Spuenien

Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.



Reino de España

Spuenesche Fändel

Spuenescht Wopen

Detailer

Detailer
National Devise: Plus Ultra
Offiziell Sprooch: Spuenesch
(regional: Katalanesch, Galizesch, Baskesch)
Haaptstad: Madrid
 • Awunner: 3 155 359 (2005)
 • Koordinaten: 40°43'N, 3°69'W
Staatsform: Parlamentaresch Monarchie
 • Kinnek: Juan Carlos I.
 • Ministerpresident: José Luis Rodríguez Zapatero
Fläch: 504 782 km² (50.)
 • Dovu Waasser: 1,04% %
Bevëlkerung: 43 197 684 (29.)
 • Bevëlkerungsdicht: 85,58/km²
Onofhängegkeet: 1492, d'Enn vun der Reconquista
Nationalfeierdag: 12. Oktober
Nationalhymn: Marcha Real
(Lauschteren)
Währung: Euro
Zäitzon: UTC +1
(Kanaresch Inselen: UTC)
Internet TLD: .es
International Virwahl: +34

Spuenien (sp.: España) ass e Staat an Europa op der iberescher Hallefinsel. D´Haaptstad vu Spuenien ass Madrid.

[Änneren] Geschicht

Kuckt heizou och den Haaptartikel: Geschicht vu Spuenien.

De spuenesche Kinnek Juan Carlos
De spuenesche Kinnek Juan Carlos

Ëm 1.100 v. Chr. hunn d'Phönizier verschidden Handelsnéierloossungen un der Küst gegrënnt. Ab 200 v. Chr. ass d'Land un d'Réimer gangen, déi et 600 Joer laang an hirem Besëtz haten. Am Joer 711 koumen d'Araber iwwert Gibraltar an d'Land. No nëmmen zwee Joer hate si bal di ganz iberesch Hallefinsel eruewert, ausser Asturien, dat sech erfollegräich verdeegegt hat. Spuenien huet zu der Zäit nach Al-Andalus geheescht.756 gouf den Emirat vu Córdoba gegrënnt.

Vun 1087 bis 1563 war d´Haaptstad vu Spuenien Toledo. Ereischt 1492 ass di vollstänneg Reconquista gelongen, d'Réckeruewerung duerch d'Chrëschten. Domadder huet och d'Verdreiwung vun de Muslimen an de Judden ugefaangen.

Dat selwescht Joer huet de Christof Kolumbus Amerika entdeckt an domadder di spuenesch Virherrschaft um Mier begrënnt. Duerch d'Bestiednës vum Isabella vu Kastilien an dem Ferdinand vun Aragón gouf am Joer 1469 eng nei Epoch ageleedt.

Ufank vum 16. Joerhonnert koum di spuenesch Kroun an de Besëtz vun den Habsburger, et war den Optakt zu engem Welträich.

1588 hunn d'Englänner di spuenesch Armada vernicht an 1700 geet di Habsburger Dynastie mam Doud vum Karl II. op en Enn. No den Habsburger koumen d'Bourbonen un d'Muecht bis dem Napoléon Bonaparte séng Truppen a Spuenien agefall sinn. Dee 6-järegen Onofhängegkeetskrich deen duerno zustane komm ass hat ganz schlëmm Konsequenzen fir déi spuenesch Economie.

No der napoleonescher Invasioun gouf de Josef Bonaparte op den Throun beruff. Duerch de staarke Widderstand vun der spuenescher Populatioun koum et nees zu engem Muechtwiessel an d'Bourbonen hun de Fernando VII. op den Throun gesat.

1873 gouf di éischt Republik proklaméiert, mä duerch e militäresche Putsch 1875 gouf d'Monarchie erëm hiergestallt. Den Alfonso XII. an duerno säi Jong den Alfonso XIII. goufe Kinnek vu Spuenien.

Am Ufank vum 19. Joerhonnert hu sëch déi latäinamerikanesch Kolonien vum Mammeland geléist.

De faschistesche Generol Francisco Franco huet 1936 d'Muecht mat engem Putsch u sëch gerappt an e Biergerkrich ausgeléist. No sénger Viktoire am Joer 1939, gouf Spuenien politesch isoléiert. Am Ufank vum Koreakrich huet de Kale Krich säin Héichpunkt erreecht an Amerika interesséiert sëch fir Spuenien, wéinst séngem strategeschem Wäert.

1953 hu béid Länner de Pakt vu Madrid ënnerschriwwen, mat dem economesch an aussepolitesch Hëllef versprach gouf. US-Militärbase ginn a Spuenien agericht. Duerch d'Ënnerstëtzung vun den USA trëtt 1955 Spuenien der UNO bäi a mëcht sénger internationaler Isoléierung domadder en Enn.

1975 ass de Franco gestuerwen an de Kinnek Juan Carlos gouf Chef vum Land. Zwee Joer duerno goufen déi éischt fräi Wahlen säit méi wéi 40 Joer ofgehalen.

1986 trëtt Spuenien der EU bäi.

[Änneren] Geographie

Kuckt heizou och den Haaptartikel: Geographie vu Spuenien.

Spuenien ass e Staat am Südweste vun Europa, läit op der iberescher Hallefinsel an huet eng Fläch vun 504.782 km². Am Nordoste grenzt et u Frankräich an Andorra am Westen u Portugal an am Süden u Gibraltar. Zu Spuenien gehéieren ausserdeem nach d'Balearen an d'Kanaresch Inselen.

Zu Spuenie gehéiere nach a Frankräich d'Exklav Llívia an d'Inselen Islas Chafarinas, Peñón de Vélez de la Gomera, Alhucemas, Alborán an d'Islas Columbretes, déi virun der marokkanescher Küst leien. D'Zougehéiregkeet vun der Péiterséileginsel ass tëschent Marokko a Spuenien net geklärt.

[Änneren] Geologie

Spuenien huet vill Bierger. De Kär vun der iberescher Hallefinsel bilden zwou Héichflächen (Mesetas). Si huelen zesummen zwee Drëttel vun der Gesamtfläch an. Et sinn d'Meseta vun Al-Kastilien/Léon déi 800 m héich ass an d'Mesata vun Nei-Kastilien mat Extremadura a La Mancha déi 200 m héich ass. D'Kastilesch Bierger deelen d'Héichfläch, déi vu sëllege Bierger ëmginn ass: dem Kantabrische Bierger an de Pyrenäen am Norden an der Sierra Morena am Süden. Am Süden erstreckt sëch di an andalusesch Déiffläch.

E Véirel vum Land ass Bësch. Am fiichten Norden fënnt een éischter Buchen, Eechen an Iesskäschten, am Mëttelmiergebitt déi typesch Planzen wéi Macchjien oder Olivebeem.

[Änneren] Gréisste Stied

Kuckt den Artikel: Lëscht vun de spuenesche Groussstied

[Änneren] Klima

[Änneren] Bevëlkerung

Di meeschte Bevëlkerung gëtt et an de Ballungszentren laanscht d'Küst an an den industrialiséierte Gebidder. Nëmmen ee véirels vun der Bevëlkerung wunnt um Land. De gréissten Deel stellen d'Kastillier, d'Andalusier, d'Asturier an d'Aragonier duer, also all déi Léit déi kastillesch schwätzen. Et sinn 73 %. 17 % si Katalanen, 7 % Galizier an 2 % Basken.

[Änneren] Relioun

Di meescht Spuenier si kathoulesch.

[Änneren] Sproochen

D'Originne vun der spuenescher Sprooch kommen aus dem Latäin. A Spuenien gëtt Spuenesch (Kastillesch), Katalanesch, Galizesch a Baskesch geschwaat. Spuenesch ass déi offiziell Sprooch a ganz Spuenien, während déi aner dräi just an de jeweilegen autonomeschen Gebidder offiziell Sprooch sinn. Zu Valencia an op de Balearen ginn och nach Ofwandlunge vum Katalanesche geschwaat: Valencianesch an Mallorquinesch.

[Änneren] Educatioun

All Spuenier muss vum 6. bis zum 16. Liewensjoer an d'Schoul goen. No der Primärschoul kommen nach dräi weider Joer hannendrunn.

[Änneren] Economie

Bis an de 60er Jore war Spuenien gréisstendeels en Agrarland. D'Industrialiséierung huet vill economesch Problemer matsechbruecht, soudass de Chômage bei 20 % läit. Den Undeel vun der Landwirtschaft um Bruttoinlandprodukt läit bei 4 %, de vun der Industrie bei 34 %. Den Dingschtleeschtungssektor ass dee gréisste mat iwwert 60 %.

Di wichtegst Industrieberäicher sinn d'Stolproduktioun, d'Autobau- an d'Schëffsbauindustrie, Liewensmëttelproduktioun, d'Textilindustrie an d'Chimiindustrie. Di meescht grouss Firmen gehéieren auslännesche Bedreiwer, wéi z.B. VW oder Bayer. Den Aussenhandel ass net ausgeglach, héich Importer sti géint niddreg Exporter. Dësen Defizit wiesst ëmmer méi. E wichtege Faktor ass den Tourismus, deem säin Zouwous all Joers ëm 10 % klëmmt.

[Änneren] Politik

Kuckt och: Lëscht vun de spuenesche politesche Parteien

Seit der Konstitutioun vun 1978 ass Spuenien eng parlamentaresch Monarchie. Säi Gouvernement huet awer méi d'Form vun enger Republik wéi vun enger Monarchie. Di konstitutionell Organer sinn:

  • D'Kroun (La Corona): ass den iewechte Chef vum Staat
  • D'Parlament (Cortes Generales): ass d' Muecht vun der Legislatioun an an zwou Chamberen agedeelt:
    • de Senat (Senado)
    • de Kongress vun den Deputéierten (Congreso de los Diputados)
  • D'Gouvernement oder d'Executive bestinn aus:
    • dem Ieweschte Geriichtshaff (Tribunal Supremo)
    • an dem Generalconseiln vum juristesche Pouvoir (Consejo General del Poder Judicial)

D'Kroun ass iewlech an de Kinnek ass den ieweschte Chef vum Staat. D'Fonktioune vum Kinnek sinn haaptsächlech op repräsentatif Zwecker vun der Verfassung festgeluegt, souwéi op d'Benennen an d'Entlosse vu Regierungschefer an d'Bestätege vun de Gesetzer.

De Kongress gëtt fir véier Joer gewielt a besteet aus ongeféier 400 Memberen. De Senat besteet aus 208 Memberen déi direkt vum Vollek gewielt ginn, déi aner 51 Memberen gi vun de jeweilegen Parlamenter vun den Autonome Gebidder bestëmmt. De Senat wiesselt och all Kéiers no véier Joer.

Spuenien ass zënter Januar 1986 Member vun der EU.

[Änneren] Autonom Regiounen

Di autonom Gebidder vu Spuenien sinn:

Déi zwou autonom Stied sinn:

[Änneren] Fauna a Flora

Kuckt dozou och den Artikel Fauna a Flora a Spuenien.

A Spuenien ginn et méi wéi 400 verschidde Gebidder déi ënnert Naturschutz stinn. Si hunn am Ganzen eng Fläch vun iwwert zwou an eng hallef Millioun Hektar, déi di wichtegst Ökosystemer vun der Iberescher Hallefinsel an den Inselen zesummefaassen.

[Änneren] Kultur

[Änneren] Infrastruktur

Duerch di ongëschteg landwirtschaftlech Bedéngungen ass et ganz schwéier di noutwendeg Infrastrukturen duerch ganz Land anstänneg ze bauen. Persounen- a Giddertransport ginn haaptsächlech iwwert d'Stroosennetz gemacht. Di privat an di staatlech Eisebunngesellschaften sinn net an der Lag den Transport uerdentlech ze garantéieren. Duerch den Tourismus si vill international Flughäfen laanscht d'Küst entstanen, wou och ganz wichteg Häfe sinn (Barcelona, Gijón, ...).

[Änneren] Linken

[Änneren] Kuckt och

  Méi doriwwer am Artikel Portal:Spuenienan den Artikelen [[{{{2}}}]] an [[{{{3}}}]]an den Artikelen [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] an [[{{{6}}}]]an den Artikelen [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] an [[{{{10}}}]]. 

[Änneren] Um Spaweck


Aner Sproochen