τον Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι, την Νάντια Μουρούζη, την Τζένη Ρουσσέα καθώς και η ταινία το Εργοστάσιο (1981) του Τάσου Ψαρά με πρωταγωνιστή τον Βασίλη Κολοβό.

Τα Χάλκινα Πνευστά της Γουμένισσας , αποτελούν ίσως την πιο αξιόλογη εκπροσώπηση της περιοχής.

Η ονομασία Χάλκινα της Γουμένισσας δόθηκε για πρώτη φορά στην μπάντα του Αλέξανδρου Ζώρα σε μια συνεργασία με τη Δήμητρα Γαλάνη στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Από τότε το σχήμα έχει καθιερωθεί λαμβάνοντας μέρος σε συναυλίες και σε διεθνή αλλά και εγχώρια φεστιβάλ με χορευτικά συγκροτήματα. Οι οργανοπαίχτες είναι καταγωγής Ρόμ.

Η Γουμένισσα μαζί με άλλες περιοχές της Μακεδονίας αποτελούν, εδώ και αιώνες, τις παραδοσιακές βρυσομάνες των ζουρνατζίδων και νταουλτζίδων. Τα Χάλκινα είναι ένα νεώτερο μουσικό είδος το οποίο έχει ήδη κατακτήσει το μεγάλο κοινό.

Τα χάλκινα, συνοδεύουν τη ζωή της Γουμένισσας ως αναπόσπαστο στοιχείο της με κάθε αφορμή. Από τις μαγικότερες στιγμές τους, είναι οι θρησκευτικές εκδηλώσεις της Μεγάλης Εβδομάδας και η περιφορές των Επιτάφιων της πόλης .

Σύλλογος Ρίζες Ίδρυση Δραστηριότητες Τόπος
Οι Παίονες Έλληνες Μακεδόνες 1975 Χορωδίες, παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Γουμένισσα
Διογένης ο Συνοπεύς Πόντος 1982 Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Γουμένισσα
Ο Άγιος Τρύφων Ανατολική Ρωμηλία 1979 Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Γουμένισσα
Άγιος Γεώργιος Ρόμα 1983 Χάλκινα Γουμένισσα
Πολιτιστικός Σύλλογος Γρίβας Έλληνες Μακεδόνες Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Γρίβα
Οι Μακεδόνες Έλληνες Μακεδόνες 1990 Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Στάθης
Το Πάικο Έλληνες Μακεδόνες Καστανερή
Η Φιλυριά Πόντος Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα Φιλυριά

[Επεξεργασία] Φυσικές Ομορφιές

Η Γουμένισσα είναι καταπράσινη και δεμένη απόλυτα με το υγρό στοιχείο. Την περιβάλουν τρία ποτάμια που είναι ευχάριστοι τόποι αναψυχής και περιπάτου. Η κεντρική πλατεία της είναι ένα υπέροχο στολίδι με τη μεγάλη κρήνη και το άφθονο νερό.

[Επεξεργασία] Αξιοθέατα

Η στολισμένη με αιωνόβια πλατάνια κεντρική πλατεία, η όμορφη βρύση, κτίσμα των Γάλλων στρατιωτών του Α' Παγκοσμίου πολέμου, που βρίσκεται στον ίδιο χώρο, το Παλαιό Δημαρχείο, στο οποίο στεγάζονταν από τον προηγούμενο αιώνα τα Ελληνικά Εκπαιδευτήρια της Γουμένισσας, ο περίλαμπρος Καθεδρικός Ναός του Αγίου Γεωργίου και κυρίως το Ιερό Προσκύνημα της Παναγίας με τη Βυζαντινή εικόνα της Παναγίας, κειμήλιο του τόπου και το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι μερικά από τα αξιοθέατα της Γουμένισσας.

  • Ιερά Μονή Παναγίας Γουμένισσας,
  • Τα δύο ποτάμια
  • Οινοποιείο ΜΠΟΥΤΑΡΗ
  • Κεντική πλατεία Γουμένισσας
  • Διάφορα σημεία του βουνού που την περιβάλλει το Όρος Πάικο.

[Επεξεργασία] Κλίμα

Μήνας Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιου Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ
Μέση Ανατ. θερμ.[°C] 9 10 13 18 23 28 31 30 26 21 14 10
Μέση Ελαχ. θερμ.[°C] 1 2 5 7 12 16 18 18 15 11 6 2
Ύψος Βροχόπτωσης (mm) 40 38 43 35 43 30 22 20 27 45 58 50
Ανώτατες Θερμοκρασίες[°C] 20 22 25 31 36 39 42 39 36 32 27 26

[Επεξεργασία] Αθλητισμός

Σύλλογος Άθλημα Ίδρυση Κατηγορία Τόπος
Πάικο Γουμένισσας Ποδόσφαιρο 1950 A' Ερασιτεχνική Στάδιο Γουμένισσας
Μακεδονικός Γρίβας Ποδόσφαιρο B' Ερασιτεχνική Στάδιο Γρίβας
Ηρακλής Κάρπης Ποδόσφαιρο B' Ερασιτεχνική Στάδιο Κάρπης
Αστραπή Στάθη Ποδόσφαιρο Γ' Ερασιτεχνική Στάδιο Στάθης
Κεραυνός Φιλυριάς Ποδόσφαιρο Γ' Ερασιτεχνική Στάδιο Φιλυριάς
A.O.K.(Αθλητικός Όμιλος Καλαθοσφαιριστών) Καλαθοσφαίριση 1981 Γ : Ε.Ο.Κ. Κλειστό Γυμναστήριο Γουμένισσας
Α.Ο.Γ. (Αθλητικός Όμιλος Γουμένισσας) Στίβος 1981 ΣΕΓΑΣ Στάδιο Γουμένισσας

[Επεξεργασία] Συνδέσεις

Άλλες γλώσσες