Kon-Katidral ta' San Ġwann
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
Il-Kon-Katidral ta` San Ġwann, jinsab il-Belt Valletta, mibni mil-Ordni Militari Sovran ta' Malta magħruf ukoll bħala l-Ordni ta' San Ġwann. Il-Kon-Katidral ta’ San Ġwann, ikkummissjonat fl-1572 mill-Granmastru Jean de la Cassière bħala l-knisja konventwali ta’ l-Ordni tal-Kavallieri Ospidalieri ta’ San Ġwann, u ddisinjat mill-magħruf arkitett militari Malti, Ġilormu Cassar, jispikka bħala monument uniku ta’ importanza internazzjonali. Il-knisja hija ddedikata lil San Ġwann Battista, il-qaddis patrun ta’ l-Ordni.
Werrej |
[editja] Intern
L-intern tal-Kon-Katidral, il-biċċa kbira magħmula mil-pittur Mattia Preti. L-istil huwa dak Barokk u l-intern huwa imżejjen ħafna speċjalment fil faċċata. Preti ħadem fil-ħitan u penġa l-artali li kellhom xeni mil-ħajja ta' San Ġwann. Viċin l-entrata prinċipali, wieħed jista jara' il-monumenti tal-Granmastru Fra Marc'Antonio Zondadari.
[editja] Storja
Il-bini tlesta nhar San Ġwann fl-1577. Granmastri u Kavalieri ta’ l-Ordni taw rigali ta’ siwi artistiku kbir u taw kontribuzzjonijiet enormi biex biss b’xogħlijiet ta’ l-arti li kienu ta’ l-ogħla livell mill-aqwa artisti li setgħu sabu dak iż-żmien. Il-faċċata sempliċi, li għandha kampnar kbir fuq kull naħa, hija awstera u għandha l-karattru ta’ fortizza li jirrifletti l-istat sobriju ta’ l-Ordni wara l-Assedju l-Kbir. In-navata hija twila 53 metru u wiesgħa 15-il metru u għandha kappelel tal-ġenb fuq kull naħa. Dawn il-kappellel kienu assenjati lid-diversi lingwi skond l-anzjanità. Il-lingwi ta’ Franza, l-Italja u Aragona, li kienu predominanti, tqiegħdu l-aktar qrib l-altar.
Kif it-tbexbix tas-seklu 17 daħħal l-istil Barokk ġdid, il-Granmastru Cotoner ordna d-dekorazzjoni tal-knisja minn ġewwa. Il-Kavallieri kienu ħerqana li jħabbtuha mal-knejjes kbar ta’ Ruma u l-karattru pompuż u dimostrattiv ta’ l-era tahom materjal kemm riedu biex jagħmlu dan. L-artist Kalabriż Mattia Preti, li kien ikkummissjonat b’dan ix-xogħol, bidel ġewwa f’ċelebrazzjoni ta’ arti Barokka. Huwa l-kuntrast bejn il-faċċata sempliċi u sobrija tal-binja mal-karattru festiv ta’ ġewwa li jagħmel lil San Ġwann monument daqstant uniku.
Fit-12 ta’ Lulju 1798 il-Kavalieri, fuq qalbhom, ċedew il-Gżejjer lill-Ġeneral Napuljun Bonaparte u hekk ħallew il-knisja konventwali tagħhom. Kien f’dan iż-żmien li l-knisja saret Kon-Katidral. Il-Franċiżi ċedew fl-1800 u l-Gvernatur Ingliż ma damx ma ħa l-gżira f’idejh. L-istess privileġġi li kienu jgawdu l-Kavallieri ħakkiema issa għaddew għand il-Gvernatur Ingliż, u ma’ dawn il-privileġġi għaddiet ukoll il-knisja ta’ San Ġwann.
Fis-seklu 19 il-kappella tal-Lingwa Franċiża kienet il-vittma ewlenija tal-fanatiċiżmu tal-grupp artistiku li kien iġib l-isem Nazarene, li kien jaspira biex jirriforma l-arti Kristjana u jħassar għalkollox il-memorja tal-fjoritura Barokka ta’ qablu. San Ġwann tħalla f’idejn Giuseppe Hyzler (1787-1858), il-mexxej ewlieni lokali tal-moviment. B’zelu riformista kbir, beda biex neħħa mill-Kappella Franċiża dak li forsi kien l-aktar altar artistikament interessanti f’San Ġwann. Taħt id-direzzjoni tiegħu saħansitra l-monumenti sepulkrali fil-kappella kellhom jgħaddu minn tibdil u diġà kienet saret xi ħsara lill-monument tal-Granmastru de Rohan meta protesta qawwija fis-sajf ta’ l-1840 wasslet biex l-awtoritajiet waqqfu dan l-attakk.
Fl-l941, tul it-Tieni Gwerra Dinjija, il-Kon-Katidral ta’ San Ġwann ġarrab ħsarat kbar waqt attakk bil-bombi mill-ajru fuq il-Belt Valletta. Parti mill-Anness sofriet l-aktar u l-knisja nnifisha ħelset qerda totali għal ftit. Il-kampnari u l-Sagristija wkoll saritilhom ħsara kbira u l-bieb prinċipali nfaqa’ ‘l ġewwa. Fortunatament, dak li kien hemm fil-knisja kien diġà ġie trasferit f’post ieħor fil-ħin.
[editja] Opri t'Arti
Il-knisja stess, għandha numbru kbir ta' xogħlijiet importanti ta'arti. Waħda mil-iktar prestiġjużi u importanti hija il-Qtugħ ir-Ras ta’ San Ġwann tal-pittur famuż Caravaggio.
[editja] Illum
Illum San Ġwann hu wkoll post fejn isiru avvenimenti kulturali u hu wieħed mill-attrazzjonijiet kulturali l-aktar popolari mat-turisti f’Malta. Hu amministrat mill-Fondazzjoni tal-Kon-Katidral ta’ San Ġwann li twaqqfet fl-2001 biex tiżgura l-konservazzjoni tal-knisja u tal-mużew.