Cath na Bóinne
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Troideadh Cath na Bóinne sa mbliain 1690, agus tá sé ar na cathanna is mó a troideadh riamh in Éirinn.
Sa mbliain 1660 tháinig Rí Séarlas II Shasana i gcoróin, tar éis ré Chromail. Bhíothas i ndiaidh an chuid is mó d'Éireann a chur is seilbh tiarnaí talún Protastúnacha. Tháinig an Rí Séamus II Shasana i réimeas i 1685, rí a raibh cáil an Chaitliceachais air, ach trí bliana dar gcionn tháinig Liam Oráisteach i dtír i Sasana. I 1689 tháinig an Rí Séamus go hÉireann tar éis dó a bheith ar a theitheadh sa bhFrainc. I 1690 tháinig Liam go hÉireann ina choinne, agus ar deireadh bhuail sé fórsaí Shéamuis ag Cath na Bóinne, a troideadh ar an 1 Iúil nó – sa bhféilire nua – ar an 12 Iúil 1690.
Tar éis Chatha na Bóinne, deineadh plandáil in Ultaibh de thiarnaí talún agus de thionóntaí as Shasana agus as Albain. Ba é seo an phlandáil ba threise ariamh a deineadh in Éirinn, agus féachann a síol siúd, Aontachtóirí agus Protastúnaigh, siar ar Chath na Bóinne le lúcháir, mar gurb é bua an Rí Liam ar Rí Séamus a thug tús áite don Phrotastúnachas i Sasana agus in Éirinn. Bíonn máirseáil ar fud Chúige Uladh i mí Iúil, go h-áirithe ar an 12ú lá, ag an bpobal Aontachtach le comóradh a dhéanamh ar Chath na Bóinne. Le deireanas, cheannaigh rialtas Phoblacht na hÉireann suíomh an chatha ar €30 milliún, agus tá sé tar éis €30 milliún sa bhreis a chur ar fáil leis an suíomh a fhorbairt, éacht a leanann as Comhaontú Aoine an Chéasta.