Steamgemaal
From Wikipedy
In steamgemaal is in gemaal dat troch in steammasine oandreaun wurdt.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Opkomst
Neidat James Watt de steammasine ûntwikkele hie ta in gaadlike oantriuwing, waard dy fansels ek tapast foar it pompen fan wetter. Yn Nederlân wurde steamgemalen brûkt sûnt de ein fan de 18e ieu: yn 1787 waard yn de Blijdoarpske polder yn Rotterdam de earste steampomp ynsetten. Foar dy tiid waarden mûnegongen mei wynmûnen brûkt. It beswier wie dêrby dat in mûne net pompe koe at der te min of te folle wyn wie. Dat probleem hienen de steampompen net, mar de earste steamgemalen hienen noch safolle problemen yn harren konstruksje dat hja net betrouwberder wienen as de mûnen.
[bewurkje seksje] Bloeitiid
De bloeitiid fan it steamgemaal lei yn de twadde helte fan de 19e ieu: Yn it begjin van de 19e ieu waard de technyk ferbettere dat stadichoan waarden de steamgemalen mear en mear ynset. Steamgemalen koenen mei in folle gruttere kapasiteit boud wurde, wat wer gruttere projekten mooglik makke. De geweldige steamgemalen Leeghwater (1846), Cruquius (1849) en Lijnden (ek 1849) mealden tusken 1849 en 1852 de Haarlimmermar leech. It ynpolderen fan de mar makke de bou fan de boezemsteamgemalen Spaarndam (1846) en Halfweg (1853) needsaaklik.
[bewurkje seksje] Neitiid
Yn de 20e ieu waard oergongen op oare enerzjyboarnen. Ynearsten waarden noch in pear nije stoomgemalen boud. It bekendste hjirfan is it Yr. D.F. Woudagemaal (1920), it grutste noch wurkjende steamgemaal fan’e wrâld. Mar in soad steamgemalen binne sloopt of omboud ta dieselgemaal.
[bewurkje seksje] Ferneamde gemalen
It steamgemaal by Halfweg is it âldste noch wurkjende steamgemaal. It steamgemaal Cruquius, oait it grutste steamgemaal fan ’e wrâld, hat gjin steamtsjettels mear en is ynrjochte as museum.
Oare bekende steamgemalen binne:
- Yr. D.F. Woudagemaal by De Lemmer (1920); it Woudagemaal is it grutste noch wurkjende steamgemaal fan ’e wrâld.
- Mastenbroek by Genemuiden (1856)
- Hertog Reijnout by Nijkerk (1883)
- De Tuut bij Appeltern (1918)
- Winschoten by Winschoten (1895)