ორმეფობა ქართლში
ვიკიპედიიდან
ორმეფობა ქართლში, ძველ ქართულ საისტორიო წყაროებში დამოწმებული ვითარება, როდესაც ქართლის (იბერიის) სამეფო თითქოს ირად იყო გაყოფილი, მტკვარგაღმა და მტკვარგამოღმა მხარეებად, რომელტაც საკუთარი მეფეები ჰყავდათ (ერთი იჯდა მცხეთაში, მეორე - არმაზში). ამგვარად, ქართლის მეფეთა სიებში მე-11 მეფის შემდეგ მოხსენიებულია 5 წყვილი, რომლებიც თითქოს ერთდროულად მართავდნენ ქვეყანას. ესენია ბარტომი და ქართამი, ფარსმანი და კაოსი, აზორკი და არმაზელი, ამაზასპი და დეროკი, ფარსმან ქველი და მირდატი.
"ქართლის ცხოვრების" მიხედვით, ორმეფობა ქართლში ახ. წ. 57 დაიწყო,მაგრამ უფრო სწორი უნდა იყოს "მოქცევაჲ ქართლისაჲ", რომლის ცნობითაც, მეფეთა პირველი წყვილი ძვ. წ. II საუკუნის 60-იან წლებში განაგებდა ქართლს (მათი მმართველობის დროს, ძვ. წ. 169, ამ ძეგლის მიხედვით, მცხეთაში ებრაული კოლონია გაჩენილა). ამ მოსაზრების სასარგებლოდ ლაპარაკობს ისიც, რომ მეფეთა პირველ წყვილში შემავალი ქართამი, "ქართლის ცხოვრების" თანახმად, ქართლის სამეფოს ფუძემდებლის ფარნავაზის (ძვ. წ. IV - ძვ. წ. III სს. მიჯნა) თანამედროვე ეგრისის მმართველის ქუჯის შვილიშვილის შვილიშვილი იყო (მაშასადამე, ფარნავაზის შემდეგ უნდა ეცხოვრა).
ზოგიერთი სპეციალისტი ორმეფობა ქართლში სამეფოს ნამდვილად ორად გაყოფად და ამ პერიოდში მეზობლების მოძალებით სამეფოს დასუსტების დამადასტურებლად მიიჩნიეს. უფრო სწორი უნდა იყოს იმ მკვლევართა მოსაზრება, რომლებიც ორმეფობაში ნამდვილი მეფეების გვერდით "მეფის შემდგომ მეორე პირთა" - მთავარსარდლების (სპასპეტები) დასახელებას გულისხმობენ. ჩამოთვლილი წყვილებიდან ნამდვილი მეფეები უნდა იყვნენ ქართამი, ფარსმანი, აზორკი, ამაზასპი და ფარსმანი, დანარჩენები კი - სპასპეტები.
[რედაქტირება] ლიტერატურა
- ინგოროყვა პ., ძველ-ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია, თხზულებათა კრებული, ტ., 4, თბ., 1976;
- მელიქიშვილი გ., ქართლის (იბერიის) მეფეთა სიებში არსებული ხარვეზების შესახებ, «მაცნე, ისტორიის, არქეოლოგიის, ეთნოგრაფიისა და ხელოვნების ისტორიის სერია», 1978, № 3