Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Πορτραίτο του Φαλμεράυερ.
Πορτραίτο του Φαλμεράυερ.

Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ (Γερμανικά: Jakob Philipp Fallmerayer 10 Δεκεμβρίου 1790 Τυρόλο – 26 Απριλίου 1861 Μόναχο) ήταν Τυρολέζος περιηγητής, δημοσιογράφος, πολιτικός και ιστορικός, περισσότερο γνωστός για τις περιηγητικές αφηγήσεις του και τις θεωρίες του σχετικά με τη φυλετική καταγωγή των Νεοελλήνων. Στο έργο του Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους διατυπώνει την άποψη πως οι Έλληνες της νεότερης εποχής δεν κατάγονται από την φυλή των αρχαίων Ελλήνων, αλλά προέρχονται από Σλάβους που εισέβαλαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και τους Νεότερους Χρόνους.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Βίος

Ο Φαλμεράυερ καταγόταν από φτωχούς γονείς και φέρεται ότι κατά την παιδική του ηλικία ήταν βοσκός. Αργότερα φοίτησε στην εκκλησιαστική σχολή του Μπρίξεν (Brixen) και στο πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ θεολογία, ανατολικές γλώσσες και ιστορία. Αργότερα σπούδασε την νομική επιστήμη στο πανεπιστήμιο του Λάντσουτ, για να αφοσιωθεί τελικά στην κλασική φιλολογία και τη γλωσσολογία. Ολοκληρώνοντας τη στρατιωτική του θητεία στο βαθμό του υπολοχαγού, έμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Γαλλία με το σύνταγμά του, ως δάσκαλος στο Άουγκσμπουργκ. Αργότερα διετέλεσε καθηγητής στο φιλολογικό λύκειο του Λάντσχουτ[1].

Από το 1831 έως το 1834 περιηγήθηκε με τον ρώσο στρατηγό Όστερμαν-Τολστόι στην Αίγυπτο τη Νουβία, την Παλαιστίνη, τη Συρία, τις Σποράδες, τις Κυκλάδες, την ηπειρωτική Ελλάδα, όπου φέρεται ότι συναντήθηκε με τον αρχαιολόγο Κυριάκο Πιττάκη και αργότερα την Κωνσταντινούπολη.

Το 1835 έγινε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών του Μονάχου και το 1836 εγκατέλειψε την πόλη για να περιηγηθεί τη νότια Γαλλία και την Ιταλία με τον φίλο του πλέον Όστερμαν-Τολστόι. Στην Ιταλία παρέμεινε 4 χρόνια στην πόλη της Γένοβας και από εκεί επιχείρησε μια δεύτερη περιηγητική εκστρατεία στην Ανατολή διαπλέοντας τον Δούναβη, μέχρι τον Εύξεινο, από εκεί στην Τραπεζούντα και την Κωνσταντινούπολη, το Άγιο Όρος, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία.

Στην τρίτη περιήγησή του προς την Ανατολή επισκέφθηκε και πάλι την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία, τη Συρία και την Παλαιστίνη. Τις περιηγήσεις διέκοψε ο διορισμός του ως τακτικός καθηγητής της ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Μονάχου. Επιστρέφοντας στο Μόναχο, πέραν της καθηγητικής του ιδιότητας ο Φαλμεράυερ ασχολήθηκε και με την πολιτική, ως βουλευτής της Γερμανικής Εθνοσυνέλευσης της Φραγκφούρτης. Εξαιτίας των δηλωμένων αντιμοναρχικών του φρονημάτων εκδιώχθηκε από το πανεπιστήμιο και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ελβετία. Επέστρεψε μόνον όταν ψηφίστηκε αμνηστευτικός νόμος το 1850 για όλους τους αντιφρονούντες. Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του τα έζησε μακριά από την πολιτική και το πανεπιστήμιο, ασκώντας βιοποριστικά το επάγγελμα του δημοσιογράφου.

Αν και ως ιστορικός δε θεωρείται εξέχων, τα έργα του μείζονα και ελάσσονα διακρίνονται για τη λογοτεχνική τους αξία, το κλασικό ύφος και γλώσσα τους. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ως πηγές έρευνας για τις αφηγήσεις τους θεωρούνται τα απομνημονεύματά του. Ο αντίκτυπος της θεωρίας του για την καταγωγή των Νεοελλήνων ήταν και η γενεσιουργός αιτία για τη δημιουργία της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα.

[Επεξεργασία] Ο αντίκτυπος της θεωρίας του

Όπως είναι φυσικό στην εποχή της εμφάνισης της θεωρίας του ξέσπασε μεγάλος θόρυβος τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα, προκαλώντας αρνητικά σχόλια εν είδει αντιρρητικής φιλολογίας. Οι Έλληνες λόγιοι προσπάθησαν να αποδείξουν αβάσιμους τους ισχυρισμούς του με συγκριτικές μελέτες της γλώσσας, των ηθών και των εθίμων των Ελλήνων διαχρονικά. Σήμερα η θεωρία του έχει αποδειχθεί λανθασμένη και δεν αναγνωρίζεται από δυτικά πανεπιστήμια. Το γεγονός όμως ότι υπάρχει ένα μικρό μέρος της σημερινής εθνικής ελληνικής φυλής με σλαβική ή αλβανική καταγωγή δεν αμφισβητείται πλέον.

Σύμφωνα με τις απόψεις του η φυλή των αρχαίων Ελλήνων εξέλιπε παντελώς εξαιτίας της καθόδου σλαβικών φύλων στην Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα κατά τον 6ο αιώνα. Για τον Φαλμεράυερ πρόγονοι των συγχρόνων Ελλήνων είναι οι Σλάβοι και οι Αλβανοί ή άλλοι λαοί που αποίκισαν τον ελλαδικό χώρο μετά από αυτούς. Οι ιστορικοί που αντέκρουσαν τη θεωρία του υποστηρίζουν πως ο Φαλμεράυερ παρερμήνευσε χωρία Βυζαντινών ιστορικών. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος ήταν ο έλληνας ιστορικός που έλεγξε ως εσφαλμένη τη θεωρία του στη μελέτη του περί της εποίκισης των Σλάβων στην Πελοπόννησο[2].

Η εμφάνιση της θεωρίας Φαλμεράυερ έχει τη βάση της στην αναστροφή της εξιδανικευμένης εικόνας που κατασκεύασαν οι Ευρωπαίοι για τους σύγχρονους Έλληνες. Η σκληρή πραγματικότητα της Ελλάδας στη συγκεκριμένη περίοδο ήταν η εικόνα της εξαθλίωσης και της προσαρμογής στα «βάρβαρα» κατά τους Ευρωπαίους διανοούμενος ήθη της Ανατολής. Στο βαθμό που οι σύγχρονοι Έλληνες διέψευδαν τις προσδοκίες των ρομαντικών φιλελλήνων, άρχισε σταδικά να αμφισβητείται και η ίδια τους η ταυτότητα, δηλαδή η αρχαιοελληνική καταγωγή πάνω στην οποία θεμελίωσαν τον Διαφωτισμό και την επανάστασή τους[3].

Σύμφωνα με τον Φαλμεράυερ ο εκσλαβισμός και ο εξαλβανισμός περιοχών της ελλαδικής επικράτειας νόθευσε και εξαφάνισε μέσω της φυλετικής επιμειξίας την αρχαιοελληνική φυλή και τον πολιτισμό της. Σύμφωνα με το επιχείρημα της φυλετικά ανόθευτής ιστορικής κοινότητας -χαρακτηριστικό της ρομαντικής ιστοριογραφίας- οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είναι γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων και συνεπώς δεν είναι ορθό να αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι. Η άποψή του προκάλεσε σημαντική κρίση στη σχέση που δημιούργησαν οι σύγχρονοι Έλληνες με την ταυτότητά τους, το παρελθόν και την ιστορία τους. Η αμφισβήτηση της καταγωγής από τους αρχαίους προγόνους έθεσε ζήτημα επαναπροσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας. Το ζήτημα της ιδιαιτερότητας και μοναδικότητας του ελληνικού έθνους τέθηκε υπό καθεστώς επαναδιαπραγμάτευσης[4].

Το ζήτημα της καταγωγής των σύγχρονων Ελλήνων τέθηκε, ως ήταν φυσικό, στο επίκεντρο της έρευνας της ελληνικής ιστοριογραφίας της περιόδου, σαφώς επηρεασμένης από τον ρομαντικό ιστορισμό. Το πλαίσιο μέσα στο οποίο έγινε αυτός ο προσδιορισμός ήταν καθαρά πολιτισμικό. Εφόσον ο ελληνικός πολιτισμός επιβιώνει ιστορικά, είναι διαχρονικός, ενιαίος και μοναδικός, καθώς παρουσιάζεται σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής του πορείας να έχει αφομοιωτικές δυνατότητες των εξωγενών στοιχείων, διατηρώντας τον πυρήνα της ταυτότητάς του. Αυτή ήταν η βασική ιδέα μέσω της οποίας επιχειρήθηκε η αποκατάσταση της ελληνικής ιστορικής συνέχειας του ελληνικού έθνους ανά τους αιώνες και συνεπώς η αντίκρουση της θεωρίας Φαλμεράυερ[5].

[Επεξεργασία] Εργογραφία

  • 1827: Geschichte des Kaisertums von Trapezunt (Ιστορία της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας) (Μόναχο).
  • 1830: Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters. Teil 1: Untergang der peloponnesischen Hellenen und Wiederbevölkerung des leeren Bodens durch slavische Volksstämme (Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους Μέρος πρώτο: Παρακμή των Ελλήνων της Πελοποννήσου καιεπανακατοίκησης της κενής γης από Σλαβικούς λαούς) (Στουτγάρδη).
  • 1835: Welchen Einfluß hatte die Besetzung Griechenlands durch die Slawen auf das Schicksal der Stadt Athen und der Landschaft Attika? Oder nähere Begründung der im ersten Bande der Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters aufgestellten Lehre über die Enstehung der heutigen Griechen (Ποιά ήταν η επίδραση της κατοχής της Ελλάδας από τους Σλάβους στην πόλη των Αθηνών και τα περίχωρα της Αττικής; Ή, μια λεπτομερέστερη ερμηνεία της θεωρίας περί της προέλευσης των σημερινών Ελλήνων που προτάθηκε στον πρώτο τόμο, στο Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους ) (Στουτγάρδη).
  • 1836: Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters. Teil 2: Morea, durch innere Kriege zwischen Franken und Byzantinern verwüstet und von albanischen Colonisten überschwemmt, wird endlich von den Türken erobert. Von 1250-1500 nach Christus (Μέρος δεύτερο: Ο Μωρηάς, ερημωμένος από εσωτερικούς πολέμους μεταξύ των Φράγκων και των Βυζαντινών και επανοικημένος από Αλβανούς αποικιστές, κατακτάται τελικά από τους Τούρκους. Από το 1250 έως το 1500) (Τύμπινγκεν).
  • 1843-44: Originalfragmente, Chroniken, Inschriften und anderes Material zur Geschichte des Kaisertums Trapezunt (Original fragments, chronicles, inscriptions, and other material on the history of the Empire of Trebizond) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 3, Abt. 3, pp. 1-159 and Bd. 4, Abt. 1, pp. 1-108).
  • 1845: Fragmente aus dem Orient (Αποσπάσματα από την Ανατολή) [2 Τόμοι] (Στουτγάρδη). Διαθέσιμο online
  • 1852: Denkschrift über Golgotha und das Heilig-Grab: Der Evangelist Johannes, der jüdische Geschichtsschreiber Flavius Josephus und die Gottesgelehrtheit des Orients (Στοχασμοί περί του Γολγοθά και του Αγίου Τάφου: Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, ο Ιουδαίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος και η θεία πολυμάθεια της Ανατολής) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 6, Abt. 3, 643-88).
  • 1853: Das Tote MeerΝεκρά Θάλασσα) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 7, Abt. 1, σσ. 39-144).
  • 1857: Das albanesische Element in Griechenland. Abt. 1: Über Ursprung und Altertum der Albanesen (Το αλβανικό στοιχείο στην Ελλάδα. Μέρος πρώτον: Περί της καταγωγής και της αρχαιότητος των Αλβανών.) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 8, Abt. 2, σσ. 417-87).
  • 1860-61: Das albanesische Element in Griechenland. Abt. 2 und 3: Was man über die Taten und Schicksale des albanesischen Volkes von seinem ersten Auftreten in der Geschichte bis zu seiner Unterjochung durch die Türken nach dem Tode Skander-Bergs mit Sicherheit wissen kann. (Pts. 2 and 3: What can be known with certainty about the deeds and fate of the Albanian people from their first appearance in history until their subjugation by the Turks after the death of Skanderberg.) (Abhandlungen der Historischen Klasse der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Bd. 8, Abt. 3, pp. 657-736 and Bd. 9, Abt. 1, pp. 3-110).
  • 1861: G.M. Thomas, ed., Gesammelte Werke. Bd. 1: Neue Fragmente aus dem Orient. Bd. 2: Politische und kulturhistorische Aufsätze. Bd. 3: Kritische Versuche. (Collected works. V. 1: New fragments from the Orient. V. 2: Political and cultural-historical essays. V. 3: Critical essays.) (Leipzig). Available online
  • 1877: G.M. Thomas, ed., Fragmente aus dem Orient (2nd edition, Stuttgart).
  • 1913: H. Feigl and E. Molden, eds., Schriften und Tagebücher: Fragmente aus dem Orient. Neue Fragmente. Politisch-historische Aufsätze — Tagebücher (in Auswahl) (Writings and diaries: Fragments from the Orient, New fragments, Political-historical essays — Selections from the diaries) (Munich and Leipzig).
  • 1943: E. Mika, ed., Byzanz und das Abendland: Ausgewählte Schriften (Byzantium and the West: selected writings) (Vienna).
  • 1949: F. Dölger, ed., Hagion Oros oder der Heilige Berg Athos (Hagion Oros, or, the Holy Mount Athos) (Vienna).
  • 1963: H. Reidt, ed., Fragmente aus dem Orient (Munich).
  • 1978: F.H. Riedl, ed., Hagion Oros oder der Heilige Berg Athos (Bozen). ISBN 88-7014-008-3
  • 1978: A. Kollautz, ed., Antrittsvolesung über Unversalgeschichte, gehalten zu Landshut am 20. November 1862 (Inaugural lecture on universal history, held at Landshut on November 20, 1862) (Der Schlern 52, pp. 123-39).
  • 1980: Geschichte des Kaisertums von Trapezunt (reprint of 1827 edition) (Hildesheim). ISBN 3487005859
  • 1984: E. Thurnher, ed., Reden und Vorreden (Speeches and Forewords) (Salzburg and Munich). ISBN 3-7025-0198-3
  • 1990: E. Thurnher, ed., Europa zwischen Rom und Byzanz (Europe between Rome and Byzantium) (Bozen). ISBN 88-7014-576-X
  • 2002: E. Hastaba, ed., Der Heilige Berg Athos (Bozen). ISBN 8872831741
  • 2003: N. Nepravishta, tr., Elementi shqiptar në Greqi (Albanian translation of Das albanesische Element in Griechenland) (Tirana). ISBN 99927-950-0-X
  • 2007: Fragmente aus dem Orient (Bozen). ISBN 8872832543

[Επεξεργασία] Παραπομπές-σημειώσεις

  1. Εκεί εξαιτίας ενός λόγου που εκφώνησε Περί της χρησιμότητας της Ιστορίας και θεωρήθηκε φιλελεύθερος, προκάλεσε την οργή των φανατικών Καθολικών, που φρόντισαν να εξαφανίσουν τα αντίτυπά του. Βλ. Παπακωνσταντίνου Θ. 1962, 102.
  2. Παπαρρηγόπουλος Κ. 1843, Περί εποικίσεως σλαυικών τινων φύλων είς την Πελοπόννησον, Αθήνα.
  3. Πολίτης Αλ. 1998, 23-26.
  4. Ροτζώκος Ν. 1999, 221.
  5. Βελουδής Γ. 1982, 29-42, 63-80.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

  • Βελουδής Γ. 1982, O Jakob Philipp Fallmerayer και η γένεση του ελληνικού ιστορισμού, ΕΜΝΕ-Μνήμων, Αθήνα.
  • Παπακωνσταντίνου Θ. 1962, «Φαλλμεράυερ Ιάκωβος-Φίλιππος», στο Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Τομ. 23, Φοίνιξ, Αθήνα.
  • Πολίτης Αλ. 1988, Ρομαντικά χρόνια. Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, ΕΜΝΕ-Μνήμων, Αθήνα.
  • Ροτζώκος Ν. 1999, «Η Νεοελληνική εθνική ιδεολογία και η εθνική ιστοριογραφία», στο Μαργαρίτης Γ. κ.ά. Ελληνική ιστορία: νεότερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, Τομ. Γ', Ε.Α.Π., Πάτρα.

[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι

Άλλες γλώσσες