Timoria Orientalis
E Vicipaedia
Timoria Orientalis (Luse: Timor Leste; Tetumice: Timór Loros'ae; Indonesice: Timor Timur), officialiter Res publica Democratica Timoriae Orientalis, est Notorientalis Asiae civitas. Civitas Orientale Insulae Timoriae dimidio constituitur—e quo nomen suum capit—et etiam insulis Atauri, Jacique, et territorio Oecussiambeni Occidentale in parte insulae Timoriae, Timoria Occidentale sub imperio Indonesio cincta, sito.
In principiis Lusa colonia, Timoria Orientalis Indonesia anno 1975 adiuncta est. Civitas anno 1999 secessa est, et totam independentiam anno 2002 consecuta est.
Index |
[recensere] Historia
Timoria in principiis saeculi XVI a Lusis et a Batavis colonizata est. Post pugnae longam periodon, Batavia Lusitaniaque sibi insulam partitae sunt, Orientalem Lusis, et Occidentalem partem Batavis.
Insula ab Iaponiensibus per Bellum Orbis Terrarum II capta est, et conflictu perfecto, Timoria Orientalis sub imperio novae Indonesiae relicta est, sed formaliter Lusa manens. Die 28 Novembris 1975, per Lusam Eversionem Diathorum, Timoria Orientalis propriam independentiam declaravit. Novem dies postea, exercitus Indonesius denuo dominium cepit; annis successivis, antiindependentistici Indonesii milites et "manus mortis" civilium stragem fecerunt. Novum plebis scitum denuo independentiam Timoriae Occidentalis 30 Augusti 1999 sancit; Timoria Orientalis omnibus effectibus independens solum 20 Maii 2002 facta est. Eodem anno electus est Dux Civitatis Xanana Guzmanus (Luse: Xanana Gusmão), clandestini motus pro independentia Fretilin dux. Nationalis exercitus constitutus est, e quo plerique clandestini bellatores exclusi sunt dum vigiles iam Indonesiam servientes cooptati sunt. Nihilominus Martio anni 2006 armatarum virium dimidium contra primum ministrum Marium Alcatirium (Mari Alkatiri), qui coacte eos dimiserat, rebellatum est. Rebelles milites contra Guzmanum seditionem fecerunt, qui, munus primi ministri supprimens, exercitus imperium inivit. Civitas in bellum civile se praecipitavit. Per cursum anni, 2000 Australiani milites iuxta 500 Malajos, velut aliqua Neozelandica et Lusa unitas, distributi sunt in civitate ut cruciatis incolis sic damna reprimerentur.
[recensere] Subdivisiones
Timoria Orientalis divisa est in 13 administrativa districta:
- Aileum (Luse Aileu)
- Ainarum (Luse Ainaro)
- Baucaum (Luse Baucau)
- Bobonarum (Luse Bobonaro)
- Cova-Lima (Luse Cova-Lima)
- Dilium (Luse Dili)
- Ermera (Luse Ermera)
- Lautenum (Luse Lautém)
- Liquicia (Luse Liquiçá)
- Manatutum (Luse Manatuto)
- Manufahium (Luse Manufahium)
- Oecussiambenum (Luse Oecussi-Ambeno)
- Viquequum (Luse Viqueque)
[recensere] Politica
Rei Publicae Timoriae Orientalis dux Civitatis est Praeses Rei Publicae, qui suffragii universalis opera eligitur per quinquenniale mandatum et cuius munus valde symbolicum est, quamquam is aliquas leges vetare possit. Post comitia legislativa, praeses primum ministrum praecipuae coalitionis maioritariarum partium ducem nominat. Velut dux Gubernationis, primus minister consilio ministrorum praeest.
Parlamentum Timoriae Orientalis (Parlamento Nacional) est unicamerale, cuius membra per quinquennium suffragii universalis opera eliguntur. Deputatorum numerus variare inter 52 et 65 potest, licet exceptionaliter nunc (anno 2005) 88 computantur, namque de prima legislatura agitur.
Constitutio Timoriae Orientalis secundum Lusae archetypum constructa est. Propter recentem independentiam, civitas administrationem et gubernationalia instituta adhuc construit.
Praesens praeses (post 9 Aprilis 2007) est Iosephus Ramus-Horta (José Ramos-Horta); primus minister, Stanislaus Silvius (Estanislau da Silva).
Legislativa comitia lata sunt 30 Iunii 2007 in quibus 14 partes aut coalitiones adfuerunt. Novum Parlamentum (65 deputatorum) a 21 deputatis Fretilin, a undeviginti Conventus Nationalis pro Reconstructione Timoriae (CNRT), ab undecim coalitionis Actionis Socialis Democratae Timorensis (ASDT) et Partium Socialium Democratarum (PSD), ab octo Partium Democraticarum (PD), a tres Partium Unitatis Nationalis (PUN), duo coalitionis Kota/Partium Populi Timoriae (PPT), et a duo UNDERTIM componitur. Pactio in effectu adhuc sunt ut nova gubernatio constituatur.
[recensere] Geographia
Timoria Orientalis in maxima parte super insulae Timoriae dimidium sita est (cujus etymologiam e Malaja voce timur, Oriens significante, venire aliqui putant, sed adhuc demonstratum non est), in Indonesio archipelago, quae est parvarum insularum Sondae maxima insula. Tota insula 30 777 km² ampla est e quibus 15 000 km² Timoria Orientale occupantur.
Freta Ombajanum et Vetarianum insulae Septemtrionem de relicto Sondae archipelago separant. Meridie, mare Timorense Timoriam de Australia separat. Occidente Indonesia provincia Nusa Tenggara Orientalis est.
Regio maxime montuosa est. Maximum culmen in Timoria Orientale est mons Tatamailau (2963 m. altus).
Regionis clima tropicale est, generatim calidum umidumque, cum commutatione sicca et commutatione pluviosa.
Dilium (Luse Dili) civitatis caput est, et etiam maxima urbs et praecipuus portus est. Secunda urbs Baucaum (Luse Baucau) est, in insulae Oriente. Dilium Timoriae Orientalis unum internationalem aeroportum possidet.
[recensere] Oeconomia
Timoria Orientalis civitatum pauperrimarum in mundo una, tam in producto domestico grosso simplice (circa 400 milliones dollariorum anno 2003) quam in PDG per capita (500$ per capita). Oeconomia adhuc in reconstructionis phase est post destructiones occupationis et praesertim independentiae consecutae periodi causa: circa 70% infrastructurae civitatis a Indonesiis copiis et militiis consociatis ante eorum profectionem anno 1999 dirutum est.
70% laborum in agricultura densatur, 43% nationalium opium producente. Industria debiliter explicatur (textilis, cafaei transformatio), et 5% laboratorum, ad 17% Producti Domestici Grossi adhibet. Reliquae activitates in industria diaconiarum, praecipue circa caput congregatarum, locantur. Fere 50% incolarum in vacuitate laboris (incluso sublabore) anno 2002 erant, dum 42% Timorensium sub limine paupertatis vivunt. Magnae spes in maritima petroleariorum depositorum usurpatione ponuntur, quorum licentiae ferr 40 miliones dollariorum pro anno jam praebent. Conflictus de maritimis limitibus (de hiatu Timoriae) et maris Timoriae depositorum usurpatione cum Australia eum confert.
[recensere] Demographia
[recensere] Linguae
Linguae Timoriae Orientalis ad duas dissimiles familias pertinent:
- Subcirculus nominatus "Centralis" circuli "Centro-Orientalis" rami Malayo-Polynesii linguarum Austronesicarum,
- Familia nominata "linguae Trans-Novae Guineae" linguarum Papuarum.
Timoriae Orientalis lingua franca et lingua nationalis lingua Tetumica est, lingua Austronesica cum Lusis ponderibus. Tetumica Lusitanaque linguae linguarum officialium statum habent. Anglica et Indonesica linguae constitutionalem statum "linguarum laboralium" habent.
Timoriae Orientalis constitutio etiam officialiter alias linguas recognoscit, e quibus notabillimae:
- Lingua Galolica, lingua Habuica, lingua Kemakica, lingua Mambaica, ad eundem "Centralem" circulum quam Tetumica pertinentes.
- lingua Fatalukuica, [lingua Bunakica]], lingua Makasaica, ad familiam nominatam "Trans-Novae Guineae" linguarum Papuarum pertinentes et in civitatis Oriente locutae.
[recensere] Cultura
Timoriae Orientalis diei festi principalia Catholica Romana festa et principales pugnae pro independentia eventus colligunt.
Die | Nomen Latinum | Nomen locale Luse | Annotatio |
---|---|---|---|
Kalendas Ianuarias | Annus Novus | Ano Novo | |
mobilis | Dies Cenae Domini | ||
mobilis | Dies Passionis Domini | Sexta-Feira Santa | |
mobilis | Pascha | Páscoa | |
Kalendas Majas | Festum Laboris | ||
20º Maii | Festum Independentiae | Independência | Consecuta 20º Maji anni 2002 |
mobilis | Corpus Christi | ||
15º Augusti | Assumptio | Assunção | |
30º Augusti | Dies Constitutionis | Consulta | |
20º Septembris | Festum Liberationis | Libertação | |
Kalendas Novembris | Sollemnitas Omnium Sanctorum | Todos-os-Santos | |
12º Novembris | Festum Sanctae Crucis | Santa Cruz | Commemoratur strages caemeterii Sanctae Crucis, 12º Novembris anni 1991 |
8º Decembris | Immaculata Conceptio | Imaculada Conceição | |
25º Decembris | Christi Natalis | Natal |
Asia — Civitates |
Adrabigania (Atropatia)| Afgania | Arabia Saudiana | Armenia | Bachrania | Bangladesia | Birmania | Bruneium | Butania | Cambodia (Cambosia) | Casachia | Cataria (Quataria) | Cuvaitum (Kuwait) | Cyprus | Emiratus Arabi Uniti | Georgia | †Iaponia | Iemenia | India | †Indonesia | Iordania | Iraquia (Iracia) | Irania | Israel | Laosia | Libanus | Malaesia | Maldivae | Mogolia | Nepalia | Omania | Pacistania | †Philippinae | Respublica Coreae (Corea Meridionalis) | Respublica Populi Democratica Coreae (Corea Borealis) | Respublica Populi Sinae | Russia | Sabana Emporium (Singapore) | Sri Lanca (Taprobane) | Syria | Tadzikistania | Thailandia | †Timoria Orientalis | Turcia | Turcomannia | Usbecia | Vietnamia |
Asia — Territoria
|
Palaestina | Respublica Sinae (Taivania) †Etiam membrum Oceaniae est.
|