საბუნებისმეტყველო ფილოსოფია

ვიკიპედიიდან

ნატურფილოსოფია (ლათ. natura - ბუნება), ასევე საბუნებისმეტყველო ფილოსოფია (ლათ. philosophia naturalis) — მცდელობა აიხსნას ბუნება სამეცნიერო მეთოდებით მიღებული შედეგების საფუძველზე, რათა შესაძლებელი გახდეს ზოგიერთ ფილოსოფიურ საკითხებზე პასუხის გაცემა. სწავლობს მნიშვნელოვან საბუნებისმეტყველო მცნებებს (სუბსტანცია, მატერია, ძალა, სივრცე, დრო, სიცოცხლე, განვითარება, ბუნების კანონი), ასევე ბუნებრივი მოვლენების კანონზომიერებისა და მათ შორის კავშირის შემეცნებას.

მეცნიერების სხვადასხვა ფორმები ისტორიულად ფილოსოფიისგან, ან უფრო კონკრეტულად ნატურფილოსოფიისგან განვითარდა. ძველ უნივერსიტეტებში ოდითგანვე არსებულ საბუნებისმეტყველო ფილოსოფიის კათედრას ამჟამად ფიზიკის პროფესორები განაგებენ. მეცნიერებისა და მეცნიერთა თანამედროვე გაგება მე-19 საუკუნიდან მომდინარეობს. მანამდე კი სიტყვა "მეცნიერება" უბრალოდ ცოდნას ნიშნავდა და გაგება "მეცნიერი" როგორც ასეთი არ არსებობდა. ისააკ ნიუტონის 1687 წლის მეცნიერული ტრაქტატი ცნობილია როგორც "ნატურფილოსოფიის მათემატიკური პრინციპები".

    
განმანათლებლობა
გამოჩენილი ხალხი ქვეყნების მიხედვით
ავსტრია: იოზეფ II | ლეოპოლდ II | მარია ტერეზა
დანია-ნორვეგია: ლუდვიგ ჰოლბერგი | იენს შილდერუპ სნეედორფი | იოჰან ფრიდრიხ შტრუენსეე | ეგერტ ოლაფსონი
საფრანგეთი: პიერ ბეილი | ფონტენელი | მონტესკიე | ფრანსუა ქენი | ვოლტერი | ბიუფონი | ჟან-ჟაკ რუსო | დენი დიდრო | ჰელვეციუსი | ჟან დ'ალამბერი | ბარონ დ'ოლბახი | მარკიზ დე სადი | კონდორსე | ანტუან ლავუაზიე | ოლიმპია დე გუგესი | იხ. ასევე: ფრანგი ენციკლოპედისტები
გერმანია: ერჰარდ ვეიგელი | გოტფრიდ ვილჰელმ ფონ ლაიბნიცი | ფრედერიკ II | იმანუელ კანტი | გოტჰოლდ ეფრაიმ ლესინგი | თომას აბტი | იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი | ადამ ვეისჰაუპტი | იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე | ფრიდრიხ შილერი | კარლ ფრიდრიხ გაუსი | იხ. ასევე: გერმანული კლასიციზმი
დიდი ბრიტანეთი: თომას ჰობსი | ჯონ ლოკი | ისააკ ნიუტონი | სემუელ ჯონსონი | დევიდ ჰიუმი | ლორდი მონბოდო | ადამ სმითი | თომას პეინი | ჯონ უილკსი | ედმუნდ ბურკე | ედვარდ გიბონი | ჯეიმზ ბოსუელი | ჯერემი ბენტჰემი | მერი უოლსტოუნკრაფტი | იხ. ასევე: შოტლანდიური განმანათლებლობა
იტალია: ჯანბატისტა ვიკო | ჩეზარე ბეკარია
ნიდერლანდი: ჰუგო გროტიუსი | ბარუხ სპინოზა
პოლონეთი: სტანისლავ ლესცინსკი | სტანისლავ კონარსკი | სტანისლავ პონიატოვსკი | იგნასი კრასიკი | ჰუგო კოლატაი | იგნასი პოტოცკი | სტანისლავ სტასციკი | იან სნიადეცკი | იულიან ურსინ ნიემცევიჩი | იედრჟეი სნიადეცკი
რუსეთი: ეკატერინე დიდი | პეტრე დიდი | ეკატერინა დაშკოვა | მიხეილ ლომონოსოვი | ივან შუვალოვი | ნიკოლაი ნოვიკოვი | ალექსანდრ რადიშჩევი | მიხაილ შჩერბატოვი
ესპანეთი: გასპარ მელხიორ დე ხოველანოსი | ლეანდრო ფერნანდეს დე მორატინი
აშშ: ბენჯამინ ფრანკლინი | დევიდ რიტენჰაუზი | ჯონ ადამსი | თომას ჯეფერსონი
დაკავშირებული კონცეფციები
კაპიტალიზმი | სამოქალაქო თავისუფლებები | კრიტიკული აზროვნება | დეიზმი | დემოკრატია | ემპირიციზმი | განათლებული აბსოლუტიზმი | თავისუფალი ბაზრები | ჰასკალა | ჰუმანიზმი | ლიბერალიზმი | ნატურფილოსოფია | რაციონალიზმი | გონი | Sapere aude | მეცნიერება | სეკულარიზმი