Βασιλειδιανοί
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μέρος της σειράς άρθρων Γνωστικισμός |
|
![]() |
|
Ιστορία του Γνωστικισμού |
|
Περσικός Γνωστικισμός |
|
Συροαιγυπτιακός γνωστικισμός |
|
Πατέρες του χριστιανικού γνωστικισμού |
|
Πρώιμος Γνωστικισμός |
|
Μεσαιωνικός Γνωστικισμός |
|
Σύγχρονος γνωστικισμός |
|
Γνωστικά κείμενα |
|
Σχετικά άρθρα |
Ο Βασιλειδιανισμός κατατάσσεται μεταξύ των κινημάτων του γνωστικισμού. Ιδρυτής του υπήρξε ο Βασιλείδης που έδρασε κυρίως κατά τον 2ο αιώνα. Υπήρξε επίσης ένα δυναμικό γνωστικό κίνημα που ανεπτύχθει ιδιαιτέρως στην Αλεξάνδρεια και είχε πιστούς ακόλουθους παρά το δυσνόητο της διδασκαλίας του.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ο Ιδρυτής του
Ο ιδρυτής βασιλειδιανισμού ήταν ο Βασιλείδης. Η καταγωγή του ήταν Συριακή, ενώ κατά τον Επιφάνειο ήταν συμμαθητής του Σατορνείλου υπό την διδασκαλία του Μενάνδρου στην Αντιόχεια. Τις απόψεις του άρχισε να τις κηρύττει οταν μετέβη στην Αλεξάνδρεια, την εποχή που Αυτοκράτορας ήταν ο Αδριανός. Η διδασκαλία του μάλιστα δεν χαρακτηρίζεται αμιγώς γνωστική , αν και εντάσσεται σε αυτήν την κατηγορία, καθώς εισήγαγε πολλές καινοτομίες, που συνέβαλλαν στη διαχρονική παγίωση του ύστερου γνωστικού συστήματος. Αρχικά έγραψε «Εξηγητικά» πάνω στο Ευαγγέλιο, ενώ οι αναφορές του Ωριγένη περί συγγραφής και Ευαγγελίου σήμερα κρίνονται αναξιόπιστες και αποδίδονται σε σύγχηση από το αντίστοιχο Ουαλεντινιανό Ευαγγέλιο.
[Επεξεργασία] Η διδασκαλία
Σήμερα γνωρίζουμε δύο τύπους βασιλειδιανισμού και αποκλίνουν αρκετά. Ο ένας θεωρείται δυαλιστικός ενώ ο άλλος πανθεϊστικός. Μέσα απο τη διδασκαλία γίνεται εμφανής οι Αριστοτελικές επιδράσεις όπως αναφέρει ο Ιππόλυτος[1]. Ο Θεός κατά τον Βασιλείδη βρίσκεται στα «επέκειντα» του ουρανού και είναι «άρρητος»[2].
[Επεξεργασία] Δυαλισμός
Απο τον αγαθό Θεό προήλθε κατ'απορροή η πρώτη ογδοάδα αιώνων. Από τον πρώτο αιώνα (Νουν) απορρεόυν κατ'αναδίπλωση οι 365 ουρανοί(ημέρες του χρόνου). Ο κατώτερος Ουρανός, είναι αυτός ο οποίος ζούμε και ανήκει στο Θεό του Ιουδαϊσμού, που βρίσκεται προς ρήξη με τους αγγέλους ή τις θεότητες. Ο δημιουργός Θεός ήρθε σε ρήξη με τον άρρητο Θεό που αγνοούσε την ύπαρξη του. Έτσι για τη λύτρωση του ανθρώπου κατήλθε στη κόσμο ο «πρωτότοκος Νους» υιός του αρρήτου Θεού ως Χριστός. Αυτός δε, εγκατείκησε εις τον σώμα του Ιησού κατά το βάπτισμα, ενώ στο Σταυρό σταυρώθηκε ο Σίμων ο Κηρυναίος, που είχε πάρει τη μορφή του Χριστού, και όχι ο Χριστός. Αφού ο υιός επέστρεψε στον Πατέρα ελευθέρωσε όσους αναγνώρισαν το μυστήριο, ενώ τους υπολοίπους τους άφησε στην εξουσία των δυνάμεων αυτού του κόσμου.
[Επεξεργασία] Πανθεϊσμός
Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή της διδασκαλία του Βασιλείδη η λύτρωση συνίστατο στην απελευθέρωση μόνο των φωτεινών μερών τα οποία είχε αποσπάσει το σκότος απο τον κόσμο του φωτός[3]. Αυτή η εκδοχή πιθανώς είναι μεταγενέστεργη και αποτελεί την κυριότερη μεταβαολή της διδασκαλίας του Βασιλειδιανισμού. Στην αρχή υπήρχε ο κατώτερος ουρανός[4] και απο το σπέρμα-κόσμο εκδιπλώθηκαν 3 ουρανοί καθένας από τους οποίους είχε δικό του Θεό και καθείς εξ αυτών είχε δικό του υιό. Στον τελευταίο κόσμο ενυπάρχει μια «υπολειμμένη υιότης» η οποία τείνει προς ανώτερη λεπτομερή υιότητα[5]. H λυτρωτική αιτία της καθόδου παραμένει η ίδια μόνο που σε αυτή ο Ιησούς αληθώς πέθανε στο σταυρό, αλλά μόνο το σωματικό μέρος.[6] Σε αυτή την περίπτωση η λύτρωση ταυτίζεται προς την ιδέα της αποκαταστάεως των πάντων.
[Επεξεργασία] Αποδοχή και συνέχεια
Παρά το δυσνόητο της διδασκαλίας του Βασιλειδιανισμού βρήκε ιδιαίτερη ανταπόκριση στην περιοχή της Αλεξάνδρειας. Όμως λόγω του δυσνόητης διδασκαλίας παρερμηνεύτηκε σε πολλά σημεία. Ο γιός του Βσιλείδη Ισίδωρος ήταν ο άμεσος συνεχιστής του έργου του. Επίσης κάθε 6 με 10 Ιανουαρίου τελείτο η εορτή της Θεοφάνειας του Χριστού και η εγκατοίκηση του στο σώμα του Ιησού.
[Επεξεργασία] Παρατηρήσεις
- ↑ (Έλεγχος 7, 14)
- ↑ (Ιππολύτου Έλεγχος ,7,21) «ουδέν ην, ουκ ύλην, ουκ ουσία, ουκ ανούσιον, ουκ απλούν, ούκ σύνθετον, ούκ ανόητον, ουκ ονομαζομένον ή διαισθήσεως λαμβανομένων ή νοητών πραγμάτων αλλ ούτω και έτι λεπτομερέστερον πάντων απλώς περιγεγραμμένων, ο ούκ ων Θεός»
- ↑ (Acta Archelai, 67)
- ↑ (Έλεγχος 7,21) «σπέρμα κόσμου, το δε σπέρμα τπου κόσμου πάντα είχεν εν εαυτώ, ως ο του σινάπεως κόκκος...καθάπερωον όρνοθος ευποικίλου τινόςκαι πολυχρωμότατου, οιονεί του ταώνοςή άλλου τινός
- ↑ (Ιππολύτου, Έλεγχος 7,21-25)
- ↑ (Ιππολύτου, Έλεγχος 7,27)
[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία
- «Εκκλησιαστική Ιστορία» - Βλασίου Φειδά
Εκδόσεις Διήγηση, Αθήνα, 2002