Fryske heidendom
From Wikipedy
Under Frysk heidendom wurdt it heidenske leauwen ferstien dat de Friezen oant en mei it kerstenjen oanhongen.
De Friezen wienen, lykas as alle oare Germaanske folken, oarspronklik in heidensk folk. Sy hawwe dit leauwen frij lang oanhâlden, oan de 8e ieu ta. Spitigernôch ha wy allinnich mar wat summiere ynformaasje oer it heidendom dêr't de Friezen yn leauden. We witte eins allinich sy harren goaden fereare hawwe yn bosken en dat guon fan dy bosken as hillich beskôge waarden. De Fryske heidenen brochten brânoffers oan harren goaden, songen tsjoenfersen en dienen kultyske hannelings op stiennen. Ek waarden troch fjoer suveringen dien en de deaden fereare. Lykas by harren buorfolk de Saksen waarden by de Friezen ek wol minske-offers oan de goaden brocht.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] De Fryske Goaden
De wichtigste Goaden by de Friezen wienen:
- Weda (Wotan/Wodan/Woden) - AlHeit, god fan wiisheid, oarloch, dea en poëzij. De woansdei is nei him neamd;
- Tonger (Thor, Donar) - god fan de tonger en it waar. De tongersdei is nei him neamd;
- Tuisto, wie in soartmint foarfaar dêr't alle minsken fan ôfstammen.
- Frija (Fro/Freyja) - goadinne fan leafde en it houlik. De freed is nei har neamd;
- Týr (Tiwaz) - god fan oarloch. De tiisdei is nei him neamd.
- Forsite, god fan de rjochtspraak.
[bewurkje seksje] De ein fan it Heidendom
It binne de Franken west dy't in ein makke hawwe oan it heidenske leauwen fan de Friezen. Sy oermasteren it Fryske Ryk yn 734 en brochten it Kristendom nei dizze kontreien. Dôchs wienen it net allinnich de Franken dy't it kristlike leauwen prediken. De Friezen waarden benammen beynfloede troch de Angelsaksyske prekers dy't ûnder beskerming fan de Franken hjirhinne kamen.
Dizze prekers gongen tige yngripend te wurk, want troch harren waarden alle hilligdommen fan de Friezen ferneatige. Der is neat fan oerbleaun. It ienige dat werom fûn is fan it Fryske heidendom binne wat amuletten lykas de alsengems en yn guon plaknammen binne heidenske kultusplakken werom te kennen.
Lykwols gong de kerstening net sa hurd. Neffens de annalen foelen de Friezen in pear kear tebek nei harren iere leauwen. Dat wie yn 716 doe't kening Redbad oppermachtich wie, yn 784 yn it de tsjinwurdige Fryslân, yn Grinslân en East-Fryslân om-ende-by 793 en sels om 900 hinne kaam it foar dat der Friezen tebek foelen ta it Fryske heidendom.
De Franken hienen der in soad foar oer om de Fryske bewenners oer te heljen ta it Kristlik leauwen. It soenen benammen de eallju wêze, dy't as earsten ree wienen om gear te wurkjen mei it Frankyske ryk en oerstapten nei it kristendom. Al ûnder Pipyn II hawwe de Franken besocht om de Fryske eallju oan har te binen troch skinkingen en troch ferdûbeling fan harren wjerjild.
[bewurkje seksje] Boarne
- Liudger, Indiculus superstitionum et paganiarum, Fatikaansk manuskript mei in list fan byleauwe oantekeningen en hannelingen.
[bewurkje seksje] Literatuer
- D.P. Blok, De Franken in Nederland, Haarlim, 1979, side 63-67.