स्वास्थ्यको मापदण्ड- नाडी विज्ञान

From Wikipedia

घाटे बैद्यले बिरामीको नाडी छामेकै भरमा मृत्‍युको भविष्यवाणी गर्छन् जुन: प्राय सत्य साबित हुन्छ । यसैबाट अनुमान लगाउन सकिन्छ कि नाडी विज्ञान कति महत्त्वपूर्ण छ भनेर । बालक आमाको गर्भमा छँदा उसको नाडी प्रतिमिनेट १६० पटक सम्म चल्छ र अचम्मको कुरा मृत्‍यु हुने अवस्थामा पनि नाडीको चाल त्यही हुन्छ अर्थात् १६० पटक प्रति मिनेट नै चल्छ । बालक जन्मनासाथ उसको नाडी प्रतिमिनेट १४० पटकमा झर्छ । यही क्रम उमेरको साथ जारी रहन्छ ।

एक वर्षसम्ममा उसको नाडीको गति १३० हुन्छ भने एकदेखी दुई वर्षसम्ममा १०० प्रती मिनेट गतिमा नाडी चलायमान हुन्छ । तीन वर्षदेखी सात वर्षको उमेरमा ९५ पटक र आठ देखी चौध वर्षसम्ममा ८० मा झर्छ । चौध वर्ष पछि मान्छे वयस्क हुन थाल्छ र नाडीको गती प्रती मिनेट ७२ पटकमा झर्छ । जुन ७० नाघेपछी मात्र पुन: झर्न थाल्छ र ६५ पटक प्रती मिनेट हुन्छ । त्यस्तै मान्छे सार्‍है बिरामी पर्दा भने नाडीको गति १२० प्रती मिनेट हुन्छ र यो गति बढेर १६० मा पुग्यो भने मान्छे मर्न सक्छ । ख्याल गर्नुस्, दुवै नाडीमा चाल फरक-फरक हुन्छ तसर्थ दुवै नाडी छाम्नु पर्दछ र एउटालाई आफ्नो स्वास्थ्यको मापदण्डमा नै सधैं त्यसै हातको नाडीको गतिबाट स्वास्थ्यको आंकलन गर्नुपर्दछ । त्यस्तै मालिस, भोजन र परीश्रम गरिसकेपछी नाडीको चाल स्वत: बढ्ने हुँदा त्यस्ता कामको एक घण्टा पछी मात्रा नाडी छाम्नु पर्दछ । सार्‍है भोक लाग्दा, त्यसरी नै आगो ताप्दा, संभोगरत हुँदा र नुहाउँदा पनि नाडीको गति बढ्ने कुरा सामान्य हो । जेहोस्, यदि तपाईं वयस्क हुनुहुन्छ भने तपाईंको नाडीको गति प्रति मिनेट ७२ हुन्छ । यसैलाई स्वास्थ्यको मापदण्ड मानी आफ्नो स्वास्थ्यबारे जानकारी राख्न सकिन्छ । भनौं, तपाईंको नाडीको चाल प्रति मिनेट ७२ भन्दा कम वा बेसी जे भएपनि स्वास्थ्यमा जति सुधार हुँदै जान्छ नाडीको गति प्रति मिनेट ७२ तिर आउँछ र स्वास्थ्य जति-जति खस्कदै जान्छ नाडीको चाल प्रति मिनेट ७२ पटक भन्दा झन्-झन् टाढा हुँदै जान्छ । त्यसैले तपाईं दिनानुदिन स्वस्थ हुँदै हुनुहुन्छ वा रोगी भन्ने कुरा आफैंले जान्न सक्नुहुन्छ ।


साभारःनयाँ स्वास्थ्य रहस्य- डा. योगी विकाशानन्द