Kalvinisme

From Wikipedy

In jonge Calvijn
In jonge Calvijn

It kalvinisme is in streaming fan it protestantske kristendom. It is baseare op de teology fan Johannes Calvijn. Of it letter kalvinisme ôfwykt of oerienkomt mei wat Calvijn betocht hie, is in stúdzje op sich.

It Kalvinisme soarge foar de twadde reformatoaryske golf, neidat oanhinger fan it Lutheranisme fan de herfoarmer Maarten Luther de earste ferfolgingen hienen ûnderfûn. It kalvinisme hie in grutte ynfloed yn Frankryk, Skotlân, dielen fan Switserlân en de Nederlânen. De lear sloech ek oan by de puriteinen yn Ingelân en yn de Feriene Steaten wer no noch altyd de presbyteriaanske en kongregationalischtische tsjerken binne. Yn 1536 ferskynde de earste ferzje fan Calvijns belangrykste wurk mei de namme de Ynstituten.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Populêr taalgebrûk.

In oantal kalvinistyske eigenskippen lykje in soad op wat typysk Nederlânsk liket te wêzen. Lykas ynbannich, it net uterje fan emoasjes, net te keap rinne mei suksessen, net te keap rinne my kapitaal, sunich wêze. Koart gearfetsjend: ’doch mar gewoan, dan dogge jo al gek genôch’.

Westerkerk yn  Amsterdam.
Westerkerk yn Amsterdam.

[bewurkje seksje] Kalvinisme wrâldwiid.

It kalvinisme is festlein nei de dea fan Calvijn. Dit barde tidens de synoade fan Dort (1618-1619). De oanlieding fan dizze synoade wie reboelje tusken Franciscus Gomarus en Jacobus Arminius. De synoade fan Dort hat in soad ynternasjonale betinkings krigen. De lear fan Arminius hat it ferlern en wurdt trocht de synoade feroardielt.

Fan sawol Arminius as Gomarus kin sein wurde dat se oare ideëen hienen as Calvijn sels. Dochs is de lear fan Gamarus en net de lear fan Calvijn úteinlik wrâldwiid ferneamt wurde as it kalvinisme.

It kalvinisme is yn ferskate parten fan Jeropeeske lannen en sels fier derbûten de haadstreaming wurden fan it kristendom. Dat wie ek it gefal foar Nederlân. De Nederlânske grûnwet foar in part basearre op kalvinistyske prinsipes en stânpunten. Hjoed de dei is it Katolike leauwen de grutste streaming fan it kristendom yn Nederlân. Mar de op ien nei grutste streaming is noch hieltyd it kalvinisme. Yn Dútslân en Skandinaavje is foaral it lutheranisme in wichtige streaming.

De grutte mearderheid fan de Afrikaansk-talige befolking fan Súd Afrika en Namybje is ek oanhinger fan it kalvinisme. It kalvinisme wie eartiids ek yn Poalen, Eastenryk, Hongarije en Roemeenje wichtich.


[bewurkje seksje] Kalvinisme en kapitalisme.

Guon skriuwers lykas Max Weber, hawwe in ferbân lein tusken de opkomst fan it kapitalisme en dat fan it kalvinisme yn deselde tiid. It kalvinisme kent sekere wierden dy’t neffens Weber nedich binne om in kapitalistyske ekonomy te kinne fieren. Omdat in kalvinist net seker wit of't hy wol útkard wurde sil, moat er yn it libben hurd wurkje om foarút te kommen, oars ferspyllet hy syn plak neist God, mocht er tafallich wol útkard wurde.

Neffens Weber wie it kapitalisme net sasear ynklauwerich mar foaral rasjoneel, oarderlik en richten om foarút te kommen yn de wrâld. Calvijn hie fest bedoelt foarút kommen yn de geastlike sin, mar syn folgelingen miende yn de materialistyske sin. Neist hurd wurkjen moasten kalvinisten betrouber wêze, iverich, earlik, earnstich en gesachsgetrou. Dizze eigenskippen makke it dat kalvinisten betroubere saken partners binne, dit fersterket harren sukses noch es.

[bewurkje seksje] Keppeling om utens