काली गण्डकी
From Wikipedia
काली गण्डकी अथवा गण्डकी नदी नेपालको दोश्रो ठूलो तथा संसारको सबै भन्दा गहीरो गल्छी बनाएर बग्ने नदी हो । यो नदीबाट नेपालको सबैभन्दा ठूलो जलविद्दुत उत्पादन आयोजना संचालित भैरहेको छ । यो नदीले ठूलो मात्रामा कालो रंगको माटो बगाएर ल्याउने भएकाले यसलाई काली गण्डकी नामाकरण गरिएको हुनुपर्दछ ।
कालीगण्डकीको प्रमुख सहायक नदी म्यागदीखोला तिब्बतमा उत्तपत्ति भएर मुस्ताङ जिल्ला हुँदै नेपाल छिर्छ । कागबेनी भन्ने स्थानमा मुक्तिनाथ मन्दिरमा उत्पत्ति हुने काग खोला र मुस्ताङ खोला मिसिन्छन् र त्यसपछि उक्त नदीलाई काली गण्डकी भनिन्छ ।
जोमसोम र टुकुचे हुँदै बगेपछि काली गण्डकी संसारकै सबैभन्दा गहीरो गल्छी काली गण्डकीको खोंच भएर बग्छ जसको पश्चिममा धौलागिरी (8167 मी.) तथा पूर्वमा अन्नपुर्ण (8091 मी.) हिमाल पर्दछन् । उक्त गल्छीको उँचाई 1300 मी. देखि 2600 मी. सम्म छ जुन अन्नपूर्ण र धौलागिरीको चुचुरो बाट 5500 देखि 6800 मी. तल पर्दछ ।
उक्त खोंचबाट निस्केपछि गलेश्वरमा राहुघाट खोला, बेनीमा म्याग्दी खोला, कुश्मा निकै मोदी खोला, रूद्रबेनीमा बाडी गाढ, आँधिखोला आदि मिसिन्छन् । त्यसपछि काली गण्डकी पूर्व तर्फ मोडिन्छ जुन देबघाटमा गएर सेती नदी तथा त्रिशुली नदी संग मिसिएर दक्षिण तर्फ बहन थाल्दछ । देबघाटबाट पहाडी भूभाग छिचलेर बहन थालेपछि यसलाई नारायणी तथा सप्त गण्डकी भनिन्छ । त्यसपछि दक्षिण पश्चिम दिशातिर मोडिंदै चितवन तथा नवलपरासी जिल्लाको सिमाना हुँदै भारत छिर्दछ । भारतको बिहार प्रदेशमा गंगाको मैदान हुँदै दक्षिण पूर्व तर्फ मोडिएर पटना नजिकै गंगा नदीसंग मिल्दछ ।
यस नदीको किनारमा रहेका प्रमुख बस्ती तथा शहरहरू यस प्रकार छन् : लोमान्थाङ, जोमसोम, बेनी, बाग्लुङ, कुश्मा, रिडी, देबघाट, नारायणघाट तथा त्रिबेणी ।