Hollân

From Wikipedy

Hollân is in streek yn it westen fan Nederlân, dy tsjinwurdich opdield is yn de provinsjes Súd-Hollân en Noard-Hollân. Dizze twa provinsjes binne lykwols net itselde as de streek Hollân.

De namme is ôfkomstich fan Holtlân of Holdlân, dus: houtlân, in streek (fermoedlik) by Leiden. De beneamings Hollân en Hollânners waard likernôch yn 1100 foar it earst brûkt.

De namme wurd yn it bûtenlân faaks, by wize fan pars pro toto, as metoniem foar hiel Nederlân brûkt. Dat bart ek wol yn Nederlân, al is dit net korrekt; it Nederlânsk Bureau foar Toerisme brûkt de namme Hollân as merknamme fanwegens de grutte nammebekendens[1].

Ynhâld

[bewurkje seksje] De grinzen fan Holland

Yn it noarden wurd de streek Hollân rûchwei besjoen, begrinst troch de alde grins fan it IJ, oan de oare kant leit West-Fryslân, al wurde guon dielen hjirboppe ek wol ta Hollân rekkene. Yn it suden leit de grins foarby de Biesbosch. Pleatsen as Moerdijk en Geertruidenberg lizze yn Hollân en pleatsen as Wagenberg en Oosterhout hearre ta Hartochdom Brabân. Tsjinwurdich lizze al dizze pleatsen yn de provinsje Noard-Brabân.

De grins yn it easten leit folle tichter by de grins van de stêd Utert, ea lei it gebiet Lopikerwaard yn Hollân. De Lopikerwaard is lykwols in skoft lang in soart wildernis west fanwegens ruzie tusken Prinsbisdom Utert, Hartochdom Gelre en Greefskip Hollân, en sa ferskowden dizze gebieten noch wol ienkear wêr't sy by hearden. Ek wie der in soad te dwaan om't de gebieden Vijfheerenlanden en Neder-Betuwe. Sa hearde it no yn Gelderlân lizzende Buren by Hollân omdat it greefskip Buren yn besit wie fan de greven fan Hollân. De grins by Gorinchem lei yn it begjin, foar de 15e ieu, fierder nei it easten as tsjinwurdich, mar de grins wie fan ôf 1425 likernôch by dat plak.

Yn in wat rommere sin wurd Hollân faaks lykskeakele mei benammen de provinsje Hollân en West-Fryslân fan nei de Bataafske Republiek, dy't doe ek wol feitlik Hollân neamd waard. Tsjinwurdich wurd faaks ek allinnich de provinsjes Noard- en Súd-Hollân as Hollân besjoen.

Hollân en West-Fryslân yn 1477 (geschatte kaart en let bv. op it ûntbrekke fan it eilân Wieringen)
Hollân en West-Fryslân yn 1477 (geschatte kaart en let bv. op it ûntbrekke fan it eilân Wieringen)

[bewurkje seksje] Greefskip Hollân

  • Sjoch greefskip Hollân, dat fiif ieuwen bestean hat: fan 1076, doe't de doenmalige greef fan Fryslân de namme feroare fan Fryslân yn Hollân en fan ôf 1299 feitlik yn Greefskip Hollân en West-Fryslân werd, oant 1581, doe de Spaanse kening syn titel fan greef waard ûntnommen by it plakkaat van Verlatinghe.

[bewurkje seksje] Gewest Hollân

Tidens de Tachtigjierige Oarloch spyle it gewest Hollân en West-Fryslân in wichtiche rol yn it ferset tsjin de Spanjaarden. Nei de Unie fan Utert yn 1579 waard it diel fan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en waard Hollân derfan it liedende gewest, de provinsje wie ferdield yn gewest Hollân en gewest West-Fryslân.

Yn 1798, by de foarming fan de Bataafske Republiek, waard de provinsje Hollân en West-Fryslân op in oare wize ferdield en wol oer de departementen fan Teksel (fan Fly oant de Alde Ryn), fan de Amstel (omkriten Amsterdam), fan Delft (Hollân sudlik fan de Ryn, sûnder de Sud-Hollandske eilannen) en fan Skelde en Maas (Hollânske en Seeuwske eilannen), wylst it sudeasten by it departement fan de Ryn foegd waard. Yn 1807, de Bataafske Republiek wie yntiid omfoarmd ta Keninkryk Hollân, waard Hollân wer oars opdield, namlik yn de departementen Amstelland en Maasland. Yn 1814 kaam der in ein oan.

[bewurkje seksje] Hjoeddeiske situaasje

Yn 1815 waard Hollân opnij mei West-Fryslân in provinsje yn it Keninkryk der Nederlânnen. Om't de dominaasje fan it gewest Hollân lytser te meitsje waard de provinsje yn 1840, by it ôfgean fan Willem I as kening, splitst yn de provinsjes Noard-Hollân en Súd-Hollân. Yn de jieren dernei waard noch hieltyd mei gebieten skowd, ûnder de twa provinsjes en ek mei oare oanlizzende provinsjes (lykas yn 1942 doe't de eilannen Flylân en Skylge by de provinsje Fryslân wurden tafoegd).

[bewurkje seksje] Trivia

Stereotype fan Hollân
Stereotype fan Hollân

Hollân is ek it wurd foar Nederlân yn it buttenlân. Derby moat men tinke oan stereotypen lykas tulpen, klederdracht en klompen.

Op de MULO, leger foartset ûnderwys, waarden oan it bejin fan de 20e ieu, de namme fan de Graven fan it Hollanske Hûs er neffens de hjirnei folgende mantra, hurdop, ynstampt: Dikkie, Dikkie, Arnout, Dikkie, Dikkie, Flo. Dik, Flo, Dik, Flo, Dik, Ada, Willem, Flo. Willem, Flo. Jan.