Επισκοπή Ηρακλείου
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πιθανή παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων |
Το περιεχόμενο που υπήρχε στο παρόν άρθρο πιθανώς παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχεται από το: Αν σκοπεύετε να επεξεργαστείτε το άρθρο, παρακαλούμε να το κάνετε χρησιμοποιώντας τον ακόλουθο σύνδεσμο σε μία προσωρινή σελίδα. Ένας διαχειριστής θα αναλάβει τη μετακίνηση του νέου άρθρου που θα επεξεργαστείτε από την προσωρινή σελίδα στον τίτλο του παρόντος άρθρου. |
|
Δήμος Επισκοπής
Στην "καρδιά" της Κρήτης, 18 χιλιόμετρα περίπου νοτιοανατολικά από την πόλη του Ηρακλείου με θέα προς τη θάλασσα (350 μέτρα υψόμετρο), βρίσκεται ο Δήμος Επισκοπής. Η θέα προς τα βόρεια παράλια της νήσου και τη θάλασσα είναι μοναδική. Προσφέρει στον επισκέπτη ένα θαυμάσιο "πανόραμα" προς το Κρητικό Πέλαγος και ένα "αυθεντικό μεσογειακό τοπίο" που το συνθέτουν εναλλασσόμε¬νοι, οι ονομαστοί αμπε¬λώνες και ελαιώνες της περιοχής. Η θέση, το κλίμα, η μορφολογία της περιοχής με την αμφιθεατρική κλίση του εδάφους προς τη θάλασσα και ιδίως η σχέση των ανθρώπων με τη γη τους, δημιούργησαν την ιδιαιτερότητα της περιοχής. Μια ιδιαιτερότη¬τα που σε συνδυασμό με τα μνημεία (βυζαντινά - εκκλησιαστικά, ενετικά, νεότερα, αγροτοβιοτεχνικά κλπ) προσφέρεται σαν μια εναλλακτική πρό¬ταση ζωής και αναψυχής σε σχέση με τους ρυθμούς των τουριστικών παραλίων και της πόλης του Ηρακλείου.
Ιστορική εξέλιξη
Ο Δήμος Επισκοπής, είναι περιοχή με έντονες θρησκευτικές μνήμες, με παλιές βυζαντινές εκκλησίες κι έρημα σήμερα μοναστήρια αλλά και περιοχή με χωριά που διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό οικιστικό ιστό τους, και κατοίκους με παραδοσιακές ασχολίες και τρόπους ζωής. Η περιοχή κατοικήθηκε από πολύ νωρίς. Τα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα αποδει¬κνύουν πως υπήρχαν σημαντικές μινωικές οικίσεις ήδη από τη 2η π.χ. χιλιετία. Ευρήματα από την περιοχή εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Τα περισ¬σότερα, σημαντικότερα και πιο εντυπωσια¬κά είναι βεβαίως τα βυζαντινά μνημεία του Δήμου. Μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από το Βυζαντινό αρχιστράτηγο Νικηφόρο Φωκά, το 961 μ. Χ. οι Επισκοπές Κισσάμου, Χερρονήσου, Σητείας, Ιεράπετρας και Αρκα¬δίας διατήρησαν το όνομα τους αλλά οι έδρες τους μεταφέρθηκαν σε χωριό που πήραν το όνομα Επισκοπή. Αυτό συνέβη και με την Επισκοπή Χερρονήσου, η έδρα της οποίας μεταφέρθηκε στην ενδοχώρα, στο οικισμό που έμεινε γνωστός ως Επι¬σκοπή Πεδιάδος (σημερινή έδρα του ομώ¬νυμου Δήμου). Λεν είναι λοιπόν τυχαίο το γεγονός ότι στον οικισμό αυτό κτί¬στηκαν αρκετοί τοιχογραφημένοι Βυζαντινοί ναοί πολλοί από τους οποίους διασώζονται μέχρι σήμερα. Κατά τη Βενετοκρατία η περιοχή περιέρχεται σε Βε¬νετούς αποίκους στα έγγραφα των οποίων αναφέρονται για πρώτη φορά οι σημερινοί οικισμοί του Δήμου. Η Επισκοπή με την ονομασία Piskopi και αργότερα Piskopi Chierissonisso αναφέρεται σε ενετικά έγγρα¬φα του 14ου αι. Τα Αϊτάνια αναφέρονται ως Icania σε έγγραφο του 1212, ιδιοκτησία της Μονής Santa Maria del Sinai, n Γάλιπε ανα¬φέρεται ως Galippe φέουδο του Jano Michael (1299) ενώ τα Σκόπελα (Scopole) και οι Σταμνοί (Stamnio) σημερινοί οικισμοί του Δήμου, αναφέρονται σε συμβόλαια του 1271. Το Σγουροκεφάλι αναφέρεται σε έγγραφα του 1577 και η Γαλύφα το 1377. Το Καινούργιο Χωριό, μορφωπαιδευτικό κέ¬ντρο της εποχής αποτελεί στα τέλη του 14ου αι. φέουδο της Βένετης Rosa Sagredo ενώ στα τελευταία χρόνια της Ενε¬τοκρατίας περιέρχεται στη βενετοκρητική οικογένεια Φώσκολου. Στον οικισμό αυτό υπήρχε ενετική οχυρωματική κατοικία -πύργος (μέρος του σώζεται και σήμερα) που ανήκε στον Ανδρέα Φώσκολο. Στο Και¬νούργιο Χωριό υπάρχουν βενετικοί ληνοί (πατητήρια) από τα μεγαλύτερα της Κρήτης. Στην περιοχή των οικισμών Σγουροκεφαλίου Αϊτανίων και Γαλίφας σώζονται παλαιά πετρόχτιστα γεφύρια και νερόμυλοι κατά μήκος ποταμών ή φαραγγιών, μάρτυρες της νεότερης ιστορίας του τόπου. Το 1881 η Επισκοπή γίνεται έδρα ομώνυμου Δήμου με 22 χωριά, δύο ιερές μονές και πληθυσμό 5595 κατοίκους (από τους μεγα¬λύτερους Δήμους της Κρήτης).
Διαδρομές
Οργανωμένα πεζοπορικά ή φυσιολατρικά μονοπάτια δεν υπάρχουν στην περιοχή. Αυτά όμως μπορεί να αποτελεί και πλεονέκτημα αφού ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει τις φυσικές ομορφιές της περιοχής, να παρακολουθήσει τους αγρότες της περιοχής στις αγροτικές ασχολίες τους, να φτάσει σε μικρούς οικισμούς οπού η ζωή διατηρεί τον παραδοσιακά της ρυθμό. Για κάθε επισκέπτη αποτελεί μια μοναδι¬κή ευκαιρία να περ¬πατήσει στο φαράγγι του Καρτερού. Ξεκι¬νώντας από το χω¬ριό Αϊτάνια το κατά¬φυτο φαράγγι κατα¬λήγει στην παραλια¬κή περιοχή του Καρ¬τερού, μια απόσταση 10 χιλιομέτρων. Η ίδια διαδρομή από τον οικισμό Αϊτάνια προχωρώντας νότια προς Επισκοπή και Σγουροκεφάλι παρέχει την ευκαιρία στον επισκέπτη να θαυμάσει την Κρη¬τική φύση, να δει παλαιούς νερόμυλους και γεφύρια φτιαγμένα από ονομα¬στούς "μαστόρους" της περιοχής.Το φαράγγι της Αγίας Αναστασίας (οικισμός Καινούργι¬ου Χωριού) πήρε το όνομα του από τον μικρό ναό που βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο. Η μικρή εκ¬κλησία, σε συνδυα¬σμό με την εντυπω¬σιακή βλάστηση ενός τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλους, δη¬μιουργεί μοναδικά συναισθήματα στον επισκέπτη. Ενδιαφέρουσα και αξιόλογη διαδρομή αποτελεί επίσης η επίσκεψη στον λόφο "Τουπάκι" (οικισμός Επισκοπή) σ' ένα χώ¬ρο κατάφυτο από πεύκα και άλλα δένδρα και με πολλά αγριολούλουδα.
Το "βυζαντινό - εκκλησιαστικό πάρκο" δήμου Επισκοπής
Η γειτνίαση του σημερι¬νού Δήμου με σημαντικά αρχαία λατρευτικά ιερά, όπως το σπήλαιο της Ειλείθυιας (θεάς των τοκε¬τών) στην παραλιακή Αμνισό, είναι πιθανό να επηρέασε την εξέλιξη της λατρείας και να δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την ύπαρξη σημαντικών χωρών λατρείας. Παράλληλα η Μονή της Αγκαράθου που βρίσκεται μεν έξω από τα όρια του Δήμου αλλά πολύ κοντά στην περιο¬χή φαίνεται να έχει επηρεάσει επίσης πάρα πολύ τη ζωή και τις λα¬τρευτικές συνή¬θειες των κατοί¬κων του Δ. Επι¬σκοπής. Το μεγά¬λο αυτό μοναστή¬ρι αποτελεί το θρησκευτικό κέ¬ντρο της ευρύτε¬ρης περιοχής! Ωστόσο αυτό δεν είναι το μοναδικό μοναστήρι που συναντά κανείς εδώ. Υπάρχουν τα ερείπια πολλών παλαιών μικρών και μεγαλύτερων μονών που άκμασαν ιδι¬αίτερα μετά τον 14ο αιώνα. Ο επισκέπτης μπορεί να δει σήμε¬ρα τα αρχιτεκτονικά λείψανα αυτών των μοναστηριών. Επίσης, μπορεί να θαυμάσει και άλλους σημαντικούς εκκλησιαστικούς χώρους που στη μεγάλη τους πλειο¬ψηφία βρίσκονται συγκεντρωμένοι στον οικισμό της Επισκοπής. Η Βυζαντινή - εκκλησιαστική προ¬σφορά της ευρύτερης πε¬ριοχής αποτελεί ένα "Βυ¬ζαντινό Πάρκο" όπου μπορεί κανείς να παρατη¬ρήσει σημαντικότατες τοι¬χογραφίες: Της Κρητικής Σχολής της Αναγέννησης στην Αγία Παρασκευή (15ος αιώνας), στον Άγιο Αντώνιο (14ος - 15ος αιώνας), στον Αγ. Γεώργιο (14ος αιώνας), στο Μιχαήλ Αρχάγγελο (15ο αιώνα), στην Παναγία Κερά - Λημνιωτισσα (11ος -12ος αιώνας) στον Αγιο Ιωάννη (14ος αιώνας) όπου συμφωνά με τον GEROLA ο ζωγράφος στο πρό¬σωπο του Χριστού φτάνει στην τελει¬ότητα της τέχνης, στην Αγία Παρα¬σκευή - Γαλύφας (14ος - 15ος αιώνας), στην Αγ. Παρασκευή -Αιτανίων κλπ. Πολλές σημαντικές εκκλη¬σίες υπάρχουν επίσης στην ευρύτερη περιοχή όπως ο Ναός του Σωτήρος (13ο αιώνας - οικισμός Σταμνιοί) από τους με¬γαλύτερους σταυρεπίστεγους ναούς της Κρήτης, ο Άγιος Νικόλαος (οικι¬σμός Σγουροκεφάλι) η Παναγία (14ος αιώνας στη Γάλυπε) η Αγία Μαρίνα, η Φανερωμένη (14ος αιώνας Επισκοπή) κλπ. Αξιόλογος εκκλησιαστι¬κός χώρος θεωρείται ακόμη ο Άγιος Μηνάς (19ος αιώνας Επισκοπή) όπου σύμφωνα με πρόσφατες ανασκαφές βρέθη¬καν τάφοι και αντικείμενα των πρωτο¬χριστιανικών χρόνων (4ος αιώνας περί¬που). Στην περιοχή λειτουργεί και ένα νε¬ώτερο Μοναστήρι (Γυναικών) αφιερωμέ¬νο στην Γέννηση της Θεοτόκου (οικισμός Σγουροκεφαλίου). Όλοι οι οικισμοί του Δήμου θα μπορού¬σαν να χαρακτηριστούν σαν ανοικτά μουσεία αφού διατηρούν σε πολύ μεγά¬λο βαθμό τα παραδοσιακά αγροτικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους που συνδυάζονται αρμονικά με τις ασχο¬λίες των κατοίκων και τον τρόπο ζωής τους.
Μουσεία • Μνημεία
Στον οικισμό της Επι¬σκοπής λειτουργεί το Αργυράκειο Πολεμικό - Εθνολογικό Μουσείο, μια αξιόλογη ιδιωτική προσπάθεια, όπου μπορεί κανείς να ανα¬σύρει μνήμες ή να ενη¬μερωθεί για εποχές και γεγονότα που δεν έχει ζήσει. Στον ίδιο οικισμό ολο¬κληρώθηκαν οι εγκαταστάσεις του Μουσείου "Παραδοσιακών Επαγγελ¬μάτων" στο οποίο ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να δει ξεχασμένα σήμερα επαγγέλματα, που άνθισαν τόσο στην πε¬ριοχή όσο και στην ενδοχώρα γενικότερα.
Τα χωριά - Οι άνθρωποι
Παραδοσιακές γιορτές, ήθη και έθιμα, αναβιώνονται κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου με αφορμή θρησκευτικά γεγονότα ή παραγωγικές δραστηριότητες. Οι εκδηλώσεις αυτές αποτελούν σημαντικές ευκαιρίες για μια γνωριμία με τις τοπικές παραδόσεις, τις γεύσεις αλλά και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των κατοίκων της περιοχής. Όλοι οι οικισμοί του Δήμου διατηρούν σχεδόν αναλλοίωτα τα παραδοσιακά τους στοιχεία, καθώς και τις δραστη¬ριότητες και εκδηλώσεις του αγροτικού κόσμου Κρήτης. Η ελαιοκομία, η αμπελουργία, η κτηνοτροφία, κ.λπ. σαν ασχολίες των κατοίκων σηματοδοτούν καθοριστικά την τοπική οικονομία, τις παραγωγι¬κές δραστηριότητες, τον τρόπο ζωής τους, τα ήθη και τα έθιμα της περιο¬χής. Εικόνες ξεχασμένες, τέχνες άλλων εποχών, γεύσεις που έρχονται από τα βάθη των αιώνων και αισθήσεις λη¬σμονημένες στα πολύ κοντινά ανεπτυγμένα τουριστικά παράλια και το αστικό κέντρο του Ηρακλείου «διατη¬ρούνται πεισματικά» εδώ, για να μας υπενθυμίζουν αξίες και νοήματα περασμένων εποχών. 0ι δρόμοι των γεύσεων
Η κρητική διατροφή (η βάση της υγιεινής διατροφής σύμφωνα με τους ερευνητές και τους Πανεπιστημιακούς όλου του κό¬σμου) σηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό ακό¬μη τις καθημερινές διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της περιοχής. Η μεγάλη παραγωγή ελαιόλαδου (εκτός από την οικονομική και παραγωγική της διάσταση) αποτελεί τη βάση της τοπικής κουζίνας αλλά και της θρησκευτικής ευ¬λάβειας. Η αμπελοκαλλιέργεια προσδιορίζει ακόμη σε σημαντικό βαθμό τόσο την παραγωγική διαδικασία όσο και τη γευστική διά¬σταση της περιοχής μέσα από τη δυνατότητα που παρέχει στους κατοίκους να «φτιάξουν το δικό τους κρασί» με τις τεχνικές που καθ' ένας κληρονόμησε από τους προγόνους του, δημιουργώντας μια ποικιλία διαφορετι¬κών γεύσεων. Η μεγάλη παραγωγή τσικουδιάς αποτελεί κά¬θε χρόνο σημείο αναφοράς (οικονομικής, πολιτιστικής, γευστικής κ.λπ.). Στις παραδοσιακές ταβέρνες της περιοχής αλλά και στα καφενεία, ο επισκέπτης θα έχει πολλές φορές την ευ¬καιρία να ανακαλύψει αυτές τις μοναδικές γευστικές αισθήσεις. Την περίοδο του Φθινοπώρου, 17 «ρακοκάζανα» διάσπαρτα σ' όλους τους οικισμούς του δήμου λειτουργούν με τον πατροπαράδοτο τρόπο παράγοντας το αγαπημένο ποτό των Κρητικών, την τσικουδιά. Κάθε βράδυ γύρω από τα «καζάνια» επιβεβαιώνεται ότι η τέχνη της ζωής ξεκινά από την παρέα, τις γεύσεις, τη μουσική και το χορό.
ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ
Δημ. Διαμέρισμα Πληθυσμός απογραφής 2001 Έκταση σε στρέμματα
Επισκοπής 1228 15.231 Σγουροκεφαλίου 444 4.224 Αϊτανίων 319 6.599 Κ. Χωριό-Γάλυπε 290 11.497 Γαλύφα 252 7.949
Πληροφορίες: Δήμος Επισκοπής 2810 771227, Fax: 2810 771048 Έδρα Δήμου: Επισκοπή Στον Δήμο Επισκοπής υπάγονται ακόμη οι οικισμοί: Σταμνοί, Σκόπελα, Χοχλακιές