Βίλχελμ Κανάρις

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Βίλχελμ Κανάρις
Βίλχελμ Κανάρις

Ο Βίλχελμ Φρανς Κανάρις (γερμ. Wilhelm Franz Canaris) (* 1 Ιανουαρίου 1887 στο Απλερμπέκ κοντά στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας; † 9 Απριλίου 1945 στο στρατόπεδο Φλόσενμπεργκ) ήταν γερμανός ναύαρχος και κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος διευθυντής της Διεύθυνσης Κατασκοπίας και αντικατασκοπίας.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Καταγωγή

Σχετικά με την καταγωγή του έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο ίδιος ισχυριζόταν ότι κατάγεται απο τον Ελληνα Ψαριανό ναύαρχο αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, φημισμένο μπουρλοτιέρη και μετέπειτα πολιτικό, Κωνσταντίνο Κανάρη. Το επίθετο Κανάρις δείχνει ότι ίσως υπάρχει κάποια σχέση αλλά την ακριβή καταγωγή του δεν την γνωρίζουμε. Σύγχρονοι ιστορικοί πιστεύουν ότι δεν εχει καμία συγγένεια και ότι απλά ο ίδιος ισχυριζόταν πως ήταν συγγενής του Κανάρη. Θεωρείται ότι το γεγονός πως ο φον Κανάρις έκανε λαμπρή σταδιοδρομία στο ναυτικό και έφθασε στο βαθμό του Ναυάρχου είναι ένα επιπλέον στοιχείο υπέρ της συγγένειάς τους, καθώς ήταν και είναι μέχρι σήμερα συχνό στις παραδοσιακές ελληνικές οικογένειες να κρατούν τις παραδόσεις και στα επαγγέλματα. Ίσως λοιπόν και ο πατέρας του φόν Κανάρις να έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πορεία του γιού του αν και αυτό δεν αποτελεί απόδειξη για την ύπαρξη συγγένειας.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης απεβίωσε το 1877. Είχε έξι ή επτά παιδιά. Το πιο πιθανό είναι ο φον Κανάρις, αν είναι όντως συγγενής του Κωνσταντίνου, να είναι παιδί του Λυκούργου Κανάρη ο οποίος σπούδασε νομικά και την περίοδο εκείνη, λόγω βαυαροκρατίας, εστάλη απο τον πατέρα του στην Γερμανία για σπουδές. Από άποψη χρονολογιών είναι η πιο πιθανή περίπτωση. Απόγονος του φον Κανάρις υπήρξε καθηγητής της νομικής στην Γερμανία (Claus-Wilhelm Canaris). Ισως να υπάρχει κάποια σχέση και σε αυτό. Πάντως το όλο θέμα δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως.

Σε πρόσφατο βιβλίο (2007) που κυκλοφόρησε γι αυτον (Βλέπε βιβλία : Hitler's Spy, London 2007) αναγράφεται ότι τελικά ο Κανάρις βρήκε την πραγματική ρίζα της οικογενείας του το 1943 στην Λομβαρδία. Η αντίστοιχη , ιταλική οικογένεια απ την οποία προήλθε ο κλάδος της αντίστοιχης γερμανικής , ονομαζόταν Canarini.

[Επεξεργασία] Βιογραφία

[Επεξεργασία] Δράση στον 1ο ΠΠ

Ο Κανάρις γεννιέται στο Ντόρτμουντ και μεγαλώνει στο Ντούισμπουργκ, όπου τελειώνει το γυμνάσιο Στάινμπαρτ (Steinbart-Gymnasium). Το 1905 καταταγεί στο πολεμικό ναυτικό. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου υπηρετεί στο καταδρομικό "Δρέσδη" στη ναυμαχία στους Νήσους Φώκλαντ. Αφού το "Δρέσδη" βυθίζεται το 1915, ο Κανάρις καταφεύγει στη Χιλή, όπου πιάνεται αιχμάλωτος. Κατορθώνει όμως να αποδράσει και να επιστρέψει στην Γερμανία. Το 1916 πηγαίνει με εντολή των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών στην Ισπανία, όπου εξασφαλίζει τον εφοδιασμό των γερμανικών υποβρυχίων. Το 1917 επιστρέφει με δική του αίτηση στο μέτωπο, και υπηρετεί σε υποβρύχιο στη Μεσόγειο. H δράση του κατά την διαφυγή του "Δρέσδη" του εξασφαλίζει τον θαυμασμό του Βρετανικού Ναυαρχείου το οποίο δαπάνησε πολύ χρόνο και προσπάθειες να το εντοπίσει.

Μετά τον πόλεμο διορίζεται το 1919 υπασπιστής του υπουργού στρατιωτικών Γκούσταφ Νόσκε. Από την θέση αυτή του είναι δυνατό να συμβάλλει σημαντικά στην οργάνωση της δολοφονίας της Ρόζα Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ. Αφού κατόπιν των δολοφονιών οι σχετικές ανακρίσεις ανατάσσονται στον ίδιο, οι περισσότεροι κατηγορούμενοι αθωώνονται. Εκείνη την εποχή ο Κανάρις αναπτύσσει ισχυρά αντικομμουνιστικά αισθήματα και πρακτικά συντάσσεται με το ανερχόμενο ναζιστικό κίνημα. Στα ακόλουθα χρόνια υπηρετεί σε διάφορες θέσεις του ναυτικού. Στις αρχές του Τρίτου Ράιχ αποδεικνύεται θερμός υποστηρικτής του εθνικοσοσιαλισμού. Ελπίζει ότι ο Χίτλερ θα κατορθώσει την αναθεώρηση της συνθήκης των Βερσαλλιών.

[Επεξεργασία] Δράση προ της έκρηξης του 2ου ΠΠ

To 1935 διορίζεται διευθυντής της Διεύθυνσης Κατασκοπίας και αντικατασκοπίας. Στην νευραλγική εκείνη θέση ο Κανάρις βρέθηκε πολύ κοντά στις μυστικές διαπραγματεύσεις κυρίως μεταξύ Αγγλων και Γερμανών για τον ρόλο που μπορούσε να παίξει ο Χίτλερ στην Ευρώπη. Τα γεγονότα αυτά φυσικά για πολύ χρόνο αποσιωπήθηκαν αλλά σήμερα υπάρχουν αρκετές πηγές που επιβεβαιώνουν (Βλέπε επίσης στα βιβλία το "Hitler's Spy Chief: The Wilhelm Canaris Mystery" by Richard Bassett , London 2007) ότι οι Ευρωπαϊκές Δημοκρατίες ευνόησαν το ναζιστικό κίνημα με σκοπό να αντιτάξουν μια πολιτική δύναμη ανάσχεσης του κουμμουνισμού τόσο για κοινωνικούς λόγους όσο και για αντιμετώπιση του Στάλιν ο οποίος ήλεγχε τα κινήματα που δρούσαν μέσα στις χώρες εκείνες. Η θέση του Κανάρις αλλά και η γνωριμία του από παλιά με τις Αγγλικές Μυστικές Υπηρεσίες όπως και οι προσωπικές του πεποιθήσεις ενάντια στον Κομμουνισμό τον έφεραν σε θέση 'αρχιτέκτονα' εκείνων των μυστικών διαβουλέυσεων (ΣΗΜ : Κάτι που μεταπολεμικά φυσικά κανείς των νικητών δεν θα ήθελε να ακούγεται ) . Το 1936 είναι ο κύριος μοχλός πίσω απ την γερμανική επέμβαση στην Ισπανία υπέρ του Φρανθίσκο Φράνκο των οποίων τις διπλωματικές λεπτομέρειες αναλμβάνει ο ίδιος προσωπικά βοηθούμενος και από τα εξαίρετα ισπανικά που μιλάει. Το 1938 ωστόσο πέφτουν στην αντίληψή του τα εγκλήματα που διαπράτουν οι φαιοχίτωνες και τα SS και ο ίδιος και μια ομάδα αξιωματικών καταλαβαίνουν ότι το ναζιστικό κίνημα έχει ίδιες βλέψεις για το μέλλον του που δεν συμβαδίζουν με την κλασσική παραδοσιακή άρχουσα γερμανική τάξη . Οι νεώτερες πηγές αποκαλύπτουν ότι ο Κανάρις χρησιμοποιήθηκε τότε σαν κρίκος μεταξύ ορισμένων λίγων γερμανών στρατηγών και πολιτικών για να μεταφέρει αυτές τις ανυσηχίες στην Αγγλική κυβέρνηση. Η συνάντηση έγινε στην Σεβίλλη , στην οποία βρέθηκε ο Κανάρις , με αφορμή τον Εμφύλιο Ισπανικό Πόλεμο , με πράκτορες της Αγγλικής ΜΙ6 , που ήρθαν απ το Γιλβραλτάρ. Τελικά η υπογραφή της Συνθήκης του Μονάχου, έδρασε σαν πολύ ισχυρό πλήγμα κατά της αντιχιτλερικής αυτής ομάδας γιατί με την πράξη εκείνη ο Χίτλερ όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε αλλά και ικανοποιήθηκε για τις απαιτήσεις του , ουσιαστικά σαν ανταμοιβή για τον πόλεμο κατά των αριστερών στην Ισπανία και για την εξολόθρευση των κομμουνιστών στην Γερμανία και την Αυστρία και φάνταζε ήδη ως εξαίρετος ηγέτης στην λαϊκή γερμανική γνώμη. Από τότε ο Κανάρις γίνεται πολύ επιφυλακτικός αλλά αποκτά ακόμα και επικίνδυνους ανταγωνιστές , ειδικά μάλιστα το ως τότε 'πνευματικό του παιδί' , τον Ράϊνχαρντ Χάϊντριχ (ΣΗΜ : αυτόν που εξετέλεσαν αργότερα οι Τσέχοι πατριώτες όταν ήταν διοικητής των SS στην Πράγα) ο οποίος ουσιαστικά τον παρακολουθούσε και ήθελε να τον υπερκεράσει , βρίσκονταν δε σε αρμονικές σχέσεις με τον ίδιο τον Χίμλερ ο οποίος γνωρίζει για τις συναντήσεις του Κανάρις με τους Αγγλους, πράγμα που στα μάτια τους τον καθιστά κατ αρχήν ύποπτο.

[Επεξεργασία] Αντιχιτλερική δράση κατά την διάρκεια του πολέμου

Νοιώθοντας την πίεση εκείνη ο Κανάρις αποφασίζει να δείχνει μεγάλη προθυμία για συνεργασία με τους αξιωματούχους Ναζί αλλά την ίδια ώρα είναι σίγουρο ότι επεκτείνει τις μυστικές του επαφές με αντιχιτλερικούς. Η μεγαλύτερη κατασκοπευτική συμβολή του ωστόσο συμπίπτει με την επίθεση του Χίτλερ εναντίον της Ρωσίας. Ο Στάλιν αν και ανέτοιμος διαθέτει ωστόσο τετραπλάσιες δυνάμεις στα σύνορα απ ότι οι Γερμανοί και είναι υπολογίσιμος αλλά ο Κανάρις αποκαλύπτει με εξαιρετική λεπτομέρεια όλη την διάταξη της ρώσικης στρατιωτικής μηχανής : τα σχέδια προέρχονται από την Αγγλική ΜΙ6 και η προσφορά εκείνη φαίνεται να σχετίζεται και με την θέληση του Τσώρτσιλ να πάψει να είναι μόνος του στον αγώνα ενάντια στην Γερμανία. Οι υπάρχουσες πηγές δεν αναφέρουν πόσο σε εκείνη την απόφαση αλλαγής σχεδίων επηρέασε ο Κανάρις , αλλά είναι σίγουρο ότι η επίθεση εκείνη εναντίον του Στάλιν τύχαινε της επιδοκιμασίας του. Οι λεπτομέρειες αυτών των γεγονότων ουσιαστικά μαθεύτηκαν έμμεσα απ τους άγγλους κατασκόπους της ομάδας του Κίμ Φίλμπυ οι οποίοι με την σειρά του τα έμαθαν μέσω των αποκωδικοποιήσεων του συστήματος 'Enigma'. Ειδοποίησαν μεν κατάλληλα τον Στάλιν , αλλά εκείνος το εξέλαβε σαν παραπλανητικό σχέδιο της Αγγλίας που σκοπό είχε να τον εμπλέξει σε πόλεμο με τον Χίτλερ που θεωρούσε εξουδετερωμένο με το Σύμφωνο που είχε κάνει με τους Μολότωφ-Ρίπεντροπ. Τελικά είχε άδικο ως προς την πηγή της πληροφορίας αλλά είχε εντελώς δίκιο ως προς τον σκοπό. Η επιτυχία ωστόσο εκείνη του Κανάρις αυξάνει τον φθόνο αλλά και την περιέργεια του Ράϊνχαρντ Χάϊντριχ ο οποίος έκτοτε ψάχνει με πολύ ενδιαφέρον στις πηγές του Κανάρις και σε πιθανές σχέσεις του με τους Αγγλους. To 1941 φαίνεται ότι ο Χάϊντριχ βρίσκει τις αποδείξεις μετά απ την ομολογία ενός διπλού κατασκόπου που δούλευε για τον Κανάρις στην Ελβετία αλλά και όπου οι άνδρες του τον είχαν δεί να έρχεται σε επαφή με άνθρωπο της εκεί Αγγλικής Πρεσβείας. Αλλά στις 27 Μαίου 1941 κομμάντος που εκπαίδευσε η ΜΙ6 δολοφονούν τον Χάϊντριχ στην Πράγα. Η πράξη είναι μεν συμβολική κατά των χιτλερικών δυνάμεων κατοχής αλλά η μακρά και δύσκολη διοργάνωσή της σε συνδυασμό με τον αναμενόμενο κρουνό αίματος κατά του Τσέχικου λαού εκ των υστέρων, δημιούργησαν την βάσιμη υποψία ότι η πράξη εκείνη αποσκοπούσε βασικά στην διάσωση του Κάνάρις. Εκτοτε ο Κανάρις συνεχίζει την ίδια τακτική συμβίωσης με τους ναζί αλλά σίγουρα οι προθέσεις του είναι εναντίον του Χίτλερ και πρακτικά πάιζει τον ρόλο συνδέσμου των αντιχιτλερικών, αλλά παύει να είναι πια ο κύριος παράγων χειρισμού της χιτλερικής αντικατασκοπίας καθώς τον παρακολουθούν συνεχώς.

[Επεξεργασία] Ενας εξαιρετικά γενναίος άνθρωπος ...αλλά και τόσο άτυχος

Δεν είναι τόσον αλήθεια, παρά τα αναφερόμενα από γερμανικές ιστορικές πηγές, ότι σε εκείνη την περίοδο εργαζόταν με ζήλο στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και του οποίου οι πληροφορίες προκάλεσαν φοβερές απώλειες στους συμμάχους. Η θέση του δεν σχετίζονταν άμεσα με το ναυτικό και το σύστημα πληροφοριών το χειριζόταν το γερμανικό ναυαρχείο το οποίο μάλιστα δεν γνώριζε ότι οι σύμμαχοι έσπαζαν συχνά τους κώδικές του. Οι επιτυχίες των γερμανικών υποβρυχίων το 1941 ήταν θέμα περισσότερο τεχνικό και οργανωτικό , και η αλλαγή των παραγόντων αυτών υπέρ των συμμάχων το 1943 , οδήγησαν τελικά στην ήττα του γερμανικού ναυαρχείου. Ο Κανάρις ενώ πάντα προσπαθεί να διατηρήσει την εξωτερική εικόνα του πιστού στρατιωτικού, στην πραγματικότητα καλύπτει μεταξύ 43-44 , τουλάχιστον 2 απόπειρες εναντίον του Χίτλερ , οι οποίες ακυρώθηκαν την τελευταία στιγμή με σημαντικώτερη εκείνη που ενέχονται οι στενοί του συνεργάτες Χανς Όστερ και Χανς φον Ντονάνι. Είναι αξιοσημείωτο ότι είχε μελετήσει λεπτομερέστατα ένα έξυπνο σχέδιο με το οποίο θα έβγαζε τον Χιτλερ σαν ψυχασθενή με ιατρικό πιστοποιητικό , θα τον φυλάκιζε χωρίς να τον εκτελέσει και έτσι θα καλούσε τους Συμμάχους σε μια ειρήνη μετά από μια άδικη εννοείται αιματοχυσία που προήλθε από έναν μισότρελλο άνθρωπο, απφεύγοντας μάλιστα τις εσωτερικές αντεκδικήσεις, αν και θα εκτελούσε ταχύτατα ανθρώπους σαν τους Χίμλερ και Γκαίμπελς που τους θεωρούσε τους πιο επικίνδυνους. Είχει εκπονήσει και όλες τις λεπτομέρειες των όρων ειρήνης κατά τις οποίες η Γερμανία αποσύρρεται από όλα τα κατακτημένα εδάφη , διατηρώντας όμως στο ακέραιο την βιομηχανία της και τον στρατό της . Αλλά ένας της αλυσίδας των συνομωτών κρατάει σημειώσεις στο σπίτι του για εκείνο το ιατρικό πιστοποιητικό , αυτοκτονεί όταν καταλαβαίνει ότι τον υποψιάζονται , και τα στοιχεία εκείνα κατάσχονται απ τον Χίμλερ.

Είναι ο Φεβρουάριος του 1944, η Γερμανία βρίσκεται σε υποχώρηση και ο Χίμλερ απλά απολύει τον Κανάρις απ την θέση του αν και επίτηδες τον κρατάει υπό επίβλεψη με απώτερο σκοπό αργότερα - όπως όντως και αποπειράθηκε - να τον χρησιμοποιήσει σαν ενδιάμεσο σε μια προσωπική του συνεννόηση με τους Αγγλους για ανακωχή. Εν τω μεταξύ η συμφωνία της Καζαμπλάνκα κατά την οποία οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να συνεχίσουν τον αγώνα μέχρις ότου η Γερμανία παραδοθεί άνευ όρων, τον απογοητεύει για πάντα ότι υπάρχει ελπίδα να διασωθεί η Γερμανία. Αυτό είναι πιθανόν και το τελευταίο νέο απ τους Αγγλους που του έρχεται. Ο ίδιος ο Κανάρις από τότε χάνει κάθε ενδιαφέρον για περαιτέρω συνομωτική δράση. Αλλά μετά την απόπειρα κατά του Χίτλερ , στις 20 Ιουλίου 1944 , καθώς γίνεται γνωστό ότι το εκρηκτικό υλικό προμήθευσε η ΜΙ6 συλλαμβάνεται με διαταγή Χίμλερ από τον SS Βάλτερ Σέλλενμπεργκ ,δεξί χέρι του ναζιστή υπουργού. Ο Κανάρις δεν είχε συμμετοχή σε εκείνη την απόπειρα , αλλά σίγουρα ήξερε και σχετίζονταν με άτομα που είχαν πάρει μέρος σε αυτήν. Αυτό θα ήταν αρκετό για να πεθάνει στο απόσπασμα αλλά ο Χίμλερ , έχοντας πάντα το ίδιο σχέδιο στο μυαλό του τον διασώζει ρπος το παρόν. Οταν πια πλησιάζει το τέλος του πολέμου και ο Χίμλερ δεν βλέπει να κερδίζει τίποτα απ την παρουσία του Κανάρις αποκαλύπτει στον Χίτλερ τα στοιχεία που διαθέτει και στις 9 Απριλίου 1945 απαγχονίζονται οι Ντίτριχ Μπονχέφερ, Χανς Όστερ και Βίλχελμ Κανάρις. Ο αρχηγός της ΜΙ6 , Σερ Στιούαρτ Μέντζις όταν έμαθε για τον θάνατό του είπε με λύπη : 'Ηταν ένας εξαιρετικά γενναίος άνθρωπος , αλλά και τόσο άτυχος !" .

[Επεξεργασία] Βιβλία

- "Hitler's Spy Chief: The Wilhelm Canaris Mystery" by Richard Bassett , London 2007

- "The Killing of Reinhard Heydrich: The SS "Butcher of Prague" by von C. A. MacDonald & Callum MacDonald (Autor). Sept 1998 by