Parys

From Wikipedy

Paris
Lokaasje yn Frankryk en Jeropa

Tiid sône :
UTC 0/Simmer UTC 0
Flagge Wapen
Flagge fan Parys
Wapen fan Parys
Basis ynformaasje
Gebiet 105,4   km² Stêd
Tal ynwenners 2.153.600 Stêd
Tal ynwenners km² 24,783  km² Stêd
Regear
Lân Frankryk
Konstituint lân Frankryk
Regio Île-de-France
Administratife yndieling 20 distrikten (stêdsdielen)
Boargemaster Bertrand Delanoë sûnt 2001
Politike partijen Politike partijen Frankryk
Webside www.paris.fr

Parys is de haadstêd en grutste stêd fan Frankryk. Tagelyk is it de haadstêd fan de regio Île-de-France, de regio mei de measte ekonomyske aktiviteit fan Frankryk. De bynamme fan Parys is de Ljochtstêd (la Ville Lumière). De romantyske reputaasje fan Parys ferklearret foar in part dat elts jier 30 miljoen besikers nei de Frânske haadstêd tôgje. De rivier de Seine snijt de stêd yn twa-en mar beide parten binne middels stikmannich brêgen en in útwreide metrosysteem mei mekoar ferbûn.

De Stêd Parys hat 2.144.700 (2004) ynwenners, de stêdekloft Parys wurdt bewenne troch 9.900.000 minsken (2006) en yn it saneamde metropolitan area wenje sa'n 11.5 miljoen minsken, dêrom is Parys mei Londen, New York en Tokio ien fan de grutste metropoalen op ierde.

[bewurkje seksje] Skiednis

Yn 52 f. Kr. ferovere Julius Caesar Parys, dat troch de Romeine Lutetia Parisiorum neamd waard. It hat syn namme te tankjen oan de Parisii, in folk dat him fêstige hat op de eilannen yn 'e Seine Dat wie strategysk in goeie set, boppedat wienen der hannelspaden by de Seine lâns. Dat wie gaadlik foar in goede wolfeart.

Yn 'e maitiid fan 451 waard Parys oanfallen fan Attila de Hun. De Parisii en it famke, Genoveva of Geneviève, waard letter patroanhillige fan de stêd, kearden de oanfallen fan de Hunnen op. It belis en de oanfallen mislearre fan de Hunnen mislearren en se moasten werom nei Orléans.

Yn 'e 13e ieu waard de fan de oare rjochts fan de Seine droechlein, dêr't foarhinne de sompen wienen. Yn 'e 13e ieu waard ek útein set mei de bou fan it Louvre en de Notre-Dame.

Fan 1420 ôf waard Parys beset troch de Ingelsen. Doe't de besetting oer wie, begûn de striid om it bouwen op 'e nij. Dat is werom te sjen oan de Pont Neuf en de tunen fan Lúksemburch (les jardins du Luxembourg).

Op 14 july 1789 wie de bestoarming fan de Bastille, dêr't de Frânske revolúsje mei begûn.

Wilens de hearskappij fan Napoleon III waard Parys yngeand ferboud troch Georges-Eugène Haussmann. Yn Parys wennen in protte mynwurkers in lytse huzen. Alle stêdsdielen waarden sljochte, en dêrnei wie der plak foar de brede boulevards, avenues en grutte pleinen wienen op 'e nij oanlein. Dat wie better foar it tafersjoch op de ynwenners fan Parys. De meast ferneamde avenue is de Avenue des Champs-Élysées. De huzen hawwe suver allegear in lichte kleur, omdat se fan kalkstien boud binne. Yn 'e kriten om Parys hinne wie der kalkstien by 't soad.

De minste dei fan de skiednis fan Parys wie 28 maaie 1871. Doe't der sa'n 20.000 ynwenners stoarn binne by in opstân, de Kommune fan Parys.

Wilens de Earste Wrâldkriich bleau Parys frij fan it Dútske hear, de Dútsers kamen net by Parys.

Yn 'e Twadde Wrâldkriich waard Parys yn 1940 wol troch de Dútsers ferovere. Op 25 augustus 1944 waard Parys befrij. De Alliearden lieten dat de Frânsen sels dwaan.

Yn 1900 en 1924 hat Parys de Olympyske Spullen organisearre. Yn 1914 soe it Universele Esperantokongres yn Parys plakfine, behindere troch de Earste Wrâldkriich. Yn 1932 en 1950 waarden de kongressen op 'e nij holden.

Yn Jeropa en de wrâld hat Parys altyd in sintrum fan kultuer west.

[bewurkje seksje] Toeristyske plakken

It meast ferneamde bouwurk is de Eiffeltoer (Tour Eiffel), boud foar de Wrâldútstalling fan 1889.

It Louvre is in bekind museum, dêr't û.o. de Mona Lisa oan de wand hinget.

Te hôf brocht yn Parys: byldhouwer Constantin Brâncuşi.

Foto fanôf de Eiffeltoer, Parys
Foto fanôf de Eiffeltoer, Parys