Κοινό κτήμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Εικόνα που χρησιμοποιείται καμιά φορά για να δείξει ότι ένα έργο είναι κοινό κτήμα
Εικόνα που χρησιμοποιείται καμιά φορά για να δείξει ότι ένα έργο είναι κοινό κτήμα

Ως κοινό κτήμα (κοινόχρηστα, public domain) ορίζονται τα έργα που δεν προστατεύονται από την πνευματική ιδιοκτησία είτε γιατί δεν πληρούν τις προϋποθέσεις του νόμου είτε γιατί η προστασία τους έχει λήξει. Τα έργα αυτά, επειδή δεν προστατεύονται ως πνευματική ιδιοκτησία, μπορεί να χρησιμοποιηθούν από τον καθένα χωρίς περιορισμό. Έργα που αποτελούν κοινό κτήμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση για τη δημιουργία προστατευόμενων παράγωγων έργων, τα οποία ο δημιουργός τους μπορεί να τα εκμεταλλευτεί όπως θέλει και να περιορίζει κατά βούληση την πρόσβαση σε αυτά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινού κτήματος είναι το δημοτικό τραγούδι, το οποίο, κατά τον ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ως έκφραση της λαϊκής παράδοσης δεν προστατεύεται με πνευματικά δικαιώματα. Μια συλλογή όμως δημοτικών τραγουδιών, η οποία έχει πρωτοτυπία και δημιουργικό ύψος, μπορεί να προστατεύεται. Άλλο παράδειγμα είναι ένα λογοτεχνικό έργο του οποίου η προστασία έχει λήξει με το πέρασμα του χρόνου: ο καθένας μπορεί να το αναπαραγάγει ελεύθερα, αλλά αν κάποιος το μεταφράσει σε άλλη γλώσσα (παράγωγο έργο), δεν υποχρεούται να κάνει τη μετάφρασή του ελεύθερα προσιτή στο κοινό. Μπορεί να την εκμεταλλευθεί όπως θέλει, παρ' όλο που βασίζεται σε ελεύθερο περιεχόμενο.

Ο όρος προέρχεται από το αγγλοσαξωνικό δίκαιο και έχει εισέλθει στο δίκαιο των κρατών της ηπειρωτικής Ευρώπης τις τελευταίες δεκαετίες. Διαφορετικά αντιμετωπίζεται η περίπτωση των έργων των οποίων ο δημιουργός έχει παραιτηθεί άνευ όρων από κάθε δικαίωμά του. Στα περισσότερα δίκαια της ηπειρωτικής Ευρώπης παραμένει το ηθικό του δικαίωμα αναπαλλοτρίωτο, με αποτέλεσμα να μπορεί ακόμη να επιβάλλει περιορισμούς (σε εξαιρετικές περιπτώσεις) στη χρήση του έργου, ενώ στο αγγλοαμερικανικό δίκαιο θεωρείται ότι το έργο έχει καταστεί κοινό κτήμα.