Äerdmound
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
[Änneren] 27. August 2007
![]() |
De 27. August 2007 ass de Mars esou no bei der Äerd datt e gutt mat dem bloussen A gesi ka ginn. En ass dann nëmmen 34.065.000 Meile vun der Äerd ewech. Deen Dag ass och eng Mounddäischtert an et gesäit sech bei hellem Wieder un, wéi wann d'Äerd zwéi Mounden hätt. |
Den Aedmound ![]() |
|||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() |
|||||||
Den Äerdmound | |||||||
Eegeschaften vum Orbit | |||||||
Zentralkierper | Äerd | ||||||
Mëttl. Distanz | 384.400 km | ||||||
Äerdnächste Punkt | 356.400 km (geom. 363.300 km) |
||||||
Äerdwäiteste Punkt | 406.700 km (geom. 405.500 km) |
||||||
Numeresch Exzentrizitéit | 0,0549 | ||||||
Bunnschréigt | 5,1454° | ||||||
Ëmlafzäit (Sideresche Mount) |
27 d 7 h 43,7 m | ||||||
Mëttel Bunnvitesse | 1023 m/s | ||||||
Physikalesche Eegeschaften | |||||||
Equatorduerchmesser | 3.475 km | ||||||
Uewerfläch | 37.932.330 km² | ||||||
Volumen | 2,197 • 1010 km³ | ||||||
Mass | 7,3483 • 1022 kg | ||||||
Mëttel Dicht | 3,341 g/cm³ | ||||||
Absolut Hellegkeet | 0,4 mag | ||||||
Visuell Hellegkeet | −12,5 mag | ||||||
Sphäresch Albedo | 0,07 | ||||||
Geometresch Albedo | 0,12 | ||||||
Sideresch Rotatioun | 27 d 07 h 43,7 m Einfach gebonnen Rotatioun |
||||||
Achsschréigt | 6,68° | ||||||
Fallbeschleunegung an der Uewerfläch | 1,622 m/s² | ||||||
Fluchtvitesse | 2380 m/s | ||||||
Uuewerflächentemperatur an K |
|
||||||
Aner Zäitdaten | |||||||
Synodesche Mount | 29,53059 d | ||||||
Tropesch Period | 27,32158 d | ||||||
Drakonitesch Period | 27,21222 d | ||||||
Anomalistesch Period | 27,55455 d | ||||||
Sarosperiod | 18 a 11,3 d | ||||||
Metoneschen Zyklus | 19 trop. J 2 h | ||||||
Atmosphäresch Spuren | |||||||
Drock | 3 • 10−10 Pa | ||||||
Helium | 25 % | ||||||
Neon | 25 % | ||||||
Waasserstoff | 23 % | ||||||
Argon | 20 % | ||||||
CH4, NH3, CO2 | Spuren | ||||||
Zesummesetzung vun der Moundkrust | |||||||
Sauerstoff | 43 % | ||||||
Silizium | 21 % | ||||||
Aluminium | 10 % | ||||||
Kalzium | 9 % | ||||||
Eisen | 9 % | ||||||
Magnesium | 5 % | ||||||
Titan | 2 % | ||||||
Néckel | 0,6 % | ||||||
Natrium | 0,3 % | ||||||
Chrom | 0,2 % | ||||||
Kalium | 0,1 % | ||||||
Mangan | 0,1 % | ||||||
Schwiefel | 0,1 % | ||||||
Phosphor | 0.05 % | ||||||
Kuelestoff | 0,01 % | ||||||
Stéckstoff | 0,01 % | ||||||
Waasserstoff | 0,005 % | ||||||
Helium | 0,002 % |
Den Äerdmound (laténgesch Luna) ass deen eenzege Mound vun der Äerd. Fir eise Mound net ze verwiessele mat anere Mounden gëtt hien Äerdmound genannt.
Obwuel den Äerdmound dee friemen Himmelskierper ass, deen am beschten erfuerscht ass , sinn nach vill Froen driwwer net beäntwert. Zum Beispill, säin Entstoen ass bis haut net geklärt.
Säin astronomescht Zeechen d' Moundséchel déi am leschte Véierel méi kleng gëtt.
[Änneren] Schäinbar Bewegung
De Mound ëmkreest d’Äerd an 27,3 Deeg, a Bezuch op d’Fixstäre vu Westen no Osten, an dem gläichen Dréisënn, mat deem d’Äerd ëm hir eegen Achs rotéiert. Aus der Siicht vun engem irdeschen Observateur ëmkreest hien d’Äerd, opgrond vun der relativer Vitesse vun hirer Rotatioun, déi vill méi rapid ass, schäinbar an engem Dag – wéi och d’Fixstären an d’Planéiten ähnlech der Sonn. A Bezuch zu der Äerduewerfläch leeft hien dofir an déi entgéintgesate Richtung wéi a Bezuch zu de Fixstäre a säin Opgang erfollegt genausou wéi déi aner Himmelskierper am Osten, an Ënnergang am Westen. Well d’Bunnbewegung vum Mound dee selwechten, rietsleefegen Dréisënn wéi d’Äerdrotatioun huet, dauert säi schäinbaren Äerdëmlaf 50 Minutte méi laang wéi 24 Stonnen. Dës Differenz addéiert sech am Laf vun engem Mount zu engem Dag, well de Mound an dëser Zäit e richtegen Äerdëmlaf mécht.
Déi schäinbar Bunne vu Mound a Sonn hunn en ähnleche Verlaf, well d’Moundbunn nëmmen e bësse géint d’Ekliptik gebéit ass. Fir en Observateur op der Nordhallefkugel iwwer 5,2° nërdlech vum Wendekrees stinn Mound a Sonn um héichste Bunnpunkt (Kulminatioun) am Süden, fir een Observateur op der Südhallefkugel südlech vum südlechen Wendekrees awer am Norden. Déi Uewerflächestrukturen erschéngen, am Vergläich zu der Nordhallefkugel, iwwer Kapp. An der Géigend vum Equator, tëschent de Wendekreeser, erschéngt de Mound zweemol am Mount um Zenit, also senkrecht iwwert der Äerduewerfläch.
[Änneren] Ëmlafbunn
D’Moundbunn ëm eis Äerd ass bal kreesfërmeg. Déi gréissten an déi klengsten Distanz zu der Äerd wäichen ëm 5,5 Prozent vum Mëttelwert of. De mëttleren Ofstand zu der Äerd – déi grouss Hallefachs – ass 384.400 Kilometer grouss. Den äerdnächste Punkt vun der Bunn nennt een Perigäum. Am Perigäum huet d’Distanz, gemooss vun der Äerduewerfläch zu der Mounduewerfläch, 356.410 km. De wäiteste Punkt vun der Äerd heescht Apogäum. Do huet d’Distanz 406.740 km. D’Duerchgäng vum Mound duerch d’Bunngläich vun der Äerd (d’Ekliptik) nennt een Moundknuet (oder Draachepunkt), woubäi den opsteigende Knuet den Antrëtt an d’Nord-, den erofklammenden deen an der Südhemisphär beschreiwt.
De Mound leeft zesumme mat der Aerd ronderëm eis Sonn, duerch d’Bewegung ëm d’Äerd pendelt de Mound awer ëm déiselwecht Ellipsbunn. D’Variatioun vun der Gravitatioun während dëser Pendelbewegung féiert, zesumme mat wéinege Stéierungen duerch déi aner Planéiten, zu Ofweechungen vun enger exakter Keplerellips ëm d’Äerd.
Den äerdnächste Punkt vun der Bunn gëtt net no genee engem Ëmlaf (relativ zu den Fixstäre) vum Mound erëm erreecht. De Perigäum ëmleeft dofir d’Äerd an 8,85 Joer. Och zwee opsteigend Knietduerchgäng komme net exakt no engem Ëmlaf, mä schonns no kuerzer Zäit. D’Moundkniet ëmlafen d’Äerd also retrograd, dat heescht géint d’Ëmlafrichtung vum Mound an 18,61 Joer. Wann ee Knuetduerchgang mat Neimound zesummefällt, kënnt et zu enger Sonnendäischter, a wann de Knuetduerchgang mat dem Vollmound zesummefällt, kënnt et zu enger Mounddäischter. Dësen Zyklus féiert och zu de Moundwenden: D’Opgangsplaz vum Mound um Horizont schwankt während engem Mount tëschent engem südlechsten an engem nërdlechste Punkt hin an hir, grad esou wéi d’Sonn et och am Laf vun engem Joer mécht. Am Laf vum Zäitraum vun 18,61 Joren verännert sech d’Span tëschent dëse béiden Extrempunkten an hirem Ofstand: Den Zäitpunkt, wou dës Punkten am wäitsten ausernee leien, heescht grouss Moundwend, dee mat deem kierzesten Ofstand heescht kleng Moundwend.
[Änneren] Bunnperiod
D’Dauer vun enger Ëmlafbunn vum Mound, de Mount (nom Mound genannt), kann een no verschiddenen Kriterien festleeën, déi ëmmer ënnerscheedlech Aspekter ofdecken.
- No engem sideresche Mount (27,32 d) hëlt de Mound nees déi gläich Stellung zu de Fixstären un (vun der Äerd aus gesinn).
- No engem synodesche Mount (29,53 d; Period vun de Moundphasen) erreecht de Mound nees déi gläich Stellung zu der Sonn (vun der Äerd aus gesinn).
- En drakonitesch Mount (27,21 d) brauch hie, vir erëm duerch de gläiche Knuet vu senger Bunn ze lafen; en ass wichteg fir d’Sonnen- an d’Mounddäischteren
- En anomalistesch Mount (27,56 d) brauch de Mound vun engem Perigäumsduerchgank zum nächsten.
Dës Werter huelen ganz lues, am Laf vu Joermilliounen, zou, well sech d’Moundbunn vergréissert
[Änneren] Mondphasen
D’Gesiicht vum Mound variéiert am Laf vu senger Ëmlafbunn ëm d’Äerd an duerchleeft d’Moundphasen:
- Neimound (1) – de Mound steet tëschent der Sonn an der Äerd
- zouhuelende Mound (2–4) (owes siichtbar)
- Vollmound (5) – d’Äerd steet tëschent der Sonn an dem Mound
- ofhuelende Mound (6–8) (mueres siichtbar)
- Den Hallefmound – zouhuelend (3) oder ofhuelend (7) – ass d’Hallefphase (Dichotomie).
Dës Duerstellung gëlt fir d’Observatioun vun der Nordhallefkugel (vun der Äerd) aus. Kuckt een de Mound awer vun der Südhallefkugel aus, sou dréit sech d’visuellt Bild ëm: Neimound (1), zouhuelende Mound (8, 7, 6), Vollmound (5), ofhuelende Mound (4, 3, 2). Engem Observateur an der Géigend vum Equator erschéngt d’Moundsichel horizontal an d’Verlafsrichtung vum Phasewiessel vertikal zum Horizont.
Déi Deeler vun der Moundsäit, déi der Äerd zougekéiert ass an déi net vun der Sonn beliicht ginn, sinn ni ganz donkel. D’Äerdliicht, eng Reflexioun vum Sonneliicht, hellt déi donkel Plazen um Mound op. Dës Ophellung gëtt als Äerdschäin oder och als aschgroot Moundliicht bezeechent an ass am beschte bei enger schmueler Moundséchel ze gesinn.
Seng Ursaach gouf schonns vum Leonardo da Vinci richteg erkannt. Mat enger Spektiv, souguer mat klenger Vergréisserung, sinn am Äerdschäin Eenzelheeten z'erkennen. Opgrond vum gréisseren Duerchmiesser an deem méi héige Réckstrahlungsverméigen (=Albedo) vun der Äerd ass d’„Volläerd“ ronn 50 mol sou hell wéi de Vollmound. Miessungen vum aschgroe Moundliicht erlaben Réckschlëss op d'Verännerunge vun der Äerdatmosphär. Bei Vollmound ass seng Liichtstärkt 0,2 Lux,( am Vergläich : eng 100 W- Gléibier mécht 14 Lux).
D’Récksäit vum Mound ass natierlech net ëmmer donkel, mee ënnerläit dem entspriechend versaten Phasewiessel – bei Neimound läit si am helle Sonneliicht.
[Änneren] Däischteren
D’Verdäischterungen tëschent Sonn, Mound an Äerd trieden op, wann déi dräi Himmelskierper op enger Linn leien, dat heescht, nëmme bei Vollmound oder Neimound a wann sech de Mound an engem vun deenen zwee Moundkniet befënnt. Dëst passéiert nëmmen zweemol am Joer.
[Änneren] Mounddäischtert
Bei enger Mounddäischtert, déi nëmmen bei Vollmound optriede kann, steet d’Äerd tëschent der Sonn an dem Mound. Si kann op der ganzer Nuetsäit vun der Äerd gesi ginn an dauert maximal 3 Stonnen a 40 Minutten.
Ënnerscheeder:
- déi total Mounddäischtert, bei déier de Mound komplett an de Schiet vun der Äerd wandert. D’Totalitéit dauert héchstens 100 Minutten. Betruecht een déi geometresch Verhältnësser bei enger totaler Mounddäischtert, sou soll de Mound am Kärschiet vun der Äerd leien, dee sech theoretesch knapp 1,4 Millioune Kilometer an de Raum strecke soll, tatsächlech awer, wéinst der staarker Streeung duerch d’Äerdatmosphär, nëmme ronn 250.000 Kilometer wäit reecht. De Mound gëtt duerfir, och bei totale Mounddäischteren, nët komplett verdonkelt. Well d’Äerdatmosphär déi blo Undeeler vum Sonneliicht méi staark street wéi déi rout, erschéngt de Mound bei totale Däischteren als donkel routbrong Scheif.
- déi partiell Mounddäischtert, bei déier nëmmen en Deel vum Äerdschiet op de Mound fällt. De Mound bleift während dem Verlaf vun der Däischtert siichtbar.
- d’Hallefschietdäischtert, bei déier de Mound nëmmen an den Hallefschiet vun der Äerd taucht. Hallefschietdäischterten sinn zimlech onopfälleg; et weist sech nëmmen eng gro Moundsäit.
Vum Mound aus gesinn stellt sech eng Mounddäischert als Sonnendäischtert duer. Dobäi verschwënnt d’Sonn hannert der schwaarzen Äerdscheif.
[Änneren] Sonnendäischtert
Bei enger Sonnendäischtert, déi nëmme bei Neimound optriede kann, steet de Mound tëschent Sonn am Äerd. Si kann nëmmen an deene Géigende gekuckt ginn, déi de Kär- oder Halllefschiet vum Mound duerchlafen. Dës Géigende stellen sech meeschtens als laang, awer schmuel Sträifen op der Äerduewerfläch duer.
Ënnerscheeder:
- total Sonnendäischtert, bei déier de Mound d’Sonnescheif e puer Minutte laang vollstänneg bedeckt an d’Äerd de Kärschiet (Umbra) vum Mound duerchleeft;
- partiell Sonnendäischtert, bei déier de Mound d’Sonnescheif net vollstänneg bedeckt; den Observateur befënnt sech dofir am Hallefschiet (Penumbra) vum Mound;
- rankfërmeg Sonnendäischtert, wann de Mound duerch eng ze grouss Distanz d’Sonnescheif net ganz ofdeckt (kuckt och: Duerchgank).
[Änneren] Sarosperiod
Schonns de Chaldäer war et (ëm 1000 v. Chr.) bekannt, datt sech Däischterten no engem Zäitraum vun 18 Joer a 11 Deeg, d’Sarosperiod, widderhuelen. No 223 synodeschen oder 242 drakonitesche Méint (vum lat. draco (Draach), aalt astrologescht Symbol fir d’Moundkniet, well een gemengt huet, do géif sech en Draach ophalen, deed de Mound an d'Sonn géif opfriessen) besteet erëm bal déi selwecht Stellung vu Sonn, Äerd a Mound zueneen, sou datt sech eng Däischtertstellung no 18 Joer an 11,33 Deeg nees ergëtt. D’Ursach vun dëser Period läit dora begrënnt, datt bei enger Däischtert souwuel d’Sonn wéi och de Mound no bei de Kniet vun der Moundbunn leie mussen, déi an 18 Joer eemol ëm d’Äerd lafen. Den Thales huet dës Period, déi hie bei enger Orientrees kennegeléiert huet, benotzt fir d'Däischtertprognos vum 28. Mee 585 v. Chr. virauszesoen, wouduerch eng Schluecht tëschent Lyder a Meder ofgebrach gouf an de Krich opgehale gouf.
Well d’Iwwereneestëmmung vun den 223/242 Méint net exakt ass, räisst d’Sarosperiod ongeféier all 1.300 Joer of an eng nei Period fänkt un.
[Änneren] Vergréisserung vun der Ëmlafbunn
De mëttleren Ofstand tëschent dem Mound an der Äerd wiisst all Joer ëm ronn 3,8 cm. D’Distanz gëtt zënter der éischter Moundexpeditioun Apollo 11 regelméisseg per Lidar vermooss, andeem d’Lafzäit bestëmmt gëtt, déi d’Liicht fir d’Streck hin an zréck braucht. Amerikanesch, souwéi och sowjetesch Moundmissiounen hunn Retroreflektoren op dem Mound opgestallt.
Déi zouhuelend Distanz ass d’Resultat vun der Gezäitekraaft, déi de Mound op d’Äerd auswierkt. D’Rotatiounsenergie vun der Äerd gëtt dobäi an Hëtzt ëmgewandelt an deen domat verbonnenem Dréiimpuls vun der Äerdrotatioun gëtt op de Bunndréiimpuls vum Mound iwwerdroen, dee sech doduerch vun der Äerd ewech bewegt. Dëse scho laang geduechten Effet ass zënter 1995 duerch d’Laser-Distanzmiessungen ofgeséchert.
[Änneren] Rotatioun
Wéinst der Gezäitenwierkung, déi duerch d’Gravitatioun vun der Äerd ensteet, huet de Mound seng Rotatioun vun der Ëmlafzäit a Form vun enger gebonnener Rotatioun ugepasst. Dat heescht, bei engem Ëmlaf ronderëm d’Äerd dréit hie sech am gläichen Dréisënn genee eemol ëm seng eegen Achs. Dofir ass vun engem Punkt vun der Äerduewerfläch aus, ofgesinn vu klengen Ofweechungen, de Libratiounsbewegungen, ëmmer déiselwecht Säit ze gesinn. Opgrond vun der Libratioun an der Parallax, respektiv duerch Observatioun vu verschiddene Punkten z.B. beim Moundopgank a Moundënnergank, sinn am Ganzen knapp 59 % vun der Mounduewerfläch vun der Äerd aus ze gesinn. Déi reschtlech 40 % vun der Mounduewerfläch konnt eréischt 1959 fir d’éischt duerch d’Raumsond Lunik 3 gesi ginn.
Wéinst der gebonnener Rotatioun géif och en Observateur um Äerdmound d’Äerd ëmmer op derselwechter Plaz vum Himmel gesinn; ofgesinn vun de liichte Schwankungen duerch d’Libratiounen. D’Äerd geet also baussescht vun de Libratiounszonen op dem Mound nimols „op“ oder „ënner“. Een Observateur op der Moundrécksäit dogéint, kann d’Äerd nimols gesinn.
Wéinst dem Feelen vun enger Atmosphär ass de Moundhimmel net farweg, mee schwaarz, well kee Streeliicht gesi ka ginn. Stäre kann een awer och op dem Mound nëmmen Nuets gesinn, d’Liichtempfindlechkeet vum mënschlechen A stellt sech op déi hell liichtend Mounduewerfläch an a kann d’Stäre net méi gesinn. D’Äerd erschéngt als bloelzech Scheif, bal véiermol esou grouss wéi de Mound vun der Äerd aus. D’Äerdphasen ginn an engem synodeschen Mount duerchlaf a sinn de Moundphasen entgéintgesat. Bei Neimound ass „Volläerd“ a bei Vollmound „Neiäerd“.
D’Sonn wandert, vum Mound aus gesinn, genee wéi op der Äerd eemol pro Joer duerch den Déierekrees. Vu Sonnenopgang bis zum Héichststand vun der Sonn dauert et eng Woch, a vun do eng weider Woch bis zum Sonnenënnergang, wourop eng 14-deegesch Nuecht kënnt. Een Dag-Nuecht-Zyklus op dem Mound dauert soumat e Mount.
[Änneren] Um Spaweck
Commons: Mond – Biller, Videoen oder Audiodateien |
- (de) 8 Planéiten: De Moundéi
- (de) Moundatlas
- (en) Moundatlassoftware
- (en) 2004 verëffentlecht Detailfotoen vun der Mounduewerfläch aus den Apollo-Missiounen 15–17
- (de) Tipps fir eng gutt Moundfoto
- (de) Wat ass e Mound?
- (de) Studien widerlegen behauptete Mondeinflüsse
- (de) Der Mond – im Pfennig-Magazin Nr. 3 vom 18. Mai 1833