Saturnalia

E Vicipaedia

Saturnalia dies festi Romani erant, qui a.d. XIV Kalendas Ianuarias (die 17 Decembris) et sequentibus diebus celebrabantur in honorem Saturni dei. Eo die templum Saturno Romae in foro dedicatum erat. Partim ferias Graecas "Cronia" - quarum ritus fortasse anno 218 a.C.n. prodigiorum maximorum procurandorum causa Romam introducti sunt- assumpsere sed Saturnalia Romae multo illustriora fuere populariaque magis quam Cronia Athenis.

Index

[recensere] Cur et quando celebrarentur

Saturnalia ad regnum Saturni in Italia, quod felicissimum tempus aurea aetas dicta est, referuntur. Ab antiquo rege Iano instituta Saturnalia esse postquam Saturnus in terris "non iam comparuit" fabulae narrant. At omnia ista fabulosa... Primo unus dies erat : a.d. XIV Kalendas Ianuarias id est die 17 Decembris in Kalendario Numae sed die 19 Decembris in Kalendario Cai Iulii Caesaris quod anno 45 ante Christum natum institutum est. Nam Caesar duos dies mensi decembri addiderat ita ut alteri veterem diem observarent, alteri novam computationem sequerentur. Quocirca Caesar Augustus edicto decrevit ut per tres dies Saturnalia celebrarentur. Sed iam antea, cum festi dies eo mense frequentiores essent (Opalia, Angeronia, Sigillaria...), multi per septem dies Saturnalia celebrari arbitrabantur, qui mos a posterioribus imperatoribus confirmatus usque in quintum saeculum permansit donec ab Ecclesia Christiana feriae illae suppressae sunt . Unde vituperatores morum, ut nobilis philosophus Stoicus Seneca, dicere solebant Saturnalia non iam diem, non iam mensem sed totum annum esse: nam istae feriae licentia maxima insignes erant.

[recensere] Quomodo celebrarentur

Illo die bellum gerere aut capite damnatum necare nefas erat : "Io Saturnalia" laetitia maxima omnes clamitabant. Sacrificia et lectisternium - id est epulae quibus statuae deorum accumbebant - publice perficiebantur. Munera, praecipue cerei sed etiam sigilla (nam Sigillaria quoque unus ex Saturnaliorum diebus visus est), mutuo mittebantur. Ita lumen cereorum accensorum insigne Saturnaliorum fuit, ante quam Christi Natalis. Dies festus servis etiam erat qui otiosi erant et pileum in capite gerebant (quem liberti tamquam insigne libertatis recentis gerere solebant). Non iam enim servi et domini erant sed omnes liberi sine distinctione, ut in aurea aetate tempore Saturni. Maxime tamen conviviis quam opulentissimis cenando et potando dies illos agebant ita ut domini una cum servis epularentur aut etiam famulos suos ministrarent. Sic tempore anni feriae Nativitatis Domini a Saturnalibus quodam modo originem fortasse duxere sed re vera hodierno Carnelevario Saturnalia similiora fuere.

[recensere] Saturnalia in litteris

Philologus et grammaticus Macrobius quinto saeculo Saturnaliorum libros scripsit quibus sermones doctorum hominum Saturnalibus festis diebus habitos refert qui non tantum de Saturno sed de multis aliis rebus disserunt, praesertim de Vergilio poeta ac de grammatica. Quem imitans nobilis vir Iustus Lipsius (1547-1606), Belgicus philologus antiquitatis studiosus, Saturnalium sermonum libros duos anno 1582 edidit de gladiatoribus.

[recensere] Fontes

  • Nullam descriptionem accuratiorem inveneris quam quod scripsit Macrobius libro primo Saturnaliorum.
  • Neglegendi tamen non sunt Iustinus libro quadragesimo tertio de Historiis Philippicis e Trogo Pompeio abbreviatis capitulo primo necnon Titus Livius libro secundo ab Urbe condita capitulo XXI ac libro vicesimo secundo capitulo primo.
  • Legere etiam potes, si vis, Senecae epistolam ad Lucilium XVIII.
  • De vino servis Saturnalibus donato lege Catonem Censorium de Agricultura capitulo 58.