Aspectus

E Vicipaedia

Aspectus est categoria coniugationis (verbi), sicut tempus vel modus. Aspectus dicit, an facti vel res gestae vel status a verbis signati perfecti aut imperfecti sunt. Etiam sunt alia munera, quae ab aspectibus explentur: Inter alia, signatio actionum iteratarum et punctualium.

Linguae numerosae verba aspectu formas grammaticas exstruunt - coniugatione aut constructionibus periphrasticis - , velut lingua Polonica flexione (exempli causa: praefixo na-: pisać-napisać, "scribere") aut lingua Anglica adiunctione verbi be, "esse" cum participium praesentis: He was writing, "Scribebat, in scribendo erat".

Index

[recensere] Species aspectus

In omnibus linguis Slavicis duos aspectus usitate constantur[1]:

  • aspectus imperfectivus: Hic aspectus terminationem confectam non exprimi committit. Exempla: Polonice "On chce pisać list", "Scripturus est epistulam" (orator solum voluntas scribendi epistulae dicit; non affirmat scribendum epistulae finire). Quod imperfectivus plus quam his exprimere (iterationes, consuetudines, conatus) potest, item translationes possibiles sunt: "Sriptitat epistulam; Scribere epistulam conatur".
  • et aspectus perfectivus: Hic aspectus oratorem factos dictos conficere velle signat. Exempla: Polonice, "On chce napisać list", "Scribere finire epistulam vult". Sed perfectivus alias significationes habet; itaque translationes possibiles sunt: "Scripserit epsitulam" (perfectivus praesens significationem futuri adaequat: prospectivus vocatur), "Paulum scribendi tempus peragit".

In lingua Graeca et in lingua proto-Indoeuropaea tertium aspectum additur [2]:

  • Aoristum. Hic aspectus in grammaticis Graecis saepe tempus vocatur, quod res gestas praeteritas signat, velut lingua Graeca antiqua: ἀκούω ākuo, "Aures alicui praebeo" (praesens) - ἤκουσα ēkuosa, "audivi" (aoristus). Non modo praeteritum significat, sed etiam punctualitatem: Actum non diuturnum est, si verbum in aoristum coniugatur.

Aspectus quartus item saepe tempus vocatus in lingua Graeca Antiqua Perfecticus dicitur. Signum morphologica suum est reduplicatio (et unum suffixum et terminationes speciales pro categoria personae): paido, "educo" (praesens) - pepaideuka, "Educavi, educatus habeo". Significatio est resultativa.

Lingua Latina et resultativo et aoristo perfecto utitur. Itaque, "didicit" (< "discere"; illa forma verbi item reduplicatione exstruitur; sed perfecta formantes consonantes (v, s) et alia instrumenti sunt, non modo reduplicatio (rara)) duas significationes accipere possunt: "didicit (quando)" vel "didicit (et nunc scit)". Est ita, quod perfectum et aoristum in lingua Latina (formaliter) concidunt.

In lingua proto-Indoeuropaea, varias formas habemus.

In lingua Anglica, systemam aspectualem aliam invenitur:

  • Progressivus vs. Improgressivus. Progressivus imperfectivo linguae Slavicae comparationi possibilis est. Cum verbum auxiliarum be formatur: "She was listening", "Audiebat"

In lingua Theodisca, formae similes aspectus progressivi formascitur: "Sie war am Zuhören", "Audiebat".

[recensere] Exempla formatione morphologica aspectus

[recensere] Lingua Graeca Antiqua

In morphologia flexionis linguae Graecae Antiquae, invenimus formationes aspectuales. Sed haec tabula partim alii termini technici utitur[3]:

formatio aspectus exemplum transcriptio translatio
augmentum e + terminationes personales secundae Imperfectivus ἔλυον elyon „solvebam“
augmentum e + s + terminationes personales secundae Aoristus αὐτοῦ ἤκουσα autou ēkousa „hunc audivi“
augmentum e + mutatio vocalis + terminationes personales secundae Aoristus τοὺς φίλους ἔλιπον tous philous élipon „amicos reliqui“
reduplicatione + terminationes speciales "perfecticae" Perfecticus χρυσὸν βέβληκα chryson beblēka „aurum ieci (et nunc iacet)“

Traditione formae grammaticae - si derivatae a thema praesentis est - , quae ex augmentum (indicans praeteritum) et terminationibus personalibus secundis constant, tempus imperfectum nominantur. Si a thema aoristi derivatae, tempus aoristum ducitur. Aspectus "Perfecticus" tempus perfectum vocitatur.

[recensere] Lingua Russica

In morphologia linguae Russicae exploratores linguisticae discordant, quales formae perfectivae formae flexionis appellandae sint: modo formae suffigata vel etiam formae praefigata - vel hi omnino formae derivationis sint. Haec est disputatio de paribus aspectibus[4].

aspectus imperfectivus : perfectivus significatio lexicalis
писа-, pisa- : написа-, napisa- "scribere"
читай-, tsitaj- : прочитай-, protsitaj- "legere"
делай-, delaj- : сделай-, sdelaj-' "facere"
покупай-, pokupaj- : купи-, kupi- "emere"
поправляй-, popravljaj- : поправи-, popravi- "corrigere"

[recensere] Lingua Gothica et lingua Theodisca

In lingua Gothica, est praefixum ga- (quam lingua Theodisca Antiqua). Munus ab originate signatio verborum et nominum collectivorum erat, ut Latine con-. Sed tum munus grammaticum accepit: Signatio aspectus perfectivi. Autem est discordia, si verba praefixo ga- formas perfectivas putanda sint, quod duo verba significatione differunt (confer slepan/gaslepan in tabula). Nonnulli exploratores systema aspectuale affirmant, nonulli negant (etiam propterea, quod non cuncta verba "aspectum perfectivum" formant).

verbum simplex ga -verbum praefigatum Significatio
bandwjan gabandwjan "leviter significare, indicare"
bindan gabindan "alligare" vs. "colligare"
brannjan gabrannjan "inflammare"
drigkan gadrigkan "bibere"
driusan gadriusan "cadere" vs. "procidere"
kunnan gakunnan "novisse, scire" vs. "cognoscere"
meljan gameljan "scribere" vs. "in-, conscribere"
slepan gaslepan "dormire" vs. "addormire"

Inveniendi verba electa causa, videre potes: [5]. In forma antiquissima linguae Theodiscae item praefixum reperitur, confer: bidjan, "orare" - gabidjan, "preces facere".

Autem haec formae diluuntur, ut tempora nova orerentur: perfectum et plusquamperfectum. Haec non syntheticae sunt.

Hoc praefixum lingua Theodisca moderna adhibere pergit (in exstruendo formarum novarum - perfectum et plusquamperfectum (et futurum exactum)), sed munus mutatum est: ge- (< ga-) participium perfecti format, velut gebeten, "oratus"; gebunden, "alligatus".

[recensere] Lingua Anglica

In lingua Anglica formae aspectus non syntheticae habemus. Nobis nota sunt flexionem Anglicam dissolvisse. Itaque aspectus periphrasticis formantur. Fere cuncta verba aspectum perfecticum et progressivum exstruere:

aspectus progressivus: be, "esse" coniugatum + participium praesentis
aspectus perfecticus: have, "habere" coniugatum + participium perfecti

Utrique aspectus inter se componi possunt[6]:

forma non-perfectica
non-progressiva
forma non-perfectica
progressiva
forma perfectica
non-progressiva
forma perfectica
progressiva
significatio verbi
I work I am working I have worked I have been working "laborare"
you see you are seeing you have seen you have been seeing "videre"
he runs he is running he has run he has been running "currere"
we try we are trying we have tried we have been trying "conari"
y'all climbed y'all were climbing y'all had climbed y'all had been climbing "ascendere"
they went they were going they had gone they had been going "ire"

[recensere] Lingua Francogallica

In morphologia linguae Francogallicae [7], systema aspectus systematis aspectus Russicae comparatio potest - cum uno discrimine: In lingua Francogallica - vel omnino in aliis linguis Romanicis - formae syntheticae imperfectivi et perfectivi solum in tempore praeterito sunt:

imparfait passé simple significatio
vous finissiez vous finîtes "finiebatis" vs. "finivistis"
tu parlais tu parlas "colloquebaris" vs. "collucutus/a es"
il buvait il but "bibebat" vs. "bibit"
nous allions nous allâmes "ibamus" vs. "imus"
ils disaient ils dirent "dicebant" vs. "dixerunt"

Eo tabula legere possumus "tempora" passé simple et imparfait oppositionem Latinam imperfectum vs. perfectum aequant. Haec aliter dicta: Oppositio aspectus Romanica ab oppositio "tempora" Latina imperfectum vs. perfectum orta est.

[recensere] Lingua Vedica et Sanscrita

Dum in lingua Vedica "tempora" perfectum, aoristum et imperfectum inter se significatione differunt, in lingua Sanscrita aequantur. [8]

[recensere] Notae

  1. vide etiam de:Aspekt (Linguistik)
  2. Coniugatio linguae Graeca Antiquae http://www.graecum.net/21.html
  3. vide etiam Lingua Graeca Antiqua#Morphologia
  4. vide etiam The principles of Verbal Aspect http://www.alphadictionary.com/rusgrammar/aspect.html
  5. Dictionarium linguae Gothicae (Theodisce) http://members.kabsi.at/actoid/e-learning/vokabel/vokabelzGotisch.htm
  6. vide etiam en:English verbs#Overview of tenses
  7. vide etiam fr:Morphologie du verbe français
  8. Grammatica linguae Sanscritae (auctor: Adolfus Fridericus Stenzler): http://www.12koerbe.de/hanumans/sanskrit/sanskrit.htm

[recensere] Fons

Milner, G[eorge]. B[ertram]. 1973. "It Is Aspect (Not Voice) Which Is Marked in Samoan." Oceanic Linguistics 12:621–639.