Kelt

Ji Wîkîpediya

Kelt (latînî: celtae, galli, yewnanî: keltoi, galatai) gelekî demên antîk de li Ewropa û Anatoliyayê dijîn. Di edebiyata kevin ya gelên Ewropî de, kelt wekî gelekê hov ku li başurê rojavayê Ewropayê dijiyan an jibo hindek eşîrên Nîvgizirta Îberiyayê û Gaulan dihat bikaranîn. Zimanê gelên keltî jî yek ji zimanên hind û ewropayî ye.

Tabloya Naverokê

[biguherîne] Aviriyek

Gelek gel û eşîran peyva kelt jibo niyasandina xwe bikaraniye. Lê heta berî sedsala 18ê jibo tevaya gelên ku bi zimanek ji zimanên keltî diaxivin nedihat biakranîn. Di demên kevnar da, Yewnanî û Romanan peyva Selt jibo tevaya neteweyên bakurî ko xwediyê ferheng û kultureke cuda bûn dihat bikaranîn.

[biguherîne] Belavbûn

Herçend e ku niha xelkên ku bi zimanê keltî diaxivin tenê li peravên Okyanûsa Atlantîk dijîn, lê demekê zimanê wan zimanê baladest yê piraniya Ewropayê, ji Îrlandayê heta Nîvgizirta Îberiyayê li rojhilat, û ji bakurê Îtalyayê heta Serbiyayê li rojava, bû. Destkevtên şûnwarniyasî an arkeolojî nîşadidin ko li pîtka (kopîtka) desthilatdariya xwe li sedsala 3ê berî zayîna Îsayî, selt heta Ewropaya Rojhilatî û Asyaya Biçûk jî belav bûbûn.


Kelt di dema xweya herî belav bûyîn de li rojava Îrlanda, Îngîltere, Spanya û Fransa, li rojhelat jî heta Macaristan, li başûr heta Îtalya, û Anatoliya belav bû bûn.

[biguherîne] Ziman

Ji alîya zimannasan zimanê keltî di zimanên Zimanmalbata hind û ewropîyên rojava de ye. Zimanên keltî îroj jî Galler (Gallî an kîmrî), Îrrlanda (Îrlandî (li wir di 1922an virde bi Îngîlîzî ve zimanê fermî ye), Îskoçya (Skoçî-Gallî in û li Bretagne (Bretonî (ew ji alîya koçerên ji Brîtanya de Sedsala 5'an de hat anî bû) tên axaftin. Manx li girava Man di 1970an de mir, das kornî li Cornwall di sedsala 18'an de mir. Li nîvgirava Îber Keltîberî tê axaftin.

Zimanên Keltî gorî şuna tê axaftin di bin bandora zimanên li wir sereke (domînanat), wek li Brîtanya Îngîlîzî, de mane.

[biguherîne] Dîrok

Biwêjê Keltan di çavkanîyên yewnanî de 6. sedsala b.z. de wek Keltoi derbaz dibe.

[biguherîne] Girêdanên Derve