Frysk op kompjûters

From Wikipedy

It skriuwen fan Frysk op kompjûters is net sûnder tûkelteammen. Om't de measte kompjûters yn de Feriene Steaten ûntwikkele binne, is der faak net achte op it ynfieren fan letters dy't net yn it Ingelsk brûkt wurde. Yn it bysûnder is it skriuwen fan letters mei diakrityske tekens,^ ´ ` ¨ ensfh., net sûnder mear mooglik. Ferskate programma's en bestjoeringssystemen binne oanpast oan it ynfieren fan oare tekens, en fral foar grutte talen binne der aparte kaaibuorden makke, mar der is gjin oplossing dy't foar eltse taal en elts programma jildt.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Fryske letters

De Wikipedy hat ek in side Frysk alfabet. Sa jout ek it skriuwen fan Frysk problemen. Der is gjin spesjaal Frysk kaaiboerd, en lykas by oare talen binne der problemen mei it ynfieren fan diakrityske tekens. Mar der is gjin fêste oplossing foar it probleem.

[bewurkje seksje] Microsoft

By Microsoft programma's is faak ien fan de folgende oplossings mooglik:

  • Jo type earst it teken en dan de letter. Om't op in soad kaaibuorden gjin trema (¨) sit, wurde dêrfoar klamkes (") brûkt. De kaaiboerdynstelling moat dan by taal op VS (International) stean.
  • Jo brûke in kaaiekombinaasje om de Microsoftkoade fan de letter mei diakritysk teken oan te jaan: hâld de Oarre (Alt) fêst en tikje trije sifers yn op it rjochter siferblokje.

Yn dat lêste gefal giet it meast om de neikommende koades:

á 160 â 131 ä 132
é 130 ê 136 ë 137
í 161 î 140 ï 139
ó 162 ô 147 ö 148
ú 163 û 150 ü 129

Æ 146 æ 145


[bewurkje seksje] Linux

By Linux kin, by in Nederlânsk kaaiboerd, keazen wurde foar oanstjoering foar in Nederlânsk kaaiboerd. Dat betsjut dat gewoan earst it aksint typt wurde kin, en dan de letter. Dat kin lykwols net brûkt wurde at jo in Amerikaansk kaaiboerd hawwe.

[bewurkje seksje] Fryske tekst

Net allinnich it skriuwen fan de letters is in probleem, ek by it skriuwen fan tekst is net faak rekken hâlden mei it Frysk. Sa wurdt der by tekstbewurkers meast gjin Fryske staveringshifker levere. De Fryske Akademy hat in staveringshifker foar Frysk ûntwikkele.

Foar OpenOffice is der sûnt febrewaris 2007 ek in staveringshifker. Fierders binne der staveringshifkers foar Linux, BSD en Unix (aspell en ispell). Utlis oer it ynstallearjen fan de Fryske staveringshifker yn OpenOffice is te finen op it webstee http://home.planet.nl/~eeltjevr/Frysk/hifker.html. Dit is in Open Source projekt.

[bewurkje seksje] Frysktalige programma's

Skermprint fan de Fryske ferzje fan Opera 7.54
Skermprint fan de Fryske ferzje fan Opera 7.54

Dêr't it skriuwen fan Frysk al in probleem is, binne der fansels ek net folle programma's dy't Fryske tagong hawwe. Dat jildt benammen foar bestjoeringssystemen. Der binne al wat projekten om foar frijguod de tagong oer te setten nei yn it Frysk ta.

  • Op dit stuit wurdt der wurke oan in Fryske ferzje fan KDE, dat foar 'K Desktop Environment' stiet, in op Linux basearre skyl foar PC's. Ek Dapper Drake, de distribúsje fan Ubuntu Linux foar maaitiid 2006, komt beskikber yn it Frysk.
  • Sûnt oktober 2005 wurdt Opera 8.5 en heger yn it Frysk offisjeel stipe troch Opera Sêftguod yn Noarwegen.
  • Yn begjin 2005 is der in kompaktskiif fan it "Lieteboek foar de Tsjerken" útkaam mei in Frysktalige "ferbinende tekst". It programma is (benammen) in Windows-tapassing en befettet triemmen foar ûnder oare ienstimmige muzyknotaasje en mearstimmige muzykwerjefte.
  • Yn april 2006 is in Fryske ferzje fan it programma Firefox fan de Mozilla-organisaasje klearkaam.
  • Yn septimber 2006 is de oersetting fan de Avant Browser útbrocht. Dy Avant-blêder wurdt as skyl oer de Internet Explorer blêder/motor hinne plakt. Foar minsken dy't graach dy bewende blêder brûke, is soks no dochs yn it Frysk te dwaan.
  • Yn febrewaris 2007 is de Wapedia, in inisjatyf fan Florian Amrhein út Dútslân, nei it Frysk ta oerset. Dy sykmasine jout jo de mooglikheid om mei in bûstillefoan (WAP-systeem) of hânkompjûter yn de Wikipedia nei artikel-, jpg- en png-triemmen te sykjen. De mooglikheid om streekrjocht plaatsjes, tekeningen, kaartsjes en oare bylden op te roppen, sil de kommende tiid grif groeie. Besykje de foarbylden: toer, flag(ge) en it wiist himsels. As jo http://pda.wapedia.mobi/fy/ yn de adresrigel fan jo e-blêder tikje dan krije jo in sabeare hânkompjûter.
  • Yn 2006 is uTorrent nei it Frysk ta oerset. It is in lytsere fariant fan it programma BitTorrent en bedoeld om tige grutte oantallen bitten oer te dragen/yn te laden.

[bewurkje seksje] Keppelings om utens