Waadsee
From Wikipedy
De Waadsee is de see dy't yn Nederlân, Dútslân en Denemark tusken de Waadeilannen en de wâl leit. De see is likernôch 450 km lang, en 5 oant 30 km breed. By leech wetter is it grutste part fan de Waadsee droech.
De Waadsee hat bysûndere plantesoarten en bistesoarten, dy't oanpast binne oan in gebiet wat helt fan tiid ûnder wetter stiet. Trekfûgels brûke it gebiet om iten te finen, en foar de seehûn, en in soad oare organismen, is it in plak dêr't de jongen berne wurde kinne. Yn alle trije lannen is de Waadsee in beskermd gebiet.
De rivieren dy't yn de Noardsee útmúnje brochten eartiids in soad sân mei nei de útrinnen. Trocht de ieuwen hinne waard dit by de flakke en ûndjipe kust ôfsetten. Sa'n 5.000 jier lien ûntstie hjir troch de wurking van de wyn, strânwallen. It gebiet efter de wallen bleau sûnt dy tiid droech en der ûntwikkele him in ryke fegetaasje en lang om let fûn der feenfoarming plak. Op dizze wize is it tsjinwurdige lânskip fan Hollân.
De Waadsee hat nei de lêste iistiid droech lân west, en de measte waadeilannen hawwe ek yn histoaryske tiden noch op fuotten berikber west. Stiging fan de seespegel hat dat lykwols lêstiger makke, al binne alle eilannen al troch waadrinnen berikber. Yn de Midsieuwen bruts de strânwal troch in oantal grutte stoarmen yn stikken û.o. troch de St. Luciafloed. Hjirtroch koe de see hieltiid fjirder it lân yn kommen en sadwaande ûntstie de Waadsee. Ut de restanten fan de strânwal ûntstiene de Waadeilannen. De bewenners koenen in part fan it lân mei dyken beskerme, it oare part waard twa kear deis troch de see oerstreamd.
Yn Denemark en Dútslân binne ferskate eilannen mei dammen mei it fêstelân ferbûn. Yn Nederlân binne Wieringen en de eilannen súdwestlik dêrfan yn de rin fan de tiid part fan it fêstelân fan Noard-Hollân wurden. Fierders wie It Amelân fan 1872 oant 1882 mei de Amelânske Daam mei de wal ferbûn, mar die dam is wer ferdwûn.
Der hawwe ferskate plannen west om de Nederlânske Waadsee yn te damjen. Nei de wettersneed yn Seelân yn 1953 waard hjir op 'e nij ûndersyk nei dien, en waard in plan opsteld om hast gâns it waadgebiet yn te damjen. Yn de earste fase is tusken 1961 en 1969 de Lauwerssee ôfsletten. De oare fasen fan it plan binne nea útfierd.
In bedriging fan de Waadsee is de fierdere stiging fan de seespegel.