Κύβος (παίγνιο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το τυχερό παιγνίδι κύβος ή κύβοι και σήμερα αποκαλούμενο ζάρια ήταν γνωστό από τους αρχαιότατους χρόνους στον ελλαδικό χώρο που παίζονταν κυρίως από άνδρες, σε αντίθεση με τους αστραγάλους που θεωρούταν τεχνικό παιγνίδι και παίζοταν προτιμώμενο από γυναίκες και παιδιά.
Εφευρέτης των "κύβων" θεωρείται ο Βασιλεύς της Εύβοιας Παλαμήδης που κατά την πολιορκία της Τροίας το δίδαξε στους συμμαχόμενους Έλληνες και που πρόσφερε, όπως αναφέρει ο Όμηρος, κύβους στο ναό της θεάς Τύχης. Σε μελανόμορφη αγγειογραφία αρχαίου ελληνικού αγγείου παρίστανται "κυβοπαικτούντες" ο Αχιλλέας και ο Αίας ενώ επιγραφή σ΄ αυτό αναφέρει και τα κέρδη των παικτών: "τέσσερα Αχιλέος, τρία Αίαντος". Στους Δελφούς υπήρχε επίσης εικόνα που είχε δημιουργήσει ο Πολύγνωτος η οποία παρίσταναι άνδρες να παίζουν κύβους. Το παιγνίδι των κύβων φαίνεται όμως πως το γνώριζαν και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Ινδοί.

Στην ιστορία του αρχαίου ελλαδικού χώρου και ιδιαίτερα στην αρχαία Αθήνα το παιγνίδι των κύβων ήταν πολύ διαδεδομένο όπου από τότε πολλοί μανιώδεις παίκτες είχαν καταστραφεί οικονομικά. Το παιγνίδι αυτό παίζοταν κυρίως στα συμπόσια, αλλά υπήρχαν στην τότε Αθήνα καθώς και σε άλλα μέρη του ελλαδικού χώρου δημόσια κέντρα τα καλούμενα "Κυβεία" ή Σκιραφεία, (θεωρούνται οι πρόδρομοι των σημερινών καζίνο), και που το όνομά τους οφείλονταν από τον ναό της Σκιράδος Αθηνάς στον οποίο και σύχναζαν οι θιασώτες του παιγνιδιού.

Το σχήμα των κύβων διατηρήθηκε αναλλοίωτο μέχρι σήμερα που ονομάζονται "ζάρια". Η κάθε πλευρά έφερε και μια άξία από του αριθμού 1 μέχρι και 6 που παριστάνονταν με σημεία ή κάποιο τύπο περιβαλλόμενα από κύκλο μονό ή διπλό. Το παίγνιο αυτό παίζοταν με ρίψη δύο ή τριών κύβων σε τραπέζι από κωνικό κεράτιο ή ποτήρι με πλατειά βάση καλούμενο πύργος ή φορμίσκος ή κήθιον ή διάσειστον, επειδή σ΄ αυτό εσείονταν οι κύβοι που έπρεπε ν΄ ακούγονται γι΄ αποφυγή δόλου. Κέρδιζε, αυτός που έφερνε τους μεγαλύτερους αριθμούς στη ριξιά, λεγόμενη "πλειστοβολίνδα". Η καλύτερη βολή , η "ευολώτατη", ονομάζοταν "Αφροδίτη" και ήταν οι τρείς εξάδες ή εξάρες όπως λέγονται σήμερα, η δε χειρότερη ήταν η αριθμητικά μικρότερη που ήταν οι τρείς μονάδες που τότε ονομάζοταν "κύων" (σκύλος) και σήμερα λέγονται "άσσοι".

Σήμερα το παιγνίδι αυτό ονομάζεται "ζάρια" ή "μπαρμπούτι" και διώκεται ποινικά. Ο παράνομος χώρος που επιχειρείται να παίζεται λέγεται κοινώς μπαρμπουτιέρα και επισημότερα, ποιό εύηχα, "παράνομη λέσχη".