پوونگه

Ji Wîkîpediya

ناوی لاتینی Menteha pulegium

پنگ، پونگ، پوونگ، پوونگه‌، پوونه‌، گیایه‌کی بۆنخۆشه‌ که‌ هه‌م ئاویی M. aquatica و هه‌م دمی M. arvensis یشی هه‌یه‌. پوونگه‌ له‌ تیره‌ی "نه‌عناکان" Labiacées نه‌، له‌ پوونگه‌ ئاوی و دێمیدا زۆر جۆری دیکه‌ جیا ئه‌بنه‌وه‌ که‌ له‌ تام و ڕه‌نگدا جیاوازن، بۆ وێنه‌ جۆرێکیان تامی پرته‌قاڵ ئه‌دا و خورێکیان له‌وانی دیکه‌ تیژتره‌ و هه‌ر به‌م بۆنه‌وه‌ ناوی دیکه‌یان وه‌خۆ گرتووه‌، لاسکه‌کانی باریک و لووله‌یین و گه‌لآکانیشی وه‌ک گه‌لآی نه‌عنا ئه‌چێ، به‌لآم بچووکتر و نووک تیژ و ددانه‌دارن و زۆرتر له‌ نێو ئاو و لێواری ئاودا ئه‌ڕوێ. پونگه‌ به‌ ته‌رچکی خواردنی زۆر خۆشه‌، به‌لآم که‌ پیر ئه‌بێ، به‌که‌ڵکی خواردن نایه‌ و پێی ئه‌ڵێن "پنگه‌ڵ" یان "بۆ" و له‌م کاته‌دا به‌ قه‌د بالآی پیاوێک به‌رز ده‌بێ و له‌ گه‌ڵه‌کانیدا که‌ ڕوه‌نگیان په‌مه‌یی و به‌نه‌وشن تووکێکی وه‌ک خوری ئه‌ڕوێ و ته‌نیا له‌ ژێر دوێینه‌ و شه‌له‌مدا ڕای ئه‌خه‌ن تاکوو ویشک ده‌بنه‌وه‌ و له‌ کاتی هه‌ڵگرتنیشدا به‌ دۆینه‌ و شه‌له‌مه‌که‌وه‌ ده‌نووسێن که‌ زستان له‌ کاتی لێناندا بۆن و به‌رامه‌ی پوونگه‌یان لێدێ. بێجگه‌ له‌مه‌ پوونگه‌ له‌ چێشتی "دوخوا" دۆکڵیو ده‌کرێ و وشکیش ده‌کرێ بۆ زستان و وه‌ک به‌هارات به‌کاری دێنن. پوونگه‌ بۆ ده‌رمان ئه‌شێ و دژی تاو و له‌رزه‌ و چه‌ند سه‌د ساڵ پێش زایین حه‌کیمه‌کان له‌ سه‌ر ئه‌م گیایه‌یان نووسیوه‌. به‌هاران که‌ کوردان ئه‌ڕۆن بۆ سه‌یران له‌ گه‌ڵ هێلکه‌ کولآودا ئه‌یخۆن، یان به‌ کاڵی له‌ نێو نانی ئه‌نێن و به‌ بابۆڵه‌ ئه‌یخۆن. جۆرێک پوونگه‌ هه‌یه‌ که‌ خواردنی ئه‌بێته‌ هۆی نووسانی ده‌نگ که‌ پێی ئه‌ڵێن: "پوونه‌ دۆخه‌". پوونگه‌ بۆ ته‌سکینی ئێش و هێمن بوونه‌وه‌ی مێشک و هه‌رسی باشتری خواردن و دژی سکچوونیش باشه‌. خه‌رپوونگه‌ جۆرێک پوونگه‌ی خراپه‌. هه‌روه‌ک وترا پوونگه‌ جۆری زۆره‌ و من هێندێکیان لێره‌دا ده‌نووسم: Myntha له‌ ئێراندا 6 جۆری یه‌کساڵه‌ و چه‌ندساڵه‌ی بۆنخۆشی هه‌یه‌. Mentha aquatica ئه‌مه‌یان پوونگه‌ی ئاویه‌. M.Longifolia amphilema


Ev gotar bi zaravayê soranî hatiye nivîsandin.
Ji bo malpera soranî, binêre: ماڵه‌وه, ji bo lîsteya gotarên bi soranî, binêre Kategorî:کوردی.