Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής (1701- 1714) ήταν μείζων ευρωπαϊκή σύγκρουση που ξεκίνησε το 1701 με το θάνατο του τελευταίου Αψβούργου βασιλιά της Ισπανίας, του Καρόλου Β΄.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Πριν τον πόλεμο
Το ζήτημα της Ισπανικής διαδοχής είχε τεθεί από πολύ νωρίς, καθώς ο Κάρολος Β΄ ήταν από πολύ νέος νοητικά και σωματικά ασθενής, γεγονός που καταστούσε αδύνατη την τεκνοποίηση. Με δεδομένη την απουσία άμεσου διαδόχου, και χάρη στο σύστημα των βασιλικών συγγενειών, οι δύο επικρατέστερες οικογένειες της Ευρώπης, οι Βουρβόνοι της Γαλλίας και οι Αψβούργοι της Αυστρίας, αποκτούσαν πρόσβαση στον ισπανικό θρόνο. Όμως, η διαδοχή ολόκληρου του Βασιλείου της Ισπανίας σε μία από τις δύο οικογένειες, θα απειλούσε την ισορροπία δυνάμεων στον ευρωπαϊκό χάρτη. Έτσι, οι μεγάλες δυνάμεις, εξασθενημένες και από τον πόλεμο της Μεγάλης Συμμαχίας, προχώρησαν σε διαπραγματεύσεις.
[Επεξεργασία] Η συνθήκη της Χάγης
Στις 11 Οκτωβρίου 1698, η Αγγλία και η Γαλλία υπέγραψαν τη συνθήκη της Χάγης με την οποία η Λωρραίνη, και οι ισπανικές κτήσεις του βασιλείου της Νάπολης και της Τοσκάνης θα δίνονταν στον Διάδοχο της Γαλλίας, το Μιλάνο θα δινόταν στον Αρχιδούκα Κάρολο των Αψβούργων και ο Ιωσήφ Φερδινάνδος της Βαυαρίας θα στεφόταν βασιλιάς της υπόλοιπης Ισπανίας. Η επιλογή του Ιωσήφ Φερδινάνδου έγινε με βάση δύο κυρίως κριτήρια. Ο Ιωσήφ Φερδινάνδος ήταν μεν συγγενής του αυτοκράτορα Λεοπόλδου Α', αλλά από την πλευρά της γυναίκας του (άρα δεν ήταν Αψβούργος), αλλά την ίδια στιγμή ήταν και σύμμαχος της Γαλλίας. Έτσι, οι σχέσεις του αυτές τον τοποθετούσαν σε ίση περίπου απόσταση από τις δύο μεγάλες δυναστείες.
Η συνθήκη αυτή μεταξύ της Γαλλίας και της Αγγλίας, δεν ήταν της αρεσκείας του Καρόλου αφού δεν επιθυμούσε την διάσπαση των ισπανικών εδαφών. Συμφώνησε, ωστόσο, στον ορισμό του Ιωσήφ Φερδινάνδου ως διάδοχο του, με την προϋπόθεση να μην αφαιρεθούν εδάφη από την Ισπανία. Όμως, στις 6 Φεβρουαρίου 1699, 3 μήνες μετά την υπογραφή της συνθήκης, ο Ιωσήφ Φερδινάνδος πεθαίνει σε ηλικία 16 χρονών καθιστώντας την συνθήκη μη εφαρμόσιμη.
[Επεξεργασία] Η συνθήκη του Λονδίνου
Στις 25 Μαρτίου 1700 υπογράφηκε η συνθήκη του Λονδίνου μεταξύ της Αγγλίας, της Γαλλίας και των Ηνωμένων Επαρχιών. Με την συνθήκη, οριζόταν ως διάδοχος του Ισπανικού θρόνου ο Αρχιδούκας Κάρολος, δευτερότοκος γιος του Λεοπόλδου, ενώ οι ισπανικές κτήσεις στην Ιταλία θα δίνονταν στην Γαλλία. Οι Αυστριακοί αντέδρασαν απορρίπτοντας την συνθήκη αφού αξίωναν ολόκληρο το βασίλειο για τον Αρχιδούκα, συμπεριλαμβανομένων και των ιταλικών περιοχών. Στην πραγματικότητα, ήταν αυτές οι περιοχές που ενδιέφεραν τους Αυστριακούς αφού ήταν πλούσιες και σε καμία περίπτωση δεν ήθελαν αυτές να καταλήξουν στη Γαλλία.
[Επεξεργασία] Η διαθήκη και ο θάνατος του Καρόλου Β'
Στην Ισπανία, οι διάφοροι αξιωματούχοι αντιδρούσαν και αυτοί στην διάσπαση του Βασιλείου, και παρά την εσωτερική τους διαμάχη ως προς το ποια οικογένεια θα καταλάμβανε τον ισπανικό θρόνο, πείθουν τον βασιλιά να ορίσει διάδοχο από την οικογένεια των Βουρβόνων. Έτσι, Τον Οκτώβριο του 1701, Ο Κάρολος Β΄, υπογράφει την τελευταία του διαθήκη στην οποία ορίζει ως διάδοχό του τον Φίλιππο, δούκα του Ανζού, εγγονό του Λουδοβίκου ΙΔ΄ της Γαλλίας. Την 1η Νοεμβρίου ο βασιλιάς πεθαίνει και η είδηση της διαθήκης φέρνει σε δύσκολη θέση τον Λουδοβίκο, ο οποίος έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στην τήρηση της συνθήκης του Λονδίνου και στην αποδοχή της διαθήκης. Μετά από διαβουλεύσεις με τους συμβούλους του, και με το επιχείρημα ότι σε όλες τις περιπτώσεις η σύγκρουση με τους Αυστριακούς ήταν αναπόφευκτη, αφού οι τελευταίοι δεν αναγνώριζαν την συνθήκη αλλά ούτε και δέχονταν την διαθήκη του Καρόλου, αποφασίζει το δεύτερο, και στις 16 Νοεμβρίου 1700, ο Φίλιππος, σε ηλικία 17 ετών, ανακηρύσσεται σε Φίλιππο Ε΄ της Ισπανίας.
Το πλεονέκτημα αυτής της απόφασης για τη Γαλλία, είναι η οριστική εξάλειψη μιας ενδεχόμενης ισπανικής απειλής. Πράγματι, η Ισπανία παρέμεινε σύμμαχος της Γαλλίας μέχρι την Επανάσταση. Επίσης, η Γαλλία αποκτούσε πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, χάρη στις ισπανικές αποικίες. Από την άλλη πλευρά όμως, η υπόλοιπη Ευρώπη εκλαμβάνει την Γάλλο-Ισπανική συμμαχία ως απειλή, κυρίως μετά την 1η Φεβρουαρίου 1701, ημερομηνία κατά την οποία ο Λουδοβίκος αναγνωρίζει στον Φίλιππο το δικαίωμα στο στέμμα της Γαλλίας.
[Επεξεργασία] Ο πόλεμος
Με εξαίρεση την Αυστρία, οι Ευρωπαίοι ηγεμόνες έδειχναν να αποδέχονται τον Φίλιππο ως τον νέο βασιλιά της Ισπανίας. Αν και η Αγγλία ενοχλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την μη τήρηση της συνθήκης του Λονδίνου από τον Λουδοβίκο, δεν ήταν σε θέση να διεξάγει μια πολεμική αναμέτρηση με την Γαλλία, εξαιτίας κυρίως της έλλειψης στήριξης στον Γουλιέλμο Γ΄ της Αγγλίας από την αγγλική και ολλανδική υψηλή κοινωνία. Ωστόσο, ο Λουδοβίκος δεν φάνηκε να αρκείται στην επιτυχημένη, για την Γαλλία, έκβαση του προβλήματος της ισπανικής διαδοχής και προχώρησε σε προκλητικές κινήσεις. Αναγνώρισε στον Φίλιππο το δικαίωμα στο στέμμα της Γαλλίας, παρά τις διαβεβαιώσεις που είχε δώσει για δύο ξεχωριστά στέμματα με την αποδοχή της διαθήκης του Καρόλου, κατέλαβε τις ισπανικές Κάτω Χώρες (το σημερινό Βέλγιο) και απομόνωσε την Αγγλία και την Ολλανδία από το ισπανικό εμπόριο. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1701, η Αγγλία, η Αυστρία και οι Ηνωμένες Επαρχίες υπέγραψαν νέα συνθήκη στη Χάγη, με την οποία προχωρούσαν σε σύσταση συμμαχίας και συμφωνούσαν να αποδώσουν στην Αυστρία τις ισπανικές κτήσεις στην Ιταλία. Ο Λουδοβίκος, αφού αρνήθηκε να συμμετάσχει στις διαπραγματεύσεις, ανταπάντησε αναγνωρίζοντας τον διεκδικητή του αγγλικού θρόνου και αντίπαλο του τότε Άγγλου μονάρχη Γουλιέλμου Γ΄, Τζέιμς Στιούαρτ, ως νόμιμου μονάρχη της Αγγλίας. Ο πόλεμος ήταν πλέον προ των πυλών.
[Επεξεργασία] Η έναρξη των εχθροπραξιών
Την άνοιξη του 1701, ήδη 30.000 Αυστριακοί είχαν συγκεντρωθεί στο Τιρόλο υπό την καθοδήγηση του Πρίγκηπα Ευγένιου της Σαβοΐας. Στις 9 Ιουλίου 1701, και χωρίς να έχει κηρυχθεί πόλεμος από καμία πλευρά, οι Αυστριακοί εισβάλλουν στο Δουκάτο του Μιλάνου και νικούν τους Γάλλους υπό τον Νικολά Κατινά στη Μάχη του Κάρπι, κοντά στη Μοντένα. Την 1η Σεπτεμβρίου αποκρούουν την αντεπίθεση του Δούκα του Βιλερουά, γεγονός που οδηγεί στον αποκλεισμό της Μάντοβα και στην κατάληψη της Μοντένα από τους Αυστριακούς. Οι Γάλλοι οχυρώθηκαν στην Κρεμόνα, όπου θα περίμεναν την επανέναρξη των εχθροπραξιών με το τέλος του χειμώνα. Αυτό δεν εμπόδισε τον Ευγένιο της Σαβοΐας να εξαπολύσει αιφνιδιαστική επίθεση τη νύχτα της 1ης Φεβρουαρίου 1702. Στη διάρκεια της μάχης, οι Αυστριακοί κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν τον Δούκα του Βιλερουά, αναγκάστηκαν όμως να οπισθοχωρήσουν λόγω σημαντικών απωλειών. Έτσι, οι Αυτριακοί συνέχισαν την πολιορκία της Μάντοβα την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1702, ενώ στις 13 Μαΐου οι σύμμαχοι κήρυξαν και επίσημα τον πόλεμο στην Γαλλία και την Ισπανία. Στις γαλλικές δυνάμεις της Ιταλίας, τον αιχμαλωτισμένο Δούκα του Βιλερούα αντικατέστησε ο Δούκας του Βαντόμ, ο οποίος αναμετρήθηκε με τον Ευγένιο της Σαβοΐας στη Μάχη του Λουτσάρα, στις 15 Αυγούστου. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν να καθηλωθούν οι δύο στρατοί μέχρι τις 4 Νοεμβρίου, ημερομηνία κατά την οποία οι Γάλλοι αποστρατοπέδευσαν εξαιτίας του επερχόμενου χειμώνα.
Στο Ρήνο, η εξέλιξη του πολέμου σημαδεύτηκε από την συστράτευση του Μαξιμιλιανού Εμμανουήλ, πρίγκιπα και εκλέκτορα της Βαυαρίας, στο πλευρό των Γάλλων, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1702. Οι Γάλλοι, για να αποκτήσουν πρόσβαση στη Βαυαρία και να ενωθούν με τον βαυαρικό στρατό, έπρεπε να διασχίσουν τον Ρήνο. Στη απέναντι όχθη, οι Γάλλοι υπό τον Δούκα του Βιλάρ ήρθαν αντιμέτωποι με τον στρατό του Λουδοβίκου-Γουλιέλμου της Βάδης στη μάχη του Φρίντλινγκεν που έλαβε χώρα στις 14 Οκτωβρίου. Η έκβαση της μάχης ήταν μια αμφισβητήσιμη νίκη υπέρ των Γάλλων, αφού κατάφεραν μεν να απωθήσουν τον αυτοκρατορικό στρατό, αλλά υπέστησαν σημαντικές απώλειες και δεν κατάφεραν να συναντηθούν με τις βαυαρικές δυνάμεις.
Στο ολλανδο-γερμανικό μέτωπο, οι αγγλο-ολλανδικές δυνάμεις, υπό την καθοδήγηση του ανερχόμενου Άγγλου στρατηγού Δούκα του Μάρλμπορο, κατάφεραν να προκαλέσουν την οπισθοχώρηση των Γάλλων. Αποτέλεσμα της προέλασης του συμμαχικού στρατού ήταν η κατάληψη της Λιέγης τον Οκτώβριο του 1702.
Ο πόλεμος είχε ήδη επεκταθεί και στις θάλασσες. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους ο αγγλο-ολλανδικός στόλος, με επικεφαλής τον άγγλο ναύαρχο Τζωρτζ Ρουκ, έβαλε πλώρη προς το ισπανικό λιμάνι του Κάντιθ, το οποίο βρισκόταν σε στρατηγική θέση κοντά στα στενά του Γιβραλτάρ, με στόχο την κατάληψή του. Η πόλη πολιορκήθηκε από τις 23 Αυγούστου και για ένα μήνα περίπου. Κρίνοντας ότι η κατάληψη του Κάντιθ δεν ήταν εφικτή, ο στόλος απέπλευσε στις 29 Σεπτεμβρίου, λύνοντας την πολιορκία. Επιστρέφοντας από το Κάντιθ, ο Ρουκ ενημερώθηκε ότι από τις 23 Σεπτεμβρίου, στον κόλπο του Βίγκο, στη Γαλικία, βρισκόταν ο ισπανικός στόλος που μετέφερε θησαυρούς από την Νότια Αμερική. Για να εξιλεωθεί για την αποτυχία του Κάντιθ, ο Ρουκ αποφάσισε να επιτεθεί με σκοπό την αρπαγή των ισπανικών θησαυρών. Έτσι, στις 23 Οκτωβρίου, στην ναυμαχία που έλαβε χώρα στον κόλπο του Βίγκο, ο αγγλο-ολλανδικός στόλος κατάφερε να συντρίψει τον γαλλο-ισπανικό και να κλέψει μεγάλο μέρος του φορτίου.
[Επεξεργασία] Η κλιμάκωση του πολέμου
Στα τέλη του 1702, ο πόλεμος είχε ήδη επεκταθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης και πολλά από τα έως τότε ουδέτερα βασίλεια έπαιρναν το μέρος της μίας ή της άλλης πλευράς. Έτσι, στις αρχές του 1703, η Βαυαρία συνυπέγραψε νέα συνθήκη συμμαχίας με τη Γαλλία, στην οποία οι δύο πλευρές συμφωνούσαν στο διαμελισμό των ισπανικών Κάτω-Χωρών. Τον Μάιο του ίδιου έτους η Πορτογαλία, προσχώρησε στην πλευρά των συμμάχων έναντι χρηματικού ποσού και εδαφικών ανταλλαγμάτων. Την ίδια εποχή, στην Ουγγαρία, που βρισκόταν υπό Αυστριακή κατοχή, ξεσπά εξέγερση υποβοηθούμενη από τους Γάλλους, με ηγέτη τον Φέρεντς Ρακότσι. Τέλος, στις 8 Νοεμβρίου, το Δουκάτο της Σαβοΐας τάσσεται με το μέρος των συμμάχων για να αποφύγει την προδιαγραφόμενη προσάρτηση από την Γαλλία.
Στα πεδία της μάχης, ο πόλεμος συνεχίστηκε στο βόρειο μέτωπο με την κατάληψη της Βόννης από τον αγγλο-ολλανδικό στρατό, στις 15 Μαΐου 1703. Ο επόμενος στόχος ήταν η κατάληψη της Αμβέρσας, αλλά ο αντιπερισπασμός που επιχείρησε ο Δούκας του Μάρλμπορο, διασπάζοντας την αγγλο-ολλανδική στρατιά σε 4 κατευθύνσεις, δεν ξεγέλασε τους Γάλλους. Οι Γάλλοι, με επικεφαλής τον Δούκα του Μπουφλέ, περικύκλωσαν στο Έκερεν το τμήμα του ολλανδικού στρατού που κατευθυνόταν προς την Αμβέρσα και σημείωσαν μια σημαντική νίκη που κατάφερε σημαντικό πλήγμα στις προσπάθειες των συμμάχων στο βόρειο μέτωπο.
Στο νοτιογερμανικό μέτωπο, οι γαλλικές δυνάμεις κατάφεραν τελικά να ενωθούν με τις βαυαρικές στις 12 Μαΐου 1703. Στην πλευρά των Αυστριακών, ο Λουδοβίκος της Βάδης κατέλαβε στις 5 Σεπτεμβρίου το Άουγκσμπουργκ, αφήνοντας όμως εκτεθειμένο το τμήμα του αυστριακού στρατού στο Χόκσταντ. Ο Δούκας του Βιλάρ εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία και στις 20 Σεπτεμβρίου, στη μάχη του Χόκσταντ, περίπου πέντε χιλιάδες αυστριακοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Με τη νίκη αυτή, οι επικεφαλείς του γαλλο-βαυαρικού στρατού άρχισαν να έχουν βλέψεις προς τη Βιέννη.
Το άρθρο βασίζεται στα αντίστοιχα άρθρα της αγγλικής και γαλλικής Βικιπαίδειας.