Τζελαλεντίν Ρουμί

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Τζελαλεντίν Ρουμί
Τζελαλεντίν Ρουμί

Ο Τζελαλεντίν Ρουμί (1207-1273) ήταν Πέρσης ποιητής και δάσκαλος θεολογίας και δικαίου στο Ικόνιο (Κόνια, Τουρκία) με μεγάλη επιρροή στον ιδεολογικό-θρησκευτικό χώρο του Ισλάμ και ιδιαίτερα στον μουσουλμανικό μυστικισμό. Τα σπουδαιότερα έργα του είναι το "Ντιβάν", συλλογή λυρικών ποιημάτων και το "Μεσνεβί" (δίστιχα) που περιέχει 40.000 δίστιχα σε ηθικά και ασκητικά θέματα, μέσα από μυστικισμό και αλληγορίες. Ίδρυσε το Σουφικό τάγμα των Μεβλεβί.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Τα ονόματα του Ρουμί

Το όνομά του Jalal-Al-Din Rumi προέρχεται από το πλήρες όνομα Jalal al-Din Mohammad Ibn Mohammad Ibn Mohammad Ibn Husain al-Rumi, (Περσικά: مولانا جلال الدين محمد رومي‎ ​ , Τουρκικά: Mevlânâ Celâleddin Mehmed Rumi). Από τους συγχρόνους του, του δόθηκε το όνομα «Μεβλανά» που σημαίνει «ο δάσκαλός μας». Έτσι λοιπόν τον αποκαλούσαν και Μεβλανά Τζελαλεντίν (όπως φαίνεται και στην Τουρκική έκδοση του ονόματός του) ή και Muhammad Balkhī (Περσικά: محمد بلخى‎ ​ ) ("ο Μωάμεθ από το Μπάλκ"), στα πέρσικα. Αναφέρεται επίσης και απλά ως Ρουμί. Το τελευταίο αυτό κομμάτι του ονόματός του, Ρουμί, σημαίνει Ρωμαίος, Ρωμιός, προερχόμενος από την Ρουμ, όπως ήταν γνωστή η Ανατολία (η Ρώμη της Ανατολής).

Το μουσείο του Ρουμί στο Ικόνιο
Το μουσείο του Ρουμί στο Ικόνιο

[Επεξεργασία] Η ζωή του

Γεννήθηκε το 604 έτος Εγείρας (1207/8 μ.Χ.) στο Μπαλκ (τότε μέρος του Μεγάλου Κορασάν, σημερινό Αφγανιστάν) και πέθανε στο Ικόνιο (σημερινή Κόνια της Τουρκίας) το 1273. Έγραψε τα ποιήματά του στα Περσικα και τα έργα του διαβάζονται στο Ιράν και το Αφγανιστάν, όπου μιλιέται η γλώσσα. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αυτοκρατορία των Σελτζούκων και ιδιαίτερα στο Σουλτανάτο της Ρούμ, δηλαδή το Σουλτανάτο των Σελτζούκων του Ικονίου.

Ο πατέρας του, Μπαχά αλ-Ντιν (Baha al-Din) ήταν φημισμένος λόγιος. Υπό την κηδεμονία του ο Ρουμί έλαβε την πρώτη του μόρφωση από τον Σιέντ Μπουρχάν-αλ-Ντιν (Syed Burhan-al-Din). Όταν έγινε 18 ετών, η οικογένεια ξεφεύγοντας από τις επιδρομές των Μογγόλων, μετά από αλλεπάλληλες μεταναστεύσεις εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο και στην ηλικία των 25 ο Ρουμί πήγε στη Δαμασκό για να συμπληρώσει την εκπαίδευσή του.

Στο μυστικισμό τον εισήγαγε ένας περιπλανώμενος δερβίσης, ο Σαμσουντίν του Ταμπρίζ. Ο Ρουμί είναι ο συγγραφέας ενός εξάτομου διδακτικού έπους, του Μασναβί (Mathnawi) ή "Masnavi-ye Manavi", που αποκαλείται ενίοτε και "Qur'an-e Farsi", δηλαδή "Κοράνιο στα Περσικά", από ορισμένους λόγιους. Έγραψε επίσης και διαλόγους Φιχί μα Φιχί (Fihi ma Fihi), που γράφτηκαν για να εισάγουν τους μαθητές του στη μεταφυσική. Το συνολικό ποιητικό έργο του άσκησε βαθιά επίδραση σε όλες τις μορφές αισθητικής έκφρασης του ισλαμικού κόσμου και κυριαρχείται από την απόλυτη αγάπη προς τον Θεό.

Η διδασκαλία του καλούσε ανθρώπους από οποιαδήποτε πίστη, θεωρώντας ότι ο Θεός Μουσουλμάνων, Χριστιανών και Εβραίων είναι ένας.

Ο τάφος του Ρουμί στο Ικόνιο
Ο τάφος του Ρουμί στο Ικόνιο

Όταν πέθανε, στις 17 Δεκεμβρίου του 1273, άνθρωποι από πέντε διαφορετικές πίστεις και θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή του. Η νύχτα της ταφής ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούζ (Sebul Arus), δηλαδή Νύχτα της Ένωσης. Από τότε οι Μεβλεβί Ντερβίς κράτησαν αυτή την ημερομηνία ως γιορτή.

[Επεξεργασία] Η επιρροή του Τζελαλεντίν

Η σημασία του Τζελαλεντίν Ρουμί περνά τα σύνορα των χωρών και των εθνοτήτων και έχει επηρεάσει ιδιαίτερα και την Περσική και την Τουρκική λογοτεχνία. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου.

Ήταν ο ιδρυτής του τάγματος των δερβίσηδων Μεβλεβί (Μεβλεβί Ντερβίς).

Ενδεικτικό της επιρροής του Τζελαλεντίν και του σεβασμού που του έτρεφαν και του τρέφουν ακόμη οι Χριστιανοί, είναι η επίσκεψη του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου στο Ικόνιο (Δεκέμβριος 2004) για να λάβει μέρος στους εορτασμούς της 731ης επετείου του θανάτου του Μεβλανά.

Τζελαλεντίν Ρουμί
Τζελαλεντίν Ρουμί

Στις ελληνικές επιρροές στο έργο του Ρουμί αναφέρεται το άρθρο «Τα ελληνικά ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή και του γυιού του Βαλέντ κατά τον 13ο αιώνα» [1]. Από εκεί συνάγονται τα εξής:

Στο έργο του Ρουμί υπάρχουν πολλά νεοπλατωνικά και γνωστικά στοιχεία. Αυτό οφείλεται – πέρα από τις ελληνικές επιδράσεις που υπήρχαν ήδη στην ισλαμική φιλοσοφία και θεολογία – στο ότι ο Ρουμί είχε ο ίδιος επαφή με έλληνες διανοούμενους της περιοχής, κυρίως κληρικούς. Ο Αφλακί[2], βιογράφος του Ρουμί, περιγράφει τις φιλοσοφικές συζητήσεις του Ρουμί με τον ηγούμενο της Ι. Μονής του Αγίου Χαρίτωνος (κατά τους τούρκους Άκ Μαναστίρ), κοντά στην ελληνική κωμόπολη Σίλλη του Ικονίου, την οποία μάλιστα αναφέρει ως «μονή του Πλάτωνος» (ντέιρε Αφλατούν)[3]. Από τα λίγα ποιήματα του Ρουμί σε τοπικό ελληνικό ιδίωμα δεν είναι εμφανές σε ποιο βαθμό γνώριζε την ελληνική. Φαίνεται όμως ότι ο γιος του Σουλτάν Βαλέντ γνώριζε πολύ καλά τα ελληνικά διότι έγραψε αρκετά ποιήματα σ’ αυτή τη γλώσσα. Οι τελετουργίες που αυτοσχεδίασε ο Ρουμί (μουσική, χορός, απαγγελίες) φαίνεται ότι είχαν ως στόχο περισσότερο να προσελκύσουν στον ισλαμισμό τους έλληνες της περιοχής παρά απευθύνονταν στους μουσουλμάνους. Κατά τον Αφλακί ο Ρουμί έλεγε: «Ο Ύψιστος επεφύλαξε μεγάλες χαρές στους κατοίκους της Μικράς Ασίας. … Η περιοχή της έχει το καλύτερο κλίμα αλλά οι κάτοικοί της αγνούσαν τον μυστικόν έρωτα προς τον αληθινόν Κύριο των δυνάμεων» … «Με πήρες (ώ Θεέ) από το Χορασάν και μ’ έφερες στην χώρα των Ελλήνων για να συναναστραφώ μ’ αυτούς και να τους οδηγήσω στο ορθό δόγμα. Όταν είδαμε ότι δεν στρέφονταν κατά κανένα τρόπο προς τον δρόμο του Θεού, και στερούνταν τα θεία μυστήρια, τους υποβάλαμε τις ιδέες αυτές με τρόπο πιο ευχάριστο, με μουσικές συναυλίες και με τον ρυθμό της ποίησης, πράγματα που αναταποκρίνονται στις ορέξεις των ανθρώπων. Διότι οι κάτοικοι της Μικρασίας είναι χαροκόποι και υπόκεινται στην επιροοή του πλανήτη της Αφροδίτης»[4]. Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι εκστατικοί χοροί των δερβισών είναι επιβιώσεις αρχαίων διονυσιακών λατρειών που ήταν διαδεδομένες στη Μ. Ασία[5]. Υπάρχουν μαρτυρίες για την επιβίωση διονυσιακών τελετουργιών κατά τους μεσαίους χρόνους, ίσως και μέχρι την εποχή του Ρουμί. Ο ΞΒ’ κανών της Πενθέκτης οικουμενικής Συνόδου Κωνσταντινουπόλεως, το 691, ορίζει στους τρυγητές όπως «μη το του βδελυκτού Διονύσου όνομα επιβοάν» και «έτι και τας ονόματι των παρ’ Έλλησι ψευδώς ονομασθέντων θεών ή εξ ανδρών ή γυναικών γινομένας ορχήσεις, και τελετάς … αποπεμπόμεθα»[6]. Ένα σχόλιο του Ιωάννου Ζωναρά (12ος αιών) στον ανωτέρω κανόνα επιβεβαιώνει ότι και στην εποχή του (έναν αιώνα πριν τον Ρουμί) επιβίωναν οι ίδιες διονυσιακές τελετές μεταξύ των αγροτών.

Η μελέτη των ελληνικών στίχων του Ρουμί από δυτικούς ερευνητές είναι αρκετά δύσκολη διότι είναι γραμμένοι στην αραβική γραφή. Λόγω της άγνοιας της ελληνικής γλώσσας από τους τούρκους και πέρσες αντιγραφείς χειρογράφων, αλλά και λόγω της ελλειπτικότητας του αραβικού αλφαβήτου, λείπουν τα πολύ σημαντικά για την ελληνική γλώσσα φωνήεντα, ενώ υπάρχουν και λάθη στον αριθμό των στιγμών που διαφοροποιούν μερικά αραβικά γράμματα μεταξύ τους. Υπάρχουν ελάχιστες μεταγραφές των ελληνικών στίχων του Ρουμί σε ελληνικό αλφάβητο[7][8].


Ένα ποίημα του Ρουμί με ελληνικούς και περσικούς στίχους. Σε αγκύλες είναι η μετάφραση των περσικών στίχων.

Αφέντης μας έν κι αγαπούμεν τον
Κι απ’ εκείνον έν καλή η ζωή μας.
Γιατί γύρισες γιατί βρώμισες;
Πέ με τι έπαθες, πέ με τι έχασες;
Άι καρδιά μου, άι ψυχή μου!
Άι το ετούτο μου, άι το εκείνο μου,
Άχ σπί τμου,άχ στέγη μου!
Άχ θησαυρέ μου, αχ χρυσοπηγή!
Έλα καλέ μου, έλα σάχη μου,
Χαρά δεν δίδεις, δός μας άνεμο!
Πού διψά πίνει, πού πονεί λαλεί,
Μηδέν τσάκωσες,καλέ, το γυαλί;

Yπόμνημα:

  • έν: είναι, πβ. τον τύπο «ένι» του ιδιώματος της Σίλλης[9].
  • Το γυαλί, περσικά «τζάμ» (εδώ σημαίνει «ποτήρι»), είναι ένα αγαπητό σύμβολο στην περσική ποίηση.

[Επεξεργασία] Η ζωή του Ρουμί

Η ζωή του περιγράφεται στα Shams ud-Din Ahmad Aflki's "Manākib ul-Ārifīn" που γράφτηκαν μεταξύ του 1318 και του 1353).

Όταν οι Μογγόλοι εισέβαλλαν στην Κεντρική Ασία μεταξύ του 1215 και του 1220, ο πατέρας του Bahauddin Walad, ένας θεολόγος, δικαστικός και μυστικιστής έφυγε για τη δύση μαζί με όλη του την οικογένεια και μια ομάδα μαθητών του. Στο δρόμο για την Ανατολία, ο Ρουμί συνάντησε έναν από τους πιο γνωστούς μυστικιστές Πέρσες ποιητές, τον Φαριντοντίν Αττάρ, στην πόλη του Νισαπούρ (Nishapur) η οποία βρίσκεται σρη σημερινή Ιρανική επαρχία του Χορασάν (Khorasan). Ο Αττάρ αμέσως αναγνώρισε την πνευματική υπεροχή του Ρουμί. Βλέποντας τον πατέρα να προχωρά μπροστά από το γιο, είπε: "Ιδού έρχεται η θάλασσα ακολουθούμενη από έναν ωκεανό". Έδωσε στο αγόρι τότε το Asrarnama του, ένα βιβλίο σχετικά με τη σχέση της ψυχής στον υλικό κόσμο. Η συνάντηση αυτή επηρέασε σημαντικά τη σκέψη του Ρουμί και αργότερα έγινε η έμπνευση των έργων του Ρουμί. Ο Ρουμί τότε ήταν δεκαοκτώ ετών.


Αυτό το άρθρο χρειάζεται μετάφραση.

Αν θέλετε να συμμετάσχετε, μπορείτε να επεξεργαστείτε το άρθρο μεταφράζοντάς το ή προσθέτοντας δικό σας υλικό και να αφαιρέσετε το {{μετάφραση}} μόλις το ολοκληρώσετε. Είναι πιθανό (και επιθυμητό) το ξενόγλωσσο κείμενο να έχει κρυφτεί σαν σχόλιο με τα <!-- και -->. Πατήστε "επεξεργασία" για να δείτε ολόκληρο το κείμενο.


[Επεξεργασία] Αναφορές

  1. Δημήτρης Δέδες, άρθρο «Τα ελληνικά ποιήματα του Μαυλανά Ρουμή και του γυιού του Βαλέντ κατά τον 13ο αιώνα», περιοδικό "Τα Ιστορικά", τ. 10, τεύχος 18-19, 1993, σελ. 3-22
  2. Cl. Huart, Les saints des derviches tourneurs. Παρίσι, 1918-1922.
  3. Cl. Huart, Les saints des derviches tourneurs. Παρίσι, 1918-1922. σελ. 261
  4. Cl. Huart, Les saints des derviches tourneurs. Παρίσι, 1918-1922. σελ. 190.
  5. H. Geizer, Geistiges und Weltiches aus dem Turkisch-Griechischen Orient, Λειψία, 1900, σ. 167-177
  6. Γ.Α. Ράλλης, Μ. Ποτλής. Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων, τ. Β’ Αθήνα, 1852. σ. 448
  7. P. Burguiere, R. Mantran, “Quelques vers grecs du XIII siecle en caracteres arabes”, περιοδικό Byzantion, τ. 22, 1952, σ. 63-80
  8. Gustav Meyer, “Die Griechischen Verse im Rabadnama”, Byzantinisch Zeitschrift, τ. 4, 1895, σ. 401-411
  9. Θ. Κωστάκης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Σίλλης, Αθήνα 1968 (έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών)

[Επεξεργασία] Δείτε επίσης

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Κείμενα on-line του Ρουμί

Για τον Ρουμί