Na Trioblóidí
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
I ngnáthchaint na hÉireann, is ionann na Trioblóidí agus an tréimhse míshuaimhnis, foréigin agus coimhlinte trasphobail a thosaigh i dTuaisceart Éireann nuair a bhí na seascaidí ag druidim chun deireanais, agus ar cuireadh clabhsúr orthu, a bheag nó a mhór, nuair a chuaigh Comhaontú Bhéal Feirste, a dtugtar Comhaontú Aoine an Chéasta air freisin, i bhfeidhm ar an 10 Aibreán 1998. Is iomaí sainmhíniú a tugadh ar na Trioblóidí i rith na mblianta: sceimhlitheoireacht, coimhlint eitneach, coimhlint iltaobhach, treallchogaíocht, coimhlint ar leibhéal íseal géaradais, agus, fiú, cogadh cathartha.
[athraigh] Eolas Ginearálta
Is éard a bhí i gceist leis na Trioblóidí ná tréimhse tríocha bliain lán coireanna agus ainghníomhartha foréigneacha idir cuid de phobal Náisiúnaíoch an Tuaiscirt (ar Caitlicigh iad a bhformhór) agus cuid de phobal Aontachtach an Tuaiscirt (ar Protastúnaigh iad a bhformhór). B'é ba chúis leis an gcoimhlint ná stádas conspóideach Thuaisceart Éireann taobh istigh den Ríocht Aontaithe, agus an dóigh a raibh na Protastúnaigh ag mursantacht ar na Caitlicigh sa stáitín, mar a chonacthas do na Caitlicigh féin. B'iad na dreamanna armtha paraimíleata ba mhó a choinnigh an foréigean ag imeacht. Go háirithe, bhí na Sealadaigh - is é sin, faicsean Sealadach an IRA - ag iarraidh críoch a chur le cumhacht na Ríochta Aontaithe i dTuaisceart Éireann agus Poblacht úr uile-Éireann a chur ar bun.
Ba dóigh le cuid de na Protastúnaigh go raibh ag éirí leis an IRA, agus stádas "Briotanach" an Tuaiscirt ag tréigean, de réir is mar a bhí greim na nAontachtóirí á scaoileadh den chumhacht. Mar sin, chrom siad ar fheachtas armtha dá gcuid féin. Tháinig dronga paraimíleata de Dhílseoirí ar bun - is é is brí le "Dílseoir" ná Aontachtóir antoisceach atá sásta breith ar an arm le forlámhas na bProtastúnach sa Tuaisceart agus le stádas bunreachtúil an stáitín mar chuid den Ríocht Aontaithe a chosaint is a choinneáil i bhfeidhm. Bhí Fórsa Óglaigh Uladh (UVF) agus Cumann Cosanta Uladh (UDA) ar an dá cheann ba tábhachtaí de na baiclí sceimhlitheoireachta seo. Thosaigh siad ag ionsaí agus ag marú Caitlicigh, fiú daoine nach raibh baint dá laghad acu le feachtas míleata na Sealadach.
Ghlac fórsaí slándála an stáit - Arm na Breataine Móire agus na péas (Constáblacht Ríoga Uladh) - páirt san fhoréigean fosta. Is é an dearcadh a bhí lucht rialtais na Breataine ar na cúrsaí seo ná gurb eadráin agus idiriscín neodrach a bhí idir lámhaibh ag na fórsaí slándála, agus iad ag iarraidh an dá phobal a anacal is a theasargan ar a chéile agus an dlí, síocháin na sochaí agus féinrialtas daonlathach mhuintir an Tuaiscirt a chosaint. Is é an meas a bhí ag na Poblachtánaigh Éireannacha ná gur páirtí sa choimhlint ab ea iad na fórsaí slándála, agus go raibh siad ag cleachtadh claonpháirteachais ar mhaithe leis na Dílseoirí. Dhearbhaigh an fiosrú úd Ballast a rinne fear an phobail um chúrsaí póilíníochta (an tOmbudsman Póilíníochta), - dhearbhaigh sé go raibh eilimintí áirithe sna fórsaí slándála, daoine de na péas ar a laghad, ag cuidiú leis na sceimhlitheoirí Protastúnacha ar chúla téarmaí. Bhí, fiú, baint acu i gcupla cás dúnmharaithe. Chuir siad bac ar an dlí uaireanta, más Dílseoirí a bhí á n-ionchúiseamh faoi choireanna seicteacha. Áitíonn na hAontachtóirí, áfach, nach raibh claonpháirteachas ar bith ann, agus má bhí féin, nach raibh ach an corrchás ann. Tá siad ag tabhairt le fios fosta go raibh an stát Deisceartach - Poblacht na hÉireann - ag tacú leis an IRA ar dhóigh chosúil.
Níorbh é an foréigean an t-aon fhadhb amháin a bhí ann, nó thairis sin, bhí na páirtithe polaitiúla sa Tuaisceart ag teacht salach ar a chéile, ionas nach raibh siad ábalta comhoibriú go héifeachtúil. Bhí an chuid ba mhó de na polaiteoirí ag cáineadh na sceimhlitheoirí agus ag éileamh síochána don tsochaí. San am céanna, bhí siad in achrann a chéile faoi stádas an stáitín taobh istigh den Ríocht Aontaithe, agus faoin gcineál rialtais ab fhóirsteanaí dó.
Tháinig an tsíocháin ghuagach ar bun de réir a chéile, nuair a thosaigh próiseas na hidiriscíne agus na gcomhchainteanna ag dul chun cinn: d'éirigh an chuid ba mhó de na paraimíleataigh as an ngleic armtha, agus dhíchoimisiúnaigh siad a gcuid arm tine. Thairis sin, rinneadh athchóiriú ar an bhfórsa póilíníochta, agus ghlan Arm na Breataine Móire as na sráideanna agus as críocha cathacha teorainne, cosúil le hArd Mhacha Theas agus le Fear Manach. Chuir Comhaontú Bhéal Feirste, a dtugtar Comhaontú Aoine an Chéasta air freisin, - chuir sé séala leis an bhforbairt seo. San am céanna, thug an Comhaontas aitheantas do sheandearcadh rialtas na Breataine Móire ar cheist an Tuaiscirt, is é sin, go mbeadh an stáitín le fanacht taobh istigh den Ríocht Aontaithe, go dtí go gcinnfeadh móramh a mhuintire ar a mhalairt. Ón taobh eile de, d'admhaigh Rialtas na Breataine Móire go raibh "diminsiún uile-Éireannach" ag baint leis an Tuaisceart, is é sin, gur cuid de shainleas nádúrtha Phoblacht na hÉireann síocháin na sochaí sa Tuaisceart, agus go mbeadh sé faoi mhuintir Oileán na hÉireann sa dá stát, thar aon dream eile, ceist na críochdheighilte a fhuascailt agus, an lá is faide anonn, an Teorainn a chur ar ceal, más é toil an mhóraimh ar an dá thaobh é. B'é an chuid dheireanach den chomhréiteach ba mhó a chinntigh tacaíocht na Náisiúnaithe leis an gComhaontú. Thairis sin, chuir an Comhaontú féinrialtas i gceannas ar stáitín an Tuaiscirt, féinrialtas a mbeadh ionadaithe an dá phobal páirteach ann, agus an chumhacht roinnte go ceart cothrom eatarthu. Ón 14 Deireadh Fómhair 2002 go dtí an 8 Bealtaine 2007, áfach, bhí an rialtas seo curtha ar fionraí, agus an stáitín á rialú ó Londain arís.
Cé nach raibh ach codán beag de dhaonra an Tuaiscirt sáite sa sceimhlitheoireacht go pearsanta, agus cé nach raibh na sluaite móra ag tacú leis an sceimhlitheoireacht ach ar éigean, ní raibh éalú ón scáil a chaith na Trioblóidí ar shaol gach duine sa stáitín, lá i ndiaidh lae. Uaireanta, leath na Trioblóidí thar teorainn amach, go dtí Sasana agus go Poblacht na hÉireann.
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.