Viele
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Vieleter. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Vieleter aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Viele (Nederlands: Vijlen) is e dörp in de gemingde Vols in 't heuvelland va Zuid Limburg. D'r naam kunt van 't Latiensj villa of villare en heejmit weëd bedoeld ing (here)boerderei óp e landgód. De hoezer en höf van 't dörp bevinge zich óp d'r Vielenerberg (192m.) en in 't dal van de Mecheler of Lombergerbaach. Doa woane óngeveer 1500 luuj. In de buurt liegkt d'r groeëte Vielener busj.
Inhawd |
[bewirk] Buurtsjappe
Beej Viele hure de buurtsjappe:
- Komeresj (Kamerig) (Camerig)
- Kotteze (Cottesse)
- Harles (Harles)
- Mameles (Mamelis)
- Mellesjet (Melleschet)
- G'n Root (G'n Rót) (Rott)
[bewirk] Gesjiedenis
An d'r Kelderwaeg zow ing villa oet de Romeinse tsiet ha gesjtange. Óch weëd gesjproake uvver e adelik hoes Termoere. Dae naam kunt truuk in e hoezercomplex, in de Vielenersjtroat. I 1016 weëd óch gesjproake uvver inge hof Viele, noe d'r Munnikshof (Vielenersjtroat 51) geneumd, is ing sjenking an de abdei va Burtsjeid i Oche(Aken). D'r naam Munnikshof herinnert an de vrugger abdei va Burtsjeid. Die abdei how in 't midde van d'r 14e eeuw väöl land i egedóm in dees sjtreek. D'r pastoer van de parochie woat beneumt durch de abdis van dees abdei. De abdis, Gróndvrawwe van de heerlikheed Viele, how 't óch vur 't zage uvver 't beheer van d'r Vielenerbusj. D'r Arnold van Gemmenich hat in 1319 als allodium (vreej erfgód) d'r busj an de abdei gesjónke. De collectieve gebroeksrechte van dae busj, i 1539 vasgelaad in e reglement óp ing perkamente 'Waldrolle', bleef bis 1940 verbónge mit de höf en hoezer in de zes Vieleter 'Rotten'. Dat zunt: Kamerig, Kottese, Berg, Mameles, Rót en Viele. In de heerlikheed Viele howwe ze, graad wie i Hozelt óp d'r Öcherwaeg (Akerweg)'t hoes 'A g'ne Banket', ing sjepebank. I Viele woate de zittinge gehouwe in d'r hof 't Pannes (Panhoes) (brouwerei). I 1656 zunt de sjepebanke va Vols-Hozelt en Viele, ónger 't gezag van de Sjtate-Generaal beejgenee gegange.
[bewirk] Dörp
Hieël hoeëg liegkend en doadurch al va wiedaaf te zieë, is de Katholieke kirk, gewied an d'r hillige heilige Maarten (Martinus). Óp de plaatsj woa e awwer gebouw hat gesjtange, bouwet d'r architect Weber i 1862 ing neo-gotische zaalkirk. D'r hoeëge toerm va 58 meter is i 1878 veëdig kómme. Binne zunt de róng pilare en de kruutsgewelve ópvallende elemente.
Óp de kruutsinge va waeg, sjtunt benoa uvveral veldkruutser.
E paar groeëte höf bevinge zich in 't dal: d'r Munnikshof, d'r Grunnevig en d'r vakwerkhof 't Pannes. D'r hof Hopsjet liegkt bovve óp d'r Vieleberg.
't Dörp tèlt 2 wiengaarde: St.Martinus en St.Hubertus.
[bewirk] Vereniginge
De harmonie en óch de drumband hisje Sint-Martinus. Mit 't fès va Sint Maarten, 11 november vingt inge lampionne-óptsóch plaatsj mit d'r 'hillige' óp 't peëd.
De sjutterei hat als patroeënhillige Sint Joep (Josef).
De carnavalsvereniging hisjt "De Sjnapsnaze". (sjnaps is sjterke drank).
[bewirk] Bekende persoeëne
- Pastoer Schleiden sjreef in 't Vieleter dialect.
- Will Kohnen, sjriever sjtreekromans in 't Vieleter
- extern website: http://www.vijlen.net
|
|
---|---|
Dörper: Hozelt | Lemieësj | Viele | Vols | |
Buurtsjappe en gehuchte: D'n Esj | Halesj | Komeresj | Kotteze | Awd Lemieësj | Nuuj Lemieësj | Duutsj Lemieësj | Mameles | Mellesjet | D'r Roare | Rot | Volsbroch | Woofhaag |