Paretymologia

E Vicipaedia

Paretymologia (ab verbis Graecis παρά 'contra' + etymologia) vel falsa etymologia est vocabulorum originis explanatio quae a principiis in linguistica historica stabilitis observatisque abhorret.

Iam diu etymologia inter homines doctissimos male audivit. Itaque Voltarius fertur dixisse etymologiam esse scientiam, ubi vocales nihil et consonantes parum faciant.[1] Reapse de ea loquitur, quae hodie paretymologia appellatur. Saepenumero quidem paretymologia eadem esse putatur atque etymologia popularis, sed compluribus de causis errores etymologiarum aut exstiterunt aut facti sunt.

Index

[recensere] De obsoleta ratione etymologica

Isidorus in Etymologiarum libro undecimo de origine nominis mortis ita explanat:[2] Mortem dictam esse mortem

  1. quod sit amara;
  2. a Marte, qui est effector mortium (item Etym. 8,11,51);
  3. a morsu hominis primi, quod vetitae arboris pomum mordens mortem incurrit.

Cunctae harum trium etymologiarum dependent a comparatione sonorum [mar]/[mor] auditu similium, et eodem tempore adduntur rationes, cur significatione congruant. Huius generis comparationes Theodisce "Kling-Klang-Vergleichungen" appellantur, sed re vera nullam aliam explanandi rationem habebat Antiquitas quam sonorum auditionem aut opinationem mutuationis vocabulorum.

[recensere] De legendis urbanis

Nonnumquam quaedam legenda urbana animum impellit ad etymologias fingendas. Apud antiquos fama percrebruerat ursas informes generare partus, qui "sunt candida informisque caro",[3] quam "lambendo mater in artus / fingit et in formam, quantum capit ipsa, reducit".[4] Hac fama ursus etiam etymologiam sibi contraxit, quae Isidoro intercessore ad nos pervenit: ursum esse quasi orsum, quod ore formet fetum.[5]

[recensere] De etymologiis nuntium ideologicum propagantibus

[recensere] De etymologiis per iocum factis

[recensere] De etymologiis aetiologicis

[recensere] De etymologia populari

[recensere] Notae

  1. "C'est une science où les voyelles ne sont rien, et les consonnes fort peu de chose."
  2. Isid.Etym. 11,2,31 Mors dicta, quod sit amara, vel a Marte, qui est effector mortium sive mors a morsu hominis primi, quod vetitae arboris pomum mordens mortem incurrit.
  3. Plin. Nat. 8, 126. Haec notio iam ab Aristotele profertur, qui tamen sententiam voce σχεδόν 'paene, fere' mitigat: Historia Animalium 579a24sq (Bekker) καὶ σχεδὸν ἀδιάρθρωτα τὰ σκέλη καὶ τὰ πλεῖστα τῶν μορίων ('et paene sine articulis crura plurimaque membra').
  4. Ovid. Met. 15, 380-381; cf. Petr. fr. (apud Anthologiam Latinam 690,3 Riese) "Sic format lingua fetum cum protulit ursa".
  5. Isid. Etym. 12,2,22 "Ursus fertur dictus quod ore suo formet fetus, quasi orsus. Nam aiunt eos informes generare partus, et carnem quandam nasci quam mater lambendo in membra conponit".


Linguis aliis