Ρεμπέτικη μουσική
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
- Ο όρος «Ρεμπέτικο» ανακατευθύνει εδώ. Για άλλες χρήσεις, δείτε Ρεμπέτικο (αποσαφήνιση).
Ρεμπέτικη μουσική ή Ρεμπέτικο ονομάζεται το ελληνικό αστικό λαϊκό τραγούδι που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και απέκτησε την γνώριμη μορφή του, περίπου μέχρι την τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Η μουσική αυτή εξελίχθηκε κυρίως στα λιμάνια ελληνικών πόλεων όπου ζούσε η εργατική τάξη (τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη, το Βόλο) και στη συνέχεια πέρασε και σε άλλα αστικά κέντρα.
Μια διαφορετική μορφή αστικού λαϊκού τραγουδιού αναπτύχθηκε στην Πάτρα: τα ταμπαχανιώτικα, από την ομόνυμη συνοικία.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ιστορία
Βλέπε επίσης: Χρονοδιάγραμμα του ρεμπέτικου
Ο Ηλίας Πετρόπουλος, ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές του ρεμπέτικου, χωρίζει την ιστορία του ρεμπέτικου σε τρεις περιόδους:
- 1922 - 1932 - Η εποχή που κυριαρχούν τα στοιχεία από την μουσική της Σμύρνης.
- 1932 - 1942 - Η κλασική περίοδος.
- 1942 - 1952 - Η εποχή της ευρείας διάδοσης και αποδοχής.
[Επεξεργασία] Προϊστορία
Το ρεμπέτικο τραγούδι είναι το ελληνικό αστικό τραγούδι στη απαρχή του. Εξελίχθηκε μέσα από την ελληνική μουσική παράδοση, από τους κατοίκους των ελληνικών πόλεων. Οι ρίζες του βρίσκονται το δημοτικό τραγούδι της Ελλάδος (και της Μικράς Ασίας και του Βοσπόρου, κυρίως μετά την καταστροφή) και σε άλλες μορφές του όπως τα κλέφτικα, τα τραγούδια της φυλακής κτλ.
[Επεξεργασία] Περίοδος της κυριαρχίας των σμυρναίικων στοιχείων
Το 1922 είναι η χρονιά της Μικρασιατικής καταστροφής την οποία ακολουθεί η ανταλλαγή πληθυσμών με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Πολλοί μικρασιάτες εγκαθίστανται στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας φέρνοντας από εκεί τις μουσικές τους παραδόσεις.
Αυτή την περίοδο η θεματολογία του ρεμπέτικου περιλαμβάνει κυρίως ερωτικά (όπως σε όλες τις μουσικές) αλλά και μάγκικα τραγούδια (π.χ. τραγούδια της φυλακής, ναρκωτικά).
[Επεξεργασία] Κλασική περίοδος
Το 1932 κυκλοφορούν οι πρώτες ηχογραφήσεις τραγουδιών από τον Μάρκο Βαμβακάρη. Μέχρι το '41 εμφανίζονται οι περισσότεροι από τους κλασικούς συνθέτες και τραγουδιστές του λαϊκού τραγουδιού στη δισκογραφία, όπως ο Στράτος Παγιουμτζής, Μπαγιαντέρας, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Απόστολος Χατζηχρήστος, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Μανώλης Χιώτης, ο Στελλάκης Περπινιάδης, η Ρόζα Εσκενάζυ και πολλοί άλλοι. Το 1936 ξεκινάει η δικτατορία του Μεταξά και επιβάλλεται λογοκρισία. Αναγκαστικά η δισκογραφία προσαρμόζεται και οι αναφορές σε ναρκωτικά, τεκέδες κ.λ.π. εκλείπουν από τις ηχογραφήσεις. Κατά τη διάρκεια της κατοχής (1941-1946) οι ηχογραφήσεις σταματούν.
[Επεξεργασία] Εποχή της μαζικής αποδοχής
Κορυφαία προσωπικότητα του ρεμπέτικου αναδεικνύεται αυτή την περίοδο ο Βασίλης Τσιτσάνης. Μετά την απελευθέρωση το ρεμπέτικο αρχίζει να καταξιώνεται σαν λαϊκή μουσική ευρείας αποδοχής και βγαίνει από το περιθώριο. Εμφανίζονται νέοι τραγουδιστές όπως η Σωτηρία Μπέλλου. Οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '50 το ρεμπέτικο, στη γνήσιά του μορφή, πεθαίνει και δίνει τη θέση του στο σύγχρονο λαϊκό τραγούδι.
Αρχίζει η εποχή της 'πρώτης αναβίωσης' τη δεκαετία του '60, όπου και επανηχογραφούνται παλαιώτερες επιτυχίες και εκδίδονται μελέτες πάνω στο θέμα και ανθολογίες τραγουδιών, από συγγραφείς όπως ο Ηλίας Πετρόπουλος και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, βιογραφίες ρεμπετών, ενώ γίνονται και αρκετές νέες ηχογραφήσεις (την πρώτη "μελέτη" όμως έχει παρουσιάσει ο Μάνος Χατζιδάκις ήδη μετά την κατοχή). Το μπουζούκι, βασικό όργανο της ρεμπέτικης μουσικής, γίνεται ευρέως αποδεκτό και χρησιμοποιείται από μεγάλους συνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις. Σήμερα, το ρεμπέτικο έχει κερδίσει μεγάλη δημοτικότητα ενώ αναγνωρίζεται και μελετάται διεθνώς.
[Επεξεργασία] Το ρεμπέτικο στις Η.Π.Α.
Τα χρόνια που ακολούθησαν την Μικρασιατική καταστροφή, αλλά και πριν από αυτήν, μεγάλος αριθμός Ελλήνων μεταναστεύεσε στις Η.Π.Α., μεταφέροντας εκεί τη ελληνική μουσική παράδοση, αλλά και το ρεμπέτικο. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα ηχογραφούνται από αμερικάνικες εταιρίες σμυρναίικα και δημοτικά τραγούδια.
Το 1919 ιδρύονται οι πρώτες ελληνικές δισκογραφικές εταιρίες και από τα μέσα της δεκαετίας του '20 υπάρχουν ηχογραφήσεις τραγουδιών τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ρεμπέτικα, πριν ακόμα αρχίσουν οι ηχογραφήσεις στην Ελλάδα. Μέχρι και το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο γράφονται και ηχογραφούνται αρκετά πολύ αξιόλογα κομμάτια, ενώ ενώ η συνεργασία ελλήνων με ξένους μουσικούς δίνει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
[Επεξεργασία] Μουσικά όργανα
Τα βασικά όργανα του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι το μπουζούκι και η κιθάρα αλλά και ο μπαγλαμάς. Χρησιμοποιούνται επίσης το ακορντεόν, το βιολί, τα κουτάλια, τα ζίλια (παρόμοιο με τις καστανιέτες), και άλλα όργανα όπως το πιάνο, το τσέμπαλο κτλ. Σε κάποιες παλιές ηχογραφήσεις ακούγεται κάτι σαν ήχος γυαλιού. Πρόκειται για τον ήχο που παράγεται από το χτύπημα ενός κομπολογιού σε ένα ποτήρι, γνωστό και ως ποτηροκομπολογι. Στις παρέες και στις ταβέρνες συνήθιζαν να συνοδεύουν τους μουσικούς με αυτόν τον τρόπο, συνήθεια που πέρασε και σε κάποιες ηχογραφήσεις.
[Επεξεργασία] Θεματολογία
Η θεματολογία των ρεμπέτικων τραγουδιών κινείται σε χώρους συνηθισμένους σε κάθε είδος μουσικής, π.χ. έρωτας, αλλά και στο χώρο της μαγκιάς. Αρχικά κυριαρχούσε το ερωτικό στοιχείο και η θεματολογία ναρκωτικά - φυλακή - παρανομία. Σταδιακά και με την εξάπλωση του ρεμπέτικου σε ευρέτερες μάζες η τα μάγκικα τραγούδια πέρασαν στο περιθώριο, και αναδεικνύονται πολλά κοινωνικά θέματα χωρίς βέβαια να χάσει τη πρωτοκαθεδρία του ο έρωτας.
Έχουν γραφτεί ρεμπέτικα τραγούδια για θέματα όπως ο έρωτας, τα ναρκωτικά (χασίς, κοκαΐνη κ.α.) και οι τεκέδες, η φυλακή, για συγγενικά πρόσωπα (π.χ. η μητέρα), ο θάνατος, η ξενιτιά, σατυρικά, για τον στρατό και τον πόλεμο, για «μικρά» θέματα της καθημερινής ζωής, για εξωτικούς τόπους, για την φτώχεια, για πρόσωπα, για την εργασία, την ασθένεια, την πορνεία, για τις μικρές λύπες και καημούς των ανθρώπων, και άλλα.
[Επεξεργασία] Συνθέτες - Στιχουργοί - Μουσικοί - Τραγουδιστές
Ο κατάλογος αυτός δεν είναι πλήρης, αφού υπάρχουν πολλοί ακόμα αξιόλογοι καλλιτέχνες του ρεμπέτικου
- Κώστας Καπλάνης
- Ρίτα Αμπατζή
- Μάρκος Βαμβακάρης
- Μιχάλης Γενίτσαρης
- Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας)
- Ρόζα Εσκενάζυ
- Δημήτρης Ευσταθίου
- Γιώργος Κατσαρός
- Στέλιος Κερομύτης
- Γιώργος Μπάτης
- Μαρίκα Νίνου
- Στράτος Παγιουμτζής
- Βαγγέλης Παπάζογλου
- Γιάννης Παπαϊωάννου
- Σπύρος Περιστέρης
- Στέλλάκης Περπινιάδης
- Σωτηρία Μπέλλου
- Δημήτριος Σέμσης ή Σαλονικιός
- Παναγιώτης Τούντας
- Γιοβάν Τσαούς
- Πρόδρομος Τσαουσάκης
- Βασίλης Τσιτσάνης
- Γιάννης Χαλκιάς
- Απόστολος Χατζηχρήστος
- Μανώλης Χιώτης
- Άννα Χρυσάφη
- Γιώργος Μητσάκης
- Στέλιος Χρυσίνης
- Σταύρος Τζουανάκος
- Μαίρη Λίντα
- Στέλλα Χασκήλ
- Κώστας Σκαρβέλης
- Κώστας Ρούκουνας
- Τόλης Χαρμαντάς
- Λίτσα Χαρμαντά
- Πάνος Πετσάς
- Ογδοντάκης (Γιάννης Δραγάτσης)
- Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης)
- Απόστολος Καλδάρας
- Γιώργος Κάβουρας
- Γιώργος Μανησαλής
- Νταίζη Σταυροπούλου
- Ελένη Λαμπίρη
[Επεξεργασία] Βλέπε επίσης
- Ρεμπέτικο - Ταινία του Κώστα Φέρρη
- Μάγκες
- Ρεμπέτες