ჩრდილი

ვიკიპედიიდან

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ჩრდილი (მრავალმნიშვნელოვანი).
ამ სტატიას სჭირდება ვიკიფიკაცია.
გთხოვთ გააუმჯობესოთ იგი სტილის სახელმძღვანელოს მიხედვით.
ამოიღეთ ეს თარგი სტატიის გამართვის შემდეგ.


ჩრდილი :

  1. მზეს მოფარებული ადგილი, _ გრილო, ჩერო. ჩრდილში ჯდომა. _ კაკლის ჩრდილი. _ ჩრდილი ჩამოწვა. _ დედა [ღორი] მიდის სადმე ჩრდილში და წამოგორდება მხართეძოზე (აკაკი). “მეტისმეტად ცხელოდა და ჩრდილს მივაშურეთ” (ა. ცაგარ.). || მთვარეს, ლამპას და სხვ. მოფარებული ადგილი. მთვარე გადახრილიყო და სახლს ჩრდილი გაეშვა წინ (ე. ნინოშ.). || გადატ. უარყოფითი, სახელის გამტეხი რამ, ლაქა. “მის ღვაწლს ჩრდილი ფარავს” (აკაკი).
  2. ცალი მხრიდან განათებული საგნის მუქი გამოსახულება მეორე მხარეს, _ ლანდი. მთვარეს გზა ხეთა ჩრდილებით მოერთო ჯადოსნურადა (ბაჩ.) [ქვრივი] თავის ფრთასაც ჩრდილივითვე დასდევდა (მ. ჯავახ.).
  3. ბუნდოვანი გამოსახულება, ანარეკლი. ირემმა წყალში ჩაიხედა და თავისი ჩრდილი დაინახა (ი. გოგებ.). || ცრუმორწ. სული (გარდაცვლილისა), _ აჩრდილი. “საჭურველით წინ გაგვიარა საზარო ჩრდილმა უბედურის ჩვენის მეფისამ” (ი. მაჩაბ. თარგმ.). ჩრდილს მიაყენებს იხ. მიაყენებს. ჩრდილი მიადგება სახელი გაუტყდება. “ალაპარაკდა სოფელი და ჩრდილი მიადგა შენს ქალობას” (მიხ. მრევლ.). ჩრდილი მიადგება (გადაუვლის) სახეზე მოიწყენს, ჩაფიქრებული გამომეტყველება მიეცემა. ჭრელი ჩრდილი იხ. ჭრელი. სიკვდილის ჩრდილი უახლოვდება იხ. უახლოვდება.

ჩრდილავ-ს (დაჩრდილა, დაუჩრდილავს) გრდმ. 1. ჩრდილით ფარავს. მრავალი ნიგვზის და თხმელას ხეები... ჩრდილავდნენ ამ განიერ ეზოს (გ. წერეთ.). 2. გადატ. ჩრდილს [მი]აყენებს, _ სჯობნის, მნიშვნელობას, ფასს, უკარგავს. გარმონის ხმას ხანდახან სტვირის ბუბუნი ჩრდილავდა (ვაჟა). ცალკეული ნაკლოვანებანი ვერ ჩრდილავენ წიგნის საერთო ღირსებას («კომუნისტი»). 3. გადატ. გვერდს უვლის, უგულვებელყოფს. “ხეპრე და უგულო მასწავლებლებს წინწინ სწევდნენ, მე-კი მჩრდილავდნენ” (ვ. ბარნ.).

ჩრდილვა (ჩრდილვისა) სახელი ჩრდილავს ზმნის მოქმედებისა: 1. ჩრდილით დაფარვა, ჩრდილის მოფენა, ჩრდილის დაყენება. ყელს... დაუწყო საყურემ ჩრდილვა (კ. ჭიჭ.). 2. მხატვ. ტუშით დაფარვა.

ჩრდილიან-ი (ჩრდილიანისა) 1. რაც ჩრდილს ფენს, _ მაჩრდილებელი. დიდი და ხშირი ჩრდილიანი ხე მუშაკაცს ერთ რადმე უღირს ამ დროს (ი. გოგებ.). 2. რასაც ჩრდილი აფენია, _ ჩრდილით დაფარული. ჩრდილიანი ადგილი. || ფიგურ. ეს რაღაც «მზიან-ჩრდილიანი» სიამოვნება იყო, მზიანი იმიტომ, რომ უხაროდა შვილის სიხარული, ჩრდილიანი იმიტომ, რომ ეწუხებოდა დედური წუხილით (ილია).

ჩრდილიანობა (ჩრდილიანობისა) ჩრდილიანის მდგომარეობა, _ დაჩრდილულობა.
ჩრდილმიმდგარ-ი (ჩრდილმიმდგარისა) რასაც ან ვისაც ჩრდილი აქვს მიმდგარი, _ ჩრდილით დაფარული. || ფიგურ. “მოწამე არის ჩემი შვილი აწ ჩრდილმიმდგარი, რომლის ბრწყინვალე შუქნი ჩანთქა მაგ მძვინვარებამ და საუკუნოდ მიაბარა სიკვდილის წყვდიადს” (ი. მაჩაბ. თარგმ.).
ჩრდილმიყენებულ-ი (ჩრდილმიყენებულისა) რასაც ჩრდილი მიაყენეს ან მიადგა, _ დაჩრდილული. || ფიგურ. [დ. არაყიშვილმა] ფართო პოპულარობა მოუპოვა ჩრდილმიყენებულ... მდიდარ ქართულ ხალხურ მუსიკალურ შემოქმედებას («ახალგ. კომუნისტი»).
ჩრდილ-ნათელ-ი (ჩრდილ-ნათელისა) მხატვ. ნათელი და მუქი (ჩრდილოვანი) შტრიხების განლაგება ნახატზე (გამოსახვის ერთ-ერთი ხერხია მხატვრობაში).
ჩრდილნარ-ი (ჩრდილნარისა) ჩრდილიანი ადგილი. გესმით? შრიალებს მხოლოდ ჩრდილნარი (კ. კალ.).

ჩრდილო (ჩრდილობი) 1. იგივეა, რაც ჩრდილი (მნიშვ. 1). მუხის ჩრდილოში სუფრა... იყო გაშლილი (ვაჟა). მინდორში ყველა სულდგმული ეძებს ჩრდილისა და ემალება მზის ცხარე შუქსა (ი. გოგებ.). 2. იგივეა, რაც ჩრდილოეთი. ხმელთაშუა ზღვა გაჭიმულია სამხრეთ ევროპისა და ჩრდილო აფრიკის შუა (ილია). ჩრდილის კედელზე ერთი წარწერაა და ქანდაკი ორი კაცისა (კ. გამს.). || გადატ. უხმარიათ რუსეთის სინონიმად. “ყეენი დარწმუნდება, რომ ლუარსაბმა უარყო ჩრდილო თვისი ერთრჯული” (ვ. ბარნ.).