Abecedarium
E Vicipaedia
Abecedarium (-i, n.) est nomen seriei omnium litterarum quas alphabetum constituunt.
Sensu concreto, abecedarium appellamus inscriptionem omnium litterarum serie digestarum et fere semper ordine. Abecedaria inscribebantur ut exercitamenta litterarum nec non ornatús causá.
In quibusdam abecedariis invenimus litteras obsoletas quæ in solitis inscriptionibus non dantur. Exempli gratiá, quædam abecedaria Etrusca adhibent litteras B, D et O, quæ designant sonos haud in linguá Etruscá præsentes quique non ergo inveniuntur in Etruscis inscriptionibus. Alia, ut quæ invenímus in Safaiticis inscriptionibus, redigunt litteras ordinibus diversis, unde videtur fuisse instructio litterarum aliquantulum fortuita.
Ex temporibus Romanorum abecedaria satis multa extant, nempe in tabellis quibus utebantur lapicidarum discipuli. Ex temporibus Christianorum non tam multa exceptis duobus vasis Carthagine inventis, sed extant etiam lapides in catacumbis litteris A, B, C, ceteris, inscripti. Nonnumquam litteræ ordine leguntur qui studiosos obstupefacit, sicut quæ repertæ sunt in sepulchreto Sancti Alexandri, in viá Nomentaná, hujus modi:
AXBVCTESDR . . . . . .BCCEECHI EQGPH. . . .M MNOPQ RSTVXYZ
Videtur hoc fuisse exercitamentum quoddam, quod potest comparari cum L. Cassi Cæciniani denario, in quo inscriptio est sic:
AX, BV, CT, DS, ER, FQ, GP, HO, IN, KM
Hieronymi gratias possumus hujus arcani sensum extricare. Refer enim ipse discipulos, ut memoriam exercerent, discere debuisse abecedarium bifariam, junctis A cum X et ita porro.
Lapis Romæ anno 1877 repertus, qui originem ducit a sæculo sexto vel septimo, videtur in usu fuisse in scholá quádam ut exemplar quo disceretur abecedarium, quod durationem demonstrat antiquorum docendi morum.
In Ætate Mediá abecedaria inveniuntur in ecclesiis, monasteriis, aliisque ædificiis ecclesiasticis.
Abecedariis attribuebantur vires supernaturales. Litteræque sensús arcanos habebat devotorum interpretatione. Notæ sunt series ABRACADABRA et SATOR AREPO TENET OPERA ROTAS, quæ a talibus exercitamentis litterarum originem ducunt.
Extant etiam carmina psalmique abecedarii, sicut psalmus 119 cujus alii versús aliis incipiunt ordine litteris.
Sensu abstracto, abecedarium est systema litterarum alicujus linguæ quod potius vocatur alphabetum.