Prinsbisdom Utert
From Wikipedy
It Prinsbisdom Utert (ek wol bekend as It Sticht) wie it territoarium wêroer't de Biskoppen fan Utert yn de Midsieuwen as foarst de lânshearlikheid útoefenen. In sticht wie in gebiet wêr't de Abt of biskop oer regearde.
Utert wie fan 1024 oant 1528 in foarstendom binnen it Hillige Roomske Ryk. Dat wol sizze dat de biskop as ryksfoarst en greve ek hearlike rjochten hie en dus ek wrâldlike macht besiet. Hy reagearde oer:
- it Nedersticht, dat oerienkaam mei de nodeistige provinsje Utert.
- it Oersticht, dat de tsjintwurdige provinsjes Oerisel en Drinte en Grinslân omfette.
[bewurkje seksje] Skiednis
De earste biskop fan Utert wie de hillige Willibrord sûnt 703. Dizze man wie ek de aartsbiskop fan de Friezen.
Karel de Grutte reorganiseare yn de 9e ieu de tsjerklike yndieling fan de Nederlannen. Tusken dizze tiid en 1559 hearde alles boppe grutte rivieren en Seelan ta it bisdom Utert. Utsûndere de gebieten om Grinslân en eastlik Gelderlân dy't by it bisdom Münster en it Bisdom Osnabruck hearden. It bisdom sels wie yndield by it aartsbisdom Keulen. De biskop wie dus in suffragaanbisdom fan Keulen. Los fan de tsjerklike hearrigens wie de prinsbiskop in ûnôfhinklik ryksfoarst.
De biskoppen fan Utert krigen harren lânshearlikheden tusken de 11e ieu en de 13e ieu. De opfolgers fan Karel de Grutte skonken grutte dielen fan it ryk oan de tsjerklike foarsten om sa in tsjinwicht te foarmjen tsjin harren machtige lienhearen. By it Konkordaar fan Worms yn 1122 ferliende de keizer it rjocht om biskoppen en abten te beneamen. Dy taak kaam yn hannen fan de geastlikheid sels. In kandidaat foar in lege biskopssetel moast faak kostbere beloften dwaan om keazen te wurden. Dêrtroch ferswakke de posysje fan de biskop ta geunste fan de eallju.
[bewurkje seksje] De groei fan it bisdom
In oersjoch fan skinkingen fan guod en rjochten:
- Utert en Fechten (yn 723 befêstige)
- Leusden en fjouwer wâlden yn Iemlân 777
- St. Odiliënberg
- wyldban yn Drinte 944
- guod yn Loenen en Eck 949/953
- wyldernisregaal yn de wijde omjouwing 948/953
- Muiden 975
- lângoed yn Tiel en Arkel 999
- Follenhove yn 1010
- Biskop Adelbold II waard yn 1024 greve fan Drinte en lei dêrmei de basis fan it Sticht.
- Biskop Adelbold II krige yn 1026 greeflike rjochten yn Teisterbant
- Yn 1040 skonk Keizer Hindrik III in yn it Greefskip Drint lizzend lângoed "Cruoninga". De dêr ûntstiene stêd Grins waard troch in biskop oanstelde prefekt bestjoerd.
- Biskop Bernold waard greve oan de easthoeke fan de Sudersee yn 1042 en greve fan Hamalant yn 1046.
- Biskop Willem I fan Utert waard Greve fan Greefskip West-Fryslân yn 1064.
- Biskop Koenraad fan Swaben waard greve fan Greefskip Starum yn 1077, greve fan de Eastergoa en Westergoa yn 1086 en greve fan it Iselgoa yn 1086.
De biskoppen lieten harren goederen beheare troch fâden en liengreven.
[bewurkje seksje] Literatuer
- Izaak Hendrik Gosses, De Bisschop van Utrecht, het Domkapittel en de Groninger Prefect, yn: Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, fjirde rige VII (1908), siden 25-135.
Jo wurde útnoege en foegje jo witten hjir ta. |