Content-Type: text/html; charset=ISO-8859-1
Wikipedia: Unuigxintaj Nacioj
(alidirektita el UNO)
Hejm Pagxo | Lastatempaj Sxangxoj | Preferatoj
La Unugixintaj Nacioj Organizo estas la cxefa internacia diplomateca organizo de la mondo.
Fondita en 1945 post la dolorega [Dua Mondmilito]?, gxi nun membrigxis je
189 sxtatoj. La UNO celas pace decidi disputojn inter nacioj,
provizii bazajn homajn rajtojn por cxiu, kaj gxenerale plibonigi
la kvaliton de vivo tra la mondo. Gxia stabejo estas en Novjorko.
Strukturo
Jen la cxefaj fakoj de UNO:
- En la Gxenerala Asembleo, cxiu membrosxtato de la UNO reprezentigxas. Cxi tie, cxiu sxtato havas egalan povon de vocxdonado. Kvankam, rezolucioj de la Asembleo estas ne legxoj, sed nur rekomendoj nedevigaj.
- La Konsilio de Sekureco estas pli pova fako: gxiaj rezolucioj pezas kiel internacia legxo, kaj povas rajtigi, se necese, perforton por obeigi dangxerajn sxtatojn kaj konservi la pacon de la mondo. Gxia anaro spegulas la venkintaro de la [Dua Mondmilito]?: Britio?, Cxinio Francio, Rusio, kaj Usono reprezentigxas dauxre, kaj cxiu el tiuj kvin povas unusole vetoi ajnan rezolucion. La tuta anaro nombrigxas 15; la aliajn membrojn elektas la Gxenerala Asembleo je cxiu dua jaro.
- La Ekonomia kaj Socia Konsilio celas plibonigaj la staton de homaj rajtoj, ktp. Gxia anaro nombrigxas 54.
- La Konsilio de Kuratorado celis gvidi la multajn koloniojn kaj dependajn teritoriojn de la postmilita mondo al paca sendependigxo. Cxi tiu konsilio provizore cxesis operacii en 1994 post la sendependigxo de la fina UNO-kuratorita lando, Belauxo?.
- La Internacia Kortego de Justeco celas decidi disputojn inter nacioj.
- La Sekretariato estas la burokrataro de la UNO; ties anoj regas la cxiutaga funkciado de la organizo kaj gxiaj projektoj. La cxefulo de la Sekretariato estas la Sekretario Gxenerala, nuntempe s-ro [Kofi ANNAN]?.
Historio
1920: La [Traktado de Versailles]?, fininte la [Unuan Mondmiliton]?,
starigis ankaux novan internacian organizon: La [Ligo de Nacioj]?, forumo por la paca decido de
disputoj inter nacioj.
1920-1933: Sen vera povo, ecx sen la partoprenado de kelkaj potencaj nacioj, la Ligo fiaskis.
Ironie, unu el la mankantoj ekde la komenco estis Usono, kies regestro [Woodrow WILSON]?
unue propozis la Ligon, sed kiu neniam membrigxis pro internaj politikaj luktoj.
En 1933 la tiame militcelaj Germanio kaj Japanio eksigxis el la Ligo por pli
libere sekvi sian ekspansiemon.
1933-1945: La senpova Ligo malsukcesis malebligi militon, kaj la [Dua Mondmilito]? furiozis tra
Azio, Euxropo, norda Afriko, kaj la Pacifiko?.
24 Oktobro 1945: La Unigxintaj Nacioj ekestis.
1946: La Ligo de Nacioj oficiale eksestis.
...
1972: La UNO agnoskas [Popolan Cxinion]?, kaj transdonas la Cxinia
membreco al gxi el Tajvano?.
...
1991: Kiam la Soveta Unio eksigxis, gxian dauxran membrecon en la Konsilio de Sekureco
heritis Rusio.
1994: Belauxo? sendependigxis, kaj poste farigxis la plej malgranda membrosxtato de la UNO.
La Konsilio de Kuratorado provizore eksigxis pro la fino da gxia mandato.
...
2001: La UNO kaj Sekretario Gxenerala [Kofi ANNAN]? kune ricevis la [Nobelan Pacpremion]?.
Eksteraj Ligiloj
/Priparolu?