Almagest
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
Déi ëmfaassenst a kompetentest Duerstellung vum astronomesch System vun de Griichen huet eis de Ptolemäus mat sengem ëm d’Mëtt vum 2. Joerhonnert duergestallte Léierbuch Mathematike Syntaxis (lb.: Mathematesch Zesummestellung) iwwerliwwert. Spéider Kopië vun deem héich léierräiche Wierk hunn den Titel Megiste Syntaxis (Gréissten Zesummestellung) gedroen, wat als al-magisti an d’arabesch Iwwersetzungen iwwerholl gi sinn a vun do als Almagest am heitege Sproochgebrauch iwwergang ass. Am Géigesaz vun anere Wierker aus dëser Zäit ass den Text vum Almagest vollstänneg iwwerliwwert.
Den Almagest berout op dem geozentreschen ptolemäeschen Weltbild a schafft deem seng astronomesch Detailer aus.
Den Almagest verdrängt wéinst senge Qualitéite scho ganz fréi all aner griichesch astronomesch Schrëften.
De Ptolemäus :
- systematiséiert doran dat ganzt antikt Wëssen iwwer d'Himmelsobjeeten
- notzt dobäi den héijen Niveau vun der griichescher Mathematik an
- huet sai System an d’aristotelesch Physik agebett.
Haut gesi mer dat Wierk als Héichpunkt an Ofschloss vun der antiker Astronomie.
Inhaltsverzeechnis |
[Änneren] Bicher
Den Inhalt an den Opbau vum Almagest gouf fir méi wéi 1500 Joer fir all astronomesch Handbicher dat Virbild. Wéi d’Euklids Elemente besteet och den Almagest aus 13 Bicher:
- Buch 1-2: Aféierung an dat ptolemäescht Weltsystem an déi mathematesch Hëllefsätz.
- Buch 3: Theorie vun der Sonn.
- Buch 4-5: Theorie vum Mound.
- Buch 6: Mound- a Sonnendäischter.
- Buch 7-8: Stären a Stärekatalog.
- Buch 9-13: Theorie vun de Planéiten (Saturn, Jupiter, Mars, Venus a Merkur).
[Änneren] Wat steet dran
Als "Virbespriechung" stellt de Ptolemäus e puer Grondsätz op:
- D’Himmelsgebäi huet eng Kugelgestalt an dréit sech wéi eng Kugel.
- D’Gestalt vun der Äerd ass eng Kugel.
- D’Äerd läit am Zentrum vum ganzen Himmel.
- No der Gréisst an der Distanz ass si am Verhältnes zu de Fixstärsphäre wéi e Punkt.
Déi einfach Virstellung vu Kugelen a Kreeser stongen awer net am am Iwwerteneestëmmung mat den Observatiounsdaten. Zwou Schwieregkeete waren opfälleg:
- déi "1. Ongläichheet" - Planéiten duerchlafen d’Bunnstécker mat ënnerschiddlecher Schnellegkeet,
- déi "2. Ongläichheet " - Planéiten bewege sech deelweis an déi entgéigegesaten Richtung, hir Bewegungen gläichen enger Aart Schläif.
Fir d’Erklärung vun dësem Phänomen gouf et verschidden Modeller. De Ptolemäus huet a sengem Wierk d’Epizykeltheorie vum Apollonios vu Perge mat hirem Epizykeln an Deferenten iwwerholl, well dës Theorie am Verglach zum eelere Kugelschuelen-Modell vum Eudoxos vu Knidos de Virdeel hat, datt een et vergréissere konnt (Epizykeln vun héigerer Uerdnung). Vum Hipparchos vu Nicäa bestung d’Iddi d’exzentresch Lag vum Deferenten (Exzentertheorie). Wéinst den ongläichméissegen Schnellegkeet huet de Ptolemäus zousätzlech och nach en Ausgläichspunkt gebraucht, de sougenannten Äquanten: vun dësem Punkt aus huet d’Bewegung vum Planéit dann erëm gläichméisseg ausgesinn.
D’Sonnentheorie vum Hipparch huet de Ptolemäus onverännert iwwerholl, war awer der Meenung, datt deem seng Moundtheorie wéinst der komplexeren Moundbewegung genee duerzestelle wäer. Déi duerch den Hipparch iwwerliwwert Moundbewegungsdaten konnten eréischt duerch den Tycho Brahe spierbar verbessert ginn
Den Almagest enthält ënner anerem och eng systematesch Zesummefaassung vun der Konscht, aus de Miessunge vun Wénkelen a Strecken Distanzen ze miessen. Doraus entwéckelt sech spéider d’Trigonometrie (Dräiecksmiessung). Am Buch 1 fënnt een déi berühmt Sehnentafel, e Virleefer vun eiser trigonometreschen Tafeln, vun 1/2° bis 180° an 1/2°-Schrëtter (dës entsprécht am wesentlechen d’Sinustafel vun 1/4°-90° an 1/4°-Schrëtt). Et komme weider Säz vun der flaachen an sphäreschen Trigonometrie no.
Den Almagest enthält weider och nach e Katalog mat Himmelsobjeeten. Dësen Inventar besteet aus den Angaben zou 1025 Stären an 48 Stärebiller. Dëse Katalog huet déi nächst 15 Joerhonnerter kee Nofolger kannt.
[Änneren] Iwwerliwwerung
Am 9. Joerhonnert goufe vill griichesch Schrëfte bei den Araber bekannt, ënner hinnen och den Almagest. Dësen ass elo och vill kopéiert, iwwersat a kommentéiert ginn. Sou entwéckelt sech den Almagest zur Grondlag vum astronomeschen Observatioun a Rechnen am arabesche Raum. Déi lescht a beschten Iwwersetzung verdanke mer dem Ishaq Ibn Hunain.
Well ee während dem Fréimëttelalter am westlechen Europa kaum Zougang zu griichesche Quelle vun der Antike hat, war hei och den Almagest onbekannt. Obwuel d’Astronomie Deel vum Quadrivium war, waren d’Kenntnësser op dem Gebitt dach geréng. Dat huet sech awer mat dem steigendem Interessen un der Astrologie geännert, well doduerch ware genee Date vun der Astronomie gefrot. An der zweeter Halschent vum 12. Joerhonnert goufen dann endlech verschidden Astronomiewierker zougänglech, dorënner niewent deem vum Thabit ibn Qurra och den Almagest. Dëse gouf zweemol an dat laténgescht iwwersat: eemol aus dem Griicheschen an eemol aus dem Arabeschen duerch de Gerhard vu Cremona.
Ëm d’Mëtt vum 13. Joerhonnert huet den Almagest an de Virliesungen op den Universitéiten eng staark Konkurrenz kritt duerch d’Theorica planetarum (Planéitentheorie), enger anonymer Ofhandlung, déi wahrscheinlech duerch e Professer vun der Paräisser Universitéit verfaasst gouf. D’Planetentheorie beschreift d’ptolemäesch Grondtheorie fir jidder Planéit an ergänzt dës Beschreiwung duerch weider Zeechnungen.
An enger vollstännege laténgescher Fassung gouf den Almagest fir d’éischt 1515 zu Venedeg gedréckt. Den Drock vun der éischte griicheschen Originalfaassung ass am Joer 1538 zu Basel gefollegt. Dës Joere markéieren dann och schonns den Ëmbroch, deen dozou gefouert huet, datt dat am Almagest duergestallten geozentrescht Weltbild duerch dat heliozentrescht Weltbild vum Nikolaus Kopernikus ofgeléist gëtt. Déi gréissten Unhänger vum neien Weltbildes waren de Galileo Galilei an den Johannes Kepler. D’Gesetzer vum Kepler hunn dann och d’Entwécklung vun der modernen Astronomie agelaut.
[Änneren] Literatur
- Gerd Grasshoff: The history of Ptolemy's star catalogue, Springer, New York, 1990, ISBN 3-540-97181-5 (Analyse vum Stärekatalog am "Almagest")
- Johan Ludvig Heiberg: Claudii Ptolemaei opera quae exstant omnia, Teubner, Leipzig,
- 1. - Syntaxis Mathematics, 1898 (griichesch Textausgab)
- 2. - Opera astronomica minora, 1903 (griichesch Textausgab)
- Paul Kunitzsch: Der Almagest. D’Syntax mathematica vum Claudius Ptolemäus an arabesch-laténgescher Iwwerliwwerung, Harrassowitz, Wiesbaden, 1974, ISBN 3-447-01517-9 <Zugl. München Univ. Habilitationsschr.>
- Karl Manitius: Dem Claudius Ptolemäus säin Handbuch iwwert d’Astronomie, Teubner, Leipzig,
- 1. - 1963 (däitsch Iwwersetzung)
- 2. - 1963 (däitsch Iwwersetzung)
- Olaf Pedersen: A survey of the Almagest, Univ. Pr., Odense, 1974
- Gerald J. Toomer (Hrsg.): Ptolemy's Almagest, Univ. Pr., Princeton, 1998, ISBN 0-691-00260-6 (Englesch Iwwersetzung)
[Änneren] Um Spaweck
- http://astro.isi.edu/reference/almagest.html De Stärekatalog am Almagest