Ανατολικό Ζήτημα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

η Οθωμανική αυτοκρατορία στις αρχές του 19ου αιώνα.
η Οθωμανική αυτοκρατορία στις αρχές του 19ου αιώνα.

Το Ανατολικό Ζήτημα αφορά τα διπλωματικά και πολιτικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν απο τις εγγενείς αδυναμίες στη διατήρηση της συνοχής του Οθωμανικού Κράτους που παρουσιάστηκαν απο τα μέσα του 18ου μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ο ένας μετά τον άλλο οι υπόδουλοι υπο τους Οθωμανούς λαοί εξεγέρθηκαν κατά της Αυτοκρατορίας και η Οθωμανική Αυτοκρατορία ηττήθηκε από την Ρωσία κατά τον Ρωσο-Τουρκικό Πόλεμο το 1774.


[Επεξεργασία] Οι αρχές και τα αίτια

Η σταδιακή κάμψη της ισχύος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία κατείχε μια πολύ σημαντική για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των συμμάχων περιοχή, έθεσε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις αντιμέτωπες με το δήλημα της διανομής της κληρονομιάς του μεγάλου ασθενούς. Στους συσχετισμούς των μεγάλων δυνάμεων, η μεν Ρωσία υποστήριζε τη διάλυση και διανομή των εδαφών των Οθωμανών, επιδιώκοντας να καταλάβει τα στενά και νααποκτήση έξοδο στη Μεσόγειο. Από την άλλη, η Αγγλία με τη Γαλλία, έχοντας ισχυρά συμφέροντα στην περιοχή, επιδίωκαν τη διατήρηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία τους εξυπηρετούσε με την παρουσία της, λειτουργώντας ως ανάχωμα κατά των Ρώσων. Οι Κεντρικές Δυνάμεις (Αυστρία, Γερμανία) είχαν μικρές εδαφικές επιδιώξεις έναντι των Οθωμανών και μόλλις τις εξασφάλησαν άρχισαν σταδιακά να στρέφονται προς την πολιτική της συντήρησης του Οθωμανικού κράτους.

[Επεξεργασία] Σταθμοί

Οι σταθμοί στην πορεία του Ανατολικού ζητήματος προς την επίλυσή τους είναι οι συνθήκες της Αδριανουπόλεως (1829), στην οποία οι Αγγλογάλλοι βρέθηκαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με τον κίνδυνο κατάρευσης του Οθωμανικού κράτους. Η συνθήκη των Παρισίων , στην οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά τόσο κατηγορηματικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο το δόγμα της εδαφικής ακεραιότητος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η συνθήκη του Βερολίνου (1878) που σήμανε την είσοδο των Γερμανών στη Μέση Ανατολή. Και τέλος οι συνθήκες που τερμάτισαν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1920-1924) και διαμόρφωσαν τη σημερινή κατάσταση στο χώρο της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

Η πλέον έγκυρη μελέτη επί του θέματος είναι του Μιχαήλ Λάσκαρι, Το Ανατολικό Ζήτημα, 1800-1923, Θεσσαλονίκη 1978. Επίσης σχετική εργασία με αξιόλογη κριτική παρουσίαση έχει συγγράψει ο Πρίγκηπας Πέτρος της Ελλάδος την δεκαετία του 1960/1970. Βλέπε επίσης:

  • Driault Edouard, Ιστορία του ανατολικού ζητηματος, μετάφραση Μ. Δεπάστα, Αθήνα 1900.
  • Κατσούλης Γιώργης, Στρατής Αντώνιος, Η Ευρώπη απέναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η θέσις των Ελλήνων, 1940.
  • Anderson M.S., The Eastern Question, 1774-1923, london 1966.


Άλλες γλώσσες