Vikilibroj http://eo.wikibooks.org/wiki/%C4%88efpa%C4%9Do MediaWiki 1.10alpha first-letter Media Speciala Diskuto Vikipediisto Vikipediista diskuto Vikilibroj Vikilibroj diskuto Dosiero Dosiera diskuto MediaWiki MediaWiki diskuto Ŝablono Ŝablona diskuto Helpo Helpa diskuto Kategorio Kategoria diskuto 1 1417 2004-08-06T14:09:28Z Rick MILLER 2 Redirektis al ĉefpaĝon. #REDIRECT [[Ĉefpaĝo]] 2 sysop 1418 2004-08-13T13:00:25Z 24.29.135.164 <table> <tr><td align="right"><a href="/w/wiki.phtml?title=Speciala:Allpages&amp;from=Komensanta_Motivo" title ="Speciala:Allpages">Komensanta Motivo</a></td><td> ĝis </td><td align="left">Ĉefpaĝo</td></tr> </table> 3 1419 2004-08-06T19:27:23Z Rick MILLER 2 #REDIRECT [[w:Vikipediisto:Rick MILLER]] 4 6299 2006-12-06T22:05:33Z Kalmar 102 {| bgcolor="#FFFFFF" cellspacing="6" | width="50%" style="border: 3px solid #ffff66; vertical-align: top;" bgcolor="#FFFFFF" | {| cellspacing="0" cellpadding="6" style="font-size: 1.0em;" |- | align="center" bgcolor="#ffffcc"| <p><h2>'''Bonvenon al Vikilibroj en Esperanto!'''</h2></p> Vikilibroj estas projekto por la konstruo de liberaj manlibroj kaj lernolibroj en multaj lingvoj. Al Vikilibroj ĉiu povas kunlabori kaj kontribui per sia scio. Se vi parolas Esperanton, vi povas krei libron! [[listo de ĉiuj libroj]] - [[ideoj por libroj]] – [[listo de ĉiuj librobretaroj]] |} |} <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Librobretaroj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola apps package wordprocessing.png|50px|Literaturo]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Literaturo'''<br/> [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|Religiaj kaj filozofiaj libroj]] - [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|1800-1900]] - [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|1900-2000]] - [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|2000-2100]] - [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|Beletristiko]] - [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|Diversaĵo]] - <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcoloredit.png|50px|Arto]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Arto'''<br/> [[Vikilibroj:Arto librobretario|Pentrado]] - [[Vikilibroj:Arto librobretario|Danco]] - [[Vikilibroj:Arto librobretario|Muziko]] - [[Vikilibroj:Arto librobretario|Kinematografio]] |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_internet.png|50px|Mensaj sciencoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Mensaj Sciencoj'''<br/> [[Vikilibroj:Mensaj sciencoj librobretario|Historio]] - [[Vikilibroj:Mensaj sciencoj librobretario|Filozofio]] - [[Vikilibroj:Mensaj sciencoj librobretario|Religio]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Nuvola apps edu miscellaneous.png|50px|Tableau noir]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Pedagogio'''<br/> [[Vikilibroj:Pedagogio librobretario|Metodoj de edukado]] - [[Vikilibroj:Pedagogio librobretario|Didaktiko]] |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_package_games_strategy.png|50px|Ludoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Ludoj'''<br/> [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Kartludoj]] - [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Soliteroj]] - [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Kubludoj]] - [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Ludoj de video kaj komputilo]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Crystal_Clear_app_file-manager.png|50px|Diversaĵoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAA;" | '''Diversaĵo'''<br/> [[Vikilibroj:Diversaĵo librobretario|Libroj pri diversaj temoj]] |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_access.png|50px|Higieno]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Higieno'''<br/> [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Medicino]] - [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Psikologio]] - [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Dietiko]] - [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Fizikoterapio]] - [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Sanitara Servo]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Crystal_Clear_action_configure.png|50px|Inĝenierfako]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAA;" | '''Inĝenierfako'''<br/> [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Konstrufako]] - [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Maŝinkonstruo]] - [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Elektroniko]] - [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Konstruado de aŭtoj]] |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_lists.png|50px|Instruadoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Instruadoj'''<br/> [[Vikilibroj:Instruadoj librobretario|Kuirejo]] - [[Vikilibroj:Instruadoj librobretario|Tradukado]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Nuvola_apps_package_toys.png|50px|Porinfanaj libroj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAA;" | '''Porinfanaj libroj'''<br/> [[Vikilibroj:Porinfanaj Libroj|Libroj por infanoj]] |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kwallet2.png|50px|Komerco]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Komerco'''<br/> [[Vikilibroj:Komerco librobretario|Financoj]] - [[Vikilibroj:Komerco librobretario|Laboro]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Nuvola_devices_3floppy_unmount.png|50px|Komputado]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Komputado'''<br/> [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Programaro]] - [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Aparataro]] - [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Programado]] - [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Ĝeneralo]] |- | width=1%| [[Image:Globe_of_letters.png|50px|Lingvoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Lingvoj'''<br/> [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Latinidaj lingvoj]] - [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Slavaj lingvoj]] - [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Planlingvoj]] - [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Semidaj lingvoj]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Nuvola_apps_kcalc.png|50px|Matematiko]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAA;" | '''Matematiko'''<br/> [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Algebro]] - [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Geometrio]] - [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Analitiko]] - [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Statistiko]] |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_edu_science.png|50px|Natursciencoj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Natursciencioj'''<br/> [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Fiziko]] - [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Ĥemio]] - [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Ekologio]] - [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Farmakologio]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%|[[Image:Nuvola_apps_kchart.png|50px|Statistiken]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAA;" | '''Sociosciencoj'''<br/> [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Antropologio]] - [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Ekonomiko]] - [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Politika scienco]] - [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Sociologio]] </div> |} <table> <tr> <td> Tradukoj : *'''[[Drakulo]]''' (Bram Stoker) Klasika gotika horornovelo pri vampiro. *'''[[Ĝenerala historio de la literaturo]]''' (Dr. Johannes Scherr) *'''[[Lernolibro pri Rubeno]]''' (Por programistoj) *'''[[Maria]]''' (Jorge Isaacs) La plej fama romano de la 19-a jarcento en Kolombio *'''[[Raporto de la 9/11-a Komisiono]]''' *'''[[TaoTeĈing]]''' *'''[[Kun blanka bastono]] (Rudolf Krchňák) *'''[[Nigraj kirasuloj]] (Václav Beneš Třebízský) *'''[[Benedek]] (Josef Svatopluk Machar) *'''[[Noveloj]] (Karel Matěj Čapek-Chod) *'''[[Kantadoj]] (Tekstoj de kantadoj) *'''[[La Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberoj]] *'''[[Lucida Sonĝo]]''' (traduko de la angla vikilibro "Lucid Dreaming") *'''[[Tradukprojektoj]]''' </td> <td> Originaloj: *'''[[Manlibro pri Vikipedio]] *'''[[Kuirlibro]]''' *'''[[La Alaska Stafeto]]''' *'''[[Aventuroj de Antonio]]''' *'''[[Kaptitoj de Glacirokoj]]''' *'''[[Magalhaes]]''' *'''[[Vikiromano]]''' *'''[[Perfektiga Esperanto-Kurso]]''' *'''[[Manlibro pri tradukado]]''' *'''[[Esperanta rimaro]]''' *'''[[Kompendio pri blazonoj]] *'''[[Kvantumkomputiko]] </td> </tr> <tr> <td> Manlibroj de lingvoj: *[[Kataluna]] *[[Hebrea]] *[[Esperanto por komencantoj]] *[[Klasika Latina]] *[[Ĉeĥa]] *[[Rusa]] *[[Germana]] *[[Novialo|Noviala]] </td> <td> Tie ĉi estas ideoj por libroj: *'''[[Esperantlingva konversacio]]''' *'''[[Skizo de la Historio de Eŭropo]]''' *'''[[Esperanto en teĥniko]] *'''[[Esperanto en elektroteĥniko]] *'''[[Esperanto en medicino]] *'''[[Esperanto en agrikulturo]] *'''[[Esperanto en ĥemio]] *'''[[Esperanto en fervojo]] *'''[[Esperanto en juro]] *'''[[Esperanto en komerco]] *'''[[Esperanto en turismo]] </td> </tr> </table> Ludoj: * '''[[Monopolo]] Pliaj ideoj estas bonvenaj! <div style="width:85%; padding:10px; background-color:#ffffcc; border:1px solid #ffff66;"> '''Aliaj vikioj''' </div> {{Ŝablono:Kunprojektoj}} [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] [[aa:]] [[af:]] [[als:]] [[ang:]] [[ar:]] [[de:]] [[en:]] [[as:]] [[ast:]] <!-- missing WikiMedia 1.3 support --> [[ay:]] [[az:]] [[be:]] [[bg:]] [[bn:]] [[bo:]] [[bs:]] [[cs:]] [[co:]] [[cs:]] [[cy:]] [[da:]] [[el:]] [[es:]] [[et:]] [[eu:]] [[fa:]] [[fi:]] [[fr:]] [[fy:]] [[ga:]] [[gl:]] [[gn:]] [[gu:]] [[he:]] [[hi:]] [[hr:]] [[hy:]] [[ia:]] [[id:]] [[is:]] [[it:]] [[ja:]] [[ka:]] [[kk:]] [[km:]] [[kn:]] [[ko:]] [[ks:]] [[ku:]] [[ky:]] [[la:]] [[ln:]] <!-- missing WikiMedia 1.3 support --> [[lo:]] [[lt:]] [[lv:]] [[hu:]] [[mi:]] [[mk:]] [[ml:]] [[mn:]] [[mr:]] [[ms:]] [[mt:]] <!-- missing WikiMedia 1.3 support --> [[my:]] [[na:]] [[nah:]] [[nds:]] [[ne:]] [[nl:]] [[no:]] [[oc:]] [[om:]] [[pa:]] [[pl:]] [[ps:]] [[pt:]] [[qu:]] [[ro:]] [[ru:]] [[sa:]] [[si:]] [[sk:]] [[sl:]] [[sq:]] [[sr:]] [[sv:]] [[sw:]] [[ta:]] [[te:]] [[tg:]] [[th:]] [[tk:]] [[tl:]] [[tr:]] [[tt:]] [[ug:]] [[uk:]] [[ur:]] [[uz:]] [[vi:]] [[vo:]] [[xh:]] [[yo:]] [[za:]] [[zh:]] [[zu:]] 5 1421 2004-08-06T15:53:45Z Rick MILLER 2 Vizaĝo de Rick MILLER 6 sysop 1422 2004-08-06T15:53:08Z Rick MILLER 2 alŝutis "Rick_MILLER_vizagxo.jpg": Vizagxo de Rick MILLER <ul><li>15:53, 6. Aŭg 2004 [[Vikipediisto:Rick MILLER|Rick MILLER]] alŝutis "[[:Dosiero:Rick_MILLER_vizagxo.jpg|Rick_MILLER_vizagxo.jpg]]" <em>(Vizagxo de Rick MILLER)</em></li> </ul> 7 1423 2004-10-01T15:27:53Z 213.184.231.5 senerarigo kaj minuskligo ''La Esperanto komencanta'' povus esti la fonto el kiu ĉiu alilingva redakto kreiĝos per traduki kaj aldonetadi. : '''''[[Komencanta motivo|Kial havi libron por lerni lingvon en la lingvo mem?]]''''' ==Enkonduko== # [[Komencanta Enkonduko Kio|Kio estas Esperanto?]] # [[Komencanta Enkonduko Kial|Kial mi devus lerni Esperanton?]] # [[Komencanta Enkonduko PorKio|Por kio mi povas uzi Esperanton?]] # [[Komencanta Enkonduko PorKiu|Por kiu estas tiu ĉi libro?]] # [[Komencanta Enkonduko Kiel|Kiel studi tiun ĉin lernolibron.]] ==Sintakso== # [[Komencanta Sintakso Literoj|La alfabeto kaj numeraloj]] # [[Komencanta Sintakso Vortfinaĵoj|Gramatikaj vortfinaĵoj]] # [[Komencanta Sintakso Afiksoj|Prefiksoj kaj sufiksoj]] # [[Komencanta Sintakso Korelativoj|Korelativaj vortoj]] ==Baza Gramatiko== # [[Komencanta BazaGramatiko Akuzativo|Enkonduko pri la akuzativo]] # [[Komencanta BazaGramatiko Vortordo|Vortordo]] ==Aldono== # [[Komencanta Aldono Mallongigoj|Komunaj mallongigoj]] # [[Komencanta Aldono Malregataj|Ekster la reguloj]] [[en:Esperanto]] 8 1424 2004-09-18T21:07:20Z 200.126.73.193 /* Kial verki lernolibron pri la lingvo Esperanto ''en Esperanto''? */ ==Kial verki lernolibron pri la lingvo Esperanto ''en Esperanto''?== [[La Esperanto Komencanta]] estas tia libro. Tamen, kreiĝis ĝi kun motivo. : Esperanto estas ''inter''lingvo. Uzu ni ĝin tiel. Se ni verkas ĝeneralan lernolibron en Esperanto, tiam aliaj esperantistoj povas traduki ĝin en siajn denaskajn lingvojn multe pli bone ol tradukante el, ekzemple, la angla lingvo. Do, malgraŭ tio ke neniu povas uzi tiun ĉi libron ''rekte'' por lerni la lingvon, ĝi povus servi kiel bazo por sekvontaj tradukoj. 9 1425 2004-08-14T23:37:22Z 201.135.133.132 Se ni deziras krei universalan lernolibron de esperanto, ni nepre komencu lerni la lingvon! Tre dubinda estos la frukto se la semo nomiĝas "Esperanto komensanta", eble "komencanta", sed prefere "esperanto por komencantoj" aŭ io simila. 10 1426 2004-08-27T22:23:00Z 66.150.59.2 kial "komensanta"? Kial "Komensanta"? Ĉu tajperaro por "Komencanta"? Se ne, pri kio temas? Se jes - nu, ni tre baldaŭ movu la paĝon al nova titolo. Mi pensas, ke "Komenca Esperanto" aŭ "Esperanto de Komenco" estus pli taŭgaj titoloj por baza lernolibro. -- [[w:Vikipediisto:Jim Henry|Jim Henry]] 11 1427 2005-05-29T19:02:42Z Duomillia 11 [http://wikisource.org/wiki/Raporto_de_la_9-11_komisiono pli plena traduko] == ENHAVO == <br> ''[[9/11:Listo de la Bildoj kaj Tabuloj|Listo de la Bildoj kaj Tabuloj]] ix'' ''[[9/11:Listo de la Membroj|Listo de la Membroj]] xi'' ''[[9/11:Listo de la Oficistoj|Listo de la Oficistoj]] xiii-xiv'' ''[[9/11:Antaŭparolo|Antaŭparolo]] xv''<br><br><br> 1. "[[9/11:Ni Havas Kelkajn Flugmaŝinojn|NI HAVAS KELKAJN FLUGMAŜINOJN]]" 1 :1.1 [[9/11:Ene de la kvar flugmaŝinoj|Ene de la kvar flugmaŝinoj]] 1 :1.2 [[9/11:Improvizante patrujan defendon|Improvizante patrujan defendon]] 14 :1.3 [[9/11:Nacia regado de la krizo|Nacia regado de la krizo]] 35 2. [[9/11:Starigo de Nova Terorismo|STARIGO DE NOVA TERORISMO]] 47 :2.1 [[9/11:Deklaracio de Milito|Deklaracio de milito]] 47 :2.2 [[9/11:Alvoko de Bin Ladin al la Islama Mondo|Alvoko de Bin Ladin al la Islama Mondo]] 48 :2.3 [[9/11:La kresko de Bin Ladin kaj Al Qaeda (1988-1992)|La kresko de Bin Ladin kaj Al Qaeda (1988-1992)]] 55 :2.4 [[9/11:Starigo de organizacio, deklaro de milito al Usono (1992-1996)|Starigo de organizacio, deklaro de milito al Usono (1992-1996)]] 59 :2.5 [[9/11:Renoviĝo de Al Qaeda en Afganio (1996-1998)|Renoviĝo de Al Qaeda en Afganio (1996-1998)]] 63 3. [[9/11:Kontraŭterorismo Evoluas|KONTRAŬTERORISMO EVOLUAS]] 71 :3.1 De la malnova terorismo al la nova: La unua bombado de l' World Trade Center 71 :3.2 Adaptiĝo - kaj neadaptiĝo - en la "Law Enforcement Community" 73 :3.3 ... kaj en la "Federal Aviation Administration" 82 :3.4 ... kaj en la "Intelligence Community" 86 12 1428 2004-11-14T22:55:52Z 66.42.121.157 Ni prezentas la rakonton de ĉi tiu raporto kaj la konsilojn kiuj fluas el ĝi al la Prezidento, la Kongreso, kaj la Usona Popolo por iliaj konsiliĝoj. Dek komisiistoj - kvin respublikanoj kaj kvin demokratoj elektitaj per elektitaj gvidistoj kunvenas por prezenti ĉi tiun raporton sen malakordo. Ni iris kune kun unueco de celo, ĉar nia nacio postulas ĝin. La 11-a de septembro 2001 estis tago de neantaŭvidita ŝoko kaj sufero en la historio de Usono. La nacio ne estis preta. Kiel okazis tio, kaj kiel ni povos eviti tian tragedion denove? Por respondi al tiuj demandoj, la Kongreso kaj la Prezidento kreis la Nacian Komisionon pri Teroristaj Atakoj sur Usono. (Publika leĝo 107-306, la 27-an de novembro 2002). Nia mandato estis grandampleksa. La leĝo direktis nin enketi "faktojn kaj cirkonstancojn rilate al la teroristaj atakoj de la 11-a de septembro 2001," inkluzive de tiuj rilate al informaj instancoj, leĝdevigfakoj, diplomatio, enmigradaj aferoj kaj landlima rego, la fluo de rimedoj al teroristaj organizoj, komerca aviado, la rolo de kongresa superrigardo kaj distribuo de rimedoj, kaj aliaj temoj kiujn la komisiono taksis rilataj. Persekutante nian mandaton, ni reekzamenis pli ol 2,5 milionojn da paĝoj de dokumentoj kaj intervjuis pli ol 1 200 individuojn el dek nacioj. Ĉi tiu inkluzivis preskaŭ ĉiujn superrangajn instancojn el la nuna kaj pasintaj administracioj kiuj havis respondecojn pri temoj ampleksataj de nia mandato. Ni penis esti memstara, senpartia, plena kaj nepartizana. Ekde la komenco, ni sindediĉiĝis distribui kiel eble plej multe de nia enketo kun la Usona Popolo. Al tiu celo, ni starigis 19 tagojn de aŭdiencoj kaj prenis publikan ateston el 160 atestantoj. Nia trafo ne estis asigni kulpon. Nia trafo estis doni la plej plenan raporton de la eventoj koncerne la 11-a de septembro kaj identigi la lecionojn lernitajn. Ni lernis pri malamiko kiu estas kompleksa, pacienca, disciplina kaj pereiga. La malamiko kunvenigas larĝan aprobon en la araba kaj islama mondo per postulado de reĝustigo de politikaj plendoj, sed ĝia malamikeco pri ni kaj niaj kredoj estas senlima. Ĝia celo estas forigi el la mondo religian kaj politikan pluralecon kaj egalajn rajtojn por virinoj. Ĝi ne distingas inter militaj kaj civilaj celoj. Flankdifekto ne estas en ĝia vortaro. Ni lernis ke la institucioj ŝarĝataj kun la protekto de nia landlimoj, civila aviado kaj nacia sekureco ne komprenis kiel grava tiu minaco povas esti, kaj ili ne alĝustigis iliajn politikojn, planojn kaj praktikojn por malinstigi aŭ venkigi ĝin. Ni lernis pri la difektlinioj ene de nia registaro - inter fremdaj kaj internaj informoj, interne kaj ene de agentejoj. Ni lernis pri la trapenetremaj problemoj koncernante regi kaj distribui informon tra la granda kaj nemanipulebla registaro kiu estis konstruata dum malsama epoko alfrontante malsamajn danĝerojn. Ĉe al komenco de nia laboro, ni diris ke ni rigardis malsupren por rigardi supren. Ni esperas ke la teruraj perdoj kronikligitaj en ĉi tiu raporto povos krei ion pozitivan - Usono kiu estas pli sekura, forta kaj sageca. Tiun septembran tagon, ni kunvenis kiel nacio. La provo antaŭ ni estas daŭrigi tiun unuecon de intenco kaj renkonti la postulojn kiujn nun ni alfrontas. Ni devas designi ekvilibran strategion por la daŭrigo, por ataki teroristojn kaj malhelpi la ŝvelon de iliaj vicoj, dum samtempe protekti nian landon kontraŭ venontaj atakoj. Ni estis devigataj pensi pri kiel nia registaro organiziĝas. La grandegaj departmentoj kaj agencioj kiuj venkis dum la grandaj luktoj en la dekdua jarcento devas kunlabori laŭ novaj vojoj, tiel ke ĉiuj instrumentoj de naciaj potenco povas kombiniĝi. Ankaŭ, Kongreso bezonas dramajn ŝanĝojn por plifortigi superrigardon kaj fokusi responcecon. Dum ni kompletis nian finan raporton, ni volas komenci per danko de nia kunkomisiistoj, kies dediĉeco al ĉi tiu tasko estis profunda. Ni estis rezoniganta pri ĉiuj paĝoj, kaj la raporto estis pliadvanĝigata per tiu rimarkenda diologo. Ni volas eksprimi nian konsideran respekton por la intelekto kaj juĝo de nia kolegoj, kune kun nia granda afekto por ili. Ni volas danki la Komisian oficistaron. La dediĉa profesia oficistaro, gvidita de Philip Zelikow, kontribuis nenomereblajn horojn al la kompletigo de ĉi tiu raporto, flankenmetante aliajn klopodojn por enterpreni ĉi tiun ĉi konsumiĝan devon. Ili konduktis la postuleman enketan laboron sur kiu la Komisio estis konstruinta, kaj fideme pritraktis nian gvidon. Ili estis superbaj. Ni dankas la Kongreson, kaj la Prezidenton. Ekzekutiva branĉa agencioj serĉis dosierojn kaj produktis multon de dokumentojn por ni. Ni dankas oficialulojn, pasintajn kaj venontajn, kiuj estas sindonaj el sia tempo, kaj provizis nin kun perceptivo. La PENTTBOM teamo ĉe la FBI, la Direktora Rincenza Grupo ĉe la CIA, kaj la Ĝenerala Inspektoro ĉe la Departmento de Justeco kaj la CIA provizis grandan helpon. Ni ŝuldas grandan ŝuldon al iliaj enketaj laboroj, diligentaj atentoj al detaloj, kaj preteco distribui tion kion ili lernis. Ni konstruis sur la laboro de kelkaj antaŭaj Komisionoj, kaj ni dankas la Kongresan Kunan Demandon, kies fajna laboro helpis nin komenciĝi. Ni dankas la Urbon de Novjorko pro helpo kun dokumentoj kaj atestantoj, kaj la Registara Presado Fako (Government Printing Office) kaj W.W.Norton & Company pro helpi distribui ĉi tiun libron al la ĝenerala publiko. Ni fermas ĉi tiun dankliston irante plenronde: Ni dankas la familiojn de 9/11-a, kies persisteco kaj dediĉeco helpis krei la Komisionon. Ili kunvojaĝis kun ni ĉiupaŝe, kiel partneroj kaj atestantoj. Ili scias, pli bone ol iu ajn de ni, la gravecon de la laboro kiun ni entreprenis. Ni volas rimarki tion kion ni faris kaj ne faris. Ni klopodis provizii kiel eble plej kompletan raporton de la eventoj de la 11-a de Septembro, kio okazis kaj kial. Ĉi tiu fina raporto nur estas resumo de tion, kion ni faris, citante nur onon el la fontoj kiujn ni konsultis. Sed pri evento de tiom grandeco, tuŝante tiom multajn aferojn kaj organizojn, ni konscias niajn limojn. Ni ne intervjuis ĉiujn sciplenajn personojn aŭ trovis ĉiujn rilatajn papereron. Nova informo neeviteble enlumiĝos. Ni prezentas ĉi tiun raporton kiel fundiĝo por pli bona kompreno de gvidosigna evento en la historio de nia nacio. Ni aŭskultis dekojn de superverŝantajn proprajn tragediojn kaj miregajn agojn de heroeco kaj braveco. Ni ekzamenis la konsternantajn ekfrapon de la eventoj de 9/11 je la usona popolo kaj ilia mirenda resaltemo kaj kuraĝo dum ili kontraŭbatalis. Ni admiris ilian rezolucion por fari kiel eble plej bone malebligi alian tragedion, preparante respondi se tiu necesos. Ni eliras el tiu enketo kun enorma simpatio por la viktimoj kaj iliaj amatoj, kaj kun pliboniga respekto por la usona popolo. Ni rekonas la timigajn malfacilaĵojn kiujn ni renkontos. Ni ankaŭ aliras la taskon de rekomendado kun humileco. Ni faris malmultajn el ili. Ni decidis konsciante celigi je la rekomendoj kies efektivigo povas fari la plej grandan diferencon. Ni venas al ĉi tiu procezo kun fortaj opinioj pri tio, kio povas efektiviĝi. Ĉiuj el ni devis paŭzi, pensi, kaj iame ŝanĝi la opiniojn dum nia studado de la problemoj, kaj konsiderado de la pensoj de aliaj. Ni esperas ke nia raporto kuraĝigos nian kuncivitanojn studi, reflekti - kaj agi. Thomas H. Kean<br> Prezidanto<br> Lee H. Hamilton<br> Vic-Prezidanto<br> 13 1429 2004-11-18T03:05:16Z Hektor 4 2 LA BAZO DE LA NOVA TERORISMO 2.1 DEKLARO DE MILITO En februaro 1998, la 40-jaraĝa saud-arabia ekzilito Usama Bin Ladin kaj fuĝinta egipta kuracisto, Ayman al Zawahiri, aranĝis de sia afgania estrejo, ke arablingva ĵurnalo en Londono publikigu, kion ili nomis fatwa, eldonita nome de “Tutmonda Islama Fronto”. Fatwa estas kutime interpreto de la islama leĝo fare de respektata islama aŭtoritatulo, sed nek Bin Ladin, nek Zawahiri, nek la tri aliaj kiuj subskribis tiun diron estis erudiciuloj pri la islama leĝo. Pretendante ke Usono deklaris militon kontraŭ Dion kaj lian mesaĝiston, ili rekomendis la murdon de iu ajn usonano, ie ajn sur la tero, kiel la “individuan devon por ĉiu islamano, kiu povas ĝin fari en iu ajn lando, en kiu estas eble fari ĝin”. (1) Tri monatojn poste, intervjuate en Afganio de ABC-TV, Bin Ladin detalis pri tiuj temoj. (2) Li pretendis, ke estas pli grave al islamanoj mortigi usonanojn ol mortigi aliajn nekredantojn. “Estas multe pli bone por iu mortigi unuopan usonan soldaton, ol malŝpari siajn penojn en aliaj agadoj”, li diris. Demandite, ĉu li aprobas terorismon kaj atakojn al civiluloj, li respondis: “Ni kredas, ke la plej malbonaj ŝtelistoj en la mondo hodiaŭ kaj la plej malbonaj teroristoj estas la usonanoj. Nenio povus vin halti krom eble samspeca reprezalio. Ni ne devas diferencigi inter militisto aŭ civilulo. Laŭ ni, ili estas ĉiuj celoj.” Notu: Islamaj nomoj ofte ne sekvas la okcidentan kutimon de la konsekvenca uzo de familiaj nomoj. Pro la diverseco de la nomoj kiujn ni mencias, ni elektis nomi individuojn per la lasta vorto en la nomoj, per kiuj ili estas konataj: Nawaf al Hazmi kiel Hazmi, ekzemple, ellasante la artikolon “al”, kiu estus parto de ilia nomo en iliaj propraj societoj. Ni generale faras ekcepton por la pli familiara angla uzo de “Bin” kiel parto de familia nomo, kiel en Bin Ladin. Plue, estas nenia universale akceptita maniero transskribi arabajn vortojn kaj nomojn en la anglan. Ni estas fidintaj miksaĵon de ordinara prudento, la sono de la nomo en la araba, kaj la komuna uzado en fontaj materialoj, la gazetaro, aŭ registaraj dokumentoj. Kiam ni citas el fonta dokumento, ni uzas ĝian transliteraĵon, ekz. “al Qida” [prononcata angle “al Kajda”] anstataŭ al Qaeda. Kvankam noveca pro ĝia malkaŝa subtenado de sendistinga mortigado, la 1998-a deklaro de Bin Ladin estis nur la plej lasta en la longa serio de liaj publikaj kaj privataj alvokoj de post 1992, kiuj elelektis Usonon por atako. En aŭgusto 1996, Bin Ladin eldonis sian propran memnomitan fatwa-n, petantan Islamanojn elpeli usonajn soldatojn el Saud-Arabio. La longa, nesekva dokumento kondamnis la saud-arabian monarkion pro tio, ke ĝi permesis la ĉeeston de armeo de nekredantoj en lando kun lokoj plej sanktaj al Islamo, kaj ĝoje laŭdis lastatempajn suicidbombadojn de usonaj armeaj instalaĵoj en la regno. Ĝi laŭdis la 1992-an suicidbombadon en Bejruto, kiu mortigis 241 usonajn marsoldatojn, la 1992-an bombadon en Adeno, kaj precipe la 1993-an pafbatalon en Somalio, post kiu Usono “forlasis la regionon, kunportante desaponton, humiligon, malvenkon, kaj viajn mortajn kun vi”. (3) Bin Ladin diris en sia ABC-a intervjuo, ke li kaj liaj disĉiploj estis preparantaj en Somalio por alia longa lukto, kiel tiu kontraŭ la sovetianoj en Afganio, sed “Usono elhastis el Somalio en honto kaj malhonoro”. Menciante la retiriĝo el Afganio de la sovetia armeo kiel pruvo, ke ĉifona armeo de fervoraj islamanoj povas venki superpotencon, li diris al la intervjuisto: “Ni estas certaj ke ni—kun la graco de Alaho—superfortos la usonanojn.” Li daŭrigis per averto, ke, “se la nuntempa nejusteco daŭras . . . , ĝi neeviteble movos la batalon al la usona tero”. (4) Planoj ataki Usonon estis prilaborataj kun neŝanceliĝa unuceleco tra la tutaj 90-aj jaroj. Bin Ladin vidis sin kiel vokitan “sekvi en la paŝoj de la Mesaĝisto kaj komuniki lian mesaĝon al ĉiuj nacioj”, (5) kaj servi kiel la solidariĝa punkto kaj organizanto de nova speco de milito por detrui Usonon kaj alporti la mondon al Islamo. 2.2 LA ALLOGO DE BIN LADIN EN LA ISLAMA MONDO Ĝi estas la historio de strangaj kaj violentaj ideoj ĝermantaj en la fekunda grundo de politika kaj socia tumulto. Ĝi estas la historio de organizo ekvilibrigita kapti ĝian momenton en la mondhistorio. Kiel do Bin Ladin—per sia alvoko al la sendistinga mortigado de usonanoj—gajnis milojn da disĉiploj kaj iomgradan aprobon de milionoj pli? La historio, kulturo, kaj kredaroj, el kiuj Bin Ladin formis kaj disvastigis sian mesaĝon, estas grandparte nesciataj al multaj usonanoj. Ekutiligante simbolojn de la estinteca grandeco de Islamo, li promesas restaŭri fieron al homoj, kiuj rigardas sin la viktimoj de sinsekvaj fremdaj mastroj. Li uzas kulturajn kaj religiajn aludojn al la sankta Korano kaj kelkaj ĝiaj interpretistoj. Li logas homojn konfuzitajn de la ciklonecaj ŝanĝiĝoj observataj, kiam ili alfrontas modernecon kaj tutmondiĝadon. Lia retoriko elekteme ĉerpas el multaj fontoj—Islamo, la historio, kaj la politika kaj ekonomia malsano de la regiono. Li ankaŭ substrekas plendojn kontraŭ Usono, vaste dividitajn [Foto de Bin Ladin] Usama Bin Ladin ĉe novaĵkonferenco en Afganio en 1998 en la islama mondo. Li denuncis la ĉeeston de usonaj soldatoj en Saud-Arabio, la hejmo de la plej sanktaj lokoj de Islamo. Li parolis pri la suferado de la iraka popolo rezulte de sankcioj altruditaj post la Golfa Milito, kaj li protestis la usonan subtenadon de Israelo. Islamo Islamo (vorto, kiu litere signifas “cedo al la volo de Dio”) ekestis en Arabio per tio, kion la islamanoj kredas esti serio da revelacioj al la Profeto Mohamedo disde la ununura Dio, la Dio de Abraham kaj de Jesuo. Ĉi tiuj revelacioj, transdiritaj de la anĝelo Gabrielo, estas registritaj en la Korano. Islamanoj kredas, ke ĉi tiuj revelacioj, donitaj al la plej granda kaj lasta en ĉeno da profetoj etendiĝanta de Abraham ĝis Jesuo, kompletigas la mesaĝo de Dio al la homaro. La Hadith, kiuj rakontas la dirojn kaj farojn de Mohamedo kiel registritajn de liaj samepokuloj, estas alia fundamenta fonto. Tria ĉefa elemento estas la Sharia, la kodo de leĝo derivita de la Korano kaj la Hadith. Islamo estas dividita en du ĉefajn branĉojn, Sunni kaj Shia. Baldaŭ post la morto de la Profeto, la demando de elektado de nova estro, aŭ kalifo, por la islama komunumo, aŭ Ummah, estiĝis. Komence, liaj sukcedantoj povis esti ĉerpataj el la samepokuloj de la Profeto, sed kun la tempo, tio ne plu estis ebla. Tiuj, kiuj iĝis la Shia, asertis ke ia estro de la Ummah devas esti rekta deveninto de la Profeto; tiuj, kiuj iĝis la Sunni, argumentis, ke linia deveno ne estas bezona, se la kandidato plenumas aliajn normojn de kredo kaj scio. Post sangaj luktoj, la Sunni iĝis (kaj restas) la sekto plimulta. (La Shia estas superregaj en Irano.) La Kalifeco—la instituciigita estreco de la Ummah—tiel estis Sunni-a institucio, kiu daŭris ĝis 1924, unue sub la araba kaj fine sub la otoman-turka regado. Multaj islamanoj retrorigardas al la jarcento post la revelacioj al la Profeto Mohamedo kiel al ora epoko. Ĝia memoro estas plej forta inter la Araboj. Tio, kio tiam okazis—la disvastigo de Islamo de la araba duoninsulo tra Mez-Oriento, Nord-Afriko, kaj eĉ en Eŭropon interne de malmulte ol jarcento—ŝajnis, kaj ŝajnas mirakla. (6) Nostalgio por la pasinta gloro de Islamo restas potenca forto. Islamo estas kaj religio kaj kodo de konduto por ĉiuj aspektoj de la vivo. Al multaj islamanoj, bona registaro estus iu, gvidata de la moralaj principoj de ilia religio. Ĉi tio ne nepre tradukiĝas en deziron por klerika regado kaj la abolicio de sekulara ŝtato. Ĝi ja signifas, ke kelkaj islamanoj emas esti malkomfortaj kun distingoj inter la religio kaj la ŝtato, kvankam islamaj regantoj tra la historio facile apartigis la du. Al ekstremistoj, tamen, tiaj dividoj, aldone al la ekzisto de parlamentoj kaj leĝfarado, nur pruvas, ke ĉi tiuj regantoj estas falsaj islamanoj, uzurpantaj la aŭtoritaton de Dio super ĉiuj aspektoj de la vivo. Periode, la islama mondo vidis ekkreskojn de tio, kio, pro manko de pli bona termino, estas ofte etikedata “fundamentismo”. (7) Kondamnante erarvagemon inter la fidemaj, kelkaj klerikoj apelaciis pri reveno al observado de la literaj instruoj de la Korano kaj Hadith. Unu erudiciulo de la dek-kvara jarcento, el kiu Bin Ladin elekte citas, Ibn Taimiyyah, kondamnis kaj koruptitajn regantojn kaj la klerikojn, kiuj ne kritikis ilin. Li urĝis islamanojn legi la Koranon kaj la Hadith-on por si mem, ne dependi sole de kleraj interpretistoj kiel li mem, sed teni unu alian respondeca pri la kvalito de sia religia observado. (8) La ekstrem-islamista versio de la historio kulpigas por la degenerado disde la ora epoko de Islamo la regantojn kaj la homojn kiuj deflankiĝis de la vera vojo de sia religio, tiel lasante la islamanojn atakeblaj de sintrudaj fremdaj potencoj, avidaj ŝteli ilian teron, riĉon, kaj eĉ iliajn animojn. La Mondrigardo de Bin Ladin Malgraŭ siaj pretendoj al universala estreco, Bin Ladin ofertas ekstreman vidon de la islama historio, celitan logi precipe arabojn kaj Sunni-ojn. Li varbas fundamentistojn, kiuj kulpigas pri la fina detruo de la Kalifeco estrojn, kiuj forlasis la puran vojon de religia devoteco. (9) Li petadas siajn disĉiplojn decide elekti martiriĝon, ĉar “la muroj de opresado kaj humiligo ne povas esti detruataj, krom en pluvo da kugloj”. (10) Por tiuj sopirantaj perditan senton de ordo en pli malnova, pli trankvila mondo, li ofertas sian “Kalifecon” kiel imagatan alternativon al la sencerteco de hodiaŭ. Por aliaj, li ofertas naive konceptitajn konspirojn por ekspliki ilian mondon. 14 6476 2007-01-25T11:45:10Z 81.182.73.205 == LA TAO == '''Ĉapitro 1.''' Koncerne la Taon: la Tao pri kiu oni povas paroli ne estas la eterna Tao. Koncerne nomojn: la nomo kiu povas esti nomata ne estas la eterna nomo. La sennoma estas la komenco de milmil aĵoj. La nomita estas la patrino de milmil aĵoj. Pro tio, ili, kiuj estas eterne sen deziro, observos ĝian subtilecon. Ili, kiuj estas eterne kun deziroj, nur vidos tion, kion ili deziras kaj al kio ili strebas. Ĉi tiuj du aperas kune. Ili havas apartajn nomojn, tamen ili estas nomataj la samaj. Ĉi tio, kio estas pli profunda ol la profundo. La pordego de ĉiuj subtilecoj. '''Ĉapitro 2.''' Kiam ĉiu en la mondo ekkonas kiel belo belas, ankaŭ konatiĝos kiel belas malbelo. Kiam ĉiu ekkonas kiel bono bonas, ankaŭ konatiĝos kiel bonas malbono. Tial: Esto kaj malesto kreas unu la alian. Malfacilo kaj facilo sin perfektigas reciproke. Longo kaj mallongo mezuras unu per la alia. Malalto kaj alto alstrebas sin reciproke. Tono kaj voĉo interharmoniemas. Onto kaj into alternas eterne. Pro tio:<br> Se saĝo venas inter la homojn; ili ne intervenas la aferojn, ili lernas lernigi sen vorti. Milmil aĵoj sin disvolvas - sen priago de ĉi homoj. Ili allasas ekeston - sed ne emas ĝin posedi; agas - sed ne arogas. Siajn taskojn ili plenumas, sed ne postulemas. Ili ne celas gajni ion - do nenion perdas. '''Ĉapitro 3.''' Fare de ne plialtigi la respektindulojn, vi efektivigas ke la homoj ne rivalas. Fare de ne valori rarajn posedaĵojn, vi efektivigas ke la homoj ne agas kiel ŝtelistoj. Fare de ne montri la deziratan, vi efektivigas ke la homoj ne konfuziĝas. Pro tio, en la regado de la Saĝulo, li malplenas ilian menson, li plenas ilian ventron, li malfortigas ilian ambicion, kaj li fortigas iliajn ostojn. Li kaŭzas kontinue ke la homoj estas sen sciado kaj sen deziroj. Se li povas efektivigi ke tiuj, kiuj havas sciadon ne kuraĝas agi tiam nenio povas esti kio ne estas konsentita. '''Ĉapitro 4.''' La Tao estas malplena. Sed,se vi uzas ĝin, vi neniam devos plenigi ĝin. Kiel abismo! Ĝi aperas la prapatro de la dekmilo da objektoj. Ĝi fajlas la eĝojn. Ĝi malimplikas la nodojn. Ĝi moderigas la brilon. Kaj malsuprenigas la polvon. Malaperita! Ĝi ŝajnas eble ekzista. Mi ne scias kies infano ĝi estas. Ĝi aperas eĉ antaŭirinta je Dio. '''Ĉapitro 5.''' Ĉielo kaj Tero ne estas homamaj. Ili konsideras la dekmilo da objektoj kiel pajlaj hundoj. La Saĝulo ne estas homama. Li konsideras la ordinarajn homojn kiel pajlaj hundoj. Ĉu, la spaco inter ĉielo kaj tero - ĝi ne estas kiel blovilo? Ĝi estas malplena kaj tamen ne malplenigita. Movigas ĝin kaj multaj aperas. Multe lerni signifas plurfoje esti elĉerpita. Estas ne tiel bone kiel teni la mezan vojon. '''Ĉapitro 6.''' La spirito de la valo neniam mortas. Ni nomas ĉi tion la mistera virineco. La pordegoj de la mistera virineco. Ĉi tiuj estas nomitaj la radikoj de Ĉielo kaj Tero. Plisubtiliga kaj tamen senmorta! Ĝi ŝajnas ekzisti. Uzi ĝin ne elĉerpigos ĝin. '''Ĉapitro 7.''' La Ĉielo daŭras, la Tero longe daŭras. La kialo pro kio la Ĉielo kaj la Tero daŭras estas ke ili ne vivas por si mem. Pro tio ili daŭras. Pro tio estas ke la Saĝulo: Metas sin je la fono kaj samtempe estas je la antaŭo. Ekzilas memengaĝitecon el siajn pensojn kaj tamen trovas memengaĝitecon antaŭe. Ekzilas memengaĝitecon kaj tamen trovas memengaĝitecon firmtenitan Ĉu, estas ne ĉar li ne havas propran intereson, ke li estas kapabli realigi propran intereson? '''Ĉapitro 8.''' La plej altvalora posedaĵo estas kiel akvo. Akvo estas bona por la dekmilo da objektoj kaj tamen ne rivalas kun ili. Ĝi restas je lokoj kiujn la ordinaraj homoj antipatias. Pro tio ĝi estas apud la Tao. Koncerne la restado, la bona posedaĵo estas la Tero. Koncerne la menso, la bona posedaĵo estas la fondo. Koncerne doni, la bona propreco estas esti kiel la Ĉielo. Koncerne paroli, la bona propreco estas sincereco. Koncerne regi, la bona fenomeno estas ordeno. Koncerne aferoj, la bona propreco estas kapableco. Koncerne agi, la bona fenomeno estas la ĝusta momento. Estas nur ĝi ne rivalas, ĝi estas sen neperfekteco. '''Ĉapitro 9.''' Hirtigi kaj plenigi estas malpli bone ol halti ĝustatempe. Se vi bategas kaj pintigas ĝin, ĝi ne daŭros longe. Se oro kaj jado plenigas viajn ĉambrojn, vi neniam kapablos protekti ilin. Aroganteco kaj fiero kune kun riĉeco kaj rango, alportiĝos katastrofon. Kiam la ago estas kompleta, retiru vin. Tiamaniera agas la Tao de Ĉielo. '''Ĉapitro 10.''' Koncerne la nutrado de la animo kaj brakumi la Unuon - ĉu, vi povas tion sen malteni ĝin? Koncerne la koncentriĝo de la spirado kaj mildigi ĝin - ĉu, vi povas fari ĝin kiel ĉe la infano? Koncerne la plibonigo kaj purigado de la spegulo - ĉu, vi povas fari tion tiamaniere sen lasi makulon? Koncerne ami la homojn kaj doni la vivon al la ŝtato - ĉu, vi povas fari tion sen uzi scion? Koncerne fermi kaj malfermi la pordegon de la Ĉielo - ĉu, vi povas ludi la rolon de la virinecon? Koncerne kompreni ĉion kio estas interne de la kvar kompasdirektoj - ĉu, vi povas kompreni tion sen uzi scion? Donacu ilin la vivon kaj nutru ilin. Donacu ilin la vivon sed ne provas posedi ilin. Helpu ilin kreskas sed ne dominas ilin. Ĉi tio estas nomita la Profunda Virto. '''Ĉapitro 11.''' Trideko da radradioj unuiĝas en unu nabo. Estas precize tie, kie estas nenio, ke ni trovas la uzeblecon de la rado. Ni bakas argilon kaj kreas ujojn. Estas precize tie, kie ne estas substanco, ke ni trovas la uzeblecon de ujoj. Ni ĉizas pordojn kaj fenestrojn. Estas precize en ĉi tiuj malplenaj spacoj, kie ni trovas la uzeblecon de la ĉambro. Pro tio ni konsideras posedi ion utile. Sed posedi nenion uzeble. '''Ĉapitro 12.''' La kvin koloroj kaŭzas blindigi ies okulojn. Ĉevalvetkurado kaj ĉaso kaŭzas la frenezon de ies menso. Posedaĵoj kiuj estas malfacile ekkaptantaj, ĝenas dum ies vojaĝo. La kvin gustumoj konfuzas ies palaton. La kvin tonoj kaŭzas la surdecon de ies oreloj. Pro tio, en la regado de Saĝulo: li valoras la ventron kaj ne la okulojn. Tiamaniere li malakceptas tion kaj akceptas ĉi tion. '''Ĉapitro 13.''' Rigardu favoron kaj malfavoron kun timo. Respektu grandan suferon kiel vi respektas vin mem. Kion mi celas se mi diras: "Rigardu favoron kaj malfavoron kun timo?" Favoro estas malalta. Se vi ricevas ĝin - estu avertita! Se vi perdas ĝin - estu avertita! Tion mi celas se mi diras: "Rigardu favoron kaj malfavoron kun timo." Kion mi celas se mi diras: "Respektu grandan suferon kiel vi respektas vin mem?" La kialo ke mi havas grandan suferon estas ĉar mi havas korpon. Se mi ne havus korpon, kiu suferon mi havus tiam? Tial vi povas al iun, kiu taksas agi por sin mem pli alte ol agi por la mondo, konfidi la mondon. Kaj al iun, kiu modere taksas sin mem egali kiel la mondo, vi povas translacii la mondon. '''Ĉapitro 14.''' Ni rigardas tion sed ni ne vidas tion. Ni nomas ĉi tion "la vantecan". Ni aŭskultas tion sed ni ne aŭdas tion. Ni nomas ĉi tion "la maldensan". Ni tuŝas ĉi tion sed ni ne tenas tion. Ni nomas ĉi tion "la ebenan kaj la glatan". Ĉi tiu trio ne povas esti esplorata ekstremen. Tiel ili kunfandiĝas kiel unuo. Unuo - nenio ekzistas pli ampleksanta supre. Kaj nenio malsupre. Senlima, senforma! Ne estas eble nomanta ĝin. Ĝi reiras en la stato de mal-objekto. Ĝi tio estas nomata la senforma formo. La senmateria imago. Ĉi tio estas nomata la profundsenca kaj la malklara. Sekvas ĝin kaj vi ne povas vidi ĝian dorson. Salutas ĝin kaj vi ne povas vidi ĝian kapon. Tenas la nuntempan Taon. Por tenas la nuntempajn objektojn. Por koni la praan komencon. Ĉi tio estas nomata la komenco de la fadeno de la Tao. '''Ĉapitro 15.''' La homo kiu estis kapabla praktiki la Taon dum la pratempo, estis profundsenca kaj nesondebla, mistera kaj acerba saĝa. Sia profundo ne povas esti konata. Estas nur ĉar li ne povas esti konata mi estas devigata priskribi lin tiamaniere: Hezitanta li estis! Kiel iu kiu trapasas riveron en la vintro. Necerta li estis! Kiel iu kiu timas siajn najbarojn de la kvar flankoj. Solena kaj ĝentila li estis! Kiel gasto. Disa kaj distriĝema li estis! Kiel glacio kiam ĝi fandiĝas. Pura, senformita li estis! Kiel netranĉita ligno. Mergita, malegala li estis! Kiel malklara akvo. Larĝa kaj vasta li estis! Kiel valo. Se vi prenas malklaran akvon kaj vi haltas ĝin, ĝi klariĝos laŭgrade. Se vi kvietigas ion por ke ĝi komencas moviĝi, ĝi viviĝos laŭgrade. Li, kiu tenas la Taon, ne deziras por esti plenigota. Pro tio li povas eluziĝi sen la deziron renovigi. '''Ĉapitro 16.''' Alportu malplenecon al ĝian plej malproksiman limon. Firmtenu trankvilecon en la mezo. La dekmilo da objektoj - flanke ili aperas. Kaj pro ĉi tio mi vidas ilian revenon. La objektoj aperas multoble. Ĉiu el ili revenas al sian radikon. Ĉi tio estas nomita trankvileco. Trankvileco - ĉi tio signifas revenas al vian destinon. Reveni al vian destinon estas esti eterna. Konate la eternecon estas esti saĝa. Ne konate la eternecon estas esti troriskema kaj sovaĝa. Se vi estas troriskema kaj sovaĝa, viaj agadoj kondukos al malprosperon. Konate la eternecon estas esti ampleksanta. Esti ampleksanta estas esti senantaŭjuĝa. Esti senantaŭjuĝa estas esti reĝa. Esti reĝa estas esti kiel la Ĉielo. Esti kiel la Ĉielo estas esti unuo kun la Tao. Se vi estas unuo kun la Tao, vi ne spertos malbonon je la fino de viaj tagoj. '''Ĉapitro 17.''' Ĉe la plej altaj regantoj, la regatoj ne scias alie ke ili ekzistas. Ĉe tiuj kiuj estas unu grado malaltaj - la regatoj amas kaj laŭdas ilin. Ĉe tiuj kiuj estas ankoraŭ unu grado malaltaj - la regatoj timas ilin. Ĉe tiuj kiuj estas plej malaltaj - la regatoj mokas kaj mokinsultas ilin. Se la konfidenco estas malsufiĉa, ne ekzistos reciproka konfidenco. Hezitanta, ŝanceliĝema! Tiel estas lia respekto por la parolado. Li finfaras siajn taskojn kaj finfaras siajn okupojn. Sed la ordinaraj homoj diras: "Ĉi tiuj aĵoj okazis per si mem". '''Ĉapitro 18.''' Pro tio, se la granda Tao estas malakceptita, tiam ni havas virtojn de homamo kaj justeco. Se scio kaj saĝo aperas, tiam ekzistas granda hipokriteco. Se la ses rilatoj ne estas harmonie, ni havas infanan respekton kaj kompaton. Kaj se la nacio estas kaosa kaj malorda, ekzistas virtaj registristoj. '''Ĉapitro 19.''' Ekzilu saĝon, ekzilu scion. Kaj la homoj profitos centoblaj. Ekzilu homamon kaj forĵetu justecon. Kaj la homoj revenos al infana respekto kaj kompato. Ekzilu malican ruzecon kaj forĵetu profiton. Ni ne havos rabistojn kaj ŝtelistojn. Ĉi tiuj tri deklaroj - Rigardinta kiel teksto, ili ne estas kompletaj. Pro tio ni devas esti atenta aldonanta la sekvanta: Evidentigu klarecon kaj brakumas la puran; malgrandigu propran intereson kaj faras viajn dezirojn malgrandajn; ekzilu la lernadon kaj ne faru al si zorgojn. '''Ĉapitro 20.''' Akordo kaj kolera rifuzo. Kiel granda la diferenco inter ili? Beleco kaj malbeleco; Kio estas tio - la diferenco inter ili? Kiu estas timanta per aliaj, devas timi aliajn homojn. Sovaĝa, senbrida! Ĝi neniam finiĝos! La amasoj estas pacaj kaj feliĉaj. Kiel la grimpado de teraso en la printempo por celebri la t'ai-lao oferfeston. Sed mi estas trankvila kaj silenta - nun mi ankoraŭ ne donis signon. Kiel infano kiu ankoraŭ neniam ridetis. Laca kaj elĉerpita - se mi ne havas lokon por reveni. La amasoj havas tro multe. Nur mi ŝajnas havi malabundon. Mia menso estas tia kia de la malsaĝulo - senscia kaj stulta. La ordinaraj homoj klare vidas la objektojn. Sed mi troviĝas en la malklaro. La ordinaraj homoj estas akurataj kaj alportas subtilecojn. Sed mi estas ebrieta kaj konfuzita. Senforma mi estas! Kiel la maro; Senformita mi estas! Kiel mi havas nenion kie mi povas trankviliĝi. La amaso havas kialojn por agi; sed mi estas stulta kaj obstina kiel kamparano. Sed nur miaj deziroj diferencas de tiuj de aliaj - ĉar mi aprecas esti nutrata fare de la patrino. '''Ĉapitro 21.''' La propreco de la granda virto sekvas nur el la Tao. Koncerne la esenco de la Tao - ĝi estas senformita kaj senforma. Senforma! Senformita! Interne de ĝi ekzistas imagoj. Senformita! Senforma! Interne de ĝi ekzistas objektoj. Kaŝita! Malklara! Interne de ĝi ekzistas realecoj. Ĉi tiuj realecoj estas tre realaj. Interne de ili ekzistas la pruvo. De la estanteco al la estintecon. Ĝia nomo neniam foriris. Pro tio ni obeas la patrinon de la amaso da objektoj. Kiamaniere mi scias ke la patrino de la amaso estas tian? Pro tio. '''Ĉapitro 22.''' Kurbiĝinta vi restos kompleta. Se vi estas kurbiĝinta, vi staras rekte. Se vi estas malplena, vi pleniĝos. Se vi estas elĉerpita, vi renoviĝos. Se vi havas malmulte, vi ekhavos multe. Kun multe vi estos konfuzita. Pro tio la Saĝulo tenas la Unuon kaj tiamaniere fariĝos paŝtisto de la mondo. Li ne paradas kun si mem, pro tio li estos fama. Li ne distrumpetas pri si mem, pro tio li brilas. Li ne fanfaronas pri si mem, pro tio li ricevos honoron. Li ne trolaŭdas siajn agadojn; pro tio li firmtenos longetempe. Estas nur ĉar li ne rivalas, tial neniu povas rivali kun li. La esprimo 'Kurbiĝinta vi restos kompleta' de la olduloj, estis esprimo kiu proksimis al tion. Vere, 'kompletecon' apartenas al li. '''Ĉapitro 23.''' Malofte parolas - tiamaniere estas la Tao de Naturo. Akraj ventoj ne daŭras dum la tuta mateno; Pluvegoj ne daŭras dum la tuta tago; Kiu kreas ĉi tiujn fenomenojn? Se eĉ la Ĉielo kaj la Tero ne daŭrigas ĉi tiujn longe, kiel ĉi tio estas vera por la homo? Pro tio, kiu dediĉas al la Tao, estas unuo kun la Tao. Kiu dediĉas al la Virto, estas unuo kun la Virto. Kiu dediĉas al la perdado, estas unuo kun la ĉi tiu perdado. Kiu estas unuo kun la Virto, donas la Taon ankaŭ Virton. Dum kiu estas unuo kun la perdado, ankaŭ estas malatentota fare de la Tao. '''Ĉapitro 24.''' Kiu fanfaronas, ne kreas reputacion. Kiu paradas kun si mem, ne estos konata. Kiu distrumpetas pri si mem, ne brilas klare. Kiu fanfaronas pri si mem, ne ekhavos honoron. Kiu trolaŭdas sin mem, ne firmtenas longetempe. En la Tao ĉi tiuj fenomenoj estas nomitaj; 'Tro multe da nutraĵo kaj superfluaj agadoj'. Kaj koncerne objektoj - ekzistas tiuj kiuj malamas ĉi tiujn. Pro tio, kiu estas kun la Tao, ne restas en tiuj. '''Ĉapitro 25.''' Ekzistis ion formita el kaoso. Ĉi tio estis naskiĝinta antaŭe la Ĉielo kaj la Tero. Trankvila kaj silenta! Pura kaj profunda! Ĝi estas memstara kaj ne ŝanĝiĝas. Konsiderantu ĝin kiel la patrino de la Ĉielo kaj Tero. Mi ne scias ankoraŭ ĝian nomon: Mi nomas ĝin la Tao. Se mi estus devigita nomigas ĝin, mi nomigus ĝin 'la Grandan'. 'Granda' signifas 'foriri'. 'Foriri' signifas 'esti fore'. 'Esti fore' signifas 'reveni'. La Tao estas granda. La Ĉielo estas granda. La Tero estas granda. Kaj la reĝo estas granda. En la nacio estas kvar grandaj kaj la reĝo okupas unu el ĉi tiuj lokoj. La homo sekvas la ekzemplon de la Tero. La Tero sekvas la ekzemplon de la Ĉielo. La Ĉielo sekvas la ekzemplon de la Tao. Kaj la Tao sekvas la ekzemplon de tio, kio estas de si mem. '''Ĉapitro 26.''' La peza estas la radiko de la malpeza; Trankvileco estas la reĝo de la maltrankvileco. Pro tio, la nobelo iras, ĉiutage vojaĝanta, ne fore de siaj pakvagonoj. Se li estas sekura interne de enmurigita taverno kaj satripozas komforte - nur tiam li eliras supren siajn zorgojn. Kiel povas la reĝo de dekmilo da vagonoj pritrakti sin mem pli senpena ol la tuta nacio? Se vi konsideras la aferojn tro senpenajn , vi perdas la bazon. Se vi estas maltrankvila, vi perdas la 'reĝo'. '''Ĉapitro 27.''' La bona vojaĝulo ne postlasas sporojn. La bona parolanto parolas sen eraroj. La bona kalkulisto ne uzas noĉbastonon aŭ disketojn. La bona fermanto de la pordoj faras tion sen fermilo aŭ ŝnuro, tamen estas ne eble malimpliki liajn nodojn. Pro tio, la Saĝulo senĉese estas kapabla liberigi la homojn kaj neniam li rifuzas iun. Kaj koncerne la objektoj, neniam li forĵetas uzeblajn posedaĵojn. Ĉi tio estas nomita Duobla Klara. Pro tio la bona homo estas la instruisto de la malbona. Kaj la malbona homo estas la krudmaterialo por la bona. Ne apreci sian instruiston kaj ne ami la krudmaterialojn - Se iu havas multe da scio, li tamen estus konfuzita. Ĉi tio estas nomita la Esenco de la Plialtigita. '''Ĉapitro 28.''' Se vi konas la viran kaj tamen tenas la virinan, vi estos la ravino de la nacio. Se vi estas la ravino de la nacio, la eterna virto ne forlasos vin. Kaj se la eterna virto ne forlasas vin, vi revenos al la stato de novnaskinta. Se vi konas la puran kaj tamen tenas la malpuran, vi estos la valo de la nacio. Se vi estas la valo de la nacio, via eterna virto estas kompleta. Kaj se via eterna virto estas kompleta, vi revenos al la stato de netranĉita ligno. Se vi konas la blankan kaj tamen tenas la nigran, vi estos la ekzemplo por la nacio. Kaj se vi estas la ekzemplo por la nacio, via eterna virto ne erarvojaĝos. Kaj se via eterna virto ne erarvojaĝas, vi revenos al la senlima stato. Kiam kruda ligno estas segata, ĝi estas formata je bareloj. Kiam la Saĝulo estas uzata, li iĝas la Estro de la statregistristaro. Vere, tre bone lignoĉizi estas farate sen dissplitigi. '''Ĉapitro 29.''' Koncerne tiuj kiuj volas transpreni la ordonpovon de la mondo kaj volas influi ĝin - Mi vidas ke ili simple ne sukcesos. La mondo estas sankta ujo. Ĝi ne estas io kio povas esti influata. Kiu influas ĝin, tiu detruas ĝin. Kiu tenas ĝin, tiu perdas ĝin. Koncerne la objektoj, kelkaj antaŭeniras, kelkaj sekvas; kelkaj estas varmegaj, kelkaj estas submetitaj kaj malfortaj; kelkaj plialtiĝas, kelkaj falas. Tial estas tiel, ke la Saĝulo: forĵetas la eksterordinaran, la ekstreman kaj la ekstravagancan. '''Ĉapitro 30.''' Tiuj, kiuj asistas iliajn reĝojn kun la Tao, ne uzas armiloj por krei perforton en la mondo. Tiaj agadoj facile reflektiĝas. Sur lokoj kie restas armeoj, kreskos dornarbustoj kaj rubusarbetoj. La bona generalo atingas sian rezulton kaj tio estas ĉio; li ne uzas la okazon por ĉerpi el ĝi forton. Li atingas sian rezulton sed ne fariĝos aroganta. Li atingas sian rezulton sed ne trolaŭdas siajn agadojn. Li atingas sian rezulton sed tamen li ne fanfaronas. Li atingas sian rezulton sed tamen li haltas ĉe sia rezulto ĉar li ne havas alternativon. Ĉi tio estas nomita, atingi sian rezulton sen uzi perforton. Se la objektoj atingas ilian apogeon, ili maljuniĝos. Ni nomas tion 'ne la Tao'. Tio kio ne estas la Tao atingas fruan finon. '''Ĉapitro 31.''' Koncerne armiloj - tiuj estas iloj kiuj aŭguras katastrofon. Kaj inter objektoj ekzistas kelkaj kiuj estas malamata. Pro tio, tiu kiu posedas la Taon ne restas inter ili. Se la nobelo estas hejme, li honoros la maldekstran flankon. Se li estas en la milito, li honoros la dekstran flankon. Pro tio, armiloj ne estas la iloj de la nobelo - armiloj estas iloj kiuj aŭguras katastrofon. Se vi ne havas alian alternativon ol uzi ilin, estas la plej bona restu trankvila kaj kvieta. Vi neniam devas konsideri ilin kiel objektoj de beleco. Se vi konsideras ilin kiel objektoj de beleco, ĉi tio estas kiel ŝati mortigi homojn. Kaj se vi ŝatas mortigi homojn vi neniam efektivigas vian celon en la lando. Pro tio, ni honoros ĉe ĝojaj okazoj la maldekstran flankon, sed dumtempe la funebro la dekstran flankon. Pro tio, la vicgeneralo staras al la maldekstra flanko, kaj la ĉefgeneralo al la dekstra flanko. Tio estas, ili envicigas sin mem kiel ili envicigus sin mem ĉe enterigo. Se multe da homoj estas mortigitaj, ni staras antaŭe ilin kun funebro kaj ĉagreno. Se ni triumfas en la batalo, ni konsideras la okazon kiel enterigceremonio. '''Ĉapitro 32.''' La Tao estas eterna sennoma. Kvankam ĝi aperas malgranda en ĝia natura stato, neniu en la mondo kuraĝas trakti ĝin kiel regato. Se markezoj kaj reĝoj estas kapablaj firmteni ĝin, tiam la dekmilo da objektoj submetus sin mem sub ĝin. Kaj la Ĉielo kaj la Tero kunlaborus por sendi dolĉan roson. Nature ĉi tiu falus egale al ĉiuj objektoj, dum neniu inter la homoj ordonas tion. Tuj kiam ni komencas establi sistemon, ni havas nomojn. Kaj tuj kiam ni havas certajn nomojn, vi devas scii ke la tempo venas por halti. Per scii kiel halti - tiamaniere vi ne spertos malbonon. La ĉeesto de la Tao en la mondo estas kiel la interrilato inter malgrandaj fluoj en valoj kaj riveroj kaj maroj. '''Ĉapitro 33.''' Kompreni aliajn estas kiel esti informita; Kompreni sin mem estas kiel esti saĝa; Venki aliajn estas kiel havi forton. Venki sin mem estas kiel esti forta. Scii kiam vi havas sufiĉe estas kiel esti riĉa. Forte antaŭeniri estas kiel havi ambicion. Ne perdi vian lokon estas kiel firmteni. Mortiĝi sed ne esti forgesita estas vere vivi longetempe. '''Ĉapitro 34.''' La Tao drivas kaj vagadas. Ĝi povas iri maldekstren kaj dekstren. Ĝi plenigas ĝiajn taskojn kaj finas ĝiajn aferojn kaj tamen ĝi ne ricevis nomon por tio. La dekmilo da objektoj konfidas ilian vivon al ĝi kaj tamen ĝi ne agas kiel ilia mastro. Kaj tiamaniere ĝi estas ĉiam sen deziroj. Ĝi povas esti nomata ĉe la malgrandaj objektoj. La dekmilo da objektoj konfidas ilian vivon al ĝi kaj tamen ĝi ne agas kiel ilia mastro. Ĝi povas esti nomata ĉe la grandaj objektoj. Pro tio fluas la talento de la Saĝulo, por efektivigi la grandan, el sia rifuzo ludi la rolon de la granda. Pro tio li estas kapabla efektivigi la grandan. '''Ĉapitro 35.''' Firmtenu la Grandan Imagon kaj la tuta mondo alvenos al vin. Alveni al vin kaj ne spertas malbonon sed koni sekurecon kaj pacon. Muziko kaj nutraĵo - por tiuj haltas preterirantaj vojaĝantoj. Pro tio ni diras pri la parolado de la Tao: Sensprita ĝi estas! Ĝi estas sengusta. Se vi rigardas ĝin, ne estas sufiĉe por esti rigardata . Se vi aŭskultas ĝin, ne estas sufiĉe por esti aŭdacata. Sed kiam vi uzas ĝin, ĝi estas neelĉerpita. '''Ĉapitro 36.''' Se vi volas malplilongigi ĝin, vi nepre devas plilongigi ĝin. Se vi volas malfortigi ĝin, vi nepre devas fortigi ĝin. Se vi volas forlasi ĝin, vi nepre devas kunlabori kun ĝi. Se vi volas forpreni ion fore de ĝin, vi nepre devas doni ion al ĝin. Ĉi tio estas nomita la Subtila Lumo. La humilaj kaj malfortaj venkas la fortajn. Fiŝo ne devas esti venigata el la abismo. La akraj armiloj de la stato ne devas esti montrata al la homoj. '''Ĉapitro 37.''' La Tao estas eterna sennoma. Se markezoj kaj reĝoj estas kapablaj firmteni ĝin, la dekmilo da objektoj ŝanĝiĝis per si mem. Se ili estus ŝanĝiĝitaj kaj iliaj deziroj aktiviĝus, mi bridus ilin kun la sennoma simpleco. Se mi bridis ilin kun la sennoma simpleco, mi ne malhonorus ilin. Fare de ne esti malhonoritaj , ili estos trankvilaj. Kaj la Ĉielo kaj la Tero estos bonaj kaj ĝusta per si mem. == LA TE == '''Ĉapitro 38.''' La plej alta virto ne estas virta; pro tio ĝi havas veran virtecon. La plej malalta virto neniam perdas la vidon je sia virteco; pro tio ĝi ne havas veran virtecon. La plej alta virto ne agas, tamen ĝi ne havas kialon por agi tiamaniere. La plej alta homeco agas, tamen ĝi ne havas kialon por agi tiamaniere. La plej alta justeco agas kaj ĝi havas kialon por agi tiamaniere. La plej alta dececo agas kaj kiam neniu obeas, ĝi minacas kaj devigas la homojn obei. Pro tio, nur se la Tao estas perdita ni havas virton. Nur se la virto estas perdita ni havas homecon. Nur se la homeco estas perdita ni havas justecon. Kaj nur se la justeco estas perdita ni havas dececon. Koncerne dececo, ĝi estas nur la maldika bordero de fideleco kaj sincereco kaj la komenco de malordo. Pro tio, la granda homo, restas en la dika kaj ne restas en la maldika; restas en la frukto kaj ne en la floro. Pro tio li forĵetas tion kaj prenas ĉi tion. '''Ĉapitro 39.''' Pri tiuj el la estinteco kiuj atingis la Unuon - La Ĉielo, atinginta la Unuon, klariĝis; La Tero, atinginta la Unuon, daŭriĝis; Dioj, atingintaj la Unuon, fariĝis diaj; Valoj, atingintaj la Unuon, pleniĝis; Markezoj kaj reĝoj, atingintaj la Unuon, faris la tutan landon ordan kaj sekuran. Se mi kondukas tion al sian logikan konkludon, ni dirus - Se la Ĉielo ne estis klara fare de tio, ĝi disfalus, mi timas. Se la Tero ne estis daŭra fare de tio, ĝi malfiksiĝus, mi timas. Se la dioj ne estis diaj fare de tio, ili estus senfortaj, mi timas. Se la valoj ne estis plenaj fare de tio, ili sekiĝus, mi timas. Kaj se markezoj kaj reĝoj ne estis noblaj fare de tio, ili falus, mi timas. Pro tio, devas esti tiel ke la nobelo havas la bazon kiel sia komenco. Kaj devas esti tiel ke la alta havas la malalton kiel sia fundamento. Do pro tio, la markezoj kaj la reĝoj nomiĝas sin mem 'la Orfo', 'la Vidvo' kaj 'Tiu sen Greno'. Ĉi tio estas preni la bazon kiel komenco, ĉu ne? Pro tio ili konsideras ilian grandan nombron da kaleŝoj kiel ne havi kaleŝon. Kaj pro tio ili ne deziras flagri kaj brili kiel jado, sed resti fiksa kaj forta kiel ŝtono. '''Ĉapitro 40.''' 'Inversiĝo' estas la movado de la Tao; 'Malforteco' estas la funkcio de la Tao. La objektoj de la mondo trovas ilian komencon en la estado. Kaj la estado trovas sian komencon en la malestado. '''Ĉapitro 41.''' Se la plej altaj homoj aŭdas pri la Tao, ili sindone kapablas praktiki ĝin. Se la mezaltaj homoj aŭdas pri la Tao, ili tenas kelkajn kaj perdas kelkajn. Se la plej malaltaj homoj aŭdas pri la Tao, ili ridegas kaj mokas ĝin. Se ili ne mokus ĝin, ĝi ne povus esti konsiderata kiel la Tao. Pro tio ekzistas predikato pri tio, kiu tekstas: la luma Tao ŝajnas esti malluma; la Tao kiu antaŭeniras ŝajnas retiriĝi; la ebena Tao ŝajnas esti malebena; la plej alta virto estas malplena kiel valo; la plej pura blanko ŝajnas esti malpura; alta virto ŝajnas esti malsufiĉa; solida virto ŝajnas esti maldika kaj malforta; la plej simpla realeco ŝajnas ŝanĝiĝi. La Granda Kvadrato ne havas angulojn. La Granda Ujo uzas multe da tempo elfini. La Granda Tono ne havas multe da sono. La Granda Imago ne havas formon. La Tao estas granda sed ne havas nomon. Nur la Tao bone komencas la objektojn kaj ankaŭ bone perfektigas ilin. '''Ĉapitro 42.''' La Tao donis vivon al la Unuo; la Unuo donis vivon al la Duo; la Duo donis vivon al la Trio; kaj la Trio donis vivon al la dekmilo da objektoj. La dekmilo da objektoj portas Yin sur la dorso kaj brakumas Yang. Fare de miksi ch'i ili atingas harmonian staton. La fenomenoj kiuj la tuta mondo konsideras malbonajn estas, fariĝas orfon aŭ vidvon aŭ ne posedi grenon. Tamen markezoj kaj reĝoj nomiĝas sin mem tiamaniere. Kaj tiamaniere kun multe da fenomenoj - kelkaj pligrandiĝas fare de forpreni. Kelkaj malpligrandiĝas fare de aldoni. Pro tio, kion aliaj homoj instruas, mi ankaŭ konsideros kaj tiam instruas aliajn. Por tio, 'La fortaj kaj la perfortaj ne mortas nature'. Mi akceptos tion kiel la patro de miaj studadoj. '''Ĉapitro 43.''' La plej mola , faldema en la mondo faras tion, kion ĝi volas kun la plej dura en la mondo. Tio, kio ne havas konsistenco, rampas en tion, kion ne havas spacojn aŭ fendojn. Pro tio mi scias, ke estas utile ne agi. La senvortaj lecionoj, la utilo de ne agi - Nur kelkaj en la mondo povas atingi ĉi tion! '''Ĉapitro 44.''' Famo aŭ via korpo - kiu estas la plej kara? Via korpo aŭ posedaĵoj - kiu estas la plej valora? Profito aŭ malprofito - en kiu ŝirmas sin la plej malbona? Se viaj deziroj estas grandaj, malŝparo ne povas forrestadi. Se vi multe konservas, granda malprofito ne povas forrestadi. Pro tio, se vi konas kontentecon, vi ne malhonoros vin mem. Se vi scias kiam vi devas halti, vi ne spertos malbonan. Kaj tiamaniere vi povas daŭri longetempe. '''Ĉapitro 45.''' Granda finpretigo ŝajnas nefinita. Tamen ĝia uzebleco neniam elĉerpiĝas . Granda pleneco ŝajnas malplena. Tamen ĝia uzebleco neniam estas finita. Granda rekteco ŝajnas malrekta. Granda kapableco ŝajnas mallerta. Granda eksceso ŝajnas balbuti. Aktiveco venkas malvarmon. Trankvileco venkas varmegon. Se vi estas silenta kaj trankvileca, vi povos fariĝi reĝo de la mondo. '''Ĉapitro 46.''' Kiam la mondo havas la Taon, libere irantajn ĉevalojn estas retiri por sterki la kampojn. Kiam la mondo malhavas la Taon, batalĉevalojn estas bredataj en la suburboj. Koncerne krimoj - ne ekzistas pli granda ol posedi la objektojn kiujn oni deziras. Koncerne katastrofo - ne ekzistas pli granda ol ne scii kiam oni havas sufiĉe. Koncerne mankoj - neniu alportas pli suferon ol la deziro ekhavi. Pro tio, la kontentecon kiu iu havas kiam li scias ke li havas sufiĉe estas vera restanta kontenteco. '''Ĉapitro 47.''' Estas ne necese, iri tra la pordo por koni la tutan mondon. Estas ne necese, rigardi tra la fenestroj por koni la Taon de la Ĉielo. ju pli fore vi iras, des malpli vi scias. Pro tio la Saĝulo scias sen iri, nomas sen vidi kaj finfaras sen agi. '''Ĉapitro 48.''' Ili, kiuj studas, pligrandiĝas ĉiutage. Ili, kiuj aŭdas pri la Tao, malpligrandiĝas ĉiutage. Ili malpligrandiĝas kaj malpligrandiĝas ĝis ili atingas la momenton kiam ili ne agas. Ili faras nenion kaj tamen nenio ekzistas kio ne estas farata. Se iu volas havi la forton por regi la mondon, li devas ĉiam esti ne engaĝata en aferoj. Ĉar en la okazo se li estas engaĝata en aferoj li ankaŭ estas maldigna havas la forton por regi la mondon. '''Ĉapitro 49.''' La Saĝulo daŭre ne havas daŭran menson. Li konsideras la menson de ordinaraj homoj kiel sia menso. Tiuj, kiuj estas bonaj, li konsideras kiel bonaj. Tiuj, kiuj estas malbonaj, li ankaŭ konsideras kiel bonaj. Tiamaniere li atingas bonecon. Tiuj, kiuj estas fidindaj li konfidas. Tiamaniere li ricevas ilian konfidecon. Koncerne la ĉeesto de la Saĝulo en la mondo - li estas unuo kun ĝi. Kaj kun la mondo li kunfandigas sian menson. La ordinaraj homoj direktas iliajn orelojn kaj okulojn al lin. Kaj la Saĝulo traktas ilin same kiel siaj infanoj. '''Ĉapitro 50.''' Ni aperas en la vivo kaj revenas al la morto. Kompaniuloj de la vivo estas dek tri. Kompaniuloj de la morto estas dek tri. Kaj tamen la homoj venas, ĉar ili konsideras, agantaj, la vivon kiel la vivo kiel la dek tri de la morto. Nun, pro kio estas ĉi tio? Estas ĉar ili konsideras la vivon kiel la vivon. Sendube vi aŭdis pri ili kiuj bone firmtenas la vivon. Kiam ili iras tra la montetaro, ili ne evitas rinocerojn kaj tigrojn. Kiam ili batalas, ili ne uzas armilojn aŭ ŝildojn La rinocero ne trovas lokon kie li povas penetri sian kornon. La tigro ne trovas lokon kie li povas enfrapi siajn ungegojn. Kaj armiloj ne trovas lokon kie siaj klingoj firmtenas. Nun, pro kio estas ĉi tio? Ĉar ili interne ne havas lokon por la morto. '''Ĉapitro 51.''' La Tao donas ilin la vivon kaj la Te nutras ilin. La materio donas ilin formon kaj iliaj unikaj kapablecoj perfektigas ilin. Pro tio, la dekmilo da objektoj honoras la Taon kaj estimas la Ten. Koncerne ilia honorado de la Tao kaj iliaj estimo de la Te - Neniu rekompencas ilin por tio; estas ĉiam tiamaniere, proprainiciate. La Tao donas ilin la vivon, nutras ilin, maturigas ilin, perfektigas ilin, donas ilin trankvilon, edukas ilin, subtenas ilin kaj protektas ilin. Ĝi donas ilin la vivon sed ne provas posedi ilin. Ĝi agas nome de ili sed ne faras ilin dependata. Ĝi maturigas ilin sed ne dominas ilin. Ni nomas ĉi tion, Profunda Te. '''Ĉapitro 52.''' La mondo havis komencon. Kiu povas esti konsiderata kiel la patrino de la mondo. Kiam vi atingas la patrinon, por ke vi konas siajn infanojn, kiam vi revenas al la patrino kaj firmtenas ŝin, vi ne spertos malbonan ĝis la fino de viaj tagoj. Fermu la aperturojn. Fermu la pordojn. Kaj ĝis la fino de via vivo vi ne laboregos. Malfermu la aperturojn. Engaĝiĝu en aferoj. Kaj ĝis la fino de via vivo vi ne estos savita. Observi la malgrandan estas nomita distingokapablo. Firmteni la flekseblan estas nomita forto. Se vi uzas la radiojn por reveni al la klara lumo, vi ne estos elmetita al danĝero. Ĉi tio estas nomita la Sekvado de la Eterna. '''Ĉapitro 53.''' Se mi nur havas la plej etan scion, irante sur Granda Vojo mi nur timas vojerari. La Granda Vojo estas tre ebena. Sed al homoj plaĉas kurbiĝadajn vojetojn. La kortoj estas puregaj. Dum la kampoj estas pleniĝitaj kun fiherboj. Kaj la grenejo estas malplenegaj. Ili vestoj - riĉaj broditaj kaj koloritaj. Dum ili portas akrajn glavojn. Ili englutegas nutraĵon kaj ili havas multe da posedaĵoj kaj propraĵoj. Ĉi tio estas nomita ŝtelo! Kaj ŝtelo vere ne estas la Vojo! '''Ĉapitro 54.''' Kiu firme estas hirtigita ne povas faligi. Kiu firme estas brakumita ne povas malfiksiĝi. Kaj viaj filoj kaj nepoj, sekve, alportos oferojn. Se vi nobligas ĝin interne, tiam via virto estos vera. Se vi nobligas ĝin interne de via familio, tiam via virto inundos vin. Se vi nobliĝas ĝin interne de via vilaĝo, tiam via virto daŭros logetempe. Se vi nobliĝas ĝin interne de via nacio, tiam via virto estos abunda. Kaj se vi nobliĝas ĝin en la tuta mondo, tiam via virto estos disvastigita. Uzu la individuon por esplori la individuon. Uzu la familion por esplori la familion. Uzu la vilaĝon por esplori la vilaĝon. Uzu la nacion por esplori la nacion. Kaj uzu la mondon por esplori la mondon. Kiel mi scias ke la mondo estas tia? Fare de tio. '''Ĉapitro 55.''' Tiu, kiu brakumas la plenecon de la Te, estas kiel novnaskinta infaneto. Vespoj kaj skorpioj, serpentoj kaj vipuroj ne pikas lin. Rabbirdoj kaj sovaĝaj bestoj ne kaptas lin. liaj ostoj kaj muskuloj estas molaj kaj flekseblaj, tamen lia manpleno estas firma. Li ankoraŭ ne scias pri la kunveno inter viro kaj virino, tamen sia organo`estas ekscitita. Estas ĉar sia estaĵo kulminas. Li povas kriaĉi la tuta tago, tamen sia voĉo ne raŭkos. Ĉi tio estas ĉar sia harmonio kulminas. Koni harmonion estas nomita 'la eterna'. Koni la eternan estas nomita 'esti saĝa'. Aldoni al la vivo estas nomita 'malbona antaŭsigno'. Por ke la menso regas la spiradon - estas nomita 'perforti fenomenojn'. Se la objektoj atingas ilian plejaltgradan perfektecon, ili starigas. Ĉi tio estas nomita 'ne la Tao'. Tiu, kiu estas ne la Tao finiĝos baldaŭ. '''Ĉapitro 56.''' Tiuj, kiuj scias ne parolas pri tio; tiuj, kiuj parolas ne scias. Li fermas la aperturojn, fermas siajn pordojn, malheligas la klaran lumon, faligas la polvon, fajlas eĝojn, kaj malimplikas la nodojn. Ĉi tio estas nomita Profunda Interkonsento. Pro tio, ne ekzistas maniero intimas kun li. Sed ankaŭ ne ekzistas maniero eviti lin. Ne ekzistas maniero kiu bonigas lin. Sed ankaŭ ne ekzistas maniero malbonigas lin. Ne ekzistas maniero nobeligas lin. Sed ankaŭ ne ekzistas maniero malplialtigas lin. Ĝuste pro tio, li estas la plej nobela kreaĵo en la mondo. '''Ĉapitro 57.''' Uzu la sinceran kaj la ĝustan por ordigi la imperion. Uzu surpriztaktikojn se vi uzas trupojn. Uzu indiferentecon ĉe ŝtataferoj por regi la mondon. Kiel mi scias ke tio estas tiamaniere? Nu, ju pli da tabuoj kaj malpermesoj en la mondo, des pli malriĉa la popolo. Ju pli da akrajn armilojn la popolo posedas, des pli da neordinaraj fenomenoj aperas. Ju pli scia kaj lerta la popolo, des pli konfuzaj la ŝtatoj. Ju pli da leĝaj disputoj, des pli da rabistoj kaj ŝtelistoj. Pro tio, la vortoj de la Saĝulo tekstas: Mi faras nenion kaj la popolo estas transformita per si mem. Mi ŝatas trankvilecon kaj la popolo estas sincera per si mem. Mi estas indiferenta koncerne ŝtataferoj kaj la popolo estas riĉa per si mem. Mi ne deziras deziri kaj la popolo estas kiel netranĉita ligno per si mem. '''Ĉapitro 58.''' Kiam la registaro estas konfuza kaj senorda, la popolo estas sincera kaj honesta. Kiam la registaro estas akurata kaj neta, la ŝtato estas malsincera kaj malice ruza. Katastrofo, la prospero dependas de tiu. Prospero, la katastrofo kaŝas en ĝi. Kiu scias kie tio finiĝos? Ĉar ne firme ekzistas 'tiamaniere tio devas esti'. 'Tiamaniere tio devas esti' ŝanĝiĝas je 'tiamaniere tio estas deviante'. Kaj la bona transformas je la malbona. La konfuzo de homoj certe ekzistas jam longetempe. Pro tio, estu ĝusta sed ne lezu. Estu akra sed ne piku. Estu rekta sed ne estu malinhibicia. Radiu sed ne blindigu. '''Ĉapitro 59.''' Je regi la homaron kaj servi la Ĉielon, nenio estas pli bone ol modereco. Ĉar nur se vi estas modereca vi povas vin frutempe transdoni al la Tao. Frutempa transdono - ĉi tio estas nomita ĉiufoje kolekti Te. Se vi ĉiufoje kolektas Te, nenio ekzistas kion vi ne povas venki. Se nenio ekzistas kion vi ne povas venki, neniu scias kie tio finiĝos. Se neniu scias kie tio finiĝos, vi povas posedi la ŝtaton. Kaj se vi posedas la patrinon de la ŝtato, vi povas daŭri longetempe. Ĉi tio estas nomita havi profundajn radikojn kaj firman portan surfacaĵon. Estas la Tao de longe vivi kaj longetempa kompreno. '''Ĉapitro 60.''' Regi grandan ŝtaton estas kiel boli malgrandajn fiŝojn. Se vi uzas la Taon por regi la mondon, malbonaj spiritoj ne havas dian forton. Estas tiamaniere ke ilia forto ne suferigos la homojn. Sed estas ne nur ke ilia forto ne suferigos la homojn , ankaŭ la Saĝulo ne suferigos ilin. Ĉar ĉi tiu duo ne suferigas aliajn, iliaj Virtoj kunfluas kaj revenas al ili. '''Ĉapitro 61.''' Granda ŝtato estas kiel la subfluo de rivero. Ĝi estas la virineco de la mondo. Ĝi estas la renkontejo de la mondo. La virina venkas ĉiam la viran fare de trankvileco. Ĉar ŝi estas trankvila, ĵus pro tio ĝi estas sube. La granda ŝtato - se ĝi estas sube la malgranda ŝtato, ĝi transprenas la malgrandan ŝtaton. La malgranda ŝtato - se ĝi estas sube la granda ŝtato, ĝi estas transprenita fare de granda ŝtato. Pro tio kelkaj transprenas fare de esti sube. Kaj aliaj estas transprenitaj fare de esti sube. Pro tio, la granda ŝtato nur deziras unuigiti kaj eduki aliajn. Dum la malgranda ŝtato nur deziras eniri kaj servi aliajn. Se ambaŭ ricevas tiun, kiun ili deziras, tiam estas ĝusta ke la granda ŝtato estas sube. '''Ĉapitro 62.''' La Tao estas tio kien ĉiuj objektoj fluas. Ĝi estas la trezoro de la bona homo. Kaj tiu, kiu protektas la malbona homo. Belaj vortoj povas esti aĉetitaj kaj venditaj. Honorplenaj agoj povas esti donitaj al aliaj kiel donacoj. Tiamaniere kun objektoj kiujn la homoj konsideras malbonajn - ĉu, ili estas malakceptataj? Pro tio, se la Filo de Ĉielo supreniras al la trono, aŭ la Tri Ministroj estas inaŭgurataj, Eĉ se vi povas bonvenigi ilin kun disketoj de jado, antaŭiritaj fare de kvadrigoj, tio ne estas tiel bone kiel sidi senmove kaj oferi ĉi tion. La kialo tial la olduloj aprecis ĉi tion - kiu estas tiu? Ĉu, ni ne diris: 'Ili, kiuj serĉas, ekhavos kun ĉi tio kaj ili, kiuj faras faŭlojn eskapos kun ĉi tio?' Pro tio, ĝi estas la plej grandvalora objekto en la mondo. '''Ĉapitro 63.''' Agu sen agi. Servu sen zorgoj pri cirkonstancoj. Trovu bonguston en tio, kio ne havas bonguston. Konsideru la malgrandan kiel grandan kaj la malmultan kiel multan, kaj respondu koleron kun boneco. Faru planojn por la malfacila dum ĝi estas facila. Laboru la grandan dum ĝi estas malgrandegan. La malfacilaj fenomenoj en la mondo komencas kiel facilaj fenomenoj. La plejgrandaj fenomenoj en la mondo estiĝas el la etaj. Pro tio, la Saĝulo klopodas ĝis la fino ne fari la grandan, kaj tiamaniere li estas kapabla fari la grandan. Ili, kiuj tro facile konsentas estos neeviteble konfidita fare de malmultaj, kaj ili, kiuj konsideros multe da fenomenoj kiel facilaj neeviteble finiĝos kun multe da malfacilaĵoj. Pro tio, eĉ la Saĝulo konsideras fenomenojn kiel malfacilaj, kaj tiamaniere li finfine ne havas problemojn. '''Ĉapitro 64.''' Tio, kio estas trankvila, povas esti facile firmtenita. Vi povas esti preparita je tio, kio ankoraŭ ne donas signon. La facilrompan povas facile dissplitigi. La etan povas facile dispeligi. Prilaboru ĝin antaŭ ol ĝi estiĝis. Ordu ĝin antaŭ ol ĝi estos kaosa. La arbo kiu estas tiel granda ke vi bezonas ambaŭ brakoj por brakumi ĝin, komencas kiel eta kreskaĵeto. Teraso de naŭ etaĝoj estiĝis el korbo kun koto. Alta ejo de cent, mil futoj estas sube viaj piedoj. Ili, kiuj prilaboras ĝin, detruas ĝin. Ili, kiuj firmtenas ĝin, perdas ĝin. Pro tio, la Saĝulo ne agas, kaj tiamaniere li ne detruas. Li ne firmtenas, kaj tiamaniere li ne perdas. En la interrilato kun objektoj, la homoj ĉiam detruas objektojn ĝuste kiam ili estos perfektaj. Pro tio, ni diras: 'Se vi estas je la fino tiel singarda kiel je la komenco, vi ne spertos fiaskon'. Pro tio, la Saĝulo deziras ne deziri kaj ne valoras posedaĵon kiuj estas malfacile ekhavitaj. Li lernas ne lerni kaj revenas al tio, kion la amaso preterpasas. Li povus helpi ĉiujn objektojn esti nature, sed li ne kuraĝas fari tion. '''Ĉapitro 65.''' Ili, kiuj praktikis la Taon estintece, ne uzis ĝin por lumigi la homojn. Ili uzis ĝin por tenas ilin malspritaj. La kialo pro tio estas malfacile regi la homojn estas ilia scio. Sekve, uzi scion por regi la ŝtaton estas ŝtelo de la ŝtato. Uzi malscion por regi la ŝtaton estas afableco por la ŝtato. Iu kiu ĉiam komprenas ĉi tiun duon ankaŭ komprenas la principon. Kompreni ĉiam la principon - ĈI tio estas nomita Profunda Te. Profunda Te estas ĝisfunda kaj sekvoriĉa. Kaj kune kun objektoj ĝi revenas. Tiamaniere ni venas al la Granda Harmonio. '''Ĉapitro 66.''' La kialo tial riveroj kaj maroj estas kapablaj esti la reĝoj de cent valoj, estas kaj ili superas stari sube de ili. Pro ĉi tiu kialo ili estas kapablaj esti la reĝoj de cent valoj. Pro tio, la Saĝulo devas, en sia deziro stari super la popolo, en siaj elparoladoj esti sube de ili. Kaj en sia deziro stari antaŭe la popolo, li devas stari persone malantaŭe la popolo. Tiamaniere li staras ĉe la supro, tamen la popolo ne konsideras lin peza. Kaj se li staras ĉe la supro, tamen la popolo ne konsideras lin kiel minaco. Al la tuta mondo plaĉas lian gloron kaj neniam ĝi malŝatas lin. Ĉu, estas ne, ĉar li ne estas batalema, ke, sekvante, neniu en la mondo povas batali kun li? '''Ĉapitro 67.''' La tuta mondo diras: 'mi estas granda'. Granda, sed diference de aliaj. Sed estas nur ke mi estas diference de aliaj, ke mi, pro tio, estas kapabla esti granda. Se mi estas same kiel aliaj, mi nun longetempe estus negrava kaj malgranda. Mi ĉiam havas tri tezorojn: Firmtenu ĉi tiujn kaj konservu ĉi tiujn. La unua estas kompato. La dua estas sobreco. Kaj la tria estas ne arogante pensi ke mi estas eminenta en la mondo. Nu, ĉar mi estas kompata, mi estas kuraĝa. Kaj ĉar mi estas sobreca, mi povas esti neprofitema. Kaj ĉar mi pensas ke mi ne estas eminenta en la mondo, mi povas ĉefi ilin, kiuj havas perfektan talenton. Nu, se vi abdikas ĉi tiun kompaton kaj tamen provas esti kuraĝa, kaj se vi abdikas ĉi tiun sobrecon kaj tamen provas esti neprofitema, kaj se vi abdikas ĉi tiun postrestadon kaj tamen antaŭeniras, vi mortos. Se vi atakas kun kompato, vi gajnos. Se vi defendas, vi firmtenos. Se la Ĉielo estas preta por establi lin, estas kiel ĝi brakumas lin kun la ŝirmanta muro de kompato. '''Ĉapitro 68.''' Pro tio, tiu, kiu povas bone batali ne demonstracias sian povon. Tiu, kiu estas bone en la batalo ne furioziĝas. Tiu, kiu bone venkas la malamikon, ne komencas batali kun li. Kaj tiu, kiu bone utiligas homojn, metiĝas sin sub ili. Ĉi tio estas nomita la virto de ne konkuri. Ĉi tio estas nomita ĝuste utiligi homojn. Ĉi tio estas nomita akordi kun la Ĉielo. Estas la apogeo de la estinteco. '''Ĉapitro 69.''' Ili kiuj uzas armilojn havas diraĵon kiu tekstas: 'Mi ne arogante pensas agi kiel gastiganto kaj anstataŭe ludas la rolon de gasto. Mi ne antaŭeniras unu colo, sed prefere revenas unu futo'. ĈI tio estas nomita antaŭeniras sen antaŭeniri. Rulvolvi viajn manikojn sen nudigi la brakojn. Firme firmteni sen firmteni armilon. Kaj persvadi je batalo sen ekzistado de kontraŭulo. Pri katastrofo, neniu estas pli granda ol pensi ke vi ne havas rivalon. Pensi ke vi ne havas rivalon, estas stari apud la perdado de miaj trezoroj. Pro tio, se la armiloj estas uzataj kaj la kontraŭuloj estas samfortaj, tiu, kiu sentas malĝojon estas la gajninto. '''Ĉapitro 70.''' Miaj vortoj estas facile komprenitaj. Kaj facile praktikitaj. Tamen neniu en la mondo povas kompreni ilin. Kaj neniu povas praktiki ilin. Nun miaj vortoj havas prapatron kaj miaj agoj havas mastron. Kaj estas simple ke la homoj ne konas ilin ke la homoj ne komprenas min. Sed kiam ili kiuj komprenas min estas malpli multnombraj mi havas grandan valoran. Pro tio, la Saĝulo surhavas malglatan lanan veston, sed sub ĝi li firmtenas jadon. '''Ĉapitro 71.''' Scii ke vi ne scias estas la plejbona. Ne scii ke vi ne scias estas makulo. Pro tio, ke la Saĝulo ne havas makulojn devenas de sia rekono de makulo kiel makulo. Pro tio, li estas senmakula. '''Ĉapitro 72.''' Se la homoj ne havas respekton por ili kiuj regas ilin, tiam tion kion ili timas povas alproksimiĝi ĉiumomente. Ne pligrandigu la amplekson de iliaj loĝlokoj. Ne opresu iliajn vivrimedojn. Estas simple ke vi ne opresas ilin, ili ne estas tedataj. Pro tio, la Saĝulo scias sin mem, sed ne montras sin mem. Li prizorgas sin mem sed ne valoras sin mem. Pro tio, li forĵetas tion kaj prenas ĉi tion. '''Ĉapitro 73.''' Se vi kuraĝe troriskemas, vi estos mortigita. Se vi kuraĝe ne troriskemas, vi restos vivanta. Kun ĉi tiuj du fenomenoj ekzistas en unu okazo profito kaj en la alia malprofito. La fenomenojn kiujn la Ĉielo antipatias - kiu scias kial? La Tao de la Ĉielo estas ne batali kaj tamen bone venki - ne paroli kaj tamen kapable respondi - neniu alvokas ĝin sed tamen ĝi venas proprainiciate - esti kvieta kaj tamen preparas sin min. La araneaĵo de la Ĉielo estas granda kaj nemezurebla. Ĝiaj maŝoj povas esti grandaj sed nenion ekglitas tra ili. '''Ĉapitro 74.''' Se la homoj estus senfleksiaj kaj ne timus la morton, kiel vi povas uzi ekzekutojn por timi ĝin? Se vi farigus ke la homoj estus senfleksiaj kaj krom tio timus la morton, kaj ni mortigus ilin kiuj nenormale kondutas sin - kiu kuraĝus agi tiamaniere? Se la homoj estas senfleksiaj kaj krom tio necese timas la morton, ni havas daŭre iun kiu estas respondeca por ekzekutoj. Nu, mortigi la homojn anstataŭ igas tion fare de tiu kiu estas respondeca por ekzekutoj estas kiel haki lignon anstataŭ igas tion fare de la ĉarpentistestro. Kaj el tiuj kiuj hakas la lignon anstataŭ igas tion fare de la ĉarpentistestro nur kelkaj ne vundas sin mem. '''Ĉapitro 75.''' La kialo pro tio la homoj malsatas, estas ĉar ili impostas grenon. Pro tio ili malsatas. La kialo pro tio la ordinara popolo ne povas esti regata, estas ĉar ĝiaj superuloj ne havas kialojn por agi. Pro tio ĝi ne povas esti regata. La kialo pro tio la homoj facile eksentas la morton, estas ĉar ili tiel avide serĉas la vivon. Pro tio ili facile eksentas la morton. Nur tiuj, kiuj ne agas pro la vivo - Nur tiuj estas la superuloj de tiuj kiuj valoras la vivon. '''Ĉapitro 76.''' Kiam la homoj naskiĝas, ili estas suplaj kaj molaj. Kiam ili mortas, ili kuŝas dure kaj nefleksiĝeme. Kiam la dekmilo da objektoj kaj la herbo kaj la arboj vivas, ili estas suplaj kaj fleksiĝemaj. Kiam ili estas mortintaj, ili estas ŝrumpitaj kaj sekiĝitaj. Pro tio ni diras ke la dura kaj la nefleksiĝema estas kompaniuloj de la morto, kaj la supla, la mola kaj la delikataj estas kompaniuloj de la vivo. Se la soldato estas nefleksiĝema, li ne venkas. Nefleksiĝemeco kaj povo okupas la plej malaltan pozicion. Supleco, moleco kaj delikateco okupas la plej altan pozicion. ==Pri nekonata== Lau supozo, sed science ĝi ekzistas grandprocente, kauzas ĝi ekspansion, rapidige kauzas tion. Nur tiu ĉi fenomeno atestas pri ĝia vero. Veron scias eble Dio pri malhela . . . ==Religio de Mimi== poemo de Viktor Mészáros Zorgojn forgesinte, langvore, sola, Dio mem dormis sur kusen' fajnmola. Sulkoj frunte glatiĝis, la okulojn li fermis kaj imitis senmovulojn. Kun odoro, -ho adoro!- parfumis min Li, Sinjoro, droge ĝi alflugis al mi, kiu sidis ĉe la vizaĝo time, jen fine ĉiel-pejzaĝo; tremante kaj feliĉe sur amplekse blua, purodora, -do ĝi komplekse kvieta -kuŝuj': mi povis gardi Lin, hundo ne rajtas anstatauigi min! Fine jam forsvenis mia fervoro, iĝis konfide spiranta langvoro kaj Sonĝ-patrino portis mild-ŝvebadon, Li kaj mi atendis novan tagon. 15 3351 2005-10-28T23:32:06Z 217.168.114.99 /* Adjektivoj */ etan eraron Kataluna estas lingvo parolata en la t.n. Katalunaj Landoj. Ili enhavas nordorienton de iberio, la balearaj insuloj, kaj en regiono de la insulo Sardinio. Do, estas katalunparolantoj en nuntempa nordorienta kaj insula Hispanio, suda Francio, kaj insula Italio. == Enkonduko == La kataluna lingvo estas latinida, kaj ĝi similas al ties plej proksimaj parencoj: franca, hispana, itala kaj, ĉefe, okcitana. La baza frazostrukturo estas la plej tipa en Eŭropo: Subjekto + Verbo + Predikato. Do, ĝi similas ankaŭ al Esperanto sintakse. La morfologio estas tia, ke nur la finaĵoj de la vortoj ŝanĝiĝas. Ili ŝanĝiĝas por atentigi nur pri du ecoj: nombro kaj genro. Estas du nombraj formoj: plurala kaj singulara. Ekzistas ankaŭ nur du genroj: malina kaj ina. La verbaj paradigmoj estas kompleksaj, ĉar morfologio de la verbo utilas por precipe sciigi temposituacion, perfektecon kaj kondiĉecon (subjunktivo), kaj rilatas al subjekto laŭ ties genro kaj nombro. En la kataluna lingvo estas ankaŭ kompleksa pronoma sistemo. Estas pronomoj laŭ genro, nombro, kaj frazofunkcio. Kaj tiuj pronomoj tute ŝanĝiĝas laŭ tiuj ecoj. == Prononcado kaj skribado == Estas 28 literoj en la kataluna lingvo. Kvin estas vokaloj, tamen prononce estas ok. Per bazaj reguloj pri surstreketoj, oni povas scii preskaŭ ĉiam la prononcmanieron de ĉiu vorto, ĉar per surstreketoj klariĝas kiu vokala sono prononcindas. La nomoj de la ok vokalaj sonoj rilatas al la skribitaj vokaloj, aldonante al kelkaj econ de vasteco. Kelkaj konsonantoj ŝanĝas ties prononcon laŭ la apudaj literoj (ĉefe rilate al venontaj vokaloj ''e'' kaj ''i''). Simile al aliaj eŭropaj lingvoj, kelkaj malvoĉaj konsonantaj sonoj voĉiĝas inter vokaloj, kaj voĉaj konsonantoj malvoĉiĝas inter aliaj konsonantoj. Kelkaj plosivaj konsonantoj eĉ iĝas ''proksimecaj'' (frikativaj) inter vokaloj. === Alfabeto === La kataluna alfabeto konsistas el kvin vokaloj kaj 22 konsonantoj. Jen ĝi: a,b,c,ç,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m,n,o,p,q,r,s,t,u,v,w,x,y,z ==== Vokaloj ==== Noto: ekzistas kvin normaj dialektoj, ĉiuj same validaj kaj oficialaj. Eble iliaj plej frapaj diferencoj (tamen ne grandaj) estas en la prononco de la vokaloj, ĉefe la neakcentitaj. Ĉi tie ni klarigas nur la prononcon de la t.n. "centra dialekto", parolata i.a. en la urbo Barcelono (kaj, pli precize, en la tuta orienta parto de la kontinenta lando, de Tarragona ĝis Pireneoj). <dl> <dt>a <dd>Ekzistas du sonoj por la vokalo ''a'': * Akcentita [a]: ĝi similas al esperanta, sed oni prononcas ĝin per pli malfermita buŝo. En kataluna lingvo estas nur unu akcentita ''a'': vasta. Ekzemploj: '''a'''vi (avo), pat'''a'''ta (terpomo), b'''a'''rca (boato) * Ne akcentita [ə]: oni nomas tiun sonon "vocal neutra" (neŭtra vokalo). Ekzemploj: p'''a'''tat'''a''', barc'''a''' <dt>e <dd>Ekzistas tri sonoj por la vokalo ''e'', du el ili okazas kiam ĝi estas akcentita: * Malvasta [e]: egalas al esperanta ''e''. Ekzemploj: des'''e'''mbre (decembro), p'''e'''dra (roketo) * Vasta [ɛ]. Ekzemploj: c'''e'''ndra (cindro), p'''è'''rdua (perdo) * Ne akcentita [ə]: same kiel neakcentita a. La sono estas tiu "vocal neutra". Ekzemploj: d'''e'''sembr'''e''', sign'''e''' (signo) <dt>i <dd>[i]. Tiu ĉi sono tute egalas al esperanta ''i'', tamen ĝi partoprenas ankaŭ en diftongoj, agante kiel esperanta ''j''. Kiam ĝi agas kiel tiu esperanta ''j'', oni opinias ke ĝi estas konsonanto (kvankam oni skribas ĝin ĉiam per la signo '''i'''). Pri vokala '''i''', oni ĉiam opinias ke ĝi estas malvasta. Ekzemploj vokalaj: '''í'''nd'''i''' (hindo), p'''i'''ntar (kolorigi). Ĝi ankaŭ povas ŝanĝi la sonon de iuj konsonantoj. Tamen oni konsideras ilin kiel apartajn literkombinojn. Ekzemploj estas: '''ig''' je la fino de la vorto, kaj '''ix'''. <dt>o <dd>Ekzistas tri sonoj por tiu ĉi vokalo, du el ili okazas kiam ĝi estas akcentita: * Malvasta [o]: egalas al esperanta ''o''. Ekzemploj: '''o'''mbra (ombro), salm'''ó''' (salmo) * Vasta [ɔ]. Ekzemploj: per'''ò''' (sed), t'''o'''ga (togo) * Ne akcentita [u]: egalas al esperanta ''u''. Ekzemploj: d'''o'''rmir (dormi), s'''o'''rtir (eliri) <dt>u <dd>[u]. Tiu ĉi sono tute egalas al esperanta ''u'', tamen ĝi partoprenas ankaŭ en diftongoj, agante kiel esperanta ''ŭ''. Same kiel '''i''', se ĝi agas kiel ''ŭ'', oni opinias ĝin konsonanta. Kaj ankaŭ same kiel ĝi, oni ĉiam konsideras, ke vokale ĝi estas malvasta. Ekzemploj vokalaj: s'''u'''ma (sumo), s'''u'''cre (sukero) Post '''g''' kaj '''q''' ĝi havas specialan rolon, kie fojfoje ĝi ne prononcatas. Estas klarigoj en la ekspliko pri tiuj ĉi konsonantoj. </dl> ==== Konsonantoj ==== Estas malpli da literoj ol da konsonantaj sonoj. Oni konsideras literojn nur la signojn sendependajn, per kiu oni skribas tiujn sonojn. Do, en kelkaj situacioj tiuj signoj rilatas al malsimilaj sonoj, kaj krome eĉ estas duliteraj kombinoj por priskribi unu sonon. Jen la konsonantoj: <dl> <dt>b <dd>La sonoj de tiu ĉi vokalo klarigendas per almenaŭ tri reguletoj: * Ploziva [b]: kiel la esperanta. Tio okazas je komenco de fonetika ĉeno, aŭ post konsonanto. Se tiu '''b''' okazas inter vokalo kaj '''l''', oni duoblas la sonon [b]. Ekzemploj: '''b'''arca /'barkə/ (boato), '''b'''om'''b'''a /'bombə/ (bombo). * Frikativa [β]: sen plene fermi la buŝon. Tio okazas inter vokaloj, eĉ se inter ili estas iu '''r'''. Ekzemploj: ro'''b'''a /'rɔβə/ (vestaĵoj), aca'''b'''ar /əkə'βa/ (fini), so'''b'''re /soβrə/ (sur), òr'''b'''ita /'ɔrβitə/ (orbito) * Senvoĉa [p]: kiel esperanta ''p''. Ĝi okazas antaŭ senvoĉa konsonanto, aŭ je fino de la vorto. Ekzemploj: so'''b'''te /'soptə/ (subite). <dt>c <dd>Tiu ĉi konsonanto havas du sonojn, dependaj de la tuj sekvaj literoj: * Sono [s]: esperanta ''s''. Antaŭ vokaloj '''e''' kaj '''i'''. Ekzemploj: '''c'''iment /si'men/ (cemento), en'''c'''ert /ən'sɛr/ (trafo) * Sono [k]: esperanta ''k''. Alikaze. Ekzemploj: '''c'''asa /'kazə/ (domo), a'''c'''abar /əkə'βa/ (fini), Fojfoje aperas '''cc''' antaŭ '''e''' kaj '''i''', kiun oni legas [ks]. Ekzemploj: a'''cc'''ió /əksi'o/ (ago), <dt>ç <dd>Tiu ĉi konsonanto skribeblas nur antaŭ la vokaloj '''a''', '''o''' aŭ '''u''', aŭ je la fino de vorto. Ties sono estas ĉiam [s], kiel la esperanta ''s''. Ekzemploj: bra'''ç''' /bras/ (brako), can'''ç'''ó /kən'so/ (kanto) <dt>d <dd>Tiu ĉi ekspliko similas al '''b'''. Reguletoj pri tri kazoj: * Ploziva [d]: kiel la esperanta. Tio okazas je komenco de fonetika ĉeno, aŭ post konsonanto. Ekzemploj: '''d'''eure (devo), al'''d'''arull (tumulto), cen'''d'''ra (cindro) * Frikativa [ð]: lango estas sub la dentoj, kaj voĉe oni blovas. Tio okazas inter vokaloj, aŭ inter iu '''r''': or'''d'''re (ordono, ordo), a'''d'''éu (adiaŭ) * Senvoĉa [t]: kiel la esperanta ''t''. Ĝi okazas fine de vorto. Ekzemploj: altitu'''d''' (altitudo). <dt>f <dd>Same kiel la esperanta ''f''. Ekzemploj: '''f'''àbrica (fabriko), or'''f'''e (orfo) <dt>g <dd>Oni prononcas ĝin per pluraj sonoj ĉefe laŭ la venonta vokalo. Jen la situacioj: * Sono [g]: esperanta ''g''. Antaŭ vokaloj '''a''', '''o''' kaj '''u''', kaj en litergrupoj '''gue''' (prononcu: ge) kaj '''gui''' (prononcu: gi). Ankaŭ je la fino de la vorto, se ili finas per (a,e,o,u) + '''g'''. * Sono [ʒ]: esperanta ''ĵ''. Antaŭ vokaloj '''e''' kaj '''i'''. * Sono [dʒ]: esperanta ''ĝ''. Se antaŭe estas '''t''' aŭ '''d'''. Ekzemplo: fetge /'fedʒə/ (hepato) * Sono [k]: esperanta ''k''. Fine de vorto, se ne estas antaŭ la vokalo '''i'''. * Sono [ʧ]: esperanta ''ĉ''. Fine de vorto, antaŭ vokalo '''i'''. (Tiukaze '''i''' ne estas pronocata). Ekzemplo: puig /puʧ/ (monteto) * Sono [ɣ]: same kiel pri '''b''' kaj '''d''', la sono [g] fariĝas frikativa inter vokalaj sonoj. Por skribi sonon [g] antaŭ '''e''' kaj '''i''', oni uzas la esceptajn litergrupojn '''gue''' kaj '''gui''', kie '''gu''' havas sonon [g]. Se oni volas ke tiu '''u''' aŭdeblu (kiel [w], do kiel esperanta ŭ), oni devas rimarkigi tiun sonon, per tremao sur la litero '''u'''. Do, '''güe''' [gwe] kaj '''güi''' [gwi]. <dt>h <dd>Tiu ĉi konsonanto havas neniun sonon. <dt>j <dd>Tiu ĉi havas sonon [ʒ], kiel la esperanta ''ĵ''. Se estas '''t''' antaŭ ĝi, ĝi fariĝas [ʤ], do, la esperanta ''ĝ''. <dt>k <dd>Ĝi havas sonon [k], same kiel esperanta ''k''. Tamen, tiu ĉi konsonanto estas nur uzata en pruntitaj vortoj. Ekzemple, ĝi ofte uzatas por afikso ''kilo'', kiu estas tiom akceptita kiom ''quilo''. <dt>l <dd>Simila al esperanta 'l', sed ŝajne ĝi estas flanka kaj alveola. Ties sono estas [l]. Ekzistas duliteraĵo '''ll''', kiu havas apartan sonon flankan kaj palatalan [ʎ]. Similas al rusa mola ''l'' ль. Ekzistas ankaŭ duobla '''l''', nomata "el·la geminada", kiu skribiĝas '''l·l'''. Oni prononcas ĝin kiel duobla '''l''', do [ll], same kiel esperante ''ll''. Oni nepre devas aldoni tiun centran malkunigan punkton, por ke ĝi ne estu konfuzita kun '''ll'''. (Legu ankaŭ sub litero '''t''') <dt>m <dd>Sono [m], same kiel la esperanta ''m''. <dt>n <dd>Sono [n], same kiel la esperanta ''n''. Tamen, antaŭ konsonanto 'g', la litero '''n''' fariĝas [ŋ]. Se tiu '''ng''' okazas je la fino de la vorto, nur sono [ŋ] prononcatas. Se vorto finas per '''nt''', ĝenerale tiu '''t''' ne legendas. Ekzistas duliteraĵo '''ny''', kiu havas sonon [ɲ]. <dt>p <dd>Sono [p], same kiel la esperanta ''p''. <dt>q <dd>Sono [k], kiel la esperanta ''k''. Tamen, tiu ĉi litero nur skribeblas antaŭ '''u''' + vokalo. Se tiu vokalo estas '''e''' aŭ '''i''', litero '''u''' ne legendas. Do, '''que''' [ke] kaj '''qui''' [ki]. Se tiu vokalo estas '''a''' aŭ '''o''', tiu '''u''' legendas [w] kiel esperanta ŭ. Do, '''qua''' [kwa] kaj '''quo''' [kwo]. Ne eblas, ke tiu venonta vokalo estu '''u'''. Tamen, se oni volas aŭdigi tiun sonon '''u''' inter '''q''' kaj '''e''' aŭ '''i''', same per sono [w], oni devas aldoni tremaon sur la '''u'''. Same, kiel en '''g''', restas: '''qüe''' [kwe] kaj '''qüi''' [kwi]. <dt>r <dd>Estas du sonoj rilate al tiu ĉi litero: * Sono [ɾ]: unubata esperanta ''r''. Tio okazas inter vokaloj, aŭ inter konsonanto kaj vokalo. * Sono vibranta [r]: plurbata esperanta ''r''. Tiel legindas, se ĝi estas je komenco de vorto, aŭ je finaĵoj de vortoj. Ankaŭ se oni skribas la duliteraĵon '''rr'''. Por skribi sonon [r] inter vokaloj, oni uzas duliteraĵon '''rr''', kiu ĉiam legendas [r]. Fojfoje, litero '''r''' je la fino de la vortoj simple ne legendas. Ekzemple, oni ne legas finan '''r''' de verbaj infinitivoj en ĉiuj dialektoj krom en la valencia. Rilate al ĉiu dialekto, ekzistas listo pri la prononcado aŭ neprononcado de tiu fina '''r''', ĉar tio okazas en malsamaj vortoj laŭ dialektoj. <dt>s <dd>Estas du sonoj rilate al tiu ĉi litero: * Sono [s]: esperanta ''s''. Je komenco de vorto, je fino, aŭ apud konsonanto. Ankaŭ se oni skribas duliteraĵon '''ss'''. * Sono [z]: voĉiĝo, esperanta ''z''. Inter vokaloj. Por uzi sonon [s] inter vokaloj, oni devas nepre uzi la duliteraĵon '''ss'''. Por skribi sonon [z] je komenco de vortoj, je finoj, aŭ apud konsonanto, oni devas uzi literon '''z'''. Se la vorto finas per '''nys''', tiu '''s''' havas sonon [ʃ], kiel esperanta ''ŝ''. Antaŭ /r/, foje /s/ ne estas prononcata. Ekzemplo: Israel /ira'ɛl/ (Israelo) <dt>t <dd>Sono [t], kiel esperanta ''t''. Se la vorto finas per '''nt''', oni ne legas tiun lastan '''t'''. Necesas atentigi la literarojn: '''tl''', '''tll''' kaj '''tm'''. En ili litero '''t''' ne estas prononcata kaj la sekva fonemo estas duobligita. Ekzemploj: Atlàntic /ə'llantik/ (Atlantiko), batlle /'baʎʎə/ (urbestro), setmana /sə'mmanə/ (semajno). <dt>v <dd>En la centra kaj nordaj dialektoj, oni prononcas ĝin kiel litero '''b'''. Antaŭe, ĝi estis prononcita kiel esperanta ''v'' ĉie. La valencia kaj baleara dialektoj ankoraŭ uzas sonon [v] por ĝi. <dt>w <dd>Sono [w], same kiel esperanta ''ŭ''. Tiu ĉi litero estas uzata nur en fremdaj neasimilitaj vortoj. <dt>x <dd>Tiu ĉi litero havas du sonojn, laŭ apudaj literoj: * Sono [ʃ]: kiel la esperanta ''ŝ''. Je la komenco de vorto kaj post konsonanto. Ankaŭ post litero '''i''', kaj tiukaze plene '''ix''' iĝas [ʃ], aŭ post konsonanta '''u'''. Ekzemploj: eix (akso), eixam (abelaro), raŭa (eksplodo <i>fig</i>). * Sono [ks]: kiel la esperantaj ''ks''. Inter vokaloj. Ekzemploj: axioma (aksiomo), òxid (oksido), excès (eksceso) <dt>y <dd>Sono [j], same kiel esperanta ''j''. Tiu ĉi litero estas uzata nur en fremdaj neasimilitaj vortoj aŭ en la duliteraĵo '''ny''', kiu havas sonon [ɲ]. <dt>z <dd>Sono [z], kiel la esperanta ''z''. Ĝi utilas por skribi sonon [z] inter konsonanto kaj vokalo, aŭ je komenco aŭ fino de vorto. </dl> === Silaboj === Katalune la silaboj similas al la esperantaj. Ĉiu silabo havas nur unu vokalan sonon. Se du vokalaj sonoj havas neniun konsonanton inter ili, tiu kazo nomiĝas ''hiat''. ''Hiat'' okazas inter du silaboj. Se du vokalaj signoj estas kunaj, sed unu el ili havas konsonantan rolon (kiel esperantaj ''j'' kaj ''ŭ''), tio nomiĝas ''diftong'' (diftongo), kaj tio okazas en ''nur unu'' silabo. Ĝenerale estas nur unu akcentita silabo en ĉiu vorto. Tamen, pro kunigo de akcentitaj radikoj, vortoj povas havi du akcentitajn silabojn. Ja ĉiu el tiuj radikoj havas propran fortan silabon, kiu ĝenerale ne perdiĝas kiam per ili kreiĝis nova vorto. Ekzistas reguloj, per kiuj oni povas scii, kie falas la akcento en ĉiu vorto. Ili rilatas ne al la komenco de la vorto, sed al ties fino. ==== Korno, akcentita silabo ==== La kornoj estas uzataj por klarigi, kiu estas la akcentita silabo de ĉiu vorto. La celo estas ĉiam indiki ĝin. Tamen, por eviti la amasigon de kornoj dum skribado, oni supersignigas nur tiujn vortojn, kiuj ne sekvas la plej oftan vorprozodion de la lingvo. Jen la reguloj: * La akcentita silabo estas la antaŭlasta se vorto finas per: ** Vokalo (vokala sono) ** Vokalo + '''s''' ** '''en''' aŭ '''in''' * La akcentita silabo estas la lasta, se temas pri la inversaj finaĵoj. Alikaze, se la forta silabo ne tiel rilatas kun la finaĵo, oni devas atentigi la esceptecon de la akcento per korno super la silabvokalo. Ekzemple, se vorto finiĝas per vokalo, kaj la akcento falas sur la lasta silabo, oni devas surstreketi tiun ĉi vokalon. Aliekzemple, oni devas surstreketi ĉiujn akcentitajn silabojn, kiuj ne estas la lasta aŭ la antaŭlasta (do, ĉiujn proparoksitonajn vortojn - vortoj kun pli antaŭa akcento en la vorto mankas en la kataluna). Estas specifaj adjektivoj por la vortoj, per kiuj oni klarigas pri la forta silabo de la vorto: {| border=1 |+Adjektivoj pri loko de forta silabo en vorto !Akcentita silabo !Kataluna adjektivo |- |lasta |''agut''/''aguda'' |- |antaŭlasta |''pla''/''plana'' |- |antaŭantaŭlasta |''esdrúixol''/''esdrúixola'' |} ===== Klarigo pri fermeco ===== Ekzistas du kornoj en la kataluna: dekstra kaj maldekstra. Per ili oni klarigas, ĉu la vokalon oni prononcas malvaste, respektive vaste (rimarku, ke oni nur distingas vokalvastecon, nur se ili estas akcentitaj). Tial estas tiu rilato inter la korno kaj vasteco. La eblecoj estas, laŭ klarigo de vokaloj: à, è, é, í, ò, ó, ú Klarigon pri ties ĝustaj sonoj oni trovos ĉe [[Kataluna#Vokaloj|Vokaloj]] ==== Unusilabaj vortoj ==== Kornoj estas foje uzataj ankaŭ por unusilabaj vortoj. Ekzistas tiaj vortoj principe skribendaj per la samaj literoj, tamen malsame pronocataj pro malsama vasteco de la vokalo. En tiuj okazoj oni aldonas kornon al unu el la du vortoj (preskaŭ ĉiam tiu kun malvasta vokalo). Krome en kelkaj okazoj ekzistas veraj homonimoj, kiujn oni skribe distingas per aldono de korno al unu el ili. Tiuj vortoj estas neregulaj kaj parkerigendaj. Katalune oni tian kornouzadon: ''accent diacrític''. {| border="1" |+ Ekzempliga listeto de unusilabaj vortoj akcentitaj (''accent diacrític'') ! Katalune ! Esperante |- | mes [mes] | monato |- | més [mes] | pli / plu |- | dona [dɔna] | virino |- | dóna [dona] | donas (li/ŝi), donu (vi) |} ==== Diftongoj ==== La diftongoj tre similas al esperanto, ĉar ili rilatas al konsonantoj ''j'' kaj ''ŭ'', kiu rilatas al vokalaj sonoj, sed agas konsonante. Katalune oni skribas tiujn ''j'' kaj ''ŭ'' per la parencaj vokaloj '''i''' kaj '''u'''. Katalune oni nomas tiujn konsonantajn vokalojn ''vocals graduals''. Laŭ ĝeneralaj reguloj, ekzistas kombinoj de vokaloj (''a'', ''e'', ''i'', ''o'', ''u'') kiuj rezultiĝas en diftongo: la '''i''' aŭ la '''u''' estas vokaloj, kiujn oni prononcas kiel la esperantaj konsonantaj vokaloj. Ekzistas regulaj kombinoj de duvokaloj, kiuj rezultiĝas en diftongo se oni ilin trovas sen alia teksta marko. * Kreskantaj: tiuj, rilataj al '''gu''' kaj '''qu''': '''gua''', '''güe''', '''güi''', '''guo''', '''qua''', '''qüe''', '''qüi''', '''quo'''. Plia informo en [[Kataluna#Konsonantoj|Konsonantoj]] * Malkreskantaj: '''ai''', '''ei''', '''oi''', '''iu''', '''au''', '''eu''', '''ou''', '''uu''' Tio okazas ankaŭ trilitere, en la t.n. ''triftongs''. Ekzemploj estas: '''iei''', '''iau''', '''uai''' En kreskantaj, la dua vokalo estas la vokala sono. Male en la malkreskantaj. Do, se oni trovas iun el tiuj vokalaj kombinoj sen teksta marko, ĝi ''fariĝas diftongo''. Do, unu el tiuj vokaloj ('''i''' aŭ '''u''') fariĝas konsonanta. {| | {| border = 1 |+Ekzemplaj kazoj pri diftongoj kaj ''triftongs'' ! Vorto ! Silaboj ! Esperante |- | feina | fei-na | laboro |- | sauna | sau-na | saŭno |- | pingüí | pin-güí | pingvino |- | creieu | cre-ieu | kredas (vi) |} | {| border = 1 |+Ekzemplaj kazoj pri kombinoj, kiuj ne estas diftongoj ! Vorto !! Silaboj !! Esperante |- | piano || pi-a-no || piano |- | riera || ri-e-ra || rivereto |} |} Se iam okazas unu el tiuj vokalkombinoj prezentitaj, sed oni ne prononcas ĝin diftonge, bezonatas rimarki tion per teksta marko: ''la dièresi'' (dierezo per tremao: '''ï''' kaj '''ü''') aŭ surstreketo. Oni skribas surstreketon sur '''i''' aŭ '''u''' se oni povas tion fari laŭ reguloj pri surstrekado. Alie, oni skribas la tremaon. En la tabeloj videblas kelkaj ekzemploj. Laŭ tiu regulo, oni devus tre ofte skribi la ''dièresi''. Sed estas kromaj reguloj, kiuj klarigas ke je kelkaj vortoj - pro derivaĵoj, pro latinaj radikoj, k.s. Tiujn regulojn oni povas trovi ĉe: * [http://www.cult.gva.es/salt/salt_asse_grama_dieresi.htm Assessorament de la Generalitat Valenciana sobre la dièresi]. * Plia informo pri diftongiĝo en [http://www.iecat.net/institucio/seccions/Filologica/gramatica/Fonetica/05Diftongstriftongshiats.pdf Diftongs, triftongs i hiats (IECAT)] Rimarku ke la ''dièresi'' havas apartan uzon sur '''u''' post konsonantoj '''g''' kaj '''q'''. Tie ĝi ne rompas diftongon. {| border = 1 |+Ekzemplaj kazoj pri rompitaj diftongoj ! Vorto ! Silaboj ! Esperante |- | país | pa-ís | lando |- | països | pa-ï-sos | landoj |- | Raül | Ra-ül | Raulo (propra nomo) |} === Eksteraj ligiloj === Katalunaj: * [http://www.iecat.net/institucio/seccions/Filologica/pdf/Aplicaci%F3normesAFI.pdf Aplicació de les normes AFI] == Sintakso == Same kiel esperante, oni esprimas sin per frazoj. La frazoj estas kreita per vortoj. Estas diversaj specoj de vortoj, kaj ili tre similas al la esperanta. {| border = 1 |+Ekvivalentaj vortospecoj ! Katalune ! Esperante |- | Paraula | Vorto |- | Substantiu | Substantivo (-o finaĵo) |- | Nom | Nomo (-o finaĵo, alivorte) |- | Adjectiu | Adjektivo (-a finaĵo) |- | Determinant | Determinilo: Kelkakaze tabelvortoj, artikolo |- | Article | Artikolo |- | Pronom | Pronomoj: Personaj pronomoj, kelkkaze tabelvortoj |- | Adverbi | Adverbo (-e finaĵo) |- | Verb | Verbo |- | Preposició | Prepozicio |- | Conjunció | Konjunkcio |- |} Ĉiu simpla frazo havas du gravajn partojn: subjekton kaj predikaton. Subjekto estas kreita per ''noma frazo'' (''sintagma nominal''), kaj predikato estas kreita per ''verba frazo'' (''sintagma verbal''). La bazo de noma frazo estas substantiva: substantivo aŭ pronomo. Tiu bazo povas esti pliklarigita per adjektivoj, kaj determiniloj (ĝenerale, eĉ nepre bezonas almenaŭ unu determinilon). La adjektivoj povas esti pliklarigitaj per adverboj. Ankaŭ prepozicio ''de'' utilas por aldoni klarigon al tiu subjekto (rilatigas ĝin kun alia noma frazo). La bazo de la verba frazo estas la verbo. Tiu bazo povas esti pliklarigita per adverboj, kaj verbaj objektoj (''Complements del verb''). Ĉiu frazo postulas subjekton, kaj kelkaj verboj (transitivaj) postulas rektan objekton. La rekta objekto estas la nura objekto, kiu enkondukiĝas sen prepozicio. La aliaj objektoj (komplementoj, ''complements'') enkondukiĝas per adekvata prepozicio. Ekzistas nur listoj de pronomoj, determiniloj, prepozicioj kaj konjunkcioj. Krome, substantivoj, adjektivoj, kaj adverboj havas neniun specifan morfologian formon. Oni ĝenerale ne povas scii per morfologio ĉu vorto estas substantivo, adjektivo aŭ adverbo. Verboj havas tipajn morfologiajn finaĵojn. === Substantivoj === Ekzistas du genroj, vira (''masculí'') kaj ina (''femení''). Ĉefe, se la vorto rilatas al iu vivaĵo, kiu havas sekson, la genro estos la sama ol la sekso. Se la substantivo ne rilatas al vivaĵo, ĝi havas ankaŭ genron (gramatikan). Tiu genro rilatas al nenio, kaj estas specifa de ĉiu substantivo. Morfologie, viraj substantivoj havas neniun specifan finaĵon. Tamen inaj substantivoj ĝenerale finas per vokalo '''-a'''. Estas ja esceptoj: ''la perdiu'', ''l'anàlisi'', ''la oració'', ... Pri kelkaj substantivoj, ekzistas du versioj: viraj, kaj inaj. Ekzemple, ''conductor'' kaj ''conductora'' (stiristo kaj stiristino). Estas pluraj morfologiaĵoj por iri de la vira formo al la ina, tute ne tiom simplaj kiel la esperanta ''-in-''. Morfologie, substantivoj havas ankaŭ nombrecon. Estas nur du specoj de nombreco: unueco (''singular''), kaj pluraleco (''plural''). Ĝenerale, viraj substantivoj unuecaj aldonas '''-s''' (ĝenerale) aŭ '''-os''' (ĝenerale, kiam substantivoj finas per akcentita silabo -''aguts''-, kaj konsonanto '''-s''', '''ç''', '''x''') al si por krei la pluralecan version, kaj inaj substantivoj ŝanĝas '''-a''' al '''-es'''. Estas tamen multaj esceptoj. {| border=1 |+Tabelo de ĝenerala noma morfologio ! !''Masculí'' !''Femení'' |- !''Singular'' |(radiko) |'''-a''' |- !''Plural'' |'''-s'''/'''-os''' |'''-es''' |} Ĝenerale, ĉiu substantivo en frazo bezonas ian determinilon. La determiniloj devas montri ankaŭ tiujn ĉi ecojn, eĉ tion ili faras multe pli regule. Do, per legado oni povas scii facile pri la ineco kaj la pluraleco de la substantivoj, sciinte la determinilojn. === Adjektivoj === Adjektivoj egalas al la esperantaj ''a-vortoj'' sintakse. Ili simple pliprecizigas la substantivon. Ĝenerale adjekvitoj estas vortoj, kies radiko estas ankaŭ adjektiva. Do ĝenerale oni ne kreas adjektivojn de substantivo. Ĝenerale la adjektivoj troviĝas post la substantivo. Poezie oni povas trovi ilin antaŭ ĝin. La adjektivoj havas ankaŭ finaĵojn montrantajn ''nombrecon'' kaj ''genron''. Morfologie, ili sekvas la samajn regulojn, ol la substantivoj. Tamen, ili men ne enhavas tiujn ecojn, sed la akompananta substantivo elektas ilin. Do, ekzemple, se la substantivo estas ununombra kaj ina, la adjektivo devas havi finaĵon montrante ununombrecon kaj inecon. Kelkaj adjektivoj havas nuran formon por viraj kaj inaj substantivoj. {| | {| border=1 |+Ekzemploj kun adjektivo ''gran'' (nura formo pri ineco) kaj substantivo ''nen'' (kaj ine kaj maline) !Katalune !Esperante |- | El nen gran | La granda infano |- | La nena gran | La granda infanino |- | Els nens grans | La grandaj infanoj |- | Les nenes grans | La grandaj infaninoj |- |} | {| border=1 |+Ekzemploj kun adjektivo ''petit'' kaj substantivo ''gos'' !Katalune !Esperante |- | El gos petit | La malgranda hundo |- | La gossa petita | La malgranda hundino |- | Els gossos petits | La malgrandaj hundoj |- | Les gosses petites | La malgrandaj hundinoj |} |} Rimarku ke en la ekzemploj uzitas substantivoj, kiuj rilatas al vivaĵoj, kaj ili havas formon kaj inan kaj viran. Memoru tion, ke ĝenerale substantivoj havas nur unu eblan genron; ni uzis tiajn substantivojn ĉi tie por montri pli klare la adjektivan morfologion. Oni fojfoje substantivigas la adjektivojn (oni faras, ke ili estu substantivoj). Tio signifas, ke oni povas uzi la adjektivojn solajn, sen substantivo. Ekzemple: ''El català canta'' (la kataluna (homo) kantas), ''El malalt dorm'' (La malsana (homo) dormas). Tiuj adjektivoj povas do krei noman frazon (''sintagma nominal'') sen vera substantivo. === Determiniloj === La determiniloj similegas al adjektivoj, sed ili montras klarajn ecojn pri la akompananta substantivo. Ili sciigas determinecon, lokon, posedanton, kvantecon, ktp. Por krei noman frazon (''sintagma nominal''), substantivo bezonas almenaŭ akompanantan determinilon. Katalune oni ne povas uzi sole nomon; se oni intencas plej malmulte klarigi pri la nomo, ekzistas eĉ determiniloj, por sciigi la plej malmulton. Ĝenerale la determinilo estas la unua vorto de la noma frazo. Ĝenerale, oni povas uzi nur unu determinilon por ĉiu noma frazo. ==== Artikolo determina ==== Artikolo estas la plej simpla determinilo, kiuj sciigas nur pri la determineco de la substantivoj. Ĝi devas harmonie havi la morfologian formon postulatan de la substantivo, laŭ nombreco kaj ineco. La artikolo egalas al esperanta artikolo '''la'''. La senco de la determineco montras ke la parolanto parolas pri konkreta objekto, pri kiu la aŭskultanto jam scias aŭ scios. {|border=1 |+Determinaj artikoloj ! !Masculí !Femení |- !Singular |El |La |- !Plural |Els |Les |} Je kelkaj kazoj, oni ''devas'' mallongigi la artikolon per '''l' ''' (apostrofo = ''apòstrof''). Tio okazas se la sekvanta vorto (ĝenerale substantivo): * Komenciĝas per '''a''', '''e''', '''o''', '''ha''', '''he''', aŭ '''ho'''. * Komenciĝas per '''i''', '''u''', '''hi''' aŭ '''hu''' ''nepre'' akcentitaj (la unua silabo estas la forta). Ekzemple, jen kelkaj ĝustaj nomaj frazoj: el cotxe (la aŭto), una bicicleta (biciklo), unes sabates (ŝuoj), els remordiments (la rimorsoj), l'ossa (la ursino), l'Índia (Hindio), la història (la historio), la universitat (la universitato). Post kelkaj prepozicioj, la artikolo kuniĝas kun ili por krei novajn vortojn. Tio nomiĝas ''article contracte'' (artikolo kontrakta). {|border=1 |+Article contracte !Konstruaĵo !Skribendas |- |a + el |al |- |a + els |als |- |de + el |del |- |de + els |dels |- |per + el |pel |- |per + els |pels |} {|border=1 |+Ekzemploj pri nedeterminaj artikoloj !Katalune !! Esperante |- | ''El gos del meu veí'' és blanc. || ''La hundo de mia najbaro'' estas blanka. |- | Has vist ''la nova pel·lícula del cinema''? || Ĉu vi vidis ''la novan filmon de la kinejo''? |- | ''Les patates'' són molt cares || ''La terpomoj'' estas tre multekostaj |} ==== Artikolo nedetermina ==== Ili donas la malan informon al la determinita artikolo pri la venonta substantivo. Ĝi klarigas ke oni ne parolas pri konata afero, sed pri iu ajn afero, tiel nomita. En esperanto, por tion klarigi, oni simple nenion skribas antaŭ la substantivo. {|border=1 |+Nedeterminaj artikoloj ! !Masculí !Femení |- !Singular |Un |Una |- !Plural |Uns |Unes |} {|border=1 |+Ekzemploj pri nedeterminaj artikoloj !Katalune !! Esperante |- | Avui he vist ''una casa vermella''. || Hodiaŭ mi vidis ''ruĝan domon''. |- | M'he comprat ''unes sabates''. || Mi aĉetis por mi ''ŝuojn''. |} ==== Artikolo persona ==== Antaŭ nomoj de homoj, oni uzas artikolojn tre similajn al la determinaj. Tamen, oni ne uzas ilin se ni parolas pri fama homo. {|border=1 |+Personaj artikoloj ! !Masculí !Femení |- !Singular |En (nordkatalune) aŭ El (alie) |La |- !Plural |Els |Les |} {|border=1 |+Ekzemploj pri personaj artikoloj !Katalune !! Esperante |- | ''En Pere'' m'ha donat les claus || ''Petro'' donis al mi la ŝlosilojn |- | Que has vist ''la Maria'' al matí? || Ĉu vi vidis ''Marion'' matene? |- | ''Dalí'' és un pintor excel·lent || ''Dalio'' estas bonega pentristo |} ==== Demonstrativaj ==== La demonstrativaj artikoloj klarigas pri prokismeco (laŭ tempo kaj spaco) al la parolantoj: {| | {| border=1 |+Demonstrativoj proksimaj ! !! Masculí !! Femení |- ! Singular | aquest || aquesta |- ! Plural | aquests || aquestes |} | {| border=1 |+Demonstrativoj malproksimaj ! !! Masculí !! Femení |- ! Singular | aquell || aquella |- ! Plural | aquells || aquelles |} |} Oni ne prononcas la unuan '''s''' de ''aquest'', se la venonta vorto komenciĝas per konsonanto. Norde oni ne prononcas la unuan '''s''' de ''aquests'', kaj sude oni diras ''aquestos''. ==== Posesivaj ==== ==== Numeralaj ==== ==== Kvantaj ==== ==== Nedifinitaj ==== === Pronomoj === En la kataluna lingvo estas ses pronomoj. Ili dividiĝas inter la personoj (unua, dua, aŭ tria), kaj la nombro (ununombraj, aŭ plurnombraj). Jen korespondado kun la esperantaj: {| border="1" !Kataluna !Esperanta !Persono |- |jo |mi |1a persono singulara |- |tu |vi (nepre ununombra) |2a persono singulara |- |ell, ella |li, ŝi |3a persono singulara malina, ina |- |nosaltres |ni |1a persono plurala |- |vosaltres |vi (nepre plurnombra) |2a persono plurala |- |ells, elles |ili (malinaj aŭ plurgenraj), ili (nepre inaj) |3a persono plurala malina, ina |} ===Verboj=== ==== Indikativo ==== Indikativo utilas por paroli simple pri faktoj, pri aferoj, kiuj okazis, okazas aŭ okazos. Estas pluraj formoj, por klarigi pri la tempa ordo, laŭ kiu ili okazis/-as/-os. <dl> <dt>Present - prezenco <dd>Ĝi priskribas nuntempan aŭ agon, aŭ daŭre kutiman agon. <dt>Pretèrit indefinit - preterita perfekto <dd>Ĝi priskribas pasintan agon, kiu komenciĝis kaj finiĝis '''en difinita kvanto de tempo'''. En normala konversacio (sen kunteksto), oni subkomprenas ''finiĝo hodiaŭ''. <dt>Pretèrit imperfet - preterita imperfekto <dd>Ĝi priskribas pasintan agon, kiun ni volas rilatigi kun alia ago, kiu okazis samtempe. Ĝi utilas ankaŭ por priskribi pasintan agon, kiu estis kutima. <dt>Pretèrit plusquamperfet - preterita pluskvamperfekto <dd>Ĝi priskribas agon, kiu okazis en pasitenco, antaŭ iu alia pasinta ago. <dt>Pretèrit perfet - perfekto simpla <dd>Nur en literaturo. Sama kiel la ''Pretèrit perfet perifràstic''. <dt>Pretèrit anterior - preterito antaŭa <dd>Nur en literaturo. Sama kiel la ''Pretèrit anterior perifràstic''. <dt>Pretèrit perfet perifràstic - perfekto simpla (kun verba kompono) <dd>Ĝi priskribas pasintan agon, kiu komenciĝis kaj finiĝis '''en ne difinita kvanto de tempo'''. En normala konversacio (sen kunteksto), oni subkomprenas ''komenciĝo kaj finiĝo antaŭ hodiaŭ''. <dt>Pretèrit anterior perifràstic - preterito antaŭa (kun verba kompono) <dd>Simila al la ''Pretèrit plusquamperfet'' (?). Ĝi preskaŭ ne uzatas. <dt>Futur simple - futuro simpla <dd>Ĝi montras ke ago okazos en futuro, estonteco. <dt>Futur compost - futuro komponita <dd>Ĝi montras ke ago finiĝis en futuro, estonteco. </dl> {| border=1 |+Esperantaj ekvivalentoj !Temps verbal !Esperanta ekvivalento !Exemple català !Esperanta ekzemplo |- |Present | -as |canto |mi kantas |- |Pretèrit indefinit |estas -inta (hodiaŭaj agoj) |he cantat |mi estas kantinta |- |Pretèrit imperfet | -is / estis -anta |cantava |mi kantis / estis kantanta |- |Pretèrit plusquamperfet |estis -inta |havia cantat |mi estis kantinta |- |Pretèrit perfet | -is / estis -anta (antaŭhodiaŭaj agoj) |cantí |mi kantis / estis kantanta |- |Pretèrit anterior | estis -inta |haguí cantat | mi estis kantinta |- |Pretèrit perfet perifràstic | -is / estis -anta (antaŭhodiaŭaj agoj) |vaig cantar |mi kantis / estis kantanta |- |Pretèrit anterior perifràstic | estis -inta |vaig haver cantat |mi estis kantinta |- |Futur simple | -os |cantaré |mi kantos |- |Futur compost | estos -inta |hauré cantat |mi estos kantinta |} ==== Kondiĉa kaj Subjunktivo ==== Fojfoje agoj dependas de aliaj agoj. Do, kelkaj agoj estas kondiĉaj, dubaj, kaj estos tiaj aŭ aliaj laŭ sukceso de kondiĉo. En ĉiu frazo kondiĉa, estas ''kondiĉo'' kaj ''rezulto laŭ kondiĉo''. La ''kondiĉon'' oni povas skribi per ''prezenco'' kaj ''subjunktiva(neperfekta aŭ pluskvamperfekta)'' formo. La ''rezulton'' oni povas skribi per ''prezenco'', ''futuro'' aŭ ''kondiĉa''. Jen ekzemploj de la uzataj konstruoj: {| border=1 |+Ekzemploj de kondiĉaj frazoj !Katalune !Esperante !Eksplikoj |- | Si cantes, plourà | Se vi kantas, pluvos | prezenco + futuro(simpla) |- | Si volgués, ens pagaria | Se li volus, li pagus nin | subjunktivo(pasinta) + kondiĉa |- | Si hagués volgut, ens hauria pagat | Se li volintus, li pagintus nin | subjunktivo(pasinta perfekta) + kondiĉa(pasinta perfekta - komponita) |- | Si et donen diners, calles. | Se oni donas al vi monon, vi silentas. | prezenco + prezenco (laŭ ĝenerala senco, ne pri nuntempo) |- | Si vols, vine | Se vi volas, venu | prezenco (nuntempa) + imperativo |} '''Noto:''' Katalune, vorteto '''si''' havas du tradukojn esperanten: '''se''' kaj '''ĉu''', en frazoj kiel ''Mi ne scias ĉu li venos morgaŭ - No sé si vindrà demà''. Ni parolis nur pri la kazo '''se'''. La subjunktivon oni ofte uzas ankaŭ en subfrazoj. Plia informo estos en parto pri subfrazoj. La subjunktivo(prezenco) uzatas ankaŭ por neaj imperativoj. Ekzemploj troviĝas en la sekcio pri imperativo. ==== Imperativo ==== Ni uzas imperativon, kiam ni celas ion ordoni. Esperante, oni uzas la '''u'''-finaĵon de verboj. Tamen, rimarku ke ne en ĉiuj kazoj de esperanta '''u'''-finaĵo ni uzas imperativan verboformon. Ekzemple, pri komponitaj frazoj, ni uzas subjunktivon (vidu en la ekzemploj). Krome, se oni volas ordoni, sed '''neante''', oni ne uzas la imperativan verboformon, sed la subjunktivan. Jen la ekzemploj {| | {|border=1 |+Ekzemploj pri imperativa verboformo ! Katalune ! Esperante |- |Vine a les sis |Venu je la sesa |- |Canta'm una cançó |Kantu al mi kanton |} | {|border=1 |+Ekzemploj pri '''u'''-finaĵo, kie ni ne uzas imperativan verboformon ! Katalune ! Esperante |- | No arribis més tard de les deu | Ne alvenu pli malfrue ol la deka |- | Voldria que vinguessis | Mi volus ke vi venu |- | Vull que vinguis | Mi volas ke vi venu |} |} === Verbaj objektoj === == Ligiloj == Katalunaj: * [http://www.ub.es/slc/autoaprenentatge/gramatik/ Resum de gramàtica bàsica] * [http://www.iecat.net/institucio/seccions/Filologica/gramatica/default.asp Gramàtica Normativa del IECAT] Anglaj: * [http://www.catalunya-lliure.com/curs/tut.html A brief catalan tutorial] Vortaroj esperanto-català: * [http://www.esperanto-ct.org/vortaro/vortaro.pdf Diccionari essencial esperanto-català] * [http://www.esperanto-ct.org/vilanova/vocabulari-eo.html Vocabulari esperanto-català] Esperanto kaj kataluna: * [http://www.esperanto-ct.org/ Kataluna Esperanto-Asocio] [[es:Catalán_para_castellanoparlantes]] [[de:Katalanisch]] [[en:Catalan]] 16 3432 2005-11-13T15:45:44Z 68.34.58.33 Interese, kiel ĉinoj mem prononcas tion en la ĉina? Mi kutimas al la sonigo '''Dao De Czin''' (kie la lasta '''n''' estas nazalo; se estus '''Zin''', estus '''Czinj'''). Eble, ankaŭ taŭgas la uzo de Tao Te Czin: ĉinoj intervenu kaj klarigu. Eble estas diverse en diversaj dialektoj? Mi pensas ke ĝi estos "Dao De Ĝing" aŭ "Tao Te Ĝing". 20 sysop 4009 2006-04-07T06:24:17Z ArnoLagrange 60 same kiel en Vikipedio /* iletikedoj kaj rektaj klavoj */ ta = new Object(); ta['pt-userpage'] = new Array('.','Mia uzantopaĝo'); ta['pt-anonuserpage'] = new Array('.','La uzantopaĝo por la IP adreso sub kiu vi estas redaktanta'); ta['pt-mytalk'] = new Array('n','Mia diskutpaĝo'); ta['pt-anontalk'] = new Array('n','Diskuto pri redaktoj sub tiu ĉi IP adreso'); ta['pt-preferences'] = new Array('','Miaj preferoj'); ta['pt-watchlist'] = new Array('l','Listo de paĝoj kies ŝanĝojn vi priatentas.'); ta['pt-mycontris'] = new Array('y','Listo de miaj kontribuoj'); ta['pt-login'] = new Array('o','Vi estas invitita ensaluti, tamen ne estas devige.'); ta['pt-anonlogin'] = new Array('o','Vi estas invitita ensaluti, tamen ne estas devige.'); ta['pt-logout'] = new Array('o','Elsalutu'); ta['ca-talk'] = new Array('t','Diskuto pri la artikolo'); ta['ca-edit'] = new Array('e','Vi povas redakti tiun ĉi paĝon. Bv uzi la antaŭvidbutonon antaŭ ol konservi.'); ta['ca-addsection'] = new Array('+','Aldonu komenton al tiu diskuto.'); ta['ca-viewsource'] = new Array('e','Tiu paĝo estas protektita. Vi povas nur rigardi ties fonton.'); ta['ca-history'] = new Array('h','Antaŭaj versioj de tiu ĉi paĝo.'); ta['ca-protect'] = new Array('=','Protektu tiun ĉi paĝon'); ta['ca-delete'] = new Array('d','Forigu tiun ĉi paĝon'); ta['ca-undelete'] = new Array('d','Restarigu la redaktojn faritajn al tiu ĉi paĝo antaŭ ties forigo'); ta['ca-move'] = new Array('m','Movu tiun ĉi paĝon'); ta['ca-nomove'] = new Array('','Vi ne rajtas movi tiun ĉi paĝon'); ta['ca-watch'] = new Array('w','Aldonu tiun ĉi paĝon al via atentaro'); ta['ca-unwatch'] = new Array('w','Forigu tiun ĉi paĝon el via atentaro'); ta['search'] = new Array('f','Traserĉu tiun ĉi vikion'); ta['p-logo'] = new Array('','Ĉefpaĝo'); ta['n-mainpage'] = new Array('z','Vizitu la Ĉefpaĝon'); ta['n-portal'] = new Array('','Pri la projekto, kion vi povas fari, kie vi povas trovi ion'); ta['n-currentevents'] = new Array('','Trovu fonajn informojn pri nunaj eventoj'); ta['n-recentchanges'] = new Array('r','Listo de la lastaj ŝanĝoj en la vikio.'); ta['n-randompage'] = new Array('x','Vidu hazardan paĝon'); ta['n-help'] = new Array('','Serĉopaĝo.'); ta['n-sitesupport'] = new Array('','Subtenu nin per mono'); ta['t-whatlinkshere'] = new Array('j','Listo de ĉiuj vikiaj paĝoj kij ligas ĉi tien'); ta['t-recentchangeslinked'] = new Array('k','Lastaj ŝanĝoj en paĝoj kiuj ligas al tiu ĉi paĝo'); ta['feed-rss'] = new Array('','RSS-fonto por tiu ĉi paĝo'); ta['feed-atom'] = new Array('','Atom-fonto por ĉi paĝo'); ta['t-contributions'] = new Array('','Vidu la liston de kontribuoj de tiu ĉi uzanto'); ta['t-emailuser'] = new Array('','Sendu retmesaĝon al tiu ĉi uzanto'); ta['t-upload'] = new Array('u','Alŝutu bildojn aŭ dosierojn'); ta['t-specialpages'] = new Array('q','Listo de ĉiuj specialaj paĝoj'); ta['ca-nstab-main'] = new Array('c','Vidu la artikolon'); ta['ca-nstab-user'] = new Array('c','Vidu la personan paĝon de la uzanto'); ta['ca-nstab-media'] = new Array('c','Vidu la paĝon de la dosiero'); ta['ca-nstab-special'] = new Array('','Estas speciala paĝo, vi ne rajtas redakti ĝin.'); ta['ca-nstab-wp'] = new Array('a','Vidu la paĝon de la projekto'); ta['ca-nstab-image'] = new Array('c','Vidu la paĝon de la bildo'); ta['ca-nstab-mediawiki'] = new Array('c','Vidu la sisteman mesaĝon'); ta['ca-nstab-template'] = new Array('c','Vidu la ŝablonon'); ta['ca-nstab-help'] = new Array('c','Vidu la helppaĝon'); ta['ca-nstab-category'] = new Array('c','Vidu la paĝon de kategorioj'); function addLoadEvent(func) { if (window.addEventListener) window.addEventListener("load", func, false); else if (window.attachEvent) window.attachEvent("onload", func); } function LinkFA() { // iterate over all <span>-elements for(var i=0; a = document.getElementsByTagName("span")[i]; i++) { // if found a FA span if(a.className == "FA") { // iterate over all < li >-elements for(var j=0; b = document.getElementsByTagName("li")[j]; j++) { // if found a FA link if(b.className == "interwiki-" + a.id) { b.style.padding = "0 0 0 16px"; b.style.backgroundImage = "url('http://upload.wikimedia.org/wikipedia/eo/6/60/LinkFA-star.png')"; b.style.backgroundRepeat = "no-repeat"; b.title = "Ĉi tiu estas elstara artikolo."; } } } } } addLoadEvent(LinkFA); // ============================================================ // BEGIN Dynamic Navigation Bars (experimantal) // set up the words in your language var NavigationBarHide = '[ Kaŝu ]'; var NavigationBarShow = '[ Montru ]'; // set up max count of Navigation Bars on page, // if there are more, all will be hidden // NavigationBarShowDefault = 0; // all bars will be hidden // NavigationBarShowDefault = 1; // on pages with more than 1 bar all bars will be hidden var NavigationBarShowDefault = 1; // shows and hides content and picture (if available) of navigation bars // Parameters: // indexNavigationBar: the index of navigation bar to be toggled function toggleNavigationBar(indexNavigationBar) { var NavToggle = document.getElementById("NavToggle" + indexNavigationBar); var NavFrame = document.getElementById("NavFrame" + indexNavigationBar); if (!NavFrame || !NavToggle) { return false; } // if shown now if (NavToggle.firstChild.data == NavigationBarHide) { for ( var NavChild = NavFrame.firstChild; NavChild != null; NavChild = NavChild.nextSibling ) { if (NavChild.className == 'NavPic') { NavChild.style.display = 'none'; } if (NavChild.className == 'NavContent') { NavChild.style.display = 'none'; } } NavToggle.firstChild.data = NavigationBarShow; // if hidden now } else if (NavToggle.firstChild.data == NavigationBarShow) { for ( var NavChild = NavFrame.firstChild; NavChild != null; NavChild = NavChild.nextSibling ) { if (NavChild.className == 'NavPic') { NavChild.style.display = 'block'; } if (NavChild.className == 'NavContent') { NavChild.style.display = 'block'; } } NavToggle.firstChild.data = NavigationBarHide; } } /* add menu for selecting subsets of secial characters */ /***** must match MediaWiki:Edittools *****/ function addCharSubsetMenu() { var specialchars = document.getElementById('specialchars'); if (specialchars) { var menu = "<select style=\"display:inline\" onChange=\"chooseCharSubset(selectedIndex)\">"; menu += "<option>Vikisintakso</option>"; menu += "<option>Latina</option>"; menu += "<option>Greka</option>"; menu += "<option>Cirila</option>"; menu += "<option>AHD</option>"; menu += "<option>Ĉeĥa</option>"; menu += "<option>Esperanto</option>"; menu += "<option>Estona</option>"; menu += "<option>Franca</option>"; menu += "<option>Germana</option>"; menu += "<option>Havaja</option>"; menu += "<option>Hieroglifoj</option>"; menu += "<option>Hispana</option>"; menu += "<option>Islanda</option>"; menu += "<option>Itala</option>"; menu += "<option>Kataluna</option>"; menu += "<option>Kimra</option>"; menu += "<option>Kroata</option>"; menu += "<option>Malnovangla</option>"; menu += "<option>Malta</option>"; menu += "<option>Pinjina</option>"; menu += "<option>Pola</option>"; menu += "<option>Portugala</option>"; menu += "<option>Rōmaji</option>"; menu += "<option>Rumana</option>"; menu += "<option>Skandinava</option>"; menu += "<option>Serba</option>"; menu += "<option>Vjetnama</option>"; menu += "<option>IPA</option>"; menu += "</select>"; specialchars.innerHTML = menu + specialchars.innerHTML; /* default subset - try to use a cookie some day */ chooseCharSubset(0); } } /* select subsection of special characters */ function chooseCharSubset(s) { var l = document.getElementById('specialchars').getElementsByTagName('p'); for (var i = 0; i < l.length ; i++) { l[i].style.display = i == s ? 'inline' : 'none'; l[i].style.visibility = i == s ? 'visible' : 'hidden'; } } addLoadEvent(addCharSubsetMenu); /* add menu for selecting subsets of secial characters */ /***** must match Modèle:Édition *****/ function addBibSubsetMenu() { var specialBib = document.getElementById('specialBib'); if (specialBib) { specialBib.style.display = 'block'; var menu = "<select style=\"display:inline;\" onChange=\"chooseBibSubset(selectedIndex)\">"; menu += "<option>Liste</option>"; menu += "<option>WikiNorme</option>"; menu += "<option>BibTeX</option>"; menu += "<option>ISBD</option>"; menu += "<option>ISO690</option>"; menu += "</select>"; specialBib.innerHTML = specialBib.innerHTML + menu; } /* default subset - try to use a cookie some day */ chooseBibSubset(0); } /* select subsection of special characters */ function chooseBibSubset(s) { var l = document.getElementsByTagName('div'); for (var i = 0; i < l.length ; i++) { if(l[i].className == 'BibList') l[i].style.display = s == 0 ? 'block' : 'none'; else if(l[i].className == 'WikiNorme') l[i].style.display = s == 1 ? 'block' : 'none'; else if(l[i].className == 'BibTeX') l[i].style.display = s == 2 ? 'block' : 'none'; else if(l[i].className == 'ISBD') l[i].style.display = s == 3 ? 'block' : 'none'; else if(l[i].className == 'ISO690') l[i].style.display = s == 4 ? 'block' : 'none'; } } addLoadEvent(addBibSubsetMenu); 41 sysop 3843 2006-03-19T14:27:10Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Combined display of upload, deletion, protection, blocking, and sysop logs. You can narrow down the view by selecting a log type, the user name, or the affected page. {{MediaWiki:!/InterLang}} 45 sysop 3974 2006-04-02T13:12:45Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}}<!-- <br clear="all" /> --> {{MediaWiki:!/InterProject}}<!-- <br clear="all" /> --> Ĉi tio estas listo de ĉiuj mesaĝoj haveblaj en la MediaWiki: nomspaco {{MediaWiki:!/InterLang}} 89 sysop 3859 2006-03-19T20:19:06Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Per la jena formularo vi povas forbari iun nomon aŭ IP-adreson de la rajto enskribiĝi en la vikion. Oni tion faru ''nur'' por eviti vandalismon, kaj sekvante la [[{{ns:4}}:Reguloj pri forbarado|regulojn pri forbarado]]. Klarigu la precizan kialon malsupre (ekzemple, citu paĝojn, kiuj estis vandalumitaj). {{MediaWiki:!/InterLang}} 116 sysop 3853 2006-03-19T19:25:01Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} The following categories exist in the wiki. {{MediaWiki:!/InterLang}} 123 sysop 3861 2006-03-19T22:33:47Z Gangleri 24 from [[w:MediaWiki:Clearyourcache]] '''Notu:''' Post konservado vi forviŝu la kaŝmemoron de via foliumilo por vidi la ŝanĝojn : '''Mozilo:''' alklaku ''Reŝarĝi'' (aŭ ''Stir-Shift-R''), '''IE / Opera:''' ''Stir-F5'', '''Safari:''' ''Cmd-R'', '''Konqueror''' ''Stir-R''. 166 sysop 4010 2006-04-07T06:25:48Z ArnoLagrange 60 Forigu Forigu 191 sysop 4011 2006-04-07T06:26:38Z ArnoLagrange 60 Redaktu Redaktu 411 sysop 4013 2006-04-07T06:28:16Z ArnoLagrange 60 Movu Movu 494 sysop 4007 2006-04-07T06:19:56Z ArnoLagrange 60 Kategorio Kategorio 495 sysop 4008 2006-04-07T06:20:10Z ArnoLagrange 60 Helpo Helpo 496 sysop 4005 2006-04-07T06:19:31Z ArnoLagrange 60 Dosiero Dosiero 497 sysop 4006 2006-04-07T06:19:42Z ArnoLagrange 60 Artikolo Artikolo 499 sysop 4014 2006-04-07T06:29:10Z ArnoLagrange 60 Sistema mesaĝo Sistema mesaĝo 525 sysop 3852 2006-03-19T19:05:34Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} The following data is cached and may not be completely up to date: {{MediaWiki:!/InterLang}} 585 sysop 3840 2006-03-19T14:05:29Z Gangleri 24 Montru $1 lastajn ŝanĝojn; montru la ŝanĝojn dum la $2 lastaj tagoj.<br />$3 601 sysop 3848 2006-03-19T14:40:31Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Sekvu la plej lastajn ŝanĝojn al la vikio per ĉi tiu paĝo. {{MediaWiki:!/InterLang}} 643 sysop 3856 2006-03-19T19:44:30Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Por pliaj informoj kiel priserĉi la {{SITENAME}}n, vidu "''[[{{ns:project}}:Priserĉante la {{SITENAME}}n|Priserĉante la {{SITENAME}}n]]''".<br> {{MediaWiki:!/InterLang}} 657 sysop 3865 2006-03-20T17:40:19Z Gangleri 24 from [[w:MediaWiki:Sharedupload]] <div style="border: solid 1px #aab; background: #eeeef0; padding: 8px; margin-left: 40px; margin-right: 40px; margin-top: 20px; margin-bottom: 10px; font-style: normal"> {| border=0" align="center" style="background:#eeeef0;" |- || [[Image:Commons-logo.svg|45px|Wikimedia Commons Logo]] || Tiu dosiero elĉerpiĝas de la [[Commons:Ĉefpaĝo|Vikimedia Komunejo]], kolekto de libere uzeblaj bildoj.<br />Vidu '''[[Commons:Image:{{PAGENAME}}|ĝian paĝon ĉe la Komunejo]]''' por permesinformo kaj historio de redaktado. |} </div> 660 sysop 4004 2006-04-07T06:08:04Z ArnoLagrange 60 Elŝutu version altdistingive ($1 X $2, $3 KB) Elŝutu version altdistingive ($1 X $2, $3 KB) 661 sysop 3841 2006-03-19T14:06:30Z Gangleri 24 $1 redaktetojn | $2 robotojn | $3 ensalutantojn<!-- | $4 patrolled edits--> | $5 miajn redaktojn 669 sysop 6475 2007-01-24T18:55:32Z Effeietsanders 108 blanking, [[m:fundraising]] is over. Thanks a lot for the coorperation. <!--NE FORIGU ĈI AVERTON : Atentu [[Mediawiki:Sitenotice]] ne elmontriĝas por neensalutintoj nur kiam [[MediaWiki:Anonnotice]] estas malaktivigita.--> 704 sysop 3857 2006-03-19T19:50:13Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Troviĝas en nia datumaro sume '''$1''' paĝoj. Tiu nombro enhavas "diskutpaĝojn", paĝojn pri {{SITENAME}}, "artikoletetojn", alidirektilojn, kaj aliajn, kiuj eble ne vere estas artikoloj. Malatentante ilin, oni povas nombri '''$2''' probablajn ĝustajn artikolojn. <br /> <br /> Oni vidis sume '''$3''' paĝojn, kaj redaktis sume '''$4''' paĝojn ekde la starigo de la nuna vikiprogramo (novembro 2002). Tio estas meznombre po unu paĝo por '''$5''' paĝoj viditaj, kaj por '''$6''' redaktoj. <br /> <br /> The [[m:Help:Job queue|job queue]] length is currently '''$7'''. {{MediaWiki:!/InterLang}} 814 sysop 3855 2006-03-19T19:32:42Z Gangleri 24 reŝanĝis al : Revision as of 12:01, 25. Jun 2005; Notu, ke aliaj TTT-ejoj, ekzemple la alilingvaj {{SITENAME}}j, povas rekte ligi al dosiero per URL. Tio ne estus enkalkutita en la jena listo. 815 sysop 4015 2006-04-07T06:29:48Z ArnoLagrange 60 Malatentu Malatentu 893 sysop 4012 2006-04-07T06:27:38Z ArnoLagrange 60 atentu atentu 894 sysop 3847 2006-03-19T14:37:21Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} (Vi priatentas $1 paĝojn [krom diskutopaĝoj]; laste $2 paĝoj entute redaktiĝis en la vikio; $3... [$4 redaktu vian atentaron].) {{MediaWiki:!/InterLang}} 895 sysop 3846 2006-03-19T14:34:50Z Gangleri 24 {{MediaWiki:!/InterProject}} Jen listo de ĉiu paĝtitolo en via atentaro. Elektu forigotajn paĝojn kaj alklaku "forprenu elektitajn" sube. {{MediaWiki:!/InterLang}} 932 2348 2005-05-24T07:25:50Z 200.69.57.187 La bildo estis tro granda ''Drakulo'' * eldonita 1897 * aŭtoro: Bram Stoker. * tradukata 2005- <table> <tr> <td> [[Dosiero:drakulo_titolo.png|center|450px|Drakulo de Bram Stoker]] </td> <td valign =top> *[[Drakulo:ĉapitro 1]] *[[Drakulo:ĉapitro 2]] *[[Drakulo:ĉapitro 3]] *[[Drakulo:ĉapitro 4]] *[[Drakulo:ĉapitro 5]] *[[Drakulo:ĉapitro 6]] </td> </tr> </table> 933 4351 2006-05-14T12:02:34Z 67.68.35.240 Ĉapitro 1 Taglibro de Jonathan Harper (skribata stenografie) ‎3-a majo. Bistrico. – Eliris Munkeno je 8:35 ptm., je la 1-a de majo, alveninte Vienen frue la sekvan matenon; devis alveni je 6:46, sed la trajno malfruis je unu horo. Budapeŝto ŝajnas mirinda loko, laŭ ekvido el la trajno kaj malgranda ĉirkaŭmarŝo, kiun mi povis fari, inter la stratoj. Mi timis iri tre foren de la stacidomo, ĉar ni estis alvenintaj malfrue kaj foriros tiel proksimume al la ĝusta horo kiel eble. La impreso, kiun mi havis, estis ke ni eliris la Okcidenton kaj eniris la Orienton; la pli okcidenta de la grandiozaj pontoj trans la Danubo, kiu ĉi-tie estas noble larĝa kaj profunda, prenis nin inter la tradicioj de la turka rego.‎ Ni foriris je sufiĉe bona horo, kaj alvenis post la noktiĝo al Klaŭsenburgo1. Tie, mi haltis dum la nokto ĉe la „Hotel Royale“. Kiel posttagmanĝo, aŭ pli ĝuste, vespermanĝo, mi manĝis kokinaĵon kuiritan iel per kajena pipro, kiu estis ege bona sed tre soifiga. (notu: akiru la recepton por Minjo)‎ Mi demandis al la servisto, kaj li diris ke ĝi nomiĝas „paprika hendl”, kaj ĉar ĝi estas nacia plado, mi eblus havi ĝin ie ajn laŭ la Karpata Montaro. Mi trovis mian iometan scion de la germana tre utila, mi ja nescias kiel mi povus klopodi sen ĝi.‎ Estinte havinta iomon da tempo senokupa kiam en Londono, mi estis vizitinta la Britan Muzeon, kaj farinta traserĉon de la libroj kaj mapoj pritraktantaj Transilvanion; estis veninta al mi en la kapo ke iom da scio pri la lando nepre gravos dum trakto kun nobelo de tiu lando.‎Mi trovis la distrikton menciitan de li, en la forega oriento de la lando, ĝuste apud la landlimoj de tri ŝtatoj: Transilvanio, Moldavio, kaj Bukovino, en la mezo de la Karpata Montaro - unu el la pli sovaĝaj kaj malkonataj regionoj de Eŭropo. Mi ne povis ektrovi iun ajn mapon, aŭ verkon, kiu malkaŝas la ekzaktan lokon de la Kastelo Drakula, ĉar ne estas mapo de tiu lando kiun komparu kun nia propra ‎„Armegeografaraj Ekspertizaj Mapoj”; sed mi trovis ke la urbo Bistrico, poŝta urbo menciita de la Grafo, estas sufiĉe bone konata loko.‎ Mi enskribos tie iujn el miaj notoj, ĉar ili eble refreŝigos mian memoron kiam mi priparolos mian vojaĝon kun Minjo. En la popolo de Transilvanio, estas kvar distingaj naciecoj: la Saksoj, en la suda, kaj miksinte kun ili la Valaĥoj kiu estas la idoj de la Dacianoj; la Madjaroj en la Okcidento,; kaj Ŝekelioj en la oriento kaj nordo. Mi estas iranta ĉe la ĉi-lasta, kiuj pretendas estis la idoj de Atilo kaj la Hunnoj. Tiu ja eblas, ĉar kiam la Madjaroj venkis tiun landon en la ‎11-a jarcento, ili trovas la Hunnojn koloniintajn tie. Mi legis, ke ĉiu konata superstiĉo en la mondo estas kunlokita en la regiono de la Karpataj Montaro, kvazaŭ tie estis la centro de kirlakvo de imagaĵo; se vera, tiu farigus eble mian vojaĝon tre interesa. (notu: me devas demandi al la Grafo tute pri ili.)‎ Mi ne estas dorminta bone, kvankvam mia lito estis sufiĉe komforta, ĉar mi spertis ĉiajn bizarajn sonĝojn. Estis hundo ekster mia fenestro, kiu eble rolis iel en tiu; aŭ eble estis la papriko, ĉar mi devis eltrinki ĉiom da akvo el mia karafo, kaj mi ankoraŭ soifis. Ĝis la mateno mi dormis kaj ekvekis min la daŭra frapado ĉe la pordo, do mi supozas ke mi dormegis tiam.‎Kiel matenmanĝo, mi manĝis pli da papriko, kaj ian kaĉon de maiza faruno, kiun ili diris esti nomata „mamaliga”, kaj melongelon farĉitan, tre bonega plado kiun ili nomas „impletata” (notu: akiru ankaŭ la recepton por ĉi-tiu.)‎Mi devis hastigi la matenmanĝo, ĉar la trajno eliris je iom antaŭ la 8-a, aŭ almenaŭ devis, ĉar post rapidinte al la stacidomo je 7:30 a.t.m. mi devis sidi en la vagono dum pli ol unu horo antaŭ ni komencis movi. Ŝajnas ke, ju pli oni movas orienten, des pli malakurata estas la trajnoj. Kiel devas esti‎ili en Ĥinio?‎ Dum la tuta tago ni ŝajnis pasumi trans lando plena je beleco ĉia. Foje ni vidis etajn‎arbojn aŭ kastelojn sur la pinto de krutaj montetoj, tiel kiel oni vidas en malnovaj meslibroj; foje ni‎kuris laŭ riveroj kaj riveretoj, kiu aspektis pro la larĝaj, ŝtonaj bordoj, kiel ili ofte inundiĝas. Ĉe ĉiu stacidomo, estis grupoj de homoj, foje homamasoj, kaj en ĉiaj vestaĵoj. Iuj estis tute kiel la kamparanoj hejme, aŭ tiuj, kiujn mi vidis transirante Francion kaj Germanion, kun mallongaj ĵaketoj kaj rundaj ĉapeloj, kaj hejmtekstitaj pantalonoj, sed aliaj estis tre pitoreskaj. La virinoj aspektis tre bele, krom se on proksimumus al ili, sed ili estis tre malordema‎ĉirkaŭ la talio. Ili ĉiuj havis plenajn blankajn ĉiajn manikojn, kaj la plimulto havis grandajn zonojn kun multo da stioj de io flugetanta post ili kiel la jupoj en la baleto, sed kompreneble estis subjupoj sub ili.‎La pli strangaj figuroj, kiujn ni vidis, estis la Slovakoj, kiuj estis pli barbaraj ol la aliaj, kun iliaj grandaj ĉapeloj de vakero, grandega malstriktaj, malpurblankaj pantalonoj, blanka ĉemisoj linaĵaj, kaj grandegaj pezaj ledaj zonoj, preskaŭ larĝa unu futon, ĉie najlizita per brasaj najloj. Ili surportis altajn botojn, iliaj pantalonoj enfaldite en ili, kaj ili havis longajn, nigrajn hararojn kaj dikajn lipharojn. Ili estas tre piktureskaj, sed ne aspektas invitaj. Sur sceno on dirus ilin tuj iu malnova bando de Orientaj banditoj. Ili tamen estas, oni diras al mi, tre sendanĝeraj kaj fakte mankante naturan sintrudon.‎ Jam estis malhele, post la noktiĝo, kiam ni ekalvenis al Bistrico, kiu estas interesa malnova loko. Trovante sin preskaŭ sur la landlimo - ĉar la montpasejo de Borgo dukas el tie en Bukovinon - kaj ĝi estas spertinta tre ŝturman eston, kaj certe vidigas la markojn de tiu. Antaŭ kvindek jaroj, okazis serio de egaj incendioj, kiuj faris teruran destruegon en kvin okazoj. En la komenco de la deksepa jarcento, ĝi subiris sieĝo de tri semajnoj ka perdis 13.000 homojn, la viktiman kiomon de milito mem helpis malsatego kaj malsanego. La Grafo Drakulo instrukciis min iri al la Hotelo „Ora Korono“, kiun me trovis, je mia ravo, ĝisfunde malnovmoda, ĉar kompreneble mi volis vidi ĉion eblan de la manieroj de la lando. Evidentis, ke oni atendis min, ĉar kiam mi alproksimiĝis al la pordo mi renkontis gajaspektan maljunulinon en la kutima kamparana vestaĵo - blanka subvestaĵo kun longa, duobla antaŭtuko preskaŭ tro strikta por modesteco. Kiam mi venis proksimen ŝi riverencis kaj diris, „La Herro Brito?“‎„Jes,“ mi diris. „Johnathan Harker. “Ŝi ridetis, kaj donis iun mesaĝon al maljuna viro en blanka ĉemizo, kiu estis sekvinta ŝin al la pordo. Li foriris, sed tuj revenis kun leteron:‎ '' ‎„Mia amiko. - bonvenon al la Karpatoj. Mi dezire antendas vin. Dormu bone ĉi-nokte. Morgaŭ je la tria diliĝenco ekiros al Bukovino; seĝo por vi estas gardata. Ĉe la montpasejo de Borgo, mia kaleŝo vin atendos kaj vin aldukos al mi. Mi esperas ke via vojaĝo el Londono estis feliĉa; kaj ke vi ĝuos vian viziton en mia bela lando. - via amiko, Drakulo.”‎'' ‎4-a de Majo. Mi trovis ke mia domproprietanto estis recivinta leteron de la grafo, instrukciante lin havigi por mi la plej bonan lokon en la kaleŝo; sed farinte demandojn pri detaloj li ŝajnis iome hezita, kaj pretekstis ne povi kompreni mian germanan. Tio ne eblis esti vera, ĉar ĝis nun, ĉiam li komprenis ĝin perfekte; almenaŭ, li respondis al miajn demandojn precise kvazaŭ li povas kompreni.‎Li kaj lia edzino, la maljunulino kiu salutis min, rigardis unu la alian per ia timigita maniero. Li murmuris ke la mono estis sendita en letero, kaj tiu estis ĉion, kiun li scias. Kiam mi demandis al li, se li konas Grafon Drakulon, kaj se li povas diri al mi ion pri lia kastelo, kaj li kaj lia edzino krucosignis kaj, dirante ke ili sciis tute nenion, simple rifuzis paroli plu. Estis tiel proksime al la ekira horo ke mi havis nenion tempon por demandi al iu ajn alia, ĉar estis tute tre misteria kaj neniel komfortiga. Momentoj antaŭ ol foriri, la maljunulino venis al mia ĉambro kaj histerie diris: „Ĉu vi devas iri? Ho! Juna Herro, ĉu vi devas iri? “ Ŝi estis en tiel ekcitata ŝtato, ke ŝi ŝajne perdis ŝian tenon de tiu germana kiun ŝi konis, kaj tute miksis ĝin kun io alia lingvo, kiun mi tute nesciis. Mi nur povis sekvi ŝin per demandi multon da demandoj. Kiam mi diris, ke mi devas tuj foriri, kaj ke mi estas enterpreninta tre gravan aferon, ŝi demandis denove:‎ ‎„Ĉu vi scias, kiu tago hodiaŭ estas?” Mi respondis, ke estas la kvara de majo.‎„Ho, jes! Mi scias tion! Mi scias tion, se ĉu vi scias, kiu tago hodiaŭ estas?“‎Kiam mi diris, ke mi ne komprenas, ŝi daŭris:‎‎„Estas la antaŭvespero de la Tago de Sanktulo Georgo! Ĉu vi nescias ke, ĉi-nokte, kiam sonoras la horloĝo je meznokto, ĉiu malbona aĵo en la mondo havos plenan povon? Ĉu vi scias, kien vi iras, kaj tion, al kiu vi iras?” Ŝi estis evidente tiel mizerigita, ke mi penis komforti ŝin, sed sen efiko. Fine, ŝi genufleksis, kaj petegis min ne iri; almenaŭ atendi unu aŭ du tagoj antaŭ ol ekiri.‎Estis tute tre ridinda sed mi ne sentis min komforta. Tamen, estis negoco farenda, kaj mi povis permesi nenion interefiki.‎ Mi penas levi ŝin, kaj diris, tiel gravaspekte, kiel mi povis, ke mi dankas ŝin, sed mia devo estas imperativa kaj ke mi devas foriri.‎Ŝi tiam leviĝis kaj sekigis ŝiajn okulojn, kaj prenante krucifikson elde ŝia kolo ŝi ofertis ĝin al mi.‎Mi nesciis kiun mi faru, ĉar, kiel Angla Ekleziano mi estas intruita konsideri tiajn aĵon iugrade kiel idolismaĵoj, sed tamen ŝajnis tiel maldankeme rifuzi maljunulinon intenciantan tiel bone kaj en tia mensoŝtato. Ŝi vidis, mi supozas, la dubon en mia vizaĝo, ĉar ŝi metis la rozarion ĉirkaŭ mia kolo, kaj diris, „por via patrino“, kaj eliris la ĉambron. Mi skribas tion sekcion de la taglibro dum mi atendas la kaleŝon, kiu estas, nature, malfrua; kaj la krucifikso estas ankoraŭ ĉirkaŭ mia kolo. Mi nescias, ĉu estas la timo de la maljunulino, aŭ la multo da fantomaj tradicioj de tiu loko, aŭ la krucifikso mem, sed me ne sentas min en la menso tute tiel ripoza kiel kutime.‎Se tiu libro alvenus al Minjo antaŭ ol mi, ke ĝi alportu mian adiaŭon. Jen la kaleŝo! ‎5-a de majo. La kastelo La grizo de la mateno estas pasinta kaj la suno estas alta super la malapuda horizonto, kiu ŝajnas akreĝa, ĉu pro arboj aŭ per montetoj, mi nescias ĉar ĝi estas tiel malapuda ke grandaj kaj malgradaj aĵoj estas kunmiksataj. Mi ne estas dormema, kaj, ĉar mi estas ne vokenda ĝis ke mi vekas, nature mi skribas ĝis la veno de dormo. Estas multe da malkutimaj skribindaj okazoj, kaj, por ke iu ajn leganta ne supozu ke mi tro bone vespermanĝis antaŭ ol eliri Bistricon, mi enskribu ekzakte mian vespermanĝon.‎ Mi manĝis tion, kion oni nomas „bifsteko de l’rabisto“ – pecoj de lardo, cebo, kaj bovaĵo, spicita per kajena pipro, kaj enseriigita en bastonetoj, kaj rostita super la fajro, en la simpla maniero de Londona katviando2.‎La vino estis Ora Mediaŝ, kiu produkas strangan pikon sur la lango, kiu tamen estas ne malagrabla. Mi havis nur duopon da trinkujoj da tiu, kaj nenion pli. Kiam mi envagoniĝis, la kondukisto ne estis jam preninta sian seĝon, kaj mi vidis lin parolantan kun la domproprietantino.‎Evidentis, ke ili parolis pri mi, ĉar fojfoje ili rigardis min kaj iuj el la homoj kiuj estis sidantaj sur la benko ekster la pordo – kiun ili nomas ion, kiu signifas signifantan „portanto de vorto“ - venis kaj aŭskultis, kaj tiam rigardis min, plimulte kompate. Mi povis aŭskulti multon da vortoj ofte redirataj, ĉar estis multaj naciecoj en la homamaso, do mi diskrete eltiris mian poliglotan voratron kaj elserĉis ilin. Mi devas diri, ke ili ne estis gajiga al mi, ĉar intier ilie estis „Ordog“ – Satano; „pokol “ – inferno; „stregoika“ – sorĉistinaĉo; „vroloko“ kaj „vlkoslak“ – ambaŭ signifas same, la unu estante slovaka kaj la alia serba por iu, kiu estas aŭ lupfantomo aŭ vampiro. ‎(notu: mi devas demandi al la grafo pri tiuj superstiĉoj.)‎ Kiam ni ekiris, la homoj amasinte ĉirkaŭ la pordo de la gastejo, jam ŝvelinte al konsiderinda grando, ĉiuj krucosignis kaj celis du fingrojn al mi. Post iom malfacilo, mi dirigis kunvojaĝanton al mi, kion ili signifis. Li ne volis respondi al mi komence, sed lerniĝinte ke mi estas anglo, li klarigis ke tiu estis talismana aŭ ŝirma gesto kontraŭ malbeno de la malbona okulo. Tiu ne estis tre agrabla por mi, ĵus ekalirante al nekonata loko por renkonti nekonantan viron; sed ĉiuj ŝajnis tiel ĝentilkoraj, kaj tiel malĝojaj, kaj tiel kompataj, ke mi ne povis ne senti kortuŝata. Mi neniam forgesos mian lastan ekvidon de la korto de la gastejo kaj ties homamaso de piktureskaj figuroj, ĉiuj krucosignante, starante ĉirkaŭ la larĝa arkado, kun ĝia densa foliaro de oleandro kaj oranĝujoj, en verdaj arbingoj kunamasitaj en la mezo de la korto.‎Tiam, nia kondukisto, kies larĝa, linaĵa, pantalonoj kovris la tutan antaŭon de la skatolseĝo – ili nomas tiujn „goca“ – vipegis lian kvar malgrandaj ĉevalojn, kiuj kuris flankon ĉe flanko, kaj ni ekforiris al nia vojaĝo.‎ Mi baldaŭ perdis la vidon kaj memoron de fantomaj timoj, en la beleco de la scenoj dum ni preteveturis, kvamkvam se mi estus koninta la lingvon, aŭ pli ĝuste, la lingvojn, kiujn parolis miajn kunvojaĝantoj, mi eble ne povus tiel facile forĵeti tiujn. Antaŭ ni estis verda dekliva kamparo plena je arbaregoj kaj arbaretoj, foje kun krutaj montetoj, ĉapelitaj kun amasetoj de arboj aŭ farmodomoj, kies blankaj gabloj frontis la straton. Estis ĉie konfuzega amaso de fruktofloraroj – pomo, pruno, persiko, ĉerizo. Preteveturante, mi povis vidi la verdan herbon sub la arboj asperge kovritan per la falintaj petaloj. Serpante inter tiuj verdaj montetoj, kiujn oni nomas la „Mitel Land“, la ŝoseo perdiĝis kurbante preter herbaj kurboj, aŭ kaŝiĝante en la maldensiĝantaj finoj de pinaj arbaroj, kiuj en iuj lokoj tegis la monetojn kiel langoj de flamoj. La vojo estis malglata, sed ni ŝajne transrapidis per febra hasto. Mi ne povis kompreni, kion signifas tiu hasto, sed la kondukisto evidente nepre volis alveni la Borgo Prund sen perdo de tempo. Oni diris al mi, ke tio ŝoseo en la somero estas bonega, sed oni ne estas riparinta ĝin post la neĝoj de la vintero. Tiurilate, ĝi malsamas de la kutima stato de la vojoj en la Karpatoj, ĉar estas malnova tradicio ke oni ne konservu ilin en tro bona kondicio. Delonge, la Haspardoj rifuzas ripari ilin, por ke la turkoj ne kredu ke ili pretigas envenigi eksterlandajn soldatojn, kaj tiel hastigi la militon, kiu estis, vere, ĉe la punkto de ŝarĝado. Trans la verdaj, leviĝa montetoj de la Mittel Land, leviĝas fortegaj deklivoj de arbaroj ĝis la altegaj krutegaĵoj de ka Karpataj Montoj mem. Ĉe nia dekstero kaj maldekstero ili staris alte, dum la posttagmeza suno falis plene sur ili kaj videbligis ĉiun gloran koloron de tiu bela montaro, profunda bluo kaj purpuro en la ombroj de la pintoj, verdo kaj bruno kie la herbo kaj la roko miksis, kaj senfina vidaĵo de akreĝaj rokoj, kaj akrapintaj apikaĵoj, ĝis ol ili mem perdiĝas en la malapudo, kie la neĝaj pintoj leviĝis grandioze. Unu el miaj kunuloj tuŝis mian brakon, dum ni ĉirkaŭiris la bazon de monteto, kaj ekvidis la altegan, neĝkovritan pinton de monto, kiu ŝajnis, dum ni procedis en nia serpenta vojo, esti senpere antaŭ ni. „Rigardu! Isten ŝek!“ – „la seĝo de Dio!“ – kaj li krucosignis sin respektoplene. Dum ni procedis en nia senfina vojo, kaj la suno subiris pli kaj pli malalten malantaŭ ni, la umbroj de la verspero ekrampis ĉirkaŭ ni. Tiu emfaziĝis pro e la neĝa montopinto ankoraŭ tenis la lumon de la noktiĝo, kaj ŝajnis ardi delikatan, malpezan roson. Fojfoje ni pasis ĉekojn kaj slovakojn, ĉiuj en pitoreskajn vestaĵon, sed mi rimarkis ke strumo estis dolore ĝenerala. Ĉe la flanko de la vojo estis multaj krucoj, kaj dum ni preterpasis, miaj kunuloj ĉiuj krucosignis. Foje estis gekamparano surgenua antaŭ altaro, kiu ne eĉ turnis sin kiam ne alvenis, sed ŝajnis esti tiel en la sincedo de preĝo, kiel li aŭ ŝi ne havis nek okulojn nek orelojn por la ekstera mondo. Estis multe da novaĵoj por mi. Ekzemple, fojnstako en la arboj, kaj foje tre belaj amasoj de pendulaj betuloj, kies blankaj trunketoj brilis kiel arĝento tra la delikata verdo de la folio. Foje ni pasis singvidvagonon – la ordinara ĉaro de la kamparano – kun ĝiaj longaj, serpentoformaj vertebroj, designitaj por taŭgi al la neglatecoj de la vojo. En tiu sidis nepre kia grupo de hejmen irantaj kamparanoj, la ĉekoj en iliaj blankaj, kaj la slovakoj en iliaj koloraj ŝafofeloj, la lasta portanta illian bastonegon kun hakilo ĉe la fino, kiel lanco. Noktiĝante, ekestis tre malvarme, kaj la kreskanta krepusko ŝajnis miksiĝi en unu malhelan nebuleton la malluma melankolio de la arboj, la kverko, betulo, kaj pino, kvamkvam en la valoj kiu kuris profunde inter la pedoj de la montetoj, dum ni supereniris tra la montpasejo, iuj malhelaj abioj elstaris kontraŭ la fondaĵo de malfrue fondinta neĝo. Foje, ĉar la vojo estis kuĉata tra la pina arbaro, kiu ŝajnis en la mallumo ĉirkaŭbari nin, grandaj amasoj de grizo, kiuj iuloke surŝutis la arbojn, produkis aparte strangan kaj solenan efikon, kiu daŭrigis la pensojn kaj minacajn imagojn estigitaj pli frue en la vespero, kiam la falanta suno reliefigis strange la fantomemajn nubojn kiuj inter la Karpataj Montoj ŝajnis serpenti senĉese tra la valoj. Foje la montetoj estis tiel dekliva, ke malgraŭ la hasto de nia kondukisto, la ĉevaloj nur povis iri malrapide. Mi deziris eliri kaj marŝi trans ili, kiel ni faras hejme, sed la kondukisto ne volis permisi tion. „Ne, ne,“ li diris. „Vi ne devas marŝi ĉi-tie. La hundoj estas tro ferocaj.“ Kaj tiam, li aldone diris, evidente intencante mortteman humuron – ĉar li ĉirkaŭrigardis por ekvidi la aprobajn ridetojn de la aliaj – „Kaj vi eble havos sufiĉan da tiaj aferoj antaŭ ol vi dormas.“ La nura halto, kiun li faris, estis momenta paŭzo por lumigi siajn lampojn. Kiam malheliĝis, ŝajnis estis iom ekcito inter la pasaĝeroj, kaj ili senĉese parolis al li, unu post la alia, kvazaŭ ili instigis al li pluan rapidecon. Li vipfrapis la ĉevalojn senkompate per sia longa vipo, kaj per furiozaj krioj de instigo, li antaŭenpuŝis ilin ĝis plia ekcerto. Tiam, tra la mallumo mi povis vidi ian makulon de griza lumo antaŭ ni, kvazaŭ estis fendo en la montetoj. La ekcito de la pasaĝero pliiĝis. La freneza kaleŝo balancis en sia grandaj ledaj risortoj, kaj ŝancelis kiel ŝipo skuata en ŝtorma maro. Mi devis tenadi. La ŝoseo pliniveliĝis kaj ni ŝajnis esti flugantaj. Tiam la montoj ŝajnis pliapudiĝi al ni ĉe ambaŭ flanko kaj severe rigardi nin. Ni eniris la Borgan Montpasejon. Unu post unu pluraj el la pasaĝeroj ofertis donacojn al mi, kiujn ili insiste donis al mi, kun dediĉo kiu tolerus nenion malakcepton. Ili certe estis strangaj kaj variaj sed ĉiuj estis donataj en simpla, bona fido, kun ĝentilaj vortoj, kaj beno, kaj la sama kunmeto de timsignifaj movoj, kiujn mi estis vidinta ekster la hotel ĉe Bistrico – la krucosigno kaj la ŝirmo kontraŭ la malbona okulo. Tiam, dum ni rapidis, la kondukisto klinis sin antaŭen, kaj ĉe ambaŭ flanko la pasaĝeroj elmetis la kolon por rigardadi avide en la mallumo. Estis evidente ke io tre ekcitiga aŭ nun okazis aŭ estis atendata, sed kvamkvam mi demandis al ĉiu pasaĝero, neniu volis doni al mi eĉ la pli etan klarigon. Tiu stato de ekcito daŭris dum malgranda tempo; kaj fine, ni vidis la pasejon malkaŝiĝinte ĉe la orienta flanko. Estis malhelaj, ondformaj nuboj supre, kaj en la aero la peza, prema sento de tondro. Ŝajnis ke la montaro estis disiginta du atmosferojn, kaj nun ni estis eniranta tiu, kiu estis tondra. Mi mem nun elserĉis la transporton, kiun prenos min al la grafo. En ĉiu momento, mi atendis vidi la brilegon de lampojn tra la mallumo, sed ĉio estis mahelega. La nura lumo estis la flagretantaj radioj de niaj propraj lampoj, el kiu la vaporo de nia forte laborigataj ĉevaloj leviĝis en blanka nubo. Ni nun povis vidi la sablan ŝoseon, kuŝantan blanke antaŭ ni, sed sur ĝi estis nenio signo de veturilo. La pasaĝero malantaŭen klinis kun suspiro ĝoja, ŝajne mokante mian malkontentiĝo. Mi jam estis pripensanta tion, kion mi faru, kiam la kondukisto rigardante sian brakholoĝon, diris al la aliaj ion, kion mi apenaŭ povis aŭdi; ĝi estis tiel mallaŭta kaj malalta je tono, ke mi pensis ke li diras, „unu horo pli frue ol la tempo“. Tiam turninte al mi, li diris en germana pli malbona ol la mia: „Estas nenio kaleŝo ĉi-tie. Oni ne atendas la Herron malgraŭ ĉio. Li nun trairos al Bukovino, kaj revenos morgaŭ, aŭ la tagon postan, pli bone, la tagon postan.“ Dum li parolis, la ĉevaloj ekis heni kaj snufegi. Kaj, inter ĥoro de kriegoj el la kamparanoj, ĉiu krucosignante, kaleŝo kun kvar ĉevaloj, ĝisveturis malantaŭ ni, preterpasis nin, kaj haltis apud ni. Mi povis vidi, per la ekbrilo de niaj lampoj kiam la radioj falis sur ili, ke la ĉevaloj estis karbonigrakoloraj kaj belegaj animaloj. Ili estis kondukata de alta viro, kun longa, bruna barbo kaj nigra ĉapelego, kiuj ŝajnis kaŝi lian vizaĝon. Mi nur povis vidi la brileto de duopo de tre helaj okuloj, kiuj aspektis ruĝaj en la lamplumo, dum li turnis al ni. Li diris al la kondukisto: „Vi estas tre frua ĉi-nokta, mia amiko.“ La viro balbutis responde, „La angla Herro havis haston.“ Al kiu la nekonata replikis, „Tial, mi supozas, vi deziris sendi lin al Bukovino. Vi ne povas trompi min, mia amiko. Mi scias tro, kaj miaj ĉevaloj estas rapidaj.“ Parolante li ridetis, kaj la lamplumo falis sur malmolaspekta buŝo, kun tre ruĝaj lipoj kaj akraspektaj dentoj, tiel blanka kiel eburo. Unu el miaj kunulo flustris al alia verso el „Lenore“ de Bürger: „Denn die Todten reiten Schnell.“ („Ĉar la mortintaj vojaĝas rapide“) La strange kondukisto evidente aŭdis tiujn vortoj, ĉar li superenrigardis kun brileta rideto. La pasaĝero forturnis sian vizaĝon, samptempe elmetante siajn du fingrojn kaj krucosignante. „Donu al mi la pakaĵon de la Herro“ diris la kondukisto, kaj kun treega rapideco miaj valizoj estis tradonataj kaj metataj en la kaleŝo. Tiam mi deiris el la flanko de la diliĝenco, ĉar la kaleŝo estis proksime apuda, kun la helpo de la kondukisto, kies mano kaptis mian brakon en ŝtala teno. Li devis havi monstran forton. Sen vorto, li skuis la bridojn, la ĉevaloj turnis, kaj ni rapidis en la mallumon de la pasejo. Antaŭenrigardante mi vidis la vaporon de la ĉevaloj de la diliĝenco per la lumo de la lampoj, kaj projekciataj kontraŭ ĝi la figurojn de miaj eksaj kunuloj krucosignante. Tiam, la kondukisto vipumis kaj vokis al la ĉevaloj kaj ili forrapidis Bukovinen. Dum ili malaperis en la malumon, mi sentis malvarmon, kaj sento de soleco venis super mi. Sed mantelo estis ĵetata super mia ŝultro, kaj tapiŝo super miaj genuoj, kaj la kondukisto diris en bonega german – „La nokto estas malvarma, kaj mia mastro ordonis min zorgi pri ci. Estas flakono de ŝlivovico (la prunbrando de la lando) sub la seĝo, se ve bezonus ĝin.“ Mi ne prenis iom, sed estis komfortiga, scii ke estas tie. Mi sentis iome strange, kaj ne malmulte timigita. Mi pensas ke, se estus iu ajna alternativa, mi estus preninte ĝin anstataŭ daŭrigi tiun malkonatan noktan vojaĝon. La kaleŝo procedis je hasta veturrapido, kaj tiam ni turnis plene kaj laŭiris alian rektan vojon. Ŝajnis al mi ke ni simple reiris super la sama tereno denove kaj denove, do mi notis ion elstaran punkton kaj trovis ke ja estis tiel. Mi volis demandi al al kondukisto, kion tio intencis, sed mi vere timis fari tion, ĉar mi pensis ke, en la pozicio en kiu mi estis, io ajn protesto havus nenion efikon kaze ke estas intenco de prokrasto. Tamen, ĉar mi estis baldaŭ sciovola pri kiom da tempo estas pasinta, mi lumigis alumeton, kaj per ĝia flamo mi rigardis mian brakholoĝon. Estis nur kellkaj minutoj antaŭ meznokto. Tio estis por mi ia ŝoko, ĉar mi supozas ke la ĝenerala superstiĉo pri meznokto estis pliigita de miaj lastatempaj spertoj. Mi atendis, kun malsana sento de necerteco. Tiam, hundo ekhurlis ie en farmdomo pli for laŭ la ŝoseo, longa, angoriga kriegado, tiel, kiel de timo. Aŭdante la unuan kriegon, la ĉevaloj ekekzercis sin kaj ekbaŭmis, sed la kondukisto parolis al ili mildige, kaj ili kvietigis, sed ili tremis kaj ŝvitis, kiel en forfugo post ektimigo. Tiam, malapude en la malproksimo, el la montoj en ĉiu flanko de ni, komencis pli laŭta kaj pli akra hurloado, tio de lupoj, kiu afektis kaj la ĉevalojn kaj min sammaniere. Ĉar mi pretis elsalti de la kaleŝo kaj forkuri, dum ili rebaŭmis kaj subenrevenis tiel freneze, ke la kondukisto devis uzi lian tutan fortegecon por neebligi ke ili forkuregu. Post nemultaj minutoj, miaj propraj oreloj kutimiĝis al la sono, kaj la ĉevaloj ĝis tiam kvietiĝis, kaj la kondukisto povis eliri kaj stari antaŭ ili.Li karesis kaj kvietigis ilin, kaj flustris en iliaj oreloj, kiel la ĉevalkvietigistoj, pri kiu mi estas aŭdinte, faras, kaj per eksterordinara efiko, ĉar karesite de li, ili denove direktebliĝis, kvamkvam ili ankoraŭ tremetis. Denove la kondukisto sidis kaj, skuante la bridojn, ekiris rapide. Tiufoje, irinte al la malapuda flanko de la pasejo, li subite turnis laŭ mallarĝa vojo kiu laŭiris akre dekstren. Baldaŭ, ni estis orlata de arboj, kiu iuloke tiel arkis super la vojo, ke estis kiel pasante tra tunelo. Kaj denove, grandaj, malĝojaj rokoj gardis nin kuraĝe ambaŭflanke. Kvamkam ni estis en ŝirmejo, ni povis aŭdi la kreskantan venton, ĉar ĝi ĝemis kaj fajfis tra la rokoj, kaj la branĉoj de arboj kunkrakegis, dum ni laŭrapidis. Fariĝis pli kaj eĉ pli malvarme, kaj subtila, polvora neĝo ekfalis, tiom ke ni, kaj ĉio ĉirkaŭ ni, estis kovrata de blanka kovrilo. La fervora vento ankoraŭ portis la hurladon de la hundoj, kvamkvam ili plimalfortiĝis dum ni laŭiris nian vojon. La bojado de la lupoj ŝajnis pli kaj pli apuda, kvazaŭ ili ĉirkaŭproksimiĝis el ĉiu flanko. Mi iĝis terure tima, kaj la ĉevaloj partoprenis en mia timo. La kondukisto, tamen, estis tute ne perturbata. Li daŭre turnis lian kapon maldeksteren kaj deksteren, sed mi ne povis vidi ion ajn en en la mallumo. Subite, fore ĉe nia maldekstro mi vidis palan, bluan, flamon. La kondukisto vidis ĝin sammomente. Li tuj haltigis la ĉevalojn, kaj, saltinte al la tero, li malaperis en la mallumon. Mi nesciis, kion mi faru, des malpli, ju pli la hurlado de la lupoj proksimiĝis. Sed dum mi scivolis, la kondukisto subite reaperis kaj senvorte residis, kaj ni rekomencis nian vojaĝon. Mi pensas, ke mi devis esti ekdormiĝinta, kaj daŭre revante pri la incidento, ĉar ŝajnis reokazi senĉese, kaj repripensante ĝin, ĝi estas kiel terura inkubsonĝo. Unufoje, la flamo aperis tiel promksime al la vojo, ke eĉ en la mallumo ĉirkaŭ ni mi povis rigardi la agojn de la kondukisto. Li rapide iris tien, kie la flamo leviĝis – ĝi devis esti tre pala ĉar ĝi ne ŝajnis lumigi la ĉirkaŭan lokon – kaj kunmetinte malmulton da ŝtonoj, li formigis per ili ian devizon. Unufoje, aperis stranga efiko. Kiam li staris inter mi kaj la flamo, li ne obstrukcis ĝin, ĉar mi povis vidi ĝian fantoman flagreton malgraŭ tio. Tiu konsternis min, sed ĉar la ekfiko estis nur dumtempa, mi decidis ke miaj oreloj trompis min pro la mallumo. Tiam, dumtempe estis neniuj bluaj flamoj, kaj ni trarapidis tra la mallumo kun la hurlado de la lupoj ĉirkaŭ ni kiel ili sekvus nin en movanta cirklo. Fine, venis tempo kiam la kondukisto foriris pli malproksimume ol iam ajn ĝis nun, kaj dum lia foresto, la ĉevaloj ektremetis pli terure ol iam ajn, kaj snufegis kaj kriis per timego. Mi ne povis vidi kialo, ĉar la hurlado de la lupoj estis tute ĉesinta. Sed ĝuste tiam, la luno, traflugante la nigraj nuboj, aperis post la akreĝa pinto de superelstaranta, pin-vestata roko, kaj per ĝia lumo mi vidis ĉirkaŭ nin ringon de lupoj kun longa, tendena membroj kaj vila hararo. Ili estis centoble pli terura en la minaca silento kiu tenis ilin eĉ kiam ili hurlis. Koncerne mi, mi sentis ian timparalizon. Nur kiam homo sentas sin fronte al tiaj hororaĵoj, li povas kompreni ilian veran gravecon. Ĉiuj samtempe, la lupoj komencis hurli, kvazaŭ la lunlumo havis ian strangan efikon super ili. La ĉevaloj saltis kaj baŭmis, kaj senpove ĉirkaŭrigardis kun okuloj antaŭruliĝinte en maniero, kiun estis dolore rigardi. Sed la viva ringo de teruro ĉirkaŭis ilin ĉe ĉiu flanko, kaj ili estis devigitaj resti ene de ĝi. Mi elvokis al la kondukisto, ke li venu, ĉar ŝajnis al mi, ke nia nura ebleco estis peni elrompi tra la ringo kaj por helpi lian alvenon, mi kriegis kaj batis la flankon de la kaleŝon, esperante timigi la lupoj for de la flanko, por doni al li eblon de alveni al la kaleŝo. Kiel li venis tien, mi nescias, sed mi aŭdis lian voĉon laŭtigata en tono de imperia ordono, kaj rigardante al la sono, mi vidis lin starantan en la vojo. Dum li svingis liajn longajn brakojn, kiel forbrosanta iun nepalpeblan obstaklon, la lupoj retiriĝis, foren kaj ankoraŭ pli foren. Ĵus tiam, densa nubo pasis fronte de la luno kaj ne estis denove en mallumo. Kiam mi repovis vidi, la kondukisto reeniris la kaleŝon kaj la lupoj malaperis. Tio estis tute tiel stranga kaj mistera ke terura timo venis super mi, kaj mi timis movi aŭ paroli. La tempo ŝajnis senfina dum ni rapidis laŭ la vojo, nun en preskaŭ tuta mallumo, ĉar la ondformaj nuboj kaŝis la lunon. Ni Daŭre alteniris, kun fojaj, rapidaj, subeniroj, sed ĉefe ĉiam altenirante. Subite, mi konstatis ke la kondukisto estis dukante la ĉevalojn en la korton de egan, ruinita kastelon, el kies altaj, nigraj fenestroj venis nenio radio de lumo, kaj kies rompitaj kreneloj montris akreĝan linion kontraŭ la ĉielo. 934 2350 2004-12-31T14:17:39Z 62.245.121.214 František Omelka MAGALHAES, LA GRANDA ADMIRALO Unua vojaĝo ĉirkaŭ la mondo Enhavo 1. [[Amikoj]] 2. [[En paĝia lernejo]] 3. [[Vasko da Gama]] 4. [[La konkerantoj]] 5. [[Revoj kaj realeco]] 6. [[Ruy Faleiro]] 7. [[Triumvirato]] 8. [[En Hispanujo]] 9. [[Preparoj]] 10. [[Tra Atlantiko]] 11. [[Laŭlonge de amerikaj bordoj]] 12. [[Ribelo]] 13. [[Trapasejo]] 14. [[Trans Pacifikon]] 15. [[Inter indiĝenoj]] 16. [[Batalo sur Maktano]] 17. [[Victoria]] 18. [[La faro de Magalhaes]] 935 2351 2004-12-31T14:35:08Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] I Amikoj :La jaro 1494. :Vilaĝeto Sabrosa en portugala provinco Traz-os- Montes vivis trankvile en tute normala tago. :Nur en malgranda bieno de Magalhaes estis vigle. :Sinjorino Magalhaes, tute ruĝigita de kuiro, ĉiumomente kuris en la kuirejo kaj ordonis kiel generalo al siaj filinoj: :"Isabella, alportu fruktojn kaj metu ilin sur la tablon!" :"Jes, panjo." :"Ginebra, purigu ankoraŭ unufoje tablojn kaj seĝojn!" :"Jes, panjo." :"Kaj vi, Teresa, prenu el la kesteto pokalojn kaj poluru ilin!": :"Jes, panjo." :La knabinoj kompleze plenumis ordonojn de la patrino. Ankaŭ ili ruĝiĝis pro rapida laboro, sed precipe pro emocio. Kaj kial miri pri tio? Ilia domo estas honorigita per eminenta vizito! :Lastfoje estis gastoj ĉe ili antaŭ unu jaro. Sed tiam estis ĉio malgaja, ĉar parencoj kaj konatoj alvenis por akompani ilian patron al la tombejo. :De tiu tempo la domo de la malriĉa nobelo fariĝis ankoraŭ pli malriĉa. Sinjorino Magalhaes nur pene gvidis la mastrumadon kaj la filinoj apogis ŝin en siaj zorgoj. Finsonis jam iliaj gajaj kantoj kaj rido, kaj se ili ne havus du pli junajn fratojn, dekkvarjaran Fernaon kaj dekdujaran Diegon, ilia domo fariĝus triste malgaja. :Ĉio ŝanĝiĝis nur tiam, kiam antaŭ la kverka pordego de la bieno, super kiu estis skulptita blazono de la familio Magalhaes - en arĝenta kampo tri ruĝaj strioj - aperis kuriero kaj donis al sinjorino Magalhaes leteron de sinjoro Serrao, kiu estis malnova amiko de ŝia edzo. La nobelo sciigis al ŝi, ke li post nelonga tempo forveturigos sian filon Franciskon en Lisbonon. Li vizitos paĝian lernejon, kiu estas ĉe reĝa kortego por knaboj de la nobeloj. Fernao Magalhaes certe ankaŭ vizitos tiun lernejon. Ĉar la vojaĝo al Lisbono estas longa kaj ne sendanĝera, familio de Serrao proponas kunpreni Fernaon. :Sinjorino Magalhaes, finleginte la leteron, subite plivigliĝis. La zorgoj pri mastrumado ĉesis ŝin ĝeni. Tute ne gravas, ke ili malriĉiĝis. Ŝia filo vivos ĉe la kortego. Li havos do la samajn rajtojn kiel filoj de aliaj nobeloj. Li fariĝos fama kaj potenca. Li suprenlevos la familion de Magalhaes al la estinta brilo, honoro kaj estimo! :Ŝi tuj kunvokis ĉiujn siajn infanojn kaj plena de ĝojo kaj fiero legis al ili la leteron. :La okuloj de la knabinoj ekbrilis. Se Fernao estos en Lisbono, certe ankaŭ ili povos iam forlasi la flanke kuŝantan Sabrosan. :La ununura, kiu ne sentis ĝojon, estis Fernao. Kelkajn momentojn li rigardis la patrinon senvorte, kvazaŭ li ne komprenus, ke temas pri li. Poste li diris mallaŭte, sed decide: :"Mi ne iros tien, panjo." :"Kial?" embarasiĝis la patrino. :"Al mi plaĉas hejme. En la arbaroj. En la montaro. Sur la kampoj," diris rapide la knabo, aliokaze ne tro parolema. :"Do. . . vi ne volas viziti la lernejon?" demandis la patrino seniluziiĝinte. :"Ne! Centfoje pli volonte mi restos -," sed Fernao ne finparolis. Energia Ginebra vidis, kiel la patrino paliĝis, kiel peze ŝi spiras kaj kiel ŝia vizaĝo kovriĝas per griza vualo de amareco. Ŝi stariĝis tiamaniere, ke la patrino ne vidu ŝin, kaj kolerplene ŝi rigardis al la frato. :Fernao komprenis. La kompato premis lian gorĝon. Li paŝis al la patrino kaj kisis ŝian manon. :"Nome, . . panjo -," li diris kun paŭzoj, "mi . . . iros. . . tien.., certe mi tien iros, sed vi scias... ĉio venis tiel neatendite. . . mi estis nur surprizita. . ." :Sinjorino Magalhaes pli malpeze elspiris. :Ŝi dankis al sinjoro Serrao pro lia afableco kaj komencis prepari ĉion, kion ŝia filo bezonos. :Fernao jam neniam menciis pri tio, ke li ne volas foriri en la lernejon. Li strebis eluzi ĉiun liberan tempon, kiu ankoraŭ restis al li. Apenaŭ li vekiĝis, li tuj forlasis kun Diego la domon kaj ludis kun vilaĝaj knaboj ĝis vespere. Iam li vagadis sola tra abruptaj montoj, kiuj allogis lin per sia sovaĝeco, trankvilo kaj miloj da danĝeroj. Imago de la paĝia lernejo vekis en li timegon kaj reziston. Amare li observis la preparojn por lia forveturo. Li ne ĉesis esperi, ke la panjo eble en la lasta momento ŝanĝos sian intencon, ke ŝi lasos lin hejme, en la amata Sabrosa. :Sinjorino Magalhaes tute ne sciis, kion travivas ŝia knabo, al kiu ŝi fiksis ĉiujn siajn esperojn. Brave ŝi venkis la malĝojon, kiu kaptis ŝin ĉiam, kiam ŝi komencis pensi pri la adiaŭo. Kaj ju pli alproksimiĝis la forveturo, per des pli helaj koloroj ŝi pentris al si la estontan vivon de Fernao. . . :Jam hodiaŭ venos sinjoro Serrao por forveturigi Fernaon en Lisbonon. Kiam la knabinoj finis ĉiujn preparojn, kiam la tuta domo brilis kaj la kuirejo bonodoris per preparitaj bongustaĵoj, diris sinjorino Magalhaes: :"Kaj nun vestigu vin, knabinoj. Familio de sinjoro Serrao povas alveturi en ĉiu momento." :"Jes, panjo," respondis fratinoj kiel per unu buŝo kaj ili volis forkuri. :"Atendu momenton," ŝi haltigis ilin, "Kio okazas kun Fernao? Ĉu li estas jam preta? Kaj Diego?" :"Ili ambaŭ estas jam vestitaj kaj atendas en la ĉambro," respondis Isabella. :"Venigu ilin! Mi ŝatus ankoraŭ paroli kun ili." :Teresa foriris por venigi ambaŭ knabojn. Sed ŝi tuj revenis kun esprimo de timo en la vizaĝo. :"Panjo, ili ne estas tie!" :"Kion vi diras? Serraoj alveturos kaj Fernao ne bonvenigos ilin. Ki on ili pensos pri ni?" :"Ni rigardos, kie ili estas, panjo," trankviligis ŝin la filinoj. "Ili ja ne povis malproksimen -" :En tiu momento ili aŭdis laŭtan krion, kiu sonis el la proksima arbareto. Aro da knaboj ĵus finis sovaĝan reciprokan postkuradon kaj nun revenis en la vilaĝon. Fernao kaj Diego troviĝis inter ili. :Ginebra rapide alkondukis ilin hejmen. :"Kion vi nur pensas!" konsterniĝis la patrino rigardante la malpurigitajn vestaĵojn de la knaboj. . . Knabinetoj, ordigu ĉion rapide!" :Estis jam ekstrema tempo. Apenaŭ ili estis kombitaj kaj alivestitaj, aŭdiĝis antaŭ la domo kraksono de iu veturilo. :Sinjorino Magalhaes rigardis eksteren, ŝi volis ankoraŭ voki: "Ili jam estas ĉi tie!" - sed la voĉo restis en la gorĝo. Ja Serraoj - tiuj potencaj Serraoj! - ne hontas pri siaj malriĉiĝintaj kunuloj kaj ili vizitis ilin! Ili ja eĉ tranoktos ĉe Magalhaes! :Ŝi malsupreniris kun la infanoj de la unua etaĝo en la teretaĝon kaj poste ili direktis siajn paŝojn tra la korto al la pordego. :Serraoj alveturis per du veturiloj. La unua estis granda kaj ŝirmita. En tiu veturos sinjoro Serrao venontan tagon en Lisbonon. La dua veturilo estis malpligranda, ornamita per blazono de Serraoj. Per ĝi revenos sinjorino Serrao post la vizito ĉe Magalhaes hejmen. :Fernao ne povis fortiri siajn okulojn de la fortstaturaj ĉevaloj. Ili interesis lin pli ol la vizitantoj. Li tuj iris al unu nigra ĉevalo kaj komencis ĝin karesi. :"Sed - Fernao!" admonis lin Ginebra. :Nur nun li ekatentis pri la gastoj. Sinjoro Serrao estis altstatura viro, maldika, preskaŭ malgrasa, kun longforma vizaĝo kaj nigraj okuloj. Li ĝoje rigardis Fernaon kaj evidente li ne koleris, ke la knabo tiom interesiĝas pri liaj ĉevaloj. :Sinjorino Serrao estis multe pli malalta ol ŝia edzo, vervoplena kaj moviĝema kiel hidrargo. Ŝi preskaŭ ne lasis Magalhaesojn paroli. :"Ĉu tio estas Ginebra? Kaj jen Teresa! Kaj Isabella? Tiu nigra koloro eksterordinare konvenas al vi, infaneto! Kaj ĉu vi ĝojatendas alvenon en Lisbonon, Fernao? Ho, Diego! Kiel aminda knabeto!" :Poste forglitis la rigardo de Fernao al Francisko, lia estonta kunlernanto. Fernao senvole malsereniĝis. Li vidis antaŭ si altkreskan knabon, kiu superis lin almenaŭ je duonkapo. La okuloj de Francisko estis plenaj de serena ridetemo. Li salutis la gastigantojn tre bonmaniere, li faris ĉiuflanken graciajn komplimentojn kaj pro tio li tuj gajnis favoron ĉe familio Magalhaes. :Kaj apud li imagis al si Fernao sin mem. Astataŭ ĝentilaj ridetoj nur rigide scivolaj rigardoj. Anstataŭ graciaj komplimentoj nur mallertaj kaj malelastaj movoj. Li sentis, ke lia konduto kompare al Francisko devas impresi malagrablege. . :Dum solena tagmanĝo li estis malparolema. Al demandoj de Francisko li respondis vortavare, per unu aŭ du vortoj. Sed la gasto malatentis tion. Li parolis senĉese per tiu facila, laŭtsona, gaje kolorita voĉo, kiu rapide gajnis al li simpatiojn de la homoj, kun kiuj li kontaktiĝis. :Sinjorino Magalhaes kaj ankaŭ la gepatroj de Francisko bone rimarkis la barilon, kiu dividis ambaŭ knabojn. La patrino de Fernao ĉagreniĝis pro tio, sinjoro Serrao pripensis, kiamaniere li povus la knabojn amikigi. :Post la solenmanĝado li diris: :"Eble ni povus rigardi iomete viajn stalojn, sinjorino Magalhaes. La knaboj intertempe amuziĝos bone sen ni." :Ankaŭ Ginebra ekkomprenis, ke sinjoro Serrao intencas lasi ambaŭ knabojn solaj, por ke ili pli bone interkonatiĝu. Tial ŝi prenis Diegon kun si. :Fernao kun Francisko restis solaj. :"Ĉu vi ĝojas, ke vi vizitos la lernejon?" demandis vigle Francisko. :"Ne." :"Ne? Kial? Mi tiom ĝojas! Nur imagu, kiom da novaj homoj ni ekkonos! Mi tre ŝatas ekkoni novajn homojn. Kaj vi?" :"Ne." :"Sed - per tio vi malprofitas, Fernao. Ja de ĉiu homo ni povas lerni ion novan." :Fernao ekmeditis. Vere, li povus de Francisko lerni almenaŭ la arton, kiamaniere konduti dum la kontakto kun homoj, kion paroli, kiel paroli, kiel fari komplimentojn kaj similajn aferojn. Sed kion povus lerni Francisko de li? Jam, jam li volis demandi lin pri tio, sed poste, li kunmetis siajn meditojn kaj ankaŭ demandon en unu nuran vorton: :"Hm-!" :"Kaj pli -," entuziasmiĝis Francisko, "ni vivos en granda urbo, ni vidos belajn domojn, havenon, ŝipojn, barkojn, korvetojn, maristojn, kapitanojn, admiralojn - kaj la maron, Fernao! Maron! Oceanon! Ĉu vi jam vidis maron?" :"Ne! " :"Jen do! Nun mi jam komprenas vin, ke vi ne sopiras je ĝi. Mi vidis maron nur unu fojon. Sed ĝi ravis min tiom, ke mi ĝis mia morto ne forgesos ĝin. :Fernao silentis. Maro! Kion li scias pri maro? Cetere - kio povas esti pli bela ol iliaj montoj? Kaj entute - kial ĉi tiu fremda knabo instruas lin? :Iomete sengustigita li alpaŝis la fenestron kaj rigardis al la montaro. :Sed Francisko estis nelacigebla. :"Nu, verdire, via regiono estas ankaŭ bela. Altaj montoj, abruptaj deklivoj, laŭlongaj valoj - nur mankas ruinoj de iu kastelo!" :"Ja ĝi estas ĉi tie!" plivigliĝis Fernao. :"Ĉu vere?" okuloj de Francisko brilis pro plezuro: "Domaĝe, ka ni jam morgaŭ forveturos!" :"Kial?" En la demando de Fernao kuŝis malkaŝita scivolo. :"Nu, kial. . . Ni ludus kun la knaboj ataki la kastelon!" :Fernao ĝojige turniĝis de la fenestro. Li tuj forgesis ĉion, kio malproksimigis lin de Francisko. :"Ĉu vi scipovas kiel ataki la kastelon?" li demandis. :"Kompreneble." :"Belege!" ĝojekkriis Fernao. "Ni iru!" :"Kien?" :"Ataki la kastelon! Tuj malantaŭ nia vilaĝo estas ruino - la knabojn mi kunvokos en kelkaj momentoj -!" :"Ni iru!" Francisko estis forte allogata per tiu ĉi propono. "Sed ni diros pri la afero al la gepatroj, ke ili ne timu pri ni." :Ili sciigis la gepatrojn, ke ili ludos kun knaboj el la vilaĝo. Sinjorino Magalhaes kaj la gepatroj de Francisko estis ĝojigitaj, ke iliaj infanoj tiel baldaŭ interkompreniĝis. :Fernao forkuris en la garbejon, kie estis lia "armilejo". Por si li prenis ponardon, al Francisko li donis mallongan glaveton. :"Ni povus doni al vi ankaŭ longan glavon," li klarigis, "sed kun tia vi malfacile surgrimpus la montojn." :"Mi scias," konsentis Francisko. "Ja ĉi tiu glaveto estas por atako kvazaŭ kreita." :Diego kunvokis knabojn kaj post nelonge ili troviĝis sub la ruinoj de la kastelo. :"Ni dividos nin je du grupoj," decidis Fernao. "Unuj ludos rolon de defendantoj, aliaj de atakantoj. Estro de unu grupo estos mi, la duan gvidos Francisko." :Per lotumado oni decidis, ke la grupo de Fernao estos la defendantoj. :"Vi atendos ĉi tie sub la kastelo ĝis tiu momento, kiam ni grimpante atingos la supron," diris Fernao. "Kiam mi ekfajfos, vi povos ataki. Sed atenton, Francisko! La muroj jam disfalas, min ĝenus, se io malagrabla okazus al vi. Vi ja ne konas ĉi tieajn cirkonstancojn!" :"Ne timu, Fernao! Cetere, kiam oni atakas en la milito, la atakantoj ankaŭ ne konas ĉion." :La grupo de Fernao malaperis en arbareto. Post kelke da tempo eksonis longdaŭra fajfo. :Francisko ekmarŝis antaŭen. Kaj ju pli supren li progresis, des pli grandan admiron li vekis ĉe defendantoj kaj atakantoj. Ili jam ne vidis en li nur orname vestitan figureton, sed bravan batalanton. Li grimpis lerte kiel sciuro, li saltis rapidmove kiel ĉamo, li traŝoviĝis elaste kiel linko. :Fernao milde ridetis. Li estis ĝojigita, ke lia gasto scipovas fari ion pli ol ceteraj knaboj. Sed 1in, Fernaon, li ne venkos! Kiam ili batalrenkontiĝos, oni vidos, kiu estas pli bona! :Kaj jam staris Francisko antaŭ la muroj. Li rapide ordigis sian grupon, donis komandojn al la atako de tri flankoj - kaj ili komencis atakkonkeron. :Kiam Francisko atingis randon de la roko, sur kiu staris defendantoj de la kastelo, Fernao per fortega eksvingo de sia "bastonego" elmanigis al li glaveton. Intertempe grimpis supren ankaŭ la ceteraj kaj komencis vera interbatado. Kiu el atakantoj sukcesis atingi la plej supran pinton de la roko, tiun la defendantoj ne rajtis plu ataki. :Provizore la venko klinis al la grupo de Fernao. Sed la atakantoj estis senlacaj. Ili komencis denove kaj denove, tamen ĉiuj iliaj atakoj estis forpuŝitaj. :Subite Francisko malaperis post la kruta roko, el kiu konsistis la malantaŭa, neatingebla muro de la kastelruino. Dumvoje li levis sian glaveton. :"Francisko, tien vi ne iru!" avertis lin Fernao. "Vi povus falegi!" :"Supren mi ne falos!" sonis gaja respondo. "Kaj vin mi tamen atingos!" :La batalantoj interrompis sian lukton kaj streĉe sekvis vivoriskan faron de la kuraĝa knabo. La rokmuro, sur kiu li grimpis, havis neniun elstaraĵon. Iuloke estis nur kavaĵoj, kreitaj per dispecetiĝo de la rokoj kaj tiuj estis la ununura apogo por la grimpanta atakanto. :"Li tragrimpis jam proksimume du trionojn de la danĝera vojo, kiam ili aŭdis lian ĝojigan krion: :"Knaboj, ĉi tie estas vivantaj idoj!" :"Kiaj?" :"Mi ne scias - momenton -!" :Li etendis manon en la malfermaĵon kaj post nelonge mirigitaj knaboj vidis grandan idon. :"Ĝi estas juna aglo!" vokis Diego. :"Kaj ili estas ĉi tie du aŭ tri!" :"Francisko, metu ĝin reen, por ke vi ne falu!" avertis denove Fernao. :"Tuj! Mi nur rigardos, kiom da ili -" :Francisko ne finparolis, Li ekaŭdis multajn konfuzitajn ekkriojn. Kaj ĉiujn superis akra voĉo de Fernao: :"Francisko, rapide supren! " :"Kial?" vokis surprizite Francisko. Ĉu mondo tion iam vidis, ke defendantoj favorigu atakantojn? :Sed li ne estis devigata atendi, kiam la knaboj respondos al li. PIi frue, ol li povis fari unu paŝon supren, mallumiĝis antaŭ liaj okuloj; per flugiloj bategis lin kolerigita aglo, kiu alrapidis defendi siajn idojn. :Francisko ne perdis aŭdacon. Per libera mano li elingis la glaveton kaj komencis svingi per ĝi kontraŭ la atakanta rabobirdo. :Timegigitaj knaboj kuregis malsupren, sub la ruinon. :Fernao restis sur la roko. :"Knaboj, ĵetu kontraŭ la aglo ŝtonojn!" li kriis. "Sed atentu, ke vi ne trafu Franciskon!" :Li mem ankaŭ ĵetis al la insisteganta rabobirdo grandajn ŝtonojn, sed li ne sukcesis trafi ĝin. :Lukto daŭris jam sufiĉe longe. Francisko elĉerpiĝis. Grandaj ŝvitgutoj defluis sur lia vizaĝo. Liaj batoj fariĝis malpli rapidaj kaj malpli fortaj. :Fernao rimarkis la senpovon de Francisko kaj antaŭvidis, kiamaniere ĉio finiĝos. Kaj li mem devas observi ĉi tiun senesperan lukton kiel apatia rigardanto, ĉar la aglo ĉiujn ŝtonojn lerte evitas. :Subite li ekkriis: :"Francisko, persistu ankoraŭ momenton! Persistu!" :Kaj tuj poste li vokis al knaboj sub la kastelo: :"Diego, venu rapide supren! Sed rapide! Rapide!" :Post kelkaj mallongaj - kaj tamen tiom longaj! - momentoj estis Diego apud la frato. :"Donu al mi ŝnuregon!" diris Fernao. :"Jen ĝi estas." :Diego disvolvis ŝnuregon, kiun li havis volvita ĉirkaŭ la talio, kaj donis ĝin al Fernao. Tiu faris el ĝi banton, firmigis ĝin ĉirkaŭ granda ŝtonego, la liberan ŝnuron volvis ĉirkaŭ sia talio kaj ordonis al Diego: :"Gardu la banton, ke ĝi ne elglitu!" :"Bone. Kaj kion -?" :"Vi vidos!" :Fernao malsupreniĝis. Kiam la aglo ekvidis lin, ĝi flugis iomete for de la roko kaj momenton ĝi ŝajnis mediti, kontraŭ kiu el la malamikoj ĵeti sin. Fost du-tri sekundoj ĝi kun nova rapideco ekatakis denove Franciskon. La malfortigita knabo svingis per mano por defendi sin, sed li tuŝetis nur per la glaveto unu flugilon, ĉar lia mano jam estis tro malforta. Eta puŝo sufiĉis - kaj la glaveto elmaniĝis. :La knaboj malsupre ekkriis pro teruro. :La aglo triumfe grakis kaj faris lastan atakon. Nun ĝi celdirektias al la kapo de la malfeliĉa knabo. :Francisko instinkte levis manon por ŝirmi la verton. La aglo enhakis sian fortan bekegon en lian surtuton, sed ĝi restis enigita. en leda borderaĵo de la maniko. Ĝi komencis fortege skui per la neatendita malhelaĵo - :Sed jam estis ĉi tie Fernao. En la momento, kiam la aglo liberiĝis, li trafis ĝin per mortiga bato en la bruston. La rabobirdo renversiĝis kaj falis sub la ruinojn. Ĝi falis inter la knabojn, kiuj diskuris, kvazaŭ iu pafus kontraŭ ili. :Fernao trovis apogon por la piedoj, malfirmigis la ŝnuregon kaj alligis sin al la talio de la malfortigita Francisko. :"Kaj vi -?" demandis lacigite la savita knabo. :"Mi suprengrimpos unue sola, sen ŝnurego, kaj poste mi suprentiros vin. - Dieĝo, atentu!" :"Jes!" :Fernao grimpis supren. Franciskon jam forlasis lastaj fortoj. La mano, per kiu li firme tenis sin ĉe la roko, sinkis. Lia senforta korpo libere balancis super la abismo. :Post nelonge Fernao estis supre. Helpe de Diego li tiris Franciskon al si. :Francisko estis elĉerpita per la lukto kaj ekscito. Kiam li iomete trankviliĝis, li rigardis Fernaon. Io profunda kuŝis en liaj okuloj, kiam li diris: :"Fernao. . . ni estu amikoj!" :"Kion do! Ĉu vi opinias, ke mi ludus kun vi, se vi ne estus mia amiko?" :Tiam eksonis el malsupre ĝojigaj krioj: :"La aglo estas morta! Ĝi jam ne moviĝas. Vivu Fernao!" :Fernao kliniĝis trans la randon de la roko demandante: :"Kaj Francisko? Ĉu vi jam vidis iun batalataki tiom belege kiel li faris?" :Kaj eĥo redonis gajajn kriojn: :"Vivu Fernao! Vivu Francisko!" :Ambaŭ knaboj rigardis sin reciproke kaj ridetis. Poste unu prenis la manon de la alia kaj ili rapidis en la valon. 936 2352 2004-12-31T14:34:30Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] II. E n p a ĝ i a l e r n e j o :Fernao Magalhaes sentis sin en paĝia lernejo ĉe la reĝa korto en Lisbono kiel malliberigita birdo en mallarĝa kaĝo. Kie estis libereco inter liaj denaskaj montoj kaj arbaroj? Kien perdiĝis gajaj ludoj kun vilaĝaj kamaradoj? Kiamaniere vi povas ĉi tie pruvi, ke en viaj vejnoj cirkulas kuraĝa, aŭdaca sango? :Ĉe la korto, estis ĉio rigida, afekta, oficialeca. Preskaŭ ĉiu movo estis ĉi tie ordigita per severaj reguloj. Oni preskaŭ antaŭfiksis ĉiun frazon, kiun vi rajtas aŭ ne rajtas diri. :La pensoj de Fernao estis daŭre en lia hejmo, inter la denaska Sabrosa. Li rememoris patrinon, Diegon, Isabellon kaj Tereson. Ankaŭ Ginebron li rememoris nun ofte kaj kun amo, malgraŭ tio, ke ŝiaj energiaj manoj tiomfoje bridis lian troan viglecon. :Ho, kiel malvolonte li forveturis el sia hejmo! Li sidis en la kaleŝo apud Francisko, kiu sensukcese klopodis veki lian intereson pri la regionoj, kiujn ili traveturis. Fernao komparis ilin kun la denaska regiono, kiu ŝajnis al li des pli bela, ju pli li malprokŝimiĝis de ĝi. :Sed poste aperis antaŭ ili la maro. Fernao tuj vekiĝis el sia letargio. Lia brusto ektremis de emocio, kian li ankoraŭ neniam sentis. Li kliniĝis el la kaleŝo kaj surprizege observis la vastan akvospegulon de Atlantika oceano, kiu ŝajnis bruli en la brilo de la subiranta suno. :Li ne povis rekonsciiĝi el sia raviĝo. Li jam ne rememoris Sabroson, eĉ ne aŭdis la entuziasmajn kriojn de Francisko. Li nur rigardis kaj rigardis. :Post kelktaga veturo ili ekvidis Lisbonon. Ĝi prezentis unu el la plej belaj pejzaĝaspektoj, kiujn Fernao vidis dum la tuta vojaĝo. Li povis lasi okulojn sur pitoreska miksaĵo de domoj, kies blankeco okulfrapante elstaris el kadro de verdaj ĝardenoj. Tiuj malsupreniĝis terasforme ĝis 1a haveno, kie ankris multaj ŝipoj. La domojn superis temploturoj, monaĥejoj kaj palacoj. :Sed tio estis ankaŭ ĉio, kio ĉarmis lin. De kiam li alveturis Lisbonon, atendis lin jam nur malagrablaĵoj. La simpla, segracia kaj iom embarasita vilaĝa knabo malkaŝis je ĉiu paŝo mankojn, pri kiuj li mem ĝis nun ne sciis. Kio estis natura en Sabrosa, tio estis grava eraro kontraŭ societaj reguloj en Lisbono. Kiu estis en Sabrosa la unua, tiu estis en Lisbono unu el la lastaj. Pro tio ju pli premis lin la rigidaj muroj de la reĝa palaco, des pli potence aŭdiĝis en li sopiro je libereco, kiun promesis la malproksimaj horizontoj de la vasta oceano. :Iam li denove profundiĝis en malgajan meditadon. Li eĉ ne rimarkis, ke la lerneja ĉambro malpleniĝis. Li rigardis la belan urbon, sed li ne perceptis ĝian ĉarmon. :Subite malfermiĝis pordo kaj en la lernejan ĉambron rapide eniris Francisko. :"Do mi tamen ne eraris!" li vokis spirmanke. "Mi serĉas vin en ĉiuj anguloj - kaj vi estas netrovebla! Kaj kiam mi jam preskaŭ malesperas, venas al mi ideo, ke vi estas eble denove ĉi tie sola! Fernao, lasu jam rememorojn! Ni devos iri antaŭen, ĉiam supren, ĉiam pli supren! Sed ne - tiamaniere!" :"Ja...ĉe vi estas ĉio tiel alia," kontraŭdiris Fernao enpense. "Mi dirus - pli facila." :"Kion vi opinias per tio?" :"Vi scipovas elegante moviĝi, vi scipovas bele paroli, kun ĉiu vi tuj amikiĝas, ĉiu konas vin - vi atingos ĉe la kortego certe sukceson. Sed mi?" :"Sensencaĵo!" diris abrupte Francisko. "Pardonu, ke mi tion diras tiel malmilde, sed mi ripetas: sensencaĵo!" :"Kial?" :"Ĉu vi opinias, ke mi restos ĉi tie?" :Fernao preskaŭ mutiĝis per surprizego. Nur post momento li demandis: :"Kaj kion vi faros?" :"La maro estas mia sopiro! :"Ĉu vere?" :"Jes. Mi intencis surprizi vin per tio nur pli poste, sed vidante kiel vi ĉi tie tute sen kaŭzo turmentas vin, mi diras tion al vi tuj. Kaj venu! Antaŭ ni kuŝas libera posttagmezo - ni iros al la haveno." :La knaboj malsupreniris al la kajo. Kun intereso ili observis kolorabundan aron da ŝipoj. Unuj alveturis, aliaj fornaĝis. La tuta haveno estis ununura tumulto de viglaj krioj, vera bildo de homa formikejo. :Malgraŭ tio, ke atento de Fernao estis plenplene altirata al la belega spektaklo, tamen liaj pensoj senĉese revenis al la interparolo kun Francisko. Fine li demandis: :"Francisko, kiam vi decidiĝis pri tio?" :"Pri la maro? Ho, amiko, tion mi scias jam post du monatoj de restado ĉi tie." :"Kiel vi kaptis tiun ideon?" :"Ĉu vi scias, kiu estas Pinto Zilhao?" :"Certe. Li estas tiu altstatura buklohara knabo, kun kiu vi amikiĝis!" :"Li venis en Lisbonon du jarojn pli frue ol ni. Li jam konas ĉion ĉi tie. Li diris al mi, ke ĉe la korto valoras ion nur tiu, kiu havas influajn konatulojn. Alie vi restos en oficejo kaj ĝi estas fino kun viaj revoj. Vi fariĝos unu el tiuj sensignifaj figuretoj, da kiaj estas ĉi tie centoj. Kaj tio ne allogas min." :"Min ankaŭ ne," diris Fernao. "Sed kiel realigi tion?" :"Kiel? Unue ni devos instruiĝi. Ni lernos hispanan kaj latinan lingvojn. Ni studos matematikon. Ni lernos priservi ŝipon kaj mezuraparatojn. Ni lernos koni astronomion kaj geografion. Kaj poste - poste en la mondon por realigi niajn revojn." :Magalhaes rigardis al la amiko plena de admiro. Kiom li superas lin ankaŭ en ĉi tiu rilato! Li estas ĉi tie ankaŭ malkontenta, malgraŭ tio, ke li povus facile akomodiĝi kaj fariĝi sukcesplena kortegano. Li ankaŭ sopiras malaperi de ĉi tie. Sed kiom alie li agas ol Fernao! Kiom pli saĝe kaj pli ĝuste! Nenia senutila revado kaj sopirado, sed celkonscia laboro! :"Francisko, " li diris per plivigligita voĉo, "mi opinias, ke mi faros la samon." :Ekde tiu tago komencis la knaboj obstine studi. Fremdaj lingvoj plifaciligos al ili kontakton kun anoj de aliaj popoloj, kiujn ili renkontos dum siaj vojaĝoj. Matematiko, naŭtiko kaj geografio estos ilia alfabeto dum navigado en nekonataj maroj. Kono de astra ĉielo estos por ili la sekura direktilo. :Fernao trankviliĝis. Penso, ke iam li forlasos ĉi tiun atmosferon, helpis al li rompi pikilojn de ĉiuj malagrablaĵoj, per kiuj estis la vivo ĉe reĝa kortego superplenigita. La studado tiom ekinteresis lin, ke finante duan klason li estis laŭ prospero inter la plej bonaj lernantoj. Li superis eĉ Franciskon. :Kiam ili havis liberan tempon, ambaŭ amikoj celis al la haveno. Tie ili konstruis kuraĝajn revojn kaj faris planojn por estonto. :En tiu tempo vekis grandan intereson ekspedicioj de Kristoforo Kolumbo. Li estis ĵus reveninta el sia dua vojaĝo kaj eĥo de lia famo trapenetris rapide el Hispanujo en Portugalujon. Kolumbo asertis ke li malkovris okcidentan vojon al Hindujo, la lando de fabela riĉeco, de multekostaj perloj kaj valorega spico. :Sed baldaŭ aŭdiĝis skeptikaj voĉoj, ke la nove malkovrita lando ne estas Hindujo. Reĝaj paĝioj en Lisabono dupartiĝis. Unuj diris, ke Kolumbo vere estis en Hindujo, aliaj neis tion. Inter ĉi tiuj lastaj estis Fernao kaj ankaŭ Francisko. :En ilian konflikton intermetis sin ankaŭ preceptoro Martin Behaim, unu el la plej famaj geografoj de tiama epoko. En dokta mondo li estis konata sub la latina nomo Martin Bohemus, tio signifas Martin Ĉeĥo (el Bohemio). Liaj gepatroj devenis nome el ĉeĥa urbo Krumlov kaj translokiĝis Nurnbergon. Tieaj loĝantoj nomis Martinon germane "Behaim". Riĉajn geografajn konojn li ĉerpis ne nur el libroj, sed ankaŭ el siaj propraj spertoj, kiujn li kolektis dum vojaĝoj en malproksimajn landojn. En la jaro 1488 li partoprenis je portugala ekspedicio en Afrikon, kiun gvidis Diego Kao. :Ĉi tiu ekspedicio atingis riveron Kongo. Sur la riverego ĝi trapenetris en internan Afrikon. Tie Kao kaptis kelkajn negrojn, kiujn li alveturigis por portugala reĝo Johano II. :Martin Behaim tre diferenciĝis de aliaj preceptoroj en la paĝia lernejo. Tiuj ordinare nur prelegis siajn lekciojn kaj ne toleris, ke la disĉiploj elparolu kontraŭdirojn aŭ dubojn pri tio, kion ili estis aŭdintaj. Kontraste al tio Martin Behaim ofte instigis la paĝiojn, ke ili demandu pri ĉio, kion ili ne komprenas aŭ pri kio ili opinias alie. Li kompleze respondis eĉ je tiuj demandoj, kiuj ne koncernis la instruatan temon. :Iam post vespermanĝo la paĝioj komencis polemikon pri tio, kian formon havas la Tero. La klaso denove dugrupiĝis. Unu gruoo certigis, ke la Tero estas ebena kiel tabulo, la dua, ke ĝi estas kugloforma. :Kiam el la diskuto fariĝis disputo, intervenis Francisko: :"Kial ni disputas pri la afero? Morgaŭ ni estos instruataj en naŭtiko. Ni demandos majstron Behaim kaj li decidu!" :Kaj Martin Behaim decidis. :"Mi intencis prelegi ion alian." li komencis, kiam li estis aŭdinta iliajn demandon kaj peton. "Sed ĉi tiu temo estas tiom multsignifa, ke mi ne hezitas paroli pli volonte pri ĝi. Bonvolu nur permesi, ke mi ne respondu rekte. Mi komencos per mallonga antaŭparolo el historio, kiu mian eksplikon pli klarigos kaj apogos." :Okuloj de la knaboj ekbrilis. :La scienculo parolis pri tio, kiel la demando pri formo de Tero vekis intereson de homaro jam en malproksimaj tempoj. Homoj jam en antikva tempo supozis, ke 1a landoj tiam konataj - Eŭropo, sudokcidenta Azio, kaj norda Afriko - estas nur parto de la tuta mondo. Sed ili vane klopodis diveni kiaj landoj kuŝas orienten de Hindujo, kien trapenetris armeo de Aleksandro la Granda. Kie finiĝas la oceano, en kiun oni ŝipveturas el Mediteranea maro apud kolonoj de Heraklo? Kaj kio troviĝas en suda direkto de nordafrika bordregiono? :Kelkaj grekaj sciencistoj, ekzemple Eratosthenes, Pythagoras, Aristoteles kaj Ptolemaios, estis konvinkitaj, ke la Tero similas al kuglo. Ili kalkultrovis eĉ longecon de tera radio kaj de perimetro. Ili enkondukis sistemon de paraleloj kaj meridianoj, kieshelpe oni povas determini geografian pozicion de ĉiu loko. :En frua mezepoko, kiam sur la ruinoj de Romana imperio estis fondataj novaj ŝtataj formacioj kun feŭdala organizo, la ideoj de antikvaj scienculoj estis forgesitaj. Ĉirkaŭ la jaro 550 laŭ nia jarindiko publikigis aleksandria komercisto Kosmas popularan libron titolitan "La Kristana topografio". Laŭ tio, kio estas skribita en Biblio, li imagis la Teron kiel ebenaĵon. Super ĝi estas firmamento kun steloj kaj super ili troviĝas ĉielo. :Tiu ĉi supozo regis poste dum multaj jarcentoj. :"En dekunua ĝis dektria jarcentoj estis organizataj krucekspedicioj kontraŭ Turkoj, " daŭrigis sian klarigon Martin Behaim, "Eŭropanoj konatiĝis kun novaj landoj, kun novaj popoloj, kun novaj produktoj. Ili kutimiĝis al pipro, al cinamo, al kariofilburĝono kaj al aliaj specoj de spico, kiuj estis importataj el Hindujo tra malnovaj karavanvojoj al Mediteraneo, de kie alveturigis ilin Venecianoj kaj Ĝenovanoj per siaj ŝipoj. En la jaro 1453 Turkoj militakiris Konstantinoplon. Ĉiuj komercaj vojoj, troviĝis en sfero de ilia hegemonio. Turkoj postulis de komercistoj altajn impostojn. La prezoj de importataj produktoj rapide plialtiĝis. Pro tiu kaŭzo Eŭropanoj serĉis tian vojon, kiu ne kondukus tra teritorioj regataj de Turkoj. Tio estis la impulso al malkovraj navigadekspedicioj. :En Portugalujo interesiĝis pri la marvojaĝoj precipe princo Henriko Naviganto, filo de reĝo Johano II. Li loksidiĝis en kastelo en Sagrés, de kie li havis belan rigardon al la maro. Tie li fondis unuan portugalan astronomian observejon kaj geografian lernejon. Li invitis al si ĉiun homon, kiu scipovis diri ion interesan pri la maro. Li studis kiun ajn vojaĝpriskribon. El libroj li eksciis, ke Fenikoj ŝipveturis ĉirkaŭ Afriko en la direkto de oriento. Li kredis, ke liaj maristoj sukcesos atingi la saman celon de okcidento. Li ne ĝisvivis tion. Dum lia vivo estis malkovritaj nur Kapverd-insuloj, Azoroj kaj Madeiro. :Esplornavigadon daŭrigis ankaŭ reĝo Johano II. Oni efektivigis la ekspedicion de Kao al la rivero Kongo kaj kuraĝan ŝipveturon de Bartolomeo Diaz, kiu atingis la plej sudan kabon de Afriko. La reĝo nomis ĝin la kabo de Dona espero, ĉar li kredis, ke per ĉi tiu direkto oni povas atingi Hindujon." :"Kaj tion provas nun Vasko da Gama?" demandis Francisko. :"Jes. Li elnaĝos kun kvar ŝipoj al la kabo de Bona espero. Se li sukcesos ĝin ĉirkaŭnaĝi, antaŭ li estos libera vojo en Hindujon." :"Ĉu li povas esperi, ke li sukcesos en tio?" :"Certe," respondis Behaim kaj paĝioj estis surprizitaj per firmeco de lia voĉo. "Sed ni revenu al tio, kian formon havas nia Tero. El nuntempaj scienculoj eminentas precipe florenca kuracisto Faolo Toscanelli, kiu firme kredas, ke la Tero estas kugloforma. Lian ideon sekvis Kristoforo Kolumbo, kiu solvis enigmon de la Atlantika oceano." :"Majstro Behaim," prenis la vorton Magalhaes, "ĉu la lando, kiun Kolumbo malkovris, estas vere Hindujo?" :"Laŭ mia firma konvinko ĝi ne estas Hindujo," diris decide Behaim. "El la landoj, kiujn li malkovris, oni alportis en Eŭropon nenion el tio, kion oni alportadis al ni el Hindujo: nek perlojn, nek spicon, nek eburon, nek multvaloran silkon. Eble ekzistas iaj grandaj insuloj, pri kiuj ni ĝis nun nenion sciis. -Do, ni trairis en rapideco evoluon de opinioj pri formo de la Tero de la plej malnovaj tempoj ĝis nunaj tagoj. Kaj hodiaŭ -" :La preceptoro silentis momenton kaj li ŝajnis penege pripensi ion. La aŭskultantoj streĉe observis lin. Fine iu demandis. :"Majstro Behaim, ĉu vi povas diri al ni vian opinion pri formo de la Tero?" :"Mi?" respondis enpensigita Behaim. "Eble ĝi kaŭzos al mi malagrablaĵojn, sed mi ne volas kaŝi antaŭ vi mian opinion. Atendu momenton," li diris kaj rapide eliris el la lernejĉambro. :Fost nelonga tempo li revenis. Li alportis strangan kuglon kun la piedestalo. :Li starigis ĝin sur la tablon kaj nekutime ruĝiĝinte li diris mallaŭte: :"Vi volis koni mian opinion pri la formo de la Tero. Do. - jen ĝi estas." :La disĉiploj rigardis la kuglon kaj la preceptoron miregigitaj, embarasitaj. :Finfine iu el ili ekflustris: :"Ĉu tio prezentas la Teron?" :"Jes. Tiamaniere mi imagas ĝin. Mi nomas tiun ĉi kuglon la globuso. Kaj laŭ mia scio ĝi estas la unua globuso, kiu estis ĝis nun konstruita." :La paĝioj ekkomprenis, kial majstro Behaim menciis pri eventualaj malagrablaĵoj. Lia opinio ja staras en akra kontrasto al doktrino de eklezio. Laŭ ĉi tiu doktrino Tero similas al ebenaĵo; ĝi estas firma centro, ĉirkaŭ kiu rotacias astroĉielaj korpoj - Suno, Luno kaj planedoj. Kaj la doktrino de la eklezio egalas al dogmo. Dogmo estas aserto, pri kiu oni ne rajtas dubi. Se iu provas negacii la dogmon, li malgravigas aŭtoritaton de eklezio. Per tio li skuus ankaŭ fundamentojn de la tuta feŭdala sistemo en homa societo, kiujn eklezio strebas ĉiuforte konservi. Homaro estas dividita en du taĉmentojn. En unu estas reĝoj, nobeloj kaj potencaj ekleziaj altranguloj - en la dua obeemaj, laboremaj kaj humilaj servutuloj. Kiu atakas la eklezian doktrinon pri Universo, tiu detruas ankaŭ ĝian spritan instruon pri la aranĝo de homa societo. Kaj pro tio la riskema kuraĝulo estu pelata antaŭ la eklezian tribunalon, li estu proklamata kiel herezulo, li pentu pro sia kulpo en subteraj turmentejoj, li sufokiĝu per la fumo kaj estu konsumata de flamoj sur brulŝtiparo. :Martin Behaim venis al la firma konvinko, ke la Tero havas formon de la kuglo. En sia laborejo li donis al sia ideo eĉ palpeblan formon - kaj nun li montras al la paĝioj rezulton de sia scienca serĉado. :Ege surprizitaj per aŭdacu de la maljuniĝanta scienculo, kortuŝitaj per lia konfido kaj plenaj de scivolo junuloj rapide paŝis al la modelo. :Ĝi estas la kuglo, kies diametro mezuris ĉirkaŭ duonmetron. Ĝi prezentis Teron laŭ imago de la granda geografo. Liajn aŭskultantojn interestas precipe mondspacoj inter okcidenta marbordo de Eŭropo kaj Afriko kaj inter la landoj, per kiuj finis la orienta parto de la mondo: Cathaya, India, Cipango. Tiujn spacojn plenigis senfinaj maroj - Oceanus Meridionalis, Oceanus Orientalis Indicus - kaj multaj insuloj: :"Eble ili estas grandaj insuloj, pri kiuj ni ĝis nun nenion sciis," ripetis Fernao senvole la frazon de Behaim, fikse rigardante aron da insuloj apud Cipango. "Ĉi tiu globuso pravigas opinion, ke Kolumbo ne estis en Hindujo. Dumvoje li tamen devus ekvidi almenaŭ iun el ili." :Samtempe li montris al la insuloj, kiuj troviĝis en triangulo farita per surskriboj Oceanus. Orientalis Indicus, Oceanus Indicus Superioris, Candy. :"Sed en tiu kazo la lando, kiun malkovis Kolumbo, devus kuŝi oriente de Cipango?" diris Francisko. :"Vi pravas," kapjesis Behaim. "Mi opinias, ke mia globuso ĝuste en ĉi tiuj lokoj estos baldaŭ funde kompletigita." :Kiam ili ĉion detale trarigardis kaj Behaim donis al ili apartajn klarigojn, petis vorton denove Fernao Magalhaes: :"Majstro Behaim, mi pensas, ke nun jam ni ĉiuj konsentas kun via opinio pri formo de la Tero. Sed se iu postulus pruvojn pri kugla formo de la Tero ... ĉu ekzistas tiuj pruvoj?" :"Ekzistas nur hipotezoj," respondis la scienculo. "Vi certe jam rimarkis, ke observante sur horizonto ŝipon veturantan al ni, ni vidas unue mastojn kaj nur poste ŝiptrunkon." :"Jes, tion ni vidis jam ofte," jesis ĉiuj vigle. :"El tio sekvas, ke nia Tero havas kurban surfacon. Kaj - ĉar akvo estas elasta - ĉi tiu kurbiĝo povas havi nur la formon de la kuglo." :"Ĉu ekzistas ankoraŭ io, kio pruvus la kuglan formon de la Tero?" klopodis sciiĝi pli Fernao. :"Ombro, kiun ĵetas Tero dum mallumiĝo de la Luno, estas rondforma. Ankaŭ el tio ni povas konkludi, ke ĝi estas kugloforma." :"Do. . . senpera pruvo ne ekzistas?" :"Mi ripetas: ekzistas nur hipotezoj." :"Kaj ĉu estus eble doni ian senperan pruvon?" demandis Fernao kaj liaj vangoj brulis de emocio. :"Jes, tio estus ebla," respondis malrapide scienculo, akcentante ĉiun vorton. "La plej bona pruvo estus - ŝipveturo ĉirkaŭ la terglobon de Oriento al Okcidento, aŭ de Okcidento orienten. Vi estas junaj, la vivo kuŝas antaŭ vi. Mi estus feliĉa, se tion sukcesus fari iu el vi." :En la klaso estis tombeja silento. :Martin Behaim prenis singarde globuson - la unuan globuson en la mondo - kaj forlasis la lernejĉambron. 937 2353 2004-12-31T14:33:57Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] III. V a s c o d a G a m a :La 18-an de septembro 1499 tuta Lisabono muĝis. En la haveno premiĝis netravideblaj popolamasoj, kiuj alvenis bonvenigi Vaskon da Gama, la malkovrinton de marvojo en Hindujon. :"Honorajn lokojn okupis reprezentantoj de Hispanujo, Italujo, Germanujo, Francujo kaj Nederlando. Tuj malantaŭ ili troviĝis aroj da riĉaj komercistoj, kiuj antaŭvidis profundajn ŝanĝojn en ekonomia vivo de la tuta Eŭropo, kaŭzitajn per ĉi tiu fama malkovro. :Reĝo de Portugalujo Manuelo la Granda venis kun ĉiu pompo de sia kortego. Malgarŭ tio, ke li klopodis aspekti trankvila kaj dignoplena, li ne povis subpremi signojn de forta emocio. Li ja ekspedis Vaskon da Gama al malproksima vojo ĉirkaŭ Afriko, kiun realigi provis Portugaloj jam tutajn jardekojn! Ne nur Vasko da Gama, sed ankaŭ li, Manuelo la Granda, estos enskribita en la historio kiel venkinto super la oceano! :Apud la reĝa sekvantaro staris paĝioj en modele ordigitaj vicoj. Inter ili estis ankaŭ Fernao Magalhaes. :Li estis jam deknaŭjara. La kortega vivo ne ŝanĝis lin. Ĉiam li estis serioza, malparolema, homevitema. Ĉiam li pensis nur pri studo kaj pri sia revo - veturi trans la maron kaj malkovri novajn landojn. :Lia malserena izolemo malaperis nur tiam, kiam li kontaktis kun du homoj: kun Francisko Serrao kaj kun scienculo Martin Behaim. La sperta kaj sprita preceptoro baldaŭ ekkonis, kial Fernao tiom interesiĝas pri liaj prelegoj. Li konis el propra sperto la ĉarmon de tiuj strangaj momentoj, kiam homon kaptas sopiro fari ion grandan, ion senliman. Kiam oni ŝatus vaste svingi la manon por katenkapti ĉion, kio de homo forkuras. Li bone konis la ardan flameton en la okuloj, kiu ekbruliĝas pro la sopiro kaj decidemo. Tian flameton li vidis en okuloj de Fernao ofte, kiam li rakontis pri la maro. Kaj Martin Behaim nutris sin, subtenis, stimulis: Fernao bone tion sentis kaj li estis pro tio tre dankema al sia instruisto. :Kaj kun Francisko ligis lin la malnova amikeco. Ambaŭ junuloj bone komprenis unu la alian kaj faris ĉion en harmonia konkordo. :Ankaŭ hodiaŭ ili staris kune kaj malpacience rigardis al observa turo. Tuj matene alveturis rapida karavelo de komercisto Artur Rodriguez, kiu hazarde renkontis la ŝipojn de Vasko da Gama. Rodriguez alportis informon, ke la ekspedicio tagmeze atingos Lisabonon. Nun estis jam la dua posttagmeze kaj ĉiuj komencis fariĝi malpaciencaj. :Finfine ektondris kanonoj. :Observantoj ekvidis en malproksimo pintojn de ŝipoj kaj donis signon al la artileristoj. Tri kanonpafoj komunikis al Lisabono, ke la ekspedicio de Vasko da Gama alveturas. :La ariĝintaj popolamasoj nepriskribeble entuziasmiĝis. Homoj bravokriis, ridis, ploris, ĉirkaŭbrakis unu la alian, starigis sin sur la pintojn, saltetis alten - :Malproksime sur la horizonto aperis malhelaj punktoj, kvazaŭ el ondoj de oceano elgrimpus strangaj skaraboj. Ili alproksimiĝis malrapide, tre malrapide, estis jam preskaŭ vespero, kiam la ŝipoj albordiĝis kaj ĵetis ankrojn. En tiu momento eksonis ĉiuj sonoriloj en Lisabono. En la ĝojkrion de la popolamasoj miksiĝis surdigantaj pafoj de la bombkanonoj. Lisabono tremis sub pafado. :Reĝo Manuelo la Granda sendis sian orumitan ŝipeton renkonte al la karavelo de la admiralo. Vasko da Gama malsupreniras en ĝin per ŝnurega ŝtupetaro, li albordiĝas, venas antaŭ la reĝon kaj faras profundan komplimenton. Li volas ion diri, sed li ne povas. La kruda maristo, kiu regis ŝipojn, homojn kaj oceanojn, ne estas kapabla regi sian kortuŝon. :Ankaŭ la amasoj fariĝas senmovaj, senvortaj. Sed kiam la rego ĉirkaŭbrakas Vaskon da Gama, ili vekiĝas el sia raviĝsilento kaj la haveno denove bruegas. :Vasko da Gama turnas sin al siaj karaveloj. Li mansignas al la maristoj, kvazaŭ li volus doni al la popolo signon, ke la meritoj pri ĉi tiu granda venko de Portugalujo ne apartenas nur al li. Nova torento de ĝojego, novaj salvoj el bombkanonoj. Ankaŭ la karaveloj tondrobruas. La artileristoj staras apud siaj kanonoj kaj pafegas. Ceteraj maristoj rigardas en mirego la neviditan aperaĵon. Ili ja antaŭvidis, ke oni bonvenigos ilin glore. Sed ĉi tiu pompo superis ĉiujn iliajn imagojn. Kion signifas ĉiuj suferoj de la senfina vojaĝo? Ilian admiralon ĉirkaŭbrakas mem la reĝo! Kaj ĉi tiu ĉirkaŭbrako apartenas ankaŭ al ili! Sekvas ordono elŝipiĝi kaj aranĝi triumfan marŝon tra la urbo en la reĝan palacon al riĉa festena regalo. :La stratoj, tra kiuj marŝas la maristoj, ondiĝas per sennombraj aroj da homoj. Frontoj de domoj, fenestroj kaj tegmentoj estas plenplenigitaj de alrigardantoj, knaboj trapenetras inter maturaj homoj antaŭen por pli bone vidi - Kaj oni povis ja ion vidi! :En la frunto de la marŝtaĉmento iris maristoj en strangaj vestaĵoj, kiujn ili akiris en malproksimaj fremdaj landoj. Iliaj vizaĝoj, brunigitaj de sunradioj, sulkigitaj de marakvoj kaj ventegoj, maldikigitaj de suferado kaj malsato, rakontis sufiĉe pri la travivitaj turmentoj. :En la momento, kiam ili alpaŝis la stratojn de Lisabono, iliaj animoj estis superplenaj ne nur per ekzalta ĝojo. Krom senfina feliĉo kuŝiĝis sur ilin peza vualo - rememoroj je dekoj da fidelaj kamaradoj, kiuj pereis dumvoje. :Ili iras inter ĝojkriantaj popolamasoj, sed iliaj okuloj estas direktitaj ien en malproksimon. Ili vidas en ĉi tiuj neforgeseblaj momentoj denove la kabon de Bona espero, Mozambikon, Melindon, Koĥinon kaj Kalikuton, ili luktas kun la ondoj de Hinda oceano, ili entombigas en ondojn siajn kamaradojn, kiuj ne estis kapablaj rezisti al teruraj malsanoj. Ili iras kaj pli volonte ne rigardas al entuziasmigitaj amasoj, sed malproksimen antaŭen. Eble ĉiu en la maro de kapoj ekvidus tiun plej karan, je kiu li sopiris plej multe, la kapon de sia patrino, de patro, de edzino, de infano - sed eble li ekvidus ankaŭ larĝe malfermitajn kaj konsternitajn okulojn de tiuj, kiuj vane serĉis en la vicoj da maristoj sian familianon. Ja - ju pli proksimiĝas la marŝtaĉmento al la reĝa palaco, des pli ofte oni aŭdas inter la ĝojego malesperajn ekkriojn de tiuj, kiuj jam kun absoluta certeco konvinkiĝis, ke ilia edzo, fianĉo, patro, filo aŭ frato ne revenis... :Aparta grupo de maristoj portis sur veluraj kusenoj multekostajn donacojn, kiujn sendis al portugala reĝo la regnestroj de malkovritaj landoj. La rigardantoj admiris ponardojn kun oraj manteniloj ornamitaj per briliantoj, orientajn sabrojn kaj glavojn, orajn juvelojn, gemojn kaj ŝnurojn da perloj, artajn kestetojn el eburo, delikatajn ŝtofojn, sed plej scivole ili observis Hindojn, kiujn alveturigis la maristoj en Eŭropon kiel trofeon de la venko... :Nur poste vidiĝis Vasko da Gama. Li paŝis flanke de la reĝo, ĉirkaŭita de noblaj korteganoj, altrangaj oficiroj, episkopoj kaj ĉefepiskopoj. Li aspektis serioze kaj nepre ne ridetis. :"Kial li estas tiom serioza?" oni aŭdis mirigitajn voĉojn. :"Eble pro tio, ke al li mortis dumvoje tiom da maristoj." :"Laŭdire ankaŭ lia frato Paolo pereis." :"Kiom da maristoj forlasis Lisabonon?" :"Cent kvindek." :"Kaj jen - terure! - mi kalkulis ilin - jen marŝas nur kvindek kvin da ili!" :"Kvar ŝipoj forveturis kaj revenis nur du!" :"Nova pruvo, ke la kajon de nia haveno ni ne nomas ,La kaĵo de larmoj kaj de la ĝojo' senkaŭze! . . . " :Tuta Lisabono parolis nur pri la ekspedicio de Vasko da Gama. Eble plej vigla diskuto estis en paĝia lernejo. Ĉiujn ravis la brila kaj impona bonvenigo. :Preceptoroj vole nevole ĉesis instrui kaj parolis pri la venkinta malkovrinto. Ili ne bezonis devigi sin al tio, ĉar ankaŭ ili estis plenaj da sincera admiro al lia faro. :Tiamaniere kreskis la fama marnaviganto en okuloj de entuziasmigita junularo al heroa modelo de perfekteco. En la paĝia lernejo troviĝis en tiuj tagoj ne eĉ unu junulo, kiu ne sopirus fari ion ĝuste tiel grandiozan kiel Vasko da Gama. Inter la plej entuziasmigitaj admirantoj estis Fernao kaj Francisko. :Kelkajn tagojn post alveturo de Vasko da Gama diris majstro Behaim al la dinĉiploj: :"Mi devas informi vin, ke morgaŭ antaŭtagmeze anstataŭ normala instruado oni aranĝos por vi prelegon." :"Pri kio?" ili demandis avide. :"Pri la vojaĝo en Hindujon." :"Kaj kiu - kiu prelegos?" la junuloj preskaŭ ĉesis spiri." :"Vasko da Gama." :Estis feliĉo, ke la lernejĉambro troviĝis en konstruaĵo kun fortaj muroj, kiuj obtuzigis ĉiujn sonojn. Ĉar la junuloj post ĉi tiu sciigo subite forgesis ĉiujn regulojn de disciplinita konduto... :La sekvantan tagon la junuloj ariĝis en la plej granda lernejĉambro. La katedro estis solene ornamita. Antaŭe staris vico da brakseĝoj. Sur ilin sidiĝis la reĝo kun korteganoj kaj preceptoroj. :La junaj aŭskultantoj salutis la reĝon kaj poste ilia intereso tute koncentriĝis al la fama marnaviganto. :Li estis ankoraŭ relative juna. Ĉiu lia movo malkaŝis memkonfidan homon. Eĉ ĉi tie, malantaŭ la katedro, en la medio, kiu estis por li tute fremda li ne embarasiĝis. Li faris profundan komplimenton al la reĝo kaj komencis prelegi: :"Lia Moŝto reĝo Manuelo la Granda invitis min, ke mi rakontu al vi, junaj amikoj, ion pri mia vojaĝo. Kompreneble mi ne estas Cicero nek Demosthenes kaj pli bone mi scipovas regi la oceanojn ol vortojn. Malgraŭ tio mi volonte plenumas la deziron de lia Reĝa Moŝto, al kiu mi tiom ŝuldas por ĉiu helpo. Estas antaŭ ĉio lia merito, ke mi sukcesis realigi la malnovan sopiron de nia popolo - ĉirkaŭveturon de Afriko." :Post ĉi tiu enkonduko ekparolis Vasko da Gama pri tio, kio okazis antaŭ lia ekspedicio: subigo de surteraj vojoj al Hindujo de Turkoj, manko de orientaj varoj en Eŭropo, serĉado de nova vojo al Hindujo tra la maro. Provoj de Henriko Naviganto kaj de Johano la Dua, Vojaĝo de Bartolomeo Diaz, kiu en la jaro 1486 atingis la plej sudan kabon de Afriko kaj revenis nur pro tiu kaŭzo, ke liaj maristoj rifuzis ŝipveturi pluen. :Novan vojon al Hindujo ne serĉis kompreneble nur Portugaloj, sed ankaŭ Hispanoj. Dume Portugaloj celdirektis orienten, Hispanoj klopodis atingi Hindujon en direkto okcidenta. Inter ambaŭ landoj ekestis konkurado. Ĉiu volis alveturi Hindujon kiel unua. Ĉiu volis konkeri komercon kun multekosta spico por si. Ĉi tiu konkurado ŝanĝiĝis al malkaŝa malamikeco. Hispanaj kaj portugalaj ŝipoj renkontiĝanto nur la vasta maro senrespekte dronigi unu la alian. Tiam la papo dividis la mondon en du duonojn: okcidentan kaj orientan. Ĉiuj landoj en okcidenta parto, kiuj ĝis nun ne estis regataj de kristanaj regnestroj, devis aparteni al Hispanujo. Portugalujo estis rajtigita okupi tiajn landojn en zono orienta. Limo inter ambaŭ partoj direktis de nordo al sudo kaj troviĝis en distanco de 370 leguoj okcidenten de Kapverdaj insuloj. :Dum ĉi tiu stato oni aranĝis ekspedicion de Vasko da Gama. Li gvidis kvar ŝipojn, kiuj estis ekipitaj kun granda zorgemo. Kiam li rakontis, kiuj personoj helpis al li efektivigi la grandan plenon, li dediĉis dankajn vortojn al Bartolomeo Diaz: :"Por ke vi povu kompreni la grandecon de lia koro, vi devas konscii, kio okazis. Diaz ŝipveturis Hindujon. Li ja malkovris novajn landojn, sed la celon de sia vojaĝo li ne atingis. Li estis pro tio certe ĉagrenita. Kaj jen post jaroj - li eksciis, ke iu alia volas provi tion, en kio li malsukcesis. Diaz povis ĵaluzi je la nova ekspedicio. Li povis deziri al ĝi malsukceson. Li povis sekretigi ĉion kio al la nova ekspedicio helpus. Sed Bartolomeo Diaz? Apenaŭ li eksciis pri mia vojaĝo, li tuj vizitis min kaj prezentis al mi ĉiujn siajn riĉajn spertojn. Li atentigis min pri ĉiuj malhelpaĵoj, kiujn mi devos venki. Li donis al mi konsilon, kiamaniere pliperfektigi konstruon de la ŝipoj, ke ili rezistu al ĉiuj uraganoj. Li rekomendis al mi ŝipdirektilistojn, kiuj gvidus min sekure al la kabo de Bona espero. :Mi scipovis tuj valorigi, kion signifas por mi la konsiloj de Diaz. Sed nur dumvoje mi ekkonis, kiel mi veturus sen ili. Ne estis eĉ unu tago, en kiu mi ne rememorus kum profunda dankemo tiun bravan marnaviganton kaj noblan homon. :Kaj kiel Bartolomeo Diaz - tiel devas agi ĉiu homo, kiu pensas pri prospero de ĉiuj, ne nur pri propra profito. Tiel, mi esperas, agos en la vivo ankaŭ vi. . . " :Ĉirkaŭveturinte la kabon de Bona espero, la ekspedicio ekveturis nordorienten. Vasko da Gama nomis lokojn, kiujn ili vizitis: Delago, Zambezi, Mozambik, Mombasa, Melinda. El Melinda ili naĝis ankoraŭ dudek tagojn tra la Hinda oceano sub gvido de kristana ŝipdirektilisto. Finfine ili atingis Kalikuton - Ili troviĝis en Hindujo. :Du monatojn ili komercis kun indiĝenoj. Dum tiu tuta tempo Vasko da Gama pro singardo ne elŝipiĝis. :"Sed la tempo de nia restado proksimiĝis al la fino. Mi komprenis, ke mi jam ne povas plu prokrasti nian viziton al la reĝo. Mi komunikis, kiam mi vizitos lin. :La reĝo akceptis nin ŝajne amike. Li evidente intencis blindigi nin per sia lukso. Liaj vestaĵoj estis ornamitaj per multekostaj juveloj. Sur la manoj li havis braceletojn, sur kiuj brilis grandaj diamantoj. Ĉirkaŭ la kolo li havis volvitan ŝnuron da perloj. En liaj orelaŭrikloj estis grandaj truoj, el kiuj pendis oraj orelringoj kun perlaj ornamaĵoj. :Apud reĝo staris liaj paĝioj, vestitaj en silko. Unu knabo tenis super la reĝo ruĝan sunombrelon, kies firmaj partoj estis faritaj el oro kaj juveloj. Aliflanke staris paĝio tenanta ujon, kiu estis ankaŭ el oro. La reĝo sputis en ĝin. Li senĉese maĉis ian verdan folion. La sukon li elsuĉis kaj reston elsputis. Per tiu maĉado liaj dentoj kaj lipoj fariĝis fajre ruĝaj. :Helpe de interpretisto mi parolis kun la reĝo sufiĉe longan tempon. :Poste ni adiaŭis kaj volis forlasi palacon. Reĝaj servistoj kondukis nin tra komplikitaj koridoroj en apartan ejon, kie ili neatendite forlasis nin. Ilia malĝentileco mirigis nin, sed tro baldaŭ ni estis instruitaj. Venis sendito de la reĝo kaj li diris al ni, ke ni estas kaptitoj. :Mi postulis lin, ke li diru al Samorino - tiel nomiĝis la reĝo - pri kio mi interkonsentis kun mia frato Paolo: se mi ne revenos en la termino, kiun mi antaŭe fiksis, niaj karaveloj forveturos en Portugalujon kaj ili revenos kun grandega ŝiparo, kiu terniveligos Kalikuton. :La reĝon timigis la minaco kaj post kelkaj tagoj li ordonis al siaj armitoj, ke ili akompanu nin en plena sekureco al la bordo. Tuj poste ni forlasis Kalikuton kaj ŝipveturis reen. Dum la reveturo okazis nenio eksterordinara. :Tiamaniere estis la unuan fojon ĉirkaŭveturita Afriko de portugalaj maristoj. La vojo al Hindujo estas konata. Nia komerco povos flori po senfinaj eblaĵoj. Kaj nun vi eble opinias, amikoj, ke ĉiuj taskoj estas plenumitaj. Ĝi estus kompreneble granda eraro. Kion faris ni, tio estis nur komenco. La ĉefaj laboroj nur atendas nin." :Kaj ĉi tie parolis Vasko da Gama pri tio, kiamaniere estas necese sekurigi la navigadon al Hindujo. Arabaj komercistoj, kiuj ĝis nun peris la komercan trafikon inter Hindujo kaj mediteraneaj teritorioj, klopodos melebligi la portugalan penetradon en Azion. La indiĝena loĝantaro ne estas favora al Portugaloj; ĝi devos esti akirita vole nevole. Kaj multaj aliaj taskoj estas plenumotaj. :"Mi estas feliĉa," finis sian prelegon Vasko da Gama, "ke mi ricevis honoron paroli al reĝaj paĝioj. En vi kuŝas estonteco de nia popolo. Vi devos plenumi la taskojn, kiujn mi menciis. Se iu volas fariĝi maristo, estas necese, ke li estu tuta viro. Li devas havi spinon pli firman ol estas masto, vidpovon pli akran ol falko kaj forton pli grandan ol leono. Li devas sukcese moki furiozon de la oceano, ne plendi, kiam ventego disŝiras velojn. Li devas scipovi kunpremi la dentojn kaj stariĝi pli firme, kiam iu kamarado estas antaŭ liaj okuloj malsuprenĵetita en embuskajn ondojn. Li devas scipovi suferi malsaton, soifon, laciĝon, varmegon kaj froston, skorbuton. Li devas senŝancele kredi al sia komandanto ankaŭ se ŝajne ĉio estas perdita. Li devas daŭre naĝi al sia celo, ankaŭ se lin teruras nekonataj malproksimoj kaj premas arda sopiro al la hejmo. :Tion ĉion devas scipovi ĉiu ordinara maristo. Sed ĉi tiuj kvalitoj devas esti dekobligitaj en persono de tiu, kiu volas esti la kapitano, la admiralo. Kaj vi, junaj amikoj, fariĝos iam la komandantoj." :La okuloj de junuloj ekflamis de entuziasmo. Ektondris surdiga aplaŭdo. :Ankaŭ reĝo Manuel la Granda kontente ridetis. Bone tion diris Vasko da Gama al liaj paĝioj. Estis necese entuziasmigi ilin por grandaj faroj, vipveki ilian aventuremon. Ĉiu venka batalo de portugalaj maristoj signifos ja subigon de nova lando por Lia Reĝa Moŝto. Ĉiu el ĉi tiuj junaj vivoj, perdita en malproksimaj oceanoj kaj nekonataj kontinentoj, signifos pluan pliriĉigon de portugala regno. :Post la prelego iris Francisko kun Fernao al la haveno. Ili havis impreson, kvazaŭ la spiro de malproksimaj landoj estus hodiaŭ pli arda ol alifoje. Ili silentis. :"Kredu al mi, Fernao," diris fine Francisko, "eble estus pli bone, se mi ne aŭdus Vaskon da Gama." :"Kial?" rigardis al li mirigite Fernao. :"Ĉu ne estas sensenca flamigi la sopiron, kiu estas ĉiam ne plenumita kaj provizore - kiel ŝajnas - ne plenumebla?" :"Ni ne malesperu. Prelego de Vasko da Gama instruis min, ke ili bezonos nin." :"Sed kiam venos nia vico? Estas ĉi tie filoj de pli nobelaj hidalgoj, kaj ili estos preferataj. Ni povos ĉe la kortego senutile pasigi nian tempon, sufoki niajn sopirojn. Kaj intertempe la ŝipoj alnaĝas kaj fornaĝas - ho, povi enpenetri iun el ili kaj veturi en malproksimojn!" :"Ni devas atendi, Francisko. Eble unu jaron, eble kvin jarojn - " :"Atendi, atendi - kaj ĉiam nur atendi! Kaj dume estos ĉio malkovrita kaj por ni restos nenio. Madeiro, Azoroj, Kapverdaj insuloj, vojaĝoj de Kolumbo - kaj nun krom ĉio ankoraŭ Hindujo! Ĉu vi pensas, ke la mondo estas senfina?" :"Ne timu, Francisko," diris Fernao kaj lia voĉo estis malmola kaj firma. "La mondo estas sufiĉe granda, ankaŭ por ni io restos." 938 2354 2004-12-31T14:44:29Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] IV. L a k o n k e r a n t o j :Post du jaroj gvidis Vasko da Gama duan ekspedicion en Hindujon. Li volis kromalie puni Samorinon kaj liajn subigitojn por sia kaptiteco dum la unua vizito en Kalikuto. Reĝo Manuel ordonis konstrui por ĉi tiu ekspedicio dudek ŝipegojn, kiuj estis plenplenaj da portugalaj soldatoj ... :Vasko da Gama venĝis sin per tiom malhoma maniero, ke lia pionira kaj fakte heroa malkovra faro estis neforviŝeble makulita. Pri la kruelaĵoj de Gama rakontis detale Gaspar Korrea (Correa), unu el la plej bonaj konantoj de lia vivo. :Apenaŭ ili alŝipiĝis al la trankvila Kalikuto, Vasko da Gama ordonis bombardi la urbon. Ĉiuj portugalaj kanonoj pafegis tutan tagon kaj tutan nokton kaj dissemis en la kvieta hinda urbo detruon kaj morton. Parto da terurigita loĝantaro, kiu ne scipovis defendi sin kontraŭ ĉi tiu unua pereiga saluto de la eŭropa civilizacio, fuĝis en sovaĝa konfuzo kaj nepriskribebla teruro en landinternon. Poste ordonis la senkompata venĝanto kapti kaj neniigi kelkajn ŝipojn, kiuj alveturis en la havenon. Laŭ ordono de Gama oni forhakis al la maristoj manojn, orelojn kaj nazojn kaj tiamaniere kripligitaj indiĝenoj estis senditaj en veloŝipo al la bordo. La venkintoj de Hinda oceano kontente observis, kun kiaj terurego kaj ploro akceptis la Hindoj ĉi tiun fantoman ekspedaĵon... :Kaj same barbare kondutis Vasko da Gama al aliaj kaptitoj. Unujn li ordonis pendigi sur la mastojn kaj dispafi per la bombardiloj. Al aliaj li ordonis verŝi sur la haŭton brulvarmegan oleon por devigi ilin malkaŝi gravajn sciigojn. La neŭtralan maŭran ŝipon li tute senkaŭze elrabis kaj ties maristojn li lasis droni en ondoj de oceano. :Apenaŭ Vasco da Gama forlasis Hindujon, en la subigitaj regionoj aperadis simptomoj de la ribelo. La indiĝena loĝantaro bone antaŭsentis, ke nun oni decidiĝas pri ĝia libereco aŭ sklaveco por tutaj jarcentoj. Pro tio ĝi defendis sin kontraŭ portugala penetrado per ĉiuj fortoj. :Kiam Hindoj - dezirante liberigi sin - ruinigis unu el la fortikaĵoj, kiujn konstruis portugalaj konkerantoj sur la hinda kajo, reĝo Manuel aranĝis novan ekspedicion. :La volontuloj estis elektataj tre zorgeme. Kiu volas partopreni la ekspedicion, devas havi spertojn. Se li ne estas sperta, li devas esti almenaŭ kuraĝa. :"Fernao, ĉu ni veturos?" :"Ni veturu, Frascisko!" :Kiel estus eble ne veturi! Ili ja atendis jam pli ol sufiĉe! :El junuloj fariĝis junaj viroj. Kiaj ŝanĝoj okazis intertempe! Fernao vizitis kelkfoje sian hejmon, Sabroson. La fratinoj edziniĝis kaj forlasis la gepatran domon. Diego prizorgis la malgrandan bienon, la patrino tro frue maljuniĝis. Kiam Fernao post la lasta vizito adiaŭis ŝin, li havis impreson, ke li jam neniam vidos ŝin. :Baldaŭ post lia vizito ŝi mortis. Tiam Fernao ekkomprenis, ke la hejmo estas patrino, ĉar post ŝia morto jam nenio tiris lin hejmen. :En Lisabono li sentis sin ĉiam pli kaj pli mallibera. La rigidiĝinta kortego naŭzis lin. De jaro al jaro plikreskis lia sopiro je nekonataj malproksimoj. :Kaj jen - vojaĝo en Hindujon! Kiel estas eble ne aliĝi! :"Sed ni povos partopreni la ekspedicion nur kiel simplaj, senrangaj maristoj," diris iom trompite Francisko. :"Ne gravas," respondis trankvile Fernao. "Almenaŭ ni komprenos ĉion pli bone ol tiuj, kiuj veturos tuj kiel komandantoj." :"Vi pravas, Fernao," ekridis Francisko, kiu scipovis kun ĉio rapide konformiĝi. :Gvidanto de la ekspedicio estis admiralo Francisko de Almeida. Manuelo la Granda rangaltigis lin kiel vicreĝon de Hindujo. Per tio li malkaŝis, ke li konsideras Hindujon jam daŭre por portugala kolonio. :Magalhaes kaj Serrao estis servontaj sur la sama ŝipo. :Kun sento de liberiĝo ili staris sur ferdeko de forte armitae karavelo. Do - finfine! :Ĝi estis la plej impona ŝiparo el ĉiuj, kiujn ĝis tiu tempo Portugalujo sendis por konkeri: dudekdu karaveloj, kelkaj ŝipoj komercaj, mil kvin cent viroj. Ĉi tiu forto respondis al la konkeraj taskoj, plenumotaj de la vicreĝo. Li devis konstrui sur la orienta bordo de Afriko kaj en Hindujo novajn fortikaĵojn, kiuj estus la bazoj por ĉiuj venontaj ekspedicioj el Portugalujo, okupi gravajn markolojn, kiuj estis la arterioj de maraj komercvojoj. :Li celis frakasi la potencon de arabaj komercistoj, pereigi mahometanajn urbojn en Afriko kaj en Hindujo kaj disvastigi en subigitaj landoj kristanecon. :Ektondris la kanonoj - kaj longa vico da ŝipoj celdirektis al vesta Atlantiko. :Fernao kaj Francisko ne turmentis sin pro tio, ke la realo estis alia ol junulaj reroj. Ili vidadis sin sur kapitana ponteto, de kie vastiĝis iliaj ordonoj. Nun ili efektive frotlevis la ferdekon. Ili revis pri grandamplekas kajuto, kie kuŝas sur la tablo kartoj de la maroj kaj ili kun oficiroj determinas pozicion de la ŝipo kaj direkto de la plua navigado. Nun efektive ili devis surgrimpi mastojn, kunvolvi kaj disvolvi velojn, ĝis iliaj manoj sangis. Aŭ ili opiniis, ke ili staros ĉe la direktilo kaj gvidos kurson de la karavelo. Anstataŭ tio ili portadis lignerojn en la kuirejon kaj faris penigan laboron apud ĉerpiloj. :Tio ĉio estis tolerebla. Sed kio vunddoloris, estis malkonfido de la maristoj. Tiuj ne povis kompreni, ke la filoj de hidalgoj faras la plej maldelikatajn laborojn. En tio certe estas io kaŝita! Ili estis tien senditaj eble de la reĝo por spioni, kion la maristoj parolas, kion ili diras pri siaj kapitanoj, pri la oficiroj, pri admiralo, pri la reĝo. Tial la maristoj estis tre singardaj kaj parolante kun ili, ili parolis nur mokeme aŭ ofendeme. Same iliaj konatoj al paĝia lernejo evitis ilin. Ĉi tiuj estis filoj de la pli noblaj hidalgoj, pro tio ili ricevis postenojn de la oficiroj. La normalajn maristojn, kiaj estis nun ankaŭ Francisko kaj Fernao, ili malestimis. :Ambaŭ amikoj havis sur la ŝipo ununuran avantaĝon; ili loĝis en komuna kajuto. Ĝi estis malgranda ĉambreto, en kiu estis tre malfacile eĉ moviĝi. Ofte tie estis tre sufoke. Sed ili troviĝis kune kaj povis plendi unu al la alia kaj reciproke kuraĝigi sin, se io malagrabla okazis al ili. :Cetere la malagrablaĵoj fariĝis iom post iom pli maloftaj. Maristoj vidis, ke neniu el iliaj rimarkoj, diritaj antaŭ Francisko kaj Fernao, estis perfidita tie, kie ĝi povus kaŭzi malutilon al ili. Ilia malkonfido malrapide perdiĝis. :Intertempe ili ĉirkaŭveturis Afrikon kaj atingis Mombason. Tie okazis unua batalo kun la araba ŝiparo. Ĝi ne daŭris unu tutan horon kaj Araboj malaperis. :La kunpuŝiĝo apud Mombasa estis komenco de multaj surmaraj bataloj, kiuj atendis la portugalan ekspedicion en Hinda oceano. Arabaj komercistoj kaj indiĝenoj faris ĉion eblan por forigi la maloportunajn fremdlandanojn. La regionoj, kiuj vivis tutajn jarojn kviete, subite ekskuiĝis per eksplodo de rezisto kontraŭ Portugaloj. La ŝiparo de Almeida devis ofte dividiĝi, se ĝi volis sufiĉi por ĉiuj taskoj. Apenaŭ estis subpremita revolucio en Kananoro, jam venis informo pri nova sur orienta bordo de Afriko. Tuj poste sekvis batalo apud hinda urbo Diu. :Intertempe el maldikaj fadenetoj de la tagoj kunplektiĝis semajnoj, el semajnoj monatoj, el monatoj jaroj. :Iam alveturis Hindujon novaj portugalaj ŝipoj kun speciala destino. Ili devis daŭrigi veturon plua al oriento por atingi duoninsulon Malakka. Estro de ĉi tiu eskadro bezonis spertajn maristojn kaj ŝipgvidantojn. :Vicreĝo Almeida longe ne hezitis, kiun li rekomendu. Dum tiuj kelkaj jaroj, kiam oni batalis en ĉiuj partoj de Hinda oceano, li havis sutiĉe da okazoj bone ekkoni Franciskon kaj Fernaon. Ili scipovis taksi ilian pretecon. Li ŝatis ilian aŭdacon. :Ambaŭ amikoj veturis kun ekspedicio de kapitano Sekveira al Malakka, centojn kaj centojn da leguoj orientan. :En Malakka ili vidis eksterordinare viglan komercon. Miloj da malgrandaj barkoj svarmis en la haveno kaj antaŭ ĝi. Kaj kia aspekto prezentiĝis nur en la urbo! Komercistoj ofertis al ili tiajn kvantojn da spico, pri kiaj en Hindujo ne estis eble eĉ revi. :La loĝantaro estis miksaĵo de diversaj naciecoj. Tie vivis Malajoj, Hindoj, Araboj, Persoj, Siamanoj, Ĉinoj. :Fernao iradis ofte sur la bordon kaj observis vivon de ĉi tiu stranga lando. Iam li parolis sur la foirejo kun ĉina silkkomercisto. Lia nomo estis Siu Chung. La Ĉino konis el sia propra sperto Hindujon kaj Afrikon kaj tio ambaŭ virojn tre alproksimigis. :Siu Chung havis en Malakka bele konstruitan domon. Li insultis Magalhaenon kaj prezentis lin al siaj familio kaj konatoj. :Post ĉi tiu unua renkonto Fernao jam dum ĉiu vizito de la bordo iris al sia ĉina amiko. Kaj de tiu li aŭdadis aferojn, kiuj forprenis al li spiron. Li sciiĝis, ke Portugaloj estas ĉie malamataj pro siaj konkeremo kaj brutaleco. Sciigoj pri iliaj kruelaĵoj penetris Malakkon jam longe antaŭ ilia alveno. Ofte li aŭdis ankaŭ avertojn, ke ili ne estu tiom senzorgaj, ke Maŭroj, Ĉinoj kaj Malajoj faras iajn sekretajn preparojn, Fernao meditis, ĉu li atentigu komandanton Sekveira, ĉu ne. Li konsiliĝis pri la afero kun Francisko. :"Vi rigardas tion tre nigre," respondis al li Fernao. "Se ni devus kredi ĉion, kion ni ĉi tie aŭdas, ni ne povus forlasi la ferdekon eĉ por unu paŝo. Ĉinoj versimile intencas timigi nin por konservi la komercon al si. Komprenu la aferon: por ili malaperus unu konkuranto." :"Eble vi pravas," aldonis hezite Fernao. "Sed mi opinias, ke Siu Chung parolas kun mi sincere." :"Mi ne konfidas la indiĝenojn," diris Francisko ruze. :Ŝajnis, ke Fernao timetis vere senkaŭze. La havenurbo bolis en viveco kaj nenio suspektinda estis rimarkebla. :Post kelkaj tagoj venis Francisko kun radianta vizaĝo. :"Jen vidu, Fernao! Ĉiam ni aĉetadis nur de malgrandaj komercistoj - kaj nun ofertas al ni varojn mem raĵo!" :"Vere stranga, ke li subite tiel ŝanĝis sian decidon. Sehveira tamen proponis al li amikan kontrakton tuj post nia alveturo, sed li senĉese nur singarde elturniĝis." :"Nenio stranga en tio kuŝas," dispelis liajn nubojn Francisko. "Morgaŭ oni surŝipigos la varojn kaj poste ni forveturos. Kaj imagu al vi, ke la spico kostos bagatelaĵon!" :"Ĉu vere!" miro de Fernao kreskis. :"Jes! Sekveira nur radias pro feliĉo, kiel grandioze li aĉetis!" :"Nu -!" murmuris Fernao kaj li denove ekmeditis. Premata de ia malserena antaŭsento li tamen volis serĉi sian komandanton por averti lin. Sed antaŭ kio li avertos lin? Antaŭ la bone farita komerca kontrakto, kiu alportos ankaŭ al Sekveira mem grandan profiton? Ĉu li ne fariĝus ridinda? Jam eĉ Francisko komencas prirideti lin! :Tadata de si mem kaj de la tuta mondo li foriris en urbon. Li vagis tra la stratoj kaj klopodis malkovri en konduto de indiĝenoj ion eksterordinaran kaj misteran. Ion, al kio oni povus juĝi, ke proksimiĝis tempesto. :Sed la stratoj aspektis same kiel aliokaze. Komercistoj allogis per kriego preterirantojn kaj invitis ilin aĉeti oferatan varon. La aĉetantoj marĉandis. Ĉie tumulto, homsvarmado, bruo, krio, rido, babilado - nur tio, kion li supozis, ne estis rimarkebla. Nenia suspekta konduto, nenia minaca rigardo. :Do - tamen nur vanaj babilaĵoj? Jam li estis konvinkita, ke li konas sufiĉa bone homajn karakterojn. Siu Chung ŝajnis esti homo, al kiu oni povas konfidi. Kaj -! :Li decidiĝis viziti lin. Eble Siu Chung scias ion pri la interesa oferto de radĵo. :Li estis tre surprizita trovante la domon de Siu Chung ŝlosfermita kaj evidente malplena. Kion ĝi signifas? :Nekomprenante li skuis la kapon. Ĵus kiam li estis ekironta al la haveno, aperis antaŭ li altstatura Malajo. :"Pardonu," li diris, "ĉu vi estas sinjoro Magalhaes?" :"Jes," respondis surprizita Fernao. "Kion vi deziras!" :"Mi estis sklavo de sinjoro Siu Chung," klarigis Malajo, "Mi laboris en lia magazeno. Antaŭ unu horo mia sinjoro forvojaĝis. Li ordonis al mi elserĉi vin, estu vi kie ajn. Mi devas komuniki al vi, ke mia sinjoro tre alte taksas vian amikecon. Kiel pruvon de sia estimo li sendas al vi sian sklavon." :"Sklavon? Ĉu eble vin?" :"Jes, sinjoro. Mia nomo estas Henriko. Mi naskiĝis en Sumatra kaj mi estas kristano. De ĉi tiu momento mi estas via sklavo." :Magalhaes ekĝojis. Jam preskaŭ ĉiu Portugalo havis sian sklavon. :"Kaj kien forvojaĝis via sinjoro?" :"Mi ne scias. Versimile tre malproksimen. Li diris, ke post lia reveno vi jam ne estos ĉi tie. Li sciigas vin, ke vi estu morgaŭ kun viaj samlandanoj singardaj." :Magalhaes ektremis. Morgaŭ! Do tamen! :Tuj decidita li revenis sur la ŝipon. Li loĝigis la sklavon kaj vizitis komandanton Sekveira. :"Sinjoro kapitano, mi estis avertita. Ni devas esti singardaj." :"Kiu avertis vin?" :"Mia ĉina amiko el urbo." :"Ĉu li diris ion pli precizan?" :"Ne. Preciza estis nur la tago." :"Nu?" :"Morgaŭ." :"Eh, morgaŭ ni malplenigos magazenojn de radĵo. Li ĝojas pro bone farita komerco. Kaj se iu volus malhelpi nin dum la surŝipigo de varo, la radĵo certe kapablus fari ordon." :"Kaj se tiu, antaŭ kiu ni estas avertitaj, estus mem radĵo?" :"Kion vi diras! Ĝu vi scias ion certan?" :"Ne." :"Vi estas konscienca homo, sinjoro Magalhaes. Sed tiajn neprecizajn avertojn ni ne povas rigardi serioze. Morgaŭ ni ŝarĝos ŝipojn per spico." :Duan tagon, kiam oni komencis surŝipigi la varojn, estis sur la bordo proksimume tri kvinonoj da maristoj. Sur la ŝipoj restis nur patroloj, kuiristoj kaj la plej necesa nombro da viroj, kiuj preparis la magazenojn en subferdekoj. :Oni laboris jam kelkajn horojn. La barkoj, ŝarĝitaj per multekosta varo, alnaĝis al karaveloj kaj revenadis al la kaĵo. :Subite el golfo malantaŭ la haveno elveturis multaj mallarĝaj malajaj barkoj. Sur ĉiu sidis kelkaj viroj, kiuj trankvile remis. La barkoj celdirektis unue al la vasta maro, poste ili turniĝis kaj naĝis en la spacon inter la eskadro kaj bordo. Poste ili komencis dividiĝi. Unuaj deflankis al la bordo, kie laboris Portugaloj, aliaj al duone malplenigita ŝiparo. :La manovro estis lerte preparita. Malgraŭ tio, ke malajaj barkoj estis kelke da centoj. Ilia ĉeesto vekis neniun atenton. Haveno en Malakka estis ĉiam la rodejo de plej diversaj barkoj malajaj, ĉinaj kaj arabaj. Sed ĉiam la vico da barkoj dividiĝis en du direktojn, patroloj sur karaveloj atentiĝis kaj trumpetis alarmon. :Sekveira elkuris sur la ferdekon kaj li tuj komprenis la situacion. Li donis kelkajn ordonojn. La muĝa sono de signaltrumpeto tratranĉis aeron kaj atentigis Portugalojn laborantajn sur la bordo pri proksimiĝanta danĝero. Tuj poste sekvis kelkaj kanonsalvoj, kiuj disĵetegis la vicon de malajaj barkoj rapidegantaj al la karaveloj. La barkoj, kiuj ne estis trafitaj, revenis al la bordo. :Tie komencis intertempe sovaĝa batalo. En la momento, kiam la unuaj malajaj barkoj albordiĝis, elkuregis el urbaj stratoj netravideblaj aroj da indiĝenoj. Ilia militkrio kvazaŭ esprimus ĉiun malamon, kiun ili sentis al eŭropaj konkerantoj. :Ambaŭ flankoj luktis kun eksterordinara aŭdaco. Portugaloj sciis, ke ili batalas pro sia vivo. Malaĵoj batalis pro sia libereco, ĉar libereco estas pli valora ol vivo mem, ilin timigis neniuj oferoj. :Ekde unua momento oni ne povis dubi, kiu venkos. Portugaloj ne havis sur la bordo siajn kirasojn kaj pezajn glavojn kaj muskedojn, kiuj alportadis al ili tiel facile venkojn en pli fruaj bataloj kun indiĝenoj de la plej diversaj landoj. Iliaj ekstermaj kanonoj troviĝis tro malproksime, ol ke ili povu helpi. Cetere ne estis eble doni ordonon al pafado, ĉar oni povis trafi ankaŭ iliajn proprajn homojn. :Grupoj de portugalaj maristoj rapide maldensiĝis. :Tiuj, kiuj troviĝis en la momento de la atako sur karaveloj, rigardis senpove al la bordo. :Ankaŭ Fernao Magalhaes fiksis sian rigardon al la borto. Li aŭdis krakon de armiloj, li vidis senesperan batalon, sur lia frunto vidiĝis vejnoj. Li estis ekscitita, ĉar timis. Li timis pri Francisko. Li sciis, ke lia plej bona amiko inspekciis sur la bordo ĉe la surŝipigo de varoj, Kio okazis kun li? :Subite Fernao ekkriis pro teruro. Unu el portugalaj ŝipetoj ĵetis sin kontraŭ tumulto da malajaj dĵunkoj, Inter batalantaj Portugaloj Fernao rekonis Franciskon. :"Henriko, en la boaton!" :Kaj jam ili impetis al la bordo. La boato de Fernao, garnita per dika tero, distranĉis aron da malajaj barkoj kiel fulmo. Estis jam ekstrema tempo. Francisko jam apenaŭ povis stari, ĉar li sangis el kelkaj vundoj. :Magalhaes kaj Henriko renversis kelkajn malajajn barkojn. Boato de Francisko eluzis ĥaoson kaj trapuŝis sin per aperturo, kiu estiĝis inter atakantaj boatoj. Tiuj jam ne riskis persekuti la fuĝintojn. Ili ja elpafis tutan nubon da sagoj, sed tiuj jam neniun trafis. :Kiam la rifuĝintoj alveturis al karaveloj, la batalo sur la bordo estis finita. Maristoj, kiuj tie restis, estis aŭ mortigitaj aŭ kaptitaj. :Fernao tuj zorgis pri Francisko. Liaj vundoj estis ja dolorigaj, sed ne mortigaj. Kiam Fernao metis lin sur la liton, Francisko faris signon, ke lia amiko kliniĝu super lin. Li volis ion diri. Sed li estis tiom malfortigita de la travivita batalo kaj kortuŝita per ofero kaj aŭdaco de Fernao, ke nek unu vorto sonis el lia buŝo. Senvorte li ĉirkaŭbrakis amikon. :Dume karaveloj levis ankrojn kaĵ forlasis Malakkon. 939 2355 2004-12-31T14:45:24Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] V. Revoj kaj realeco :La karaveloj trankvile balancis sur la ondoj de Hinda oceano. Favora vento pelis ilin al Hindujo. :Fernao kun Francisko, kiu jam iomete resaniĝis, staris sur antaŭkilo de la ŝipo. Enpensiĝitaj ili rigardis la bluetajn akvojn. Ili enspiris ties salan odoron kaj raviĝis per ties nemezurebla vasteco. Kaj ili revis. :"Mi opinias, ke Sekveira post alveturo en Hindujon informos pri vi la vicreĝon," diris Francisko. "Kaj tiu - vi ja konas lin - scipovas puni, sed ankaŭ rekompenci." :"Eĥ," refutis Magalhaes. "Sed por diri la veron ... mi ja volus esti kapitano. Jen. . . havi disciplinitan, aŭdacan, obstinan ŝipanaron, bone konstruitan, firman ŝipon -" :"Kaj Franciskon Serraon ŝipgvidiston - mi ja almenaŭ esperas, ke vi akceptus min?" ridis Francisko. :"Tute ne! Vi tamen estus kapitano sur alia ŝipo kaj ni veturus kune malkovri novajn landojn. Ekkoni novajn regionojn! Mondo estas ja tiom vastega! Sed kial paroli pri tio. Ĝis nun ni faris ankoraŭ tro malmulte." :"Vi estas ĉiam la modesta Fernao el Traz-os-Montes. Vi vidos, ke post reveno en Hindujon oni rangaltigos vin. Vicreĝo Almeida ne apartenas al tiuj, kiuj malatentas grandajn farojn." :Sed en Hindujo okazis dum ilia foresto grandaj ŝanĝoj. Almeida estis kalumniita ĉe la reĝa kortego kaj senigita de sia ofico. La vicreĝo fariĝis duko Albukerk, homo malmilda, venĝema kaj senrespekta. :Fernao ne estis rangaltigita, ja eĉ laŭdon li ne ricevis. La nova vicreĝo forigis ĉiujn homojn, kiuj sub gvidado de Almeida montris sin bonaj kaj lertaj. Kaj tia montriĝis ankaŭ Magalhaes. Pro tiu kaŭzo li estis forsendita kun ŝipoj en Lisabonon. :Ordono por forveturo venis tute neatendite. Francisko petis ankoraŭ en lasta monento aŭdiencon ĉe la vicreĝo. Li volis veturi kun Fernao, sed lia peto ne estis plenumita. :Kaj tamen ŝajnis, ke Magalhaes restos en Hindujo. La ŝipo, sur kiu li veturis, enmarĉiĝis sur malprofundejo. Minacis danĝaro, ke ĝi dronos kun la tuta ŝipŝarĝo kaj kun la homoj. Al oficiroj tute na venis ideo komenci savlaborojn. Sehezite ili rapidegis al boatoĵ por lokigi sin tie la unuaj. Maristoj okupis alvenon al la boatoj kaj stariĝis minace kontraŭ la egoistaj komandantoj. :Magalhaes tuj ekkomprenis, ke konflikto sur la dronanta ŝipo signifus plenan katastrofon. Malatentante la terurigitajn oficirojn li aliĝis - mem hidalgo - al la maristoj. :"La ŝipo dronos nur post kelkaj horoj," li trankviligis ŝipanaron. "Ni lasu oficirojn forveturi al la bordo. Ili resendos al ni boatojn kaj ni tamen havos sufiĉe da tempo por saviĝi." :Kaj jam sonis sur la ferdeko liaj koncizaj kaj precizaj ordonoj. El ili oni rekonis ne nur subigan energion, sed ankaŭ trankviligan certecon kaj memkonfidon. :Estis merito de Magalhaes, ke neniu dronis. Oni sukcesis ankaŭ savi tutan ŝipŝarĝon. :Pli frue, ol ĝi estis ekster danĝero, ceteraj ŝipoj estis jam malaperintaj post la horizonto. :En ĉi tiuj dangeraj horoj montriĝis, kiom pli proksime staras Magalhaes al ordinaraj homoj ol al parvenua kasto de hidalgoj. Neniel li estimis ĉi tiujn fieregajn homojn, kiu kun malŝato rigardis "plebon". Li malrespektis la orumon de ilia ĝentile cizelita parolo, eleganta konduto kaj entuta ekstera ĝentileco, per kiu ili ofte kaŝis internan povrecon, vantecon kaj mankon de memestimo. :Nek por ĉi tiu faro estis Magalhaes laŭdita. Vicreĝo ege ŝatus forsendi lin denove Portugalujon, sed ĉiujn restintajn ŝipojn li bezonis por novaj konkeroj. :Li faris preparojn por batalo kontraŭ hinda urbo Goa. :La tagon antaŭ forveturo alkuris Francisko tute radianta: :"Mi gratulav vin, Fernao!" :"Pro kio?" :"Pro via, nome ankaŭ pro mia - mallonge dirite pro nia rangaltigo!" :"Ĉu ni estas rangaltigitaj?" demandis malkonfide Magalhaes. :"Jes!" ĝojis Francisko. "Ĉu vi rememoras, kion mi deziris al vi, kiam ni veturis el Malakka! Kaj jam ĝi estas fakto! Vi estas kapitano kaj mi via unua oficiro!" :Farnao ne kredis siajn orelojn. Kio okazis? Ĉu vicreĝo ŝanĝis sian opinion? Aŭ ĉu tio estas unu el ŝercoj de eterne gaja Francisko? :"Kiu diris tion al vi?" li demandis. :"Legu!" haltigis lin anstataŭ respondo feliĉa Francisko kaj disvolvis antaŭ mirigita amiko pergamenrulaĵon subskribitan de vicreĝo. Fernao kaptis ĝin avide. Francisko ne ŝercis. Magalhaes estas nomita la kapitano de ŝipo Salvador kaj Francisko Serrao estis lia unua oficiro. :Amikoj ĉirkaŭbrakis unu la alian. :Sed ilia entuziasmo baldaŭ malvarmiĝis. Ankoraŭ la saman vesperon ili eksciis, ke vicreĝo faris multe da tiaj rangaltigoj. Li ne faris tion kun intenco honorigi iun, sed nur pro tio, ke li ne havis sufiĉe da spertaj kapitanoj kaj oficiroj por sia aventura entrepreno. :En la batalo apud Goa Portugaloj venkis. :Post kelkaj monatoj indiĝenoj denove ribelis kontraŭ okupantoj. :Tiam ankris la portugala ŝiparo en mallarĝa kaj longa golfo. Akvo estis tie malprofunda, elveturo al la golfo estis sufiĉe malfacila. :Ĉi tiun cirkonstancon eluzis la indiĝenoj. Ĉe alveturejo ili dronigis multajn boatojn ŝarĝitajn per ŝtonoj. Elveturo al vasta maro estis preskaŭ neebla. Ŝipoj de la konkerantoj estis kiel en kaptilo. :La indiĝenoj volis pereigi ilin per fajro. De sur ambaŭ bordoj ili ĵetegis al lignaj karaveloj nubojn da fajraj sagoj. Laŭ fluo de la rivero, kiu fluis en la golfon, ili sendis brulantajn pramboatojn. :Portugaloj moviĝis al elveturejo paŝon post paŝo. Nur post kelkaj semajnoj ili sukcesis elgliti el terura faŭko de danĝero. :Vicreĝo Albukerk volis venĝi sin je la urbo. Por tiu celo li arigis portugalan ŝiparon el tuta Hinda oceano en havenon de Coĥin, kie li amikiĝis kun radĵo. :Li kunvokis militan konferencon de kapitanoj kaj oficiroj. Li komunikis al ili sian decidon: oni tuj veturos al Goa. La urbo devas esti konkerota je ĉiu prezo. Hindoj devas senti, ke portugala potenco estas nekadukigebla, malgraŭ unuopaj malsukcesoj. :Li demandis kapitanojn. kion ili opinias pri la afero. :La kapitanoj sciis. ke ĝi estas entrepreno tre danĝera. La ŝipanaro estas elĉerpita kaj maltortigita pro travivintaj suferoj dum batalo en golfo. Ŝipoj estas plenaj de vunditoj. Sed kiamaniere tion diri al la ĉefkomandanto, se li ne toleras kontraŭdirojn? Vicreĝo estas ja kiel ciklono: li furioziĝos kaj neniigos ĉiun, kiu stariĝos sin en lian vojon. La demando, kion opinias pri la atero kapitanoj, estis prezentite nur por ŝajnigi ĝentilecon. :Albukerk ĉirkaŭrigardis la kunvenintajn virojn kaj sur lia vizaĝo aperis kontenta rideto. Jes, tion li ŝatis: blindan obeemon sen kontraŭdiroj. :Subite la ĉeestantaro rigidiĝis. Ĉiuj rigardis al la kuraĝulo, kiu anoncis sin por paroli. Kiu estas tiom kuraĝa, tiom stulte kuraĝa? :Estis Fernao Magalhaes. :Li ne scipovis subpremi sian opinion, se ĝi estis alia ol tiu de la estro. Li ne scipovis kaŝi sian konvinkon. Ĉu li parolis malmulte? Jes. Sed se li ion diris, ĉiu sciis, ke malantaŭ liaj vortoj staras firma kaj neskuebla konvinko da prudenta viro. :"Kion vi deziras, kapitano?" mezuris lin per detruiga rigardo vicreĝo. :"Mi ne povas konsenti pri via propono, sinjoro vicreĝo," diris malrapide kun akcento je ĉiu vorto Magalhaes. :La kapitanoj ektremiĝis, atendante eksplodon. :Albukerk ruĝiĝis. :"Pri kio vi ne povas konsenti?" li kriis furioze. :"Pri la tuja atako kontraŭ Goa," diris trankvile Fernao. :"Kaŭzoj!" la voĉo de vicreĝo siblis kiel svingo de vipo. :"La ŝipanaro bezonas pli longdaŭran ripozon." :"Ĉu tio estas ĉio?" :"Jes!" :"Kapitano," kriegis vicreĝo, "kaj ĉu vi ne opinias, ke vi ion kaŝis antaŭ mi!" :"Mi diris mian opinion. Mi ne scias, kion mi aldonu." :"Kaj kial vi ne diras rekte, ke vi timas?" :Post ĉi tiuj vortoj Magalhaes rigardis sian komandanton, sed li ne vidis lin. Antaŭ liaj okuloj subite reviviĝis ĉiuj bataloj, kiujn li partoprenis. La ĉeestantoj scias, kiamaniere li kondutis en ili. Scias tion ankaŭ la vicreĝo. Ĉu li rememorigu tion al li? :Pro tio li silentis. En lia silento estis fiereco de brava homo kaj profunda malestimo pri eldirita arogantaĵo. :Tio ekscitis la vicreĝon ankoraŭ pli. Li sentis preskaŭ elementan neceson faligi ĉi tiun homon en polvon, humiligi lin, ridindigi, ofendi. En lia voĉo tremis senmezura malamo: :"Cetere, en la batalo mi bezonos nur bravajn maristojn. Malkuraĝuloj povas resti en Coĥin." :Fernao iomete paliĝis, sed li devigis sin resti trankvila: :"Vi mem scias plej bone, ke inter niaj vicoj ne ekzistas malkuraĝuloj. Ni havas nur multajn malfortigitajn kaj malsanajn maristojn." :Post fino de konferenco venis kelkaj kapitanoj al Magalhaes kaj avertis lin antaŭ similaj scenoj. Ili ankaŭ ne konsentas kun la vicreĝo, sed kial inciti lin kontraŭ si, se li tamen faros, kion li volas? :F'ernao silentis. Sed li sciis, ke ankaŭ en estonteco li ne agos alimaniere. :Kaj ili veturis al Goa. :Albukerk pelis militistaron en batalon kun neaŭdita brutaleco kaj - li venkis. :Tuj poste li kondukis ŝiparon al Malakka. Ĝi estis revenĝo por malvenko, kiun tie suferis Sekveira. :Li malatentis superforton de malaja radĵo. Li ĵetis sur la bordon siajn armitojn en kunpremitaj batallinioj. Oni batalis senkompate kaj longe. :Ankaŭ Malakka estis venkita per frakasiga sturmo de Portugaloj. :Per ĉi tiuj venkoj fariĝis Albukerk la plej timata konkeranto de sudaziaj landoj. :Ŝajnis, ke meze de neaŭdata potenco kaj famo li forgesis Magalhaeson kaj lian kontraŭstaron en Coĥin. Neniam li eĉ per unu vorto menciis la kapitanon, kiu kuraĝus publike kontraŭstari lin. Ĉu eble sufiĉis al li, ke batalo apud Goa pravigis lin? Aŭ ĉu li estis tiom grandanima? :Sed la vicreĝo ne forgesis. :Post kiam li ordigis cirkonstancojn en Malakka, li preparis grandan ekspedicion de komerca ŝiparo kun donacoj por reĝo Manuelo. Kun ĝi estis forveturontaj multaj homoj, kiuj estis por li salo en okuloj. :Inter tiuj entis ankaŭ Fernao Magalhaes. :Vsnperon antaŭ forveturo promenis Fernao kun Francisko sur la kaĵo. Ili parolis malmulte. Eble ĝuste pro tio, ke ili volis diria al si tro multe. Ili antaŭsentis, ke ilia disigo daŭros tre longa. :Jaroj de la fidela amikeco defilis en iliaj rememoroj. Sabrono, Lisabono, Hindujo, Malakko. Esperoj kaj disreviĝoj. Revoj kaj realo. La tuta vivo estis kiel tiuj ondoj, kiuj murmuretis en la haveno. Ĝi ŝanĝiĝis, ŝvelis, rompiĝis kaj ondetiĝis. Estis la tagoj de la feliĉo kaj ankaŭ tiuj de la malespero. Kaj super ĉio tiriĝis arĝenta fadeno de ilia fidela amikeco. Ĉu ĝi estos nun disŝirita per kruda tuŝo de fremda mano? Ne, tio ne okazos. Ili estu malproksimigitaj kiom ajn, ili ĉiam estos kune. :Francisko ŝatus diri al Fernao, ke li prezentis peton pro li al la vicreĝo. Sed kial tion diri, se li nenion sukcesis? :"Ne zorgu pri fremdaj sortoj, kapitano Serrao," diris al li vicreĝo. :"Mi ne estas kapitano, sinjoro admiralo," korektis lin Francisko. :"Se mi diras 'kapitano', do vi estas kapitano," provis rideti Albukerk. "Hodiaŭ mi subskribis dekreton, per kiu vi estas rangaltigita je kapitano. Kaj kio vian peton koncernas, mi ne povas plenumi ĝin." :"Sinjoro admiralo, de la infaneco ni estas la plej bonaj amikoj," insistis Francisko. "Vi farus por ni ambaŭ grandan afablaĵon, se vi lasus Magalhaeson ĉi tie." :"Nepensebla! La pli altaj interesoj postulas, ke kapitano Magalhaes forveturu en Lisabonon. Lia Reĝa Moŝto jam scios, kiamaniere okupi lin, ke tio servu al prospero de la patrujo." :Francisko foriris de la vicreĝo kun pikiga doloro en la animo. Dum aliaj cirkonatancoj li havus grandan ĝojon pro sia rangaltigo. Sed nun malserenigis lin Albukerk per la malafabla decido, kontraŭ kiu ne ekzistis ia kontraŭdiro. :Amikoj haltis apud la haveno, kie ankris komercaj ŝipoj. :"Kion vi entreprenos en Lisabono, Fernao?" :"Mi ankoraŭ ne scias." :"Sed apud la kortego vi ne restos?" :"Francisko!" :Kiel povus resti apud reĝa kortego tiu, kiu konatiĝis kun libereco de vastaj spacoj! Kaj kiel povus tie resti Fernao, kies animo estis forbruligata da la sopiro ekkoni novajn regionojn, malkovri landojn, kien piedo de Eŭropano ĝis nun ne enpaŝis! :"Mi skribos al vi," diras denove post momento Francisko. "Kaj vi ankaŭ skribu al mi! Kaj revenu ĉi tien kiel eble plej baldaŭ!" :"Mi revenos, Francisko. Ankoraŭ mi ne scias, kiam ĉi tio okazos, sed mi certe revenos. Vi mankos al mi ĉe ĉiu paŝo." :Ili denove longe kaj senvorte rigardis malhelajn ondojn. Ĉiam ili sciis, kion signifas unu por la alia. Sed plene konsciiĝis ili pri tio nur nun, en la momento de la adiaŭo. :El ŝipoj aŭdiĝis signalo, ke la ŝipanaro devas reveni. :La amikoj ĉirkaŭbrakis unu la alian, premis al si reciproke manojn kaj Fernao malsupreniris al la boato. :"Adiaŭ, Francisko!" li vokis duonsufokite, kiam kelkaj remiloj tuŝis la akonivelon. :"Adiaŭ, Fernao! Kaj - ĝis la revido!" :Dum la matenkrepusko ŝipoj forlasis Malakkon. :Fernao ne estis troige sentema. Li vidis kaj travivis tro multe. Sed tamen la adiaŭo kun Francisko postlasis en lia animo impreson, kvazaŭ iu kara mortus al li. Li sciis, ke tian amikon li jam ne trovos. :Iam - ĵus ili estis traveturintaj danĝerajn lokojn apud kabo de Bona espero - venis al li sur ferdeko ofkiro, kun kiu li loĝis en komuna kabino. :"Mi ricevis sciigon," li komencis, "ke la gvidanta kapitano sur flaga ŝipo portas de vicreĝo leterojn, kiuj estas destinitaj por la reĝo. Inter ili estas laŭdire ankaŭ leteroj pri ni." :"Pri kiu?" :"Pri vi, pri mi, nu - ankoraŭ pri kelkaj, kiujn li volis forigi. Unuaj opinias, ke pro ĝoĵo el siaj venkoj li laŭdas nin, aliaj timas, ke li nigrigis nin." :"Nu, ni vidos. Baldaŭ ni estos en Lisabono," diris Magalhaes trankvile. :Tiu "baldaŭ" daŭris ja semajnojn, sad fine ili tamen ekvidis la havenon, kiun Fernao forlasis antaŭ sep jaroj. :Kiom Lisabono intertempe ŝanĝiĝis! :Jam apud alveturejo en la havenon oni rimarkas, kial ĝi pli kreskis kaj akomodiĝis al la grava rolo, kiun ĝi komencas ludi en eŭropa kaj tutmonda historio de ĝis nun malatentata Portugalujo. La ŝiphaltejo estas plenplenigita de ŝipoj. Sed ili jam ne estas nur ŝipoj portugalaj, kiel tio estis antaŭe. Sur unuj flirtas flagoj anglaj, sur aliaj germanaj, ĉi tie vi vidas denove la holandajn. Jes, Eŭropo migras en Lisabonon, dume Venecio nur timigite alrigardas ĉi tiun ne atenditan kaj por ĝi tiom pereigan ŝanĝon. Kaj se vi eniras la urbon, eĉ via spiro preskaŭ haltiĝas kaj vi brilblindiĝas rigardante grandegajn azenojn, kiuj estas plenigataj per alveturigata varo. Kaj kia varo ĝi estas! La hindaj ŝtofoj kaj silko, kotono, eburo, ora polvo, perloj, sukero, vino, sudaj fruktoj, salo - kaj super ĉio spico, sakoj, aroj da sakoj plenaj de multekosta spico! :Ĉu vi opinias, Fernao, ke Lisabono malfermas siajn brakojn por bonvenigi kaj ĉirkaŭbraki unun el tiuj, kiuj per sia propra sango preparis ĝian ekfloron kaj kapturniĝe kreskantan famon? Ĉu vi opinias, ke la kanonsalvoj, kiuj tondras super la urbo kaj haveno, estas pafataj por honorigi tiujn, kiuj riskis siajn vivojn por Portugalujo? Vi stulta! Kion signifas por reĝo Manuelo kaj por enlandaj kaj eksterlandaj komercistoj la vivoj de maristoj? Por ili estas ĉefa, ke karaveloj estas plenaj de multekosta varo kaj belegaj donacoj, kiujn sendas al Lia Reĝa Moŝto nobla kaj meritplena vicreĝo de Hindujo! Delegitojn kaj senditojn kun informoj pri la nove malkovritaj, konkeritaj kaj sklavigitaj landoj akceptas Manuelo la Granda kua malfermitaj brakoj. Sed vi, kapitano Magalhaes, atendu, ĝis venos via vico. Lia majesto ja akceptas al aŭdienco ĉiun hidalgon, kiu revenas el malproksimaj vojaĝoj, sed vi devas atendi kelkajn semajnojn, ĝis vi estos invitata en reĝan salonon ... :Vi ne estas ĉi tie sola. Vi ĉiuj staras en longa vico, unu kun peto, dua kun postulo, tiu por prezenti sin, alia por danki - :Kaj jam proksimiĝaa reĝo Manuelo la Granda al vi. Jen faru profundan komplimenton, nun la ceremoniestro laŭte vokas vian nomon - kapitano Fernao Magalhaes! - ĉu vi aŭdas, kiel ĝi sonas en la grandampleksa salono? Kaj kio okazos en sekvanta momento? Kion diros Lia Majesto? Streĉu orelojn kaj bone memoru, kion vi aŭdos! Ĝi estas granda, grava, multsignifa momento, eble ĝi decidos pri via tuta vivo! :"Magalhaes!" ripetas la reĝo post ceremoniestro kaj sur lia vizaĝo aperas ombro de indigno kaj esprimo de malrespekto. "Magalhaes? Jes, mi rememoras. La raporto de vicreĝo pri lia konduto estis tre klara. Li estas la kapitano, kiu ĉiam montris malmulte da kuraĝo kaj aŭdaco. Ni ne haltigu nin - daŭrigu!" :Fernao ne sciis, kiamaniere li ŝancelforlasis la aŭdiencan salonon. 940 2356 2004-12-31T14:46:12Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] VI. Ruy Faleiro :Tagoj, kiujn travivis Fernao post aŭdienco antaŭ reĝo. Estis amaraj-maldolĉaj kiel absinto. :Li loĝis kun Henriko en duonkaŝita flanko de la palaco en malgranda loĝejeto, kiu estis al li kompateme disponigita. En ĝi li sidadis nenion farante kaj kun doloro en la koro li rememoris Franciskon kaj la gloron de la forflugintaj tagoj. :Magalhaes ne apartenis al homoj, kiuj falas sub la unua sortobato. Malmilda vivo instruis lin toleri humiligon kaj maljustaĵojn. Se estis necese, li scipovis doni por unu bato du, sed oni devis lukti honeste kaj malkaŝe. Oni devis lukti rekte, sen intrigoj. Sed ĉi tie? :Kiam li revenis patrujon, li ne atendis multon el la raporto de Albukerk. Sed ke tiu ĵetegus lin direkte en la polvon, tion li tamen ne supozis. :Li vagadis tra Lisabono kiel ombro. Li ne plu estis tiu trankvila Fernao. Li fariĝis malafabla, ekscitiĝema. Sen kaŭzo li abrupte alparolis Henrikon, kiu ne komprenis la ŝanĝon en konduto de sia sinjoro. :Kun sento da malĝojo li rigardosekvis en la haveno forveturantajn ŝipojn. Ofte li decidiĝis, ke li ne plu iros tien. Sed li ne sukcesis tion por longe. La maro vokis lin, malproksimoj allogis. :Iam li estis surprizita en urbo per ĝojkrio, kiu estis neniom malpli granda ol tiu dum la fama reveno de Vasko da Gama. Kio okazis? :Multekostan spicon oni alveturigis en Eŭropon el Hindujo. En Hindujon oni alveturigis ĝin el Molukkoj. Sed kie troviĝas Molukkoj, la vera patrujo de spico? Kiom da marnavigantoj sensukcese klopodis trovi la vojon al ili! Kaj nun, nun fine ili estas malkovritaj! Malkovris ilin Portugaloj. Vivu la heroo, kiu penetris al mistera lando en ekstrema Oriento! Vivu - Francisko Serrao! :Magalhaes ne kredis siajn orelojn. Francisko Serrao? Ĉu ekzistas du marnavigantoj, kiuj havas egalan nomon? Aŭ ĉu tio estas vere lia Francisko? :Li ne estis longe en necerteco. :Iun vesperon frapis al la pordo de lia ĉambreto nekonata maristo. :"Ĉu vi estas kapitano Fernao Magalhaes, sinjoro?" :"Jes. Ekskapitano," respondis Fernao kun amara rideto. :"Do - finfine!" diris nespire la maristo. "Mi jam longe serĉas vin!" :"Kion mi povas fari por vi?" :"Mi estas el fregato, kiu revenis antaŭ kelkaj tagoj el Hindujo. Ĝia komandanto sendas al vi ĉi tiun leteron." :"Al mi? Komandanto de iu fregato?" :"Bonvolu kompreni," daŭrigis la maristo klarigante sian mision, "ĝin ne sendas al vi mia komandanto. LiI devis nur enmanigi ĝin al vi." :"Do kiu?" :"De kapitano Serrao, la malkovrinto de Molukkoj." :Fernao emociite ekprenis ampleksan rulaĵon. Francisko skribas! Superŝutita per laŭroj de sia malkovra gloro li ne forgesis sian kamaradon! :Li dankis la mariston, donis al li kelkajn maravedojn kaj komencis avide legi. :Francisko detale priskribis sian vivon post ilia disiĝo. Kiom malgaje estis al li, kiel malfacile li alkutimiĝis. Poste li estis sendita kiel kapitano de unu ŝipo por serĉi Molukkojn. :Ili naĝis ĉirkaŭ Borneo kaj atingis embuskajn koralinsulojn. Apud unu el tiaj insuloj ilia ŝipo frakasiĝis. Restinte sur nudaj rokoj ili estis minacataj de morto per malsato. Unu vesperon elveturis al la rokaĵo malaja boato. La ŝipruiniĝintoj ruze ekposedis ĝin kaj devigis Malajojn montri al ili la vojon al Molukkoj. Post longa veturo ĉirkaŭ Celebeso ili ekvidis fine la misteran grupon de insuloj, kie kreskis la multekosta spico. :"Kara Fernao, se vi almenaŭ povus imagi al vi, kiel bele ĉi tie estas!" skribis Francisko. "Malakka plaĉis al ni - ĉu vi rememoras? Sed kion signifas Malakka kompare al ĉi tiu ĉarma lando! Kreskaĵo estas ĉi tie abunda, aero ebriige odoras de kariofilo, makato, cinamo kaj vanilo. Sur branĉoj kveras turtoj, krias strangaj birdoj kun flava kvasto, balancas diverskoloraj papagoj. :Homoj estas ĉi tie afablaj kaj ĉi tiea reĝo estas plej ĝentila el ĉiuj, kiujn mi dum miaj vojaĝoj renkontis. En la nomo de portugala reĝo mi faris kun li kontrakton por eterna amikeco. :Sed kial mi tion skribu al vi. La vortoj estas kompatinde ombro de la realeco. Plej bone, se vi veturos al mi. Estu vi en Lisabono, en Sabroso, sur maro: mi kredas, ke ĉi tiu letero trovos vin. Kaj poste alveturu! Nenie en la mondo vidos tiom da beleco, kiom da ĝi estas ĉi tie. Nenie en la mondo vi estos akceptata kun tia amo, kun kia mi akceptos vin. :Do - por longa vojaĝo favoran venton en ls velojn! Francisko Serrao." : :Fernao finlegis. Lia mano malleviĝis, letero falis sur la plankon. En la kapo li sentis strangan bruon. :Francisko absolute ne scias, kiel oni akceptis lian amikon en Lisabono! Li ne scias, ke tiu, kiu volis per agla flugo ĉirkaŭpreni la mondon, havas forhakitajn ambaŭ flugilojn! :For el Lisabono! For el Portugalujo! For el ĉi tiuj lokoj, kie rigardo al ĉiu forfluganta ŝipo ŝirvundas la koron kaj rememorigas mizeran, humiligan senpovon! :En grizlumajn tagojn de senespero penetris liberiganta radio. Oni veturos Afrikon! Portugalaj kolonioj, fonditaj antaŭ unu jarcento sur la norda bordo, komencas ribeli. Estas necese akiri multajn volontulojn. :Aliĝis ankaŭ Fernao kaj li estis akceptita. :Sed Afriko ne alportis al Magalhaes feliĉon. En batalo li estis vundita je genuo kaj restis por ĉiam lama. Krom tio li estis kulpigita pri tio, ke li sekrete vendis al indiĝenoj parton de militakirita brutaro. Komencis longa juĝa esplorado. Laŭ fina verdikto li estis proklamita senkulpa kej plene purigita, sed la akra pinto de la malhonorigo tamen eniĝis profunden en lian animon. :Reveno el Afriko estis ankoraŭ pli malĝojiga kaj pli senespera ol la reveno el Hindujo. Tiam li povis almenaŭ esperi, ke oni ankoraŭ uzos liajn servojn. Sed nun? La reĝo emeritigis lin kun ridinde malgranda pensio. Kiu havus intereson pri la lama veterano? :Li bezonis multe da fortoj por ne malesperi. Kiom da esperoj li jam havis kaj kiom da dispecigitaj revoj li entombigis! :Denove li vagadis tra stratoj de Lisabono, precipe tra tiuj, kiuj kondukis el la haveno. Sed ankaŭ ĉi tiuj regulaj promenoj fariĝis pli maloftaj. Li komencis danĝere izoliĝi. Li rekonsciiĝis pri la ŝarĝo de sia izoleco. Francisko estis malproksime kaj jam estis neniu espero, ke ili ankoraŭ iam renkontiĝos. Ĉe la reĝa kortego Fernao kelkfoje postulis, ke li estu denove akceptate al maristaj servoj, sed sensukcese. Kio restis? Ĉu malĝojo? Ĉu senespero! :Por malforta homo eble vere restus nur malgajaj pensoj. Sed Magalhaes estis persistema. Neniu abismo estis tiom profunda, ke li el ĝia fundo ne atingu la supraĵon. Ankaŭ ĉi tiun fojon li rekonsciiĝis. :Hodiaŭ oni malŝatas liajn servojn. Sed ĉu estas certe, ke oni jam neniam bezonos lin? Kaj ĉu li devas ĝis tiu tempo, kiam li estos revokata, turmentiĝi per senpova kolero, ke li en nenio sukcesas? Ĉu li ne povus travivi tiun tempon pli utile? :Kaj Fernao komencis studi. Subite lin ekposedis stranga kredo, ke ankoraŭ venos momentoj, kiam vivi havos valoron. Li preparos sin por tiam. :Malgranda ĉambreto komencis plenumiĝi per libroj. Ili estis ampleksaj volumoj pri marnavigado, astronomio, pri femdaj landoj, pri matematiko. Vivo de Fernao sereniĝis, ĝi fariĝis pli ĝoja. Henriko kun mirego observis la admirindan paciencon de sia sinjoro, kiu sukcesis trasidi ĉe misteraj libroj tutajn tagojn. Kiom foje li devis rememorigi lin, ke jam estas tempo por manĝi! :Fernao kompletigis siajn riĉajn spertojn, kiujn li akiris dum siaj vojaĝoj en Hinda oceano kaj en Afriko. Kaj nur nun fariĝis al li klaraj multaj aferoj, kiujn li pli frue ne komprenis. :Kiam li legis intormojn pri fremdaj landoj, li zorgeme komparis ilin kun siaj spertoj. Per liniilo kaj cirkelo li mezuris la distancojn, kaj se io ne konsentis, li ĉion denove trakalkulis. Li faris al si elskribojn el la tralegitaj libroj por pli bone memori la plej gravajn indikojn. :Fine lin plej multe interesigis problemo, kian formon havas Tero. Li rememorigis al si majstron Behaimon kaj lian globuson. Kio ŝanĝiĝis de tiu tempo? Estis ja malkovritaj novaj landoj, sed pri formo de la Tero oni senĉene sciis nenion. Ankoraŭ ĉiam ekzistis du opinioj: Tero estas aŭ ebena tabulo - aŭ kuglo. :"Ĉu neniu trovos radion, kiu solvus ĉi tiun enigmon! Fernao serĉis respondon en la libroj, sed vane. Krom tio, kion ili aŭdis jam en paĝia lernejo, li trovis nenion novan. Kaj tamen iam ankaŭ ĉi tiu problemo devos esti solvita! La Tero ne povas eterne rezisti al sopiro de homo - ekkoni! :Kion ni konas? En plej malproksima oriento kuŝas Molukkoj, tie estas Francisko. Plej malproksimen en okcidenta direkto alveturis Kolumbo. Hodiaŭ oni jam scias, ke li ne estis en Hindujo. Li malkovris novan landon Terra Nova - oni komencas nomi ĝin Ameriko laŭ itala maristo Amerigo Vespuĉi, kiu ĝin tre interese kaj alloge priskribis. :Sed kio estas malantaŭ Molukkoj orienten! :Kio estas malantaŭ Ameriko okcidenten! :"Ĉu ne estas inter Molukkoj kaj Ameriko nur mallarĝa strio de oceano? :Kiu trapenetros ĉi tiun spacon, tiu solvos la enigmon pri la formo de Tero! :La kapo al Fernao eĉ turniĝis, kiam li konsciiĝis pri grandiozeco de ĉi tiu ideo. Li devas iomete promeni, por malvarmigi brulantan kapon. :Henrikon li lasis hejme. Li volis esti sola kun siaj pensoj. Estis kvieta somera vespero. Steloj hele brilis super la tero kaj super la oceano. Tumulto en la haveno trankviliĝis. :Fernao promenis sur la kajo. La maro milde murmuris. :Li meditis. La ondoj de la oceano estas pli riĉaj ol homoj. Se ili povus rakonti pri tio, kion ili dum sia senfina vagado vidis, ni scius ĉion. La sekreto estus solvita. :Li haltripozis kaj kelkajn momentojn li aŭskultis la mildan murmuron de la maro. Subite li ektremiĝis pro nokta malvarmo. Li revenis hejmen, al siaj libroj. La ondoj malkaŝos al li nenion. La libroj - eble ankaŭ jam nenion. Sed - kiu scias? Eble li ĵus trovos en ili iun rimarkon, kiu almenaŭ ion malkaŝetos. :Enpensiĝinta li tute ne rimarkis, tra kie li iras. Nur iu akra voĉo, kiu eliĝis tra malfermita fenestro de malgranda gastejo, vekis lian atenton. :"Hodiaŭ vi povas jam naĝi, kien vi volas, kaj tamen vi scias en ĉiu momento, kie vi troviĝas," aŭdis Fernao. :"Ĥa-ĥa-ĥa-ĥa!" eĥis mokeme kiel respondo. :"Nur ridu, vi senbarbuloj!" koleris la parolanto. "Kion vi scias pri sekstanto!" :"Pri kio?" :"Pri sekstanto! Cetere - estas tre malfacile paroli kun vi! Tio aspektas kvazaŭ homo parolus al arboj en la arbaro!" :"Ho-ho-ho-ho!" eksonis gaje. "Tio estas vere amuziga! Gastejmastro, verŝu al li vinon, por ke li rakontu pri la seksano!" :"Jen vidu, kio vi estas! Tiu instrumento nomiĝas sekstanto, homo, sekstanto!" :"Al mi estas tio tute egala, sekstanto aŭ seksano!" ridis iu. "Mi ŝatas nur aŭskulti vin, kiel vi rakontas. Do, mi petas, rakontu! Ĝis vi fintrinkos, ni ordonos verŝi al vi denove!" :"Do, ke vi sciu, kial maristoj pli frue ne povis veturi malproksimen de la firma tero," komencis denove tiu unua. "Por determini pozicion de la ŝipo ili uzis instrumenton, kiu nomiĝas astrolabo." :"Kiel!" :"Astrolabo. Per ĝi oni determinas pozicion de la steloj kaj helpe de kalkulo oni fiksas situon de la ŝipo. Ĉi tiu instrumento havas unu grandan malavantaĝon; dum mezuro ĝi devas esti lokigita nur firma tero. Pro tiu kaŭzo pli frue neniu kuraĝis veturi sur la vastan maron." :"Kaj hodiaŭ?" :"Hodiaŭ oni uzas jam la sekstanton. Helpe de ĝi oni determinas pozicion de la ŝipo ankaŭ dum la veturo, tial vi povas naĝi kien ajn kaj vi ne bezonas timi, ke vi vojeraros -" :Pluajn vortojn Fernao jam ne aŭdis. Lia scivolo estis vekita al plej supra grado. Kiu ja prelegas ĉi tie pri sciencaj aferoj al simplaj maristoj? :Li eniris. :Preskaŭ ĉiuj tabloj estis okupitaj. Maristoj trinkis kaj amuziĝis kun viro, kiu sidis apud bufedo. :Li estis malgrasa maljunulo, nur ostoj kaj haŭto. Flirtanta, nekombita hartufo estis tute griza. Liaj okuloj estis akraj kaj plenaj de vigleco, la parolo malkaŝis kulturitan homon. :Magalhaes sidiĝis al du maristoj kaj aŭskultis plue la interesan prelegon de nekonata viro. :Tiu parolis pri ĉio ebla. De astrolabo kaj sekstanto li foriris al busolo, poste al Poluso kaj aliaj steloj. Li prelegis pri Suno, pri Luno kaj Tero. La aŭskultantoj aŭ ne komprenis, aŭ ne kredis lin. Ilin simple ĝojigis la fakto, ke li ekscitiĝis, se li konstatis iliajn nesciojn. :Sed Magalhaes komprenis lin. Li havis impreson, kvazaŭ malfermiĝus iu el liaj ampleksaj libroj kaj ĉi tiu homo legus el ĝi. :"Kiu li estas?" li demandis unun el maristoj. :"Ia strangulo!" levis ŝultron la demandito. "Vi povas demandi lin pri kio ajn vi volas, ĉion li scipovas respondi." :"Do scienculo?" :"Jes. Sed li scipovas eĉ antaŭdiri estontecon! Vi diras al li daton de via naskiĝo - kaj li tuj superŝutas vin per informoj: Kiel longe vi vivos, kiom da malsanoj vin turmentos, kie okazos al vi iu akcidento - mallonge dirite: strangulo." :"Laŭ mia opinio li estas fireprezentanto de la infero," aldonis duonflustre la dua maristo. "Kun tia estas pli bone ne ŝerci." :"Kaj ĉu li sidadas ĉi tie ofte?" klopodis ekscii Fernao, kiun interesis la nekonata viro ĉiam pli multe. :"Ne. Hodiaŭ li amuziĝas kun ni, morgaŭ li estas inter hidalgoj, alifoje vi vidos lin en la haveno aŭ sur la foirejo. Sed homoj ĉie ŝatas aŭskulti lin, ĉar ĉiu volas ekscii ion pri sia estonteco." :"Kaj vi?" :"For de tiaj aferoj!" diris rapide la maristo. "Mi estas tre kontenta aŭskultante lin, ĉar al mi plaĉas, kiel li scipovas ekscitiĝi kaj disputegi. Sed paroli kun li - Dio min gardu! Nur atentu liajn okulojn! Se li rigardas vin, kvazaŭ iu pikvundus vin per tranĉilo!" :Fernao ĉesis aŭskulti la superstiĉan mariston. Io alloge tiris lin al mistera viro. :Post nelonge li leviĝis kaj iris al lia tablo. Li mem ne sciis, kion li volas. Li sentis nur fortan sopiron interŝanĝi kun li almenaŭ kelkajn vortojn. :"Mi estas Fernao Magalhaes, eksmaristo," li prezentis sin. "Ĉu vi permesos, ke mi alsidiĝu?" :"Certe," faris ceremonielan komplimenton la scienculo. "Kaj ĉar al mi ŝajnas, ke vi estas ĉi tie unusola homo, kiu scias, kio decas kaj necesas - ne ridu, vi malkleruloj! - ankaŭ mi prezentos min al vi. Mi estas Ruy Faleiro, astronomo." :Magalhaes aĉetis botelon da vino. Li tostis kun nova konato je sano. 941 2357 2004-12-31T14:47:17Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] VII. T r i u m v i r a t o :Ruy Faleiro kaj Fernao Magalhaes baldaŭ leviĝis kaj forlasis la bruantan gastejon. El kelkaj frazoj, kiujn ili interŝanĝis, ili ekkonis, ke estas multaj aferoj, kiuj ilin ambaŭ interesas. Kaj la vivoplena gastejeto ne estis medio, kiu estus taŭga por ilia konversacio. :"Hodiaŭ estas iom malvarme," diris Magalhaes, kiam ili eliris eksteren, "Se tio estos al vi agrabla, ni povas iri en mian loĝejon." :"Tre volonte," konsentis la astronomo. "Nur se ne ĝenos vin la fakto, ke estas jam tro malfrue." :"Tute ne gravas. Mi estos tre ĝojigita per via vizito." :Henriko kun mirego observis nekutiman noktan viziton. Kaj ankoraŭ pli multe li miris pri subita ŝanĝo, kiu okazis rilate al lia sinjoro. Fernao, alie tiom malparolema, parolis tre vigle. Li trovis homon, kiu lin komprenis, kiu pri ĉio ege interesiĝis, kiu scipovis instrui, sed ankaŭ akcepti instruon. :La temo de ilia debato ne estis nur astrolabo aŭ sekstanto. Ili parolis pri orientiĝo sur la vasta maro laŭ steloj. Ili studis stelan ĉielon sur norda kaj suda parto de la firmamento. Ili mezuris distancojn inter unuopaj landoj kaj komparis rezultojn kun tio, kio estis trovebla en libroj. Kio mankas al Faleiro je spertoj, tion kompletigis Magalhaes. Kion ne sciis Magalhaes, pri tio instruis lin Faleiro. :Horo post horo forpasis, la nokton anstataŭis la tago, sed la viroj ne rimarkis tion. En ĉiu horo kreskis ilia reciproka respekto. :Faleiro ĝis nun disdonadis siajn sciojn al publiko, kiu aŭ priridis ilin, aŭ konsideris ilin kiel infanajn stultaĵojn. Magalhaes sidadis ĉiam izolita en sia ĉambreto kaj studadis. Libroj scipovis instrui. Sed ili estis tamen nur trankvilaj kaj obeemaj amikoj. Se vi ne konsentas kun tio, pri kio vi legas, vi fermas simple la libron kaj la malamiko estas silentigita. Sed Faleiro? Nur provu silentigi ĉi tiun akran voĉon, se vi diras ideon, kiun li konsideras malĝusta! Li ektondras kontraŭ vi kiel bruego de la tempesto, lia voĉo tremegas de ekscitiĝo kaj pasia abrupteco, liaj okuloj brilas - ĉu li ne trankviliĝos? Jes, li estos trankvila. Sed nur tiam, ĝis vi sukcesos pruvi, ke vi pravas. :Henriko kelkfoje timigita malfermis iom la pordon de ĉambro de sia sinjoro. Tumulto en la ĉambro rememorigis lin pri Malakko kaj Afriko. Eble li devos interveni por savi sian sinjoron. Sed kiam li vidis, ke ambaŭ viroj sidas sur siaj lokoj kaj neniu montras signojn de atakemo, li ekskuis nekomprenante la kapon kaj fermis senbrue la pordon. :"Ŝajnas, ke jam estas mateno," diris Faleiro, kiam fluo de taglumo penetris en la ĉambron. :"Tio estis bela nokto," ridetis Fernao. :Kelkajn momentojn ili silentis. Subite Faleiro demandis: :"Aŭskultu, sinjoro Magalhaes - kaj kial vi cetere estas ĉi tie? Kial vi ne estas sur la maro?" :"Ĉar ili ne bezonas min." :"Kiu diris tion al vi?" eksaltis abrupte de sur la seĝo Faleiro. :"Multaj el tiuj, kiuj povas tion diri. Ankaŭ Lia Reĝa Moŝto." :"Tion ili certe ne opiniis serioze!" :"Bedaŭrinde - jes." :"Kaj ĉu iu diris al ili, kion ĉion vi konas kaj scipova?" :"Ili ricevis informon, ke mi estas kuraĝulo," amae ridetis Magalhaes. :"Ho -!" :"Mem vicreĝo tiel taksis miajn servojn. Sed tio jam ne gravas." :El vizaĝo de Fernao malaperis signo de amareco kaj aperis tie severa decidemo. :"Tio jam ne gravas. Lasta batalo ankoraŭ ne okazis. Kaj en ĝi, mi esperas, mi sukcesos pruvi al Lia Majesto, ke malaŭdaco ne troviĝas en aro de miaj ecoj." :"Kion vi entreprenos?" demandis vigle Faleiro. :"Mi mem ankoraŭ ne scias. Sed en ĉiu kazo mi devos min purigi de la humiligo, kiun mi suferis. Kaj mi sukcesos en tio," diris firme Fernao kaj la astronomo preskaŭ ektremis antaŭ la nebridebla forto, per kiu ĝi estis dirita. :"Mi deziras al vi tutkore, ke vi atingu viajn celojn. Kaj mi tre volonte ĉian helpos al vi." :"Dankon, sinjoro Faleiro. Sed nun estas jam tempo por matenmanĝi, ĉu ne?" :Henriko preparia matenmanĝon. :De tiu renkonto ili kuvenadis preskaŭ ĉiutage. Ili entreprenis en la animo malproksimajn ŝipveturojn. Ili serĉadis kaj trovadis neatenditajn malhelpaĵojn kaj per unuigitaj fortoj ilin forigadis. Ili ambaŭ estis en sia medio. :Ĉu revuloj! :Eble. :Sed iliaj revoj estis apogitaj per sciencaj konoj. Nur tie, kie ne sufiĉis scienco, venis la vico al hipotezoj. :Iam Fernao ekparolis pri Serrao, de kiu li ricevis jam duan leteron. :"Li invitas min, ke mi sekvu lin al Molukkoj. Tia vojaĝo jam havus signifon." :"Mi ne opinias," diris Faleiro. :"Kial?" :"Se Molukkojn atingis Serrao, kion povus malkovri tie ankoraŭ vi?" Magalhaes ridetis. :"Mi opinias vojaĝon ĉirkaŭ Afrikon, Hindujon kaj Malakkon, ĉu ne? Sed ne, Francisko ne opinias tion - ĝi vere estus nenio kromordinara." :"Kiel do?" :"Li skribas, ke Molukkoj ne povas situi malproksime de Ameriko. Do mi povus tion pruvi vojaĝante okcidenten." :"Ĉirkaŭ Ameriko?" :"Eble. Aŭ traveturi Amerikon. - Simple - malkovri tie ian traveturejon kaj per plua vojaĝo okcidenten atingi Molukkojn." :"Ĉu traveturejon? Traveturejon en Ameriko?" ripetis ekscitita Faleiro. "Traveturejo en Ameriko? Atendu - kie mi nur tion - -" :Li premis kapon per manplatoj kaj penege rememoris. Subite li ekkriis: "Bonege! Mi jam scias!" :Li rapide leviĝis kaj kuris eksteren. :"Sinjoro Faleiro!" vokis al li komfuzita Magalhaes. "Kio okazis al vi? Atendu tamen!" :Sed la scienculo ne rigardis returnen. Li kuris tra la stratoj kiel knabo. Lia densa hartufo flirtis en la vento. :"Strangulo!" grumblis Magalhaes. "Kio povis lin tiom emocii!" :Tede li sidiĝis al la tablo kaj rigardis el la fenestro. Ĵus hodiaŭ li ŝatus paroli kun li - kaj li forkuras. :Li malfermis libron, sed la vortoj kaj numeroj dancis antaŭ liaj okuloj. Li ne povis koncentriĝi. Liaj pensoj ĉiam revenis al Faleiro. :Subite aŭdiĝis rapidaj paŝoj. :En la pordo staris astronomo kun radianta vizaĝo. En la mano li tenis ian kunvolvaĵon. :"Mi estas tre ĝojigita, ke mi rememoris pri tio," li diris rapidege. "Kiam vi faris mencion pri la traveturejo, tuj venis al mi ideo, ke mi vidis ĝin ie - " :Fernao observis la astronomon per esplora rigerdo. Kiel povus vidi la traveturejon en Ameriko Faleiro, kiu konis maron nur el libroj? Fernao maltrankviliĝis. Li malsereniĝis. :"Nome, bonvolu kompreni," klarigis rapide la astronomo,"mi ne vidis la traveturejon en realo -" :Magalhaes kontente respiris. :"-sed sur landkarto." :Fernao denove malsereniĝis. Ĉu Faleiro volas hodiaŭ malkonvene ŝerci? Ŝajnas, ke jes. Ĉar kiel povas esti la traveturejo sur la landkarto, se ĝi ne estis malkovrita? Kaj se oni eĉ ne scias, ĉu entute ia travetureblo en Ameriko ekzistas? :"Jes, sur landkarto!" malatentis liajn dubojn la radianta scienculo. "Sed mi ne estis kapabla tuj remori, sur kiu landkarto ĝi estis. Pro tio mi tiom ekĝojis, kiam mi rememoriĝis pri tio! Jen mi portas ĝin!" :Magalhaes estis ĉiam malkonfida kaj kontuzita. Kian sensencan ŝmirdesegnaĵon li ekvidos? :Sed jam ĉe unua rigardo li plivigliĝis. Ĉi tiujn konturojn de la landoj li jam ie vidis! Sed kie kaj kiam? :"Kiu desegnis la landkarton? Kaj de kie vi havas ĝin?" :"Ĝi estas preciza kopio da la landkarto, kiun desegnis eminenta geografisto. La originalo perdiĝis." :En la pensoj de Magalhaes subite ĉio evidentiĝis. Li jam rememoras, kie li vidis ĉi tiujn strangajn konturojn de la Tero - :"Sinjoro Faleiro, ĉu ne desegnis tion -" :"Martin Behaim!" interrompis lin rapide la astronomo. :Do tamen! Kompreneble, li jam scias tion tute precize. Ĝusto tian formon havis la landoj sur la globo, kiun montris el ili la fama scienculo en la paĝia lernejo! Nur Ameriko ne estis tiam desegnita tiel precize kiel ĉi tie. :Martin Behaim! La ombro de la mortinta scienculo vivas plu! Eĉ el tombo ĝi parolas al la vivantoj kaj instruas ilin. Kaj montras la vojon! :"Permesu, sinjoro Faleiro ... ho, jen la travetureblo! Francisko, vi estas vere sperta homo! Via hipotezo tute konformiĝas kun la imago de majstro Behaim! Molukkoj estas tute proksime malantaŭ Ameriko! Ni navigados per traveturejo kaj post nelonga tempo ni troviĝos sur Molukkoj! Ni veturos, sinjoro Faleiro, ni veturos al Francisko!" :La astronomo estis feliĉa, ke li scipovis tiom emociigi la konsidereman Magalhaeson. Sed nun venis lia vico por reveni en realon. :"Se ni volus veturi, por tiu celo ni bezonus ŝipojn kaj maristojn," li diris ridetante. :"Vi pravas," Magalhaes subite ekhontis pro sia entuziasmo. "Kaj ... ĉiun honoron al majstro Behaim, sed kiel li povis desegni la travetureblon, se li - nek iu alia - ne vidis ĝin!" :"Majstro Behaim ne vidis ĝin, pri tio mi konsentas. Sed li estis estis scienculo tiom mondkonata, ke li ne estus desegninta la traveturejon, sa li ne havus ĉiujn supozojn, ke tiu traveturejo efektive ekzistas, ke ĝi devas ekzisti," defendis Behaimon Faleiro. :"Eble tio estas ĝusta," komencis forlasi siajn dubojn Magalhaes. :"Majstro Behaim ĉiam pravis. Sed ĝis kien etendas sin la amerika kontinento okcidenten?" :"Tion oni jam ankaŭ scias," diris triumfe Faleiro. :"Ĉu vere?" :"Jes! Ĉu vi nenion aŭdis pri malkovro de Balboa?" :Magalhaes rapide senkulpigis sin: :"En lasta tempo mi vivis izolece, kun neniu mi parolis -" :"Sciigo pri lia vojaĝo venig al ni nur antaŭ nelonge." :"Kaj kion li malkovris?" :"Li transiris la amerikan kontinenton kaj ekvidis sudan maron." :"Rakontu al mi pri tio, sinjoro Faleiro, mi petas vin -" :"Ne koleru, sed ĉifoje mi diros al vi nenion. Mi konas unu homon, kiu priskribos al vi ĉion pli bone kaj pli profunde ol mi." :"Ĉu eble mem Balboon?" :"Ne, tiu vivas ankoraŭ en Ameriko. Mi konas iun alian." :"Ĉu mariston?" :"Lasu vin surprizi. Mi venigos lin. Kaj mi esperas, ke baldaŭ." :Faleiro plenumis sian promeson. :Post kelkaj tagoj li aperis antaŭ Magalhaes akompanata de iu nekonata viro. :"Mi venigis al vi mian amikon," li diris jam sur la sojlo de la pordo. Kaj li tuj prezentis: "Sinjoro Fernao Magalhaes, kapitano - sinjoro Ĥristobal de Haro, nederlanda komercisto." :Dio, kiun ankoraŭ venigos Faleiro! Se tio estus maristo, instruita geografo aŭ astronomo - sed komercisto? Kiel povas interesiĝi pri malkovraj vojaĝoj homo, kiu estas alforĝita al butiko? :La vizitanto ekrimarkis, ke li ne venas konvene. Li tuj klarigis: :"Sinjoro Faleiro ne diris tion tute precize - parolante pri komercisto. Nome mi estas reprezentanto de holanda komerca asocio, kiu aranĝas ŝip-ekspediciojn." :"Ankaŭ en Amerikon, ĉu ne, sinjoro Haro?" interrompis lin Faleiro. :"Jes, ankaŭ en Amerikon." :"Mi kaj sinjoro Magalhaes interesiĝas pri vojaĝoj en Amerikon, precipe pri tiuj lastaj," daŭrigis li astronomo. "Ĉu vi povas diri al ni ion pri Balboa kaj Solis? Precipe sinjoro Magalhaes ŝatus tion aŭdi - mi jam aŭdis vin en la domo de burĝo Coelho." :"Tre volonte, kial ne? - Balboa, kiel vi eble scias, estis en Dario, tio estas en lokoj, kie estas Ameriko plej mallarĝa. Iam rakontis al li Indianoj, ke sur la dua parto de amerika kontinento troviĝas tiaj trezoroj da oro kaj perloj, pri kiuj Hispanoj eĉ ne revis. Kiam Balboa demandis pri pli detala situo da lando de la trezoroj, oni diris al li, ke ĝi situas apud alia maro. Ĉi tiu sciigo emociis Balboon. Parte pro mencio pri la trezoroj, parte pro surpriziga komuniko pri alia maro. :Ne hezitante li aranĝis aventuroplenan vojaĝon tra la amerika kontinento. Li havis 190 armitojn, Indianojn kiel portistojn kaj aron da sovaĝaj hundoj. La hundoj estis helpantoj de Hispanoj en bataloj kontraŭ Indianoj. Ili estis ĝis tia grado ekzercitaj, ke ofte ili eĉ mem kaptis malamikojn. Ili ekpremis Indianon je la mano kaj tiris lin kune kun si. Se li faris provon forkuri aŭ defendi sin, ili tuj disŝiris lin. :Ekspedicio de Balboa ekvojaĝis la 1-an de septembro en jaro 1513. Ĝi baldaŭ venis en montaron, kie etendis ĝin grandaj malhelpaĵoj kaj suferoj: netolerebla varmego, tropikaj insektoj kaj sovaĝa bestaro, abismoj, netrapenetreblaj praarbaroj, Indianoj. Iam alkuregis indiĝenoj en grandega superforto. Ili estis armitaj per pafarkoj kaj bastonegoj al palma ligno, kiuj estis tiom pezaj, kvvzaŭ ili estus faritaj al tero. Sed apenaŭ aŭdiĝis unuaj pafoj, ekestis en vicoj de Indianoj nepriskribebla konfuzo. Pli frue ili neniam vidis pafilon kaj aŭdis pafojn. Ili ne estis kapablaj klarigi al si, kial falas iliaj kunuloj teren, se ili ja estis da neniu batitaj. Ili kredis, ke kontraŭ ili batalas malbonaj fantomoj, pro tio ili komencis malespere forkuregi. Sur la batalkampo restis kuŝi 600 mortaj Indianoj. :Poste la ekspedicio daŭrigis sian vojaĝon. :La 21-an de septembro komencis la tropika praarbaro subite maldensiĝi kaj antaŭ okuloj de Hispanoj aperis nudaj pintoj. Indianaj akompanantoj informis Balboon, ke de sur ĉi tiuj pintoj estas jam videbla maro, al kiu la ekspedicio celis. :Balboa ordonis al ĉiuj, ke ili restu ĉe montopiedo. Li sola supreniris la pinton de la monto. Panoramo, kiu al li vidiĝis, estis sufiĉa rekompenco por ĉiuj suferoj de la longa kaj peniga vojaĝo. Sub li kuŝis belaj arbaroj, sovaĝaj rokoj, paŝtejoj dense kovritaj per altkreska herbo kaj en malproksimo, ĝis kien la okuloj povis vidis etendis sin senfina oceano. :Balboa estis profunde kortuŝita. Li surgenuiĝis kaj dankis al Dio pro la favoro, ke li kiel unua Eŭropano havis feliĉon ekvidi ĉi tiun ravan panoramon. :Poste li venigis siajn homojn kaj klarigis al ili, kiel grava estas ĉi tiu tago por la tuta homaro. Hispanoj ĉirkaŭbrakis lin kaj kun larmoj en okuloj ili promesis, ke ili sekvos lin, li konduku ilin kien ajn. :Daŭris kelkajn tagojn, antaŭ ol ili penetris al la maro. Ĵus estis malfluso kaj akvo estis en la distanco de duonmejlo de la bordo. Balboa lokigis sian akompanantaron en ombro de la arbaro. Li atendis fluson. Kiam post kelkaj momentoj la akvo alrapidegis, Balboa prenis flageton, sur ŝultrojn li pendigis ŝildon, elingigis glavon kaj paŝis en la akvon. Li haltis nur en la momento, kiam akvo atingis liajn genuojn. Poste li svingis per la flageto kaj proklamis, ke li okupas ĉi tiujn regionojn kiel hispanajn - sed atendu momenton," interrompis subite sian rakonton komercisto Haro. "Mi havas ĉi tie leteron, kiun sendis al mi unu el miaj kapitanoj. En ĝi estas skribite laŭvorte, kion tiam Balboa diris." :Faleiro kaj Magalhaes rigardis kun intereso dense skribitan volumeton da papero, kiun la komercisto transdonis al ili. Fernao disvolvis ĝin legis proklamon de Balboa diritan ĉe la Suda maro: :"Longe vivu noblaj kaj potencaj geregnestroj. Don Ferdinando kaj Donna Juana, suverenaj regantoj de Kastilio, Leono kaj Aragonio, en kies nomo mi okupas por la reĝa krono de Kastilio vere, korpe kaj efektive ĉi tiujn sudajn marojn, landojn, bordojn kaj havenojn kaj ĉion, kio estas kua ili kunligita; same la regnojn kaj regionojn, kiuj al ili apartenas aŭ povus aparteni en tempoj pasintaj, estantaj kaj estontaj. Kaj se kiu ajn princo aŭ reĝo - egale ĉu kristano ĉu pagano, apartenanta al kiu ajn leĝo, klaso aŭ homa tavolo - pretendus povon super ĉi tiuj landoj kaj maroj, mi estas preta kaj preparita zorgi pri ili kaj defendi ilin en la nomo de regnestroj de Kastilio, de tiuj nunaj kaj ankaŭ estontaj, al kiuj apartenas regado super ĉi tiuj Hindujoj, insuloj kaj kontinentoj suda kaj norda, kun ĉiuj ties maroj ĉirkaŭ la norda kaj suda polusoj, ambaŭflanka de ekvatoro, interne kaj eksterne de tropikoj de Kankro kaj de Kaprikorno, nun kaj por ĉiam, ĝis kiam la mondo ekzistos, ĝis la lasta tago de la juĝo super tuta homaro." :"Tre interesa," rimarkis Magalhaes, redonante la volumeton al Haro. "De kie prenis tion via kapitano?" :"Li renkontis iun mariston, kiu partoprenis la ekspedicion de Balboa. La maristo konis tiun proklamon parkere. Li ankaŭ rakontis al mia kapitano, ke Balboa alvokis ĉiujn ĉeestantojn, ke ili estu atestantoj de tiu subiga akto. Ili ĉiuj per siaj subskriboj proklamis, ke ili estas preparitaj defendi la okupitajn landojn kiel fidelaj subigitoj de kastiliaj regnestroj. Poste Balboa kaj liaj kunuloj eltranĉis sur ĉirkaŭstarantaj arboj multajn krucojn kiel signojn, ke ĉi tiuj landoj estas okupitaj." :"Kion vi diras al la fakto, sinjoro Magalhaes?" ridis triumfe Faleiro. :"Ĝi estas pruvo, ke amerika kontinento estas en certaj lokoj tre mallarĝa," diris enpensita Fernao. "Sed tio ankoraŭ ne signifas, ke ĝi estas trahahita per iu markolo." :"Certe," respondis Haro. "Balboa ne malkovris markolon. Sed la markolo ekzistas." :Magalhaes rigardis lin kun mirego. Kion ĉion tiu homo scias? :"Ĉu vi havas pruvojn?" li demandis. :"Komenco de la traveturejo estis jam malkovrita." :"De kiu?" miregis Magalhaes. :"Kiam venis Hispanujon sciigo pri la malkovro de Balboa, estis ekspeditaj du ŝipoj sub gvido de Diaz de Solis, kiuj havis taskon provi traveturi amerikan kontinenton aŭ ĉirkaŭveturi ĝin. Solis naĝis laŭlonge de sudamerikaj bordoj, ĝis li atingis grandegan golfon. Unu ŝipon li lasis sur la vasta maro, kun la dua li veturis internen. Post kelka tempo vidiĝis sur la bordo Indianoj. Ŝajnis, ke ili havas amikajn intencojn. Ili alportis al la bordo diversajn objektojn kaj per mansignoj ili instigis maristojn, ke ili prenu ĉion. De Solis volis interkonatiĝi kun ĉi tiu indiana gento, tial li sidiĝis kun kelkaj maristoj en la boaton kaj ili celdirektis al la bordo. Sed apenaŭ ili surteriĝis, Indianoj atakis kaj mortbatis ilin. Al kadavroj ili fortranĉis kapojn, manojn kaj krurojn, restaĵojn de homaj korpoj ili bakis kaj formanĝis. Hispanoj, kiuj restis sur la ŝipo en la golfo, observis la tutan scenon kaj ili estis tiom terurigitaj, ke ili jam ne havis kuraĝon veturi plu. Pro tio la ekspedicio revenis Hispanujon." :"Kaj la traveturejo?" demandis Magalhaes. :"Laŭ mia konvinko de Solis estis en la traveturejo. Se la ekspedicio ne estus reveninta, la sekreto de amerika kontinento povus esti solvita." :Magalhaes maltrankvile promenis tra la ĉambro. De ekscitiĝo ŝvelia al li vejnoj sur la tempioj. Vetureblo tra Ameriko! Nova vojo al Molukkoj! Kaj pli mallonga, pli profitiga, ol estas tiu, kiun sekvis Francisko Serrao! Li havas spertojn, nun li konas eĉ vojon. Sed al li mankas la ĉefa afero: ŝipoj kaj ŝipanaro. :Li haltiĝis apud la fenestro kaj rigardis eksteren. En ĉi tiu urbo vivas homo, kiu povus disponigi al li ĉion, kion li bezonas. Sufiĉus unu nura subskribo. Sed tiu homo opinias lin malkuraĝulo. :"Ĝi estas senespera!" li diris duonlaŭte. :"Kion vi pripensas? " demandis tuj Haro, kiu streĉe observis ĉiun movon de Magalhaes. :"Ne havas sencon paroli pri tio," diria Fernao amare. :"Rigardu, sinjoro Magalhaes," insistis la komercisto. "Via amiko Faleiro rakontis al mi multe pri vi. El liaj vortoj mi ekkonis, ke vi estus kapabla malkovri la traveturejon tra amerika kontinento." :"Jes, mi estus kapabla tion fari!" vokis erupte Fernao. "Se aliaj malkovris Amerikon, ĉirkaŭveturis Afrikon, malkovris vojon al Hindujo, al Malakko, al Molukkoj - mi povus malkovri la traveturejon tra Ameriko, alnaĝi el okcidenta direkto al Molukkoj kaj tiamaniere ĉirkaŭveturi la mondon! Jes, mi estus kapabla tion fari! Mi scias tion! Sed diru mem, kion mi povas malkovri kun malplenaj manoj? Kion mi povas entrepreni sen ŝipoj?" :"Kaj se iu havigus ilin al vi?" interrompis lin rekte Haro. :La demando efikis kiel fulmo. Fernao tuj ekkomprenis. Komercisto! Sed kia komercisto! Reprezentanto de la asocio, kiu aranĝas ekspediciojn en malproksimajn marojn! Pro tio invitis lin Faleiro! :Nur nun rigardis Fernao la vizitanton pli atente. :Li estis viro mezatatura, iom dika, sed kromordinare moviĝema. Precipe liaj okuloj glitetis de sur unu objekto al alia, de Magalhaes al Faleiro. Li kondutis hejmece, kvazaŭ li konus Fernaon de ĉiam. Se li troviĝus en la propra domo, li ne povus konduti pli nature. :Kaj komercisto Haro el Antverpeno estis vere ĉie kvazaŭ hejme. Hodiaŭ li estas en Portugalujo, en venonta monato li faros mendojn en Parizo. Post nelonge li estos vidita en Venecio, en Ĝenovo, en Hispanujo. Holanda mono komencis penetri en tutan sudokcidentan Eŭropon. Ĝi pligrandigis pezon de kestoj kaj sakoj, sub kiuj ĝemis havenportistoj en Lisabono. Ĝi pelis hispanajn veloŝipojn al malproksimaj kontinentoj. Riĉeco de asocio, kiun Haro reprezentis, malfermis al li pordojn de nobelaj salonoj kaj reĝaj palacoj. Li pruntedonis monon en Sicilio same kompleze kiel en Germanujo ... :La internacia penetrado de kapitalo, kiu estis akumulita en la manoj de unuopuloj, fariĝis en tiu tempo tute normala fakto. Ne malofte riĉaj komercistoj faris decidojn pri cirkonstancoj en propra lando kaj en fremdaj ŝtatoj per tio, ke ili tien pruntis monon. Tiel ekzemple en la manoj de aŭgsburgaj komercistoj Fuggeroj fariĝis nobeluloj, korteganoj, ja eĉ mem reĝoj nuraj marionetoj. Pri memkonfido de Fuggaroj atestas eble plej bone letero, kiun sendis unu el ili al hispana reĝo Karolo antaŭ ol li estis elektita kiel imperiestro germana: :"Estas ĝenerale konate, ke sen mia helpo Via imperiestra Moŝto ne povus akiri la imperiestran tronon. Mi povas tion pruvi per korespondaĵoj kun komisiitoj de Via imperiestra Moŝto." :Sed ĉar la riĉuloj kondutis laŭ proverbo "mano lavas manon", ili scipovis esti rilate al siaj ŝuldantoj en konvena momento eĉ grandanimaj. Imperiestro Karolo prunteprenis iam de Antonio Fuggar grandegan monsumon. Rekompence li rangaltigis sian kreditoron en la grafan klason. Kiam li poste traveturis Aŭgsburgon, Fugger invitis lin en sian palacon. Meze de festeno la gastiganto subite leviĝis de la tablo, iris al itala fajrujo kaj en ĝi - kun aparta dozo da teatreco - bruligis ciaman lignon. Poste li montris al la imperiestro lian ŝuldateston kaj kun la vortoj: Mi ne volus, ke Via imperisetra Moŝto ŝarĝu la kapon per tiaj bagatelaĵoj - li ĵetis ĝin en la flamojn. La ŝuldo estis likvidita. Imperiestro dankeme ridetis. Ankaŭ Fuggar estis kontenta. Li sciis, ke tiu ĉi "grandanimeco" centfoje plivaloriĝos por li. En Hispanujo troviĝis senlima riĉeco de mineraloj kaj li jam de longe sopiris gajni iajn minejojn por sia familio ... :Post vortoj de Haro la koro dd Fernao ekbategis. :"Sinjoro Haro, ĉu vi volas per tio diri, ke la ŝipojn por mi prizorgus vi?" :"Jes, ĝuste tion mi opinis," respondis la komercisto. "Vi lernus koni novajn landojn kaj fariĝus la malkovrinto de vetureblo tra Ameriko, por mi tio estus profita entrepreno. Lia Moŝto reĝo Manuelo la Granda, sub kies flago ni naĝus, certe volonte pagus parton da elspezoj por la ekspedicio. Reĝa trezorejo ja ankaŭ profitus per malkovro de pli mallonga vojo al Molukkoj." :Vizaĝo de Fernao kovriĝis per ombro. :"Mia pozicio apud kortego estas malbona. Mi dubas, ke la reĝo nomigus min admiralo." :"En tiu kazo mi traktus kun Hispanoj," diris Haro, al kiu estir egale, ĉu li gajnas monon sub flago portugala aŭ hispana. :"Tion mi ne povus fari," diris Magalhaes firme. "Mi estas subulo de Lia Moŝto Manuelo la Granda, tial mi entreprenos ĉiujn miajn marvojaĝojn nur en liaj servoj." :Haro indulge ridis. :"Ni komercistoj malatentas tiajn aferojn. Sed se vi volas - ĝi estu. Mi jam zorgos pri tio, ke la reĝo nomigu vin gvidanto de la ekspedicio." :"Mi dankas al vi, sinjoro Haro," Magalhaes premis dankeme lian manon. Poste li turniĝis al la astranomo kaj diris kortuŝite: "Ankaŭ al vi, amiko." :Faleiro ridis: :"Laŭ mia opinio ni interkonsentiĝis." :"Jes," respondis Haro. "Ĉio cetera estas nur detaloj. Mi esperas, ke nia triumvirato ja kapablos fari ion rimarkindan. Kaj ni povus ien iri por festi tion - kion vi opinias?" :Faleiro entuziasme konsentis. :"Atentu - nur momenton!" retenis ilin Fernao. "Mi ankoraŭ ŝatus rigardi vian landkarton, sinjoro Faleiro - ĉu vi permesos?" :La astronomo turniĝis al la komercisto kaj signifoplene ridis. :"Jen li!" li vokis. "Apenaŭ vi starigas lin antaŭ iun taskon, li tuj eklaboras kaj pensas pri pri alia!" :"Tio estas ĝusta," diris Haro. "Nur tiaj homoj kapablas ion fari." :Magalhaes rigardis la strangan landkarton. Li travivas gravan momanton de sia vivo. Li atendis ĝin de paĝiaj jaroj. Ĝi meritus esti iamaniere festata, kiel proponis Haro. Sed kion signifas por li festo ĉe glaso da vino? Ĉu por li ne estas la plej bela festo en pensoj absolvi la vojon al malproksimigita Francisko? La vojon, kiun li traveturis jam tiomfoje navigante orienten kaj ankaŭ okcidenten - en siaj revoj! :Li rigardis Atlantikan oceanon, Amerikon, Molukkojn. Denove li mezuris distancojn. Subite li maltrankviliĝis. :"Sinjoro Faleiro, ĉu vi permesos, ke mi faru snr la landkarto signon?" :"Kompreneble. Pri kio temas?" :"Mi volas nur marki linion, kiu dividas mondon en parton hispanan kaj portugalan." :"Kial do?" :Magalhaes ne respondis. La mezurado tiom kaptis lian atenton kaj li estis tiom ekscitita, ke li ne aŭdis la demandon. :Ambaŭ vizitantoj alpaŝis al li kaj scivole observis, kion li faras. :Subite elglitis al Magalhaes liniilo el la mano. Li rigardis konsternita la numerojn, kiujn li skizis sur paperon. Ĉu la tuta mondo konspiris kontraŭ li? :"Kio okazas? Kion vi konstatis?" demandis senpacience liaj amikoj. La vizaĝo de Farmeo estis cindre griza. Ĉiuj trajtoj estis streĉitaj pro ekscitiĝo. :"Sinjoroj, tiu - ŝipveturo - ne efektiviĝos." :"Nu, nu - kion tio signifas?" trankviligis lin Haro kun malplaĉo, kiun li malfacile subpremis. :"Farante planojn ni forgesis unu gravan aferon." :"Kiun?" :"La dividon de la mondo inter Hispanujon kaj Portugalujon." :"Kiamaniere tio rilatas nian vojaĝon?" :"Ĵus mi konstatis per mezuro, ke laŭ ĉi tiu landkarto Molukkoj troviĝas nur hispana duono de la tero." :Kaj kiam la vizitantoj silentis. Magalhaes daŭrigis: :"Hodiaŭ regas Molukkojn Portugalujo. Se ni atingus ilin naĝinte en la direkto okcidenta kaj se ni mezurus la faritan vojon, tuta mondo ekkonus, ke Molukkoj troviĝas sur la hispana duonsfero. Ka ĝi apartenas al Hispanoj." :"Sed tio estas por nia ŝipveturo tute sensignifa," oponis Haro. "Vi tute superflue maltrankviliĝas per tio. Kaj se mi estu sincera, mi miras pri via emocio. Mi ne komprenas ĝin." :"Do ... vi ne komprenas?" provis rideti Magalhaes, sed lia rido estis amara. "Mi kredas al vi, ĉar vi estas fremdlandano. Sed mi ne povas tiun ŝipveturon efektivigi, ĉar mia patrujo perdus riĉajn insulojn. Kaj tion mi ja ne faros. Mi esperas, sinjoroj, ke nun vi jam komprenas min." :En la ĉambro de Magalhaes ekregis profunda silento. :La unua, kiu rekonsciiĝis, estis Haro. :"Oni devas rigardi ĉion reale," li diris. "Por ĉiuj maljustaĵoj, kiujn al vi faris la reĝo, vi ne bezonas senti al Portugalujo ian ajn respekton. Rigardu: vi estas juna, kapabla, instruita, sperta, vi scipovus realigi tion, en kiu malsukcesus centoj kaj centoj da maristoj kaj ĉu vi pro tia bagatelaĵo preferus vegeti ĝis la morto?" :"Kaj ne temus nur pri la traveturojo aŭ pri Molukkoj!" koleris Faleiro. "Sed vi mem scias, ke per vojo okcidenten vi pruvis tion, pri kio vi revis ĉiam, kiam mi kune parolis: rondecon de la Tero!" :Magalhaes klinis la kapon en manplatojn. Li travivis la plej malfacilan lukton de sia vivo. La sopiro koni luktis kun imago pri malriĉigo de la patrujo. :"Mi ne faros tion," li finis la interparolon kun peza respiro. :"Domaĝe," diris seke la komercisto. "Ĝi estas grandioza ideo kaj mi ne supozis, ke vi tiel facile forlasos ĝin." :"Sinjoro Magalhaes," diris preskaŭ peteme la astronomo, "ne diru vian lastan vorton. Konsideru ankoraŭ, kio estas pli grava. Ĉu la demando, al kiu apartenas Molukkoj, aŭ malkovro, kiu pliriĉigus tutan mondon." :Fernao fine promesis, ke li ankoraŭ ĉion pripensos kaj post unu semajno diros al la amikoj, al kia decido li venis. :Ĝi estis la plej malbona semajno de lia ĝisnuna vivo. Dum tagoj li iradis al la haceno kaj rigardo al la forveturantaj ŝipoj rompadis lian reziston. Dum sensonĝaj noktoj denove venkis ideo pri la devoĵ al la patrujo. :Finfine li trovis solvon. La aferon decidu reĝo Manuelo la Granda. :Li skribis sian biografion. Li prisjribis en ĝi ĉion, kio povus havi ian signifon por lia reakcepto en servojm de la reĝo. Li notis. ke lia pensio estas tiom eta, ke li vegetas en mizeraj cirkonstancoj. Poste kun granda abnegacio li petis pri aŭdienco, kiu devis redoni al li ekvilibron. Al li estis klare: se la reĝo plenumos lian deziron kaj ebligos al li dignan vivon, li oferos sian revon pri ĉirkaŭveturo de la Tero kaj en servoj de Manuelo li iros tien, kien la reĝo sendos lin. :Febre emociigita li atendis apud aŭdienca salono. Fine malfermiĝis la pordo kaj li estis invitita. :La reĝo staris meze de aŭdienca salono kaj liaj rigidaj okuloj vagis de unu surmura pentraĵo al la alia. :Magalhaes alpaŝis kaj profunden kliniĝis. :"Kion vi deziras?" demandis la reĝo malvarme. :"Mi petas vian Moŝton pri permeso reveni sur la maron. Mi iros volonte eĉ kiel simpla maristo." :"Sur la maro vi ne montriĝis taŭga. Do mi ne povas sendi vin tien denove." :Fernao ĉesis preskaŭ spiri. :"En tiu kazo mi petas Viam Moŝton pri permeso servi en surtera armeo." :"Ne!" :Fernao paliĝis. Sed ankoraŭ li rekolektis siajn fortojn al tria peto: :"Via Moŝto, mi kuraĝas peti almenaŭ pri plialtigo de la pensio. Tio, kion mi ricevas, sufiĉas al mi apenaŭ por vivteni min." :"Tute superflua peto," respondis malpacience la reĝo. "Pension ni plialtigas nur al homoj, kiuj havas meritojn pri la patrujo. Kaj viaj meritoj ne estas de tia speco, ke vi estu iel eksterordinare rekompencata." :Brusto de Magalhaes kunpremiĝis pro forta emocio. En unua momento li apenaŭ povis elspiri. :Esti trideksepjara, havi la kapon plenan da aŭdacaj revoj, senti en ĉiu nervo sopiron ion fari, scii, ke la mondo ĵus en ĉi tiu mireginda tempo bezonas ĉiun kapablan homon - kaj esti kondamnita al iom-post-ioma mortado? Esti forigita el la vivo kaj kadukiĝi kiel malnova, foruzita kaj al detruo destinita barko en kvieta kaj forgesita golfo? :Ne! :Se la reĝo ne bezonas liajn servojn, li foriros Hispanujon. Tiu lando akceptis Italon Kolumbon, ĝi akceptos ankaŭ Portugalon Magalhaeson. Kaj la traveturejo tra Ameriko estos malkovrita! La globuso de Martin Behaim ĉesos esti la nura fantaziaĵo de la scienculo! :Magalhaes levis klinitan kapon kaj kun firma decidemo rigardis al la reĝo: :"Kaj ĉu estos al mi permesite, ke mi turnu min en alian landon? Ke mi prezentu miajn fortojn je dispono tie, kie mi trovos pli da kompreno?" :"Kun ĝojo!" respondis la reĝo kaj li faris signon, ke la aŭdienco estas finita. :Magalhaes senvorte kliniĝis kaj forlasis aŭdiencsalonon. 942 2358 2004-12-31T14:48:12Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] VIII. En Hispanujo :Reĝo Manuelo la Granda decidis. :Magalhaes forlasis Portugalujon kaj foriris en Hispanujon. Ĝi estas ankaŭ la lando de marnavigantoj kaj eble tie li povos realigi sian grandan revon. Ĥristobal de Haro kaj Ruy Faleiro venos tien post li, nur kiam ili aranĝos diversajn aferojn en Portugalujo. :Komerca trafiko de Hispanujo koncentriĝis en domo de Hinda ofico en Sevillo. Ĝi estis potenca domo. Ĉiu, kiu interesiĝis pri transmara komercado aŭ pri marvojaĝoj malproksimen, serĉis la vojon al ĝi. Kapitanoj kaj admiraloj alportadis tien siajn informojn pri la plej novaj spertoj. Komercistoj faris en ĝi kontraktojn. Reĝaj oficistoj inspektis, ke ĉiu komerca entrepreno signifu profiton ankaŭ por trezorejo de la reĝo. Kaj marnavigantoj, kiuj intencis malkovri novajn landojn, klopodis ravi la oficistojn de la Hinda oficko per siaj proponoj. :Tiun matenon, kiun eniris Fernao en la Hindan oficion, kvazaŭ ŝiriĝus la sako kun la malkovrintoj. Iliaj planoj estis plej parte fantaziaj kaj nerealigeblaj. Kiam Magalhaes diris, ke li venas ankaŭ kun la malkovra ideo, oficisto klakfrapis manojn kaj malespere vokis: :"Seňoro, mi petas, lasu nin jam trankvilaj kun tiaj fiaskproponoj!" :Fernao estis afliktita, sed li ne intencis cedi. :"Sed mia plano estas tute nova, sinjoro -" :"Mi scias!" kriis la oficisto. "Tute nova, bela, facile realigebla! Vi malkovros novajn landojn. Hispamujo ege profitos, ĉio marŝos glate, sen peno, neniu risko ekzistas! Nur doni al vi ŝipojn kaj ŝipanaron, vi jam aranĝos ĉion - seňoro, tiel vi parolas ĉiuj, precize tiel, unu kiel la alia! Lasu nin trankvilaj!" :Magalhaes malsereniĝis. Li ne intencis malkaŝi sian tutan planon. Li volis nur sondi, kia sinteno ekzistas ĉi tie rilate al la malkovraj naĝvojoj - sed ĉi tiu bonvenigo malbonhumorigis kaj incitis lin. :Tedigita li eliris. :Se li povus penetri al la direktoro de la Hinda ofico! Tiu certe rigardus lian ideon tute alimaniere ol tia suboficisto en akcepta kancelario! Sed kiamanire ekinterrilati kun li? Fernao estas ĉi tie fremda kaj nekonata, li ne havas influajn amikojn kaj neniun, kiu pripetus por li ... :Li staris antaŭ Hinda ofico profunde enpensita. Subite li aŭdis ĝojan vokon: :"Fernao!" :Surprizita li levis kapon. :Antaŭ li staris altstatura, ĉirkaŭ kvindekjara viro kaj amike ridetis. :Pensoj de Magalhaes haltiĝis. Poste ili subite transsaltis kelkajn jarojn kaj milojn da mejloj kaj Fernao vidis sin en Hindujo. Li ŝipveturas el Malakka, por la unuan fojon kiel komandanto de la ŝipo. Li havas ŝipgvidiston, al kiu egalan oni ne trovas tiel facile. Fortstatura, rutina, preciza. En batalo evidentiĝis, ke li estis ankaŭ agpreta kaj kuraĝa. Li estis Hispano kaj nomiĝis Diego Barbosa. :"Diego!" :Malnovaj konatoj ĉirkaŭbrakis sin reciproke. :"De kie vi venas, amiko?" demandis mirigita Barbosa. "Mi jam kelkfoje demandis pri vi, sed vi kvazaŭ malaperis de sur la tero!" :"Mi havis ian traktadon ĉe Hinda ofico," respondis Fernao eviteme. :"Kaj ĉu vi estas jam ie loĝigita?" :"Jes. En la gastejo Apud la ora cigno." :"Nu, vi estas ŝercemulo! Vi havas ĉi tie malnovan kamaradon el Hindujo kaj vi loĝas en la gastejo. Ĉu por mi ne estus hontinde?" :Kaj Diego amike manfrapis lin sur la ŝultron. :"Kiel mi povis scii, ke vi jam ne estas en Hindujo? Kaj kiam vi fakte foriris?" :"Baldaŭ post vi. Dum la tempo, kiam nin komandis Almeida, mi troviĝis en mia medio. Sed kiam komencis komandi Albukerk, mi estis baldaŭ sata de ĉio." :"Kaj nun?" :"Mi estas administranto de la reĝa palaco." :"Do el ŝipgvidisto la guvernero? Mi gratulas!" :"Dankon, Fernao," ridetis kontenta Barbosa. "Ĝi estas bona posteno, komforta kaj profita. Sed venas momentoj, kiam mi plej volonte forlasus ĉion kaj forkurus al la maro. Se salaj vaporaĵoj de la oceanoj trapenetris la homon, li estas jam por ĉiam perdita. Estas feliĉo, ke almenaŭ Duarto scipovas rakonti al mi pri Hindujo kaj pri tiuj landoj, kie ni vagadis." :"Duarte?" :"Li estas mia filo. Antaŭ nelonge li revenis el pli longa vojaĝo en Hinda oceano - sed kion mi ĉi tie rakontos. De hodiaŭ vi estas mia gasto. Ni transportos viajn valizojn kaj vi loĝos ĉe ni." :"Sed kiel mi povus ĝeni vin?" rezistis Fernao. :"Kia ĝeno? Vi eĉ ne scias, kiel feliĉa mi estas, ke mi vin denove vidas! Ni almenaŭ laŭplaĉe debatos. Ni ja havas kion rememorigi, ĉu ne?" :Kaj ili rememoris ... :Fernao tuj sentis sin en la domo de Barbona hejmece. Meriton pri tio havis Diego, kiu havis je Magalhaes la plej belajn rememorojn. Ankaŭ Duarto klopodis atingi la samon, ĉar li jam antaŭ longa tempo aŭdis pri la aŭdaca kapitano. Sed plej granda merito pri tio apartenis al Beatrice, filino de Barbosa. Ŝia zorgema mano scipovis elsorĉi admirinde mildan atmosferon, kian Fernao ne sentis de sia infanaĝo. :Vespere ili sidadis sur la teraso. Kiam estis jam malvarme, ili foriris en ĉambron kaj rakontis. Malnovaj amikoj revivigis komunajn marveturojn. Duarto kompletigis iliajn sciojn per plej novaj ekkonoj. Beatrice brodis kaj kun intereso aŭskultis. Ŝia rigardo ofte leviĝis kaj ĝi ĉiam renkontis rigardon de Fernao. :En familio da Barbosa baldaŭ degelis singardo, kiun vidigis Magalhaes dum la unua renkonto kun Diego antaŭ Hinda ofico. :Unu vesperon, kiam humoro estis precipe kora kaj amika, Magalhaes komencis paroli pri sia plano. Kia estis lia ĝojo, kiam anstataŭ duboj kaj malkonfido lia ideo vekis veran entuziasmon! :Tiam ili revenis ĉiu en nian ĉambron en malfrua nokto. Antaŭ adiaŭo diris Diego! :"Mi ĉiam diris al vi, infanoj, ke Magalhaes estas brarulo. Hodiaŭ vi vidas, ke mi ne troigis. Kaj mi garantias al vi, ke li efktivigos sian planon. Kun la Hinda ofico mi parolos." :Barbosa plenumis sian promeson. Tuj sekvantan tagon li invitis al si Arandon, unu el plej influaj oficistoj en Hinda ofico. :Magalhaes informis lin pri sia plano, kiun li jam bone pripensis kun ĉiuj detaloj. :Kiam li finis sian raporton, diris Arando trankvile: :"Ĉi tiun planon mi jam konas." :"De kie?" demandis rapide Magalhaes. :"Al nia ofico prezentis ĝin maristo Gomez." :La sciigo konsternigis ĉiujn. :Nur post kelkaj momentoj Aranda aldonis: :"Sed Gomez ne sukcesis kun ĝi." :"Kial?" demandis Fernao kun korpremo. :"Ĉar ni opinias, ke li ne taŭgas por ĝia efektivigo. Kaj ni ne kredas, ke lia plano meritus seriozan pripenson. Ĉio estas konstruita sur la sablo. Kaj ni aranĝas nur tiajn entreprenojn, kiaj ne povas malsukcesi." :"Do Gomezon vi rifuzis?" demandis Barbosa. :"Jes. Sed li ne ĉesis ĝeni kun tio. Li havas ĉe ni iajn konatojn kaj li ĉiam esperas, ke li sukcesos efektivigi sian frenezan ideon." :Magalhaes estis emociita. Lia plano entis minacata! Iu Gomez provas ricevis permeson por naĝvreturo! Sed Fernao ne cedos! :Li bone konis siajn kapablojn. Li scipovis taksi, kion li rajtas kuraĝi kaj kion li povas atingi. Li konis siajn necedemon, harditecon, persistemon kaj feran volon. Kaj tamen li mem estis surprizita per fanatike insista tono de sia parolo, kiam li komencis argumenti al Aranda, ke tiu tuta afero ne estas sensencaĵo, sed entrepreno realigebla. :Ju pli longe li parolis, des pli multe li entuziasmiĝis. Kvazaŭ li antaŭsentus, ke ĉi tiuj momentoj povas decidi pri ĉio. Li parolis ne nur per la buŝo, sed ankaŭ per la manoj, per la okuloj, li parolis kaj konvinkigis per ĉiuj muskoloj kaj nervoj de sia korpo. Li vidis, ke iu malproksima ekprenas lian ideon. Li luktegis kun li. :La familio de Barbosa rigardis al Fernao kun sincera admiro. Ne, tian ili ankoraŭ na vidis lin! Kia kredo kaj kiom da fortoj radias el lia tuta estaĵo! Kia vulkano estas kaŝita en lia koro, se ĝi scipovas malkatenigi tian uraganon! :Aranda oponis. Li eldiris novajn kaj novajn dubojn kaj ne kaŝis sian malfidon. Sed Fernao saltia je ĉiu kontraŭdiro kiel leono kaj nuligis ĝin pli frue, ol ĝi estis tute eldirita. :La altranga oficisto el Hinda ofico havis sufiĉe da okazoj por ekkoni karakterojn de homoj. Lian oficejon trairis ĉiujare centoj kaj centoj da homoj, kiuj havis plej diversajn okupojn, inklinojn, pasiojn kaj kapablojn. Dum longaj jaroj li akiris tiajn spertojn, ke al li sufiĉis paroli kun fremda vizitanto nur kelkajn vortojn kaj li jam sciis, kiu staras antaŭ li. :Kiam li aŭdis Fernaon, li ekkonis, ke ĉi tiu viro scipovas iri senŝancele al starigita celo. Kaj se li asertas, ke li atingos Molukkojn veturante okcidenten, li certe tion sukcesos. Malgraŭ tio li senĉese donis demandojn plenajn de duboj kaj insidoj. Sed per tio li volis jam nur elprovi la memfidon de Fernao, lian firmecon kaj certecon. :Neniu el ĉeestantoj rimarkis la ŝanĝon, kiu okazis kun Aranda en la daŭro de vespero. Ekstere li estis ĉiam dubema, malkonfidema, rifuzema. Pro tio des pli multe surprizis frazo, kiun li diris forirante: :"Mi estos feliĉa, seňoro Magalhaes, se vi sukcesos kun via plano. Kio min koncernas, mi faros ĉion, ke vi estu akceptita en aŭdienco ĉa Lia reĝa Moŝto." :Intertempe alveturis en Sevillon Ruy Faleiro. Li vekis tie multe da atento per siaj instruiteco, antaŭdiro de estonteco kaj disputemo. :Semajnoj pasis. Maltrankvilaj semajnoj, plenaj de malpacienca atendado je venontaj okazontaĵoj. :Aranda agis. :Ne estis facile prepari por nekonata homo el fremda lando la vojeton al la reĝo. Aranda parolis, konvinkigis. Li iradis de unu altrangulo al la alia. Ili ĉirkaŭis junan reĝon kiel severa gvardio. Ili volis scii detalojn pri Magalhaes. Kiam li foriris el Portugalujo? Kian postenon li tie okupis? Kial li foriris? Kiaj estas liaj planoj? Kiu garantias honestecon de liaj intencoj? :"Mi kaj Diego Barbosa," respondis senhezite Aranda. :Ĉi tiuj traktadoj okazis en Valladolido, kie ĵus troviĝis la reĝa kortego. Kun Aranda alveturis tien ankaŭ Magalhaes, Barbosa kaj Faleiro. Nur Haro mankis. Ĉu li rezignis partopreni la projektatan marveturon? :Unu tagon Aranda venis kun radianta vizaĝo kaj komunikis, ke morgaŭ ili estos akceptitaj de Lia reĝa Moŝto Karolo. :Fernao preskaŭ ne dormis pro emocio kaj almenaŭ krepuskiĝis, li ellitiĝis. Hodiaŭ oni definitive decidos pri ĉio! Portugalujo estas por li fermita. Se li ne sukcesos ankaŭ en Hispanujo, li devos por ĉiam adiaŭi sian revon. Komercisto Haro ja menciis, ke lia merkatora asocio provus aranĝi la ekspedicion sola, se estus necese. Sed kie estas Haro? Cetere ankaŭ en tiu kazo, se li ĉeestus, la afero estus nerealigebla. Hispanujo kaj Portugalujo estas du solaj potencoj, kiuj hodiaŭ regas vastajn oceanojn. Kiamaniere povus entrudiĝi inter ilin iu alia? Ĉiuj korvetoj estus mergiĝitaj, apenaŭ ili elnaĝus sur vastan oceanon. :Kia estos fino de ĉi tiu aŭdienco? Ĉu la reĝo Karolo estos pli konvinkebla ol Manuelo la Granda? :Kun batantaj koroj eniris Fernao Magalhaes kaj Ruy Faleiro en halon de la kastelo. :Tuj sur ĝia sojlo atendis ilin granda surprizo. :"Kia ĝojo, ke vi fine venas!" bonvenigis ilin konata voĉo. Mi atendas vin minimume unu horon!" :Ĥristobalo de Haro! :"Kiamaniera vi venis ĉi tien?" demandis Farnao, kiam ili salutis unu la alian. :"Ĉu vi eble ne kredis, ke mi lasos vin senhelpaj en la decida momento? Mi havas ĉi tie konatojn, kiuj regule informis min, kiel progresis nia afero. Kiam ŝajnis al mi, ke ĉio maturiĝis, mi ekvojaĝis." :Ne estis tempo por longe interparoli. La ceremoniulo malfermis la pordon kaj per plialtigita voĉo komunikis, ke la reĝo atendas la gastojn. :La unua paŝis Magalhaes. Liaj kunuloj tiamaniere malkaŝis, ke li estas spirita kapo de la tuta entrepreno. :Fernao vidis jam kelkfoje aŭdiencon ĉe la reĝa kortego. Sed ĉifoje li restis tamen iomete en embarasoj. La akcepta salono estis plena da homoj. Plejparte ili estis anoj de la reĝa sekvantaro al Nederlando, kie estis la nuna regnestro de Hispanujo edukita. Regni en ĉi tiu lando li komencis nur antaŭ nelonge, tial li tute ne konas hispanan lingvon. Dum la aŭdienco interpretos favorulo de Karlo Ĥevr; li tiom influas sian regnestron, ke li estas ĉi tie ĝenerale nomata "alter rex" (dua reĝo). Apud li staras edukisto de reĝo Hadriano, kiu estas nun episkopo en Tortosa. Kaj krom multaj aliaj nederlandaj konsilantoj troviĝas ĉi tie ankaŭ hispanaj korteganoj, scienculoj, fakuloj por maraj problemoj, altrangaj oficistoj. :Ĉu antaŭ ĉiuj devos Magalhaes detale klarigi sian planon? Jes, Fernao, kaj ne nur detale klarigi! Vi devos lukti pri ĝi! Se vi volas konvinki la reĝon kaj lian sekvantaron, vi devos superi vin mem. Ĉar dume vi atendis en velladolida gastejo je akcepto apud kortego, via plano fariĝis ĉi tie objekto de akra luktado. Ĝi ŝanĝis vivon en la kastelo en nevidatan torenton. Plejparte ĝi estis rifuzata kiel stulta kaj nerealigebla. Nur kelkaj homoj aprobis ĝin. Ili estis amikoj de Aranda. :La reĝo ne estis decidita. Li nur ekinteresiĝis. Kaj ĝuste pro tiuj diferencoj en la opinioj oni invitis vin. Vi mem devos informi ilin pri via projekto. Vi devos konvinkigi ilin. Ĉu vi estas preparita por tio? Ĉu vi scipovos venki ĉi tiun lastan, sed plej grandan malhelpaĵon? :Fernao ĉirkaŭrigardis la ĉeestantaron en la salono kaj komprenis ĉion. Li subpremis ĉiujn embarasojn kaj per trankvila voĉo, el kiu spiris forto kaj certeco, parolis pri sia vojaĝo el "traveturejo". :Reĝo kaj lia sekvantaro atente aŭskultis. :"Se Via reĝa Moŝto disponigos al mi ŝipojn kaj ŝipanaron, mi malkovros vetureblon tra amerika kontinento kaj mi atingos Molukkojn veturante okcidenten. Hispanujo estus per ĉi tiu vojaĝo centfoje rekompencita, ĉar patrujo de spicoj kuŝas sur via duono de la mondo," finis sian ampleksan parolon Fernao. :La reĝo silentis. :Sed lia sekvantaro superŝutis Magalhaeson per demandoj. :Fernao respondis ĉion tuj, serioze, konvinkinflue. Ĉiun reziston li rompis per siaj argumentoj. La sekvantaro komencis favore rigardi lian projekton. :Kaj la reĝo? :La reĝo senĉese silentis. Fernao, ankaŭ se li respondis al la korteganoj kaj fakuloj, pensis pri la regnestro. Kion intencas ĉi tiu juna, deksepjara reĝo? Ĉu li estas influata de sia sekvantaro ĝis tiu grado, ke li ne kuraĝas malkaŝi sian opinion, eldiri la decidan vorton? Estas malfacile diri tion. Lia rigardo vagas de sur sekvantaro al triumvirato, de nur triumvirato al sekvantaro. :Li silentas kaj - kalkulas. :Li taksas altecon de elspezoj por tia ekspedicio en transmarajn landojn. Ĝi kostos milionojn da maravedoj. Sed kiomfoje ili povos esti al li redonataj, se Magalhaes sukcesos! Karolo bezonas monon pli urĝe ol salon. Lia regno estas la plej potenca el ĉiuj eŭropaj ŝtatoj. Li regas Habsburgajn landojn en Germanujo, estas estro de duklando Burgunda, li heredis Nederlandon, Hispanujon, regnon de Neapolo kaj senfinajn teritoriojn an Ameriko. Ne senkaŭze oni diras, ke super lia regno la suno ne subiras. Sed por firme regi ĉi tiujn mondspacojn, li bezonas oron. Multe da oro. Ĝis kiam mortos lia avo Maksmiliano I., Karolo intencas fariĝi kandidato por la titolo de imperiestro. Se li volas sukcesi en tio, li devos subaĉeti kurfirstojn. Alie ili povus elekti lian rivalon francan reĝon Franciskon I. La monon por subaĉeto - kaj ĝi kostos almenaŭ cent milojn da maravedoj! - li devos pruntepreni de Fuggeroj, ĉar hispanaj kortesoj rifuzas pagi plialtigitajn impostojn. Pro tio estas inter ili kaj la reĝo sufokiga streĉo. Sed kiam venos lia momento, li repagos al la kortesoj! Ili ekkonos lian malmolan manpugnon! Li subigos ilin, disĵetos, pulvorigos! Li Kreos armeon - - - sed la dungitaj soldatoj kostas multe da mono. La reĝa trezorejo estas preskaŭ malplena. La himnoj de Kristoforo Kolumbo pri trovlokoj de oro en malkovritaj landoj montriĝis trograndigitaj. Sed - ĉu la spico ne estas same multekosta kiel oro? Kaj se Magalhaes malkovros la okcidentan vojon el Molukkoj kaj lia veturo pruvos, ke la patrujo de spicoj kuŝas sur la hispana mondduono - ĉu tio ne estos fonto de kapturniĝaj enspezoj? :La reĝo pensas pri oro, spico kaj pri - kortesoj. Li konsideras, taksas, valorigas, kalkulas. Kaj li silentas. :"Kaj se vi dumvoje erarveturus kaj troviĝus en portugalaj akvoj?" aŭdiĝis unu el korteganoj, kiu kun eksterordinara obstino senĉese demandis por konfuzi Magalhaeson. "Portugaloj estus rajtigitaj subakvigi niajn ŝipojn - kaj ni absolute ne povus protesti." :En tiu ĉi momento intermetis sin Faleiro: :"Nenio simila povas okazi al ni, sinjoroj," li diris memkonfide. :"Vojerari sur la maro? Kaj krom tio en nekonataj akvoj?" vortatakis lin maljuna admiralo. "Seňoro, pardonu al mi mian sincerecon, sed ĉi tion povas diri nur nefakulo! Kiomfoje perdis vojon eĉ la plej famaj marnavigantoj!" :"Jes, ili perdis vojon!" ekflamis Faleiro, kiu jam sentis sin ĝenata per tio, ke li devis tiel longe silenti. "Sed kial ili perdis vojon, sinjoroj? Ĉar ili ne konis mian formulon!" :"Kian?" :"Matematikan!" :"Parolu pli precize, sinjoro!" :"Ĝi estas formulo, kiu ebligas al mi determini kiam ajn precizan pozicion de la ŝipo kaj per tio eviti la vojeraron. Ĝi estas mia eltrovo kaj provizore ankaŭ sekreto," diris kun triumfa rido la astronomo. :Korteganoj kaj fakuloj interŝanĝis signifoplenajn rigardojn. Se ili akceptus proponon de Magalhaes, ili akirus samtempe ankaŭ eltrovon de la astronomo! :Ili rigardis la junan reĝon. Kion diras al tio Lia Moŝto? :Sed la reĝo lasis ilin paroli kaj silentis plu. :Haro sentis, ke la sekvantaro ekŝancelis. Pro tio li tuj aldonis prete: :"Se eble devus kaŭzi iajn malhelpaĵojn financaj problemoj, nia komerca asocio povus kontribui por granda komandito por kovri la elspezojn." :En tiu momento ekparolis la reĝo. Ĥevr lerte tradukis. :"Mi dankas vin, sinjoro Haro, pro via oferto. Mi kredas, ke ĝi ne estos bezona." :Ĉiuj retenis spiron pro streĉa etento. :Haro momente perdis maskon de ĝentila, oferema kaj neprofitema bonfaranto. Lia vizaĝo subite paliĝis, la trajtoj rigidiĝis, lipoj dense kunfermiĝis. La bonkora esprimo de liaj okuloj, per kiu li tiom majstre kaŝis siajn profitemajn planojn, subite malaperis. Lia rigardo havis en si ion rabobestan. Kion signifas vortoj de la reĝo? Ĉu li akceptis proponon de Magalhaes kaj volas kovri ĉiujn elspezojn el la ŝtata trezorejo? Aŭ ĉu li decidiĝis rifuzi la planon? :"Mi dankas ankaŭ vin, sinjoro Faleiro, pro la sciigo pri via eltrovaĵo. Mi estas konvinkita, ke kapitano Magalhaes ne vojerarus eĉ en tiu kazo, se via formulo ne ekzistus." :La koro de Fernao ekbategis. Ĉu tio signifas antaŭpromeson? :"Sed ĉefe kaj plej multe mi dankas al vi, sinjoro Magalhaes. Mi dankas al vi pro tio, ke vi volas doni en miajn servojn ĉiujn viajn spertojn, vian fidon, vian aŭdacon, vian pionirecon. Via plano - " :Fernao devis kolekti ĉiujn siajn fortojn, por teni sin sur la piedoj. Senvole li kaptis sian gorĝon, ĉar io sufokis lin - :Via plano plaĉas al mi. Mi kredas, ke la ekspedicio atingos sian celon. Mi disponigos por vi sufiĉan nombron da ŝipoj kaj vi ricevos tiom da maristoj, kiom da ili vi bezonos." :Fernao senkonscie faris paŝon antaŭen al la reĝo. :"Via Moŝto - " li volis ion diri, sed la vortoj restis en la gorĝo. :"Kapitanoj de ceteraj ŝipoj estos suordigitaj al vi," daŭrigis la reĝo. "Mi nomas vin admiralo de la ekspedicio." :La salono ekmurmuris. :Ĉiuj ariĝis ĉirkaŭ Magalhaes por gratuli al li. :Sed Fernao ne vidis kaj ne aŭdis ilin. :Kiel narkotita li rigardis la junan reĝon, la junulon, kiu en kelkaj sekundoj decidis pri lia revo. :Li liberiĝis el la rondo de gratulantoj kaj iris al la reĝo. Vivo instruis Fernaon esti hardita. Li scipovis kiel viro toleri maljustaĵojn, humiligon, batojn kaj li ne sciis, kio estas larmoj. :Sed ĉi tie subite falis en lian vojon feliĉo. Li estis konfuzita per ĝia senmezurebla kvanto. Liaj okuloj malsekiĝis. :"Via reĝa Moŝto," li denove provis esprimi iel dankemon, kiu plenigis lian internon. Sed li estis tiom kortuŝita, ke li diris nur kvar vortojn: :"Mi dankas al vi." :Poste li rapide kliniĝis kaj kisis manon de la reĝo. 943 2359 2004-12-31T14:50:00Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] IX. P r e p a r o j :Ŝajnis, ke aŭdienco ĉe reĝo signifis gravan ŝanĝon en vivo de Magalhaes. :La unua hela kaj varmiga radio estis kontrakto, "kiun faris Lia reĝa Moŝto kun Magalhaes kaj Faleiro pri malkovro de insuloj, sur kiuj kreskas spico". Haro ne estis en la kontrakto eĉ menciita. La reĝo volis kovri ĉiujn elspezojn al hispana ŝtata trezorejo, tial la nederlanda komercisto foriris el scenejo de la dramatika ludo kaj nur sekreta kaj kun intereso observis, kiamaniere la aferoj evoluos plu. Ambaŭ amikojn li certigis per sia helppreteco, se ili eble iam bezonus ĝin. :Kopio de la kontrakto estis enmanigita al Magalhaes kaj Faleiro. :Fernao komencis tuj legi. La liniojn, kiuj lin precipe interesigis, li legis kelkfoje: :"... Ĉar vi, Ruy Faleiro kaj Farnao Magalhaes, kavaliroj portugalaj, intencas eniri miajn servojn, mi ordonas al vi, ke vi en teritorioj, kiuj estas sub Nia suvereneco, en oceano serĉu insulojn, kontinenton, multekostan spicon kaj aliajn objektojn, el kiuj Ni kaj Nia lando profitus. :... Feliĉe sur oceano naĝu kaj en limoj de Niaj teritorioj diligente malkovradu. Ĉar estus maljusta, se aliaj vian vojon krucigus kaj Vi penus vane ĉi tiun entreprenon efektivigi, estas Mia volo kaj Mi promesas, ke Mi al neniu en venontaj dek jaroj permesos per la sama vojo kaj en la samaj teritorioj aranĝi esploran ekspedicion. :. . . Por la servoj, kiujn Vi al Ni faros, por pligrandigo de la reĝa potenco, per penoj kaj danĝeroj, kiujn Vi travivos. Vi ricevos rekompence dudekonon da enspezoj kaj profitoj el ĉiuj landoj kaj insuloj, kiujn Vi malkovros, kaj krom tio rangon de regentoj en ĉi tiuj landoj kaj insuloj por Vi kaj por Viaj filoj kaj heredontoj por eternaj tempoj. :. . . Kaj por ke Vi povu supre diritajn aferojn pli bone fari kaj por ke la entrepreno estu pli bone certigita. Ni diras al Vi, ke Ni disponigos al vi kvin ŝipojn: du po 130 tunoj, du po 90 kaj unu po 60 tunoj. La ŝipanaron, nutraĵojn kaj kanonojn ekipitajn por du jaroj. 234 personojn, kapitanojn, ŝipgvidistojn kaj marajn objektojn, kiujn oni bezonos por ripari ŝiparon, kaj homojn ankoraŭ alie bezonajn. :. . . Tion Ni promesas al Vi kaj donas Nian reĝan vorton, ke Ni Vin protektos laŭ tio, kio estis supre dirite, kaj kun tio Ni donas al Vi ĉi tiun leteron en Valladolido la 22-an de marto 1518." :Fernao kontente ridetis. Oni memoris ĉion: celon de la vojaĝo, forigon da la eventualaj rivaloj, kunmetiĝon de Ia ekspedicio. :Ankaŭ la rekompencon oni ne forgesis. La kontrakto garantias al Magalhaes kaj al liaj heredontoj riĉecon kaj belsonan titolon. Fernao scias, ke ĉi tiu punkto de la kontrakto estas vualita per nebulo de la necerteco ankaŭ en tiu kazo, ke li finigos la naĝon sukcese. Ĉu ne havis similan kontrakton kun regnestroj de Hispanujo ankaŭ Kristoforo Kolumbo? Kaj ĉu ne estas ĝuste Valladolido, kiu estis atestanto de la mizera fino de lia vivo? La granda malkovrinto revenis el unu el siaj vojaĝoj en katenoj, kiujn li pli poste pendigis sur la muron de sia malriĉega loĝejo. Li mortis en mizero, forpuŝita de reĝo Ferdinando kaj preskaŭ forgesita de la mondo. :Favoro de la reĝoj estas malcerta kaj ŝanceliĝema kaj ĝi povas perdiĝi kiel matena roso. La favoron de reĝoj oni ne povas rigardi kiel firme validan, eĉ se ĝi estus centfoje enkorpigita en la kontrakton! :Kaj tamen Fernao ridetis. :La skribaĵo enhavas precizajn indikojn pri la ekspedicio - kaj ĉi tiun certecon jam neniu nuligos! Magalhaes denove ekveturos sur la maron! :Kiam estis kontrakto subskribita, alportis reĝa oficisto al Magalhaes sufiĉe grandan monsumon. Tiu samtempe komunikis al Magalhaes, ke li ekde nun ricevados regule salajron de admiralo. :La sciigo venis kiel vokita, ĉar Fernao estis laŭ financa flanko jam preskaŭ elĉerpita. :Baldaŭ poste estis Magalhaes kaj Faleiro invititaj al Saragosa, kien translokiĝis la reĝa kortego. :"Kion ili volas de ni?" demandis Faleiro. :"Eble temas ankoraŭ pri ia aldono de la kontrakto," opiniis Magalhaes. :Neniu aldono de la kontrakto nek io simila. La reĝo nur volis montri al hispana popolo, kiel firme li kredas la sukceson de la grandioza vojaĝo. Kiom neskueble li konfidas al la viroj, kiujn li komisiis per ĉi tiu tasko. Ĉu ili estas nekonataj fremdlandanoj? Ili ne estos tiaj! :Kun nevidata pompo ŝatis Magalhaes kaj Faleiro proklamitaj kiel hispanaj kavaliroj. Kavalirigis ilin mem reĝo. :Kio mankis al Fernao por plena feliĉo? Lia plano estis aprobita kaj akceptita. Materialaj zorgoj estis forigitaj. Sensignifa enmigrinto fariĝis hispana kavaliro. :Kaj tamen io mankis al li por plena feliĉo: Beatrice. De tago al tago kreskis lia amo al ŝi. Natura fiereco retenis lin ĝis nun peti pri ŝia mano. Kion li povis alporti al ŝi por pliagrabligo de ŝia vivo? Sed nun - kiel admiralo - :Beatrice malatentis riĉecon kaj ankaŭ titolon. Fernao gajnis ŝiajn simpatiojn ekde la unua renkontiĝo. Li estis tute alia ol ŝiaj ceteraj konatoj. Ŝi estimis lin pro lia instruiteco. Al ni plaĉis liaj modesteco kaj simpleco. Ŝi admiris lian persistemon. Pro tio ŝi volonte fariĝis lia edzino. :Sed jam komencis aperi ankaŭ malagrablaĵoj. :Al hispana kortego venis ambasadoro el Portugalujo. Li baldaŭ aŭdis pri Magalhaes kaj li ne intencis pasive kaj senfare akcepti la fakton, ke Hispanujo volas priŝteli Portugalujon pri ĝia profitema komerco kun spicoj. :Estis lerta kaj sperta ambasadoro. Li scipovis esti perfida, flatruza, mistera, minaca, danĝera. Li scipovis sekvi sian celon. :Ĉu vi aŭdas, Fernao, kiel li kalumnias vin apud reĝa kortego? Kun kia troigo li disvastigas ĉiujn klaĉaĵojn, kiuj cirkulis pri vi en Lisbono? Kiel li avertas altrangajn oficistojn antaŭ la konfido, kiu estis al vi ĝis nun dediĉita? :Agu rapide, Fernao! Vi estas plene ĉirkaŭita de envio. Ĉu vi rememoras Gomezon? Ĉu vi rimarkas la rigardojn, per kiuj sekvas vin diversaj altranguloj? Jes, ankaŭ la plej superaj oficistoj envias al vi gloron kaj riĉecon, kiujn garantias al vi la reĝa kontrakto! Agu rapide, Fernao, via ekspedicio povus esti malebligita per ia malhonesta perfido! :Sed la reĝo jam plenumis unuan parton de sia promeso. Li sendis en la havenon de Sevilla tri karavelojn, kiuj estis riparotaj por ekspedicio de Magalhaes. :Fernao kontrolis ilin kaj li konsterniĝis pro ties mizera stato. Ili estis malnovaj kaj kadukaj ŝipetaĉoj, kun kiuj povus veturi sur la maron nur homo ne respondeca aŭ frenezulo. :Li informis pri tio la reĝon. Respondo venis baldaŭ. La reĝa oficejo komunikis al li, ke nun oni ne povas eĉ pensi pri konstruo de novaj ŝipoj. Li riparu tion, kio estas al lia dispono. :Hinda ofico dungis metiistojn, kiuj komencis ripari. Truoj estis zorgeme ŝtopataj, direktitaj kaj putrokadukaj lignotabuloj anstataŭigitaj per novaj, ĉiuj ŝipoj solide paĉumataj. Laboroj rapide progresis. Magalhaes povis esti kontenta, ĉar li travivis tumulton, kiun li tiom ŝatis. :Jen nova malhelpaĵo. Lia kunulo Faleiro, kiu devis esti por li apoganto, konsilanto kaj helpanto, fariĝis por li ŝarĝo. Ekde tiu tempo, kiam ilia propono estis akceptita, fariĝis kun li granda ŝanĝo. Ĉie li proklamis, ke komandanto de la ekspedicio estas li. Li intermetis sin en rajtojn de Magalhaes kaj komencis ĉie ordoni. :Ĝis kiam lia memkonfido estis sendanĝera kaj lia gloravideco limiĝis je nuraj vortoj kaj je bagatela plialtiĝo de propra persono, Fernao silentis. Sed kiam laborintoj laŭ ordonoj de Faleiro plenumis malbone kelkajn laborojn, li tuj intervenis. Akcente li rememorigis la astronomon, ke tio estas aferoj, kiujn li ne povas kompreni, tial li lasu agi Fernaon. :"Neniam!" eruptis ofendite Faleiro. "Neniam mi submetiĝos al vi! Tion mi scias: vi volus forŝovi min flanken por enpoŝigi ĉiun profiton kaj gloron sola! Sed mi ne permesos, ke vi priŝtelu min! La unua komandanto estas mi kaj vi faros, kion mi ordonos! " :Magalhaes atente rigardis la astronomon. Ĉu estus iom da vero en la paroloj, kiujn li aŭdis pri li en Lisabono? Ĉu li estus tamen iom perpleksigita? Faleiro ja estis ĉe la aŭdienco kaj aŭdis, kiu estis komisiita per supera komando super la ekspedicio! :Fernao kapablis kompreni malfeliĉon de aliaj homoj. Kaj pro tio ankaŭ nun, kiam al li ŝajnis, ke Faleiro ne estas tute en la ordo, li retenis akrajn vortojn, kiuj jam jam volis elsalti el lia buŝo. Anstataŭ tio li diris milde: :"Ni ne disputos, sinjoro Faleiro. Vi prizorgos la ĉielon, mi la maron. Kaj kio la priŝtelon koncernas - vi havas ja tion en la kontrakto skribita nigre sur la blanka tiel kiel mi." :Sed Faleiro iradis plu inter laboristojn, diskreditigis aŭtoritecon de Fernao kaj pligrandigis siajn meritojn pri la tuta entrepreno. :Magalhaes povis sendanĝerigi lin. Li povis skribi al la reĝo, ke la astronomo estu revokata al la reĝa kortego aŭ ien, nur ke li ne prokrastu la preparojn. Sed li ne volis ĝeni la reĝon kaj tiamaniere malkaŝi, ke inter projektantoj de la ekspedicio estas miskomprenoj. :Cetere laboristoj baldaŭ ekkomprenis, kiu estas vera komandanto. Kelkaj ordonoj de Faleiro sufiĉis por konvinkigi laboristojn, ke tiel ordoni povas nur homo, kiu absolute ne komprenas konstruojn de la ŝipoj. Tial, se li denove ordonis ion fari, ili kompleze kapjesis, sed ili laboris laŭ deziro de Magalhaes. Tio estis la ĉefa kaŭzo, kial Magalhaes ne intervenis. :Plej multe da zorgoj havis Magalhaes akceptante maristojn. Se li estus veturonta al Azoroj aŭ ien en Afrikon, li havus baldaŭ la bezonatan nombron. Sed kien veturos ĉi tiu ekspedicio? Laŭdire al Molukkoj. Kiamaniere ĝi volas atingi ilin, se Molukkoj estas okupataj de Portugaloj? Kaj kiel povas havi intereson pri ekfloro de Hispanujo fremdlandano? Ĉu liaj intencoj estas honestaj? Ĉu li ne volas nur ellogi la hispanajn ŝipojn kaj maristojn en fremdajn akvojn kaj tie transdoni ilin kiel oferojn al portugalaj militŝipoj? :Simillaj voĉoj de malkonfido aŭdiĝis ne nur en Sevilla, kie estis la ŝipoj riparataj, sed ankaŭ en Hinda ofico, ja eĉ apud reĝa korto. :Magalhaes mem ekaŭdis multon en haveno, ceteron oni diris al li en familio de Barbosa. :Malbonhumorigita, sed des pli necedema li daŭrigis preparajn laborojn. :Dum dungado de maristoj aperis plua malfacilaĵo: inter petantoj estis multaj fremdlandanoj, precipe Portugaloj. :Fernao estis ĉe elekto tre severa. Li konsideris korpan hardecon kaj maristan spertecon. La naciecon li malatentis. Tiel okazis, ke krom Hispanoj troviĝis en la ŝipanaro Portugaloj, Italoj, Francoj, Holandanoj kaj aliaj. :Tio kaŭzis novan ondon da suspekto. Komandanto de 1a ekspedicio certe havas malpurajn inteccojn, se li akceptis tiom da siaj samlandanoj! :Fernao sciis, ke nun traktas pri ĉiio. Li estis decidita batali kaj venki. Kaj pro tio li estis laŭ neceso komandanto, oficisto, ĉarpentisto. :Unu vesperon, kiam li sidis en akcepta oficejo kaj kontrolis liston de maristoj, iu ekfrapis. :"Pardonu, sinjoro Magalhaes, "aŭdiĝis la alveninto kaj dolĉete ridetis. "Mi ne sciis, ke vi ankoraŭ laboras. Alie mi ne kuraĝus -" :"Kion vi deziras?" interrompis lin Fernao. :"Permesu, ke mi prezentu min al vi. Mi estas Alvarez, ambasadoro de la reĝo Manuelo la Granda. Kaj mi venas rilate certan aferon ... vi espereble antaŭsentas, kion mi opinias." :"Ne." :"Temas pri via vojaĝo, sinjoro Magalhaes." :"Mi ne komprenas, kian intereson vi povus havi." :"Ho, elementan intereson, kredu tion! Kaj ne nur mi, sed ankaŭ Lia Moŝto - via reĝo Manuelo la Granda." :"Mia reĝo?" rediris Magalhaes. " Tio estas eraro, sinjoro. Se vi havas nenion alian, ni povas finigi la debaton." :"Pardonu - permesu nur momenton," ne lasis sin rifuzi la ambasadoro. "Vi certe scias, kian domaĝon por Portugalujo kaŭzus via sukcesa vojaĝo. Kaj ĉu vi almenaŭ iomete ne bedaŭras la priŝtelitan patrujon?" :"Vi uzas tro fortajn vortojn, sinjoro ambasadoro. Do antaŭ ĉio: temas pri neniu ŝtelo -" :"Nu bone," konsentis kompleze la ambasadoro. "Kaj poste?" :"Kaj poste? Vi menciis la patrujon. Vi scias, ke mi ĝin perdis. Kaj vi certe scias tre bone, dum kiaj cirkonstancoj tio okazis." :"Jes, oni parolis pri tio. Sed, mi petas vin, eble vi ne volus el momenta kaprico de Lia Moŝto konkludi tiel gravegajn rezultojn?" :"Tiu kaprico daŭris jarojn." :"Ĉion oni povas rebonigi," aldonis vigle Alvarez. "Se vi rezignos ĉi tie la komandon kaj revenos Portugalujon, Lia reĝa Moŝto jam trovos rimedojn, kiel rekompenci ĉiujn viajn suferojn." :"Mi havas sufiĉe da fantazio por imagi al mi, kio atendus min en Portugalujo." :"Ne estu tiom necedema kaj malkonfidema kontraŭ Lia Moŝto, kiu volonte bonvenigos vin en siaj servoj." :"Portugala kortego preparis por mi jam tro multajn trompojn. Plua persvado estas superflua." :Sed la ambasadoro estis bonega servulo de sia regnestro. Li faris mienon, kvazaŭ li ne eatua aŭdinta la frazon de Magalhaea, kaj komencis denove: :"Mi zorgas nur pri via bono, sinjoro Magalhaes. Vi absolute ne scias, kiom minacota estas via ekspedicio. " - :"Pro kio?" eruptis Fernao. :"Pro ĉio! Flanke de la naturo kaj ankaŭ fare de homoj! Vi ĵetas vin en entreprenon, kiu estas predestinata al pereo. Vi veturas en nekonaton, kie vin atendas multaj danĝeroj. Vi volas veturi plue, ol veturis Kristoforo Kolumbo. Ĉu vi forgesis liajn suferojn? Kaj kion signifis liaj suferoj kompare al tio, kio atendus vin!" :Fernao silentis. La ambasodoro vidis en tio unuan paŝon al sia venko. Li fervore daŭrigis: :"Kaj jen - kiajn ŝipojn oni donis al via dispono! Oni rakontas, ke ili taŭgas nepre al nenio! Kaj maristoj estas suspektemaj kontraŭ vi. Mi mem aŭdis kelkajn debatojn, kiuj estus kapablaj timigi eĉ la plej kuraĝan komandanton. Mi scis, ke vi estas aŭdaca. Sed komprenu: Kiom valoras aŭdaco kontraŭ perfido?" :"Mi estas preparita al ĉio. Kaj mi scipovas likvidi tion. " :"Hm ... sed tamen ekzistas aferoj, kiujn vi ne sukcesos likvidi!" :"Ekzemple?" :"Ekzemple ... ni diru ... tia surpriza atako sur la maro -" :"Ĉu tio signifas minacon?" :"Gardu Dio!" forpelis suspekton Alvarez. "Tion mi diris nur tiel - simple - nu, venis ideo al mi!" :"Ankaŭ kun tio mi kalkulas, sinjoro ambasadoro," diris Fernao kaj li elbuŝigis la vortojn malrapide, kun okulfrapanta akcento. "Vi povas komuniki, ke mi preparos min por ĉio." :"Sed kion mi komuniku? Al kiu?" mienis konsternite Alvarez. "Mi volis nur atentigi vin je ĉiuj eventualaĵoj." :"Koran dankon por via afablaĵo. Sed nun vi certe pardonos min, mi devas ankoraŭ daŭrigi mian-laboron." :Alvarez ekkomprenis, ke antaŭ li staras granita roko. Li kolere forlasis oficejon de Magalhaes kaj rapidis en la urbon. :Malamikaj elementoj daŭrigis senlace. Paroloj pri perfidemaj intencoj de Magalhaes akiris komprenon. :Preparaj laboroj progresis en sufokiga atmosfero. :Kiam estis riparata flaga ŝipo, Magalhaes ordonis pentriston, ke li ornamu ĝin per lia familia erbo kaj per hispana flago. :Scivoluloj observis la arĝentan kampon kun tri ruĝaj strioj kaj mirigite damandis: :"Kion vi pentras, sinjoro?" :"Vi ja vidas! Erbojn!" :"Kiajn erbojn?" :Neniu sciis. Ili komencis konjekti: :"Tio estas versimile io el Portugalujo!" :"Povas esti, ke ni oni vidis nenion similan." :"Ĝi estas certe el Portugalujo! Vi ja scias, ke admiralo estas Portugalo!" :"Tiu aroganteco! Li estas ankoraŭ en Hispanujo, kaj jam li malkovras kartojn!" :"For kun la entrudinto!" aŭdiĝis sibla voĉo. :Magalhaes aŭdis la emociitajn ekkriojn. Li rapidis al la ŝipo. :"Kion vi deziras?" li ektondris. :Kolerigita amaso por momento ŝanceliĝis. Sed tujsekve eksonis el la aro da homoj: :"For kun ĉi tiuj erboj!" :"Ili estas erboj de mia familio. Neniu rajtas ordoni al mi ĉi tie!" :"Jen rigardu lin, friponon! For kun li!" akre kriis denove tiu sibla voĉo. :Magalhaes ruĝiĝis. :"Kiu estas fripono?" :En tiu momento intervenis havenooficisto. :"Sinjoro, forigu la erbojn!" li postulis. :"Kiarajte vi kuraĝas postuli de mi ion similan?" :"Laŭ rajto de reĝa oficisto." :"Tia estas ankaŭ mi!" :"Ne ŝajnas -!" :"Sinjoro -!" :"Superfluaj paroloj! Mi ordonas al vi, ke vi forigu la erbojn!" :"Al mi ordonas nur la reĝo!" :"Do vi ne obeos?" :"Ne!" :"Bone! Respondeca por sekvoj estas vi mem!" :La oficisto fajfis. Alkuris helpantoj, kiuj volis plenumi ordonon de sia estro. :Magalhaes kun parto da maristoj baris al ili vojon al ŝipo. Sed la aro da Hiapanoj ĵetegis sin kontraŭ lia grupo kun sovaĝaj krioj de kolero kaj malamego. :"Senarmigu ilin!" kriis la oficisto. :Plejmulto da maristoj lasis sin senreziste senarmigi. Nur kelkaj defendis sin. Unu estis grave vundita. :Furiozaj atakantoj enpenetris la ŝipon kaj neniigis la erbojn. Ekscitita Magalhaes foriris en Hindan oficon. Tie jam oni sciis pri la incidento. Ili bonvenigis lin rigide kaj sindetene. :"Tion vi ne devis fari, sinjoro!" :"Mi rajtis," respondis en la sama tono Magalhaes. "Mi ne venis ĉi tien por aŭskulti viajn riproĉojn. Mi skribos pri ĉi tiu afero al Lia reĝa Moŝto mem. Sed mi venas por atentigi vin, ke dum tiaj cirkonstancoj ni devos la entreprenon plirapidigi." :"Ni faras ĉion, kio estas en niaj fortoj. Kaj kio estas al ni ordonita." :"Tio ne estas vero!" :"Sinjoro, moderiĝu!" :"Al vi estis ordonite, ke vi ekspedu kvin ŝipojn - kaj mi havas nur tri!" :"Certe, certe," ridetis altranga oficisto. "Tio estis al ni ordonita, vi pravas. Bedaŭrinde ekzistas dekretoj kaj ordonoj, kiuj ne estas plenumeblaj." :"Kaj ĉu scias pri tio Lia Moŝto?" :"Kompreneble! Sed en ĉi tiu afero li ankaŭ ne povas ion fari!" :"Tion mi ne komprenas," diris embarasita Fernao. "Laŭ mia scio en ĉiuj landoj ordonoj de la reĝo estas plenumataj fidele kaj konscie ... Ĉi tio, kion mi aŭdas, estas por mi novaĵo." :"Ankaŭ ĉe ni oni plenumas la ordonojn de Lia reĝa Moŝto fidele kaj konscie, sinjoro," la rideto de oficisto fariĝis netolerebla, "sed nur tiam, kiam estas - en la ŝtata trezorejo mono." :"Per aliaj vortoj - la pluaj ŝipoj ne estos al mi disponigitaj?" :"Mi tre bedaŭras, sinjoro admiralo, sed vi divenis ĉion." :La kapo de Fernao turniĝis. Do tiel aspektas la afero! Hispanujo jam ne posedas sufiĉe da mono por povi realigi lian ekspedicion! Pro tiu kaŭzo estis al li donitaj nur tri ŝipoj! Pro tiu kaŭzo estas salajroj pagataj tiom malregule! Pro tiu kaŭzo li devis tiom klopodi, se li volis ricevi permeson por ĉiu pli granda riparo! :Ĉu li falos antaŭ la celo? :Kun pezaj pensoj li forlasis la Hindan oficon. :Apud la enirejo staris grupo da soldatoj. Ilia komandanto celdirektis al Magalhaes. :Fernao rememoriĝis pri Kolumbo kaj liaj katenoj. Ĉu la historio ripetiĝas? Ĉu la soldatoj iras aresti ankaŭ lin? :La oficiro salutis Magalhaeson kaj diris: :"Sinjoro admiralo, mi prezentas min kiel komandanto de via persona gardo." :"Ĉu mia - persona gardo?" ne komprenis Magalhaes. :"Jes. Lia Moŝto ordonis fari gardon, kiu garantios vian sekurecon." :Sur la vizaĝo de Fernao aperis stranga rideto. Se la reĝo estus jam informata pri la hodiaŭa okazintaĵo, bone, li povus kompreni tion. Sed la reĝo estas en Barcelono - :La oficiro vidis, ke li devos klarigi la aferon: :"Lia reĝa Moŝto ricevis sciigon, ke vi estas - mortigota." :"Mi? Kial? Kaj de kiu?" :"Detalojn mi ne konas. Mi plenumas nur la ordonon." :"Nu, bone ...," respondis malrapide Magalhaes. Ne estis por li malfacile diveni, kie povis naskiĝi tiaj fiintencoj. :Ekde tiu tago li aperis sur la strato ĉiam en akompano de soldatoj. Komence li ne povis konformiĝi kun tio. Sed poste li konsciiĝis, ke la reĝo tiamaniere montras sian zorgon pri li. Do nur akompanu lin la gardo! Tiuj eternaj klaĉemuloj almenaŭ vidos, al kiu estas favora ilia regnestro! :Sed kion fari kun neriparitaj ŝipoj? :La malhelpaĵoj estis tiom grandaj, ke la entrepreno versimile ne sukcesus, se ne intervenus Haro. :La holanda komercisto post aŭdienco apud la reĝo malaperis sen postsignoj, sed ne entute. Li ne intencis lasi elmanigi al si grasan predon, kiun li antaŭsentis en la ekspedicio de Magalhaes. La reĝo ja proklamis, ke Hispanujo pagos ĉiujn elspezojn, sed tio ne erarigis Haron. Li konis la ekonomian situacion de Hispanujo kaj ĝuste supozis, ke venos la tempo, kiam oni bezonos lin. En ĉiuj signifaj urboj de Pirenea duoninsulo li havis komercagentojn, kiuj sendadis al li rapidajn kaj seriozajn informojn. Kun kreskanta intereso li atente sekvis financajn malfacilaĵojn de juna hispana reĝo. Kaj ju pli grandaj ili estis, des pli ĝojigite Haro frotis al si la manojn, des pli fervore li kalkulis, kion li povos per la ekspedicio profiti. Li estis spekulaciema, se li scipovis ne entrudiĝi. Kaj kiel plej grandan sian preferon li taksis tiun, ke li konis arton agi en la ĝusta tempo. :Li aperis apud reĝa kortego ĝentile, kun hejmeca memkomprenebleco. Laŭdire li aŭdis, ke riparo de ŝipoj destinitaj por la ekspedicio ne povas esti finita pro la neantaŭvidata manko de mono. Li komprenas la situacion kaj volonte helpos. Holandaj dukatoj estas por la hispana regnestro je libera dispono. :La helpo de Haro estis danke akceptita. :Rapide estis havigitaj mankantaj karaveloj. La ekspedicio estis kunmetita jene: La flaga ŝipo, sur kiu veturos Magalhaes, ricevis nomon Trinidad. Ĝi ja ne estis plej granda, sed plej rapida. Ceteraj ŝipoj nomiĝis San Antonio, Concepcion, Viktoria kaj Santiago. :En la haveno ekregis denove vigla vivo. La ŝipoj estis provizitaj per nutraĵoj, ekipaĵoj kaj varoj destinitaj por interŝanĝado. :La ĉefa nutraĵo konsistis el longdaŭraj biskvitoj, da kiuj oni surŝipigis preskaŭ 300 tunojn. Da vino kunprenis la ekspedicio 417 sakojn, 253 barelojn kaj 508 botelojn. Krom tio estis deponitaj en la subferdeko 200 bareloj da sardeloj, pli ol 20 centkilogramoj da sekigitaj fiŝoj, 57 centkilogramoj da saligita viando, pli ol 11 tunoj kilogramoj da fromaĝo, 21 centkilogramoj da sukero, 20 tunoj da vinagro, 250 faskojn da ajlo, 100 faskojn da bulbo, 20 centkilogramoj da vinberaro, 54 centkilogramoj da mielo, 3 centkilogramoj da rizo, provizoj da faruno, da faboj, da pizo, da lento, da salo, da mustardo, da figoj kaj migdaloj. En unu ŝipon estis alportataj eĉ sep vivantaj bovinoj kaj tri porkoj. :Krom tio kompreneble kupraj kaldronoj, potoj, tranĉiloj, 50 centkilogramoj da kandeloj, 89 lucernoj, 40 ŝarĝveturiloj da ligno, marteloj, pendŝlosiloj, fero kaj ŝtalo, hakiloj, tenajloj, boriloj, hakfosiloj, landkartoj, medikamentoj, papero, matoj, dekkvin puraj libroj por enskriboj - :Riĉe oni memoris ankaŭ je milita ekipo. Provizoj da militista materiralo plej bone atestis pri la konkeremaj celoj de Hispanoj. La ekspedicio posedis pli ol 60 kanonojn, 50 centkilogramojn da pulvo, ferajn kaj ŝtonajn kuglojn por kanonoj, 100 kirasojn kun helmoj, 100 surbrustajn kirasojn, 60 ŝtonĵetilojn kaj 4 300 sagojn, 200 rondajn ŝildojn, 1 140 lancojn, 120 ĵetlancojn, 1 000 halebardojn, 200 piklancojn, 50 kornojn, en kiujn oni donadis pulvon por kanonoj, 150 ulnojn da meĉo kaj katenojn por manoj kaj kruroj - :Oni elspezis por la tuta ekspedicio preskaŭ 9 milionojn da maravedoj. El ĉi tiu sumo estis aĉetita por 1,600 000 maravedoj la varoj servontaj por intermanĝo kun indiĝenoj: montoj da kotonŝtofoj en la plej okulfrapaj koloroj, tolaĵoj, ĉapoj, tabako, vitraj kugletoj kun koraloj, speguletoj kaj kombiloj, sonoriletoj, fiŝhokoj, tranĉiloj - :Magalhaes otte ne sciis, kion fari pli frue. El la tempo, kiam li vivis sur la maro, li sciis, ke kiu ajn forgesita bagatelaĵo povus signifi minacigon de la ekspedicio. Li estis tro konscia kaj tro singarda ol komisii per kontrolo de deponataj provizoj iun alian. De la frua mateno ĝis la nokto li estis en la haveno. Li kontrolis la ricevitajn varojn kun la listoj, denove kaj denove li sumigis kolorojn da ciferoj, hazardelekte li malfermis sakojn kaj pakaĵojn, li esploris kvaliton, li gustumi - - - :Ankaŭ la ŝipanaro estis ankoraŭ kompletigata. :Iam aliĝis por servi sur la ŝipoj du maristoj. La pli juna estis al Magalhaes iomete konata. Sed li povis peni kiel ajn, li ne estis kapabla rememorigi al si, kie li vidis lin. :Fernao volis post malagrablaj spertoj malebligi la superfluajn kalumniojn kaj eternan suspektadon, pro tio li limigis nombron de fremdlandanoj al mininuma nombro. Tial lia unua demando estis: :"Ĉu vi estas Hispano?" :"Ne, Portagalo," respondis la pli juna. :Denove Portugalo! Estas vero, ke ili estas la plej kapablaj maristoj kaj estas eble konfidi ilin. Sed li akceptis jam tridek da ili! Ĉu li ankoraŭ pligrandigu nombron da ili? :"Via nomo?" :"Juan Serrao." :Fernao rapide leviĝis de sur la seĝo. :"Ĉu vi estas eble - la frato - ?" :"Jes, sinjoro admiralo," ridetis la maristo. "Francisko al ni ofte rakontis pri vi." :"Ho! Tial vi ŝajnis al mi iel konata! Bonvolu sidiĝi! Kaj rakontu! Ĉu vi scias ion novan pri Francisko?" :"Li vivas ankoraŭ ĉiam sur Molukkoj kaj fartas tre bone. Mi estus tre feliĉa, se mi sukcesus helpe de via ekspedicio viziti lin." :"Tio estas memkomprenebla!" :Juan Serrao estis ja juna, sed li havis grandajn maristajn spertojn. Sur la ŝipoj li estis oficiro. Magalhaes estis tre ĝojigita, ke li gajnis lin. Li havos almenaŭ iun, kiun li povos senrezerve konfidi. :Nur poste li turniĝis al la dua maristo. :"Kaj vi, sinjoro?" :"Oni nomas min Garcia, sinjoro admiralo," ektondris en malgranda oficejo respondo, dirita per forta baritono. Ĉiu vorto eksonis, kvazaŭ en vasta kaj duonmalplena magazeno falus pezega kesto. "Mi estas Hispano kaj mi vivis surmare kun Juano. Mi ankaŭ tre volonte aliĝus." :Magalhaes kritikeme rigardis lin. Garcia estis iomete pli maljuna ol Serrao kaj ankaŭ je kapo superigis lin. Grandega, larĝa staturo, netrapenetrebla praarbaro da densaj haroj, bronze sunbrunigita vizaĝo, anstataŭ okuloj ardaj kaj lumbrilantaj karbetoj, manoj kiel ŝoveliloj. Kun ĉi tiu ekstera bildo de kruda forto estis en akra kontraŭstaro milda kaj bonkora, kvazaŭ infana rido, kiu malkaŝis du vicojn du sanaj kaj blanke brilantaj dentoj. :"Kio vi estis sur la maro, sinjoro Garcia?" :"Mi laboris en la magazeno. Transporti kaj ordigi la kestojn, tio ne kaŭzas al mi malhelpaĵojn." :"Tion mi volonte kredas," ridetis Magalhaes kaj li denove rapide taksis ursan forton de Garcia. "Vi estas akceptita." :Apenaŭ Magalhaes adiaŭis ambaŭ novajn anojn de la ekspedicio, venis en la oficejon lia bofrato Duarte Barbosa. :"Fernao, intervenu kontraŭ Faleiro pli frue, ol estos malfrue!" li vokis ekscitita. :"Kial? Ĉu io okazis?" :"Fernao, li sendube jam tute freneziĝis. Li sidas en la gastejo kun la maristoj kaj rakontas al ili, ke vi estas tute nekapabla kaj ke sen lia helpo la ekspedicio certe fiaskus. Li asertas, ke nur li konas la pozicion de vetureblo tra amerika kontinento kaj se li ne alkondukos vin tien, tuta ŝipanaro mizere pereos. Maristoj kredas lin kaj komencas timi pri la vojaĝo. Se la afero progresos tiamaniere plue, almenaŭ duono de la ŝipanaro rifuzos veturi." :Magalhaes malsereniĝis. Li sciis jam de longe, ke Faleiro fariĝis lia mortinsida malamiko, ke la gloravido malheligis lian cerbon. Ĉu li ekvojaĝu kun frenezulo, kiu povus demoraligi la ŝipanaron per siaj terurigaj profetaĵoj? Ĉu li minacigu la ekspedicion per sia netaŭga respektemo? :Li energie decidiĝis. Li skribis al la reĝo pri la diskreditema agado de Faleiro kaj postulis lin, ke al astronomo estu malpermesata partopreno en la ekspedicio. :La reĝo tuj plenumis lian peton. :En ĉi tiujn tempestajn tagojn eklumis radio de milda feliĉo. Al geedzoj de Magalhaes naskiĝis filo Rodrigo. Fernao tre ŝatus dediĉi sin pli multe al la famillo, sed tio ne estis ebla. En lian vojon stariĝis novaj kaj novaj malhelpaĵoj, kiuj ne permesis eĉ momenton de trankvilo kaj ripozo. :La Hinda ofico cedis al kalumnioj de la portugala ambasadoro, kiu nigrigis Magalhaeson, kie li nur povis. La malkonfido kaj suspekto fariĝis pli forta. Ne, ne estas eble kredi tiun enmigrintan Portugalon! Estas necese ĉirkaŭigi lin per homoj fidindaj kaj sindonaj al la reĝo! :Pro tio laŭ konsiloj de Hinda ofico la reĝo dekretis kapitanojn de la ŝipoj sen informi Magalhaeson. Ili estas hispanaj hidalgoj, kiuj ne amas admiralon. La kapitano de San Antonio estas Cartagena, de Concepcion Queseda, Mendoza gvidos Viktorion. Kiel oficiro de Antonio estas destinita Gomez, homo, kiu havis la saman planon kiel Magalhaes. :La ŝipo Santiago restis dume sen la komandanto. Tiamaniere volis la Hinda ofico la ekspedicion kiel eble plej malproksimigi. Estas bona ĉiu tago, kiun ili akiros. Eble Magalhaes faros ion senpripensitan kaj li estos senigita je la rango de admiralo! :Jam estis fiksita la tago por forveturo, sed la kapitano ankoraŭ ne estis nomita. Anstataŭ tio la Hinda ofico invitis Magalhaeson kaj superŝutis lin per riproĉoj. :"Sinjoro Magalhaes, kial vi ne sekvis la ordonon de la reĝo?" vortatakis lin la oficisto. :"Bonvolu paroli konkrete," respondis Magalhaes. "Kiun ordonon?" :"Jen vi havas skribite klare, ke vi rajtas akcepti maksimume kvin eksterlandanojn, sed vi havas ilin okdek du! Kiel vi klarigos tion?" :"Mi konsideris sukceson de la ekspedicio. Pro tio mi elektis nur bravajn maristojn, malatentante ties naciecon." :"Strange, ke ĝuste tiom da Portugaloj estis bravaj!" ridetis malice la oficisto. :"Partugalujo estas lando de maristoj, sinjoro!" :"Do laŭ via opinio Hispanujo ne estas surmara potenco?" rigardis lin la oficisto de sub duonfermitaj palpebroj kaj liaj mokemaj okuloj diris: Jam vi estas, friponeto, en la kaptilo! :Sed Magalhaes ne lasis sin koleriĝi. Trankvile kaj decide li respondis: "Jam dum unua aŭdienco apud la reĝo Karolo mi diris, ke mi volas servi per ĉiuj miaj fortoj al Hispanujo. Mi kredas, ke tio estas sufiĉa respondo je ĉiuj viaj duboj. Laŭ mia opinio estas multe pli grava mia demando: Ĉu estas al Hinda ofico konate, ke ni estas morgaŭ forveturontaj?" :"Mirinda demando!" ekridis afekte la oficisto. "Hinda ofico ja mem fiksis la daton de la forveturo!" :"Se estas la afero tia - do kial ne estis ĝis nun nomita kapitano de la ŝipo Santiago?" :"Hm ... ĝi ne estas tiel simpla, sinjoro!" respondis la oficisto kaj en liaj okuloj denove ekbrulis flameto de malica moko. "Estas eĉ tre malfacile trovi fidindan kapitanon. Ni faras, kion ni povas, sed la aftero iel ne progresas ..." :Fernao ekkomprenis. La Hinda ofico volas ankoraŭ en la lasta momento malebligi la ekspedicion! Sed en ĉi tiu rilato ili erarmiskalkulos! :Magalhaes jam nenion demandis kaj el la Hinda ofico rapidis rekte en la havenon. Li ordonis tujan vicordiĝon de la tuta ŝipanaro. :En kelkaj minutoj estis la ordono plenumita. Magalhaes paŝis malrapide preter la vicoj. Meze li haltis. :"Maristoj!" li alparolis la ariĝintojn per forta voĉo. "Kiel vi scias, ankoraŭ ne estis nomita komandanto de ŝipo Santiago. Tial oni komencis disaŭdigi, ke ni ankoraŭ ne forveturos. Al tio mi proklamas : La forveturo estas fiksita je la morgaŭa tago - kaj en tio nenio ŝanĝiĝos!" :"Bonege! Vivu admiralo Magalhaes!" vokis la maristoj. :"Komandanto de Santiago estas kapitano Juan Serrao!" komunikis sian decidon Fermao. :"Vivu kapitano Serrao!" aŭdiĝis la ŝipanaro de Santiago. :"Kiel oficiron sur flaga ŝipo mi dekretas Duarte Barboson. Per tio ĉiuj ŝipoj ricevis bezonatan gvidantaron. Morgaŭ vi venos kun viaj kapitanoj al diservoj en la preĝejo de Santa Maria." finis sian ordonon admiralo. :Novaj vivukrioj. Disiro. Maristoj rapidis al siaj familioj, al konatoj. Ĉiu volis ankoraŭ lastfoje ĝojiĝi kun siaj karuloj. Morgaŭ post diservoj oni iros rekte sur la ŝipojn. :Ankaŭ Magalhaes iris hejmen pli frue ol alifoje. :Kaj jam vesperiĝas. La lasta vespero en la familio ... :Ĉe riĉe per manĝoj kovrita tablo sidas plejproksimuloj de Fernao: Beatrice, Diego kaj Duarte Barbosoj, Juan Serrao, Aranda. En lulilo kontente murmuretas malgranda Rodrigo. Estis invitita ankaŭ Haro, sed li devis neatendite forvojaĝi. :Fernao kaj kun li ĉiuj estas iomete angorigitaj. Super la kvieta domo ŝvebas fantomo de la longa foresto. :Oni parolas pri ĉio ebla, nur ne pri la veturo. Neniu volas rememorigi doloran adiaŭon. :Fine komencas Aranda: :"Sinjoro admiralo, vi devus esti -," sed subite li ĉesas paroli, ĉar li konsciiĝas pri la ĉeesto de Beatrica. :Edzino de Fernao elsentis, ke Aranda silentiĝis pro ŝi. :"Sinjoro Aranda, vi povas paroli senĝene," ŝi trankviligas lin. "Egale mi scias, kion vi volas diri." :"Se vi opinias ... Do, vi devus esti dumvoje singarda rilate al viaj homoj," eldiris sian averton Aranda. :Magalhaes senvorte kapjesas. Li antaŭsentis tion jam de longe. :"Kaj ĉefe rilate al kapitanoj," daŭrigas Aranda. "Antaŭ nelonge ili laŭdire esprimiĝis, ke ili mortigos vin, se vi agos tro suverene." :"Estas bone, se oni konas danĝeron antaŭe," opinias Magalhaes kaj sulkoj sur lia vizaĝo ne estas pli akraj. :"Vasko da Gama havis ĉion multe pli facilan," diras zorgeme Diego Barbosa. "Li staris nur kontraŭ nekonateco kaj oceanoj. La ŝipojn li havis senriproĉaj. Kaj la homojn li povis konfidi." :La staturo de la portugala malkovrinto fariĝas helkontura antaŭ okuloj de Fernao. Ili estas en paĝia lernejo. Vasko da Gama prelegas al ili. Kion li tiam diris?" ... Se iu volas fariĝi la maristo, estas necese, ke li estu la tuta viro. Li devas havi spinon pli firman, ol estas masto, la vidpovon pli akran ol falko kaj forton pli grandan ol leono. Li devas scipovi moki furiozon de la oceano, ne plendi, kiam krevas stangoj kaj ventego disŝiregas velojn. Li devas scipovi kunpremi la dentojn kaj stariĝi pli firme, kiam iu kamarado estas antaŭ liaj okuloj malsuprenĵetita en embuskajn ondojn. Li devas scipovi suferi malsaton, soifon, laciĝon, varmegon kaj froston, skorbuton. Li devas senŝancele kredi al sia komandanto, ankaŭ se ŝajne ĉio estas perdita. Li devas daŭre naĝi al sia celo, ankaŭ se lin terurigas nekonataj malproksimoj kaj premas arda sopiro je la hejmo ... :Tia viro Fernao ĉiam estis. Tia li ankaŭ estos. Li ne timas oceanojn, li ne timas perfidon. Sed la hejmo ... Beatrice ... Rodrigo ... :Fernao perforte subpremis la deprimon. :Ĉu la hejmo? Unu aŭ du jaroj baldaŭ forpasos. Poste li revenos. Rodrigo intertempe jam komencos kuradi kaj Beatrice kondukos lin al la haveno, ŝi montros la ŝipojn kaj fiere diros: :Ĉu vi scias, Rodrigo, kiu alveturas? Jen via paĉjo, knabeto. Vi ja rememoras, kiel mi rakontadis al vi pri li en tiuj senfinaj monatoj, kiam ni ne vidis lin! Vi plene malfermis al mi viajn nigrajn okulojn kaj vi tute ne komprenis, pri kio mi parolas kun vi. Kaj kiam mi kliniĝis super vin kaj ia larmo elsaltis el mia okulo kaj glitis sur vian vangon, vi ĉiam komencis ridi. Vi eĉ ne scias, kia medikamento estis por mi ĉi tiu rido. Ĝi redonis al mi esperon kaj fidon, kiam mi malesperis kaj dubis pri la feliĉa reveturo de via patro. Kaj jen - via rido pravis. Ĉio finiĝis bone kaj paĉjo revenis. Kion li devis suferi! Cetere li rakontos al ni pri tio, nur ĝis kiam li estos iomete ripozinta post la longa vojaĝo, kiu faris el li faman malkovrinton. Nun bele bonvenigu lin: pendiĝu sur lian kolon, kisu lin - kaj ne timu lian sovaĝan barbon! - kaj ridetante diru: Mi tiom ĝojatendis vin - - -! :Sed Rodrigo ne aŭskultos, kion la patrino parolas. Liaj okuloj estos celdirektitaj al la maro. Kia tenereco kaj kiaj vortoj, se la kanonoj tondras kaj bombkanonoj bruegas! Kiel li estos brilblindigita rigardante al aroj da maristoj, viciĝantaj por triumfa marŝo en urbon! Kiel li saltetos, kiam eksonos gaja muziko kaj amasoj komencos vivukrii al tiuj, kiuj venkis la oceanojn! En liaj vejnoj jam ŝaŭmos la maltrankvilega sango de marnavigantoj... :Fernao staras klinita super lulilo de sia filo. :Iu prenis lian manon. :Beatrice. :"Fernao, estu tie singarda!" :"Ne timu, mia karulino! Mi ja havas nun, por kiu mi vivu!" :Ĉirkaŭ duonnokto la gastoj disiĝis. :La sekvantan tagon estis la adiaŭfesto en la preĝejo de Santa Maria. La diservojn partoprenis ĉiuj maristoj, iliaj familioj, parencoj kaj konatoj. Multnombraj rigardantoj plenumis la preĝejon ĝis la lasta loko. Ili scivole observis la kuraĝulojn, kiuj entreprenas la danĝeran veturon. Kaj plej ofte ili rigardas al la viro, kiu genuas antaŭ la altaro. Ĉu tio ne estas kiel en fabelo? Li venis ĉi tien kiel sensignifa fremdlandano. Post nelonge li fariĝis la hispana kavaliro kaj admiralo de la ekspedicio, da kiuj Hispanujo aranĝis nur negrandan nombron. :La fumo de incensujo disvastiĝis tra la spacoj de templo. En tomba trankvilo diris Magalhaes la admiralan ĵuron. Ĉu vi aŭdas bone, vi neplibonigeblaj dubemuloj? Li ĵuras fidelon al via reĝo, al via lando, al via popolo! Li trovis en Hispanujo komprenon kaj li estas dankema al ĉi tiu lando. Kaj vi devus lin koni kaj scii, ke la vortoj de lia ĵuro estos plenumitaj! :Poste iris al la altaro kapitanoj. Ankaŭ ili ĵuris, ke ili estos fidelaj al sia admiralo, ke ili obeos liajn ordonojn, ke ili forlasos lin en neniu danĝero. :Ĉu ankaŭ ili plenumos sian ĵuron? :Sed nun jam fino kun la larmoj, kiuj defluas de sur la vizaĝoj de virinoj, viroj, maljunuloj kaj infanoj! La momento venis. Kio estis nur fantomo kaj neatingebla revo, tio fariĝis la realo. :Fernao staras sur la admirala ŝipo kaj kontente observas la precize donitajn kaj plenumatajn ordonojn de siaj oficiroj. :Nova komando. :Oni hisas reĝan flagon. Apude flirtas flago de Magalhaes. :Kanonpafoj anoncas komencon de la veturo. :Lastaj mansvingoj por adiaŭi. :Ĉu vi komprenas la grandiozecon de la momento, vi ĉiuj, kiuj malhelpadis ĉi tiun homon je ĉiu paŝo? :Kliniĝu antaŭ lia persistemo, forto de la volo kaj antaŭ lia aŭdaco! :Kliniĝu antaŭ li en profunda estimo, Hispanujo! :Ĉar li - vilaĝa knabo, paĝio, maristo, kapitano, kavaliro kaj admiralo - Fernao Magalhaes en viaj servoj veturas malkovri la mondon! 944 2360 2004-12-31T14:51:00Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] X. T r a A t l a n t i k o :Fernao Magalhaes staras sur la ferdeko de admirala ŝipo kaj atente sekvas regulan veturon de siaj karaveloj. Post Trinidado veturas Viktorio, Concepcion, San Antonio, Santiago. :En kapo de Fernao kirliĝas miloj da pensoj kaj zorgoj kaj tamen li estas kontenta. :Post jaroj de maljustaĵoj kaj batalado li fine denove enspiras puran kaj freŝan maraeron. Kun malproksimiĝanta marbordo kvazaŭ restus malproksime malantaŭ li ankaŭ fortaj impresoj de la lastaj semajnoj. Alvarez, Ruy Faleiro, oficistoj de Hinda ofico, Aranda, reĝo Karolo, Barbaroso, Beatrice kaj Rodrigo. . . :Sed ĉi tio apartenas jam al la pasinteco. La bordo jam tute malaperis el horizonto. La firmamento ĉe ĉiuj mondflankoj kunfandiĝas kun la akvoj. Ie malproksime restis ĉiuj malhelaj fortoj, kiuj klopodis malebligi la ekspedicion. :Ĉi tie estas kvin ŝipoj kaj 265 maristoj. Iliaj vivoj dependas de kapabloj de Magalhaes, de lia arto gvidi la veturon tra nekonataj akvoj, de lia aŭdaco kaj persistemo. :Fernao sentas, kiel granda estas la ŝarĝo, kiun li surprenis. Sed li neniam timis antaŭ la respondeco, ĝi estu kiom ajn granda. Nek nun li timas ĝin. Male - lia brusto fortege plilarĝiĝas de ĝojiga sento. Li pruvos al la maristoj kaj ankaŭ al Hispanujo, ke oni ne donis al li fidon vane! :Stranga forto trapenetris lian tutan estaĵon. La jaroj de la revoj kaj preparoj finiĝis - nun li donos la pruvon, ke el grandaj revoj fariĝas grandaj faroj. :La pensojn de Magalhaes interrompis energiaj paŝoj. :Li rigardis returnen. :Antaŭ li staris juna, sendube dudekokjara viro. Nigraj brilantaj okuloj estis fiksitaj al admiralo kun preskaŭ knabeta scivolo. Bruna, sunbruligita vizaĝo kaj viglaj movoj malkaŝas Italon. :Antonio Pigafetta! :Magalhaes ridetis ĉe subita rememoro . . . :Ĝi okazis tuj antaŭ la forveturo, kiam Pigafetta aperis apud li unuan fojon. :"Vi estas sendube surprizita, sinjoro admiralo," diris li salutante. "Nur mi ne ŝatus, ke ĝi estu surprizo malagrabla." :"Kion vi deziras!" demandis Magalhaes kaj subite, ne sciante kial, li sentis al la alveninto mirindan simpation. :"Mi estas Kavaliro Antonio Pigafetta kaj devenas el itala Vicenzo," prezentis sin la vizitanto. "Mi akompanis papan legaton al Hispanujo. Kiam mi eksciis pri via admirinda ekspedicio, kaptis min sopiro veturi kun vi." :"Kiel maristo?" :"Kiel ... eble kiel maristo. Kiel kio ajn." :"Kiel kio ajn?" Magalhaeson mirigis la stranga respondo. :"Bonvolu kompreni, sinjoro admiralo. Min ne allogas ia profito, ia riĉeco - mi volas nur vidi parton de nova mondo kaj travivi kromordinarajn okazintaĵojn." :"Kaj se nia veturo estos tute malinteresa?" :"Tion mi ne timas, sinjoro admiralo. Mi estas konvinkita, ke vi travivos pli multe ol mem Kolumbo!" :"Nur ke vi ne trompiĝu!" moderigis lian entuziasmon Magalhaes. "Nu - mi konsentas kun via prartopreno. Sed konsidere al tio, ke temus pri stranga pozicio sur la ŝipo, estas necese ricevi konsenton de Hinda ofico." :"Pri tio vi ne bezonas zorgi, sinjoro admiralo," diris Pigafetta. Li elpoŝigis ian paperon kaj donis ĝin al Magalhaes. "Ĉi tiujn aferojn mi jam ordigis." :Magalhaes legis leteron de la reĝo, kiu varmege rekomendis al li Italion. Intereso de Pigafetta pri longdaŭra vojaĝo, lia entuziasmo, energio kaj prepariteco, kun kia li prizorgis la partoprenon en la ekspedicio - tio ĉio al Magalhaes ĉiam pli multe plaĉis. :"Vi diris ion pri la surprizo, sinjoro Pigafetta," li diris fine. "Mi estas vere surprizita. Kaj mi diros al vi rekte, ke ĝi estas agrabla surprizo." :Tiel kreskis la ŝipanaro de Magalhaes je unu ano, kun kiu komence neniu kalkulis. Je la homo, kiu ekvojaĝis malproksimen sen iaj ajn profitemaj intencoj, kiu estis gvidata per ununura sopiro: multe vidi, multe travivi - kaj ĉion priskribi. . . :Nun li staris apud la admiralo kaj demandis, kion opinias la gvidanto de la ekspedicio pri la vento. :"Ĝi estas favora," respondis Magalhaes. "Se ĝi daŭros, post ses tagoj ni povos atingi Kanariajn insulojn." :"Ĉu ni restos tie pli longan tempon?" :"Sendube unu semajnon. Ni enŝipigos provizojn da trinkakvo kaj freŝa viando, atendos la ŝipon el Hispanujo, kiu ankoraŭ alveturigos al ni suplementojn da nutraĵoj - kaj poste ni jam celdirektos al la vasta oceano." :"Unu aferon mi ne povas kompreni, sinjoro admiralo. Mi iomete konas navigacion kaj mi scias, ke karaveloj de diversa tonaĵo havas regule ankaŭ diversan rapidecon. Estos certe granda arto kunteni la eskadron, kiu estas kunmetita el ŝipoj tiom malsimilaj, kiel estas viaj karaveloj. Dumtage vi signalizas viajn ordonojn, tion mi jam rimarkis. Sed kio okazos nokte?" :"Por nokto ni havas interkonsentitajn signalojn. Kiam krepuskiĝos, ni bruligos sur la postkilo de Trlnidad lignan torĉon, kiu estos por ceteraj ŝipoj videbla gvidilo." :"Kaj kiamaniere vi scios, ke la ceteraj ŝipoj vere sekvas vin?" :"Dum normalaj cirkonstancoj oni povas supozi tion. Sed se mi volos konvinkiĝi pri tio, mi ordonos bruligi krom la torĉo ankoraŭ unu lucernon - kaj ĉiuj ŝipoj devos respondi al mi ankaŭ per luma signo." :"Tre interesa," ridetis Pigafetta kaj li tuj enskribis tion. "Sed se vi volus ekzemple plimalrapidigi la veturon de tuta eskadro - se minacus malprofundejoj aŭ io simila - kiamaniere vi tion aranĝus." :"Ni estas interkonsentitaj, ke en tia kazo sur la postkilo de admirala ŝipo brulos du lumigiloj. La saman signalon mi uzos ankaŭ tiam, se mi volos ŝanĝi direkton de la veturo." :Kaj Magalhaes detale informis la scivoleman Pigafetton pri pluaj misteroj de sia signalsistemo: tri lumigiloj atentigos, ke proksimiĝas tempesto kaj estas necese kuntiri malsupren velon. Se aperos kvar lumoj, oni devas kunvolvi ĉiujn velojn. Se la ŝipo atingos danĝerajn malprofundaĵojn aŭ se ĝi alproksimiĝos al la tero, aŭdiĝos kelkaj kanonpafoj. :Por ĉiu antaŭvidata kazo estis alia signalo. La tutan komplikitan sistemon ellaboris Magalhaes kun fakuloj por navigacio el Hinda ofico kaj aprobis ĝin reĝo. :Dum Pigafetta ĉion zorgeme enskribis, krepuskiĝis. Al admirala ŝipo alveturia Viktoria. Sur kapitana ponteto staris Mendoza kaj per voĉfortiga tubo li vokis: :"Mi salutas vin, sinjoro admiralo! Sur Viktoria ĉio en ordo. Kapitano Mendoza petas ordonojn por nokta patrolo." :Magalhaes dankis por la saluto kaj mallonge rememorigis kelkajn instrukciojn por servo dum nokto. :Poste alveturis Concepcion, San Antonio, Santiago. Ties kapitanoj salutis per simila maniero kiel Mendoza. :"Ĝi estas kutimo ĉe la hispana ŝipanaro," klarigis Magalhaes al Pigafetta. "Mi opinias tion prudenta, ĉar tiamaniere oni konservas unuecon de eskadro kaj plidisciplinigas ĉiujn ŝipanarojn." :Pigafetta adiaŭis admiralon kaj foriris en sian kuŝejon. Li lumigis kandelon kaj ĝis malfrua nokto li enskribis impresojn kaj ekkonojn el la unua tago de la veturo. Li sentis kulminon de sia feliĉo. Kiam li vivis hejme, en Vicenzo, li tre ŝatis legi priskribojn pri nove malkovritaj landoj. Precipe lin interesis la vojaĝpriskribo de Amerigo Vespucci, lia samlandano. Ho, ke li havu ankaŭ la feliĉon veni en landon. Kiu estus ĝis tiu tempo nekonata al eŭropaj popoloj! Kiel li ĝuus ĉiun ĝojon el tia ekkono! Kiel konscience li priskribus ĉion, kion li tie vidus kaj travivus! :Kaj poste li venis Hispanujon, kie li aŭdis pri la grandioza ekspedicio al Molukkoj . . . :Do - la unua riĉa enskribo estas preta. Ĉu al li estos ebligite priskribi okazintaĵojn de ĉiu tago ĝis la feliĉa reveno? :Pigafetta estis denaska reportero. Dum la tago li eĉ momenton ne sidis, li estis ĉie. Li laboris kun maristoj en magazeno, helpis al kuiristoj en kuirejo, kunvolvis velojn, observis ŝipgvidiston, amuziĝis kun astronomo Martin, partoprenis konsilajn kunvenojn de la oficistoj. Li estis plena de viveco, energio, gajeco. Koron li havis sinceran kaj senteman. Li scipovis entuziasmiĝi kaj ĝoji. Li kompleze helpis ĉiun, kiu helpon bezonis. Pro tio ĉiuj ŝatis lin. - :Post ses tagoj atingis la ekspedicio Kanariajn insulojn. :Tie ili surŝipigis provizojn da trinkakvo kaj freŝa viando. Mankoj sur ŝipoj, kiujn oni konstatis dum la navigado, estis forigitaj. La kvaran tagon post albordiĝo alveturis ŝipo el Hispanujo, kiu alveturigis suplementojn de diversaj materialoj kaj nutraĵoj. :Kaj ankoraŭ ion alveturigis ĉi tiu ŝipo: Lastajn salutojn el Hispanujo por partoprenantoj de la ekspedicio kaj precipe por la admiralo. Beatrice sendis lastajn kisojn siajn kaj tiujn de sia filo kaj rememorigis singardon. Barbosa denove avertis Magalhaeson antaŭ la danĝero, kiu atendos lin survoje. Post forveturo de la ekspedicio li aŭdis multajn malagrablajn parolojn. Neniu kredas je feliĉa fino de la veturo. Ili eĉ dubas, ke iu el maristoj revenos. Ĉiujn atendas miloj da danĝeroj. Kaj plej multe minacata estas la admiralo, ĉar li estas malamata de siaj kapitanoj. Tiuj laŭdire ricevis apartajn instrukciojn, laŭ kiuj ili estas devigataj atentobservi la admiralon . . . :Magalhaes finlegis la leteron kaj enpensiĝis. Li estas ĉirkaŭata de la malkonfido. Krom kelkaj fideluloj, kiujn li povus kunkalkuli sur la fingroj de unu mano, li ne havas sindonajn maristojn. Ĉu ne estas frenezeco entrepreni tiom danĝeran veturon dum tiaj minacaj antaŭsignoj? :Fernao rektiĝis. Ne, lian decidon - atingi Molukkojn - nenio ŝanceligos! Kaj estas bone, ke li scias, de kie li povas atendi subitan atakon. Li rigardas al ĉiuj embuskoj rekte en la vizaĝon. Li estas preparita. :Kaj trankvile, egalanime li respondis Hispanujon, ke li obeos la kontrakton, kiun li faris kun la reĝo. Li konservos la ĵuron, per kiu li promesis la fidelecon al Hispanujo. Neniu danĝero estas tiom forta, ke ĝi detenu lin de liaj intencoj. :Li donis la leteron al kapitano de la hispana ŝipo. :Kelkaj ordonoj por kunligi la velojn, por levi la ankrojn - kaj la tero malaperis al kuraĝaj maristoj el la okuloj. :Kelkajn tagojn veturis la eskadro sudokcidenten. La instrukcioj de Magalhaes kaj ordonoj de oficiroj estis precize plenumataj. La ŝipoj veturis en la rekta linio unu post la alia, la signala kontakto inter ili montriĝis tre taŭga. La ŝipanaro estis disciplinita, al komando de la ekspedicio oni raportis neniun pli gravan delikton. Maro estis kvieta kaj blovis favora vento. :Trankvilo. Bona vetero. Entuta harmonio. :Kaj tamen admiralo skuiĝis per duboj. La avertaj voĉoj el Hispanujo ne restis ĉe li sen eĥo. Ĉu estas vero, ke la hispanaj kapitanoj intencas ataki sian komandanton sur la vasta maro? Kiam kaj dum kiaj cirkonstancoj ili tion faros? Ĝis nun ili faris nenion, kio subtenus antaŭtimon de Magalhaes. Sed ĉu tio ne estas nura masko, per kiu ili klopodas kaŝi siajn verajn intencojn? Ĉu ili ne volas nur luldormigi la admiralon, por ke ilia atako estu pli malatendata kaj pli efika? :Veneno de malkonfido penetris en koron de Fernao kaj ĉirkaŭpakis ĝin per malmola krusto. :Kaj alia, pli malbona afero. Ankoraŭ dum restado en Hispanujo disvastiĝis sciigo, ke Portugaloj post malsukcesaj provoj malebligi vojaĝon de Magalhaes entreprenos ion alian. Ili sendos sur la oceanon fortan eskadron, kiu havos ununuran celon: dronigi ĉiujn ŝipojn de Magalhaes, neniigi karavelojn kaj ties ŝipanaron, ke restu neniu atestanto de la embuska atako. :Magalhaes havis impreson, ke li estas grenero inter du muelŝtonoj. Unu muelŝtono - la hispanaj nobeluloj. Dua muelŝtono - Manuelo kaj lia ŝiparo. Ĉu li senvorte kaj rezigne atentu, ĝis li ricevos unuan baton? :Malkonfido. Antaŭtimoj. Ĉu estas eble veturi tiamaniere en nekonatecon? :De kie minacas pli granda danĝero? Kiu el ili estan pli proksima? Kiun muelŝtonon forĵeti unuavice? :Eskadro veturas sudokcidenten. En tiu direkto, kien regule veturadas la ŝipoj naĝantaj en Amerikon. Se Portugaloj efektive intencas ataki ilin, en tiu kazo ilia ŝiparo krozados en ĉi tiuj akvoj. :Tiamaniere meditante Magalhaes faris subitan decidon: sen antaŭa konsilo kun la kapitanoj li devojiĝos de la origina direkto. Li gvidos siajn ŝipojn tien, kie la eskadro de Manuelo tute ne serĉus ilin! :De sur admirala ŝipo vidiĝis signaloj: :"Ŝanĝi la direkton!" :La flaga ŝipo turniĝis kaj veturis en direkto - sudorienta! En direkto al Afriko! En direkto al akvoj, kiujn suverene hegemoniis Portugaloj! :La ceteraj karaveloj obeeme sekvis la flagan ŝipon. :Sed jam aperis vicadmiralo Cartagena. :Li stariĝis antaŭ admiralo rekta, svelta, je la kapo pli altkreska ol lia komandanto kaj je kelkaj jaroj pli juna, kun rigidaj trajtoj en la vizaĝo. :"Sinjoro admiralo, kion signifas ĉi tiu ŝanĝo en la direkto?" li demantis ĝentile. Sed la tono de lia voĉo malkaŝis, kiel li estas ofendita, ke admiralo tute ne konsiliĝis kun li. :Cartagena havis plenan rajton demandi pri la afero. Kaj eble ĉiuj pli postaj okazintaĵoj evoluus tute alie, se Magalhaes en ĉi tiu momento respondus trankvile kaj objektive. :Sed Magalhaes estis tro premata per rigida cirklo de la malkonfido kaj li ne povis montri iom da afableco. :"Ĉion mi serioze pripensis, sekvu la flagan ŝipon!" sonis la respondo. Kaj ĝi estis elparolita kun ĉiu krudeco, kiun Magalhaes kapablis uzi. :Post ĉi tiuj vortoj la ofendita Cartagena revenis al San Antonio. Estis evidente, ke la konflikto inter admiralo kaj hispanaj nobeluloj eksplodis, eĉ se laŭ ekstero ŝajnis, ke ĉio marŝas bone. :La eskadro ĉiam sekvis la flagan ŝipon, ordonoj de admiralo estis plenumataj ankaŭ en sekvantaj tagoj. Kapitanoj de ĉiuj karaveloj veturadis antaŭ vesperiĝo el Trinidad kaj salutis sian komandanton laŭ regula maniero. :Kaj tamen io malbonsigne bruletis sur la ferdekoj kaj en kuŝejoj de la ŝipanaro. Kien do ni propre navigacias? Ni proksimiĝas al Atriko - kaj ĝin regas Portugaloj! Ĉu la admiralo ne volas peli la ekspedicion al bordo de Quineo kaj enmanigi hispanajn ŝipojn al siaj samlandanoj? :Kaj ankoraŭ pli rapide kaj pli embuske komencis bruli la danĝera flameto, kiam la ekspedicio atingis senventan trankvilejon, kie ĝi estis devigata resti kelkajn semajnojn. Intertempe ĝi celdirektis jam denove sudokcidenten kaj la bordon de Afriko ĝi lasis malproksime malantaŭ si - sed ĉu ne estas la senmova trankvilo sur la vasta oceano pli malbona ol albordiĝo ĉe portugala teritorio? Ĉu tiu homo taŭgas esti la admiralo, se li ne estas kapabla atingi sen akcidento nure Brazilion, kien veturadas ŝipoj jam kvazaŭ ili farus malgrandan ekskurson? Ĉu ne estus multe pli bona komandanto Cartagena, kiu intervenis tuj post la unua ordono pri la ŝanĝo de la direkto kaj estis tiom malĝentile silentigita? :La streĉo sur la ŝipoj fariĝis ankoraŭ pli sufoka, kiam la firmarmento kovriĝis per grizaj nuboj, kiuj pendis en la aero kiel muta minaco. :Admiralo ordonis kunvolvi velojn. Apenaŭ la ordono estis plenumita, fulmotondris kaj en sekvanta monento ferdekoj estis superŝutitaj per torentpluvo. Fulmoj kruciĝis sur la malheligita firmamento, la ventego muĝis kaj la ŝipoj ĝemis ankaŭ en fundamentoj. :Maristoj teruriĝis. La forto de la ŝtormo ŝajnis al ili kiel averto antaŭ plua veturo. La naturo mem konfirmas tuj en la komenco iliajn plej nigrajn antaŭtimojn. Ili prefere reveturu hejmen, kiam estas ankoraŭ konvena tempo por tio! :La ŝtormo ĉesis kaj anstataŭ ĝi venas trankvila pluveto. Pluvas unu tagon, du tagojn, tri tagojn - pluvas semajnon, du semajnojn - pluvas kviete. Kaj sen vento. La veloj estas malstreĉitaj kaj karaveloj staras preskaŭ sur unu loko... Maristoj estas lacaj, malbonhumoraj, nekomplezaj, en iliaj okuloj kuŝas malboneco kaj malamo, ili estas koleremaj, ili estas kapablaj fari kion ajn, nur ke ili povu reveturi hejmen. Malbonaj kaj minacaj paroloj disvastiĝas sur la karaveloj. Fernao multon aŭdas mem dum siaj rondiroj, kiam li trarigardas patrolojn, kiam li iras kontroli provizojn en la magazeno kaj ordon en kuŝejoj de la ŝipanaro. Antaŭ lia malserena rigardo ja vortoj frostiĝas sur la lipoj kaj malamegaj fulmoj de la koleriĝintaj okuloj glitas sendanĝere al la planko, sed al li sufiĉas ankaŭ tio, kio restas ne dirita. :La tuta ekspedicio ŝanceliĝas en deprimiga kapteco de la tomba trankvilo, rigidiĝinta senmoveco de la ne ĉesanta pluvo kaj kaŝata malamo. La kumulita elektro devas esti iamaniere kvietigita. Cetere jam komencas sur la ŝipoj disputoj kaj konfliktoj inter la ŝipanaro, ĉiam pli ofte estas necese puni gravajn deliktojn kontraŭ la disciplino. Sed ĉi tio ĉio ne sufiĉas, la sufokecon oni devos forigi per ia subita, blindiga fulmo - :Poste la fulmo ekfrapis. :Ĝi okazis unufoje antaŭ la vespero. :La ŝipoj alveturis al Trinidad kaj unuopaj kapitanoj salutis admiralon. Jam alveturis ĉiuj, nun proksimiĝis San Antonio. :La vualo de pluvgutoj estas trapenetrata per malrapida voĉkrio: :"Bonan vesperon, sinjoro ka-pi-ta-no! Sur San Antonio estas ĉio en ordo. Kapitano Cartagena petas ordonojn!" :Magalhaes restia stari kiel alfrostiĝinta. Kion signifas ĉi tiu malkaŝa ofendo? Kial Cartagena ne alparolas lin per lia vera titolo? Kaj krome - tio ja ne estis la voĉo de Cartagena! Kaj la instrukcioj klare ordonas, ke la saluton devas diri ĉiu komandanto persone! :Fernao ne volis kredi siajn orelojn. :"Ĉu tio estis kapitano Cartagena?" li demandis Henrikon, kiu staris apud la kapitana ponteto. :"Ne estis li," respondia certe la sklavo. :"Stranga afero," diris Pigafetta, kiu rapide proksimiĝis. "Mi ĵurus, ke hodiaŭ salutis vin iu alia ol kapitano Gartagena. Kion ĝi signifus?" :Magalhaes silentis, sed liaj malserena vizaĝo kaj malhela rigardo elparolis la saman demandon: Kion ĝi signifus! :Ĉu tio estas komenco de la ribelo? :Pupiloj de okuloj de Fernao strange mallarĝiĝis. Du cent ses dek maristoj aŭdis la vokon de sur San Antonio. Du cent sesdek maristoj estis la atestantoj de humiligo de sia admiralo. Ĉu li kviete alrigardu, kiamaniere la veneno de ribelo fluas en vicojn de la ŝipanaro? :Li ordonis venigi la ŝipoficiron. :"Vi veturos kun du viroj al kapitano Cartagena," li ordonis. "Vi diros al li, ke mi postulas klarigon de lia hodiaŭa konduto. Kaj por venonte mi senkondiĉe ordonas al li, ke li salutu min persone!" :"Laŭ via ordono, sinjoro admiralo!" :La oficiro surŝipiĝis. Kiam li revenis, li estis pala de ekscitiĝo. :Cartagena sciigis, ke li konas instrukciojn kaj ke li ne estas kompleza toleri similajn ordonojn. Hodiaŭ li lasis saluti Magalhaeson per plej bona viro sur la ŝipo, estonte li komisios tion al la lasta marista lernanto. :Fernao Magalhaes kliniĝis antaŭen, kvazaŭ li volus saltleviĝi kaj per saltego forigi la distancon, kiu kuŝis inter li kaj aroganta Cartagena. Sur lia frunto aperis akra sulko. :Kion li faros! :La horoj pasas, ili ŝanĝiĝas en la tagojn ... :Nenio okazas. :Nur la pluvgutoj monotone plaŭdas sur mastojn. En subferdekoj, en kuŝejoj de la ŝipanaro komencas danĝera bolado. Laŭdira - admiralo! Kaj ni permesis, ke tia malkuraĝulo, kiu eĉ ne kuraĝas interveni kontraŭ sia subalternulo, gvidu niajn vivojn? Ni faris eraron, fatalan eraregon! Cartagena estus tute alia admiralo! :Magalhaes aspektia kvazaŭ li ne aŭdus. Kvazaŭ li ne sentus centojn da rigardoj. kiuj lin trapikis per malamo, malestimo. :Li lamiris sur la ferdeko, li staris sur la kapitana ponteto, li donia ordonojn al la ŝipgvidisto - sed alie li estis silentema. :La eskadron de Manuelo li evitis. Ĉu lin ĵetegis teren ĉi tiu unua bato de hispanaj hidalgoj? :Ĉu li ne rimarkis, kiel alten elkreskis dume la aroganteco kaj fiereco de lia vicadmiralo? Tiu ja ĉesis jam entute saluti! Dume ceteraj ŝipoj regule alproksimiĝis al Trinidad laŭ malnova kutimo kaj ties kapitanoj normale honorigis la admiralon. San Antonio balanciĝis sur la ondoj kaj ties kapitano obstine silentis. :Unua tago, dua tago, tria tago. Kaj Cartagena silentas... :Magalhaes scipovis atendi. Li neniam trorapidis, kaj dum tiaspeca ekspedicio la komandanto devas esti speciale prudenta. Li devas serĉi tion, kio kunligas homojn. Kaj li devas havi komprenon por iliaj mankoj. La vojaĝo daŭras longe. Oni facile perdas nervojn kaj poste la homo bedaŭras tion. Eble ankaŭ Cartagena rekonnciiĝos. :Sed kiam forpasis tri tagoj, Fernao komencis agi. :"Komuniku, ke mi kunvokas sur la flagan ŝipon konsilon de ĉiuj kapitanoj," li diris al signalisto. :Pri la ordono de admiralo sciis tuj la tuta eskadro. :"Ni komprenas!" respondis la flagoj de unuopaj ŝipoj. Fernao staris sur la ponteto kaj fiksrigarde observis San Antonion. Ĉu ĝi respondos? Aŭ ĉu ĝi daŭrigos sian spitecon? :"Ni komprenas!" respondis ankaŭ flago de Cartagena. :Post duonhoro estis ĉiuj kapitanoj sur ferdeko de Trinidad. La ŝipoficiro kondukis ilin en kabinon de la admiralo. :Magalhaes sidis ĉe la tablo kaj kontrolis iajn listojn. Kiam eniris la kapitanoj, li salutis ilin per kapklino. Cartagenan li tro ne atentis. Sed ankaŭ preterfluga rigardo instruis lin, ke la obstinega kapitano perdis nenion de sia fiereco. :"Mi kunvokis vin en la afero iomete hontiga, sinjoroj," komencis rekte Magalhaes. "Mi volas nome rememorigi vin, ke en la intereso de la disciplino vi devas plenumi ĉiujn instrukciojn." :Serrao rigardis rekte en la okulojn de Magalhaes. Ceteraj estis iomete embarasitaj. Nur Cartagena malrespekte ridetis. :"Estas certaj reguloj, kiujn vi devas konservi interrilatante kun via admiralo," daŭrigis Fernao. "Vi plenumas ilin entute bone kaj mi ne bezonas plendi je via konduto. Nur en lastaj tagoj okazia io, kio surprizis min. Kapitano Cartagena forgesis saluti min." :En la kabino estis sufokiga atmosfero. Cartagena spite levis la kapon. :"Surprizas min, ke li kiel nobelulo, kiu devus havi la ĝentilecon en la sango -," daŭrigis admiralo kaj liaj okuloj enpikiĝis en tiujn de Cartagena. :"Mi malpermesas, ke vi tiamaniere parolu kun mi!" interrompis lin rapide la vicadmiralo. "Mi estas nobelulo kaj mi scias, kion mi devas fari!" :"Jes, vi estas nobelulo!" Magalhaes subite leviĝis de sur la brakseĝo kaj rimarkis Cartagenan per neniiga rigardo. "Sed se mi juĝas laŭ via konduto, Hispanujo devus honti pri vi!" :"Vi ofendas min! Kaj se ĝis nun neniu diris al vi, kion signifas ofendi veran hidalgon, mi diros tion al vi!" kriis Cartagena ruĝigita de kolero kaj ekprenis glavon. :En la kabino ekestis tumulto kaj bruo. Konsternitaj kapitanoj volis reteni la ekscititan kamaradon. :Magalhaes per du saltpaŝoj troviĝis ĉe Cartagena. Li elmanigis al li la glavon kaj skuis lin kiel knabeton. :"Jen ni rigardu la sinjoron hidalgon!" lia voĉo raŭkis de ekscitiĝo. "Do ne nur manko de ĝentileco, sed ankaŭ ribelo kontraŭ sia komandanto! Bonege, sinjoro Cartagena, tion vi faris brilege! Vi estas arestita!" :Energie li malfermis la pordon. :"Patrolo!" :Alkuris oficiro kun kelkaj viroj. :"Kion vi ordonas, sinjoro admiralo?" :"Kapitano Cartagena estas arestita! Katenu lin - kaj en malliberejon kun li!" :"Mi protestas!" erupte vokis pala Cartagena. Li rigardis kapitanojn kaj kriis: "Amikoj, rekonsciiĝu! Defendu min! Eble vi ne lasos tiamaniere malhonorigi min!" :Sed li vokis vane. :Kapitanoj estis konsternitaj per rapida atako de admiralo. Al neniu venis ideo batalprepari armilojn. :Nur Mendoza paŝis antaŭ Magalhaeson kaj per ĝentila, humila voĉo diris: :"Sinjoro admiralo, ni diras nenion kontraŭ via ordono. Sed nur pri unu mi petas vin: Ne donu al sinjoro Cartagena katenojn. Li ja estas nobelulo. Konsideru, kiamaniere tio efikus je la ŝipanaro. Donu lin eble en malliberejon sur mian ŝipon kaj mi garantias per mia hidalga honoro, ke mi alkondukos lin al vi en ĉiu momento, kiam vi deziros tion." :Magalhaes, jam denove trankvila kaj rigida, konsentis. Poste li turniĝis al ceteraj kapitanoj, kiuj staris kiel senmovaj kolonoj: :"Sinjoro Cartagena estas senigita pri sia rango. La kapitano sur San Antonio estos de ĉi tiu momento Coca, unua oficiro el Trinidad." :Senmezure konfuzitaj rigardis kapitanoj sian komandanton. Nur okuloj de Serrao brilis de entuziasmo. Ĉiuj silentis. :"La kunveno estas finita," diris Magalhaes kaj donis signon por disiro. Cartagena estis forveturigita en malliberejon sur la ŝipon de Mendoza. Kaj kio estos nun, Fernao? Vi lampaŝas sur la ferdeko, en subferdeko, vi staras sur la kapitana ponteto, vi donas ordonojn al ŝipgvidistoj. Centoj da okuloj diligente atento-sekvas vin. Ĉu en ili kuŝas ankoraŭ malamo, malestimo? :Se vi vidus tiujn okulojn el proksimo, kion vi malkovrus en ili? Vi ekkonus, kiel rapide povas ŝanĝi opinio de homoj. Kiam estis la kunveno de kapitanoj, ĉiuj atente rigardis al Trinidad. Maristoj sciis, ke tie okazos duelo, kiu eble decidos pri la tuta ekspedicio. Se venkos Cartagena, oni veturos hejmen. Tiamaniere estos plenumita deziro de la plejmulto de maristoj. La ĝojo pro reveturo ekregos sur ĉiuj ŝipoj. :Strangaj estas homaj koroj kaj ties sentoj estas nediveneblaj. La venko apartenas al vi, Fernao. Ilia sopiro pri reveturo ne plenumiĝis. Kaj tamen ili ne sentas sin seniluziigitaj. La sciigo pri via energia kaj admirinda interveno disvastiĝis fulmrapide sur ĉiuj ŝipoj. La maldelikataj maristoj amas forton. Vi donis pruvon al ili, ke vi scipovas rompi eĉ feron. Per via faro vi konvinkis ilin, ke vi estas kapabla rezisti ne nur al ventegoj, sed ankaŭ al homoj. Ili nun scias, ke vi havas manon firman kaj koron de la viro. :Ĉu ili observas ĝin? Jes. Ili atente observas ĉiun vian paŝon. Sed tio jam ne estas rigardoj, por kiuj ili estus trapiki vin. Ili volas koni vin, Fernao. :Ĉesas pluvi, la veloj malrapide blovŝveliĝas. :La suno ridas kaj karaveloj gaje ekveturas. :Kaj unu decembran tagon - post la marveturo, daŭranta dekunu semajnojn - aŭdiĝas de sur Trinidad ĝojekkrio: :"Tero!" :Ĉiuj ferdekoj subite plivigliĝis. :En malproksimo montriĝis blueta strio, malhela kaj malklara, kvazaŭ ĝi estus nura nubo, pendanta tuŝapude super la horizonto. :La ekspedicio estis en Brazilio. 945 2361 2004-12-31T14:52:44Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XI. Laŭlonge de amerikaj bordoj :Alveturo en Brazilion ŝanĝis subite ĉion. Anstataŭ la ploranta oceano bonvenigis maristojn ridetanta tero superŝutata de sunradioj. Anstataŭ ŝancelinta ferdeko ili sentis sub la piedoj denove firman teron. Anstataŭ malvasta spaco en malgrandaj kuŝejoj ili havis antaŭ si vastan liberan regionon. Kaj krom tio: anstataŭ precize mezuritaj kvantoj de manĝaĵoj ili povis manĝi kaj trinki, kiom ili volis. Ili fritis kokidojn, bakis anserojn kaj bongustan viandon de tapiroj - kiu pensus nun pri tio, kion ili travivis, aŭ kio ankoraŭ atendas ilin? :Braziliaj Indianoj akceptis ekspedicion kun malfermitaj brakoj. Jam longan tempon en ilia regiono ne pluvis. Apenaŭ aperis sur la maro ne vidataj ŝipegoj, komencis abunde pluvi. La indiĝenoj kredis, ke la pluvon alportis al ili la blankuloj. Pro tio ili kompleze ofertis al alvenintoj por aĉeti ĉion, per kio abundis ilia tero: ananasojn, terpomojn, sukerkanon, anserojn, kokidojn, tapirojn. :La kajo baldaŭ ŝanĝiĝis en bruantan foirejon. Sur la karaveloj restadis nur la plej necesaj patroloj. La cetera ŝipanaro ĉiutage rapidis eksteren por ĝui la bonvenigatan paŭzon en 1a veturo. :Magalhaes iradis sur la bordo kaj kun kontento li observis bruoriĉan vivon. Li permesis al ŝipanaro multe da libereco, por rekompenci ties penojn de ĝisnuna navigado. Nur ke ili ĉiuj kiel eble plej multe fortigu sin al plua veturo! Kun indiĝenoj li faris kontrakton pri riĉaj liveroj de nutraĵoj. Kiu scias ja, kiam ili havos denove tian okazon por kompletigi siajn provizojn! :Ĉiutage li renkontis Pigafetton. La juna Italo estis en sia elemento. Ĉion li volis scii, pri ĉio aŭdi, ĉion ekkoni. Li atente rigardis homojn, iliajn loĝejojn, vivmanieron. Li observis naturon, ties fruktojn, bestaron. Ĉiu nova ekkono entuziasmigis lin. :Iam vidis lin Magalhaes meze de grupo da Indianoj, kun kiuj Pigafetta interkompreniĝis. Kaj ĝi estis interkompreniĝo, kiu estis vidinda! Pigafetta esprimis siajn pensojn per la manoj, per la kruroj, per la okuloj, per la tuta vizaĝo, li rastis en la sablo, li kalkulis striojn kaj desegnis strangajn formojn, nur ke la indiĝenoj komprenu, kion oni postulas de ili. Ĉi tie li povis uzi ĉiun sian viglecon kaj inventemon. Li ridis kaj radiis, kiam la indiĝenoj komprenis lin, li fariĝis ruĝa, malsereniĝis kaj maltrankvile baraktis, kiam ili ne komprenis. :Apenaŭ li ekvidis Magalhaeson, li kuris al li. Laŭ radianta rido sur la vizaĝo li ĵus fartis eksterordinare bone. :"Sinjoro admiralo!" li vokis jam el malproksimo. "Tiuj Indianoj estas fabelaj!" :"Laŭ kio vi juĝas tiel?" ridetis Fernao. :"Nur imagu al vi! Mi ofertis al ili kombilon, tute malgrandan, normalan kombilon - kaj ĉu vi kredas, ke mi ricevis por ĝi du anserojn?" :"Vi aĉetis vere malkare!" :"Kaj ne nur tio!" vokis pluen Pigafetta. "Por poŝtranĉilo ili donis al mi kvin kokidojn! Aŭ - rigardu, sinjoro admiralo," li elpoŝigis ludkartojn, "ĉi tiuj bildetoj sorĉinfluas ilin! Vi eble ne kredos al mi, sed mi diras nur veron: por kora reĝo mi aĉetis ses kokidojn!" :"Sed vi devis sendube multe marĉandi?" :"Tute ne! Estas la plej bela afero, ke Indianoj estas kontentaj same kiel ni!" :Kaj ĝojiĝinta Pigafetta rakontis al Magalhaes pri aliaj interŝanĝoj, kiujn li vidis: por eta fiŝkaptilo ricevis maristoj ses kokidojn, por malgranda speguleto dek belege kolorajn papagojn. Kiam oni ofertis al indiĝenoj tondilon, ili alportis tiom da fiŝoj, ke oni povis satigi per la kvanto dekdu virojn. Por malgranda sonorileto - infana ludilo - ili alportis grandegan korbon da belegaj fruktoj. :Magalhaes ridetis. Li trovis plaĉon en ĉi tiu vigla viro, kiu pri ĉio ne laciĝeme interesiĝis. Plej multe plaĉis al li, ke Pigafetta neniam perdis bonan humoron. Ja eĉ tiam, kiam sur Atlantika oceano tedis ilin daŭraj pluvoj, kiam ĉiuj iradis preter si kiel ekscititaj krabroj. Pigafetta havis por ĉiu sendanĝeran spritaĵon, gajan rakonton, edifan vorton, afablan ridon. Suna homo! ekpensis Magalhaes kaj li denove rememorigis al si Franciskon. Ankaŭ li estis tia gaja, ĝoja, optimista ... :Francisko! Kiam li vidos lin? Kaj dum kiaj cirkonstancoj? Ili forlasu la brazilajn bordojn, malgraŭ tio, ke ili vivas ĉi tie kiel en paradizo! :Ĝi ne estis nur sopiro je Francisko, kio plirapidigis la forveturon el Brazilio. :Post kelkaj tagoj de restado en la ĉarma lando Magalhaes rimarkis, ke disciplino sur la ŝipoj fariĝis tro libera. Per superfluo fariĝis maristoj komfortemaj. La senzorga vivo tiom plaĉis al ili, ke ili nur tro malvolonte faris pli malfacilajn laborojn sur la ŝipoj. Ankaŭ kiel patroloj ili deĵoris maldiligente kaj kun evidenta malŝato. :La incidento kun kapitano Coca estis la lasta guto, kiu superplenigis ujon de pacienco de Magalhaes. :Iam alkuris Henriko evidente ege kolerita. :"Sinjoro admiralo, vi devos interveni!" li diris rapide, ekscitite. :"Kial? Kio okazis?" :"La maristoj, kiuj surŝipigas la nutraĵojn, ne volas obei." :"Kiun?" :"La kapitanon Coca!" :Ombro de indigno aperis sur vizaĝo de Magalhaes. Coca! Denove tiu Coca! Kiom da malagrablaĵoj li jam kaŭzis dum tiu mallonga tempo! Estas vero, tuj kiam Fernao nomis lin kapitano sur San Antonio anstataŭ ribelema Cartagena, li sentis ian antaŭtimon. Li sciis, ke la kapabloj de Coca ne estas tiaj, kiajn oni postulas de komandanto de la ŝipo. Sed ke li estus tiom nekapabla, kiel montriĝis post lia nomigo, tion li tamen ne supozis. :Coca apartenis al tiuj homoj, kiuj scipovas nur obei. Kiam li ricevis ordonon kaj oni montris al li, kiamaniere plenumi ĝin, li faris sian devon bone. Sed kiam li fariĝis komandanto kaj havis taskon uzi sian ordonpovon, li montriĝis tute nekapabla. Magalhaes toleris lin kiel kapitanon nur pro tio, ke mankis aliaj taŭgaj personoj. Li ne volis, ke la personoj en postenoj de komandantoj ofte ŝanĝiĝu. En tiu kazo la ŝipanaro ĉesas konfidi al iliaj kapablecoj, ĉar ĉiu marista lernanto facile divenas, ke ŝipkomandanto ne forlasas sian lokon sen grava kaŭzo. :Do - sur la maro Coca ne montris kvalitojn de bona komandanto. Kaj nun denove io? :Magalhaes kaj Henriko rapidis al amaso da provizoj, kiuj estis transportataj per ŝalupoj de sur la bordo al karaveloj. :Maristoj sidis sur la kestoj. Kapitano Coca, ruĝa de kolero kaj ekscitiĝo, kriis kaj senpove svingis per la manoj. Li ordonis, petis, insultis, ĵurpetis. Lastan frazon, diritan per preskaŭ plorema voĉo, aŭdis ankaŭ Magalhas. :"Homoj, mi petas vin, ne sidu ĉi tie! Tiun amason da varoj ni devos surŝipigi antaŭ vespero! Komencu labori, kion diros al ni admiralo!" :Maristoj ne moviĝis. Iuj malsereniĝis, aliaj ridis. :"Kion tio signifas?" demandis akre Magalhaes, kiam li venis pli proksimen. En lia voĉo tremis subpremata kolero. :Coca, kiu sidis ĝis nun tiamaniere, ke li ne povis vidi la alvenantan komandanton, timigite turniĝis. Li rapide salutis kaj konfuze balbutis: :"Sinjoro admiralo - ili - ili ne volas labori!" :Rigardo de Magalhaes glitis al maristoj. Ili staris respekte kaj trankvile observis sian plej supran komandanton. :Post vortoj de Coca unu maristo paŝis antaŭen. :"Kapitano Coca ne diris ĉion, sinjoro admiralo. Li forgesis aldoni, ke ni ne volas labori nur sub lia komando." :"Kiel mi komprenu tion?" demandis rapide Magalhaes. :"Kapitano Coca ne scias, kion li volas!" :"Kiel vi kuraĝas diri tion?" atakis lin la kulpigito. :"Nur lasu lin, sinjoro - kapitano," intervenis Magalhaes kaj el akcento, kiun li donis sur la vorton "kapitano", ne estis malfacile senti lian malestimon. "Mi volas aŭdi opinion de ambaŭ frakcioj. Daŭrigu, Eloriago!" li turnis sin al la maristo. :"Kapitano Coca ne scias, kion li volas," ripetis Eloriago. "Tuj li ordonas fari la aferon tiamaniere, tuj alimaniere, tute kontraŭe. Kiam la ŝalupo estis jam duonŝarĝita, li decidiĝis por io alia kaj ĉesigis la laborojn. Ni devis forporti ĉiujn kestojn sur la bordon, por ke la ŝalupo - kiel li diris - ne renversiĝu. Kaj tio ripetiĝas de la mateno. Post nelonge estos tagmezo, kaj ni preskaŭ nenion faris. Anstataŭ tiamaniere labori, prefere ni faras nenion." :La parolinta maristo rigardis al la ceteraj. Ĉu 1i tion diris bone? Ĉiuj kontente kapjesis. :"Jen vi vidas!" aldonis Eloriago kaj rigardis venkoplene al ruinigita kapitano. :"Ĉu vi povas klarigi tion al mi?" demandis Magalhaes al Coca. :"Mi, nome - - - tio okazis jene - - - mi origine volis - nu, kiel mi tion diru - tie. . . malsupre devis esti pli grandaj kestoj, sed poste mi diris al mi, ke estus pli bone, se tie troviĝus la pli pezaj, eĉ se ili estas pli malgrandaj - " :"Kaj vi ordonis retransporti ilin?" :"Jea!" diris rapide Coca, kiu opiniis, ke Magalhaes konsentas kun li. :"Kaj vi perdis per tio duontagon!" :"Mi - nome - jes, sed ĝi ne daŭris tutan duontagon! Mi opinias, ke tio ne daŭris pli ol kvar horojn!" :"Vi iros kun mi," diris rapide Magalhaes. "Kaj vi," li turniĝis al la Maristoj, "eklaboru! Anstataŭ kapitano Coca inspektos ĉi tie sinjoro Alvar Masquita. Li montros al vi, kiamaniere oni devas aranĝi la kestojn." :Alvar Mesquita estis oficiro sur Trinidad. :Magalhaes kun Coca foriris. Dumvoje la kapitano klopodis kulpigi kelkajn maristojn. :"Silentu!" interrompis lin Magalhaes. "Estas aferoj, kiujn ne estas eble pardoni. Kaj se la komandanto donas nepripensitan ordonon, li ne povas esti komandanto." :Tiun saman tagon antaŭ la vespero vicordiĝis la ŝipanaro sur la bordo. Ĉiuj estis scivolaj, kio okazis. :Magalhaes komunikis, ke kapitano Coca estas senigita pri sia rango kaj lian postenon okupos Alvar Mesquita. Ĉiujn laborojn oni devos finigi en du tagoj. La trian tagon matene karaveloj daŭrigos sian pluan veturon. :La unua komuniko ne surprizis tro, ĉar jam posttagmeze sciis tuta ekspedicio, kio okazis inter Coca kaj maristoj. Sed la sciigo pri neatendita forveturo efikis kiel fulmo. Ili jam tiom alkutimiĝis al novaj belegaj vivcirkonstancoj, ke ili tute ne pripensis la demandon de plua navigado. :La neatendita ordono kolerigis ilin. La kunigitajn vicojn traflugis malkontenta murmuro, sed energio de Magalhaes efikis tiom, ke disiro kaj reveno sur ŝipojn okazis en absoluta ordo. :Nur kiam la maristoj restis solaj sur ferdekoj kaj en magazenoj, ili komencis denove murmuri. :"Kien kondukas nin admiralo? Kial li ne estas kontenta pri tio, ke ni atingis Brazilion?" :"Pli bone estus, se ni aĉetus varojn kaj revenus hejmen!" :"Kiu scias, kio atendas nin ie en nekonata medio?" :Eloriago aŭskultis la plendojn, poste li subite ekparolis: :"Hontu, viraĉoj!" li tondris. "La vera maristo volas vidi ĉiutage ion novan, kaj ne navigadi tien, kien povas veturi jam preskaŭ ĉiu marista lernanto. Kaj nia admiralo havas certe grandan planon. Atingi Molukkojn de oriento - ĉu vi scias, kion tio signifas? Ni devus esti fieraj, ke li elektis ĝuste nin al tia vojaĝo! Ĉu vi ne scias, kiom da maristoj li malakceptis? Kaj nin li kunprenis. Kial? Ĉar li kredis, ke ni helpos al li. Kaj vi - tiamaniere? Apenaŭ vi faris kelkajn paŝojn el nia patrujo, jam vi ĝemsopiras je jupoj de viaj patrinoj. Mi ripetas - hontu!" :"Atingi Molukkojn de oriento! Kiu ja aŭdis tion iam? Ni alveturos al la fino de la mondo kaj falegos en abismon," murmuris fortstatura, ĉirkaŭ kvardekjara maristo. Lia nomo estis Poveda. :"Jen fabeloj!" trankviligis lin Eloriago. "Kaj - eĉ se ekzistus ie tia abismo, nia admiralo jam scipovus eviti ĝin. Li scias, kion li faras - pri tio mi estas jam delonge firme konvinkita." :"Nu - mi ja ne diras, ke li estas malbona," cedis Poveda. :"Al mi plaĉas, ke li estas justa," aliĝis al Eloriago alia maristo. :"Ezemple kun tiu Coca. Alia admiralo favorus la kapitanon, eĉ se tiu estus plej malbona. Sed li? Ni ja vidis tion!" :"Mi konas kapitanojn," diris bronze sunigita maristo, pri kiu ĉiuj sciis, ke li estis partopreninta multajn ekspediciojn transmaren en servoj hispanaj kaj portugalaj. "Iuj el ili havas por normala maristo nur insulton aŭ piedbaton. Sed nia admiralo? Se oficiro estas kulpa, li riproĉas lin. Se faras ion bonan simpla maristo, li laŭdas lin. Por li ni ĉiuj estas egalaj homoj. Kaj tio estas bela." :Simile oni parolis ankaŭ sur aliaj ŝipoj, kaj sur ĉiu troviĝis iu Eloriago, kiu scipovis ekkompreni Magalhaeson kaj konsentigi la ceterajn. :Kaj tiamaniere okazis, ke la sekvantan tagon maristoj komencis fervore ŝarĝigi la ŝipojn per varoj kaj ili komencis eĉ ĝoji pro la plua navigado. :Kiam alproksimiĝis la tago de forveturo kaj karaveloj forlasis la gastigeman landon. Fernao Magalhaes staris sur la ponteto de la komandanto kaj rigardis al la kontinento. Li rememoris Beatricon kaj malgrandan Rodrigon. Li denove malproksimiĝas de ili. Ĉu malproksimiĝas? Jes. Sed samtempe alproksimiĝas. Li proksimiĝas ankaŭ al Francisko Serrao. Li proksimiĝas al Molukkoj, misteraj insuloj de spicoj. Li proksimiĝas al la solvo de grava demando: Kian formon havas la Tero? :Kion signifas ĉiuj malhelpaĵoj kompare al ĉi tiu alta celo! Li venkos ilin - ankaŭ se ili postulos ĉiun lian energion. :Li rememoras, kiel li kelkfoje renkontis Gomezon sur la brazila bordo. Ĉu Gomez paciĝis kun tio, ke Magalhaes realigas la planon, kiun realigi intencis li? Ĉu li rekonas superecon de sia pli feliĉa rivalo? Ĉiujn ordonojn li plenumas sen murmuro kaj konscience. Sed kelkaj rigardoj en okulojn de Gomez konvinkis Magalhaeson, ke tiu ne paciĝis. Lia rigardo estis tro necerta kaj vagema. Tiamaniere ne rigardas tiu, kiu havas puran konsciencon. Kion li sendube intencas? Kian nigran planon forĝas lia ofendita honoravido? :Nek tromemfidaj kapitanoj, hispanaj hidalgoj, paciĝis kun la fakto, ke ili estas subordigitaj al Magalhaes. Admiralo sentas je ĉiu paŝo, kiel malfacile ili toleras lian komandon. Ili ja ne kuraĝas rompi la disciplinon, sed Magalhaes bone konas iliajn pensojn. La incidento kun Cartagena estis instruo kaj averto. :Ankaŭ inter la ŝipanaro estas multaj malkontentuloj. La Hispanoj kaj ili estas en granda plimulto - malkonfidas lin. Multaj ĉiam ankoraŭ suspektas lin, ke li kiel Portugalo havas perfidajn intencojn. La malkonfido de la maristoj ĝenis lin. Sed li gardis sin malkaŝi tion. Kiam li aŭdis ian avertan rimarkon de Henriko aŭ Serrao - krom Pigafetta, Barbosa, ĉefŝipisto Spinoza kaj astronomo Martino - ili estis kunuloj, kiujn li povis plej multe fidi - tiam li pli volonte kunpremis lipojn kaj li fariĝis des pli izolita. :Kaj unu el malplej atendotaj malhelpaĵoj estis disreviĝo pri la formulo de Faleiro, per kiu ili intencis determini geografian pozicion. La astronomo Martino jam dumvoje sur la maro kelkfoje provis determini pozicion de la ŝipo helpe de eltrovaĵo de Faleiro. Sensukcese. Li esperis, ke almenaŭ sur la firma tero, ĝis li havos pli favorajn kondiĉojn por laboro, li solvos la aferon. Kaj li solvis ĝin. Li konstatis, ke Faleiro jam en la tempo, kiam li kreis la formulon, estis duonfreneza. Lia eltrovaĵo taŭgis por nenio. Magalhaes, malgraŭ tio, ke li adiaŭis Faleiron en disharmonio kaj jam antaŭ longa tempo sekvis liajn sciencajn ekzegezojn tre kritike, tamen kredis, ke la formulo estas ĝusta kaj ke ĝi donos al ilia veturo necesan certecon, senton de sekureco. Des pli vundiga bato estis por li la sciigo de Martino. Do ili devas determini pozicion de lokoj per malnova maniero, kiu estas longdaŭra kaj malpreciza. Ununura feliĉo, ke Martino estas sperta astronomo kaj sian aferon tre bone komprenas. :Estis multaj malhelpaĵoj. Kaj ili estis grandaj. Estis tiom da ili, ke plej multaj homoj starante sur la loko de Magalhaes jam antaŭ longe perdus la fidon je sukceso de tiel necerta entrepreno. Sed Magalhaes ne cedis. :Karaveloj veturis malrapide, sed daŭre. Ili balancis sur la ondoj kaj glitis laŭlonge de amerikaj bordoj. Horon post horo, tagon post tago ili veturis antaŭen, senĉeae antaŭen, senĉese al sudo, al la serĉata markolo. :Kelkfoje jam ŝajnis, ke la kontinento esperige malfermiĝas, kvazaŭ la markolo estus jam jam atingebla. Sed ĉiam montriĝis, ke ĝi estas nur enfluo de iu rivero. :Kiam ni atingos la traveturejon? - demandis terurigitaj okuloj de la maristoj, el kiuj multaj timis ĝuste kiel Poveda, ke ili alveturos al la fino de la tero. Tie embuskas ilin grimacanta abismo, en kiun ili falegos ... :Kiam ni atingos la trapasejon? - demandis mokemaj grimacoj de oficiroj kaj kapitanoj, kiuj komencis antaŭvidi, ke Magalhaes scias nenion certan pri ties situo. :"Kiam ni atingos la trapasejon?" demandis rekte unu tagon Pigafetta, kiu jam sopiris skribi en sian taglibron ion signifan. :"Espereble jam baldaŭ," respondis malragide, kun ŝajnigata trankvilo Magalhaes. Sed poste li jam ne scipovis bridi sian emocion kaj rapide aldonis: "Eble pli frue, ol ni supozas, sinjoro Pigafetta." :Li nome ekvidis en tiu momento senfinan akvoebenaĵon, kiu tratranĉis amerikan kontinenton kaj etendiĝis al vidneatingebla malproksimo. Magalhaes kromordinare plivigliĝis. Li rapide trapaŝis ferdekon kaj en la aero siblis liaj ordonoj. La eskadro ankros ĉe la bordo! Poste ĝi dividiĝos - tri ŝipoj veturos en la markolon esplori ĝin - kaj admiralo intertempe mezuros ties larĝecon! :La ferdekoj transformiĝis en homan formikejon. Ĉiu volis rigardi komencon de tiom longe serĉata trapasejo. Kaj vere, ĝi valoris la rigardon. Ĝis kien okuloj povis vidi, akvo kaj akvo. Vi rigardas suden - akvo. Vi rigardas norden - akvo. Kaj se vi rigardas al la okcidento, nenie vi vidas eĉ peceton de firma tero. Finfine ĉe la markolo! :La esploraj ŝipoj ekveturis ĝojigite okcidenten. Ili trahakos kontinenton, malkovros oceanon, kiun ekvidis Balboa, ili revenos kun ebriiga sciigo al admiralo - kaj poste antaŭen al Molukkoj! :Intertempe Magalhaes mezuris larĝecon de la malkovrita enfluo. Ĉio atestis pri tio, ke ili atingis trapasejon. :Forpasis multaj tagoj, sed la elsenditaj ŝipoj ne revenis. Nur post du semajnoj ili aperis sur la horizonto. Magalhaes staris sur Trinidado kiel statuo kaj per fiksa rigardo li klopodis diveni eĉ el malproksimo, kian sciigon ili alportas. Ĉu tio estas vere la serĉata markolo? Ĉu ili atingis oceanon de Balboa? :Kial ne bruegas kanonpafiloj? :Kial ne estas sur mastoj la flagoj anoncantaj venkon? :La koro de Fernao batas kiel sonorilo. La trajtoj de lia vizaĝo estas rigidaj kiel ŝtono. :Kial -? :"Sinjoro admiralo," komunikas Mesquita en tomba trankvilo, "de la certa loko bordoj de la golfo mallarĝiĝas. Kiam ni post kelktaga veturo gustumis la akvon, ni konstatis, ke ĝi estas dolĉa. Ĝi ne estas traveturejo, sed granda rivero." :Fernao, ekprenu firme barieron de la kapitana ponteto! Kunpremu firme lipojn, por ke el ili ne forglitu senespera ĝemo, kiu malkaŝus la senmezuran grandecon de via trompiĝo! Kelkfoje rapide kaj forte palpebrumu, por ke vi forpelu larmojn, kiuj entrudiĝas en viajn okulojn! :Rigardoj de ĉiuj maristoj estis en tiu momento fiksitaj al Trinidado, al admiralo, al lia barbokovrita, senmova, rigidita vizaĝo. Ĉiuj okuloj sekvis streĉe lian rigardon, kiu de sur vizaĝo de Mesquita malrapide, malrapide deglitis al akvoj de perfida riverego. Ĉu finfine aŭdiĝos nun, post tiom frakasiga malvenko, post tiel klara pruvo, ke ĉi tiu tuta veturo estas konstruita sur nuraj hipotezoj, post tia ŝoko, kiu malkovris malfirmecon de supozoj de Magalhaes - ĉu nun finfine aŭdiĝos la liberiga ordono "Streĉu velojn! Ek al Hispanujo!"-? :Magalhaes staras kiel roko, en lia vizaĝo moviĝas nek unu muskolo. Li sentas, ke vicoj de maristoj estas preparitaj aŭ voki al li "Vivat!", se li ordonos reveturi, aŭ superŝuti lin per frostiga torento de mallaŭtaj kaj obtuzataj malbenoj, se li volos daŭrigi la veturon. :Li rapide decidiĝas. Ĉu ne ekzistas la trapasejo? Ĉu eraris Behaim kaj Haro kaj Faleiro kaj aŭtoroj de strangaj landkartoj, kiujn li vidis kaj trastudis? Jes, ili eraris fiksante la situon de la traveturejo, tion Fernao jam scias hodiaŭ. Sed kiu povas garantii, ke la traveturejo ne troviĝas je du, je tri, je kvin gradoj de geografia larĝeco pli suden? :Malkredemuloj! Ĉu perdas kuraĝon tiu, kiu kredas per la tuta koro? :"Streĉu velojn! " sonas metala ordono el Trinidad. "Direkto - sud-sudokcidenten!" :Sur ŝipoj mirego kaj konsterniĝo. Kien ili estas ankoraŭ veturontaj? :Du cent sesdek rigardoj malamege pikiĝas en vizaĝo de la admiralo. Ili esperis revidi la sunan Brazilion, malfermitan ĉirkaŭbrakon de siaj patrolandoj. Sed tio -? :Kaj tamen la veloj streĉiĝas kaj karaveloj malproksimiĝas mejlon post mejlo, leguon post leguo de allogaj hejmoj. Ili veturas renkonten al frostaj ventoj, al neĝaj ventegoj, al furiozantaj uraganoj. Tagon post tago estas ĉio pli malmilda, en malvarma ventego la veloj disŝiriĝas, ŝnuregoj volvekovriĝas per tavolo da glacio, la frostorigidiĝantaj manoj ruĝiĝas kaj haŭto sur ili krevas, la bordo jam antaŭ longe perdis sian gajan tropikan aspekton kaj ĉie estas nur nudaj rokoj aŭ dezertaj sablaĵoj aŭ pigmeecaj arbaroj, iun beston aŭ homan loĝejon vi ĉi tie tute ne vidas, nur malvarmo, rigido, ventego kaj frosto. Jam estis marto, komenco de la vintro sur la suda duonglobo. Magalhaes devis konfesi al si, ke la vintro estis pli rapida ol li. Dum ilin retenadis ventoj sur Atlantika oceano, dum ili ĝuis ĝojigan restadon en Brazilio, dum ili vane serĉis trapasejon apud rivero La Plata - belaj tagoj de la someraj kaj aŭtunaj monatoj forflugis kaj kun ili perdiĝis ankaŭ ebleco traveturi la sudamerikan kontinenton en bela vetero. . . :Kun obstina necedemo li atente rigardis la bordon de sur ferdeko de Trinidad. Li malatentis frostan venton, kiu penetris ĝis al ostoj. Li malatentis pikajn neĝflokojn, kiuj vundis frostiĝintan vizaĝon. Kvazaŭ hipnotita li rigardis al la bordo. Kiam li fine ekvidos la trapasejon? :Kaj denove kelkfoje ŝajnis, ke la feliĉo ridas je li. Aperis nova granda entranĉo en la kontinento kaj ne estis eble vidi ĝian finon. Esplori ĝin! Unu aŭ du esplorŝipoj veturos en la golfon, la ceteraj restos dume sur la oceano. . . :Denove nur trompiĝo. Amara, vundiga. Poste duan fojon, trian fojon, kvaran fojon. . . :La frosta vento penetris ankaŭ en la animojn. Ili veturas, veturas - kaj kien ili veturas? Kion ili ankoraŭ sekvas? Nun ja estas nediskuteble pruvita, ke admiralo scias pri la trapasejo nenion, ke li nur blindpalpas kaj serĉas! Li kredas je iu hazardo! :"Mi diras al vi, ke li scias nenion!" aŭdiĝis laŭte el subferdeko. :"Li estas normala mensogulo! Li avidas nur sian gloron, riĉecon!" :"Kaj nin li volas pereigi!" :"Nutraĵojn li ĉiam limigas, kvazaŭ ni devus navigacii ankoraŭ du jarojn!" :"Nia kulpo! Kial ni lasas komandon al li?" :La voĉoj penetris al Fernao. Li kuntiris ankoraŭ pli firme sian mantelon kaj denove li fikse rigardis al la bordo. :Li staris sur la ferdeko de la admirala ŝipo kiel fantomo. La sarkasmaj rimarkoj kaj ne kaŝataj mokridoj pikis lin. Kion fari, se ĉio estas tiom komplikata? Se li faros konfeson, ke li fariĝis la viktimo de eraro, en tiu momento la sorto de la ekspedicio estos decidita: La hispanaj hidalgoj transprenos komandon, ordonos direkton returnen kaj la problemo de la trapasejo estos por la tuta estonteco de Magalhaes forŝovita. Kaj kio atendas lin en Hispanujo? :Ne, por li ne ekzistas alia vojo, krom tiu, kiun li sekvas: antaŭen, antaŭen, antaŭen! :Li estis turmentata de necerteco, duboj, malespero, terura izoleco. Nur rilate al ununura afero li estis kvazaŭ el granito: Okazu kio ajn, la maristoj sopiru reveni minimume en Brazilion, tie travivi tiujn kelkajn malmildajn monatojn de la antarktida vintro kaj poste eble denove ekveturi en suda direkto - por li estas ununura ĝusta devizo: Antaŭen! :Iam antaŭ vespero - estis jam fino de marto - aperis en oriento malhelaj nuboj. La spertaj maristoj sciis, ke post kelkaj horoj alrapidegos sovaĝa ventego. :Ili povis elekti. Aŭ forveturi malproksimen de la bordo, ke ili ne estu ĵetitaj al rokaro, aŭ kuntiriĝi en iun golfon, kie ili estus almenaŭ iomete ŝirmitaj antaŭ ondegofrapado. :Magalhaes maltrankvile observis la bordon. Li ekvidis iun golfon, sed en krepusko li ne estis kapabla taksi, ĉu ĝi estos por ili sendanĝera rifuĝejo. Ĉu ĝi estas sufiĉe vasta? Ĉu la fundo estas sufiĉe profunda? :Li sendis tien ŝalupon el San Antonio. La maristoj esploros ĉion kaj la ekspedicio aranĝos ĉion laŭ iliaj informoj. :Sed la ventego alrapidegis pli frue, ol la maristoj revenis. Por sovaĝaj ventoatakoj mastoj ekĝemis, ferdekoj ekkrevis, karaveloj nur per iu miraklo ne renversiĝis. Altegaj ondoj transsaltis ferdekojn kaj kunbalais en la maron ĉion, kio ne estis alligita. La ventego muĝis, siblis, la ĝemaj sonoj surdigis, la fajraj fulmoj blindigis. Terurigitaj maristoj falis sur genuojn, ili preĝis aŭ ploregis. :Tondrobruego kaj bategoj de la ondoj frakasiĝantaj en furiozaj ekfrapoj kontraŭ la bordo estis tiom surdigaj, ke ne estis eble doni ordonojn. Eĉ la plej forta voĉo malaperis sensone. Tial donis Magalhaes ordonon al ceteraj karaveloj per lumsignalo: :"Sur la maron!" :Eskadro disfalis. Ĝi ĉesis ekzisti kiel unuo. Ĉiu karavelo batalis por sia propra saviĝo. Ĉiu havis nur unu celon - transvivi la ventegon. Post kiam la danĝero malaperos, ili eble retrovos unu la alian kaj poste oni povos daŭrigi la vojaĝon. :Unu ŝipo post alia celdirektis al maro, renkonten al grandegaj akvomontoj. Estis malmulte da espero, ke la karaveloj povus saviĝi sur la furiozanta oceano. Kaj ili tamen direktis tien, ĉar apud la bordo atendis ilin terura certeco: la frakasiĝo. :Magalhaes firme premis la maston, por ke ondoj ne debalau lin, kaj li fikse rigardis en mallumon. Li tremis pri la sorto de maristoj, kiuj veturis esplori la golfon. Li pensis pri Antonio, Concepcion, Santiago kaj Viktoria, kiuj malaperis en mallumo kaj pri kies ekzistado atestis nur sporadaj radioj de lucernoj, aperantaj de tempo al tempo inter akvomasoj. :Subite iu tiris lin je la maniko. En blindiga brilo de la fulmo li vidis ekscititan Pigafetton. Akvo fluis en torentoj de sur lia vizaĝo. Liaj haroj estis algluitaj sur la frunto kaj sur la kranioj. Okuloj malkaŝis emocion kaj streĉon, sed en ili troviĝis nek konsterniĝo nek timo. :Magalhaes pli bone antaŭsentis ol aŭdis la vortojn de Pigafetta: :"Sinjoro admiralo, rigardu!" :La streĉita brako de itala kronikisto montris al la bordo, en direkto al la golfo. :Magalhaes rigardis tien kaj konsterniĝis. Flagretanta flamo de lucerno komunikis al admiralo kaj liaj kunuloj, ke la ŝalupo frakasiĝis kaj vokas helpon. :La admiralo donas al la buŝo voĉportan tubon kaj provas superbrui la furiozantajn elementojn: :"Maristoj, al admirala ponteto!" :Samtempe forkuras en subferdekon Pigafetta, por alkonduki kelkajn virojn. :Maristoj traŝoviĝas al sia komandanto. Iliaj piedoj forglitas, fluegoj de la akvo blindigas ilin. Ili falas, ili tenas sin je la ŝnuregoj kaj relingo, kun peno ili releviĝas. :"Tie -!" tondras admiralo kaj montras al la golfo. "Ilia boato frakasiĝis! Ni devas savi ilin!" :La maristoj konsterniĝas. Ĉu la admiralo perdis ĉiun prudenton? Ĉu estas eble sendi sur la maron etan savboaton, se la ondoj ĵetas la pezan karavelon kiel ŝelon? :Admiralo sentas iliajn pensojn, sed li ne ŝanceliĝas en sia decido eĉ unu sekundon. Li fikse rigardas la maristojn kaj diras firme: :"Kiu proklamas sin preta propradecide?" :La aretoj da maristoj staras senmove. Akvo fluas de sur iliaj vestoj en densaj fluoj, ili estas frostiĝintaj, malfortigitaj, malesperaj. Iliaj kamaradoj restis ie sur la rokaro kaj eble post kelkaj momentoj ili estos forbalaitaj en la ondojn kaj englutitaj de la maro. Sed ĉu havas sencon iri renkonten al simila sorto? Savŝalupo ja renversiĝus, apenaŭ ĝi forlasus Trinidadon! :La aretoj de maristoj staras ĉirkaŭ sia admiralo kaj ili mallevas okulojn. Pli volonte ne vidi, ne pensi, ne senti. Nek unu mano leviĝas. Magalhaes rigardas al sia ŝipanaro. Do - neniu! :Sed tamen! :"Ni provos tion!" superbruis ventegon la forta baritono de Garcia. :La miregigitaj maristoj turniĝas laŭ la voĉo. Ĉu ankaŭ Garcia freneziĝis? :Sed jam lamtreniĝas Pigafetta el subferdeko. Li proksimiĝas al admirala ponteto, li vidas grupojn de embarasitaj maristoj, li aŭdas du vortojn de Garcia kaj li tuj divenas, pri kio temas. :"Mi ankaŭ iros!" li vokas simple. :"Mi ankaŭ!" aliĝas Spinoza kaj lian decidon sekvas kvin pluaj. Post nelonge estas la ŝalupo lanĉita. Trinidad restas en proksimo de la bordo spite al danĝero, ke ĝi estos frakasita de fortega ondofrapado. :Gigantaj muskoloj de Garcia streĉiĝas ĝis la krevo, Pigafetta faras ĉion, kio estas en liaj fortoj, ĉiuj maristoj enigas remilojn en ŝancelantajn ondojn. La ŝalupo dancas sur la pintoj de ondoj kiel infana ludilo kaj abrupte falegas en profundajn abismojn, de tempo al tempo ĝi estas superakvigita, granda forto elĵetas remilojn el spasme kunpremitaj manoj - kaj tamen ree kaj ree tondras la voĉo de Garcia! :"Antaŭen! Antaŭen! Antaŭen!" :De tempo al tempo ili vidas flagretantan lumeton de la lucerno, per kiu la ŝaluprompiĝuloj donas signalojn. Tio donas al la savantoj novajn kaj novajn fortojn. :Post kelkaj horoj ili atingas la dezertan rokon. Ili estas bonvenataj per kelkaj ĝojkrioj de tiuj, kiuj jam tute ĉesis esperi sian saviĝon. :La reveturo el golfo estas ankoraŭ pli peniga. Oni bezonas preskaŭ superhoman forton por trapuŝi sin sur vastan oceanon. :Garcia svingas per lumigita lucerno. Sinjoro admiralo, ni veturas al Trinidad! :Kaj ili alveturis. Magalhaes senvorte premas la manojn de savintoj kaj savitoj. :Antaŭ la mateno ventego trankviliĝis. Ĝemado de la vento ĉesis. Nur la ondoj ruliĝis sur senlinaj spacoj de la oceano kun ne malpligrandigita fortego. :Kiam fine la maro fariĝis tute kvieta kaj karaveloj denove renkontiĝis. Magalhaes konsterniĝis pro la domaĝoj, kiuj estis kaŭzitaj de la tempesto. La ŝnuregoj traŝiritaj, veloj ĉifonitaj, mastoj difektitaj. En subferdekojn fluis akvo per grandaj truoj. :Kun ĉi tiuj ŝipruinoj ne estis eble daŭrigi la veturon. Pro tio admiralo decidis, ke ili en iu plej proksima taŭga golfo trapasos vintron. Ili riparos la ŝipojn, ripozos iomete kaj nur poste ili veturos plue al sudo. :Post nelonge ili malkovris tian golfon. Ili nomigis ĝin San Juliano. Ĝi estis sufiĉe vasta por sendanĝere kaŝi ĉiujn karavelojn. Al ĝi alfluis montaraj fluetoj, do la trinhakvo estas prizorgita. Krom tio ili baldaŭ konstatis, ke en la golfo estas sufiĉe da fiŝoj. :La 31-an de marto 1520 donis admiralo ordonon por vintra restado. :La ŝipanaro konsterniĝis. Ĉi tie, en tia dezerto, kie la suno radias nur kelkajn horojn en la tago, se ĝi ne estas vualita per pezaj nuboj - ĉi tie ili devos travivi kelkajn monatojn? En la regiono, kiu jam ĉe unua rigardo aspektas senesperige dezerta, malfekunda, senprodukta, malviva, kie kvazaŭ ĉiu vivo malaperus? En mizeraj lignaj kabanoj, kiujn la ekspedicio devos antaŭe konstrui? Kaj ĉion tion ili devas fari sciante, ke estus eble tute facile eviti la teruraĵojn de la vintro per forveturo en Brazilion? :Apenaŭ la ŝipanaro surteriĝis kaj rekognoskis la tristan lokon de la venonta travintrado, jen nova ordono de admiralo: :"La ĉiutagaj kvantoj de la nutraĵoj kaj vino estos tuj limigitaj!" :Kiel! La ambaŭ vivrimedojn ricevadis maristoj jam longan tempon en tro modesta kvanto kaj nun denove plua limigo? Ne, sinjoro admiralo! Ni jam sufiĉe suferis per via kulpo! Vi evidente forgesis, ke estas certaj limoj, kiujn oni ne rajtas malatenti! :Je la pordo de kajuto de Magalhaes ekfrapis Henriko. :"Sinjoro admiralo, venis maristoj." :"Kiuj?" :"Reprezentantoj de ĉiuj ŝipoj, krom tiuj de Trinidad. Ili estas gvidataj de ŝipoficiro." :"Ili eniru!" diris admiralo. :La deputacio eniris. Rigardoj de maristoj por momento maltrankviliĝis, kiam ili renkontiĝis kun okuloj de Magalhaes. Ili preskaŭ perdis la memkonfidon, kun kiu ili eniris al sia supera komandanto. Sed tio daŭris nur momenton. Ilin fortigis la ideo, ke du cent maristoj volas la samon kiel ili. :"Kion vi deziras?" demandis Magalhaes. :"Sinjoro admiralo," komencis la oficiro, "ni venas kiel senditoj de oficiroj kaj ŝipanaro. Ni devas informi vin, ke ni ĉiuj havas ununuran kaj la saman deziron: reveturi en Hispanujon." :Magalhaes eĉ ne palpebrumis. :"Sidiĝu," li diris trankvile. Nur kiam ili sidiĝis, li demandis: "Kaj kio estas la kaŭzo de via deziro?" :"Ni estas lacaj, sinjoro admiralo," respondis konfideme la oficiro, surprizita per afableco de la supera komandanto. "La ŝipanaro estas elĉerpita kaj nun oni intencis kvantojn de la nutraĵoj ankoraŭ plimalgrandigi. Ni timas, ke pluajn suferojn ni ne plu sukcesus toleri." :"En kies nomo vi parolas?" demandis mallonge admiralo. :"En la nomo de ĉiuj oficiroj kaj de la tuta ŝipanaro. Nu, parolu vi mem," la oficiro turniĝis al maristoj. :Tiuj vigle konfirmis veron de liaj vortoj. :Magalhaes silentis, pripensis, meditis. :"Kaj ĉu tio vin tute ne ĉagrenus - reveturi, kiam ni jam estas atingintaj tiom malproksimajn landojn?" :"Nenio okazus, sinjoro admiralo," daŭrigis vigle la oficiro. "Post reveno en Hispanujon oni aranĝus novan ekspedicion. Ĝi jam ne bezonus traserĉi ĉiun golfon, kiel ni devis tion fari. Ĝi celdirektus rekte al golfo San Julian kaj de ĉi tie ĝi komencus pluan esploradon." :"Rigardu," diris admirinde milde Magalhaes, "via vidpunkto ne estas ĝusta. Mi mem scias plej bone, kiom da penado oni bezonis por aranĝo de ĉi tiu ekspedicio. Kiu garantias al ni, ke oni vere forsendus novan ekspedicion? kaj - eĉ se tio okazus - kiom da jaroj estus perditaj!" :"La perditaj jaroj signifas nenion en tiu kazo, se temas pri vivo de homoj," oponis energie la oficiro. :"Kion vi volas per tio diri?" :"Vi mem scias, sinjoro admiralo, kiom da viroj jam mortis kaŭze de suferoj. Kaj vi povas imagi al vi, kio atendus nin dum plua veturo." :"Mi scias tion. Kaj ĵus pro tio mi ordonis la dumvintran restadon. Ĉi tie ni pasigos la plej malbonajn monatojn, kaj ĝis venos pli varma vetero, ni veturoa antaŭen." :"Tio ne estas ebla, sinjoro admiralo," rezistis la oficiro. "Ni venas por peti vin, ke vi ordonu reveturon." :Magalhaes kun peno superregis sin. :"Cetere," aŭdiĝis unu el la maristoj, "ni alveturis tiom malproksimen, kien ankoraŭ neniu Hispano sukcesis alveni. Via merito estos de Lia Reĝa Moŝto certe juste rekompencita." :"Ne temas pri rekompenco," admiralo estis ĉiam ankoraŭ ŝajne trankvila, "sed pri atingo de la starigita celo. Mi ĵuris al la reĝo, ke mi faros ĉion por malkovri novan vojon al Molukkoj. Vi ĵuris kun mi. Diru mem: ĉu ni faris ĉion, kio estis en niaj fortoj?" :La maristoj embarasiĝis, sed oficiro diris rapide: :"Nian devon ni plenumis. Sed vi devigas nin plenumi tiajn aferojn, kiuj ne estas plenumeblaj." :Magalhaes sulkigis brovojn. :"Kaj kiam ni estis dungataj," aldonis al vortoj de la oficiro plua maristo kaj li sentime rigardis en okulojn de Magalhaes, "oni diris al ni, ke ni veturos en varmajn regionojn, sed ne al glaciaj maroj." :Fernao peze leviĝis. :"Mi esperis, ke mi trovos ĉe miaj maristoj pli da kuraĝo kaj aŭdaco por venki la malfacilaĵojn. Nu ... Diru al tiuj, kiuj sendis vin, ke mi prefere mortus, ol ordoni la reveturon. La instrukcioj, kiujn mi donis, tute ne ŝanĝiĝos: Ni dumvintre restos ĉi tie kaj poste ni veturos plue al sudo, ĝis tiu tempo, kiam ni malkovros la trapasejon. Poste ni ekvojaĝos al Molukkoj." :La deputacio rapide foriris. :Magalhaes profunde enpensiĝis. Ĉi tiu delegitaro, ĉi tiu deputacio - ĝi estas certe la faro de hispanaj hidalgoj. Kaj precipe de Cartagena. Li faris malbone allasinte, ke vicadmiralo vivu kun Mendoza sur la sama ŝipo. Henriko jam kelkfoje atentigis lin, ke Viktoria estas komandata propre de Cartagena, malgraŭ tio, ke li devas tie vivi kiel arestito. :El pensoj de Fernao naskiĝis energia decido. Post kelkaj momentoj veturis de Trinidad al Victoria ŝalupo kun ordono de admiralo: :"La arestiton Cartagenan tuj translokigi al Concepcion, al kapitano Queseda!" :Queseda ja estas ankaŭ Hispano, sed per subita translokiĝo de Cartagena al Victoria la hidalgoj estos almenaŭ tre akcente atentigitaj, ke admiralo ne intencas pasive toleri iliajn intrigojn. :Ĉiuj ŝipanaroj transportis sur la bordon platojn, trabojn, hakilojn, rabotilojn kaj aliajn instrumentojn. Post nelonge staris sur la kajo kelkaj lignaj kabanoj, en kiujn estis transportataj provizoj da nutraĵoj por sekura vintra depono. Magalhaes zorgeme kontrolis ĉiun laboron. Apud la magazeno devas stari fidela, sindona patrolo. Kiu alia povus esti ties komandanto ol Serrao? :Malgraŭ tio, ke Sernao havis multajn zorgojn, kien kaj kiamaniere ĉion lokigi, liaj pensoj ĉiam revenadis al deputacio de ŝipanaro kaj oficiroj. Kiel li povos efektivigi la veturon, kiu daŭros certe ankoraŭ longan tempon, kun la ŝipanaro malkontenta, pensanta nur pri la reveturo? Kiu kulpas pri tio, ke li ne scipovis entuziasmigi la partoprenantojn de la ekspedicio por sia grandioza plano? Ĉu li ne kulpas pri tio mem pro sia izolemo? Ĉu li agis ĝuste malrespektante kapitanojn de la ceteraj ŝipoj? Eble ili havis iajn malhelajn planojn tuj kiam li forlasis Hispanujon. Sed ĉu ili ne ŝanĝiĝus vidante, ke admiralo kondutas al ili tiamaniere, kiel oni devas konduti al kapitanoj? Se li informus ilin detale pri la celo kaj antaŭvidata procedo de la veturo - se kompreneble oni povus ion antaŭvidi? Se li antaŭ ĉiu grava decido konsiliĝus kun ili? :Tro multe da malkonfido estis semita en koron de Magalhaes antaŭ forveturo sur vastan oceanon. Kaj kion li faris por liberigi sin de ĝi? Li fermiĝis en sian izolecon kiel en firman konkon. Sola, sola, sola. . . Ĉu tio estis ĝusta? :Vermo de duboj boris en pensoj de Fernao. Cetere - ĉu estas jam malfrue por ĉio? Kun Cartagena estas fino, tio estas vero. La vicadmiralo neniam pardonos al li pro tio, ke li estis arestita. Sed krom Cartagena estas ĉi tie Queseda, Mendoza kaj finfine ankaŭ degradita Cota. Ĉu vere estas malfrue? :Kaj kio okazus, se -? :Subita ideo heligis vizaĝon de Fernao. Jes, li faros tion! Nova sciigo al ĉiuj ŝipoj: "Morgaŭ - la Paskan Dimanĉon - oni celebros sur la bordo solenan meson. Poste sekvos revizia parado, kiun partoprenos ĉiuj maristoj, oficiroj kaj kapitanoj." :Kaj krom tio aparta sendito al komandantoj: "Admiralo invitas kapitanojn al solena tagmanĝo post finita revizia parado." :Tiun vesperon enlitiĝis Magalhaes kun stranga paco en la koro. Jes, tiel estos ĉio en ordo. Ili ja vivos kune ankoraŭ longan tempon. Ilin atendas ankoraŭ momentoj de novaj kaj novaj suferadoj. Kaj ĉion oni pli facile toleros, se ili kondutos unu al la alia pli konfideme, pli malkaŝe, pli sincere kaj pli afable. :Li, admiralo de la ekspedicio, etendas al hidalgoj manon por amikiĝo. Ĉio sekvonta dependos jam de ili. :Kaj jam alproksimiĝis mateno de la unua aprilo 1520. . . :Sur la bordo estis konstruita simpla ligna altaro, ĉe kiu la pastro celebris meson. Maristoj kaj oficiroj surmetis siajn plej bonajn vestojn. Post la celebra ceremonio ili viciĝis kaj admiralo faris revizian paradon. Jam longe li ne vidis ilin tiel kune. Estu kiel estu, ili estas bravuloj, se ili tiel parade vestas sin, li ne bezonus honti pro ili eĉ apud la reĝa kortego. :Li paŝis malrapide laŭ longa vico. Maristoj staris kiel statuoj. Li rigardis iliajn vizaĝojn, kvazaŭ li volus trapenetri en iliajn animojn. Ili travivis kune jam multajn momentojn, el kiuj nur malmultaj estis ĝojigaj. Hieraŭ ili sendis la deputacion, hodiaŭ ili disciplinite obeis ordonon de sia admiralo. Ne, ĉi tie ne estas necese malesperi. Kun tiaj maristoj oni jam povas veturi! :La fluso ĵetis sur la bordon ondojn kaj frakasis ilin kun malhela bruo. Krom tio estis trankvile. La birdo ne ekkantis, la arbo ne ekmoviĝis, ĉar ĉi tie ne estis arboj, kaj ankaŭ homoj silentis. :Magalhaes finis la revizian paradon. Jam li venis al la loko, kie estis envicigitaj oficiroj kaj kapitanoj. :Kapitanoj? :Kie ili estas? :En la vico staras nur Serrao kaj Mesquita! :Frosta tremiĝo trakuris korpon de Magalhaes. :"Kapitano Serrao, kie estas la ceteraj komandantoj?" :"Sur la ŝipoj, sinjoro admiralo!" :"Kial ili ne venis?" :"Mi ne scias." :"Ĉu ili estas informitaj pri mia ordono?" :"Jes, sinjoro admiralo." :"Ĉu ili senkulpigis sin?" :"Ne." :"Jen. . . !" :La vorteto "Jen!" estis elparolita kun nuanco de amareco. Sed Fernao Magalhaes estis forĝita el malmola ŝtalo. Apenaŭ li konsciiĝis pri la monstra grandeco de nova disreviĝo, li tuj fariĝis la estinta Fernao. Malmola, decidema, necedema. Li tuj rekonsciiĝis, kaj tiel okazis, ke la vorto "Jen!" sonis kvazaŭ malhela minaco. :La kapitanoj rifuzis obei. Ili rifuzis tion dum tiaj cirkonstancoj, ke ne estas eble dubi pri iliaj intencoj. Al ŝipanaroj estis hieraŭ komunikita la ordono de admiralo pri la deviga partopreno ĉe diservoj. Ĉiuj ŝipanoj vidas, ke tri komandantoj ne obeis. :Ĉu ribelo? :Estu! Eble estas pli bone tiel, se oni batalas kun malfermita viziero. Ĝi ja kuŝis sur la ekspedicio kiel premeganta inkubo tuj de la komenco - de la kolerigitaj homamasoj en Sevilla ĝis la hieraŭa deputacio. Estos bone, se ĉio klariĝos. :"Ordonu disiron!" Magalhaes turniĝis al kapitano Serrao. "Vi mem restu sur la bordo kaj gardu provizojn!" :"Laŭ ordono, sinjoro admiralo!" :Fernao paŝis al sia ŝalupo, kiu forveturigis lin al Trinidad. :Spirito de la ribelo pendis en la aero. :Kaj ribelo en ĉi tiu dezerto povas finiĝi per neniigo kaj ruinigo de la tuta ekspedicio. 946 2362 2004-12-31T14:54:21Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XII. Ribelo :La golfo de San Julian estis vualita en nokta mallumo. :En kajuto de admiralo sur Trinidad sidis Fernao Magalhaes kun kapitano Alvar Mesquita. Lokoj por ceteraj gastoj restis ne okupitaj. :Magalhaes esperis ĝis lasta momento, ke la hispanaj hidalgoj prudentiĝos kaj akceptos lian inviton. Sed kiam vesperiĝis kaj la kapitanoj ne alvenis, li diris al Henriko, ke li alportu manĝaĵojn. :"Nur se ni scius, kion ili intencas," esprimis laŭte siajn pensojn Mesquita. "Ĉi tiu necerteco estas pli malbona ol malkaŝa atako." :"Ĝi ne daŭros longe. Morgaŭ ĉio solviĝos." :Kaj denove estis en kajuto malafabla silento. :Mesquita pensis pri sia ŝipanaro sur San Antonio. Li ja estis kapitano nur ekde la restado en Brazilio, sed dum tiu tempo li lernis koni sian ŝipanaron ĝis tia grado, ke li povu taksi, kiun li povas konfidi, kiun li devas malkonfidi. La plej sindona estas certe Eloriago. La malmilda maristo, kiu plenumas ĉiujn taskojn kun modela konscienco. Se ceteraj murmuras pro io, li ĉiam scipovas trankviligi ilin. Kaj ne per longaj paroloj. Iam li nur svingas per la mano kaj eklaboras, aliokaze li diras trafan spritaĵon - maristoj ekridas kaj sekvas lin. Estas tie kelkaj viroj, kiujn li povus konfidi en kazo de eventuala konflikto. Sed la plejmulto? :Magalhaes reviziis en la animo tutan eskadron. Unu ŝipo post la alia defilis antaŭ liaj okuloj kun ĉiuj apartenaĵoj: kun bombardiloj, kun provizoj, kun maristoj, kun oficiroj, kun kapitano. . . :Victorion komandas Mendoza. Li tro submetiĝis al influo de Cartagena. Per tio, ke li ne partoprenis la revizian paradon, li malkaŝis ĉion. Kaj tamen - la situacio en lia ŝipo ne estas la plej malbona. Maristoj apartenas plejparte al portugala nacieco kaj Magalhaes scias, ke portugaloj estas sindonaj al li. :Multe pli danĝera estas Concepcion. Ĝi estas propra centro de la ribelo. Tie troviĝas Queseda kaj Cartagena. Ĝi estas granda. firme konstruita ŝipo, kun plej granda nombro da kanonoj kaj provizoj da nutraĵoj. :Do, ĉi tio estus unu parto, meditas Fernao. La duan parton faras lia Trinidad. Santiago de Serrao kaj San Antonio de Mesquita. :Tri kontraŭ du, finas sian revizion admiralo. Eĉ se Santiago kaj San Antonio estas pli malgrandaj karaveloj, finfine ĉi tie decidas la nombro, la kapableco de pli moviĝema manovrado. Do situacio ne aspektas iel senesperige. Eble eĉ nenio okazos. Povas esti, ke la hidalgoj en dormo forgesos sian malpraviĝon kaj matene venos por peti senkulpigon. :Antaŭ duonnokto akompanis admiralo Mesquitan al relingo, kie li kore adiaŭis lin. Momenton li aŭskultis, kiel remiloj de la forveturanta ŝalupo monotone plaŭdtuŝis akvonivelon de la trankvila golfo. Li atentrigardis la noktan mallumon, ĉu li ne ekvidos ion suspektan. :Sed karaveloj staris senmove. Profunda trankvilo estis ankaŭ sur la bordo, kie gardis la deponitajn proziciojn fidela Serrao. :Magalhaes ne eraris, kiam li en siaj meditoj indikis centron de la ribelo al Concepcion. Apeneŭ estis tien transportita Cartagena el Victoria, li tuj interkonsentiĝis kun Queseda. Ili jam ne toleros plu la ordoneman konduton de admiralo. La maristoj estas lacaj per longa navigado kaj sopiras reveturi hejmen. La ordono de Magalhaes pri limigo de la nutraĵoj kaj trinkaĵoj ribeligis ilin. Eskadro similas al barelo da pulvo. Sufiĉas fajrero. Kaj restado en golfo de San Julian estas kiel kreita por bruligi la ribelon. La ŝipanaroj ĉiutage kontaktiĝos dum laboroj sur la bordo - kiom da okazoj gajni ĉiujn maristojn en kontraŭadmiralan tendaron! Kaj kun tiuj, kiuj malgraŭ ĉio restos fidelaj al Magalhaes, ili jam scipovos fari mallongan procedon! :La neatendita ordono al surbordiĝo kaj invito al komuna tagmanĝo estis la fajrero, kiu bruligis la ribelon. :"Nun, kiam li ne scias, kion fari, li estas subite respektplena kaj afabla!" bruegis Cartagena. "Tiamaniere vi ne aĉetos nin, sinjoro admiralo!" :"Ni devus honti, se ni akceptus la inviton!" konsentis kun vicadmiralo Queseda. "Nun - post tiom da monatoj de ignorado!" :"Kaj ne nur al regalo!" decidis energie Cartagena. "Eĉ la paradon vi ne partoprenos! Vi nek Mendoza!" :"Sed tio signifos malobeon de la ordono, per aliaj vortoj - malkaŝan ribelon!" :"Jes! Ni jam nenion prokrastos. La admiralo mem decidis pri sia sorto!" :Ŝalupo de Concepcion veturis al Victoria. Queseda informis Mendozon, pri kio li interkonsentiĝis kun vicadmiralo Cartagena. Mendoza senhezite aliĝis al ili. :Post reveno el revizia parado kunvokis Queseda sian ŝipanaron en subferdekon. :"Bravaj maristoj! " li alparolis ilin flate. "Mi volas danki al vi por ĉiu laboro, kiun vi ĝis nun faris en servoj de la reĝo, kaj ankaŭ por ĉiuj penoj, kiujn vi suferis. Veturante suden vi atingis tiel malproksimajn landojn, kiujn atingi sukcesis neniu hispana ŝipo. Ĝis ni revenos hejmen, la reĝo certe laŭ merito rekompencos viajn heroajn farojn. Vi faris jam pli ol vian devon kaj nun venis tempo por reveturi hejmen." :La maristoj nekompreneme rigardis unu la alian. Ĉu tio estas ebla? Hejmen? Tio, pri kio ili revis, kion ili sopiris kaj postulegis - ĉu tio nun efektiviĝu? Post ĉi tiuj frostoj kaj veteraĉoj denove lasi sin sunbruniĝi de arda suno de Hispanujo? :Kunfalditaj trajtoj de la vizaĝoj, kiuj rigidiĝis dum la parado sur malvarma kajo de golfo San Julian, malrapide moliĝis. Sed ankoraŭ estis ĉi tie duboj: Kion diros pri la afero la admiralo? Aŭ - ĉu tio estas lia deziro? :"La admiralo volas veturi plue al la sudo," daŭrigis Queseda, kvazaŭ li legus iliajn pensojn, "sed ni, kapitanoj, jam ne submetiĝos al liaj humoroj. Ni decidis reveturi Hispanujon - kaj tio okazos tuj!" :"Huraaa!" sonegis la subferdeko de ĝojiga perspektivo. Sed ĉiuj maristoj ne ĝojkriis. Sur la maldekstra flanko aŭdiĝis akra voĉo: :"Kiuj kapitanoj interkonsentiĝis tiel, sinjoro Queseda?" :La voĉo apartenis al dua ŝipoficiro Lopez, kiu klare komprenis, pri kio ĉi tie temas. :"Mi, vicadmiralo Cartagena kaj kapitano Mendoza!" sonis glacia respondo, en kiu kuŝis malhela minaco. :Queseda tute ne dubis, ke li sukcesos loginstigi la ŝipanaron kontraŭ la admiralo. Pro tio li rektiĝis ankoraŭ pli multe kaj kun batala provokemo li elpaŝis al maldekstra flanko. :"Kaj kial vi demandas, Lopez?" :"Ĉar vi loginstigas nin al ribelo!" respondis kuraĝe Lopez. "Vi volas, ke ni perfidu admiralon - sed tion ni neniam faros!" Kelkaj portugalaj maristoj per malhela bruo malkaŝis sian konsenton kun Lopez. :Queseda sentis, ke li devos agi rapide. :"Neniu devigas vin, Lopez," li komencis ŝajne bonkore, sed kun ne kaŝata moko, "nek vin nek tiujn, kiuj konsentus kun vi. Se vi ne volas reveni en Hispanujon, bonvolu resti ĉi tie kun admiralo en tendaro sur la bordo, frostu tie en lignaj kabanoj, manĝu vermajn biskvitojn kaj trinku el malplenaj vinbareloj, tromanĝigu vin per ĉiam malpligrandigataj nutraĵdozoj - kaj poste, ĝis la vintro finiĝos, veturu plue en dezertajn regionojn, kiuj estas absolute senvivaj, kiel ni rimarkas tion jam nun. Ne, ne, ne timu - neniu devigos vin, ke vi revenu kun ni en florantan Brazilion kaj poste en patrujon." :"Mi ja eĉ ne permesus, ke iu devigu min," diris energie Lopez. :En okuloj de Queseda ekfulmis malbonsigna flamo, sed la kapitano superregis sin. :"Ne aŭskultu lin!" li diris al ceteraj maristoj. "Tro baldaŭ li konos, kiel li eraris. Mi sciigas al vi, ke en plena konfido je feliĉa reveturo mi permesas hodiaŭ al la tuta ŝipanaro formanĝi tiom da nutraĵoj kaj eltririki tiom da vino, kiom al ĉiu plaĉas!" :"Huraaa! Vivat kapitano Queseda!" :Plejmulto da maristoj subiĝis al allogoj de sia komandanto. Ili estis lacaj per longa navigado. Ili sentis dolore foreston de varmega suno. Ili suferis per limigitaj kvantoj da nutraĵoj kaj trinkaĵoj kaj timis la perspektivon, ke iliaj suferoj estas ankoraŭ pligrandigotaj. Fantomo de rapida finiĝo kun ĉiu suferado ravis ilin. :Avertoj de Lopez perdiĝis en ĝenerala ĝojkrio sen eĥo. :Cetere Queseda observis ĉi tiun grupon tre singarde. Kiam vesperiĝis, li ordonis al kelkaj plej fidelaj maristoj, ke ili Lopezon kaj liajn amikojn katenu kaj arestu. :La surprizita atako estis tiel neatendita, embuska, ke malgranda areto da honestuloj ne havis eĉ tempon por defendi sin. :Similaj scenoj okazis ankaŭ sur ŝipo de Mendoza. :Patroloj el ambaŭ karaveloj de ribelantoj - el Concepcion kaj Victoria - zorgeme atentrigardis ŝipojn de admiralo. Sed krom reveno de kapitano Mesquita al San Antonio ili rimarkis nenion strangan. Ĉiuhore ili donis raporton al bonhumorigitaj kapitanoj. :Post duonnokto ekveturis de Concepcion ŝalupo, kiu estis plenplena de ribelantoj. En frunto de tridek maristoj estis Cartagena, Queseda kaj degradita Coca. :Ili veturis ataki San Antonion, ŝipon de Mesquita. :Queseda ja konsilis al vicadmiralo, ke li restu sur Concepcion, sed Cartagena rifuzis: :"Atakon ni devos fari en absoluta trankvilo, por ke oni sur Trinidad nenion rimarku, kaj mi konas sur la ŝipo ĉiun ŝtupeton, ĉiun pordon - ĝi ja estas mia ŝipo!" :"Mi povas tie ankaŭ orientiĝi!" brulis batalavide Coca. "Mi kredas, ke mi estos ĉe tiu amuzo ankaŭ iomete utila." :Pli frue, ol patrolo sur San Antonio povis fari alarmon, ĝi estis silentigita. Poste la konspirantoj sen malhelpaĵoj penetris en subferdekon. :Cartagena kaj Coca atakis dormantan Mesquiton. Ankaŭ ceteraj maristoj, kiujn Coca indikis nefidindaj, estis facile katenitaj. Plejmulto da ŝipanaro aliĝis al ribelantoj. :La tuta atako okazis rapide kaj senbrue. Ununura, kiu volis defendi sin, estis Eloriago. :Piedfrapado kaj brueto en subferdeko vekis lin. En flagranta lumo de laterno li ekvidis Quesedon, malantaŭ lin Cocan kaj areton da armitaj maristoj el Concepcion. Li tuj divenis, kio okazas. Per raŭka voĉo li kriis: :"Kion vi serĉas ĉi tie?" :"Silentu!" siblis Queseda. Per du saltoj li troviĝis ĉe duondormanta maristo kaj per ponardo li mortigis lin. :Cartagena ordonis ariĝi tutan ŝipanaron kaj per obtuza voĉo li komunikis, kio okazis hodiaŭ en San Julian. Morgaŭ oni informos admiralon, ke ĉiuj estas jam sataj de ĉi tiu sensenca veturo. Samtempe li diris, ke la kapitano de San Antonio estas ekde ĉi tiu momento Elcano. :Elcano estis simpla maristo, sed navigadarton li komprenis kiel sperta kapitano. :Li estis energia, ĉiam preta, senrespekta. :Ĉiu dormemo de maristoj, vekitaj per tia stranga maniero, subite malaperis. La imago, ke ili baldaŭ adiaŭos la malafablan regionon kaj revenos hejmen, plenigis ilin per ebriiga ĝojo. Kaj ilia entuziasmo kulminis, kiam laŭ ordono de Cartagena ankaŭ al ili estis malfermita magazeno kaj ĉiu povis preni kion ajn laŭplaĉe. :"Kapitano Elcano," adiaŭis vicadmiralo, "ni konfidas vian kuraĝon. Se estos necese, ni ekbatalos kontraŭ la admiralo." :"Kiel mi konas lin," respondis Elcano, "li ne rezignos sen batalo. Laŭ mia opinio estus pli bone ne atendi, sed komenci tuj." :"En ĉi tiu momento estas admiralo egale jam senpova," ridis Cartagena. "Ni superas lin. Kaj Magalhaes estas tro sperta, ol entrepreni ion dum tiaj cirkonstancoj." :Ĝuste tiel senbrue, kiel ili alveturis, revenis la ribelantoj al Concepcion. Ili estis pli multe ol nur kontentaj. Netuta horo ŝanĝigis subite situacion por ilia prospero. :Komencis malserena, nebula mateno. :Magalhaes staris ekde la unua krepusko sur ferdeko de Trinidad kaj klopodis penetri per sia rigardo tra la grizlumo al ĉiuj ŝipoj. Nenie okazis io okulfrapanta. La karaveloj staris sur siaj lokoj senmove, same kiel hieraŭ. :Kaj tamen! San Antonio ankras multe pli proksime al Concepcion! Kial faris tion Mesquita? :Ĵus li volis sendi ŝalupon al San Antonio, kiam de Concepcion forveturis boato kun kelkaj maristoj. Ĝi celdirektis al Trinidad. :Magalhaes streĉe atendis la proksimiĝantajn senditojn. :"Sinjoro admiralo," diris komandanto de la patrolo, "ni portas al vi leteron de vicadmiralo." :"Venu supren!" instigis ilin Magalhaes. :La viroj en boato necerte rigardis unu la alian, momenton ili flustre parolis, ned poste ili grimpis helpe de malsuprenĵetita ŝtupetaro sur la ferdekon de Trinidad. :Ili transdonis leteron al admiralo kaj volis foriri. :"Atendu," postulis ilin Fernao. "Mi tralegos ĝin kaj mi tuj donos respondon al vi." :La letero estis skribita per mano de Queseda. :Ribelantaj kapitanoj komunikis al admiralo, pri kio ili decidiĝis kaj kio dumnokte okazis. Kio kapitanon Mesquita koncermas, li povas esti senzorga, ĉar tiu estas bone sekurita. La admiralo povos resti en sia rango, sed venonte li devos agi laŭ deziro de plejmulto da oficiroj kaj kapitanoj. La decido de ŝipanaro estas firma: reveno hejmen. La supereco de kapitanoj estas tiom granda, ke estus tute sensenca komensi fratomurdan batalon, kapitanoj esperas, ke admiralo komprenos iliajn farojn kaj agos laŭ ilia deziro. :Magalhaes tralegis la leteron kaj turniĝis al la enmaniginto: :"Kiu gvidis la noktan atakon?" :"Kapitanoj Queseda, Coca kaj vicadmiralo." :"Ĉu iu perdis vivon?" :"Eloriago." :"Kiel okazis tio?" :La sendito priskribis atakon kontraŭ San Antonio. :"Do - tiel aspektas la afero!" diris kvazaŭ por si Magalhaes, "Nu - jen la malkaŝa ribelo." :Li donis signon al Spinoza kaj kelkaj maristoj, kiuj ĉeestis lian intertraktadon kun la delegitaro. :"Ĉi tiujn virojn sekurigu," li diris. "Kaj ilian boaton alligu al Trinidad." :La ordono estia tuj plenumita. :Poste li invitis Spinozon, Barboson kaj kelkajn oficirojn al konsilo en sian kajuton. Li parolis kun ili longan tempon. :Kiam ili fine leviĝis, diris Spinoza firme: :"Ĝi estas kuraĝa ideo, sinjoro admiralo. Sed ni realigos ĝin." :Magalhaes skribis leteron por kapitano Mendoza kaj donis ĝin al Spinoza, kiu akompanata de kvin maristoj enboatiĝis kaj veturis al Victoria. :"Sinjoro kapitano, jen letero de la admiralo," komunikis Spinoza, kiam ili estis alproksimiĝantaj al Victoria. :"Sendu ĝin supren!" respondis Mendoza, kiu ne sopiris renkontiĝi kun ŝipgvidisto de admiralo. :"Mi devas enmanigi ĝin persone. Mi devas interkonsentiĝi kun vi pri kelkaj detalaĵoj." :"Do venu! Sed sola!" :Finaĵo de ŝnurega ŝtupetaro falis en la boaton. :Spinoza lerte grimpis supren. Samtempe li kaŝeme rigardis al la bordo. Neniu atentrigardis ŝalupon el Trinidad, plene okupitan de maristoj sub komando de Barbosa, kiu proksimiĝis al Victoria. :Kaj jam estis Spinoza sur la ferdeko. Li transdonis letron de admiralo al Mendoza, kiu tuj komencis legi. La admiralo invitis lin sur Trinidadon al konsilo. Laŭskribe li kunvokis ĉiujn kapitanojn kaj tie ili interkompreniĝos. :Subite la ŝipgvidisto de Magalhaes eligis ponardon, kiun li havis zorgeme kasitan en la maniko, kaj per unu pikbato li mortigis Mendozon. Sur la ferdeko troviĝis grupo da maristoj. Kiam ili vidis falantan kapitanon, ili restis kvazaŭ rigidaj. Iliaj vizaĝoj cindriĝis de ektimo. Iliaj membroj kvazaŭ ligniĝis. :Nur kiam ili ekvidis akompanantojn de Spinoza, kiuj surgrimpis sekvante sian komandanton, ili batalpreparis armilojn. Sed en tiu momento jam kuregis el kontraŭa flanko sur la ferdekon Barbosa kun siaj armitoj. :"Submetiĝu!" li tondris al terurigitaj maristoj. :Ankaŭ ĉi tiu dua atako estis tiom neatendita, ke la maristoj tuj perdis ĉiun kuraĝon. Ili rapide forĵetis armilojn kaj falis sur genuojn. Post kelkaj momentoj ili estis katenitaj. :En sekvanta momento bruegis super la golfo tondra ĝojkrio de tiuj, kiuj restis fidelaj al admiralo. La flagetoj heroldantaj venkon estis suprentirataj. La ankro estis levita kaj Victoria celdirektis al Trinidad. :Admiralo ordonis siajn fidelajn ŝipojn forveturi al fino de golfo kaj tiamaniere malebligi forkuron de Concepcion kaj San Antonio. :Sed la ŝipoj de ribelantoj faras nek plej etan movon. La kapitanoj kaj ceteraj maristoj, kiuj jam vidis admiralon sur genuoj, estas mortpalaj. Lia nekredebla aŭdaco, kiun li montris atakinte dum hela tago, plenumis ilin per konsterniĝo. Senmove kiel statuoj ili observis lertan manovradon de admiralaj ŝipoj. Konfuzita Cartagena forsendis Quesedon sur San Antonion, ke li tie helpu al Elcano gvidi la batalon. :La ribelantoj ne estis kapablaj kontraŭbatali eĉ en tiu momento, kiam Magalhaes donis ordonon al rekta atako kontraŭ San Antonio. Nur kiam Trinidad kaj Victoria kunpremis la ŝipon de Elcano kvazaŭ en prenilon kaj admiralo en frunto de siaj maristoj transsaltis sur ferdekon de San Antonio. Queseda rekonsciiĝis. :Li elŝovis glavon kaj instigis maristojn, ke ili defendu sin. Areto da plej fidelaj heziteme prenis armilojn. Sed la plejmulto rigardegis la laman admiralon kun senlima mirego. Kiam li elpuŝegis glavon al Queseda kaj ordonis kateni lin, la ribelanta ŝiganaro ĵetis sin sur genuojn kaj kun kunmetitaj manoj ĝi petis pardonon. :La lasta ŝipo de ribelintoj jam tute ne defendis sin. Cartagena estis militkaptita kaj Mesquita liberigita. :Poste sekvis la juĝo. :Tri kapitanoj kaj kvindek maristoj, kiuj subiĝis al iliaj allogoj, atendis en katenoj verdikton. Ili sciis, ke ĝi estos senkomapata. La leĝoj de oceanoj, kie interrilatoj de homoj estas multe pli respondecaj ol tiuj sur la kontinento, estas malmildaj. La ribelon sur la maro oni punis per la morto - tion sciis ĉiu marista lernanto. Ĉu admiralo ordonos senkapigi ĉiujn ribelintojn, tio signifas kvinonon de la ekspedicio? :La procesa debato daŭris kelkajn tagojn. Magalhaes ordonis enskribi ĉiujn okazintaĵojn, kiuj estis decidaj por eldiro de la verdikto. :Kaj denove estis donita ordono ekmarŝi sur la teron. :Tiun tagon - la 7-an de aprilo 1520 - prezentis golfo de San Julian malĝojigan bildon. La ribelintoj marŝis kun ĉenoj sur la manoj kaj sur la piedoj. En frunto Cartagena, Queseda, Coca kaj pastro, kiu - kiel oni konstatis dum demandesplorado - sisteme instigis la ŝipanaron al la ribelo. :Ceteraj maristoj estis vicigitaj tiamaniere, ke ĉiu bone vidu la liberan lokon, kie oni verdiktojn tralegos kaj plenumos. :Queseda estis kondamnita al puno de la morto kaj tuj ekzekutita. Kadavro de Mendoza estis kvarontranĉita. :Cartagena kaj la ribelinta pastro estis punitaj plej kruele. Ĝis finiĝos la dumvintra restado kaj ekspedicio estas preparita por forveturi, ili estos transportitaj sur la bordon kaj lasitaj en la dezerta regiono por malrapide morti. :Maristoj estis punitaj malpli severe. Admiralo rigardis ilin kiel delogitajn viktimojn. Dum tiu tempo, kiam la ekspedicio restos en la haveno, ili laboros en la ĉenoj. La katenoj estos al ili demetitaj nur tiam, kiam la ekspedicio daŭrigos pluan veturon. 947 2363 2004-12-31T14:55:20Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XIII. Trapasejo :Kiam la ribelo estis subpremita, ĉiuj ŝipanaroj eklaboris. Estis multe da laboro. Ŝipoj estis post longdaŭra veturo tiom difektitaj, ke estis necese tiri ilin sur la bordon kaj tie fari la riparojn. La putriĝintaj lignotabuloj estis anstataŭigataj per novaj. Truoj, tra kiuj penetris internen akvo, estis ŝtopataj per stupo. Malfirmigitaj hokoj estis firmigataj. Tra la tuta golfo aŭdiĝis batoj de marteloj, grincado de segiloj, frapoj de hakiloj. :Tiaspeca ĝenerala ŝipriparo estas peniga laboro, ankaŭ se oni faras ĝin en normalaj ŝipkonstruejoj, kiuj estas ekipitaj per ĉiu necesa ilaro. :Des pli peniga ĝi estis por ekspedicio de Magalhaes, kiu faris ĝin en libera naturo, sen ŝipkonstruejoj, nur per la plej necesa ilaro. Kaj ĝi estis des pli peniga pro la kruelaj frostoj kaj sovaĝaj neĝblovadoj. Al viroj frostis la manoj dun la laboro. Akraj glacipingloj pikis ilin en vizaĝon. Grandaj neĝflokoj blindigis iliajn okulojn. :Magalhaes kontrolis la riparojn. Li denove aplikis siajn riĉajn spertojn, kiujn li akiris sur la maro en pasintaj jaroj. Nenio restis kaŝita al lia akra vidpovo. Al li sufiĉis ununura esplorema rigardo kaj li tuj malkovris mankon, kiun ne rimarkis oficiroj nek kapitanoj. :Ĉi tie, en sudamerika golfo de San Julian, la ŝipanaro vidis bone, ke en frunto de ekspedicio staras viro, kiu estas eminenta spertulo sur la maro kaj pri ĉio, kio koncernas la vivon sur ĝi. Homoj sur Trinidad sciis tion jam longe. Sed ceteraj maristoj komencis valorigi liajn kapablecojn nur nun, kiam ili havis eblon vidi lin ĉiutage laboranta. Neniu ordono de admiralo devis esti pli poste ŝanĝata aŭ revokata. Ĉiu estis klara, fiksa kaj preciza, kvazaŭ li pripensus ĝin duontagon, kaj tamen li donadis ilin tuj sur la loko, laŭ la bezono. :Tiel la ŝipanaro malrapide konvinkiĝis, ke admiralo estas la komandanto de la ekspedicio meritite. Ne nur pro tio, ke lin dekretis la reĝo, sed ankaŭ pro liaj fakaj konoj, scioj kaj kapabloj. Kaj de ĉi tiu ekkono estis jam nur malgranda paŝeto al aŭtoritato kaj estimo. :Kaj ankoraŭ alia afero vekis ilian admiron: la justeco de la admiralo. Ili bone memoris tiun malhelan tagon, kiam ili staris sur la bordo de golfo kaj timegante atendis juĝon de Magalhaes. Ĝi estis malmilda kaj severa - sed ĉiuj sentis, ke ĝi estas justa. Sur la maro ili ne estis novuloj. Ĉiuj kvindek ribelintoj, kiuj estis indikitaj kiel ĉefaj partianoj de hispanaj hidalgoj, atendis morton. Anstataŭ ekzekuto ili ricevis pardonon - escepte inspirantoj de la ribelo. Ke ili devas nun labori en katenoj? Estas vero, la ĉenoj tintas kaj bruegas ĉe ĉiu movo, katenoj pezigas kaj tiras al la tero, malhelpas dum iro. Malfacila vivo. Sed tamen - vivo! Vi povas spiri, moviĝi de loko al loko, manĝi kaj trinki, vi povas esperi kaj kredi, ke iam ĉi tiu mizero finiĝos, ke oni fartos denove pli bone, vi povas en fantazio pentri bildojn de la feliĉa reveno el ĉi tiu senfina kaj danĝera navigado. :Kaj la mizero de nunaj momentoj estas des pli tolerebla, ke admiralo jam je neniu nubmienas. La ribelintojn li rigardas per la samaj okuloj kiel la fidelajn. Ĉu ili ribelis? Ili estis punitaj kaj al ili certe jam ne venos ideo je similaj aventuroj. Ĝis ili forpentos la punon, ĉio estos forgesita. Ili ja ricevadas eĉ egalajn porciojn da nutraĵoj! :Jes, la admiralo estas justa. Ĉu tio gravas, ke li estas neparolema? Cetere, se estas necese, li scipovas paroli. Li diras nur kelkajn vortojn, sed ĉiu penetros en vian cerbon kiel ardigita pinglo. :De tago al tago plifrostiĝis. Maristoj bruligis sur la bordo fajrojn, ke ili povu labori. Magalhaes iradis inter ili, konsilis, edifis, kaj li pensis pri trapasejo. :Se nur jam finiĝus la vintra restado! Ĝi estas deteniĝo, kiun li ne enkalkulis en sian veturplanon. Kie ili povis jam intertempe esti! Kiom da aliaj golfoj ili povis jam esplori! La tagoj forflugas, jam ses semajnojn ili estas en la golfo ... :Subita decido maturiĝis en Fernao. Ĉu estas necese, ke la tuta ekspedicio restu en kaptiteco? Ĉu almenaŭ unu ŝipo ne povus veturi plue? Dume la cetaraj atendos en San Julian venon de printempo, tiu ŝipo esploros ĉiujn golfojn kuŝantajn en suda direkto de ĉi tie - kaj kiam veturos la tuta eskadro, ĝi ne estos devigata deteniĝi per trarigardo de lokoj, kiuj estas sensignifaj. :Por ĉi tiu veturo estis destinita Serrao kun sia ŝipo Santiago. Magalhaes konfidis lin plej multe el ĉiuj kapitanoj. :"Vi veturos ĉiam suden, Juano," li donis al li lastajn instrukciojn. "Se vi dum dekkvar tagoj malkovros nenion, vi revenos. Komence de junio mi atendas vin." :"Laŭ ordono, sinjoro admiralo!" :Al Fernao kvazaŭ falus ŝtono de sur la koro. Finiĝu la ekspedicio de Serrao kiel ajn, ĝi estas tamen paŝo antaŭen. :Baldaŭ post forveturo de Serrao neatendita okazintaĵo vekis grandan intereson en la vintra tendaro. :La ĉirkaŭaĵo de golfo estis dezerta, negastema. Tie ne estis arboj nek bestaro nek homoj. Nur malaltaj embuskoj tiriĝis en senfinan malproksimon. Maristoj kelkfoje provis penetri en tiun dezerton. Eble ili malkovros tie iajn bestojn aŭ indiĝenojn. Sed ili ĉiam revenis ne sukcesinte. Fine ili komencis kredi, ke ĉi tiuj regionoj estas ne loĝeblaj. :Iun tagon alvenis Pigafetta al admiralo tute emociita. :"Sinjoro admiralo, okazia io ... io ... nu, mallonge dirite io grandioza!" :"Kio do?" ridetis Magalhaes. :"Maristoj malkovris postsignojn!" :"Kie?" :"Proksime ĉe la haveno!" :"Ĉu homajn postsignojn?" :"Jes!" :"Tio estas stranga," skuis per kapo admiralo. "Kiomfoje ni jam serĉis indiĝenojn, sed ĉiun fojon sen sukceso. Ĉu la maristoj ne eraris? Ĉu ĝi ne estas postsigno de iu el niaj homoj, kiu tien erariris?" :"Nepenseble, sinjoro admiralo!" :"Laŭ kio vi opinias tiel?" :"Ĝi propre ne estas postsigno de iu normala homo, li devas esti ia giganto." :"Sinjoro Pigafetta!" bridis lian fantazion admiralo. "Eble vi fine diros, ke ĉi tie vivas supernaturaj estaĵoj?" :"Mi preskaŭ kredus tion. La postsigno estas nome minimume dufoje pli granda ol postsignoj de aliaj homoj. Cetere, venu rigardi! Ni ĉiuj estas kiel en ekstazo." :"Mi estas vere scivola," diria Magalhaes kaj iris kun Pigafetta rigardi la interesan postsignon. Li ne dubis, ke entuziasmema Italo ĉion pligrandigis. :Sed kiam li venis al la loko, li ĉesis ridi. La postsigno estis vere tiom granda, ke similan li ankoraŭ neniam vidis. :"Kion vi diras, sinjoro admiralo?" kun ĝuo observis lian miregon Pigafetta. :"Estas vere abnormala longeco de piedo," diris medite admiralo. "Mi ŝatus vidi tiun viregon. Kaj pli da postsignoj vi ne trovis?" :"Ne," respondis ĥore maristoj, kiuj intertempe ĉi tie ariĝis. Sed jam la sekvantan tagon ili malkovris pluajn postsignojn. Kaj ĉiuj estis tiel abnormalaj, grandegaj. :"Ili estas iuj patagonianoj*," babtis ilin memvole admiralo. "Versimile ili timas nin, pro tio ili kaŝas sin." :(* patagonio - longpieda) :Baldaŭ poste la tuta tendaro estis sur la piedoj. Maristoj, oficistoj, kapitanoj, admiralo - ĉiuj rigardis miregante strangan estaĵon, kiu saltetis sur malproksima loko. :Patagono! :Li dancis sur la loko kaj samtempe li superŝutis siajn harojn per la sablo. Magalhaes ekkomprenis, ke la indiĝeno montras tiamaniere sian deziron interkonatiĝi kun maristoj. :"Garcia, iru al li kaj faru la samajn movojn kiel li," li diris. "Tiel li scios, ke vi venas kiel amiko." :Garcia ne lasis sin dufoje instigi. Li malgracie saltetis kaj per fortega baritono li kantis ian kanteton. La maristoj ridis pri liaj groteskaj movoj ĝis ili larmis. :Patagono komprenis. Kaj Garcia ne bezonis tro peni por alkonduki lin en la havenon. :Tie ariĝis ĉirkaŭ la timema sovaĝulo preskaŭ ĉiuj maristoj. Ili observrigardis lin de ĉiuj flankoj. Li estis vere grandegulo, li superigis ilin pli ol je la kapo - sed Pigafetta tamen skuis la kapon. :"Mi imagis lin al mi multe pli grandan," li grumblis trompite. "Se mi konkludas laŭ la postsignoj, li devus esti almenaŭ dufoje pli granda ol ni!" :Li alproksimiĝis al la Patagoniano kaj rigardis liajn piedojn. Kaj momente eksonis lia gaja rido. :"Sinjoro admiralo, rigardu!" li vokis. "Ja tiu homo havas sur la piedoj tutajn boatojn! Nun mi jam komprenas!" :Patagoniano havis piedojn en dikaj feloj, kiuj postlasis la enigmajn grandegajn postsignojn ... :"Do ni nomiĝis lin Patagoniano maljuste," diris Magalhaes. "Sed povas esti, ke la nomo estas tute bela kaj al ni restos almenaŭ la rememoro je ĉi tieaj homoj kaj regiono." :"Jes, la rememoro je - Pategonio!" vokis vigle Pigafetta. "Mi tuj notos tion!" :La alveno de la Patagoniano estis por monotona vivo en la tendaro multsignita okazintaĵo. Maristoj miregante rigardobservis lian grandegan staturon. Ili montris al 1i diversajn ludilojn kaj ĝojis pro liaj entuziasmaj ekkrioj. :Kiam Spinoza metis antaŭ liajn okulojn speguleton. Patagoniano rigardante sian vizaĝon terurege ektimis. Li saltis malantaŭen tiom fortege, ke li faligis teren kvar maristojn starantajn en lia proksimo. Kaj la ridantaj marnavigantoj devis multe penegi, ol ili sukcesis konvinki sian gaston, ke la speguleto estas nepre sendanĝera, ja male tre utila objekto. :Ilia mirego pligrandiĝis, kiam Patagoniano komencis manĝi kaj trinki. Per unu trinko - kiel rimarkas Pigafetta - li trinkis duonsitelon da akvo kaj dum unu manĝo en li malaperis duonkorbo da biskvitoj. :Sed la plej granda surprizo nur atendis ilin. Manĝinte la indiĝeno sidiĝis sur benketon antaŭ la magazeno kaj li kontente ĉirkaŭrigardis. Subite li ekvidis raton, kiu flugaperis inter la pordo. Li rapidege elsaltis kaj en momento li tenis ĝin en sia granda manplato. Li ekpremis ĝian kapon, kaj malgraŭ tio, ke ĝi ankoraŭ moviĝis, li formanĝis ĝin en natura stato - kun haŭto kaj hararo. Poste duan, trian kaj kvaran ... :Kiam ili adiaŭis lin, admiralo donis al li kelkajn sonoriletojn kaj montrosciigis lin, ke li alkonduku ankaŭ niajn kunulojn. :La sekvantan tagon ili alvenis kaj kondutis tute amike. Sed interŝanĝo da varoj estis preskaŭ senvalora, ĉar krom hejmaj bestoj, kiujn ili nomis guanakoj, ili havis por vendo preskaŭ nenion. :Poste venadis indiĝenoj ĉiutage en la tendaron kaj rigardis laborojn de maristoj. Ili alkondukis guanakojn kaj forportis diversajn ludilojn. :Ĉi tiu bona humoro estis subite interrompita per sciigo, kiu efikis kiel batego de la tondro. :La ŝipo de Serrao forveturis antaŭ tri semajnoj. Fernao komencis pensi pri ĝi ĉiam pli ofte. Ĉu ili malkovros ion? Aŭ ĉu ili revenos denove malsukcesinte? Li staris ĉiutage sur Trinidad kaj iomete maltrankviligita li rigardis al la sudo. Li sciis, ke li ne bezonas maltranhviliĝi. Li ja diris al Serrao malimplicitite, ke li veturu suden dekkvar tagojn. Dekkvar tagojn tien, dekkvar tagojn reen - do ankoraŭ restas unu semajno. Kaj tamen io faris lin maltrankvila. :Sed la informo pri Santiago ne venis de sur la maro. :Iun tagon rimarkis patrolo du staturojn, kiuj treniĝis sur la bordo. Ili paŝis malrapide, malrapidege al la golfo. Ĉiumomente ili haltiĝis. :Kiuj povas ili esti? Patagonianoj tio ne estas - kaj de kie venus en ĉi tiun forgesitan landon aliaj homoj? :Gvardio vokis admiralon. Kun li venis kelkaj maristoj. :Magalhaes rigardis la proksimiĝantajn homojn. Lia vizaĝo subite plilongiĝis de mirego. :"Estas ja la niaj el Santiago!" li vokis per duonsufokita voĉo. "Iru renkonten al ili!" :Sed li mem tuj rapidis al la venantaj maristoj. Kaj jam ili estis tiom proksime, ke li distingis ilin: la dua ŝipoficiro Lopez kaj ŝipgvidisto Barnolas. :Magalhaes kaj grupo da maristoj svingis manojn por saluti ilin. La viroj volis respondi, sed ili estis tiom elĉerpitaj, ke ili nur suprenlevis la manojn kaj lasis ilin senpove sinki. Poste Lopez ruinigis en neĝamason kaj restis kuŝi senmova. Barnolas volis levi lin, sed liaj fortoj jam ne sufiĉis por tio. :Kaj jam alrapidegis Magalhaes. :"Barnolas, kio okazis? Kaj kie estas la ceteraj?" :"Nia ŝipo averiis, sinjoro admiralo," diris per malforta voĉo Barnolas. :"Kaj maristoj?" :"Savitaj." :"Ĉu ĉiuj?" :"Jes." :"Dank' al dio!" respiris admiralo, kiu jam komencis timi la plej malbonon. :Du maristoj prenis Lopezon kaj portis lin en la tendaron. Lia kunulo marŝis ankoraŭ mem. :Nur kiam ili plifortiĝis, Barnolas daŭrigis siajn informojn. :"Ni veturis laŭlonge de la bordo kaj trarigardis golfojn," li diris. "Post kelktaga veturo atakis nin tempesto. Ĝi deŝiregis al ni direktilon kaj ni estis ĵetitaj kontraŭ la roko. La fundo estis feliĉe malprofunda. Alie ni estus mortintaj. Kiam la tempesto ĉesis, ni eltiris la ŝipruinojn sur la bordon. Ni savis preskaŭ ĉiujn provizojn. La kapitano ordonis al ni iri al vi." :"Kiel longe vi iris?" :"Dekunu tagojn." :Dekunu tagojn! Dekunu tagojn tra la dezerta kaj nepriloĝata regiono! Dekunu senfinajn noktojn en frostaj neĝamasoj! :Magalhaes leviĝis kaj senvorte premis manojn de ambaŭ viroj. Ĉiuj sciis, ke ĉi tiu rekono signifas pli multe ol la plej entuziasmaj dank-vortoj. :"Kaj golfoj?" demandis post momento admiralo. :"Ni esploris multajn," respondis Barnolas hezite. :Kaj -?" :"Ĉiuj estis fermitaj." :Nek muskuleto moviĝis en la vizaĝo de Fernao. Cetere, kial li demandis? Se ili estus ion trovintaj, ili certe dirus tion al li kiel unuan informon! :Jam sekvantan tagon estis sendita al Serrao multnombra grupo da maristoj. Ili devis helpi la averiintojn dum forportado de provizoj kaj gravaj partoj de Santiago en la tendaron. :Estis tiom da provizoj, ke ili devis ilin transportadi preskaŭ du monatojn. Serrao kun parto de ŝipanaro restadis apud averiinta ŝipo por gardi ĉion, la ceteraj maristoj transportadis. Ĝi estis superhoma peno, ĉar frostoj kaj ventegoj malfaciligis iradon. Kaj transporto surmara estis tute neebla. :Fine estis ĉio tranaportita. Kun lasta ekapedicio revenis kapitano Serrao. Li estis malgrasiĝinta. maldikega. sed el liaj okuloj radiia gojo. ke li denove vidas kamaradojn kaj la admiralon. :Magalhaes rapide repaciĝis kun perdo de Santiago. La ŝipanaro estas savita, provizoj ankaŭ, la priservado de restantaj ŝipoj estos pli facila - kaj la tuta eskadro estos almenaŭ pli moviĝema. :En aŭgusto la vintro malaperis. Blovegoj ĉesis, la neĝo degelis. Nur antaŭ la mateno estis ankoraŭ malfortaj frostetoj. :Plej suprema tempo, ke ili jam ekveturu! La superstiĉa ŝipanaro vidis en frakasiĝo de Santiago malbonan antaŭsignon. Ĉu ĝi ne estas lasta admono, ke ili turniĝu kaj veturu hejmen? :Kaj io ankoraŭ pli malbona - kelkaj maristoj ekmalsaniĝis. Kaŭze de manko de legomo iliaj dentoj komencis ŝanceliĝi, iliaj dentkarnoj kaj tutaj buŝoj ŝvelis. Manĝado signifis por ili neimageblajn suferojn. Kelkaj maristoj jam mortis. :Fernao bone sentis, kia laciĝo kaptas la ŝipanarojn. Nur ke li jam povu ekveturi! Eble ili ie malkovros marbordon, kie estos bestaro kaj fruktoj. Ŝipanaroj rekonsciiĝos kaj forgesos la travivintajn suferojn. :Iam alkuris Henriko forte spiregante. En mano li tenis ampleksan pakaĵon. :"Sinjoro admiralo, ĉi tion mi malkovris sur la kajo!" :Li disvolvis haŭton, en kiu estis io enpakigita. Admiralo ekvidis kelkajn faskojn da sagoj. :"Kie ili kuŝis?" :"En densaĵo malantaŭ la tendaro. La pintoj estas venenigitaj." :"Al mi ankaŭ ŝajnas," rimarkis Magalhaes. :"Ĉio estis klara. Patagonianoj preparas sin ataki la tendaron. La ekspedicio ja estas sufiĉe forta por repuŝi ilin. Sed ĉu admiralo allasu, ke tute superflue mortu kelkaj maristoj? Ne, li intencis egale jam baldaŭ forveturi, ĉi tio estas la lasta instigo. :Sed li tamen devos renkonti la Patagonianojn ankoraŭ unufoje. Li estas promesinta, ke li alveturigos Hispanujon ne nur produktojn el nove malkovritaj landoj, sed ankaŭ homojn. Ĉi tiujn indiĝenojn li kompreneble ne kunprenos multajn, ĉar ilia abnormala apetito signifus novan, jam ne tolereblan limigon de nutraĵoj. Tial li kaptos almenaŭ unu aŭ du. :Sed la maristoj ne kuraĝis kateni tiajn grandegulojn. Pro tiu kaŭzo ili kaptis Patagonianojn per fia ruzo. :Ili allogis du indiĝenojn al la kabano, kie estis deponitaj provizoj. Tie ili komencis ilin pridonaci. La indiĝenoj ricevis tiom da ludiloj, ke ili havis plenajn manbrakojn da ili. Iliaj okuloj radiis kaj blankaj dentoj brilis de feliĉaj ridoj. :Poste la maristoj montris al ili brilajn katenojn, du larĝajn ringojn kunligitaj per tintsona ĉeneto. La indiĝenoj avide rigardis la novan ludilon. :Ĉu vi ŝatus havi tion? demandis la maristoj per mansignoj. Kompreneble! kapjesis Patagonianoj. Sed kien doni ilin, se ni havas plenajn manojn? :Nu, kaj ĉu ni provu doni ilin ĉi tien, sur la piedojn? montris embuske la maristoj. :Jes! Jes! ridis feliĉe grandeguloj. :Du maristoj singarde proksimiĝis kun katenoj al siaj viktimoj. Unu klako, la dua - kaj la konfidemaj infanoj de la naturo estis katenitaj. :Nun jam havas ekspedicio ĉion, kion ĝi bezonis: printempan veteron, riparitajn ŝipojn, sudamerikajn indiĝenojn. :Sur Trinidad oni faris konsilon. Ĉirkaŭ Magalhaes sidis Serrao, Barbosa kaj Mesquita. :"Post ĉiuj okazintaĵoj, kiujn ni travivis en golfo de San Julian," diris admiralo, "ni devos alie aranĝi la komandon de la ŝipoj. Kapitano Serrao komandos Concepcion, Barbosa Victorion kaj Mesquita San Antonion. Ni ekveturas al decida parto de nia navigado, kie mi bezonos virojn fidelajn kaj hardajn. Kun via helpo mi venkos." :La kapitanoj disiris al siaj ŝipoj kun mienoj seriozaj, malserenaj. Ili bone konsciis, kia tasko ilin atendas. :La 24-an de aŭgusto ekveturis la malgrandigita eskadro suden. La saman tagon estis ribelintoj liberigitaj de katenoj kaj ribelemaj Cartagena kaj pastro postlasitaj sur la bordo. Neniu jam plu vidis ilin ... :Komence ili ne retenis sin per esplorado de la bordo, ĉar tion faris jam Serrao dum sia malfeliĉa veturo kun Santiago. Sed ju pli ili proksimiĝis al la sudo, des pli maltrankvila estis admiralo. Ĉu tiu ĉi kontinento estas senfina? Ili povis veturi en kiun ajn golfon, ĉie ili vidis novan bordon, kiu stariĝis en ilian vojon kaj baris liberan ekveturon en oceanon, je kiu Fernao tiom sopiris. :Karaveloj ŝoviĝis suden malrapide, sed persiste. Ĉu nenie aperos regiono, kiu promesus almenaŭ iomete da refreŝiĝo? Ĉie nur nuda bordo, rokoj kaj dezertoj! :Io peza faladis sur la karavelojn. Ombro de la morto, kiu ne ĉesis falĉi la mizerigitajn maristojn, timigis kaj terurigis. La malespero kuŝis en iliaj okuloj, en iliaj movoj, en iliaj vortoj. :Magalhaes denove fariĝis malparolema kaj malserena. Li kapablis stari sur la ferdeko tutajn horojn kaj necedeme observi la rokan bordon. Kiomfoje jam trompis lin golfoj? :Jam forpasis du monatoj de tiu tempo, kiam ili forlasis vintran tendaron. Antaŭ ili nun tre alten leviĝas rokoj, kiuj iomete elkuras en la maron. Kio estas malantaŭ ili? Ĉu malgranda golfo? Ĉu pli vasta golfo? :Ĉu ili devas allasi, ke ili estu denove trompitaj, kiel jam tiomfoje? Ĉu ne estus pli bone veturi pluen kaj ne sin deteni ĉi tie? Ja ĉi tie estas nur rokoj, nuraj rokoj, pri ia golfo evidente oni ne povas paroli - :"En la golfon!" komandas al ĝenerala surprizo admiralo kaj rigardas la rokaron. "Ni ankros." :Levilaj radoj sur la ferdekoj bruegas, ĉenoj grincas, ankroj malleviĝas sub la akvonivelon. La levitaj radoj rotacias plue, la ĉenoj estas jam plene streĉitaj - kaj ĉiam ankoraŭ ne aŭdiĝis la knara sono, kiu donas signon, ke ankro malleviĝis ĝis la fundo. Ili estas tute proksime de la bordo - kaj la ankroj flugpendas en la akvoj tute libere! Maristoj estas devigataj salti sur la bordon kaj tie la ankrojn alfiksi. :Concepcion kaj San Antonio ricevas ordonon esplori la golfon. Ne estas necese tiri tien tutan eskadron, se por tio sufiĉas nur du ŝipoj. Tiamaniere ili kutimis tion fari, ke pli vastan golfon esploris unu aŭ du karaveloj, dume la ceteraj atendis ilin apud la elveturejo. :Apenau ili ekveturis antaŭen, komencis sovaĝa tempesto. Tridek ses horojn kruciĝis la fulmoj kaj tondro bruegis en la rokaro per milfoja eĥo. La ŝipoj dancis sur la ondoj kiel pajleroj. Ne estis eble gvidi la direkton de la navigado. Ĉiuj klopodoj devis celdirekti nur al tio, ke la ondoj ne renversu ŝipojn aŭ ke ili ne ĵetu ilin sur la rokojn. Fine la tempesto ĉesis. :Concepcion kaj San Antonio volis veturi laŭ sia plano. Subite ekblovis ventego, kuntiris ambaŭ ŝipojn, pelis ilin antaŭen, rabe, nereteneble. :Kaj rekte kontraŭ rokojn! :Maristoj faris ĉion eblan por haltigi la rapide veturantajn ŝipegojn. Almenaŭ malrapidigi ilian sovaĝan flugon kaj mildigi puŝegon, kiu estas jam neevitebla! :Vane! :La konsternitaj homoj ĵetiĝis sur genuojn. Ili adiaŭis la vivon. Serrao staris sur la ferdeko de Concepcion kaj konsternite rigardis antaŭen. Li estis iomete paliĝinta, sed trankvila, kvieta. Li ne apartenis al homoj, kiujn danĝero povas skui. Ĉu ili pereos? Li faris ĉion, kio kuŝis el liaj fortoj, por savi la ŝipon. Admiralo malĝojos pro liaj servoj. Unue Santiago, nun Concepcion. Kio Santiago koncernas, tie li savis almenaŭ ŝipanaron kaj provizojn. Ĉi tie li jam ne sukcesos la samon. La rokoj elstaras vertikale el profundaj akvoj, ili suprenleviĝas en vidneatingeblan altecon. Puŝego - kaj estos fino. :Kun malvarma decidemo li rigardis renkonten al la certa pereo. Sed subite - ĉu tio ne estas iluzio? :Serrao ektremis kaj akre kriis: :"Lopez - atenton!" :Post averio de Santiago estis Lopez la ŝipgvidisto sur Concepcion. :Ne estis necese admoni lin. Ankaŭ li jam ekvidis la trairejon, kiu tiel neatendite, kiel per miraklo malfermiĝis inter du rokoj! :Li rapide direktis la ŝipgvidilon kaj traveturis la mallarĝan interkrutejon. San Antonio enveturis ĝin jam tute sendanĝere. :Ambaŭ ŝipoj troviĝis en nova golfo. Ĝi estis ankaŭ ĉirkaŭita de grandegaj rokoj. La suba fluo ĉesis kaj kontraŭ ilin ekblovis forta vento. Ĉu vento? La golfo estas tamen ŝirmata de rokoj, kiuj sekure enfermas ĝin! De kie venas tiu vento? :Antauen! :Serrao subiĝis al febra streĉo. :Ambaŭ ŝipoj trapuŝis sin al kontraŭa flanko de golfo nur paŝon post paŝo. Kiam ili estis en duono de la vojo, maristoj ekvidis novan interkrutejon, kiu versimile kondukos ilin en novan golfon! :Ili ne trompis sin. Baldaŭ ili vidis golfon trian, kvaran kaj kvinan. :Serrao haltigis sian ŝipon kaj atendis San Antonion. :"Kion vi opinias pri la afero, sinjoro Mesquita?" :"Mi kredas, ke ni estas en la trapasejo," respondis la emociita kapitano. :"Al mi ŝajnas la samo. Do - reen al admiralo!" :Bombardiloj tondras, flagoj flirtas, ŝipanaro jubilas ... Magalhaes akceptas ambaŭ kapitanojn, li streĉe aŭskultas ilian sciigon kaj poste la tuta eskadro veturas en la golfon. :Ili veturas tage kaj nokte. Post nelonge ili atingas lokon, kie la golfo dividiĝas en du partojn. Unu direktas dekstren al sudokcidento, dua maldekstren al sudoriento. :Kien do nun? Kiu el ili estas la trapasejo? :Nova ordono. Concepcion kaj San Antonio esploros la sudorientan kanalon. Admiralo atendos ilin apud komenco de la sudokcidenta kanalo. :Antaŭ la forveturo de ambaŭ ŝipoj Magalhaes kunvokis kapitanojn kaj oficirojn por konsiliĝi sur Trinidad. Li volis aŭdi iliajn raportojn pri stato de provizoj kaj li ankaŭ ŝatus aŭdi, kion ili opinias pri la plua veturo. :"La provizoj konsiderinde malgrandiĝis," diris Mesquita. "En la plej bona kazo ni eltenos tri monatojn." :La informoj el aliaj ŝipoj estis neniel pli ĝojigaj. :"La afero estas pli malbona, ol ni povis supozi en komenco de la veturo," konsentis admiralo. "Atendas nin ankoraŭ grandaj malhelpaĵoj kaj ni devos venki multajn danĝerojn. Ni povas elekti: aŭ reveni hejmen jam nun, aŭ navigadi ĝis al Molukkoj, kiel mi promesis al la reĝo. Al mi estas ĉio klara. Kaj kia estas via opinio?" :Kapitanoj kaj oficiroj silentis. Nur Gomez energie diris: :"Dum nunaj cirkonstancoj estos pli bone, se ni revenos. La trapasejo estas malkovrita. Ŝipoj estas kadukaj, ŝipanaro malsatigita, malfortigita, laca. Se ni revenos, ni aranĝos novan ekspedicion. Se ni ne revenos, ni enveturos oceanon, kies distancojn neniu konas. Se la veturo daŭros longe, ni pereos!" :Admiralo rigardis la ceterajn. Ili silentis, sed ne estis malfacile diveni, ke la plejmulto konsentas kun Gomez. :La vizaĝo de Magalhaes fariĝis iomete pli malserena kaj malmola, kiam li diris: "Mi volis aŭdi vian opinion, sinjoroj, kaj estas bone, ke mi konas ĝin. Kio min koncernas, mi ne intencas nuligi la promeson, kiun mi donis. Mi scias, ke ni devos multe moderigi nin. Sed ankaŭ se mi scius, ke mi devos nutriĝi per haŭtoj, per kiuj estas ĉirkaŭvolvitaj velstangoj, mi rigardas tion mia devo veturi ĝis al Molukkoj. Informu la ŝipanarojn, ke post atingo de oceano ni daŭrigos la veturon!" :Kiam kapitanoj revenis sur ŝipojn, Concepcion kaj San Antonio entreprenis la esplorveturon. :Ili jam estis du tagojn for. Admiralon konsumis malpacienco. Ho, se li havus flugilojn de aglo kaj povus traflugi ambaŭ markolojn kiel birdo por trapenetri iliajn misterojn kaj sekretojn! Kaj - ĉu ne estas ebla intertempe, ol revenos ambaŭ esplorŝipoj, elsendi en sudokcidentan markolon rapidan ŝalupon? :Maristoj sidiĝas en la ŝalupon, streĉas malgrandan velon, premas remilojn. Post nelonge malaperas la ŝalupo inter la rokoj. :Kelkajn tagojn atendis admiralo kun Trinidad kaj Victoria revenon de esplorŝipoj. Fine reveturas Concepcion. Serrao salutas admiralon, lia vizaĝo aspektas serioze, pale. :"Sinjoro admiralo, la sudorienta golfo post unutaga veturo turniĝas al okcidento, poste denove al nordo. Mi konstatis, ke ĝi kuniĝas kun la sudokcidenta golfo." :"Dankon, Serrao, mi estas feliĉa, ke ni povis tion konstati. Ni atendos San Antonion kaj ekveturos." :"San Antonio, sinjoro admiralo -" :"Kio okazis kun ĝi?" :"San Antonio jam sendube ne revenos." :"Ĉu ili averiis?" :"Mi timas, ke okazis io pli malbona. Tuj la unuan tagon restis la ŝipo malantaŭe. Baldaŭ ĝi perdiĝis al niaj okuloj - kaj ekde tiu tempo ni ne vidis ĝin." :"Sed - Mesquita tamen ...!" diris peze Magalhaes. :"Jes. Meaquita estas konfidinda. Sed sur la ŝipo estis ankaŭ aliaj. Tie estis ankaŭ Gomez." :Magalhaes devis kolekti ĉiujn fortojn por resti trankvila. Gomez! Ĉu estas eble kredi, ke li estus kapabla fari tian abomenindaĵon kaj perfidi admiralon? Kaj ĵus en tiu momento, kiam estis necese kolekti penadon de ĉiuj por malkovri depratempajn sekretojn de la tero? :Magalhaes ordonis traserĉi ĉiujn apudajn golfetojn. Sensukcese. San Antonio malaperis. :Kaj jam revenis la ŝalupo, kiu estis forveturinta esplori sudokcidentan markolon. :Kiel mienas la maristoj? Ili salutsvingas - sed tio nenion signisas. Maristoj ofte salutsvingas, kiam ili adiaŭas aŭ revenas. :Nun ili jam trankviliĝas. Kaj en la silenton aŭdiĝas la voĉo de oficiro, kiu tremas de emocio: :"Sinjoro admiralo, ni veturis ĉiam okcidenten. Ni esploris ĉiun branĉeton de ĉi tiu golfo. La vojo estas ĉie libera. Ni veturis tiom longe, ĝis ni ekvidis vastan oceanon." :Fernao, kion signifas ĉiuj batoj, per kiuj la vivo tiom riĉege donacigis vin, kompare kun raviga beleco de ĉi tiu momento? Ĉio estas subite forgesita. La vivo fine riĉe rekompencis vian fidon, vian aŭdacon, vian persistemon. Kial do miri, ke vi ne kapablas ekparoli? Aŭ ĉu kapo de unu homo estis iam superŝutita per tiom da tristo kaj feliĉo, kiom da ili travivas vi? :Ne hontu, Fernao, pro la larmoj, kiuj fluas de sur via vizaĝo, vipita de ventoj kaj sulkigita! Rigardu viajn maristojn! Ili estas maldelikataj viroj - kaj ili tamen staras kiel alforĝitaj. Ili tre ŝatus voki al vi "Vivat!", sed ili ne povas. :Ja ankaŭ ili antaŭsentas, kion vi scias: ke vi travivas grandan momenton en historio de la tuta homaro. 948 2364 2004-12-31T14:56:13Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XIV. Trans Pacifikon :La regiono ĉirkaŭ la golfo prezentis mirbelan, sed samtempe tristan aspekton. Ĉirkaŭ en rondo leviĝis ĉielatingaj rokoj, kies pintoj estis kovritaj per neĝo. Sur deklivoj de la montoj gluglis riveretoj kaj ĝi estis ununura sono, kiu vivigis la regionon. Nenie postsigno pri homaj loĝejoj. Larĝeco de traveturejo estis tre malsama. Ĉe marbordoj distanco ĝis tridek kilometroj, alie ili alproksimiĝis je kvar kilometroj. En mallarĝigitaj lokoj ĵetis abruptaj rokmuroj malhelajn ombrojn, tiel ke la ekspedicio veturis en deprimanta duonkrepusko. :Strangan fenomenon vidis maristoj dumnokte. Sur malproksimaj montoj flamis fajroj, kies devenon ili komence ne sciis klarigi al si. Nur pli poste ili ekkonis, ke la regiono ĉirkaŭ trapasejo ne estas neloĝata. Tie vivis primitivaj indiĝenoj, kiuj konservadis ankoraŭ eternan fajron. Magalhaes nomigis ĉi tiun regionon Fajrolando. :La veturo tra la trapasejo estis peniga kaj longdaŭra. Profundo de la akvo estis sur iuj lokoj tiom granda, ke ne estis eble atingi fundon eĉ per plumbilo alligita per plej longa pendoŝnuro, alie estis embuska rokaro kaŝita tuj sub akvonivelo. Tie aŭ tie elstaris insuletoj. Pro tio Magalhaes ordonis, ke oni antaŭe esploru ĉiun paŝeton de la vojo, kiun la eskadro sekvos. Grupo da maristoj en ŝalupo mezuris ĉiam profundon de la fundo sur certa vojparto kaj nur poste karaveloj iom antaŭenveturis. :Malgraŭ tio, ke admiralo estis konsumata de malpacienco kaj sopiro ekvidi kiel eble plej baldaŭ oceanon, pri kiu li tiom da jaroj revis, li restis dum la tuta tempo de la veturo en trapasejo tre singarda. :La ŝipoj progresis antaŭen tre marapide, paŝon post paŝo. Malgraŭ tio, ke oni veturis tage kaj nokte, ili faris en dudek kvar horoj vojon de nuraj dudek kilometroj. Detenis ilin ankaŭ la vento, kiu blovis daŭre kontraŭ direkto de ilia veturo. :Unu tagon ankris la ekspedicio apud riverenfluo. Maristoj surbordiĝis. Post nelonge aŭdiĝis en la golfeto iliaj ĝojkrioj. La rivero svarmis per fiŝoj, kiuj estis similaj al sardinoj. :"Rivero de sardinoj!" vokis maristoj kaptante fiŝojn per la manoj, ĉapoj kaj bastonoj. "Sardinrivero!" :Post momento estis sur la bordo kelkaj fajroj. Maristoj ne atendis, ĝis la ŝipkuiristo pretigos al ili manĝaĵon. Ili konstruis rostpikilojn kaj jam oni rostis bongustajn fiŝojn. :"Nur ankoraŭ spici tion per io!" vokis frandeme Garcia, kun ĝuo manĝante rostaĵon. :"Provu ĉi tion!" lia kamarado prezentis al li ian radiketon. La kreskaĵo estis tre simila al celerio. La maristoj manĝis ĝin kiel la plej bonan frandaĵon. Kaj kial miri? Ja de tiu tempo, kiam ili forlasis Brazilion, ili havis en buŝo nek peceton da freŝa legomo. Jen la kaŭzo de malsanoj! :Iu komencis hispanan popolan kanton. Ceteraj aliĝis kaj jam aŭdiĝis en la trapasejo gajaj melodioj. :Maristoj kaptis multegajn sardinojn por havi provizon, ŝirkolektis "celeriojn" kaj tre refreŝigitaj daŭrigis vojon en malafabla kaj senfina trapasejo. :Iun vesperon, kiam Fernao sidis en sia kabino klinita super landkartoj, frapis je la pordo Henriko. :"Sinjoro admiralo," li diris, "venis ses maristoj. Ili volas paroli kun vi." :"Kion ili deziras?" :"Mi ne scias," respondis Henriko kaj iel misteroplene li ridis. :"Ili eniru!" :Henriko malfermis pordon kaj maristoj paŝis internen. Magalhaes atente rigardis ilin. Li konis jam ĉiujn virojn de sia ekspedicio persone. Pri ĉiu li sciis, sur kiu ŝipo li laboras. :Li tuj konsciiĝis, ke el ĉiu karavelo venas du. Kaj inter ili troviĝas ankaŭ homoj el Trinidad! Ankaŭ la fidela Garcia! Tio aspektas kiel deputacio. Ĉu ili venas por plendi? Aŭ peti pri io? Li rememorigis al si la deputacion en San Julian kaj eksentis malagrablan frostotremon tra la dorso. :Garcia paŝis antaŭen. Li ĉifis ĉapon en la manoj kaj staris alterne levante piedojn kaj embarasite ektusis. :"Do, Garcia, kion vi deziras?" klopodis forigi liajn embarasojn Magalhaes. :"Sinjoro admiralo, ni estas delegitoj de ŝipanaro ..." :"Al mi?" demandis lakone admiralo. :"Jes, al vi, sinjoro admiralo. Ni devas informi vin, ke ni jam interkonsentiĝis. " :Fernao malkurbiĝis kaj fikse rigardis la mariston. :"Nome ... ke vi sciu, pri kio temas, sinjoro admiralo," Giarcia jam tute venkis la komencajn embarasojn, "ni diros tion al vi laŭvice. Ni sur ĉiuj ŝipoj jam ekde hieraŭ kverelas!" :"Kial?" demandis Magalhaes kaj en lia demando kuŝis minacanta tono. :"Ni ne scias - nome ni ne scias, kiamaniere ni nomigus ĉi tiun trapasejon," daŭrigis vigle Garcia. :Fernao ekridis. Laŭte, sincere, el la koro. Tiel vidis lin maristoj ankoraŭ neniam. :Kaj kiel li ne ĝojradiu! Li atendis novan ribelon aŭ minimume novajn plendojn, ke ili reveturu hejmen - kaj liaj maristoj polemikas pri nomo de la trapasejo! Nur nun li komprenis la misteroplenan ridon sur la vizaĝo de Henriko! :"Do vi ne povas trovi taŭgan nomon?" demandis jam gaje la admiralo. "Nu - ni havis sufiĉe da nomoj ..." :"Ekzemple?" :"Trinidadanoj proponis 'Suda trapasejo', en Victoria 'Amerika trapasejo', tiuj el Concepcion havis eĉ du nomojn: 'Trapasejo de Virgulinoj' kaj 'Kanalo de ĉiuj sanktuloj'. Al sinjoro Pigafetta plaĉis nomo 'Patagonia trapasejo' -" :"Kaj nun vi venas al mi, ke mi decidu la aferon, ĉu ne?" :"Ne, sinjoro admiralo. Ni jam interkonsentiĝis. Ĉiuj. Maristoj, oficiroj kaj ankaŭ kapitanoj." :Magalhaes demande rigardis lin. :"Ni eĉ ne scias, kiu havis tiun ideon," daŭrigis Garcia. "Sed la nomo ekplaĉis al ni tiom, ke por unufojo ĉesis ĉiuj disputoj. Ni venas por sciigi al vi tion." :"Do?" :"Ĉi tiu markolo nomiĝas ekde hodiaŭa tago - trapasejo de Magalhaes." :"Ho!" vokis surprizite admiralo. Ĉio estis tiom neatendita, ke li embarasite silentiĝis. Nur post momento li diris mole: "Mi dankas al vi, amikoj. Vi eble tro rapidis. Sed se la nomo estis kapabla unuigi vin, ĝi estu, mi akceptas vian honorigon." :La tutan nokton - Magalhaes tiam preskaŭ ne dormadis - li pensis pri la maristoj. Ili estas maturaj viroj, malmolaj, maldelikataj, iam preskaŭ brutmoraj, sed ili kapablas ŝanĝi humorojn kiel infanoj. En San Julian ili estus pretaj neniigi vin, en trapasejo ili honorigas vin ... :Kvar longajn semajnojn daŭris navigado en trapasejo. Dum tiu tempo eskadro faris vojon de ses cent kilometroj. Poste ankoraŭ lasta kabo - ili nomigis ĝin Eldezirata - kaj antaŭ ili malfermiĝis senfina oceano. :Kanonsalvo de sur Trinidad. Flagojn supren! :Estu salutata oceano misteroplena, enigma, ne esplorita, senfina! Estu salutata, oceano, kiun ne vidis krom Balboa kaj ties akompanantoj eĉ unu Eŭropano! Vi kondukos nin al Molukkoj, de kie estas jam nur salteto al Molukko, en Hindujon kaj Eŭropon! Fino de ĉiuj hipotezoj, preceptoro Behaim, doktaj majstroj en universitatoj, kosmografoj, geografoj, astronomoj! La homa spirito ekflugos libere kaj ne katenita tra ĉiuj spacoj de la mondo, ekipita per solidaj scioj! :Kanonoj tondras ankaŭ sur Concepcion, flagetoj ĝoje flirtas. :Estu salutata, maro de malproksimaj horizontoj, maro de mil kuraĝaj esperoj! Jam post nelonge ni atingos riĉajn landojn, kiuj abundos per ĉio - per bongustaj manĝaĵoj, freŝa akvo, refreŝigaj trinkaĵoj kaj spicoj kaj oro! Jes, ni atingos ilin baldaŭ, admiralo ja diris jam tiomfoje, ke sur la alia flanko de trapasejo ni atingos la insulojn de multekostaj spicoj, kiujn ni promesis malkovri navigante okcidenten! :Pro kanonsalvoj forte tremas ankaŭ Victoria, kiu fermas la eskadron. Venkaj flagoj ridetas ankaŭ sur ĝiaj mastoj. :Adiaŭ, trapasejo! Adiaŭ, danĝeraj rokoj! Adiaŭ, embuskaj akvoturniĝoj kaj vojerarigaj golfetoj! Adiaŭ, trista malgajeco de senesperaj semajnoj! Estu salutata, libereco de vastaj spacoj, kie estas eble ĝoje elspiri, ĝoji pri heleco de tago, ĝui de la frua mateno ĝis la malfrua nokto orajn sunradiojn! :Kaj antaŭ ĉio estu salutata vi, homa aŭdaco! Nur vi venkas malhelpaĵojn, kiuj estas laŭ rigida pensado nevenkeblaj! :Fernao staris sur ferdeko de Trinidad forte kortuŝita. Li pensis je Francisko kaj iliajn komunajn revojn. Li pensis pri liaj amike varmaj leteroj, per kiuj li invitis Fernaon al si. Ĉu Francisko atendas lin? Certe! Eble li staras ĉiutage sur bordo de la insulo kaj rigardas orienten. Do, flugu al li, kvietaj ondetoj de la Suda maro! Diru al li, ke Fernao alveturas! Ke li malkovris trapasejon kaj nun vojaĝas al Molukkoj. :Sed Magalhaes ne estis nur revulo. Li havis tro evoluintan sencon por realeco, ol ke li ne pripensu ĉiujn eblojn. Ekde forveturo el golfo de San Julian la ŝipoj estis denove tre difektitaj. En trapasejo ne estis eble ripari ilin. Provizoj de manĝaĵoj post perfido de Gomez malgrandiĝis tiom, ke ili sufiĉos apenaŭ por du monatoj. La ŝipanaro estas nun jam denove lacigita de longa veturo, precipe de elĉerpiga navigado en trapasejo, kie ili ĉiuj troviĝis en senĉesa streĉo kaj ne povis trankvile dormi. Kaj la nombro de pacientoj ĉiam kreskis ... :Tial en lian ĝojon miksiĝis ankaŭ malgaja sento de necerteco. Se la markartoj ne mensogas, la ekspedicio atingos Molukkojn tre baldaŭ. :Sed Magalhaes jam ĉesis kredi landkartojn. Ili estis desegnitaj el fantazio, el hipotezoj. Ĉu ili ne trompis lin jam kun lokigo de la trapasejo? :Ŝipoj celdirektis laŭlonge de sudamerikaj bordoj al nordokcidento. Post kelkaj tagoj ili deflankiĝis sur la vastan maron. Blovis favora vento kaj tiel la kontinento baldaŭ malaperis en malproksimo. Unu tago similis al dua kiel ovo al ovo. Matene elsaltis super horizonton fajra suno. Ĝi inundis oceanon per ora, blindiga brilo. Poste ĝi komencis brulradii. Tago estas longa, monotona, senfina. :Kaj ŝipoj veturas kaj veturas. Ĉu ili veturas? Se vi rigardas al horizonto, vi havas impreson, ke ili staras. Mankas ia firma punkto, laŭ kiu vi povus sekvi movon de karavelo. Horizonto estas ĉiam egala. Nur se vi rigardas malsupren, vi vidas, ke etaj ondoj restas malantaŭe. Do oni tamen veturas! :Semajnon, du semajnojn, tri semajnojn. :Monaton! :Magalhaes vidas, ke landkartoj ankaŭ nun ruztrompis lin. Se ili dirua veron. ili jam estua atingintaj Molukkojn l :Nutraĵoj rapide malaperas. Ĉu estas eble ankoraŭ limigi porciojn, kiuj jam de longe ne sufiĉas por satigi, apenaŭ vivtenante homon? Ĝi estas kruela, sed nenio alia restas. Nun neniu kverelas. Ĉiuj komprenas, ke la limigo povas signifi savon. :Neniu lando sur horizonto! Nek pruvsigno, ke ili al firma tero proksimiĝus! :Kaj tamen! :Unu tagon vokis patrolo en ŝipkorbo, ke li vidas insulon. Ĉiuj rapidegis sur la ferdekojn. Freŝa akvo, manĝaĵoj, ripozo sur firma tero ... :Ĝi estis unu el koralinsuloj, kiuj kreskas super la nivelon de oceano kaj restas nuraj rokoj. Sen kreskaĵoj, sen bestoj, sen homoj. Kaj sen akvo. :Maristoj havis impreson, kvazaŭ ili falus en abismon. La trompiĝo ankoraŭ pligrandigis ilian sopiron je tio, kio mankis al ili. La sopiro jam antaŭ longe ŝanĝiĝis en insistan bezonon. Skorbuto furiozis ĉiam pli sovaĝe. Dentkarnoj ŝvelis, dentoj malfirmiĝis, ŝanceliĝis kaj elfalis. Palatoj en buŝoj ŝvelis. Tri mortintajn maristojn jam englutis profundaĵoj de oceano. Mortis ankaŭ Patagonianoj. :Kaj nova ĝojo, nova espero - nova insulo! :Kaj nova, ĉi tiun fojon ankoraŭ pli granda trompiĝo. Nek homoj, nek nutraĵoj, nek gluteto de trinkakvo! :"Insuloj de malfeliĉo," diris amare admiralo. Kaj tiel ili ankaŭ nomigis la insulojn. :Post du monatoj estis provizoj de viando elĉerpitaj. Restis nur biskvitoj. Sed kiaj biskvitoj ili estis! Malbonodorantaj, maldolĉaj, traboritaj de vermoj! :Ĉu ili malbonodoras? Se oni nur havus ilin! Oni ricevas malgrandan manplaton da ili, ĝi sufiĉas por dufoje trifoje en la buŝon - ĉu ne estus eble pligrandigi ĉi tiun ridindan porcion? :Ili miksis en biskvitojn lignerojn kaj tiamaniere trompis siajn malsatajn stomakojn. :La trinkakvo en bareloj jam putriĝis. Ĝi tiom malbonodoris, ke ili trinkante ŝtopis al si nazojn, ke ili sukcesu ĝin engluti. :Dek semajnoj! :La ekspedicio ŝanĝiĝas al lazareto, kaj la oceano, kiun ili tiel solene bonvenigis, fariĝas tombejo. Preskaŭ ĉiuj estas malsanaj. Helpkuracistoj havas multege da laboro, ili faras ĉion, kion ili kapablas, sed en tiu ĉefa punkto ili estas senpovaj. Cetere, ili apenaŭ tenas sin sur la piedoj. :Tiuj, kiuj ne malsaniĝis grave, ne fartas multe pli bone. Vizaĝoj malgrasiĝintaj, okuloj profunde en okulkavaĵoj, korpo nur ostoj kaj haŭto. Kaj fortoj estas for. Ili sidadas sur ferdekoj, kuŝadas en subferdekoj por eviti brulantajn sunradiojn. Ili estas nerazitaj kaj similas al ombroj. :Jam dek maristoj mortis dumvoje de la trapasejo. Kaj kelkaj pluaj ŝanceliĝas inter vivo kaj morto. :Kaj admiralo? :Li estas sana. Ĝi aspektas, kvazaŭ li estus pli forta ol la naturo. Li manĝas la saman nutraĵon kiel ŝipanaro, kaj tamen li estas ĉie, kie ĵus oni bezonaa lian helpon. Se li vidas, ke elĉerpita maristo sensukcese kaj pene streĉas la ŝnuregon, per kiu li devas altiri velon, li alsaltas kaj streĉas la ŝnuregon sola. Nun li troviĝas denove en kuirejo. Ĉu li eble volas preni al si ion pli bonan? Ne. Li gustumas la supon kaj konsilas al kuiristoj, kiamaniere fari ĝin pli bongusta. Li kontrolas kabinojn, kie kuŝas malsanuloj. Maristo kuŝas en doloroj, la premkontuzita korpo brulas kaj flamas. Kie estas helpkuracisto? En apuda kabino - li jam ne sufiĉas fari ĉiun laboron. Admiralo kliniĝas al la malsanulo kaj delikate levas lin. La malsanulo ne parolas, lia buŝo estas duonfermita de doloro, sed lia dankema rigardo diras ĉion. Alia mortas pro soifo. Admiralo ne hezitas kaj donas al li trinkgluton el sia botelo. Maristo rigardas al Magalhaes - kaj subite lia vizaĝo kurbiĝas kaj li ploras. :"Ho, kio admiralon koncernas!" li aŭdas debaton el komuna kabino por ŝipanaro. "Tiaj homoj estas malmultaj!" :Magalhaes volis rapide foriri. Li estus malfeliĉa, se iu hazarde malfermus la pordon kaj opinius, ke li spionaŭskultas. Sed tiu voĉo alfrostigis lin al planko. Ĉu estas eble, ke tiamaniere parolu -? :Jes, ĝi estis li! Elcano, unu el 1a plej grandaj ribelantoj en San Julian! :"Mi diras al vi, ke tiaj admiraloj ne estas multaj! Mi jam lernis koni kelkajn komandantojn, sed neniu el ili estis tiom oferema kiel li. Ja tiu homo zorgas pri ni kiel patro! Li kiel unua ellitiĝas - dormi li iras la lasta - mi ne komprenas, kiel li povas tion sukcesi! Li estas vere - granda admiralo!" :La veturo ne havis finon. Ili estis sur la maro jam tri monatojn. Frovizoj estis elĉerpitaj. Oni finmanĝis la reston de la biskvitoj. Sur la karaveloj furiozis malsato. :En kabino de maristoj regis silento. Homoj kuŝis sur la kuŝbretoj kiel kadavroj. La paroloj lacigas, pli bone silenti. Kaj tamen! En angulo de kabino obtuze parolas du maristoj. :"Venu kun mi en kuirejon!" :"Ĝi ne havas sencon." :"Se vi ne volas iri, bone. Sed vi bedaŭros." :"Eble vi tie havas bakitan anseron?" :"Ansero ĝi ne estas, sed la bakaĵo jes." :Maristo kun peno leviĝis kaj malfermigis enfalintajn okulojn: :"Ĉu bakaĵo?" :"Mi jam diris." :"Do ne streĉu min kaj diru, kion vi havas!" :La dua maristo kliniĝis al li kaj klarigis: :"Mi kaptis apud la magazeno du ratojn. Kuiristo promesis, ke li bakos ilin por mi. Unu raton mi kompreneble devis donaci al li." :"Ratoj!" ekĝemis la najbaro kaj peze falegis sur la kuŝbreton. "Ratoj! Ne! Pli volonte morti!" :"Kiel vi volas!" viro levis la ŝultron kaj foriris en kuirejon. Kuiristo plenumis la donitan vorton. Li prezentis al maristo bakitan raton kaj tiu komencis avide manĝi. :Apenaŭ li formanĝis kelkajn pecetojn, la pordo malfermiĝis. Li rapide ŝovis bakaĵon sub la tablon. Ŝipreguloj ne permesis, ke maristoj restadu en kuirejo. :Sed ĝi estis nur la malsanulo, kiu antaŭ kelkaj momentoj rifuzis la inviton. :"Mi decidiĝis alie," li diris kvazaŭ li senkulpigus sin. "Ĉu vi povas doni al mi peceton, kamarado?" :"Kompreneble. Ĝi estas tute bongusta. Apud magazeno mi jam preparis kaptilon. Kiam mi kaptos ion, mi bakos denove." :La bonodoro de bakita viando penetris en subferdekon. Post nelonge sciis ĉiuj ŝipanaroj, per kio estas ebla almenaŭ por momento forigi teruran malsaton. :Je ŝipratoj estis aranĝita sovaĝa ĉasado. Post nelonge estis ratoj preskaŭ ekstermitaj. Ju pli malmultaj, des pli multekostaj ili estis. Se iu havis pli grandan sukceson, li vendis ilin. Por unu rato oni ricevis eĉ hispanan dukaton. :Kiam ili estis survoje tra Suda maro dum cent tagoj, plimalfortiĝis eĉ sanaj maristoj tiagrade, ke ili ne estis kapablaj priservi la ŝipojn. Tiuj veturis sur kvietaj ondoj de la oceano solaj, sen homa helpo. :La malsato ŝanĝiĝis al furiozo. Sur la ŝipoj troviĝis jam nenio, kion oni povus manĝi. :Nenio? Sed tamen -! :Per kio estas ĉirkaŭvolvitaj mastoj, ke sur ili ne trafrostiĝu ŝnuregoj? Ĝi estas ja haŭto - ĉu ni estis trafitaj per blindeco, ke ni iradis tiom longe preter ili kun dolorantaj stomakoj? La haŭto, kiun ni dismaĉos, kaj se ni iom fermetos la okulojn, ni imagos al ni eĉ bovinon, aŭ ne, pli volonte junan bovideton, bovidan rostaĵon - :Ili ĵetis sin al la malkovraĵo kun novaj esperoj. Sed kiel povus mordi iliaj malsanaj, ŝanceliĝantaj dentoj la malnovan haŭton, kiu ŝanĝiĝis dum la jaroj al fera kiraso? :Ankaŭ ĉi tie ili trovis elirvojon. Ili donis haŭton en akvon, lasis ĝin tiel kelkajn tagojn kaj poste bakis ĝin en arda cindro. :Jam ili estis en Suda maro tri monatojn kaj dudek tagojn! :Admiralo staris sur kapitana ponteto kaj trarigardis ruinojn de sia ŝipanaro. Fakte, nun ili estis nuraj ruinoj. Kiam ili elveturis el Hispanujo, ili estis du cent sesdek kvin. Kaŭze de perfido de Gomez kaj mortoj en trapasejo malpligrandiĝis la nombro al cent sepdek. Kaj nun, dumvoje de la trapasejo, pereis denove deknaŭ kamaradoj. :Ruinoj. Sur fingroj vi povus kalkuli tiujn, kiuj restis sanaj. Kaj ĉu estas nepre eble diri pri iu, ke li estas sana? Ĉiuj pretermoviĝas sur la ferdeko kiel ĥimeraj ombroj. Ja ili jam eĉ ne pretermoviĝas, sed indiferente, apatie sidas kaj kuŝas. Iuj havas fermitajn okulojn, aliaj en malespera rezigno fikse rigardas antaŭen. :Fernao faris ĉion, kio estis en lia povo. Sed plua veturo superas jam homajn fortojn. La ŝipmagazenoj estas kiel elbalaitaj. La ratoj estas ekstermitaj. La haŭto de sur mastoj malaperis. Sur la ŝipoj estas jam nur ligno - kaj malsanaj, malsataj homoj. :Kiu estas ankoraŭ tiel forta, ke li trenas sin el subferdeko supren? Pigafetta! Unu el tiuj malmultaj feliĉuloj, kiuj rezistis al ĉiuj malsanoj. Li iris al admiralo. :"Do, sinjoro Pigafetta, ĉu vi ankoraŭ skribas vian tagolibron?" bonvenigis lin Magalhaes. :"Jes, sinjoro admiralo. Mi ja ne scias, se iu legos ĝin, sed mi notas ĉion." :"Ni esperu," diris admiralo. :Ili silentiĝis. Varmego faris ferdekon simila al infera fajrujo. :"Ĝi estis grandioza veturo, sinjoro admiralo," ekparolis post momento denove Pigafetta. "Dum cent dek tagoj nek unu ventego! Ĝi estas vere neaŭdita!" :"Ĝi estis ankaŭ nia feliĉo. Se venus eĉ la plej eta tempesto, ĝi neniigus nin ĉiujn. Balboa nomigis ĉi tiujn akvojn la Suda maro. Sed ni donis al ili nomon, kiu rememorigos homojn pri nia navigado." :"Kia estos la nomo?" :"Pacifiko." :"Bonege, sinjoro admiralo - Pacifiko! Trankvila oceano! Mi tuj enskribos tion. Brilega ideo! Cent dek tagoj, neniu tempesto - kiel memkomprenebla: Pacifiko! Pardonu, sinjoro admiralo, mi iros en kajuton enakribi ĝin kaj revenos sur la ferdekon." :Magalhaes ridetis. Admirinda homo estas tiu Pigafetta! Post unu du tagoj povas esti la ekspedicio unu grandega tombejo - kaj li volas skribi en sian taglibron! :Sed apenaŭ faris Pigafetta kelkajn paŝojn, li haltis kaj rigardis la admiralon. Liaj okuloj estis malfermigitaj pro nepriskribebla mirego. Ĉu li aŭdis ion? Aŭ ĉu ĝi estis nura trompiĝo de la sentoj? :Ankaŭ Magalhaes havis senton, kvazaŭ lin kaptus abrupta kapturniĝo. Lia koro ekbategis. :Ĉu ĝi estos grako de iu nevidebla birdo? :Kaj denove tiu raŭka, knara voĉo. Dio - ĉu vere ekkriis la patrolo sur la masto? :Ili ambaŭ rigardis supren. :La maristo elkliniĝis el ŝipkorbo. Li estis pala kiel kreto. Liaj okuloj estis malfermigitaj. Li svingis per manoj, montris al okcidento kaj vokis ree kaj ree: :"Tierra! Tierra! Tierra!" :La ferdekoj subite vigliĝis. Maristoj klopodis leviĝi. Iuj sukcesis tion fari, aliaj renversiĝis kaj restis kuŝi senmovaj. :Kiu povis, tiu celis al rando de la ferdeko. Ĉu estus ebla, ke ekzistu ankoraŭ io alia ol akvo? :Ili ne trompiĝas! :En malproksimo videblas blueta strio. Ili konas tian bildon. Tiamaniere ĉiam ilin bonvenigis firma tero, kiam ili reveturis el malproksimaj landoj! :"Tierra!" tondris la ferdekoj :"Tierra!" barelsonis la subferdekoj. :"Tierra!" ĝemis la malsanuloj. :Tierra! Tierra! Tierra! :Ĉiuj moviĝis sur la ferdekon. Ili apogis sin je relingoj kaj rigardis antaŭen. Ili vidis la ĉarman strion de la tero. Ne, ne, tio ne estas fantomo! - :Poste ili singulte ekploris kaj ĉirkaŭbrakis unu alian. 949 2365 2004-12-31T14:57:15Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XV. Inter indiĝenoj :La tero malrapide proksimiĝis. Maristoj komencis distingi kolorojn kaj formojn. :Jen aperis sur la bordo unu homo. Poste dua, tria, deka. Jam vidiĝas tie cent, du cent, kvin cent homoj - kaj ĉiam alkuras novaj. Ili vigle gestas, poste saltas en malgrandajn boatojn kaj post nelonge tuta ĉirkaŭaĵo de karaveloj svarmas per la alveturintoj. :Ho ve, se ili venas kiel malamikoj! Malfortigitaj ŝipanaroj estos venkitaj dum unua atako! :Sed en okuloj de indiĝenoj oni ne vidas koleron. En ili estas nur surprizo, mirego kaj scivolo. :"Levpontetojn, ŝtupetarojn kaj ŝnuregojn malsupren!" tondras voĉo de la admiralo de sur Trinidad. :Post nelonge la karaveloj similas al formikejo. Indiĝenoj kuretas sur la ferdekoj de unu objekto al alia, ĉion ili palptuŝas. ĉion esploras kaj samtempe entuziasme ĝojkrias. Iuj kuras en subferdekojn, penetras en kabinojn de ŝipanaro kaj oficiroj, en kuirejon, en magazenojn. Ili prenas ĉion, kion ili vidas: ĉapojn, surtutojn, lampojn, hakilojn, tranĉilojn, potojn, martelojn, kolorŝtofojn - kaj tion ili faras kun absoluta memkompreneblo, malkaŝe, antaŭ okuloj de konsternitaj maristoj! :La marnavigantoj rigardas la vizitantojn kiel fantomojn. Ili tute ne komprenas, kion devas signifi tiu stranga konduto. La indiĝenoj venas tamen kiel amikoj, pri tio atestas almenaŭ iliaj ridantaj, ĝojantaj vizaĝoj. Estas vero, ke ili havas iajn primitivajn armilojn - lignajn stangojn finitajn per fiŝostoj - sed ili neniun ĝenas. Sed ili ŝtelas! Ili forprenas ĉion, kio ne estas alfiksita! Kiam iliaj manoj estas jam plenaj, ili ĵetas la objektojn sur la ŝultrojn, pendigas ilin ĉirkaŭ la kolojn, enplektas ilin en densajn hararojn ... :La ekspedicio tute ne scias, ke ĝi atingis insulon, kies loĝantoj ĝis tiu tempo ne vidis aliajn homojn. Ili vivis kaj mortis sur sia insulo de pratempo firme kredante, ke ili estas unusolaj estaĵoj en la tuta mondo. La tuta mondo - tio estia ilia insulo kaj kelkaj pli malgrandaj insuletoj en ties proksimo. La tuta mondo - tio estis palmoj kaj kabanoj kaj sabla bordo kaj plue jam nur akvo kaj akvo kaj akvo. Fajra suno super la kapoj, varma klimato, malavara naturo. Abundeco kaj superfluo. Kion vi vidas, ĉion vi povas preni. Al neniu vi kaŭzos malutilon, ĉar ĉiu vivas en bonfarto. :Kaj jen subite aperas apud ilia insulo tri miraklaj kaj nekompreneble grandaj ŝipegoj. Kiu ja alveturas en ili? Li estu kiu ajn, li certe alportas novan ĝojon al ili. Tial ili rapidegas sur la ferdekojn sen eĉ plej eta esprimo de timo kaj kun infana ĝojo ili prenas ĉion, kion ili vidas. :La Eŭropanoj rigardas ilian konduton senmove. Ĉu ili estos prirabitaj pri ĉio? La indiĝenoj penetris jam eĉ en kabinon de admiralo kaj forportas landkartojn kaj mezuraparatojn! Kion diras al la afero la komandanto? :Magalhaes staras sur kapitana ponteto kaj indignite observas la konduton de la indiĝenoj. Jam kelkfoje li intencis voki al maristoj, ke ili defendu sin, sed li ĉiam rekonsciiĝis. La rigardo al ŝancelirantaj viroj, kiuj estis tute senpovaj, se la indiĝenoj eĉ nur puŝetis ilin, estis por li sufiĉe klara averto. Se ĉi tiu vizito ŝanĝiĝus al batalo, ĝi signifus finon de la ekspedicio. :Dum li meditis, alkuris Henriko. :"Sinjoro admiralo, ili ŝtelis nian ŝalupon!" li komunikis kolerigita. :Magalhaes rigardis al postkilo de Trinidad. :Savboato, la lasta rifuĝejo en kazo, ke la ŝipo averius, estis jam detranĉita de Trinidad kaj indiĝenoj en ĝi gaje veturis al la bordo! :"Levi ankrojn, altiri velojn!" vokis admiralo. :La ĉenoj ektintis, ankroj flugis alten. Karaveloj ekmoviĝis. En indiĝenojn kvazaŭ oni pafus. Ili rapidkuris al ŝtupoj kaj ŝnuregoj. Tie ekestis paniko, ĉar ĉiuj volis esti tuj malsupre. Ili forĵetis ŝtelitajn objektojn kaj ĵetiĝis en la maron. Post nelonge la ferdekoj estis liberigitaj. :Eskadro forveturis al vasta maro. :Magalhaes kunvokis konsilan kunvenon de kapitanoj. Estis interkonsentite, ke ili aranĝos dumnokte ekspedicion al la insulo por ree ekposedi la forŝtelitan boaton kaj havigi al si akvon kaj nutraĵojn. :"Kiu sentas sin sufiĉe forta por teni en la mano muskedon aŭ glavon?" demandis admiralo. :"Mi, sinjoro admiralo! Mi! Mi! Mi!" eksonis batalavide el ĉiuj flankoj. Ankaŭ kelkaj malsanuloj leviĝis sur la kuŝejoj. Iliaj vizaĝoj kuntiriĝas de doloro, la fingroj konvulsie fermiĝas, sed iliaj okuloj flagras en stranga febro kaj tra la ŝvelitaj buŝoj trapuŝiĝas dolora ĝemo: "Mi, mi -!" :Magalhaes elektis nur la plej kapablajn. :Antaŭ la mateno ili alveturis en du ŝalupoj al la insulo. En malgranda golfo ili vidis la savboaton de Trinidad. :Silente ili surbordiĝis kaj kuŝiĝis en herbon. Magalhaes donis signon al Spinoza, ke tiu singarde proksimiĝu al li. :"Elektu kelkajn virojn," sonis la flustre donita ordono. "Dume ni atakos la vilaĝon, malatentu la batalon, sed zorgu, kiel havigi por ni iajn provizojn. Alportu ilin en ŝalupon kaj forveturu al Trinidad!" :"Laŭ ordono, sinjoro admiralo!" :Ne rimarkitaj ili penetris en vilaĝon. :Komencis tagiĝi. :Akra sono de trumpeto kaj tondraj krioj de maristoj estis signaloj por komenci la atakon. Surprizitaj kaj terurigitaj indiĝenoj elkuris el la kabanoj. Ili aŭdis pafojn de muskedoj. Ili vidis kelkajn kamaradojn, kiuj estis trafitaj kaj kaŭriĝis en doloroj. Ili ariĝis en grupojn kaj kuris en mezon de la vilaĝo. :"Bruligu kabanojn!" ordonis admiralo. :Li konis ĉi tiun batalrimedon ankoraŭ el la tempo, kiam li servis sub Albukerk. Se trompis ĉiuj rimedoj, tiam helpis la brulantaj kabanoj. :Tiel ankaŭ nun. :Apenaŭ ekflagris sur kelkaj flankoj la flamoj, indiĝenoj diskuris. En la vilaĝo restis kuŝantaj ok mortintoj - la unua imposto de la insulo post interkonatiĝo kun eŭropa civilizacio. :Magalhaes donia ordonon al reveno. Dumvoje ili kolektis en rapideco ĉion, kion oni povis manĝi: korbojn kun kokosoj, bananojn, kortbirdaron. Kiam ili alkuris al la bordo, ŝalupo sub gvido de Spinoza ĵus debordiĝis. Ĝi estis ŝarĝita per amasoj da nutraĵoj. Kelkaj sakoj estis plenigitaj per trinkakvo. Kaj inter ĉio, firme kunpremata de du viroj, baraktis senpove kaptita - belega porko! :Ili enŝalupiĝis kaj rapide veturis al karaveloj. :Apenaŭ ili grimpante atingis la ferdekojn kaj suprenlevis la ŝalupojn, aŭdiĝis de la insulo sovaĝaj krioj. Samtempe debordiĝis multaj malgrandaj boatoj. :La indignitaj indiĝenoj alveturis kiel uragano. Iuj ĵetis sur la ferdekojn ŝtonojn, aliaj puŝegis ŝipmurojn. :"Streĉi ĉiujn velojn!" ordonis admiralo. :La vento ekblovis, karaveloj ekveturis. Post mallonga tempo restis la boatoj tre malproksime. :La malkovritajn insulojn nomigis admiralo 'Ladrones' - Ŝtelistaj insuloj. :Kaj denove komenciĝis veturo, kiu fariĝis la turmento. La provizoj estis rapide konsumitaj kaj revenis malsato. Nur post dekkvartaga veturo ili vidis denove grandan insulon. :Jam el malproksimo ĝi allogis al ripozo. Kokospalmoj promesis riĉajn fruktojn. :La insulo estis ŝajne neloĝata. Nenie estis videblaj homaj kabanoj nek indiĝenoj. :Post alteriĝo maristoj forlasis la karavelojn. Ĉiuj rapidis sur bordon. Jen ili trovis unuajn allogajn kokosojn. La maristoj ridis kiel infanoj. Gustumu, sinjoro admiralo, ili estas bonegaj! Ĉu vi ne povas? Kien vi denove rapidas? Ĉu vi ne ripozos eĉ momenton? Ho, vi rapidas al malsanuloj, kompreneble, vi estas nia admiralo, pastro kaj kuracisto, ĉion vi vidas, ĉion vi memoras - - :Subite aperis indiĝenoj. Kelkaj boatoj veturis en la golfon, kiu troviĝis malproksime de karaveloj. :Magalhaes donis signon al maristoj, ke ili kaŝu sin en densaĵoj. Poste akompanate de Pigafetta li iris al ili renkonten. Kun kiaj intencoj ili venas? :La ekspedicio havis feliĉon. La alveturintoj estis kvietaj fiŝkaptistoj, kiuj veturis por ĉasi fiŝojn. :Admiralo invitis ilin sur la ŝipon. :Ili interkompreniĝis per gestoj. Pigafetta estis ankaŭ ĉifoje tre inventema. Oni trovis nek unu ideon, kiun li ne kapablus esprimi. :Lerte li desegnis bildon de porko. Li montris ĝin al la indiĝenoj. Ĉu vi havas tiajn bestetojn? :Tiuj observas miregante ĉiun tiron de lia mano. La sorĉisto! Ĉu ni havas porkojn? Iliaj vizaĝoj radias. Kompreneble! Kaj kiajn porkojn! Ili estas grasaj, ili apenaŭ povas teni sin sur la kruroj, ili iras rigardi, tiamaniere - kaj unu indiĝeno iras sur la kvar, li groteske balancas, la ceteraj ridas - estas sufiĉe da porkoj, nur venu rigardi - Pigafetta kokerikas. Ĉu vi havas ankaŭ kokojn? :La indiĝenoj estas ravitaj de lia kapableco. Ili kapjesas - jes, ĉi tion ĉion ni havas, ankaŭ rizo estas en niaj hejmoj, nur venu kaj vi vidos! :Ĉu viaj kabanoj estas malproksime? :Tute ne! Jen vi vidas palman arbareton, vi trairos ĝin, poste vi vidos valon trafluatan de rivero, tiun vi travados - kaj jam vi estos en la vilaĝo. :Se ni jam iros tien, ĉu vi vendus al ni ion por manĝi? Nuksojn ni havas ĉi tie en sufiĉa kvanto, sed ion de la viando, ĉu vi komprenas? Se vi donos al ni porkojn kaj kortbirdaron, jen ĉio estos via! Kaj Pigafetta montras tukojn, ĉapojn, ŝtofojn, tranĉilojn, ludkartojn. La fiŝkaptistoj haltigas spiron, iliaj okuloj estas preskaŭ elkavigitaj. Ni donos al vi ĉion en sufiĉa kvanto, amikoj, nur venu kaj kunprenu tiujn sorĉajn objektojn, niaj virinoj estos entuziasmigitaj ... :Admiralo estas kontenta. Poste li kondukas la gastojn en la magazenon. Tie li havas belaspektajn ŝranketojn, en kiuj estas specimenoj de multekostaj spicoj: zingibro, cipro, kariofilburĝonoj - :Ĉu vi havas ankaŭ tiajn aĵojn? :Magalhaes kaj Pigafetta observas la indiĝenojn tre streĉe. Ja se estos la respondo jesa, tio signifos, ke ili troviĝas sur Molukkoj! :Ne, nenio simila kreskas sur nia insulo, respondas la alvenintoj. Tuj poste ili aldonas: Sed ni konas sufiĉe da homoj. kiuj negocas kun tio. De tempo al tempo ili venas ankaŭ al ni. Reciproke ili aĉetas de ni aliajn varojn. :De kie ili venas al vi? demandas Magalhaes kaj li estas pala de emocio. :La indiĝenoj montras al la okcidento! :Fernao sentas sekecon en la buŝo, en lia kapo bruas sovaĝa torento. Pigafetta fartas neniom pli bone. :Ni venos al vi, ili adiaŭas, jes, ankaŭ la objektojn ni alportos. Ili diras tion kun forestantaj animoj, ĉar en ĉi tiu momento ili ne pensas pri la komercaj aferoj, ili ne pensas pri kokoj, porkoj, rizo kaj aliaj gravaj nutraĵoj, sed pri io tute, tute alia. Ili volas esti solaj, por ke ili reciproke asertu unu la alian pri ideo, kiu ebriigis ilin. :"Do - de okcidento!" elspiras Pigafetta. :"Jes, de okcidento. . . . " ripetas mallaŭte admiralo kaj la sovaĝa akvofalo en lia kapo fariĝas ĉiam pli brua. :"Versimile Ĉinoj," flustras Pigafetta. "Ili de okcidento, ni de oriento. Sinjoro admiralo, mi gratulas vin!" :Magalhaes premas manon de fidela kunulo kaj sindona amiko. Fine, finfine apud la celo! :Kia konfuzo naskiĝos inter sciencistoj! Kiel ĝojos tiuj, kiuj kredis, ke la Tero havas formon de kuglo! Kiel furiozos la malprogresemuloj, kiuj kredis, ke Tero estas ebena kiel tabulo! Sed ili faru kion ajn, la fakton ili ne ŝanĝos. :Ĉu estis tempestoj? Ĉu muĝis ventegoj? Ĉu furiozis frostoj? Ĉu mortigis malsato? Ĉu brulis flamoj de ribelo? Ĉu terenfaligis malespero? :Tio ĉio devis okazi, ke venu la hodiaŭa tago! Magalhaes kredis, ke ĝi venos, per tuta forto de sia koro. Certecon li ne havis, ĉar li nur veturis malkovri ĝin, sed li havis firman fidon. :Kiomfoje boriĝis en liajn pensojn la vermo de duboj, malkonfido, senaŭdaco! Se ĝi estis apud orientaj bordoj de Suda Ameriko, kie miloj da golfoj mokis lian revon pri la trapasejo, se ĝi estis sur senmezuraj akvoj de Pacifiko, kie senfinaj semajnoj kaj monatoj ruinigis en cindron ĉiujn liajn kalkulojn kaj hipotezojn pri pozicio de Molukkoj - ĉiam tio estis lia neskuebla fido, kiu venkis ĉion! :Fernao staris sur la ferdeko kaj en liaj rememoroj defilis homoj, kiuj ebliĝis alvenon de ĉi tiu neforgesebla momento: preceptoro Behaim, Francisko, komercisto Haro, freneza astronomo Faleiro, reĝo Karolo, Aranda, maljuna Barbosa, edzino Beatrice - kaj precipe kompreneble liaj maristoj, kiuj nun ludetas sur la sablo kiel infanoj. :El ili fariĝis homaj ruinoj. Ili similas pli multe al skeletoj ol al homoj. Sed en la fabela lando, kiun ili nun atingis, ili baldaŭ resaniĝos. Ili forgesos ĉion, kion ili devis travivi. Poste ili fariĝos historiaj personoj. Iliaj nomoj estos eble forgesitaj, sed ilia faro restos en memoro de la homaro por eterne. :Fernao Magalahes la unuan fojon post dek naŭ monatoj, kiuj forpasis de lia forveturo el Hispanujo, elspiris facile, sen premo, libere. Nun jam nenio angorigis lin. Li plenumis ĉion, kion li volis plenumi. Li malkovris trapasejon kaj pruvis, ke la Tero estas kugloforma. Molukkoj estas proksime - :Ridetante li iris kun Pigafetta sur la kajon. Malavara naturo abundis per riĉaj donacoj. La indiĝenoj jam alportis unuajn bestojn por vendi ilin. Ĉie estis multe da suno, ĉio ridetis. :Tie ili ripozis unu semajnon. Dum tiu tempo ili sufiĉe refreŝiĝis. La pacientoj, kiuj estis malsanaj nur ne grave, komencis jam promeni. Nur kelkaj gravaj pacientoj kuŝis sur siaj kuŝbretoj senmove kaj triste ridetante ili aŭskultis gajan rakontadon de siaj pli feliĉaj kamaradoj. Iliaj malfortigitaj stomakoj jam ne toleris nutraĵojn. Ĉiuj sentis, ke proksimiĝas neevitebla fino. Kaj tio estis ununura peza ombro, kiu pendis super la ekspedicio. :Post unu semajno admiralo ordonis forveturon. Ili veturos al pluaj insuloj. :Pigafetta staris ĉe relingo tenante en la mano longan fiŝkaptilstangon. Li kaptis fiŝojn. La ŝipo ĵus preterveturis vastan golfon. :Li sentis subite puŝegon. Karavelo surveturis koralajn rifojn, kiuj kuŝis sub la akvonivelo. :Pigafetta perdis ekvilibron. La fiŝkaptilo falis el lia mano. Li volis ĝin rekapti, lia piedo forglitis - kaj malfeliĉa Italo falis en la maron. :Kiam li elnaĝis al akvonivelo kaj ĉirkaŭrigardis, li ekvidis aron da ŝarkoj, kiuj proksime de li kruele luktis. Ili batalis pri grasa viandopeco, kiu falis en la maron de sur la ŝipo. La akvo forte ondiĝis, naĝiloj ĉiumomente aperis super la akvonivelo. :Pigafetta malespere rigardis al Trinidad. La ŝipo veturetis iomete malantaŭe. Pigafettan neniu rimarkis. Ili ne povis vidi lin, ĉar li estis ĵus ĉe la malantaŭa kilo. :"Helpon!" aŭdiĝis super la golfo. :Sur la ferdeko regis ĥaoso. Ĉiuj maristoj estis okupataj per liberigo de la ŝipo. La ĉenoj tintis, levilaj radoj bruegis, kaj en ĉi tiu tumulto neniu aŭdis vokon de la malfeliĉulo. :Pigafetta palptuŝis flankojn de la ŝipo, li serĉis iajn truetojn. en kiujn li povus bori siajn fingrojn, grimpi iamaniere supren, almenaŭ super la akvon, ĉar - jen! - la lukto de ŝarkoj fariĝas ĉiam pli furioza, akvo jam farbiĝas de ilia sango! - sed vane. :"Helpon! Helpon!" li vokis ĝeminsiste. :Sed la ferdeko tondris de sennombraj paŝoj kaj de laborbruo. Fine oni sukcesis dank' al komuna peno de tuta ŝipanaro liberigi la minacatan ŝipon. Ĝi malrapide ekveturia. . . :"Helpon! Helpon! Helpon!" ĝemis Pigafetta. :La ŝipo jam veturis pli rapide, ol li naĝis. Ĝi antaŭveturis lin. :Kaj jam li restis kelkajn metrojn malantaŭe! Li ĉesis naĝi por enspiri al lasta krio: :"Hel -!" :Meze de la vorto io frapia lian vizaĝon. Kio okazis? Ĉu la ŝarkoj rimarkis jam novan kaptaĵon kaj persekutas lin? Ĉu ĝi estis eble naĝilo de iu el tiuj rabfiŝoj de oceano? :Ne. Malantaŭ la ŝipo treniĝis la velŝnurego. Ĝia libera finaĵo tuĝis vizaĝon de Pigafetta, flugaperis antaŭ liaj okuloj - kaj jam ĝi saltetis sur la ondoj antaŭ li. :Pigafetta suprenĵetiĝis kiel fluganta fiŝo. Li atendis la brakon - kaj en sekvanta momento li konvulsie kunpremis la lastan eblon de la saviĝo! :Dume karavelo ekveturis sufiĉe rapide. Korpo de Pigafetta kuŝis sur la ondoj preskaŭ akvonivele. De tempo al tempo li kriis, sed neniu aŭdis lin. :Nur kiam maristo iris kunvolvi la ŝnuregon, li ekvidis en la akvo elĉerpitan Italon. Ili rapide mallevis savboaton. Post nelonge Pigafetta troviĝis sur la ferdeko. :Li estis iomete pala - la rememoro pri ŝarkoj estis teruriga - sed baldaŭ revenis lia bonhumoro. :"Cetere min tedis, ke mi estis devigata skribi en mian taglibron nur pri okazintaĵoj de aliaj homoj," li finis sian rakonton al ariĝintaj maristoj. "Nun fine mi povos skribi ankaŭ ion pri mi." :Post kelkaj tagoj ili atingis novan insulon. Ĝia nomo estis Massava. Sur la bordo staris sennombraj amasoj da indiĝenoj. Mallarĝa ŝipeto kun kelkaj loĝantoj de la insulo veturis renkonten al ili. :"Nun, sinjoro Pigafetta," diris admiralo signifoplene, "ni faros punkton post niaj hipotezoj. Ni atestos ilin." :"Kiamaniere, sinjoro admiralo?" :"Henriko devenas el Sumatro. Se ni fakte ĉirkaŭveturis la Teron, Sumatro ne povas esti malproksime de ĉi tie. El tio sekvas, ke ĉitieaj indiĝenoj devas paroli aŭ per la sama aŭ almenaŭ per tre simila lingvo, per kiu oni parolas en patrujo de Henriko." :"En tiu kazo. . . Henriko devus kompreni ilin?" :"Kompreneble." :Admiralo vokis la serviston kaj instruis lin pri lia venonta tasko. Pigafetta zorgis pri tio, ke ĉiuj ŝipanaroj sciu, pri kio temas. Ĉiuj streĉe atendis la rezulton. :Kiam la ŝipeto kun indiĝenoj alveturis al Trinidad, Henriko vokis malaje: :"Kion vi deziras?" :La demando sonia kiel pafo, post kiu sekvis trankvilo. Ĉu ili ne komprenis? :Sed post momento flugis supren la respondo: :"Reĝo Kolambu, sinjoro de ĉi tiu insulo, demandas, ĉu vi venas kiel amikoj aŭ malamikoj." :Henriko donis manon al oreloj, ke li pli bone aŭdu. Okuloj de la tuta ŝipanaro estis fiksitaj al li. Henriko havas en la vizaĝo strange koncentritan, streĉan esprimon. Sed lia koncentriĝo subite malaperas kaj liaj okuloj ĝoje brilas. :Li komprenis! :Per balbuta, interrompata voĉo li tradukis al admiralo demandon de indiĝenoj. :Sur Trinidad eksonis ĝojkrioj. Plenaj da admiro rigardis ĉiuj la ridetantan Magalhaeson. :"Diru al ili, ke ni alportas mision de paco kaj amikeco de la hispana reĝo, kiu estas plej potenca el ĉiuj regnestroj en la mondo." :La indiĝenoj estis evidente kontentaj. :Kiel pruvon de amikeco Magalhaes sendis al reĝo kelkajn donacojn: tranĉiletojn, koraletojn, kombilojn, ĉapojn. Kaj li komisiis la delegitojn inviti la reĝon al admirala ŝipo. :Sur Trinidad oni faris fervorajn preparojn por bonvenigo de gastoj. Kaj apenaŭ estis ĉio preta, la reĝo alveturis. :Kiam Henriko transdonis al admiralo donacojn de la reĝo - rizon kaj fiŝojn -, Kolambu esprimis ĝojon pri propono de admiralo fari kontrakton. Li jam de longe sopiras havi fortan aliancanon. "Vi neniam bedaŭros tion," certigis lin Magalhaes. "La hispanan reĝon obeas ankaŭ regnestroj, kies lando estas kelkfoje pli granda ol tuta Massava." :La reĝo ŝatus scii, kiamaniere eskadro atingis ilian landon. Henriko tradukis rakonton de Magalhaes pri la veturo al trapasejo, tra markolo de Magalhaes, tra Pacifiko. :"Sed kiel estas ebla veturi tiom da monatoj kaj ne vojerari, se ĉie oni vidas nur akvon?" miris la reĝo. :Magalhaes kondukis reĝon kaj lian akompanantaron en sian kabinon. Tie li montris al ili markartojn, kompasojn, astronomajn instrumentojn kaj klarigis, kiel oni uzas ilin. :Poste li invitis ilin en magazenon. Dumvoje ili renkontis maristojn. Jen unu, jen du, baldaŭ tutan grupon, el unu kabino soniĝis laŭtega debato minimume de dudek viroj, tie denove novaj kaj novaj. La reĝo miregis. Li ne sciis, ke multaj el maristoj montriĝis al li kelkfoje. :En magazenoj kuŝis en longaj vicoj kestoj kun la varoj. Tie estis amasoj da koloritaj ŝtofoj, koraletoj, speguletoj, vitraj ornamaĵoj, ludkartoj, tranĉiloj, hakiloj, segiloj - :Magalhaes donacis al la reĝo kelkajn objektojn, kiujn li aĉetis en Eŭropo ridinde malmultekoste. La indiĝena reĝo radiis. :Admiralo tamen volis montri ne nur riĉecon, sed ankaŭ forton de la hispana reĝo kaj ties delegitoj. Li kondukis la gastojn en armilejon. Dumvoje nur kvazaŭ senintence li instigis Spinozon, ke sur la ferdekon alvenu armitoj. :La armilejo blindigis reĝon ankoraŭ pli multe ol magazeno. Sur longaj etaĵeroj estis apogitaj muskedoj, malantaŭ ili pendis ponardoj, rapiroj, pezaj glavoj, kurbigitaj sabroj, plue estis tie kestoj kun kanonkugloj, bareloj kun pulvo, feraj helmoj. :Poste ili revenis sur la ferdekon. :Tie staris en modelaj vidoj tridek armitaj maristoj. Sur la kapoj ili havis metalajn helmojn, brustojn kaj dorsojn kovris kirasoj, ĉiu havis en la mano ŝildon garnitan per fero, en dekstraj manoj ili havis pezajn glavojn. En subiranta suno ĉio brilis kvazaŭ en la fajro kaj elvokis impreson de teruraj batalantoj el regno de demonoj. Magalhaes informis sian gaston, ke li intencas montri al li, kiel oni luktas en lia patrujo. :Post ordono kaj signalo - Antauen! - alkuris grupo da maristoj, kiuj ĝis tiu momento staris sur alia flanko de la ferdeko. Fulmrapide ili elŝovis ponardojn kaj mallongajn glavetojn kaj metis sin kontraŭ la armitoj. Ili furioze pikis kontraŭ iliaj brustoj, dorsoj, ili celdirektis al la kapoj, sed la armiloj forpuŝiĝis kaj deglitis farinte neniun domaĝon. La armitoj staris kiel roko, ili ne movis eĉ per muskuleto en la vizaĝoj - kion ili ja saman posttagmezon prov-ekzerciis! :La reĝo ne povis kompreni tion. Admiralo kondukis lin al la armitoj, li denove klarigis, instruis. Fine li prezentis al la reĝo aian rapiron. :"Por kiu celo?" demandis la indiĝeno. :"La maristoj ekatakos ankoraŭ unufoje. Se vi deziras, vi povas ataki ankaŭ." :La reĝo kuregis kun ceteraj atakantoj, li pikis per ĉiuj siaj fortoj, sed la kirasoj estis netrapenetreblaj. :Li redonis rapiron kaj diris rekone: :"Tia armito valoras kiel cent aliaj soldatoj." :"Ankoraŭ pli multe," diris serioze Magalhaes. :"Kaj kiom da ili vi havas?" :"Sur ĉiu ŝipo du cent," respondis admiralo, kiu volis akiri respekton por la ekspedicio. :La indiĝeno rapide kalkulis. Tri ŝipegoj, sur ĉiu du cent - ĝi povas esti, ja en subferdeko ili ŝajnis abundegaj - :Nova energia ordono - la armitoj faris kelkajn ekzercaĵojn kun armiloj. Ĉiufoje ĝi eksonis kiel malhela tamburbatego. :Lasta numero estis kulmina punkto de la tuta teatraĵo. :Magalhaes iris kun la reĝo kaj ties sekvantaro al kapitana ponteto. Post kelkaj paŝoj, li donis apenaŭ rimarkeblan mansignon. En tiu momento la tuta karavelo skuiĝis de tondra bruego. El ĉiuj kanonoj oni pafis samtempe. El pafiltuboj ruliĝis fumo - :Reĝo kaj lia sekvantaro ege teruriĝis. Sed Magalhaes trankviligis ilin dirante, ke ĝi apartenis nur al montro de la lukto. :La hispana reĝo elkreskis en okuloj de indiĝena regnestro en supernaturan estaĵon. Bone, ke li sekurigis por si favoron de tiaj homoj! La sekvantan tagon estis fermita alianco kun reĝo de Massava. :Kaj denove komencis por maristoj vivo, kiu superis ĉiujn iliajn revojn. La indiĝenoj kondutis afable kaj amike kaj la naturo abundis pri riĉeco de fruktoj. La sekvoj de grandegaj suferoj sur Pacifiko malrapide malaperis. Sed estis ĉiam ankoraŭ sufiĉe da maristoj, kiuj ne povis moviĝi. Al tiuj volis Magalhaes doni kiel eble plej multe da kvieto, komforto kaj senriproĉa flegado. Tial li prokrastis la forveturon, malgraŭ tio, ke Molukkoj tiris lin. :Kaj ankoraŭ pro unu kaŭzo li ne rapidis kun forveturo. Li volis esti certa, ke la okupado de Massava por Hispanujo ne estos renversita per iu okazintaĵo post forveturo de lia ekspedicio. Tial li volis firmigi la reĝon Kolambu kaj regnestrojn de apudaj insuloj en konvinko, ke ilia alianco kun Hispanujo estas fermita por eterne. Ili ĉiutage konvinkiĝu, kia avantaĝo por ili kuŝas en tio, ke ili kunligis sian sorton kun tiu de la hispana regno." :Sed forveturo de la ekspedicio estis plirapidigita pro neatendita okazintaĵo. :El najbara insulo alveturis kiel vizitantoj tieaj loĝantoj. Maristoj interkompreniĝis kun ili. Ili volis interŝanĝi varojn. Kia estis ilia mirego, kiam ili ekvidis ĉe indiĝenoj oron! Kiel ekbrilis iliaj okuloj, kiam ili vidis la flavan metalon, pri kiu ili tiom revis! Por normala speguleto vi ricevas tiom da oro, ke vi hejme povos aĉeti milojn da tiaj ludiloj! Por kuireja tranĉilo aŭ rapiro vi ricevas tutan bulon da oro! Por hakilo tiom da oro, kiom ĝi mem pezas! :Ili perdis intereson pri ĉio, kio ne estis kunligita kun la oro. Fantomo de la brila metalo difektis al ili ĉiun prudenton. Ili amase vendadis armilojn kaj vestaĵojn. Por kio servas al ili armiloj? Se la admiralo alkondukis ilin ĝis ĉi tien, li alkondukos ilin facile ankaŭ hejmen, kaj vestaĵoj kaj tolaĵoj, kiujn ili havis kiel feran provizon? Ho, ĉio estos denove bona - ili alveturos en landojn, kie floras komercado, tie ili aĉetos novajn kaj pli bonajn aĵojn! Ĉi tie valoras ununura intereso, ununura sopiro: Oro! Oro! Oro! :Danĝera febro ekkaptis la eskadron. Maristoj vivis kiel en sonĝoj. Ankaŭ oficiroj kaj kapitanoj. :Nur admiralo staris super ĉi tiu frenezado kun sana prudento. :Li antaŭsentis grandecon de la danĝero, kiu penetris en karavelojn. Se la afero tiamaniere progresos, maristoj havos ja amasojn da oro, sed dum plua veturo eble ĉifonitajn vestaĵojn, senarmitajn manojn kaj malplenajn stomakojn. Aŭ ankoraŭ pli malbone: li ne sukcesos devigi ilin al forveturo, ĉar ili ŝanĝiĝos en avarulojn. :Jam nun kelkaj el ili kondutas kiel senraciaj. La admonan rigardon ili malatentas, la avertan vorton kvazaŭ ili ne aŭdus. :Ĉu ili pro tio aranĝis ĉi tiun veturon, ke ili ĉi tie senespere finiĝu? :Li kunvokis konsilon de kapitanoj. :"Ni devos ĉesigi tiun frenezadon," li diris. :"Kial?" miris la kapitanoj. :Admiralo komunikis al ili, kion li timas. Ili ne konsentis. La avideco je oro kaptis ankaŭ ilin. :Magalhaes vidis, ke nepre devos interveni li mem. Li malpermesis vendadi al indiĝenoj objektojn por oro. Kiu agus kontraŭ tiu ordono, tiu estos ekzekutita. :Baldaŭ poste la eskadro forlasis Massavon. :Reĝo Kolambu ja ne konis vojon al insuloj de multekostaj spicoj, sed komercistoj rakontadis al li pri ĝi. Oni veturas al insulo Zebu - kaj de tie jam rekte al Molukkoj!. :La ŝipgvidanto dumvoje al Zebu fariĝis Kolambu mem. Ili alveturis tien post tri tagoj de kvieta vojaĝo. :En Zebu ili estis akceptitaj kun rigida sindeteno. Ties regnestro Humabon havis evidente pli klarajn imagojn pri eŭropaj 'aliancanoj' ol reĝo de Massava. Ankaŭ merkaton li komprenis. Li postulis, ke Hispanoj pagu al li doganon por la varoj, kiujn ili aĉetos. Nur kiam Henriko kaj Kolambu klarigis al li forton de la eskadro, li revokis sian postulon pri la dogano. :Kiam Magalhaes konstatis, ke ĉiu insulo havas sian propran reĝon, li decidiĝis, ke li nomigos unun el ili la plej supera regnestro. La ceteraj reĝoj devos rekoni ties hegemonion. :Kolambu bone taŭgus al ĉi tiu rango, sed Massava estas tro malproksima. Tial li faros pli bone, se li komisios tiun rangon al Humabon. :Magalhaes ordonis servi celebran meson. Ĝin partoprenis ĉiuj indiĝenoj ankaŭ kun sia reĝo. Regnestroj de ĉirkaŭaj insuloj estis postulataj, ke ili ankaŭ venu. :En ĉeesto de nesupervideblaj amasoj pasis la reĝoj unu post alia antaŭ sian samlandanon, kiu hegemonios ilin post forveturo de Hispanoj. Kun longaj ceremonioj ili promesis al li fidelecon. Kiel pruvon de sia sindono ili kisis liajn manojn. :Poste la eminentigita indiĝeno en profunda trankvilo ĵuris fidelon al hispana reĝo. :Magalhaes kontente observis realigon de sia ideo. Nun li jam povas trankvile forveturi. Zebu kaj ceteraj insuloj restos por ĉiam la hispanaj kolonioj ... :Sur karaveloj oni faris lastajn preparojn por forveturo. Aĉetitaj nutraĵoj estis forveturigataj el surborda magazeno en internon de la ŝipoj. :Sed iun tagon alveturis al Trinidad reĝa ŝipeto. :Admiralo afable bonvenigis reĝon Humabonon. Li vidis, ke tiu estas iom ekscitita. :"Zilapulapu sciigis min, ke li min ne obeos!" gestis kolere per la manoj la vizitanto. :"Zilapulapu? Kiu estas 1i?" demandis Magalhaes kun sulkigitaj brovoj. :"Reĝo de Maktano." :Maktano estis malgranda najbara insulo. :Malhela rigardo de admiralo traflugis markolon, per kiu estis ambaŭ insuloj dividitaj. :"Kion fari?" insistis Humabon. :"Ni reordigos la aferon," trankviligis lin Magalhaes. "Mi sendos al Maktano miajn armitojn." :"Ni helpos vin," proponis la reĝo. "Mi sendos en batalon milon da soldatoj." :"Ne, dankon. Ĝi ne estos necesa," rifuzia memkonfide admiralo. "Niaj armitoj estas nevenkeblaj. Zilapulapu konvinkiĝos pri tio." :"Kiam vi ekveturos, sinjoro admiralo?" :"Hodiaŭ post duonnokto." :"Ĉu ni povus rigardi la batalon almenaŭ el malproksimo, se vi rifuzas nian helpon?" :"Memkompreneble!" konsentis volonte Magalhaes. "Viaj homoj almenaŭ vidos, kion scipovas Hispanoj." 950 2366 2004-12-31T14:58:13Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XVI. Batalo sur Maktano :Post adiaŭo kun reĝo Humabon restis la admiralo peze enpensiĝinta sur la ferdeko. En kian aferon li denove implikiĝis? Francisko sur Molukkoj atendas, por forveturo estas ĉio jam preparita - kaj li tute superflue aranĝas militekspedicion. Ankaŭ se liaj maristoj venkos - pri tio li estis neskueble konvinkita - kelkaj estos certe vunditaj. Iuj eble eĉ mortaj. Kaj ĉu li rajtas oferi vivojn de la homoj, kiuj helpis al li realigi revon de lia tuta vivo? Ĉu li rajtas minacigi vivon eĉ de unu el tiuj, kiuj de San Julian ĝis Zebu travivis tiom da superhomaj suferoj? :Superflua, superflua batalo! :Jam li ekbedaŭris sian decidon. Sian devon li tamen faris. Li malkovris novajn insulojn, li okupis ilin por Hispanujo. Li alveturos en Hispanujon, montros landkartojn kun nove tien desegnitaj insuloj kaj diros: Jen estas Ŝtelistaj insuloj, tie ni longe ne restis - ĉi tie estas Massava kun fidela reĝo Kolambu - jen troviĝas Zebu, kie vivas reĝo Humabon, la supera regnestro de najbaraj insuloj - apude ni vidas Maktanon . . . :Kion li diros pri Maktano? :Ĉu li ne malkaŝos la lastan epizodon kun reĝo Zilapulapu? Ili ja demandos lin, kiamaniere li estis tie akceptita, kiel rigardas aliancon kun Hispanujo la reĝo de Maktano - :Nova maltrankviliĝo. Ĉu malkaŝi ion? Li konas sin mem tre bone. Pri nenio li silentos. Do kion li diros? Ke Zilapulapu ĉesis obei ankoraŭ dum la ĉeesto de ekspedicio? Vi estas stranga konkistadoro, sinjoro admiralo! Tiel ni ne imagis al ni viajn servojn! :Ne, ne, ĉi tie oni ne povas heziti! La kontrakto estas tute klara: subigi - kaj por ĉiam! :Cetere - batalo. Kia batalo? Malgranda interbataleto, kaj ĉio estos en ordo. Kelkaj dekoj da armitoj sur ŝalupoj - la ŝipegoj restos sur siaj lokoj - kelkaj muskedpafoj, por pli granda surprizo ili kunprenos ankaŭ du tri kanonojn, kaj ĉio estos finita. La indiĝenoj diskuros kaj Zilapulapu kapitulacos. :Firme decidita li kunvokis konsilon de kapitanoj. Li klarigis al ili sian planon. :"Ĉu vi volas aldoni ion?" li demandis finante la konsilon. :"Plej bone estus," aŭdiĝis Serrao, "se ni senprokraste ekveturus al Molukkoj." :Admiralo ridetis. :"Mi komprenas vian sopiron je via frato, Juano. Mi sentas la samon. Sed per ekspedicio al Maktano ni perdos nur du tagojn." :"Tiamaniere mi ne opiniis tion," defendis sin Serrao. "Kion signifas du tagoj, se ni vojaĝas jam pli ol jaron kaj duonon. Sed mi rigardas ĉi tiun batalon tute superflua." :Magalhaes senvole ektremis. Superflua batalo! Ankaŭ Serrao opinias ĝin superflua! Ĉu la meditoj de Fernao estis tamen ĝustaj? :"Mi konsentas kun kapitano Serrao," diris Barbosa. "Kial deteniĝi?" :Nur kiam admiralo rememorigis ilin pri la reĝa kontrakto kaj devoj, kiuj sekvis el ĝi, ili rekonis, kvankam nevole, liajn argumentojn. :"Kiu gvidos la ekspedicion?" demandis objektive Spinoza. :"Mi," respondis Magalhaes. :Ĉiuj saltis de sur siaj lokoj. :"Neniam, sinjoro admiralo!" vokis flame Serrao. :"Tion ni ne permesos!" aŭdiĝis ankaŭ serioza astronomo Marteno. :"Sur Ŝtelistaj insuloj ni silentis, kiam vi stariĝis en frunton de la ekspedicio," diris unua oficiro Carvalho. "Sed tiam ĉio aspektis tute alie. Vi estis unusola sana komandanto. Sed hodiaŭ?" :"Sinjoro admiralo, ne forgesu pri la reĝaj instrukcioj," diris Pigafetta. "Tiuj tute klare ordonas, ke en kazo de batalo vi ne rajtas forlasi karavelojn." :Magalhaes ridetis. La zorgemo de lia komandantaro ĝojigis lin. :"Mi estimas la inatrukciojn de la reĝo. Sed mi scias, ke ili estas kunmetitaj en komforta oficejo. La oficejo kaj oceano - ili estas iomete antitezaj aferoj, ĉu vi ne opinias?" :"Mi petas, ke vi komisiu la komandon al mi," insistis Spinoza. :"La prerogativon havas mi!" defendis sin Serrao. :"Mi estus malbona komandanto, se mi ne troviĝus en vicoj de miaj maristoj en momento de la danĝero," finis konsilon admiralo. "Do - mi komandos. Ceteraj taskoj estos dividitaj jene ..." :Kapitanoj kaj oficiroj silentiĝis kaj atente sekvis pluajn instrukciojn. :Antaŭ duonnokto regis sur karaveloj vigla vivo. Sesdek maristoj enŝalupiĝis. Ĉiu kunprenis la plej bonajn armilojn. La ekspedicio kunveturigis ankaŭ kelkajn kanonojn. :Antaŭ forveturo alproksimiĝis al karaveloj ĉirkaŭ kvindek boatoj, en kiuj sidis batalantoj de reĝo Humabon. :"Mi tamen kunprenus ilin en la batalon," konsilis Serrao al admiralo. :"Malgraŭ tio, ke iliaj armiloj estas preskaŭ senvaloraj, ili tamen helpus nin per sia nombro." :"Ne. Kun taĉmento de miaj maristoj mi ne timas eĉ tutan armeon de indiĝenoj," respondis Magalhaes. :En lasta momento alveturis reĝo Humabon. Li kondukis al admiralo araban komerciston. :"Li konas lingvon de loĝantoj de Maktano. Eble li povos esti al vi iamaniere utila." :La komercisto sidiĝis en ŝalupon de Magalhaes. :En nokta kvieto aŭdiĝis mallongaj ordonoj. La ekspedicio ekveturis. :Fernao sidis apud Serrao. Proksime de ili estis Henriko. Pigafetta amuziĝis kun maristoj. :Varmeta nokto trankvile spiris. La maro estis kvieta. Remiloj egaltempe plaŭdis je la akvonivelo. :"Mi havas impreson, kvazaŭ ni tute ne veturus por batali," Magalhaes kliniĝis al Serrao. :"Estas vere belega nokto," diris Serrao. :"Kaj ĝi forte rememorigas min pri tiu nokto en Malakka, kiam ni estis kun Francisko lastfoje. Ho, kiom da jaroj forpasis jam de tiu tempo!" :Ili silentiĝis, pensante pri Francisko. Kiel strange, ke lia veturo donis impulson al ekspedicio de Magalhaes! :Fine aperis sur malhela horizonto siluetoj de malalta insulo. :Maktano! :Subite la ŝalupo ekkrakis. Ĉu ili puŝiĝis je la fundo? Ili ja troviĝas ankoraŭ tiom malproksime de la insulo! :"Malfavora okazintaĵo, sinjoro admiralo," diris Serrao. "Ĝuste en ĉi tiuj lokoj estas la maro tre malprofunda." :"Kaj estas ĉi tie koralaj rifoj," aldonis trompite Henriko. :Kion fari? :Salti en akvon kaj vadi al la bordo? Ili ja ne povas atendi fluson kelkajn horojn kaj fariĝi la objekto de mokado de indiĝenoj! :En matena krepusko maristoj rigardas la admiralon. Ili atendas lian ordonon, energian, mallongan, kiel kutime - :Sed stranga afero - admiralo silentas. Li hezitas. Li rigardas siajn maristojn, poste Maktanon. Li ne povas decidiĝi. Li, kiu neniam hezitis, estas subite konfuzita. :Denove li konsciiĝas pri la sensenco de ĉi tiu batalo. Kial invadi insulon de trankvilaj homoj, kiuj neniel domaĝis al Hispanoj? Kial tiel superflue verŝi sangon de la maristoj, kun kiuj li kunkreskis kaj kiujn li alkondukis tra la vojoj bonaj kaj ankaŭ dornoplenaj ĝis ĉi tien, al Maktano? :Kaj la granda admiralo subite decidiĝas al la faro, kiu ĉiujn miregas. :Li vokas al si la araban komerciston. :"Iru sur la insulon," li instigas tiun. "Diru al la reĝo, ke mi donas al li ankoraŭ eblecon ĉion plibonigi kaj ordigi. Se li estos kompleza publike diri, ke li rekonas Humabonon kiel sian plej superan estron, ni ne kurbigos al li eĉ hareton sur la kapo. Alie li memkompreneble lernos koni hardecon de niaj armiloj." :"Jes, sinjoro," diras kompleze la sendito. Li saltas en akvon, kiu atingas lian talion, li vadas al la insulo kaj malaperas en surbordaj densaĵoj .... :Post unu horo li revenas. Lia vizaĝo estas pala de emocio. :"Indiĝenoj estas preparitaj, ili atendas vin," li informas per tremanta voĉo la admiralon. :"Kaj mia komuniko?" :"Mi devas sciigi al vi, ke ili regis sur ĉi tiu insulo ĉiam mem kaj ili neniam obeos la reĝon de insulo Zebu. Kaj se vi volas veni kun pafiloj, ili bonvenigos vin per sagoj kaj ĵetlancoj, kiuj estas ankaŭ kapablaj mortigi homon." :"Do - jen klaraj vortoj," diras la admiralo kaj li rektiĝas. :"Kaj ankoraŭ ion, sinjoro admiralo. Apud la bordo estas multaj kavaĵoj superkovritaj per branĉoj." :"Por ke ni falu malsupren kaj poste trapikiĝu," diris Serrao. "Ne, tiun ĝojon ni ne faros al ili." :"Ĉu ili estas multaj?" demandis ankoraŭ la admiralo. :"Malfacile diri tion," respondis la komercisto. "Mi mem vidis nur kelkajn grupojn. Sed mi havis impreson, kvazaŭ moviĝus ĉiuj densaĵoj." :Admiralo donis ordonojn. :"Bombardiloj devas resti sur la ŝalupoj. Sur ĉiu ŝalupo estos du viroj." :"Domaĝe!" ĝemetis Serrao. "Nia malgranda nombro estos per tio ankoraŭ plimalgrandigita kaj ni restos sen la kanonoj, kiuj devis esti la plej granda surprizo." :"Ni devos helpi al ni ankaŭ sen ili," respondis admiralo kaj kiel unua li saltis en marondojn. :Ili progresis antaŭen nur malrapide. El sabla profundaĵo elstaris glitaj ŝtonegoj kaj akraj rifoj. La maristoj paŝis singarde. Ili devis zorgi pri tio, ke ili ne malsekigu pulvon kaj muskedojn. :La reĝo de la insulo Zebu restis kun siaj batalantoj malproksime sur la maro. :Pigafetta priskribis la batalon sur Maktano jene: :"Ni saltis en akvon, kiu atingis ĝis niaj talioj, kaj ni devis vadi al bordo certe tiom malproksimen, ĝis kien oni povus pafi el pafarko, dume niaj ŝalupoj ne povis sekvi nin, ĉar tie estis koralaj rifoj. Sur la bordo ni trovis mil kvin cent indiĝenojn, kiuj estis dividitaj en tri grupoj. Terure kriante ili ekatakis nin. Du grupoj atakis el flankoj, unu grupo el antaŭe. Nia admiralo dividis ŝipanaron en du grupojn. Muskedistoj kaj sagpafistoj pafis de sur boatoj duonhoron, sed senrezulte, ĉar iliaj kugloj kaj sagoj kaj ĵetlancoj ĵetataj el tia distanco jam ne estis kapablaj trapenetri la lignajn ŝildojn kaj maksimume ili vundis brakojn de la malamikoj. La admiralo donis laŭtvoĉe ordonon, ke ili jam ĉesu pafi (versimile por ŝpari municion al lastaj momentoj de la batalo, sed ili ne obeis lin. Kiam insulanoj vidis, ke niaj pafaĵoj kaŭzas al ili nur etan aŭ tute nenian domaĝon, ili cedis nek unu paŝeton. Ili nur ĉiam pli laŭte batalkriis, transsaltante de unu flanko al alia, por eviti la pafaĵojn. Samtempe ili senĉese alproksimiĝis, ŝirmante sin per siaj ŝildoj. Ili ĵetis al ni sagojn kaj lancojn en fajro harditajn, lignajn ĵetlancojn, ŝtonaron kaj marĉon, tiel ke ni nur malfacile defendis nin. Iuj el ili ĵetis al nia admiralo eĉ lancojn ekipitajn per metalaj pintoj. :Volante fortimigi ilin, sendis admiralo kelkajn niajn homojn por bruligi loĝejojn de la insulanoj. Sed tio kolerigis ilin ankoraŭ pli multe. Iuj el ili forkuris al la fajro, kiu konsumis dudek aŭ tridek kabanojn, kaj mortigis tie du el niaj homoj. La restantaj ekatakis nin des pli furioze. Kaj kiam ili ekrimarkis, ke niaj kruroj ne estas ŝirmataj per la ŝildoj, ili celdirektis precipe al ili. Al admiralo traboris dekstran kruron venenigita sago, post kio li ordonis, ke ni paŝon post paŝo cedu. Sed preskaŭ ĉiuj niaj homoj komencis en tiu momento senpripense forkuri, tiel ke el ni restis kun li apenaŭ ses aŭ ok (kaj li, estante jam jarojn lama, evidente plimalrapidigis la cedon). :Tiam ruliĝis al ni el ĉiuj flankoj sagoj kaj ŝtonoj, kiujn la malamiko ĵetis al ni, kaj ni ne estis kapablaj rezisti. La bombardiloj, kiujn ni havis en boatoj, ne povis helpi al ni, ĉar malprofunda akvo detenis ilin en troa malproksimo. Tiel ni cedis ĝis la maro. Ni klopodis cedi kiel eble plej malproksimen de la bordo. Senĉese batalante ni cedis paŝon post paŝo kaj ni jam estis je pafdistanco de la bordo kaj akvo atingis niajn genuojn. Sed la insulanoj persekutis nin tro obstine kaj ili ĉasis ĉiam la ĵetlancojn, kiujn ili ĵetis al ni antaŭe, tiel ke ili povis uzi la saman ĵetlancon kvinfoje aŭ sesfoje. Kaj ĉar ili distingis la admiralon, ili pafcelis precipe al li: ili jam dufoje batfaligis al li helmon de sur la kapo. Sed li persistis kun kelkaj malmultaj el ni kiel brava kavaliro sur la loko, ne provante cedi plu. Tiel ni batalis pli longe ol unu horon, ol unu el insulanoj sukcesis ĵeti en vizaĝon de la admiralo pafaĵon el kano. En sekvanta momento la koleriĝinta admiralo trapuŝis bruston de la atakinto per sia propra lanco, sed ĝi restis fiksita en korpo de la mortigito. Kiam nun admiralo provis elingi glavon, li sukcesis tion fari nur duone, ĉar bato de la ĵetlanco lamigis lian dekstran brakon. Kiam la malamikoj observis tion, ili ĵetis sin kune kontraŭ li. Unu el ili donis al li per sabro tian baton en maldekstran kruron, ke li sinkis kaj falis sur la vizaĝon. Ili tuj ĵetiĝis al li kaj trapikis lin per lancoj kaj per ĉiuj arrniloj, kiujn ili havis. Tiel ili senvivigis nian spegulon, nian lumon, nian konsolon, nian fidelan estron." 951 2367 2004-12-31T14:59:18Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XVII. Victoria :Maristoj sur la ŝalupoj rigardis al la bordo kaj ne povis kredi tion, kio okazis. Ĉu estas eble, ke ilia admiralo estu morta? Ke li forlasu ilin en la momento, kiam li kondukis ilin tra la plej malbona parto de la grandioza vojo? :Teruregiĝinte ili rigardis la lokon, kie li malaperis. Eble tio estas nur malbona sonĝo. Eble la admiralo elstaros el kvietaj ondoj, kiuj forlavos al li postsignojn de la akceptitaj vundoj. Kiu ja kondukus la ekspedicion al Molukkoj kaj hejmen, en Hispanujon? :Sed la oceano estis trankvila kaj ondetoj senkulpe balanciĝis, kvazaŭ en ilia sino ne troviĝus homo, sur kies ŝultro kuŝis grandeĝa ŝarĝo de la plej aŭdaca kaj plej fama ekspedicio de ĉiuj tempoj kaj de ĉiuj popoloj. . . :Kaj ili tamen ankoraŭ unufoje ekvidis lin. :La insulanoj tiras el akvo kadavron de la admiralo, ili portas ĝin sur la bordon, ili ĝojkrias, dancas, ĵetas lancojn alten. Malfortigitaj, sangomakulitaj maristoj prenas siajn armilojn. Ili liberigos almenaŭ kadavron de la admiralo. :Ĉiuj rigardas Serraon. Ili atendas lian ordonon. :Serrao komprenas ilin. Ankaŭ li ŝatus doni sian vivon por tio, ke la korpo de lia komandanto ne estu malestimita. :Sed la prudento venkas. Admiralo mortis, sed ni devas finigi lian verkon. La vojo hejmen estas ankoraŭ longa kaj tie embuskas nin centoj da danĝeroj. Oni bezonos ĉiun viron. :La okuloj de la maristoj pendas sur Serrao. :"Ĉu ni ekatakos?" demandas iuj malpacience. :"Ne," respondas Serrao. :Ili rigardas lin ne komprenante. :"Ni sendos tien tradukiston. Ni ofertos al ili varojn aŭ armilojn, ke ili redonu al ni korpon de la admiralo." :Ĉiuj sekvas per okuloj la komerciston-tradukanton retenante spiradon. Sed la kolero de la venkintaj batalantoj por libereco estis pli granda ol ilia avideco je armiloj. Ili respondis, ke ili ne redonos la kadavron de sia plej granda malamiko eĉ por ĉiuj trezoroj de la mondo. :Serrao kun peza koro donis ordonon por reveturo al karaveloj. Tie ekregis konsterniĝo. Neniu atendis tian malvenkon. Neniu povis kredi, ke admiralo estas morta. :Ruinigita Pigafetta foriras en sian kajuton kaj tie li skribas en sian taglibron: :". . . Tiel ili senvivigis nian spegulon, nian lumon, nian konsolon, nian fidelan estron. Kiam ili vundis lin, li turniĝis ankoraŭ kelkfoje al ni por vidi, ĉu ni ĉiuj atingis la boatojn. :Lia ĉefa virto estis memkonfido kaj persistemo eĉ en la plej malbonaj momentoj de la vivo. Ekzemple malsaton li toleris pli bone ol ni ĉiuj kune. Bonege li konis legi marmapojn kaj li scipovis gvidi ŝipojn pli majstre ol ĉiuj liaj ŝipgvidistoj. La plej bona pruvo, kiajn kapablojn havis ĉi tiu viro, estas fakto, ke li ĉirkaŭveturis Teron - ĉar en la momento, kiam li mortis, ĝi estis kvazaŭ ĉirkaŭveturita malgraŭ tio, ke li ne havis en tio iun antaŭulon." :Kaj dume ferdekoj de ŝipoj de Magalhaes tremegas de kolero, bedaŭro kaj antaŭtimo. Kio sekvos? Kiu gvidos la ekspedicion dum plua navigado? :Post interkonsilo estis elektita kiel komandanto Duarte Barbosa, bofrato de Magalhaes. :La restado sur insulo Zebu fariĝis danĝera. Indiĝenoj malkaŝis multajn signojn, ke Eŭropanoj estas ne bonvenataj gastoj. Pro tio la ekspedicio faris rapide preparojn por forveturo. :Ĉiuj laboris en febra rapideco. Nur malsanuloj alrigardis la plilongan labortempon nenion farante. Ili estis multaj, preskaŭ ĉiuj partoprenintoj de la ekspedicio al Maktano, inter ili ankaŭ Pigafetta. Sago trafis lin rekte en la frunton. Ĝi estis pafita el granda distanco, tiel ke Pigafetta estis nur malgrave gratvundita. Sed ĉar la sago estis venenigita, minacis danĝero, ke la veneno penetros en tutan korpon. :Ankaŭ Henriko estis vundita. Li kuŝis apud admirala estra ponteto kaj malgaje rigardis al la firmamento. La morto de admiralo dolorigis lin pli multe ol propra vundo. Li luktis ĉe flanko de sia sinjoro kiel leono. Vane. Lia sinjoro kaj komandanto ne vivas plu. Kia sinjoro li estis! Li kondutis al sia sklavo ĉiam afable, neniam batis lin neniam tro ŝarĝis lin per laboro. Kaj dumvoje sur Pacifiko li promesis al Henriko, ke reveninte hejmen, li nuligos lian sklavecon. Henriko estos denove libera kaj nekatenita, kiel en sia infanaĝo. Se li volos, li povos resti en familio de Magalhaes, sed se estos lia sopiro, li povos reveni en sian patrujon. Kaj nun - la morto de Magalhaes ruinigis ĉion. Kiu ja kredas lin, ke oni promesis al li liberecon? :Suno brulegis. La vundo en flanko doloregis. En cerbo de Henriko estis ununura demando: "Kio nun estos kun mi?" :Sur la ferdeko paŝis Barbosa. Nova rango ebriigis lin. Ĉie li estis videbla kaj aŭdebla. Ĉien disvastiĝis liaj arogantaj ordonoj. :Kiam li vidis la kuŝantan sklavon, li kriis: :"Kial vi ĉi tie kuŝripozas?" :"Mi estas vundita, sinjoro kapitano," respondis Henriko. "Vundita! Vundita!" kriegis Barbosa. "Niaj homoj povus morti de la laboro, kaj vi kuŝripozos! Eble vi opinias, ke post morto de la admiralo vi jam ne bezonos labori?" :"Ne, sinjoro kapitano." :"Ĉesu kun tiu kapitano, vi ja devas jam scii, ke mi estas vicadmiralo!" :"Al mi forfluis multe da sango, sinjoro vicadmiralo." :"Jam estu en magazeno, vi maldiligentulo!" :"Mi vere ne povas, sinjoro vicadmiralo!" :"Vi mallaboremulo!" ekkriis Barbosa kaj saltis al li. "Do vi vere opinias, ke vi ne obeos? Sed pri tio ne eraru, vi hundo!" :La korpo de Henriko ektremis de la piedbato, kiun donis al li Barbosa por akcenti siajn vortojn. :La vundita sklavo kun granda peno leviĝis. Li treniĝis al la relingo. Poste li sidiĝis en ŝalupon, kiu veturis al la bordo por varoj. Li volis rektiĝi, sed li ekĝemis. Doloris lin la vundo el batalo kaj ankaŭ piedbato de Barbosa. Tiu bruligis la korpon, sed ankoraŭ pli multe la animon. :La piedbaton por ĉio, kion li faris por la admiralo. Kompatinda admiralo! Se li scius, kio okazis kun lia sklavo! Li jam scipovus bridi la sovaĝan Barbosan! Sed nun? Kiu defendos la sklavon, kiu ne havas sinjoron? Ĉiuj ordonos lin, ĉiuj donos al li laboron, ĉiuj batos lin. Plena da kontuzmakuloj kaj malfermitaj vundoj li veturos kun ili en Hispanujon renkonten al la plej malhela estonteco. :Ne! Li ne veturos kun ili! La admiralo estas morta, ĉu koncernas lin iu alia? Li saltos sur la bordon, malaperos en la densaĵoj, atendos ĝis forveturo de la karaveloj kaj poste li prezentos sin antaŭ reĝo de Zebu. Iun tempon li vivos sur la insulo kaj poste li jam iamaniere atingos Sumatron. :Sed la piedbato brulis kaj flamigis en la animo danĝeran fajron. La vicadmiralo devos penti pro sia brutaleco! :Henriko elboatiĝis kaj iris en loĝejon de la reĝo. Tie ili interkonsentiĝis pri la plano, kiamaniere venĝi sin je la Hispanoj. :Sekvantan tagon li aperis apud la vicadmiralo. :"Kion vi volas ĉi tie denove?" malamike ektraktis lin Barbosa. "Mi ordonis al vi labori en la magazeno!" :"Jes, sinjoro vicadmiralo," respondis humile la sklavo. "Mi laboras tie. Sed mi alportas al vi sciigon de la reĝo." :"Kion li volas ankoraŭ?" :"Li sciigas al vi, ke li sendos al hispana reĝo riĉajn donacojn. Bonvolu veni por ili sur la insulon. La reĝo preparis por ĉiuj sinjoroj kapitanoj kaj oficiroj solenan tagmanĝon por adiaŭo." :"Kiam?" :"Hodiaŭ." :Duarte Barbosa kontente ridis. Bone komenciĝas lia kariero. Apenaŭ li fariĝis la vicadmiralo, jam li kolektas riĉaĵojn! :"Sciigu la reĝon, ke ni dankas pro lia invito. A1 la tagmanĝo ni venos." :Henriko faris profundan komplimenton kaj malaperis. :Dum konsilo de oficiroj aŭdiĝis voĉoj de malkonfido. Estas strange, ke la reĝo invitas ĉiujn oficirojn. :Ankaŭ Serrao ne konsentis kun la propono viziti la reĝon. Sed kiam Barbosa kulpigis lin pro la malkuraĝo, li ĉesis protesti. :Dudek naŭ oficiroj enŝalupiĝis. Ili iris tiamaniere, kiel oni kutimis iradi al festenaj regaloj. En festaj vestoj, sen armiloj. Kelkaj havis malpezajn spadetojn. :En frunto de la procesio iris Serrao kun Barbosa. Malantaŭ ili ceteraj oficiroj. La procesion fermis Spinoza kaj Carvalho. :Kelkajn momentojn ili iris tra stratoj de la urbo ne rimarkinte ion okulfrapantan. Sed subite viviĝis ĉiuj kabanoj, dometoj, stratoj, el ĉiuj flankoj kuregis al malgranda procesio indiĝenoj kun armiloj en la manoj. :La ekatako estis tiom rapida, ke Hispanoj ne havis tempon por forkuri, kaj por defendo ili havis neniujn armilojn. La komandantaro de la ekspedicio de Magalhaes estis falĉata kiel herbo. :Nur du viroj sukcesis kursavi sin. Ili estis Carvalho kaj Spinoza, kiuj deteniĝis per alligo de la ŝalupo. Kiam ili ekvidis la armitajn indiĝenojn, ili forkuris, surŝalupiĝis kaj feliĉe atingis karavelojn. :Carvalho transprenis komandon sur la ŝipoj. Karaveloj proksimiĝis al firma tero kaj bombardistoj komencis pafegi sur la bordon. :La kanonpafaĵoj konfuzigis vicojn da insulanoj. Ilia kriego plifortiĝis. Kelkaj kabanoj ruiniĝis. :"Fajron!" komandis ree kaj ree Carvalho. :Novaj bategoj, nova kriego. :Subite ĉio silentiĝis. :Sur la bordo aperis procesio de indiĝenoj. Ili kondukis unu oficiron. La maristoj el karaveloj vidis, ke lia blanka vesto estas tute makulita de sango. :"Jen Serrao!" vokis Pigafetta, kiu ne povis partopreni la viziton de la urbo pro sia vundiĝo. :Estis li. :"Ne pafu!" li vokis per malforta voĉo. :Sur karaveloj neniu eĉ spiris. :"Carvalho, savu min! Se vi donos al ili bombardilojn, ili forlasos min libera!" :"Kio okazis kun la ceteraj?" :"Ili estas mortaj!" :En ĉi tiu momento Carvalho konsciiĝis, ke post murdiĝo de la oficiroj li povos fariĝi la admiralo. :Rapide decidita li respondis: :"Kun la sovaĝuloj ni jam ne povas trakti! Ni ne kredas al ili!" :"Carvalho, eble vi ne lasos min ĉi tie perei!" ekĝemis vundita Serrao. :"Mi bedaŭras, sed mi ne povas helpi vin," respondis kun senkompata apatio Carvalho. Kaj turniĝinte al la maristoj li komandis: :"Streĉu velojn!" :Neniu moviĝis. :"Ĉu vi ne komprenis?" kriegis Carvalho kaj li tute ruĝiĝis. Elcano stariĝis antaŭ li. Li rigardis rigide la novan komandanton. Lia rigardo estis plena de malestimo, kiam li diris: :"Sed tion vi ne opinias serioze, sinjoro Carvalho?" :"Kial ne? Eble vi volas, ke mi ĵetu en pereon tutan ekspedicion pro unu homo?" :"Admiralo Magalhaes agus sur via loko tute alie," respondis Elcano. "Se vi mem ne estas sufiĉe kuraĝa, ni batalos eĉ sen vi - ĉu vi komprenas?" :"Bonege!" grimacis Carvalho. "Se iu post Maktano kaj post hodiaŭa murdiĝo havas inklinon perei, mi tute ne kontraŭataras!" :"Kiu iros memvole kun mi?" demandis Elcano kaj lia rigardo hardiĝis de aŭdaco kaj decido. :"Mi!" diris senhezite Pigafetta. :"Mi!" decidiĝis ankaŭ Spinoza. :"Mi!" ekĝemis Garcia, venkante grandan doloron en la tuta korpo. En batalo sur Maktano li ricevis kelkajn gravajn vundojn. Li estis unu el tiuj, kiuj defendis la cedon de Magalhaes ĝis la lasta momento. Nun skuegis lin altgrada febro. :Tio estis ĉio. :Tri viroj. :La ceteraj estis terurigitaj kaj silentis. Ili klinis kapojn, ne volante renkonti rigardojn de la bravaj kunuloj. :"Hontu!" vokis indigne Elcano. :"Mi ja diris tion al vi!" ĝojis pro sia venko Carvalho. "Streĉu velojn!" :La maristoj malrapide disiris. :Veloj streĉiĝis. La karaveloj forveturis. :De la bordo ili aŭdis senesperegan krion. Jen forlasita kaj perfidita Serrao falis sub la batoj de kolerigitaj indiĝenoj. :Ĝi estis malgaja veturo de insulo Zebu. Ĉiuj maristoj estis kvazaŭ lamigitaj. Ili sentis, ke jam ne estas ĉi tie forta mano, kiu tiom majstre gvidis ilin. :Novan admiralon ili malestimis. Ili malamegis lin pro lia fieco, kiun li montris al Serrao. Ili hontis antaŭ si mem. Ili ja devis iri en malegalan batalon. Pli volonte morti en batalo, ol vivi tiamaniere. :Baldaŭ montriĝis, ke la nombro de maristoj ne sufiĉas por priservi tri ŝipojn. Ili ja restis jam nur cent ok. Inter ili estis multaj vunditoj. :Ili decidiĝis neniigi unu ŝipon. Kiun? Concepcion estis la plej kaduka. Ili transportis provizojn kaj ĉion, kio iel valoris, en du restantajn karavelojn. Concepcion ili forbruligis. :El la tuta ekspedicio restis jam nur Victoria kaj Trinidad... :Ili veturis - kien ili veturis? Kiu sciis, kien ili veturas? Jen ili veturas okcidenten, jen suden, tuj denove orienten. :Konsterniĝo kaj teruro falis sur la karavelojn. Ili baraktiĝas en ĉi tiuj malproksimaj maroj senpove, ili similas al du sableroj en la dezerto, denove aperas tiu minaca fantomo el Pacifiko - malsato - malsanoj - - - :Konsterniĝo kaj teruro falis sur la karavelojn. Do tiaj estos finoj de la ekspedicio, kiu ekveturis kun tiom da esperoj? :Kiam ŝajnis, ke jam estas ĉio perdita, ili veturis al Borneo. Ili estis akceptitaj de la indiĝena loĝantaro afable kaj amike. :Tie ili restis sufiĉe longan tempon. Ili aĉetis nutraĵojn kaj riparis ŝipojn. Precipe Trinidad estis jam kaduka. :Iam ili vidis grandan nombron de indiĝenaj boatoj, kiuj veturis el la haveno. Carvalho, terurigita jam per batalo sur Maktano kaj malkonfida per atako en Zebu, kredis, ke boatoj intencas ataki la karavelojn. Por malebligi tion, li mem donis ordonon al atako. :Hispanoj sukcesis atingi la vastan maron. Nur de la kaptitoj ili estis informitaj, ke la batalo estis superflua, ĉar indiĝenoj ne havis militistajn planojn. :En tiu batalo pereis kelkaj Hispanoj - inter ili ankaŭ Carvalho. Kiu nun gvidos la ekspedicion? Kiu alia ol Elcano, kiu montris plej multe da aŭdaco kaj energio el ĉiuj maristoj kaj estas ankaŭ plej sperta! Kaj plie - jen homo, kiu eliris el vicoj de ŝipanaro, li certe komprenos la ĝeneralan sopiron reveni kiel eble plej baldaŭ en Hispanujon. :Ĉiuj jam volis hejmen. Ili sopiris je tio pli akre kaj pli elemente ol en San Julian kaj en la trapasejo. Tiam ili nur antaŭsentis la danĝeron, al kiu ili iras renkonten. Sed nun ili jam sciis, kion ili povos atendi, kaj tial for, for de ĉi tiuj lokoj, kie ĉe ĉiu paŝo embuskas la morto! :Sopirante reveni ĉiuj estis pretaj forgesi la originan planon de la veturo de Magalhaes. :Ĉiuj - nur ununura ne. :Elcano! :Li kunvokis la maristojn. :"Kamaradoj," li diris, "mi konas vian sopiron. Ankaŭ mi jam ŝatus esti en Hispanujo. Sed vi ne rajtas forgesi, kion intencis nia granda admiralo: atingi Molukkojn. Ĉu ni perfidu liajn planojn? Ĉu ni malkuraĝe rezignu pri tio, je kio li tiom sopiris - kiam ni venkis jam tiom da malhelpaĵoj?" :La maristoj embarasite silentis. :Elcano daŭrigis: :"La granda admiralo oferis por sia ideo vivon. Ĉu vi ne opinias, ke estas nia devo daŭrigi lian verkon, finigi ĝin? Ni ofte agis maljuste kontraŭ li. Ankaŭ mi estis inter la erariĝintoj, kiuj ne komprenis lin. Mi bedaŭras tion. Ni devos reĝustigi la maljustaĵojn, kiujn ni faris kontraŭ li dum lia vivo. Rememoru, kiel li kondutis al ni dumvoje sur Pacifiko! Rememoru Maktanon! Li ja povis resti en Trinidad kaj sendi en la batalon nur nin! Kaj kia estis la fakto! Ĉu vi rememoras, kiel aŭdace li batalis? Kiel li ŝirmis nian cedon, vidante, ke la batalo estas jam perdita?" :La partoprenintoj de la ekspedicio al Maktano kapjesis. La staturo de admiralo subite aperis antaŭ ili. - :Elcano entuziasmiĝis: :"Kamaradoj, granda admiralo vivis kaj batalis kune kun ni ĝis lasta spiro. Li oferis vivon por sia ideo kaj por ni. Do - fidelecon por fideleco! Mi proklamas al vi, ke mi dediĉos ĉiujn miajn fortojn al ununura celo: plenumi testamenton de la admiralo. Ĉi tiu testamneto signifas - veturon al Molukkoj kaj poste hejmen, en Hispanujon!" :Elcano sukcesis gajni ĉiujn maristojn por plenumo de la testamento de Magalhaes. :Sed - kie troviĝas Molukkoj? :Ĉi tie estas tia miksaĵo da insuloj, ke du karaveloj veturas inter ili kiel du vaglumoj. Neniu konas la vojon al Molukkoj. :Post kelkmonata vaga veturo ili atingis malgrandan insuleton. Areto da Hispanoj sub gvido de Elcano penetris en apudmaran vilaĝon. Malajoj forkuris, sed du kaptitoj estis tamen alkondukitaj sur la ŝipon. :Elcano alparolis ilin rekte: :"Kie estas Molukkoj?" :La kaptitoj silentis. Ĉu ili ne komprenis? Elcano ripetis la demandon ankoraŭ pli akcente. :Subite unu indiĝeno plivigliĝs: :"Moloko?" :"Jes. Moloko!" ripetis Elcano ĝojigite. :La indiĝeno montris al la sudo kaj promesis, ke li alkondukos tien la ekspedicion. Ili navigadis unu semajnon, sed Molukkoj ĉiam ne aperis. Nur la sepan tagon ili ekvidis kelkajn kanusformajn insulojn. :"Moloko!" ekkriis Malajo. :Molukkoj, la celo de ilia veturo! Sopiro de Magalhaes! Lando de Francisko Serrao! :Kiamaniere bonvenigos ilin la amiko de admiralo? Kaj kiel li estos sendube ruinigita, ĝis ili diros al li pri morto de la granda admiralo kaj de Juano Serrao! :Sed Francisko Serrao ne bonvenigis ilin. Li jam estis unu duonjaron - morta! :Li mortis kiel viktimo de rivaleco kaj ekspansio de Portugalujo kaj Hispanujo. :Portugaloj volis malebligi la ekspedicion de Magalhaes tuj de la komenco. Unue ili intervenis pere de sia ambasadoro Alvarez, poste ili sendis sur la maron sian ŝiparon, antaŭ kiu la ekspedicio forflugis sendube nur pro tio, ke Magalhaes gvidis la karavelojn el vasta oceano al Afriko. :Forpasis monatoj kaj pri heroaj marnavigantoj estis nenio aŭdebla. Poste alveturis en Hispanujon perfida Gomez kun San Antonio. Li ja ne ricevis rekompencon, kiun li atendis, male li estis arestita, sed la nomon de Magalhaes li tamen makulis per fiaj kalumnioj. Ambasadoroj de Manuelo tiel eksciis, ke la ekspedicio jam atingis sudan promontoron de Ameriko, kaj nun ĝi certe veturas rekte al Molukkoj! :Ĉu Portugalujo permesu ŝtelon de la insuloj, kie kreskas multekostaj spicoj? :Novan militŝiparon al Molukkoj! :Sensukcese. Pri karaveloj de Magalhaes absolute neniu postsigno. . . Sed ili certe baldaŭ alveturos. Kaj Serrao konatigos Magalhaeson, sian amikon de infaneco, kun ĉiuj komercaj sekretoj. Tion oni devas malebligi! :Al Molukkoj alveturis portugala ambasadoro. Li vizitis Franciskon Serraon kaj dum la traktado li verŝis en trinkaĵon de nenion antaŭvidanta malkovrinto de Molukkoj fortefikan venenon. . . :Tiel pereis Francisko Serrao. Ĝi okazis en la sama tempo, kiam Magalhaes troviĝis sur la insulo Zebu. :Molukkoj ravis maristojn per sia beleco kaj precipe per malkareco de multekosta spico. Por bagatelaĵo vi aĉetas ĉi tie centkilogramon da kariofilo, hejme vi vendos ĝin kaj vi fariĝos riĉulo. Vere. Molukkoj estis indaj de tiel longa veturo! :Ili restis sur la insuloj ĉirkaŭ ses semajnojn. Dum la tuta tempo ili interŝanĝis ŝtofojn kaj aliajn varojn por multekosta spico. :Kiam ili volis finfine en decembro 1521 ekveturi, ili konstatis, ke ŝipo Trinidad havas en suba parto grandan truon, per kiu penetris en ĝin senĉese akvo. Estis necese fari ĝeneralan riparon. :Elcano insistis reveturi hejmen. Ĉiumomente povis aperi apud Molukkoj portugalaj ŝipoj, kiuj havus kun hispanaj konkurantoj neniun kompaton. :Tial estis decidite, ke ili veturos en du direktojn: Elcano kun Victoria daŭrigos la veturon okcidenten, Spinoza kun Trinidad elektos pli mallongan vojon al meza parto de Ameriko, al tiuj lokoj, kiujn atingis Balboa kun siaj homoj. Tie li ekrilatos kun aliaj hispanaj ŝipoj, kiuj estas en orienta parto de Dario, li sendos al ili varojn trans terkolon de Dario kaj mem sen ŝarĝo li ĉirkaŭveturos Sudan Amerikon. :Maristoj estis dividitaj egalnombre al ambaŭ ŝipoj. :Ĉiuj estis profunde kortuŝitaj, kiam Victoria streĉis velojn kaj ekveturis okcidenten. :La karavelo Trinidad post finiĝo de riparoj celdirektis orienten. Sed ĝi ne havis feliĉon. Distanco al meza parto de amerika kontinento estis multe pli granda, ol la kapitanoj supozis. La provizoj malaperis. La veloj disŝiriĝis. Ŝnuregoj traŝiriĝis. La maristoj estis turmentataj de skorbuto. Multaj el ili mortis de malsato. :Spinoza vidis, ke li ne atingos celon. Tial li decidiĝis veturi returnen al Molukkoj. :Li alveturis tien en la tempo, kiam apud la insuloj ankris portugala ŝipanaro. Pezaj militkrozoŝipoj rapidegis al Trinidad, por ke la karavelo ne malaperu al ili. Sed la kaduka ŝipo jam droniĝis. Apenaŭ Portugaloj forportis ĝian valoran ŝarĝon, ĝi subakviĝis. :La ŝipanaro de Trinidad estis kaptita kaj arestita. Hispana registaro intervenis pli poste en Lisabono, ke ili estu liberigitaj. La intertraktado daŭris kelkajn jarojn. Dume multaj el la kaptitaj maristoj mortis en malliberejo sekve de neaŭdataj suferoj. Kiam ili estis firifine en la jaro 1527 liberigitaj, restis vivantaj nur tri viroj. Unu el ili estis komandanto de la malfeliĉa ŝipo Spinoza, la dua maristo Garcia, kies forta korpo rezistis ĉiujn suferojn. :El kvin ŝipoj de Magalhaes restis unusola: Victoria. :Ĉu ĝi sukcesos plenumi testamenton de Magalhaes? Ĉu ĝi atingos sian celon? :Elcano tion firme intencis. La vojo de Molukkoj estis al li jam konata. Li sciis, ke li devos veturi ĉiam okcidenten, eventuale sudokcidenten. Ĝis li atingos Afrikon, tiam li sentos sin kiel hejme. :Do iun vojeraron li ne timis. :Sed Victorion kaj ties ŝipanaron embuskis alia danĝero: Portugaloj. La ŝipo veturis tra la duonmondo, kiu laŭ divido de papo apartenis al Portugaloj. Ve al Victoria, se ĝin vidos iu malamika ŝipo! :Elcano devis veturi tra vasta Hinda oceano, eviti la portugalajn ŝipojn kaj koloniojn, veturi sen albordiĝo, ĉiam antaŭen - :Pli longe ol kvaronjaron daŭris ĉi tiu heroa veturo de Molukkoj al kabo de Bona espero. Sur la ŝipo denove furiozis malsato, venis malsanoj. Apud kabo de Bona espero trafis ilin akra tempesto. Trans la ferdekon ruliĝis tiom grandaj ondoj, ke maristoj devis esti alligitaj per ŝnuregoj, por ne esti forprenitaj en la maron. La ŝipo krevis, ĝemis, jam estis rompita eĉ la masto, maristoj malesperiĝis, sed Elcano ne rezignis. :Kiel facila estus reveturi iomete returnen, viziti iun havenon kaj aĉeti nutraĵojn kaj medikamentojn, kies manko estis tiom urĝa! Sed Elcano ne volis ĵeti la ŝipon kun maristoj en ankoraŭ pli malbonan danĝeron, ol estis tempestoj kaj rokaro. Ja en la haveno ili renkontus Portugalojn kaj tio signifus finon por Victoria, por la ŝipanaro, por la multekosta ŝarĝo de spicoj, por ĉiuj ferdeklibroj, kiujn tiom zorgeme skribas Francisko Albo, por la taglibro, en kiu tiom interese priskribas ĉiun tagon de la veturo Pigafetta - tio signifus finon por testamento de admiralo. :Kaj tial elteni - antaŭen en Hispanion! :Du monatojn ili luktis apud kabo de Bona espero. Poste la maro kompatis ilin. :Nepriskribeble suferante ili veturis norden laŭlonge de Afriko. Ili formanĝis provizojn da rizo. :Fine Elcano vidis, ke ili ne ĝisveturos. Maristoj estis nuraj ostoj kaj haŭtoj. La morto ŝvebis en la aero. :Ĉu jam ekzistas neniu ebleco por savi nin? :Post nelonge ili veturos ĉirkaŭ Kapverdinsuloj. Ĉi tiuj insuloj apartenas ja al Portugaloj - sed ĉu ne estus eble akiri nutraĵojn per ia ruzo? :Elcano decidiĝis al danĝera entrepreno. Kelkaj ordonoj kaj Victoria ŝanĝis direkton. Ĝi veturis al Santiago. :Ili ankris antaŭ la haveno. Elcano kunvokis ĉiujn sanajn virojn; :"Ni ne devas malkaŝi nin," li diris al ili. "Se ili demandos vin, de kie ni veturas, diru, ke ni veturis al Ameriko, tempesto rompis nian ĉefstabon, tial ni revenas hejmen. Neniu malkaŝu, ke ni estas resto de ekspedicio de Magalhaes!" :La boato de Victoria veturis en la havenon, kie ankris portugalaj krozoŝipoj. Inter maristoj estis ankaŭ Pigafetta. :Hispanoj rakontis, pri kio instruis ilin Elcano. La Portugaloj kredis tion ... :Kaj jam oni veturigis al Victoria necesajn provizojn, rizon, viandon, freŝan akvon. :Pigafetta parolis kun oficisto. Dum la parolo li eksciis, ke estas ĵaŭdo. :"Eble vi eraras, sinjoro," diris Pigafetta ridetante". Hodiaŭ estas merkredo." :"Ne mi, sed vi eraras, sinjoro. Hodiaŭ estas ĵaŭdo." :"Tio ne estas ebla!" ne povis kompreni la aferon Pigafetta. Li ja ĉiutage skribis en sian taglibron kaj scias certe, ke estas merkredo. :"Jen vi dormoforgesis unu tagon," ekridis la oficisto. "Demandu kiun ajn vi volas. Ĉu diros al vi, ke estas jaŭdo." :Pigafetta ne povis klarigi al si ĉi tiun enigmon. :Elcano estis kun aĉeto kontenta. Li gaje rigardis la maristojn. Iliaj okuloj brilis, sed la movoj estis malrapidaj, senvivaj. Kiajn ruinojn li alveturigos en Hispanujon! Kaj kiom ili devos ankoraŭ labori, antaŭ ol ili atingos sian hejmon! Victoria bezonas ĝeneralajn riparojn. Tra multaj truoj fluas en ĝin akvo. Kelkaj maristoj devas seninterrompe, tage kaj nokte, stari apud ĉerpiloj por elĉerpi akvon! :Rigardo al ruinigaj maristoj vekis en Elcano novan ideon. Se ili tiom bone sukcesis aĉeti nutraĵojn, ĉu ne estus eble aĉeti ankaŭ kelkajn sklavojn? Li ja ne havas sufiĉe da mono, sed ĉu ili ne havas superflue da pagiloj en varoj? :Ŝalupo kun dek tri maristoj veturis denove en la havenon. :"Ĉu vi deziras ankoraŭ ion, sinjoroj?" bonvenigis ilin oficisto kun afabla rido. Li estis ĝojigita, ke li faris kun Hispanoj bonegan komercaĵon. :"Ĉu vi povas vendi al ni kelkajn sklavojn? En nian ŝipon fluas akvo, ni jam estas malfortigitaj de senĉesa ĉerpado." :"Volonte, sinjoroj!" ridetis kompleze la oficisto. "Ni havas fortajn negrojn. La prezoj estas kompreneble iomete pli altaj ol via hejmlando." :"Ni pagos bone." :La oficisto venigis kelkajn negrojn. :Prezo estis baldaŭ interkonsentita. Hispanoj ne marĉandis. :"Eble ne ĝenos vin," diris la maristo, kiu estis komisiita fari aĉeton, "se ni pagos per varoj." :"Tute ne. La varoj estas egalvaloraj kiel mono. Kaj kion vi havas?" :"Venu kun ni al la ŝalupo!" :"Volonte, sinjoroj." :Ili venis al la ŝalupo. Sur ĝia fundo kuŝis tri sakoj da kariofilo kaj muskataj nuksoj. :La oficisto palpis en la sakon, eltiris manplaton da kariofilo, alflaris ĝin - kaj malfermegis okulojn. Jen la plej bela varo, kiun alveturigas portugalaj ŝipoj el Molukkoj! :Li apenaŭ regis sin. :"Pardonu, sinjoroj, mi venos tuj." Li diris rapide kaj malaperis en gvardia dometo. :"Oni ŝajnas, ke li ion antaŭsentas," ektimis unu el la maristoj. "Ĝi aspektas tiel!" :" Ni forkuru!" :Ili enŝalupiĝis. :Sed jam estis malfrue. El la dometo kuregis patrolo. :Hispanoj estis tuj kaptitaj. Kelkaj soldatoj kuris al krozoŝipoj. :La gvidanta oficisto rapidis al la loko, kie ankris Victoria. :"Mi instigas vin en la nomo de Portugalujo pri eldono de via ŝipo!" li vokis al Elcano. :Tiu jam kelkajn momentojn maltrankvile observis, kio okazas sur la bordo. Kiam li vidis strangan malkvieton, li ordonis prepari velojn. :"Ĉu mi rajtas demandi, kial?" :"Ĉar vi alveturas el portugalaj kolonioj kaj veturigas spicojn!" Elcano vidis, ke ĉio estas malkaŝita. :Li turniĝis al la oficisto per dorso kaj ordonis: :"Streĉu velojn! Antaŭen!" :La maristojn sur la insulo li jam devas oferi. Cetere hispana registaro insistos pri ties liberigo. :Ĉio dependis nun de la rapideco. :En streĉitajn velojn ekblovis vento. Victoria ekveturis. :Kaj jam komencis persekuti ĝin pezaj krozoŝipoj. :Komencis sovaĝa vetveturo. Ĉu Victoria estos venkita? Ĉu ĝi fariĝos kaptaĵo de Portugaloj? Aŭ ĉu ĝi estos dronigita? :Maristoj sciis, pri kio temas. Ili subite perdis ĉiun lacecon, senfortecon. Ĉiu laboris per ĉiuj siaj fortoj. :Victoria flugis kiel grandega birdo. Eble ankoraŭ neniam ĝi veturis tiom rapide. Distanco inter ĝi kaj krozoŝipoj ĉiam pligrandiĝis. :Victoria forkuras kaj - kursavas sin! Ĝi perdiĝas sur bluetaj akvoj de Atlantika oceano kiel malgranda punkto. Ĝi malaperas el vidatingo de senpovaj Portugaloj - :"Tio estis veturo, ĉu, sinjoro kapitano?" diris Pigafetta kaj viŝis sian ŝvitintan frunton. :"Vi pravas," ridetis feliĉa Elcano. "Ili ja pellacigis nin rimarkinde, sed ĉefa afero, ke ni tamen forkuris. Nun, mi esperas, ni jam venkis." :"Kiel ili povis diveni, ke ni ne veturas el Ameriko?" :"Versimile laŭ la spicoj. Ĝi estis malsingardemo - nu, kion fari. Domaĝe pri niaj knaboj! Ili estas arestitaj kaj ni devos labori ankoraŭ pli multe. :Ili silentiĝis. :Post momento diris Pigafetta: :"Sed unu aferon mi ne povas kompreni, sinjoro kapitano. Tiuj homoj sur Kapverdoj asertis, ke estas ĵaŭdo!" :"Kaj?" :"Laŭ miaj enskriboj devus esti merkredo." :"Unu tago - nu, oni povas facile erari. Eble vi iun tagon ne enskribis." :"Mi scias tute precize, ke mi skribis en taglibron ĉiutage!" :"En tiu kazo mi ne komrerenas tion." :"Mi ankaŭ ne," miris Pigafetta kaj foriris en subferdekon. Li volis reordigi siajn enskribojn. Sed li povis reordigi ilin kiel ajn li volis, diferenco de unu tago restis ĉiam. :Pigafetta ne konis gravan fakton, kiu klarigus al li defirencon en la dato. :La Tero rotacias ĉirkaŭ sia akso en direkto de okcidento al oriento. Ĉi tiun movon ĝi faras dum unu tago, tio estas dum 24 horoj. Se iu ŝipo ĉirkaŭveturas terglobon en direkto de ĝia movo, tio signifas de okcidento al oriento, ĝi rotacias ĉirkaŭ la terakso unuoble pli ol la Tero mem. Kiam ĝi atingas lokojn, el kiuj ĝi, iam forveturis, ĝi konstatas, ke ĝi estas je unu tago antaŭe: ĝia ŝipanaro havas ekzemple dimanĉon, sed ceteraj loĝantoj nur sabaton. :Se la ŝipo veturas en kontraŭa direkto, ol la Tero rotacias, tio estas de oriento al okcidento - kaj tio okazis al ekspedicio de Magalhaes - ĝi turniĝas ĉirkaŭ la terakso unuoble malpli ol la Tero. Post alveturo al elirloko ĝi konstatas, ke ĝi estas je unu tago malantaŭe: sur Kapverdaj insuloj oni havis ĵaŭdon, Pigafetta havis merkredon. :Por eviti ĉi tiun diferencon en la datoj, estas fiksita tiel nomata limo de la dato. Ĝi estas idea linio, kiu tiriĝas proksimume laŭlonĝe de 180-a meridiano. Ŝipoj, kiuj transveturas ĉi tiun linion, ŝanĝas sian daton je unu tago. Tiuj, kiuj veturas de oriento al okcidento, unu tagon ellasas kaj havas ekzemple post dimanĉo tuj mardon. Kiuj veturas de okcidento al oriento, havas dufoje la saman tagon: post dimanĉo ili havas ankoraŭ unufoje dimanĉon. :Victoria rapidegis al hispanaj bordoj. Elcano instigis maristojn al ĉiam pli granda rapideco. :Iliaj suferoj tute ne estis finitaj. Eĉ se ili havis nutraĵojn, ilia nombro estis tro malgranda por fari ĉiujn laborojn, precipe por ĉerpi akvon el interno de Victoria. Ili sentis tre urĝe mankon de dektri homoj, kiujn ili devis postlasi sur Kapverdaj insuloj. :Fine ili atingis - post dumonata veturo - la hejman teron. La 6-an de septembro 1522 ili enveturis Sanlucaron. Du tagojn pli poste Sevillon, de kie ili forveturis antaŭ tri jaroj. :Ilia vojaĝo superis ĉion, kio ĝis tiu tempo estis farita rilate al malkovraj navigadveturoj. :Ĉu Bartolomeo Diaz atingis kabon de Bona espero? Ĉu Kristoforo Kolumbo malkovris Amerikon? Ĉu Vasco da Gama ĉirkaŭveturis Afrikon kaj naĝante sur maro atingis Hindujon? Ĉu Balboa vidis Sudan maron? Ĉu Francisko Serrao trovis Molukkojn? :Jes, ili atingis, malkovris, vidis, trovis. :Sed la ekspedicio de Magalhaes ĉirkaŭveturis tutan terglobon! Ĝi alportis nediskuteblan pruvon, ke la Tero estas kugloforma! Ĝi forigis ĉiujn fabelojn, ke la Tero estas ebena tabulo, sur kies fino estas eble falegi en abismon! Ĝi kuraĝigis marnavigantojn al pluaj malkovroj! Ĝi kaŭzis neantaŭvidatan ekfloradon de geografio! :La ekspedicio atingis ĉion, kion Fernao Magalhaes atendis de ĝi. :Tuj post alveturo de Victoria en Senlucaron flugis la venka sciigo tra tuta Hispanujo. Homamasoj rapidis en Sevilon, kien estis la ekspedicio alveturonta. :Kie estas la kvin ŝipoj, kiuj forveturis de ĉi tie antaŭ tri jaroj? Santiago estas frakasita apud la bordoj de Suda Ameriko. Antonio sekrete forkuris de trapasejo de Magalhaes. :Concepcion ili devis bruligi post batalo sur Maktano kaj perfido en Zebu. :Trinidad ripozas ĉe bordoj de ĉarma lando de multekostaj spicoj. :Unusola Victoria veturas en la havenon. :Kaj kie estas la 265 maristoj, kiuj forveturis de ĉi tie antaŭ tri jaroj kun tiom kuraĝaj esperoj? :La tuta vojo ĉirkaŭ la mondon estas borderita per ili: ili estas en Brazilio, en San Julian, en Pacifiko, sur Maktano, en Zebu, sur Borneo; sur Molukkoj en Hinda oceano, apud kabo de Bona espero, en Atlantika oceano. Kelkaj estas ankoraŭ nun arestitaj sur Molukkoj kaj sur Kapverdaj insuloj. :Kaj ĉi tiu grupeto - jen ĉiuj, kiuj revenis? :Jes, ĉi tiuj dek ok mizeruloj, palaj, malfortigitaj, elĉerpitaj, malsanaj, kiuj iras en la preĝejon nudpiedaj, en la ĉemizoj, kun longaj kandeloj en la manoj - jen tuta restaĵo de la ekapedicio! Kaj jam venas senditoj de la reĝo. Kapitano Elcano iru tuj al la kortego - Lia Reĝa Moŝto atendas lin. :La reĝo Karolo - intertempe li fariĝis la imperiestro de Germanujo - aŭskultis raporton de Elcano kaj kontente skuis la kapon. Vere, jen sukceso! La tuta mondo parolas kaj longe parolos pri hispanaj marnavigantoj. Scienculoj estos devigataj klini la kapojn antaŭ homoj, kiuj realigis ĉi tiun ŝipveturon. Por multekostaj spicoj, kiujn alveturigis Victoria, oni enspezos tiom da mono, ke per ĝi estos kovritaj ĉiuj elspezoj kaŭzitaj de la ekspedicio, sinjoro Haro ricevos ĉion, kio apartenas al li, kaj krom tio ankoraŭ grandega monsumo fariĝos la havaĵo de la reĝa trezorejo. Molukkoj kuŝas sur nia parto de la terglobo. Portugaloj havas kaŭzon por plendi. Cetere, se ili volos, ni vendos Molukkojn al ili, ni ricevos de ili grandan kompenspagon kaj ili veturadu tien ankaŭ estonte. :Kapitano Elcano, vi faris por nia lando kaj por nia reĝa trezorejo netakseblajn servojn, do vi meritas ankaŭ rekompencon! :Kaj feliĉa Elcano estis superŝutata per honoroj de ĉiuj flankoj. Li fariĝis la hispana hidalgo. Lia nobela blazono portis oran ŝlosilon en ruĝa kampo, sub ĝi signojn de la spicoj: muskatajn nuksojn, kariofilon kaj cinamon. Sur la blazono serpentumis rubando kun surskribo: Vi unua ĉirkaŭveturis min. - Krom tio li ricevis grandan dumvivan renton. :Ankaŭ ceteraj maristoj kaj familioj de postvivantoj estis riĉe rekompecitaj. :Portugalujo lasis por si hegemonion super Molukkoj, sed ĉar ili kuŝis sur tiu parto de la terglobo, kiu laŭ divido de papo apartenis al Hispanoj, ili devis pagi al hispana reĝo multajn milionojn da kronoj. Pli poste oni konstatis, ke tiu mono estis pagita malprave: sciencistoj nome elkalkulis, ke Molukkoj kuŝas sur la parto portugala! :Ĉie regis ĝojo, emocio, entuziasmo. Ĉien trapenetris la nekredebla sciigo, ke la Tero estis ĉirkaŭveturita. Ĉie oni devis ekkredi, ke la Tero havas formon de kuglo. Ĉie oni laŭdis kuraĝon, aŭdacon kaj persistemon de tiuj, kiuj realigis tiel miregindan ekspedicion. :Kaj meze de tiu ĝenerala gloro nur unu nomon preskaŭ neniu rememorigis. Nur unu nomo kvazaŭ ne ekzistus: :Fernao Magalhaes. 952 2368 2004-12-31T15:00:45Z 62.245.121.214 [[Magalhaes]] XVIII La faro de Magalhaes :Sed la historio estas justa. :Por mallonga tempo estis eble forgesi la meritojn de la granda malkovrinto. Estis eble malpurigi rememoron pri li. Estis eble ofende trakti lian vidviniĝantan edzinon kaj malgrandan Rodrigon, gardi ilin kiel krimulojn kaj fine lasi ilin morti en malhonesto kaj humiligo. :Sed kiam aperis presita tagolibro de Pigafetta - "La unua vojaĝo ĉirkaŭ la terglobo" - ĝi malfermis okulojn al tuta kultura mondo. Nur tiam montriĝis, ke admiron meritas ne nur Elcano, reĝo Karolo kaj aliaj, kiuj rikoltis la gloron por la historia ŝipveturo, sed precipe kaj antaŭ ĉio Fernao Magalhaes kaj centoj da maristoj, kiuj oferis siajn vivojn por realigi la grandiozan ideon. :Kaj tiam estis donita al granda admiralo la loko, kiu plenrajte apartenas al li en la ŝtorma epoko de renversiĝo en historio de la homaro. La faro de Magalhaes fariĝis unu el fundamentaj pilastroj, pri kiuj apogis sin nova epoko, la epoko de neantaŭvidata progreso en homa scio. :Ĝi estis epoko, super kiu pli gloran ni malfacile serĉus en la pasinta historio de la homaro. Post la epoko daŭranta pli ol unu miljaron, kiam la sole rekonataj aŭtoritatoj en scienco estis verkoj de greka filozofo Aristotelo kaj la Biblio, kiam plej multaj universitatoj papage ripetis ĝis tediĝo doktrinojn, kiuj jam antaŭ longe malnoviĝis - post ĉi tiu epoko la homa spirito ekrezistis kontraŭ la subpremado kaj serĉis novajn, progresajn, revoluciajn vojojn. La grandioza eltrovo de Gutenberg kunligis homajn spiritojn sen atento pri distancoj de spaco kaj tempo. Pola astronomo Nikolao Kopernik, samtempulo de Magalhaes, venis kun sia revolucia doktrino, ke la Tero ne estas centro de la Universo, sed ke ĝi turniĝas ĉirkaŭ Suno kune kun aliaj planedoj. Lian renversitan doktrinon defendis kaj pliriĉigis germana astronomo Johano Kepler. Por la sama ideo aŭdace batalis Giordano Bruno, itala filozofo. Scion pri Universo senmezure pliriĉigis Italo Galileo Galilei, kiu per sia teleskopo malkovris kvar satelitojn de Jupitero. Inter ĉi tiujn pionirojn apartenas ankaŭ la universalulo Leonardo da Vinci, plue malkovrinto de la leĝo pri graviteco Isak Newton kaj aliaj kaj aliaj, kiuj bruligis kaj alte portis torĉon de la lumo, de la scio kaj progreso kaj kondukis homaron el mucidaj mezepokaj ĉeloj al la suno. :Same kiel Fernao Magalhaes, ankaŭ ĉi tiuj famaj sciencistoj devis multe suferi dum sia vojo al ekkono. La eklezio malpermesadis disvastigadon de la novaj ideoj kaj persekutis ties aŭtorojn. Ĝi timis, ke ĝia aŭtoriteco malgrandiĝos, se ne plu validos ideoj, kiujn ĝi proklamis kaj defendis longajn jarcentojn. Ĝi defendis sin kontraŭ progreso ĉiamaniere. Ĝiaj reprezentantoj eĉ rifuzis inviton de Galilei, ke ili rigardu la firmamenton per la teleskopo kaj tiamaniere je propraj okuloj konvinkiĝu pri ĝusteco de lia doktrino. Ili oferlasis la kadukan maljunulon al terura eklezia tribunalo - inkvizicio - kaj devigis lin sub minaco de turmentego kaj morto, ke li dementu sian doktrinon pri la stela ĉielo. Giordanon Brunon ili brulmortigis nur pro tio, ke li ne volis dementi sian ideon pri turniĝado de la Tero ĉirkaŭ la Suno. :Kaj la herooj de la scienco tamen persistis. :Fine ĉiam venkas tio, kio estas ĝusta kaj vera, kio alportas efektivan progreson. Pro tiu kaŭzo ankaŭ tiam - en la dekkvina deksesa kaj deksepa jarcentoj - venkis ideoj de la homoj, kiuj volis ekkoni kaj la sciojn komunikadis al tuta homa societo. :Kian lokon okupas Fernao Magalhaes inter tiuj progresemaj homoj? :Se ni volas konstrui domon, plej frue ni devas konstrui fundamentojn. :Se ni volas esti kapablaj legi, unue ni devas ekkoni literojn. :Kaj se iu volas ekkoni Universon, unuavice li devas havi firman bazon sub la piedoj - li devas koni Teron, sur kiu li vivas. Li devas havi certecon. :Meritoj pri tiu certeco apartenas al senmezuraj vicoj de tiuj homoj, kiuj de praaj tempoj akiradis kaj disvastigadis konojn pri la Tero paŝon post paŝo. :Kaj lastan punkton malantaŭ ĉiuj hipotezoj kaj malcertecoj pri formo de la Tero signifis la nemortebla faro de Fernao Magalhaes kaj ties kamaradoj - la unua vojaĝo ĉirkaŭ la mondon. 953 2369 2004-12-31T16:23:14Z 62.245.121.214 korektetoj F. OMELKA Aventuroj de Antonio Tiun ĉi verketon mi dediĉas al DOLFA BARTOŠÍK, mia instruisto de esperanto. :::F. Omelka. ==FORVETURO== :La tuta familio akompanis Antonion al la stacidomo. Ĉiuj silentis. La patrino sensukcese klopodis kaŝi abundajn larmojn. Eĉ liaj du pli aĝaj fratinoj, kiuj ĉiam nur ridis kaj kantis, iris apude: serioze, kvazaŭ ili akompanus lin en la militon, kie ĉe ĉiu paŝo atendas la morto. :Nur Antonio iris fiere, plenigita de ĝojo kaj feliĉo. Kaj kial li ne estus feliĉa, se hodiaŭ komencas plenumiĝi lia malnova revo! Li veturos en la mondon! Ne en Brno-n aŭ Praĝo-n, sed en veran fremdlandon, en Afrikon! Kiom bele estas, ke la sorto efektivigas lian plej ardan revon! :Lia tuta ĝisnuna vivo traflugis liajn pensojn dum tiuj mallongaj momentoj antaŭ la forveturo de la vagonaro. Kiam li eksopiris vojaĝi? Ho, li bone memoras tiun belan vesperon, kiam li prenis en la manon la vojaĝpriskribon el Meza Azio! Li jam ne plu scias, kiel ĝi estis surskribita. Sed ĝis nun li sentas tiun emocion, kiu ekkaptis lin, kiam li legis pri danĝera ekspedicio en la Himalajon, la plej altan montaron de la mondo. Eĉ nun li vidas antaŭ la okuloj la tirbestojn, terenfalantajn pro laciĝo, kaj homojn pereantajn pro frosto kaj nekutima klimato. Ankoraŭ nun li admiras la energian komandanton de la ekspedicio, kiu iris antaŭen malgraŭ malhelpoj, decidinte riski la vivon por atingi sian celon. Kiom bela, danĝera kaj heroa estis tio! Kaj Antonio rememoras, kiel li tiam ĉesis legi kaj duonlaŭte li ekflustris: "Tia komandanto mi volus esti!" :La patro ekaŭdis tion. :Kio vi volus esti?" :"Tia komandanto de ekspedicio, vojaĝanto, pri kia mi ĵus legis." :"Pri tio vi, fileto, ne pensu! Vi havas antaŭ vi aliajn aferojn," mallonge diris la patro kaj li daŭrigis sian laboron. :Jes, li havis antaŭ si aliajn aferojn. Li vizitis la unuan klason de la burĝa lernejo. Li devis studi historion, geografion, matematikon, naturhistorion ktp. Multe da lernado. Sed liaj pensoj revenadis al la bela libro. Li baldaŭ prunteprenis alian vojaĝpriskribon, ne malpli belan. Kaj poste li legis la librojn de la plej famaj vojaĝantoj, Hedin, Vraz kaj aliaj - kaj la sopiro al la fremdaj landoj kreskis kiel lavango. Li povis legi tutan posttagmezon kaj vesperon - ofte li enlitiĝis nur meznokte. Kiomfoje la patrino devis lin forpeli en la liton - super la libro li maldormus eĉ tutan nokton. :Kaj malrapide el lia sopiro fariĝis firma decido: li fariĝos vojaĝanto! Kaj ĉar kiel vojaĝanto li devos koni multajn fremdajn lingvojn, li komencis studi germanan lingvon tiel fervore, ke li baldaŭ atingis la unuan rangon en la klaso. Krom tio li studis francan lingvon. Lia instruisto estis juna homo, kiu tre ofte entuziasme parolis pri nova internacia lingvo, esperanto. Antonio aĉetis ankaŭ esperantan lernolibron - kaj kiam li forlasis la burĝan lernejon, li jam tiom konis ĉi tiujn lingvojn, ke li ilin jam sufiĉe bone parolis. :Sed, se li opiniis, ke estos tiel facile fariĝi vojaĝanto, li eraris. Kiam li komunikis al la patra siajn planojn, ĉi tiu ekridis. :"Kion vi pensas, knabeto-vojaĝanto! Ĉu vi pensas, ke estas facile fariĝi vojaĝanto? Kiu volas veturadi en fremdajn landojn, bezonas monon, multe da mono! Vi ne povas eĉ imagi, kiom da mono kostas tia ekspedicio! Kaj vi bone scias, ke ni ne havas superfluan monon. Forigu tiajn pensojn! Vi lernos, vi fariĝos bona komercisto kaj tio estos por vi pli utila ol ia vagado tra la mondo!" :Oni facile diras: "Forgesu tion!" - sed kiamaniere li tion povus fari? Li ja okupis sin pri tio tutajn jarojn, li tion pripensis ĉiam kaj ĉiam! :Li komencis la patron peti, persvadi, li klarigis, ke por tio tamen ne estas necese tiom da mono - sed sensukcese. La patro ne volis aŭdi pri liaj planoj. Antonio devas iri en la lernadon. :Tial li decidis agi energie. Se li devos fariĝi lernanto, bone. Sed tamen li estos en fremdlando. Lia onklo estis komercisto en Genovo. Li ja skribis al ili malofte, sed kun la letero li sendis ĉiam grandan keston da sudaj fruktoj. Eble li - - - :Antonio elserĉis la adreson de la onklo kaj, ne dirante unu vorton al familianoj, li skribis al li. Li petegis la onklon, por ke li akceptu lin en la lernadon kaj en sia letero li promesis, ke li ĉiam obeos. :Kaj la onklo tuj respondis. Nun li ja ne bezonas lernanton, sed post unu jaro li akceptos Antonion. :La patro ŝajne iomete koleris, ke Antonio al li nenion diris pri sia letero, sed efektive li ĝojis, ke "tiu bubo estas tiom energia," kaj ke li scipovas helpi al si mem. Tiun tagon, kiam li ricevis de la patro permeson iri en la lernadon al la onklo, Antonio saltis pro ĝojo ĝis la plafono. :Li tuj aĉetis lernolibron de la itala lingvo kaj komencis lerni ĝin. Komence tio estis malfacila, sed Antonio ne cedis. Kion ĉion homo kapablas, se li havas antaŭ la okuloj grandan celon! Post duonjaro de diligenta studado li komencis legi librojn en itala lingvo. :Sed subite venis de la onklo sciigo, kiu efikis kiel fulmo. Nuntempe li ne povas akcepti Antonion, ĉar li ĵus entreprenas grandan komercvojaĝon en Afrikon. Unue li veturos en Trieston kaj poste rekte en Afrikon. La ekspedico vojaĝos ankaŭ tra Saharo, tial tuta komercvojaĝo daŭros proksimume duonjaron. Tuj post reveno de la onklo povos Antonio veturi al Genovo. :Nun Antonio ridetante rememoras, kiom li devis klopodi, antaŭ ol li sukcesis persvadi siajn onklon kaj patron, sed precipe la patron, por ke li povu partopreni la ekspedicion de la onklo en Afrikon. :Post longa pripensado la patro donis sian permeson, kaj hodiaŭ - hodiaŭ Antonio jam veturas en Trieston, kie lin la onklo jam atendas. :Iomete fiere li rigardas la tutan mondon. Ho, kiom liaj kamaradoj miregos, kiam li rakontos al ili pri nekredeblaj aventuroj, kiujn li travivos en sovaĝa Afriko! Kiom miros sinjoro instruisto, kiam li reveninte alportos al li por kabineto multajn ekzotikajn strangaĵojn! :Sed - jam ili atingis la stacidomon. En la malproksimo aperis la fumo - lia vagonaro alveturis. Kaj en fiu momento, kiam lin ĉirkaŭis kaj lastfoje adiaŭis liaj gepatroj kaj fratinoj, premis la koron de Antonio granda bedaŭro kaj li ekploris. kiel infano. Sed la vagonaro jam staris en la stacidomo. Rapide ili metis liajn pakaĵojn en la vagonaron. La patro ankoraŭ per mallaŭta voĉo rememorigis lin, ke li bone gardu sian monon. En tiu momento ekspedoficisto donis signon - kaj la vagonaro ekflugis tra la fekunda ebenaĵo de la slovaka regiono . . . :Tiun saman tagon vespere, kiam Antonio estis jam malproksime en Aŭstrio, alkuris en la domon de sinjoro Ratajsky leterportisto kvazaŭ sen animo kaj tute konsternite li ekkriis: :"Kio estas kun Antonio? Ĉu li jam forveturis?" :"Jes - hodiaŭ -," sinjorino Ratajsky volis ankoraŭ ion diri, sed ŝia voĉo rompiĝis en la gorĝo, ŝi antaŭsentis ion malbonan. :"Ĵus alvenis por vi telegramo. . . de la onklo." La manoj de la patro tremegis, kiam li malfermis tiun malgrandan papereton. Kaj kiam li komencis legi, la vortoj ne volis elgorĝiĝi: :"Neantaŭvideblaj cirkonstancoj devigis min forveturi jam hodiaŭ tagmeze. Antonion ne forsendu. Jozefo Ratajsky." :En la ĉambro ekregis minaca silento. Neniu ekparolis. Nur kvar paroj de konsternitaj okuloj estis fiksitaj al la malbona sciigo. ==EN TRIESTO== :Al Antonio pasis la tempo rapide. Komence li sentis angoron. Adiaŭo de la gepatroj kaj fratinoj lasis en lia animo profundan impreson. Sed vico da novaj aferoj baldaŭ forigis la malgajajn pensojn. :Post duhora veturo li atingis Aŭstrion. La vojaĝantoj parolis germane. Li aŭskultis la fremdan lingvon kaj klopodis ekkompreni tion, pri kio oni parolis. Li estis sufiĉe surprizita. Tiu germanlingvo aspektis iomete alie ol li ellernis ĝin. Anstataŭ la ĝusta esprimo "ich habe" li aŭdis strangajn vortojn "i hob" ktp. Sed malgraŭ tio li kompremis sufiĉe. Post kelka tempo li havis okazon paroli germane. Maljuna, parolema sinjoro demandis lin, ĉu li veturas Vienon. Li respondis, ke li vojaĝas Afrikon. Tiam la sinjoro eksaltis for de sia loko, ekprenis sian nazumon, frotis ĝin per naztuko, denove surnazigis ĝin kaj fikse rigardis Antonion. En lia rigardo estis tiom da malkonfido, scivolemo, surprizo kaj mirego, ke tio estis preskaŭ ridinda. Kaj kvazaŭ li ne kredus al siaj oreloj, li demandis ankoraŭ unufoje: :"Kien vi veturas?" :"En Afrikon," memfide respondis Antonio. :"Kaj ĉu sola?" la fremdulo ankoraŭ ne kredis. :"Kun mia onklo. Li atendas min en Triesto." :La maljuna sinjoro ĉiam miris kaj miris. Dio bona, kiom kuraĝa estas la hodiaŭa junularo! Tiu bubo ne estas pli aĝa ol dekkvinjara, kaj ekveturas sola Trieston kaj volas vojaĝi en Afrikon!" :"Kaj kien: en Alĝerion aŭ en Tunizion?" :"En Tunizion." :"Kaj poste reen?" :"Ne, en Saharon." :"Kion vi diras?" la sinjoro komencis iomete koleriĝi. Li opiniis, ke tiu knabo mensoge babilas. :"Kaj kion vi tie farus?" :Antonio, kiel eble, klarigis al li la aferon. Li ĝojis, ke li povas paroli germane. Kaj li mem estis surprizita, kiom bone li en tio sukcesis. Antaŭ ol li finparolis, konduktoro komunikis, ke ili estas en Vieno. :Dum la plua vojaĝo li ne povis deŝiri siajn okulojn de la belega panoramo, kiun prezentis la Alpoj. Ankaŭ en Moravia Slovakujo, kie li travivis sian infanaĝon, estas montoj, sed kio estas ekzemple tia Buĥlov kompare al ĉi tiuj kolosaj grandeguloj? :Malrapide alproksimiĝis la nokto. Antonio bedaŭris, ke li devas travojaĝi tiom belan regionon dumnokte. Sed kion fari? Interrompi la vojaĝon kaj daŭrigi ĝin morgaŭ - tio ne estas ebla. La onklo atendus lin kaj kiajn pensojn li havus, se li ne alveturus? Li certe ektimus, ke al Antonio okazis dumvoje io malbona. :Li elpakigis libron kaj komencis legi. Ĉirkaŭ noktmezo li iĝis tre dormema. Li forte luktis kontraŭ la dormo, ĉar li timis, ke iu malbona homo povus ŝteli lian monon. Sed la naturo estis pli forta ol la bona intenco. Post kelkaj momentoj lia kapo kliniĝis sur la bruston, liaj okuloj fermiĝis kaj nur kvazaŭ el malproksimo li aŭdis la kontraŭfrapojn de la vagonradoj: ta-ta-ta, ta-ta-ta, ta-ta-ta - - - :Li ekdormis. :La suno staris jam alte super la horizonto, kiam iu perforte skuis lin. Ektimigite li eksaltis. En la unua momento li ne povis rekonsciiĝi. Kie li troviĝas? Kion deziras tiu nekonata homo? Kaj per kia stranga lingvo li parolas ? Kion devas tio ĉio signifi? Fine li ĉion rememorigis al si. Li ekkomprenis, ke tiu nekonata viro estas la konduktoro kaj postulas de li veturbileton. Sed - kiel tio estas ebla? Li ja montris ĝin jam! Ho, li jam scias. . . li estas jam en Italujo! Li montris la veturbileton kaj komencis trarigardi siajn pakaĵojn: ĉio estis en ordo. :Kiom li ĝojis, kiam li finfine alveturis en Trieston! Kiam la vagonaro haltis, Antonio elkliniĝis el la fenestro kaj svingis per la poŝtuko. Ili tiel interkonsentis kun la onklo, por ke ili baldaŭ trovu unu la alian. Ili ja certe ne ekkonus sin reciproke, ĉar la onklo vizitis lian familion lastfoje antaŭ dek jaroj. La okuloj de Antonio vagis tra la perono. Ho, kia granda amaso da homoj! La onklo estas vere sperta viro, ke li proponis tiun aferon kun la poŝtuko. Kiamaniere estus eble trovi unu la alian en tiu ĉi maro de homoj? :Homoj elvagoniĝis kaj rapidis en la urbon. La vagonaro rapide malpleniĝas. Kie estas la onklo? Li sendube atendas, ĝis tiuj mulfaj homoj foriros... Sed jam li povus esti ĉi tie, ĉar Antonio estas en la tuta vagonaro preskaŭ sola. Sed vidu, tie staras grupo da sinjoroj. . . kiu el ili estas eble la onklo? Ĉu tiu alta sinjoro en nigra vesto? Ne, li ne estas la onklo, ĉar la onklo estas pli malalta. . . tiu apudstaranta eble. . . ankaŭ ne, ĉar ĵus li bonvenigas sinjorinon. Ho, Antonio estas stultulo, eble ĉi tie estas la kutimo, ke neniu, kiu ne intencas veturi, rajtas promeni sur la perono. Eble la onklo staras antaŭ la stacidomo kaj tie atendas lin ! :Subite li eksentis grandan ĝojon. Iu viro kuris rekte al lia vagono kaj de malproksime li donis al li iun signon, sed li ne povis ekkompreni ĝin. La onklo! Sed - la onklo tio ne estis. La viro alkuris ĝis li kaj tre kolere li ion kriis. Embarasita Antonio komprenis nur unu vorton: "Eksteren! Eksteren!" :Do li ekprenis siajn pakaĵojn kaj malfacile elvagoniĝis. Apenaŭ li staris sur la tero, la vagonaro ekveturis. Nur nun li ekkomprenis, kial la viro koleriĝis. Sed kie estas la onklo? :Antonio forlasis la stacidomon. :La onklo ne estis videbla. :La sento de terura soleco ekkaptis lin. Ion similan li neniam antaŭvidis. Kio povis okazi? Kion li nun faros en fremda urbo, sola kaj sola --- :Cetere, kiaj plendoj! Eble la onklo ekmalsaniĝis aŭ dumvoje al la stacidomo io neantaŭvidebla okazis al li - ja kiom da plej etaj aferoj kaj hazardoj estas en la vivo, kiuj povas reteni nin! :Kaj Antonio kuraĝe alpaŝis policiston, kiu staris apud la stacidomo. En la notlibreto li havis adreson de la komerca firmo, ĉe kiu estis la onklo dum sia restado en Triesto. :"Sinjoro, mi petas vin, kie estas la domo de tiu ĉi firmo?" :La itala policisto tre kompleze klarigis al li, laŭ kiu vojo li iru por atingi la menciitan domon. Antonio aŭskultis, aŭskultis - sed kiam la policisto estis finparolinta, li diris malespere: :"Mi ne komprenas." :Kiel en Aŭstrio, ankaŭ ĉi tie li eksciis, kia granda diferenco estas inter la literaturlingvo, per kiu oni verkas la librojn, kaj la dialektoj. :La policisto kompatis la malgrandan knabon. Li pripensis, kiamaniere li povus helpi al li. En tiu momento preterpasis ilin unu el liaj konatoj. La policisto vokis lin kaj parolis kun li pri la afero. La viro kapjesis, ekprenis la kofron de Antonio kaj mallonge li diris: "Ni iru!" :Li alvenigis Aatonion al grandega konstruaĵo, sur kiu estis skribita per grandaj literoj la adreso, kiun havis Antonio. Li starigis la kofron al la pordo, amike ekridetis kaj foriris. :Antonio eniris. Li haltigis la unuan homon, kiun li renkontis. Li forgesis, ke li estas en fremda, lando, kaj demandis ĉeĥe: :"Pardonu afable, sinjoro, ĉu vi ne scias, kie estas sinjoro Ratajsky?" :La viro neis per la kapo, komprenigante Antonion, ke li ne komprenas. Antonio komencis germane. Tiam la viro ekkomprenis. :"Ratajsky? Jes, mi scias. . . hieraŭ posttagmeze li forveturis per la ŝipo en Afrikon, en Tunizion. :Antonio ekpaliĝis. Ho, li eble ne komprenis! Tiuj fremdaj lingvoj! :"Mi petas ?" :"Sinjoro Ratajsky forveturis hieraŭ posttagmeze per la ŝipo en Afrikon, en Tunizion!" la respondo estis klara kaj komprenebla, sed jam iomete malpacienca. :"Tio ne estas ebla..." nur kiel por si diris Antonio. :Tiam la viro forturniĝis kaj rapidis al sia laboro, lasinte Antonion al liaj malgajaj meditoj. :La sciigo konsternis lin. Li jam preskaŭ atingis la celon de siaj klopodoj kaj nun - la forveturo de la onklo subite ĉion neniigis. Kial do la onklo tion faris ? Ĉu li volis liberigi sin. de li? Ĉu li diris al si, ke dum danĝera ekspedicio Antonio estus por li nur granda malhelpo? Ĉu li en la lasta momento tiel decidis? :Pripensante tion, Antonio preskaŭ ekploris. Ankoraŭ feliĉe, ke la patro donis al li por ĉiuj kazoj sufiĉe da mono! Sed kio estus la kaŭzo, ke la onklo devis decidi nur en la lasta momento? Certe okazis io stranga - cetere li konvinkiĝos. Li alpaŝis oficiston kaj demandis lin, ĉu li ne scias, kial sinjoro Ratajsky forveturis en Afrikon jam hieraŭ, :"La ŝipo estis forveturonta nur morgaŭ," sonis la respondo. "Sed subite la direktoro de nia kompanio, kies kompaniano estas ankaŭ sinjoro Ratajsky, ŝanĝis la programon kaj ordonis, ke la ŝipo forveturu du tagojn pli frue." :Kaj la oficisto daŭrigis sian laboron, ĉar en tiel granda komerca domo ne estas tempo por longaj paroloj. :Tiu ĉi sciigo redonis al Antonio trankvilon kaj pripenson. Do la onklo ne volis liberigi sin de li kaj li forveturis nur pro tio, ke li obeis la pli superan ordonon! Ho, se la afero estas tia, kara onklo, ni kunvenos! :Li energie ekprenis siajn pezajn pakaĵojn kaj ekiris en homplenajn stratojn. Forgesita estis ĉia malkuraĝeco kaj malespero! Li atingos la onklon! :Li partoprenos kun li la voĵaĝon tra la Saharo! Li realigos siajn planojn, ĉar li bone scias, ke por dua fojo la patro certe ne donus permeson iri en la mondon! :Post nelonga serĉado li trovis "Transport-Oficejon." Tie li informiĝis, kiam en plej proksima tempo veturos la ŝipo al Afriko. Je la tria posttagmeze. :Li aĉetis veturbileton por la tria klaso. Post la pago de la bileto restis al li nur kelkaj liroj. Tio ne gravas, En Tunizio li atingos la onklon kaj tiam li ne plu bezonos monon. :Antaŭ ol li enŝipiĝis, li aĉetis bildkarton kaj skribis hejmen: :"Karaj gepatroj kaj fratinoj! Kiam mi alvenis en Trieston, la onklo jam estis for. Li devis forveturi du tagojn pli frue. Mi sekvas lin. En Tunizio mi atingos lin. Mi fartas bonege. :Kisas vin :::::::via Antonio," ==SUR LA MARO== :La maro entuziasmigis Antonion. Apenaŭ li estis deponinta siajn pakaĵojn en malgranda kajuto en subferdeko, en kiu kunloĝis ankoraŭ kvin vojaĝantoj, li iris sur ferdekon kaj ĝuis la belegan maraspekton. La maro estis trankvila. Malforta venteto delikate movetis ĝian surfacon, kies horizonto perdiĝis en senfina malproksimo: Nur nun li ekkonsciis, kion signifas la vortoj "senfina maro". Li rememoris pri la rivero Moravio. Ankaŭ ĝi de tempo al tempo disrompis la digojn kaj subakvigis vastajn herbejojn apud Uherské Hradiště. Tiam Antonio persistis eĉ kelkajn horojn stari sur la ponto kaj observi la malklaran akvon, kiu kun granda bruego ruliĝis kaj sovaĝe puŝegis pontkolonojn. Li povis longe tiel stari plena de admiro kaj entuziasmo, kun larĝe mafermitaj okuloj, kaj unusola ideo turniĝis en lia kapo: "Tiel sendube aspektas maro!" :Sed kia diferenco estas inter tiu rivero kaj tio, kion li vidas ĉi tie! Tie estis la akvo malpura, abomena - kontraŭe la maro estis pura, helblua, kaj kio estis ĉefa, nenie estis videblaj vilaĝoj kaj urboj, nenie estis arboj kaj krom kelkaj izolitaj birdoj, kiuj ĉirkaŭflugante sekvis la ŝipon, sur tiu tuta grandega marsurfaco estis absolute neniu postsigno de la vivo. :La suno majeste naĝis tra la sennuba firmamento kaj ĝiaj radioj, baniĝantaj en ondoj, ŝanĝis la maron en disfanditan oron! :Post vespermanĝo li revenis sur la ferdekon. La nokto estis varma kaj trankvila. Sur la ferdeko muzikis marista kapelo. Al Antonio tre plaĉis la kostumoj de la muzikistoj. Ili estis vestitaj en tolaj ŝuoj, blankaj pantalonoj, bluaj surtutoj kaj ĉapoj kun ora brodaĵo. Ili muzikis fremdajn kantojn. Antonio ne komprenis ilin, sed malgraŭ tio ili tre plaĉis al li. Sed kia estis lia surprizo, kiam la muzikistoj verve komencis ĉeĥan kanton "Kial nune ni ne ĝoju?" Li preskaŭ forgesis, ke li troviĝas en fremdlando. Tiuj kelkaj karaj tonoj efikis, ke li subite sentis sin sur la ŝipo kiel hejme. Estis jam preskaŭ duonnokto, kiam la pasaĝeroj komencis forlasi la ferdekon. :En tiu nokto li dormis maltrankvile. Lia kajuto estis en proksimo de maŝinejo kaj bruego de maŝinoj penetris en la kajuton, ĉar ties muroj estis tre maldikaj. Krom tio la ŝipo iomete ŝanceliĝis. :La duan tagon posttagmeze li estis denove sur la ferdeko. Apogita je balustrado li observis la ludon de ondoj kaj profundan sulkon, kiun postlasis la rapidanta ŝipo. Malproksime de li staris knabineto, sendube dekdujara. Ceteraj vojaĝantoj kaj maristoj estis en tiu momento sur konfraŭa parto de la vasta ferdeko. :Ankaŭ la knabineto rigardis la maron. Sed la balustrado malhelpis ŝin en ĉirkaŭrigardado kaj tial ŝi stariĝis sur la piedpintojn. Ĉar eĉ tio ne sufiĉis, ŝi surgrimpis la balustradon kaj elkliniĝis. Subite ŝi perdis ekvilibron - kaj pli frue ol Antonio povis alsalti kaj antaŭiri la katastrofon, ŝi falegis en danĝerajn ondojn. :La tutan okazintaĵon rimarkis nur Antonio. Li ne perdis sian spiritĉeeston. Pli rapide ol vi povus diri unu-du, li jam estis sen surtuto kaj pretiĝis ĵeti sin en la maron. Li povis bonege naĝi, kiel ĉiuj knaboj el lia vilaĝo. Lastmomente, kiam li jam staris sur la balustrado, li turnis sin al la maristoj kaj laŭtege li ekkriis: "Helpu!" Post tio li kurage saltis de sur la alta ferdeko. :Li malleviĝis profunden sub la surfacon. Kiam li reaperis, li ĉirkaŭrigardis. La knabineto estis en distanco de kelkaj metroj de li. Ŝi malespere svingis per la manoj kaj tenis sin sur la surfaco nur kun la plej granda peno. La fortoj jam forlasis ŝin. Antonio direktis sin al ŝi. Li ekprenos ŝin kaj naĝos kun ŝi al la ŝipo, se kompreneble ili ekaŭdis lian ekkrion. :Sed laŭŝajne lia peno estos sensukcesa. Kiam li estis jam tute proksime de la malfortiĝinta knabineto, ŝi malaperis sub la surfacon. Antonio atendis momenton, kiam reaperos ŝiaj manoj, sed vane. Tial li profunde enspiris, ĵetis sin sub la surfacon kaj palpis per la manoj ĉiuflanken. Subite li ektuŝis ŝian manon. Li fortege ekprenis ĝin kaj naĝis supren. En la lasta momento! La spiro jam ne sufiĉis al li kaj kiam li estis tute proksime sub la surfaco, li ekglutis malbongustegan marakvon. :La knabineto jam senkonsciiĝis. Tio estis por Antonio feliĉo, ĉar alie ili ambaŭ versimile dronus. Li ĉirkaŭrigardis, kie estas la ŝipo. Ĵus oni demetis la savboaton kaj kvar maristoj rapide remis al la loko de la akcidento. :Nur ke ili estu jam ĉi tie!" ekpensis Antonio. "Mi jam ne eltenos longe." :Kaj vere - liaj manoj jam treege laciĝis. Se la boato alveturus kelkajn sekundojn pli poste, ĉio estus finita. :Oni tiris ilin feliĉe en la savboaton, kiu rapidis al la ŝipo. Tie jam ĉiuj estis alarmitaj. Ĉiuj vojaĝantoj estis sur la ferdeko, premiĝante ĉirkaŭ la balustrado. Sur iliaj vizagoj oni povis rimarki grandan eksciton. Precipe plendis iu sinjoro en sportvesto. :Kiam oni transportis ilin sur la ferdekon, al la senkonscia knabineto alpaŝis ŝipkuracisto. Ŝajne ŝi ne plu vivis. La kuracisto kliniĝis super ŝin kaj atente aŭskultis. Ĉiuj eksilentis en streĉa atento. La sinjoro en sportvesto - patro de la knabineto - estis pala kiel muro kaj fikse rigardis la kuraciston, kvazaŭ li atendus el lia buŝo verdikton pri sia propra vivo aŭ morto. :La kuracisto rektiĝis kaj skuis la kapon. Poste li ekprenis malgrandan speguleton kaj alproksimigis ĝin al la buŝo de la knabino. Apenaŭ rimarkeble ĝi ekrosiĝis. :"Ŝi vivas!" li proklamis mallonge kaj tuj eklaboris. Helpe de sia asistanto li komencis artefaritan spiradon. Post nelonge la knabineto malfermis la okulojn. Nekomprene ŝi ĉirkaŭrigardis. Ŝi ekvidis multajn homojn, inter ili la neordinare palan patron kun larmoj en la okuloj. Subite ŝi rememorigis ĉion al si. :Ŝi rapide ekstaris kaj, kurante al la patro, ŝi ekvokis: :"Mein Vaterlein!" :Al ĉeestantoj ekrosiĝis la okuloj. :Kaj nur nun, kiam la danĝero estis forigita kaj la ŝipo daŭrigis sian pluan vojon, ili ekinteresiĝis pri la malgranda savinto. Sed Antonio nenie estis videbla. Apenaŭ li surgrimpis la ferdekon, li kuris en sian kajuton, por ke li vestu sin en sekan veston. Li decidis, ke li hodiaŭ ne plu iros sur la ferdekon, por ke li evitu longajn dankparolojn. :Sed baldaŭ oni trovis lin tie. Ŝipservisto en subferdeko montris al la ŝipestro lian kajuton. La ŝipestro kun la patro de la savita knabineto eniris la kajuton kaj kore dankis al li. Ili demandis lin pri la celo de lia vojaĝo. Ili ambaŭ scipovis paroli germane - la patro estis naskita Germano - kaj invitis lin, por ke li iru kun ili sur la ferdekon. Antonio ne volis, sed fine li iris. :Kaj tie la ŝipestro antaŭ ĉiuj vojaĝantoj laŭdis la senekzemplan kuraĝon de la dekkvinjara knabo, kiu povas esti la ekzemplo al multaj maturaj viroj. Kaj kiam li rakontis al ili pri liaj travivaĵoj, admiro kaj laŭdo de la vojaĝantoj ne havis finon. :Dum la plua vojaĝo al Afriko estis Antonio la centro de la ĝenerala atento. Ĉiu klopodis iamaniere rekompenci lian vere heroan agon. :La savita Gerto kaj ŝia patro, Karlo Meyer, germana komercisto, loĝanta en Tunizio, fariĝis liaj nedisigeblaj gekunuloj. ==EN TUNIZIO== :Kiam ili fine alvenis en Tunizion, atendis tie Antonion nova surprizo. :Sinjoro Meyer iris kun li en transportoficejon. Tie oni plej bone scios, kie la onklo nun troviĝas. La oficisto en la transportoficejo tre kompleze informis ilin: sinjoro Ratajsky foriris hieraŭ kun granda komerca karavano, kies vojaĝocelo estis Timbuktu. Pri tio, ke ĉi tien venos iu knabo, li diris nenion. Kompreneble. Kiel li povus paroli pri tio! Li ja estis konvinkita, ke Antonio estas hejme! :Angoro ekkaptis Antonion. :Kion fari? :Li firme kredis, ke li certe atingos la onklon ĉi tie. Nur pro tio aĉetis por la lasta mono la ŝipveturbileton. Se li estus antaŭsentinta, ke la onklo estos jam for, li estus aĉetinta veturbileton de Triesto al sia hejmo. Nun li jam estus hejme! :Sed kion li faru nun, sola en fremda urbo kaj krom tio eĉ sen mono? Sekvi la onklon de ĉi tie li ne plu povas. Li certe mortus en senfina dezerto. Sed kiel li veturos hejmen sen mono? :Li preskaŭ ekbedaŭris, ke li komencis tiel longdaŭran vojaĝon sola. Sed li bedaŭris nur unu momenton. Ĉu li ne estas sana? Ĉu li ne akiros vivrimedojn per laboro de siaj manoj? Ĉu li ne estas kapabla perlabori en haveno almenaŭ tiom da mono, kiom li bezonos por tie vivi ĝis reveno de la onklo? Aŭ . . . eble li povos aliĝi al iu alia karavano, vojaĝanta ankaŭ en Timbuktun, sub la kondiĉo, ke li faros diversajn laborojn. Jes, li faros ion similan! :Ne, vere, neniu kontraŭo estis sufiĉe forta por embarasi Antonion! :Dum li tion pripensis, sinjoro Meyer staris apud li kaj trafoliumis iun gazeton, kvazaŭ li serĉus ian sciigon. Sed tion li faris nur ŝajne. Tiu ĉi kuraĝa kaj entreprenema knabo plaĉis al li. Kaj nun, kiam li estis en tiom neenviinda situacio, sinjoro Meyer estis scivola, kion li decidos entrepreni. :Kiam Antonio per trankvila voĉo komunikis al li sian decidon, sinjoro Meyer kontente ekridetis. Jen la knabo, kiu en la mondo ne perdiĝos. :"Bone, Antonio! Plaĉas al mi, ke vi ne plendas. Kaj rilate vian situacion estu trankvila! Mi diris al vi, ke mia familio loĝas ĉi tie. Mi volas iel rekompenci, kion vi faris por ni. Ĝis la reveno do via onklo vi povos resti ĉe ni. Vi promenados kun Gerto kaj nia Karlo. La tempo pasos al vi tre rapide, ĉar ĉi tie estas multaj rimarkindaĵoj, kiujn vi ankoraŭ neniam kaj nenie vidis. :Dume mi esfos for. Ankaŭ mi ekspedas grandan karavanon, kiu vojaĝos en Timbuktun. Mi mem devos partopreni ĝin. Eble mi renkontos. la karavanon de via onklo. Mi rakontos al li pri vi. Kaj nun ni iru al niaj!" Antonio estis tiom surprizita per la afabla invito, ke li eĉ forgesis danki. :Sed survoje al la domo de sinjoro Meyer li estis tre silentema. En lia animo komencis kreski nova ideo, sed li timis komuniki ĝin al sia bonfaranto. :Kiam ili alvenis al ge-Meyeroj, la sinjorino dankis al Antonio kun larmoj en la okuloj. Ŝia filo Karlo, samaĝa kiel Antonio, ekpremis senvorte lian manon. Sed tiu manpremo diris, ke ili restos ĝis la morto sinceraj amikoj. Kiam la sinjorino ekaŭdis de sia edzo, ke Antonio restos ĉe ili ĝis la reveno de sia onklo, ŝi tre ekĝojis. Ŝi tuj kondukis lin en belan, komfortan ĉambreton kaj diris al li, ke tiu ĉambro estos nur por li. Samtempe ŝi diris al li, ke li sentu sin ĉe ili kiel hejme. :Li povis esti feliĉa. :Kaj tamen li ne estis kontenta. La ideo, kiu ekkaptis lin posttagmeze, kuŝis senĉese sur lia koro. :Fine ankaŭ sinjoro Meyer rimarkis, ke li estas rimarkinde silentema. :"Ĉu okazis al vi io malagrabla? Se io vin ĝenas, diru tion al m! Mi plenumos ĉiun vian deziron". :"Al mi tre plaĉas ĉe vi, sinjoro Meyer, sed. . ." :Li eksilentis. :"Nu, nur finparolu!" :Antonio silentis, :Sinjoro Meyer subite ekridis. Ho, ke li tuj ne divenis tion! :"Mi jam scias, kio ĝenas vin, Antonio! Kaj tio estas ja tiom memkomprenebla! Vi ŝatus veturi hejmem, ĉu ne? Se tio estas vere via deziro, mi plenumos ĝin -" :"Ne, ne, sinjoro Meyer", vigle interrompis lin Antonio. "Mi pripensas ion alian. Sed mi timas, ke mi kolerigos vin per mia peto -" :"Nur diru tion! Se mi povos tion fari, mi cerfe plenumos tion al vi." :"Mi ŝatus partopreni vian ekspedicion en Timbuktun," hezite diris Antonio kaj angorplena li ekrigardis sinjoron Meyer. :"Vivu Antonio!" ekkriis post liaj vortoj Karlo. "Patro, jam tutan monaton mi pripensas tiun saman aferon! Paĉjo, ni povos partopreni ambaŭ, ĉu ne?" :La vizaĝo de sinjoro Meyer iomete ekmalheliĝis. :"Antonio, tio, pri kio vi petas min, estas tre malfacila. Vi ne povas eĉ imagi, kiom peniga estas marŝado tra Saharo. Kaj cetere, kio la penon kaj suferon koncernas, ili estas venkeblaj - sed kiom da danĝeroj embuskas tie homon! Imagu, en kia situacio mi estus, se io okazus tie al vi!" :"Sinjoro Meyer," malkuraĝe rezistis Antonio, "kun la onklo min atendus ja la samaj danĝeroj kaj tamen miaj gepatroj donis al mi permeson! Kaj mi tiom ĝojatendis tion!" :Post longa pripensado donis sinjoro Meyer permeson, ke ambaŭ knaboj partoprenu lian ekspedicion. Li estos ja kun ili kaj gardos ilin. :La ĝojo de la knaboj estis senfina. :Tuj oni komencis la preparojn por la ekspedicio. En grandega magazeno de sinjoro Meyer ekregis vigla vivo. Pakaĵoj kun eŭropaj varoj estis malpakataj, la varoj trarigardataj, malbonaj pecoj forigataj kaj anstataŭigataj per varoj pli bonkvalitaj. :La du knaboj ĝojatendis la interesan vojaĝon. Ili vidos Saharon, tiun teruran dezerton, pri kiu ili jam tiom aŭdis kaj legis! Ili veturos sur kameloj kaj ĉiu posedos pafilon! Tion aĉetis por ili sinjoro Meyer. Li venigis ilin al pafilejo kaj tie li klarigis al ili, kiel oni manipulas la pafilon. Lia lerteco en pafado miregis ilin. Post kelktaga ekzercado ili manipulis la pafilojn sufiĉe bone. Iutage sinjoro Meyer venis hejmen kun radianta vizaĝo. :"Do, knaboj, post tri tagoj ni ekvojaĝos! Mi ŝanĝis mian planon. Ni ne vojaĝos kiel kamelkaravano, sed kiel aŭtomobil-ekspedicio, per raŭpradaj aŭtomobiloj." :"Hura!" ekkriis gaja Karlo. "Ĉu nun povas iu diri, ke nia patro ne estas la plej bona el ĉiuj patroj en la mondo?" :Ankaŭ Antonio estis entuziasmigita per la nova plano, sed li kondutis iomete pli mallaŭte ol Karlo. :"Mi opinias, Antonio, ke ni baldaŭ atingos vian onklon, ĉar la distancon, kiun faras karavano dum unu semajno, ni faros dum unu tago." :La sekvintan tagon estis finitaj la lastaj preparoj. La varoj estis metitaj sur aŭtomobilojn, kiuj staris sur la korto kvazaŭ ses gigantaj monstroj. ==TRA SAHARO== :Sinjoro Meyer ne estis novulo en vojaĝado tra la dezerto - vojagon tra Saharo li faris jam trifoje - sed hodiaŭ li forlasas la ekstremajn pintojn de la civilizita mondo kun sia filo kaj fremda knabo, por kiu li fakte estas nun ankaŭ patro. Kaj krom tio - kia granda diferenco estas inter la antaŭaj karavanekspedicioj kaj la nuna aŭtomobilekspedicio! En karavano estis kompaniigitaj multaj komercistoj, sed nun li entreprenas la ekspedicion sola! Ĉe la karavano oni precize sciis, kiom persistos kameloj, kiam oni atingos tiun aŭ tiun oazon - sed rilate aŭtomobiloj li ne havas eĉ la plej malgrandajn spertojn. :Kaj tamen li provos tion, ĉar en favora kazo tio signifos grandan sukceson kaj profiton por liaj komercaferoj. La vojo, kiu daŭris alifoje tutajn monatojn, estos finita dum unu monato. :Sinjoro Meyer donis signon kaj ĉiuj enaŭtiĝis. :Sinjoro Meyer kun Karlo, Antonio kaj meĥanikistoj sidiĝis en lastan aŭtomobilon. :Karlo kaj Antonio ekinteresiĝis pri la meĥanismo de aŭtomobiloj. Meĥanikisto donis al ili mallongan klarigon. :Nun, dum veturo sur malmola vojo, la aspekto de la aŭtomobiloj neniel diferencas de la normalaj aŭtoj. Sed kiam ili alveturos en la dezerton kaj precipe sur la lokojn kovritajn de mola sablo, en kiun la radoj penetriĝus, pro kio la veturo estus malebligata, tiam helpe de aparta meĥanismo oni metos sur la radojn grandajn zonojn, sur kiuj estas malgrandaj elstaraĵoj - aspektantaj kiel mallongaj ŝoveliloj - kaj tiuj zonoj kunigos la antaŭajn kaj malantaŭajn radojn. La elstaraĵoj eniĝos en la sablon kaj tial la zonoj ne povos gliti, la rapideco de la aŭtomobiloj per tio memkopreneble iom malpligrandiĝos. :Antonio demandis: :"Kaj kio okazus, sinjoro Meyer, se nia aŭtomobilo difektiĝus? Ja la aŭtomobilo, kiu estas antaŭ ni, estas en distanco almenaŭ de duonkilometro de ni. Ĉu ĝi veturus plu kun la ceteraj aŭtomobiloj?" :"Ne, kara Antonio. La distanco inter la aŭtomobiloj estas pro tio tiel granda, ke ĉiu aŭtomobilo postlasas grandajn nubojn. de polvo. La afero estas aranĝita jene: en ĉiu aŭtomobilo sidas krom aliaj viroj unu homo, kiu senĉese observas sekvantan aŭtomobilon. Se li rimarkas, ke ĝi haltas, li devas tuj atentigi sian ŝoforon, kaj tiu tuj haltigas. Tiamaniere en kelkaj sekundoj ekhaltiĝos ĉiuj aŭtomobiloj." :"Ankoraŭ ion mi ne komprenas. Karlo diris, ke en Saharo ne estas signitaj vojoj. Kiel estas eble, ke ni ne erariros?" :"Se vi estus nia kondukanto, Antonio, ni certe erarirus. Kaj ni certe erarirus ankaŭ tiam, se mi estus gvidanto de la ekspedicio, malgraŭ tio, ke mi travojaĝis Saharon jam trifoje. :Vi certe rimarkis, ke, parolante kun nia kondukanto, mi parolas arabe. Li naskiĝis ĉi tie. Kaj tiu ĉi senfina dezerto estas al li tiel konata kiel al vi Uherské Hradiště kaj al mi Tunizio aŭ Berlino. Tia Arabo havas eksterordinare akran vidpovon. Liaj okuloj rigardas jam de la infaneco en grandajn malproksimojn. Se li ne volis devojiĝi dum sia ekskurso el sia hejmo - el oazo - li devis atente observi eĉ la plej etajn signojn en la naturo. Li ne povis fidi, ke li, sekvante la postsignojn de sia kamelo, revenos hejmen. Apenaŭ li forveturis kelkajn metrojn, la postsignoj malaperis. Vento glatigis ilin per sablo. Pro tio li bonege fiksis en la memoron iun malgrandan rokpinton, arbetaĵon, apenaŭ videblan monteton - kaj laŭ tiuj signoj, kiujn ni tute ne rimarkas, li trovis reirvojon. Per ekzercado li sukcesis enmemorigi la signojn sur tuta vojo, kiun ni traveturos. Li fariĝis kondukanto de karavanoj kaj tiun ĉi vojon li faris jam multfoje. Li akiras per tio sufiĉe da mono. En karavano, kies migrado dependas de lia kapableco, li ĝuas grandan respekton. Nia nuna gvidanto estas unu el la plej bonaj. Mi mem faris sub lia gvidado du vojaĝojn kaj mi devas konfesi, ke li gvidis nin bonege." :Dume la varmego fariĝis netolerebla. :Sinjoro Meyer elpoŝigis poŝhorloĝon. :"Post kvin minutoj ni haltos," li diris. :"Ĉu nia aŭtomobilo?" demandis Karlo. :"Ne nur nia aŭto, sed ĉiuj." :"Kaj kiamaniere vi komunikos tion al ili, patro?" :"Ili tion scias." :Ankaŭ Antonio elpoŝigis poŝhorloĝon kaj riĝardis antaŭen. :Vere! Precize post kvin minutoj haltis la unua aŭtomobilo. La dua alveturis al ĝi, la tria al la dua ktp. Fine ĉiuj aŭtomobiloj staris en unu grupo. Ŝoforoj kaj aliaj viroj elaŭtiĝis kaj amasiĝis ĉirkaŭ sinjoro Meyer. Ili komunikis al li siajn impresojn kaj ekkonojn. La motoroj funkciis nedifektite, la aŭtomobiloj veturis tre bele. :Dum la kvar horoj ili faris sufiĉe grandan parton de la vojo sen eĉ unu difekto. :Dum tagmezo ili ripozis. En la aŭtomobiloj estis sufiĉe da loko. Ĉiu grupo dismetis super sia aŭto grandan tukon, por ke ĝi ŝirmu ilin kontraŭ la varmegaj sunradioj. :Posttagmeze ili atingis la dezerton. La varmego estis terura. La tagmezajn paŭzojn oni devis ĉiam plilongigi. Dumtage la varmego estis netolerebla. Homoj ekmalfreŝiĝis, neniu volis eĉ paroli. Ĉiu kuŝis senmove en la ombro de la tuko. :Ili daŭrigis la vojaĝon ĝis vespere, kiam la varmego iomete ĉesis, :Kaj kio Antonion plej multe mirigis, tio estis la saharaj noktoj. Apenaŭ la suno subiris, la temperaturo rapide ŝanĝiĝis. Unue ekestis agrabla malvarmeto, kiu estis bonvenigata refreŝigo post tuttagaj suferoj. Sed la malvarmeto fariĝis pli kaj pli sentebla, ĝis ĝi ŝanĝiĝis en malmildan malvarmon. Nur nun Antonio ekkomprenis, kial sinjoro Meyer antaŭ forveturo kelkfoje demandis, ĉu en la aŭtomobiloj estas pakitaj ankaŭ la kovriloj. :Iun tagon, post matenveturo, ili haltis apud ne tro granda rokaro. :Manĝinte, kelkaj restis en la aŭtomobiloj, aliaj iris trarigardi la rokojn. Inter ĉi tiuj troviĝis ankaŭ Antonio. :Li promenis sola preskaŭ unu horon. Kiam li estis jam tre lacigita, li kuŝiĝis en la ombron de roko kaj ekdormis. :Vekis lin obtuzaj voĉoj de du viroj. Ili sidis en ombro de alia roko, tre proksime de Antonio. Antonio volis stariĝi kaj algrupiĝi al ili, sed tio, kion li ekaŭdis, alfrostigis lin al la tero. :Ili parolis germane. :Antonio komprenis preskaŭ ĉiun vorton. :"Mi diras al vi: hodiaŭ aŭ - neniam!" :"Tion mi ne kredas." :"Kial vi estas tiom obstina? Estas ja preskaŭ certe, ke plej malfrue morgaŭ vespere ni atinĝos oazon. Kaj tiam estus jam malfrue!" :La dua silentis. :"Rigardu, Eriko!" denove komencis la unua. :Ĉe tiuj vortoj Antonio nur per ia miraklo ne ekkriis - tiom li estis mirigita. Li komencis timi, ke ĉi tie temas pri io malbona. Kaj ĉu li aŭdis bone - "Eriko?" Ke volus fari ion malbonan Eriko, unu el plej malnovaj servistoj de sinjoro Meyer? Sed pluaj vortoj ĉesigis liajn meditojn. :"Hodiaŭ nokte mi gardos 'benzinaŭton'. Ĉirkaŭ la deka horo vi irus kelkajn paŝojn de via aŭtomobilo kaj vi ekpafus en la mallumon. Ĉiuj saltos el la aŭtomobiloj kaj rapidos al vi. Neniu pensos pri la aŭtomobiloj. Vi rakontus al ili fabelon pri homsilueto, kiu subite al vi aperis kaj poste mistere malaperis. Kaj tiun ĉi momenton mi eluzos. Mi alproksimigos brulantan alumeton al la brulŝnuro kaj fulmrapide mi perdiĝos en la noktmallumo. La benzino ekbrulos kaj eksplodos. La provizoj, kiuj estas en rezervujoj, ne sufiĉos eĉ por unu duontago. La fajro estos videbla tre malproksime. Dume mi alkuros al niaj kaj mi sciigos ilin, kiam ili devos ataki la malfortan tendaron. En niaj manoj troviĝos riĉa rabaĵo kaj imagu, preskaŭ senpene!" :"Hm, tute senpene tio ne estos," kontraŭdiris Eriko. :"Eh, vi estas malnova sentaŭgulo. Al vi ĉiam io ne plaĉas. Do, mi volas aŭdi la lastan vorton: ĉu vi konsentas?" :Eriko hezitis., :"Rapide, la tempo ne atendas!" :"Do, mi konsentas. Sed tion mi diras al vi Othrnan: kiam la rabaĵo estos disdividata, mi volas ricevi mian parton -" :"Ne cerbumu! Kaj nun ni iru, por ke ne estu okulfrapante, ke ni estis ĉi tie tiel longe!" :La friponoj leviĝis. :Antonio timerne alkaŭriĝis al la varmega roko. Ho, kio okazus, se ili hazarde renkontus lin! Li fermis la okulojn. Se ili trovos lin, ŝajnigos, ke li dormas. :Kiel li ekĝojis, kiam li ekaŭdis malproksimiĝantajn paŝojn! :Ho, tiuj friponoj! Tiamaniere ili volas rekompenci al sinjoro Meyer, ke li traktas ilin kiel siajn kolegojn, ke li ne vidas en ili siajn servistojn, sed siajn amikojn! Al ili ne sufiĉas iliaj salajroj, kiuj kompare al salajroj ĉe aliaj labordonantoj estas preskaŭ reĝaj! :Kaj per kia diabla maniero ili intencas neniigi la ekspedicion! Ili volas eksplodigi la "benzinaŭton", la aŭtomobilon, en kiu estas konservata tio plej valora, sen kio ili estus perditaj en la sovaĝa dezerfo - la benzinprovizoj! Kaj poste ili kunvokos rabajn indiĝenojn, atakos la ekspedicion kaj - mortigos ĉiujn ties partoprenantojn! :Sed ne, nenio simila okazos! La sorto mem aranĝis la aferon tiel, ke Antonio aŭdis tutan interparolon de perfiduloj. Li jam scias, kion fari. :Li singarde leviĝis kaj klinita iris ĉirkaŭ la rokaro. Li eliris en kontraŭa flanko. Post kelkaj minutoj li alproksimiĝis al la aŭtomobiloj. Karlo jam serĉis lin. :"Kie vi estis? Mi serĉis vin jam antaŭ unu horo, sed vi estis nenie trovebla." :Antonio ekridetis. :"Mi ekdormis en tiuj rokoj. Kie estas sinjoro Meyer?" :"Li kuŝas en aŭtomobilo. Mi pensas, ke li dormas." :"Ni iru al li! Mi volas diri al li ion tre gravan." :"Ĉu vi trovis en la dezerto iun leonon?" :"Ion multe pli gravan." :Karlo ekrigardis Antonion, ĉu li ne ŝercas. Sed kiam li vidis, ke tiu aspektas tute serioze, li eksilentis. :Sinjoro Meyer estis sola en la aŭtomobilo. Ili vekis lin. :"Patro, Antonio volas diri ion al vi. Kaj li diras, ke tio estas tre grava." :"Mi estas vere scivola. Do, rakontu, Antonio, vi almenaŭ forpelos mian dormemon!" diris ŝerce sinjoro Meyer. :Sed la milda rido, kiu estis nedisigebla kunulo de sinjoro Meyer, malaperis for de lia vizaĝo tuj ĉe la unuaj vortoj de Antonio, Kaj ju pli parolis Antonio, des pli severe rigardis sinjoro Meyer. Kiam Antonio finis, sinjoro Meyer ekprenis lian dekstran manon kaj amike ekpremis ĝin. :"Tio estas jam duafoje, ke vi faras por mi netakseblajn servojn," li diris mallaŭte kun videbla kortuŝo. "Mi neniam forgesos tion. Kaj nun ni faros preparojn por tiuj friponoj. Venigu ĉi tien Knopp, Keller, ambaŭ meĥanikistojn kaj nian kondukanton! Sed faru tion nerimarkate! Sendu ilin ĉi tien unu post la alia." :La knaboj foriris. Post nelonga tempo estis ĉiuj ĉe sinjoro Meyer. Li koncize sciigis ilin pri tio, kion rakontis al li Antonio. Kaj fine li diris: :"Antonio kaj Karlo, iru eksteren kaj tie amuziĝu. Se iu irus preter nian aŭtomobilon, enrigardu internen. Mi devas komuniki al ĉi tiuj sinjoroj ion tre gravan kaj mi ne ŝatus, ke iu el niaj malamikoj aŭdu nin." :Kaj per mallaŭta voĉo, preskaŭ flustre, li donis al ĉiu unuopulo instrukciojn, kio estos lia tasko hodiaŭ vespere. . . :Kaj poste la motoroj ekmuĝis kaj la karavano daŭrigis sian vojon. ==VESPERO== :Post la vespermanĝo sinjoro Meyer inspektis, kiel kutime, la dislokon de la gardistoj. Tiun ĉi Iaboron faris kondukanto. Kiam li estis preta, sinjoro Meyer turnis sin al Othman: :"Othman, vi ĉe la benzinaŭto estu eksterordinare singarda, Ni esias en danĝera regiono, kie jam ofte karavanoj estis atakataj, iliaj varoj rabataj, partoprenantoj kelkfoje eĉ mortigitaj. Se ili sukcesus neniigi nian benzinaŭton, ni estus perditaj." :"Mi certigas vin pri mia singardemo, sinjoro Meyer," ĝentile respondis Othman. Iomete li ekmaltrankviliĝis. Kion tio signifas? Sed kiam li vidis, ke sinjoro Meyer donas la saman instrukcion ankaŭ al aliaj gardistoj, li denove ektrankviliĝis. :La gardistoj disiris al siaj postenoj, la ceteraj ekkuŝis por dormi. :Ne pasis eĉ dek minutoj, kiam sinjoro Meyer ordonis, ke ĉiuj viroj kolektiĝu apud lia aŭtomobilo. Ankaŭ gardistoj venu. :Dum ĉiuj scivolplenaj rapidis al la destinita loko, ambaŭ meĥanikistoj kun kondukanto foriris nerimarkeble al benzinaŭto kaj kaŝiĝis sub ĝi tiel, ke ili ne estis videblaj. Malhela nokto faciligis tion al ili. :"Ĉu vi aŭdis nenion?" demandis sinjoro Meyer la kolektiĝintajn virojn. :"Ne!" respondis ĉiuj kaj mirigitaj rigardis unu la alian. Kion li -? :"Al mi ŝajnis, ke mi ekaŭdis strangan fajfadon. Kvazaŭ iuj homoj en la dezerto interkompreniĝus. Ĉu vi vere aŭdis nenion similan?" :"Ne vere!" :Ce la taglumo sinjoro Meyer ekvidus sur multaj vangoj strangan ekrideton. :"Do, tio estis nur fantomo. Tio ne gravas. Gardistoj, estu tre singardaj! Bonan nokton!" Li sciis, ke dum ĉi tiuj momentoj liaj kunhelpantoj estas jam kaŝitaj. :"Bonan nokton!" respondis la kolektaro kaj multaj disiris kun strangaj sentoj. Kiuj ne sciis, pri kio temas, opiniis, ke kun sinjoro Meyer ne ĉio estas en ordo. :Othman rapide revenis al la benzinaŭto. Li preparis la brulŝnuron kaj afendis panikon, kiun kaŭzos Eriko. La viroj sub la aŭtomobilo preskaŭ ne spiris. :Eriko komencis efektivigi sian planon. Li ekprenis pafilon kaj forlasis sian aŭtomobilon. Sed tiun ĉi perfidulon gardis Knapp kaj Keller. :Apenaŭ li faris dek paŝojn, Knapp ekkriis laŭte: :"Kien tiel malfrue, Eriko?" :Eriko ekembarasiĝis. :"Eh - nur ĉi tien -" :"Kaj kion vi volas fari per la pafilo?" insistis Keller. :"Mi iras - promeri -" konfuzite respondis Eriko. :"Eriko ne povas dormi! Nokte li irados promenadi!" malice kriis Knopp kaj li kun Keller sekvis Erikon. :"Tio estas mia afero!" kolere diris Eriko. "Kaj lasu min trankvila! Se tio vin ĝenas, iru en la liton!" :"Ni iros, amiko, ni iros tuj," Knopp kaj Keller jam staris apud li, "sed vi iros kun ni!" :Kaj pli frue, ol Eriko povis defendi sin, ili ĵetis sin sur lin, elmanigis al li pafilon kaj rapide katenis lin. :Preskaŭ en tiu sama momento okazis sovaĝa lukto apud la benzinaŭto. :Othman aŭdis la rimarkojn de Knop kaj Keller kaj ankaŭ la kolerajn respondojn de Eriko. Li ekkomprenis, ke ilia plano komencas detruiĝi. :Kaj tamen - nun jam ne estas eble forĵeti ĝin! La benzino devos eksplodi, estu kiel estu! Li ekbruligos kaj malaperos en malhela nokto. . . :Li elpoŝigis alumetojn kaj intencis ekbruligi. Sed en tiu momento, kiam la alumeto ekflamiĝis, okazis io neatendita. :Antaŭ li, preskaŭ ĉe liaj piedoj, rektiĝis ia malhela korpo kaj en sekvanta sekundo li eksentis sur la dekstra mano, en kiu li tenis la brulantan alumeton, fortan frapon. Oni frapis lin unu sekundon pli frue ol povis esti efektivigita la krima plano. :Othman vidis, ke oni perfidis ilin. Li plenforte frapegis nekonatan atakanton en la bruston kaj volis forkuri. Sed tion malebligis al li du novaj staturoj, kaj kvar manoj ekprenis lin kiel per prenilo. :Oni alkondukis ambaŭ friponojn al la aŭtomobilo de sinjoro Meyer. Tie jam estis kolektiĝintaj ĉiuj viroj, ekscititaj per la eksterordinaraj okazintaĵoj de tiu vespero. Sinjoro Meyer klarigis ĉion al ili: :"Tiuj du sentaŭguloj, estos transportataj en Timbuktu-n kiel kaptitoj en katenoj. Tie oni starigos ilin antaŭ la oficialan juĝistaron kaj ili estos laŭmerite punitaj. La reston de la vojaĝo unu viro ĉiam gardos ilin." :Kaj fine li diris, kies merito tio estas. Al Antonio flugis dankaj rigardoj de la tuta ekspedicio. :Ĉiuj komprenis, el kia danĝero li savis ilin. Ankaŭ Eriko kaj Othman rigardis Antonion. Sed se ili povus elĵeti tiom da sagoj, kiom ili elsendis da malamikaj rigardoj, sur lia korpo ne restus eĉ unu nevundita loketo. :Tiun nokton neniu plu dormis. Tenante pafilon en la manoj, ĉiuj atendis, ĉu alvenos malamikoj. Sed dum la tuta nokto nenio okazis. :Frumatene ili forlasis tiun lokon, kiu povis esti la komenco de ilia pereo. LA SAMUMO :La tago estis eksterordinare varmega. El la dezerto spiris infera varmego. :Posttagmeze la tuta tendaro subite ekvigliĝis. Ĉiuj rigardis en la sama direkto. Ankaŭ Antonio ekrigardis tien kaj ekkriis pro entuziasmo. Sur la dezerto kuris granda struto. Ĉu ĝi kuris aŭ flugis? Antonio ne povus diri. Li vidis nur, ke kruroj de la birdo moviĝas fulmrapide. Li vidis rapidecon, kiu miregigis lin. La struto malaperis malantaŭ proksima monteto. :Antonio rekonsciiĝis el sia mirego. Ho, kiel bela estus tio, se li povus alporti en ilian lernejon la strutplumojn kaj doni ilin al sinjoro instruisto, dirante: "Sinjoro instruisto, kiam mi vojaĝis tra Saharo, mi pafmortigis la struton. Mi alportis al vi ĝiajn plumojn." :Kaj pli frue, ol iu povis malhelpi lin, li ekprenis pafilon, saltis el la aŭtomobilo kaj ekkuris al la monteto, malantaŭ kiu malaperis la rapida birdo. :Sinjoro Meyer ekvokis: "Antonio, revenu! Ne kuru malproksimen!" :Sed Antonio ne aŭdis. :Jam li estis sur la monteto. La viroj de sur la aŭtomobiloj observis lin. Li ĉirkaŭrigardis kaj ekvidis la struton sufiĉe proksime. Ĝi staris kun rektigita kapo, kvazaŭ ĝi pripensus, en kiun direkton ĝi ekkuru. :Antonio denove ekkuris al ĝi. Sed post unu momento la struto ekdaŭrigis sian kuradon. Pli frue estis la rapideco de la birdo tre granda. Sed nun ĝi estis fabela. La birdo fariĝis pli kaj pli malgranda, ĝis ĝi ŝanĝiĝis en la eta punkto sur horizonto. Ankaŭ tiu fine malaperis. :Antonio decidis reiri. :La afero iomete malkontentigis lin. Li ĝojis, ke li alveturigos iun memoraĵon de sia vojaĝo tra Saharo - kaj tio tiel trompis lin. Cetere, ankoraŭ ne estas finitaj ĉiuj tagoj. :Subite li ekrimarkis tre videblan ŝanĝiĝon en la naturo. La aero fariĝis nespirebla, ĝi estis trosatigita de malpeza sablo. La videbleco malpligrandiĝis. Miliardoj da sableroj ekleviĝis kaj komencis kaŭzi neimiteblan sonon, altan kaj senĉese sonantan tonon. :Li ekiris pli rapide. :En tiu momento nigra nubo kovris la sunon kaj terure rapide ruliĝis al li. Ekestis mallumo, Antonio ekpaliĝis. :Sinjoro Meyer bone klarigis al li, kion signifas tiaj ŝanĝiĝoj en la naturo. :Proksimiĝas la samumo! :Terura sabloventego, kiun timegas ĉiuj karavanoj en Saharo! :Li volis ekkuregi. Sed ankoraŭ li ne atingis la monteton, kiam la samumo atingis lin! Li rapide demetis sian malpezan surtuteton, volvis per ĝi sian tutan kapon kaj ĵetis sin teren. Estis ja ankaŭ jam tempo! Se li ne farus tion, la forta ektuŝego de la uragano faligus lin teren. :Kaj la momentoj, kiuj sekvis, estis la plej teruraj el lia tuta vivo. La ventego siblis, la varmega sablo penetris tra la surtuto en la okulojn, en la nazon, inter forte fermitaj lipoj en la buŝon kaj senspirigis lin. Antonio sentis, kiel la sablo sur lia korpo amasiĝas! Li rememoris tiujn malfeliĉulojn, kiuj estis de samumo entombigitaj kaj pereis per sufokiĝo. Rapidmove li senigis sian korpon de la ĉiam kreskanta tavolo de sablo kaj denove li alpremiĝis teren, por ŝirmi sin kontraŭ la ventego. :De momento al momento la forto de la ventego ŝajne ĉesis. Sed tuj alflugis nova ondo, pli terura ol tiuj jam malaperintaj, kaj per sovaĝaj ekfrapoj ĝi vipis la teron. :Fine - post kelkaj horoj - la uragano ĉesis. Antonio ne faris eĉ unu movon. Li timis ekmoviĝi. Li timis konvinki sin, ĉu li estas superŝutita aŭ ne. :Fine li ekkuraĝiĝis kaj levis sin. Li liberigis sin de la sufiĉe granda sablotavolo kaj malfermis la okulojn. Sed en tiu momento ekkaptis lin terura ektimo. :Dum furiozis la ventego, ekestis la nokto! La tuta ĉirkaŭaĵo kuŝis en profunda mallumo. :Antonio volis ekkrii, sed lia gorĝo estis tro seka. Li volis ekkuri, sed liaj rigidiĝintaj kruroj estis kvazaŭ el plumbo. :Post kelkaj momentoj li tamen ekiris. Fine li eĉ ekkuris. Ho, kiel bone, ke li almenaŭ memoras la direkton al la loko, kie staras la aŭtomobiloj! :Tiel li kuris kelkajn momentojn. Poste li ekvokis: "Sinjoro Meyer!" :Silento. :Ĉu li devojiĝis? Ho, certe, li devos deflankiĝi iomete dekstren! Do li ekkuris dekstren kaj post ĉiu paŝo li senespere vokis sinjoron Meyer. :Sed la dezerto estis muta kiel tombo. :Antonio ŝanĝis la direkton de sia kurado en ĉiu momento. Tuj ŝajnis al li, ke li devos iri maldekstren, tuj dekstren, tuj li revenis - kaj tiel li rapide kuris ĝuste en mala direkto ol staris aŭtomobiloj. . . :Lia voĉo plimalfortiĝis, liaj kruroj malleviĝis pro laciĝo. :Kaj la senkompata dezerto avide englutis liajn kavajn, kordisŝirajn ekkriojn, kiuj fine ŝanĝiĝis en kortuŝantan ĝemadon: :"Sinjoro Meyer! Sinjoro Meyer!" ==FATAMORGANO== :Fine li elĉerpita falis teren, :Kaj nur nun li eksentis, kia malvarmo estas. La maldika vesto tute ne ŝirmis lin. Li komencis tiom tremi pro la malvarmo, ke li denove ekstaris kaj kun la lastaj rezervoj de la fortoj li ekiris plu. :Kien? Li ne sciis. :Sed li iris, li klopodis varmigi sin. Sensukcese. :Poste li falis teren ankoraŭ unufoje kaj ne plu levigis. Li sentis, kiel la frosto penetras lian korpon, sed li ne plu havis forton fari eĉ la plej malgrandan movon. Li fariĝis indiferenta al ĉio. . . :I.i dankis al Dio, kiam li ekvidis la unuajn sunradiojn. La aero tuj ekvarmiĝis. :En la tuta ĉirkaŭaĵo estis nur sablo kaj ŝtonoj. La aŭtomobiloj estis nenie videblaj! :Li estas sola en senfina dezerto. Li aĉe pereos ĉi tie! Pro la varmego, malvarmo, malsato kaj soifo. . . :Li kuŝiĝis sur la varman sablon. Kiel agrabla tio estis post frosta nokto! Sed post unu momento li devis ekstari. La sablo komencis trovarmigi. :Per laciĝintaj okuloj li rigardis antaŭ sin en la ekvarmiĝintan dezerton. Li jam tute perdis la esperon, ke li povos savi sin. :Sed subite ekkaptis lin granda ĝojo. Ĉu lin ne trompas vidsento? Ĉu ĝi estas fantomo de la elĉerpitaj nervoj? Ne, li vidas ja tion tute klare, kaj ĝi estas tiel proksime! Li vidas oazon, altajn palmojn, domojn kaj homojn! Lividas - kion li vidas? La vivon, la saviĝon, la sanon! Li vidas akvon, agrablan ombron! :Kaj Antonio ekkuris ĝojigita pro sia saviĝo. Sed - kion tio signifas? Li kuras, li kuras ja sufiĉe rapide - kio estas kun tiu oazo? Kial ĝi cedas antaŭ li? Sed kiel tio estus ebla? Aŭ li ĉu jam tute freneziĝis? Ŝajnas, ke tiuj suferoj senraciigis lin . . . :Kaj kiam li ekrigardis ankoraŭ unufoje, la oazo estis for. En tiu momento li ekrememoris, kion li lernis iam en la lernejo . . . ke sur la dezertoj la rompiĝo de lumradioj kaŭzas fantomon - fatamorganon - kaj tiu ĉi fantomo nun ankaŭ al li alportis por unu momento la bildon de la terparadizo . . . :Li klopodis iri plu, sed post kelkaj paŝoj li eksidis sur la varmegan teron. Lia kapo kliniĝis en la manplatojn. :En liaj okuloj ekbrilis bedaŭraj larmoj. :Li pereos ĉi tie sola, neniu ekscios pri lia terura suferado . . . . Almenaŭ se estus al li ebligita lastfoje adiaŭi kun la gepatroj kaj fratinoj. . . kaj danki al sinjoro Meyer pro lia afableco. . . :Sed ĉu vere estas ĉio perdita? Ĉu li devas ĉi tie perei? :Li suprenlevis la kapon. :Al li proksimiĝis nova aperaĵo. Nun tio ne estis la trompa fatamorgano, sed araba virino. :Li ekkuris al ŝi. :"Donu al mi akvon!" li petis per ĉiuj lingvoj, kiujn li konis. :Ŝi ne komprenis. Ŝi montris antaŭ sin kaj komprenigis lin, ke li sekvu ŝin. :Li iris ĉe ŝia flanko. Kiam li falis teren, ŝi levis lin, ekprenis lian manon kaj preskaŭ portis lin. :Post kelkaj momentoj, kiuj estis por Antonio la tuta eterneco, en la valeto antaŭ ili aperis la oazo. Apenaŭ ili eniris ĝin, Antonio ekprenis akvujon kaj komencis avide trinki. Poste li svenis. Kiam li rekonsciiĝis, la virino alportis al li daktilojn. :Manĝinte li tuj profunde ekdormis. ==OTHMAN== :Vespere oni vekis lin. :La virino, kiu venigis lin en la oazon, preparis por li kuŝejon sur la tero en sia kabano. Apenaŭ li iom manĝis, li daŭrigis la dolĉan dormon. :Kiam li vekiĝis, estis hela tago. :Post matenmanĝo li eliris por trarigardi la oazon. Li ja ne povos resti ĉi tie. Li devos havigi al si informojn, kion oni povas fari en tiu ĉi situacio. :Ĵus kiam li forlasis la kabanon, alveturis en la oazon longa procesio de armitaj viroj. Virinoj, infanoj kaj maljunuloj ĝojkriante kuris renkonte al ili. Sed kiam la armeestro diris al ili kelkajn vortojn, iliaj ĝojkrioj ŝanĝiĝis en kortuŝan ploradon. :Viroj saltis de sur siaj kameloj kaj eksidis kun eraj la ceteraj oazanoj. Unusola estro restis staranta. Antonio tuj ekkomprenis, ke ili estas la rajdantoj, ĵus revenintaj el rabekspedicio. La malhelaj vizaĝoj de la viroj kaj malĝojigaj ekkrioj de la virinoj, de la maljunuloj kaj infanoj estis la evidenta pruvo, ke la ekspedicio malsukcesis. :La estro parolis versimile pri la procedo de la ekspedicio. Li akompanis sian parolon per vigla gestado kaj tiel Antonio, malgraŭ tio, ke li ne komprenis, povis imagi en la fantazio la tutan ekspedicion. :Kaj ju plu parolis la estro, des pli certe ekkomprenis Antonio, ke li falis en leonkavon. Ke li troviĝas en la oazo de tiuj rabistoj, kiuj intencis ataki ilian ekspedicion - kion malebligis al ili nur li. La estro ĵus parolis pri la sorto de Othman. Kiu scias, kiamaniere li eksciis tion, sed estas vere, ke li priskribis lian arestiĝon tre fidele. Post tiu ĉi sciigo ĉiuj ĉeestantoj komencis eldiri la nomon de Othman kaj laŭte plori. :Antonio jam pripensis, kiameniere li povus forkuri. Li timis, ke ili ekscios, ke li estas tiu perfidulo, kiu kaŭzis ilian tutan malfeliĉon. :La estro ankoraŭ ne finis sian parolon, kiam maljunulo subite ekstaris kaj montrante per la mano al la suda enirejo en la oazon, ĝoje li ekkriis: "Othman!" :Ĉiuj malkonfide ekrigardis tien. :Vere! Proksimiĝis Othman! :Dum la terura samumo, kiam ĉiu havis sufiĉe da laboro kun si mem, Othman disŝiris la rimenojn, per kiuj li estis katenita, kaj forkuris. :Antonio vidis, ke fulmotondro proksimiĝas. Dum la atento de la tuta vilaĝo estis fiksita al la revenanta Othman, Antonio surgrimpis kamelon kaj galope li ekrajdis en la vastan dezerton. Antaŭ ol ili ekrimarkis lin, li estis en distanco de unu kilometro. :Unuamomente ili ne komprenis, kion tio signifas. Sed Othman, kiu havis tre akran vidsenton, ekkonis lin, :"Ni persekutu lin!" li ekkriis rabie. "Ni ekkaptu lin, eĉ se la kameloj devus perei! Li estas tiu, kiu perfidis min!" :Komencis furioza persekuto, :Antonio ja estis sufiĉe malproksime, sed li rajdis sur la kamelo unuafoje, dum liaj persekutantoj estis eminentaj rajdantoj. Antonion pelis la timo antaŭ la aĉa morto, liajn malamikojn la venĝosopiro. :Kiu venkos? :Laŭŝajne la Araboj. Ili flugas sur siaj kameloj ventrapide. Ili faras grandegan cirklon, kies mezpunkto estas Antonio. La duoncirklo mallarĝiĝas. Tio ne povos daŭri longe, kiam Antonio estos kaptita. :Sed - kio aperis ĉe la horizonto? :Kia stranga procesio? Kameloj, aŭtomobiloj - Antonio ekĝojegis! :Sinjoro Meyer fine atingis la ekspedicion de la onklo kaj nun ili kune tendaras! Kaj jam ili ekvidis lin kaj rapidas renkonte al li! Ĉu ili alveturos ĝustatempe? Antonion forlasas la fortoj, kaj liaj malamikoj estas jam tute proksime. Ili jam ekkomencis pafi! :Ho, la onklo kaj sinjoro Meyer kun siaj viroj venos tro malfrue! Ankoraŭ du-tri minutojn - kaj li estus savita! :Antaŭ li aperis granda abismo. Tiom larĝa, ke li ne povus transsalti ĝin. Tiom profunda, ke li trovus sur ĝia fundo la morton. :Kio restis? Aŭ morti en la manoj de la Araboj, aŭ ĵeti sin en la abismon kaj tie perei. . . :Li ne povis longe pripensi. :Antonio instigis la kamelon, kiu per granda arko suprensaltis kaj poste rapide malleviĝis al la fundo. . . :La abismo malice grimacis . . . ==KONKLUDO== :Sed ĝisfunde li tamen ne falis. :El la kontraŭa rokmuro de la profunda abismo elstaris granda rokaĵo. Antonio ekkaptiĝis sur ĝi, sed per la forta ekpuŝego li senkonsciiĝis. . . :Kiam li malfermis la okulojn, klinigis super li du viroj: sinjoro Meyer kaj la onklo. :"Dank al Dio!" ili ekflustris samtempe. "Savita!" :Antonio iom post iom rememoris pri ĉio. :"Kaj kie estas la persekutantoj?" li demandis per malforfa voĉo. :"Kiarn ili ekvidis, ke vi falas en la abismon, ili forkuris," respondis sinjoro Meyer. :Kaj nur nun Antonio vere ekĝojis pro tio, ke li revidis sian onklon. Li rapide refortiĝis. Tiam ĝisnokte ili rakontis al si reciproke pri siaj travivaĵoj. La onklo estis fiera je Antonio, ĉar tio, kion rakontis pri li sinjoro Meyer, esperigis, ke li fariĝos perfekta viro. :Antonio restis ĉe la ekspedicio de la onklo. Antaŭ la adiaŭo kun sinjoro Meyer li devis promesi al li, ke li dum la revojaĝo vizitos lian familion en Tunizio. :Dum plua vojaĝo li eksciis, kiamaniere oni vojaĝas en karavano. Ofte, kiam la dezerto estis varmega kiel brulvarmigita forno kaj en terura varmego la kameloj iris antaŭen nur tre malrapide, paŝon post paŝo - li eksopiris denove vojaĝi en komfortaj aŭtomobiloj. Sed baldaŭ li tamen alkutimiĝis al tio, precipe kiam la onklo promesis al li, ke - kiam li estos fininta sian lernadon - ili entreprenados longajn komercvojaĝojn en diversajn regionojn. :La restvojaĝo pasis sen eksterordinaraj okazintaĵoj. :Tuj post reveno la onklo anoncis Antonion kiel la lernanton. :Ĉi tiu fariĝis lerta, entreprenema komercisto. Li faris ofte diversajn komercvojaĝojn, komence kune kun la onklo, pli poste tute memstare. :Liaj sopiroj plenumiĝis. Li ja ne fariĝis vojaĝanto, sed ankaŭ kiel komercisto li ekvidis multajn novajn landojn, li ekkonis diversajn popolojn kaj ankaŭ aventurojn li travivis. :Sed neniam plu li travivis tiom da aventuraj okazintaĵoj, kiom dum sia unua vojaĝo, kiam li serĉis sian onklon. 954 2370 2004-12-31T15:50:32Z 62.245.121.214 František Omelka =Kaptitoj de la Glacirokoj= Ĉapitro 1 ==La Patrujo bilancas== :"Izvestija! Moskevská Pravda! Times! Evening Standard! Popolo d'Italia! Paris Soir!" :La voĉo de gazet-vendisto eĉ superis la bruon de la Roma strato. Aŭtomobiloj trumpetis, tramoj tintis, ŝarĝaŭtomobiloj peze ruliĝis, hufoferoj de ĉevaloj sonoris sur la malmola pavimo, surstrataj vendistoj de vinoj, legomoj, kaj cigaredoj kriis ne alie, ol se ili persekutus forkurantan ŝteliston - sed la vigla knabo malatentis ĉion. Li haltigis sian veturileton, prenis en la manojn ĵurnalojn kaj lia penetra voĉo denove venkis la surdigan inundon de la voĉoj: :"Izvestija! Moskevská Pravda! Times! Evening Standard! Popolo d'Itatia! Paris Soir!" :Preterirantoj haltadis. Kiel plimalgrandiĝis la nombro de la ĵurnaloj en la manoj de la agema gazetvendisto tiel kreskis la aro da moneroj sur lia pladeto. :"Ĉu vi havas ankaŭ Petit Parisien?" demandis viro proksimume tridekjara. Li diris tion en itala lingvo, sed la saĝa vendisto divenis laŭ la akcento, ke antaŭ li staras Franco. :"Ne, sinjoro," li respondis france. "Petit Parisien mi intertempe ne havas. Sed mi certigas vin, ke en Paris Soir vi trovos ĉion. Ankaŭ tion, kion vi sensukcese serĉus en Petit Parisien." :La viro ridetis. Li prenis Paris Soir kaj donis al la vendisto bankbileton, kies valoro duoble superis la prezon de la aĉetita ĵurnalo. La knabo volis redoni al li monerojn, sed la aĉetanto svingis per la mano kaj malrapide forpaŝis. :"Mi dankas vin, sinjoro!" vokis post li la vendisto. "Mi deziras al vi agrablan legadon - vi ekvidos, ke la Paris Soir vin ne trompos". Kaj ĉar dume la loko ĉirkaŭ lia veturilo denove iomete malpleniĝis, li komencis ankoraŭ pli atakeme: "Izvestija! Moskevská Pravda! Times....!" :La viro, kiu aĉetis francan ĵurnalon, iris al la parko. Li ridetis. Ĉio estis tiom bela.... Blindige blua firmamento de la itala ĉielo. Kapturna trafiko kaj vigla vivo de la Eterna Urbo: Aŭtomobiloj, tramoj, veturiloj, vendistoj. Ankaŭ tiu gazetisto kaj Paris Soir. :Paris Soir.. Estas vero, li ofte havis okazon legi francan ĵurnalon. Sed tiuj ĵurnaloj havis ĉiam malnovan daton de antaŭ semajno, dek kvar tagoj, monato kaj ankoraŭ pli. Tiu ĉi Paris Soir estas tute freŝa, ankoraŭ hieraŭ ĝi estis en Parizo. :En la parko estis trankvile. La tumulto de la strato alflugis ĉi tien kiel el granda malproksimo. Sur la benketoj sidis kelkaj maljunaj homoj. Kelkaj legis libron aŭ gazeton, aliaj rigardis arbojn kaj arbetaĵojn kaj silentis. :La viro eksidis sur la liberan benketon kaj komencis legi. Lia rigardo glitis sur grandaj surskriboj. Enkonduk-artikolo, sciigoj politikaj, kultura rubriko, sporto. . . . Kiom mirinda estas ĉio! Li sidas en la parko, li legas ĵurnalon, li aŭskultas la kanton de la birdoj. Kaj li scias, ke ne ekzistas forto, kiu povus ĝeni lin. Neniu sireno. Neniu alarmo. Neniu batalo, atako, retiriĝo. Ja eĉ neniu ekzerco. Li estas libera. Li estas sinjoro de sia tempo. :La leganto ridetis. Vere, nur nun homo fariĝas denove -homo. :"El la societo." Anonco pri edziĝfesto, naskiĝo de filo, morto de iu maljuna sinjoro, avanco, gratulo al ora edziĝfesto. . . . Nur kelkaj mallongaj jaroj, kaj kiom da penetraj ŝanĝoj! :Kaj ĉi tie "Juĝa halo". Tio estas certe denove tiuj ĉiutagaj okazintaĵoj de etaj homoj: ŝtelita kokino, elrabita loĝejo vagabondeco, almozpetado, sed ne, ĉi tie estas io alia, io pli grava. Jam tiu surskribo! :La viro ĉesis rideti. Ĝis tiu ĉi momento li pli multe ĝurigardis la francan tekston ol perceptis ĝian enhavon. Sed li jam koncentriĝis kaj legis: :"P a t r u j o b i l a n c a s ! :En la proceso kontraŭ tiuj, kiuj kondukis Francujon en la jaro 1940 al la rando de la pereo, eksidis hodiaŭ sur la benko de la akuzatoj meĥanikisto Jean Daumal. Forta viro en la aĝo de kvindek jaroj kun klaraj okuloj kaj griziĝantaj haroj li kondutas entute nature kaj trankvile. Iam kondutas tiamaniere homoj senkulpaj. Sed pli ofte ruzegaj friponoj, kiuj volas per sia trankvilo konfuzi la juĝistaron. :Jean Daumal estis antaŭ la milito gvidanto de la laborejo en iu armila fabrikejo proksime de Parizo. Li estis sperta fakano se ni povas juĝi el liaj kelkaj patentoj por perfektigo kaj plirapidigo de fabrikado de pafiloj. :Antaŭ la eksplodo de la milito Jean Daumal sendis al la aviadministerio sian novan proponon por fabriki specialajn aŭtomat-pafilojn por aeroplanoj. Lia propono estis trastudita, rifuzita kaj resendita. Per tio la tuta afero ŝajne estis finita. :Kiam oni komencis je la dua fronto, anglo-amerikanaj armeoj kaptis en Normandujo nedifektitajn germanajn aeroplanojn. Militaferaj fakanoj trastudis ilin kaj ĉiuj estis mirigitaj de la unika konstruo de la ferdekaj aŭtomatpafiloj. Post fino de la milito estis trovitaj en unu aviadil-fabrikejo en Germanujo planoj por fabrikado de tiuj ĉi efikaj armiloj. La planoj estis fotografe multkopiitaj. Subskribo de la eltrovinto estis tute legebla - Jean Daumal. :La akuzo kulpigas Jean Daumal pri perfido de la patrujo. La afero estas tute klara: ofendita eltrovinto serĉis novajn vojojn. Kaj li trovis la plej malbonan. :Estas memkompreneble, ke Jean Daumal defendas sin. Tion ja faras ĉiuj kunlaborintoj kaj perfiduloj. Je la demando, kion li povos diri pri sia eltrovaĵo, li respondis: :"La planojn mi forbruligis." :"Kiam?" :"La tagon antaŭ la alveno de la Germanoj". :"Kial vi ilin forbruligis?" :"Por ke ili ne falu en la manojn de la Germanoj." :"Kaj kial vi tion faris tiom malfrue?" :"Neniu povis atendi, ke la Germanoj venos tiom baldaŭ." :"Nu, tio estas vero. . ." konsentas juĝisto. Sed tuj li demandis denove: "Kaj kial vi ilin pli volonte ne kaŝis? Vi ja povis ilin ie enterigi." :"Neniun kaŝejon mi opiniis sufiĉe sekura," klarigas la akuzato. "Cetere, por Francujo la planoj estis tute senvaloraj, se ili estis rifuzitaj de la ministerio." :"Pro tio vi transdonis ilin tien, kie ili povis havi ian valoron." :"Sinjoro prezidanto, mi protestas kontraŭ tia agado!" :"Mi scias. . . . ," prezidanto de la juĝistaro svingas per la mano. :"Viaspecaj homoj ĝenerale volas protesti. Neniun ili perfidis, neniun ili malutilis, pri nenio ili scias - eble vi volas, ke ni kredu la fabelon pri forbruligo de la planoj? Kiamaniere vi povus - kiel la eltrovinto - detrui la verkon, pri kiu vi certe laboris tre longan tempon? Tio ja kontraŭstaras al ĉiuj aksiomoj de la sana racio. Ĉu vi povas tion klarigi?" :"Jes." :"Kiamaniere?" :"Mi ne volis malutili Francujon, se la planoj falus en la malamikajn manojn." :"Kaj ĉu ne per tio, ke vi ilin bruligus, ĉu ne per tio vi ĝin ja malutilus?" :"Ne. Mi konis la tutan procedon parkere." :"Ĉu. . . Supozante, ke ni kredus je la vero de via aserto: Ĉu vi povus pruvi, ke vi forbruligis vian projekton?" :"Ne." :"Nu, rigardu. Do vi ne havas atestanton?" :"Ne. Efektive-" :Ĉi tie Daumal eksilentis, sed la prezidanto lin tuj kuraĝigis::"Daŭrigu, mi petas! Efektive -?" :"Mi havis atestanton, sed li jam ne vivas." :"Memkompreneble," rimarkis glacie la prezidanto. "Gravaj atestantoj ofte ne vivas." :"Mi havis atestanton," persistis aserti Jean Daumal. "Mi forbruligis la paperojn post konferenco kun li. Li estis mia kunlaboranto, inĝeniero Marcel Payen." :"Kia estis lia nomo?" :"Marcel Payen. Nobla homo. Honesta, pura karaktero-" :"La juĝistaro ne havas intereson pri viaj personaj impresoj," interrompas Daumal-on la prezidanto. "Vi diris, ke la sola atestanto de via faro jam ne vivas. Ĉu vi povas diri al ni, kio okazis al li?" :"Kiam ni kuris el Parizo, li estis mortpafita." :"De kiu?" :"De la germanaj aviadistoj." :"Kiu diris tion al vi?" :"Mi mem tion vidis." :La prezidanto demandis la protokolistojn, ĉu ili ĉion notis. Poste li interrompis la kunsidon, en kiu oni daŭrigos morgaŭ. :La tuta proceso, en kiun estas miksitaj ankoraŭ kelkaj personoj, daŭros ĉirkaŭ ok tagojn. :Ni ne volas antaŭkuri la okazantaĵojn, sed ĉio atestas pri tio, ke Daumal vere perfidis la patrujon. Ni ne dubas, ke la juĝistaro ankaŭ en tiu ĉi kazo progresos kun ĉiu necesa severeco. Pro tia perfido de la patrujo ekzistas nur unu speco de puno - la puno de morto. Nur per ekzempla malmoleco ni atingos tion, ke la katastrofo el la jaro 1940, kiam la "kvina kolono" kaŭzis kapitulacon de Francujo, neniam ripetiĝu. :Liberigita patrujo antaŭmetas siajn fakturojn. Kaj estas la tasko de niaj juĝistaroj, klopodi ke tiuj ĉi fakturoj estu pagataj ĝis la lasta cendo."- :Tuj ĉe la unuaj linioj malaperis la senzorga rideto de sur la vizaĝo de la leganta viro. Kaj kiam li finlegis li suprensaltis, la ĉifitan ĵurnalon li ŝovis en la poŝon kaj komencis maltrankvile marŝi tra la parko. Sur lia frunto troviĝis akraj sulkoj. De sur liaj lipoj deglitis duonlaŭtaj vortoj: :"Tio ne estas ebla! Tio ja ne estas ebla!" :Maljunaj homoj, sidantaj sur benketoj, kun intereso observis lian konduton. Ili ne komprenis, kio okazis ĉe tiu juna viro, kiu venis tien antaŭ momento kun ridetanta vizaĝo. :Ili eĉ ne povis tion kompreni. Ili ja ne sciis, ke antaŭ ili promenas - Marcel Payen. Ĉapitro 2 ==La atestanto== :"TIO ne estas ebla!" ripetis denove kaj denove Marcel Payen. "Jean Daumal, modelo de la neprofitema patrioto - kaj perfidulo de la patrujo! Kiom malhonorige, humilige, ofende!" :La rememoroj pri la malfeliĉa jaro 1940 en li dolore reviviĝis. . . . :Estis sufoka somera antaŭvespero. Payen kaj Daumal sidis en la oficejo. En tiu momento ili ne volonte parolis. La sciigoj el la batalkampoj pikis per sia krudeco. Malvenko de Francujo ŝajnis neevitebla. :"Oni lasis nin hejme kiel gravajn por industrio," interrompis la silenton Daumal. "Sed kredu, Payen, centoble pli volonte mi estus sur la fronto." :"Mi komprenas vin, Daumal. Sed ni devas kredi, ke ankoraŭ ne estas la fino." :"Mi scias. Sed ĉu estis necese, ke ni falu tiom profunden? Jam de Munĥeno ni falegas en la abismon. Ni falegas kaj kuntiras ankaŭ aliajn. Rememoru nur pri Ĉeĥoslovakujo! Kiel konfide ĝi rigardis nin - kaj kiel ni ĝin trompis! Ĉu estas eble, ke honesta Franco ne ruĝiĝu pro honto?" :Payen levis la ŝultrojn. Estis pli bone ne pensi, ne rememori. En tiu momento eksonoris telefono. Daumal levis la aŭdilon. Estis aŭdeblaj kelkaj raŭkaj vortoj. :"Kion vi diras. . . ?" Daumal ne povis kredi. "Kvindek kilometrojn antaŭ Parizo? Tio ja estas - allo! allo!" :Li vokis vane. La voĉo en la telefono silentis. :Payen demande rigardis sian pli maljunan kunulon. :"Ĉio estas finita," diris Daumal. "La Germanoj rapidegas al Parizo. Niaj armeoj estas frakasitaj." :Mortiga silento denove inundis la oficejon. :"Ni devas tre rapidi, por ke ni povu forkuri," rimarkis Payen. :"Mi iros eĉ ne unu paŝon!" eksplodis Daumal. :"Kaj viaj planoj?" :"Mi forbruligos ilin!" :"Daumal. . . !" :"Mi konas ilin parkere, estu senzorga! Se la patrujo ankoraŭ iam bezonos ilin, facile mi ĉion skribos." :Flamoj avide englutis la valorajn paperojn. Daumal restis senmova, malgraŭ tio, ke li ĵetis en la fajron laboron de multaj senfinaj noktoj. :"Nun ili venu. La forkuro egale neniel helpos nin." :Sed la duan tagon matene, kiam la tondrado de la kanonoj alproksimiĝis, ambaŭ viroj kuniĝis kun la forkurantaj popolamasoj. Ĉu ne povas okazi miraklo kaj la fronto ekhaltos? Ĉu ne estus eble organizi ie en la sudo novajn formaciojn kaj denove efike ekbatali? La vojo, laŭ kiu ili forkuris, estis la vojo de la morto. Aŭtomobiloj kaj veturiloj rapidegis antaŭen en egoista, senrespekta vetveturo. Patrinoj veturigis en kaleŝetoj kusenojn kaj vivrimedojn; malgrandajn infanojn ili havis sur la dorso aŭ en la manoj. La plej malgrandaj infanoj ploris. Ankaŭ maljunuloj larmis. Certe ankaŭ pro sia propra mizero, sed ĉefe, ĉefe pro la mizero de Francujo. :Daumal kun Payen iris ioman tempon kune, sed post nelonge ili estis disigitaj. Payen restis kelkajn dekojn da metroj malantaŭe kaj malgraŭ siaj klopodoj ne povis atingi sian kunulon. :El la konfuzo sur la strato fariĝis tuta ĥaoso, kiam en la malproksimo ektondris kelkaj aviadil-motoroj. :"Ĉu niaj?" :"Ne! Boŝoj!" :Boŝoj! Boŝoj! Boŝoj! :Timego kaj teruro. Iu oficiro antaŭe klopodis regi la malesperantajn popolamasojn. :"Liberigu la vojon! En la fosaĵojn, sur la kampojn! Al la tero!" :Kelkaj disciplinitaj unuopuloj obeis. Sed la aro ruliĝis antaŭen kun la okuloj pligrandigitaj, kun la gorĝoj premitaj, kun unu vorto sur sekaj lipoj: :Boŝoj! :Oni diris pri ili, ke ili mortpafis ankaŭ la civilajn personojn. Eble tio estis nur mensogo. Eble ili mem faris tian propagandon, por ke la moralo de la malamika lando estu ruinigita. Estas ja leĝoj. Ne nur tiuj internaciaj, de ĉiuj rekonataj kaj por ĉiuj devigaj, sed ankaŭ tiuj aliaj, ne skribitaj - la leĝoj de humaneco.:Ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-. . . . ! :Novaj kaj novaj dozoj. Mallongaj kaj pli longaj. Kaj ankaŭ plenaj. Germanaj aeroplanoj flugis preskaŭ super la kapoj de la forkurantoj. Dekoj da mortintoj kaj vunditoj falis sur la teron. :Kelkaj manovroj en la aero kaj - nova flugatako! Ankoraŭ pli profunda, ankoraŭ pli efika. :Ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-ta-. . . . ! :Post ĉiu dozo la popolamaso leviĝis kaj en blinda teruro kuregis pluen. Kelkaj ĵetis sin en la fosaĵojn, aliaj kuris sur la kampojn, kiel eble plej malproksimen de la ŝoseo. Tie ili premis sin al la humo, enboris siajn kapojn en la argilon kaj per kunigitaj manoj ŝirmis al si la vertojn. :Sed tio neniel helpis. Jam venis denove la germanaj aeroplanoj kaj la aviadistoj klopodis neniigi ĉion, kio povus humanecon eĉ nur rememorigi. :Kien oni povis ĵeti sian rigardon, tie kuŝis mortintoj kaj vunditoj: sur la ŝoŝeo, en la fosaĵoj, sur la kampoj. :Ĉe la lasta atakondo Daumal rigardis returne. Li volis scii, kio okazis al Payen. Tiu el malproksimo svingis la manon, donante signon, ke ĉio estas en ordo. En tiu momento krakis germana aŭtomat-pafilo. Payen renversiĝis. Dum la falo li kontraŭfrapis per la kapo akson de la kaleŝo, kiun li ĵus preterpaŝis. Li restis kuŝanta sur la loko senkonscia. :La aviadiloj apenaŭ malaperis en la malproksimo, kiam la terurigitaj homoj amasiĝis denove sur la ŝoseo. Oni daŭrigis la forkuregon. Ankoraŭ pli rapide, pli sovaĝe, pli egoiste, pli malespere. :Daumal returnis sin kontraŭ la torenton de la homoj. Li volis rigardi, kio estas al Payen. Forkurantoj malrespekte kaj malamege tuŝegis lin, sed Daumal malatentis tion. :Subite li aŭdis akran krion: :"Allo - vi tie! Turnu vin!" :Sur la rando de la ŝoseo rajdis oficiro. Unu el tiuj, kiuj provis savi kio estis ankoraŭ savebla. :"Mi ne povas! Tie falis mia amiko!" :"Tiun prizorgos ambulancgrupo! Returne!" :"Mi devas lin vidi!" :"Kaj per via kulpo estos piedpremataj dudek novaj viktimoj! Returne!" :Daumal eksplodis. :"Mi ne povas!" :La oficiro, kiu ĝis tiu momento estis ruĝa de ekscito, subite paliĝis. Ĝi estas ja nehoma, nenatura, kaj tamen li povis fari nenion alian: li elujigis pistolon kaj ekkriis: :"Returne - alie mi pafos!" :Daumal faris grandajn okulojn. Ĉu eble? Franco kontraŭ Franco? :Sed li rapide ekkomprenis. Kion signifas unuopulo por oficiro, kiu klopodas savi la popolamasojn? :Cetere, eĉ se Daumal ne komprenus tion, por Payen li jam nenion povus fari. La vicoj de forkurantoj kuntiriĝis tiamaniere, ke ne estis eble progresi kontraŭ ilia lavango eĉ unu paŝon. :Payen kompreneble ne sciis, kion lia amiko volis fari por lia savo. Ĝis la krepusko li kuŝis senmove sur la vojeto apud la ŝoseo, kien lin lokis savgrupo, kiu opiniis lin mortinta viktimo de la flugatako. Efektive li tute ne estis trafita per la kuglo. Lia piedo hazarde glitis je la disko de la dika drato, kiu falis el iu veturilo. Falante li forte frapegis sin sur la kapon. :Kiam li malfermis la okulojn, kelkajn momentojn li ne povis rekonsciiĝi. La amasoj de forkurintoj jam malaperis kaj la Germanoj ankoraŭ ne venis. La regiono fariĝis dum mallonga tempo nenies tereno. :Payen leviĝis. La kapo doloris, sed pli multe turmentis soifo. :Li ĉirkaŭrigardis. :Sur la maldekstra flanko de la ŝoseo estis malgranda civila flugejo. Li direktis siajn paŝojn tien. :Akvon li baldaŭ trovis, sed de homoj restis neniu postsigno. Sur la flugejo kuŝis kelkaj aeroplanoj, neniigitaj per bombardado. En la magazeno li vidis benzinbarelojn, kiujn oni jam ne povis forveturigi dum la neorganizebla evakuo. :Payen momenton pripensis. Kion fari? Ĉu li sekvu la forkuriutojn? Aŭ ĉu li kaŝu sin ie kaj aperu nur post alveno de la malamiko? :En tiu momento li aŭdis bruon de aviadilmotoro. Ankoraŭ unu! La manoj de Payen minace pugniĝis. Ke li havu ĉi tie kontraŭaviadilan aŭtomatpafilon, por ke li povu repagi la Germanojn pro ilia barbareco kontraŭ la malpli fortaj kaj senhelpaj! :Sed - kion tio signifas? La aeroplano ĉirkaŭflugas super la flugejo, ĝi glitas al la tero, ĝi alteriĝas. Payen saltas en ejon. Se la Germanoj forlasos la aviadilon nur dum kelkaj momentoj, Payen scias, kion li devas fari. :Kia estis lia surprizo, kiam el la aeroplano elsaltis du - anglaj aviadistoj! :Payen ne povis kredi al siaj okuloj. :Li forlasis la kaŝejon kaj kuris renkonten al la soldatoj. Unu celdirektis al li pafilon kaj ekkriis: :"Haltu! Manojn supren!" :"Mi estas Franco," respondis Payen angle. "Via amiko." :Malgraŭ tio la aviadistoj ne fidis al li. Estis ja tiom da Francoj, pri kiuj oni ne povis diri, ke ili estas amikoj de la Angloj! :Nur kiam li mallonge rakontis al ili pri siaj okazintaĵoj, ili fariĝis pli komunikemaj. Ilia aeroplano estis sendita el Anglujo por ia esplora tasko en Francujon. Post plenumo de la tasko ĝi flugis reen. Dum la transflugo de la fronto ĝi estis atakita per pafado kaj unu kuglo traboris la benzinujon. :Antaŭ ol ili rimarkis tion kaj povis ŝtopi la malgrandan truon, la benzino plejparte elfluis. Ili estis devigitaj alteriĝi. :"Se ni ne havigos al ni benzinon," diris la piloto, "la aviadilo estos perdita." :"Estu trankvilaj," diris Payen. "Ĉi tie estas sufiĉe da benzino." :Per komunaj fortoj ili alrulis grandan barelon da valora fluido al la aeroplano. Meĥanikisto preparis fekseblan tubon kaj kontaktigis ĉerpan pumpilon. :"Kia estas la situacio sur la fronto?" demandis Payen. Li sciis la respondon jam antaŭe, sed li tamen devis demandi. Espero estas la lasta, kio homon forlasas. :"Katastrofa," diris piloto. :La tri viroj rigardis sin senvorte. La ĉerpa pumpilo mallaŭte zumis. La horizonto sur la norda parto estis ruĝa. Sude minacis teruriga mallumo. :"Ĉu vi opinias, ke Francujo estos venkita?" :"Ni vidis la germanan inundon kaj neimageblan teruron sur la ŝoseo. Tuta Francujo forkuras. Kien? Armeo estas malorganizita. La Maginot- linion, la fieron de via strategio, la Germanoj evitis. Mi tre bedaŭras devi tion diri al vi, sed niaj sentoj ne povas ŝanĝi la realon: Francujo jam estas venkita. Post kelkaj tagoj, eble post kelkaj horoj, ĝi kapitulacos." :Payen silentis. Tio ja estis super la fortoj de viro, kiu amas sian patrujon. :"Ni faris eraron," provis lin konsoli la meĥanikisto, "ni Angloj kaj ankaŭ vi Francoj. Ni suferas pro tio, ke ni ne sufiĉe taksis nian malamikon. Nu, ni bezonis. . . ian skuon. Ruiniĝo de Francujo estas la lasta batego. Ni rekonsciiĝis. Ni havas pruvon, ke temas pri ĉio. Ni rektiĝos. Ni ekbategos." :La pumpilo eksilentis. :La meĥanikisto rigardis la mezur-aparaton. :"Preta!" li diris. :Piloto donis al Payen la manon. :"Ni dankas vin, sinjoro. Kaj kio estos nun - pri vi?" :"Pri mi?" elspiris pene Payen. "Do... vi opinias, ke ĉi tie ĉio estas finita?" :"Tio estas tiom certa, kiom ke mi estas Anglo." :"Tiuokaze mi kompreneble... plej volus... flugi - kun vi." :Mallonga konsulto de la britaj aviadistoj. Estas ja vero, ke la tasko de esplor-aviadilo ne estas kolekti izolitajn, forlasitajn homojn. Sed eksterordinaraj cirkonstancoj povas influi ankaŭ severajn ordonojn. Kaj krom tio - tiu ĉi Franco eble savis por la brita aviado unu aeroplanon kaj tre valoran materialon pri situacioj sur batalkampoj, kelkajn filmojn kun dokumentaj fotografaĵoj. :Tiun saman vesperon Marcel Payen estis en Anglujo. Sekvis milit-odiseo tra norda Afriko en Azion. Kiam alproksimiĝis la fino de la milito, li estis kapitano en Sirio. Li malmobiliziĝis tie, ĉar li volis returnvoje ekkoni Italujon kaj Svisujon. Hejmen li ne rapidis. Gepatrojn li perdis kiel infano kaj edzigita li ne estis. Gefratojn li ne havis. Kaj por renkonti la malnovan kunlaboranton Jean Daumal restis sufiĉe da tempo. Cetere, kiu scias, kio okazis al li? Payen skribis al li tuj post la fino de la milito ankoraŭ el Sirio, sed respondo ne venis. Eble li mortis dum la forkuro. Eble li estis arestita de la Germanoj kaj turment-mortigita en koncentrejo kiel miloj da aliaj patriotaj Francoj. Kaj eble li estas ie en la eksterlanda armeo. Kiom da plej strangaj sortoj kreis la milito! :Payen estis jam dek kvar tagojn en Romo. Li vizitadis muzeojn kaj ekkonis la vivon de la urbo, kiu lin jam de studentaj jaroj allogis pro sia riĉa historio. :Kaj hodiaŭ. . . . . :Sciigo pri Daumal superŝutis la sunhelan tagon per pezaj nuboj. Marcel Payen malrapide trankviliĝis. Li direktis la paŝojn al la hotelo, en kiu li loĝis. :"Lasu transporti miajn pakaĵojn sur la flugejon," li diris al la pordisto. :"Tre volonte, sinjoro Payen." :"Komuniku al la hotel-direktoro, ke mi petas la fakturon." :"Ĉu vi jam volas nin forlasi?" miris la pordisto, "Vi ja volis resti ĉe ni ankoraŭ dek kvar tagojn." :"Jes, mi volis. Sed neatendita sciigo plirapidigis mian forveturon." La pordisto nenion pli demandis. Tiaj aferoj ofte okazas. Marcel Payen iris al la flugejo. Ĉu estos malfacile ricevi lokon en aeroplano? Jes certe. Kaj tamen li ricevos ĝin. Li devas ĝin ricevi. Li devas iri sin prezenti kiel eble plej rapide ĉe la franca juĝistaro. Laŭ Paris Soir oni povas juĝi, ke la proceso verŝajne daŭros ok tagojn. La ĵurnalo havis hieraŭan daton. La hodiaŭa tago estas la dua. Restas do ankoraŭ ses tagoj. :Verdikton de la morto oni kutime plenumas tuj post ĝia eldiro. Marcel Payen plirapidigis siajn paŝojn. Jam li estu sur la flugejo! Jam li estu en Francujo! Jam li povu paroli kun la defendanto de Daumal! Li ja estas la unusola atestanto, kiu povas savi senkulpan homon! Ĉapitro 3 ==Super la Alpoj== :KIAM Marcel Payen alveturis al la flugejo, estis la dekunua horo. En la flugstacio la vivo viglis. Vojaĝantoj alvenadis kaj foriradis, reciproke sin bonvenigis kaj adiaŭis. Oni parolis tie itale, angle, france, hispane, ruse, pole kaj la dio scias per kiom da lingvoj krome. :Payen iris al la giĉeto, super kiu pendis granda, okulfrapa surskribo: Air France. :"Ĉu vi havas linion Romo-Parizo?" li demandis oficiston. :"Jes, sinjoro." :"Kiam forflugos la plej proksima aeroplano?" :"Jen la aeroplano. Ĉiutage je la dekdua. En Parizo ni estas je la deksepa." :"Mi petas unu flugbileton." :"Por kiu tago?" :"Por hodiaŭ." :"Ĉiuj sidlokoj estas rezervitaj." :"Do, por morgaŭ." :"Mi bedaŭras, sinjoro, sed ĉiuj lokoj estas rezervitaj jam por kvin tagoj. Hodiaŭ estas la deksepa de Novembro, tial vi ne povas havi bileton por dato ĝis la dudekdua de Novembro." :"Neeble! Mi devas flugi jam hodiaŭ. Temas pri grava afero." :"Mi tre bedaŭras, sinjoro, sed tiurilate mi vere povas nenion fari por vi." La vizaĝo de Payen malheliĝis. Li komprenis, ke ĉiu vojaĝanto havas pretendon pri transporto nur se li havas pagitan flugbileton. Sed ĉu oni povus fari escepton! Ĉu li ne povus persvadi iun? :"Ĉu mi povus paroli kun la direktoro de via asocio?" :"Certe, sinjoro. La Direktorejo estas tuj apud la kasejo." :Ĝi ja estis franca asocio, la direktoro certe komprenos ĉion. Kaj eble oni povos aranĝi la aferon tiel, ke la pakaĵoj, kiuj ne estas tre gravaj, restos ĉi tie. :La Direktoro havis viziton de iu angla generalo. :"Kion vi deziras, sinjoro?" li demandis post pardonpeto al la generalo. Marcel Payen prezentis sin kaj demandis, ĉu li povus jam hodiaŭ flugi al Parizo. La direktoro rigardis la anglan generalon. Ambaŭ ekridetis. :"Vi havas feliĉon, sinjoro Payen. Jen sinjoro generalo. . . " :"Gibson," prezentis sin la anglo. :"Sinjoro generalo Gibson mendis tri lokojn por la hodiaŭa flugo. En la lasta momento li sciigas nin, ke li bezonos nur du biletojn, ĉar lia filino devas resti en Romo. Li do flugos nur kun sia edzino. Novan vojaĝanton - jam estas duono antaŭ la dekdua - ni en tiuj malmultaj minutoj malfacile akirus. Pro tio sinjoro generalo estus devigata pagi la flugbileton, kiu ne estus uzata." :"Bonege!" kriis Payen. "Mi dankas vin, sinjoro generalo!" :"Nedankinde," ridetis Gibson. "Efektive, mi devus danki vin ĉar vi savis al mi kelkmilojn da liroj. Vi komprenas. . . . kiam homo havas filinon. . . . " :Ankoraŭ feliĉe estis, ke Payen ĉe malmobilizo ricevis de sia regimento konfirmon, kiu lin rajtigis al libera traveturo en ĉiuj landoj de la aliancanoj. Se li devus prizorgi la vizon, tio certe okupus kelkajn tagojn. :Antaŭ la flugstacio staris grandega kvarmotora aviadilo de la tipo Amiot. Ĉiuj vojaĝantoj jam sidis sur siaj lokoj, krom Payen kaj Generalo Gibson kun la edzino. Post kiam ili sidigis sin, la piloto rigardis horloĝon. Ankoraŭ kelkajn minutojn. :Fine aperis oficisto el la flugoficejo. Li donis signon kaj la kvar motoroj ektondris. Kiam la aviadilo flugis alten la vojaĝantoj rigardis malsupren. Ili vidis ravan panoramon de tuta Romo. Ĉiu elserĉis konatajn historiajn lokojn kaj adiaŭis al ili. Oni flugis laŭlonge de la marbordo. Maldekstre brilis la Tirhena marebenaĵo, dekstre troviĝis la Apeninoj. :Sendube post unuhora flugo, kiam ili estos sataj de la bela panoramo, komenciĝos en la aeroplano vigla konversacio. La kajuto por vojaĝantoj estis tiel bone izolita, ke la motoroj ne faris surdigan bruon, kiel en aliaj tipoj de aviadilo. :Marcel Payen ekobservis la ceterajn vojaĝantojn. Krom Generalo Gibson, lia edzino kaj stevardino,* estis tie tri usonaj soldatoj kaj tri civiluloj. Antaŭ li sidis nederlanda vendisto, kiu jam diris, ke lia nomo estas Bakker. :"Mi amas la aeroplanojn," li ĵus diris al siaj najbaroj, "sed samtempe mi timas ilin." :"Kial, sinjoro Bakker?" demandis la stevardino, ridetante. :"Tiu rapideco; ĉu vi scias, ke tio estas fabeleca," respondis la Nederlandano vigle. "Imagu al vi la jenon: tagmeze en Romo, vespere en Parizo. La duan tagon en Amsterdam. Poste Praha, Beograd, Kahira, Kalkuto, Batavio, Tokio, San Francisco, New York! Kie restas la kompatinda Jules Verne kun sia Vojaĝo ĉirkaŭ la mondon en 80 tagoj? Sed kiam mi pensas, ke mi povus falegi de tiu alteco, brrr!" :"Ne timigu nin," haltigis la torenton de liaj timigaj vortoj la stevardino. "Cetere, vi devus tiaokaze pensi pri malfeliĉo ĉtufoje, kiam vi eniras vagonaron." :"Jes, ankaŭ tion mi faras," li kapjesis fervore. "Pro tio mi ĉiam sidas apud la pordo." :"Por ke vi povu elsalti, ĉu?" ridis soldato, kaj gaje tuŝegis lin. :"Jes. Elsalto estas la sola afero, pri kiu mi ĉiam kalkulas." :"Ĉu ankaŭ en aeroplano?" :"Kompreneble. Kaj mi diru al vi: se mi ne ricevas lokon apud la pordo, mi ne flugas. Tion mi faris jam kelkfoje." :Li efektive sidis ĉe la pordo. :"Kaj kion pri paraŝuto?" incitis la soldato. :"Tion mi havas preparita," diris Bakker kaj leviĝis por ke oni vidu, ke li vere havas paraŝuton fiksitan al la korpo. :La vojaĝantoj ridis, sed la vizaĝo de du aŭ tri ombretiĝis. La stevardino rimarkis tion. :"Vi provas timigi nin, sinjoro Bakker," ŝi interdiris. "Ni preferas aŭskulti pri viaj vojaĝoj." :"Ho jes, pri tiuj mi volonte rakontos," li konsentis kompleze. "Kompreneble, se tio ne maloportunos al la ceteraj." Kaj li rakontis. Li estis unu el tiuj globtrotuloj, al kiuj la mondo ŝajnas tro malgranda kaj kiuj sentas sin tute hejme ĉie. Li vidis kaj travivis multon. Li sciis akre observi, kompari, taksi, kaj tial la tuta societo kun intereso sekvis lian parolon pri la postmilitaj cirkonstancoj en diversaj landoj. :Payen nur duone aŭskultis. Jen kaj jen li elpoŝigis la Paris Soir kaj legis la artikolon pri Daumal. Kia feliĉo, ke li aĉetis tiun ĵurnalon! Jam hodiaŭ vespere li elserĉos la defendanton de Daumal kaj klarigos al li ĉion. :Ili alproksimiĝis al Svisujo. :"Nun ni flugos pli alten," atentigis la stevardino. "Preparu vin kontraŭ malvarmeto." :En la malproksimo staris alpa montegaro kontraŭ la firmamento kiel murego. :"Je kia alto ni troviĝas fraŭlino?" demandis Bakker. :"Je dumil kvincent metroj, sinjoro," ŝi respondis senhezite. "Post nelonge ni atingos kvarmil kvincent." :Payen estis kontenta, ke li povos rigardi la maron de montegoj en ilia pompa grandiozo, sed li estis seniluziigata. La Alpoj estis kaŝitaj de densa kovraĵo de nebulo. :La aeroplano flugis ĉiam pli alten. :"Domaĝe," diris S-ino Gibson kaj rigardis sian edzon. Tiu senvorte levis la ŝultrojn. Nur post momento li diris: "Tio ofte okazas super la Alpoj. Cetere, la nebulnuboj povos ankoraŭ disiĝi." :Ili ne disiĝis. Tute male. Ili leviĝis alten kaj ĉirkaŭis la aeroplanon. Oni povis rigardi maldekstren, dekstren, antaŭen aŭ malantaŭen; nenion oni povis vidi, krom blanko-grizo. :"Kiel en tunelo," diris soldato, kiu sidis apud la Nederlandano. :"Kaj jam komencis eĉ neĝi!" kapjesis ĉagrene la komercisto. "Ke ni ne travivu neĝoblovegon!" :"La meteorologiaj informoj estis favoraj," konsolis ilin la stevardino. :"Ĉi tiu neĝbloveto verŝajne havas nur lokan karakteron, kaj certe ne daŭros longe ĝis ni havos ĝin malantaŭ ni." :Por forigi la enuon ŝi ekfunkciigis la radioaparaton, el kiu eksonis melodia muziko. Estis ja stranga sento esti forportata je rapido de 300 kilometroj en horo kaj vidi nenion krom rigidaj vizaĝoj. . . . :"Kiom alte ni nun estas?" denove demandis Bakker. :La stevardino rigardis tra vitra pordeto en la kajuton de la piloto kaj radiotelegrafisto. :"Kvarmil metrojn. Kaj ni ĉiam flugas pli alten." :"Oni ja povas tion senti," diris S-ino Gibson dum ŝi plialtiris sian vojaĝmantelon. :Dum kelka tempo ili flugis senparole. Nur la muziko mallaŭte sonis en la regula muĝado de la motoroj. :"En tia nebulo mi flugis jam dufoje," komencis denove la Nederlandano, "kaj ambaŭfoje mi diris al mi, ke neniam plu..." :Li ne finparolis. :La aeroplano forte ŝanceliĝis kaj la vojaĝantoj estis elĵetitaj el siaj lokoj, kiel dum kunpuŝiĝo de vagonaro. La kajuto pleniĝis per doloraj kaj teruraj ekkrioj. La nederlanda komercisto malfermis la, pordon kaj elsaltis. Sed neniu atentis lin. :Nova puŝego, ankoraŭ pli granda skuo, kvazaŭ iu de malsupre frapegis per grandega martelo, kaj la aeroplano restis senmova. . . . : Ĉapitro 4 ==La akcidento== :KELKAJN sekundojn regis en la kajuto silento. Neniu moviĝis. Ĉiuj aspektis, kvazaŭ ili atendas ankoraŭ unu, la lastan frapegon. :Sinjorino Gibson rekonsciiĝis la unua. Ŝi tuŝis per la mano siajn vizaĝon kaj harojn, rigardis la manplatojn kaj kiam ŝi konstatis, ke nenio estas sanga, rektigis siajn membrojn. Tio ne estis facila. Ĉe la puŝego ŝi tuŝegis la manojn kaj piedojn; kofro batis ŝin forte sur la dorson kaj per la kapo ŝi frapis la plafonon de la malalta kajuto. :Rigardo al la ceteraj vojaĝantoj konvinkis ŝin, ke ŝia sufero estis evidente la plej negrava. Interne de la aeroplano oni povis vidi bildon de absoluta ruiniĝo. La homoj, ĵetitaj el siaj sidlokoj, kuŝis sur la seĝoj kaj sur la planko en la plej diversaj pozicioj. :Kaj jam estis aŭdeblaj la unuaj ĝemoj de la vunditoj. :Sinjorino Gibson rigardis tra la fenestro de la kajuto. Kie ili troviĝas? Kio okazis al ili? La duonblanka, malsimpatia grizo donis neniun respondon. Tra la malfermita pordeto blovis en la kajuton penetre malvarma vento, kiu ĵetis internen aron da neĝeroj. :Ŝi sukcesis atingi la pordon kaj fermis ĝin. :En tiu momento levis sin de la planko ankaŭ la stevardino. Ŝia ĉiam ridetanta vizaĝo estis kuntirita per doloraj sulketoj. :"Kio okazis al vi, fraŭlino?" Sinjorino Gibson klinis sin al ŝi. :"Mi ne scias, S-ino Gibson," diris la brava knabino, venkante la doloron en ŝia tuta korpo. "Mi esperas, ke estas nenio grava, nur ekfrapo. Sed kiel fartas la ceteraj?" :Generalo Gibson jam sidis. Poŝtukon, ruĝan je sango, li tenis al la nazo. :"Kio estas al vi, Roberto?" ektimis lia edzino. :"Nur bateto ĉe la nazo. . . eksangis. Ne atentu pri mi, zorgu pri la ceteraj." :Li estis soldato per korpo kaj animo. Kial teruri la virinojn per la sciigo, ke lia nazosto estas rompita? :La takso pri la akcidento estis timiga. Sen pli gravaj vundoj restis nur kvar personoj: S-ino Gibson, la stevardino, la radiotelegrafisto kaj Marcel Payen. Tiu lasta ja kuŝis senkonscia duonhoron, ĉar li puŝegis per la frunto kontraŭ metalan apogilon, sed alie li ne estis vundita. Ĉiuj ceteraj estis vunditaj. Kelkaj ŝirvundoj sur la vizaĝoj kaj sur la kapoj, tri rompitaj aŭ manoj aŭ piedoj. Unu vojaĝanto plendis pri doloro en la ŝultra osto. Plejmulte suferis sendube la piloto. Liaj premitaj lipoj ne ellasis eĉ la plej etan ĝemon, sed oni bone konstatis, kiom li suferas. Li verŝajne havis gravan internan vundon, ĉar ĉe la puŝego li estis ĵetita sur la gvidilon de la aeroplano. :Sinjorino Gibson kaj la stevardino kaj la du sanaj viroj havis multe da laboro ĝis kiam ili prizorgis ĉiujn vunditojn. :Nur poste ili komencis interesiĝi pri la ĉirkaŭaĵo. Marcel Payen malfermis la pordeton de la kajuto. Denove penetris internen frostiga ventblovo. :"Malvarmege!" kunfrapis la dentojn la vojaĝanto kun la rompita piedo. Payen rapide fermis. La virinoj kovris la vunditon per du kovriloj. :"Ĉu vi vidis ion?" demandis la generalo al Payen. :"Nur neĝon kaj nebulon." :"Jen bela situacio. Ni estas kiel pereintoj ĉe la norda poluso." :Eble ankoraŭ pli malbone, pensis Payen. :"Sed kio okazis al S-ro Bakker?" rimarkigis la stevardino. "Pli estis konvinkita, ke pri tiuj pordo kaj paraŝuto li nur fanfaronis, sed jen. . . . " :"Ni esperu, ke li savis sin," diris konsole S-ino Gibson. La ceteraj silentis. Ĉiu havis proprajn dolorojn, ili estis dankaj al la oferema virino pro tio, ke ŝi klopodis konsoli ilin. Sed ili kredis, ke la nederlanda komercisto pereis en la ventego. :"Kaj nun," diris post kelkaj momentoj la radiotelegrafisto, "ni provu, kion ni povos fari. Mi trarigardu la Ĉirkaŭaĵon de la aeroplano por konstati, ĉu ni povos orienti nin. Poste mi esploros la elsendaparaton. Se ĝi estos en ordo mi komunikos, kio okazis. ĉu vi bonvolos akompani min, S-ro Payen?" :"Kompreneble!" :"Ankaŭ mi iros," proponis sin la stevardino. :"Vi devas resti kun la vunditoj, fraŭlino,"diris Payen. "Oni bezonos vin ĉi tie senĉese." :La du viroj bone vestis sin kaj eliris en la furiozantan ventegon. Ekstere ili falis en la neĝon ĝis la zono. Ili ŝanreliĝis kiam la vento blovegis kontraŭ ilin. Akraj neĝeroj pikis ilian vizaĝon kaj blindigis ilin. :"Ĉu vi vidas ion?" kriis la radiotelegrafisto al Payen, kiu ĉirkaŭiris la aeroplanon kaj staris ĉe la kontraŭa flanko. :"Nebulon kaj neĝon! Ne dek paŝojn for oni povas vidi!" Ili kunvenis antaŭ la aviadilo. :"Per ĝi ni ne plu flugos," diris Bernier. "La helicoj estas frakasitaj, la malsupraĵo rompita kaj la flugiloj derompitaj." :"Ni iru esplori la terenon," diris Payen, "alie ni frostiĝos ĉi tie." :Ili faris ĉirkaŭ tridek paŝojn. :"Ĉu vi rimarkas ion strangan?" ekkriis Payen en la ventegon. :"Sub la neĝo estas glata glacio!" :"Tio signifas, ke ni troviĝas sur la glaciroko!" :"Ni povas esti feliĉaj, ke neĝas. La neĝo almenaŭ mildigis nian kunpuŝiĝon. Alie la aeroplano estus tute frakasita." :"Kaj ni kun ĝi!" :Post kelkaj paŝoj ili haltis. Ili rerigardis. La aeroplano malaperis en blanka maro. :"Ni reiru," decidis Payen. "En tia neĝventego nenio estas videbla." :"Kaj ni facile povus ien falegi. La tereno abrupte deklivas." Ili reiris laŭ siaj postsignoj al la aeroplano. Subite ili haltis kaj rigardis unu la alian. :"Ĉu vi aŭdis?" demandis Payen. :"Jes, aŭskultu!" :Ili aŭskultis. Denove ili aŭdis malfortan vokadon, kiu venis de la direkto de la aeroplano. :"Helpon!" :"Ni rapidu! Io okazis tie!" :Ili klopodis iri tra la altaj neĝblovaĵoj kiel eble plej rapide. Fine ili atingis la celon. Payen malfermis la pordeton kaj ambaŭ rapidÉ englitis internen. :"Kio okazis?" ili demandis kvazaŭ per unu buŝo. :Ambaŭ virinoj kaj ankaŭ la pacientoj rigardis ilin kun surprizo. :"Kial?" nekomprene diris S-ino Gibson. :"Kiu vokis ĉi tie pri helpo?" :"Neniu." :"Dum la tempo, kiam vi forestis, neniu eĉ ĝemetis," komunikis la stevardino. "Ĉu vi aŭdis ion?" :"Jes, iu dufoje vokis helpon." :"En la aeroplano vokis neniu," diris S-ino Gibson. "Do tio povas esti nur. .. " :"S-ro Bakker!" ekkomprenis Payen. "Ni aŭdis la alvokon tre klare." :Ili denove eliris en la neĝventegon. Momenton ili aŭskultis. :"Heeelpooon!" aŭdiĝis denove. Nun jam pli mallaŭte, pli longe, pli malespere. :Ili sekvis la direkton de la voĉo. De tempo al tempo ili haltis kaj aŭskultis. La vokado ne ĉesis. :Fine ili trovis lin. Li kuŝis en neĝblovaĵo, en kiun li penetris ĝis la kolo. La manoj plektiĝis malantaŭ la dorso. Li tiregis per ili, ŝiris, movegis sin, sed sensukcese. Li jam estis preskaŭ blua pro la malvarmo. Liaj malfermegitaj okuloj estis elokventaj atestantoj de la terurego, kiun li travivis. :Nur en la aeroplano li plerte rekonsciiĝis. :". . . ĉiam mi diris al mi, ke mi neniam denove flugos super nebulitan montaron," li daŭrigis sian nefinparolitan frazon. "Sed nun mi volas tion ĵuri!" :"Do, kio okazis al vi, S-ro Bakker?" demandis la stevardino. :"Mi kredis, ke ni estas sufiĉe altaj. Mi saltis. Mi volis delasi la paraŝuton, kaj en tiu momento mi konstatis, ke mi kuŝis en la neĝo. Bele, dorsflanke, enborite ĝis la ŝultroj, manojn sub la dorso kaj plektitajn kun la ŝnuregoj. Mi ŝiris per la tuta korpo, mi eniĝis ĉiam pli profunden, la neĝo jam atingis mian mentonon, kaj tiam mi komencis vokadi. Por diri la veron, mi ne esperis, ke iu aŭdos min. Mi supozis, ke vi aŭ daŭrigis la flugon, aŭ estis ie frakasitaj." :"Nu, vi travivis pli ol sufiĉe," diris S-ino Gibson. "Kiel ankaŭ ni." :Payen kaj la radiisto donis raporton pri la rezulto de sia esploro. Ili decidis esplori la aparatojn, fiksi la geografian pozicion kaj provi elsendi. :"Pri ĉiu kulpas la mezurilo de alteco," diris mallante la piloto. "Ĝi trompis min je kvincent ĝis mil metroj. Ĝi montris kvarmil kvincent." :La radiisto kalkulis ion dum kelkaj momentoj ĉe la kompaso. Poste li iris al la piloto kaj diris: :"Laŭ mia kalkulo ni troviĝas sur la kvardeksesa grado norde kaj kvina rado oriente. Ĉu tio akordas kun via kombino?" :La piloto enpensiĝis. :"Laŭ la flugtempo ni devus esti jam pli malproksimen, Sed.... tiu nebulo kaj vento. .. estas ja vere malfacile fari precizajn konkludojn. Tio povas esti." :"Ĉu mi do elsendu tion?" :"Nenio alia restas al ni. Ni ja konvinkiĝis, ke ni jam ne povas fidi niajn aparatojn, sed kion alian ni povas fari?" :Dum la radiisto notis sur la paperon raporton por sia elsendo, generalo Gibson dismetis sur la sidlokon detalan landkarton de Svisujo. Ĉiuj, kiuj povis movi sin, ariĝis ĉirkaŭ lin. :"Do, kie ni troviĝas, sinjoro generalo?" :"Se S-ro Bernier bone taksis la situacion, ni estas sur iu glaciroko inter montoj Combin kaj Collon en la Penin-Alpoj." :Dume la radiisto jam klopodis kontaktiĝi kun la mondo. :"MAYDAY el aviadilo F-AKCS!" :"MAYDAY el aviadilo F-AKCS!" :"Mi petas, estu silentaj!" S-ino Gibson admonis la aron ĉirkaŭ sia edzo. "Oni jam elsendas!" :Radiisto Berniers aŭskultis. Post nelonge aŭdiĝis mallaŭte: :"F-AKCS, flugejo en Berno!" :"F-AKCS, flugejo en Berno!" :"Oni aŭdis nin !" kriis entuziasme Bakker. "Ni venkis, ĉar . . . " :Suprenlevita fingro de S-ino Gibson ĉesigis pliajn esprimojn de entuziasmo. En profunda silento Berniers elsendis: :"MAYDAY! MAYDAY! MAYDAY! La aviadilo F-ACKS, kiu ekflugis je la dekdua horo en Romo por Parizo frakasiĝis je la dektria horo kvardek kvin minutoj en nebulo super la Alpoj. El la tuta nombro de dek du personoj, ok estas vunditaj. Aviadilo frakasita. Ni troviĝas sur glaciroko kovrita de dika neĝtavolo. Geografia pozicio proksimume kvardeksesa grado norda latitudo, kvina grado orienta longitudo. Mi komutas!" :Ĉiuj rigardis la ruĝan lumon, preskaŭ nespirante. :"ANSWERING! ROGER MAYDAY!" :Danke al Dio! Berno konfirmis, ke ili aŭdis la vokon pri helpo. :"Ankoraŭ ĉi tion!" S-ino Gibson donis al la radiisto papereton kun rapide skribita aldono: :"Provizoj de nutraĵoj por nur du tagoj!" :Kaj jam venis ankaŭ Payen kun plia sciigo. Li transdonis al Bernier kelkajn frazojn: "Sendu al redakcio de Paris Soir! Marcel Payen, atestanto en proceso pri Jean Daumal, revenas Parizon. Haltigu la proceson. Marcel Payen." :La radiisto vokis trian fojon. :"F-AKCS! Sendu al redakcio. . . ." :En tiu momento estingiĝis la ruĝa lumo en la sendaparato. Bernier eksilentis. :"Kial vi ne elsendas?" elspiras Payen. :La radiisto ne respondis. Momenton li esploris la aparaton. Poste li peze suprenlevis sin kaj per raŭka voĉo komunikis: :"Nia izoliĝo de la cetera mondo estas perfekta. Ĉiuj baterioj estas eluzitaj." :Payen devis ekpreni la apogilon, por ke li ne falu. Ĉapitro 5 ==Sur la glaciroko== :S-INO GIBSON agis kiel lerta kuracisto. Ŝi neniam supozis, ke ŝi uzos la spertojn, akiritajn dum la kelkaj unua-helpaj kursoj, en tiom eksterordinaraj cirkonstancoj. Ankaŭ la konoj, kiujn ŝi akiris kiel flegistino dum la milito, estis al ŝi tre utilaj. :Tutan nokton ŝi ne fermis la okulojn. La stevardino tre kompleze helpis ŝin. Ili ambaŭ havis la manojn plenaj de laboro. Jen ili devis ree purigi la vundojn, jen doni novan bandaĝon, jen denove kuiri teon. Ĉiuj vunditoj kondutis brave. Malgraŭ tio, ke ili suferis de netolereblaj doloroj, multaj bezonis kvietigajn injektojn, kaj ĉiuj fartus pli bone se ili povus komforte etendi siajn membrojn sur libera lito, sed ĉi tie ili estis devigataj kaŭri sur primitivaj kuŝejoj, kunmetitaj el sidtabuloj - tamen neniu eĉ plendetis. :Ambaŭ donis al la pacientoj ĉiun eblan flegon. Kun anĝela pacienco ili trairadis la malgrandan spacon inter la du vicoj de kuŝejoj. Al ĉio ili respondis kun afabla rideto kaj neniel montris, ke ankaŭ ili estas lacaj. :"Vi devas dormeti, S-ino Gibson," diris la stevardino je la matena krepusko, kiam ŝajnis, ke la malsanuloj jam iomete kvietiĝis. :"Vi tion bezonas pli, fraŭlino," ridetis la maljuna sinjorino. "En mia aĝo dormo jam ne estas tiom altvalora." :Kaj malgraŭ tio, ke la stevardino defendis sin, S-ino Gibson devigis ŝin iri dormi. Se oni povus nomi dormo la sidadon en malkomforta pozicio, kun la kapo plena de teruraj bildoj kaj maltrankviligaj sonĝoj. . . . :S-ino Gibson estis ne nur la kuracistino de la tuta ekspedicio, ŝi estis ankaŭ mastrumistino. Tuj antaŭ vespero ŝi detale kontrolis ĉiujn nutraĵojn en la aeroplano. Ili ja estis malesperige malmultaj; kelkaj panbuletoj, iom da salmo, pasteĉ-konservoj, ĉirkaŭ du kilogramoj da ĉokolado, sukero kaj teo. Oni neniel povis miri, ĉar neniu volis kunpreni provizon da nutraĵoj por tiom mallonbedaŭra flugo, precipe se por ĉiu paketo oni devis pagi altan pagon. Sed kiom ajn ŝi klopodis, ŝi ne povis fari alian konkludon ol tiun, kiun ŝi lasis elsendi en la eteron: provizojn da nutraĵoj por nur du tagoj. :Por du tagoj! Kaj poste. . .? :Denove kaj denove ŝi pripensis la tutan provizplanon. Sed ŝi apenaŭ konsoliĝis per la esperiga penso, ke al sanuloj estos eble iom rezigni pri porcioj, kiam ŝi denove konsteriĝis. Estas ja ĝuste, ke la sanaj estu pli modestaj; sed tion, kion ŝi tiamaniere gajnos, ŝi devos ja doni al la malsanaj! :Tio ĉi, espero kaj duboj, fido kaj malespero, interluktis nur interne. Ekstere S-ino Gibson estis nur kompleza, servema, preta helpi, afabla. Ŝi kovradis la malsanulojn, kiam ili tremis de malvarmo, ordigis al ili la kusenojn, konsoladis ilin per afablaj, patrinaj vortoj kaj kuraĝigaj ridetoj. :Tutan nokton tondris la sovaĝa ventego. Ĝi plenforte puŝegis la aviadilon, kiu krakis, ĝemis kaj tremegis. La neĝo, pelate je neimagebla rapido, frapegis la tegmenton de la aeroplano kaj gluiĝis sur la fenestroj de la kajuto. :Payen kun la radiisto kaj Bakker premiĝis en la pilotkajuto. Se S-ino Gibson bezonis ilin por iu malfacila tasko, ekzemple se estis necese turni malsanulon aliflanken, ili volonte helpis. Sed alie ili ne miksis sin en ŝian laboron. :Ili sidis senvorte kaj senmove rigardis en la densan mallumon. Eĉ Bakker, kiu alitempe estis tiom parolema, gaja kaj vivoplena, ne inklinis paroli. Li ne pensis pri la komerc-profitoj, kiujn li perdos, se li ne estos en Parizo. Li estis skuita pro la proksimo de la Morto, kies vizaĝon li posttagmeze de proksime rigardis kaj kiu, eble, ĉirkaŭiras la areton da malfeliĉuloj. :Marcel Payen ne povis rekonsciiĝi de la granda bato, kiun li ricevis dum la elsendo. Kiom malmulte mankis, por ke la sciigo por la redakcio de Paris Soir estu elsendata kaj transdonata! Kaj Daumal, lia fidela kunulo Daumal, povu esti savata! Li estus povinta senigi sin de la turmentaj imagoj kaj angoro, kiuj lin certe en la nunaj tagoj kaj noktoj obsedas. Kio ja konspiris kontraŭ li? Sed tamen eble ili estos savataj. Sed ĉu oni trovos ilin ĝustatempe? :Amaraj riproĉoj pikis lin. Kial li ne forsendis telegramon el Romo? Li havis sufiĉe da tempo. Sufiĉus nur kelkaj minutoj, dum li estis en la flughaveno. La oficisto certe volonte aranĝus la aferon. . . . Li ne povis antaŭvidi pereon. Cedate. Sed tio ne estis senkulpigo. Prudenta homo devas pensi pri ĉio; li devas antaŭvidi ankaŭ tion, kio ŝajnas neverŝajna. . . :"Sinjoro Payen," eltiris lin el la malĝojigaj pensoj la radiisto. "Ektagiĝas. Ĉu ni denove iru iom promeni en la ĉirkaŭaĵo?" :Ili tamen revenis post nur kelkaj paŝoj. La ventego furiozis ankoraŭ pli sovaĝe kaj pli ŝtorme ol hieraŭ. :Sekvis longa, senfine longa tago. La tuta konversacio turniĝis ĉirkaŭ unusola penso: ĉu oni sendos aviadilon por serĉi ilin! :"En ĉi tia vetero, certe ne," diris Generalo Gibson, ne suprenlevante la kapon de la landkarto, kiun li ankoraŭ kun intereso studis. "Ĝis la ventego ĉesos kaj la nebulo suprenleviĝos, ni ne povos esperi, ke oni povus trovi nin." :"Kiel longe tio povos daŭri?" Bakker demandis la radiiston. :"Unu, du aŭ plurajn tagojn." :"La duan, jam estos en ordo," provis rideti S-ino Gibson. "Ni esperu, ke la naturo faros al ni komplezon." :Ĉiu uzis la tempon laŭ sia povo. Iuj legis jam kelkajn fojojn la malnovajn sciigojn en ĵurnaloj, aliaj ludis kartojn, S-ro Bakker fine ĉesis esti melankolia kaj rakontis novajn historietojn. Generalo Gibson estis ĉiam klinita super la detala landkarto de Svislando kaj ion mezuris kaj kalkulis. :Payen kun la radiisto provis ankoraŭ kelkfoje trairi la ĉirkaŭan regionon, sed la ventego ĉiufoje repelis ilin. :La dua nokto en la aeroplano estis ankoraŭ pli malfacila, ol la unua. S-ino Gibson paliĝis, ŝiaj okuloj perdis sian brilon kaj ili kvazaŭ iomete enkapiĝis, sed la ridetoj, per kiuj ŝi kuracis pli efike ol per bandaĝoj, estis ĉiam la samaj; plenaj de kuraĝigo kaj kredo, ke ĉio finiĝos bone. :Matene la ventego subite ĉesis. La nebuloj suprenleviĝis kaj al la mirigitaj okuloj de la perditoj prezentis sin ĉarma, sed malkonsola panoramo. Kien ajn la okulo rigardis, ĉie troviĝis glacirokoj aŭ elstaris krutaĵoj de la montegoj. Nenie eĉ signo de la valoj kun dornetoj de la svisaj montanoj aŭ signo de vilaĝeto aŭ urbo. :La perditoj antaŭe konsolis sin, ke ili eble troviĝas sur unu el tiuj glacirokoj, kiuj jam proksimis de la valoj, ke ili ekvidos, eĉ se en malproksimo, homan loĝejon; ke sufiĉos doni nokte lumsignalon kaj ili estos savitaj. . . :Nenio tia. Nur ondeca maro de la montegaj pintoj kaj glacirokoj. Kelkaj ankoraŭ estis kaŝitaj de la nebulo kaj malpeze fluganta neĝo; aliaj jam brilis en la matena suno. Ĝi estis panoramo, kiu turiston ravus. La perditojn ĝi plenigis per teruro kaj malespero. :Marcel Payen kaj la radiisto, armitaj per ŝtalaj stangoj, fine eliris por rigardi la ĉirkaŭaĵon. :"S-ro Bernier, ĉu mi rajtas rigardi viajn mezuraparatojn?" vokis Generalo Gibson al la foriranta radiisto. :"Kompreneble, sinjoro Generalo." :Payen kaj Bernier supreniris sur neabrupta deklivo. Ili konstatis, ke la vojo estas libera ĝis tiu loko, kie eksuprenleviĝas la kruta, nuda kaj neatingebla pinto. :Tie ili haltis. Ili ĉirkaŭrigardis. Klifoj, glacirokoj, neĝo. Ili malsupreniris al la aeroplano. :"Ĉu vi vidis ion?" bonvenigis ilin la ceteraj. :"Nenion," diris Bernier. :"Ni nun rigardu malsupren. Eble tie. . . " diris Payen. :Kiam ili iris sur la deklivo malsupren, ilia perspektivo estis malebligita per la alta neĝblovaĵo. Preteririnte ĝin, ili ekkriis de mirego. Ili staris sur la rando de kruta rokmuro, kiu falis vertikale en la profundon de minimume dek kvin metroj. Malsupre ĝi ŝanĝiĝis en novan neabruptan deklivon, kiu subite kondukis maldekstren malantaŭ ankoraŭ unu rokmuron. :Kio troviĝis malantaŭ ĝi? :Certe ankoraŭ novaj krutaĵoj, deklivoj, ĝis tie en la malproksimo estas malsuprenira vojo en la valon. . . . :Ambaŭ viroj senparole rigardis sin. :Malantaŭ ili staris krutaj klifoj; antaŭ ili vertikala rokmuro. Estis certe, ke per propraj fortoj ili neniarn foriros de sur la glaciroko. :La pasaĝeroj akceptis la raporton de la du viroj kvazaŭ tute trankvile. :Neniu malkaŝis, kiom malgrandiĝis la flameto de espero en la koro. Sian tutan restantan fidon ili direktis al la blua firmamento. Nur de tie povas veni la savo. :Ili decidis, ke sanaj viroj alternos tage kaj vespere en patrolado. Se ili ekvidos tage aviadilon, ili elpafos kolorajn raketojn. En la mallumo ili bruligos benzinon, kiun ili tiucele lokis je sekura distanco de la aviadilo. :La tria tago pasis en febra streĉo. Ankoraŭ nenio. La ĉielo estis pura kaj silenta. La vento jam tute ĉesis. Ĉio estis bela, sed malĝojiga. Kiam vesperiĝis, la radiisto Bernier, kiu ĵus deĵoris, komunikis, ke al li ŝajnis, ke li aŭdas bruon de motoro. Kiu povis, kuris eksteren. Vere! Ili vidis nenion, sed tute klare distingis la regulan muĝadon de la motoroj. :Bernier pafis ruĝan raketon. Poste la duan, trian, kvaran, kvinan... :La muĝado malplifortiĝis, ĝis ĝi tute silentis. :La perditoj, palaj pro ekscitiĝo, preskaŭ ne spiris. Nur post momento Bakker diris: :"Domaĝe. Ĝi certe estis aeroplano serĉante nin." :"Mi ne samopinias," diris Generalo Gibson. :"Kial, sinjoro Generalo?" :"Ĉar.. " la generalo eksilentis. Nur poste li daŭrigis: "Mi ne intencis diri tion al vi. Sed cetere estas pli bone koni la realon, eĉ se ĝi estas kruda." :Ĉiuj streĉe rigardis lin. :"Mi konstatis, ke la kunpuŝiĝo difektis ankaŭ la aparatojn por mezuri geografian pozicion. Tio, kion elsendis S-ro Bernier, ege diferencas de la realo. Pro tio, oni ne serĉas nin ĉi tie." :"Kaj kie do ni troviĝas?" :"Minimume cent kilometrojn nordoriente de la loko, kiun ni komunikis al la Berna stacio!" Ĉapitro 6 ==La serĉo== :LA viro, deĵoranta en la Berna radiostacio sur la flugejo, havis multe da laboro, kiel ĉiam. Komunikoj el ĉiuj direktoj kruciĝis rapidege. :Subite li aŭdis la vokon MAYDAY. Ĉiuj sendstacioj eksilentis antaŭ la grava komuniko. :"MAYDAY el aviadilo F-AKCS. . . .!" :La radiisto rapide notis la raporton de Bernier. Poste dua komuniko, pri la nutraĵoj. Kaj aldono: "Sendu al redakcio. . . . " :Fino. :"Daŭrigu!" vokis la radiisto. "Ni aŭdis bone, daŭrigu!":Nenio aŭdiĝis. :"Flugejo en Berno!" Li ne volis cedi. "Elsendu konstante, ni atentigos ĉiujn staciojn!" :Li vokis vane. Li jam sciis, ke oni ne aŭdas lin, sed li tamen ne ĉesis. Nur kiam li estis certa, ke la kontakto estis tute rompita, li komunikis la sciigon al ĉiuj svisaj radiostacioj. Post horo sciis pri la frakasiĝo ankaŭ ĉirkaŭaj landoj: Francujo, Italujo, Aŭstrujo, Germanujo. La komuniko rapide disvastiĝis okcidenten kaj orienten, norden kaj suden, kaj vespere la deksepan de Novembro raportis preskaŭ ĉiuj eŭropaj sendstacioj: :"En la Alpoj frakasiĝis aeroplano de tipo Amiot F-AKCS dum flugo de Romo al Parizo. El la tuta nombro de dek du personoj, estas ok vunditaj. Pri savaj laboroj oni ankoraŭ ne povas komenci, ĉar en la Alpoj furiozas neĝventegoj." :La savajn laborojn oni ankoraŭ ne entreprenis, sed ili estis jam preparitaj. En Svisujo, Italujo, Francujo kaj Anglujo interkonsiliĝis pilotoj. Kaj ne nur pilotoj. Ankaŭ aviadsekcioj de la kuniĝintaj staboj konstruis planojn por savi la perditojn. En oficejo tio aspektis kiel antaŭ la komenco de ofensivo. Militaj fakanoj estis klinitaj super detalaj landkartoj de la Alpa montar-masivo; ili mezuris distancojn, notis altojn de la montoj kaj klopodis diveni, sur kiu glaciroko la tragedio povis okazi. :Al ĉiuj estis klare, ke la helpo devos veni plej eble rapide, se la viktimoj de la katastrofo ne devos perei de frosto, malsato kaj manko de kuraciloj. :Ĵurnaloj en okulfrapa aranĝo alportis la sciigon pri la malfeliĉo. Denove oni pridebatis la demandon, kiom danĝera estas vojaĝado en aeroplano. Al iuj skribistaĉoj, kiuj dum la tuta vivo eĉ ne proksimiĝis al aeroplano, ĉar ili sentis preskaŭ prahistorian teruron pri la bluetaj altoj, la alpa tragedio estis akvo por ilia muelilo. Ili memorigis ĉiujn grandajn katastrofojn, kiuj okazis en la historio de la aviado. Ili klopodis pruvi, ke la vojaĝado per la vagonaro estas multe pli sekura, kaj avertis kontraŭ uzado de la aeroplano. :Sed kontraŭ ili elsvarmis la armeo de la bravaj agloj. Ili estis tiuj, kiuj sentis sin kiel hejme en la aero, amikoj kaj sindonaj adorantoj de la aera sporto. Trankvile, sen vana kriado, ili arigis senfinajn vicojn de ciferoj, kiuj mem parolis. Ili citis per nefanfarona parolo la faktojn. Objektivaj legantoj konkludis, ke la nombro de viktimoj rilate al la nombro de faritaj flugoj estas neniel malpli bona ol ĉe aliaj transportiloj. :Estu kiel ajn, ĉi tiu polemiko vekis tiom grandan intereson pri la viktimoj en la Alpoj, ke el ĉiuj mondpartoj venis proponoj, kiel savi ilin. Ĉar ĉiuj artikoloj - egale, ĉu la skribintoj estis por la aviado aŭ kontraŭ ĝi - finiĝis per tiu sama konkludo: Sur la glaciroko en la Alpoj pereas dek du malfeliĉuloj. Savu ilin! :Ĝi sonis el ĉiuj landoj kiel petego kaj samtempe kiel severa ordono. Ĝi estis ankaŭ pruvo, ke la homaro ne lasis sin finbatiĝi de la kelkjara regado de mallumo. Ke homo restis homo malgraŭ ĉiuj teruraj scenoj en koncentrejoj, ke homo ne ĉesis ami la homon kaj ne perdis intereson pri la vivo de sia proksimulo malgraŭ sciigoj pri hekatomboj de mortintoj en gaskameroj, sur batalkampoj, en bombarditaj urboj, sur ekzekutejoj. Ĝi sonis kiel kanto, per kiu la homaro volis sonigi ĉiun sian ardan kredon, ke en la mondo estas ne nur kolero kaj malamo, seg ankaŭ la amo. :Ekheliĝis la dua tago kaj Svislando elsendis la saman komunikon: :"La neĝventego furiozas egalforte. Alpoj kaŝitaj de nebulo, la flugado neebla." :Des pli fervore oni daŭrigis la preparojn por savaj laboroj. Ĉu estos eble alteriĝi al la glaciroko? Kaj se ne, kiamaniere oni savos ilin? Oni malsuprenĵetu al ili nutraĵojn. Bone, sed kio poste? :Kaj jen oni sendis jenan proponon. Alveturigu el Anglujo la usonajn helikopterojn, tiujn aviadilojn de admirinda konstruo, kiuj povas alteriĝi kaj suprenleviĝi en kiu ajn loko, vertikale malsupren kaj vertikale supren, sen kiu ajn veturiga surfaco. Per tio oni savu perditojn, eĉ se ili estu tuj sub krutega montfaco! :Samtempe sin anoncis grandega legio de volontuloj el la vicoj de la svisaj montgrimpuloj, kunigitaj en Savsindikato de la svisaj alpistoj. Tiuj ĉi viroj ne inklinis multe paroli. Ĉiu esploris sian ekipaĵon - ŝnuregon, montgrimpajn botojn, stangojn, krampojn, hakileton dorsosakon - kaj rigardis la ĉielon. Kaj la vizaĝo malheliĝis, kiam li vidis la montegojn nebulitaj kaj poste reiris en la kabanon. Ili kuŝigis sin sur lignan liton tiaj, kiaj ili estis: vestitaj, kun botoj pretaj por en kiu ajn momento eliri al la frostaj pintoj. Dekoj da tiaj savgrupoj atendis en turistaj kabanoj en la Alpoj la komandon. :Fine heliĝis. :La Alpoj ektondris per muĝado de motoroj. Aviadiloj de la plej diversaj tipoj, aviadiloj svisaj, francaj, anglaj, usonaj kaj italaj flugis super la suda parto de la Alpoj kaj serĉis la perditojn. Ne ekzistis unu granda glaciroko en larĝa cirklo ĉirkaŭ la montoj Collon kaj Combin, kiu ne estis zorgeme esplorita. Ĉar la aviadistoj ĝuste supozis, ke la aeroplano estos superŝutita de neĝo kaj pro tio malmulte videbla, ili flugis en danĝera proksimo de la tero por ke ili nenion malatentu. Sed ĉiuj grupoj de la savaj aeroplanoj reflugis al siaj flugejoj kaj la pilotoj raportis per la mallonga parolo de aviadistoj: :Nenion! :Iiaj simile fartis ankaŭ la svisaj montgrimpuloj, kiuj faris verajn miraklojn de bravo. Ili malatentis tion, ke la freŝe falinta neĝo komencis rulfali en la abismojn en la formo de lavango, kiu povus ilin en ĉiu momento superŝuti. Ili silentis dum danĝera suprengrimpado, ili ne parolis dum malsuprenirado. Nur post reveno en la kabanon ili raportis al sia centro: :Ankoraŭ nenion! :Io sufoka penetris en la kabanojn, en kiuj sidis la pilotoj kaj observistoj. Ĝi penetris en la oficejojn, kie oni organizis novajn kaj ankoraŭ novajn flugojn. Ĝi ŝvebis interne de la muroj de la turistaj kabanoj. La perditoj komunikis, ke ili havas nutraĵojn por du tagoj. De ilia elsendo jam pasis la tria tago. :Kiom longe ankoraŭ....? :En ĉi tiun malbonan humoron ĵetis kelkajn sunradiojn la komuniko de la franca parto. Montanoj en alte situanta vilaĝo asertis, ke ili en tiu fatala tago aŭdis tre klare la krakon, kiu povis deveni nur de aviadil-frakasiĝo. :Oni alidirektis la ĉefan ondon de la serĉado okcidenten. Nu, kial ne la radiotelegrafisto el Amiot F-AKCS sciigis, ke li fiksis la geografian pozicion nur proksimume. :Sed la dudeka de Novembro proksimiĝis al la fino kaj raportoj de ĉiuj ekspedicioj sonis konsente: :Ĉiam ankoraŭ nenion! :Tiun saman vesperon vibris telefondratoj en ĉiuj turistaj kabanoj laŭ la tuta longo kaj larĝo de la Alpoj. La Savsindikato de la svisaj alpistoj eldonis ĉi tiun ordonon: :"Al ĉiuj savgrupoj! Disvastigu la serĉon tra la tuta Alpregiono! Uzu ĉiujn rezervojn!" :Tio estis la lasta, kiun povis ĉi tiu nobla asocio fari por savi la perditojn. Ĉapitro 7 ==La decido de Payen== :VESPERO venis sur la glaciroko. Jam la trian vesperon, kiun travivis la malfeliĉuloj kiel kaptitoj de la montegaro. :Ĝi estis trankvila sed senkonsola. Neniu en la aeroplano inklinis paroli. La sciigo de Generalo Gibson, kies veron la radiisto facile atestis, kreis humoron paralelan nur al la grado de frosto. :Centoj kaj centoj da novaj pensoj naskiĝis en la kapoj de la trafrostiĝintaj malfeliĉuloj. Eble oni sendos aviadilojn traserĉi la tutajn Alpojn, sen atento pri la ricevita komuniko? Eble atingos la glacirokon iuj montgrimpuloj, persistemaj kaj harditaj alpistoj? Ke ĉie estas amasegoj de la falinta neĝo, la bravaj homoj ne timas! Ju pli granda la danĝero, des pli kuraĝe ili volas venki! Eble. . . . :Sed ĉi tiuj pensoj naskiĝis nur pro tio, ke ili sentis, ke en la sekvontaj minutoj ili mortos. Neniu ja fosis la tombon por ili memvole kaj laŭte. Sed apenaŭ ili per nova ideo ekĝojis, varmiĝis, tuj ili komencis ĝin senvorte analizi. Ili estis al si reciproke plenaj de respekto kaj atento, precipe la sanaj al la malsanaj. Ili ne volis vundi unu la alian. Ili ne volis inciti la vundojn kaj starigi antaŭ la okulojn la abomenan spegulon de la realo. . Almenaŭ la ceteraj kredu, ke tiu aŭ alia revo estas realigebla. . . . :Kaj ĉar ĉiuj pensis same, regis tie humoro kiel post enterigo. Krome komencis turmenti ilin malsato. S-ino Gibson disdonis kun la lastaj porcioj la kuraĝigajn ridetojn. Ŝi ja sciis ke tio estis la sola, pri kio ŝi ne estis devigata ŝpari. Feran provizon ŝi lasis por la morgaŭo. Kaj poste . . . ? :La vunditoj kondutis tre brave. La vundoj ja doloris, pikis, jukis, sed neniu plendis. Kiam la posttagmeza suno komencis varmegi oni elportis la pacientojn eksteren. Iiaj denove estis la brava kaj senlaca S-ino Gibson, kiu kontrolis la transportadon de ĉiu vundito kaj zorgeme atentis, ke la vundo per la moviĝo ne suferu, ke la portantoj en la mallarĝa pordeto ne tuŝu ion. Dum ĉi tiuj kelkaj tagoj ŝi fariĝis por ili patrino. :La stevardino ĉiel helpis ŝin, sed malgraŭ tio, ke ŝi estis komplezema, la malsanuloj turnis sin kun siaj suferoj al S-ino Gibson. :"Mi nenion valoras ĉi tie", koleretis la juna knabino, kiam ŝi denove volis servi unu pacienton kaj tiu vokis S-inon Gibson. :"Ne koleru, fraŭlino," li kvietigis ŝin. "Al mi ŝajnas, ke anstataŭ S-ino Gibson, flegas min mia panjo." :"Nu, mi scias. . . . sed mi tiom volas helpi ŝin. Ŝi ja tion. . . . " :Ŝi volis diri "ne eltenos", sed subite ŝi silentis. Kial rememorigi la malsanulojn, ke S-ino Gibson proksimiĝas al la fino? :"Ne estu tiom modesta, fraŭlino," trankviligis ŝin la sinjoro. "Vi helpas min super viaj fortoj. Mi ne scias, kion mi farus ĉi tie sen vi." :Malfrue vespere ili endormiĝis. :Ĉu ili dormis? Ili apenaŭ fermis okulojn, kiam ili sonĝe vidis aeroplanon, kiu zorge malsuprenleviĝas al la glaciroko. Piloto salutas ilin kaj postulas de ili signon, kie li povas plej bone alteriĝi. Ili elkuras sur la glacion, montras, svingas, ĉirkaŭbrakas unu la alian, aplaŭdas, ridas, ploras, saltetas kiel malgrandaj infanoj... En tiu momento puŝo de malmola apogilo, akra doloro en la piedo aŭ en la mano, malfermitaj okuloj, mallumo, maltrankvila spirado de la kunsuferantoj. . . . kaj tie antaŭe, klinita apud tremanta flamo de estingiĝanta kandelo super malfermita libro, sidas S-ino Gibson, kiu demandas per mallaŭta voĉo: :"Ĉu vi deziras ion?" :"Ne, mi dankas, S-ino Gibson. Mi fartas bone." :Poste tio estis ia sava ekspedicio. Ĝi alveturegas sur skioj kiel aro de fantomoj. Ĝi kunportas nutraĵojn, varman lakton, varmegan teon, dikajn lanajn kovrilojn, komfortajn portilojn. Ili veturas de sur la glaciroko, returnas sin por lastan fojon vidi la lokon, kiu facile povus fariĝi tombo, kaj oni jam rapidegas malsupren en la valon, renkonten al la homoj, renkonten al nova vivo.... Subite la glaciroko malmilde kliniĝas, la portilo sur la skioj ekveturas, la savantoj vane klopodas reteni ĝin.... oni falegas ĉiam pli rapide pli plenforte, pli sovaĝe .... antane troviĝas terura abismo kun nevidebla fundo ... angorplena krio... .mortiga falo. . . :Mallumo kaj S-ino Gibson. :"Ĉu al vi doloras?" :"Nenio, S-ino Gibson. ... " :Kaj poste la situacio estas alia. Bakker sidas en la rondo de sia familio. :Vespermanĝo estas finita. En la forno agrable krakas la brulligno. Ekstere fajfas la ventego kaj li rakontas. La familio estas kvazaŭ en ekstazo. Ankaŭ la konatoj venis por rigardi lin. Ili premas lian manon kaj ne povas kredi, ke li vere revenis. Scivolaj demandoj. Kiam tio okazis? Kiom da personoj flugis? Kiu trovis vin? Kiel vi malsupreniris? Kio okazis al la ceteraj? Bakker ridetas; li havas ĝojon pro tiu intereso kaj nur nun li konstatas, ke li travivis ion eksterordinaran. Li faras gravan mienon kaj rakontas per sia kutima humoro, gaje kaj simple, ĉion kiel heroo en kortuŝa tragedio. Li finas. Familianoj kaj amikoj ĉirkaŭbrakas lin. Ili ĵetas lin alten pro la ĝojo, ke li estas savita, poste ili balancigas lin iom pli, Bakker flugas alten, puŝego kontraŭ la plafonon - aŭ! - :"Ĉu vi batis vin?" karesas lin la silka voĉo de sinjorino Gibson. :"Momenton, mi ordigos al vi la kusenon." - :Payen alteriĝas en Parizo. :Ĉe la elirejo el la flugejo staras policisto. Li observas la vojaĝantojn kaj kaŝe komparas ilin kun la fotografaĵo, kiun li havas en la maldekstra manplato. :"Ĉu sinjoro Payen?" li demandas. - "Jes." - "Mi arestas vin en la nomo de la leĝo." - "Pardonu. . . . tio estas miskompreno." - "La miskompreno ne estas ebla." - "Sed - kial?" "Tion vi ekscios ĉe la juĝistaro. Cetere, tion ja scias la tuta Francujo. . . . kial mi ne diru tion al vi? Daumal estis kondamnita al la morto. Li estis ekzekutita hieraŭ. Antaŭ sia morto li konfesis ĉion: li vendis siajn planojn al la Germanoj kaj vi helpis lin." "Permesu. . . . !" - "Kiaj paroloj! Ni iru!" - Li paŝas flanke de la policisto kaj ekkrioj de gazetvendisto penetras en liajn orelojn: "Paris Soir! Paris Soir! Ankoraŭ unu fakturo pagita! La perfidulo Daumal ekzekutita, pri lia kunulo Payen eldonita la arestordono! Paris Soir! Paris Soir. . . . !" La bubo krias el la tuta gorĝo, kvazaŭ oni minacas lin per tranĉiloj. Payen ŝtopas siajn orelojn, sed la voĉo estas ĉiam pli akra, pli tondra, el la vortoj "perfidulo" kaj "Payen" fariĝas la ardiĝintaj ŝtaldratoj, kiuj pikas la oreltimpanojn, la bruado en la kapo ŝanĝiĝas al la fulmotondro, Payen ŝanceliras, altaj domoj ŝancelegiĝas, poste ia krako kaj terura, surdiga frapego - :Payen elsaltis. :Samtempe kun li ekstaris ĉiuj sanuloj. La pacientoj, kiuj povis, levis sin sur siaj kuŝejoj. Malfermegitaj okuloj estis direktataj al sinjorino Gibson. :"Kio okazis?" :"Mi ne scias," ŝi respondis necerte. :"Lavango!" opiniis Bakker. :"Mi konas la bruadon de la lavangoj," neis per la kapo sinjorino Gibson. :"Ĝi estus ja pli longa, ni aŭdus ĝin ankoraŭ nun. Tio estis frapego. Nur la frapego, nenio plu." :"Silentu!" vokis vundita civilulo. "Ĉu ne ĉirkaŭflugas super ni iu aviadilo? Eble ili pafis por atentigi nin, ke ni devas doni signon al ili, kie ni estas?" :Payen kaj la stevardino eliris el la aeroplano kaj atente aŭskultis. Silento. :"Kio ĝi povis esti?" demandis denove la maltrankviligitaj pasaĝeroj. :"Se tio ne estis lavango - kaj tio ne estis -" diris malrapide Generalo Gibson, "tio povis esti nur -" :En tiu momento rigardis lin sinjorino Gibson. Ĝi estis nur mallonga, fulma rigardo - sed kiom signifas tia rigardo ĉe homoj, kiuj vivis kune preskaŭ kvardek jarojn! Kiom ĝi povas sciigi! :Generalo Gibson ekkomprenis. Li silentis kaj rapide ordetigis la bandaĝon sur la vundita nazo. :"Kio do povus ĝi esti?" instigis lin ĉiuj. :"Nu. . ," li ne povis tuj elembarasiĝi. "Tio povus esti nur fantomo. . ." :"Neeble! Ni ja ĉiuj estis per tio vekitaj." :"Kompreneble. . . . ankaŭ mi ne kredas nuran fantomon. Sufiĉus ekzemple, ke pro la frosto kraku iu muro de la aeroplano. Malforta frapo ĉi tie bruas kiel tondro, precipe se homo dormas." :"Sed sinjorino Gibson maldormis!" :"Mi iomete dormetis, amikoj. Mi opinias, ke ni ĉiuj faris la samon." :Ankoraŭ longe ili parolis pri la stranga okazintaĵo. Nur preskaŭ je mateno ili denove endormiĝis. :Generalo Gibson kaj lia edzino iris dum kelkaj momentoj eksteren. :Ili foriris kelkajn paŝojn de la aviadilo. :"Ĉu vi opinias, ke ĝi estis la glaciroko?" demandis Generalo Gibson. :"Mi scias tion. Mi maldormis." :"Ĉu nia glaciroko?" :"Jes. La tuta aeroplano ektremis." :"Tio ja estus tre malbona...." :"Pro tio mi avertis vin." :"Dankon. Mi volas ĉion solvi tuj, soldatmaniere, kaj mi forgesas, ke ĉi tie... ." :"Estos pli bone, se ni pri tio silentos. Egale ni povas nenion fari kontraŭ tio." :"Bedaŭrinde." :La frosto tremigis ilin. Ili reiris. :Sed ankoraŭ unu homo sciis, ke ĝi estis la glaciroko. Marcel Payen. :Kiel studento li vizitis kelkfoje en kristnaskaj libertagoj Savoj-Alpojn por montgrimpi. Li konis tiun strangan krakon, kiu sonas kiel kanonpafo. :Krom tio li vidis la avertan rigardon de sinjorino Gibson, post kiu la Generalo tuj silentis. :Matene, kiam iomete plivarmiĝis, li iris promeni. Sola. Atente li observis la glacirokon, sed li nenion trovis. Fine li atingis la okcidentan randon de la glaciroko, kie malegale ondigitaj neĝblovaĵoj malebligis la antaŭenrigardon. :Li supreniris al unu el la plej altaj pintoj kaj staris kvazaŭ frostigita. Antaŭ li etendiĝis laŭlonge de la glaciroko profunda krevaĵo. :Li staris kiel ensorĉita. :"Kion vi diras pri tio, sinjoro Payen?" aŭdiĝis malantaŭ li. :Al la pli alta loko proksimiĝis sinjorino Gibson. De la loko, kie ŝi ĵus troviĝis, ŝi ankoraŭ ne povis vidi la krevaĵon. :"Pri kio, sinjorino Gibson?" li faris nekomprenan mienon kaj rapide malsupreniris, por delogi ŝian atenton. :"Nu, pri tiu truo! Restu tie!" :La rigardo de Payen estis plena de admiro. Kiom da braveco montris ĉi tiu edzino de la Generalo! :"Ĉu vi scias pri tio?" :"Kompreneble, tuj hieraŭ. Mi vidis ĝin posttagmeze, kiam mi iris dum kelkaj momentoj por spiri." :"Kaj vi diris pri tio al neniu!" La frazo enhavis riproĉon kaj ankaŭ rekonon. :"Estus ja sensence atentigi pri la danĝero, kontraŭ kiu ni povas nenion fari. Ho- !" :Ŝi supreniris la pinton kaj vidis la truon. :"Tion mi timis," ŝi diris pene. Ŝia kutime trankvila vizaĝo montris ŝian malserenon. "La truo plilongiĝis certe kvindek metrojn. Kiel vi vidas, ĝi estas rekta kiel ŝnuro. Kaj ĝi celas rekte al la aeroplano." :"Tio signifas -" :"Tio signifas, ke sufiĉas nur kelkaj tiaj frapoj, kian ni aŭdis nokte - kaj ni devos transloĝiĝi sur la glacirokon. Movi la enborintan aeroplanon, pri tio ni ne povas eĉ pensi. Kaj eĉ se ni sukcesus movi ĝin, kiu garantius al ni, ke la fendo ne turniĝos ĝuste al tiu loko, kien ni translokus la aeroplanon?" :Ili observis senvorte la minacan cikatron de la glaciroko. :"Antaŭ la malsanuloj mi ne parolos pri la afero, sinjoro Payen," komencis post momento sinjorino Gibson. "Sed al vi mi tion diros: nia situacio estas senespera. Temas ne nur pri la truo. Minacas ankaŭ la malsato. La hieraŭa deserto, kiun mi disdonis, ja estis nenia manĝaĵo. Por hodiaŭ ni havas nur po unu biskvito kaj peceto da ĉokolado, sed nur por la pacientoj. Ni, sanaj, devos ankoraŭ resti sen manĝaĵo." :"Ni devas esperi," li povis konsoli ŝin. :Ŝi ridetis. Sed ĝi estis alia rideto ol tiu, kiun kutimis vidi la malsanuloj. :"Esperi? Mi ankaŭ esperis. Sed en tiu momento, en kiu mi eksciis, ke la mondo ne scias la lokon de nia alteriĝo, mi perdis la esperon. Ne temas pri ni. Ni eĉ sen manĝaĵoj povus elteni tri, eble kvar tagojn. Kompreneble, se ni estus devigataj forlasi la aeroplanon, dumnokte ni certe frostiĝus. Sed temas pri la vunditoj." :"Tiujn vi flegis tiom zorge, ke vi ne bezonas timi." :"La flegado ne sufiĉas. Ili bezonas kuracilojn. Mi timas, sinjoro Payen," ŝia voĉo rompiĝis, "mi ege timas. . . . " :"Ĉio estos denove bona," li konsolis ŝin. :"Do mi diros tion al vi malkaŝe. . . . " ŝi decidiĝis subite. "Mi jam ne povas sole porti tiun respondecon. Du rompaĵoj komencas kunpusiĝi. La piloto tute ne plaĉas al mi. Li estas heroo, li eĉ ne ĝemetas - sed tio min ne trompas. Kaj mia edzo-" :"Kio estas al la sinjoro Generalo?" :"Li estis ĉiam tiel malmola," ŝi flustris. "Komprenu, malmola al si. Ankaŭ ĉifoje li ne permesis, ke mi zorgu pri lia vundo tiom, kiom ĝi meritis. Ĉiam li diras, ke tio estas nenio-" :"Li ja diras, ke la vundo bele resaniĝas." :"Resaniĝas, resaniĝas. . . . Ankaŭ al mi li tion diras, malfeliĉulo. Kaj dume - li ricevis la sangveneniĝon." :"Ho -!" :"Se tiuj plej gravaj pacientoj ne ricevos helpon de la kuracisto en kvardek ok horoj, ili estos perditaj." :Payen senvole pugnigis la manojn. Kvazaŭ li volus kontraŭ iun ĵeti sin kaj lukti kun li. Kiom hontige, humilige, malinde al sana viro ĝi estas! Senpove rigardi, kiel la maljuna virino heroe batalas kontraŭ la malsanoj kaj kontraŭ la proksimiĝanta morto! Vidi, kiel la homoj pereas, kaj ne povi eĉ fingron movi pro ili! Scii, ke ie en la malproksimo estas fidela kamarado, kiu angorplene kalkulas la horojn, kiuj mezuras la distancon inter li kaj la eldiro de la verdikto! Laŭ Paris Soir oni povis facile diveni, kio Daumalon atendas. Kaj neniel mirigas, ĉar pri la perfiduloj kaj koruptuloj oni devas vere severe agi. Daumal - kaj perfidulo! Kaj sufiĉus kelkaj vortoj, kelkaj vortoj de Payen.... :La montegaro kunpremis lin per glacia roko, de kiu li neniel povis foriĝi. :Jes, batali, lukti, interbatali kaj venki! Eble ankaŭ malvenkita fali, nur ne tiel malfare- :Naiva homo! Batali, lukti, interbatali! Nu, interbatalu, stultulo, interbatulu, se vi havas kontraŭulon! La kontraŭulo estas ja nur glaciroko - :Se necese, ankaŭ kun la glaciroko! :"Ĉe la frakasiĝo ni havis feliĉon," finis siajn pensojn sinjorino Gibson. "Sed ni saviĝis nur por ke ni nun....mortu. Se ne okazos miraklo, ĉio estos finita." :Se necese, ankaŭ kun la glaciroko! Subita ideo, aŭdaca, kuraĝa.... :"Ne estos sinjorino Gibson!" li vokis memkonfide. "Ni faros ĉion, por savi niajn kunulojn!" :Ŝi rigardis lin malkomprene. :"Kaj ĉu ni ankoraŭ ne faris?" :"Vi faris ĉion, pardonu," li senkulpigis ŝin. "Sed ni, nome mi, ankoraŭ ne." :"Kion vi povus fari, sinjoro Payen," ŝi diris malĝoje. "Mi opinias, ke al ni restas jam nenio." :"Ankoraŭ io," diris firme Payen. :"Mi ne komprenas." :"Al ni restas la lasta." :"Tio estas?" :"Provi la malsupreniron en la valon." Ĉapitro 8 ==La malsupreniro== :LA sciigo pri la decido de Payen estis akceptata kun malfido. La perditoj ne kredis, ke tiom kolrompa entrepreno povus sukcesi. :"Unue la vertikala rokmuro, pri kiu vi rakontis al ni," diris la vojaĝanto kun rompita piedo. "Mi mem ja ne estas montgrimpulo, sed mi havas amikon, kiu komprenas tiujn aferojn. Mi scias, kiom multe estas necesa por tia malsupreniro. Kaj kion ni havas ĉi tie? Vi ja ne havas eĉ la fundamentan objekton, sen kiu tia malsupreniro estas tute neebla." :"Pri kio vi pensas?" :"Ŝnurego!" :Ili rigardis Payen plenaj de streĉa atento. :"Tion mi ne havas," li respondis trankvile, "sed mi havos ĝin. La ideo trafis min antaŭ momento. Se ĉi tiu ideo venus en mian kapon hieraŭ, nun mi jam estus malsupre. Ĉu vi memoras, sinjoro Bernier, kiel malfacile ni liberigis sinjoron Bakker de la paraŝutŝnuroj, kiam ni trovis lin en la neĝblovaĵo?" :"Tre bone." :"Nu, ni pretigos la ŝnuregon el la paraŝuto." :"Tiu ne tenos vin!" :"Vi falos en la abismon!" :El tio, kiel ili persvadis lin kaj avertis, estis videble kaj senteble, kiom amikaj ili dum tiuj kelkaj tagoj fariĝis. :"Ni faros ĝin tiom firma, ke ĝi eltenos -- ĉu ne, fraŭlino?" li turnis sin al la stevardino, kiu prenis la paraŝuton kaj esplore ĝin palpis. :"Mi opinias, ke ĝi estos sufiĉe forta," ŝi respondis. "Ni faros tion zorge." :"Sed se vi sukcesus malsuprengrimpi tiun rokmuron," avertis plua vundito, "vi vojerarus en la montaro. Precipe se malleviĝus la nebulo. En nebulitaj montoj estas fremdulo eĉ sperta montgrimpulo, kiu alitempe sentas sin tie kiel hejme. La montoj estas tiom ŝanĝitaj, ke ili aspektas tute alie ol normale. Kaj se tio trafus ĝuste vin?" :"Tio ja estus malbona," konsentis Payen. "Sed ŝajnas, ke bela vetero ankoraŭ daŭros." :Ili provis persvadi lin, ke li restu sur la glaciroko. En ĉiu momento povas aperi la sava aeroplano aŭ grupo de montgrimpuloj - kaj en tiu kazo kial peni aŭ eĉ oferi sin? :Sed Payen persistis ĉe sia decido. :Kiam ili ekkomprenis, ke lin nenio detenos, ili proponis sin al li kiel kunulojn. La radiotelegrafisto, Bakker, la stevardino. Kaj fine aliĝis ankaŭ la maljuna, vundita Generalo Gibson. :"Ne," rifuzis ilin energie Payen. "Vi ĉiuj devas resti ĉi tie. Fraŭlino kiel helpantino de sinjorino Gibson, la ceteraj pro la vunditoj. Ni ja ne povas lasi la pacientojn ĉi tie sen protekto." :Ili protestis, ke por tio sufiĉas unu viro. :Payen restis necedema. :Dume la stevardino kaj sinjorino Gibson ekpreparis la paraŝutaĵon kaj komencis kunplekti la ŝnuregon. La laboro rapide progresis. :Kelkfoje ili havis la impreson, ke ili aŭdas bruon de aeroplano. Ili lasis ĉion kaj esplorrigardis la firmamenton. Vane. :"Aŭ ni estas jam tiom incititaj," rimarkis ĉagrene la Generalo, "ke ni aŭdas tion, kio ne ekzistas - aŭ ni malsukcesadas." :Li estis prava pri ambaŭ. Ili estis jam efektive incititaj per daŭra streĉo; sed ili ankaŭ malsukcesis. La bruo, kiun ili aŭdis, ne estis nura fantomo. La esploraviadiloj kelkfoje dum sia serĉado alflugis tiom proksime de la perditoj, ke ili vere ilin aŭdis. :Malfrue posttagmeze la ŝnurego estis preta. Ĝi mezuris dek ok metrojn. :Payen maltrankviliĝis. :"Mi iros provi ĝin," li diris. Kiu povis moviĝi, iris kun li. Sur la rando de la abismo li ĵetis ĝin, kunmetitan en du partoj. La ŝnurego atingis apenaŭ duonon de la rokmuro. :"Kion nun?" demandis Bakker. :"Ĉi tie ĝi ne malhelpos," diris Payen kvazaŭ al si mem kaj lia rigardo vagis sur la neĝkampoj, kiuj etendiĝis sur la deklivo apud la vertikala rokmuro. "Vi tenos unu finon de la ŝnurego ĉi tie, aŭ ni ligos ĝin per la krampo, kaj poste, kiam mi estos malsupre, vi ĵetos ĝin al mi. Per tio, ke mi uzos ĝin unuoble sed ne duoble, kiel mi devus fari, la ŝnurego atingos ĝis la fundo. Sed en aliaj lokoj -?" :Cetere ŝajnis, ke malsupre tiaj krudaj, vertikalaj rokmuroj ne ekzistas. Ili ja vidas ĉion nur de malproksimo kaj el alto, kaj de tie la blanka maro ŝajnis unu kontinua surfaco. Sed kio atendas la bravulon post lia malsupreniro? :"Nur ke la ŝnurego ne ŝirdifektiĝu, estante nur unuopa," diris la radiotelegrafisto. :Ili faris kelkajn pezo-provojn. La ŝnurego ne difektiĝis. :Poste ili forbalais la neĝon kaj iom malproksime de la rando englaciigis la ŝtalstangon. Tie ili morgaŭ matene alligos la ŝnuregon.... :Ili revenis al la aeroplano. La dorsosakon pretigis al li ambaŭ virinoj el la valizo, en kiu la radiotelegrafisto havis diversajn ilojn. Krom tio li preparis al si martelon, hakileton, kelkajn ŝtalajn stangojn, alumetojn, bandaĝojn.... :Fine ĉio estis preta. Ree kaj ree ili konsiliĝis, ĉu ili nenion forgesis. :Neniu pensis pri dormo. Malsato komencis ilin ege turmenti. La sanaj pasaĝeroj ne manĝis jam de la hieraŭa vespero. Dum la tuta tempo ili trinkis nur iom da varmega teo. Sed ĝuste pro tio, ke ĉiuj pensis pri la manĝaĵo, neniu pri ĝi parolis. :Payen devis al ili denove rakonti la tutan historion pri Daumal. Pri tiu li pensis pli multe ol pri la vojo, kiu lin atendas. :"Do kiom da tagoj restas ĝis la fino de la proceso?" demandis sinjorino Gibson. :"Se la antaŭdiro de Paris Soir estas ĝusta," respondis Payen," la verdikto estos dirita post tri tagoj." :Frosto trakuris iliajn dorsojn. Pri ili eble jam estis dirita la verdikto. Diris ĝin senkompataj rnontegoj. Kaj ilia morto estos oble pli malbona ol tiu de Daumal. Pli malbona, ĉar pli longedaŭra. Sed tio estis alia afero. Ili flugis, ili frakasiĝis. Akcidento, malfeliĉo. Tragedio. Sed tie.... tie temas pri terura eraro. Kaj ĝi estas pli ol nura eraro. Ĝi estas ja perforto, kiun faros homoj al homo. Kaj plej malbone estas, ke oni faras tion ne pro malbona volo.... :Ĉio estis tiom stranga.... La malsataj pasaĝeroj sciis, kio atendas ilin, se ili ne estos trovitaj ĝustatempe. Kiel longe ili tiel eltenos? Eble ĝuste ĝis tiu momento, kiam Daumal estos ekzekutata. Ili mortos unu post la alia, turmentataj de la malsato, de la doloroj en vunditaj membroj, de la frosto - sed precipe de la malsato, kies fantomo jam ĉirkaŭflugas super ili. :Ili povis imagi al si, kion signifas tia mortado. Kiomfoje ili jam legis pri la blanka morto en priskriboj pri polus-ekspedicioj! Kaj tamen - afero stranga kaj kortuŝe homa - tiun vesperon ili ne pensis pri tio, kio atendas ilin. Ili ne pensis pri tio, ke sukceso de la malsupreniro de Payen signifos liberigon, savon kaj vivon por ili. Ĉiuj iliaj pensoj estis direktataj al la malfeliĉa Daumal. Ĉu venos Payen ĝustatempe? Kaj ĉu li fakte venos? :Ili denove pensis pri tio, kiel mizere li estas preparita por sia vojo. Kun ekipo, kiun ĉiu montgrimpulo sincere priridus. Kun malsata stomako. Kiamaniere kutimas tion fari la montgrimpuloj? Matene abundan matenmanĝon, en la dorsosako pecojn de lardo kaj pano, krom tio paketon da ĉokolado. Kaj ĉio tio post la dormo, kiu fortigis la korpon por eksterordinaraj agoj. Payen estas malfortigita. Ja kiaj estis noktoj sur la glaciroko! :"Ni dormu, amikoj," diris sinjorino Gibson. "Sinjoro Payen iomete ripozu." :La "bonan nokton", kiu sonis ĥore post ŝiaj vortoj, estis pli varma kaj pli mola ol iam. :La sola, kion povis al ili la kruela naturo en tiu nokto prezenti, estis trankvilo. Ankaŭ ĝi estis al ili rifuzita. Dufoje ili estis vekataj de malhelaj frapoj. :Ili vekiĝis tuj je la krepusko. Scivole ili elrigardis. Kian seniluziiĝon preparis al ili denove la montegoj? Ho - ili tamen scipovas ankaŭ karesi! La suno leviĝis super la horizonton kaj inundis per sia oro la blankajn pintojn. Kia panoramo ĝi estus dum aliaj cirkonstancoj! :Payen rapide preparis sin. Li ne volis perdi eĉ unu minuton. La tago, kiu eble decidos pri ĉio, komenciĝas. Kiel ĝi finiĝos? :Li adiaŭis la malsanulojn. Neniu multe parolis. Palaj vizaĝoj provis rideti, sed ne sukcesis. Nur la okuloj parolis. :Al la loko de malsupreniro iris kun li ĉiuj sanaj kaj Generalo Gibson. Li tenis per la mano la bandaĝon sur la nazo kaj kuraĝe vadis tra la neĝo kun la aliaj. Sinjorino Gibson lin vane persvadis, ke li restu en la aviadilo. :La lasta manpremo. Ĉu ili havis preparitaj kuraĝigajn vortojn por la viro, kiu veturos sur la maron en la barko? Ili ne estis kapablaj eldiri ilin. Ĝi estis tro granda momento en ilia vivo. :Ili provis la stangon. Ĝi eĉ ne moviĝis. Poste ili alligis al ĝi la ŝnuregon, kiu jam atingis ĝis la fundo. :Marcel Payen lokis ĝin sub la maldekstran kruron, liberan parton li superĵetis trans la ŝultron kaj tie li ĝin prenis per la dekstra mano. Per la maldekstra mano li tenis la streĉitan parton, kiu pendis de la stango ĝis lia kruro. :Poste li komencis malsuprenlevi sin. La dekstran manon li ŝovis iomete malsupren, per tio la ŝnurego liberiĝis kaj la korpo per sia pezo glitis iom pli malsupren. En la sekvanta momento li liberigis la maldekstran manon - kaj tiamaniere ĝi progresis senĉese. Li konis tiun manieron de la malsuprenirado el la junaj jaroj. Li sciis, ke se li sin malsuprenlevus libere pendante, li bruletigus al si la manojn. :Post kelkaj minutoj li estis malsupre. :"Kia estas la neĝo tie?" ili demandis lin, singarde kliniĝante super la randon. :"Tute bona!" :Ili ĵetis al li la ŝnuregon. La lasta ligilo inter Payen kaj la ceteraj pasaĝeroj estis rompita. :"Feliĉan vojaĝon!" ili vokis al li. "Kaj ĝis la revido!" :"Ĝis la revido!" aŭdiĝis mallaŭte el la profundo. :Ili sekvis lian iron paŝon post paŝo. Ili vidis, ke li vadis sur kelkaj lokoj ĝis la zono, sed li progresis. La milda deklivo plifaciligis al li la iron. :Jam li paŝis proksimume tricent metrojn. En tiu momento vokis Generalo Gibson: :"Sinjoro Payen!" :Payen haltis. :"Mi volas nur diri al vi, ke en la poŝo de la dorsosako vi havas unu biskviton!" :"Sinjoro Generalo -!" :"Ĝi restis al mi de la hieraŭa tago, ĝi ne estas ŝtelita, estu trankvila! Feliĉan vojaĝon!" :Kiel delikate dirite: Ĝi restis. . . . ! :Por reveni li ne povis eĉ pensi. En la afero estis io nobla.:Payen jam silentis. Li svingis per la stango kaj daŭrigis la iradon. Post ĉirkaŭ horo li venis al la loko, kie la deklivo turniĝis maldekstren. Li turnis sin. Liaj amikoj staris ankoraŭ apud la rando de la abismo kaj svingis por adiaŭi. :Ankaŭ Payen svingis. Poste ankoraŭ kelkajn paŝojn - kaj li estis sola. Antaŭ li etendiĝis senfina deklivo. Ie en kapturna malproksimo, profunde sub la loko, sur kiu li staris, etendiĝis la valo. Tie certe kuŝas vilaĝeto aŭ urbo. Aŭ almenaŭ turista kabano. :Singarde li malsupreniris. La stango faris al li bonegajn servojn. Kiam li iris al la lokoj, kie la neĝtavolo estis tre maldika, li devis esti ankoraŭ pli singarda. Liaj piedoj ofte forglitis, li ŝanceliĝis, kelkfoje li falis - kaj unufole li falegis sur la deklivo almenaŭ du cent metrojn kiel sur glitrelvojo. :Kelkajn tiajn lokojn kaj mi estus tuj malsupre li pensis kontentige, kiam li konstatis, ke li estas sendifekta kaj nenion perdis. :Poste lin haltigis neatendita malhelpo. En la glaciroko estis profunda kaj sufiĉe larĝa krevaĵo. Ĝi etendiĝis dekstren kaj maldekstren, kiom la okulo povis vidi. :Li ne longe pripensis. El la dorsosako li eltiris ŝtalan krampon, englaciigis ĝin, pendigis sur ĝin la ŝnuregon kaj sin malsuprenlevis. Ĝi sukcesis multe pli facile ol la antaŭa malsuprenleviĝo, ĉar la muroj de la krevaĵo estis oblikvaj. :Pli malbona estis la vojo supren. Li devis serĉi elstaraĵojn, sur kiuj li povus reteni sin. La elstaraĵoj estis glataj kaj kelkfoje li preskaŭ falegis malsupren denove. :Fine li respiris. La danĝera loko kuŝis malantaŭ li. :Li paŝis jam ĉirkaŭ tri horojn. La suno komencis agrable varmigi. :Malgraŭ tio, ke li estis jam tre laca, li ne kuraĝis dum momento halti kaj ripozi. Ĝis tie malsupre. :Li iris jam sufiĉe senzorge. Ŝajnis, ke la deklivo formis ĉi tie seninterrompan neĝkampon. :Preskaŭ senpense li pikis per la stango en la neĝon antaŭ si. Subite li haltis. La stango trapenetris la neĝtavolon kaj poste ĝi glitis malsupren tute libere, kvazaŭ ĝi penetris en la malplenan spacon! :Li rapide retiriĝis. Kion tio signifas? :Li ĉirkaŭrigardis. La neĝkampo estis ondigita. La vojon de Payen krucigis profundaĵeto, je la unua rigardo apenaŭ videbla. : Kelkajn paŝojn li foriris dekstren kaj singarde proksimiĝis al la profundaĵeto. La stango ĉiam tuŝis firman fundon. Kaj poste ĝi ree penetris en la malplenan spacon sub la surfaco! : Li provis tion ankoraŭ kelkfoje sur aliaj lokoj. . La rezulto estis ĉiam la sama. : Ĉio estis al li klara. Li atingis krevaĵon, kies surfaco estis superblovita per la neĝo kaj tiamaniere estiĝis tiel nomata ponteto. Unu el la plej grandaj danĝeroj, kiuj atendas la montgrimpulon! Kiu malatentas la mildan profundaĵeton kaj ekpaŝas sur la ponteton per la tuto de sia korpo, tiu trafalas malsupren, en nekonatan profundaĵon. . . . : Payen jam transiradis tiajn pontetojn. Sed tio okazis ĉiam nur en pli granda societo, kiun gvidis sperta gvidanto. :Hodiaŭ li estas ĉi tie sola. . . . :Li iris sufiĉe longe laŭ la krevaĵo. Eble li malkaŝos ĝian finon. Sensukcese. :Restis nenio alia, ol provi transiri la krevaĵon sur la malcerta ponteto. Li enpikis la stangon ree kaj ree. Li provis, en kiuj lokoj la ponteto estas plej dika. : Fine li havis la impreson, ke li trovis la plej firman lokon. Unue li certigis sin. Li forgratis neĝon kaj en la firman fundon li batis krampon, al kiu li alligis la ŝnuregon. Ĝian liberan finon li alligis al la korpo. Se li trafalus, li povus suprengrimpi helpe de la ŝnurego. :Poste li kuŝigis sin sur la ventron, dismetis manojn kaj krurojn, kaj malrapide, tre malrapide li rampis antaŭen. Li sciis, ke tiamaniere la pezo de lia korpo estas dividita sur la larĝa surfaco. Se li irus per normala maniero, la pezo koncentriĝus sur du plandoj kaj estus multe pli granda danĝero, ke li trafalos. :Retenante la spiron, decimetron post decimetro li klopodis venki la plej grandan malhelpaĵon. Li transrampis jam trionon, duonon, tri kvaronojn - jam restis nur peceto - :Ekkrio, svingo per la manoj, falo kaj poste nur bruo de la falanta neĝo. . . . : Marcel Payen kuŝis sur la fundo de la krevaĵo, kies plafonon li ĵus trarompis. En la dekstra piedo ĉe la maleolo li sentis teruran doloron, en la kapo estis sovaĝa turniĝo. : Post mallonga tempo li rekonsciiĝis. Dekstre kaj maldekstre de li kuŝis densa mallumo, kiu nur en iuj lokoj ŝanĝiĝis en duonkrepuskon. Tra la granda truo super li la taglumo penetris en la kavaĵon. : Fluga rigardo konvinkis lin, ke ne estos facile suprengrimpi. La krevaĵo havis formon de kruĉo. Supre kaj malsupre ĝi estis plej mallarĝa, meze plej larĝa tiel, ke la supraj partoj de la muroj estis tute superpendaj. Kia feliĉo, ke li certigis sin per la ŝnurego! :Li liberigis sin el amaso da malmola neĝo, kiu sur kelkaj lokoj ruĝiĝis per lia sango. Payen ektimis. Ĉu li estas vundita? Li tuŝis per la mano la vizaĝon - la tuta manplato estis ruĝa. Dank' al Dio! Ili estas nur supraĵaj difektoj! :Li streĉis la ŝnuregon kaj rigardis la murojn. Li ne sukcesos alie, ol per grimpo rekte supren, sen apogo per la piedoj! :Kelkfoje li forte tiris por konvinkiĝi, ĉu la ŝnurego estas bone fiksita. Poste li saltis kaj volis fari la unuan grimpon. :Sed en la sekvanta momento li alteriĝis kaj ĝemis. Akra doloro en la maleolo faligis lin al la tero. Ĉu ĝi estas rompaĵo? Ĉu nur elartikiĝo? :Estu kiel ajn, li devos eksteren. Ĉi tie estas pika frosto, liaj manoj komencas rigidiĝi - :Denove li kroĉis sin al la ŝnuro kaj metis en la maŝon siajn piedojn. Kaj denove tordiĝis lia vizaĝo pro la doloro kaj li falis. :Bone, li provos tion sen helpo de la piedoj. Li ja ofte grimpis tiamaniere en la gimnastikejo! :Li prenis la ŝnuregon nur per la manoj. La krurojn li lasis libere pendi. Unu, du - kaj sufiĉe. Li restis pendanta kaj ne povis pluen. Li streĉis ĉiujn fortojn kaj progresis ankoraŭ dudek centimetrojn supren. Poste li falis malsupren. :La korpo, malfortigite de la malbonfarto de la lastaj tagoj, de la malsato kaj nova vundiĝo, ĉesis servi. :Marcel Payen paliĝis. Ĉu tiamaniere devas finiĝi lia sava vojo? Iomete li ripozis. Li manĝis la biskviton de la generalo kaj klopodis varmigi la frostigitajn manojn per la spirado. :Li ĵetis sin sur la ŝnuregon, kunpremis la dentojn kaj flugis supren. Per superhoma klopodo li grimpis preskaŭ ĝis la duono. Tie lin forlasis la fortoj. Li povis fari kion ajn, sed pli alten li ne povis progresi. :Li provis meti la piedojn en maŝon kaj reteniĝi supre. Iomete li respiros kaj poste - :Doloro akra kiel razilo penetris denove la maleolon. La senpova korpo falegis malsupren. . . . :Malvigle li rigardis momenton en la mallumon. :Ĉu la fino? Kaj kion pri Daumal? Kaj kion pri la forlasitoj? Ne, li ne cedos! :Ree kaj ree li ĵetis sin sur la ŝnuregon. Sensukcese. Li sentis, ke la fortoj lin forlasas, ke li komencas tremi de malvarmo - :"Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon!" :Tiel instruis lin la spertaj montgrimpuloj. Se oni vojeraras en la montoj, aŭ se oni kuŝas ie vundita kaj ne povas sin movi de la loko, donu kiun ajn signon sesfoje dum unu minuto, en egalaj tempintervaloj. :Sesfoje dum unu minuto. Li ridis. Kia frenezaĵo - kredi, ke iu povos lin aŭdi ĉi tie! En la regiono, en kies ĉirkaŭaĵo estas nenio alia ol glacio kaj neĝo, neĝo kaj glacio, glacio kaj neĝo. :Kaj silento. :Ĉu frenezaĵo? Eble. Ne, tute certe. Sed kio alia restas - li jam sentas, kiel li frostiĝas - :"Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon!" :Sesfoje dum unu minuto. En regulaj tempintervaloj. :Ankoraŭfoje li volis provi grimpi, sed li nur pene stariĝis kaj tuj refalegis. :Li turnis la kapon al la truo. La firmamento estis pura, sen unusola nubo. Suno, la bruliga montar-suno, disdonas al la homoj ridetojn. Al la homoj? Kie estas la homoj? Tie, sur la glaciroko. Kaj plue.... tie en la malproksimo.... en Parizo.... en la karcero - :Kia kruelo! :Kaj poste li nur mallaŭte, mallaŭte ĝemis: :"Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon! - Helpon!" :Sesfoje dum unu minuto, atentu kamarado, por ke vi ne eraru! :Sesfoje- :Firmamento! Suno! Daumal! :En la truo de la krevaĵo aperis barbokovrita vizaĝo de viro. Li rigardis internen kaj per tondra voĉo vokis: :"Do kial vi ne aŭdigas vin, homo? Ni vokis vin, kaj vi -" :Sed tio jam estis super la fortoj de Payen. :Li fermis la okulojn kaj senkonsciiĝis. Ĉapitro 9 ==La verdikto== :LA blanka ĉambro de la malsanulejo en Interlaken dronis en inundo de sunradioj. :Kelkaj pacientoj legis ĵurnalojn, aliaj kune duonlaŭte interbabilis. :La kuracisto staris apud la lito, super kiu pendis tabuleto kun la surskribo: :MARCEL PAYEN, 33-jara. :"Ĉu li ankoraŭ ne rekonsciiĝis?" li demandis la flegistinon. :"Ne, sinjoro Doktoro." :"Ĝis li vekiĝos, li devos havi absolutan kvieton." :"Jes, sinjoro doktoro." :Kiam vesperiĝis, li fine malfermis la okulojn. Li kuŝis en la malsanulejo jam la trian tagon. Elartikigita maleolo, cerbo-skuo, elĉerpiĝo. Vundo en la vizaĝo. :Flegistino donis al li teon. Li trinkis avide, senvorte. Poste li fermis la okulojn kaj dormis denove tutan nokton. :Li matene vekiĝis la unua el la pacientoj en la ĉambro. :Kie li estas? Kio okazis al li? :Li rememoris. En la kapo estis morta silento. Silento kaj malpleno. :Li sidiĝis sur la lito. Li rigardis sian tabuleton. Marcel Payen? :Li frotis la okulojn. Do kio estas? Ĉu li vivas? :Poste li turniĝis. :"Sinjoro Payen!" aŭdiĝis apud li. :La bandaĝita nazo, arĝentaj haroj, ridema vizaĝo. :"Sinjoro generalo!" :"Silentu! Ne tiom laŭte!" admonis lin generalo Gibson. "La flegistino koleros!" :Kaj jam estis ĉi tie la ceteraj pasaĝeroj, kiuj povis piediri. Ili ĉirkaŭstaris Payen, premis al li la manojn. :"Kiamaniere vi ĉi tien.... kaj precipe, kiamaniere mi venis en la malsanulejon?" :General Gibson al li ĉion mallonge klarigis. :La grupo de "Sav-sindikato de svisaj alpinistoj", kiu konsistis el dudek viroj, havis la taskon serĉi la perditojn en la Bern-Alpoj en la ĉirkaŭaĵo de Interlaken. Survoje ĝi aŭdis help-vokon. Ĝi iris laŭ la voĉo, ekvidis la truon kaj trovis tie Payen. Puŝbatitan, sangantan, duonfrostigitan. Ili eltiris lin sur la surfacon kaj dividiĝis. Kvar viroj transportis Payen en Interlaken-on, la resto iris laŭ liaj freŝaj postsignoj. Kun la ekspedicio iris ankaŭ la kuracisto. Li flegis sur la loko la vunditojn kaj tuj oni ekvojaĝis reen. Ili devis marŝi ankaŭ dumnokte, ĉar la vundoj de iuj pacientoj bezonis tujan intervenon. :"Se oni venus nur unu tagon pli malfrue, kelkaj el ni jam ne vivus," finis sian klarigon Generalo Gibson. "Almenaŭ tute certe ne mi. Mi jam ricevis tiom da injektoj!" :Dum lia rakontado Marcel Payen tute rekonsciiĝis. :Subite li rapide leviĝis: :"Amikoj.... kiun daton ni havas hodiaŭ?" :"Dudekkvaran de novembro." :Payen renversiĝis sur la kusenon kaj senvorte rigardis al la plafono. :"Sinjoro Payen, kio okazis al vi?" ili demandis kompate. :"Daumal....!" li elspiris peze. :"Trankviliĝu," diris Generalo Gibson. "Jen mi havas la hieraŭan Paris Soir. Ĉi tie estas ankaŭ la artikolo pri la proceso kun sinjoro Daumal. Mi tralegos ĝin al vi." :"Ne, ne, dankon.... mi mem!" :Payen prenis la ĵurnalon kaj legis: :"Aparta komuniko de Paris Soir! SENSACIA TURNIĜO EN LA PROCESO KUN DAUMAL! La atestanto Marcel Payen vivas! La proceso prokrastita ĝis alveno de la ĉefatestanto!" :Marcel Payen apenaŭ finlegis tiun ĉi komunikon kaj fermis la okulojn. :Li ne povis legi pro emocio. :Nur post kelkaj momentoj li demandis: :"Kaj kiamaniere ili eksciis tion, sinjoro Generalo?" :"Ni aranĝis la aferon tuj post alveno en la malsanulejo." :"Mi dankas vin, amikoj. Kaj vin, sinjoro Generalo, mi devas danki aparte.... pro tiu biskvito." :"Nu.... vi al mi pro la biskvito, mi al vi pro la vivo. Mi opinias, ke vi malgajnas, Payen!" * * * :La elartikigita maleolo estis jam en ordo. La laciĝo iom post iom malaperis. :"Post kelkaj tagoj ni liberlasos vin," diris la kuracisto dum la vizito. "Kaj vi ceteraj povas esti ankaŭ kontentaj." :"Kaj la piloto?" ili demandis. :"Liaj vundoj estas pli gravaj," respondis la kuracisto, "sed danĝero jam ne estas." :Alproksimiĝis la tempo de la vizitoj. Sinjorino Gibson, la stevardino, Bakker, la radiotelegrafisto Bernier. Bukedoj kaj ridetoj. . . . :"Mi adoras la aviadilojn kaj - mi ne timas ilin!" komencis gaje la nederlanda komercisto. :"Kiel tio estas ebla, sinjoro Bakker?" ridis Payen. :"Mi pensas tute logike," interrompis lin Bakker. "Post tia frakasiĝo ni povus atendi, ke ni estos absolute pereigitaj. Sed ni restas tutaj. El tio ni povas fari nur konkludon: ke la plej grandan malbonon ni jam travivis." :"Kaj kion vi diras al la - morto?" :"Oni diras, ke la morto mem ne estas tiom malbona. La plej malbona estas laŭdire la mortado - kaj tion ni jam travivis. Brrr! Kiam mi rememoras, kiel mi balanciĝis en tu neĝblovaĵo!" :Post kelkaj tagoj ili disveturis. Ili interŝanĝis reciproke adresojn kaj promesis al si, ke ili korespondos kune. Tiuj kelkaj tagoj sur la glaciroko neniam malaperos el ilia memoro ---. * * * :Kiam venis Marcel Payen al la juĝistaro kiel atestanto, la juĝhalo estis plenplenigita. :Dum lia eldiro la homoj preskaŭ ne spiris. Ĉiuj sciis, kion li faris por savi amikon. :"Tio ja estas eldiro tiom grava," diris la prezidanto de la juĝistaro "ke la proceson kontraŭ la akuzito ni povas tuj fini. Sed permesu al mi ankoraŭ unu demandon. Se vi forbruligis la originalon, poste estas klare, ke iu faris fotografajn kopiojn. Kiu?" :"Ĉi tiun demandon povas respondi mi," anoncis la defendanto de Daumal. "Nome la nova atestanto, kies allason mi petas." :La juĝistaro plenumis lian peton. :La defendanto mansignis al juĝeja servisto. Tiu malfermis pordon kaj en la juĝhalon venis germana oficiro. Ia kaptito. :"Ĉu vi scias, kial vi estas vokita?" :"Jes, sinjoro prezidanto," aŭdiĝis pura franca lingvo. :La oficiro estis ano de spion-servo apud la germana general-stabo. Kiam la planoj de Daumal estis ĉe la ministerio, li sukcesis subaĉeti influan oficiston, kiu ebligis al li fotografi ilin.... :Liberiga verdikto estis eldirita la saman posttagmezon. :Unu horon poste kuris tra la stratoj gazetvendistoj kaj kriis: :"Paris Soir! La proceso kontraŭ Jean Daumal finita! Juĝhalo ĝojkrias post eldiro de la verdikto! La atestanto Marcel Payen salutata de la publiko! Paris Soir! Paris Soir!" :La ĵurnalo alportis fotografaĵon de Jean Daumal kaj Marcel Payen, kiam ili forlasis la juĝhalon. Kvankam estis tiom da aferoj, pri kiuj oni povus paroli, ambaŭ amikoj silentis. :* speco de kelnerino, servistino, kun ĝeneralaj devoj. 955 2371 2004-12-31T16:01:54Z 62.245.121.214 František Omelka =LA ALASKA STAFETO= La manuskripton zorge korektis S-ro Mason Stuttard, al kiu mi esprimas mian plej koran dankon. F.O. ==Iom pri la aŭtoro== :Opiniante ke multaj legantoj volas iom scii pri la aŭtoro de la legata libro, ni petis biografajn informojn de S-ro Omelka. Plej bone ni citu el lia responda letero. ::::Gottwaldov-Otrokovice, 27.X.1951. :Mi naskiĝis en la jaro 1904 en Staré Město-Uherské Hradiště, Ĉeĥoslovakujo. Post studoj en gimnazio mi fariĝis instruisto. En tiu ĉi okupo mi trovis plenan feliĉon; kiam estis al mi donitaj pli altrangaj postenoj, mi post mallonga tempo revenis en la klason, ĉar laboro kun la vivanta materialo estas por mi la plej interesa. :Dum libertempo mi verkas librojn. Plej multaj estas dediĉitaj al la infanoj. Mi preferas aventurajn motivojn, sed mi ĉiam klopodas per aventuraj verkoj samtempe eduki al solidareco, kamaradeco, aŭdaco, sinoferemo kaj aliaj similaj ecoj. Mi uzas nur tiajn temojn, kiujn donas la vivo mem. :La plej granda aventuro de mia propra vivo estis la tago, kiam mi eklernis Esperanton. Tio okazis en la jaro 1932. La bone konata Cseh-instruisto, Dolfa Bartoŝik, gvidis la kurson, kiun mi vizitis. Tiam mi kompreneble ne povis scii, kiom pliriĉigos mian vivon la internacia lingvo. Tuj en la unua jaro de mia Esperantiĝo mi korespondis kun Lidia Zamenhof, petante ŝin pri rajto traduki ŝiajn Esperantlingvajn rakontojn Halinjo kaj Araneo en Ĉeĥan lingvon. Baldaŭ mi komencis verki en Esperanto. Kelkaj rakontoj en antaŭmilita Heroldo, Esperanto-prelegoj en Ĉeĥoslovakaj radiostacioj, libreto por infanoj Aventuro de Antonio, k.t.p. Gvidanto de multaj Esperanto-kursoj, prezidanto de du kluboj mi fariĝis. Sekvis vico da eksterlandaj gesamideanoj, kiuj vizitis mian patrujon (J. R. Scherer, geedzoj Seppik, Hadzi Mustafa Raden, s-ino Alamö el Svedulo kaj aliaj) - iliaj prelegoj estis ne nur por mi, sed ankaŭ por vasta publiko la pruvo, ke Esperanto ne estas ia nebula fantomo aŭ ludilo, sed grava faktoro por interkompreniĝo de la popoloj. :Multajn bonajn amikojn donis al mi Esperanto. Kiel ne rememori ĉi tie precipe du Kanadajn amikojn W. H. Fenton kaj Jack Scrivener, kiuj donis al mi tre valorajn informojn antaŭ ol mi komencis verki la Stafeton! :Vi demandas ankaŭ pri mia familio. Mia edzino lernis Esperanton samtempe kun mi. Ŝi estas ĉiam la unua legantino de miaj manuskriptoj. Ŝiaj trafaj kritikoj ege helpas min. Mia filino studas - ankaŭ ŝi estas Esperantistino. :Esperanton mi rigardas kiel tre taŭgan kaj valoran helpanton en batalo por la tutmonda paco. Malgraŭ ĉiuj malfacilaĵoj de la nuna tempo mi firme kredas, ke la nobla ideo de L. L. Zamenhof fine efektiviĝos. :Pardonu afable, kara amiko Goldsmith, ke mi tiom babilis pri mi mem. Sed la kulpulo en tiu ĉi afero estas vi. Sincere vin salutas via Ĉeĥoslovaka amiko. F. Omelka. =Antaŭparolo= A L A S K O - malproksima lando en amerika nordo. Malmilda lando de kruelaj frostaj kaj neĝblovadoj. La lando de longa vintro kaj mallonga somero. La lando de senfinaj kaj dezertaj ebenaĵoj, de ĉielatingaj montoj kaj rabaj fluoj de riveroj. La lando, kiu en la fino de la pasinta jarcento fortege spiregis pro la alfluo de orministoj, kiujn tien allogis febraj fantomoj de oraj vejnoj kaj flave brilantaj montriveretoj. La lando, kiu - kiel neniu alia - estis la atestanto de kapturne rapida kresko de fieraj urboj kaj ilia mnlgaja bankroto. La lando preskaŭ senhoma, ĉar por unu homo - blankulo, Eskimo aŭ Indiano - estas spaco da 25-kilometra kvadrato. . . . :Kaj al tiu ĉi malproksima angulo de nia terglobo estis direktataj antaŭ malmultaj jaroj la okuloj de la tuta mondo. Milionoj da koroj batis pli rapide ol kutime. Tio ne estis sciigo pri iaj novaj trovaĵoj de multekosta metalo, kio vigligis la loĝantojn de ĉiuj regionoj, kien penetris la civilizo. Ne tio estis io alia. Delikataj koroj estis premataj de doloriga kompato pro la tragedio, per kiu estis trafita la urbo Nome. La tuta mondo kliniĝis en humila respekto kaj senlima admiro antaŭ la heroeco de viroj de la Nordo. En tiuj momentoj, kiam oni perdis la spiron pro ekscitiĝo, multaj homoj ekkonsciis kiel bele estas - esti homo. Kaj ĉiuj atendis en angora streĉo, ĉu atingos ĝustatempe sian celon - la alaska stafeto. Ĉapitro 1 ==Epidemio== :JANUARA vespero 1925. :Malvarma norda vento blovis rekte de la poluso. Ĝi kuregis tra la stratoj de la urbeto Nome kiel furioza ĉevalo. Ĝi fajfis, bruegis, ĝemis. Ĝi kolere atakis dikajn fenestrotabulojn kaj penetris en varmigitajn loĝejojn. :Post la sesa horo la vento ankoraŭ plifortiĝis. Ĝi suprenlevis de sur la tero freŝan neĝon, portis ĝin alten kaj pefis ĝin antaŭ sin. El malproksimo aŭdiĝis malserena bruado de grandegaj glaciblokoj, kiuj puŝis unu la alian, kuniĝis kaj denove rompiĝis, ĝis la tero tremis. :Malgraŭ la malbona vetero, ĉirkaŭ la sepa horo la pordoj de la domoj malfermiĝis kaj en la neĝblovadon eliris gepatroj kun sial infanoj. Ili apenaŭ transpaŝis la sojlon de la domo, kiam la vento atakis ilin, ĝi ekpikis iliajn vizaĝojn kaj penetris ĝis la ostoj. La irantoj ektremis pro la malvarmo, entiriĝis en siajn peltajn mantelojn, patrinoj altiris al la infanoj ŝalojn kaj iliajn ĉapojn malsuprentiris ĝis la okuloj, sed nenio helpis. La vento haltigis ilin, pikis, sufokis, pelis larmojn en la okulojn. :"Terure !" ĝemis plenaĝuloj kaj la infanoj singultis. :Sed neniu revenis hejmen. Ĉiuj rapidis al la hotelo, kies hele lumigitaj fenestroj altiris ilin, kiel per magneta forto. :En la vasta salono de la hotelo estis tre vigle. Antaŭe apud la scenejo svarmis infanoj. Malantaŭe sidis plenaĝuloj, kiuj ridante observis la svarmadon de siaj infanoj. :"Mi diras al vi, ke fraŭlino Elias devas havi nervojn kiel ŝnurojn, por ebligi al ŝi vivi kun ili tutajn tagojn," diris maljuna Davison al sia najbarino. :"Mi opinias, ke ŝi jam alkutimiĝis," respondis la sinjorino. :"Sed tamen. . . . Almenaŭ por mi tio estus super la fortoj." :"En la lernejo ili certe ne estas tiom sovaĝaj," defendis la infanojn alia sinjorino. "Sed hodiaŭ - kiu ja mirus? Infana teatraĵo! Nia Tommy jam tutan semajnon parolas pri nenio alia." :"Vi pravas, sinjorino," konsentis Davison. "Nia Karlo lernis sian rolon en ĉiu libera momento. Mi mem konas ĝin jam parkere." :"Kaj la teatraĵo estas versimile tre interesa. El tio, kion mi aŭdis de nia Mary, mi komprenis, ke la teatraĵo prezentas la vivon en nia urbo de la unuaj tempoj de ĝia ekfloro," daŭrigis la konversacion plua sinjorino. :"Plej multe plaĉis al mi tiu okazintaĵo kun iu orministo," diris Davison. :"Kiu ? Pri tio mi ne aŭdis," devigis atenton maljuna sinjoro, kiu ĝis tiu momento silentis. :"La afero okazis jene," ekparolis lia komunikema najbarino. "En la fino de la pasinta jarcento venadis en Alaskon multaj aventuremaj homoj kaj tiuj, kiuj sopiris je oro. Ĵurnaloj skribis pri la riveroj plenaj de oro, pri la fabelaj orŝtonoj, kiuj estas troveblaj je ĉiu paŝo. Ĉu mirinde, ke la homoj alvenadis ĉi tien amase? Nomoj kiaj Yukon, Klondike, Dawson City estis aŭdeblaj de la mateno ĝis la nokto. Ĉiu sciis, ke tiuj nomoj signifas oron kaj riĉecon. Kaj post nelonge oni povis aŭdi nomon novan, kiun pli frue neniu aŭdis. Nome, Nome aŭdiĝis el ĉiuj flankoj." :"Kiamaniere estis tiu nomo kreita?" la maljuna sinjoro interrompis la rakontantan virinon. :"Tion mi scias el la rolo de nia Karlo," klarigis kompleze sinjoro Davison. "Kiam oni eksciis pri la nova regiono plena de oro, ĉiu orministo sciis, ke tiu ĉi regiono troviĝas en la ekstrema okcidento de Alasko, proksime de Behring-markolo kaj do jam malproksime de la polusa cirklo. Sed se iu demandis, kiel la loko nomiĝas, neniu tion sciis. Oni diris, ke la regiono estas sen nomo - no name. (anglalingvaj vortoj = neniu nomo.) La esprimon no name mallongigis la orministoj je Nome kaj tiu ĉi nomo jam restas por nia urbo." :"Tio estas tre interesa," kapjesis maljuna sinjoro. "Kaj kio okazis poste, sinjorino?" li turnis sin denove al sia najbarino. :"En la urbon Nome venadis la orministoj amase. Plej multaj el ili serĉis la valoran metalon individue, sed post sia laboro ili kunvenadis kaj amuziĝis kune. Nur unu neniam vizitis iliajn rondojn. Li loĝis sola en ligna barako, li sola laboris, li sola sin nutris. Neniu sciis, kiel li fartas, kaj iorn post iom oni perdis intereson pri li. Atenton de la orministoj li vekis nur tiam, kiam li en kelkaj sinsekvaj tagoj ne estis videbla en sia laborloko. Kio okazis al Sam? - oni demandis unu la alian. Neniu sciis. Kiam li ne estis videbla ankaŭ en la sekvantaj tagoj, orministoj eniris lian barakon. Kaj tie ili ekvidis malgajan spektaklon." :"Kion?" :"Sam kuŝis en la lito, mortinta. Ili tuj divenis, ke li mortis elĉerpita pro la malsato. La afero estis des pli tragika pro tio, ke apud li kuŝis kelkaj saketoj kaj en ili la plej belaj orpecoj. . . ." :"Do Sam estis riĉegulo?" :"Li povus esti, se li estus sukcesinta forveturigi la oron en civilizitan mondon. Ĉi tie la tuta riĉaĵo havis por li neniun valoron. Li mortis de malsato, kiel la plej malfeliĉa malriĉulo." :"Ĝi estis vera tragedio," diris enpense juna ĵurnalisto Hilton, kiu venis en Nome nur por scii, kiel aspektas arkta vintro. "Tiamaniere morti sur la sojlo de sia feliĉo, tio estas iom kruela." :"Jes," konsentis Davison. "Kaj oni rakontas ke similaj aferoj okazis ĉi tie pli ofte. Sed tio estas jam pasinta historio. Hodiaŭ -" :"Hodiaŭ ni aŭskultas tion, kiel fabelon," rimarkigis sinjorino Hastings. :"Kaj la infanoj, kiuj hodiaŭ ludos aŭ rigardos la teatraĵon, certe opinios, ke ĝi estas fabela de la komenco ĝis la fino." :"Fraŭlino Elias certe havis malfacilan laboron, kiam ŝi verkis la teatraĵon." :"Ni havas lertan instruistinon. Estas ĝojo rigardi ŝin, kiam ŝi parolas kun la infanoj. Ĉiuj geknaboj estas en siajn rolojn enamiĝintaj." :"Kaj kiom malfeliĉaj estis tiuj, kiuj ne ludos!" :"Mi volas vidi, kiel fieraj ili estos, se la hodiaŭa vespero sukcesos." :"Kaj la publiko komencas jam esti malpacienca, rigardu!":Vere! En la salono aŭdiĝis aplaŭdo. Komence ĝi estis nur malkuraĝa ja nur kelkaj plej kuraĝaj knaboj aplaŭdis kvazaŭ ili provus kion diros pri tio maturaj homoj. Sed kiam ili ekvidis nur indulgemajn ridetojn, en kiuj kuŝis la sincera kompreno por infana malpacienco, la salono ektondris per plifortigita aplaŭdo kaj laŭtaj krioj. :Subite eksonis sonorilo. En tiu momento la malpaciencaj infanoj trankviliĝis kaj streĉe rigardis al la scenejo. :Sed la kurteno restis mallevita. Nur pli vigla vivo malantaŭ ĝi malkaŝis, ke tie oni finas la lastajn preparojn por la granda debuto. :Ĵus eniris la salonon kuracisto Welch kun sia dektrijara knabo Georgo. Ĉiuj ĝentile salutis la estimatan viron, kies kapableco kaj lerteco estis bone konataj. :La kuracisto kun afabla rideto respondis la salutojn kaj sidiĝis kun la civitanoj. Georgo iris inter la geknabojn. :"Ni jam timis, ke ni venos malfrue," diris la kuracisto. "Sed, kiel mi vidas, la komenco estas prokrastita." :"La infanoj jam ribelas," sinjorino Hastings rigardis al la unuaj benkoj. :"Kiu povus miri!" ridetis la kuracisto. "Ĉu ni kondutis alie, kiam ni estis junaj?" :Post nova tondra aplaŭdo aŭdiĝis la akra voĉo de sonorilo. Kaj en la trankviliĝintan salonon penetris el la scenejo konfuzitaj ekkrioj: :"Kie estas Roberto? Kio okazis al li? Ĉu vi ne vidis lin?" :"Kaj kie restas Karlo?" koleris fraŭlino Elias. "Ili faris tion belege! La publiko estas jam malpacienca kaj la aktoroj restas hejme!" :"Sinjorino instruistino, mi venigos ilin!" proponis iu knabo. :"La ventego vin forportus - ĉu vi ne aŭdas, kiel ĝi tondras? Sed. . . . ne gravas, infanoj! Kelkajn momentojn min atendu, mi mem venigos ilin." :Kaj la instruistino rapide foriris. :"Se tio estus iu alia. . . .!" koleretis ĉarme vestita knabineto. "Sed ĝuste Roberto, kiu ludas la ĉefan rolon!" :"Kaj sen Karlo ni ankaŭ ne povas ludi," aliĝis knaba voĉo.:Dume la malpacienco ĉiam kreskis. La infanoj sidantaj sur la unuaj benkoj ekaŭdis, ke Roberto kaj Karlo ne alvenis, kaj la neatendita sciigo rapide disvastiĝis tra la tuta salono. :"Ĉu vi ne scias, kial ili ne alvenis? Kio retenis ilin? Eble ili forgesis, ke oni ludas hodiaŭ!" :Panikaj demandoj flugis laŭ la salono. Neniu scipovis respondi ilin. Ĉiuj akorde interkonsentis, ke ili estas malordemaj lernantoj kaj oni devus puni ilin. :Kiam la koleriĝo kontraŭ la malakurataj knaboj kulminis, antaŭ la kurteno aperis la instruistino. Momente ĉiuj silentiĝis kaj rigardis ŝian ekscititan vizaĝon. :"Estimataj ĉeestantoj! Kun granda bedaŭro mi devas komuniki al vi, ke la teatroludon, pri kiu ni ĉiuj tiom ĝojis, ni ne povas hodiaŭ efektivigi." :"Kial?" elspiris trompigite ĉiuj infanoj. :"Ĉar Roberto kaj Karlo, kiuj ludas ĉefajn rolojn, subite ekmalsaniĝis," diris rapide la instruistino kaj estis feliĉa, ke ŝi jam plenumis sian malagrablan taskon. "La enirbiletojn bonvolu teni. Ni ludos la teatraĵon, kiam ambaŭ knaboj resaniĝos." :Tio estis dirita klare, sed tamen neniu leviĝis. Ĉiuj bedaŭris, ke la afero tiel malfefiĉe malsukcesis. La infanoj preskaŭ ploris. Ili ja tiom ĝojis je la hodiaŭa tago! :Fine ekparolis Davison: "Nu, kion fari! Almenaŭ restos al ni ĝojo post kelkaj pluaj tagoj. Kaj ĉu vi ne scias, sinjoro doktoro, kio okazis al ili?" li turnis sin al kuracisto Welch. :"Mi ne scias. Neniu vizitis min. Eble ia malvarmumiĝo. Infano elkuras el la varma hejmo malbone vestita-" :Li ankoraŭ ne finparolis, kiam aperis ĉe la pordo la patrino de Karlo. :"Mi petas vin, ĉu estas ĉi tie sinjoro doktoro Welch?" ŝi ekscitite demandis kelkajn homojn, kiuj jam volis forlasi la salonon. :"Jes, tie-," ili montris en la mezon de la salono. :Doktoro Welch iris al ŝi renkonte. :"Kio okazis, sinjorino Brown?" :"Mi venas rekte de via domo, sinjoro doktoro. Via edzino diris al mi, ke vi estas ĉi tie. Nia Karlo subite malsaniĝis," ŝi komunikis rapide, ekscitite. :"Eble la malsano ne estas tre malbona. Kio okazis al li?" :"Mi ne scias. Hieraŭ li kuradis kiel sovaĝulo, kaj hodiaŭ li nur brulas. Mi opiniis, ke pro la ekscitiĝo pri la hodiaŭa teatraĵo. Li ja tiom ĝojis je tio - sed vespere li komencis vomi, li ekhavis febron kaj nun li plendas, ke li sentas dolorojn en la gorĝo. Mi tiom timas, sinjoro doktoro!" :"Mi tuj vizitos vin. Sed unue mi devas iri hejmen por la kofreto," diris la kuracisto kaj li rapidis al la elirejo. :En la pordo li renkontis la patrinon de Roberto. :"Sinjoro doktoro, mi petas vin, venu rigardi nian Roberton!" Denove la sama afero. Hieraŭ ĉio estis en ordo, kaj hodiaŭ vomado, febro, gorĝo. :Homoj, kiuj ĉion aŭdis, maltrankviliĝis. Kion tio signifas? Kio trafis la infanojn en Nome? :La salono rapide malpleniĝis. Neniu jam pensis pri la teatraĵo. Ĉiuj pensoj estis direktitaj al la malsano, kiu tiom neatendite aperis. :Doktoro Welch vizitis ambaŭ pacientojn, funde trarigardis ilin, donis al ili injektojn kaj diris, ke morgaŭ matene li venos denove. Je la demandoj, pri kiu malsano temas, li respondis elturniĝeme. :Kaj kiam li revenis hejmen, atendis lin tie ankoraŭ du virinoj. Li estu tiel afabla kaj iru al iliaj infanoj. . . . :Post la dudekdua horo li revenis. Sinjorino Welch atendis lin malpacience. :"Kio okazis tiom subite?" ŝi demandis. :"Difterio," diris la kuracisto malrapide kaj peze li sidiĝis en la fotelon. :"Ĉe ĉiuj kvar?" :"Jes. Kaj mi timas, ke ili ne restos solaj. Almenaŭ oni diris al mi, ke en ankoraŭ kelkaj domoj estas malsanaj infanoj." :"Ĉu vi havas sufiĉe da kontraŭ-difteria sero?" :"Jes, mi havas, sed. . . . sed mi timas-" :"Kion?" :"Mi timas, ke ĝi estas jam tro malnova kaj efikos nur malforte." :"Ho !" :"Mi ne kulpas pri tio. Novan mendon mi faris somere, kiel mi faras ĉiujare. Eble ĝi survoje perdiĝis, eble la ŝipo ne povis veturi pluen - kaj nun -" :"Kion nun?" ripetis lian vorton la paliĝinta sinjorino. :"La seron mi devas havi je ĉiu prezo!" :"Sed kiamaniere vi povas ĝin akiri? La plej proksima bakteriologia instituto estas en Seattle, tio signifas distancon de kvin mil kilometroj - kaj vi devas ĝin havi tre baldaŭ, tre rapide, ĉu ne?" :"Jes, tre rapide. Ĉar se eksplodos epidemio ĉi tie en la nordo, tiam ĝi estas multe pli kruda ol en civilizitaj regionoj. Se estus somero, oni alveturigus la seron per aviadilo. Sed nun - en tiu ĉi terura vintro-" :En la ĉambro regis profunda silento. :La kuracisto subite leviĝis. :"Kien vi volas iri?" demandis lin sinjorino Welch. :"Al la poŝtoficejo. Mi faros ĉion, kio estos en miaj fortoj.":Li surmetis pezan pelton kaj eliris en la bruantan ventegon. Ĉapitro 2 ==Ĝemantaj dratoj== :DOKTORO WELCH rapidis tra la senhomaj stratoj al la poŝtoficejo. La senkompata frosto penetris ankaŭ sub lian dikan peltmantelon, sed la kuracisto malatentis tion. Li ja eĉ ne sentis ĝin. Ĉiuj liaj pensoj estis fiksitaj al la unusola: havigi la seron kaj transportigi ĝin kiel eble plej baldaŭ al Nome. :Fine li atingis la poŝtoficejon. Li frapegis la masivajn fenestrokovrilojn kaj aŭsktultis. Momenton nenio moviĝis. Sed poste knaris la ŝtuparo, ŝlosilo grincis kaj la oficisto iom malfermis la pordon. :"Hallo, kiu estas?" li ekvokis en la mallumon. :"Welch," sonis la konciza respondo. :"Ho, jen vi, sinjoro doktoro! Bonvolu eniri, ĉar la vento estas kapabla forporti la homon." :"Sinjoro Smith, mi devas forsendi ekspres-telegramon al Seattle," diris la kuracisto. :"Tre simpla afero, sinjoro doktoro!" :La kuracisto eniris la oficejon kaj sidiĝis sur la seĝon. La poŝtoficisto preparis al si krajonon kaj paperon. :"Nu - ni povas komenci!" :Kaj doktoro Welch diktis: :"Al bakteriologia instituto en Scattle. Nome, la 25-an de januaro. Difteri-epidemio, ni ne posedas freŝan seron. Sendu tuj. Doktoro Welch." :La oficisto apenaŭ finskribis, kiam li demandis timigite: :"Ĉu en nia urbo estas difterio?" :"Bedaŭrinde." :"Kiom da pacientoj?" :"Ĉis nun kvar. Sed mi timas, ke ili estos pli multaj." :"Tio estas malbona. Tre malbona. Ĉar alportigi la seron el Seattle en tiu ĉi sezono - tio ja estus vera miraklo." :"Mi scias. Sed se la infanoj devas vivi, tiu ĉi miraklo devas okazi." :Sinjoro Smith sidiĝis al la telegraf-aparato kaj frapetis per ŝlosilo ŝajne sensignifajn, sed vere tiom gravajn streketojn kaj punktojn. :"Ĝi progresos rapide. Ĉiuj linioj estas malokupitaj," li diris post forsendo de la telegramo. :"Mi dankas vin. Se la respondo venos ankoraŭ nun dum la nokto, sendu ĝin per iu, mi petas, al mia domo. Se venos nenio, matene mi vizitos vin." :"Restu momenton por varmiĝi ĉe mi, sinjoro doktoro!" :"Dankon! Mi estas maltrankvila. Kiu scias, ĉu ne atendas min hejme denove iu malfeliĉa patrino." :Doktoro Welch revenis hejmen. Sinjorino Welch atendis lin. "Ĉu vi sukcesis?" ŝi demandis tuj en la pordo. :"Jes. La telegramo estas jam forsendita. Nur ke en Seattle oni agu rapide. Sed kredu al mi-," li volis ankoraŭ ion aldoni, sed subite li eksilentis kaj mediteme rigardis al la estingiĝanta fajreto en la forno. :"Ĉu vi volis ion diri?" ekrigardis lin sinjorino Welch kaj ŝia kunsenta rigardo atestis, ke ŝi travivas kun sia edzo ĉiujn dubojn, luktojn kaj esperojn. :"Jes. . . . efektive. . . . ĝi ja estas malfacila afero, Silvio! Kiel ajn mi pripensas tion, mi tamen ne povas imagi al mi, ke ili estos kapablaj alveturigi la seron alimaniere ol per aeroplano. Kaj mi dubas, ĉu aeroplano kuraĝus ĉi tien nun, en la frostoj, kiajn ni jam longan tempon ne travivis." :Sinjorino Welch ne respondis. Ankaŭ ŝi konkludis la samon, sed tamen ŝi ne povis kaj ne volis kredi, ke la infanoj de Nome devos en la venontaj tagoj morti sen helpo. :La geedzoj Welch ne povis pro turmentaj pensoj eĉ dormi. Ili ambaŭ meditis kaj ĉe ĉiu brueto mildigis la spiradon, por ke ili aŭdu eventualan frapadon de iu patrino aŭ de la sendito el la poŝtoficejo. :Fine antaŭ la tagiĝo aŭdiĝis energia frapado je la pordo. Doktoro Welch saltis el la lito kaj rapidis malfermi. :"Jen la telegramo, sinjoro," donis al li folieton maljuna Jim. :"Mi dankas vin, Jim," diris la kuracisto kaj iris kun la telegramo en la dormoĉambron. :"Ĉu nova paciento?" demandis sinjorino Welch. :"Ne. Telegramo el Seattle." :"Jam? Legu, mi petas vin!" :"Al doktoro welch nome punkto seattle la dukdeksesan de januaro punkto ni forsendis la seron per aeroplano al anchorage punkto pluen la aeroplano ne povas riski pro la veteraj malhelpaĵoj punkto la pluan alporton aranĝu mem punkto doktoro jenkins.' :Anchorage-Nome! :Nur ĉi tiuj vortoj traflugis la pensojn de la kuracisto, kiam li finlegis la telegramon. Du mallongaj vortoj, sed kio kuŝas efektive inter ili! Kiom da glaciaj ebenaĵoj, neĝmontoj kaj perfidaj abismoj! Kiom da ventegoj kaj frostoj! Kiom da senkonsola polusa mallumo, kaj kiom da sporadaj, grizaj radioj de taglumo! :Sed la alvoko estis konciza kaj klara. La pluan alporton aranĝu mem! Neniu demandas, kiaj transport-ebloj ekzistas en tiu ĉi dezerta lando. Kaj ĉu mirinde? Kiu ja devas ĉi tie koni ĉion pli bone ol li, doktoro Welch, kiu vivas en Alasko pli ol dudek jarojn? Jes, doktoro Jenkins pravas. Seattle-Anchorage, tio estis lia devo. Sed Anchorage-Nome, tio estas afero de doktoro Welch. :La zorg-elĉerpita kuracisto malrapide rektiĝis. Subite li sentis, kvazaŭ li liberigus sin de ĉiu laciĝo, senpovo kaj timo antaŭ la fantomo de la epidemio. Li apartenis al tiuj homoj, kiuj ne evitas respondecon. Kiuj ĝojas, se antaŭ ilin estas starigitaj tiaj taskoj, kiaj ŝajnas al la plimulto de la homoj nevenkeblaj. Li estis unu el tiuj, kiuj trovas la sencon de la vivo en la plenumo de siaj devoj. :Rapide decidiĝinte, li foriris al la poŝtoficejo. :"Bonan tagon, sinjoro Smith! Do--vi jam scias. . . " :"Jes, sinjoro doktoro. Sed kion ni faru nun?" :"Ĉu mi povas fari telefonan komunikon al Anchorage?" :"Espereble. Almenaŭ post noktomezo mi estis sciigita, ke ĉiuj linioj estas nedifektitaj." :"Bonege! Kontaktigu min kun la stacidoma oficejo!" :La alvoko al la stacidoma oficejo en Anchorage flugis per zumantaj dratoj tra la dezertaj tundroj, frostiĝintaj riveroj kaj vastaj praarbaroj pli rapide ol la plej sovaĝa uragano. :Post nelonge ili estis en kontakto. :Doktoro Welch prenis aŭdilon. :"Tie ĉi Nome, doktoro Welch. Kiu estas ĉe la aparato?" :"Staciestro de Anchorage." :"Sinjoro staciestro, hodiaŭ estos al vi transdonata la sero-" :"El Seattle por Nome, jes, mi scias pri la afero," interrompis lin la staciestro. "Ni atendas ĝin antaŭ la vespero." :"Ĉu funkcias fervoja servo al Nenana?" :"Ĝis nun jes. Sur kelkaj lokoj estiĝis ja iom grandaj neĝamasoj, sed ĝi denove sukcesis liberigi la fervojon." :"Bone! Post ricevo de la sero forsendu ĝin per la plej proksima vagonaro al Nenana!" :"Ili aranĝos tion, sinjoro doktoro! Cetere - restu momenton ĉe la aparato, mi parolos kun nia lokomotivejo." :"Mi atendas." . :Doktoro Welch tenis la aŭdilon. Post nelonge aŭdiĝis la staciestro denove. :"Hallo - ĉu vi estas ĉe la aparato?" :"Jes." :"Sinjoro doktoro, la seron ni forsendos al Nenana per ekstra lokomotivo." :"Bonege, sinjoro! Ili dankas vin!" :"Kaj kiamaniere vi alveturigos ĝin el Nenana?" :Doktoro Welch embarasite eksilentis. Se li scius tion! :Pli frue ol li povis respondi, enkuris en la poŝtoficejon ploranta virino. :Ŝi estis Eskimino. :"Sinjoro doktoro, mi petas vin venu tuj al ni! Nia Kudlago estas malsana, li estas tiom varmega, li malfacile spiras-" :"Atendu patrino, tuj mi estos preta," li diris al ŝi. Kaj klinite al la telefon-aparato, li vokis: :"Hallo!?" :"Jes!" :"Komuniku al Nenana, ke la pluan alveturigon de la sero aranĝos mi mem! Ili atendu miajn instrukciojn!" :"Jes, mi sciigos ilin. Persistu!" :"Dankon!" :Doktoro Welch pendigis la aŭdilon, adiaŭis al Smith kaj iris kun la Eskimino en ŝian loĝejon. Ĝi estis kompatinda kabanaĉo, konstruita el miksaĵo de ligno, argilo, musko kaj ŝtonaro. En la angulo sur la ligna kuŝbreto, kovrita per senharigitaj feloj, kuŝis dekjara knabo. Li eruptis konfuzajn, nekompreneblajn kriojn. Sur lia frunto ŝvito perlis. :La kuracisto eksciis tuj ĉe la unua rigardo, ke li venas malfrue. :"Kiam li ekmalsaniĝis?" li demandis la malfeliĉan patrinon, kiu ne ĉesis korŝire plendi. :"Antaŭ....du....tagoj," ŝi singultis. :"Jam antaŭ tri," aŭdiĝis murmura voĉo el alia angulo de la malforte prilumita ĉambro. :Doktoro Welch rigardis tien. Nur nun li ekrimarkis, ke tie kuŝas amaseto da feloj, en ĝi ia amaso da grasaĵo, ostoj kaj malpureco, kiu kune reprezentis la malafablan kapon de la eskima familio. :"Kaj kial vi ne alvokis min pli frue?" - :"Kiu ja pensus, ke la malsano povas esti tiom malbona! Ho, sinjoro doktoro, savu lin!" per ploranta voĉo petegis la virino. :"Ĝi aspektas tre serioza. Sed eble ni sukcesos savi lin," diris la kuracisto. :Per siaj vortoj li volis nur konsoli kaj plifortigi. Li sciis, ke ĉi tie ĉio estas jam senespera. :El la eskima kabano li iris rekte al la ŝerifo. :Post nelonge la tuta urbo sciis, kio okazis. Estis malpermesite amase kunveni. Ankaŭ hoteloj estis fermataj, ĉar epidemio ne limiĝas nur je la infanoj. Dum la tago montriĝis, ke malsaniĝis ankaŭ kelkaj plenkreskaj personoj. :Doktoro Welch havis la manojn plenaj de laboro. Li mern jam ne sciis, en kiom da domoj li vizitis la malsanulojn. Kaj ĉiu injekto, kiun li donis, pikis lin pli multe ol la pacienton. Li ja konsciis, ke li povas nur malproksimigi la katastrofon, sed ke li ne povos ĝin haltigi por ĉiam. :En la malfrua posttagmezo li ricevis la sciigon, ke Kudlago mortis. :Kiam li fine vespere reiris al sia hejmo, li estis ĝismorte lacigita. Dum la tuta tago li ne manĝis eĉ unu manĝopeceton. Kaj la doloro de ĉiuj pacientoj koncentriĝis en lia animo. Li suferis kun ĉiuj, kaj pro ĉiuj. :Antaŭ noktomezo iu ekfrapis je la pordo. Doktoro Welch iris malfermi. Sur la strato staris sendito el la poŝtoficejo. Li alportis telegrafan sciigon el Nenana: :"Al doktoro Welch, Nome. La fervojstacio Anchorage sciigis nin, ke ĝi forsendas la seron per ekstra lokomotivo. Sur la fervojo estas novaj neĝblovaĵoj, sed laboristoj jam forigas ilin. Tagmeze la sero povas esti en Nenana. Komuniku, kion pri ĝi!" Ĉapitro 3 ==Propono== :DOKTORO WELCH iris al la fenestro kaj fikse rigardis en la malluman nokton. Liaj fingroj maltrankvile tamburetis sur la fenestrotabulon. :El lia pala vizaĝo oni povis scii, kiel febre li ion pripensas.:Komuniku, kion pri ĝi. :Kiel kruela ĝi estas kaj kompatinda samtempe! Je distanco de kelkcent kilometroj kuŝas la paketo, kiu por ilia urbo signifas vivon. Se oni ne alveturigos ĝin ĝustatempe, dekoj da homoj - infanoj kaj plenkreskuloj senpove pereos. Kaj li vizitados unu pacienton post la alia, li rigardos en iliajn brilantajn okulojn, li donados al ili injektojn, kies efiko rapide malaperos, kaj je ĉiuj demandoj li devos nur levi la ŝultrojn kaj per rompita voĉo respondi: :"Sed jes. . . . estas sufiĉe da sero. . . kompreneble. . . . ĝi estas en Nenana. Kion pri ĝi?" :Por kio estas ĉiuj eltrovaĵoj de la moderna tekniko, se ili ne povas helpi tie, kie temas pri savo de homaj vivoj? Por kio estas aŭtomobiloj en tiu ĉi terura lando? Por kio estas la aeroplanoj meze de polusa vintro? :Kaj en liajn pensojn komencis ŝteliĝi io kiel amara riproĉo. Kial li loĝiĝis en tiu ĉi lando forgesita de Dio kaj homoj, en tiu ĉi mizera urbo, kiu estas la lasta civilizita loko sur la amerika kontinento. Kiel facilan kaj komfortan vivon havas homoj vivantaj en la sudo! Tie sufiĉus nur voki per la telefono kaj post kelkaj horoj estus la sero en la manoj de la kuracisto. Kaj ĉi tie. . . . ? :Sed subite li rekonsciiĝis. Li ekhontis pri tiu ĉi momenta malforteco. Ne, ne - la vera viro ne parolas tiamaniere. Plendi povas nur malbravuloj. Riproĉi la sorton pro ĝiaj malfavoro kaj malico povas nur homoj de etaj koroj. La vera viro ektimas neniun malhelpaĵon. Kaj ju pli da ili li - renkontos survoje, des pli kuraĝe li ekmarŝas, li batalas kaj venkas! :Li forpaŝis de la fenestro kaj lia rigardo glitis al la biblioteko. Li malfermis la tirkeston kun geografiaj libroj kaj momenton li serĉis ion en ĝi, sed sensukcese. . :"Silvio, ĉu vi prenis de ĉi tie landkartaron?" :"Mi havas ĝin, patro," diris Georgo. :"Ho - vi ankoraŭ maldormas? Iru jam dormi, kaj ankaŭ vi, Silvio!" :"Kaj kion vi respondos al ili?" demandis sinjorino Welch, kiu intertempe tralegis la telegramon kaj nun kune kun Georgo studis landkarton de Alasko. :"Mi ankoraŭ ne scias," respondis la kuracisto. "Sed mi devas solvi la problemon, kaj tuj. Permesu, Georgo!" :Li ja konis detale la landkarton de Alasko, sed li tamen volis plivigligi la memoron per rigardo en la landkartaron. :Momenton li atente rigardis la cirkletojn, kiuj indikis la urbojn kaj vilaĝojn situantajn inter Nome kaj Nenana. Poste li prenis la cirkelon kaj liniilon kaj mezuris distancojn inter la unuopaj lokoj. Sed li ne povis solvi la problemon kiel ajn; senĉese li skuis la kapon. :"Ĉu ne estus eble aranĝi iun ekspedicion el Nome, kiu veturu tien?" ekhavis ideon sinjorino Welch. "Eble ni trovus kelkajn virojn, kiuj provus tion." :"Neeble! Ke ni trovus tiajn virojn, pri tio mi ne dubas. Sed kiel longe daŭrus la veturo? Kaj dume. . . . kiom da homoj mortus!" :"Aŭ. . . se oni forsendus el Nenana la motor-sledon!" ekbrilis la okuloj de Georgo. :La kuracisto ekridis kaj karesis la filon per amplena rigardo. :"Vi ja ankoraŭ ne scias, Georgo, kio estas Alasko. Jes, se ĝi estus bela ebenaĵo, sur kiu troviĝus neniu malhelpaĵo - kial ne? La motor-sledo certe estus ĉi tie plej baldaŭ. Sed ĉu vi povas imagi al vi, kio atendas la veturanton en tiuj ĉi dezertaj kaj perfidaj regionoj? Se ne estas eble uzi la aeroplanon, tiam restas nur unu komunikilo. Kal tio estas-" :"La hunda kunjungaĵo!" interrompis lin Georgo. :"Jes. Kaj tiu, kiu gvidos ĝin, devos havi nervojn kiel el ŝtalo, okulojn viglajn kiel ĉe falko, li devos esti elasta kiel ligno kaj rapidmova kiel cervo. Kaj li devos tre bone koni la regionon, ĉar alie li certe vojeraros kaj pereos." :Ĉiuj eksilentis. En la ĉambro regis premanta silento. Nur la pendolo de la horloĝo en egalaj intervaloj forkalkulis la sekundojn, kiuj rapide ŝanĝiĝis en minutojn, el kiuj ĉiu rememorigis al ili la krudan realon. :Georgo suprenlevis la kapon kaj rigardis al la patro. Li vidis lian zorgoplenan vizaĝon, lacajn okulojn - kaj subite li eksentis tiom da kompato pri la patro, ke li ne povis resti sur unu loko. Li leviĝis kaj iris tra la ĉambro tren kaj reen. Ĉu estas vere nenia helpo? La malbenita paketo! Ĝi restos en Nenana - kaj poste iu ankoraŭ povos riproĉi la patron, ke li ne scipovis aranĝi la transporton! :Pri la transporto entute eĉ ne temas. Ja ekspedicion, kiun proponis la patrino, oni povus forsendi rekte el Nenana - oni ja ŝparus unu vojon. Sed grava estas rapideco kaj tempo! Kio helpus al la patro, se li ricevus la seron nur post unu monato! Nun estas necese agi rapide. Kun la paketo oni devas veturi kiel en vetveturo, kaj - se necese - transdonadi ĝin unu al la alia, sen ia paŭzo, sen ia ripozo, tiel, kiel ili faris antaŭ nelonge en gimnastika horo - kaj tiumomente Georgo subite haltis. :Li saltis al la patro, pendigis sin ĉirkaŭ lia kolo kaj ĝoje ekkriis: :"Paĉjo, mi jam scias. . . !" :"Kion?" :"Mi scias, kion ni faros kun la paketo! Bonege! Bonege! Ĝi certe sukcesos!" :"Do - kion?" la patro ne komprenis. :Ankaŭ la patrino scivole rigardis la knabon, kies vizaĝo radiis pro ĝojo. :"Ili aranĝu stafeton!" ekkriis Georgo kaj triumfe rigardis la surprizitajn gepatrojn. :"Stafeton? Kiel?" :"Nu, rigardu!" Georgo montris la landkarton kaj vigle klarigis sian ideon: "Unu kunjungaĵo veturos el Nenana, ĉu ne. Ĝi alveturos al Tolovana kaj tie atendos alia viro kun nova kunjungaĵo. La tria estos en Hot Springs, la kvara denove aliloke - mallonge dirite ĉie, kie survoje el Nenana kun ni ekzistas telefona komunikiĝo. Ĝi estas stafet-veturo en granda mezuro - faru tion, paĉjo!" :Doktoro Welch subite plivigliĝis. Ĉiu laciĝo estis for. Unue li ĵetis longan rigardon al sia edzino. Poste li rapide leviĝis, ĉirkaŭbrakis la filon kaj kisis lin. :"Jen, Georgo... tion oni nomas - doni konsilon ĝustatempe. Do, stafeto... Ke mi ne ekhavis tuj la saman ideon! Ĝi ja estas vere la sola ebleco...." :Li surmetis la peltmantelon. :"Kien vi iros?" demandis sinjorino Welch. :"Al la poŝtoficejo. Mi devas sciigi ilin pri mia decido." :"Sed ĉu ne estus eble fari tion morgaŭ matene? Denove vi ne dormos." :"Nenio alia restas. Morgaŭ matene ĉiuj lokoj devos esti sciigitaj, pri kio temas." :"Ĉu ĝi sukcesos, paĉjo?" ĝojkriis Georgo. :"Certe! Mi kredas, ke ni trovos la homojn, kiuj konas sian devon. Kaj se ĝi sukcesos, ni estos savitaj!" :La horloĝo jam antaŭ longe finbatis noktomezon, kiam la kuracisto ekiris al la poŝto. Sed li iris facile, kvazaŭ li ne estus travivinta tagon plenan de tulmulto, laboro kaj zorgoj. :Smith maldormis. :"Mi supozis, ke vi venos ankoraŭ dumnokte, sinjoro doktoro," li bonvenigis la malfruan vizitanton. :"Nevolonte mi ĝenas vin, sinjoro Smith, sed-" :"Nenia ĝeno! Mi faros kompleze ĉion por havi la seron ĉi tie kiel eble plej baldaŭ. Kompreneble, se tio estos nepre ebla." :"Ĝi sukcesos, sinjoro Smith, ĝi certe sukcesos," diris la kuracisto ĝojplene. :Kaj post duonhoro flugis en ĉiujn pli grandajn lokojn inter Nome kaj Nenana la alarmanta alvoko: :"Aranĝu stafeton, kiu alveturigos la seron en minacitan Nome. La raporton pri la aliĝintaj viroj sendu tuj al Nome kaj al Nenana. Doktoro Welch." :Kiam la kuracisto forlasis la poŝtoficejon, ĉirkaŭis lin la nepenetrebla mallumo. Ĝi estis la mallumo, el kiu grimacas la morto. Sed nun li jam ne timis ĝin. :Ĉu venkos la vivo? :Vere, malfacile respondi, kiam la decida lukto ankoraŭ ne komenciĝis. Sed sufiĉas, ke estis donita ordono al la atako. Jam en ĝi estas la vivo kaj la forto. :Kaj sur la vizaĝo de doktoro Welch aperis esprimo de firma decidemo. :Ĉapitro 4 ==La volontuloj== ::La malgranda hotelo en Unalaklik estis plenplena. Kaj ĉiam ankoraŭ venadis novaj viroj. Iuj staris ĉirkaŭ la ardigita forno, la aliaj sidis ĉe la tabloj. Ili atendis, ĝis venos la ŝerifo, kaj vigle interparolis. :"Mi estas vere scivola, kial li kunvokis nin," diris la ĉasisto Finke. :"Eble aperis nova dekreto pri la plialtiĝo de la impostoj," aŭdiĝis la tajloro Stilding, la eta vireto, kiu estis ĝusta malo de fortkorpulo Finke. :"Ne ĝenu min pri la irnpostoj," grumblis la gastejestro. "Jam nun ili estas tiom altaj, ke mi ne scias, kie staras mia kapo." :"Nu nu, nur malrapide, Sam," incitetis lin la tajloro. "Kiu fartas vere malbone, tiu ordinare ne plendas." :"Nur staru por unu duonjaro sur mia loko!" faris zorgoplenan mienon la gastejestro. "Poste vi parolus alimaniere." :"Eh, ĉiu el ni havas sufiĉe da propraj turmentaj zorgoj," svingis per la mano Finke. "Kaj - ke mi ne forgesu - mia edzino alportis el vendejo ian panikan sciigon el Nome. Ĉu vi aŭdis pri la afero?" :"Laŭdire furiozas tie ia epidemio," informis kompleze la tajloro. :"Kompreneble - mi ne scias, kio estas vero. Tio povas esti nur nova blufo. Vi ja scias. . . . ni ĉiuj estas fermitaj inter kvar muroj, solidan laboron oni ne havas - kaj pro tio homoj fikcias diversajn sensaciajn informojn, por ke ni per ili amuziĝu." :"Sed ne," neis per la kapo la gastejestro, "io estos vero. La poŝtestro eĉ diris, ke tie mankas medikamentoj - aŭ io simila." :"Nu, tio estus malbona," diris pripenseme Finke. :La tajloro Stilding volis ekparoli pri ĉiuj malsanoj, kiujn li travivis, kiam malfermiĝis la pordo kaj en la ejon venis la ŝerifo de Unalaklik, brue salutata de la kunvenintaj viroj. :Li ekstaris antaŭ la bufedo, kaj kiam ĉiuj silentis, li komencis: :"Viroj! Eble vi estas surprizitaj, ke mi kunvenigis vin tiom neatendite. Sed la afero estas tiom grava kaj urĝa, ke mi ne povas prokrasti ĝin." :La ĉeestantoj fariĝis pli atentemaj. :"Eble vi jam aŭdis, ke en Nome aperis difterio. Doktoro Welch bezonas kiel eble plej baldaŭ freŝan seron. Li mendis ĝin en Seattle. La aeroplano alportis ĝin al Anchorage, sed pluen ĝi ne povis flugi. En tiu ĉi momento la paketo estas survoje al Nenana, klen ĝi verŝajne estos alportata hodiaŭ tagmeze. Sed temas pri tio, kiamaniere transporti ĝin el Nenana al Nome." :La ŝerifo rigardis la virojn, kvazaŭ li atendus ilian proponon. :Ĉiuj silentis. Nur de la tablo, kiu estis ĉe la forno, aŭdiĝis malkuraĝa voĉo: :"Malfacila afero!" :"Doktoro Welch pripensis ĉiujn cirkonstancojn," daŭrigis la ŝerifo. :"Kaj fine li konstatis, ke estos necese aranĝi stafet-veturon. Hodiaŭ mi ricevis de li telegramon." :Kiam li finlegis ĝin, la salono silentis. Sed nur momenton. Ĉar tuj poste aŭdiĝis kelkaj ekkrioj: :"Tio estas neebla!" :"En tiu ĉi vetero, kiam ni eĉ hundon ne elpelus - en Nome n?" :"Absoluta frenezeco!" :"Oni facile diras: aranĝu stafeton! Sed kiu veturos?" :"Tio estus certa mortveturo!" :La salono bruis kiel vespa nesto. :La ŝerifo staris ĉe la bufedo kaj li observis per rigida rigardo la ŝtormon de indigno, kiun vekis lia komuniko. Post kelkaj momentoj li tintigis la glasojn. La kunvenintoj denove trankviliĝis. :"Vi pravas, amikoj," kaj li elparolis la vorton, "amikoj" kun tiom malvarma akcento, ke ĉiuj tuj divenis, kion la ŝerifo sentas. "Ĝi aspektas vere kvazaŭ absoluta frenezeco, kaj kiu partoprenos la stafetveturon, tiu devos esti preparita por ĉio. Sed ĝuste pro tio neniu estas devigata. La aliĝoj estas memvolaj." :"Feliĉe!" respiris iu duonlaŭte. :La ŝerifo ne lasis sin ĝeni kaj daŭrigis: :"Kaj tial mi demandis vin: kiu memvole aliĝas por veturigi la paketon da sero el Unalaklik al Nome?" :La silento, kiu ekregis post tiu ĉi demando, ne estis interrompita eĉ per unu vorto. Kelkaj viroj klinis la kapon, ĉar ili volis eviti la esploran rigardon de la ŝerifo. La aliaj scivole ĉirkaŭrigardis tra la superplenigita salono. Sur kelkaj vizaĝoj aperis malrespektaj ridetoj. :Kaj en tiu hontiga silento aŭdiĝis de malantaŭe la klara, kvazaŭ metala voĉo: :"Mi!" :Ĉiuj surprizite rigardis malantaŭen. :Kiel? Ĉu Gunnard Kasson? Tiu longstatura viro kun malgrasa vizaĝo kaj severe kuntiritaj trajtoj, kiu alvenis ĉi tien kun edzino kaj du infanoj antaŭ kelkaj jaroj el Finnlando? :Jes, estis li. Dum la tuta agado li ne parolis eĉ unu vorton. Ĉiujn rimarkojn li per unu orelo aŭdis kaj per la dua ellasis. Li staris en la angulo neparolema kaj profunde meditanta. Li aŭdiĝis nur tiam, kiam oni devis paroli koncize kaj reale. :Ili atakis lin kvazaŭ vespoj. :"Vi... ! Ĉu vi scias, kion tio signifas - veturi en tiu ĉi vetero al Nome?" :"Mi scias." :"Kaj ĉu vi scias, ke vi devos atendi pli facile morton, ol revenon hejmen?" :"Jes." :"Vi forgesas vian familion!" :"Ne." :"Kion faros ĉi tie viaj infanoj sen vi? Videble, kiom vi amas ilin! La bona patro zorgas antaŭ ĉio pri sia propra familio!" :"Jes, kaj li pensas pri siaj infanoj!" insistegis alia. :Sed tio estis jam ankaŭ por la trankvileca Gunnard Kasson tro multe. Li paŝis antaŭen kaj stariĝis apud la ŝerifo. En liaj okuloj ekbrulis stranga fajreto. :"Vi memorigis min pri miaj infanoj. Nu, ĝuste je ili mi pensis la tutan tempon kiam la ŝerifo rakontis al ni pri la tragedio en Nome. Kaj se mi aliĝas al la veturo, mi faras tion nur pro tio, ke mi amas miajn infanojn. Mi povas imagi al mi, kion ni ĉiuj sentus, se la epidemio furiozus ĉe ni, kaj se ni estus devigataj - same kiel nun la Nomeanoj - atendi la helpon de aliaj homoj. Tiam mi ŝatus aŭdi viajn rimarkojn pri la bravaj viroj kiuj timante pri sia propra vivo pasive alrigardis, kiel dekoj da infanoj balanciĝas inter la vivo kaj morto! Sed nun mi volas aŭdi jam nenion - kaj precipe ne pri mia familio. Mi aliĝis kaj mi veturos." :La ĉeestantoj eksilentis. La viroj embarasite ĉifis siajn ĉapojn. Ili klinis la kapojn kaj nekompreneble murmuris. Gunnard Kasson donis al ili fortan baton. :Kaj denove ekparolis la ŝerifo: :"Kiu volas veturi kun Kasson?" :Preskaŭ ĉiuj manoj leviĝis alten. :La ŝerifo ridetis. Kaj el lia voĉo perdiĝis ĉia malvarmo, kiam li daŭrigis: :"Ĝi estis nur malgranda ruzo mia, amikoj, kaj vi certe pardonos min. Efektive - Kasson veturos sola. Mi volis nur konvinkiĝi, ĉu antaŭ mi staras viroj aŭ malbravuloj. Mi ja en la animo jam decidiĝis, ke mi rezignos mian oficon kaj mem veturos. Ĉar ne estus tre granda honoro gvidi komunumon, kies viroj ne scias sian devon." :Kaj sin turninte al Kasson, li aldonis: :"Mi dankas vin, Kasson! Mi dankas vin nome de la infanoj el Nome. Kaj nome de la infanoj de la tuta mondo." :Kiam li premis la manon de Kasson, en la salono eksonis aplaŭdo. Fine ekestis preskaŭ konflikto pri tio, kiu veturu. - Sed ĉar Kasson aliĝis la unua, estis interkonsentite, ke li veturos. :Ĉiuj ariĝis ĉirkaŭ li kaj donis al li la manon. Ili ekhontis pro tio, ke ili havis tiom malmulte da kompreno pri la suferado de siaj proksimuloj. Ilin turmentis la riproĉoj de la konscienco pro la egoismo, kiu kaptis ilin dum kelkaj momentoj. Ili klopodis rebonigi sian eraron almenaŭ per tio, ke ili konsilis al Kasson, kiamamere li devos prepari sin por la danĝera veturo. :Intertempe la ŝerifo rapidis al la poŝtoficejo. :Kaj post kelkaj minutoj flugis al Nome la ĝojiga raporto. Ĝi estis ja konciza, sed en ĝi kuŝis la tuta beleco kaj fiereco de la homo: :"Unalaklik preparita. Veturos Gunuard Kasson." :La saman tagon akceptis Nome ankoraŭ kvar telegrafajn depeŝojn: :"Ruby - preta. Leonard Seppala." :"Hot Springs - preparita. Emil Erikson." :"Tolovana. Iras Wurd Kalland." :"Nenana. La kontakto kun Tolovana funkcias. Veturas Will Shannon. Li ekvojaĝis hodiaŭ tagmeze." :Doktoro Welch iris antaŭ vespero al la poŝtoficejo. Denove li travivis tagon de streĉa laboro. La epidemio disvastiĝis per nekredebla rapideco. En ĉiu horo estis anoncataj novaj kaj novaj malsanuloj. Krom Kudlago jam mortis ankoraŭ du pacientoj. :Li venis al la poŝto en tiu momento kiam la oficisto Smith transskribis la lastajn signojn de la Mors-alfabeto. Doktoro Welch malpacience ekprenis la telegramon el Nenana kaj legis ĝin. Post finlego ekbrilis en liaj okuloj varmegaj larmoj. La larmoj de admiro kaj dankemo. :Ili jam veturas! :Ili jam venigas la savon! Ili venigas la vivon por dekoj da minacataj infanoj! Ke ili alvenu ĝustatempe! :Li rigardis al la urbo. :Al li ŝajnis, kvazaŭ la nigra ombro de la morto fariĝas pli hela pli malforta, kvazaŭ ĝi leviĝas super la tegmentojn de la domoj. Sed poste ĝi restis staranta kaj kvazaŭ fiksita ĝi pendis super la urbo. :Doktoro Welch ektremis. Li konsciiĝis, ke la danĝero estis plimalgrandigita, sed tute ne forigita. La sorto de la urbo Nome kuŝas en la manoj de kelkaj kuraĝaj viroj. :En la manoj de stafeto. :Ĉu ĝi alvenos? Ĉapitro 5 ==La stafeto== :DOKTORO WELCH ne estis la sola homo, kiu kelkfoje dum la tago vizitis la poŝtoficejon en Nome. La dua viro, kiu senĉese forsendis la telegrafajn depeŝojn en la civilizitan mondon, estis la ĵurnalisto Hilton. :Jam de la unua interparolo kun la kuracisto estis al li klare, ke temas pri okazo tre grava, kaj li, kiel ĵurnalisto, tuj decidiĝis, ke li eluzos tion. Li apenaŭ eksciis pri la epidemio, kiam li tuj forsendis al sia ĵurnalo detalan raporton, en kiu li priskribis la malesperan situacion en la plej norda urbo de la amerika kontinento. La ĵurnalo represis ĝin en okulfrapa aranĝo sur la fronta paĝo. Kaj ĉar la sciigon prete disvastigis ankaŭ la radio, post nelonge sciis pri la afero la tuta kultura mondo. :Nome kaj ĝiaj trafitaj loĝantoj fariĝis la centro de la universala atento. Ne estis homo, kiu ne interesiĝis pri la dramo en la dezerta nordo. :Ĉiu nova depeŝo de Hilton estis sensacio. Ĵurnaloj presis apartajn eldonojn en centmilaj eldonkvantoj. La redakcioj estis superŝutataj per demandoj. Ariĝis sennombraj proponoj, kiamaniere oni povus transporti la seron el Nenana al Nome. Sed ĉiuj estis destinitaj al pereo nur pro tiu simpla kaŭzo, ke ili estis nerealigeblaj. :La aviadistoj, kiuj vidis en transporto de la sero unuavice aferon de sia profesia honoro, superŝutis per telefonaj demandoj la meteorologiajn staciojn. Inter ili estis ankaŭ tiuj, kiuj volonte riskus eĉ sian vivon, nur ke ili povu helpi la malfeliĉan urbon. Sed la informoj de la meteorologiaj stacioj estis tiom malfavoraj, ke ne estis eble doni permeson pri ekiro. :Kaj kiel proksimiĝis la paketo al Nenana, tiel kreskis la sufoka streĉo. Kio sekvos? :En la laborejoj, en la vendejoj, sur la stratoj, en la vagonaroj, en la oficejoj, en la kafejoj, ja eĉ en la lernejoj oni parolis pri nenio alia ol pri Nome. Ĉu la paketo restos en Nenana? Aŭ ĉu okazos ia miraklo, kiu ebligos transporti la seron al la destinita loko? :Tiuj estis momentoj, kiam la malfeliĉo vekis en la homoj la plej noblajn sentojn: kompaton al la suferantoj kaj klopodon helpi ilin. :Ĉefan vorton en la diskutoj havis kompreneble tiuj, kiuj konis Alaskon el propra sperto. Tiuj estis precipe la eks-orministoj, al kiuj prezentiĝis la alloga okazo por plivigligi la rememorojn pri la malkvietaj jaroj de sia vivo. Ili rakontis pri kruelaj frostoj kaj teruraj ventegoj, pri la netraireblaj montpasejoj, el kiuj precipe la Chilcoota pereigis centojn da kuraĝaj aventuruloj, pri la krutaj glacirokoj kaj perfidaj abismoj, pri la bestaro, kiu en vintro fariĝas tre danĝera - kaj per ĉiuj rakontoj ili vekis grandan intereson ĉe siaj aŭskultantoj - sed ili ne scipovis per ili konsoli. :Ju pli klare la homoj konstatis, ke en tiu ĉi lukto kun la senkompata naturo la homo estas senpova, kaj al malsanaj infanoj restas nenio alia ol la morto, des pli granda korpremiĝo kaptis ilin. :Tiu ĉi nubo de la sufoka streĉo estis subite distranĉita per blindiga fulmo: :Veturos stafeto! :Tiel, kiel en la naturo post ekflamo de la fulmo estas momento de tomba trankvilo, kiun en la sekvanta momento anstataŭas surdiga tondrobruego - ankaŭ la homoj legante la grandajn literojn pri la alaska stafeto restis kvazaŭ senkonsciigitaj. Sed poste ili ĝojegis kvazaŭ infanoj, kaj renkontiĝante, homoj ĉirkaŭbrakis nekonatojn, en la vagonaroj kaj ĉie, kie la homoj interrilatas, ekregis admirinda komplezo, komunikemo, ĝentileco kaj afableco - ĉar ĉiuj konsciiĝis, ke en tiuj ĉi emociaj momentoj la homaro donis sian plej belan frukton.:La stafeto fariĝis la devizo de la tago. La infanoj aranĝis stafetkurojn de la mateno ĝis la vespero: en la gimnastikejo, survoje al la lernejo kaj de la lernejo, sur la glitejo kaj dum la glitkurado. La plenkreskuloj rigardis ilin - kaj strange! - nun tute ne ĝenis ilin, ke la infanoj malhelpas ilian iron, ke ili krias kaj bruas. La plenkreskuloj rigardis ilin kun aprobaj ridetoj, ĉar ili ne vidis antaŭ si la ludantajn infanojn, sed kelkajn kuraĝajn heroojn, kiuj ĵus entreprenis neviditan vetveturon kun la morto. :Will Shannon, Wurd Kalland, Emil Erikson, Leonard Seppala, Gunnard Kasson! :La kvin nomoj, kiuj vigligis la mondon! La kvin nomoj, al kiuj estis fiksitaj esperoj ne nur de tiu unu milo da loĝantoj en Nome, sed esperoj de la centmiloj kaj milionoj da homoj en la tuta mondo! La kvin nomoj, kiuj vekis respekton kaj admiron, apenaŭ ili estis elparolitaj. :Io tamen bremsis la ĝojegon kaj entuziasmon. Tio estis la penso; kiel ili fartos dum la longa kaj danĝera veturo. :Al ĉiu el la kvin herooj, kies nomoj ĝis tiu tempo nenie estis legeblaj, estis direktitaj la esperoj de la mondo egalgrade. Ĉar ĉiu estis la kolono, la pilastro, kiu devas ne krevi. Ĉiu estis la ĉenero, kiu devas ne esti traŝirita. Sur ĉiu el ili kuŝis la sama kvanto de la respondeco. Se unu malsukcesos, la stafeto ne sukcesos. :La tuta mondo tremetis pri la sukceso de la plej kuraĝa veturo, kiun la historio konis. : Nur tiuj, kiuj estis la ĉefaj personoj en tiu ĉi grandioza lukto estis trankvilaj. Ili ne pensis pri tio, ke ili faras ion eksterordinaran. En la senkompata lukto pri la taga pano ili lernis simplecon. Pro tio la taskon, kiun ili surprenis, ili taksis kvazaŭ ion memkompreneblan. Ie en la dezerto mortas homoj kaj estas en ilia povo savi ilin. Ĉu ili mem pereos plenumante ilian taskon? Eble. Sed okazu kio ajn, ili faros ĉion, kio estos en iliaj fortoj. Ja, kiel ili povus ankoraŭ unufoje en la vivo rigardi en la okulojn de homo, se ili dum tiaj cirkonstancoj restus hejme, en la komforto, en la varmo, apud la varmigita forno? Ĉu estas io pli simpla kaj pli komprenebla ol tio, ke ili veturas? :Kaj se iu montrus al ili la sensaciajn artikolojn en la ĵurnaloj, se iu dirus al ili, ke ili estas taksataj kiel la plej grandaj herooj de la nunaj tagoj, ili svingus per la manoj, kvazaŭ ili volus diri: "Eh, lasu nin trankvilaj. Tiaj bagateloj!" :Ĉiu ja ankaŭ erarus, kiu supozus, ke la stafeto ekveturis kun iaj ceremonioj. :Will Shannon alvenis kun sia sledo kaj kunjungaĵo de dek du hundoj al la stacidomo en Nenana; li anoncis sin ĉe la staciestro kaj atendis la alveturon de la lokomotivo. :Akompanis lin kelkaj amikoj, kiuj helpis al li kontroli la kunjungaĵon kaj premligi la rimenojn. :Kaj jam aŭdiĝis la fajfo. La lokomotivo ruliĝis al la stacidomo. La lokomotivestro rapide desaltis kaj transdonis al la staciestro malgrandan paketon. :"Jen la sero," li diris. :"Kaj ĉu tio estas ĉio?" miris la ĉirkaŭstarantoj pri la malgranda dimensio de la paketo, kiu pezis ne pli ol duonkilogramon. Ili he povis kompreni, ke la vivo de multaj homoj povas dependi de io tiom malgranda. :"Jes," ridetis la lokomotivestro. "Kaj kiamaniere vi forsendos ĝin pluen?" :Ne estis necese klarigi tion al li. Ĉar intertempe la staciestro transdonis la paketon al Shannon. Tiu metis ĝin en dikan felon, ĉirkaŭligis ĝin per fortikaj rimenoj kaj fiksis ĝin al la sledo. :Poste li adiaŭis per manpremo la lokomotivestron, la staciestron kaj amikojn, saltis sur la glitveturilon, eksvingis la vipon kaj - la stafeto ekveturis. :"Sukceson!" kriis ĉiuj. :Sed la unua viro de la stafeto tion jam ne aŭdis. Ne estis tempo por longa prokrasto. La konscio, ke ĉiu horo, eble ĉiu minuto povas signifi la savon de homa vivo, devigis rapidon. :Ĉio estis tiom simpla kaj tamen en tiu simpleco kuŝis tiom da vireco kaj hardeco, sed ankaŭ tiom da delikateco kaj amo! :La vojo al Tolovana kondukis tra la vasta arbaro sur la maldekstra bordo de Tanana, kiu enfluas en la plej grandan riveron Yukon. Sed ĝi estis tiom neĝblovita, ke Will Shannon estis devigata veturi tra la vojo-nevojo. :Kiam la stafeto forlasis Nenana, la barometro montris -35 °C. Sed blovis tiom forta vento, ke la frosto estis duoble sentata. Will Shannon surhavis pezan peltmantelon, peltan ĉapon, altajn botojn kaj varmajn mufogantojn. Kaj li tamen veturinte kelkajn horojn frostotremis. De tempo al tempo li kuris apud la kunjungaĵo por iomete plirapidigi la cirkuladon de la sango. :Antaŭ la vespero la vento ĉesis. Will Shannon eluzis la trankvilajn momentojn por nutri la hundojn. Kaj poste daŭrigis la veturon. :En la mallumo li progresis multe malpli rapide ol tage. La kunjungaĵo kelkfoje renkontis altan neĝamason, la glitveturilo multfoje preskaŭ renversiĝis koliziinte kontraŭ falintan arbon. La hundoj elĉerpiĝis, kaj ankaŭ Will Shannon sentis lacon en la tuta korpo. Sed eĉ ne unufoje li sentis tenton ripozi. Li bone konsciis, ke la savo de multaj homoj kuŝas en liaj manoj kaj laŭ tio li agis. :En Tolovana oni atendis lin jam en la vesperaj horoj. La satnutrita kunjungaĵo de Wurd Kalland dormetis en la stacidomo. Wurd Kalland kun siaj amikoj malpacicnce rigardis la horloĝ-montrileton. Ĉu Will Shannon alvenos? :Li alvenis nur iom antaŭ noktomezo. Malgraŭ tio, ke li estis tre lacigita, li ridetis. :"Feliĉan vojaĝon!" li deziris al Kalland, transdonante al li la paketon da sero. :Wurd Kalland metis la seron sur la sledon, svingis manon je saluto kaj ekveturis. Tuj poste flugis al Nenana, al Hot Springs kaj al Nome la telegrafa depeŝo, ke Will Shannon feliĉe alvenis kaj Wurd Kalland daŭrigas la veturon. :Wurd Kalland havis antan si ĉirkaŭ okdek kilometrojn da veturo. La plej danĝera estis la transveturo trans riveron Tanana. Ĝi estis frostiĝinta unu metron kaj ankoraŭ pli profunden, sed en la lokoj, kie estis rapidftuo, troviĝis nur maldika glacia tegaĵo. Sufiĉus surveturi tian lokon kaj. . . . :En la mateno la temperaturo okulfrape malaltiĝis. Sur la firmamento aperis nuboj, kiuj anoncis proksimiĝantan neĝventegon. :Wurd Kalland instigis la hundojn al pli granda kaj ĉiam pli granda rapideco. Kaj kiam li fine, duonfrostiĝinta ekvidis la domojn de Hot Springs, aperis sur lia frostorigida vizaĝo kontenta rideto. :Kaj denove la sama bildo kiel en Tolovana: nova kunjungaĵo, nova viro kaj nova ĝojplena telegramo pri la venko de Kalland. :Emil Erikson veturis el Hot Springs al Ruby. La distanco, inter tiuj ĉi du lokoj, estis pligrandigita per tio, ke li devis dufoje traveturi la riveregon Yukon. :Kiam li forlasis Hot Springs, la ĉielo estis malserena per pezaj nuboj kaj la vento eĉ ne blovetis. Emil Erikson konis tian trankvilon. Li sciis, ke post ĝi kutime venas ventego, en kiun eĉ la plej kuraĝa nordulo ne kuraĝas iri. Kaj li tamen ekveturis. La malesperanta Nome atendis. :La ventego ekfuriozis tuj post tagmezo. Samtempe kun ĝi falegis el la plumba ĉielo tuta torento da neĝo. La ventego pelis ĝin antaŭ sin, ĝi muĝis, fajfegis, rompis la arbojn, blindigis la veturanton kaj hundojn. De tempo al tempo tiel mallumis, ke oni ne povis vidi eĉ unu paŝon antaŭe. :La hundoj jam nur sin trenis. Emil Erikson nur per streĉo de ĉiuj fortoj ne falis. Sed la stafeto veturis. La posttagmezon, la tutan nokton kaj ankoraŭ unu tutan tagon. Tridek tri horojn da seninterrompa veturo. Tridek tri horojn da superhoma sufero. La 29-an de januaro je la naŭa vespere Emil Erikson atingis duonmorta sian celon - Ruby. :Tie jam atendis lin viro, kiu estis traveturonta la plej longan kaj plej danĝeran parton de la tuta stafeta veturo - Leonard Seppala. Ĉapitro 6 ==Leonard Seppala== :NENiU alia povis entrepreni tiom danĝeran vojaĝon, kiom estis el Ruby al Unalaklik ol Leonard Seppala. Kiel Gunnard Kasson ankaŭ li devenis de Finnlando. Jam de sia infanaĝo li vivis en malvarma klimato kaj tial alkutimiĝis al la malmilda Alasko multe pli frue ol miloj da aliaj enmigrintoj. Lia staturo estis alta, li estis maldika. Li havis blondajn, ondajn harojn kaj bluajn okulojn, el kiuj elradiis infana ludemo kaj fera volo. :Lia kunjungaĵo estis la plej bela en la tuta Ruby. La terkulturistoj en aliaj landoj fieras pri la belaj ĉevaloj. En Alasko la viroj fieras pri siaj hundoj. Precipe la gvidanta hundo Balto, kiu ricevis la nomon laŭ la Balta maro, ĉar Seppala volis havi daŭran kaj vivan rememorigon je sia malproksima patrujo, distingiĝis per belega kresko, forto, kuraĝo kaj inteligento. Ĝi ja ne saltis laŭ ordono super bastonon, nek prezentis diversajn figuretojn, nek "petis". Sed sufiĉis, ke ĝia sinjoro diris al ĝi kelkajn vortojn kaj la hundo tuj komprenis, kion li postulas de ĝi. :De tempo al tempo okazis, ke aro da hundoj komencis interbatali. Unu signo de Seppala - kaj Balto troviĝis inter ili. Se la hundoj konkorde ĵetus sin kontraŭ ĝi, ili certe disŝirus ĝin. Sed estis preskaŭ mirinde, kiom la ĉeesto de la fortstatura luphundo efikis al ĉiuj. Sufiĉis, ke ĝi al unu aŭ du ribelantoj mordetu la orelon, ke ĝi mallonge boju, ke ĝi montru siajn dentojn kaj ĉirkaŭrigardu kiel reĝo - kaj jam estis trankvilo. La hundoj ekmurmuris kaj konfuzite retiriĝis en siajn budojn, aŭ ili komencis flati al Balto. :Komence Seppala veturis laŭ la fluo de Yukon. La vojo kondukis tra la arbaro, kiu iomete mildigis la akrecon de la ventego. Malgraŭ tio la kunjunĝaĵo iris nur tre malrapide antaŭen, ĉar ofte troviĝis sur la vojo elradikiĝinta arbo, kiun li devis ĉirkaŭveturi. :Matene li transveturis Yukon-on kaj baldaŭ atingis la ebenaĵon. Ĉi tie la danĝero kulminis. La ventego, nekatenita per la baro de la arbaro, ekfuriozis kvazaŭ freneza. La frosto plifortiĝis tiom, ke Seppala povis mezuri 60°C sub nulo. Kaj krom tio li veturis sur tia surfaco de la tero, ke ĉiu paŝo povus rezultigi teruran falon en la profundon. :Seppala konis tiajn marĉajn regionojn, kie nur la maldika surfaca tavolo estis frostiĝinta. Tia loko facile rompiĝus sub la pezo de unu hundo, tiom pli de la tuta kunjungaĵo! Pro tio li veturis tre singarde, grandparte fidante la naturan instinkton de Balto. :Horo post horo pasis kaj la monotona regiono daŭris. La hundoj estis elĉerpitaj de laco kaj de malsato, ĉar sur la vasta ebenaĵo ne estis unu loketo ŝirmita kontraŭ la ventego, kie Seppala povis nutri la kunjungaĵon. Kiam li vidis, ke li vane atendas tian monteton, li decidiĝis pri mallonga ripozo en la malferma regiono. Li haltigis la kunjungaĵon kaj disdonis al la hundoj la frostiĝintajn fiŝojn. La hundoj avide ĵetis sin al ili. Pli frue, ol Seppala venis al Balto, la duopo ĉe la glitveturilo jam pretis por pli kaj postulis per mallonga murmuro aldonon. Seppala ĵetis al ili ankoraŭ kelkajn fiŝojn kaj karesis ilin per la mano. Samtempe li rigardis al la neĝo, kie videblis kelkaj ruĝaj makuloj. Li konsterniĝis. De kio ili devenis? En tiu momento unu hundo levis la piedon kaj Seppala ekvidis sange ŝirvunditan plandon. Kompato premis lian gorĝon. Sed li tuj venkis ĝin. En Nome mortas infanoj. Ili atendas savon. Ne konvenas ĝemi kaj perdi tempon pro kelkaj ŝirvundoj. :Ankoraŭ unufoje li mankaresis la hundojn kaj li kliniĝis por preni la konduk-rimenojn. :La hundoj je la antaŭo rigardis al li. Kiam li kliniĝis, ili ŝajne supozis, ke li volas doni al ili novan porcion da fiŝo. Ili rapide ariĝis ĉirkaŭ li. Ĉiu volis esti la unua. :Kaj en tiu momento okazis io neatendita. :Eksonis mallonga, seka krako. Seppala tuj divenis, kio okazis. Sed antaŭ ol li povis forsalti, la glacio sub li rompiĝis kaj Seppala kun la glitveturilo troviĝis en la marĉaĵo. :La timigitaj hundoj saltis sur la firman glacion kaj volis forkuri. Sed Balto revenis per arka flankvojo por sia sinjoro. :"Antaŭen, Balto! Tiru!" kriis Seppala kaj klopodis suriri sur la firman glacion, sed tiu sub lia pezo ĉiam rompiĝis. :La saĝa hundo komprenis. Ĝi kuregis denove al sia gvida loko kaj streĉis ĉiujn fortojn. Tiamaniere la ceteraj hundoj estis devigataj kuntiri. :Feliĉe estis ke la kondukrimenoj estis faritaj el tre solida felo. Ili alie certe traŝiriĝus, ĉar la sledo kojnumiĝis kaj ne povis elgliti. :Fine Seppala sukcesis kuŝiĝi sur la glacion. Li kliniĝis super la perfida marĉaĵo, levetis iom la glitotrabojn kaj - la sledo ekflugis sur la firma glacio. :"Balto, haltu!" kriis Seppala kaj li pene levis sin. Li ja havis peltan veston, kiu estis taŭgigita por tiaj akcidentoj, sed tamen kelkaj gutoj penetris sub ĝin ĝis la nuda korpo kaj nun senkompate malvarmigis. :La kunjungaĵo obee haltis. Seppala atingis la sledon kaj lia unua penso estis al la paketo da sero. La pelto, en kiu ĝi estis envolvita, estis surface malsekigita, sed la interno estis absolute seka. Trankviligita li sursaltis la sledon kaj la kunjungaĵo denove ekveturis. :La ventego furiozis senĉese. Seppala sentis, ke liaj kruroj komencas rigidiĝi. Tuj kiam li konsciiĝis pri tio, li saltis de sur la sledo kaj kuris apude. Tio iomete helpis. La sango en la vejnoj komencis cirkuli pli rapide kaj lia dorso eksentis agrablan varmon. Sed samtempe kun ĝi aperis tia laciĝo, ke li devis vole nevole sursalti la sledon. :Intertempe la regiono ekŝanĝiĝis. Anstataŭ la vastaj ebenaĵoj aperis montetoj. Unue malaltaj, sed ĉiam pli kaj pli altaj, ĝis ili ŝanĝiĝis al kontinuaj montarĉenoj. :Se la vojo tra la tundro estis danĝera, ĉi tie ĝi ne estis pli sekura, ĉar malantaŭ ĉiu monteto povis neatendite troviĝi perfida abismo. :Estis jam malfrua posttagmezo, kiam li traveturis longan valon. Ambaŭflanke etendiĝis alten grandegaj montegoj, sur kiuj estis videbla neniu arbetaro. La ventego okulfrape malplifortiĝis, kaj tial la kunjungaĵo veturis pli rapide. :Subite eksonis obtuza bruego, kvazaŭ en la malproksimo ektondrus. Seppala maltrankvile ĉirkaŭrigardis. Kiam lia rigardo trafis sur la deklivon, kiu etendiĝis je la dekstra flanko altegen, li ekkomprenis kaj paliĝis. :Lavango! :La grandegaj amasoj da neĝo, kiuj liberiĝis per la propra pezo, ruliĝis en la mallarĝan valon, kiun li traveturas! :Kien forkuri? Per unu rigardo li konvinkiĝis, ke la lavango ruliĝas je tia larĝeco, ke ne estas eble saviĝi antaŭ ĝi. :Li rapide direktis sin al la kontraŭa deklivo. Li svingis la vipon kaj per laŭta ekkrio instigis la hundojn al pli rapida kuro. Sed ne estis necese fari tion. La bestoj antaŭsentis la danĝeron kaj streĉis ĉiujn fortojn por forkuri antaŭ la pereiga elemento. :Sed la lavango estis pli rapida. :Balto apenaŭ atingis la piedon de la kontraŭa deklivo, kiam tremis la tuta valo per barelsona bruego. La neĝamasoj ruliĝis en la valon kaj neatendite silentigis la ekkrion de Seppala kaj angorplenan bojadon de liaj hundoj. :La stafeto estis entombigita! :La valo trankviliĝis. Finsonis la bruego de la lavango, ĉesis la obstina lukto de la homo kun la naturo. Nur en la alto ekhurlis nova atako de la ventego. :La senmovo daŭris unu sekundon, du sekundojn, poste jam kelkajn minutojn. :Kaj subite la neĝo moviĝis. Poste denove kaj denove. Kaj jen aperis super la neĝo la kapo de Balto. :La hundo rigardis antaŭen; poste ĝi turnis sin. Ĝiaj okuloj estis plenaj de mirego. Kelkaj momentoj pasis antaŭ ol ĝi komprenis. Sed poste ĝi puŝis la piedojn en la neĝon kaj rastis kaj rastis. :Post nelonge aperis la kapoj de la unua entombigita duopo. Tiumomente Balto ĝoje ekbojis kaj komencis rasti ankoraŭ pli obstine. La du liberigitaj hundoj skuis sin kaj tuj komencis helpi Balton. Neĝo forflugis dekstren kaj maldekstren kaj novaj kaj novaj duopoj de la hundoj estis liberigataj! :Finfine aperis la sledo kaj apud ĝi Seppala. Li estis trafita per la lavango tiom malfeliĉe, ke li puŝegis per la kapo la sledon kaj senkonsciiĝis. :La hundoj ariĝis ĉirkaŭ li ĝoje bojante, sed ili tuj silentis. Ilia sinjoro ne moviĝis. :La bestoj staris konfuzite. Neniu eĉ moviĝis. Kaj eble la tuta kunjungaĵo frostiĝus en tiu pozicio, se ne ĉeestus Balto. :Kiu scias, kial ĝi tion faris. Eble ĝi volis esprimi la amon al sia sinjoro, eble vekiĝis en ĝi la sama sento, kiun ĝi havis por siaj suferantaj idoj, eble bedaŭro kaj kompato devigis ĝin al tio, ke ĝi alproksimiĝis ĝis sia sinjoro kaj. . . . komencis ĉirkaŭleki lian vizaĝon. :Kaj tio helpis. La vundito palpebrumis kaj post momento li malfermis la okulojn. Balto ankoraŭ kelkfoje lekis lin kaj poste ĝoje ekbojis. :Seppala ĉirkaŭrigardis. La tuta kunjungaĵo kuŝis en la neĝo kvazaŭ en tombo. Dum Balto por atingi la surfacon devis tralukti nur kelkajn decimetrojn, ĉirkaŭ Seppala etendiĝis la neĝamasoj pli alten ol du metrojn. Eĉ se li ne estus vundita, el tiu ĉi tombo li neniam liberigus sin per propraj fortoj. :Li dankeme rigardis Balton kaj ankaŭ la ceterajn hundojn. Li dankis la bestojn pro si, siaj edzino kaj infanoj, kiuj streĉe atendas lian revenon, kaj pro tiuj en Nome, kiuj sopire atendas la savan seron. :La seron! :Ĝi ja devis esti kiel eble plej baldaŭ en Nome! Kaj li kuŝas ĉi tie en la neĝo, kvazaŭ li havus sufiĉe da tempo- :Li provis leviĝi, sed ne sukcesis. Lia kapo zumis, liaj okuloj nubiĝis. La tuta korpo estis kvazaŭ bruligata. :Li ekkonsciis, kiel terura estas lia situacio. Li kuŝas tie ĉi sola en la dezerto, super li bruegas la ventego, kiu senĉese ŝutas novajn kaj novajn neĝtavolojn - kaj malproksime li estas atendata kun firma fido. Li trompos iliajn atendon kaj esperojn. La paketo, kiu jam veturis milojn da kilometroj, kiun tenis tiom da manoj de oferemaj homoj, haltos ĉe li. Seppala ne alvenos. :La turmentaj pensoj kaŭzis al li pli grandajn dolorojn ol la vundita kaj frostigita korpo. Kaj nur la dolorigaj pikoj de tiuj pensoj devigis lin denove leviĝi. Li ŝanceliĝis kaj falis denove en la neĝon. Tion li ripetis kelkfoje, ĝis li fine sukcesis rampi sur la sledon. :"Veturu, Balto!" li diris senenergie kaj senkonsciiĝis. :Balto tiris la sledon el la tranĉeo, kiun ĝi kun la hundoj elfosis, kaj veturis sur la deklivo tiom longe, ĝis ili preterveturis la falegintan lavangon. Poste ĝi malsuprenveturis en la liberan valon kaj sur la ebena surfaco ili ekveturis pli rapide. De tempo al tempo li rigardis malantaŭen por konvinkiĝi, ĉu Seppala kuŝas ankoraŭ sur la sledo. :La kuranta stafeto prezentis neesprimeble malgajan bildon. Seppala kuŝis sur la sledo sen moviĝo. La hundoj, kvazaŭ ili scius, ke ĉi tie okazas io eksterordinara, veturis serioze kaj trankvile. :Subite la sledo puŝiĝis je ia malmola elstaraĵo. Ĝi suprensaltetis, ŝanceliĝis kaj tuj sekve Seppala kuŝis sur la malmola neĝo. Falante li puŝiĝis per la kapo al la tero tiom forte, ke la doloro vekis lin el la senkonscio. :Li sidiĝis sur la tero kaj konfuzite ĉirkaŭrigardis. La sledo estis jam kelkajn metrojn antaŭ li kaj veturegis pluen. :"Balto! Balto!" li vokis ekscitite. :La hundo rigardis malantaŭen kaj revenis al sia sinjoro. Ĝi kelkfoje ekbojis kaj komencis froti sin ĉe la kruroj de Seppala. :"Vi estas bonkora, Balto," karesis ĝin Seppala. Kaj rigardinte la kompason li aldonis: "Vi kondukas nin bone." :Dua nokto vualkovris la neĝblovitan regionon. Kaj la ventego ne ĉesis. :Seppala nutris la hundojn kaj daŭrigis la veturon la tutan nokton. De tempo al tempo li veturis kun plena konscio, sed jen kaj jen li senpove dormetis. Kaj tiam la sekureco de la veturo restis nur ĉe Balto. :La duan tagon la stafeto jam nur treniĝis. Ĉiuj hundoj havis la piedojn tiom ŝirvunditaj, ke post la kunjungaĵo restis strio de ruĝa sango. La korpojn de la bestoj kaj de la elĉerpita homo skuis febro. :En kompatinda stato la stafeto atingis Unalaklik-on. Ĝi veturis pli ol 250 kilometrojn, estis survoje kvardek kvin horojn kaj travivis neesprimeblan suferadon. :La Unalaklikanoj, kiuj vivis jam kelkajn horojn en atmosfero de timo kaj espero, veturis renkonten al Seppala. Ili volis premi lian manon, danki lin, doni al li refreŝigaĵon. :Seppala ĉirkaŭis ilin per malforta rigardo, senvorte montris al la paketo da sero kaj preskaŭ neaŭdeble flustris: :"Flegu la hundojn!" :Poste li renversiĝis kaj senkonsciiĝis. :En tiu momento jam Gunnard Kasson alfiksis la paketon al sia sledo. :Kaj dum oni forkondukis la hundojn kaj forportis la senmovan korpon de Seppala, por redoni al li la vivon, la lasta, la decida ero de la stafeto direktis sin al la maro. Ĉapitro 7 ==Inter vivo kaj morto== :JAM de tiu momento, kiam venis al Nome la sciigo, ke la stafeto ekveturis, la loĝantoj de la urbo respiris. Ili sciis, ke oni ankoraŭ ne venkis. Ili sciis, ke la ĉefa lukto kun la mortinsida malsano nur ekestas. Sed tamen la malespero cedis al la espero. :Doktoro Welch maljuniĝis en tiuj kelkaj tagoj almenaŭ je dek jaroj. Ja ne estis facila tasko vizitadi la pacientojn, kiuj rigardis al li kun senfina fido, kaj ne povi doni al ili la efikan medikamenton. :La poŝtejo estis ĉiutage sieĝata. La depeŝojn pri la proksimiĝanta savo jam atendis kun malpacienco ne nur doktoro Welch kaj la ĵurnalisto Hilton. La gepatroj de la malsanaj infanoj, ankaŭ tiuj, en kies domo la malsano ankoraŭ ne aperis, rapidis kelkfoje dum la tago al la poŝtejo por demandi, kio estas nova. :Ĉiu parto de la stafeto estis sekvata kun senspira streĉo. La nomojn de la veturantoj oni elparolis kun admiro kaj respekto. Kaj post ĉiu depeŝo sciiganta, ke ankoraŭ unu viro ekveturis, granda ŝtonego falis de sur la koro. :Tiun tagon, kiam el Ruby ekveturis Seppala, la vivo en Nome estis neordinare vigla. Neniel gravis la malpermeso pri amas-kunvenado. La homoj estis tiom impresitaj per tiu granda sciigo kaj ili devis komuniki al iu siajn sentojn. :"Ĉu vi jam aŭdis?" demandis unu la alian renkontiĝinte. :"Pri kio?" :"Nu, pri Seppala!" :"Ho, Seppala! Bonega homo. . . !" :"Kaj kion vi opinias - ĉu li sukcesos?" :"Li sukcesos. Seppala alvenos. Certe!" :"Sed la vojo estas tiom longa kaj -" :"- kaj danĝera, mi scias. Sed iu diris, ke li konas Seppala-n. Laŭdire li estas viro kvazaŭ el ŝtalo. Kaj mi - mi mem ne scias, kial mi tiom fidas lin. Sed io senĉese diras al mi, ke Seppala alvenos." :"Nur ke . . . !" :Ju pli longe la telegraf-oficejo en Unalaklik silentis, des pli multe kreskis la fido al Seppala. Neniu volis malesperi. Neniu havis sufiĉe da forto por allasi la penson, ke Seppala povus perei en la dezerto. Ili vidis la teruran polusan ventegon, kiu eĉ en ilia lando estis supernormale akra. Ili sciis, ke la regiono, kiun traveturas Seppala, estas plena de danĝeroj. Ke tie troviĝas perfidaj marĉaĵoj kaj montoj kun abismoj. Ke tie vivas malsata kaj danĝera bestaro. :Kaj tamen ili kredis. Ili kredis kun tiu stranga kredo, kiun la homo kapablas havi nur tiam, kiam al li jam nenio alia restas. Ili krome ja bezonis ĝin, ĉar nur tiamaniere ili povis forpeli la ombrojn de la malespero kaj dubo, kiuj en iu kaŝita anguleto de iliaj animoj neforpeleble nigris. :Sed kiam venis la depeŝo pri la alveno de Seppala en Unalaklik, kiam la tutan vesperon kaj longe tra la nokto estis aŭdebla neniu alia frazo ol "Seppala alvenis!", kiun ili elparolis kun malsekiĝintaj okuloj kaj tremantaj lipoj - nur tiam ili senvorte konfesis, kiom bazita sur espero estis ilia kredo. . . :La ekscito kulminis, kiam Unalaklik komunikis, ke Gunnard Kasson estas survoje. :Gunnard Kasson! :Pri li pensis doktoro Welch tage kaj nokte. Kaj ne nur doktoro Welch. Ankaŭ aliaj viroj en Nome kaj, sekve de la komunikoj de Hilton, en la tuta mondo. Kaj kompreneble precipe la patrinojn, kiuj kun rideto sur la vizaĝo, sed kun la koro sanganta, kliniĝis super malsanaj infanoj kaj ilin konsolis, ĝojigis kaj kuraĝigis la nuraj du vortoj: Gunnard Kasson. . . :Jam la sono de la fiera nomo povis plifortigi. Ne estis necese koni Gunnard Kasson. Sufiĉis elparoli lian nomon, malmolan kaj koncizan, kaj jam oni vidis antaŭ si la viron, kiu povis kuraĝe vizaĝ-al-vizaĝe starigi sin kontraŭ eĉ la plej granda danĝero. :Gunnard Kasson estas survoje. :Ĉu li venkos? Ĉapitro 8 ==Gunnard Kasson== :GUNNARD KASSON povis elekti: li povis veturi aŭ sur la firma tero, aŭ sur la maro. La vojo sur la bordo estis ja pli sekura, sed tre longa. :La rekta vojo tra la frostita golfo Norton estis tre malcerta, sed multe malpli longa. :Ĉiu horo havis grandan valoron. En Unalaklik venis telegramo el Nome pri la unuaj viktimoj de la difterio. Pro tio Kasson decidis, ke li veturos sur la maro. :Li sciis, ke la plej malfacila tasko sur la maro estos orientado. Se lumus steloj, li facile povus trovi la direkton de la veturo. Sed la ventego daŭris per neniel malpligrandigita forto. Ĝi malebligis antaŭenrigardon kaj blindigis. Nenie estis videblaj firmaj punktoj, kiuj plifaciligus la orientadon. Tial li kunprenis perfektan fosforeskan kompason, laŭ kiu li povis tre precize konstati la direkton de la veturo. Nokte li estis devigata rigardi ĝin preskaŭ seninterrompe. :Kiam ekkrepuskis la norda tago, la veturo estis jam pli bona. Sed ju pli - li malproksimiĝis de la firma tero, des pli multal danĝeroj atendis lin survoje. Ne temis nur pri oftaj fendoj en la glacio, kiuj faris la veturon tiom danĝera. Tre ofte malhelpis la veturon glaciblokoj, kiuj tre alte elstaris. Iuj estis tiom altaj, ke li devis ĉirkaŭveturi ilin. Sed se la glaci-monto estis tre alta kaj krom tio etendiĝis tre malproksimen, tiel ke la ĉirkaŭveturo daŭrus tro longe, tiam Kasson pli volonte transveturis ĝin. :Tio estis tre malfacila, ĉar la antaŭaj hundoj devis grimpi al la pinto, surrampi ĝin, veturi sur la deklivo malsupren kaj tiri post si la restantajn hundojn kaj sledon. :Kaj malgraŭ tio Kasson pli volonte elektis ĉi tiun vojon, ĉar li ne volis senbezone perdi eĉ unu minuton. :Kiam vesperiĝis, la ventego ĉesis. :Kasson nutris la hundojn kaj post mallonga ripozo li daŭrigis la veturon. :Pasis trankvila nokto, en kiu nur de tempo al tempo bruis la maro per la krakado de la glacio. :La sekvantan tagon la hundoj metis la krurojn antaŭen nur kun la plej granda fortostreĉo. Kiel la jungaĵo de Seppala - ankaŭ ili sangis el multaj vundoj. :Kasson supozis, ke li atingos Nome matene la 2-an de februaro. Sed kiam jam proksimiĝis tagmezo kaj la firma tero ankoraŭ ne estis videbla, li maltrankviliĝis. Ĉu li eble tro deviis de la difinita direkto? Ĉu li ne erariris kaj nun veturas al la vasta Pacifika Oceano? :Je tiu ĉi penso li ektremis, ĉar tio signifus, ke liaj hundoj fariĝus sovaĝaj pro malsato kaj ke li mortus; sed tio signifus ankaŭ katastrofon por Nome kaj kia ironio de la sorto kuŝus en tio, ke la stafeto trompis ĉiujn esperojn nur en la lasta stadio! :Li akre ĉirkaŭrigardis. Ĉu ne videblas antaŭe aŭ dekstre strio de firma tero? Sed ĉie, kien lia rigardo povis trapenetri, kuŝis nur la frostinta maro, sur kelkaj lokoj ondigita per glacirokoj aŭ neĝmontoj. :Subite li ekvidis malproksime antaŭ si, iomete dekstre, kelkajn malhelajn punktojn, kiuj frape reliefiĝis kontraŭ la blanka kovrilo de la maro. :Lupoj! :Kasson ne eksentis timon. Kontraŭe, li estis preskaŭ ĝoja, ĉar kie estas lupoj, tie la firma tero ne povas esti tre malproksima! :Kun novaj fortoj li instigis la hundojn. :Nur ke la lupoj ne ekvidu ilin! Kasson ja estas preparita por ĉio, li havas bonegan ripet-pafilon kaj sufiĉan provizon da kartoĉoj - sed nun, kiam li estas jam tiel proksima de la celo, estus domaĝe, se li estus retenita! :Li veturis kun la jungitaĵo malantaŭ unu altan glaciblokon kaj tie kaŝis sin. :Poste li singarde ekrigardis sur la glacian ebenaĵon. Li ekĝojis. La lupoj kuris laŭ la malproksima horizonto kaj ili celis tiudirekten, de kie Kasson alveturis. Ili kuregis kiel la vento. Post kelkaj momentoj ili malaperis. :Li libere respiris kaj kun novaj fortoj, kiujn al li donis la penso, ke la celo ne povas esti jam tro malproksima, li instigis la hundojn al pli rapida veturo. :Ne longe ili veturis trankvile. :Subite la hundoj maltrankviliĝis. Sen tio, ke Kasson instigis ilin, ili plirapidigis la kuron tiel ke la sledo preskaŭ flugis. :Kion tio povas signifi? Ĉu la hundoj sentas novan aron da lupoj? Aŭ ĉu ekestas jam nova danĝero en la formo de glaci-urso? :Kasson maltrankvile ĉirkaŭrigardis. Kiam li rigardis malantaŭen, li tuj komprenis la ekscitiĝon de la hundoj. :La jungaĵo estis persekutata de aro da lupoj. Ili estis la samaj, kiujn li ekvidis pli frue. Survoje ili ekvidis la freŝajn postsignojn de la sledo de Kasson kaj nun sekvas ilin. :Li svingis la vipon, ekkriis al la hundoj - kaj tiuj ekkuregis sur la ebenaĵo kiel rapida ventego. La timo antaŭ la malsataj lupoj donis al ili nekredeblajn fortojn. :Gunnard Kasson renkontis lupojn jam kelkfoje dum sia vivo. Li konis ilin bone jam en Finnlando. Ankaŭ ĉi tie, en Alasko, li partoprenis kelkajn ekspediciojn kontraŭ tiuj ĉi rabaj bestoj, kiam ili vintre fariĝis pli atakemaj kaj minacis la sendanĝerecon de la vilaĝo. :Sed li neniam renkontis ilin en tiaj cirkonstancoj kiaj nun, kiam sur li kuŝas la respondeco por la savado de tiom da vivoj! Kaj ĝuste tio estis la kaŭzo, pro kiu lia mano ektremis, kiam li celdirektis la pafilon al unu granda lupo, kiu antaŭkuris la tutan aron je kelkaj metroj. Sed li tuj regis sin. :Eksonis mallonga pafo. La lupo saltegis alten kaj restis kuŝanta sur la loko. La ceteraj ĵetis sin al la vundita kunulo. :Tiu ĉi momento sufiĉis al Kasson por gajni grandan distancon. Sed jam proksimiĝis la aro denove! Kaj ankoraŭ pli rapide kaj pli rabe, ĉar la odoro de la freŝa sango pligrandigis ilian furiozon. :Ankoraŭ kelkfoje pafis Kasson. Ĉiufoje restis unu lupo sur la glacio kaj la aro englutis la neatenditan pecon. Malgraŭ tio la distanco inter la jungaĵo kaj lupoj senĉese malpligrandiĝis. :Nur la rapideco de la hundoj ne ŝanĝiĝis. Ili sentis la danĝeron tuj ĉe la malantaŭo, tial Kasson ne bezonis ilin instigi. :Subite la sledo surveturis malgrandan glaciblokon. Ĝi saltetis pli alten, kaj antaŭ ol Kasson povis tion malebligi, falis el ĝi la skatolo kun la kartoĉoj! :Kasson ektremis. :Nun li estas preskaŭ senarma. En la pafilo li havas ja ankoraŭ tri aŭ kvar kartoĉojn, sed kio estas tio kontraŭ la malsata aro, en kiu troviĝas ankoraŭ nun pli ol dudek lupoj! :La unusola savo kuŝas nun en la rapideco de la hundoj. Sed kiel longe povos daŭri tiu ĉi freneza kurego? :En la lasta momento Kasson ekhavis feliĉan ideon. Li kaptis sakon kun la viando, kiun li havis kiel nutraĵon por la hundoj. Li komencis ĵeti pecon post peco al la lupoj. Komence ili haltis ĉe ĉiu peco, ili batalis pri ĝi - kaj Kasson gajnis kelkajn valoregajn sekundojn. Sed kiam la afero plurfoje ripetiĝis, la lupoj eksciis, ke la malgranda peceto ne sufiĉos por ili ĉiuj. Pro tio ili lasis la viandon al la unua, kiu ekmordis ĝin, kaj kuregis pluen. :Poste Kasson malfermis la tutan sakon kaj dismetis ĝian enhavon sur la teron. Tiun ĉi fojon ĉiuj lupoj haltis kaj dum kelkaj momentoj ili estis denove tenitaj. :Kasson turnis sian tutan atenton al la jungaĵo kaj al la vojo antaŭe. :Kiel priskribi lian ektimon, kiam anstataŭ la firma tero, kies proksimecon li jam antaŭvidis, li rimarkis antaŭ si altan glacimonton, etendiĝantan longan distancon dekstren kaj maldekstren! :Per unu rigardo li konvinkiĝis, ke surgrimpi ĝin ne estas eble. Kaj ĉirkaŭveturi ĝin - por tio estis jam tro malfrue. . . :Li ekkomprenis, ke tio signifas la finon. . . :Li haltis ĉe la glacimonto. Rapide li tratranĉis la rimenojn, per kiuj la hundoj estis jungitaj. Unua li liberigis la gvidantan hundon Fulmon. :"Fulmo, ek al ili!" li ekkriis. :La hundo obeis. Kuraĝe ĝi ekkuris kontraŭ la aro, kiu rapide proksimiĝis. :La ceteraj hundoj ekhezitis, kvazaŭ ili volus diskuri. Sed finfine ili tamen altiriĝis per la kuraĝo de la gvidanto. :Komenciĝis malespera batalo. :Kasson pafis per la restantaj kartoĉoj. Poste li alsaltis al la hundoj kaj helpis ilin per fortaj bategoj de sia pafilo. :La lupoj momenton ŝanceliĝis. Sed nur momenton. Ilia superforto estis tro granda. Malgraŭ tio, ke la hundoj batalis kun admirinda kuraĝo, tamen ilia nombro malpligrandiĝis. :Subite la plej granda lupo ĵetis sin sur Fulmon. Kasson ekvidis tion. Li alsaltis al la atakanto kaj volis doni al ĝi mortigan baton. :La lupo liberlasis Fulmon; ĝi rapide flankiĝis kaj ekmordegis la pafilon, kiu trafis la malmolan glacion. Per forta tirego ĝi elmanigis al Kasson la pafilon kaj forkuris kun ĝi kelkajn paŝojn, kie ĝi komencis bategi per ĝi. :Kasson forsaltis al la sledo. Li serĉis objekton, per kiu li povos defendi sin. Sed krom la paketo kun sero kaj kelkaj kovriloj la sledo estis malplena. . . :Li rapide demetis la kovrilojn kaj levis la pezan sledon alten. Li svingos per ĝi kaj defendos sin ĝis la lasta spiro. :La hundoj jam komencis retiriĝi. Ili kuris al sia sinjoro, kvazaŭ ili serĉus ĉe li defendon. Ĉapitro 9 ==En la lasta momento== :Tiun tagon vivis Nome kvazaŭ en febro. :Ĉiumomente elkuradis homoj el siaj domoj por rigardi, ĉu la savo jam alproksimiĝas. La poŝtoficejo estis superŝutata per telegrafaj demandoj el ĉiuj partoj de la mondo: "Ĉu Gunnard Kasson jam alvenis?" Kaj ĉiam la sama frostiga respondo: :"Li ankoraŭ ne alvenis." :Dum la tago pasis, kreskis la ekscito, ĉar la epidemio ne malfortiĝis. Doktoro Welch ne havis sufiĉe da tempo por desinfekti la injektilon kaj plenigi ĝin per la sero, kiu montriĝis tiel neefika. . . . :Li povis eniri kiun ajn domon; ĉie li aŭdis la saman parolon, la saman nomon: :Gunnard Kasson ! :Ankaŭ malsanuloj elparoladis ĝin, kvankam multaj en alta febro eĉ ne sciis, pri kio temas. Sed la lignaj dometoj estis tiel plenplenigitaj per tiu ĉi nomo, ke la voĉoj de la malsanuloj estis la nura eĥo. :"Ĉu li ankoraŭ ne alvenis, sinjoro doktoro?" bonvenigis lin. :"Ankoraŭ ne." :"Kaj kion vi pensas. . . ĉu li alvenos?" :"Ni devas esperi, amikoj! Nur tio restas al ni." :Antaŭ tagmezo la ŝerifo vizitis la poŝtoficejon. :"Sinjoro Smith, kontaktigu min kun Unalakliko!" :"Volonte. . . tuj! - Preta!" :La ŝerifo enmanigis la aŭdilon. :"Halo, ĉi tie ŝerifo de Nome. Ĉu vi scias nenion pri Kasson? - Ne? Kaj vi diras, ke li devus esti ĉi tie jam matene? - Ne, ni scias tute nenion. Jes, mi aranĝos tion. Mi ankaŭ havis similan ideon, pro tio mi vokis vin. Mi dankas - jes, dankon!" La ŝerifo demetis la aŭdilon kaj eliris sur la placon, kie staris kelkaj viroj en vigla debato. Kiam ili ekvidis lin, ili rapidis al li. :"Ŝerifo, ĵus ni parolis pri tio, ke ni devus ion entrepreni. .":"Rilate Kasson?" :"Jes." :"Bonege, amikoj! Mi almenaŭ ne estas devigata longe rakonti al vi, se vi mem venas kun tiu propono. Mi ĵus interkonsentis kun Unalakliko, ke ni serĉos lin. Ni kaj ankaŭ ili." :"Tio estos la plej bona," kapjesis Davison. "Nia devo estas malebligi, ke la stafeto fiasku en la lasta momento." :"Amikoj," diris la ŝerifo, "disiru hejmen, preparu viajn sledojn kaj hundojn kaj post kvaronhoro ni forveturos." :La viroj volonte diskuris hejmen. Post dek minutoj staris antaŭ la hotelo dek kvin veturantoj kun siaj jungaĵoj. :"Kien vi veturos?" demandis ilin tiuj, kiuj hazarde preterpasis sur la strato. :"Serĉi Kasson." :La sciigo flugis de buŝo al buŝo kaj post nelonge la tuta urbo sciis, ke oni aranĝas ekspedicion, kiu veturos serĉi Kasson. Ĉiu volis akompani la savontojn. Ĉiu volis ŝanĝi la horojn de doloriga atendo en energian faron. :Estis ja malgranda espero, ke ili renkontos lin - la maro estas vasta kaj glaciblokoj malebligas ĉirkaŭrigardon! - sed tio estis tamen miloble pli bona ol senfara irado sur la bordo kun la unusola penso: Ĉu li alvenos ? Ĉu li ne alvenos? :Kaj tiamaniere la ekspedicio duobliĝis. :Tiuj, kiuj eksciis pri la afero poste, rapidege sekvis la forveturantojn. :Sur la bordo de Norton-golfo ĉiuj haltis. :"Ni faros tri grupojn," diris la ŝerifo. "Unu, sub la gvido de Davison, veturos laŭ la bordo. La duan gvidos Friman. Tiu veturos per granda arko dekstren. Kun la tria grupo veturos mi; ni veturos en la mezo. :"Estos bone, se la grupoj etendos sin je unuopuloj, por ke ni ĉion vidu," proponis Friman. :Ĉiuj konsentis. :"Kaj ankoraŭ ion," rememorigis Davison. "Se iu grupo trovos Kasson, ĝi tuj donu signon al la ceteraj per trifoje ripetata pafo." :"Ĝuste," konsentis la ŝerifo. :"Multan sukceson!" kriis viroj kaj la tri grupoj ekveturis antaŭen. :Ĵurnalisto Hilton aliĝis al la grupo de la ŝerifo. :Ili veturis ĉirkaŭ duonhoron, kiam la ŝerifo donis signon por halto. :"Ĉu vi aŭdis?" vokis li. :"Jes." :"Oni pafas tie!" :"Kaj tio estas rekte antaŭ ni!" :"Antaŭen!" ordonis mallonge la ŝerifo. :Ho, kia veturo ĝi estis! :Kaj denove - aŭdu! :Krak! Krak! :Nenia dubo. Gunnard Kasson - kiu alia ĝi povus esti? - estis en danĝero! :Kaj subite la pafoj ĉesis. . . :La viroj embarasite rigardis unu la alian. Kaj poste, kvazaŭ per komuna penso, instigis la hundojn. La sledoj ekveturis pli rapide. :Post nelonge ili atingis la glaciblokon, kiu malebligis al ili la rigardon antaŭen. La hundoj ekkuregis al la sovaĝa atako sur la pinton de la glacia malhelpaĵo. :La plej multaj glitis sensukcese returne. Sed kelkaj veturantoj sukcesis atingi la pinton je la unua fojo. Inter ĉi tiuj estis ankaŭ la ŝerifo. :Tio, kion ili ekvidis de la pinto de la glacibloko, plenigis ilin per teruro. :Malsupre, ĝuste sub ili, staris kun larĝe dismetitaj kruroj Kasson. En la manoj li tenis la sledon kaj plenforte svingis per ĝi. Apud liaj kruroj kuŝis kelkaj kadavroj, sed pluaj bestoj atakis ĉiam pli sovaĝe. :"Pafu!" ekkriis la ŝerifo. "Sed atentu la hundojn!" :Super la glacia ebenaĵo krakis pafoj. Kelkaj lupoj restis kuŝantaj. Kaj nova pafaro duonigis la nombron de la atakantoj. La ceteraj lupoj unue bataleme ĉirkaŭrigardis por konstati de kie venas la neatendita katastrofo kaj kiam ili ekvidis la homojn, ili forkuris. :La surprizitaj hundoj komencis ilin persekuti, sed kiam vokis ilin Kasson, ili tuj obeeme revenis. El dek du hundoj restis vivantaj nur kvin. Kaj ĉiuj estis malbele morditaj, plej multe Fulmo. :Gunnard Kasson rigardis siajn liberigintojn kaj ridetis. Poste li demetis la vilan ĉapon kaj viŝis sian ŝvitplenan frunton. Nur nun li sentis, ke liaj fortoj estas ĉe la fino. :"Kasson -" alparolis lin la ŝerifo, sed pluaj vortoj restis en la gorĝo. :Li estis kortuŝita, kiel neniam antaŭe en sia tuta vivo. :Ankaŭ la ceteraj viroj silentis. Ili sentis la grandecon de tiu ĉi momento kaj ne volis ĝin rompi per vanaj vortoj. Ili dankeme rigardis la heroan viron, kiu riskis sian vivon por savi ilian urbon. :"Mi scias," ekridis Kasson kaj sincere premis iliajn manojn. La ŝerifo elpoŝigis botelon, en kiu estis refreŝiga trinkaĵo. Kasson longe trinkis. :"Kaj - por la hundoj...vi havas ion?" li demandis. :Kelkaj viroj kompleze malfermis valizojn kun viando. La vunditaj hundoj avide ekmanĝis. :Nur nun Kasson rimarkis, kiel malbone ili aspektas. La viroj helpis al li flegi ilin kaj poste metis ilin sur siajn sledojn. :Poste ĉiuj rigardis en senvorta admiro la malgrandan paketon. Tiu ĉi rigardo rememorigis ilin, kiel malpacience ili estas hejme atendataj. :Al la sledo de Kasson ili jungis kelkajn el siaj hundoj - kaj trifoje ripetita pafo sciigis la ceterajn grupojn, ke la savita sero estas survoje al la urbo. Ĉapitro 10 ==Atingita celo== :TUTAN semajnon gepatroj retenis siajn infanojn hejme por ŝirmi ilin kontraŭ la malsano. Sed hodiaŭ ĉiuj estis tiom ekscititaj, ke ili forgesis ĉiun singardon. Knaboj tuj eluzis la ekscitiĝon de la maturaj homoj kaj elkuris eksteren. Plej volonte ili partoprenus la ekspedicion serĉantan Kasson, sed ili bone sciis, ke la maturaĝuloj ne permesus tion. Pro tio ili sekvis la forveturantajn virojn almenaŭ per siaj rigardoj kaj post ilia forveturo ili pacience atendis sur la bordo de la maro. :"Brr! Tio estas malvarmego! Ludu ni ion!" proponis Georgo Welch. :"Kion?" :"Ni aranĝu stafeton!" :"Hura! Bonega ideo!" :La knaboj faris rondon kaj jam ili kuris. :"Sed tio estas nenio - kuradi tiel en la rondo," malplaĉis la afero al malgranda Eskimo. :"Kiel vi tion volus?" :"Ni faru tion kiel maturaj homoj, unu post la alia!" :"Sed kien ni kuros?" :"Eble en la urbon kaj poste denove reen." :La nova propono plaĉis al ĉiuj. Ili tuj ekokupis siajn lokojn. La unua stariĝis Georgo kaj tiuj sekvantaj ĉiam post tricent metroj. La lasta estis la malgranda Eskimo. Li staris kelkajn metrojn antaŭ la unua domo de Nome. :Kiam ĉiuj estis sur siaj lokoj, la Eskimo levis poŝtukon kiel signon, ke li estas preta. Apenaŭ tion ekvidis la knabo, kiu staris antaŭ li, kiam li levis la sian. Tiamaniere progresis la signo ĝis Georgo. :En la momento, kiam Georgo volis ekkuri, li ekaŭdis strangan tumulton. :Li rigardis al la maro kaj ne kredis al siaj okuloj. Ĉiuj grupoj reveturis. :Kaj ili ne estis solaj! Inter ili estis Gunnard Kasson! :Georgo pro ekscitiĝo forgesis svingi per sia poŝtuko kaj ekkuris al la urbo. :"Gunnard Kasson!" li kriis el la tuta gorĝo al la plej proksima knabo. :"Kio estas?" :"Gunnard Kasson!" :La knabo ekkomprenis. :Li saltetis sur sia loko, kvazaŭ apud li iu pafegis. Kaj jam li kuregis pluen. :Kaj tiel okazis, ke la sciigo pri la alveturanta Kasson atingis la urbon dum kelkaj minutoj. :La lasta knabo kuris tra la stratetoj de la urbo kaj kriis la konatan, milfoje elparolitan nomon. :Homoj forlasis siajn hejmojn kaj konfuzite ĉirkaŭrigardis. Ankaŭ la telegrafisto elkuris el sia oficejo. Kiam li ekaŭdis la krion de la knabo, li ekhavis ideon, ĉu tio eble estas nur ŝerco. Ĝi estus ja iom barbara kaj kruela ŝerco sed! Sed malgraŭ tio li estis venkita per la ĝenerala ekscitiĝo kaj kun multaj aliaj kuris al la maro. :Li apenaŭ forlasis la urbon, kiam li ekvidis alveturi longan vicon de viroj. El iliaj brilantaj vizaĝoj li facile legis la ĝojegan kaj tiom longe atenditan sciigon. :Kvankam scivolemo pelis lin renkonten al la veturantoj, li tamen venkis ĝin kaj rapidis al sia oficejo. Kaj post kelkaj momentoj li sidis ĉe sia aparato kaj per tremanta mano li elfrapis la finan raporton: :"Nome, la 2-an de februaro 1925. La stafeto alvenis!" :Apenaŭ li faris tion, li denove kuris eksteren. . . :Doktoro Welch estis tiam ĉe la tagmanĝo. Sed eĉ hejme li ne estis trankvila. Li pensis pri la malsanuloj kaj precipe pri Kasson. Ĉu li alvenos? Ĉiumomente li iris de la tablo al la fenestro. Li devus jam esti ĉi tie. . . :Kaj tamen kiam li ekaŭdis la liberigan ekkrion, li restis kiel frostigita. Li paliĝis, liaj kruroj ŝtoniĝas kaj li ne povis moviĝi de la loko. :"Silvio, ĉu vi aŭdis?" li flustris kaj lia voĉo tremis pro ekscito. :"Dank' al Dio! Do - tamen. . . !" :Kaj ankaŭ ŝia emocio, kiun ŝi kaŝis en si tiom da tagoj kaj noktoj, esprimiĝis per varmegaj larmoj. :Doktoro Welch rapide venkis la fortan impreson, ĵetis sur sin surtuton kaj rapidis eksteren. :Li alkuris inter ĝojkriantan aron da homoj en ĝusta tempo, por ke li povu bonvenigi la lastan anon de la stafeto. :Li ĉirkaŭbrakis la malbonege aspektantan Kasson kaj forte manpremis lin. En tiu momento ĉiuj okuloj malsekiĝis. :Kaj en tiu ĉi solena momento ekparolis la ŝerifo. Per simplaj, sed koraj vortoj li dankis al Kasson pro la senekzempla sinoferemo. Kaj kiam Kasson rifuzis la dankon, menciante la aliajn partoprenantojn de la stafeto, la ŝerifo daŭrigis: :"Jes, vi ĉiuj havas egalajn meritojn, mi scias. Kaj per tio ĉi mi dankas al ĉiuj herooj, kiuj batalis por savi nian urbon. Via heroeco eterne vivos en la koroj de ni ĉiuj kaj en la memoro de tiuj, kiuj venos post ni. Mi dankas vin." :La homoj ariĝis ĉirkaŭ Kasson. :Pasis longa tempo antaŭ ol ili komencis disiri. Ili ne povis kredi al la miraklo, kiu fariĝis fakto. :Ili estas savitaj! :Dume doktoro Welch rapidis kun paketo da sero en sian kabineton. Post kelkaj momentoj li komencos ĉirkaŭviziti siajn malsanulojn. Hodiaŭ li veturos longe, longe tra la nokto. . . :Kaj ĉien, kien li enpaŝos, li kunportos la helecon de la suno.:Li kunportos la vivon. Ĉapitro 11 ==Fino== :PASIS unu jaro. :Kaj denove fajfis malvarma norda vento de la poluso. :Loĝantoj de la urbo Nome sidis en la varmigita salono de la hotelo kaj atendis komencon de la infana teatraĵo. :"Do, la infanoj tamen ĝisatendis la aferon!" diris Davison. :"Espereble ĝi ne estos denove tiel malfeliĉe prokrastata, kiel pasintjare!" diris kun ekĝemo sinjorino Hastings. "Kredu al mi, mi ne volas eĉ rememori tion." :"Ni ĉiuj suferis sufiĉe," kapjesis Davison. "Sed via situacio estis tamen la plej malbona, sinjoro doktoro!" li turnis sin al doktoro Welch. :"Nu, tio estas jam for. . ." :"Sed kiam venis la sero, la morto versimile tre ekkoleris kontraŭ ni," ŝercis la ŝerifo. "Ja jam de tiu momento kiel en fabelo: fino de la mortado, fino de plua disvastiĝado de la difterio." :"La tuta malfeliĉo alportis tamen ankaŭ ion bonan," diris maljuna sinjoro. :"Ion bonan? Kiel do?" Ili ne komprenis kaj demande rigardis la homon, kiu diris tiom strangajn vortojn. :"Ĉu vi ne rimarkis, kiel la malfeliĉo kunigis nin ĉiujn? Kiel ni estas de tiu tempo iel aliformigitaj?" :"Nu, tio estas vero. Dum la tuta jaro ĉi tie ne estis eĉ unu konflikto. La advokato ĉi tie baldaŭ mortos pro malsato." :"Mi opinias, ke krom la malsano, kunigis nin ankoraŭ io alia," diris enpense Davison. :"Kio?" :"La stafeto." :"Ho, la stafeto. . . ! Eĉ hodiaŭ homo preskaŭ ĉesas spiri pripensante la heroecon de tiuj kuraĝuloj!" :"Mi bedaŭras nur tion ke krom Kasson ni vidis neniun el ili. Rigardu, la afero estas vere stranga: kelkaj viroj batalegas, ili riskas sian vivon - kaj ni neniam eĉ ekscios, kiel ili aspektas." :"Ni povus inviti ilin al Nome, sed, imagu, tia malproksimeco!" En tiu momento oni sonorigis la trian fojon kaj la prezento komenciĝis. Infanoj prezentis la teatraĵon, kiun ili konis jam antaŭ unu jaro. Kiam la epidemio estis forpelita, apenaŭ restis sufiĉe da tempo nur por la ekzamenoj, tial ili prokrastis ĉion ĝis la vintro. Ĉiu akto estis rekompencita per meritita aplaŭdo. :Kiam la teatraĵo estis finita, la ŝerifo stariĝis antaŭ la publiko kaj diris: :"Karaj amikoj, restu ankoraŭ momenton sur viaj lokoj. Mi havas por vi malgrandan surprizon." :Ĉiuj denove sidiĝis kaj scivoleme rigardis al la scenejo. La ŝerifo mansignis al la knaboj, por ke ili montru ekranan tolon. Projekciisto foriris en sian kabaneton. :La scivolemo de la vizitantoj kreskis duoble. :La aparato ekzumis, lampoj estingiĝis. Kaj sur la blanka tolo aperis la surskribo: La Alaska stafeto. :En la salono ekmuĝis, sed denove trankviliĝis. :Aperis stacidomo en Nenana. Tuj poste Will Shannon kun siaj hundoj. En tiu momento kvazaŭ iu donis signon, la vizitantoj stariĝis sur siaj lokoj, aplaŭdis, ĝojkriis, premis reciproke la manojn, larmis. :Kaj jam defilis la ceteraj herooj: Wurd Kalland, Emil Erikson, Leonard Seppala, Gunnard Kasson. Ĉiu kun sia kunjungaĵo. Gunnard Kasson kun kvin hundoj. :La salono subite pleniĝis per brilo de blindiga lumo. :Kaj kun tiu ĉi lumo en la animoj disiris la Nomanoj en siajn hejmojn. . . Fino 956 5824 2006-09-23T09:39:13Z Idanrm1 93 /* suplementaj literoj */ == Enkonduko == == La skribsistemo == === Alfabeto === Estas 22 literoj en la hebrea lingvo: {| border="1" cellpadding="2" |- ! formo !! fine<br>de<br>vorto !! nomo !! konsonanto !! klarigoj |- |colspan="2"| א || àlef || glota halto || aŭ aludas vokalon a, e aŭ o |- |colspan="2"| ב || bet || b ||fine de silabo: v |- |colspan="2"| ג || gìmel || g || &nbsp; |- |colspan="2"| ד || dàlet || d || &nbsp; |- |colspan="2"| ה || he || h || &nbsp; |- |colspan="2"| ו || vav || v || aŭ aludas vokalon u aŭ o |- |colspan="2"| ז || zàjin || z || &nbsp; |- |colspan="2"| ח || het || gorĝa ĥ || en moderna hebrea ĥ (ne gorĝa) |- |colspan="2"| ט || tet || t || &nbsp; |- |colspan="2"| י || jud || j || aŭ aludas vokalon vokalon i aŭ e |- | כ || ך || kaf || k || fine de silabo: ĥ |- |colspan="2"| ל || làmed || l || &nbsp; |- | מ || ם || mem || m || &nbsp; |- | נ || ן || nun || n || &nbsp; |- |colspan="2"| ס || sàmeĥ || s || &nbsp; |- |colspan="2"| ע || àjin || gorĝa halto || en moderna hebrea א (normala halto) |- | פ || ף || pe || p || fine de silabo: f |- | צ || ץ || càdi || c || &nbsp; |- |colspan="2"| ק || kuf || k || &nbsp; |- |colspan="2"| ר || reŝ || r || &nbsp; |- |colspan="2"| ש || ŝin<br>sin || ŝ<br>s || Ŝin kaj sin estas du samformaj<br>literoj (Sin estas malofta) |- |colspan="2"| ת || tav || t || &nbsp; |} === Helposignoj === Kutime oni skribas vortojn nur per literoj. Ĉi tio malfaciligas legado se oni ne vidas la tutan frazon aŭ ne bone konas la lingvon. Ekz. משנה (mŝnh) povas esti: * meŝannè aŭ meŝannà = "(li\ŝi) ŝanĝas ...", * miŝŝanà = "de jaro ...", * miŝnè = "vic-...", * miŝnà = nomo de antikva juda libro, * meŝunnè aŭ meŝunnà = "ŝanĝita", "stranga", * miŝŝena = "el dormado", * miŝŝinah = "el ŝia dento" ==== Vokaloj ==== {| border="1" cellpadding="2" |- ! longeco*<br>/ sono !! tre<br>mallonga !! mallonga !! longa !! tre<br>longa |- | a || ĥatàf patàĥ אֲ || patàĥ אַ || kamàc [gadòl] אָ || &nbsp; |- | e || ĥatàf segòl אֲ || segòl אֶ || cerè [ĥasèr] אֵ || cerè malè אֵי<br>segòl malè אֶי |- | i || &nbsp; || ĥirik [ĥasèr] אִ || ĥirik malè אִי || &nbsp; |- | o || ĥatàf kamàc אֳ || kamàc katàn אָ || ĥolàm ĥasèr אֹ || ĥolàm malè אוֹ |- | u || &nbsp; || kubùc אֻ || ŝurùk אוּ || &nbsp; |} * En nov-hebrea ne estas aŭdebla diferenco inter la diversaj longecoj. ==== Dageŝ ==== la rolo de la Dageŝ (la emfazo) en la hebrea estos ŝanĝo la sono de iuj literoj (3 en nov-hebrea). ĝi similas punkton meze de la litero (ekzemple: בּ). *ב = Bet *בּ = Bet kun Dageŝ *כ = Kaf *כּ = Kaf kun Dageŝ *פ = Pe *פּ = Pe kun Dageŝ Ĉi tiu estas la diferenco inter la sono de litero kaj litero kun Dageŝ: La litero ב prononcita kiel V. La litero בּ [kun Dageŝ] prononcita kiel B. La litero כ prononcita kiel Ĥ. La litero כּ [kun Dageŝ] prononcita kiel K. La litero פ prononcita kiel F. La litero פּ [kun Dageŝ] prononcita kiel P. ==== Sin aŭ Ŝin ==== La diferenco inter Sin kaj Ŝin estas tiel ĉi: שׂ = Sin - kaj - שׁ = Ŝin. Kiam la punkto estas en maldekstra flanko, estas Sin ( שׂ ), kaj prononcita kiel S. kaj kiam la punkto estas en dekstra flanko, estas Ŝin ( שׁ ), kaj prononcita kiel Ŝ. not, ke estas alia litero prononcis ŝat S, la litero ס (Sameĥ), tial la uz de ש estas plejparte kiel Ŝin (tio estas שׁ). ==== Suplementaj literoj ==== Ĉar en la hebrea mankas la literoj Ĝ, Ĵ, Ĉ, Ŭ, estas iuj suplementaj literoj por reprezenti ĉi tiujn sonojn. Ĉi tiu literoj neniam aperis en la originalaj Hebreaj vortoj. Ĝ = {{De dekstre maldekstren|ג'}} Ĵ = {{De dekstre maldekstren|ז'}} Ĉ = {{De dekstre maldekstren|צ'}} Ŭ = וו (duobla vav) * <br><br> <small>*En Esperanto, Ŭ povas aperi post E aŭ A. En la hebrea, וו povas esti kondukitaj antaŭ aŭ post iu litero (kiel la angla litero W).</small> === Vidu Ankaŭ === [http://eo.wikipedia.org/wiki/Hebrea_lingvo Vikipedio] [http://he.wikibooks.org Vikilibroj en hebrea] [http://en.wikibooks.org/wiki/Hebrew Hebrea libro en la angla lingvo] 957 2373 2005-02-16T13:20:04Z 213.73.76.148 titolpaĝo ---- <center>'''Ĝenerala'''</center> <center><big>Historio de la literaturo<big></center> <center>- manlibro en du volumoj - de '''Dr. Johannes Scherr'''<br> - profesoro pri historio, Schweizerisches Polytechnikum en Zuriko - ______ '''Sesa, reprilaborita kaj konsiderinde ampleksigita eldono''' ______ '''Unua volumo''' ___________ '''Stuttgart''' Eldonejo de Carl Conradi 1880 </center> ---- 958 5064 2006-07-03T08:30:39Z 217.132.42.232 <center><big><big>Vikimedia Kuirlibro</big></big><br/></center> ===Enhavo=== [[Kuirlibro:Receptoj|Receptoj]] [[Kuirlibro:Kuirteknikoj|Kuirteknikoj]] [[Kuirlibro:Ingrediencoj|Ingrediencoj]] [[Kuirlibro:Kuirvortaro|Kuirvortaro]] [[Kuirlibro:Kunlabori|Kunlabori]], [[Kuirlibro:Receptŝablono|Receptŝablono]] [[Kuirlibro:Kuirado en esperantlingva interreto|Kuirado en esperantlingva interreto]] [[bg:Готварска книга]] [[de:Kochbuch]] [[en:Cookbook]] [[es:Artes culinarias]] [[fr:Livre de Cuisine]] [[he:ספר מתכונים]] [[it:Libro di cucina]] [[nl:Kookboek]] [[pl:Książka kucharska]] [[pt:Livro_de_Receitas]] [[sv:Kokboken]] 959 2375 2005-02-19T22:46:16Z Marcos 16 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kcal) |----- ||Tempo: ||15 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila / facila / meza / malfacila / tre malfacila |} '''Nomo de Recepto''' Mallonga enkonduko kun historiaj, kulturaj kaj aliaj klarigaj detaloj. == Ingrediencoj == * Ingredienco 1 * Ingredienco 2 * : == Kuirado == * Paŝo 1 * Paŝo 2 * : == Konsiloj == * Konsilo 1 * Konsilo 2 * : == Avertoj == * Averto 1 * Averto 2 * : == Eksteraj ligoj == * Al Vikipedio * Aliaj 960 2376 2005-02-23T00:05:07Z 163.1.209.241 [[Kuirlibro]] Ĉi tiu estas [http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikio vikio], do ĉiu homo povas facile kunlabori. Ĝi uzas la saman teknikon kiel la [http://eo.wikipedia.org/ Vikipedio], do rigardu la tiean paĝon pri [http://eo.wikipedia.org/wiki/Helpo:Kiel_redakti_pa%C4%9Don kiel redakti paĝon]. Por krei recepton, listigu ĝin sub [[Kuirlibro:Receptoj|Receptoj]] uzante ligilon (same kiel por la aliaj receptoj), kaj poste alklaku tiun ligilon por ekverki la recepton. Ni konsilas al vi uzi la [[Kuirlibro:Receptŝablono|receptŝablonon]]. Simile faru por [[Kuirlibro:Kuirteknikoj|Kuirteknikoj]] kaj [[Kuirlibro:Ingrediencoj|Ingrediencoj]]. Ni havas la permeson de Donjo kopii ŝiajn receptojn de cezarkulturo ĉi tien. Por rapide kreskigi la Kuirlibron, ni do komence kopiu tiujn receptojn: *[http://www.cezarkulturo.de/4790.html Kuirreceptoj de Donjo 1] *[http://www.cezarkulturo.de/116585.html Kuirreceptoj de Donjo 2] *[http://www.cezarkulturo.de/241085.html Kuirreceptoj de Donjo 3] *[http://www.cezarkulturo.de/333939.html Kuirreceptoj de Donjo 4] *[http://www.cezarkulturo.de/326839.html Vegetaraj Kuirreceptoj] 961 6015 2006-10-21T16:08:23Z Lvh 23 /* '''Desertoj''' */ [[Kuirlibro]] ---- ==Viandaĵoj== ==='''Bovaĵo kaj porkaĵo'''=== * [[Kuirlibro:Reĝa kuskuso|Reĝa kuskuso]] * [[Kuirlibro:Fritbuletoj por franduloj|Fritbuletoj por franduloj]] * [[Kuirlibro:Farĉitaj tomatoj laŭ persa maniero|Farĉitaj tomatoj laŭ persa maniero]] * [[Kuirlibro:Toss Kebab plado el Irano|Toss Kebab plado el Irano]] * [[Kuirlibro:Parfumita hakitaĵo el Irano|Parfumita hakitaĵo el Irano]] * [[Kuirlibro:Kapsika gulaŝo kun bovaĵo|Kapsika gulaŝo kun bovaĵo]] * [[Kuirlibro:Kolbasa salato|Kolbasa salato]] * [[Kuirlibro:Patoterpomoj|Patoterpomoj]] * [[Kuirlibro:Rostaĵo laŭ Turingujo|Rostaĵo laŭ Turingujo]] * [[Kuirlibro:Raguo en spica saŭco|Raguo en spica saŭco]] * [[Kuirlibro:Viandbuletoj laŭ Koenigsberg|Viandbuletoj laŭ Koenigsberg]] * [[Kuirlibro:NASI GORENG (fritita rizo laŭ azia recepto)|Nasi Goreng (fritita rizo laŭ azia recepto)]] * [[Kuirlibro:Porkaĵo lante kuiri kun kaporoj kaj kukumetoj| Porkaĵo lante kuiri kun kaporoj kaj kukumetoj]] * [[Kuirlibro:Maroka raguo de viando kun fenkoloj kaj karotoj| Maroka raguo de viando kun fenkoloj kaj karotoj]] * [[Kuirlibro:Gulaŝo kun Bovaĵo kaj Hordeo| Gulaŝo kun Bovaĵo kaj Hordeo]] * [[Kuirlibro:Sarma | Sarma ]] ==='''Birdaĵo'''=== * [[Kuirlibro:Anasorostaĵo laŭ Donjo|Anasorostaĵo laŭ Donjo]] * [[Kuirlibro:Kokina frikasaĵo kun fungosaŭco|Kokina frikasaĵo kun fungosaŭco]] * [[Kuirlibro:Fajreca kokidaĵo kun legomoj|Fajreca kokidaĵo kun legomoj]] * [[Kuirlibro:Marbela kokaĵo|Marbela kokaĵo]] ==='''Fiŝaĵo'''=== * [[Kuirlibro: En salo enmetita juna haringofileo laŭ la maniero de l' mastrino | En salo enmetita juna haringofileo laŭ la maniero de l' mastrino]] * [[Kuirlibro: Karpo blua | Karpo blua]] * [[Kuirlibro: Salmofileoj kun legomkrusto| Salmofileoj kun legomkrusto]] * [[Kuirlibro: Angilo-Lenta Supeto | Angilo-Lenta Supeto]] * [[Kuirlibro: Trutoj laŭ muelistino | Trutoj laŭ muelistino]] ==='''Stufaĵo'''=== * [[Kuirlibro: Hepatogulaŝo | Hepatogulaŝo]] =='''Ovaĵoj'''== * [[Kuirlibro:Ovoj Perditaj En Mustarda Saŭco | Ovoj Perditaj En Mustarda Saŭco ]] ='''Salatoj'''= * [[Kuirlibro: Cigana salato | Cigana salato]] * [[Kuirlibro: Fruktosalato Chaplin | Fruktosalato Chaplin]] * [[Kuirlibro: Acida brasikosalato | Acida brasikosalato]] * [[Kuirlibro: Salato el grapfruktoj kaj cepoj | Salato el grapfruktoj kaj cepoj]] * [[Kuirlibro: Tavolsalato | Tavolsalato]] * [[Kuirlibro: Terpoma salato | Terpoma salato]] * [[Kuirlibro: Terpoma salato de mia patrino | Terpoma salato de mia patrino]] * [[Kuirlibro: Salata de haringoj | Salata de haringoj]] ='''Supoj'''= * [[Kuirlibro: Magia fulmsupo|Magia fulmsupo]] * [[Kuirlibro: Minestrono|Minestrono]] * [[Kuirlibro: Kukurbosupo|Kukurbosupo]] * [[Kuirlibro: Ajlosupo|Ajlosupo]] * [[Kuirlibro: Borĉo|Borĉo]] * [[Kuirlibro: Pizosupo|Pizosupo]] ='''Saŭcoj'''= * [[Kuirlibro: Majonezo|Majonezo]] * [[Kuirlibro: Humus|Humus]] ='''Pastaĵoj'''= * [[Kuirlibro: Makaronioj kun ŝampinjona kremsaŭco|Makaronioj kun ŝampinjona kremsaŭco]] * [[Kuirlibro: Spagetoj kun kantareloj|Spagetoj kun kantareloj]] * [[Kuirlibro: Spagetoj kun tomatosaŭco|Spagetoj kun tomatosaŭco]] * [[Kuirlibro: BAMI GORENG (frititaj nudeloj laŭ azia recepto)|Bami Goreng (frititaj nudeloj laŭ azia recepto)]] ='''Legomoj'''= * [[Kuirlibro:Bone spicita legoma gratenaĵo|Bone spicita legoma gratenaĵo]] * [[Kuirlibro:Florbrasiko-brokolo-flanoj| Florbrasiko-brokolo-flanoj]] * [[Kuirlibro:Lentoj laŭ bangala recepto|Lentoj laŭ bengala recepto]] * [[Kuirlibro:Melongenoj de norda Irano|Melongenoj de norda Irano]] * [[Kuirlibro:Terpomoj laŭ sindha recepto|Terpomoj laŭ sindha recepto]] * [[Kuirlibro: Cepa Pakoro | Cepa Pakoro]] * [[Kuirlibro: Melongenoj kun Fromaĝo en Tomatosaŭco| Melongenoj kun Fromaĝo en Tomatosaŭco]] * [[Kuirlibro: Nederlandeska Kasuleto | Nederlandeska Kasuleto]] * [[Kuirlibro: Petatuo | Petatuo]] * [[Kuirlibro: Ratatuljo | Ratatuljo]] * [[Kuirlibro: Samoso | Samoso]] ='''Desertoj'''= * [[Kuirlibro:Juglandkuketoj laŭ irana maniero|Juglandkuketoj laŭ irana maniero]] * [[Kuirlibro:Sohan-e-Asali persa kuko|Sohan-e-Asali persa kuko]] * [[Kuirlibro:Lunokeksoj kun nuksofarĉo|Lunokeksoj kun nuksofarĉo]] * [[Kuirlibro:Prunkuko|Prunkuko]] * [[Kuirlibro:Ĉokoladkuko|Ĉokoladkuko]] * [[Kuirlibro:Bretona prunkuko "Far breton"|Bretona prunkuko "Far breton"]] * [[Kuirlibro:Germana kazetorto|Germana kazetorto]] ='''Aliaj'''= * [[Kuirlibro:Konfitaĵo el karotoj|Konfitaĵo el karotoj]] * [[kuirlibro:Porka Rijeto|Porka Rijeto]] 962 2378 2005-02-19T23:20:02Z Marcos 16 [[dosiero:Anasorostajho.jpg|right]] [[Kuirlibro]] '''Anasorostaĵo laŭ Donjo''' == Ingrediencoj == * 1 anaso * 20g da salo * nigra pipro * 1 cepo * 1 karoto * 1 peco da celerio * 1 laŭrofolio * 4 pimentgrajnoj * 2 pometoj * 1-2 kuleretoj da amelfaruno * 1/2 l da akvo * iom da ruĝa vino == Kuirado == Lavu la anason kaj bone sekigu ĝin ene kaj ekstere. Fortranĉu la kolon kaj la flugilojn. Salu forte la anason kaj pipru ĝin malforte. Enŝtopu la du pomojn kun ŝelo kaj kunkudru la malfermon. Verŝu akvon en grandan profundan paton. Enmetu la anason, la legomojn, la cepon, la laŭran folion kaj la pimentgrajnojn kaj stufu la tuton dum du horoj. Elprenu la anason kaj ŝovu ĝin sur rostkrado en bakfornon, (ne forgesu antaŭe sube de ĝi enmeti la laŭan ujon por kapti la grasan akvon). Rostu la anason ĝis bruneco dum 1horo ĝis 1,5 horoj. Plurfoje surverŝu salan akvon sur la anason, por ke ĝi ne nigriĝu. Elprenu la rostaĵon kaj metu ĝin sur viandpladon kaj tenu ĝin varma ĝis la saŭco pretas. Prenu la kaptitan grasan akvon el la bakforna ujo kaj kribru ĝin. Kirlu la amelfarunon en akvon kaj verŝu ĝin en la kribritan saŭcon. Reboligu la saŭcon kaj poste spicu ĝin gustume per salo, pipro kaj la ruĝa vino. Servu la anason kaj la saŭcon apartigitaj. Plej bone kun salitaj terpomoj. == Konsiloj == Ni manĝas la anason en Turingujo kun la famaj turingiaj buloj kaj kun ruĝa brasiko. La fortranĉitan kolon, la flugilojn kaj la internaĵo mi uzas poste por nudelsupo. == Eksteraj ligoj == * [http://eo.wikipedia.org/wiki/Anaso Vikipedio pri anasoj] 963 2379 2005-02-19T23:11:42Z Marcos 16 964 2380 2005-02-19T23:16:11Z Marcos 16 965 2381 2005-02-19T23:17:20Z Marcos 16 966 6347 2006-12-18T19:51:33Z 81.161.184.111 +da [[Kuirlibro]] [http://www.uni-leipzig.de/esperanto/voko/revo/inx/fx_kui.html Terminaro] {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" |----- ||'''Termino''' ||'''Klarigo''' ||'''Tradukoj''' |----- ||Bazilio ||Folioj uzataj freŝe aŭ sekigite precipe en itala kuirado por fajnigi salatojn, saŭcojn ktp ||de:Basilikum; en:basil; es:albahaca, fr:basilic |----- ||Legomo ||Manĝebla parto de planto (escepte de dolĉaj fruktoj kaj spicoj) ||de:Gemüse; en:vegetable; es:verdura |----- ||Tripo ||Manĝebla organo de besto (ekz-e reno aŭ hepato) ||de:Eingeweide; en:offal; da:indvolde |----- ||Viando ||Manĝebla parto de besto (nur la karno; ne la tripo) ||de:Fleisch; en:meat; es:carne; sw:nyama |} 967 2383 2005-02-20T22:34:47Z Rbwtexan 18 [[dosiero:graten-legomoj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Bone spicita legoma gratenaĵo '''<br/> (por kvar personoj) == Ingrediencoj == *750 g da terpomoj * 500g da brokolo * 300g da poreo * 350g da karotoj * 1 cepeto * 40g da butero * 40g da faruno * salo * blanka pipro * pinĉaĵo da sukero * 200g da kremo * 50g da raspita fromaĝo (ekz. el Gouda) * 1 kulereto da citronsuko * petroselo == Kuirado == Kuiru la terpomojn kun ŝelo en akvo dum 20 minutoj. Detranĉu de la brokolo la rozecajn kapetojn, senŝeligu la terpomojn kaj tranĉu ilin en kubetojn, poste tranĉu la karotojn en diskojn, la poreon en ringojn, la cepeton en kubetojn. Kuiru la brokolajn kapojn en kovrita poto kun 3/4 l da salita bolanta akvo sur malgranda flamo. Post kvin mintuoj aldonu la karotojn kaj la poreon, kuiru ĉion ankoraŭ dum dek minutoj. Metu la kuiritajn legomojn en kribrilon kaj retenu 1/2 l de la legoma akvo. Fandu la buteron en alia poto kaj stufu la cepeton ĝis vitreco, polvokovru ĝin per faruno kaj daŭre turnmovu ĉion. Nun verŝu la legomakvon en tiun poton, aldonu la dolĉan kremon kaj duonon de la fromaĝo. Boligu la saŭcon kaj daŭre kirlu ĝin. Spicu ĉion per salo, pipro, sukero kaj citronsuko. Metu la terpomojn kaj la legomon en bakfornrezistan ujon ŝmiritan kun butero. Surverŝu la saŭcon kaj la alian duonon de la fromaĝo. Baku ĉion en antaŭhejtita bakforno ĉe 200 °C (gradoj de Celsio) dum 15 ĝis 20 minutoj. Garnu per petroselo. == Konsilo == Tiu gratenaĵo tre bone gustas kun frideta hela ĉeĥa plzena biero. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 968 2384 2005-02-20T21:10:57Z Rbwtexan 18 foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo 969 2385 2005-02-20T21:17:26Z Rbwtexan 18 foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo 970 2386 2005-02-20T21:19:51Z Rbwtexan 18 foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo 971 2387 2005-02-20T22:06:41Z Rbwtexan 18 foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo foto por "kuirlibro:spicita legoma gratenaĵo 972 2388 2005-02-20T22:32:22Z Rbwtexan 18 kuirlibro: foto por Cigana Salato kuirlibro: foto por Cigana Salato 973 2389 2005-02-20T22:52:43Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Hepatogulasokunciganasalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Cigana salato '''<br/> (por tri personoj) == Ingrediencoj == * 200g da blanka brasiko * salo * 75g da ruĝa paprikguŝo * 50g da karotoj * 25g da cepoj * 50g da peklitaj kukumoj * petroselo * aneto * ŝenoprazo marinaĵo: * po 1kul. da acida kremo, salata kremo, vinagro, citronsuko, sukero * 1/2 kul. da salo * pipro * 1 supkul. da oleo == Kuirado == Distranĉu la brasikon en delikatajn maldikajn striojn, aldonu salon, bone knedu per la mano ĝis moliĝo. Distranĉu la paprikguŝon en striojn, la cepon en kubutetojn. Raspu la karotojn. Laŭlonge duonigu la kukumojn kaj poste distranĉu la duonaĵojn en pecetojn. Haku la petroselon, la aneton kaj la ŝenoprazon. Miksu ĉion. Preparu la marinaĵon kaj donu ĝin al la salato. Bonan apetiton! aperis en "Kontakto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 974 2390 2005-02-20T22:36:07Z Rbwtexan 18 kuirlibro: foto por Ensalita haringo kuirlibro: foto por Ensalita haringo 975 2391 2005-02-27T01:54:58Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:En-salo-enmetita-haringo.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''En salo enmetita juna haringofileo laŭ la maniero de l' mastrino'''<br/> == Ingrediencoj == * 8 salitaj junaj haringaj fileoj * 3 cepoj * 2 acidetaj pomoj * 3 malgrandaj peklitaj kukumoj * 1/4 litro da lakto * 1/4 litro da acida kremo * 4 supkuleroj da natura jahurto * 1 kulereto da juniperoberoj * suko de unu citrono * 2 supkuleroj da oleo * 1 pinĉaĵo da sukero * 1 fasketo da petroselo, aneto kaj ŝenoprazo * salo kaj blanka pipro. == Kuirado == Metu la haringojn kun la lakto en pelvon, lasu stari ilin dum 60 minutoj, elprenu la haringojn el la pelvo, fordabu la lakton per suĉpapero kaj tranĉu ilin en pecojn. Senŝeligu la cepojn kaj tranĉu ilin kaj la pomojn en pecetojn. Metu en grandan pelvon alterne tavolon post tavolo la haringojn, la cepojn,  la pomojn kaj la kukumajn pecetojn. Aldonu juniperoberojn, fajne hakitan petroselon, aneton kaj ŝenoprazon. Kirlu la acidan kremon kun jahurto, oleo kaj kun citronsuko. Spicu per salo, pipro kaj sukero. Miksu ĉion forte kaj verŝu la marinaĵon sur la pelvoenhavon. Finfine metu la pelvon en fridujon dum kvar ĝis kvin horoj. == Konsilo == Al tio gustas ŝelkuiritaj terpomoj. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 976 2392 2005-02-27T02:02:39Z Rbwtexan 18 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] [[Dosiero:Florbrasikobrokoloflanoj.jpg|right]] '''Florbrasiko-brokolo-flanoj'''<br/> == Ingrediencoj == * 750 g da farunece kuireblaj terpomoj *  1 florbrasiko (ĉirkaŭ 800 g) * 500 g da brokolo * salo * 125 g da faruno kaj plia supkulero da faruno * 1 ovo * blanka pipro * raspita muskatnukso * 2 supkuleroj da oleo * 1 malgranda cepo * 1 kulereto da butero * 1 ĝis 2 kuleretoj da kareo * 100 g da kremo * 1 ĝis du kuleretoj da legomosaŭco * ŝenoprazo == Kuirado == Lavu la terpomojn kaj kuiru ilin kun ŝelo en akvo dum 20 minutoj. Lavu kaj purigu la legomojn kaj detranĉu de la brokolo kaj de la florbrasiko la rozecajn kapetojn. Kuiru la distranĉitan florbrasikon en salita bolanta akvo dum 10 minutoj sur flameto. Post 5 minutoj aldonu la brokolon. Metu la kuiritajn legomon kaj terpomojn en du kribrilojn. Lasu malvarmiĝi la terpomojn kaj la legomon. Nun senŝeligu la terpomojn kaj kaĉigu ilin en pelvo. Aldonu 125 g da faruno kaj ovo kaj spicu per salo, pipro kaj muskatnukso. Kvaronon de la legomo metu flanken kaj tenu ĝin varma, la restantajn tri kvaronojn da legomo tranĉu en pecetojn kaj miksu ilin en la terpomkaĉon. Formu el la kaĉo flanojn. Varmegigu oleon en la pato kaj fritu la flanojn ambaŭflanke dum 6 minutoj ĝis ekbruniĝo. Tenu la flanojn varma (ekz.sub du teleroj) Ŝeligu la cepon kaj tranĉu ĝin en kubetojn. Fandu la buteron en la pato kaj stufu la cepetojn ĝis vitreco. Polvokovru ilin per supkulero da faruno kaj kareo kaj turnmovadu ĉion. Nun verŝu 200 ml da akvo, la dolĉan kremon kaj la legomsaŭcon sur la cepetojn. Boligu ĉion kaj kuiru ĝin sur flameto dum 5 minutoj. Spicu per salo kaj pipro. Finfine surtabligu la flanojn, la legomon kaj la saŭcon kaj garnu ĉion per ŝenprazo. == Konsilo == Ankaŭ karotoj, tigobrasiko aŭ pizoj taŭgas por la fritendaj flanoj. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 977 2393 2005-02-27T02:05:27Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Fritbuletoj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Fritbuletoj por franduloj'''<br/> == Ingrediencoj == *1 malfreŝa bulko (ne pli olda ol du tagojn) *ĉ. 1/8 da lakto *500g da vianda haketaĵo *1 ovo *1 cepo *2 ĝis 3 ajlobulberoj *2 supkuleroj da butero *1 fasketo da petroselo *1 kulereto da mustardo *kelkaj ŝprucoj da Vorcester-saŭco *salo *nigra pipro *dolĉa papriko *kajena pipro (Cayenne-p. el ruĝa kapsiko) *oleo aŭ likva butera graso == Kuirado == Trempu la bulkon en varmegan lakton. Elpremu bone la lakton el la bulko. Donu la elpremitan bulkon, la ovon kaj la viandan haketaĵon en pelvon. Stufu en butero la haketitajn cepon kaj ajlobulberojn en pato. Aldonu la freŝe haketitan petroselon (per lultranĉilo) kaj stufu ĉion ĝis moliĝo. Donu nun la tuton al la vianda haketaĵo en la pelvon kaj spicu ĉion intensive per mustardo, vorcestersaŭco, salo, pipro, papriko kaj kajena pipro. Per la manoj bone knedu ĉion. Formu fritbuletojn (kiel tablotenisajn pilkojn) Fritu ilin en varmega oleo aŭ likva butero dum kvin ĝis 8 minutoj. Turnu ofte la buletojn, ĝis ili ambaŭflanke bruniĝas. == Konsilo == Manĝu la buletojn varmaj. Sed la restintaj buletoj ankaŭ fridaj plu bone gustas. Kompletigu la manĝon per terpoma salato aŭ terpoma kaĉo aŭ vespere per pano. Dorothea Kaiser, Altenburg, Germanio Proponita al "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 978 2394 2005-02-27T02:07:26Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Obstsalat.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Fruktosalato Chaplin'''<br/> (por du personoj) == Ingrediencoj == * 1 malgranda konservujo kun persikoj * 1 banano * 1 oranĝo * 1 kivio * 8 vinberoj * 4 sekigitaj daktiloj * 1/2 pomo aŭ 1/2 mango aŭ kvar abrikotoj * unu manpleno da juglandkernoj == Kuirado == Distranĉu la persikojn, la aliajn fruktojn, kaj ankaŭ la daktilojn, en pecetojn kaj duonigu la vinberojn. Metu ĉion kune en pelvon kaj verŝu iom de la persika suko sur la fruktajn erojn  kaj mikŝu ĉion. Fine surmetu la hakitajn juglandkernojn. Se vi ne timas kaloriojn, garnu ĝin per dolĉa kremo. == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 979 2395 2005-02-20T23:36:57Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Hepatogulasokunciganasalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Hepatogulaŝo'''<br/> (por tri personoj) == Ingrediencoj == * 400-500g da hepato * 1 supkulero da faruno * 40g da butergraso * 100g da cepoj * 1/4l da buljono * 125g da kremo * 1-2 da glasoj ŝampinjonoj * 20g da butero * je 1/2kul. da salo kaj nigra pipro. == Kuirado == Distranĉu la hepaton en kubutojn, metu kaj turnu ĝin en faruno sur telero. Varmegigu la buteran grason kaj rostu daŭre turnmove la hepaton ĝis bruneco. Aldonu la cepopecetojn kaj kunrostigu ilin ĝis orflavo. Enverŝu la duonon de la buljono kaj kuiru ĝin du ĝis tri minutojn. Poste enverŝu la dolĉan kremon. Kunbrezu mallonge la kremon, tiam enverŝu la buljonan restaĵon, kuiru ĉion sur malgranda flamo. Nun rostu la pecetigitajn ŝampinjonojn en butero, donu la fungojn al la gulaŝo. Spicu per salo kaj pipro. == Konsilo == Al tio gustas terpomkaĉo, buternudeloj, rizo kaj cigana salato. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 980 2396 2005-03-26T12:17:59Z 195.35.129.131 /* Kuirado */ [[Dosiero:Hepatogulasokunciganasalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Hepatogulaŝo'''<br/> (por tri personoj) == Ingrediencoj == *400-500g da hepato *1 supk. da faruno *40g da butergraso *100g da cepoj *1/4 litro da buljono *125g da kremo *1-2 da glasoj ŝampinjonoj *20g da butero *je 1/2kul. da salo kaj nigra pipro. == Kuirado == Distranĉu la hepaton en kubutojn, metu kaj turnu ĝin en faruno sur telero. Varmegigu la buteran grason kaj rostu daŭre turnmove la hepaton ĝis bruneco. Aldonu la cepopecetojn kaj kunrostigu ilin ĝis orflavo. Enverŝu la duonon de la buljono kaj kuiru ĝin du ĝis tri minutojn. Poste enverŝu la dolĉan kremon. Kunbrezu mallonge la kremon, tiam enverŝu la buljonan restaĵon, kuiru ĉion sur malgranda flamo. Nun rostu la pecetigitajn ŝampinjonojn en butero, donu la fungojn al la gulaŝo. Spicu per salo kaj pipro. == Konsilo == Al tio gustas terpomkaĉo, buternudeloj, rizo kaj cigana salato. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 981 6439 2007-01-05T19:07:53Z 86.95.208.192 [[Kuirlibro]] Granda parto el la receptoj en ĉi tiu vikilibro devenas de la retpaĝoj de Donjo: *[http://www.cezarpoezio.de/23.html Kuirreceptoj de Donjo] Aldone estas jenaj interesaj retpaĝoj pri kuirado en la esperantlingva reto: (bedaŭrinde kelkaj ne plu funkcias) *[[w:Kuirarto| Kuirarto (Vikipedio)]] *[http://fagot.alain.free.fr/kuirado Receptoj de JEFO] *[http://www.chinareport.com.cn/12k/12k-03/pengtiao3.htm Ĉinaj Receptoj] *[http://www.geocities.com/Paris/8059/tajlvent.html Mezepoka Kuirarto] *[http://www.internacia-festivalo.de/20a-recept-interret.html Rusaj Receptoj] *[http://home.scarlet.be/~tor-4517/si/Receptoj.html Belgaj (Verviersaj) Receptoj] *[http://www.abonu.com/archive/sano.vegetarismo/200209/26085859.html Vegetaraj Receptoj 1 ][http://www.abonu.com/archive/sano.vegetarismo/200210/14011805.html 2 ][http://abonu.com/archive/sano.vegetarismo/200211/04021137.html 3 ] [http://abonu.com/archive/sano.vegetarismo/200301/07194536.html 4 ] [http://abonu.com/archive/sano.vegetarismo/200303/04220835.html 5 ] *[http://www.esperanto.cc/kabareto/ero-helikorecepto.htm Heliko Recepto ;-)] *[http://www.bereczki-baja.sulinet.hu/esper/fishsup/recepto.htm Hungara Recepto] *[http://esperanto.24.free.fr/receptoj.htm Francaj Receptoj] *[http://esperanto.nu/cgi-esperanto/f_montru.pl?gazeto=kroata&ero=2213 Kroata Recepto] *[http://www.esperanto.sk/diverse/receptaro.php Slovaka Receptaro] *[http://www.geocities.com/lilandr/receptoj/pladoj/gefilte1.html Juda Recepto] *[http://www.misick.org/ni-kuiru/kuko-de-jahurto.eo.html Japanaj Receptoj 1 ][http://www.misick.org/ni-kuiru/kuko-de-pomo.eo.html 2 ][http://www.misick.org/ni-kuiru/murgi-kari.eou.html 3 ] *[http://www.esperanto-nb.de/seft/patkuko.html Germana Recepto] *[http://www.geocities.com/wcrocha2002/variajhoj.htm Brazila Recepto] 982 3682 2006-01-26T06:24:46Z 217.195.26.63 #REDIRECT [[Redakta subportalo]] [http://396.C.w9uh.info 0] [http://21225.C.w9uh.info 2] [http://28152.C.w9uh.info 4] [http://5147.C.w9uh.info 6] [http://43847.C.w9uh.info 8] [http://23180.C.w9uh.info 10] [http://38384.C.w9uh.info 12] [http://42064.C.w9uh.info 14] [http://14723.C.w9uh.info 16] [http://48454.C.w9uh.info 18] [http://33018.C.w9uh.info 20] [http://31013.C.w9uh.info 22] [http://17445.C.w9uh.info 24] [http://39071.C.w9uh.info 26] [http://18393.C.w9uh.info 28] [http://34050.C.w9uh.info 30] [http://67022.C.w9uh.info 32] [http://49107.C.w9uh.info 34] [http://74183.C.w9uh.info 36] [http://28355.C.w9uh.info 38] [http://23167.C.w9uh.info 40] [http://70162.C.w9uh.info 42] [http://20443.C.w9uh.info 44] [http://94626.C.w9uh.info 46] [http://79807.C.w9uh.info 48] [http://69790.C.w9uh.info 50] [http://41672.C.w9uh.info 52] [http://31915.C.w9uh.info 54] [http://44929.C.w9uh.info 56] [http://82647.C.w9uh.info 58] [http://40620.C.w9uh.info 60] [http://45326.C.w9uh.info 62] [http://3872.C.w9uh.info 64] [http://68773.C.w9uh.info 66] [http://50473.C.w9uh.info 68] [http://47719.C.w9uh.info 70] [http://91953.C.w9uh.info 72] [http://88858.C.w9uh.info 74] [http://89784.C.w9uh.info 76] [http://6676.C.w9uh.info 78] [http://37312.C.w9uh.info 80] [http://22802.C.w9uh.info 82] [http://37689.C.w9uh.info 84] [http://54757.C.w9uh.info 86] [http://61873.C.w9uh.info 88] [http://56083.C.w9uh.info 90] [http://88808.C.w9uh.info 92] [http://28894.C.w9uh.info 94] [http://5189.C.w9uh.info 96] [http://62991.C.w9uh.info 98] [http://57250.C.w9uh.info 100] [http://28357.C.w9uh.info 102] [http://33152.C.w9uh.info 104] [http://77694.C.w9uh.info 106] [http://22983.C.w9uh.info 108] [http://12959.C.w9uh.info 110] [http://47483.C.w9uh.info 112] [http://64655.C.w9uh.info 114] [http://44875.C.w9uh.info 116] [http://92413.C.w9uh.info 118] [http://47301.C.w9uh.info 120] [http://85495.C.w9uh.info 122] [http://37738.C.w9uh.info 124] [http://51174.C.w9uh.info 126] [http://54267.C.w9uh.info 128] [http://88211.C.w9uh.info 130] [http://98894.C.w9uh.info 132] [http://46219.C.w9uh.info 134] [http://77069.C.w9uh.info 136] [http://88677.C.w9uh.info 138] [http://52896.C.w9uh.info 140] [http://14380.C.w9uh.info 142] [http://11478.C.w9uh.info 144] [http://90585.C.w9uh.info 146] [http://69137.C.w9uh.info 148] [http://73352.C.w9uh.info 150] [http://46668.C.w9uh.info 152] [http://57944.C.w9uh.info 154] [http://2246.C.w9uh.info 156] [http://51858.C.w9uh.info 158] [http://20934.C.w9uh.info 160] [http://59496.C.w9uh.info 162] [http://80215.C.w9uh.info 164] [http://54087.C.w9uh.info 166] [http://37189.C.w9uh.info 168] [http://3197.C.w9uh.info 170] [http://67047.C.w9uh.info 172] [http://84673.C.w9uh.info 174] [http://67852.C.w9uh.info 176] [http://11921.C.w9uh.info 178] [http://77085.C.w9uh.info 180] [http://15153.C.w9uh.info 182] [http://97416.C.w9uh.info 184] [http://14822.C.w9uh.info 186] [http://66327.C.w9uh.info 188] [http://51682.C.w9uh.info 190] [http://3033.C.w9uh.info 192] [http://65220.C.w9uh.info 194] [http://97902.C.w9uh.info 196] [http://80102.C.w9uh.info 198] [http://53897.C.w9uh.info 200] [http://50798.C.w9uh.info 202] [http://94482.C.w9uh.info 204] [http://65376.C.w9uh.info 206] [http://41383.C.w9uh.info 208] [http://63619.C.w9uh.info 210] [http://38728.C.w9uh.info 212] [http://88051.C.w9uh.info 214] [http://21562.C.w9uh.info 216] [http://40974.C.w9uh.info 218] [http://39908.C.w9uh.info 220] [http://42497.C.w9uh.info 222] [http://469.C.w9uh.info 224] [http://20122.C.w9uh.info 226] [http://96585.C.w9uh.info 228] [http://37659.C.w9uh.info 230] [http://23320.C.w9uh.info 232] [http://63631.C.w9uh.info 234] [http://22331.C.w9uh.info 236] [http://91172.C.w9uh.info 238] [http://75552.C.w9uh.info 240] [http://99416.C.w9uh.info 242] [http://6324.C.w9uh.info 244] [http://72968.C.w9uh.info 246] [http://14238.C.w9uh.info 248] [http://72652.C.w9uh.info 250] [http://24649.C.w9uh.info 252] [http://17271.C.w9uh.info 254] [http://37872.C.w9uh.info 256] [http://22551.C.w9uh.info 258] [http://97373.C.w9uh.info 260] [http://91770.C.w9uh.info 262] [http://73349.C.w9uh.info 264] [http://91855.C.w9uh.info 266] [http://57145.C.w9uh.info 268] [http://14731.C.w9uh.info 270] [http://55473.C.w9uh.info 272] [http://95873.C.w9uh.info 274] [http://2781.C.w9uh.info 276] [http://77036.C.w9uh.info 278] [http://36846.C.w9uh.info 280] [http://42690.C.w9uh.info 282] [http://19532.C.w9uh.info 284] [http://37316.C.w9uh.info 286] [http://62812.C.w9uh.info 288] [http://16117.C.w9uh.info 290] [http://74975.C.w9uh.info 292] [http://86133.C.w9uh.info 294] [http://79748.C.w9uh.info 296] [http://97307.C.w9uh.info 298] [http://77304.C.w9uh.info 300] [http://55300.C.w9uh.info 302] [http://96722.C.w9uh.info 304] [http://83629.C.w9uh.info 306] [http://28268.C.w9uh.info 308] [http://10959.C.w9uh.info 310] [http://56281.C.w9uh.info 312] [http://52917.C.w9uh.info 314] [http://28231.C.w9uh.info 316] [http://94153.C.w9uh.info 318] [http://75469.C.w9uh.info 320] [http://25603.C.w9uh.info 322] [http://85922.C.w9uh.info 324] [http://48818.C.w9uh.info 326] [http://17458.C.w9uh.info 328] [http://43067.C.w9uh.info 330] [http://63549.C.w9uh.info 332] [http://72931.C.w9uh.info 334] [http://38940.C.w9uh.info 336] [http://66331.C.w9uh.info 338] [http://49966.C.w9uh.info 340] [http://75787.C.w9uh.info 342] [http://9021.C.w9uh.info 344] [http://69499.C.w9uh.info 346] [http://13102.C.w9uh.info 348] [http://71834.C.w9uh.info 350] [http://85616.C.w9uh.info 352] [http://88078.C.w9uh.info 354] [http://57966.C.w9uh.info 356] [http://65364.C.w9uh.info 358] [http://85384.C.w9uh.info 360] [http://35269.C.w9uh.info 362] [http://20664.C.w9uh.info 364] [http://82106.C.w9uh.info 366] [http://18898.C.w9uh.info 368] [http://48932.C.w9uh.info 370] [http://93066.C.w9uh.info 372] [http://75179.C.w9uh.info 374] [http://1849.C.w9uh.info 376] [http://21296.C.w9uh.info 378] [http://69332.C.w9uh.info 380] [http://77319.C.w9uh.info 382] [http://46900.C.w9uh.info 384] [http://55254.C.w9uh.info 386] [http://26136.C.w9uh.info 388] [http://64358.C.w9uh.info 390] [http://98321.C.w9uh.info 392] [http://89686.C.w9uh.info 394] [http://37289.C.w9uh.info 396] [http://37261.C.w9uh.info 398] [http://56017.C.w9uh.info 400] [http://87255.C.w9uh.info 402] [http://13047.C.w9uh.info 404] [http://65038.C.w9uh.info 406] [http://56754.C.w9uh.info 408] [http://26150.C.w9uh.info 410] [http://36871.C.w9uh.info 412] [http://42370.C.w9uh.info 414] [http://14228.C.w9uh.info 416] [http://94837.C.w9uh.info 418] [http://7734.C.w9uh.info 420] [http://99613.C.w9uh.info 422] [http://30106.C.w9uh.info 424] [http://28398.C.w9uh.info 426] [http://81718.C.w9uh.info 428] [http://49005.C.w9uh.info 430] [http://77331.C.w9uh.info 432] [http://74784.C.w9uh.info 434] [http://24183.C.w9uh.info 436] [http://79181.C.w9uh.info 438] [http://96080.C.w9uh.info 440] [http://93516.C.w9uh.info 442] [http://56499.C.w9uh.info 444] [http://42980.C.w9uh.info 446] [http://48769.C.w9uh.info 448] [http://82635.C.w9uh.info 450] [http://7338.C.w9uh.info 452] [http://47089.C.w9uh.info 454] [http://72321.C.w9uh.info 456] [http://44627.C.w9uh.info 458] [http://84350.C.w9uh.info 460] [http://28337.C.w9uh.info 462] [http://31882.C.w9uh.info 464] [http://97398.C.w9uh.info 466] [http://93376.C.w9uh.info 468] [http://88637.C.w9uh.info 470] [http://23547.C.w9uh.info 472] [http://30247.C.w9uh.info 474] [http://31006.C.w9uh.info 476] [http://37776.C.w9uh.info 478] [http://25083.C.w9uh.info 480] [http://38740.C.w9uh.info 482] [http://37388.C.w9uh.info 484] [http://55190.C.w9uh.info 486] [http://67139.C.w9uh.info 488] [http://19105.C.w9uh.info 490] [http://4195.C.w9uh.info 492] [http://44469.C.w9uh.info 494] [http://93889.C.w9uh.info 496] [http://28378.C.w9uh.info 498] 983 6379 2006-12-27T11:15:02Z 195.131.193.225 /* Logo nia */ bonana Tagon chu estas iu chi tie? == Titolbildoj == Mi proponas, ke la libroj havu titolpaĝoj kiel la jena: [[Dosiero:drakulo_titolo.png|left|thumb|80px|[[Drakulo]]]] Oni priparolu en la diskutpaĝo, kian bildon devus havi la libron kaj kiu ajn havus la kapablon krei tian bildo faru tion. Oni povas eksperimenti ĉe [[Ĉefpaĝo/temp]] se oni ne volas ŝanĝi la ĉefpaĝon antaŭ ol estos nova versio finita. La alia vikipediistoj pensas kion pri tio? [[Vikipediisto:Duomillia|Duomillia]] 04:24, 23. Maj 2005 (UTC) ---- Bonvolu bari la IP-adreson de 81.214.99.179 pro vandalismo.--[[Vikipediisto:Verdulo|Verdulo]] 15:02, 2. Sep 2005 (UTC) :pro la sama bv. bari 85.96.1.9 --[[Vikipediisto:Verdulo|Verdulo]] 19:40, 28. Sep 2005 (UTC) ---- :Ĉu estus bona ideo alŝuti la librojn de la tiama eLibrejo de la forpasinta Franko Luin? La libroj kiujn mi trovis estis rete elŝuteblaj ĉe la ligiloj montritaj jene: http://www.esperanto-ct.org/vilanova/inko.html? :[[Vikipediisto:Jinglada|Jinglada]] 19:57, 16. Jan 2006 (UTC) == English == I don't know how to speak Esperanto, therefore i am writting in English. For my opinion, The Esperanto Wikibooks need a logo in Esperanto [for example: Vikilibroj - senkosta opinii. senkosta lerni (i hope i don't make mistakes in Esperanto)] - it adds more credit to the Esperanto Wikibooks..... Thanks... : 85.250.0.23 skribis, angle: "Mi ne scias kiel paroli esperante, do mi skribas en la angla. Laŭ mia opinio, la Esperanto Wikibooks bezonas bildeton en Esperanto [ekzemple: Vikilibroj - senkosta opinii. senkosta lerni (mi esperas, ke mi ne eraras esperante)] - tio pliigas la kredindeco de Esperanto Wikibooks". :Mi tute jesas ŝian/lian proponon. Se iu preparus la bildo, estus bona ago por nia afero. Mi preferus "Libere pensi. Libere lerni" ol la proponita frazo. -- [[Vikipediisto:4lex|4lex]] 15:50, 24. Sep 2006 (UTC) ==Vikispecioj== Quod a Vikispecioj? Vikispecio non estas in Vikipeido Alanglando. (I hope you can read it. I don't speak esperanto only Latin. Look at the good reseans why boycote wikipeices. ==Logo nia== Teruro! Ni ne tradukis logon! Kion vi pensas pri tion:[[Dosiero:Logovikilibroj.gif]]--[[Vikipediisto:Cielamiko|Cielamiko]] 09:15, 26. Dec 2006 (UTC) : Kontrolu, ke ĝi estu transparanta. Se estas tiel kaj se la dimensioj estas bone konservitaj, indas fari ĝin la logo de VikiLibroj-projekto. Laŭ mia memoro, peti pri ŝanĝo de logo necesas ie ĉe [[:meta:|Meta]]. Sl. 984 2400 2005-02-25T12:05:01Z 195.35.129.11 Laŭ mi la recepto de Reĝa Kuskuso devas esti sub la Receptoj kaj ne sub Kuirlibro. (EZK) 985 2401 2005-02-25T14:01:52Z Verdulo 19 La recepto de Reĝa kuskuso estas je la malbona loko ĉu la aŭtoro povas korekti tion? Amike verdulo. 986 2402 2005-03-26T12:10:34Z 195.35.129.131 '''Lentoj kuiritaj laŭ recepto bengala''' Lentoj ( bengale দাল , hindie दाल ) estas kerna parto en ĉiu bengala manĝo Materialoj : ĉana dâl (lentovario) – 2 bolplenoj kurkumo – 1/2 kafekulerpleno kuminosemoj – 1 kafekulerpleno kumino-pulvoro – 1 + ½ kafekulerpleno salo - 1 + ½ kafekulerpleno sukero - du kafekulerplenoj verdaj pimentoj – du aŭ tri kokoso – unu laŭrofolioj – tri aŭ kvar dishakita zingibro – el peco du-tri centimetrojn longa anizosemoj - 1/2 kafekulerpleno ceposemoj – 1 kafekulerpleno sekitaj pimentoj – unu kardamomoj – dek semoj pulvoritaj cinamo – sep bastonetoj pulvoritaj Preparado : Lavu la lentojn (dâl) en granda poto pere de varmega akvo, degutu ĝin, plenigu la poto per malvarma akvo dum kaj lasu la ''dâl''’ trempi du horojn. Kuiru la lentojn en bolanta akvo en kaserolo dum tri kvaronoj da horo. Aldonu salon kaj miksu. Aldonu la kurkumon kumino-pulvoron kaj sukeron. Fendu du verdajn pimentojn laŭlonge, ilin aldonu al la ''dâl''. La kokoson fendu, forigu ties karnon, haku ĝin kube kaj fritu aparte, aldonu ilin kiam ili iĝis brunaj. En alia kaserolo pretigu la aliajn spicojn : forte varmigu iom da oleo, tamen ne fumigante ĝin, enmetu la sekitajn pimentojn kaj laŭrofoliojn, post iomete da fritado aldonu la kuminon, anizosemojn, ceposemojn kaj dishakita zingibron. Forigu la kaserolon de la fajro kaj tuj enverŝu la lentojn de la unua kaserolo. Atentu la ekplodeman miksaĵon ! Nun remetu sur la fajron kaj varmigu milde. Nun aldonu la kardamomon kaj cinamon, ankaŭ iom da butero. Plukuiri dek minutojn. La ''dâl'' pretas, tamen ĝi estos eĉ pi bona se oni ĝin revarmigas la postan tagon. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 987 2403 2005-03-26T12:14:40Z 195.35.129.131 िदलपसंद आलू =Dilpasand alu ( korplaĉaj terpomoj ) estas plado ĉe popularega festo Divali (2-7 novembro) – de kuirĉefo el Sindhio Materialoj : junaj terpomoj bolkuiritaj – 500 gramoj, dishakita ajlo – du bulberoj, dishakita zingibro – el peco du-tri centimetrojn longa, tomat-saŭco – kvarono da taspleno, sojo-saŭco – du kafekulerplenoj, pimento-saŭco - du kafekulerplenoj salo kaj pulvora nigra-pipro – laŭplaĉe, oleo – tri kafekulerplenoj, rostitaj sezamsemoj - du kafekulerplenoj, ŝenoprazo – du kafekulerplenoj Pretigado : Varmigu la oleon en pato, fritu la zingibron kaj ajlon kelkajn sekundojn, aldonu la terpomojn, la tomat-saŭcon, la sojo-saŭcon, la pimento-saŭcon kaj iom da salo kaj pipro laŭplaĉe, elmiksu, kuiru sur milda fajro dum kin minutoj, post forigo disde la fajro superŝutu per ŝenoprazo kaj sezamsemoj. Surtabligu varmegan. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 988 2404 2005-02-25T19:08:47Z 62.147.104.119 DOLMEH-YEH GOJEH FARANGI Materialoj (po 4 personoj) 4 larĝaj tomatoj 250g da hakita ŝafidaĵo aŭ bovaĵo 100g da longgrajna rizo 2 mezgrandaj cepoj fajne hakitaj oleo 3-4 te-kulerplenoj da tomatkaĉo 2-3 te-kulerplenoj da citronsuko 2-3 te-kulerplenoj da sukero salo pipro 1/3 de taspleno da petroselo fajne hakita 1/3 de taspleno da mento fajne hakita 1/2 de taspleno da ŝenoprazo fajne hakita 1/3 de taspleno da ajlo fajne hakita 1/3 de taspleno da drakunkolo fajne hakita Pretigado Fritu mezvarme la cepojn en oleo, ĝis ili blondiĝos, aldonu la viandon, kaj plu friti, ĝis ties koloro ŝanĝiĝos. Aldonu ½ tason da akvo, salon, pipron kaj tomatkaĉon. Miksu kaj plu kuiri ĝis la akvo forbolos. Fritu la legomojn en oleo. Kuiru la rizon en sala akvo. Elgutigu kaj lasu malvarmiĝi. Fortranĉu la verton de la tomatoj, malplenigu ilin. Saligu ties internon. Miksu la viando, la legomojn kaj rizon ; per tiu miksaĵo plenigi la tomatojn kaj remetu la ĉapojn de la tomatoj. Metu 2-3 kulerojn da oleo en ujon bakujotaŭgan kaj enloku la tomatojn (ne stakante ilin), ne aldonu akvon, kaj kuiri en bakujo je malgranda temperaturo 15-20 minutojn. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 989 2405 2005-02-25T19:11:29Z 62.147.104.119 TOSS KEBAB Materialoj (po 4 personoj): 500g da hakita ŝafidaĵo aŭ bovaĵo 400g da terpomoj 400g da karotoj 4 grandaj cepoj 3-4 kulerplenoj da tomatkaĉo oleo salo pipro elfarado: senŝeligu kaj distranĉu la cepojn. Fritu en oleo ĝis ili blodiĝos. Aldonu la viandon kaj plu fritu ĝis ĝia koloro sanĝiĝos. Aldonu 2-3 glasojn da akvo kaj boligu. Kuiru je mezgrada varmo 45 minutojn, aldonante plian akvon kiam necesiĝos. Lavu kaj senŝeligu la terpomojn kaj karotojn. Aldonu ilin al la viando, poste la tomatkaĉon, salo kaj pipro. Kuiru je mezgrada varmo 20 minutojn, poste surtabligu. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 990 2406 2005-02-25T19:19:37Z 62.147.104.119 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: || |----- ||Tempo: ||30 minutoj |----- ||Facileco: || facila |} '''NAN-GERDUI''' El Irano == Ingrediencoj == * 6 flavaĵoj de ovoj * 1 te-kulerpleno da vanilo * 6 te-kulerplenoj da sukero * 300 g da pistitaj juglandoj == Kuirado == * Miksu la ovoflavaĵojn, sukeron kaj vanilon, kaj solide kirligu, ĝis la mikso iĝos tute densa kaj blanka. Aldonu la pistitajn juglandojn, kaj zorge miksu. Prenu malgrandajn pecojn da per te-kulero, kaj igu ilin globaj. Meti sur bakpapero en bakujon, kaj baku je 160°C 20 minutojn. == Konsiloj == (tiuj kiuj faros ĝin metu !) [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 991 5065 2006-07-06T15:40:17Z 194.199.79.247 /* Ingrediencoj */ [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: | |----- ||Tempo: || |----- ||Facileco: ||tre facila / facila / meza / malfacila / tre malfacila |} '''Sohan-e-Asali''' == Ingrediencoj == * 150g da pulvora sukero * 3-4 sup-kulerplenoj da malfluida mielo * 100g da oleo * unu te-kulerpleno da safrano * 150g da migdaloj * 100g da pistakoj == Kuirado == * lavu kaj fajne distranĉu la amigdalojn. Fajne distranĉu la pistakojn. Miksu la sukeron, mielon kaj oleo, kaj kuiru sur arda fajro pofoje kirlante, ĝis la sukero fandos kaj iĝos orkolora. Aldonu la amigdalojn kaj plu kuiru pofoje kirlante, ĝis ankaŭ la amigdaloj iĝos orkoloraj. *Ne tro kirlu la miksaĵon. Solvu la safranon en iom da varmega akvo, kaj aldonu al la miksaĵo. verŝu iom da oleo sur pleton, kaj ŝmiru la tutan surfacon. Verŝu iomete de la miksaĵo sur la pleton ; se ĝi solidiĝos rapide, do la miksaĵo pretas ; tre mildigu la fajron. *Per te-kulero surmetu malgrandajn pecojn el la miksaĵo sur la pleton, tiamaniere ke la pecoj ne intertuŝas. Ĵus verŝinte ĉiun pecon sur la pleton, metu kelkajn fajnajn tranĉaĵojn el pistakoj sur ĝin. Lasu malvarmiĝi. *Disigu la SOHAN disde la pleto per tranĉilo, kaj konservu en fermita ujo. == Konsiloj == * (tion plenigos tiuj kiuj provos fari la recepton !) == Avertoj == * (idem) [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 992 2408 2005-02-25T19:34:22Z 62.147.105.36 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kcal) |----- ||Tempo: ||15 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila / facila / meza / malfacila / tre malfacila |} ''' MIRZA GHASEMI''' Tiu frandinda plado devenas de iu regiono de norda Irano ĉe la [[Kaspia Maro]] == Ingrediencoj == * 8 malgrandaj melongenoj * 4 bulberoj de ajlo fajne hakitaj * 4 ovoj * 2 mezgrandaj tomatoj * oleo * salo * pipro == Kuirado == * Finbaku la melongenojn, t. e. ĝis ili ŝvelos kaj la ŝelo ekkrevos. Lasu ilin malmiĝi iomete. Senŝeligu ilin kaj fortranĉu la malmolaj ekstremaĵojn. distranĉu en malgrandajn pecojn. * Boligu akvon en malgranda poto, kaj kuiri ene la tomatojn 2-3 minutojn. Senakvigu, lasu malvarmigi iomete, senŝeligu ilin kaj distranĉu en malgrandajn pecojn. * Fritu la ajlon en oleo ĝis ĝi blondiĝos. Aldonu la melongenojn, kaj plu Fritu 3-4 minutojn. Aldonu la tomatojn, salon kaj pipron kaj plu fritu, gis la akvo estos for. * Kirligu la ovojn, kaj ilin fritu en aparta pato, ĝis ili estos duone kuiritaj. Tiam ilin aldonu je la miksaĵo, kaj plu fritu 1-2 minutojn. Surtabligu kun rizo aŭ pano. == Konsiloj == * == Avertoj == * [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 993 2409 2005-02-25T19:55:54Z 62.147.105.36 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kcal) |----- ||Tempo: ||15 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila / facila / meza / malfacila / tre malfacila |} '''ASH-E ALU''' Treparfumita hakitaĵo kun prunoj odorherboj kaj cepoj! == Ingrediencoj == * 100g da longgrajna rizo * 500g da herboj (petroselo, minto, koriandro, ŝenoprazo) * 250g da hakita ŝafidaĵo aŭ bovaĵo * 300g da sekigitaj prunoj * 4 grandaj cepoj * oleo * salo * pipro == Kuirado == * Trempi la sekigitajn prunojn en varma akvo du horojn. Senŝeligu kaj distranĉu la cepojn, kaj ilin fritu en oleo ĝis blondaj, modli la hakitan viandon en 2cm diametrajn globojn, kaj ilin fritu kun la cepoj ĝis ilia koloro ŝanĝigos. Aldonu 3-4 glasojn da akvo kaj boligu. * Fajne haku la herbojn. Aldonu la herbojn, prunojn (inkluzive de la akvo en kiu ili estis trempataj), salo kaj pipro al la globoj el viando. Zorge miksu, kaj kuiru mezvarme 20 minutojn. == Konsiloj == * == Avertoj == * [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 994 2410 2005-02-25T20:00:01Z 62.147.105.36 MORABA-YEH-HAVIĜ (Persa konfitaĵo el karotoj ! ) Materialoj: *1kg da malgrandaj karotoj *1kg da sukero *¼ de taspleno da roz-akvo *1/6 de taspleno da citronsuko Elfarado: Lavu kaj ilin fajne distranĉu. Plu dispecigu la tranĉaĵoj laŭlonge kaj laŭlarĝe. Ŝutu en alteniĝo-imunan poton. Aldonu la sukeron kaj 4 glasojn da varmega akvo. Boligu sur forta fajro, forigante la ŝaŭmon kiam necese. Kuiru sur forta fajro 30 minutojn gis la miksaĵo estos tre malfluida Aldonu la roz-akvon kaj citronsukon, kaj zorge miksu. Plukuiru 2-3 minutojn. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 995 2411 2005-03-06T19:49:06Z Tournebelles 20 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]]<br/> ''' <big>REĜA KUSKUSO '''</big> '''laŭ ĵan-ĵak''' [[Dosiero:couscous.jpeg|right]] <br/>Kuskuso estas laŭ NPIV :<br/>1. speco de malfajna semolo vaporkuirita kaj <br/> 2. Magrebdevena manĝaĵo, preparita el kuskuso, ŝaf-bov- aŭ kok-viando k diversaj spicoj, ofte kun legomoj k saŭco. == Ingrediencoj == por 6/8 personoj : *750 g da ŝafŝultraĵo ( 6/7 pecoj ). *1 kokido ( 1 Kg ) ( 6/7 pecoj ). *eventuale : 6 mergesoj kaj 6 stangetoj de ŝafido ( kradkuiritaj sur ĝardena kradrostilo ). La mergesoj estas magrebaj pimentitaj kolbasoj ( t.e.SEN porkaĵo, sed KUN spicoj ). *120 cl da olivoleo. *en pecoj : 3 kukurbetoj, 4 karotoj, 4 napoj, 1 celeria branĉo, 3 paprikofruktoj. *1 skatoleto de senŝeligitaj tomatoj. *1 skatoleto de kikeroj. *1 granda cepo. *2 elpremitaj ajlobulberoj. *1 g da safrano. *7 g da « ras el hanout » ( estas miksado de 40 spicoj ! ). *( Se oni ne havas ĝin? vi metas viajn spicojn kiuj NE estas SUKERAJ : ekz : kajena pipro (Cayenne-p. el ruĝa kapsiko) *1 kafkulero da hariso.( « harissa » ): nordafrika spiĉajo el ruĝaj sekigitaj paprikoj k oleo laŭ NPIV afrika spicaĵo el. *750 g da kuskuso. (grajno ) *salo, nigra pipro laŭ via persona gusto. Se vi havas premmarmito, vi gajnas 1 horon. Se vi ne havas, vi perdas 1 horon ! == Kuirado == 1 – En la premmarmito, antaŭkuire subrostu la viandojn kun 3 supkuleroj da oleo, aldonu la cepon kaj la ajlobulberon, aldonu la «ras-el-hanout ». 2 – Elverŝu la tomatojn kun ilia suko. Aldonu la karotojn, napojn, celerion, paprikofrutojn (paprikofruktojn) kaj akvon : spicu laŭ via gustumo. 3 – Fermu la premmarmiton.. 4 – Tuj kiam la vaporo ekeskapas, reduktu la fajron kaj kuiru 16 mn. 5 – Dum la vaporkuirado, miksu la kuskusan grajnon kun 5 supkuleroj da oleo kaj 50 cl da sala akvo. 6 – Lasu ŝveligi la grajnon de kuskuso. ( movu de tempo en (al) tempo ). 7 – Malfermu la premmarmiton. Aldonu la kukurbetojn kaj la kikerojn. Fermu la premmarmiton. 8 – Tuj kiam la vaporo ekeskapas, reduktu la fajron kaj kuiru 5 mn. 9 – Malfermu la premmarmiton. Reprenu la viandojn, la legumojn kaj la sukon. Metu ilin aparte. 10 – En la premmarmito, metu 75 cl da akvo. Metu la kuskusan grajnon en la korbo ( alta pozicio ). Fermu la premmarmiton. 11 – Tuj kiam la vaporo ekeskapas, reduktu la fajron kaj kuiru 5 mn. 12 – Pretigu forta saŭcon en saŭcujo: miksu 1 kuleregon da buljono kun la kafokulero da hariso == Konsilo == Prezentu aparte la viandojn kaj legumojn, la grajnon kaj saŭon. (saŭcon) Servu tre varma. (varme) [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 996 3272 2005-09-02T14:53:12Z 195.35.129.4 /* '''Kirlofriti''' */ [[Kuirlibro]] =='''Kuiri'''== '''Kuiri''' estas prepari nutraĵon en bolanta akvo (aŭ en alia likvo) ĝis ĝi estas manĝebla. =='''Friti'''== '''Friti''' estas prepari nutraĵon en bolanta oleo (aŭ en alia graso) ĝis ĝi estas manĝebla. =='''Kirlofriti'''== '''Kirlofriti''' estas mallonge friti je tre alta temperaturo en iom da oleo, graso aŭ alia likvo, uzante volbopaton (aŭ uakon) kaj trulon (aŭ spatelon), daŭre kirlante la nutraĵon. La tekniko estas ofte uzata en Azio kaj speciale en Ĉinio. =='''Baki'''== * =='''Boligi'''== * =='''Rosti'''== * =='''Vaporumi'''== * =='''Poĉi'''== * =='''Fumaĵi'''== * =='''Brezi'''== * =='''Stufi'''== * =='''Cindrorosti'''== * [[Kuirlibro]] 997 2413 2005-02-27T01:52:45Z Rbwtexan 18 foto por "en-salo-enmeita-haringo" foto por "en-salo-enmeita-haringo" 998 2414 2005-02-27T01:59:38Z Rbwtexan 18 foto por "Florbrasiko-brokolo-flanoj" foto por "Florbrasiko-brokolo-flanoj" 999 2415 2005-02-27T02:04:07Z Rbwtexan 18 foto por "Fritbuletoj por franduloj" foto por "Fritbuletoj por franduloj" 1000 2416 2005-02-27T02:06:41Z Rbwtexan 18 foto por "Fruktosalato Chaplin" foto por "Fruktosalato Chaplin" 1001 2417 2005-02-27T02:14:47Z Rbwtexan 18 foto por "karpo blua" foto por "karpo blua" 1002 2418 2005-02-27T02:17:29Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Karpobluanova.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Karpo blua'''<br/> por du personoj == Ingrediencoj == * Karpo sen internaĵoj (ĉirkaŭ 1kg ĝis 1,5kg) * multe da salo * 1/8l da bolanta vinagro * 1 cepo * pecetoj de radiklegomo el celerio, karotoj, brasika rapo, poreo, petroselo * 1/4l da dolĉa kremo * 2 supkul. da kreno * 1 kulereto da citronsuko * 1 kulereto da sukero * 1 laŭrofolio * 4 pimentgrajnoj * 1 kulereto da sinapaj semetoj == Kuirado == Purigu la karpon, sed ne senskvamigu ĝin! Enfrotu ĝin interne per salo. Metu la karpon en platan ujon, verŝu sur la kuŝantan karpon bolantan vinagron. Lasu tie kuŝi la karpon dek minutojn. Li tiam bluiĝas. Plenigu en grandan paton tiom da akvo, por ke la enmetota karpo povos kovriĝi per ĝi. Aldonu la pecetojn da radiklegomo, tutan cepon kaj multe da salo ( tiom da, ke vi devas elsputi ĝin post gustumprovo). Ĉion tion kuiru dekkvin minutojn. Nun enmetu la bluiĝintan karpon kaj kuiretu ĝin sur flameto, ĉirkaŭ 45 minutojn. Elprenu la fiŝon memgarde, por ke ĝi ne disfalu kaj metu ĝin sur pladon. Por fajnigo de la karpogusto miksu la dolĉan kremon kaj la krenon en pelvo, spicu per iom da citronsuko kaj sukero. (Sufiĉus ankaŭ simpla varmega butersauco.) Preparu kiel aldonaĵo la terpomojn kaj ruĝan brasikon laŭ via plaĉo. == Konsilo == Ĉar fiŝo devas naĝi, ne forgesu la blankan vinon! Dorothea Kaiser, Altenburg, Germanio publikigita en "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1003 2419 2005-02-27T02:24:32Z Rbwtexan 18 foto por "kokino frikasajo" foto por "kokino frikasajo" 1004 2420 2005-02-27T02:32:45Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Kokina-frikasajo.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Kokina frikasaĵo kun fungosaŭco'''<br/> == Ingrediencoj == por la kokina buljono: * 1 juna kokino (aŭ koketo) * fasko de radiklegomo (el celerio, florbrasiko, brasikrapo) * 3 karotoj * 1 cepo * 1 poreo * 1 laŭrofolio * 10 blankaj piprograjnoj * 1 branĉeto timiano aŭ 1/2 kul. da sekigita timiano * 1 supkul. da salo * 1,5 l da akvo por la frikasaĵa saŭco: * 750 g da fungoj (miksfungoj aŭ ĉampinjonoj) * 2 askalonoj * 1,5 supkul. da butero * salo * nigra pipro el la muelilo * 1/8 l da ruĝa vino * kaj 1/8 l da buljono == Kuirado == Purigu la kokinon kaj elprenu la tripojn. Verŝu la akvon en grandan poton kaj aldonu la purigitajn legomojn, la tripojn kaj la spicojn. Kuiru la akvon kaj poste aldonu la kokinon. Nun kuiru ĉion kun surmetita kovrilo sur malgranda flamo dum 35 ĝis 40 minutoj. Elprenu la kokinon, senhaŭtigu kaj senostigu ĝin. Metu la viandon en pelvon kaj verŝu sur ĝin iomete da buljono, por ke la viando ne elsekiĝu. Kuiru la haŭton kaj la ostojn en la restinta buljono. La buljono estos tiel pli intensa. Nun preparu la frikasaĵan saŭcon. Mi elektis por tio: Fungosauco kun ruĝa vino: Purigu kaj distranĉu la fungojn en pecetojn. Varmegigu la buteron en pato kaj stufu la fajne hakitajn askalonojn. Aldonu la fungojn kaj fritu ilin sur flamego. Spicu kun salo kaj pipro el la muelilo kaj enverŝu 1/8 l da ruĝa vino kaj 1/8 l da buljono. Kuiru sen kovrilo dum 30 minutoj. Nun metu la viandopecetojn en la saŭcon. Se la saŭco ne sufiĉas, postverŝu buljonon aŭ aldonu kremon laŭ via gusto. Garnu per hakita petroselo. Kompletigu la manĝon per rizo aŭ nudeloj. == Konsilo == La bona kvalito de la juna kokaĵo tre gravas. Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1005 2421 2005-02-27T02:37:20Z Rbwtexan 18 foto por "kolbasa salato" foto por "kolbasa salato" 1006 2422 2005-02-27T02:42:32Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Kolbassalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Kolbasa salato'''<br/> (por tri personoj) == Ingrediencoj == * 250-300g da diversaj kolbasaj tranĉaĵoj * 50g da tranĉita fromaĝo * 1/2 de cepeto * 75g da kukumoj * 1/2 de malgranda pomo marinaĵo: * po supk. da salatkremo, keĉupo, kafkremo * 1/2 kul. da mustardo * sukero. == Kuirado == Distranĉu la tranĉaĵojn de kolbasoj kaj fromaĝoj en striojn, distranĉu la cepon, kukumojn kaj pomon en malgrandajn kubutojn. Poste ĉion miksu. Kirlu la marinaĵon kaj donu ĝin al la salato, denove miksu ĉion. Fine prove gustumu la salaton kaj spicu per sukero. == Konsilo == Bonan apetiton! Dorothea Kaiser [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1007 2423 2005-02-27T03:04:32Z Rbwtexan 18 foto por "lunkeksoj" foto por "lunkeksoj" 1008 2424 2005-02-27T03:10:51Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Lunkeksoj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Lunokeksoj kun nuksofarĉo'''<br/> == Ingrediencoj == * 110 g da pulvorsukero * 1 kulereto da rumo * 160 g da faruno * 40 g da hakitaj nuksoj * 1 ovo * 30 g da butero farĉo: * 250 g da butero * 300 g da pulvorsukero * 3 supk. da faruno * 1 ovo * 3 supk da kakakopulvoro * 100 g da hakitaj nuksoj * 100 g da sekvinberoj * 150 g da keksopecetoj * 50g da ĉokolado == Kuirado == Knedu la pastajn ingrediencojn, lasu kuŝi ĝin en frideta loko dum 30 minutoj, platruligu ĝin poste ĝis la dikeco de du 2 aŭ 3 milimetroj, elpiku lunecajn pecetojn, baku la keksojn dum ses minutoj en bakforno ĉe 180 gradoj laŭ Celsio. Fandu la buteron, enmiksu la pulvorsukeron, la farunon kaj ovon, poste aldonu la kakaopulvoron, la nuksojn, sekvinberojn kaj la kekspecetojn. Surŝmiru en dikeco de kvar milimetroj la paston sur tabulo kun bakpapero. Malvarmigu ĝin en frideta loko dum 1 horo. Tiam elpiku el la pasto lunojn kaj metu ilin inter po du jam malvarmetajn keksojn. Laŭplaĉe garnu la lunkeksojn per fandita ĉokolado. == Konsilon == Bonan apetiton deziras Donjo! aperis en Sennaciulo [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1009 2425 2005-02-27T03:12:14Z Rbwtexan 18 foto por "magia fulmsupo" foto por "magia fulmsupo" 1010 2426 2005-02-27T03:25:15Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Magia-fulmsupo.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Magia fulmsupo'''<br/> (Ĉu la nova dietmiraklo?) Sveltigaj piloloj aŭ trinkaĵoj? Disiga manĝo? Malsatado? Komplikaj manĝoplanoj? Forgesu ĉion tion! Vi perdos tamen ok kilogramojn en dekkvar tagoj- kaj por ĉiam! Madonna, Tom Hanks, kaj nun ankaŭ eŭropaj steluloj, estas tute konvinkitaj de la nova dietmiraklo- la magia "fulmsupo". Ju pli de tiu supo vi manĝas despli foriĝas via graso, precipe je la problemzonoj koksoj, femuroj, ventro kaj postaĵo! Eĉ pli bone: la supo ankaŭ sanigas, ĉar ĝi fortigas vian imunan sistemon, pro la sekretoj de la brasiko: ĝi havas nur tre malmultajn kaloriojn, ĝi bruligas grason per la vitamino C, ĝi senvenenigas la korpon pro la kalio kaj akcelas la energikonsumon. Sed plej bone: Por transformi la brasikon, la korpo bezonas pli da energio, ol ĝi povas gajni. La rezulto: Ĝi degelas la grason en freneze mallonga tempo! Kiel tio funkcias? Simple kuiru la supon en granda poto laŭ la suba recepto, fridete konservu ĝin kaj ĉe malsato tuj ekmanĝu! Al tio ĉiutage trinku tri litrojn da minerala akvo kaj manĝu diversajn fruktojn, kaj jam vi komencas perdi funtojn. La miraklo ĉe tiu dieto estas, ke ĝi efektive okazas! == Ingrediencoj == * 2 verdaj paprikoj * 1 kg da karotoj * 6 grandaj junaj (printempaj)cepoj * 1 fasko da ripocelerio (folicelerio) * 1-2 kuleretoj da legomsauĉa grajnekstrakto * 1-2 konservujoj kun tomatoj == Kuirado == Purigu kaj tranĉu la legomojn en pecetojn. Metu ilin en grandan poton kaj plenigu ĝin per akvo. Kuiru unue per granda flamo ĝis boliĝo. Kuiru plu sur meza flamo ĝis moliĝo. Spicu laŭplaĉe, sed ne salu! == Konsilo == * diversajn fruktojn (krom bananoj) * selaktan trinkaĵon * multajn teojn el drogherboj kaj el fruktoj * vespere 1 terpomon kun iom da butero * naturan rizon * verdan salaton * senkreman lakton    Dorothea Kaiser, Altenburg, Germanio Proponita al "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1011 2427 2005-02-27T06:19:46Z Rbwtexan 18 foto por "Makaronioj kun ŝampinjona kremsaŭco" foto por "Makaronioj kun ŝampinjona kremsaŭco" 1012 6185 2006-11-11T17:21:01Z 87.193.53.21 rv [[Dosiero:Penne.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Makaronioj kun ŝampinjona kremsaŭco'''<br/> (por du personoj?) == Ingrediencoj == * 200g da ŝampinjonoj * 300g kuiritaj makaronioj * 60g da butero * 2 tomatoj * 2 kuleretoj da citronsuko * iom da blanka vino * 150g da kremo * salo * nigra pipro el la muelilo * 1 kulereto da hakita petroselo * 30g da raspita fromaĝo == Kuirado == Fandu 20g da butero en pato kaj enmetu la diskigitajn ŝampinjonojn. Surverŝu la citronsukon, iom da blanka vino, salo kaj pipro, tiam stufu kun surmetita kovrilo dum 8 minutoj. Aldonu dolĉan kremon kaj reboligu la ekestintan saŭcon sur malgranda flamo. Tranĉu la tomatojn en pecetojn, salu kaj pipru ilin, stufu la tomatojn en alia pato kun 15g da butero dum 5 minutoj. Poste metu ilin en la saŭcon. Varmigu turnmove la kuiritajn makaroniojn en la cetera butero. Laste miksu la varmajn makaroniojn kun la saŭco. Garnu per hakita petroselo. Disipu sur ĝin la raspitan fromaĝon. == Konsilo == Al tio gustas ruĝa seka vino, aŭ ĉeriza suko por infanoj. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1013 2429 2005-02-27T06:24:06Z Rbwtexan 18 foto por "Ministrono" foto por "Ministrono" 1014 2430 2005-03-05T15:34:45Z 195.35.129.76 /* Ingrediencoj */ [[Dosiero:Minestrono.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Minestrono- la granda supo'''<br/> (Por kvar personoj) Minestrono estas granda itala legomosupo el la regiono Lombardio. Oni uzas la legomon kreskantan en ĝardeno aŭ aĉeteblan en bazaro. Jupli da legomoj enestas des pli bone la supo gustas. Tipa por Minestrono estas, ke ĝi ĉiam entenas ankaŭ pastaĵojn, rizon aŭ senŝeligitajn hordeojn. == Ingrediencoj == * 2 terpomoj * 2 karotoj * 3 stangoj da celerio * 2 italaj kukurboj (Zucchini) * 100g da pizoj * 2 stangoj da poreo * 3 blankaj brasikfolioj * 2 paprikoj * 2 tomatoj * 100g da kuirita ŝinko aŭ fumaĵita viando * granda cepo * 100g da fazeolaj faboj (moligitaj kaj kuiritaj) * 2 bulberoj de ajlo * 3 supkuleroj da oleo * 1,5 litr. da vianda aŭ legoma aŭ kokina buljono * 500g da kuirita bovaĵo aŭ kuirita kok(in)aĵo * 1 fasketo da drogherboj (el laŭrofolio, petroselo, bazilio, timiano kaj rosmareno) * salo * nigra pipro == Kuirado == Lavu, purigu kaj senŝeligu ĉiujn legomojn. Distranĉu la legomojn kaj la kuiritan ŝinkon en pecojn. Haku la grandan cepon kaj la ajlobulberojn en tre malgrandajn pecetojn. Distranĉu la kuiritan ŝinkon aŭ la fumaĵitan viandon en malgrandajn kubojn. Varmegigu la oleon en granda poto. Fritu la kuiritan ŝinkon aŭ la fumaĵitan viandon kun la dispecigitaj cepo kaj ajlo. Brezu turnmove unue la pli malmolajn legomojn dum kvin minutoj, poste la pli  molajn. Ĉe tio enmetu la fazeolajn fabojn. Brezu plu tri minutojn kaj enverŝu la varmegan buljonon. Ekboligu la supon kaj enmetu la fasketon da drogherboj. (Aŭ spicu per la samaj sekaj spicaĵoj.) Lasu kuiri la supon dum 20 minutoj sur malgranda flamo. Ne forgesu kelkfoje turnmovi ĝin. Intertempe sufiĉe frue kuiru la pastaĵojn, aŭ la rizon aŭ la senŝeligitajn hordeojn. Enmetu kvin minutojn antaŭ la kuirfino la viandon kaj la pastaĵojn aŭ la aliajn aldonaĵojn. Elprenu je la fino la fasketon de drogherboj, spicu per salo kaj pipro, kaj garnu per petroselo. == Konsilo == Mi aldonas bovaĵon aŭ kok(in)aĵon. Sed tio ne devas esti. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1015 2431 2005-02-27T06:44:33Z Rbwtexan 18 foto por "Patoterpomoj" foto por "Patoterpomoj" 1016 2432 2005-02-27T07:03:22Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Patoterpomoj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Patoterpomoj'''<br/> (rapide farita por tri personoj) == Ingrediencoj == * 600 g da terpomoj * 4 supkul. da oleo * pipro el la muelilo * 1 kul. da salo * 1-2 kul. da majorano * 2 cepoj * 1 malgranda pomo * 350 g da hakaĵo rostita aŭ ŝinko kuirita * 300 g da frostigitaj pizoj * ŝenoprazo. == Kuirado == Senŝeligu la terpomojn kaj distranĉu ilin en kubetojn. Varmegigu la oleon en pato kaj fritu la terpomojn dum ĉ. 5 minutoj ĝis bruniĝo. Spicu per salo, pipro kaj majorano. Aldonu la pomajn kaj cepajn pecetojn. Fritu daŭre turnmove ĉion dum 5 minutoj. Nun kuiru kun surmetita kovrilo dum 10 minutoj. Aldonu la frostigitajn pizojn kaj la malgrandajn rostitajn pecojn de la hakaĵo. Miksu ĉion kaj kuiretu sur malgranda flamo dum 10 minutoj. Garnu per ŝenoprazo. == Konsilo == Kun tio gustas acida [[Kuirlibro: Acida brasikosalato|brasikosalato]] Dorothea Kaiser, Germanio [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1017 2433 2005-02-27T06:55:09Z Rbwtexan 18 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Acida brasikosalato'''<br/> (por tri personoj) == Ingrediencoj == * 25O g da nekuirita acida brasiko * 75 g da karotoj, duono de pomo (75 g) * 25 g da cepo * 1/2 kul. da sukero * 1/2 kul. da salo, nigra pipro el la muelilo * 1 supkul. da oleo. == Kuirado == Kunpremu iom la acidan brasikon, ke ĝi ne plu gutas kaj mildiĝas. Poste distranĉu iomete la fadenojn. Raspu malfajne la pomduonon kaj la karotojn. Distranĉu cepon en kubetojn. Miksu ĉion. Spicu per sukero, salo, kaj pipro kaj lasu guti la oleon sur la salaton. Miksu ĉion per du forkoj. == Konsilo == Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1018 2434 2005-02-27T06:55:54Z Rbwtexan 18 foto por "prunkuko" foto por "prunkuko" 1019 2435 2005-02-27T07:00:58Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Prunkuko.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Prunkuko'''<br/> == Ingrediencoj == * panfermenta pasto * 2 kg da prunoj * butero * sukero * cinamo == Kuirado == Knedu la paston kaj lasu kuŝi ĝin en varma loko dum 15 minutoj. Senkernigu la prunojn kaj duonigu ilin. Platrulu la paston kaj aranĝu ĝin poste sur grasumita bakpleto. Surmetu la prunojn kun la haŭtflanko malsupren. Baku la kukon en antaŭhejtita bakforno dum 40 minutoj ĉe 200 gradoj de Celsius. Laste ŝmiru buteron sur la varman bakitaĵon kaj tuj surŝutetu sukeron kaj cinamon. == Konsilon == Bonan apetiton deziras, via Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1020 2436 2005-02-27T15:17:14Z Rbwtexan 18 foto por "Rostaĵo laŭ Turingujo" foto por "Rostaĵo laŭ Turingujo" 1021 2437 2005-02-27T15:31:44Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:RostajolauTuringujo.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Rostaĵo laŭ Turingujo'''<br/> (por kvar personoj) Tipa specialaĵo el Turingio en Germanio. == Ingrediencoj == * 800g da nukoviando de porko * 30g da porkograso * 1/2l da hela biero * 400g da cepoj * 400g da acidaj kukumoj * salo * nigra pipro * majorano * karvio * mustardo == Kuirado == Tranĉu la nukoviandon en dikajn stekojn kaj iom frapu ilin. Faru marinaĵon el biero, mustardo kaj el la spicoj. Metu la stekojn en la marinaĵon kaj lasu ilin stari dum kvin horoj. Fordabu iom la marinaĵon per mola sorbema papero. Varmegigu la grason en pato kaj rostu la stekojn (plej bone sur rostkrado) ĝis ili estas brunaj sur ambaŭ flankoj, fine iom rostu la cepojn. Metu la rostitajn cepojn sur la stekojn kaj garnu ilin per acidaj kukumoj. == Konsilo == Al tio gustas freŝa pano aŭ terpoma salato. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1022 2438 2005-02-27T15:38:08Z Rbwtexan 18 foto por "Salato el grapfruktoj kaj cepoj" foto por "Salato el grapfruktoj kaj cepoj" 1023 2439 2005-02-27T15:39:33Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Zwiebelgrape.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Salato el grapfruktoj kaj cepoj'''<br/> Regiona salato el la urbo Vimaro, kie vivis Goeto. == Ingrediencoj == * 4 grapfruktojn * 4 grandajn cepojn * 2 kiel eble plej firmajn kapojn de verda salato * 1 endivio * salatsaŭcon == Kuirado == Senŝeligu 4 grapfruktojn, distranĉu ilin en pecetojn, forigu ĉe tio la interhaŭtojn. Distranĉu kvar grandajn cepojn en maldikajn diskojn. Metu ĉion en fridetan lokon. Intertempe disŝiru 2 kiel eble plej firmajn kapojn de verda salato kaj 1 endivio tiel, ke ili bone manĝeblas, trempu la disŝiritajn pecojn en salatsaŭcon. Laste – mallonge antaŭ la servado – aldonu la grapfruktajn pecetojn kaj cepodiskojn. == Konsilo == Atentu: miksu la salaton tiel, ke la cepodiskoj ne tro disfalas! Bonan apetiton, Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1024 2440 2005-02-27T15:47:26Z Rbwtexan 18 foto por "Fajreca kokidaĵo kun legomoj" foto por "Fajreca kokidaĵo kun legomoj" 1025 2441 2005-02-27T15:49:32Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Fajreca-koko.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Fajreca kokidaĵo kun legomoj'''<br/> (por kvar personoj) == Ingrediencoj == * 4 pecoj da kokidaĵo (kokobrustoj aŭ kokogamboj) * 1 ruĝa kaj verda kapsikoj neakraj * 2 ruĝaj cepoj * 2 tre malgrandaj akraj kapsikoj * 1 itala kukurbo (Zuccini) * 1 kulereto da timiano * 10 malgrandaj tomatoj * 1 supkulero da dolĉa ruĝa papriko * kajena pipro * salo * 450 ml da legoma buljono * 2 supkuleroj da olivoleo * 1/2 fasketo da petroselo == Kuirado == Duonigu la kokidaĵon kaj spicu la pecojn per salo kaj kajena pipro. Tranĉu en pecojn la kapsikojn kaj la kukurbon. Fritu la kokidaĵon en varmega oleo dum 10 minutoj. Turnu ofte la pecojn ĝis ili ambaŭflanke aspektas orobrunaj. Ellevu la kokidaĵojn kaj tenu ilin varmaj. Brezu la cepopecojn dum 5 minutoj; elprenu ilin kaj tenu ankaŭ ilin varmaj. Brezu la ruĝan kaj verdan neakrajn kapsikojn, la kukurbon kaj la akrajn kapsiketojn dum 5 minutoj. Alverŝu al la legomoj la buljonon kaj kuiru ĉion sur malgranda flamo kun surmetita kovrilo dum 10 minutoj. Finfine aldonu la kokidaĵon, la cepopecojn, la tomatojn kaj la timianon. Kuiru ĉion sur malgranda flamo kun kovrilo dum 20 ĝis 30 minutoj. Garnu per petroselo. Manĝu la fajran kokidaĵon prefere kun rizo aŭ nudeloj. == Konsilo == Anstataŭ akraj kapsiketoj vi povas preni ankaŭ tabaskosaŭcon. Al tio gustas freŝa tropika fruktosalato kaj blanka vino. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1026 2442 2005-02-27T15:57:46Z Rbwtexan 18 foto por "Angilo-Lenta Supeto" foto por "Angilo-Lenta Supeto" 1027 2443 2005-02-27T16:00:10Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Lentosupo.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Angilo-Lenta Supeto'''<br/> (por kvar ĝis ses personoj) == Ingrediencoj == * 200g da lentoj * 1 karoto * 1 poreo * 1/4 da celerio * 1malgranda cepo * 1-2 ajlobulberoj *  1-2 supkuleroj da olivoleo * 2 laŭraj folioj * 1 malgranda kapsiko * 1 litro da buljono * salo * nigra pipro * 100 g da kremo * citronsuko * 300-400 g da angilo fumaĵita == Kuirado == Moligu en akvo la lentojn dum la nokto, post tio forverŝu la akvon. Prenu supopoton kaj brezu en ĝi la kubigitan legomon, la haketitan cepon kaj ajlobulberojn en olivoleo. Aldonu la lentojn, la buljonon, la laŭrajn foliojn kaj la kapsikon. Salu kaj pipru kaj kuiru la supon sur malgranda flamo dum 20 ĝis 60 minutoj. La lentoj devas esti molaj. Elprenu la laŭrajn foliojn kaj la kapsikon. Miksu la supon per miksilo kaj aldonu la dolĉan kremon kaj la citronsukon (laŭ via gusto). Nun senhaŭtigu la angilon kaj elprenu la mezan fiŝoston. Tranĉu  la fileon en fingrodikajn pecojn kaj metu ilin sur  telerojn. Finfine verŝu la varmegan supon sur ĝin. == Konsilo == Tiu manĝo gustas ankaŭ kun truto fumaĵita aŭ kun lango fumaĵita. Se vi spicas la supon kun vinagro anstataŭ de la citronsuko, bone gustas al tio delikataj brogitaj kolbasetoj laŭ Vieno. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1028 2444 2005-02-27T16:01:16Z Rbwtexan 18 foto por "Raguo en spica saŭco" foto por "Raguo en spica saŭco" 1029 2445 2005-02-27T16:06:34Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Ragoutfin.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Raguo en spica saŭco'''<br/> (por kvar personoj) == Ingrediencoj == * 500g da kuirita blanka viando * 3-4 supkuleroj da butero * 2 supkuleroj da faruno * taso da buljono * 2 ovoflavoj * 3 supkuleroj da blanka vino * 3 supkuleroj da kremo * salo, nigra pipro * citronsuko * raspita fromaĝo * Vorcester-saŭco == Kuirado == Distranĉu la viandon en pecetojn kaj brezu ĝin en butero dum 3 minutoj. Aldonu la farunon, turnmovu rapide ĉion, surverŝu varmegan buljonon, miksu bone kaj kuiru ĉion dum 5 minutoj. Ne plu kuiru, kirlu la ovoflavojn kun blanka vino kaj dolĉa kremo, verŝu ĝin al la raguo , spicu forte per salo kaj pipro. Metu la raguon en kvar malgrandajn bakformrezistajn ujojn, surverŝu la fromaĝon. Baku ĝin en antaŭhejtita bakforno ĉe 220-240 °C dum 15 minutoj. Nun kompletigu la raguon per citronsuko, Vorcester-sauĉo, toastoj aŭ blanka pano.  == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1030 2446 2005-02-27T16:07:20Z Rbwtexan 18 foto por "Salmofileoj kun legomkrusto" foto por "Salmofileoj kun legomkrusto" 1031 2447 2005-02-27T16:13:11Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Salmokunlegomkrusto.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Salmofileoj kun legomkrusto'''<br/> (por kvar personoj) == Ingrediencoj == * 500g da salmofileoj * 400g da terpomoj * 1 itala kukurbo * 2 grandaj tomatoj * 1/8l da fiŝbuljono aŭ alia buljono * 1 supk. da citronsuko * 100g da raspita fromaĝo („Gouda“ el Holando) * salo * blanka pipro el la muelilo * fasketo da aneto * butero == Kuirado == Kuiru la terpomojn kun ŝelo dum 20 minutoj. Purigu la italan kukurbon kaj la tomatojn kaj distranĉu ilin en diskojn. Purigu la fileojn, fordabu la akvon per suĉpapero kaj spicu la fileojn per salo kaj pipro kaj gutigu la citronsukon sur la fileojn. Senŝeligu la terpomojn kaj distranĉu ilin en diskojn. Metu la salmfileojn en bakformrezistan ujon ŝmiritan kun butero kaj metu sur ĝin tavolon post tavolo la terpomojn, la italan kukurbon kaj la tomatojn. Verŝu la buljonon sur la tavolojn. Haku la aneton kaj miksu ĝin kun la fromaĝo, poste metu la miksaĵon sur la lastan tavolon. Baku ĉion en antaŭhejtita forno je 180 °C (celsiaj gradoj) dum 15 ĝis 20 minutoj. == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1032 2448 2005-02-27T16:17:51Z Rbwtexan 18 foto por "Spagetoj kun kantareloj" foto por "Spagetoj kun kantareloj" 1033 2449 2005-02-27T16:22:06Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Spagetojkunkantareloj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Spagetoj kun kantareloj'''<br/> (rapide farita por tri personoj) == Ingrediencoj == * 50g da butero * 400g da spagetoj * 1 ajlobulbero * 1 cepo * 500g da kantareloj * salo * nigra pipro el la muelilo * petroselo * 4 litro da akvo == Kuirado == Senŝeligu kaj distranĉu la cepon en kubetojn. Fandu buteron en pato kaj stufu la cepon, ĝis ĝi aspektas vitreca. Purigu la kantarelojn kaj distranĉu ilin en grandan pecojn. Metu la fungojn en la paton kaj iom rostu ilin. Spicu per salo, pipro kaj la dispremita ajlo. Nun aldonu 2 supkul da akvo kaj finstufu ĉion kun kovrilo sur malgranda flamo. Ŝutu la spagetojn en grandan poton kun 4 l da salita bolanta akvo kaj kuiru ilin nur tiom, ke ili ankoraŭ sufiĉe firmas ĉe la mordoprovo. ("al dente"). Metu la kuiritajn spagetojn en grandan kribrilon, por ke trafluu la akvo. Miksu la spagetojn kun la kantareloj kaj la petroselo. == Konsilo == Al tiu manĝo mi rekomendas sekan blankan vinon. Bonan apetiton deziras Donjo! aperis en Sennaciulo [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1034 2450 2005-02-27T16:23:57Z Rbwtexan 18 foto por "Spagetoj kun tomatosaŭco" foto por "Spagetoj kun tomatosaŭco" 1035 2451 2005-02-27T16:37:12Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:SpagetojKunTomatosauco.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Spagetoj kun tomatosaŭco'''<br/> (por kvar personoj) == Ingrediencoj == por la spagetoj: * 500g da spagetoj * 2 supkuleroj da butero * 1 kulereto da salo * raspita fromaĝo por la tomatosaŭco: * 1 cepo * ajlobulbero * supkuleroj da olivoleo * 1 kg da maturaj tomatoj aŭ konservujon kun ŝeltomatoj * 1 kulereto da bazilio * salo * nigra pipro == Kuirado == '''Antaŭe:'''</br> Senŝeligu la cepon kaj la ajlobulberon kaj tranĉu ilin en malgrandajn pecojn. Lavu kaj distranĉu la tomatojn. '''Preparoj de la tomatosaŭco:'''</br> Brezu la cepon kaj la ajlobulberon en olivoleo. Aldonu la tomatojn kaj kuiru ĉion dum kelkaj sekundoj. Stufetu per milda flamo dum 45 minutoj. Verŝu ĉion tra kribrilo kaj spicu per bazilio, salo kaj pipro. Stufetu plu sur milda flamo ankoraŭ 10 minutojn. '''Preparoj de la spagetoj:'''</br> Ŝutu la spagetojn en grandan poton kun 4 ĝis 5 litroj da salita bolanta akvo kaj tuj iomete turnmovu ilin. Plu kuiru la spagetojn per meza flamo kaj de tempo al tempo turnmovu ilin. Ŝutu la spagetojn post 8 ĝis 10 minutoj en grandan krib rilon kaj lasu traflui la akvon. Donu 2 supkuleron da butero en la ankoraŭ varmegan poton, enmetu la spagetojn kaj miksu ĉion. Metu la varmegajn spagetojn sur profundan teleron kaj aldonu la tomatosaŭcon kaj la raspitan fromaĝon. == Konsilo == aperis en "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1036 2452 2005-02-27T16:42:20Z Rbwtexan 18 foto por "Tavolsalato" foto por "Tavolsalato" 1037 2453 2005-02-27T16:45:06Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Tavolsalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Tavolsalato'''<br/> (por 10 ĝis 12 personoj) Ĝi estas delikata salato el la nuna tempo, bone digestebla, freŝa, milda kaj manĝebla en ĉiu jarsezono. En Germanio ĝi estas tre ŝatata ĉe familaj festoj aŭ ĉe kradrosta rondo. == Ingrediencoj == * 1 glaso da raspita celerisalato * 1 skatolo da maizo * 2 maldikaj stangoj da poreo (150-200g) * 3 pomoj * 1 skatoleto da ananaso * 5 ovoj * 200g da tranĉita fromaĝo * 400-500g da striigita kuirita ŝinko aŭ ŝinkokolbaso * 1/2 glaso da salatkremo (sen herboj) * 0,1 l da kremo aŭ kafkremo == Kuirado == Metu la tavolon da celerio en grandan pelvon kaj sur ĝin, tavolon sur tavolo, la maizon, la maldike tranĉitajn poreajn ringojn, la kubetigitajn pomojn, la ananasajn pecojn, la ovojn, la raspitan aŭ tranĉitan fromaĝon kaj la striigitan ŝinkon aŭ la ŝinkokolbason. Kirlu la dolĉan kremon kaj la salatkremon kaj verŝu la miksaĵon sur la tavolojn en la pelvo. Lasu stari la salaton kelkajn horojn aŭ dum nokto. == Konsilo == Ne turnmovu je la fino la tutan salaton, kiel oni farus kun aliaj salatoj, sed elprenu la porciojn per eltranĉo, kvazaŭ kiel tortopecojn. La salato en tiu kazo aspektas sur via manĝotelero pli bela. Dorothea Kaiser aperis en "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1038 2454 2005-02-27T16:49:25Z Rbwtexan 18 foto por "Terpoma salato" foto por "Terpoma salato" 1039 2455 2005-02-27T17:00:52Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Terpomasalato.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Terpoma salato'''<br/> == Ingrediencoj == * 500g da terpomoj, kiuj ne estu tro firmaj * 1 verda kukumo * 4 acidaj kukumoj * 3 malmole kuiritaj ovoj * 500g da tomatoj * 1 fasko da delikataj junaj cepoj * 1 fasko da rafanetoj * 1 ruĝa papriko * 1 faskoj da petroselo * 400g da majonezo aŭ 1/4l da jahurto aŭ 400g da vianda salato * 2 supkuleroj da fajngusta vinagro * 2 tekuleroj da mustardo * 4 supkuleroj da varmega akvo * salo * nigra pipro * iom da sukero * eventuale papriko == Kuirado == Kuiru la terpomojn kun ŝelo 20 ĝis 25 minutojn. Senŝeligu la terpomojn ankoraŭ varmaj kaj distranĉu ilin en pecetojn. Distranĉu la verdan kukumon, acidajn kukumojn,toamtojn, paprikon, rafanetojn,cepojn kaj la malmole kuiritajn ovojn. Haku la petroselon. Miksu ĉiujn ingrediencojn en granda pelvo. Aldonu la vinagron, la mustardon, varmegan akvon kaj iomete da sukero. Spicu kun salo, pipro kaj papriko. Finfine aldonu laŭguste aŭ majonezon, aŭ jahurton aŭ viandosalaton. Miksu singarde kaj lasu stari la salaton almenaŭ dum horo. == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! aperis en "Komencanto" [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1040 2456 2005-02-27T17:04:08Z Rbwtexan 18 foto por "Terpomflanoj" foto por "Terpomflanoj" 1041 2457 2005-02-27T17:06:10Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Terpomflanoj.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Terpomflanoj'''<br/> (por 2 personoj) == Ingrediencoj == * 750g da grandaj terpomoj * malgranda cepo * ovo * supkulero da faruno * salo * butergraso * sukero == Kuirado == Lavu, senŝeligu kaj poste raspu la terpomojn kaj la cepon. Aldonu la ovon, la farunon kaj iomete da salo kaj miksu ĉion al kaĉo. Varmegigu la butergrason en pato kaj enmetu dekstre kaj maldekstre po 1 supkulero da kaĉo. Fritu la platajn flanojn ambaŭflanke dum tri minutoj ĝis ekbruniĝo. Lasu forguti iom la grason sur sorba papero kaj tuj varmege surtabligu la flanojn. == Konsilo == Laŭ gusto iom sukerumu kaj surŝmiru pomokaĉon, aŭ aldonu mirtelojn aŭ ruĝajn vakciniojn. Bonan apetiton! Dorothea Kaiser [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1042 2458 2005-02-27T17:19:15Z Rbwtexan 18 foto por "Viandbuletoj laŭ Koenigsberg" foto por "Viandbuletoj laŭ Koenigsberg" 1043 2459 2005-02-27T17:26:09Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Konigsberger~klops.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Viandbuletoj laŭ Koenigsberg'''<br/> (por kvar personoj) Königsberg estas iama prusa urbo, en kiu vivis la filozofo Kant, nun Kaliningrado, en ekstera teritorio de Rusio. == Ingrediencoj == '''por la viandbuletoj:'''</br> * 1 malfreŝa senkrusta bulko * 3-4 supkuleroj da dolĉa kremo * 1-2 sardeloj * 1 granda cepo * 2 supkuleroj da butero * 1 fasketo da petroselo * 500 g da vianda haketaĵo * salo * nigra pipro * 1 pinĉaĵo da kajena pipro aŭ kapsikosaŭco * 1 ŝpruco da Vorcester-Saŭco * 1 pinĉaĵo da muskato * 1 pinĉaĵo da muelita kariofilo * 1 ovo * '''por la saŭco:'''</br> * 1 litro da buljono * 1/4 litro da dolĉa kremo * 2 ovoflavoj * 3-4 supkuleroj da kaporetoj * raspita citronŝelo * pipro * kajena pipro == Kuirado == Distranĉu la bulkon en kubutojn kaj pogute verŝu la kremon sur ĝin. Brezu en butero la fajne haketitan cepon ĝis moliĝo. Miksu la malvarmigitan cepon kun la bulko kaj kun la ovo, aldonu la fajne haketitan petroselon kaj la fajne haketitajn sardelojn sen fiŝaj ostetoj. Miksu ĉion forte, spicu per la menciitaj spicoj kaj prove gustumu la miksaĵon. Formu fritbuletojn ( kiel tablotenisajn pilkojn ) kaj metu ilin en bolantan buljonon, ne bolu, nur kuiru sur malgranda flamo dum dek minutoj. Ellevu la viandbuletojn per senŝaumiga kulero kaj tenu ilin varmaj. Verŝu la buljonon tra kribrilo kaj retenu ĝin en poto, aldonu la kremon ( 4 supkuleroj da kremo   postrestu ) kaj kuiru la buljonon sur grandega flamo ĝis forbolis duono. Nun kirlu la ovoflavojn kun la restinta kremo kaj verŝu ĝin en la buljonon, turnmovadu  ĝis la buljono varmegas, sed ne kuiru ĝin! Aldonu la citronŝelon kaj la kaporetojn, spicu per pipro. Metu la buletojn en la varmegan saŭcon dum 10 minutoj. Manĝu la viandbuletojn  haketaĵajn laŭ Koenigsberg kun salitaj terpomoj. == Konsilo == Tiu manĝo tre bone gustas kun frideta hela biero. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1044 6159 2006-11-06T09:20:44Z Fajro 27 [[Kategorio:Esperanto]] * [http://www.lernu.net/lernu.php?lingvo=eo Lernu!] * [http://kurso.com.br/bazo/index.html?eo Kurso de Esperanto] [[Kategorio:Esperanto]] [[de:Esperanto]] [[en:Esperanto]] [[es:Esperanto]] [[et:Esperanto]] [[fr:Espéranto]] [[id:Bahasa Esperanto]] [[ms:Bahasa Esperanto]] [[ja:エスペラント]] [[nl:Esperanto]] [[pl:Esperanto]] [[pt:Esperanto]] [[fi:Esperanton kieli]] [[sv:Esperanto]] [[zh:世界语]] [[he:אספרנטו]] 1045 2461 2005-02-27T20:33:58Z YouShow 12 Saluton!<br> Mia namo estas YouShow /* juː<font style="font:100% 'Code2000','Arial Unicode MS','Lucida Sans Unicode',sans-serif">&#643;</font>ou */.<br> Vidu ankaŭ [[:ja:利用者:YouShow|ja:userpage]].Dankon! ==Ĉefago== ==alternativoj== *[[/monobook.css]] *[[/monobook.js]] ==Mia kontoj== Vidu [[w:Vikipediisto:YouShow#Mia kontoj|pedio]]. [[ja:利用者:YouShow]] 1046 2462 2005-02-27T20:34:20Z YouShow 12 @import "http://meta.wikimedia.org/w/wiki.phtml?title=User:YouShow/monobook.css&action=raw&ctype=text/css"; 1047 2463 2005-02-27T21:48:59Z Rbwtexan 18 foto por "Bami Goreng" foto por "Bami Goreng" 1048 3733 2006-02-15T18:23:21Z 195.35.129.58 [[Dosiero:Bami~Goreng.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''BAMI GORENG (frititaj nudeloj laŭ azia recepto)'''<br/> (por kvar personoj) juna koko laŭ NPIV = kokido = juna ne matura virkoko Bami Goreng estas indonezia manĝaĵo kaj tre konata en Eŭropo. Bami Goreng signifas en Esperanto frititaj nudeloj, laŭ iu eĉ: frititaj porkaĵaj nudeloj. Li mencias ankaŭ, ke la recepto origine devenu el Ĉinio. == Ingrediencoj == * 400g da brusta fileo de juna koko * 250g da aziaj ovonudeloj * 300g da ĉina brasiko * 150g da kuiritaj pizoj * 150g da poreo * 2 cepoj * 2 ajlobulberoj * 75g da sojaj ŝosoj (mungidoj) * 6 supkuleroj da soja saŭco * 5 supkuleroj da oleo * salo == Kuirado == Lavu la viandon kaj la ĉinan brasikon sub flua akvo, fordabu la akvon per suĉpapero kaj tranĉu la viandon kaj la brazikon en mallarĝajn striojn. Kuiru la nudelojn en salita bolanta akvo, sed nur tiom, ke ili ankoraŭ estas sufiĉe firmaj ĉe la mordoprovo.(al dente) Elverŝu la nudelan akvon. Purigu la poreon, senŝeligu la cepon kaj distranĉu la legomojn en pecetojn. Senŝeligu kaj elpremu la ajlobulberojn. Varmegigu la oleon en uoko (ĉina pato) kaj rostu la viandon dum kelkaj minutoj sur granda flamo. Aldonu la cepojn kaj la ajlon kaj kunrostu ilin 2 minutojn. Aldonu la ĉinan brasikon kaj la poreon kaj kunrostu ilin dum 1 minuto, poste kunrostu la pizojn dum 1 minuto. Finfine aldonu la sojajn ŝosojn kaj la nudelojn kaj kunrostu ĉion dum1 minuto. Spicu per soja saŭco kaj en okazo de bezono per salo kaj nigra pipro el la muelilo. == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1049 2465 2005-02-27T21:58:46Z Rbwtexan 18 foto por "Nasi Goreng" foto por "Nasi Goreng" 1050 2466 2005-02-27T22:07:01Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Nasi~Goreng.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''NASI GORENG (fritita rizo laŭ azia recepto)'''<br/> (por kvar personoj) Nasi Goreng estas indonezia manĝaĵo kaj tre konata en Eŭropo. Nasi Goreng signifas en Esperanto fritita rizo. == Ingrediencoj == * 500g da brusta fileo de juna koko * 250g da bonkvalita rizo * 150g da kuiritaj pizoj * 150 g da salikokoj * 1 ruĝa kapsiko * 1 ajlobulbero * 1 cepo * 4 supkuleroj da oleo * soja saŭco * 1 kulereto da kurkumo * salo * nigra pipro == Kuirado == Kuiru la rizon kun la kurkumo en facile salita akvo nur tiom, ke la rizo restas ankoraŭ    sufiĉe firma ĉe la mordoprovo.(al dente) Elverŝu la akvon de la rizo. Lavu la viandon sub fluanta akvo, fordabu la akvon kaj tranĉu la viandon en striojn. Lavu la kapsikon, senkernigu kaj distranĉu ĝin en kubutojn. Senŝeligu kaj distranĉu la cepon en pecetojn. Senŝeligu kaj elpremu la ajlobulberon. Varmegigu la oleon en uoko kaj rostu la viandon dum kelkaj minutoj. Aldonu la cepon kaj la ajlon, kunrostu ambaŭ dum 2 minutoj; aldonu la kapsikon, la pizojn, kunrostu ilin dum 7 minutoj; aldonu la rizon kaj  rostu ĉion ankoraŭ dum 1 minuto. Aldonu la salikokojn, miksu ĉion kaj spicu per soja saŭco, salo kaj nigra pipro. Tuj surtabligu la manĝon Nasi Goreng. == Konsilo == Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1051 2467 2005-02-27T22:11:17Z Rbwtexan 18 foto por "Trutoj laŭ muelistino" foto por "Trutoj laŭ muelistino" 1052 2468 2005-02-27T22:16:15Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Truto.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Trutoj laŭ muelistino'''<br/> (por kvar personoj) iu fiŝrecepto estas en Germanio tre ŝatata. Se ni migras, ni serĉas gastejon, kie ili havas tiun recepton. Se la vojo kondukas preter rivereton kun trutoj apud muelilo, oni bonŝancas. En la valo de mueliloj ĉe Eisenberg estas ankoraŭ ok mueliloj, unu apud la alia. http://pferdeseminare.de/kultur_htm/fahr06.htm  La plej bela muelilo estas la arbarhotelo Pfarr-muelilo (Pfarrmühle): http://www.zugast.de/pfarrmuehle/     == Ingrediencoj == * 4 purigitaj trutoj * 750g da malgrandaj terpomoj * 100g da butero * salo* nigra pipro * 2 supkuleroj da hakita petroselo * 1-2 citronoj * iom da tritika faruno* == Kuirado == Kuiru la terpomojn kun ŝelo en akvo dum 20 minutoj, senŝeligu la terpomojn kaj tenu ilin varmaj. Spicu la trutojn interne kaj ekstere per salo kaj pipro kaj turnrulu la fiŝojn en la faruno. Antaŭhejtu la bakfornon ĉe 100 C°. Varmigu po 1 ĝis 2 supkuleroj da butero en du patoj. Fritu la trutojn en la du patoj ambaŭflanke ĉe meza varmego dum 10 minutoj. Elprenu la fiŝojn, prigutigu ilin per la fritita butero kaj metu ilin en bakfornon, tenu la fiŝojn varmaj. Donu la restintan buteron en unu el la patoj, aldonu la terpomojn kaj la petroselon kaj fritu ĉion mallonge. Metu la fiŝojn sur la telerojn kaj garnu ilin per citrondiskoj, fine aldonu laterpomojn. == Konsilo == Al tio gustas blanka vino, ne tro seka, sed acideta. Bonan apetiton deziras Donjo!      [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1053 2469 2005-02-27T22:23:26Z Rbwtexan 18 foto por "AJLOSUPO" foto por "AJLOSUPO" 1054 3326 2005-10-01T18:16:07Z 195.35.129.60 /* Konsilo */ [[Dosiero:Knobi.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Ajlosupo'''<br/> == Ingrediencoj == * 250 g da malfreŝa blanka pano * 6 supkuleroj da olivoleo * 6 – 8 ajlobulberoj (ethakitaj) * 1 tekulero da dolĉa paprikopolvoro * 1 tekulero da akra paprikopulvoro * iom da salo * 1 litro da vegetaĵa buljono * 4 ovoj (tekulero = 3 ml   supkulero= 15 ml) == Kuirado == #Tranĉu la panon en kubetoj kaj fritu ilin en la olivoleo ĝis orbruniĝo. #Aldonu la ajlon kaj fritu ĝin ĝis orflaviĝo. #Laŭguste aldonu paprikopulvoron kaj salon. #Verŝu la buljonon sur la miksaĵon kaj boletigu la tuton dum 15 minutoj (kun kovrilo). #Dividu la supon en kvar fornotaŭgaj argilaj supbovloj. #Aldonu en ĉiu bovlo krudan ovon (sen ŝelo). #Metu la bovlojn proks. 10 minutojn en antaŭvarmigita forno je 200 gradoj (Celsiaj) ĝis la ovoj ekfirmiĝas. La supo devas esti varmega dum la servado. == Konsilo == Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1055 2471 2005-03-28T10:07:59Z 195.35.129.32 1056 3327 2005-10-01T18:17:44Z 195.35.129.60 /* Konsilo */ [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Melongenoj kun Fromaĝo en Tomatosaŭco'''<br/> Ĉefmanĝaĵo por 2 – 3 personoj Krommanĝaĵo por 4 – 5 personoj == Ingrediencoj == * 2 mezgrandaj melongenoj * iom da salo * 150 ml da olivoleo * 1 granda ethakita cepo * 2 elpremitaj ajlobulberoj * 400 ml da kribritaj tomatoj * 300 ml da ruĝa vino * 1 tigo da freŝa timiano * 1 tigo da freŝa rosmareno * 1 laŭrofolio (dispecigita) * 6 tigoj da petroselo (krudtranĉitaj) * iom da pipro * iom da sukero * 3 supkuleroj (21 g) da kribrita tritika faruno * 200 g da etraspita parmezano * 150 g da mocarelo == Kuirado == #Lavu la melongenojn sub malvarma akvo. #Forigu la finaĵojn kaj faru diskajn tranĉaĵojn el ili, proks. 1 cm-on dikajn. #Surŝutu iom da salo je ambaŭ flankoj. #Elgutigu la tranĉaĵojn, unu horon, por forpreni la iom amaran guston. #Intertempe preparu la tomatosaŭcon: Varmigu 2 supkulerojn (30 ml) da olivoleo en kaseroleto. #Aldonu la cepon kaj milde fritu ĝin 3 minutojn. #Aldonu la ajlon kaj post minuto, la kribritajn tomatojn kaj la ruĝan vinon. #Varmigu ĉion ĝis ekbolo kaj aldonu timianon, rosmarenon, laŭrofolion kaj petroselon. #Boletigu la tuton ĝis restas nur duono de la kvanto. #Kribru la nun akiritan saŭcon kaj frotu kiom eble plej multe da ĝi tra la kribrilo. #Spicu laŭ gusto per salo, nigra pipro kaj sukero. #Lavu la melongentranĉaĵojn, sekigu ilin kaj turnrulu ilin en la faruno. #Varmigu la restintan oleon en pato kaj fritu la melongenajn tranĉaĵojn ambaŭflanke ĝis ili estas orobrunaj. #Elgutigu ilin sur kuirejpapero. #Elŝmiru iom da oleo je la internon de fornobovlo. #Metu tavolon da melongentranĉaĵoj sur la fundon, kovru ilin per iom de la saŭco kaj surŝutu parmezanon. #Plenigu tiel la tutan bovlon. #Fine kovru la tuton per la tranĉaĵoj de la mocarelo kaj kovru ĉion per la restinta tomatosaŭco. #Metu la bovlon en antaŭvarmigitan bakfornon je temperaturo de 220 °C (celsiaj gradoj) dum baktempo de 16 – 18 minutoj. == Konsilo == Servu la manĝaĵon en la fornobovlo. Disdonu la manĝaĵon ĉetable laŭ la dezirataj porcioj. Aldonu tranĉaĵojn da itala pantoflopano (Ciabatta). Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1057 3328 2005-10-01T18:21:34Z 195.35.129.60 [[Dosiero:kasuleto.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Nederlandeska Kasuleto'''<br/> (Vegetara ĉefmangaĵo por 2-3 personoj) * Gouda-fromaĝo estas fromaĝo el la nederlanda urbo Gouda (prononcu Ĥaŭda). Imitaĵo estas akirebla en aliaj landoj kelkfoje sub la nomo Guda- fromaĝo. Kompreneble la vera Gouda-fromaĝo estas la plej bongusta! Matura fromaĝo maturiĝis 4 monatojn kaj maljuna 10 monatojn. == Ingrediencoj == * 350 g da blankaj kuiritaj fazeolsemoj el ladskatolo aŭ el vitrokonservujo * 2 supkuleroj da tradicia olivoleo * 1 granda hakita cepo * 2 ethakitaj ajlobulberoj * 1 laŭrofolio * 1 granda ruĝa papriko * salo * pipro * 2-3 grandaj senŝeligitaj tomatoj * 200-250 g da matura Gouda* en dikaj fromaĝotranĉaĵoj, etaj kuboj aŭ krude raspita * 1 tekulereto da ethakita timianfolioj * 2 supkuleroj da krudhakita petroselo * 4 supkuleroj da seka blanka vino aŭ legombuljono * 2 supkuleroj da sekaj paneroj de blanka pano * 2 supkuleroj da maljuna etraspita Gouda* fromaĝo * 30 g da butero == Kuirado == #Elgutigu la fazeolsemojn kaj tralavu ilin per malvarma akvo kaj poste denove elgutigu ilin kaj lasu ilin denove sekiĝi. #Varmigu la oleon en kaserolo aŭ marmito. #Aldonu la hakitan cepon kaj daŭre kirlante, milde fritu ĝin. #Duonigu la paprikon kaj forigu la pedunklon kaj la semaĵojn kaj tranĉu ĝin en mallarĝajn striojn. #Miksu ĉion kun la ajlo kaj la cepo kaj milde fritu 3 minutojn. #Aldonu la fazeolsemojn kaj daŭre kirlante bone varmigu la miksaĵon. #Aldonu la laŭrofolion. #Duonigu la tomatojn kaj forigu la kernojn, la semojn kaj la malsekaĵon kaj tranĉu ilin en mallarĝajn striojn. #Buterumu fornotaŭgan bovlon. #Leĝere miksu, en alia bovleto, la panerojn kaj la raspitan fromaĝon. #Miksu la tomatojn, la fromaĝon kaj la vinon aŭ buljonon per forko kun la fazeolmiksaĵo. #Spicu per salo, pipro, timiano kaj petroselo. #Ankoraŭfoje bone miksu la tuton kaj metu ĝin en fornotaŭgan bovlon. #Glatigu la surfacon kaj kovru ĝin per la panero-fromaĝomiksaĵo. #Metu diversloke skrapaĵon da butero. #Metu la bovlon en antaŭe varmigitan fornon ĉe 200 gradoj Celsiaj. #Baku dum 20 minutoj, ĝis ekestas orbruna krusto sur la manĝaĵo. == Konsilo == Prezentu la manĝaĵon en la fornobovlo. Aldonu freŝan miksitan verdan salaton aŭ branpanon surŝmiritan per butero. Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1058 2474 2005-03-01T19:10:45Z 195.35.130.55 Redakta subportalo 1059 2475 2005-03-02T17:40:16Z 195.35.129.37 [[Kuirlibro]] Se iu scias pli da difinoj aŭ havas aldonojn bonvolu senhezite faru tion. Verdulo 1060 2476 2005-03-06T20:12:17Z Tournebelles 20 [[Dosiero:saute.jpeg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''<big>Porkaĵo lante kuiri kun kaporoj kaj kukumetoj</big> laŭ ĵan-ĵak'''<br/> == Ingrediencoj == * 1,5 kg da porkŝultraĵo, * 1 granda cepo, * 1 celeria branĉo, * 1 supkulero da olivoleo, * 30 g da butero, * 5 salvifolioj, * 1 timianero, * 2 laŭrfolioj, * 2 supkuleroj da faruno, * 2 dl da blanka vino, * 2 supkuleroj da kaporoj, * 2 aŭ 3 kukumetoj, * 2 ovoflavaĵoj, * salo kaj pipro. == Kuirado == # – Tranĉu la porkŝultraĵon en grandajn kubojn ( 12/15 pecoj ) # –  Senseliĝu kaj haku ( en pecetojn) la cepon. Maldike tranĉu la celerion. # – Varmigu la oleon kaj la buteron en marmito, kaj antaŭkuire subrostu la viandpecojn. Salu, pipru poste aldonu la hakitan cepon, la celerion, la foliojn de salvio, laŭron kaj timianon. Miksu ĉiujn tiujn ingrediencojn per ligna kulero kaj lasu iomete malrapide subrosti. Pulvoru poste kun faruno, denove movu kaj miksu kun la blanka vino ( kaj eventuale kun akvo ). # – Kovru la marmiton kaj lasu ĝin lante kuiri. # – Post 1 h 30 mn, reprenu la viandon, metu ĝin aparte en varma loko. # – En la marmito aldonu la kaporojn kaj la kukumetojn ( eltranĉaĵojn ). # – Ekster la fajro, miksu la saŭcon kun la ovoflavaĵoj. Korektu la spicadon. # – Tegu la viandajn pecojn per saŭco kaj servu varmege. == Konsilo == Tiu plado povas esti akompanata kun kuiritaj terpomoj, nudeloj ktp.. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1061 6020 2006-10-21T17:12:17Z Lvh 23 /* Preparo */ [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto da porcioj: ||4 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kkal) |----- ||Tempo: ||30 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila / '''facila''' / meza / malfacila / tre malfacila |} Kukurbosupo estas ĉefmanĝa supo, farita el kukurbo kaj laŭ elekto aliaj legomoj, kiel poreo, tubercelerio, spinaco, ktp. ==Ingrediencoj== *1 oranĝa kukurbo *1/2 litro da boligita akvo *legoma buljono (kubetoj aŭ pulvoro por 1/2 litro) *2 dolĉaj pomoj *200 g da fromaĵo ==Preparo== #Bone lavu la kukurbon. #Duonigu la kukurbon kaj forigu la semojn. (Ne forigu la ŝelon!) #Tranĉu la kukurbon en pecojn kaj metu ilin en grandan marmiton. #Bone miksu la boligitan akvon kun la buljono. #Miksu la buljonon kun la kukurbo kaj boletigu dum 10 ĝis 15 minutoj ĝis la kukurbopecoj moliĝis. #Dum la boligado de la kukurbo senŝeligu la pomojn kaj tranĉu en pecojn poste raspu aŭ skrapu la fromaĝon. La fromaĝo estas servota aparte kaj oni povos ĉetable aldoni ĝin laŭguste. #Kiam la kukurbo estas sufiĉe boligita, per miksilo bone miksu. Vi nun ekhavas dikan oranĝkoloran kaĉon. #Aldonu la pomojn kaj ankoraŭfoje boletigu la supon dum iom da tempo. ==Rimarkoj== *Servu krom la fromaĝo ankaŭ iom da pomkompoto, acidkremo aŭ semoj kaj nuksoj kiel: kukurbosemoj, akaĵunuksoj, sunflorsemoj, ktp. *Krom la kukurbo vi ankaŭ povas aldoni spinacon (ekz. frostigitan). Faru tion post la miksado. *Vi povas boligi poreon kun la kukurbo. *Vi povas boligi kuskuson kun la kukurbo. *Aldono de iom da pomvinagro plifortigas la guston. *Se vi konservas la supon dum unu tago en la fridujo la gusto de la kukurbo estas iom pli bona. *Kukurbosupo ankaŭ estas uzata kiel saŭco ĉe aliaj manĝoj. ==Avertoj== *La varmega supo povas ŝpruceti. *La supo manĝeblas dum kelkaj tagoj. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1062 2478 2005-03-06T11:24:20Z 217.226.179.209 '''Kapsika gulaŝo kun bovaĵo''' [[http://www.cezarkulturo.de/333939.html]] 1063 2479 2005-03-06T15:35:25Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:konigsberger~klops.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Viandbuletoj laŭ Koenigsberg'''<br/> (por kvar personoj) Königsberg estas iama prusa urbo, en kiu vivis la filozofo Kant, nun Kaliningrado, en ekstera teritorio de Rusio. == Ingrediencoj == * 1 malfreŝa senkrusta bulko * 3-4 supkuleroj da dolĉa kremo * 1-2 sardeloj * 1 granda cepo * 2 supkuleroj da butero * 1 fasketo da petroselo * 500 g da vianda haketaĵo * salo * nigra pipro * 1 pinĉaĵo da kajena pipro aŭ kapsikosaŭco * 1 ŝpruco da Vorcester-Saŭco * 1 pinĉaĵo da muskato * 1 pinĉaĵo da muelita kariofilo * 1 ovo Ingrediencoj por la saŭco: * 1 litro da buljono * 1/4 litro da dolĉa kremo * 2 ovoflavoj * 3-4 supkuleroj da kaporetoj * raspita citronŝelo * pipro * kajena pipro == Kuirado == Distranĉu la bulkon en kubutojn kaj pogute verŝu la kremon sur ĝin. Brezu en butero la fajne haketitan cepon ĝis moliĝo. Miksu la malvarmigitan cepon kun la bulko kaj kun la ovo, aldonu la fajne haketitan petroselon kaj la fajne haketitajn sardelojn sen fiŝaj ostetoj. Miksu ĉion forte, spicu per la menciitaj spicoj kaj prove gustumu la miksaĵon. Formu fritbuletojn ( kiel tablotenisajn pilkojn ) kaj metu ilin en bolantan buljonon, ne bolu, nur kuiru sur malgranda flamo dum dek minutoj. Ellevu la viandbuletojn per senŝaumiga kulero kaj tenu ilin varmaj. Verŝu la buljonon tra kribrilo kaj retenu ĝin en poto, aldonu la kremon ( 4 supkuleroj da kremo   postrestu ) kaj kuiru la buljonon sur grandega flamo ĝis forbolis duono. Nun kirlu la ovoflavojn kun la restinta kremo kaj verŝu ĝin en la buljonon, turnmovadu  ĝis la buljono varmegas, sed ne kuiru ĝin! Aldonu la citronŝelon kaj la kaporetojn, spicu per pipro. Metu la buletojn en la varmegan saŭcon dum 10 minutoj. Manĝu la viandbuletojn  haketaĵajn laŭ Koenigsberg kun salitaj terpomoj. == Konsilo == Tiu manĝo tre bone gustas kun frideta hela biero. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1064 2480 2005-03-06T15:57:37Z Rbwtexan 18 foto por "gulaŝo de kapsikoj kaj bovaĵo" foto por "gulaŝo de kapsikoj kaj bovaĵo" 1065 2481 2005-03-06T15:58:14Z Rbwtexan 18 [[Dosiero:Kapsika-gulasho.jpg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Kapsika gulaŝo kun bovaĵo'''<br/> (por ok personoj) == Ingrediencoj == * 1 kg da ŝultroviando de bovo * 2 ruĝaj kapsikoj * 1 oranĝkolora kapsiko * 1 flava kapsiko * 3 ajlobulberoj * 3 supkuleroj da porka graso * 300 g da cepoj * 3 supkuleroj da neakra papriko * salo *  nigra pipro * 1 supkulero da kuminosemoj * 3 supkuleroj da  tomata pulpo * 1 litro da buljono * 8 terpomoj * 1 fasketo da petroselo == Kuirado == Distranĉu la cepojn kaj ajlobulberojn en pecetojn. Varmigu 1 supkuleron da porka graso en poto kaj brezu la cepojn kaj ajlobulberojn ĝis ili aspektas vitrecaj. Purigu la viandon, fordabu la akvon kaj tranĉu ĝin en kubutojn. Varmigu 2 supkulerojn da porka graso en granda kaserolo kaj rostu la viandon ĝis bruneco. Aldonu la cepojn kaj ajlobulberojn, la paprikon, la tomatan pulpon kaj la kuminosemojn. Spicu per salo kaj pipro kaj surverŝu la buljonon. Kovru la kaserolon kun kovrilo. Stufu ĉion dum 60 minutoj. Senŝeligu la terpomojn kaj distranĉu ilin en malgrandajn kubutojn. Kuiru la terpomojn en sala akvo dum 15 minutoj. Purigu la kapsikojn kaj distranĉu ilin en striojn. Aldonu ilin al la viando kaj stufu ĉion ankoraŭfoje  dum 30 minutoj. Finfine aldonu la terpompecetojn , spicu kun salo kaj pipro, boletu ĉion dum 1 ĝis 2 minutoj. Garnu la gulaŝon per petroselo. == Konsilo == Tio estas bongustega, sed simpla manĝo por multaj malsataj gastoj, ekzemple en Silvestro aŭ en naskiĝtago. Kiu ŝatas ĝin tre akra kiel mi, povas kunkuiri 1 akregan kapsiketon. Bonan apetiton deziras Donjo! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1066 2482 2005-03-06T16:08:52Z Tournebelles 20 Kuskuso Kuskuso 1067 2483 2005-03-06T16:23:03Z Tournebelles 20 Kuskuso Kuskuso 1068 2484 2005-03-06T17:36:53Z Tournebelles 20 [[Dosiero:tajine.jpeg|right]] [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Maroka raguo de viando kun fenkoloj kaj karotoj la&#365; &#309;an-&#309;ak'''<br/> ( en Maroko "Ta&#309;ino" : rigardu la foton ) == Ingrediencoj por 6/8 personoj== * 1,5 kg da viando : &#349;afa&#349;ultra&#309;o a&#365; bovidapoplita&#309;o * 1 kg da fenkoloj ( sen folioj, nur la bulboj ) * 1 kg da karotoj * 15 cl da oleo * 15 cl da citronsuko * 12 olivoj konfititaj ( eventuale ) * 1 citrono konfititaj ( eventuale ) * 1 g da safrano ( a&#365; anstata&#365;e : kurkumo ) * 1 kafekulero da faruno * 1 ajlero dispremita, salo, pipro. == Kuirado == # - Formetu la unuaj foliaj de la fenkoloj. Tran&#265;u ilin la&#365; longe. # - Tran&#265;u la karotojn kiel kuboj. # - Lavu kaj elgutigu la legomojn ; poste, metu ilin en vinagritan akvon ; atendu. # - Distran&#265;u la viandon la&#365; pecoj da 150g &#265;irka&#365;e ; lavu, metu en gismarmito ( a&#365; premmarmito ) ; salu, pipru, aldonu la safranon, la ajleron, kaj la oleon : kovru per akvo.. # - Post 3/4 horo ( la kovrilon sur la marmiton ! ) movu por miksi la spicojn kaj forprenu la viandon se &#285;i estas kuirita. # - Metu la legomojn en la sama gismarmito ; ree kovru per akvo ; kuiru ( lasu la kovrilon ). # - Tuj kiam la legomoj finkuiris, remetu la viandon, aldonu la konfititajn olivojn kaj citronon, fine la citronsukon. # - Ligu la sa&#365;con per la faruno por densi&#285;i. ( malrapide kuiri ) # - Gustumu, kontrolu la spica&#309;on kaj eltiru el fajro. # - Aran&#285;u la viandopecojn en ronda plado. Kovru ilin per la legomoj. Ornamu per olivoj. Elver&#349;u supre la sa&#365;con kaj servu varmega. == Konsilo == Bonan apetiton ! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1069 2485 2005-03-06T17:34:45Z Tournebelles 20 Tajine Tajine 1070 2486 2005-03-06T20:01:56Z Tournebelles 20 saute saute 1071 6319 2006-12-13T21:43:40Z OrE 104 ===Ni studas Rubenon=== ====Lernolibro pri programado per Rubeno==== (Estis: Learning Ruby (Rubeno=Ruby)) * Lernolibro angle: http://www.math.umd.edu/~dcarrera/ruby/0.3/ * Pri Rubeno esperante: http://eo.wikipedia.org/wiki/Ruby_(komputillingvo) * Copyright © 2003 Daniel Carrera * [[Free Documentation License]] * [[/Kie oni povas trovi helpon?/]] * [[/Kiel oni povas instali Rubenon/]] ====Enhavo==== # Bazo (Informo pri la unua ĉapitro) ## [[/Unuaj paŝoj/]] ## [[/Ĉenoj/]] ## [[/Novaj nomoj por malnovaj objektoj/]] ## [[/Variabloj/]] ## [[/Via unua programo/]] ## [[/Ni skribas bonajn programojn/]] # Kontrolo de fluo ## Iteracioj ## Uzanta enigo ## Conditionals ## Iteracioj While ## Skribas bonajn programojn # Datum-strukturoj ## Tabeloj ## Kion povas fari tabeloj? ## Iteriloj ## Hashes ## Ekzemplo: Adreslibro ## Printing the addressbook ## Ordigas adreslibron ## Skribas bonajn programojn # Defining your own classes and methods About this chapter ## Funkcioj ## Kalasoj kaj metodoj ## More on classes ## Implementing AddressBook ## Kreas iterilojn ## More features ## Writing good programs # Graphical User Interfaces (GUI) with Tk About this chapter ## Why Tk? 1072 6337 2006-12-14T21:19:12Z OrE 104 /* Ekzercoj */ ==Unuaj paŝoj== Ni komencas studi Rubenon per Interaga Rubena ŝelo ('''irb'''). Startigu terminalon (konzolon) kaj klavu: * Por Linukso: irb --simple-prompt * Por Vindozo: C:\vojo\al\rubeno\ruby.exe irb --simple-prompt Certiĝu, ke *irb* laboras. ===Rubeno kiel kalkulilo=== En la plej simpla nivelo vi povas uzi Rubenon kiel kalkulilon. Provu tion: irb --simple-prompt >> 1 + 2 => 3 >> 4 - 3 => 1 Rubeno komprenas ĉiujn bazajn aritmetikajn operatorojn: <table border=1> <tr><th>Simbolo</th><th>Senco</th></tr> <tr><td class="padding">+ </td><td class="padding">adicio </td></tr> <tr><td class="padding">- </td><td class="padding">subtraho </td></tr> <tr><td class="padding">* </td><td class="padding">multipliko</td></tr> <tr><td class="padding">/ </td><td class="padding">divido </td></tr> </table> Por eliri el irb, tajpu '''exit'''. Ludu tiel dum iom da tempo. Provu tion: >> 3 * 2 => 6 >> 4 / 2 => 2 >> 3 - 5 => -2 >> 3 / 2 Atentu la dividon '''3 / 2'''. Kio okazis? Rubeno konas du nombrajn klasojn: Entjeroj (ekzemple: 55; -13; 7; sen punkto). Glitpunktaj nombroj (ekzemple: 2.3; 2.0; 13.1307; punkto ĉeestas). ===Nombroj en Rubeno=== ====Entjeroj==== Entjeroj (angle:integer) estas numeroj kiel 1, 2, -5, k.t.p. 3/2 estas 1.5, sed tiu nombro ne estas entjero, tial Rubeno eligis 1. ====Glitpunktaj nombroj==== Glitpunktaj nombroj (angle:float) estas nombroj kun decimalaj frakcioj: 3.14, 1.5, 3.0, ktp. Se vi operacias per glitpunktaj nombroj - Rubeno eligas la glitpunktajn rezultojn: >> 3.0 / 2.0 => 1.5 ===Aliaj operatoroj=== Antaŭ ol ni finos tiun ĉi ĉapitron, ni rigardu du aliajn operatorojn: <table border=1> <tr><th>Simbolo</th><th>Senco</th></tr> <tr><td class="padding"> ** </td><td class="padding">Potencigo</td></tr> <tr><td class="padding"> % </td><td class="padding">Resto (de divido)</td></tr> </table> </p> >> 3 ** 2 => 9 >> 5 % 2 => 1 >> 5.1 % 2 => 1.1 Vidu, kiel resto '%' kondutas kun glitpunktaj nombroj. En ĉi tiu ekzemplo, dividi 5.1 per 2 rezultigas 2, kaj la resto estos 1.1. ===Tre grandaj kaj tre malgrandaj nombroj=== Rubeno estas bona ilo por laboro kun tre grandaj kaj tre malgrandaj nombroj. Supozu, ke vi volas konservi nombron 192349562563447. Tiu nombro estas malfacile legebla. En Esperanto vi povas skribi tiel: "192'349'562'563'447". Rubeno uzas similajn disigilojn: >> 192_349_562_563_447 => 192349562563447 Kaj se vi volas skribi 17_000_000_000_000_000_000 aŭ 0.000_000_000_000_321? Kutime oni skribas tion tiel: 1.7 x 10<sup>19</sup> kaj 3.21 x 10<sup>-13</sup>. Ankaŭ ĉi tie Rubeno provizas vin per alternativo: >> large = 1.7e19 => 1.7e+19 >> small = 3.21e-13 => 3.21e-13 ==Ekzercoj== * Kiom da horojn enhavas jaro? * Kiom da sekundojn enhavas monato? * Kiom da sekundoj vi travivis? * Kiom estas 3.24 * ((34/2) - 54)/33.4 * 3.4? Memoru, ke vi povas uzi krampojn. Keiel vi pensas, kio okazos se vi integros entjeraj nombroj kaj glitpunktaj nombroj? Provu kalkuli tion: 3.0 / 2 3 / 2.0 4 ** 2.0 4.1 % 2 Ĉu la rezulto estas entjera nombro aŭ glitpunkta nombro? '''Sekvanta paĝo: [[Lernolibro_pri_Rubeno/Ĉenoj|Ĉenoj]]''' 1073 6320 2006-12-13T21:44:56Z OrE 104 [[:Ĉenoj|Ĉenoj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Ĉenoj|Lernolibro pri Rubeno/Ĉenoj]]: eviti ĥaoson ==Ĉenoj== <p>Konklude, tio estis nombroj, sed kio konata pri leteroj, vortoj, tekstoj?</p> <p>Vorto, kiun ni uzos por aroj de literoj, estas <strong>ĉeno</strong>. Jen iom da ĉenoj:</p> <ul> <li>"Saluton."</li> <li>"Rubeno estas bona lingvo."</li> <li>"5 estas mia ŝata numero... sed kiu estas via?"</li> <li>"Zamenhof diris #%^?&*@!"</li> </ul> ===Iom da agoj, kiuj vi povas fari kun ĉenoj=== <p>Rubeno premesas fari iom da spritaj agoj kun ĉenoj.</p> irb --simple-prompt >> "Saluton" + " Mondo" => "Saluton Mondo" >> "Saluton " * 3 => "Saluton Saluton Saluton " <p>Memoru tion: '<b>"hi " * 3</b>' estas same kiel '<b>"hi " + "hi " + "hi "</b>', do ĝi donas <b>"hi hi hi "</b> al mi.</p> <p>Sed jen kio okazos se mi forgesos spaceton en <b>"hi "</b>:</p> irb --simple-prompt >> "Saluton" * 3 => "SalutonSalutonSaluton" <p>Rigardu tion, kio okazis ĉi tie:</p> <img src="strings/03.gif" /> >> "1" + "2" => "12" >> "1" * 2 => "11" <p>Kiam Rubeno vidas <b>"1"</b>, ĝi vidas ĉenon sed ne nombron!</p> ===Aliaj agoj, kiuj vi povas fari kun teksto=== <p>Jen pli spritaj agoj (metodoj), kiuj vi ankaŭ povas uzi:</p> >> "saluton".capitalize => "Saluton" >> "saluton".reverse => "notulas" >> "saluton".next => "salutoo" >> "saluton".upcase => "SALUTON" >> "SALUTON".downcase => "saluton" >> "SalutoN".swapcase => "sALUTOn" ===Ekzercoj=== <ol> <li><p>Kion vi atendas de sekva kodo:</p> <!-- Pick a small width so the table has to expand and just fits the required size. --> <table class="code" width="10%"> <tr> <td> <pre> >> 'hello'.length + 'world'.length </pre> </td> </tr> </table> <p>Nur provu tion.</p> </li> <li>Ludu kun ĉenoj dum iom da tempo por memorfiksi sciojn.</li> </ol> '''Antaŭa paĝo: [[Unuaj paŝoj]]''' '''Sekvanta paĝo: [[Novaj nomoj por malnovaj objektoj]]''' 1074 6322 2006-12-13T21:46:40Z OrE 104 [[:Novaj nomoj por malnovaj objektoj|Novaj nomoj por malnovaj objektoj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Novaj nomoj por malnovaj objektoj|Lernolibro pri Rubeno/Novaj nomoj por malnovaj objektoj]] ==Novaj nomoj por malnovaj objektoj== <p>Rubeno uzas novajn nomojn por aĵoj, kiujn ni jam konas. Ekzemple, ĝi uzas vorton <b>glit-punktaj nombroj</b> (Float) por decimalaj frakcioj. Jen iom da difinoj:</p> <ul> <li><p><b>Objekto:</b> Iu peco de datumo (kiel nombro 3 aŭ ĉeno 'saluton'). </p></li> <li><p><b>Klaso:</b> Rubeno dividas ĉion laŭ klasoj (kiel entjeroj (integers), glit-punktaĵoj (floats) kaj ĉenoj (strings)).</p></li> <li><p><b>Metodo:</b> Metodo estas ago, kiu vi povas fari kun objekto. Vi povas adicii entjeroj kune, tial <b>+</b> estas metodo.</p></li> </ul> <p>Jen Rubenaj klasoj por aĵoj, kiujn vi jam konas:</p> <table border=1> <tr><th>Malnova nomo</th><th>Rubena klaso </th></tr> <tr><td class="padding">integer </td> <td class="padding"><b>Integer</b> (entjero)</td> </tr> <tr><td class="padding">decimals</td> <td class="padding"><b>Float </b> (glitpunktaĵo)</td> </tr> <tr><td class="padding">text </td> <td class="padding"><b>String</b> (ĉeno)</td> </tr> </table> <p>Jen iom da aliaj metodoj:</p> <table border=1> <tr><th>Klaso </th><th>Kelkaj metodoj</th></tr> <tr><td class="padding"><b>Integer</b> (entjero)</td> <td class="padding"><b> + - / * % ** </b></td> </tr> <tr><td class="padding"><b>Float </b> (glitpunktaĵo - decimala frakcio)</td> <td class="padding"><b> + - / * % ** </b></td> </tr> <tr><td class="padding"><b>String </b> (ĉeno)</td> <td class="padding"d><b>capitalize, reverse,<br />length, upcase<br /></b></td> </tr> </table> <p> capitalize = ĉef-liter-ig-u<br> reverse = revers-u<br> lenght = long-o<br> upcase = majuskl-ig-u<br> </p> ===Klasoj kontraŭ objektoj=== <p>Certiĝu ke vi komprenas diferencon inter la klasoj kaj objektoj. Objekto estas peco de datumo. Klaso estas kvalito de la datumo.</p> <p>Ekzemple, 3 kaj 5 estas diferencaj nombroj. Ili ne estas unu objekto. Sed tiuj nombroj estas entjeroj, tial ili apartenas al unu klaso. Jen aliaj ekzemploj:</p> <table border=1> <tr><th>Objekto</th><th>Klaso</th></tr> <tr class="red"> <td class="padding">&nbsp;&nbsp;&nbsp;2</td> <td class="padding"><b>Integer</b> (entjero) </tr> <tr class="red"> <td class="padding">-5 </td> <td class="padding"><b>Integer</b> (entjero) </tr> <tr class="green"><td class="padding">7.2 </td> <td class="padding"><b>Float </b> (glitpunktaĵo) </tr> <tr class="green"><td class="padding">3.14</td> <td class="padding"><b>Float </b> (glitpunktaĵo) </tr> <tr class="blue"> <td class="padding">'hello'</td> <td class="padding"><b>String</b> (ĉeno) </tr> <tr class="blue"> <td class="padding">'world'</td> <td class="padding"><b>String</b> (ĉeno) </tr> </table> ===Klaso#metodo</b> notacio=== <p>Memorfiksu, ke diversaj klasoj havas diversajn metodoj:</p> <ul> <li>Divido (<b>/</b>) laboras ne egale kun entrejoj (integers) kaj glitpunktaĵoj (floats).</li> <li>Adicio (<b>+</b>) laboras kun ĉenoj ne same, kiel ĝi laboras kun entrejoj.</li> <li>Ĉenoj havas iom da diversajn metodojn, kiujn ne havas glitpunktaĵoj kaj entrejoj (kiel <b>capitalize</b>, <b>length</b>, <b>upcase</b>, ktp.).</li> <p>Tial ni uzos notacion <b>Klaso#metodo</b> por esti certa pri metodo, kiun ni subkomprenas. Ekzemple mi skribos <b>Integer#+</b> por diferencii ĝin de <b>Float#+</b> kaj <b>String#+</b>. Mi povas diri ankaŭ, ke <b>String#upcase</b> ekzistas, sed <b>Integer#upcase</b> ne ekzistas. </p> ===Convertado inter klasoj=== <p>Ruby havas iom da metodojn por konverto inter klasoj:</p> <table border="1"> <tr><th rowspan="2"> Metodo </th><th colspan="2"> Convertas </th></tr> <tr><td><strong>De</strong></td><td><strong>En</strong></td></tr> <tr><td><b>String#to_i </b></td><td>string </td><td>integer</td></tr> <tr><td><b>String#to_f </b></td><td>string </td><td>float </td></tr> <tr><td><b>Float#to_i </b></td><td>float </td><td>integer</td></tr> <tr><td><b>Float#to_s </b></td><td>float </td><td>string </td></tr> <tr><td><b>Integer#to_f</b></td><td>integer</td><td>float </td></tr> <tr><td><b>Integer#to_s</b></td><td>integer</td><td>string </td></tr> </table> ===Ekzemploj:=== <img src="objects/01.gif" /> ===Ekzercoj=== <ol> <li><p>Ruby povas diri al vi, el kiu klaso estas objekto. Klavu tion en <b>irb</b>:</p> <!-- Pick a small width so the table has to expand and just fits the required size. --> <table class="code" width="10%"> <tr> <td> <pre> 12.is_a?(Integer) 12.is_a?(Float) 12.is_a?(String) '12'.is_a?(Integer) '12'.is_a?(Float) '12'.is_a?(String) 12.0.is_a?(Integer) 12.0.is_a?(Float) 12.0.is_a?(String) </pre> </td> </tr> </table> <p>Kiujn difirencojn vi vidas?</p> </li> <li><p>Klavu tion:</p> <!-- Pick a small width so the table has to expand and just fits the required size. --> <table class="code" width="10%"> <tr> <td> <pre> 12 + 12 '12' + '12' '12'.to_i + 12 '12' + 12.to_s 12 * 12 '12' * 12 </pre> </td> </tr> </table> <p>Ĉu vi ricevis supozitan rezulton?</p> </li> <li><p>Kiel vi kpmprenigos diferenco inter <b>12</b>, <b>'12'</b> and <b>12.0</b> al via plijuna frato?</p> </li> </ol> '''Sekvanta paĝo: [[Variabloj]]''' '''Antaŭa paĝo: [[Ĉenoj]]''' 1075 2491 2005-03-07T16:59:07Z Antono 21 Vidu: http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipediisto:Anders 1076 2492 2005-03-08T18:23:56Z Malte MILATZ 22 Lenolibro pri Rubeno moved to Lernolibro pri Rubeno #REDIRECT [[Lernolibro pri Rubeno]] 1077 2493 2005-03-10T15:43:30Z Tournebelles 20 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''<big>Porka Rijeto</big> laŭ ĵan-ĵak'''<br/> [[Dosiero:rillette.jpeg|right]] Kio diri PIV ? Manĝaĵo konsistanta el hakita porkaĵo aŭ kokidaĵo, miksita kun graso kaj tre longe stufita == Ingrediencoj : por ĉirkaŭ : 1 kg da rijeto == * 1 kg da ŝultroviando de porko . * 1 kg da lumbaĵoviando de porko . * 1.5 kg da porka lardo. * 50 ĝis 75 g da salo. * 1 pinĉopreno da pipro (blanka). * 75 cl da akvo. == Preparado == # Petu de via viandisto formeti viandajn ostojn kaj lardhaŭtojn. Kunprenu kaj konservu ilin. # Distranĉu la lardon en kubetoj ( 3 cm x 3 cm ). # Distranĉu la ŝultron kaj lumbaĵon en pli grandaj kuboj ( 6 cm x 6 cm ). # PESU la viandopecojn ! Poste, aldonu 15 g da salo po 1 kg da viando. # Metu iom da akvo ( 1 glaso ) funden de granda marmito. Boligu ĝin. # TRE MALRAPIDE KUIRU la lardajn kubojn, movu per spatelo. La tempo ne konsiderindas ! Necesas, ke la lardoj fariĝu orkoloraj ! # Aldonu IOM post IOM la viandopecojn. Daŭrigu la turnmovadon almenaŭ 10 minutojn. # Tiam elverŝu 50/60 cl da akvo, turnmovu ! Laŝu lante kuiri ĉion je mezgrada varmo, dum unu horo. (OFTE TURNMOVU). ( Kovru la marmiton per kovrilo ) # Poste malgrandigu la fajron ( je minimuma pozicio ) kaj lante plu kuiru ĉion dum tri horoj. ( Kovru la marmiton per kovrilo ) . # Aldonu la ostojn kaj la lardhaŭton. Aldonu la salon (15 g da salo po 1 kg da viando). Turnmovu ĉion sen kovrilo, ankoraŭfoje lante kuiru ( ofte turnmovu ) dum 3 horoj. Fine de la kuirado aldonu pipron kaj miksu ĉion ! # Estingu la flamon. Metu flanken la ostojn kaj la lardhaŭton. ( Ĉu la hundo ŝatus ? ) # Varmetigu ĉion dum unu horon. # Pretigu bokalojn aŭ argilajn potojn : (Sufiĉas, se vi lavas ilin per bolanta akvo!) # Per kulerego elprenu la blankan grason kiu naĝas supre de la marmito : Metu tion flanken en kaserolon. # Per spatelo miksu kaj dispremu la rijetojn. # Kiam la rijeta manĝo estas varmeta, metu ĝin en la bokalojn aŭ la argilajn potojn. Kompletigu ĝin per la graso. # Laŝu malvarmiĝi. ( plj bone en aerblovo ! ! !) # Sekvatage matene, la rijetan manĝon per (sulfatizita ? aŭ sulfora ?) papero. Metu ĝin en malvarmegan lokon ! (Plej bone estus la fridujo ĉe ĉirkaŭ 4° C) . # Vi devas konsumi ĉion en monato. (Se vi volas, vi povas enladigi la manĝon) Se vi estas fabrikinta tro da rijeto, vi povas donaci ĝin al viaj amikoj ( aŭ plej bone sendu la ladujojn al mi …Ne ! mi stulte petolas ! ) == Konsilo == Manĝu rijetojn kun freŝa pano kaj ruĝa vino. Iam ajn, ie ajn ... [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> 1078 2494 2005-03-10T15:08:38Z Tournebelles 20 rillette rillette 1079 2495 2005-03-23T11:44:49Z 66.190.79.3 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Gulaŝo kun Bovaĵo kaj Hordeo''' - Oni povas prepari la pleniga gulaŝo en malpli ol du horoj. Oni povas antaŭprepari la stufo kaj konservi ĝin en fridujo aŭ frostigilo. {| width=200px border="2" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#f0f8ff" align="right" !align="center" colspan="2"|Overview |-align-"center" |----- ||Category: ||Gulaŝo |----- ||Servings: ||4 Personoj |----- ||Calories: ||?? kcal/?? kJ |----- ||Time: ||2 horoj |----- ||Difficulty: |align="center"|facila |} ==Ingredienco== *1 pundo bovaĵo, kubita *1 flava Cepo, tranĉita *16 malgranda karotoj *1/2 taso da hordeo *1/4 taso da bakfaruno *salo, pipro, papriko laŭ via gusto *1 laŭro folio *2 Supkuleroj legumoleo *2 tasoj da bovaĵ-buljono *2 tasoj da akvo ==Kuirado== #kunigi la salo, pipro, kaj papriko sur plado, kovru la bovaĵo. #metu la oleo en granda poto super mezgranda flamo. Kuiri la bovaĵo en la oleo ĝis ĝi bruniĝas. #enmetu la buljono, laŭro folio, cepo, karotoj kaj hordeo. Kuiri ĝis ĝi boletas, tiam malaltigu la flamo. #buletu 1 ĝis 1-1/2 horoj. Elprenu la laŭro folio kaj servu kun nudeloj aŭ rizo. ==konsiloj== *ne amasigi la bovaĵo dum vi brunigas ĝin. Se la poto ne estas sufiĉe granda por kuiri ĉio la viando samtempe, kuiri duono, kaj sekve kuiri la alia. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1080 2496 2005-03-20T14:47:30Z Tournebelles 20 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''<big>SALATA de HARINGOJ</big> laŭ ĵan-ĵak'''<br/> [[Dosiero:Hareng.jpeg|right]] Facila kaj kolora == Ingrediencoj : por 4 personoj == * 4 filetoj de dolcaj haringoj. * 500 g da terpomoj. * 1 ruĝa beto ( kuirita !) * 2 pomoj * 1 citrono * 1 malgranda skatolo de pariza fungo * 2 kukumetoj * 6 olivoj * 2/3 supkuleroj da majonezo * 2 petroseleroj * Salo, pipro. == Preparado == # - Kuiru la terpomojn ( kun ilia haŭto ) dum cirkaŭ 20/25 minutoj en salita akvo. # - Pretigu majonezon : fluidigu per citronsuko. # - Tranĉu la filetojn en longaj rimenoj. Senseliĝu kaj eltranĉu la betojn (en tranĉaĵoj). Senseliĝu kaj eltranĉu la pomojn (en tranĉaĵoj). Tuj priverŝu kun la citrona suko. Elgutigu kaj maldike tranĉu la fungojn. Tranĉu la kukumetoj (en tranĉaĵoj). Fine tranĉu duone la olivojn. # - Senseliĝu la terpomojn kaj eltranĉu la pomojn (en tranĉaĵoj). Miksu la majonezon kaj la terpomojn. # - Delikate miksu ĉiujn ingrediencojn en salatujo. # –Ornamu per la petroselero. # - Servu tiam ke la terpomoj ankoraŭ estas varmeta. == Sugesto == Se vi ne trovas dolcaj filetoj : por plidolĉigi la fumaj haringoj , laŝu ilin trempi en lakto dum 6/8 horoj, malsupre de friduĵo. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> 1081 2497 2005-03-20T14:45:56Z Tournebelles 20 hareng hareng 1082 5990 2006-10-19T02:24:13Z Lvh 23 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||6 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kcal) |----- ||Tempo: ||35 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila |} '''Ĉokoladkuko''' == Ingrediencoj == * 4 ovoj * 200 g da faruno (tritiko) * 200 g da butero * 200 g da sukero * 200 g da ĉokolado ==Kuirado== *Fandu buteron kaj ĉokoladon. *Miksu ĉiujn ingrediencojn. *Metu la paston en grasumitan bakujon (~ 24 cm diametre). *Baku la kukon en antaŭhejtita bakforno dum 20 minutoj je 200°. ==Konsiloj== *La kuko estas pli bona, se meze ĝi estas ankoraŭ fandiĝanta. *Servu la ĉokoladkukon kun hejmfarita fruktoglaciaĵo! *Por pli granda bakujo uzu 5 ovojn kaj 250 g da ĉiuj ingrediencoj. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1083 2499 2005-04-03T18:22:46Z 80.61.246.75 SARMA[[Dosiero:Example.jpg]] Sarma estas kutima vintra manĝaĵo en la tuta Balkanio. Kutime oni preparas ĝin de folioj de saŭrkraŭto. Sed en aliaj sezonoj, oni povas prepari ĝin ankaŭ de folioj de freŝa brasiko, rapo, rumekso, spinaco aŭ vito. Kutime oni ne kuiras sarma por malpli ol 4 personoj, ĉar pli bona sarma estas kuirita en la granda poto, kaj kutime oni manĝas ĝin du aŭ tri tagoj. Sarma estas ankaŭ deviga manĝaĵo ĉe nupta festeno en Balkanio. La speco de sarma dependas de la sezono. Ingrediencoj(por 4 personoj: 12 grandaj folioj de saŭrkraŭto(aŭ iom pli de folioj de aliaj legomoj)<br> 500 g de muelita viando (estas bone se estas miksita porkaĵo kaj bovaĵo)<br> 1 granda cepo<br> 50 g de rizo<br> 1 kulero de ruĝa muelita seka papriko<br> 50 g de oleo<br> salo, nigra pipro laŭ via persona gusto<br> ĉirkaŭ 100 g de seka porkaĵo.<br> 1. Tranĉu la cepon kaj varmegigu la oleon en pato kaj fritu la cepon (ĉirkaŭ 5 minutoj).<br> 2. Aldonu viandon al la fritita cepo kaj metu rizon, paprikon, salon kaj pipron (ĉirkaŭ 10 minutoj).<br> 3. Envolvu farĉaĵon en foliojn.<br> 4. En la poton metu kelkajn foliojn de saŭrkraŭto kaj poste supermeti 12 sarmon en la poton. Inter ili metu sekan porkaĵon, kovru kun kelkaj folioj, alverŝu la akvon kaj surmetu la potkorvilo.<br> 5. Kuiru dum 1 horo kaj duono (se vi uzas aliajn foliojn kaj ne saŭrkraŭton, vi kuiros nur duonon da horo).<br> Vi povas manĝi sarma kiel sola manĝaĵo aŭ parto de kutima manĝaĵo. Se vi ne formanĝas la tutan kvanton, ne gravas, morgaŭ ĝi estos pli bona. 1084 2500 2005-03-23T11:52:09Z 66.190.79.3 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Ovoj Perditaj En Mustarda Saŭco''' {| width=200px border="2" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#f0f8ff" align="right" !align="center" colspan="2"|Overview |-align-"center" |----- ||Category: ||Ovoj |----- ||Servings: ||4 Personoj |----- ||Calories: ||?? kcal/?? kJ |----- ||Time: || |----- ||Difficulty: |align="center"|facila |} ==Ingredienco== * 9 ovoj * 2 supkuleroj da vinagro * 100 g da faruno * 50 g da butero * 150 g da mustardo *500 ml da legoma saŭco * kulereto da sukero * 100 ml da kremo * salo * nigra pipro ==Kuirado== Kuiru ok ovojn en 1 l da bolanta akvo dum sep minutoj. Antaŭ ol la akvo bolas, aldonu la vinagron. Fandu la buteron en poto, aldonu la farunon, miksu ĝin kaj verŝu la legoman saŭcon en la poton. Kirlu la tuton ĝis la farunbuletoj malaperis kaj ĝis la saŭco fariĝas malfluema. Kirlu la mustardon kaj ovon en la saŭcon. Spicu kun salo, pipro kaj sukero, surverŝu la kremon. Reboligu la saŭcon por mallonga tempo. Senŝeligu kaj duonigu la ovojn kaj metu ilin en la saŭcon. Manĝu la ovojn kun salitaj terpomoj. Bonan apetiton deziras Donjo! ==konsiloj== Tio estas tre simpla manĝo, kiun ŝatas infanoj kaj ankaŭ plenkreskuloj, precipe je Pasko. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1085 3730 2006-02-13T18:33:35Z Gangleri 24 [[Image:Redirect arrow without text.png|left]] :: [[w:user talk:Gangleri]] <br clear="all" /> __TOC__ == mia subskribo == <pre> [[{{SUBST:ns:user}}:Gangleri|Gangleri]] | [[w:{{SUBST:ns:user}}:Gangleri|w:]] [{{SUBST:localurl:w:User talk:Gangleri|action=history}} Th] | [[w:{{SUBST:ns:User_talk}}:Gangleri|T]] </pre> ŝanĝos al:<br /> [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] : [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 18:33, 13. Feb 2006 (UTC) 1086 3821 2006-03-06T13:04:59Z Gangleri 24 globalwpsearch2.pl?project= {{babel-8|de|ro-2|ru-1|eo-3|yi-1|en-2|fr-1|is-1}} <font id="top" /><span dir="ltr" ><span class="plainlinks">'''{{DIRMARK}}[[w:Esperanto|Esperanto]]{{DIRMARK}} [http://bugzilla.wikimedia.org/buglist.cgi?query_format=advanced&long_desc_type=allwordssubstr&long_desc=Esperanto&order=Bug+Number :]&lrm;''' [[w:en:Esperanto|Esperanto]] [[wikt:en:Esperanto#Translations|translations]] [[template:alphabet upper case/eo|upper case]] [[template:alphabet lower case/eo|lower case]] [[template:diacritics/eo|diacritics]] [[template:special characters/eo|special characters]] [[template:alphabet sort order/eo|sort order]] [[template:alphabet sort order (extended)/eo|(extended)]] [[template:numbers/eo|numbers]]<br />'''[http://www.unicode.org/unicode/onlinedat/languages.html unicode.org]:''' [http://www.google.com/search?num=100&q=site%3Aunicode.org+%22Esperanto%22 "Esperanto"] [http://www.google.com/search?num=100&q=site%3Aunicode.org+%22Latin+Extended-A%22 "Latin Extended-A"] [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0100.pdf U0100.pdf] [http://www.google.com/search?num=100&q=site%3Aunicode.org+%22Combining+Diacritical+Marks%22 "Combining Diacritical Marks"] [http://www.unicode.org/charts/PDF/U0300.pdf U0300.pdf] [[project:task list|&ndash;]] [[w:project:Unicode|Unicode]] [[w:project:fonts|fonts]] [[w:project:browser setup|browser setup]] [[project:Welcome!|Welcome!]]<br />[[<!-- b: -->user:{{PAGENAME}}|b:]] [[commons:user:{{PAGENAME}}|c:]] [[commons:category:user eo|*]] [[m:user:{{PAGENAME}}|m:]] [[m:stewards|*]] [[n:user:{{PAGENAME}}|n:]] [[q:user:{{PAGENAME}}|q:]] [[s:user:{{PAGENAME}}|s:]] [http://test.wikipedia.org/wiki/user:{{PAGENAME}} t:] [[w:user:{{PAGENAME}}|w:]] [[wikt:user:{{PAGENAME}}|wikt:]] '''[[special:SiteMatrix#eo|?]]''' [[special:Statistics|/]] [[:de:user:{{PAGENAME}}|de:]] [[:en:user:{{PAGENAME}}|en:]] [[:eo:user:{{PAGENAME}}|eo:]] [[:ro:user:{{PAGENAME}}|ro:]] [[:yi:user:{{PAGENAME}}|yi:]] [http://vs.aka-online.de/cgi-bin/globalwpsearch2.pl?project=wikibooks&timeout=120&minor=1&search=user:Gangleri +] [[commons:user:Gangleri/participation#wikipedia|++]] <sup>[{{localurl:commons:user:Gangleri/tests/interwiki links/template|action=edit}} e]</sup> / [http://bugzilla.wikimedia.org/buglist.cgi?query_format=advanced&emailassigned_to1=1&emailreporter1=1&emailcc1=1&emaillongdesc1=1&emailtype1=exact&email1=gangleri@torg.is&emailtype2=exact&order=Bug+Number MediaZilla] [[wikt:yi:user:Gangleri/tests/bugzilla|(&rarr;)]] / [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=purge}} ↺] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|oldid={{REVISIONID}}}} rev-ID : {{REVISIONID}}]<br /> [[special:Prefixindex/user:Gangleri]] [[special:Prefixindex/user talk:Gangleri|T]] monobook [[user:{{PAGENAME}}/monobook.css|.css]] [[user:{{PAGENAME}}/monobook.js|.js]] [[:category:bugzilla|/]] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/ cvs] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/LanguageEo.php '''L'''] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/MessagesEo.php '''M'''] [http://mail.wikipedia.org/pipermail/mediawiki-cvs/ mail] [http://www.google.com/search?num=100&q=site%3Amail.wikipedia.org+%22Esperanto%22 *] [[meta:Developers#shell|shell-dev's]] [irc://irc.freenode.net/wikimedia-tech #tech]<br /> [[special:Watchlist/edit|&rarr;]] '''{{SITENAME}}''' [[template:DIRMARK|:]]{{DIRMARK}} '''{{ns:project}}''' [[special:Listusers/sysop|:]] [[special:Version|version]] [[special:Allmessages|all messages]] [[MediaWiki:Monobook.css|Monobook.css]] [[MediaWiki:Monobook.js|Monobook.js]] [[template:wikivar|wikivar]] [[image:smiley.png|16px|;-)]]</span></span> <!-- ?<br clear="all" />?<br />? -->---- __NOTOC____NOEDITSECTION__ ===== [[commons:User:Gangleri]] ===== [[Image:Redirect arrow without text.png|left]] ::* &lrm;[irc://irc.freenode.net/wikimedia #wikimedia], [irc://irc.freenode.net/mediawiki #mediawiki], [irc://irc.freenode.net/wiktionary '''#wiktionary'''] ::* &lrm;[irc://irc.freenode.net/wikipedia-balkan #wikipedia-balkan] ::* [[wikipedia:de:Benutzer:Gangleri]] ::* [[wikipedia:en:User:Gangleri]] ::* [[wikipedia:eo:Vikipediisto:Gangleri]] ::* [[wikipedia:is:Notandi:Gangleri]] ::* [[wikipedia:mi:User:Gangleri]] ::* [[wikipedia:ps:User:Gangleri]] ::* [[wikipedia:ro:Utilizator:Gangleri]] ::* [[wikipedia:yi:באַניצער:Gangleri]] ::* '''[[meta:User:Gangleri]]''' [[meta:BiDi workgroup|BiDi workgroup]] [[meta:Special:Recentchangeslinked/Category:BiDi workgroup|'''?'''&lrm;]] ::* <span class="plainlinks" >[http://test.wikipedia.org/wiki/User:Gangleri test:User:Gangleri]</span> :: Reinhardt [http://easy.go.is/gangleri/vina_og_vif.htm] ([[meta:Wikipedia:InterWiki|InterWiki]]), [[w:Munkeno|Munkeno]], [[w:Germanio|Germanio]] == Eksteraj ligoj == * [http://easy.go.is/gangleri/hundarnir Vidu niajn hundojn Vina <!-- [[wikt:en:and#Translations|kaj]] -->kaj Víf vom Schloss Neubronn]. <br clear="all" /> ---- <br clear="all" /> <center>[[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 13:04, 6. Mar 2006 (UTC)</center> [[de:Benutzer:Gangleri]] [[en:User:Gangleri]] <!-- [[eo:Vikipediisto:Gangleri]] -->[[is:Notandi:Gangleri]] [[mi:User:Gangleri]] [[ps:User:Gangleri]] [[ro:Utilizator:Gangleri]] [[yi:באַניצער:Gangleri]] <!-- minor edit --> 1087 2503 2005-03-24T16:13:17Z Verdulo 19 Kasuleto Kasuleto 1088 3325 2005-10-01T18:10:51Z 195.35.129.60 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Cepa Pakoro'''<br/> (por kvar personoj) En la nordo de Hindio ĉia nutraĵo el kiu oni povas fari bulon estas nomata "pakora" en Nepalo ĝi nomiĝas "pakoda". La origina vorto en Sanskrito estas "puspa" kio signifas floron. Mi esperantigis la vorton per la finaĵo o anstataŭ a. Laŭ mi pakoro estas iomete komparebla kun la japana "tempuro". == Ingrediencoj == * 1 kg da cepoj * 12 supkuleroj da kikerfaruno * 6 supkuleroj da tritikfaruno * 2 supkuleroj da ruĝaj lentoj * 1 tekulero da salo * 1 tekulero da kuminsemoj * 20 koriandrofolioj (opcia) * 1 litro da oleo (tekulero = 3 ml kaj supkulero 15 ml) == Kuirado == #Duonigu la cepojn kaj tranĉu ilin en longajn tre mallarĝajn striojn. #Miksu la cepojn kun la salo. #Lasu ĝin 2 horojn en fridujo. #Aldonu la ceterajn ingrediencojn kaj bone miksu per la mano. #Varmigu la oleon en volbopato (uoko) ĝis 180 gradoj (Celsiaj). #Faru el la miksaĵo buleton kun diametro de 2 ĝis 3 centimetroj. #Singarde metu la buleton en la varmegan oleon. #Zorgu ke ambaŭ flankoj de la buleto estas orbrunaj. #Ripetu la paŝojn 6 ,7 kaj 8 ĝis la miksaĵo estas elĉerpita. #Vi povas uzi tomatokeĉupon kiel trempsaŭco. == Konsilo == Bonan apetiton! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1089 2505 2005-03-29T04:15:17Z Elv 25 Ĉu "kelkaj sekundoj"? "Aldonu la tomatojn kaj kuiru ĉion dum kelkaj sekundoj." :[[Vikipediisto:Elv|Elv]] 04:15, 29. Mar 2005 (UTC)| 1090 2506 2005-03-29T11:51:40Z 83.195.249.19 Ingrediencoj ---- * 2 kg da terpomoj * 2 grandaj cepoj * 1 aŭ 2 ovoj * 1 kulereto da mustardo * salo, pipro * blanka vina vinagro * oleo (sen tro da propra gusto, evitu olivoleon) * buljono (aŭ varma akvo) Kuirado ---- Kuiru la terpomojn kun ŝelo 20 ĝis 25 minutojn. Senŝeligu ilin ankoraŭ varmaj kaj tranĉu ilin en maldikaj tranĉoj. Senŝeligu la cepojn kaj distranĉi ilin en etaj pecetoj. Metu cepojn kun terpomoj, sali kaj pipri, miski ĉion. Miksu ovojn, mustardo kaj 2 kulerojn da vinagro. Aldonu oleon iom post iom dum vi ne ĉesu miksi. Vi bezonas ĉirkaŭ 250 au 300 ml da oleo por obteni malfirman majonezon. Verŝu sur la terpomojn majonezon, aldonu vinagron kaj buljonon (ĉirkaŭ 50 ml). Miksu ĉion kaj gustumu. Eble vi aldonu salon, vinagron aŭ buljonon. Metu la salato en fridujo kaj gustumi denove antaŭ servo. Konsilo ---- Preparu tiun salaton la antaŭan tagon. 1091 2507 2005-03-29T11:53:57Z 83.195.249.19 Ingrediencoj ---- * 2 kg da terpomoj * 2 grandaj cepoj * 1 aŭ 2 ovoj * 1 kulereto da mustardo * salo, pipro * blanka vina vinagro * oleo (sen tro da propra gusto, evitu olivoleon) * buljono (aŭ varma akvo) Kuirado ---- Kuiru la terpomojn kun ŝelo 20 ĝis 25 minutojn. Senŝeligu ilin ankoraŭ varmaj kaj tranĉu ilin en maldikaj tranĉoj. Senŝeligu la cepojn kaj distranĉi ilin en etaj pecetoj. Metu cepojn kun terpomoj, sali kaj pipri, miski ĉion. Miksu ovojn, mustardo kaj 2 kulerojn da vinagro. Aldonu oleon iom post iom dum vi ne ĉesu miksi. Vi bezonas ĉirkaŭ 250 au 300 ml da oleo por obteni malfirman majonezon. Verŝu sur la terpomojn majonezon, aldonu vinagron kaj buljonon (ĉirkaŭ 50 ml). Miksu ĉion kaj gustumu. Eble vi aldonu salon, vinagron aŭ buljonon. Metu la salato en fridujo kaj gustumi denove antaŭ servo. Konsilo ---- Preparu tiun salaton la antaŭan tagon. 1092 5991 2006-10-19T02:30:05Z Lvh 23 [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||8-12 Personoj |----- ||Energio: ||?? kJ (?? kcal) |----- ||Tempo: ||60 minutoj |----- ||Facileco: ||tre facila |} '''Bretona prunkuko "Far breton"''' ==Ingrediencoj== * 4 ovoj * 250 g da faruno (tritiko) * 250 g da sukero * 1 litro da lakto * 250 g da senkernitaj sekaj prunoj * butero == Kuirado == *Miksu farunon, sukeron, ovojn kaj lakton (aldonu la lakton iom post iom por ke ne estu grumeloj). *En grasumitan tradicie ovalan terbakujon metu la prunojn kaj kovru ilin per la likva pasto. *Metu maldikegajn tranĉetojn de butero sur la paston. *Baku la "Far" en antaŭhejtita bakforno dum ĉirkaŭ 50 minutoj je 220° ĝis ĝi estos belkolora. ==Konsiloj== *Atendu ke la kuko estu malvarma! [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 1093 2509 2005-04-05T10:39:07Z 195.35.129.93 Ĉu amigdalo ne devas esti migdalo? 1094 2510 2005-04-18T16:42:45Z 195.35.129.85 [[Kuirlibro]] *[http://www.geocities.com/Paris/8678/legomou8.htm Legomoj] *[http://www.algonet.se/~inko/retmag/spicoj.html Spicherboj] 1095 2511 2005-05-17T13:45:56Z 195.35.129.5 la angla "tripe" signifas nur la inteston de besto, mi ŝanĝis la anglan tradukon de "tripo" por montri tion ("offal" estas la ĝenerala vorto). ---- 1096 2512 2005-04-19T16:23:28Z Elv 25 Saluton! Mi legis vian artikolon '''Kolbasa salato'''. Bedaŭrinde mi ne komrenis kion signifas "salatkremo", kaj "kafkremo". Ĉu vi povas malimpliki signifon? Dankon. [[Vikipediisto:Elv|Elv]] 16:23, 19. Apr 2005 (UTC) 1097 5569 2006-08-27T19:45:07Z 217.225.23.100 {| align="center" cellpadding="2" width="100%" |- valign="top" | colspan="3" | |- | [[Image:Wikimedia-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[m:Ĉefpaĝo|'''Meta-Wiki''']]<br>Kunlaborejo por ĉiuj vikimediaj projektoj | [[Image:Wikipedia-logo.png|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[w:Ĉefpaĝo|'''Vikipedio''']]<br />La libera enciklopedio | [[Image:Wiktionary-logo-en.png|35px|<nowiki></nowiki>]] |class=plainlinks| [[Wikt:Ĉefpaĝo|'''Vikivortaro''']]<br />Multlingva vortaro kaj tezaŭro | [[Dosiero:Wikiquote-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] | [[q:%C4%88efpa%C4%9Do|'''Vikicitaro''']]<br/>''Fonto de multaj citaĵoj'' |- | [[Image:Wikisource-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] |class="plainlinks" | [[wikisource:Ĉefpaĝo:Esperanto|'''Vikifontoj''']]<br />Senkosta fontaj dokumentoj | [[Image:Commons-logo.svg|35px|<nowiki></nowiki>]] |class=plainlinks| [[commons:Ĉefpaĝo|'''Komunejo''']]<br />Komunumaj iloj | [[Image:Wikispecies-logo.svg|35px|Wikispecies]] |class="plainlinks" | [[wikispecies:Ĉefpaĝo|'''Vikispecioj''']]<br />Registro pri specioj |} 1098 2514 2005-04-21T12:11:26Z Verdulo 19 Vikicitaro Vikicitaro 1099 3636 2006-01-15T14:14:46Z 86.195.143.248 Ĉapitro 2 Taglibro de Jonathan Harker (daŭrante) 5-a Majo.-- Mi certe estis dormanta, ĉar sendube se mi estus estinta plene veka mi estus notinta la alveno al tia remarkinda loko. En la malĝojo la kortejo ŝajnis konsiderinde granda, kaj ĉar multaj mallumaj vojoj dukis el ĝi sub grandaj, rondaj arkoj, elbe ĝi ŝajnis pli granda ol ĝi vere ne estas. Mi ne aukoraŭ sukcesis vidi ĝin per taglumo. Kiam la kaleŝo haltis, la kondukisto desaltis kaj ofertis sian manon al mi por helpi min deiri. Denove, me ne povis nenoti sian remarkindan forton. Lia mano ŝajnis kiel ŝtala vajco kiu povus pisti la mian se li decidus tiel. Poste li prenis miajn aferojn kaj metis ilin surgrunden proksime al mi, dum mi staris 1100 2516 2005-04-23T17:40:00Z 195.35.129.90 <br clear="all"> ---- <div style="font-size:90%; width: 85%; padding: 3px; margin: 0 auto;" class=toccolours> [[Dosiero:WikiLettreMini.png|left|WikiLettre]] Ĉi tiu artikolo pri'' '''"{{PAGENAME}}"''' ''ankoraŭ estas [[Vikilibro:La perfekta ĝermo de artikolo|'''ĝermo''']]. Vi povas helpi [[Vikilibro:Trovi_aŭ_kreskigi_ĝermojn|pluredakti ĝin]] post klako al la butono'' '''«redaktu»'''.<br> ''Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi.'' </div> <br clear="all"> [[Kategorio:Ĝermo]] 1101 2517 2005-04-23T17:25:45Z 195.35.129.90 [[en:Wikipedia:Perfect stub article]] [[ja:Wikipedia:&#23436;&#29863;&#12394;&#12473;&#12479;&#12502;&#35352;&#20107;]][[ro:Wikipedia:Articolul ciot perfect]] [[zh:Wikipedia:&#23436;&#32654;&#30340;&#20820;&#23614;&#24052;]] (Malnova nomo:La perfekta stumpa artikolo) ---- '''Ĝermoj''', iam malrespekte nomataj '''Stumpoj''', ofte estas konsiderataj nigraj ŝafetoj de la Vikipediejo. Multaj homoj primokas ilin, kaj faras malbonajn komentojn pri la abisma kvalito de informo havebla ĉe Vikipedio. Tamen el ĝermo povas elkreski bonega artikolo. Preskau ĉiuj artikoloj de Vikipedio naskiĝis malgrandaj. Kreante aŭ redaktante artikol-ĝermon, memoru ke ĝia valoro estas ĉefe ĝia iĝonteco, kaj ĝi kresku, se ĝi iĝos iu ajn. Ne supozu ke aldonoj aŭ korektoj realiĝas per si mem. La plej bona maniero por logi la atenton de aliaj estas mem redakti la artikolon. Ja eĉ malgranda redakto aperos ĉe la paĝo de "[[Speciala:Recentchanges|Lastaj Ŝanĝoj]]" , kie multaj vikipediaj veteranoj ĝuas sekvi aktivecon, kaj helpi kiam estas laboro farota. Vi ne devas fari egan esploradon por krei firmaĵon sur kiun aliaj konstruos entuziasme, sed vi devas esti sufiĉe pensema por aldoni viajn sciojn aŭ korekti erarojn. Laŭ proverbaj sugestoj pri Vikipedio, estas la celo ke artikoloj ne devas esti "perfektaj". Tamen evitu troan rapidemon; misliterumoj pro neglekto estas malĝentilaĵo, kiu ne entuziasmigos aliajn, sed male. Neniu tro ŝatos daŭre transpreni laboron, kiun vi mem povus fari tuj post refoja tralego. Jen rekomendo de kelkaj gvidlinioj: <ol> <li>Aldonu mesaĝon ''"Ĉi tiu artikolo estas ĝermo."'' , tajpante '''<nowiki>{{ĝermo}}</nowiki>'''! <li>Por enkonduko metu precizan difinon pri via temo! <li>Kreu kompletajn, klarajn frazojn kun bona gramatiko! <li>Prefere tekstu du aŭ tri frazojn anstataŭ unu konfuze longega! <li>Pripensu, ke la tekston legos plej diversaj homoj, ne nur pintinteligentaj ovokapoj de via speco! <li>Ne aldonu troajn detalojn! Enmetu tiujn prefere en apartan artikolon! <li>Aldonu plian informon, nur ete. Ne malhelpos esti provoka, se vi klopodos esti senjuĝa kaj ĉefe ĝusta. Skribu interesajn aŭ gravajn faktojn pri la temo! <li>Ligu al artikoloj, kiuj estas proksimaj al la temo de via artikolo! <li>Enskribu la artikolon kun Resumo, kiu logos la atenton de aliaj al via ĝermo! <li>Sentu respondecon pri via ĝermo! Se, post kelkaj semajnoj, neniu estos pligrandiginta vian ĝermon, tiam pligrandigu ĝin vi mem! <li>Ne nur aldonu ligojn. Ligoj estas gravaj, sed solaj ili diras malmulte pri la temo! <li>Traserĉu la alilingvajn samtemajn artikolojn kaj transprenu bildon, kiu estu altkvalita kaj bone ilustras esencaĵon de via artikolo! Tio eblas eĉ sen lingvokonoj. </ol> Bonvolu rigardi [[W:Trovi aŭ kreskigi ĝermojn]]. 1102 2518 2005-04-23T17:41:58Z 195.35.129.90 [[en:Wikipedia:Perfect stub article]] [[ja:Wikipedia:&#23436;&#29863;&#12394;&#12473;&#12479;&#12502;&#35352;&#20107;]][[ro:Wikipedia:Articolul ciot perfect]] [[zh:Wikipedia:&#23436;&#32654;&#30340;&#20820;&#23614;&#24052;]] (Malnova nomo:La perfekta stumpa artikolo) ---- '''Ĝermoj''', iam malrespekte nomataj '''Stumpoj''', ofte estas konsiderataj nigraj ŝafetoj de la Vikipediejo. Multaj homoj primokas ilin, kaj faras malbonajn komentojn pri la abisma kvalito de informo havebla ĉe Vikipedio. Tamen el ĝermo povas elkreski bonega artikolo. Preskau ĉiuj artikoloj de Vikipedio naskiĝis malgrandaj. Kreante aŭ redaktante artikol-ĝermon, memoru ke ĝia valoro estas ĉefe ĝia iĝonteco, kaj ĝi kresku, se ĝi iĝos iu ajn. Ne supozu ke aldonoj aŭ korektoj realiĝas per si mem. La plej bona maniero por logi la atenton de aliaj estas mem redakti la artikolon. Ja eĉ malgranda redakto aperos ĉe la paĝo de "[[Speciala:Recentchanges|Lastaj Ŝanĝoj]]" , kie multaj vikipediaj veteranoj ĝuas sekvi aktivecon, kaj helpi kiam estas laboro farota. Vi ne devas fari egan esploradon por krei firmaĵon sur kiun aliaj konstruos entuziasme, sed vi devas esti sufiĉe pensema por aldoni viajn sciojn aŭ korekti erarojn. Laŭ proverbaj sugestoj pri Vikipedio, estas la celo ke artikoloj ne devas esti "perfektaj". Tamen evitu troan rapidemon; misliterumoj pro neglekto estas malĝentilaĵo, kiu ne entuziasmigos aliajn, sed male. Neniu tro ŝatos daŭre transpreni laboron, kiun vi mem povus fari tuj post refoja tralego. Jen rekomendo de kelkaj gvidlinioj: <ol> <li>Aldonu mesaĝon ''"Ĉi tiu artikolo estas ĝermo."'' , tajpante '''<nowiki>{{ĝermo}}</nowiki>'''! <li>Por enkonduko metu precizan difinon pri via temo! <li>Kreu kompletajn, klarajn frazojn kun bona gramatiko! <li>Prefere tekstu du aŭ tri frazojn anstataŭ unu konfuze longega! <li>Pripensu, ke la tekston legos plej diversaj homoj, ne nur pintinteligentaj ovokapoj de via speco! <li>Ne aldonu troajn detalojn! Enmetu tiujn prefere en apartan artikolon! <li>Aldonu plian informon, nur ete. Ne malhelpos esti provoka, se vi klopodos esti senjuĝa kaj ĉefe ĝusta. Skribu interesajn aŭ gravajn faktojn pri la temo! <li>Ligu al artikoloj, kiuj estas proksimaj al la temo de via artikolo! <li>Enskribu la artikolon kun Resumo, kiu logos la atenton de aliaj al via ĝermo! <li>Sentu respondecon pri via ĝermo! Se, post kelkaj semajnoj, neniu estos pligrandiginta vian ĝermon, tiam pligrandigu ĝin vi mem! <li>Ne nur aldonu ligojn. Ligoj estas gravaj, sed solaj ili diras malmulte pri la temo! <li>Traserĉu la alilingvajn samtemajn artikolojn kaj transprenu bildon, kiu estu altkvalita kaj bone ilustras esencaĵon de via artikolo! Tio eblas eĉ sen lingvokonoj. </ol> Bonvolu rigardi [[Vikilibro:Trovi aŭ kreskigi ĝermojn]]. 1103 2519 2005-04-23T17:49:12Z 195.35.129.90 '''[[Ĝermo]]''' en [[Vikilibro]] estas tre mallonga artikolo, ĝenerale enhavante nur unu paragrafon aŭ malpli. Ne malmultaj el ni malamas ĝermojn, kvankam povas esti eble necesa demono: tre bonaj Vikipediaj artikoloj komenciĝis kiel ĝermoj. Pri niaj artikoloj estas same kiel pri la plantoj, necesas nutri kaj flegi la ĝermojn, por ke ili elkresku! La programaro povas aŭtomate marki mallongajn enirojn se vi '''indikas paĝojn malpli grandajn ol ...''' pli alta ol nulo (''stablante la umbralon por la vidigo de ĝermoj''). Tio igas facila afero trovi kaj ripari ĝermon. Vidu [[Speciala:Preferences]]. Se vi deziras kunlabori, vi povas: * [http://eo.wikibooks.org/w/index.php?title=Speciala:Shortpages&limit=2000&offset=0 serĉi tre mallongajn artikolojn] kaj listigi ilin tie ĉi, * ankoraŭ pli bone &ndash; '''kreskigi unu''', aldonante pliajn detalojn, aŭ * iri tra tiu ĉi listo kaj forigi ligojn al artikoloj kiuj ne plu estas tre mallongaj. Por igi la serĉadon pli efika se vi trovas ĝermon bonvolu aldoni en la artikolo : <br> '''<nowiki>{{ĝermo}}</nowiki>''' kaj estiĝos : {{ĝermo}} 1104 2520 2005-04-29T13:14:24Z Marcos 16 Reĝa kuskuso moved to Kuirlibro:Reĝa kuskuso #REDIRECT [[Kuirlibro:Reĝa kuskuso]] 1105 3548 2005-12-03T22:25:22Z Marcos 16 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||6 Personoj |----- ||Tempo: ||60 minutoj (plus antaŭtaga preparado) |----- ||Facileco: ||facila |} [[Dosiero:Marbela.jpg|frame|Marbela kokaĵo kun Rizo]] '''Marbela kokaĵo''' Marbelo (hispane ''Marbella'') estas urbo en Sudhispanio. De ĝi la recepto havas sian nomon, kvankam ĝia origino ne estas certa. == Ingrediencoj == * 3 duonaj kukoj aŭ 6 kukobrustoj * 1 ajlobulbero * Kvarontaso da oregano * Salo * Muelita nigra pipro * Duontaso da ruĝvina vinagro * Duontaso da oliva oleo * Taso da sekigitaj prunoj * Duontasi da verdaj olivoj * Duontaso da kaporoj * 6 laŭrofolioj * Taso da bruna sukero * Kvarontaso da hakita petroselo aŭ koriandro == Kuirado == * Antaŭtaga preparado: Miksu la premitan ajlon, organon, salon, pipron, vinagron, oleon, prunojn, olivojn, kaporojn kaj laŭrofoliojn. Metu la kokerojn en ujon kaj surverŝu la miksaĵon. Lasu la marinadon dumnokte, laŭeble turnante ĝin kelkfoje. * Startu la fornon je 170°C. * Metu la kokerojn en gratenujon (sen meti unu sur alian), kaj surverŝu la marinadon. Aldonu la sukeron kaj la vinon. * Baku ĝin 50 ĝi 60 minutojn en la forno kelkfoje verŝante la saŭcon sur la kokerojn. Laŭbezone aldonu iom da vino. * Servu kun rizo kaj aldonu la petroselon aŭ koriandron. == Konsiloj == * Ankaŭ eblas manĝi ĝin post malvarmiĝo, je ĉambra temperaturo. == Eksteraj ligoj == * [http://eo.wikipedia.org/wiki/Marbella Vikipedia artikolo pri ''Marbella''] 1106 2522 2005-04-30T17:55:25Z 195.35.129.115 Ĉu kuko d.e. koko? Verdulo 1107 6324 2006-12-13T21:47:42Z OrE 104 [[:Variabloj|Variabloj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Variabloj|Lernolibro pri Rubeno/Variabloj]] ===Variabloj=== <h2>Kio estas variablo?</h2> <p><b>Variablo</b> estas nomo, kiun Rubeno asocias kun speciala <b>objekto</b>. Ekzemple:</p> urbo = "Minsko" <p>Ĉi tie Rubeno asocias ĉenon "Minsko" kun la nomo (variablo) <b>urbo</b>.</p> <p>Bindigu al si, ke Rubeno kreas du tabelojn. Unu el ili enhavas objektojn kaj la alia enhavas nomojn por objektoj. Imagu, ke Rubeno desegnas sageton de <b>urbo</b> al "Minsko".</p> <p>Kiam ajn Rubeno trafas <b>urbo</b>-n, ĝi sekvos laŭ sageto kaj venos al la ĉeno "Minsko".</p> <p> <table> <tr class="warning"> <td> <strong>Averto:</strong> Nomoj de variabloj devas komenciĝi per <em>malgrandaj</em> literoj. </td> </tr> </table> </p> <h2>Laboro kun variabloj</h2> <p>Vi povas manipuli variablojn <strong>tute</strong> tiel, kiel vi manipulas objektojn eprezentataj per la variabloj.</p> <!-- center><img src="variables/01.gif" /></center --> <pre> root ~ruby $ irb --simple-prompt >> var1 = 7 => 7 >> var2 = 4 => 4 >> var3 = var1 + var2 => 11 >> var4 = "Saluton" => "Saluton" >> var4 = var4 * var2 => "SalutonSalutonSalutonSaluton" </pre> <p> Boneco de variabloj konsistas en tio, ke vi povas pli bone spuri vian informaĵon. Inagu ke iu donis al vi ĉi tiajn instrukciojn: </p> <p> <ol> <li>Adiciu 2, 4 , 6 kaj 8.</li> <li>Prenu la rezulton kaj dividu ĝin per 5</li> <li>Multipliku 2, 3 kaj 4.</li> <li>Prenu vian rezulton el dua linio kaj subtrahu ĝin el rezulto de tria linio.</li> </ol> </p> <p>Jes, vi povas krei longan formulon por fari tion... Oni povas plifaciligi laboron tiel:</p> <!-- center><img src="variables/02.gif" /></center --> root ~ruby $ irb --simple-prompt >> num1 = 2 + 4 + 6 + 8 => 20 >> num1 = num1 / 5 => 4 >> num2 = 2 * 3 * 4 => 24 >> num2 = num2 - num1 => 20 <h2>Mallongigoj</h2> En supra ekzemplo vi vidis: num1 = num1 / 5 num2 = num2 - num1 Per rubeno vi povas mallongigi tiajn skribaĵojn jene: <table border="1"> <tr><th class="padding">Ekzemplo </th> <th class="padding">Mallongigo</th> <th class="padding">Senco </th> </tr> <tr><td class="padding">var = var + 2</td> <td class="padding">var += 2 </td> <td class="padding">Adicii 2 al <b>var</b> </td> </tr> <tr><td class="padding">var = var - 3</td> <td class="padding">var -= 3 </td> <td class="padding">Subtrahi 3 el <b>var</b></td> </tr> <tr><td class="padding">var = var * 6</td> <td class="padding">var *= 6 </td> <td class="padding">6-obligi var-on </td> </tr> <tr><td class="padding">var = var / 2</td> <td class="padding">var /= 2 </td> <td class="padding">Dividi <b>var</b> per 2 </td> </tr> <tr><td class="padding">var = var** 3</td> <td class="padding">var **=3 </td> <td class="padding"> <b>var</b><sup>3</sup></td> </tr> <tr><td class="padding">var = var % 4</td> <td class="padding">var %= 4 </td> <td class="padding"><b>var</b> modulo de 4 </td> </tr> </table> <p>Do la supran ekzemplon oni povas skribi tiel: <pre> root ~ruby $ irb --simple-prompt >> num1 = 2 + 4 + 6 + 8 => 20 >> num1 /= 5 => 4 >> num2 = 2 * 3 * 4 => 24 >> num2 -= num1 => 20 </pre> <h2>Konstantoj kontraŭ variabloj</h2> '''Konstantoj''' estas kiel variablojn, ekcepte ke vi diras al Rubeno ke ilia valoro devas resti fiksita. Se vi provus ŝanĝi la valoron de konstanto, Rubeno avertus vin. Vi povas difini konstantojn kiel variablojn sed unua litero devas esti granda. <pre> root ~ruby $ irb --simple-prompt >> Urbo = "Minsko" => "Minsko" >> Urbo = "Romo" (irb):2: warning: already initialized constant Urbo => "Romo" </pre> Kvankam <b>Urbo</b> estas konstanto, oni ja povas ĝin ŝanghi. Esti konstanto nur signifas ke Rubeno avertos vin se vi provas ŝanĝi ĝian valoron: <pre> root ~ruby $ irb --simple-prompt >> Urbo = "Minsko" => "Minsko" >> Urbo = "Romo" (irb):2: warning: already initialized constant Urbo => "Romo" >> Urbo => "Romo" </pre> Tie vi povas vidi ke nur '''Urbo''' valoras '''"Romo"''', ne plu '''"Minsko"'''. <h2>Ekzercoj</h2> * Ĉu vi kredas ke mallongigoj funkcias ankaŭ por ĉenoj? Provu tion: <pre> var = "saluton " var = var + "mondo" var += "mondo" </pre> * Kion vi kredas ke tio eligas? <pre> string = "saluton" string *= 3 </pre> Provu. Kiel vi klarigus tion al via juna frato? '''Sekvanta paĝo: [[Via unua programo]]''' '''Antaŭa paĝo: [[Novaj nomoj por malnovaj objektoj]]''' 1108 6158 2006-11-06T09:19:46Z Fajro 27 ¡Saluton! Mi estas [[Wikipedia:eo:Vikipediisto:Fajro|Fajro]], el la [[Wikipedia:eo:Vikipedio|Vikipedio]] [[en:User:Fajro]] [[es:Usuario:Fajro]] 1109 2525 2005-05-23T03:57:21Z Duomillia 11 Bildo por titolpaĝo por la traduko de 'Drakulo' de Bram Stoker Bildo por titolpaĝo por la traduko de 'Drakulo' de Bram Stoker 1110 2526 2005-05-23T04:14:44Z Duomillia 11 1111 5088 2006-07-18T20:44:10Z 85.250.210.46 Bonvenon al la Vikilibro pri Klasika Latina! #[[Klasika Latina:Ĉapitro Unu]] Pri la verbo "est" #[[Klasika Latina:Ĉapitro Du]] Pri la verbo "videt" kaj la akuzativo. #[[Klasika Latina:Ĉapitro Tri]] [[de:Latein]] [[en:Latin]] [[es:Latín]] [[fr:Méthode latine]] [[it:Corso di latino]] [[ja:ラテン語]] [[nl:Latijn]] [[pl:Łacina]] [[fi:Latinan kieli]] [[sv:Lär dig latin]] [[he:לטינית]] 1112 3437 2005-11-20T22:55:37Z 83.29.30.166 /* Gramatiko */ [[Klasika Latina|Enhavo]] ==La alfabeto== Estas du manieroj por elparoli latine: la klasika kaj la eklezia. Tiu ĉi artikolo temas pri la Latina Klasika, sed estas ĉi-tie mencioj ankaŭ pri la eklezia. ===Kiel en Esperanto=== * La vokaloj, 'a' 'e' 'i' 'o' 'u', elparolata kiel en Esperanto 'y' estas rara emprunto de la greka, kaj estas elparolata kiel IPA [y], kiel la 'u' en la franca. * 'b' 'd' 'f' 'g' 'j' 'l' 'm' 'n' 'p' 'r' 's' 't' 'z', kiel en Esperanto. ===Malsama elparolo=== * 'c' aŭ kiel 'k' en la klasika elparolado, aŭ kiel 'ĉ' antaŭ 'i' aŭ 'e' en la eklezia. * 'h' estis elparolata en tre frua epoko kiel en Esperanto sed rapide malaperis. * 'qu' kiel 'kŭ' * 'v' kiel 'ŭ' en la klasika elparolado, kaj 'v' en la eklezia. * 'x' kiel 'ks' ==Vortoj== # est = (li/ŝi/ĝi/oni) estas # lingua = lingvo (ankaŭ lango sed tiu ne gravas nun) # canis = hundo # felis = kato # mus = muso # femina = virino # vir = viro # Claudius = Klaŭdio # Nero = Nero # Iulius = Julio # Gaius = Gajo # Maria = Maria ==Frazoj== * Esperanto est lingua = Esperanto estas lingvo. * Claudius est canis = Klaŭdio estas hundo. * Nero est felis = Nero estas kato * Iulius est mus = Julio estas muso. * Gaius est vir = Gajo estas viro * Maria est femina = Maria estas virino. ==Gramatiko== La gramatiko de ĉapitro unu estas tre facila: oni uzu la latinan verbon "est" por "estas" se la subjekto estas en la tria persono: li, ŝi, ĝi, oni, iu. Oni povas meti la verbon kien ajn, kiel en Esperanto, kaj ankaŭ se oni metas ĝin en la unuan pozicion, la signifo estas kiel en esperanto: : "est felis in horto" = "estas kato en la ĝardeno" [[Klasika Latina:Ĉapitro Du|Ĉapitro Du]] 1113 3333 2005-10-26T00:14:26Z 137.122.27.57 1 Est 2 videt/accusative (hundo vidas katon, kato vidas muson, muso vidas fromaĝo) 3. currit; non currit --- nominative accusative dative ablative genitive vocative declension of verbs active passive indicative subjunctive 1132 2548 2005-06-29T12:14:25Z 81.25.36.135 Mi tre interesiĝis pri lernado de la lingvo. Ĉu vi povas daŭrigi vian lernolibron? antono 1542 6292 2006-11-29T21:12:19Z 201.234.184.17 * Eldonita: '''1867''' * Aŭtoro: '''[[http://eo.wikipedia.org/wiki/Isaacs%2C_Jorge Jorge Isaacs]] (1837-1895)''' * Lando: [http://eo.wikipedia.org/wiki/Kolombio Kolombio] * Tradukata (eke, je la tria fojo!) en 2005 "En 1924, José Alfonso Guitiérrez, de urbo Kukuto, gajnis konkurson organizita en Sovetunio, pro lia traduko de la romano "María" de elstara kolombia verkisto Jorge Isaacs. Por la sama verko ekzistis alia traduklaboro, far Fulgencio González, komisiita de tiama Internacia E-Societo de Rusio (laŭ ĵurnalo El Tiempo, 18-an de junio, 1967). Oni ne scias ĉu la du tradukintoj kunlaboris." ([http://www.geocities.com/kolombio/Historio.htm El Historio de la Internacia Lingvo en Kolombio]) Bedaŭrinde, pro kialoj kiuj meritus apartan romanon, la tradukoj de José Alfonso Guitiérrez kaj Fulgencio González perdiĝis... '''Jen, do, parto de la malneto de la traduko de 2005...''' (Teksto en la hispana kaj Esperanto) == Indekso == ''[[Noto de la tradukanto]]'' *[[Maria - Al la fratoj de Efrain']] *[[Maria - Ĉapitro I]] *[[Maria - Ĉapitro II]] *[[Maria - Ĉapitro III]] *[[Maria - Ĉapitro IV]] *[[Maria - Ĉapitro V]] *[[Maria - Ĉapitro VI]] *[[Maria - Ĉapitro VII]] *[[Maria - Ĉapitro VIII]] *[[Maria - Ĉapitro IX]] *[[Maria - Ĉapitro X]] *[[Maria - Ĉapitro XI]] *[[Maria - Ĉapitro XII]] *[[Maria - Ĉapitro XIII]] *[[Maria - Ĉapitro XIV]] *[[Maria - Ĉapitro XV]] *[[Maria - Ĉapitro XVI]] *[[Maria - Ĉapitro XVI]] *[[Maria - Ĉapitro XVII]] *[[Maria - Ĉapitro XVIII]] *[[Maria - Ĉapitro XIX]] *[[Maria - Ĉapitro XX]] *[[Maria - Ĉapitro XXI]] *[[Maria - Ĉapitro XXII]] *[[Maria - Ĉapitro XXIII]] *[[Maria - Ĉapitro XXIV]] *[[Maria - Ĉapitro XXV]] *[[Maria - Ĉapitro XXVI]] *[[Maria - Ĉapitro XXVII]] *[[Maria - Ĉapitro XXVIII]] *[[Maria - Ĉapitro XXIX]] *[[Maria - Ĉapitro XXX]] *[[Maria - Ĉapitro XXXI]] *[[Maria - Ĉapitro XXXII]] *[[Maria - Ĉapitro XXXIII]] *[[Maria - Ĉapitro XXXIV]] *[[Maria - Ĉapitro XXXV]] *[[Maria - Ĉapitro XXXVI]] *[[Maria - Ĉapitro XXXVII]] *[[Maria - Ĉapitro XXXVIII]] *[[Maria - Ĉapitro XXXIX]] *[[Maria - Ĉapitro XL]] *[[Maria - Ĉapitro XLI]] *[[Maria - Ĉapitro XLII]] *[[Maria - Ĉapitro XLIII]] *[[Maria - Ĉapitro XLIV]] *[[Maria - Ĉapitro XLV]] *[[Maria - Ĉapitro XLVI]] *[[Maria - Ĉapitro XLVII]] *[[Maria - Ĉapitro XLVIII]] *[[Maria - Ĉapitro XLIX]] *[[Maria - Ĉapitro L]] *[[Maria - Ĉapitro LI]] *[[Maria - Ĉapitro LII]] *[[Maria - Ĉapitro LIII]] *[[Maria - Ĉapitro LVI]] *[[Maria - Ĉapitro LV]] *[[Maria - Ĉapitro LVI]] *[[Maria - Ĉapitro LVII]] *[[Maria - Ĉapitro LVIII]] *[[Maria - Ĉapitro LIX]] *[[Maria - Ĉapitro LX]] *[[Maria - Ĉapitro LXI]] *[[Maria - Ĉapitro LXII]] *[[Maria - Ĉapitro LXIII]] *[[Maria - Ĉapitro LXIV]] *[[Maria - Ĉapitro LXV]] 1543 3012 2005-07-20T05:08:08Z 66.128.32.50 ''MARIA'' De Jorge Isaacs A los hermanos de Efraín He aquí, caros amigos míos, la historia de la adolescencia de aquel a quien tanto amasteis y que ya no existe. Mucho tiempo os he hecho esperar estas páginas. Después de escritas me han parecido pálidas e indignas de ser ofrecidas como un testimonio de mi gratitud y de mi afecto. Vosotros no ignoráis las palabras que pronunció aquella noche terrible, al poner en mis manos el libro de sus recuerdos: «Lo que ahí falta tú lo sabes: podrás leer hasta lo que mis lágrimas han borrado». ¡Dulce y triste misión! Leedlas, pues, y si suspendéis la lectura para llorar, ese llanto me probará que la he cumplido fielmente. ''MARIA'' De Jorge Isaacs Al la fratoj de Efrain’ Jen, karaj amikoj miaj, la historio de la edoleskotempo de tiu kiun vi tiom amis kaj kiu jam ne ekzistas. Multe da tempo igis mi atendi al vi tiujn ĉi paĝojn. Post skribi ilin, ili ŝajnas al mi palaj kaj neindaj esti oferataj kiel atesto de mia dankemo kaj de mia korinklino. Vi konas la vortojn kiujn ŝi prononcis tiun teruran nokton, metante sur miaj manoj la libron de ŝiaj memoroj: «Kio mankas ĉi tie vi ĝin scias: vi povos legi eĉ tio kion miaj larmoj forviŝis». Dolĉa kaj malĝojiga misio! Legu ilin, do, kaj se vi haltas la legadon por plori, tiu ploro pruvos al mi ke mi plenumis ĝin fidele. 1544 3967 2006-04-01T04:52:07Z Dejo 63 vortordo kaj akuzativo ''[[Maria|Indekso]]'' '''A los hermanos de Efraín''' He aquí, caros amigos míos, la historia de la adolescencia de aquel a quien tanto amasteis y que ya no existe. Mucho tiempo os he hecho esperar estas páginas. Después de escritas me han parecido pálidas e indignas de ser ofrecidas como un testimonio de mi gratitud y de mi afecto. Vosotros no ignoráis las palabras que pronunció aquella noche terrible, al poner en mis manos el libro de sus recuerdos: «Lo que ahí falta tú lo sabes: podrás leer hasta lo que mis lágrimas han borrado». ¡Dulce y triste misión! Leedlas, pues, y si suspendéis la lectura para llorar, ese llanto me probará que la he cumplido fielmente. '''Al la fratoj de Efrain’''' Jen, karaj amikoj miaj, la historio de la adoleskeco de tiu kiun vi tiom amis kaj kiu jam ne ekzistas. Multe da tempo mi devigis vin atendi ĉi tiujn paĝojn. Post skribi ilin, ili ŝajnas al mi palaj kaj neindaj esti oferataj kiel atesto de mia dankemo kaj de mia korinklino. Vi konas la vortojn kiujn ŝi prononcis tiun teruran nokton, metante sur miaj manoj la libron de ŝiaj memoroj: «Kio mankas ĉi tie vi ĝin scias: vi povos legi eĉ tion, kion miaj larmoj forviŝis». Dolĉa kaj malĝojiga misio! Legu ilin, do, kaj se vi haltas la legadon por plori, tiu ploro pruvos al mi ke mi plenumis ĝin fidele. ''[[Maria|Indekso]]'' 1545 6358 2006-12-23T04:32:48Z 65.92.190.111 ''[[Maria|Indekso]]'' '''I''' Era yo niño aún cuando me alejaron de la casa paterna para que diera principio a mis estudios en el colegio del doctor Lorenzo María Lleras, establecido en Bogotá hacía pocos años, y famoso en toda la República por aquel tiempo. '''I''' Mi estis ankoraŭ infano kiam oni malproksimigis min de la gepatra domo por ke mi komencu miajn studojn en la lernejo de D-ro Lorenzo Maria Lleras, establita en Bogoto antaŭ malmulte da jaroj, kaj fama en la tuta respubliko tiutempe. En la noche víspera de mi viaje, después de la velada, entró a mi cuarto una de mis hermanas, y sin decirme una sola palabra cariñosa, porque los sollozos le embargaban la voz, cortó de mi cabeza unos cabellos: cuando salió, habían rodado por mi cuello algunas lágrimas suyas. La nokton antaŭ mia vojaĝo, post la vesperkunveno,unu el miaj fratinoj eniris mian ĉambron, kaj sen diri al mi eĉ unu solan karesan vorton, ĉar la plorĝemado plenigis ŝian voĉon, tranĉis el mia kapo kelkajn harojn: kiam ŝi eliris, kelkaj de ŝiaj larmoj estis rulintaj sur mia kolo. Me dormí llorando y experimenté como un vago presentimiento de muchos pesares que debía sufrir después. Esos cabellos quitados a una cabeza infantil; aquella precaución del amor contra la muerte delante de tanta vida, hicieron que durante el sueño vagase mi alma por todos los sitios donde había pasado, sin comprenderlo, las horas más felices de mi existencia. Mi dormiĝis ploranta kaj mi spertis kvazaŭ vagan antaŭsenton de multaj malĝojoj kiujn mi devis suferi poste. Tiuj haroj elprenitaj de la infana kapo; tiu antaŭzorgo de la amo kontraŭ la morto fronte de tiom da vivo, faris ke dum la sonĝo vagis mia animo en ĉiuj lokoj kie mi estis pasinta, sen ĝin kompreni, la plej feliĉaj horoj de mia ekzisto. A la mañana siguiente mi padre desató de mi cabeza, humedecida por tantas lágrimas, los brazos de mi madre. Mis hermanas al decirme sus adioses las enjugaron con besos. María esperó humildemente su turno, y balbuciendo su despedida, juntó su mejilla sonrosada a la mía, helada por la primera sensación de dolor. La venontan matenon mia patro malligis de mia kapo, malseka pro tiom da larmoj, la brakojn de mia patrino. Miaj fratinoj dirante al mi siajn adiaŭojn ellavis ilin per kisoj. Maria atendis humile sian vicon, kaj balbutanta sian adiaŭojn, kunigis sian roskoloran vangon al la mia, frosta pro la unua sensacio de doloro. Pocos momentos después seguía yo a mi padre, que ocultaba el rostro a mis miradas. Las pisadas de nuestros caballos en el sendero guijarroso ahogaban mis últimos sollozos. El rumor del Zabaletas, cuyas vegas quedaban a nuestra derecha, se aminoraba por instantes. Dábamos ya la vuelta a una de las colinas de la vereda, en las que solían divisarse desde la casa viajeros deseados; volví la vista hacia ella buscando uno de tantos seres queridos: María estaba bajo las enredaderas que adornaban las ventanas del aposento de mi madre. Iom poste mi sekvis mian patron, kiu kaŝis la vizaĝon de miaj rigardoj. La paŝoj de niaj ĉevaloj en la plenŝtona vojeto dronigis miajn lastajn plorĝemojn. La murmuro de Zabaletas, kies strandoj situis niadekstre, malfortiĝis dum momentoj. Ni estis jam turnantaj en la montetoj de la vojeto, en kiu kutime oni ekvidis el la domo deziratajn vojaĝantojn, mi turnis la rigardon al ĝi serĉante unu de tiuj tiom amataj estaĵoj: Maria estis sub la grimpoplantoj kiuj ornamadis la ĉambron de mia patrino. ''[[Maria|Indekso]]'' 1546 3972 2006-04-02T02:04:11Z Dejo 63 ''[[Maria|Indekso]]'' '''II''' Pasados seis años, los últimos días de un lujoso agosto me recibieron al regresar al nativo valle. Mi corazón rebosaba de amor patrio. Era ya la última jornada del viaje, y yo gozaba de la más perfumada mañana del verano. El cielo tenía un tinte azul pálido: hacia el oriente y sobre las crestas altísimas de las montañas, medio enlutadas aún, vagaban algunas nubecillas de oro, como las gasas del turbante de una bailarina esparcidas por un aliento amoroso. Hacia el sur flotaban las nieblas que durante la noche habían embozado los montes lejanos. Cruzaba planicies de verdes gramales, regadas por riachuelos cuyo paso me obstruían hermosas vacadas, que abandonaban sus sesteaderos para internarse en las lagunas o en sendas abovedadas por florecidos písamos e higuerones frondosos. Mis ojos se habían fijado con avidez en aquellos sitios medio ocultos al viajero por las copas de añosos guaduales; en aquellos cortijos donde había dejado gentes virtuosas y amigas. En tales momentos no habrían conmovido mi corazón las arias del piano de U... ¡Los perfumes que aspiraba eran tan gratos, comparados con el de los vestidos lujosos de ella, el canto de aquellas aves sin nombre tenía armonías tan dulces a mi corazón! '''II''' Post ses jaroj, la lastaj tagoj de luksa aŭgusto bonvenigis min ĉe la reveno al mia gepatra valo. Mia koro elverŝiĝis pro patruja amo. Estis jam la lasta tago de la vojaĝo, kaj min ĝojigis la plej parfumita tago de la somero. La ĉielo havis tinkturon blue pala: orienten kaj super la altegaj vertoj de la montoj, malhele kiel funebra vesto, vagis kelkaj ornubetoj, kiel diafana turbangazo de dancistino etenditaj per ama elspiro. En la sudo flosis nebuloj kiuj dum la nokto estis kovrintaj la malproksimajn montojn. Mi iris tra ebenaĵoj de verdaj herbaĵoj, aspergitaj per riveretoj kies trairon obstruciis belegajn brutarojn, kiuj forlasis siajn ripozlokojn por penetri la lagojn aŭ vojetojn volbatajn per florantaj eritrenoj kaj foliriĉaj fikusoj. Miaj okuloj estis fiksiĝintaj avide en tiuj lokoj duonkaŝaj al la vojaĝanto per la multjar-altaj bambupintoj; en tiuj farmbienoj kie mi lasis virtajn kaj amikajn homojn.* En tiaj momentoj ne estus kortuŝinta mian koron la arioj de U. La parfumoj kiujn mi enspiris estis tiel ĝuodonaj kompare de tiu de la luksaj vestaĵoj de ŝi, la kanto de tiuj birdoj sen nomo havis harmoniojn tiom dolĉaj al mia koro! Estaba mudo ante tanta belleza, cuyo recuerdo había creído conservar en la memoria porque algunas de mis estrofas, admiradas por mis condiscípulos, tenían de ella pálidas tintas. Cuando en un salón de baile, inundado de luz, lleno de melodías voluptuosas, de aromas mil mezclados, de susurros de tantos ropajes de mujeres seductoras, encontramos aquella con quien hemos soñado a los dieciocho años y una mirada fugitiva suya quema nuestra frente, y su voz hace enmudecer por un instante toda otra voz para nosotros, y sus flores dejan tras sí esencias desconocidas; entonces caemos en una postración celestial: nuestra voz es impotente, nuestros oídos no escuchan ya la suya, nuestras miradas no pueden seguirla. Pero cuando, refrescada la mente, vuelve ella a la memoria horas después, nuestros labios murmuran en cantares su alabanza, y es esa mujer, es su acento, es su mirada, es su leve paso sobre las alfombras, lo que remeda aquel canto, que el mundo creerá ideal. Así el cielo, los horizontes, las pampas y las cumbres del Cauca hacen enmudecer a quien los contempla. Las grandes bellezas de la creación no pueden a un tiempo ser vistas y cantadas: es necesario que vuelvan al alma, empalidecidas por la memoria infiel. Mi estis muta antaŭ tiom da beleco, kies memoro mi estis kredinta konservi en la memoro ĉar kelkaj el miaj strofoj, admirataj de miaj kundisĉiploj, havis de ili palajn tinkturojn. Kiam en dancejo, inundata de lumo, plena de voluptaj melodioj, de mil miksitaj aromoj, de susuroj de multe da vestaĵoj* de delogantaj virinoj *,ni trovis ŝin, tiun pri kiu ni sonĝis kiam ni estis dek-okjaraj kaj fuĝa rigardo ŝia bruligas nian frunton, kaj ŝia voĉo mutigas dum momento ĉiun alian voĉon por ni, kaj ŝiaj floroj lasas post si nekonatajn esencojn; tiam ni falas en ĉielan senpovecon: nia voĉo estas nepotenca, ŝian voĉon niaj oreloj jam ne aŭskultas , niaj rigardoj ne povas sekvi ŝin. Sed kiam,la menso refreŝigita,ŝi revenas al la memoro horojn poste, niaj lipoj murmuras kantojn de laŭdo, kaj estas tiu virino, estas ŝia ĉarmo, estas ŝia rigardmaniero, estas ŝia leĝera paŝo sur la tapiŝoj,kio imitas tiun kanton, kiun la mondo kredos ideala. Tiel la ĉielo, la pampoj kaj la montopintoj de Kaŭka mutigas tiujn kiuj rigardadas ilin. La grandaj belecoj de la kreaĵo ne povas samtempe esti vidataj kaj prikantataj: estas necese ke ili reiru al la animo, paligitaj per la fidela memoro. Antes de ponerse el Sol, ya había yo visto blanquear sobre la sobre la falda de la montaña la casa de mis padres. Al acercarme a ella contaba con mirada ansiosa los grupos de sus sauces y naranjos, al través de los cuales vi cruzar poco después las luces que se repartían en las habitaciones. Antaŭ la subiro de la Suno, mi jam estis vidinta la domon de miaj gepatroj blanke brili sur la flanko de la monto. Alproksimiĝante al ĝi mi kalkulis kun sopirega rigardo la grupojn de salikoj kaj oranĝarboj, tra kiuj mi vidis trairi iom poste la lumojn kiuj ripetiĝis en la ĉambroj. Respiraba al fin aquel olor nunca olvidado del huerto que me vio formar. Las herraduras de mi caballo chispearon sobre el empedrado del patio. Oí un grito indefinible; era la voz de mi madre: al estrecharme ella en los brazos y acercarme a su pecho, una sombra me cubrió los ojos: era el supremo placer que conmovía a una naturaleza virgen. Fine mi spiris tiun odoron neniam forgesitan de la fruktoĝardeno en kies vido mi kreskis. La hufferoj de la ĉevaloj sparkbrilis sur la ŝtonplanko de la korto. Mi aŭdis nedifineblan krion; estis la voĉo de mia patrino: estis la supera plezuro kiu kortuŝis senkulpan karakteron. Cuando traté de reconocer en las mujeres que veía, a las hermanas que dejé niñas, María estaba en pie junto a mí, y velaban sus ojos anchos párpados orlados de largas pestañas. Fue su rostro el que se cubrió del más notable rubor cuando al rodar mi brazo de sus hombros rozó con su talle; y sus ojos estaban humedecidos, aún al sonreír a mi primera expresión afectuosa, como los de un niño cuyo llanto ha acallado una caricia materna. Kiam mi klopodis rekoni en la virinoj kiuj venis, la fratinojn kiujn mi lasis infanaj, Maria staris apud mi, kaj gardis ŝiajn okulojn larĝaj palpebroj borderitaj de longaj okulharoj. Estis ŝia vizaĝo tiu kiu kovriĝis per la plej rimarkinda hontruĝo kiam ĉe la rulo de mia brako en ŝiaj ŝultroj frotiĝis kontraŭ ŝia talio; kaj ŝiaj okuloj estis malsekigitaj, eĉ ĉe la rideto responde de mia unua estima esprimo, kiel tiu de infano kies ploro silentiĝis al patrina kareso. ''[[Maria|Indekso]]'' 1547 4021 2006-04-07T17:05:29Z 69.156.126.102 pliĝustigo de vortoj, kiel, "noca" "kaveta" ''[[Maria|Indekso]]'' '''III''' A las ocho fuimos al comedor, que estaba pintorescamente situado en la parte oriental de la casa. Desde él se veían las crestas desnudas de las montañas sobre el fondo estrellado del cielo. Las auras del desierto pasaban por el jardín recogiendo aromas para venir a juguetear con los rosales que nos rodeaban. El viento voluble dejaba oír por instantes el rumor del río. '''III''' Je la oka ni iris al la manĝejo, kiu pitoreske situis en la orienta parto de la domo. El ĝi oni vidis la nudajn montopintojn sur la stelplena fono de la ĉielo. La ventetoj de la dezerto pasis tra la ĝardeno plukantaj aromojn por veni ludi en la rozujoj kiuj ĉirkaŭis nin. La ŝanĝebla vento lasis nin aŭdi dum momentoj la muĝon de la rivero. Aquella naturaleza parecía ostentar toda la hermosura de sus noches, como para recibir a un huésped amigo. Tiu naturo ŝajnis paradigi la tutan belecon de ĝiaj noktoj, kvazaŭ por akcepti amikan gaston. Mi padre ocupó la cabecera de la mesa y me hizo colocar a su derecha; mi madre se sentó a la izquierda, como de costumbre; mis hermanas y los niños se situaron indistintamente, y María quedó frente a mí. Mia patro okupis la kapon de la tablo kaj sidigis min ĉe sia dekstro; mia patrino sidiĝis maldekstre, kiel kutime; miaj fratinoj kaj la infanoj sidis laŭplaĉe, kaj Maria restis vidalvide al mi. Mi padre, encanecido durante mi ausencia, me dirigía miradas de satisfacción y sonreía con aquel su modo malicioso y dulce a un mismo tiempo, que no he visto nunca en otros labios. Mi madre hablaba poco, porque en esos momentos era más feliz que todos los que la rodeaban. Mis hermanas se empeñaban en hacerme probar las colaciones y cremas: y se sonrojaba aquella a quien yo dirigía una palabra lisonjera o una mirada examinadora. Mia patro, kies hararo blankiĝis dum mia foresto, direktis al mi kontentajn rigardojn kaj ridetis per tiu maniero malica kaj samtempe dolĉa, kiun neniam mi vidis sur aliaj lipoj. Mia patrino parolis malmulte, ĉar en tiu momento ŝi estis pli feliĉa ol ĉiuj kiuj ĉirkauis ŝin. Miaj fratinoj klopodis igi min gustumi la manĝetojn kaj dolĉaĵojn: kaj ruĝiĝis tiu al kiu mi direktis flatan vorton aŭ ekzamenan rigardon. María me ocultaba sus ojos tenazmente; pero pude admirar en ellos la brillantez y hermosura de los de las mujeres de su raza, en dos o tres veces que a su pesar se encontraron de lleno con los míos; sus labios rojos, húmedos y graciosamente imperativos, me mostraron sólo un instante el velado primor de su linda dentadura. Llevaba, como mis hermanas, la abundante cabellera castaño oscura arreglada en dos trenzas, sobre el nacimiento de una de las cuales se veía un clavel encarnado. Maria persiste kaŝis al mi siajn okulojn; sed mi povis vidi en ili la brilon kaj belecon de la virinoj de ŝia raso, en la du aŭ tri fojoj kiam, kontraŭ ŝia volo, ili trafis plene miajn; ŝiaj ruĝaj lipoj, humidaj kaj gracie aŭtoritataj, montris nur dummomente la vualitan delikatecon de ŝia beleta dentaro. Kiel miaj fratinoj,ŝi havis la abundan malhel-brunan hararon aranĝita per du harplektaĵoj, kaj sur la komenco de unu el ili estis videbla ruĝa dianto. Vestía un traje de muselina ligera, casi azul, del cual sólo se descubría parte del corpiño y la falda, pues un pañolón de algodón fino, color de púrpura, le ocultaba el seno hasta la base de su garganta, de blancura mate. Al volver las trenzas a la espalda, de donde rodaban al inclinarse ella a servir, admiré el envés de sus brazos deliciosamente torneados, y sus manos cuidadas como las de una reina. Ŝi portis kustumon de leĝera muslino, preskaŭ blua, el kiu nur malkovriĝis parto de la korsaĵo kaj la jupo, ĉar skarpo de fajna kotono, purpurkolora, okultis ŝiajn mamojn ĝis la bazo de la gorĝo blankece malbrila. Kiam ŝi remetis siajn harplektaĵojn al la dorso, de kie ili rulis kiam ŝi kliniĝis por servi, mi admiris la malantaŭon de ŝiaj brakoj delice formitaj, kaj ŝiajn manojn konservitajn kiel tiuj de reĝino. Concluida la cena, los esclavos levantaron los manteles; uno de ellos rezó el Padrenuestro, y sus amos completamos la oración. Post la verpermanĝo, la sklavoj levis la tablotukojn; unu el ili preĝis la Patro Nia kaj ni la mastroj kompletigis lian preĝon. La conversación se hizo entonces confidencial entre mis padres y yo. La konversacio fariĝis tiam konfidenca inter miaj gepatroj kaj mi. María tomó en brazos al niño que dormía en su regazo, y mis hermanas la siguieron a los aposentos: ellas la amaban mucho y se disputaban su dulce afecto. Maria prenis en siaj brakoj la infanon kiu dormis en sia sino, kaj miaj fratinoj sekvis ŝin al la ĉambroj: ili amis ŝin multe kaj konkuris pri ŝia kareco. Ya en el salón, mi padre, para retirarse, les besó la frente a sus hijas. Quiso mi madre que yo viera el cuarto que se me había destinado. Mis hermanas y María, menos tímidas ya, querían observar qué efecto me causaba el esmero con que estaba adornado. El cuarto quedaba en el extremo del corredor del frente de la casa: su única ventana tenía por la parte de adentro la altura de una mesa cómoda; en aquel momento, estando abiertas las hojas y rejas, entraban por ella floridas ramas de rosales a acabar de engalanar la mesa, en donde un hermoso florero de porcelana azul contenía trabajosamente en su copa azucenas y lirios, claveles y campanillas moradas del río. Las cortinas del lecho eran de gasa blanca atadas a las columnas con cintas anchas color de rosa; y cerca de la cabecera, por una fineza materna, estaba la Dolorosa pequeña que me había servido para mis altares cuando era niño. Algunos mapas, asientos cómodos y un hermoso juego de baño completaban el ajuar. Jam en la salono, mia patro, por retiriĝi, kisis la frunton de siaj filinoj. Mia patrino volis ke mi vidu la ĉambron destinitan por mi . Miaj fratinoj kaj Maria, malpli timemaj jam, volis observi kian efekton kauzis en mi la atenton per kiu ĝi estis ornamita. La ĉambro troviĝis en la ekstremo de la antaŭa koridoro de la domo: ĝia unusola fenestro havis en la ena parto la alton de komforta tablo. En tiu momento, la ŝutroj kaj la kradoj estis malfermaj, kaj eniris tra ĝi florplenaj branĉoj de la rozujo por finornami la tablon, kie la bela vazo de blua porcelano kies ujo estis plenŝtopita de lilioj blankaj kaj bluaj, diantoj kaj purpuraj konvolvuloj de la rivero. La kurtenoj de la lito estis el blanka gazo pendigita al la kolumnoj per larĝaj rozkoloraj rubandoj; kaj apud la kapkuseno, pro la patrina delikateco, estis la malgranda Suferanta Dipatrino kiu servis al mi en miaj akolitaj deĵoroj kiam mi estis knabo. Kelkaj mapoj, komfortaj seĝoj kaj bela lavilaro kompletigis la meblaron kaj mastrum-necesitaĵojn. *(ajuar) —¡Qué bellas flores! —exclamé al ver todas las que del jardín y del florero cubrían la mesa. - Kiajn belajn florojn! – mi ekkriis vidinte ĉiujn kiuj de la ĝardeno kaj de la florujo kovris la tablon. —María recordaba cuánto te agradaban —observó mi madre. - Maria rememoradis kiom agrablaj ili estis al vi – observis mia patrino. Volví los ojos para darle las gracias, y los suyos como que se esforzaban en soportar aquella vez mi mirada. Mi turnis la okulojn por danki ŝin, kaj ŝiaj kvazaŭ penadis elteni tiufoje mian rigardon. —María —dije— va a guardármelas, porque son nocivas en la pieza donde se duerme. - Maria – mi diris - gardu ilin por mi, ĉar ili estas nocaj en la ĉambro kie oni dormas. —¿Es verdad? —respondió—; pues las repondré mañana. - Ĉu vere? – ŝi respondis -; mi remetos freŝajn morgaŭ. ¡Qué dulce era su acento! Kiom dolĉa estis ŝia elparolo! —¿Tantas así hay? - Ĉu estas tiom da ili? —Muchísimas; se repondrán todos los días. - Multege; oni anstataŭos ilin ĉiutage. Después que mi madre me abrazó, Emma me tendió la mano, y María, abandonándome por un instante la suya, sonrió como en la infancia me sonreía: esa sonrisa hoyuelada era la de la niña de mis amores infantiles, sorprendida en el rostro de una virgen de Rafael. Post kiam mi patrino ĉirkaŭbrakis min, Emma etendis al mi sian manon, kaj Maria, lasante dummomente sian, ridetis kiel en la infanaĝo al mi: tiu kaveta rideto estis tiu de la knabineto de miaj infanaj amoj, surprizigita en la vizaĝo de virgulino de Rafaelo. ''[[Maria|Indekso]]'' 1548 6293 2006-11-29T21:15:17Z 201.234.184.17 Ĝis la 19-a de julio de 2005, nur la unuaj 26 ĉapitroj (el 65) estis tradukitaj, sed nur malnete. En tiu dato mi aldonis nur la unuajn tri ĉapitrojn por montri skize kia estos la traduko. Ĉiuj komentarioj estas bonvenaj al tradukanto kiu kelkfoje demandas al si kial li decidis disvolvigi laboron tiel malfacilan... == Jen la malneto de la duono de Maria == Hieraŭ nokte (la 20-an de julio de 2005) mi aldonis al tiu ĉi retejo la malneton de la unua duono de Maria. Kompreneble ĉiuj povas modifi la tekston. Tiu ja esta la filozofio de la retejo. Tamen, mi esperas iam fini la laboron... Sed se io malebligas ke mi plenumu tiun ĉi planon, la preskaŭ unua triono estus bona bazo por daŭrigi... ĉu ne? Ruben' Torres rdtorresa@gmail.com 1549 4048 2006-04-10T02:46:37Z 65.92.126.25 plenplene;flosis, estis plukintaj ''[[Maria|Indekso]]'' '''IV''' Dormí tranquilo, como cuando me adormecía en la niñez uno de los maravillosos cuentos del esclavo Pedro. '''IV''' Mi dormis trankvile, kiel kiam endormigis min en la infanaĝo unu el tiuj mirindaj rakontoj de la sklavo Pedro. Soñé que María entraba a renovar las flores de mi mesa, y que al salir había rozado las cortinas de mi lecho con su falda de muselina vaporosa salpicada de florecillas azules. Mi sonĝis ke Maria eniris por renovigi la florojn de mia tablo, kaj dum la eliro ŝi frotetis la kurtenojn de mia lito per ŝia jupo de vaporsimila muslino kun disaj bluaj floretoj. Cuando desperté, las aves cantaban revoloteando en los follajes de los naranjos y pomarrosos, y los azahares llenaron mi estancia con su aroma tan luego como entreabrí la puerta. Kiam mi vekiĝis, la birdoj kantadis flirtantaj en la foliaro de la oranĝarboj kaj mirtoj, kaj la oranĝfloroj plenigis mian ĉambron per sia aromo tuj kiam mi duonmalfermis la pordon. La voz de María llegó entonces a mis oídos dulce y pura: era su voz de niña, pero más grave y lista ya para prestarse a todas las modulaciones de la ternura y de la pasión. ¡Ay! ¡Cuántas veces, en mis sueños, un eco de ese mismo acento ha llegado después a mi alma, y mis ojos han buscado en vano aquel huerto donde tan bella la vi en aquella mañana de agosto! La voĉo de Maria alvenis tiam al miaj oreloj dolĉa kaj pura: estis voĉo de knabino, sed pli malalta kaj preta jam por sin doni al la moduladoj de tenereco kaj pasio. Aj! Kiomfofe, en miaj sonĝoj, eĥo de tiu sama elparolo estas alveninta poste al mia animo, kaj miaj okuloj estas serĉintaj vane tiun fruktĝardenon kie tiom bela mi vidis ŝin en tiu mateno de Aŭgusto! La niña cuyas inocentes caricias habían sido todas para mí, no sería ya la compañera de mis juegos; pero en las tardes doradas del verano estaría en los paseos a mi lado, en medio del grupo de mis hermanas; le ayudaría yo a cultivar sus flores predilectas; en las veladas oiría su voz, me mirarían sus ojos, nos separaría un solo paso. La knabino kies karesoj estis ĉiuj por mi, ne estus plu la kunulino de miaj ludoj; sed en la feliĉaj posttagmezoj de la somero ŝi estus apud mi dum la promenadoj, meze de la grupo de miaj fratinoj; mi helpus ŝin kultivi siajn preferatajn florojn; en la vesperkunvenoj mi aŭdus ŝian voĉon, ŝiaj okuloj rigardus min, apartigus nin nur unu sola paŝo. Luego que me hube arreglado ligeramente los vestidos, abrí la ventana y divisé a María en una de las calles del jardín, acompañada de Emma: llevaba un traje más oscuro que el de la víspera, y el pañolón color de púrpura, enlazado a la cintura, le caía en forma de banda sobre la falda; su larga cabellera, dividida en dos crenchas, ocultábale a medias parte de la espalda y pecho: ella y mi hermana tenían descalzos los pies. Llevaba una vasija de porcelana poco más blanca que los brazos que la sostenían, la que iba llenando de rosas abiertas durante la noche, desechando por marchitas las menos húmedas y lozanas. Ella, riendo con su compañera, hundía las mejillas, más frescas que las rosas, en el tazón rebosante. Descubrióme Emma: María lo notó, y sin volverse hacia mí, cayó de rodillas para ocultarme sus pies, desatóse del talle el pañolón, y cubriéndose con él los hombros, fingía jugar con las flores. Las hijas núbiles de los patriarcas no fueron más hermosas en las alboradas en que recogían flores para sus altares. Post kiam mi iomete rearanĝis mian vestaĵon, mi malfermis la fenestron kaj vidis Marian en unu de la vojetoj de la ĝardeno, akompanata de Emma: Ŝi portis vestaĵon pli malluman ol tiu de la antaŭa tago, kaj la skarpo purpurkolora, ligita en la talio, falis en formo de bando sur la jupo; la longa hararo, dislimigita en du partoj, kaŝis duonon de la dorso kaj la brusto: ŝi kaj mia fratino havis la piedojn senŝuajn. Ŝi portis poton el porcelano iomete pli blankan ol la brakoj kiuj ĝin subtenis, kiun ŝi estis pleniganta per malfermitaj rozoj dum la nokto, formetanta tiujn malpli humidajn kaj freŝajn kvazaŭ ili estus velkintaj. Ŝi, ridanta kun sia kunulino, enmetis la vangojn, pli freŝajn ol la rozoj, en la plenplenan lavujon. Emma ekvidis min: Maria notis tion, kaj sen turni al mi, falis surgenue por kaŝi al mi siajn piedojn, malligis de la talio la skarpon, kaj kovrante per ĝi la ŝultrojn, ŝajnigis ludi kun la floroj. La edziĝpretaj filinoj de la patriarkoj neniam estis pli belaj dum la mateniĝoj kiam ili kolektis florojn por iliaj altaroj. Pasado el almuerzo, me llamó mi madre a su costurero. Post la tagmanĝo, mia patrino vokis min al sia kudrejo. Emma y María estaban bordando cerca de ella. Emma kaj Maria estis brodantaj apud ŝi. Volvió ésta a sonrojarse cuando me presenté; recordaba tal vez la sorpresa que involuntariamente le había yo dado en la mañana. Denove tiu ĉi ruĝiĝis kiam mi aperis; eble ŝi memoris la surprizon kiun nevole mi kaŭzis al ŝi en la mateno. Mi madre quería verme y oírme sin cesar. Mia patrino volis vidi kaj aŭdi min senĉese. Emma, más insinuante ya, me preguntaba mil cosas de Bogotá; me exigía que le describiera bailes espléndidos, hermosos vestidos de señora que estuvieran en uso, las más bellas mujeres que figuraran entonces en la alta sociedad. Oían sin dejar sus labores. María me miraba algunas veces al descuido, o hacía por lo bajo observaciones a su compañera de asiento; y al ponerse en pie para acercarse a mi madre a consultar algo sobre el bordado, pude ver sus pies primorosamente calzados: su paso ligero y digno revelaba todo el orgullo, no abatido, de nuestra raza, y el seductivo recato de la virgen cristiana. Ilumináronsele los ojos cuando mi madre manifestó deseos de que yo diese a las muchachas algunas lecciones de gramática y geografía, materias en que no tenían sino muy escasas nociones. Convínose en que daríamos principio a las lecciones pasados seis u ocho días, durante los cuales podría yo graduar el estado de los conocimientos de cada una. Emma, jam pli sugestema, demandis al mi mil aferojn pri Bogoto; ŝi postuladis ke mi priskribu al ŝi splendajn balojn, belajn laŭmodajn vestaĵojn por sinjorinoj, la plej belajn virinojn kiuj apartenis tiam al la alta socia sfero. Ili aŭskultis sen lasi siajn manlaborojn. Maria rigardis min kelkfoje maldiskrete aŭ flustris komentojn al sia kunulino de seĝo; kaj kiam ŝi staris por alproksimiĝi al ŝia patrino por demandi ion pri al brodado, mi povis vidi ŝiajn piedojn en belegaj ŝuoj: ŝia leĝera kaj digna paŝo montris ŝian tutan fieron, ne venkita, de nia gento, kaj la allogan humilecon de la kristana virgulino. Ŝiaj okuloj lumiĝis kiam mia patrino esprimis dezirojn ke mi donu al la knabinoj lecionojn pri gramatiko kaj geografio, studobjektoj pri kiuj ili havis tre malmultajn nociojn. Oni interkonsentis ke ni komencus la lecionojn post ses au ok tagoj, dume mi povus taksi la nivelon de la konoj de ĉiu el ili. Horas después me avisaron que el baño estaba preparado, y fui a él. Un frondoso y corpulento naranjo, agobiado de frutos maduros, formaba pabellón sobre el ancho estanque de canteras bruñidas: sobrenadaban en el agua muchísimas rosas; semejábase a un baño oriental, y estaba perfumado con las flores que en la mañana había recogido María. Post kelkaj horoj oni anuncis al mi ke la bano estis preta, kaj mi iris tien. Foliriĉa kaj fortika oranĝarbo, plenplene de maturaj fruktoj, formis pavilionon super la larĝa polurita ŝtonakvujo:sur la akvo flosis multege da rozoj; ĝi similis al orienta bano, kaj estis parfumita per la floroj kiujn en la mateno Maria estis plukintaj. ''[[Maria|Indekso]]'' 1550 4130 2006-04-20T18:01:23Z 65.92.124.73 ''[[Maria|Indekso]]'' '''V''' Habían pasado tres días cuando me convidó mi padre a visitar sus haciendas del valle, y fue preciso complacerlo; por otra parte, yo tenía interés real a favor de sus empresas. Mi madre se empeñó vivamente por nuestro pronto regreso. Mis hermanas se entristecieron. María no me suplicó, como ellas, que regresase en la misma semana; pero me seguía incesantemente con los ojos durante mis preparativos de viaje. '''V''' Estis pasintaj tri tagoj kiam mia patro invitis min viziti siajn farmbienojn en la valo, kaj necesis komplezi lin; krome,liaj entreprenoj vere interesis min. Mia patrino vigle insistis pri nia baldaŭa reveno. Miaj fratinoj malgajiĝis. Maria ne petegis min, kiel ili, ke mi revenu la saman semajnon; sed sekvis min senĉese per siaj okuloj dum la porvojaĝaj preparoj. En mi ausencia, mi padre había mejorado sus propiedades notablemente: una costosa y bella fábrica de azúcar, muchas fanegadas de caña para abastecerla, extensas dehesas con ganado vacuno y caballar, buenos cebaderos y una lujosa casa de habitación, constituían lo más notable de sus haciendas de tierra caliente. Los esclavos, bien vestidos y contentos hasta donde es posible estarlo en la servidumbre, eran sumisos y afectuosos para con su amo. Hallé hombres a los que, niños poco antes, me habían enseñado a poner trampas a las chilacoas y guatines en la espesura de los bosques; sus padres y ellos volvieron a verme con inequívocas señales de placer. Solamente a Pedro, el buen amigo y fiel ayo, no debía encontrarlo: él había derramado lágrimas al colocarme sobre el caballo el día de mi partida para Bogotá, diciendo: «Amito mío, ya no te veré más». El corazón le avisaba que moriría antes de mi regreso. Dum mia foresto, mia patro rimarkinde plibonigis siajn proprietaĵojn: multekostan kaj belan sukerfabrikon, kun granda hektaraĵo de sukerkano por ĝin provizi, vastajn fermitajn paŝtejojn kun bova kaj ĉevala brutaro, bonajn hordeokampojn kaj luksan loĝdomon, konsistigis la plej notinda el lia posedaĵoj en tiu vala varmega zono. La sklavoj, bone vestitaj kaj tiom kontentaj kiom eblas en tiu stato de servo, estis obeema kaj bonkoreca al ilia mastro. Mi trovis virojn kiuj, infanoj antaŭnelonge, estis instruintaj min starigi kaptilojn por la krekoj kaj mioproktoj en la denseco de la arbaroj; iliaj patroj kaj ili vidis min denove kun sendubaj signaloj de plezuro. Nur Pedron, la bonan amikon kaj fidelan vartiston, mi pro fatalo ne renkontis: li verŝis larmojn kiam li metis min sur la ĉevalo la tagon de mia foriro al Bogoto, dirante: «Mastreto mia, mi neniam plu revidos vin». Lia koro avertis lin ke li mortus antaŭ mia reveno. Pude notar que mi padre, sin dejar de ser amo, daba un trato cariñoso a sus esclavos, se mostraba celoso por la buena conducta de sus esposas y acariciaba a los niños. Mi povis rimarki ke mia patro, sen forlasi la rolon de mastro, karece traktis la sklavojn. Li montris sin zorgema pri la bona konduto de iliaj edzinoj kaj karesis la infanojn. Una tarde, ya a puestas del Sol, regresábamos de las labranzas a la fábrica mi padre, Higinio (el mayordomo) y yo. Ellos hablaban de trabajos hechos y por hacer; a mí me ocupaban cosas menos serias: pensaba en los días de mi infancia. El olor peculiar de los bosques recién derribados y el de las piñuelas en sazón: la greguería de los loros en los guaduales y guayabales vecinos; el tañido lejano del cuerno de algún pastor, repetido por los montes; las castrueras de los esclavos que volvían espaciosamente de las labores con las herramientas al hombro; los arreboles vistos al través de los cañaverales movedizos, todo me recordaba las tardes en que, abusando mis hermanas, María y yo de alguna licencia de mi madre, obtenida a fuerza de tenacidad, nos solazábamos recogiendo guayabas de nuestros árboles predilectos, sacando nidos de piñuelas, muchas veces con grave lesión de brazos y manos, y espiando polluelos de pericos en las cercas de los corrales. Iun vesperon, ĉirkaŭ la sunsubiro, ni revenis de la kultivejoj al la fabriko de mia patro, Higinio (la intendanto) kaj mi. Ili parolis de faritaj kaj farotaj laboroj; okupis min pli malseriozaj aferoj; mi pensis pri la tagoj de mia infanaĝo. La aparta odoro de la arbaro ĵus fortranĉita kaj tiu de maturaj konusoj: la grumblado de la papagoj en la bambuaroj kaj gujavarboj proksimaj; la malproksima sonido de la korno de iu paŝtisto, eĥita de la montoj; la flaŭtoj de la sklavoj kiuj revenis dise de la laboroj kun la ilaro surŝultre; la vesperruĝoj vidataj tra la movemaj sukerkanaroj, ĉio rememorigis al mi la posttagmezojn kiam, incitetante miajn fratinojn, Maria kaj mi, pro persistemo, ricevis ian permeson de mia patrino, por amuziĝi kolektante guajavojn de niaj preferataj arboj, prenante arojn de konusoj multfoje kun gravaj lezoj de brakoj kaj manoj, kaj spionantaj papagidojn ĉe la muroj de la korto. Al encontrarnos con un grupo de esclavos, dijo mi padre a un joven negro de notable apostura: Ĉe la renkontiĝo kun grupo de sklavoj,mia patro diris al juna nigrulo kun impona figuro: —Conque, Bruno, ¿todo lo de tu matrimonio está arreglado para pasado mañana? - Do, Bruno, ĉu ĉio pri via edziĝo estas preta por postmorgaŭ? —Sí, mi amo —le respondió quitándose el sombrero de junco y apoyándose en el mango de su pala. —Jes, mia mastro — li respondis demetante la pajloĉapelon kaj metante ĝin sur la tenilo de la ŝovelilo. —¿Quiénes son los padrinos? —Kiuj estas la nuptoatestantoj? —Ña Dolores y ñor* Anselmo, si su merced quiere. —Sinjorino Dolores kaj Sinjoro Anselmo se vi aprobas. —Bueno. Remigia y tú estaréis bien confesados. ¿Compraste todo lo que necesitas para ella y para ti con el dinero que mandé darte? —Bone. Mi supozas ke Remigia kaj vi sincere estas konfesintaj. Ĉu vi aĉetis ĉion kion vi bezonas por ŝi kaj vi per la mono kiun mi sendis al vi? —Todo está ya, mi amo. —Ĉio jam pretas, mia mastro. —¿Y nada más deseas? —Kaj ĉu vi ne deziras ion alian? —Su merced verá. —Mia mastro prizorgos la aferon. —El cuarto que te ha señalado Higinio, ¿es bueno? —La ĉambro kiun Higinio indikis por vi, ĉu ĝi estas bona? —Sí, mi amo. —Jes, mia mastro. —¡Ah! ya sé. Lo que quieres es baile. —Ha! Mi jam scias. Kion vi volas estas balo. Rióse entonces Bruno, mostrando sus dientes de blancura deslumbrante, volviendo a mirar a sus compañeros. Tiam Bruno ridis, montrante siajn dentojn de blindiga blankeco, turnante sian rigardon al siaj kunuloj. —Justo es; te portas muy bien. Ya sabes —agregó, dirigiéndose a Higinio—: arregla eso, y que queden contentos. —Justa tio estas; vi kondutas tre bone. Vi jam scias — li aldonis, direktante sin al Higinio—: Aranĝu tion, kaj ke ili restu kontentaj. —¿Y sus mercedes se van antes? —preguntó Bruno. —Kaj ĉu viaj moŝtoj foriros antaŭ la ceremonio? —demandis Bruno. —No —le respondí—, nos damos por convidados. —Ne —mi respondis al li—, ni konsideras nin invititaj. En la madrugada del sábado próximo se casaron Bruno y Remigia. Esa noche, a las siete, montamos mi padre y yo para ir al baile, cuya música empezábamos a oír. Cuando llegamos, Julián, el esclavo capitán de la cuadrilla, salió a tomarnos el estribo y a recibir nuestros caballos. Estaba lujoso con su vestido de domingo y le pendía de la cintura el largo machete de guarnición plateada, insignia de su empleo. Una sala de nuestra antigua casa de habitación había sido desocupada de los enseres de labor que contenía, para hacer el baile en ella. Habíanla rodeado de tarimas; en una araña de madera suspendida en una de las vigas, daba vueltas media docena de luces; los músicos y cantores, mezcla de agregados, esclavos y manumisos, ocupaban una de las puertas. No había sino dos flautas de caña, un tambor improvisado, dos alfandoques y una pandereta; pero las finas voces de los negritos entonaban los bambucos con maestría tal; había en sus cantos tan sentida combinación de melancólicos, alegres y ligeros acordes; los versos que cantaban eran tan tiernamente sencillos, que el más culto dilettante hubiera escuchado en éxtasis aquella música semisalvaje. Penetramos en la sala con zamarros y sombreros. Bailaban en ese momento Remigia y Bruno; ella con follao de boleros azules, tumbadillo de flores rojas, camisa blanca bordada de negro y gargantilla y zarcillos de cristal color de rubí, danzaba con toda la gentileza y donaire que eran de esperarse de su talle cimbrador. Bruno, doblados sobre los hombros los paños de su ruana de hilo, calzón de vistosa manta, camisa blanca aplanchada y un cabiblanco nuevo a la cintura, zapateaba con destreza admirable. En la mateno de la sekvanta sabato Bruno kaj Remigia geedziĝis. Tiun nokton, je la sepa, mia patro kaj mi ĉevalrajdis por iri al la balo, kies muziko ni komencis aŭskulti. Kiam ni alvenis, Juliano, la sklavo-kapitano de la laborantaro, eliris por preni niajn piedingojn kaj ricevi niajn ĉevalojn. Li aspektis luksa en sia vestaĵo de dimanĉo kaj de lia talio pendis la longa maĉeto kun arĝentkolora tenilo, simbolo de lia posteno. Salono de nia antaŭa loĝdomo estis malplenigita de la laboriloj kiujn ĝi enhavis, por okazigi la balon tie. Oni ĉirkaŭis ĝin per podio. En ligna lustro pendigita el unu el la plafontraboj turnetis manplenon da lumoj; la muzukistoj kaj kantistoj, miksaĵo de kromlaborantoj, sklavoj kaj liberigitaj sklavoj, okupis unu el las pordoj. Estis nur du flutoj el kano, unu improvizita tamburo, du marakoj kaj unu tamburino; sed la fajnaj voĉoj de la nigruloj kantis la bambukojn tiom majstre; estis en iliaj kantoj tiom sentoplena mikso de melankoliaj, gajaj, kaj leĝeraj harmonioj; la versoj kiujn ili kantis estis tiom tenere simplaj, ke la plej klera amatoro estus aŭskultinta tiun duonsovaĝan muzikon en ekstazo. Ni eniris en la ĉambro portantaj ŝafovestojn kaj ĉapelojn. Dancis en tiu momento Remigia kaj Bruno; ŝi en follao** de bluaj bolerods***., tumbadillo de ruĝaj floroj, blanka ĉemizo brodita en nigro kaj kolĉeneto kaj orelringoj de kristalo rubenkoloraj, dancis kun la tuta ĝentilo kaj ĉarmo kiujn oni povus atendi de ŝia svinganta talio. Bruno, falditaj sur la ŝultroj la panos** de lia ponĉo de hilo****, calzon d vistosa manta***, blanka ĉemizo gladita kaj nova blanktenila en la talio, klakdancis kun mirinda lerteco. Pasada aquella mano, que así llaman los campesinos a cada pieza de baile, tocaron los músicos su más hermoso bambuco, porque Julián les anunció que era para el amo. Remigia, animada por su marido y por el capitán, se resolvió al fin a bailar unos momentos con mi padre; pero entonces no se atrevía a levantar los ojos, y sus movimientos en la danza eran menos espontáneos. Al cabo de una hora nos retiramos. Fininte tiun programeron,la muzikistoj ludis la plej belan bambukon, ĉar Julian anoncis al ili ke estis por la mastro. Remigia, instigata de la edzo kaj la kapitano, finfine decidis danci kelkajn momentojn kun mia patro; sed tiam ŝi ne kuraĝis levi siajn okulojn, kaj la movoj de la danco estis malpli spontanaj. Post unu horo ni retiriĝis. Quedó mi padre satisfecho de mi atención durante la visita que hicimos a las haciendas; mas cuando le dije que en adelante deseaba participar de sus fatigas quedándome a su lado, me manifestó, casi con pesar, que se veía en el caso de sacrificar a favor mío su bienestar, cumpliéndome la promesa que me tenía hecha de tiempo atrás de enviarme a Europa a concluir mis estudios de medicina, y que debía emprender viaje a más tardar dentro de cuatro meses. Al hablarme así, su fisonomía se revistió de una seriedad solemne sin afectación, que se notaba en él cuando tomaba resoluciones irrevocables. Esto pasaba la tarde en que regresábamos a la sierra. Empezaba a anochecer, y a no haber sido así, habría notado la emoción que su negativa me causaba. El resto del camino se hizo en silencio. ¡Cuán feliz hubiera yo vuelto a ver a María, si la noticia de ese viaje no se hubiese interpuesto desde aquel momento entre mis esperanzas y ella! Mia patro estis kontenta pri mia atento dum la vizito kiun ni faria al la farmbienoj; exc pli kiam mi diris al li ke mi deziris partopreni je liaj farendaĵoj restante apud li, li rivelis al mi, preskaŭ malĝoje, ke li estis devigita oferi favore de mi sian bonstaton, plenumanta al mi la promeson de longe promesita sendi min al Eŭropo por fini miajn studojn pri medicino, kaj ke mi devus ekvojaĝi ne pli malfrue ol ene de kvar monatoj. Parolanta al mi tumaniere, lia aspekto eligis solenan senafektan seriozecon, kiun oni notis en li kiam li faris definitivajn decidojn. Tio okazis la postagmezon kiam ni revenis al la montaro. Eknoktiĝis, kaj eĉ se ne estus tiel, li estus rimarkinta la emocion kiun sia neado kaŭzis al mi. La reston de la vojo ni trairis silente. Kun kiom da feliĉo mi estus vidinta denove Marian, se la novaĵo de tiu vojaĝo ne estus intermetiĝanta de tiu momento inter miaj esperoj kaj ŝi! ''[[Maria|Indekso]]'' 1551 4140 2006-04-22T02:29:20Z 65.92.126.165 cuánto te amara- vidu discussión ''[[Maria|Indekso]]'' '''VI''' ¿Qué había pasado en aquellos cuatro días en el alma de María? '''VI''' Kio estis pasinta en tiuj kvar tagoj en la animo de Maria? Iba ella a colocar una lámpara en una de las mesas del salón, cuando me acerqué a saludarla, y ya había extrañado no verla en medio del grupo de la familia en la gradería donde acabábamos de desmontarnos. El temblor de su mano expuso la lámpara, y yo le presté ayuda, menos tranquilo de lo que creía estarlo. Parecióme ligeramente pálida, y alrededor de sus ojos había una leve sombra, imperceptible para quien la hubiese visto sin mirarla. Volvió el rostro hacia mi madre, que hablaba en ese momento, evitando así que yo pudiera examinarlo bañado por la luz que teníamos cerca; noté entonces que en el nacimiento de una de las trenzas tenía un clavel marchito; y era sin duda el que le había yo dado la víspera de mi marcha para el valle. La crucecilla de coral esmaltada que había traído para ella, igual a la de mis hermanas, la llevaba al cuello pendiente de un cordón de pelo negro. Estuvo silenciosa, sentada en medio de las butacas que ocupábamos mi madre y yo. Como la resolución de mi padre sobre mi viaje no se apartaba de mi memoria, debí de parecerle a ella triste, pues me dijo en voz casi baja: Ŝi estis metonta lampon en unu el la tabloj de la salono, kiam mi apudiĝis al ŝi por ŝin saluti, kaj jam surprizis min ne vidi ŝin meze de la familia grupo en la loko* kie ni ĵus deĉevaliĝis. La tremo de ŝia mano danĝere malstabiligis la lampon, kaj mi helpis ŝin, malpli trankvila ol mi kredis esti. Ŝi ŝajnis al mi leĝere pala, kaj ĉirkaŭ ŝiaj okuloj estis leĝera ombro, nepercetebla por tiuj kiuj vidus ŝin sen bone rigardi. Ŝi turnis la vizaĝon al mia patrino, kiu parolis en tiu momento, evitante tiel ke mi povus ekzameni ĝin banata per la lumo kiun ni havis proksime; mi rimarkis tiam ke je la komenco de unu el ŝiaj harplektoj ŝi havis velkintan dianton; kaj ĝi estis sendube tiu kiun mi donis al ŝi la tagon antaŭ mia foriro al la valo. La kruceto de emajlita koralo kiun mi alportis por ŝi, sama al tiu de miaj fratinoj, pendis sur ŝia kolo per laĉo de nigra hararo. Ŝi estis silenta, sidanta meze de la brakseĝoj kiujn okupis mia patrino kaj mi. Pro tio ke la decido de mia patro pri mia vojaĝo ne apartiĝis el mia memoro, mi eble ŝajnis al ŝi malĝoja, ĉar ŝi diris al mi per voĉo preskaŭ neaŭdebla: —¿Te ha hecho daño el viaje? —Ĉu damaĝis vin la vojaĝo? —No, María —le contesté—; pero nos hemos asoleado y hemos andado tanto... —Ne, Maria —mi respondis—; sed ni nin sunumis kaj ni promenis tiom… Iba a decirle algo más, pero el acento confidencial de su voz, la luz nueva para mí que sorprendí en sus ojos, me impidieron hacer otra cosa que mirarla, hasta que, notando que se avergonzaba de la involuntaria fijeza de mis miradas, y encontrándome examinado por una de mi padre (más terrible cuando cierta sonrisa pasajera vagaba en sus labios), salí del salón con dirección a mi cuarto. Mi estis dironta al ŝi ion alian, sed la konfida tono de ŝia voĉo, la novan brilon al mi kiun mi malkovris en ŝiaj okuloj, malebligis al mi fari ion krom ŝin rigardi, ĝis kiam mi notis ke ŝi hontiĝis de la nevola fikseco de miaj rigardoj. Ĝuste tiam patro ĵetis ekzamenan rigardon al mi kiu estis pli terura kiam pasis certa mallonga rideto sur liaj lipoj; mi eliris el la salono en la direkto al mia ĉambro. Cerré las puertas. Allí estaban las flores recogidas por ella para mí; las ajé con mis besos; quise aspirar de una vez todos sus aromas, buscando en ellos los de los vestidos de María; bañélas con mis lágrimas... ¡Ah, los que no habéis llorado de felicidad así, llorad de desesperación, si ha pasado vuestra adolescencia, porque así tampoco volveréis a amar ya! Mi fermis al pordojn. Jen la floroj kiujn ŝi estis kolektintaj por mi; mi malbriligis ilin per miaj kisoj; mi volis enspiri je unu sola fojo ĉiujn iliajn aromojn, serĉante en ili tiujn de la vestaĵoj de Maria; mi banis ilin per miaj larmoj…Ho, tiuj kiuj ne ploris tiel pro feliĉco , ploru pro senespero, se via adoleskeco estas pasinta, ĉar tiel vi jam ne ploros plu! ¡Primer amor!... Noble orgullo de sentirnos amados: sacrificio dulce de todo lo que antes nos era caro a favor de la mujer querida; felicidad que comprada para un día con las lágrimas de toda una existencia, recibiríamos como un don de Dios; perfume para todas las horas del porvenir; luz inextinguible del pasado; flor guardada en el alma y que no es dado marchitar a los desengaños; único tesoro que no puede arrebatarnos la envidia de los hombres; delirio delicioso... inspiración del Cielo... ¡María! ¡María! ¡Cuánto te amé! ¡Cuánto te amara! Unua amo! Kia nobla fiereco senti sin amata: dolĉa ofero de ĉio kio antaŭe estis al ni kara favore de la amata virino; feliĉeco kiu aĉetata por unu tago per la larmoj de tuta ekzistado, ni ricevis kiel Dia donitaĵo; parfumo por ĉiuj horoj de la estonteco; neestingebla lumo de la pasinteco; floro konservita en la animo kaj kiu ne eblas velki pro elreviĝoj; unusola trezoro kiun ne povas forpreni de ni la envio de la homoj; delica deliro… inspiro de la ĉielo… Maria! Maria! Kiom mi amis vin! Kiom mi estus amanta vin! ''[[Maria|Indekso]]'' 1552 4164 2006-04-25T02:57:42Z Dejo 63 ''[[Maria|Indekso]]'' '''VII''' Cuando hizo mi padre el último viaje a las Antillas, Salomón, primo suyo a quien mucho había amado desde la niñez, acababa de perder a su esposa. Muy jóvenes habían venido juntos a Sudamérica, y en uno de sus viajes se enamoró mi padre de la hija de un español, intrépido capitán de navío que, después de haber dejado el servicio por algunos años, se vio forzado en 1819 a tomar nuevamente las armas en defensa de los reyes de España, y que murió fusilado en Majagual el 20 de mayo de 1820. '''VII''' Kiam mia patro vojaĝis la lastan fojon al la Antiloj, Salomono, lia kuzo kiun li multe amis ekde la infanaĝo, estis ĵus perdinta lian edzinon. Tre junaj ili venis kune al Sudameriko, kaj dum unu el iliaj vojaĝoj mia patro enamiĝis al filino de hispano, kuraĝega kapitano de ŝipo kiu, post forlasi la militservon dum kelkaj jaroj, estis devigita en 1819 preni denove la armilojn defende de la reĝoj de Hispanujo, kaj kiu mortis fusilpafita en Majagual la 20-an de majo de 1820. La madre de la joven que mi padre amaba exigió por condición para dársela por esposa que renunciase él a la religión judaica. Mi padre se hizo cristiano a los veinte años de edad. Su primo se aficionó en aquellos días a la religión católica, sin ceder por eso a sus instancias para que también se hiciese bautizar, pues sabía que lo que hecho por mi padre, le daba la esposa que deseaba, a él le impediría ser aceptado por la mujer a quien amaba en Jamaica. La patrino de la junulino kiun mia patro amis postulis la kondiĉon por doni ŝin kiel edzinon ke li malagnosku la judan religion. Mia patro kristianiĝis kiam li estis dudekjaraĝa. Lia kuzo inkliniĝis en tiuj tagoj al la katolika religio, ne cedanta pro tio al la insistoj ke li ankaŭ baptiĝu, ĉar li sciis ke tio kion faris mia patro por havigi al si la edzinon kiun li deziris, malhelpus al li esti akceptata de la virino kiun li amis en Jamajko. Después de algunos años de separación, volvieron a verse, pues, los dos amigos. Ya era viudo Salomón. Sara, su esposa, le había dejado una niña que tenía a la sazón tres años. Mi padre lo encontró desfigurado moral y físicamente por el dolor, y entonces su nueva religión le dio consuelos para su primo, consuelos que en vano habían buscado los parientes para salvarlo. Instó a Salomón para que le diera su hija a fin de educarla a nuestro lado, y se atrevió a proponerle que la haría cristiana. Salomón aceptó diciéndole: «Es verdad que solamente mi hija me ha impedido emprender un viaje a la India, que mejoraría mi espíritu y remediaría mi pobreza: también ha sido ella mi único consuelo después de la muerte de Sara; pero tú lo quieres, sea hija tuya. Las cristianas son dulces y buenas, y tu esposa debe ser una santa madre. Si el cristianismo da en las desgracias supremas el alivio que tú me has dado, tal vez yo haría desdichada a mi hija dejándola judía. No lo digas a nuestros parientes; pero cuando llegues a la primera costa donde se halle un sacerdote católico, hazla bautizar y que le cambien el nombre de Ester en el de María». Esto decía el infeliz derramando muchas lágrimas. Post kelkaj jaroj de disiĝo, la du amikoj denove vidis unu la alian. Salomono jam estis vidvo. Sara, lia edzino, postlasis al li knabineton kiu havis tiam tri jarojn. Mia patro trovis lin morale kaj fizike ege ŝanĝita pro la doloro, kaj tiam la nova religio donis konsolojn por la kuzo, konsolojn kiujn vane serĉis la parencoj por lin savi. Li urĝe petis Salomonon ke tiu donu al li la filinon kun la celo eduki ŝin apud ni, kaj kuraĝis proponi al li ke li kristanigu ŝin. Salomono akceptis dirante: «Estas vero ke nur mia filino malhelpis min ekvojaĝi al Hindujo, vojaĝo kiu plibonigus mian spiriton kaj kiu estus rimedo kontraŭ mia malriĉeco: ankaŭ estis ŝi mia unusola konsolo post la morto de Sara: sed vi volas ŝin, estu ŝi filino via. Kristaninoj estas dolĉaj kaj bonaj, kaj via edzino devas esti sankta patrino. Se la kristanismo donas en la plej akraj malfeliĉoj la ripozon kiun vi donis al mi, eble mi malhelpus mian filinon restigante ŝin juda. Ne diru tion al niaj parencoj; sed kiam vi alvenos al la unua haveno kie troviĝas katolika pastro, lasu lin bapti ŝin kaj ŝanĝi la nomon Ester al Maria». Tion ĉi diris la malfeliĉulo elverŝante multajn larmojn. A pocos días se daba a la vela en la bahía de Montego la goleta que debía conducir a mi padre a las costas de Nueva Granada. La ligera nave ensayaba sus blancas alas como una garza de nuestros bosques las suyas antes de emprender un largo vuelo. Salomón entró a la habitación de mi padre, que acababa de arreglar su traje de a bordo, llevando a Ester sentada en uno de sus brazos, y pendiente del otro un cofre que contenía el equipaje de la niña: ésta tendió los bracitos a su tío, y Salomón, poniéndola en los de su amigo, se dejó caer sollozando sobre el pequeño baúl. Aquella criatura, cuya cabeza preciosa acababa de bañar con una lluvia de lágrimas el bautismo del dolor antes que el de la religión de Jesús, era un tesoro sagrado; mi padre lo sabía bien, y no lo olvidó jamás. A Salomón le fue recordada por su amigo, al saltar éste a la lancha que iba a separarlos, una promesa, y él respondió con voz ahogada: «¡Las oraciones de mi hija por mí y las mías por ella y su madre, subirán juntas a los pies del Crucificado!». Malmultaj tagoj poste enmariĝis en la golfeto de Montego la skuno kiu devus konduki mian patron al la marbordoj de Nova Granado. La leĝera ŝipo provis siajn blankajn flugilojn kiel ardeo de niaj arbaroj provas la siajn antaŭ komenci longan flugon. Salomono eniris la kajuton de mia patro, kiu ĵus aranĝis sian enŝipiĝan vestaĵon, portante Esteron en unu el liaj brakoj, kaj pendigante de la alia kofron kun la bagaĝo de la infano: tiu ĉi etendis siajn brakojn al sia onklo, kaj Salomono, metante ŝin en tiuj de la amiko, faligis sin ploretanta sur la malgrandan kofron. Sankta trezoro estis tiu infano, kies belegan kapon ĵus banis larmopluvo, la bapto de la doloro antaŭ ol tiu de la religio de Jesuo. Mia patro sciis ĝin bone, kaj neniam forgesis ĝin. Pri la promeso,Salomono estis rememorigita de sia amiko, kiam tiu ĉi saltis al la boato kiu estis disigonta ilin, kaj li respondis per senspira voĉo: «¡La preĝoj de mia filino por mi kaj miaj por ŝi kaj ŝia patrino, supreniros kune al la piedoj de la Krucumito!». Contaba yo siete años cuando regresó mi padre, y desdeñé los juguetes preciosos que me trajo de su viaje por admirar aquella niña tan bella, tan dulce y sonriente. Mi madre la cubrió de caricias, y mis hermanas la agasajaron con ternura, desde el momento en que mi padre, poniéndola en el regazo de su esposa, le dijo: «Esta es la hija de Salomón, que él te envía». Sepjara mi estis kiam revenis mia patro, kaj mi disdegnis la belegajn ludilojn kiujn li kunportis al mi por admiri tiun belan infanon, tiom dolĉan kaj ridetantan. Mia patrino kovris ŝin per karesoj, kaj miaj fratinoj regalis ŝin tenere, de la momento kiam mia patro, metante ŝin en la sino de lia edzino, diris al ŝi: «Tiu ĉi estas la filino de Salomono, kiun li sendas al vi». Durante nuestros juegos infantiles sus labios empezaron a modular acentos castellanos, tan armoniosos y seductores en una linda boca de mujer y en la risueña de un niño. Dum niaj infanaj ludoj ŝiaj lipoj komencis moduli tonojn kun hispana akĉento tiom harmoniajn kaj allogajn en linda buŝo de virino kiom en tiu de ridetanta infano. Habrían corrido unos seis años. Al entrar yo una tarde en el cuarto de mi padre, lo oí sollozar: tenía los brazos cruzados sobre la mesa y en ellos apoyaba la frente; cerca de él mi madre lloraba, y en sus rodillas reclinaba María la cabeza, sin comprender ese dolor y casi indiferente a los lamentos de su tío: era que una carta de Kingston, recibida aquel día, daba la nueva de la muerte de Salomón. Recuerdo solamente una expresión de mi padre en aquella tarde: «Si todos me van abandonando sin que pueda recibir sus últimos adioses, ¿a qué volveré yo a mi país?». ¡Ay, sus cenizas debían descansar en tierra extraña, sin que los vientos del océano, en cuyas playas retozó siendo niño, cuya inmensidad cruzó joven y ardiente, vengan a barrer sobre la losa de su sepulcro las flores secas de los aromas y el polvo de los años! Estis pasintaj ĉirkaŭ ses jaroj. Enirante iun posttagmezon en la ĉambro de mia patro, mi aŭdis lin ploreti: Li havis la brakojn krucitaj sur la tablo kaj sur ili li apogis la frunton; apud li mia patrino ploris, kaj sur ŝiaj genuoj klinis Maria la kapon, sen kompreni tiun doloron kaj preskaŭ indiferenta al la lamentoj de ŝia onklo: okazis ke letero el Kingstono, ricevita tiun tagon, donis la novaĵon pri la morto de Salomono. Mi memoras nur esprimon de mia patro en tiu posttagmezo: «Se ĉiuj forlasos min sen ke mi povos ricevi iliajn lastajn adiaŭojn, kiun kialon mi havas por reiri al mia lando?». Ve, liaj cindroj devas ripozi en fremda tero, for de la ventoj de la oceano sur kies plaĝoj li petolis kiel infano, kaj kies vastecon li trairis kiel arda junulo, malproksime de la vento kiu forbalaus de la tomboŝtono la sekajn florojn, la aromojn kaj la polvo de la jaroj. Pocos eran entonces los que, conociendo nuestra familia, pudiesen sospechar que María no era hija de mis padres. Hablaba bien nuestro idioma, era amable, viva e inteligente. Cuando mi madre le acariciaba la cabeza, al mismo tiempo que a mis hermanas y a mí, ninguno hubiera podido adivinar cuál era allí la huérfana. Malmultaj estis tiam tiuj kiuj, koninte nian familion, povus suspekti ke Maria ne estis filino de miaj gepatroj. Ŝi parolis klare nian lingvon, ŝi estis afabla, vigla kaj inteligenta. Kiam mia patrino karesis al ŝi la kapon, samtempe kiel al miaj fratinoj kaj al mi, neniu estus povinta diveni kiu el ili estas la orfo. Tenía nueve años. La cabellera abundante, todavía de color castaño claro, suelta y jugueteando sobre su cintura fina y movible; los ojos parleros; el acento con algo de melancólico que no tenían nuestras voces; tal era la imagen que de ella llevé cuando partí de la casa paterna; así estaba en la mañana de aquel triste día, bajo las enredaderas de la ventana de mi madre. Ŝi havis naŭ jarojn. Ŝia abunda hararo,ankoraŭ helbrun-kolore, falis malligite kaj ludeme sur ŝia fajna kaj movebla talio; ŝiaj okuloj babilemis; ŝia akĉento havis iom da melankolio kiun ne havis niaj voĉoj; jen la bildo kiun mi kunportis de ŝi kiam mi foriris de la gepatra domo; tiel ŝi estis en la mateno de tiu malgaja tago, sub la grimpoplantoj de la fenestro de mia patrino. ''[[Maria|Indekso]]'' 1553 4179 2006-04-28T16:17:38Z 65.92.127.22 ''[[Maria|Indekso]]'' '''VIII''' A prima noche llamó Emma a mi puerta para que fuera a la mesa. Me bañé el rostro para ocultar las huellas de mis lágrimas, y me mudé los vestidos para disculpar mi tardanza. '''VIII''' Post krepusko Emma frapis mian pordon por ke mi iru al la manĝotablo. Mi lavis mian vizaĝon por kaŝi la ŝpurojn de miaj larmoj, kaj mi surmetis aliajn vestaĵojn por senkulpigi min pro mia malfruiĝo. No estaba María en el comedor, y en vano imaginé que sus ocupaciones la habían hecho demorarse más de lo acostumbrado. Notando mi padre un asiento desocupado, preguntó por ella, y Emma la disculpó diciendo que desde esa tarde había tenido dolor de cabeza y que dormía ya. Procuré no mostrarme impresionado; y haciendo todo esfuerzo para que la conversación fuera amena, hablé con entusiasmo de todas las mejoras que había encontrado en las fincas que acabábamos de visitar. Pero todo fue inútil: mi padre estaba más fatigado que yo, y se retiró temprano; Emma y mi madre se levantaron para ir a acostar a los niños y ver cómo estaba María, lo cual les agradecí, sin que me sorprendiera ya en mí ese mismo sentimiento de gratitud. Maria ne ĉe-estis en la manĝoĉambro, kaj vane mi imagis ke ŝiaj okupoj malfruigis ŝin pli ol kutime. Mia patro, rimarkinte neokuipitan seĝon, demandis pri ŝi, kaj Emma senkulpigis ŝin dirante ke ekde tiu posttagmezo ŝi havis kapdoloron kaj ke ŝi jam dormis. Mi klopodis ne montri min impresita kaj faris ĉian strebon por ke la konversacio estu plaĉa kaj plezuriga. Mi parolis entuziasme pri ĉiuj plibonigoj kiujn mi trovis en la bienoj kiujn ni ĵus vizitis. Sed ĉio estis vana: mia patro estis pli laca ol mi, kaj retiriĝis frue. Emma kaj ŝia patrino leviĝis por enlitigi la infanojn kaj vidi kiel fartas Maria, pri kio mi dankas ilin, kaj mia dankemo jam ne surpizis min. Aunque Emma volvió al comedor, la sobremesa no duró largo tiempo. Felipe y Eloísa, que se habían empeñado en que tomara parte en su juego de naipes, acusaron de soñolientos mis ojos. Aquél había solicitado inútilmente de mi madre permiso para acompañarme al día siguiente a la montaña, por lo cual se retiró descontento. Kvankam Emma reiris al al manĝejo,la postmanĝa societemo ne daŭris longe. Felipo kaj Eloisa, kiuj insistis ke mi partoprenu en ilia kartludo notis miajn dormemajn okulojn. La unua petis vane al mia patrino permeson por akompani min la venontan tagon al la monto, kaj pro tio retiriĝis malkontenta. Meditando en mi cuarto, creí adivinar la causa del sufrimiento de María. Recordé la manera como yo había salido del salón después de mi llegada y cómo la impresión que me hizo el acento confidencial de ella fue motivo de que le contestara con la falta de tino propio de quien está reprimiendo una emoción. Conociendo ya el origen de su pena, habría dado mil vidas por obtener un perdón suyo; pero la duda vino a agravar la turbación de mi espíritu. Dudé del amor de María. ¿Por qué, pensaba yo, se esfuerza mi corazón en creerla sometida a este mismo martirio? Consideréme indigno de poseer tanta belleza, tanta inocencia. Echéme en cara ese orgullo que me había ofuscado hasta el punto de creerme por él objeto de su amor, siendo solamente merecedor de su cariño de hermana. En mi locura pensé con menos terror, con placer casi, en mi próximo viaje. Meditante en mia ĉambro, mi kredis vidi la kialon de la sufero de Maria. Mi memoris kiel mi eliris la salonon post mia alveno, kaj kiel la impreson, kiun faris al mi ŝia konfidenca parolmaniero estis la kialo por mia manko de prudento kiam mi respondis, kio estas la karaktero de iu, kiu bridas emocion. Koninte jam la originon de ŝia malĝojo, mi estus doninta mil vivojn por havi ŝian pardonon; sed rezultis ke la dubo pligravigis la konfuzon de mia spirito. Mi dubis pri la amo de Maria. Mi demandis min kial mia koro penas kredi ŝin submetita al tiu sama sufero? Mi konsideris min neinda posedi tioman belecon, tioman naivecon. Mi riproĉis al mi tiun orgojlon kiu konfuzigis min ĝis la punkto kredi min esti la objekto de tiu amo, meritante nur ŝian korinklinon de fratino. En mia frenezeco mi pensis kun malpli da teruro, preskaŭ kun plezuro, en la venonta vojaĝo. ''[[Maria|Indekso]]'' 1554 4419 2006-06-11T03:00:12Z Dejo 63 ''[[Maria|Indekso]]'' '''IX''' Levantéme al día siguiente cuando amanecía. Los resplandores que delineaban hacia el oriente las cúspides de la cordillera central doraban en semicírculos sobre ella algunas nubes ligeras que se desataban las unas de las otras para alejarse y desaparecer. '''IX''' Mi ellitiĝis la venontan tagon je mateniĝo. La auroro kiu vidigis en la oriento la konturon de la Centra-Kordileraj vertoj, ore eklumigis en duoncirkloj kelkajn leĝerajn nubojn kiuj separiĝis unuj de la aliaj, malproksimiĝis kaj malaperis. Las verdes pampas y selvas del valle se veían como al través de un vidrio azulado, y en medio de ellas algunas cabañas blancas, humaredas de los montes recién quemados elevándose en espiral, y alguna vez las revueltas de un río. La cordillera de occidente, con sus pliegues y senos, semejaba mantos de terciopelo azul oscuro suspendidos de sus centros por manos de genios velados por las nieblas. Al frente de mi ventana, los rosales y los follajes de los árboles del huerto parecían temer las primeras brisas que vendrían a derramar el rocío que brillaba en sus hojas y flores. Todo me pareció triste. Tomé la escopeta; hice una señal al cariñoso Mayo que, sentado sobre las piernas traseras, me miraba fijamente, arrugada la frente por la excesiva atención, aguardando la primera orden; y saltando el vallado de piedra, cogí el camino de la montaña. Al internarme, la hallé fresca y temblorosa bajo las caricias de las últimas auras de la noche. Las garzas abandonaban sus dormideros formando en su vuelo líneas ondulantes que plateaba el Sol, como cintas abandonadas al capricho del viento. Bandadas numerosas de loros se levantaban de los guaduales para dirigirse a los maizales vecinos, y el diostedé saludaba al día con su canto triste y monótono desde el corazón de la sierra. La verda pampo kaj arbaroj de la valo vidiĝis kvazaŭ tra bluigita vitro, kaj meze de ili kelkaj blankaj kabanoj, dikaj fumnuboj de la ĵus bruligitaj montoj leviĝintaj spirale, kaj kelkfoje la kurbiĝo de rivero. La okcidenta kordilero, kun siaj faldoj kaj kavoj, similis al manteloj de malhelblua veluro pendigitaj de siaj centroj per manoj de ĝinoj kaŝitaj per la nebuloj. Antaŭ mia fenestro, la rozujoj kaj la foliaroj de la arboj de la fruktoĝardeno ŝajnis timi la unuajn ventetojn kiuj estis elverŝontaj la roson kiu brilis en ĝiaj folioj kaj floroj. Ĉi aspektis al mi malgaja. Mi prenis la ĉaspafilon; faris signalon al la aminda Majo kiu, sidanta sur la malantaŭaj gamboj, rigardis min fikse,kun sulkigita frunto pro troa atendado, kaj atendis la unuan ordonon; kaj saltanta super la ŝtonbarilon, ĝi ekiris laŭ la vojo al la monto. Enirinte en la montaron, mi trovis ĝin freŝa kaj tremetiga sub la karesoj de la lastaj ventetoj de la nokto. La ardeoj forlasis siajn dormejojn formantaj en sia flugo ondantajn liniojn kiujn arĝentis la Suno, kiel rubandoj forlasitaj al al kaprico de la vento. Multaj aroj da papagoj leviĝis el la bambuaroj direkten al la najbaraj maizokampoj, kaj la ramfasto salutis la tagon per sia malgaja kaj unutona kanto el la koro de la montaro. Bajé a la vega montuosa del río por el mismo sendero por donde lo había hecho tantas veces seis años antes. Mi malsupreniris al la fekunda monta riverebenaĵo laŭ la sama vojeto kiun mi ofte sekvis ses jarojn antaŭe. El trueno de su raudal se iba aumentando, y poco después descubrí las corrientes, impetuosas al precipitarse en los saltos, convertidas en espumas hervidoras en ellos, cristalinas y tersas en los remansos, rodando siempre sobre un lecho de peñascos afelpados de musgos, orlados en la ribera por iracales, helechos y cañas de amarillos tallos, plumajes sedosos y semilleros de color de púrpura. La tondro de la torento plilaŭtiĝis, kaj malmulte poste mi malkovris la rapidfluojn, kiuj impetis ĉe la lanĉiĝo en la akvofalojn, kie ĝi konvertiĝis en bolantaj ŝaŭmoj,poste aspektis kiel kristalaj speguloj en la lagetoj, rulantaj ĉiam sur la fluejo de ŝtonegoj pluŝigitaj de muskoj, borderitaj en la riverbordo per ventumil-palmoj, filikoj kaj kanoj kun flavaj tigoj, silkaj plumaroj kaj purpuraj semujoj. Detúveme en la mitad del puente, formado por el huracán con un cedro corpulento, el mismo por donde había pasado en otro tiempo. Floridas parásitas colgaban de sus ramas, y campanillas azules y tornasoladas bajaban en festones desde mis pies a mecerse en las ondas. Una vegetación exuberante y altiva abovedaba a trechos el río, y al través de ella penetraban algunos rayos del Sol naciente como por la techumbre rota de un templo indiano abandonado. Mayo aulló cobarde en la ribera que yo acababa de dejar, y a instancias mías se resolvió a pasar por el puente fantástico, tomando en seguida antes que yo el sendero que conducía a la posesión del viejo José, quien esperaba de mí aquel día el pago de su visita de bienvenida. Mi haltis en la mezo de la ponto, farita per la huragano el fortika cedro, la sama kiun mi surpasis en alia tempo. Florplenaj parazitaj plantoj pendis el ĝiaj branĉoj, kaj bluaj konvolvuloj kiuj sekvis la sunon falis kiel ornamaĵo de miaj piedoj por balanciĝi en la ondoj. Abunda kaj altega vegetaĵo volbiĝis kelkloke trans la rivero, kaj tra ĝi penetris kelkaj radioj de la naskiĝanta suno kiel tra la rompita plafono de forlasita indiana templo. Majo plorbojis malkuraĝe en la bordo kiun mi ĵus forlasis, kaj laŭ petinsisto mia ĝi decidis pasi sur la fantasta ponto, kaj poste sekvis tuj antaŭ mi la vojeton kiu kondukis al la posedaĵo de la maljuna Jozefo, kiu atendis viziton per kiu li povus bonevenigi min. bonvenigo. Después de una pequeña cuesta pendiente y oscura, y de atravesar a saltos por sobre el arbolado seco de los últimos derribos del montañés, me hallé en la placeta sembrada de legumbres, desde donde divisé humeando la casita situada en medio de las colinas verdes, que yo había dejado entre bosques al parecer indestructibles. Las vacas, hermosas por su tamaño y color, bramaban a la puerta del corral buscando sus becerros. Las aves domésticas alborotaban recibiendo la ración matutina; en las palmeras cercanas, que había respetado el hacha de los labradores, se mecían las oropéndolas bulliciosas en sus nidos colgantes, y en medio de tan grata algarabía oíase a las veces el grito agudo del pajarero, que desde su barbacoa y armado de honda espantaba las guacamayas hambrientas que revoloteaban sobre el maizal. Post mallonga deklivo kruta kaj malluma, kaj post trans-salti la sekajn, segitajn arbojn faligitajn lastatempe de la montaranoj, mi troviĝis en la spaco semita per legomoj,de kie mi ekvidis leviĝantan fumon de la dometo kiu nun situis meze de la verdaj montetoj, sed kiun mi estis lasintaj inter boskoj ŝajne nedetrueblaj. La bovinoj, belaj pro siaj grandeco kaj koloro, muĝis en la pordo de la stalo serĉantaj siajn idojn. La kortbirdoj tumultiĝis ricevantaj la matenan porcion; en la proksimaj palmoj, kiujn la hakilo de la terlaboristoj ne damaĝis, la bruemaj orioloj balanciĝis en siaj pendantaj nestoj, kaj meze de tia agrabla galimatio aŭdiĝis fojfoje la krio de la birdisto, kiu de sia kuŝejo kaj armita per ŝtonĵetilo terurigis la malsatajn araojn kiuj flirtis sur la maizkultivo. Los perros del antioqueño le dieron con sus ladridos aviso de mi llegada. Mayo, temeroso de ellos, se me acercó mohíno. José salió a recibirme, el hacha en una mano y el sombrero en la otra. Kiel en la Himno de Antiokio,la hundoj per siaj bojoj anoncis mian alvenon. Mia ĉevalo Majo, ĝenita pro tio alproksimiĝis al mi. Josefo,la hako en unu mano kaj la ĉapelo en la alia, elvenis por renkonti min. La pequeña vivienda denunciaba laboriosidad, economía y limpieza; todo era rústico, pero estaba cómodamente dispuesto, y cada cosa en su lugar. La sala de la casita, perfectamente barrida, poyos de guadua alrededor, cubiertos de esteras de junco y pieles de oso, algunas estampas de papel iluminado representando santos y prendidas con espinas de naranjo a las paredes sin blanquear, tenía a derecha e izquierda la alcoba de la mujer de José y la de las muchachas. La cocina, formada de caña menuda y con el techo de hojas de la misma planta, estaba separada de la casa por un huertecillo donde el perejil, la manzanilla, el poleo y las albahacas mezclaban sus aromas. La malgranda loĝejo rivelis laboremon, ŝparemon kaj purecon; ĉio estis rustika, sed komforte aranĝita, kaj ĉiu aĵo en sia loko. La salono de la dometo, perfekte balaita, benkoj de bambuo ĉirkaŭe, kovritaj per matoj de junko kaj ursopeltoj, kelkajn bildojn de lumigita papero reprezentantaj sanktulojn kaj alnajlitaj per dornoj de oranĝarbo al la muroj nekalkolaktitaj, havis dekstre kaj maldeskstre la ĉambro de la virino de Jozefo kaj tiu de la knabinoj. La kiurejo, formita de akvo-sago kaj kun la plafono de folioj de la sama planto, estis apartigata de la domo per legomĝardeneto kie la petroselo, la kamomilo, la pipromento, kaj la bazilioj instermiksis siajn aromojn. Las mujeres parecían vestidas con más esmero que de ordinario. Las muchachas, Lucía y Tránsito, llevaban enaguas de zaraza morada y camisas muy blancas con golas de encaje, ribeteadas de trencilla negra, bajo las cuales escondían parte de sus rosarios, y gargantillas de bombillas de vidrio con color de ópalo. Las trenzas de sus cabellos, gruesas y de color de azabache, les jugaban sobre sus espaldas al más leve movimiento de los pies desnudos, cuidados e inquietos. Me hablaban con suma timidez, y su padre fue quien, notando eso, las animó diciéndoles: «¿Acaso no es el mismo niño Efraín, porque venga del colegio sabido y ya mozo?». Entonces se hicieron más joviales y risueñas: nos enlazaban amistosamente los recuerdos de los juegos infantiles, poderosos en la imaginación de los poetas y de las mujeres. Con la vejez, la fisonomía de José había ganado mucho: aunque no se dejaba la barba, su faz tenía algo de bíblico, como casi todas las de los ancianos de buenas costumbres del país donde nació; una cabellera cana y abundante le sombreaba la tostada y ancha frente, y sus sonrisas revelaban tranquilidad de alma. Luisa, su mujer, más feliz que él en la lucha con los años, conservaba en el vestir algo de la manera antioqueña, y su constante jovialidad dejaba comprender que estaba contenta de su suerte. La virinoj ŝajnis vestitaj pli zorge ol ordinare. La knabinoj, Lucia kaj Transito, surhavis subjupojn de moruskolora kalikoto kaj tre blankajn ĉemizojn kun kolkrispoj de punto, borderitaj de tencilla nigra****, sub kiuj pendis parton de siaj rosarioj**, kaj gargantillas** de ampoloj de vitro de koloro de opalo. La plektaĵoj de iliaj hararoj, dikajj kaj gagatkoloraj***, ludis en iliaj dorsoj ĉe la plej leĝera movo de la nudaj piedoj, zorgitaj kaj inquietos***. Ili alparolis min per ekstrema timemo, kaj ili patro estis kiu, notinte tion, instigis ilin dirante: «Ĉu ne estas li la sama infano Efrain’, eĉ se li venas de la lernejo jam sciohava kaj juna?***». Tiam ili fariĝis pli gajaj** ka ridemaj***: ligin nin amike memorojn de la infanaj ludoj, potencaj en la imago de la poetoj kaj de la virinoj. Per la maljuneco, la vizaĝo de Jozefo gajnis multe: Kvankam li ne lasis kreski sian barbon, la vizaĝo havis ion bibian***, kiel preskaŭ ĉiuj de la maljunuloj de bonaj kutimoj de la lando kie li naskiĝis; la blanka kaj abubda hararo ombrigis la brunigitan kaj larĝan frunton, kaj liaj ridetoj malkaxigis trnakvilecon de animo. Luisa, lia virino, pli feliĉa ol li en la lukto kontraŭ la jaroj, konservis en la vestmaniero ion de la antiokia estmaniero**, kaj ŝia konstanta gajeco*** lasis kompreni ke ŝi estis kontenta de sia sorto. José me condujo al río y me habló de sus siembras y cacerías, mientras yo me sumergía en el remanso diáfano desde el cual se lanzaban las aguas formando una pequeña cascada. A nuestro regreso encontramos servido en la única mesa de la casa el provocativo almuerzo. Campeaba el maíz por todas partes: en la sopa de mote servida en platos de loza vidriada y en doradas arepas esparcidas sobre el mantel. El único cubierto del menaje estaba cruzado sobre mi plato blanco y orillado de azul. Jozefo kondukis min al la rivero kaj parolis al mi pri siaj kultivejoj kaj ĉazpromenoj***, dum mi mergis min en la diafana remanso*** el kie lanĉis sin la akvoj formantaj malgrandan akvofalon. Revene ni trovis metita en la unusola tablo de la domo la allogan** tagmanĝon. Ĉampionis la maizo ĉie: en la supo de mote*** metita** en teleroj de vitrigita fajenco kaj en orumitaj arepoj** dismetitaj sur la tablotuko. La unusola manĝilo de la hejmilaro estis dcruzado*** sur mia telero blanka kaj de bordo blua. Mayo se sentó a mis pies con mirada atenta, pero más humilde que de costumbre. Majo sidiĝis ĉe miaj piedoj atentrigarde, sed pli humila ol kutime. José remendaba una atarraya mientras sus hijas, listas pero vergonzosas, me servían llenas de cuidado, tratando de adivinarme en los ojos lo que podía faltarme. Mucho se habían embellecido, y de niñas loquillas que eran se habían hecho mujeres oficiosas. Jozefo flikis fiŝreton** dum siaj filinoj, pretaj sed hontoplenaj, servis mian teleron tutzorge, klopodantaj diveni en la okuloj kio povis al mi manki. Ili multe plibeliĝis, kaj de frenezetaj infaninoj kiuj ili estis ili fariĝis laboremaj virinoj. Apurado el vaso de espesa y espumosa leche, postre de aquel almuerzo patriarcal, José y yo salimos a recorrer el huerto y la roza que estaba cogiendo. El quedó admirado de mis conocimientos teóricos sobre las siembras, y volvimos a la casa una hora después para despedirme yo de las muchachas y de la madre. Englutinte la glason de densa kaj plenŝaŭma lakto, deserto de tiu patriarka tagmanĝo, Jozefo kaj mi eliris trapromeni la fruktoĝardenon kaj la rozan**** kiuj li estis kolektanta. Li miriĝis pri miaj teoriaj konoj pri la kultivoj, kaj no reiris a la domo post unu horo por ke mi ĝisu la knabinojn kaj la patrinon. Púsele al buen viejo en la cintura el cuchillo de monte que le había traído del reino1, al cuello de tránsito y Lucía, preciosos rosarios, y en manos de Luisa un relicario que ella había encargado a mi madre. Tomé la vuelta de la montaña cuando era mediodía por filo, según el examen que del Sol hizo José. Metis mi en la talio de la bona maljunulo la tranĉilon de monto** kiun mi kunportis por li de la regno**, en la koloj de Transito kaj Lucia, belegajn rosariojn, kaj en la manoj de Luisa relicarion*** kiun ŝi mendis** de mia patrino. Iris mi returne de la monto ĵuste je la tagmezo, laŭ la ekzameno kiun faris Jozefo de la Suno. ''[[Maria|Indekso]]'' 1555 5121 2006-07-24T03:20:54Z 64.228.88.227 ''[[Maria|Indekso]]'' '''X''' A mi regreso, que hice lentamente, la imagen de María volvió a asirse a mi memoria. Aquellas soledades, sus bosques silenciosos, su flores, sus aves y sus aguas, ¿por qué me hablaban de ella? ¿Qué había allí de María? En las sombras húmedas, en la brisa que movía los follajes, en el rumor del río... Era que veía el Edén, pero faltaba ella; era que no podía dejar de amarla, aunque no me amase. Y aspiraba el perfume del ramo de azucenas silvestres que las hijas de José habían formado para mí, pensando yo que acaso merecerían ser tocadas por los labios de María: así se habían debilitado en tan pocas horas mis propósitos de la noche. '''X''' Post mia reveno, kiun mi faris malrapide, la bildo de Maria denove altrudis mian memoron. Tiuj senhomaj lokoj, ĝiaj silentaj arbaroj, ĝiaj floroj, ĝiaj birdoj kaj ĝiaj akvoj, kial ili parolis al mi pri ŝi? Kiel ili rilatis al Maria? En la humidaj ombroj, en la venteto kiu movis la foliaron, en la murmuro de la rivero... Estis ke mi vidis la Edenon, sed mankis ŝi; estis ke mi ne povis ĉesi ami ŝin, kvankam ŝi ne amis min. Kaj mi enspiris la parfumon de la florbukedo de sovaĝaj lilioj kiun la filinoj de Jozefo kunligis por mi, pensante ke eble ili meritus esti tuŝataj de la lipoj de Maria: Tiel malfortiĝis en malmultaj horoj miaj celoj de la nokto. Apenas llegué a casa, me dirigí al costurero de mi madre: María estaba con ella; mis hermanas se habían ido al baño. Después de contestarme el saludo, María bajó los ojos sobre la costura. Mi madre se manifestó regocijada por mi vuelta; pues sobresaltados en casa con la demora, habían enviado a buscarme en aquel momento. Hablaba con ellas ponderando los progresos de José, y Mayo quitaba con la lengua a mis vestidos los cadillos que se les habían prendido en las malezas. Tuj kiam mi atingis la domon, mi iris al la kudrejo de mia patrino: Maria estis kun ŝi; miaj fratinoj estis foririntaj al la banejo. Post respondi mian saluton, Maria mallevis la okulojn sur la kudraĵon. Mia patrino videble ĝojis pro mia reveno: ĉar ektimigita en la domo pro mia prokrasto, oni sendis iun serĉi min en tiu momento. Mi parolis kun ili laŭdegante la progresojn de Jozefo, kaj Majo lekis de miaj vestaĵoj la lanugon kiu algluiĝis al mi** en la veproj. Levantó María otra vez los ojos, fijándolos en el ramo de azucenas que tenía yo en la mano izquierda, mientras me apoyaba con la derecha en la escopeta; creí comprender que las deseaba, pero un temor indefinible, cierto respeto a mi madre y a mis propósitos de por la noche, me impidieron ofrecérselas. Mas me deleitaba imaginando cuán bella quedaría una de mis pequeñas azucenas sobre sus cabellos de color castaño luciente. Para ella debían ser, porque habría recogido durante la mañana azahares y violetas para el florero de mi mesa. Cuando entré a mi cuarto no vi una flor allí. Si hubiese encontrado enrollada sobre la mesa una víbora, no hubiera yo sentido emoción igual a la que me ocasionó la ausencia de las flores: su fragancia había llegado a ser algo del espíritu de María que vagaba a mi alrededor en las horas de estudio, que se mecía en las cortinas de mi lecho durante la noche... ¡Ah! ¡Conque era verdad que no me amaba! ¡Conque había podido engañarme tanto mi imaginación visionaria! Y de ese ramo que había traído para ella, ¿qué podía yo hacer? Si otra mujer, bella y seductora, hubiese estado allí en ese momento, en ese instante de resentimiento contra mi orgullo, de resentimiento con María, a ella lo habría dado a condición de que lo mostrase a todos y se embelleciera con él. Lo llevé a mis labios como para despedirme por última vez de una ilusión querida, y lo arrojé por la ventana. Maria denove levis la okulojn, fiksante ilin en la bukedo de lilioj kiun mi havis en la maldekstra mano, dum mi apogis min per la dekstra sur la ĉaspafilo.: mi havis la impreson ke ŝi deziris ilin, sed nedifinebla timo, ia respekto al mia patrino kaj al miaj celoj por la vespero, malpermesis al mi oferti ilin al ŝi. Pli plezurigis min imagi kiom bela restus unu el miaj malgrandaj lilioj sur ŝia kaŝtanbruna hararo. Por ŝi estis destinitaj la lilioj, ĉar estis mia kutimo kolekti dummatene oranĝflorojn kaj violojn por la florujo de mia tablo. Kiam mi eniris en mia ĉambro mi vidis neniun floron tie. Se mi estus trovinta vipuron ĉirkaŭvolvita sur la tablo, mi ne estus sentinta emocion tiom forta kiom okazigis al mi la foresto de floroj: ilia aromo iom post iom karakterizis la spiriton de Maria kiu vagadis ĉirkaŭ mi dum la horoj de studado, kiu lulis sin en la kurtenoj de mia lito dum la nokto... Ha! Do estis vero ke ŝi ne amis min! Do tiom povis trompi min mia vizia imagopovo! Kaj de tiu bukedo kiun mi kunportis por ŝi, kion mi povis fari? Se alia virino, bela kaj alloga, estintus tie sammomente, en tiu momento de rankoro kontraŭ mia orgojlo, de rankoro kontraŭ Maria, al ŝi mi estus doninta ĝin kondiĉe ke ŝi montru ĝin al ĉiuj kaj ŝi beliĝu per ĝi. Mi portis ĝin al miaj lipoj kvazaŭ por adiaŭi lastfoje de amata iluzio, kaj mi forĵetis ĝin tra la fenestro. ''[[Maria|Indekso]]'' 1556 5811 2006-09-17T02:56:59Z Dejo 63 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XI''' Hice esfuerzos para mostrarme jovial durante el resto del día. En la mesa hablé con entusiasmo de las mujeres hermosas de Bogotá, y ponderé intencionalmente las gracias y el ingenio de P... Mi padre se complacía oyéndome: Eloísa habría querido que la sobremesa durase hasta la noche. María estuvo callada; pero me pareció que sus mejillas palidecían algunas veces, y que su primitivo color no había vuelto a ellas, así como el de las rosas que durante la noche han engalanado un festín. '''XI''' Mi faris penojn por montri min gaja dum la resto de la tago. Ĉe la tablo mi parolis entuziasme pri la belaj virinoj de Bogoto, kaj laudegis la graciojn kaj inĝenion de P... Mia patro ĝuis aŭdi min: Eloisa estus volinta ke la postmanĝa societemo daŭru la tutan nokton. Maria estis silenta; sed ŝajnis al mi ke ŝiaj vangoj paliĝis kelkfoje, kaj ke ilia vera koloro ne revenis al ili, same kiel tiu de la rozoj kiuj dum la nokto ornamis festenon. Hacia la última parte de la conversación, María había fingido jugar con la cabellera de Juan, hermano mío de tres años de edad a quien ella mimaba. Soportó hasta el fin; mas tan luego como me puse en pie, se dirigió ella con el niño al jardín. Ĉirkaŭ la lasta parto de la konversacio, Maria ŝajnigis ludi kun la hararo de Johano, mia tri jaraĝa frato kiun ŝi dorlotis. Ŝi eltenis ĝis la fino; sed tuj kiam mi stariĝis, ŝi ekiris kun la infano al la ĝardeno. Todo el resto de la tarde y en la prima noche fue necesario ayudar a mi padre en sus trabajos de escritorio. Dum la tuta resto de la posttagmezo kaj en la fruvespero estis necese helpi mian patron kun lia oficeja laboro. A las ocho, y luego que las mujeres habían ya rezado sus oraciones de costumbre, nos llamaron al comedor. Al sentarnos a la mesa, quedé sorprendido al ver una de las azucenas en la cabeza de María. Había en su rostro bellísimo tal aire de noble, inocente y dulce resignación, que como magnetizado por algo desconocido hasta entonces para mí en ella, no me era posible dejar de mirarla. Je la oka, kaj post kiam la virinoj estis preĝintaj siajn kutimajn preĝojn, oni vokis nin manĝi. Eksidante ĉe la tablo, mirigis min vidi unu el la lilioj je la kapo de Maria. Estis en ŝia belega vizaĝo tia mieno de nobla, naiva kaj dolĉa rezignacio, ke mi, kiel magnetizita, ne povis malhlepi rigardi ŝin pro io en ŝi ĝis tiam por mi nekonata. Niña cariñosa y risueña, mujer tan pura y seductora como aquellas con quienes yo había soñado, así la conocía; pero resignada ante mi desdén, era nueva para mí. Divinizada por la resignación, me sentía indigno de fijar una mirada sobre su frente. Knabino kara kaj gaja, virino pura kaj alloga kiel tiuj pri kiuj mi sonĝis, tiel mi konis ŝin; sed rezignaciita antaŭ mia indiferenteco, ŝi estis nova por mi. Ĉar ŝi fariĝis dieca pro la rezignacio mi sentis min neinda rekte rigardi ŝian vizaĝon. Respondí mal a unas preguntas que se me hicieron sobre José y su familia. A mi padre no se le podía ocultar mi turbación; y dirigiéndose a María, le dijo sonriendo: Mi malbone respondis al demandoj kiun oni faris al mi pri Jozefo kaj lia familio. Al mia patro mi ne povis kaŝi mian konfuzon; kaj alparolante Marian, diris al ŝi ridetante: —Hermosas azucenas tienes en los cabellos: yo no he visto de esas en el jardín. —Belajn liliojn vi havas en la hararo: mi ne vidis tiajn en la ĝardeno. María, tratando de disimular su desconcierto, respondió con voz casi imperceptible: Maria, klopodante kaŝi sian konsternon, respondis per voĉo preskaŭ neperceptebla: —Es que de estas azucenas sólo hay en la montaña. —Fakte, ĉi tiuj lilioj nur estas en la monto. Sorprendí en aquel momento una sonrisa bondadosa en los labios de Emma. Mi ekvidis en tiu momento bonkoran rideton en la lipoj de Emma. —¿Y quién las ha enviado? —preguntó mi padre. —Kaj kiu ilin sendis? —demandis mia patro. La turbación de María era ya notable. Yo la miraba; y ella debió de hallar algo nuevo y animador en mis ojos, pues respondió con acento más firme: La konsterno de Maria estis jam notebla. Mi rigardis ŝin; kaj ŝi devis trovi ion novan kaj kuraĝigan en miaj okuloj, ĉar ŝi respondis per pli firma tono: —Efraín botó unas al huerto; y nos pareció que siendo tan raras, era lástima que se perdiesen: ésta es una de ellas. —Efrain forĵetis kelkajn en la fruktoĝardenon; kaj ŝajnis al ni ke pro ilia rareco, estus bedaŭro ke ili perdiĝu: tiu ĉi estas unu el ili. —María —le dije yo—, si hubiese sabido que eran tan estimables esas flores, las habría guardado... para vosotras; pero me han parecido menos bellas que las que se ponen diariamente en el florero de mi mesa. —Maria —mi diris al ŝi —, se mi estus sciinta ke estis tiel estimindaj tiuj floroj, mi estus konservinta ilin... por vi; ĉar ili ŝajnis al mi malpli belaj ol tiuj kiujn oni metas ĉiutage en la florujo de mia tablo. Comprendió ella la causa de mi resentimiento, y me lo dijo tan claramente una mirada suya, que temí se oyeran las palpitaciones de mi corazón. Ŝi komprenis la kialon de mia rankoro, kaj klare komunikis tion al mi per unu rigardo, tiel ke mi timis ke oni aŭdus la batojn de mia koro. Aquella noche, a la hora de retirarse la familia del salón, María estaba casualmente sentada cerca de mí. Después de haber vacilado mucho, le dije al fin, con voz que denunciaba mi emoción: «María, eran para ti; pero no encontré las tuyas». Tiun nokton, je la horo de la retiriĝo de la familio de la salono, Maria hazarde sidis proksime de mi. Post multe heziti, mi fine diris al ŝi, per voĉo kiu ne sukcesis kaŝi mian emocion: «María, ili estis por vi; sed mi ne trovis viajn». Ella balbucía alguna disculpa cuando tropezando en el sofá mi mano con la suya, se la retuve por un movimiento ajeno a mi voluntad. Dejó de hablar. Sus ojos me miraron asombrados y huyeron de los míos. Ŝi balbutis iun senkulpigon kiam en la sofo mia mano hazarde renkontis la ŝian, mi retenis ŝian per movo nepropravola. Ŝi ĉesis paroli. Ŝiaj okuloj rigardis min mire kaj fuĝis de miaj. Pasóse por la frente con angustia la mano que tenía libre, y apoyó en ella la cabeza, hundiendo el brazo desnudo en el almohadón inmediato. Haciendo al fin un esfuerzo para deshacer ese doble lazo de la materia y del alma que en tal momento nos unía, púsose en pie; y como concluyendo una reflexión empezada, me dijo tan quedo que apenas pude oírla: «Entonces... yo recogeré todos los días las flores más lindas»; y desapareció. Ŝi angore pasis sur al frunto la manon kiun ŝi havis libera, kaj apogis en ĝi la kapon, enmetanta la nudan brakon en la apuda kusenego. Farante fine stebon*** por malnodigi tiun duoblan nodon de la materio kaj de la animo kiu en tiu momento kunigos nin, ŝi stariĝis; kaj kvazaŭ konkludanta komencitan pripenson, ŝi diris al mi tiel mallaŭte ke mi apenaŭ povis ŝin aŭdi: «En tiu kazo... mi kolektos ĉiutage la florojn plej belajn»; kaj malaperis. Las almas como la de María ignoran el lenguaje mundano del amor; pero se doblegan estremeciéndose a la primera caricia de aquel a quien aman, como la adormidera de los bosques bajo el ala de los vientos. La animoj kiel tiu de maria ne konas la monduman lingvon de la amo; sed cedas treme al la unua kareso de tiu kiun ili amas, kiel la papavo de la boskoj sub la flugiloj de la ventoj. Acababa de confesar mi amor a María; ella me había animado a confesárselo, humillándose como una esclava a recoger aquellas flores. Me repetí con deleite sus últimas palabras; su voz susurraba aún en mi oído: «Entonces, yo recogeré todos los días las flores más lindas». Mi ĵus konfesis mian amon al Maria; ŝi estis instiginta min ĝin konfesi, humiliĝante kiel sklavino konservi tiujn florojn. Mi ripetis kun ĝojo ŝiajn lastajn vortojn; ŝia voĉo susuris en mia orelo: «En tiu kazo... mi kolektos ĉiutage la florojn plej belajn» ''[[Maria|Indekso]]'' 1557 6089 2006-10-27T16:43:10Z 67.68.34.114 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XII''' La Luna, que acababa de elevarse llena y grande bajo un cielo profundo sobre las crestas altísimas de los montes, iluminaba las faldas selvosas blanqueadas a trechos por las copas de los yarumos, argentando las espumas de los torrentes y difundiendo su claridad melancólica hasta el fondo del valle. Las plantas exhalaban sus más suaves y misteriosos aromas. Aquel silencio, interrumpido solamente por el rumor del río, era más grato que nunca a mi alma. '''XII''' La luno plena kaj granda, kiu ĵus leviĝis sub la profunda ĉielo sur la altegaj vertoj de la montoj, lumigis la ĝangalajn flankojn, blankigitaj kelkloke pro la pintoj de la jarumarboj, arĝentanta la ŝaumojn de la kurentegoj kaj disvastiganta sian melankolian helecon ĝis la fundo de la valo. La plantoj elspiris siajn plej mildajn kaj misterajn aromojn. Tiu silento, interrompita nur de la murmuro de la rivero, estis pli ĝojdona ol neniam al mia animo. Apoyado de codos sobre el marco de mi ventana, me imaginaba verla en medio de los rosales entre los cuales la había sorprendido en aquella mañana primera; estaba allí recogiendo el ramo de azucenas, sacrificando su orgullo a su amor. Era yo quien iba a turbar en adelante el sueño infantil de su corazón: podría ya hablarle de mi amor, hacerla el objeto de mi vida. ¡Mañana!, ¡mágica palabra la noche en que se nos ha dicho que somos amados! Sus miradas, al encontrarse con las mías, no tendrían ya nada que ocultarme; ella se embellecería para felicidad y orgullo mío. Surkubute apogita sur la kadro de la fenestro, mi imagis vidi ŝin meze de la rozujoj en kiuj mi surprizis ŝin en tiu unua mateno; tie ŝi estis kolektanta la bukedon de lilioj, oferanta sian orgojlon kaj sian doloron. Estis mi kiu de nun perturbis la infanan sonĝon de ŝia koro: mi jam povus paroli al ŝi pri mia amo, fari ŝin la celo de mia vivo. Morgaŭ! Magia vorto en la nokto kiam oni diris al ni ke ni estas amataj! Ŝiaj rigardoj, trafinte miajn, havis jam nenion por kaŝi al mi; ŝi beliĝis por feliĉeco kaj fiero mia. Nunca las auroras de julio en el Cauca fueron tan bellas como María cuando se me presentó al día siguiente, momentos después de salir del baño, la cabellera de carey sombreado suelta y a medio rizar, las mejillas de color de rosa suavemente desvanecido, pero en algunos momentos avivado por el rubor; y jugando en sus labios cariñosos aquella sonrisa castísima que revela en las mujeres como María una felicidad que no les es posible ocultar. Sus miradas, ya más dulces que brillantes, mostraban que su sueño no era tan apacible como había solido. Al acercármele noté en su frente una contracción graciosa y apenas perceptible, especie de fingida severidad de que usó muchas veces para conmigo cuando después de deslumbrarme con toda la luz de su belleza, imponía silencio a mis labios, próximos a repetir lo que ella tanto sabía. Neniam la aŭroroj de julio en Kaŭka estis tiel belaj kiel Maria kiam ŝi presentis sin al mi la sekvantan matenon, momentoj post eliri de la banejo, la hararo de ''ombrigita kareto'' malligita kaj duonfrizita, la vangoj rozkoloraj leĝere paliĝitaj, sed en kelkaj momentoj revigligita de la hontruĝo; kaj ludanta en ŝiaj amindaj lipoj tiu ĉastega rideto kiu rivelas en la virinoj kiel Maria feliĉon kiun ili ne povas kaŝi. Ŝiaj rigardoj, jam pli dolĉaj ol brilaj, montris ke ŝia sonĝo ne estis tiel paca kiel kutime. Kiam mi alproksimiĝis al ŝi mi rimarkis en ŝia frunto kuntiriĝon gracian kaj apenaŭ percepteblan, speco de ŝajnigita severeco kiun ŝi uzis multfoje kontraŭ mi kiam post ekblindigi min per la tuta lumo de ŝia beleco, trudis silenton al miaj lipoj, kiuj estis ripetontaj kion ŝi tiom sciis. Era ya para mí una necesidad tenerla constantemente a mi lado; no perder un solo instante de su existencia abandonada a mi amor; y dichoso con lo que poseía, y ávido aún de dicha, traté de hacer un paraíso de la casa paterna. Hablé a María y a mi hermana del deseo que habían manifestado ellas de hacer algunos estudios elementales bajo mi dirección: ellas volvieron a entusiasmarse con el proyecto, y se decidió que desde ese mismo día se daría principio. Estis jam por mi bezono havi ŝin konstante apud mi; ne perdi eĉ unu momenton de ŝia ekzisto forlasita al mia amo, kaj ĝojplena kun tio kiun mi posedis, kaj avida ankoraŭ de ĝojo, mi klopodis fari paradizon de la gepatra domo. Mi parolis al Maria kaj al miaj fratinoj pri la deziro kiun ili montris por fari kelkajn elementajn studojn sub mia direkto: ili reentuziasmiĝis pro la projekto, kaj oni decidis ke je tiu sama tago oni komencus. Convirtieron uno de los ángulos del salón en gabinete de estudio; desclavaron algunos mapas de mi cuarto; desempolvaron el globo geográfico que en el escritorio de mi padre había permanecido hasta entonces ignorado; fueron despejadas de adornos dos consolas para hacer de ellas mesa de estudio. Mi madre sonreía al presenciar todo aquel desarreglo que nuestro proyecto aparejaba. Ili konvertis unu el la anguloj de la salono en studejo; denajlis kelkajn mapojn de mia ĉambro; senpolvigis la geografian globon kiu en la skribotablo de mia patro estis restinta ĝis tiam preteratentata; oni senornamigis du konzolojn por fari el ili studotablon.Mia patrino ridetis kiam ŝi ekvidis la tutan malordon kiun nia projekto kaŭzis. Nos reuníamos todos los días dos horas, durante las cuales les explicaba yo algún capítulo de geografía, leíamos algo de historia universal, y las más veces muchas páginas del Genio del Cristianismo. Entonces pude valuar toda la inteligencia de María: mis frases quedaban grabadas indeleblemente en su memoria, y su comprensión se adelantaba casi siempre con triunfo infantil a mis explicaciones. Ni kunvenis ĉiutage du horojn, dum kiuj mi klarigis al ili iun ĉapitron pri geografio, ni legis ion pri universala historio, kaj plimultfoje la paĝojn de La Spirito de Kristanismo. Tiam mi povis taksi la tutan inteligenton de Maria: miaj frazoj restis gravuritaj neforviŝeble en ŝia memoro, kaj ŝia komprenkapablo, kun infana triumfo preskaŭ ĉiam antaŭis miajn klarigojn. Emma había sorprendido el secreto y se complacía en nuestra inocente felicidad. ¿Cómo ocultarle yo en aquellas frecuentes conferencias lo que en mi corazón pasaba? Ella debió de observar mi mirada inmóvil sobre el rostro hechicero de su compañera mientras daba ésta una explicación pedida. Había visto ella temblarle la mano a María si yo se la colocaba sobre algún punto buscado inútilmente en el mapa. Y siempre que sentado cerca de la mesa, ellas en pie a uno y otro lado de mi asiento, se inclinaba María para ver mejor algo que estaba en mi libro o en las cartas, su aliento, rozando mis cabellos, sus trenzas, al rodar de sus hombros, turbaron mis explicaciones, y Emma pudo verla enderezarse pudorosa. Emma malkovris nian sekreton kaj ĝojis pro nia naiva feliĉo. Kiel mi povus kaŝi al ŝi dum tiuj oftaj prelegoj tion, kio okazis en mia koro? Ŝi devus observi mian fiksrigardon sur la sorĉiga vizaĝo de mia kunulino dum ŝi donis petatan klarigon. Ŝi jam vidis tremi la manon de Maria se mi metis ĝin sur punkto vane serĉata en la mapo. Kaj ĉiam kiam mi sidis proksime de la tablo, ili starantaj ĉe ambaŭ flankon de mia seĝo, Maria kliniĝis por vidi pli bone ion kiu troviĝis en mia libro aŭ en la mapoj, ŝia spiro, blovetis miajn harojn, ŝiaj harplkektaĵoj, kiuj ĉirkaŭis ŝiajn ŝultrojn, konfuzigis miajn klarigojn, kaj Emma povis vidi ŝin rektiĝi hontante. En ocasiones, quehaceres domésticos llamaban la atención de mis discípulas, y mi hermana tomaba siempre a su cargo ir a desempeñarlos para volver un rato después a reunírsenos. Entonces mi corazón palpitaba fuertemente. María, con la frente infantilmente grave y los labios casi risueños, abandonaba a las mías alguna de sus manos aristocráticas sembradas de hoyuelos, hechas para oprimir frentes como la de Byron; y su acento, sin dejar de tener aquella música que le era peculiar, se hacía lento y profundo al pronunciar palabras suavemente articuladas que en vano probaría yo a recordar hoy; porque no he vuelto a oírlas, porque pronunciadas por otros labios no son las mismas, y escritas en estas páginas aparecerían sin sentido. Pertenecen a otro idioma, del cual hace muchos años no viene a mi memoria ni una frase. Kelkfoje, domaj taskoj vokis la atenton de miaj lernantinoj, kaj mia fratino ekrespondecis pri la aferoj, iris plenumi ilin, kaj revenis iom poste por rekunveni kun ni. Tiam mia koro batis forte. Maria, kun la frunto infane serioza kaj la lipoj ridetemaj, lasis al miaj unu el ŝiaj aristokrataj manoj semataj de truetoj, faritaj por subpremi fruntojn kiel tiu de Byron; kaj ŝia frazmelodio konservanta tiun muzikon kiu estis al ŝi partikulara, fariĝis malrapida kaj profunda ĉe la prononco de vortoj milde elbuŝigitaj kiujn vane mi klopodus rememori hodiaŭ; ĉar mi ne aŭdis ilin denove, ĉar prononciitaj per aliaj lipoj ili ne estus la samaj, kaj skribitaj en tiuj ĉi paĝoj ili aperus sensencaj. Ili apartenas al alia lingvo pri kio, de post tiom da jaroj mi ne memoras eĉ unu frazon. ''[[Maria|Indekso]]'' 1558 6101 2006-10-29T01:38:16Z 70.48.192.11 abandono- ne forlaso sed senbrideco aŭ entuziasmo ''[[Maria|Indekso]]'' '''XIII''' Las páginas de Chateaubriand iban lentamente dando tintas a la imaginación de María. Tan cristiana y llena de fe, se regocijaba al encontrar bellezas por ella presentidas en el culto católico. Su alma tomaba de la paleta que yo le ofrecía, los más preciosos colores para hermosearlo todo; y el fuego poético, don del Cielo que hace admirables a los hombres que lo poseen y diviniza a las mujeres que a su pesar lo revelan, daba a su semblante encantos desconocidos para mí hasta entonces en el rostro humano. Los pensamientos del poeta, acogidos en el alma de aquella mujer tan seductora en medio de su inocencia, volvían a mí como eco de una armonía lejana y conocida que torna a conmover el corazón. '''XIII''' La paĝoj de Chateaubriand malrapide kolorigis la imagon de Maria. Tiom kristana kaj plene da fido, ŝi ĝojis ĉe la trovo de belecoj por ŝi antaŭsentitaj en la katolika kulto. Ŝia animo prenis el la paletro kiun mi ofertis al ŝi, la plej belajn kolorojn por plibeligi ĉion; kaj la poezia fajro, donaco de la ĉielo por kio homoj kiuj posedas ĝin estas admirataj kaj virinoj kiuj malvolonte rivelis ĝin estas diinigitaj, donis al ŝia mieno allogojn nekonatajn de mi ĝis tiam en la homa vizaĝo. La pensoj de las poeto, bonvenigitaj en al animo de tiu virino tiel alloga meze de ŝia naiveco, revenis al mi kiel eĥo de malproksima kaj konata harmonio kiu tuŝas la koron. Una tarde, tarde como las de mi país, engalanada con nubes de color de violeta y lampos de oro pálido, bella como María, bella y transitoria como fue ésta para mí, ella, mi hermana y yo, sentados sobre la ancha piedra de la pendiente, desde donde veíamos a la derecha en la honda vega rodar las corrientes bulliciosas del río, y teniendo a nuestros pies el valle majestuoso y callado, leía yo el episodio de Atala, y las dos, admirables en su inmovilidad y abandono, oían brotar de mis labios toda aquella melancolía aglomerada por el poeta para «hacer llorar al mundo». Mi hermana, apoyado el brazo derecho en uno de mis brazos, la cabeza casi unida a la mía, seguía con los ojos las líneas que yo iba leyendo. María, medio arrodillada cerca de mí, no separaba de mi rostro sus miradas, húmedas ya. Unu posttagmezo, posttagmezo kiel kutimas en mia lando, ornamita de purpuraj nuboj kaj brilo de pala oro, bela kiel Maria, bela kaj efemera kiel ŝi estis por mi, ŝi, mia fratino kaj mi, sidis sur la larĝa ŝtono de la deklivo, de kie ni vidis dekstre en la profunda kultivejo ruli la bruigajn kurentojn de la rivero, kaj ĉe niaj piedoj la majestan kaj silentan valon. Mi legis la epizodon pri Atala, kaj ambaŭ, admirindaj en ilia senmoveco kaj entuziasmo, aŭdis elŝpruci el miaj lipoj tiun tutan melankolion amasigita de la poeto por «plorigi la mondon». Mia fratino, apoganta la dekstran brakon en unu el miaj brakoj, la kapo preskaŭ kunigita al la mia, sekvis per la okuloj la liniojn kiujn mi legis. Maria, duonsurgenuita proksime de mi, ne disigis de mia vizaĝo ŝiajn rigardojn, humidajn jam. El Sol se había ocultado cuando con voz alterada leí las últimas páginas del poema. La cabeza pálida de Emma descansaba sobre mi hombro. María se ocultaba el rostro con entrambas manos. Luego que leí aquella desgarradora despedida de Chactas sobre el sepulcro de su amada, despedida que tantas veces ha arrancado un sollozo a mi pecho: «¡Duerme en paz en extranjera tierra, joven desventurada! En recompensa de tu amor, de tu destierro y de tu muerte, quedas abandonada hasta del mismo Chactas», María, dejando de oír mi voz, descubrió la faz, y por ella rodaban gruesas lágrimas. Era tan bella como la creación del poeta, y yo la amaba con el amor que él imaginó. Nos dirigimos en silencio y lentamente hacia la casa. ¡Ay, mi alma y la de María no sólo estaban conmovidas por aquella lectura: estaban abrumadas por el presentimiento! La suno estis kaŝiĝinta kiam per fiera voĉo mi legis la lastajn paĝojn de la poemo. La pala kapo de Emma ripozis sur mia ŝultro. Maria kaŝis sian vizaĝon ambaŭmane. Post kiam mi legis tiun ŝirigan adiaŭon de Chactas en la tombejo de sia amatino, adiaŭo ke tiomfoje eltiris ploreton al mia brusto: «Dormu pace en fremda tero, malbonŝanca junulino! Kompense de via amo, de via ekzilo kaj de via morto, restas vi forlasata eĉ de Chactas mem», Maria, ne aŭskultante plu mian voĉon, kovris la vizaĝon, kaj sur ĝi ruliĝis dikaj larmoj. Estis ŝi tiel bela kiel la kreitaĵo de la poeto, kaj mi amis ŝin kun la amo kiun li imagis. Ni direktis nin silente kaj malrapide al la domo. Ha, mi animo kaj tiu de Maria ne nur estis kortuŝitaj de tiu legado: estis ili troŝarĝitaj de la antŭsento! ''[[Maria|Indekso]]'' 1559 6303 2006-12-10T03:53:02Z 67.68.34.161 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XIV''' Pasados tres días, al bajar; una tarde de la montaña, me pareció notar algún sobresalto en los semblantes de los criados con quienes tropecé en los corredores interiores. Mi hermana me refirió que María había sufrido un ataque nervioso; y al agregar que estaba aún sin sentido, procuró calmar cuanto le fue posible mi dolorosa ansiedad. '''XIV''' Post tri tagoj, malsuprenirante unu posttagmezon el la monto, mi ŝajnis rimarki ektimon en la mienoj de la servistoj kiujn mi trafis en la internaj koridoroj. Mia fratino diris al mi ke Maria suferis nervan krizon; kaj aldonite ke ŝi estis ankoraŭ nekonscia, klopodis kalmi ĝiseble mian doloran maltrankvilecon. Olvidado de toda precaución, entré a la alcoba donde estaba María, y dominando el frenesí que me hubiera hecho estrecharla contra mi corazón para volverla a la vida, me acerqué desconcertado a su lecho. A los pies de éste se hallaba sentado mi padre: fijó en mí una de sus miradas intensas, y volviéndola después sobre María, parecía quererme hacer una reconvención al mostrármela. Mi madre estaba allí; pero no levantó la vista para buscarme, porque, sabedora de mi amor, me compadecía como sabe compadecer una buena madre en la mujer amada por su hijo, a su hijo mismo. Forgesinte ĉian antaŭzorgon, mi eniris la ĉambron kie estis Maria, kaj regante la ekzaltegon kiu estus farinta min premi ŝin kontraŭ mia koro por revivigi ŝin, mi alproksimiĝis konfuzita al ŝia lito. Surla pieda parto de tiu sidis mia patro: li fiksis en mi unu el tiuj intensaj rigardoj, kaj turnante ĝin poste al Maria, ŝajnis voli admoni min montrante ŝin al mi. Mia patrino estis tie; sed ŝi ne levis la rigardon por serĉi min, ĉar, informita pri mia amo, kompatis min kiel bona patrino kompatas la virinon amata de sia filo, kaj kompatas la filon mem. Permanecí inmóvil contemplándola, sin atreverme a averiguar cuál era su mal. Estaba como dormida: su rostro, cubierto de palidez mortal, se veía medio oculto por la cabellera descompuesta, en la cual se descubrían estrujadas las flores que yo le había dado en la mañana: la frente contraída revelaba un padecimiento insoportable, y un ligero sudor le humedecía las sienes: de los ojos cerrados habían tratado de brotar lágrimas que brillaban detenidas en las pestañas. Mi restis senmova rigardante ŝin, sen kuraĝi malkovri kiu estis ŝia malsano. Ŝi estis kvazaŭ dormanta: ŝia vizaĝo, kovrita de morta paleco, vidiĝis duonkaŝite pro la taŭzita hararo, en kiu oni malkovris elpremitajn la florojn kiujn mi donis al ŝi en la mateno: la kuntirita frunto rivelis neelteneblan suferon, kaj leĝera ŝvito malsekigis ŝiajn tempiojn: el la fermataj okuloj klopodis eliri larmoj kiuj brilis haltigitaj en ŝiaj okulharoj. Comprendiendo mi padre todo mi sufrimiento, se puso en pie para retirarse; mas antes de salir se acercó al lecho, y tomando el pulso de María, dijo: Kompreninte mian tutan suferon, mia patro staris por retiriĝi; sed antaŭ ol eliri li alproksimiĝis al la lito, kaj mezurante la pulson al Maria, diris: —Todo ha pasado. ¡Pobre niña! Es exactamente el mismo mal que padeció su madre. —Ĉio pasis. Kompatinda knabino! Estas ekzakte la sama malsano kiun suferis ŝia patrino. El pecho de María se elevó lentamente como para formar un sollozo, y al volver a su natural estado exhaló sólo un suspiro. Salido que hubo mi padre, coloquéme a la cabecera del lecho, y olvidándome de mi madre y de Emma, que permanecían silenciosas, tomé de sobre el almohadón una de las manos de María, y la bañé en el torrente de mis lágrimas, hasta entonces contenido. Medía toda mi desgracia: era el mismo mal de su madre, que había muerto muy joven atacada de una epilepsia incurable. Esta idea se adueñó de todo mi ser para quebrantarlo. La brusto de Maria leviĝis malrapide kvazaŭ por formi singulton, kaj reirinte al la normala stato elirigis nur sopiron. Tuj post la eliro de mia patro, mi situis min en la kapa parto de la lito, kaj forgesinte mian patrinon kaj Emman, kiu restadis silentaj, mi prenis sur la kusenego unu el la manoj de Maria, kaj mi banis ĝin en la torento de miaj larmoj, ĝis tiam detenita. Mi mezuris mian malĝojon: estis la sama malsano de ŝia patrino, kiu mortis tre juna atakita de nekuracebla epilepsio. Tiu ideo posedis mian tutan estaĵon por ĝin disrompi. Sentí algún movimiento en esa mano inerte, a la que mi aliento no podía volver el calor. María empezaba ya a respirar con más libertad, y sus labios parecían esforzarse en pronunciar alguna palabra. Movió la cabeza de un lado a otro, cual si tratara de deshacerse de un peso abrumador. Pasado un momento de reposo, balbució palabras ininteligibles, pero al fin se percibió entre ellas claramente mi nombre. En pie yo, devorándola mis miradas, tal vez oprimí demasiado entre mis manos las suyas, quizá mis labios la llamaron. Abrió lentamente los ojos, como heridos por una luz intensa, y los fijó en mí, haciendo esfuerzo para reconocerme. Medio incorporándose un instante después, «¿qué es?», me dijo apartándome; «¿qué me ha sucedido?», continuó, dirigiéndose a mi madre. Tratamos de tranquilizarla, y con un acento en que había algo de reconvención, que por entonces no pude explicarme, agregó: «¿Ya ves? Yo lo temía». Mi sentis iun movon de tiu kvazaŭmorta mano, al kiu mia spirado ne povis redoni varmon. Maria komencis jam spiri kun pli da libero, kaj ŝiaj lipoj ŝajnis peni por prononci iun vorton. Ŝi movis la kapon de flanko al flanko, kvazaŭ ŝi dezirus seniĝi je troŝarĝita pezo. Post momento de ripozo, ŝi balbutis nekompreneblajn vortojn, sed fine oni povis aŭdi klare inter ili mian nomon. Mi staris nun, kaj voris ŝin miaj okuloj, eble mi tro premis ŝiajn manojn inter la miajn, eble miaj lipoj vokis ŝin. Ŝi malfermis malrapide la okulojn, kvazaŭ vunditaj* de intensa lumo, kaj fiksrigardis min, klopodante rekoni min. Duonleviĝante momenton poste, ŝi alparolis min per «kio estas tio ĉi», kaj daŭrigis kun «kio okazis al mi», alparolante mian patrinon. Ni klopodis trankviligi ŝin, kaj kun akĉento kiu sonis iom riproĉa, kiu tiam mi ne povis klarigi al mi, aldonis «Ĉu vi nun vidas? Mi timis tion». Quedó, después del acceso, adolorida y profundamente triste. Volví por la noche a verla, cuando la etiqueta establecida en tales casos por mi padre lo permitió. Al despedirme de ella, reteniéndome un instante la mano, «hasta mañana», me dijo y acentuó esta última palabra como solía hacerlo siempre que interrumpida nuestra conversación en alguna velada, quedaba deseando el día siguiente para que la concluyésemos. Post la atako ŝi restis dolorigita kaj profunde malĝoja. Mi reiris dum la nokto vidi ŝin, kiam la etiketo starigita* en tiaj kazoj per mia patro ĝin permesis. Je la adiaŭo, ŝi retenis mian manon dummomente dirante “ĝis morgaŭ” kaj ŝi akcentis la lastan vorton kiel ŝi kutimis fari kiam nia konversacio en iu vesperkunveno estis interrompita kaj ŝi deziris konkludi ĝin la venontan tagon. ''[[Maria|Indekso]]'' 1560 6334 2006-12-14T21:12:40Z 69.156.127.76 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XV''' Cuando salí al corredor que conducía a mi cuarto, un cierzo impetuoso columpiaba los sauces del patio; y al acercarme al huerto, lo oí rasgarse en los sotos de naranjos, de donde se lanzaban las aves asustadas. Relámpagos débiles, semejantes al reflejo instantáneo de un broquel herido por el resplandor de una hoguera, parecían querer iluminar el fondo tenebroso del valle. '''XV''' Kiam mi eliris al la koridoro kiu kondukis al mia ĉambro, impeta bizo svingigis la salikojn de la korto; kaj kiam mi alproksimiĝis al la fruktĝardeno, mi aŭskultis ĝin ŝiriĝi en la oranĝohorto, el kie ekflugis la timigitaj birdoj. Malfortaj fulmoj, similaj al momentaj rebriloj de batalŝildeto domaĝita de la ekbrilo en la fajrejo, ŝajnis voli lumigi la tenebran fundon de la valo. Recostado en una de las columnas del corredor, sin sentir la lluvia que me azotaba las sienes, pensaba en la enfermedad de María, sobre la cual había pronunciado mi padre tan terribles palabras. ¡Mis ojos querían volver a verla como en las noches silenciosas y serenas que acaso no volverían ya más! Apogita ĉe unu el la kolonoj de la koridoro, sen atenti la pluvon kiu vipis miajn tempiojn, mi pensis pri la malsano de Maria, pri kiu mia patro diris tiujn terurajn votojn. Miaj okuloj volis revidi ŝin kiel en la silentaj kaj kvietaj noktoj kiuj eble neniam plu revenus! No sé cuánto tiempo había pasado, cuando algo como el ala vibrante de un ave vino a rozar mi frente. Mi ne scias kiom da tempo pasis, kiam io kvazaŭ la flugilo vibranta de birdo venis froti mian frunton. Miré hacia los bosques inmediatos para seguirla: era un ave negra. Mi rigardis al la proksimaj boskoj por sekvi ĝin. Estis nigra birdo. Mi cuarto estaba frío; las rosas de la ventana temblaban como si se temiesen abandonadas a los rigores del tempestuoso viento: el florero contenía ya marchitos y desmayados los lirios que en la mañana había colocado en él María. En esto una ráfaga apagó de súbito la lámpara, y un trueno dejó oír por largo rato su creciente retumbo, como si fuese el de un carro gigante despeñado de las cumbres rocallosas de la sierra. Mia ĉambro estis malvarma; la rozoj de la fenestro tremis kvazaŭ ili timus esti malŝirmitaj antaŭ la severeco de la tempesta vento: la florujo enhavis iridojn jam velkintajn kiujn dummatene Maria estis metinta en ĝi. Nun ventofrapo estingis subite la lampon, kaj tondro lasis aŭdi dumlonge sian kreskantan bruegon, kvazaŭ estus de giganta ĉaro krutaĵfalanta de la ŝtonaj vertoj de la montaro. En medio de aquella naturaleza sollozante, mi alma tenía una triste serenidad. Meze de tiu ploretanta naturo, mia animo havis malgajan serenecon. Acababa de dar las doce el reloj del salón. Sentí pasos cerca de mi puerta y muy luego la voz de mi padre que me llamaba. «Levántate», me dijo tan pronto como le respondí, «María sigue mal». Ĵus batis la dekdua en la horloĝo de la salono. Mi aŭdis paŝojn proksime de mia pordo kaj tuj poste la voĉon de mia patrino kiu alvokis min. «Leviĝu», ŝi diris al mi tuj kiam mi respondis, «Maria restas malsana». El acceso había repetido. Después de un cuarto de hora hallábame percibido para marchar. Mi padre me hacía las últimas indicaciones sobre los nuevos síntomas de la enfermedad, mientras el negrito Juan Angel aquietaba mi caballo retinto, impaciente y asustadizo. La atako ripetiĝis. Post kvaronhoro mi estis preta ekiri. Mia patro donis al mi la lastajn indikojn pri la novaj simptomoj de la malsano, dum la nigruleto Juan Angel trankviligis mian senpaciencan kaj timeman kaŝtanbrunan ĉevalon. Monté; sus cascos herrados crujieron sobre el empedrado, y un instante después bajaba yo hacia las llanuras del valle buscando el sendero a la luz de algunos relámpagos lívidos... Iba en solicitud del doctor Mayn, que pasaba a la sazón una temporada de campo a tres leguas de nuestra hacienda. Mi surseliĝis; ĝiaj feritaj hufoj krakis sur la ŝtonpavimo, kaj tuj poste mi subiris al la ebenaĵoj de la valo serĉanta la vojeton en la lumo de kelkaj palaj fulmoj... Iris mi serĉe de doktoro Majn, kiu pasigis tiutempe kampoperiodon*** je tri leŭgoj de nia farmbieno. La imagen de María, tal como la había visto en el lecho aquella tarde, al decirme ese «hasta mañana» que tal vez no llegaría, iba conmigo, y avivando mi impaciencia me hacía medir incesantemente la distancia que me separaba del término del viaje, impaciencia que la velocidad del caballo no era bastante a moderar. La bildo de Maria, tia kia mi vidis ŝin en la lito tiun posttagmezon, kiam ŝi diris al mi tiun «ĝis morgaŭ» kiu eble ne alvenus, iris kun mi, kaj pli malpaciencigis min tiel ke mi senxcese kalkulis la distancon kiu disigis min de la fino de la vojaĝo, senpacienco kiun la rapideco de la ĉevalo ne estis sufiĉa por moderi. Las llanuras empezaban a desaparecer, huyendo en sentido contrario a mi carrera, semejantes a mantos inmensos arrollados por el huracán. Los bosques que más cercanos creía, parecían alejarse cuando avanzaba hacia ellos. Sólo algún gemido del viento entre los higuerones y chiminangos sombríos, el resuello fatigoso del caballo y el choque de sus cascos en los pedernales que chispeaban interrumpían el silencio de la noche. La ebenaĵoj komencis malaperi, fuĝantaj en direkto konraŭa al mia kuro, similaj al enormaj manteloj forblovitaj de la huragano. La boskoj kiujn mi kredis pli proksimaj, ŝajnis foriĝi ju pli mi proksimiĝis al ili. Interrompis la silenton de la nokto nur iu ĝemo de la vento inter la sombraj figujoj kaj ĉiminangoj,* la lacigita spirego de la ĉevalo kaj la klakado de la hufoj en la fajroŝtonoj kiuj sparkis. Algunas cabañas de Santa Elena quedaron a mi derecha, y poco después dejé de oír los ladridos de sus perros. Vacadas dormidas sobre el camino empezaban a hacerme moderar el paso. Kelkaj kabanoj de Santa Elena restis je mia dekstro, kaj malmulte poste mi ne plu aŭdis la bojadon de la hundoj. Brutaroj dormantaj en la vojo komencis malrapidigi mian paŝon. La hermosa casa de los señores de M..., con su capilla blanca y sus bosques de ceibas, se divisaba en lejanía a los primeros rayos de la luna naciente, cual castillo cuyas torres y techumbres hubiese desmoronado el tiempo. La bela domo de la gesinjoroj M..., kun sia blanka kapelo kaj siaj ceboboskoj, ekvidiĝis en la foro je la unuaj radioj de la naskiĝanta lumo, kiel kastelo kies turojn kaj plafonojn estus diseriginta la tempo. El Amaime baja crecido con las lluvias de la noche, y su estruendo me lo anunció mucho antes de que llegase yo a la orilla. A la luz de la Luna, que atravesando los follajes de las riberas iba a platear las ondas, pude ver cuánto había aumentado su raudal. Pero no era posible esperar: había hecho dos leguas en una hora, y aún era poco. Puse las espuelas en los ijares del caballo, que con las orejas tendidas hacia el fondo del río y resoplando sordamente parecía calcular la impetuosidad de las aguas que se azotaban a sus pies: sumergió en ellas las manos, y como sobrecogido por un terror invencible, retrocedió veloz girando sobre las patas. Le acaricié el cuello y las crines humedecidas y lo aguijoneé de nuevo para que se lanzase al río; entonces levantó las manos impacientado, pidiendo al mismo tiempo toda la rienda, que le abandoné, temeroso de haber errado el botadero2 de las crecientes. El subió por la ribera unas veinte varas, tomando la ladera de un peñasco; acercó la nariz a las espumas, y levantándola en seguida, se precipitó en la corriente. El agua lo cubrió casi todo, llegándome hasta las rodillas. Las olas se encresparon poco después alrededor de mi cintura. Con una mano le palmeaba el cuello al animal, única parte visible ya de su cuerpo, mientras con la otra trataba de hacerle describir más curva hacia arriba la línea de corte, porque de otro modo, perdida la parte baja de la ladera, era inaccesible por su altura y la fuerza de las aguas, que columpiaban guaduales desgajados. Había pasado el peligro. Me apeé para examinar las cinchas, de las cuales se había reventado una. El noble bruto se sacudió, y un instante después continué la marcha. La river Amaime kiu estis kreskinta pro la dumnokta pluvo anoncis sian ekziston per ĝia bruego longe antaŭ ol mi atingis la bordon. Sub la luna lumo, kiu tra la foliaro de la riverbordo estis arĝentumonta la ondojn, mi povis vidi kiom ĝia fluo nun torentis. Sed ne eblis atendi: mi avancis du leŭgojn en unu horo, kaj tio ankoraŭ estis malmulte. Mi metis la spronojn en la flankoj de la ĉevalo, kiu kun la oreloj etenditaj al la fundo de la rivero kaj anhelante mallaŭte ŝajnis kalkuli la impeton de la akvo kiuj skurĝis en ĝiaj piedoj: Ĝi enakvigis la antaŭkrurojn, kaj kiel ekkonsternigita per nevenkebla teruro, retroiris turnanta sur ĝiaj gamboj. Mi karesis la kolon kaj la kolharon humidajn kaj pikis ĝin denove por ke ĝi alĵetu sin en la riveron; tiam ĝi levis la antaŭkrurojn senpaciencigita, postulante samtempe la tutan bridon, kiun mi donis al ĝi, timante ''erari la botadero** de la crecientss****''. La ĉevalo supreniris laŭ la bordo ĉirkaŭ dudek ulnojn, laŭ la rokflanko; ĝi alproksimigis la nazon al la ŝaumo, kaj levinte ĝin tuj, ekĵetiĝis en la kurenton. La akvo kovris ĝin preskaŭ komplete, atingante miajn genuojn. La ondoj leviĝis malmulte poste ĝis mia talio. Per unu mano mi palmfrapetis al kolon de la besto, unusole videbla parto de ĝia korpo, dume kun al alia mi klopodis irigi ĝin pli kurve supren laŭ la tranĉlinio, ĉar alimaniere, perdita la malalta parto de la flanko, ĝi estis neatingebla pro la alteco kaj forto de la akvo, kiuj balancigis detranĉitajn bambuarojn. La danĝero pasis. Mi elĉevaliĝis por ekzameni la ĉirkaŭzonojn**, el kiuj unu krevis. La nobla bruto skuiĝis, kaj momenton poste mi daŭrigis la iradon. Luego que anduve un cuarto de legua, atravesé las ondas del Nima, humildes, diáfanas y tersas, que rodaban iluminadas hasta perderse en las sombras de bosques silenciosos. Dejé a la izquierda la pampa de Santa R., cuya casa, en medio de arboledas de ceibas y bajo el grupo de palmeras que elevan los follajes sobre su techo, semeja en las noches de luna la tienda de un rey oriental colgada de los árboles de un oasis. Post kiam mi rajdis kvaronon da leŭgo, mi trairis la ondojn de Nima, malaltajn, klarajn kaj kaj purajn, kiuj ruliĝis lumigitaj ĝis perdiĝi en la ombroj de silentaj boskoj. Mi lasis maldeskstre la savanon de Sankta R., kies domo, meze de arbaroj de ceiboj* kaj sub grupo de palmarboj kiuj levis sian foliaron super al plafono, similas en la noktoj de luno al tendo de orienta reĝo pendanta de la arboj de oazo. Eran las dos de la madrugada cuando después de atravesar la villa de P..., me desmonté a la puerta de la casa en que vivía el médico. Estis la dua frumatene kiam post trairi la vilaĝon de P..., mi elĉevaliĝis ĉe la pordo de la domo kie loĝis la kuracisto. ''[[Maria|Indekso]]'' 1561 6426 2007-01-02T20:49:40Z 65.92.188.36 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XVI''' En la tarde del mismo día se despidió de nosotros el doctor, después de dejar casi completamente restablecida a María y de haberle prescrito un régimen para evitar la repetición del acceso, aunque prometió visitar a la enferma con frecuencia. Yo sentía un alivio indecible al oírle asegurar que no había peligro alguno, y por él, doble cariño del que hasta entonces le había profesado, solamente porque tan pronta reposición pronosticaba a María. Entré a la habitación de ésta, luego que el médico y mi padre, que iba a acompañarlo en una legua de camino, se pusieron en marcha. '''XVI''' En la posttagmezo de la sama tago adiaŭis nin la doktoro, post lasi preskaŭ resaniĝinta Marian kaj recepti por ŝi dieton por eviti la ripetadon de la atako, kvankam li promesis viziti la malsanulinon ofte. Mi sentis neklarigeblan retrankviliĝon aŭskultante lin certigi ke estis nenia danĝero, kaj al li, duoblan korinklinon de tiu kiun mi jam esprimis al li, nur ĉar baldaŭan resaniĝon li prognizis al Maria. Mi eniris ŝian ĉambron, post kiam la kuracisto kaj mia patro, kiu estis akompanonta lin dum unu leŭgo de vojo, ekiris. Estaba acabando de trenzarse los cabellos viéndose en un espejo que mi hermana sostenía sobre los almohadones. Apartando ruborizada el mueble me dijo: Ŝi estis finplektanta la hararon vidante sin en la spegulo kiun la fratino subtenis sur la kusenegoj. Apartigante hontruĝe la spegulon, ŝi diris al mi: —Estas no son ocupaciones de enferma, ¿no es verdad?, pero ya estoy buena. Espero no volver a ocasionarte un viaje tan peligroso como el de anoche. —Tiu ĉi ne estas okupo de malsanulino, ĉu ne?, sed mi nun estas sana. Mi esperas ne okazigi al vi denove vojaĝon tiel danĝeran kiel tiu de hieraŭ nokte. —En ese viaje no ha habido peligros —le respondí. —En tiu vojaĝo ne estis danĝeroj —mi respondis. —¡El río, sí, el río! Yo pensé en eso y tantas cosas que podían sucederte por causa mía. —La rivero, jes, la rivero! Mi pensis pri tio kaj pri tiom da okazuntaĵoj* kiuj povus okazi al vi pro mia kaŭzo. —¿Un viaje de tres leguas? ¿Esto llamas?... —Tri-leŭga vojaĝo? Tiun ĉi vi nomas...? —Ese viaje en que has podido ahogarte, según refirió aquí el doctor, tan sorprendido, que aún no me había pulsado y ya hablaba de eso. Tú y él al regreso habéis tenido que aguardar dos horas para que bajase el río. —Tiu vojaĝo en kiu vi povus droni, laŭ tio kiun la kracisto rakontis, tiel surprizigita, ke li ne ekzamenis mian pulson kaj jam parolis pri tio. Vi kaj li revene devis atendi du horojn por ke la rivero malleviĝu. —El doctor a caballo es una maula; y su mula pacienzuda no es lo mismo que un buen caballo. —La rajdanta kuracisto estas sentaŭgulo; kaj lia pacienta mulo ne estas la samo ol bona ĉevalo. —El hombre que vive en la casita del paso —me interrumpió María— al reconocer esta mañana tu caballo negro, se admiró de que no se hubiese ahogado el jinete que anoche se botó al río a tiempo que él le gritaba que no había vado. ¡Ay! No, no, yo no quiero volver a enfermarme. ¿No te ha dicho el doctor que no tendré ya novedad? —La viro kiu loĝas en la dometo de la pasejo —interrompis min Maria— rekoninte tiun ĉi matenon vian nigran ĉevalon, miris ke ne dronis la rajdanto kiu hieraŭ nokte enĵetiĝis en la riveron samtempe kiam li kriis ke ne estis vadejo. Ha! Ne, ne, mi ne volas denove malsaniĝi. Ĉu la kuracisto ne diris al vi ke mi ne havos jam malsanon**? —Sí —le respondí—; y me ha prometido no dejar pasar dos días seguidos en estos quince sin venir a verte. —Jes —mi respondis—; kaj li promesis al mi ke dum la venonta duon-monato ne pasos du sinsekvaj tagoj sen ke li venus viziti vin. —Entonces no tendrás que hacer otro viaje de noche. ¿Qué habría yo hecho si... —Do vi ne devos fari alian vojaĝon nokte. Kion estus mi farinte se... —Me habrías llorado mucho, ¿no es verdad? —replicó sonriéndome. —Mi supozas ke vi multe priplorus min, ĉu vere? —replikis mi ridetante. Miróme por algunos momentos, y yo agregué: Ŝi rigardis min kelkajn momentojn, kaj mi aldonis: —¿Puedo acaso estar cierto de morir en cualquier tiempo convencido de... —Ĉu mi povas esti certa ke mi povas morti iam ajn kun la konvinko de... —¿De qué? —De kio? Y adivinando lo demás en mi mirada: Kaj divenante la ceteron en mia rigardo: —¡Siempre, siempre! —añadió casi en secreto, aparentando examinar los hermosos encajes de los almohadones. —Ĉiam, ĉiam! —aldonis ŝi preskaŭ sekrete, ŝajnigante ekzameni la belan punton de la kusenegoj. —Y yo tengo cosas muy tristes que decirte —continuó después de unos momentos de silencio—; tan tristes, que son la causa de mi enfermedad. Tú estabas en la montaña... Mamá lo sabe todo; y yo oí que papá le decía a ella que mi madre había muerto de un mal cuyo nombre no alcancé a oír; que tú estabas destinado a hacer una bella carrera; y que yo... ¡ah! yo no sé si es cierto lo que oí... será que no merezco que seas como eres conmigo. —Mi havas aferojn tre malĝojajn por diri al vi —daŭrigis ŝi post iuj momentoj de silento—; tiel malĝojajn ke ili estas la kialo de mia malsano. Vi estis en la monto... Panjo scias ĉion; kaj mi aŭdis ke paĉjo diris al ŝi ke mia patrino mortis pro la malsano kies nomon ni ne sukcesis aŭdi; ke vi estis destinata fari belan karieron; kaj ke mi... ha! Mi ne scias ĉu estas vero tio kion mi aŭdis... eble estas ke mi ne meritas ke vi estu kiel vi estas al** mi. De sus ojos velados rodaron a sus mejillas cálidas, lágrimas que se apresuró a enjugar. Se ŝiaj vualitaj okuloj ruliĝis varmaj larmoj, larmoj kiujn ŝi haste malsekigis. —No digas eso, María, no lo pienses —le dije—; no; yo te lo suplico. —Ne diru tion, Maria, eĉ ne pensu tion —mi diris al ŝi—; ne; mi petegas vin. —Pero si yo lo he oído, y después fue cuando no supe de mí... ¿Por qué, entonces? —Sed se mi aŭdis ĝin, kaj poste estis kiam mi ne sciis pri mi... Kial, do? —Mira, yo te ruego... yo... ¿Quieres permitirme te mande que no hables más de eso? —Vidu, mi petegas al vi... mi... Ĉu vi volas permesi al mi ke mi ordonu al vi ne paroli plu pri tio? Había dejado ella caer la frente sobre el brazo en que se apoyaba y cuya mano estrechaba yo entre las mías, cuando oí en la pieza inmediata el ruido de los ropajes de Emma, que se acercaba. Ŝi lasis fali la frunton sur la brako en kiu ŝi sin apogis kaj kies mano mi streĉis inter la miaj, kiam mi aŭdis en la apuda dormoĉambro la bruon de la vestaĵoj de Emma, kiu alproksimiĝis. Aquella noche, a la hora de la cena, estábamos en el comedor mis hermanas y yo esperando a mis padres, que tardaban más tiempo del acostumbrado. Por último se les oyó hablar en el salón como dando fin a una conversación importante. La noble fisonomía de mi padre mostraba, en la ligera contracción de las extremidades de sus labios y en la pequeña arruga que por en medio de las cejas le surcaba la frente, que acababa de sostener una lucha moral que lo había alterado. Mi madre estaba pálida, pero sin hacer el menor esfuerzo para mostrarse tranquila, me dijo al sentarse a la mesa: Tiun nokton, je la horo de la vespermanĝo, miaj fratinoj kaj mi estis en la manĝejo atendantaj niajn gepatrojn, kiuj prokrastis pli ol kutime. Finfine oni aŭdis ilin paroli en la salono kvazaŭ ili finus gravan konversacion. La nobla fizionomio de mia patro montris, en la leĝera kuntiriĝo de la ekstremoj de liaj lipoj kaj en la malgranda haŭtfaldo kiu meze de la brovoj sulkis la frunton, ke li ĵus havis moralan lukton kiu maltrankviligis lin. Mia patrino estis pala, sed sen iel peni montriĝi trankvila, diris al mi kiam ŝi sidiĝis ĉe la tablo: —No me había acordado de decirte que José estuvo esta mañana a vernos y a convidarte para una cacería; mas cuando supo la novedad ocurrida, prometió volver mañana muy temprano. ¿Sabes tú si es cierto que se casa una de sus hijas? —Mi ne memoris diri al vi ke Jozefo venis ĉi-matene por vidi nin kaj inviti vin al ĉasado; sed kiam li sciiĝis pri la okazinta novaĵo, promesis reveni morgaŭ tre frue. Ĉu vi scias ĉu estas vero ke edziniĝas unu el liaj filinoj? —Tratará de consultarte su proyecto —observó distraídamente* mi padre. —Li klopodos konsulti vin pri la projekto — observis neatenteme mia patro. —Se trata probablemente de una cacería de osos —le respondí. —Temas eble pri ĉasado de ursoj —mi respondis. —¿De osos? ¡Qué! ¿Cazas tú osos? —Ĉu ursoj? Kion! Ĉu vi ĉasas ursojn? —Sí, señor; es una cacería divertida que he hecho con él algunas veces. —Jes, sinjoro; estas amuziga ĉasado kiun mi faris kun li kelkfoje. —En mi país —repuso mi padre— te tendrían por un bárbaro o por un héroe. —En mia lando —ripostis mia patro— oni rigardus vin kiel barbaron aŭ kiel heroon. —Y sin embargo, esa clase de partidas es menos peligrosa que la de venados, que se hace todos los días y en todas partes; pues aquélla, en lugar de exigir los cazadores el que tiren a derrumbarse desatentados por entre breñas y cascadas, necesita solamente un poco de agilidad y puntería certera. —Kaj tamen, tia ĉasado estas malpli danĝera ol tiu de la cervoj, kiu okazas ĉiutage kaj ĉie; ĉar la cervoĉaso, anstataŭ postuli ke la ĉasistoj elĵetu sin defale kaj neatente inter makisoj kaj akvofaloj, bezonas nur iom da facilmovo kaj perfekta pafiltrafo. Mi padre, sin dejar ver ya en el semblante el ceño que antes tenía, habló de la manera como se cazan ciervos en Jamaica y de lo aficionados que habían sus parientes a esa clase de pasatiempo, distinguiéndose entre ellos, por su tenacidad, destreza y entusiasmo, Salomón, de quien nos refirió, riendo ya, algunas anécdotas. Mia patro, sen lasi vidi en la mieno la mishumoron kiun li antaŭe havis, parolis pri la maniero kiel oni ĉasas la cervojn en Jamajko kaj de la emo de liaj parencoj al tiu ŝatokupo, distingiĝinte* inter ili, pro sia presistemo, lerteco kaj entuziasmo, Salomonon, pri kiu,ridante jam, li rakontis, kelkajn anekdotojn. Al levantarnos de la mesa, se acercó a mí para decirme: Ĉe leviĝo de la manĝotablo, li alproksimiĝis al mi por diri al mi: —Tu madre y yo tenemos que hablar algo contigo; ven luego a mi cuarto. —Via patrino kaj mi devas priparoli ion kun vi; venu poste al mia ĉambro. A tiempo que entraba a él, mi padre escribía dando la espalda a mi madre, que se hallaba en la parte menos alumbrada de la habitación, sentada en la butaca que ocupaba siempre que se detenía allí. Kiam mi eniris en ĝi, mia patro estis skribanta kun la dorso al mia patrino, kiu troviĝis en la pli mallumigita parto de la ĉambro, sidanta en la brakseĝo, kiun ŝi ĉiam opukis kiam ŝi haltis tie. —Siéntate —me dijo él, dejando por un momento de escribir y mirándome por encima de los espejuelos, que eran de vidrios blancos y fino engaste de oro. —Sidiĝu —li diris al mi, ĉesante dummomente skribi kaj rigardante min el sur la okulvitroj, kiuj estis helaj kaj en fajna ora muntaĵo. Pasados algunos minutos, habiendo colocado cuidadosamente en su lugar el libro de cuentas en que estaba escribiendo, acercó un asiento al que yo ocupaba, y en voz baja habló así: Post kelkaj minutoj, metinte zorge en sia loko la libron de kontoj sur kiu li estis skribinta, li apudigis sian seĝon al tiu kiun mi okupis, kaj mallaŭte parolis jene: —He querido que tu madre presencie esta conversación, porque se trata de un asunto grave sobre el cual tiene ella la misma opinión que yo. —Mi volis ke via patrino ĉeestu tiun ĉi konversacion, ĉar temas pri grava afero pri kiu ŝi samopinias kiel mi. Dirigióse a la puerta para entornarla y botar el cigarro que estaba fumando, y continuó de esta manera: Li sin direktis al la pordo por fermeti ĝin kaj elĵeti la cigaredon kiun li estis fumanta, kaj daŭrigis ĉi-maniere: —Hace ya tres meses que estás con nosotros y solamente pasados dos más podrá el señor A... emprender su viaje a Europa, y con él es con quien debes irte. Esa demora, hasta cierto punto, nada significa; tanto porque es muy grato para nosotros tenerte a nuestro lado después de seis años de ausencia a que han de seguir otros, como porque observo con placer que aun aquí, es el estudio uno de tus goces predilectos. No puedo ocultarte, ni debo hacerlo, que he concebido grandes esperanzas, por tu carácter y aptitudes, de que coronarás lúcidamente la carrera que vas a seguir. No ignoras que pronto la familia necesitará de tu apoyo, con mayor razón después de la muerte de tu hermano. —Dum jam tri monatoj vi estas kun ni, kaj nur post du aliaj monatoj,Sinjoro A... povos ekvojaĝi al Eŭropo, kaj kun li vi devos foriri. Tiu prokrasto, ĝis certa punkto, ne gravas; des pli ĉar estas tre ĝojige por ni havi vin apud ni post ses jaroj da foresto al kiuj sekvos aliajn, pro tio ĉar mi observas kun plezuro ke eĉ tie ĉi,la studado estas unu el viaj preferataj plezuroj. Mi ne povas kaŝi al vi, nek devas mi ĝin fari,ke pro viaj karaktero kaj kapabloj vi vekis en mi grandajn esperojn, ke vi kronos klarpense la studojn kiujn vi faros. Vi konscias ke baldaŭ la familio bezonos vian apogon, des pli post la morto de via frato. Luego, haciendo una pausa, prosiguió: Poste, farinte paŭzon, li daŭrigis: —Hay algo en tu conducta que es preciso decirte no está bien; tú no tienes más que veinte años, y a esa edad un amor fomentado inconsideradamente podría hacer ilusorias todas las esperanzas de que acabo de hablarte. Tú amas a María, y hace muchos días que lo sé, como es natural. María es casi mi hija y yo no tendría nada que observar si tu edad y posición nos permitieran pensar en un matrimonio; pero no lo permiten, y María es muy joven. No son únicamente éstos los obstáculos que se presentan; hay uno quizá insuperable, y es de mi deber hablarte de él. María puede arrastrarte y arrastrarnos contigo a una desgracia lamentable de que está amenazada. El doctor Mayn se atreve casi a asegurar que ella morirá joven del mismo mal a que sucumbió su madre: lo que sufrió ayer es un síncope epiléptico, que tomando incremento en cada acceso, terminará por una epilepsia del peor carácter conocido: eso dice el doctor. Responde tú ahora, meditando mucho lo que vas a decir a una sola pregunta; responde como hombre racional y caballero que eres; y que no sea lo que contestes dictado por una exaltación extraña a tu carácter, tratándose de tu porvenir y el de los tuyos. Sabes la opinión del médico, opinión que merece respeto por ser Mayn quien la da; te es conocida la suerte de la esposa de Salomón: si nosotros consintiéramos en ello, ¿te casarías hoy con María? —Mi bezonas diri al vi ke estas io en via konduto kiu ne estas bona; vi havas apenaŭ dudek jarojn, kaj je tiu aĝo antaŭenigi amon senpripense povus neniigi ĉiujn esperojn pri kiuj mi ĵus parolis. Vi amas Marian, kaj jam ekde multaj tagoj mi scias tion, kio estas kompreneble. Maria estas preskaŭ mia filino kaj mi havus nenion por rimarkigi se via aĝo kaj pozicio permesus al ni pensi pri via edziĝo; sed ili ne permesas ĝin, kaj Maria estas tre juna. Ne nur tiuj estas la obstakloj kiuj prezentiĝas; estas unu eble nesuperebla, kaj estas mia devo paroli pri ĝi. Maria povas treni vin kaj nin kun vi al bedaŭrinda malfeliĉo kiu ŝin minacas. La kuracisto Mayn kuraĝas preskaŭ certigi ke ŝi mortos juna per la sama malsano kiu pereigis ŝian patrinon: kion ŝi suferis hieraŭ estas epilepsia sinkopo, kiu graviĝanta en ĉiu atako, finos per epilepsio de la plej malbona speco konata: tion diras la kuracisto. Respondu vi nun, bone pripensante kion vi estas dironta al unusola demando, respondu kiel racia homo kaj kavaliro kiu vi estas; kaj ke ne estu tio kion vi respondas diktata de stranga ekscitego de via karaktero, temanta pri via estonteco kaj tiu de viaj proksimuloj. Vi konas la opinion de la kuracisto, opinio kiu meritas respekton ĉar estas Mayn kiu ĝin donas; vi konas la sorton de la edzino de Salomono: se ni kunsentus kun tio, ĉu vi edziĝus hodiaŭ kun Maria? —Sí, señor —le respondí. —Jes, sinjoro —mi respondis al li. —¿Lo arrostrarías todo? —Ĉu vi alfrontus ĉion? —¡Todo, todo! —Ĉion, ĉion! —Creo que no solamente hablo con un hijo sino con el caballero que en ti he tratado de formar. —Mi kredas ke mi ne nur parolas kun filo sed kun la kavaliro kiun en vi mi klopodis eduki. Mi madre ocultó en ese momento el rostro en el pañuelo. Mi padre, enternecido tal vez por esas lágrimas y acaso también por la resolución que en mí encontraba, conociendo que la voz iba a faltarle, dejó por unos instantes de hablar. Mia patrino okultis en tiu momento la vizaĝon en la poŝtuko. Mia patro, tenerigita eble pro tiuj larmoj aŭ eble ankaŭ pro la rezoluteco kiun li trovis en mi, sciante ke la voĉo ekforlasos lin, ĉesis paroli dummomente. —Pues bien —continuó—; puesto que esa noble resolución te anima, convendrás conmigo en que antes de cinco años no podrás ser esposo de María. No soy yo quien debe decirte que ella, después de haberte amado desde niña, te ama hoy de tal manera, que emociones intensas, nuevas para ella, son las que, según Mayn, han hecho aparecer los síntomas de la enfermedad: es decir que tu amor y el suyo necesitan precauciones y que en adelante exijo me prometas, para tu bien, puesto que tanto así la amas, y para bien de ella, que seguirás los consejos del doctor, dados por si llegaba este caso. Nada le debes prometer a María, pues que la promesa de ser su esposo una vez cumplido el plazo que he señalado, haría vuestro trato más íntimo, que es precisamente lo que se trata de evitar. Inútiles son para ti más explicaciones: siguiendo esa conducta, puedes salvar a María; puedes evitarnos la desgracia de perderla. —Bone —li daŭrigis—; ĉar tiu nobla rezolucio impulsas** vin, vi konsentos kun mi ke vi ne povos edziĝi kun Maria antaŭ kvin jaroj. Mi ne devas diri al vi ke ŝi, post ami vin de la infanaĝo, amas vin nun en tia maniero, ke intensaj emocioj, novaj por ŝi, laŭ Mayn, aperigis la simptomojn de la malsano: tio signifas ke via amo kaj ŝia bezonas antaŭzorgojn kaj ke de nun mi postulas ke vi promesu, por via bono**, ĉar vi tiom amas ŝin tiumaniere, kaj por ŝia bono, ke vi obeos la konsilojn de la kuracisto, donitajn* se prezentiĝus tiu ĉi kazo. Nenion vi devas promesi al Maria, ĉar la promeso esti ŝia edzo post la atendoperiodo kiun mi indikis, intimigus pli vian interrilaton, kio estas ĝuste kion oni klopodas eviti. Vanaj estas por vi la klarigoj: sekvante tiun konduton*, vi povas savi Marian: vi povas eviti al ni la malfeliĉon perdi ŝin. —En recompensa de todo lo que te concedemos —dijo volviéndose a mi madre— debes prometerme lo siguiente: no hablar a María del peligro que la amenaza, ni revelarle nada de lo que esta noche ha pasado entre nosotros. Debes saber también mi opinión sobre tu matrimonio con ella, si su enfermedad persistiere después de tu regreso a este país... pues vamos pronto a separarnos por algunos años: como padre tuyo y de María, no sería de mi aprobación ese enlace. Al expresar esta resolución irrevocable, no es por demás hacerte saber que Salomón, en los tres últimos años de su vida, consiguió formar un capital de alguna consideración, el cual está en mi poder destinado a servir de dote a su hija. Mas si ella muere antes de casarse, debe pasar aquél a manos de su abuela materna, que está en Kingston. —Kompense de ĉio kion ni donas al vi — li diris turnante sin al mia patrino, — vi devas promesi al mi la jenon: ne paroli kun Maria pri la danĝero kiu ŝin minacas, nek malkaŝi al ŝi ion de tio kio dum tiu ĉi vespere okazis inter ni. Vi devas scii ankaŭ mian opinion pri via edziĝo al ŝi se la malsano persistas post via reveno al nia lando… ĉar ni baldaŭ disiĝos dum kelkaj jaroj: kiel patro de vi kaj de Maria, mi ne aprobus tiun geedziĝon. [[Espriminte tiun neŝanĝeblan decidon]], ne senutilas sciigi al vi ke Salomono, dum la tri lastaj jaroj de sia vivo, sukcesis akumuli sufiĉe gravan kapitalon, kiun mi rajtas asigni kiel doto al lia filino. Sed se ŝi mortas antaŭ la edziniĝo, tiu devas pasi al la manoj de la patrina avino, kiu estas en Kingstono. Mi padre se paseó algunos momentos por el cuarto. Creyendo yo concluida nuestra conferencia, me puse en pie para retirarme; pero él, volviendo a ocupar su asiento e indicándome el mío, reanudó su discurso así: Mia patro paŝis dum kelkaj momentoj en la ĉambro. Kredante ke nia konferenco konkludis, mi staris por eliri; sed li, okupante denove sian seĝon kaj indikante la mian, rekomencis la paroladon jene: —Hace cuatro días que recibí una carta del señor de M... pidiéndome la mano de María para su hijo Carlos. —Antaŭ kvar tagoj mi ricevis leteron de Sinjoro de M… en kiu li petas la manon de Maria por sia filo Carlos. No pude ocultar la sorpresa que me causaron estas palabras. Mi padre se sonrió imperceptiblemente antes de agregar: Mi ne povis kaŝi la surprizon kiu kauzis al mi tiujn vortojn. Mia patro ridetis nepercepteble antaŭ aldoni: —El señor de M... da quince días de término para aceptar o no su propuesta, durante los cuales vendrán a hacernos una visita que antes me tenían prometida. Todo te será fácil después de lo pactado entre nosotros. Buenas noches, pues —dijo poniéndome afectuosamente la mano sobre el hombro—: que seas muy feliz en tu cacería; yo necesito la piel del oso que mates para ponerla a los pies de mi catre. —La sinjoro de M… donas dekkvin tagojn kiel limon por akcepti aŭ ne sian proponon. Dum tiu tempo ili venos fari viziton kiun ili antaŭe jam promesis al mi. Ĉio estos por vi facila post nia interkonsento. Bonan nokton, do —diris metante korinkline sian manon sur mia ŝultro—: ke vi estu tre feliĉa en via ĉasado; mi bezonas la pelton de la urso kiun vi mortigos por meti ĝin ĉe la piedoj de mia lito. —Está bien —le respondí. —Bone—mi respondis al li. Mi madre me tendió la mano, y reteniendo la mía me dijo: Mia patrino etendis al mi la manon, kaj retenante la mian diris al mi: —Te esperamos temprano; ¡cuidado con esos animales! —Ni atendas vin frue; estu singarda kun tiuj bestoj! Tantas emociones se habían sucedido agitándome en las últimas horas, que apenas podía darme cuenta de cada una de ellas, y me era imposible hacerme cargo de mi extraña y difícil situación. Tiom da emocioj sinsekve perturbis min dum la lastaj horoj, ke mi povus apenaŭ konscii pri ĉiu el ili, kaj estis por mi neeble majstri mian strangan kaj malfacilan situacion. ¡María amenazada de muerte; prometida así por recompensa a mi amor, mediante una ausencia terrible; prometida con la condición de amarla menos; yo obligado a moderar tan poderoso amor, amor adueñado para siempre de todo mi ser, so pena de verla desaparecer de la Tierra como una de las beldades fugitivas de mis sueños, y teniendo que aparecer en adelante ingrato e insensible tal vez a sus ojos, sólo por una conducta que la necesidad y la razón me obligaban a adoptar! Ya no podría yo volver a oírle aquellas confidencias hechas con voz conmovida; mis labios no podrían tocar ni siquiera el extremo de una de sus trenzas. Mía o de la muerte, entre la muerte y yo, un paso más para acercarme a ella sería perderla; dejarla llorar en abandono era un suplicio superior a mis fuerzas. Maria minacata je morto, fianĉita al mi en kompenso pro mia amo,sed fianĉita tiel per terura foresto; fianĉita al mi kun la kondiĉo ami ŝin malpli; mi estis devigita moderi amon tiel fortegan, amo kiu alproprigis al si por ĉiam mian tutan eston, sub la peno vidi ŝin malaperi de la Tero kiel unu el tiuj fuĝemaj belulinoj de miaj sonĝoj, kaj esti devigita aperi de nun nedankema kaj eble sensenta al ŝiaj okuloj, nur pro konduto kiun bezono kaj racio devigis min adopti! Mi jam ne povis reiri por aŭdi ŝiajn konfidencojn faritajn per emocia voĉo; miaj lipoj ne povis tuŝi eĉ la pinton de unu de ŝiaj harplektaĵoj. Ĉu ŝi apartenas al mi aŭ al la morto. Ŝi troviĝas inter la morto kaj mi, unu paŝo pli proksime signifus perdi ŝin; lasi ŝin plori sole forlasite estis torturo tro granda por miaj fortoj. ¡Corazón cobarde!, no fuiste capaz de dejarte consumir por aquel fuego que mal escondido podía agostarla... ¿Dónde está ella ahora, ahora que ya no palpitas; ahora que los días y los años pasan sobre mí sin que sepa yo que te poseo? Malkuraĝa koro!, vi ne estis kapabla lasi vin forbruliĝi de tiu fajro kiu malbone kaŝita povus ŝin velki… Kie estas ŝi nun, nun kiam vi jam ne batas; nun kiam la tagoj kaj la jaroj pasas sur mi sen ke mi sciu ke mi vin posedas? Cumpliendo Juan Angel mis órdenes, llamó a la puerta de mi cuarto al amanecer. Juan Angel, plenuminte miajn ordonojn, frapis la pordon de mia ĉambro frumatene. —¿Cómo está la mañana? —le pregunté. —Kiel estas la mateno? —mi demandis al li. —Mala, mi amo; quiere llover. —Malbona, mia mastro; volas pluvi. —Bueno. Vete a la montaña y dile a José que no me espere hoy. —Bone. Iru al la monto kaj diru al Jozefo ke li ne atendu min hodiaŭ. Cuando abrí la ventana, me arrepentí de haber enviado al negrito, quien silbando y tarareando bambucos iba a internarse en la primera mancha del bosque. Kiam mi malfermis al fenestron, mi pentis sendi la nigreton, kiu fajfante kaj zumante bambukojn* penetris en la unua densaĵo de la bosko. Soplaba de la sierra un viento frío y destemplado que sacudía los rosales y mecía los sauces, desviando en su vuelo a una que otra pareja de loros viajeros. Todas las aves, lujo del huerto en las mañanas alegres, callaban, y solamente los pellares revoloteaban en los prados vecinos, saludando con su canto al triste día de invierno. De la montaro blovis malvarma kaj malagrabla vento kiu skuis la rozujojn kaj ŝancelis la salikojn, deturnanta de sia flugo unu aŭ alia*** paro de migrantaj papagoj. Ĉiuj birdoj, lukso de la fruktoĝardenoj de la gajaj matenoj, silentis, kaj nur la ardeoj flirtis en la najbaraj herbejoj, bonvenigante per ilia kanto la malgajan matenon de la pluvsezono.** En breve las montañas desaparecieron bajo el velo ceniciento de una lluvia nutrida, que dejaba oír ya su creciente rumor al acercarse azotando los bosques. A la media hora, turbios y estrepitosos arroyos descendían peinando los pajonales de las laderas del otro lado del río, que acrecentado, tronaba iracundo, y se divisaba en las lejanas revueltas amarillento, desbordado y undoso. Post nelonge la montoj malaperis sub la cindrokolora veluro de abunda pluvo, kiu lasis aŭdi jam sian kreskantan murmuron kiam alproksimiĝis vipanta la boskojn**. Post duonhoro, malklaraj kaj bruoplenaj** riveretoj, malsupreinris kombantaj la pajonales*** de la montdekilivoj de la alia flanko de la rivero, kiu kreskiĝinta, tondris furioza, kaj vidiĝis en la foraj revueltas***, flava, elbordigita kaj undoso**. ''[[Maria|Indekso]]'' 1562 3068 2005-07-21T02:25:36Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XVII''' Diez días habían pasado desde que tuvo lugar aquella penosa conferencia. No sintiéndome capaz de cumplir los deseos de mi padre sobre la nueva especie de trato que según él debía yo usar con María, y preocupado dolorosamente con la propuesta de matrimonio hecha por Carlos, había buscado toda clase de pretextos para alejarme de la casa. Pasé aquellos días ya encerrado en mi cuarto, ya en la posesión de José, las más veces vagando a pie por los alrededores. Llevaba por compañero en mis paseos algún libro en que no acertaba a poder leer, mi escopeta, que nunca disparaba, y a Mayo, que me seguía fatigándose. Mientras dominado yo por una honda melancolía dejaba correr las horas oculto en los sitios más agrestes, él procuraba en vano dormitar enroscado sobre la hojarasca, de donde lo desalojaban las hormigas o lo hacían saltar impaciente los tábanos y zancudos. Cuando el viejo amigo se cansaba de la inacción y el silencio, que le eran antipáticos a pesar de sus achaques, se me acercaba, y recostando la cabeza sobre una de mis rodillas, me miraba cariñoso, para alejarse después y esperarme a algunas varas de distancia en el sendero que conducía a la casa; y en su afán por que emprendiésemos marcha, una vez conseguido que yo lo siguiera, se propasaba hasta dar algunos brincos de alegría, juveniles entusiasmos en que, a más de olvidar su compostura y senil gravedad, salía poco airoso. '''XVII''' Dek tagoj estis pasintaj de kiam efektiviĝis tiu malĝojiga interparolado. Ne sentanta min kapabla plenumi la dezirojn de mia patro pri la nova kvazaŭ interkonsento kiu laŭ li mi devis uzi kun Maria, kaj dolorige maltrankvila pro la edzigproponofarita de Carlos, mi serĉias ĉiajn pretekstojn por malproksimiĝi de la domo. Pasigis mi tiujn tagoj aŭ enfermita en mia ĉambro, aŭ en la posedaĵo de Jozefo, sed pli ofte vaganta piede en la ĉirkaŭaĵoj. Portis mi kiel kunulon en miaj promenadoj kiun mi ne povis leĝi, ĉazpafilon, kiun mi neniam pafis, kaj Majon kiu postsekvis min laciĝinta.** Dum regata de profunda melankolio lasis mi kuri la horojn en la plej sovaĝaj lokoj, li klopodis vane dormeti envolvita sur la foliaro, el kie estis forpuŝata de la formikoj aŭ saltigis lin senpacience la tabanoj** kaj moskitoj. Kiam la malnova amiko laciĝis pro la neagado kaj la silento, kiuj estis al li malsimpatiaj malĝaŭ siaj achaques**, li apudiĝis al mi, kaj surklinante la kapon sur unu el miaj genuoj, rigardis min korinklina***, por malproksimiĝi poste kaj atendi min je kelkaj ulnoj de distanco** en la vojeto kiu kondukis hejmen; en sia klopodo por ke ni ekmarŝu, sukcesinte ke mi sekvu lin, troentuzusmiĝis ĝis saltegi pro kontento, junaj entuzismoj en kiu, krom forgesi sian sintenon kaj senilan gravecon, rezultis malmulte sukcesa. Una mañana entró mi madre a mi cuarto, y sentándose a la cabecera de la cama, de la cual no había salido yo aún, me dijo: Iun matenon eniris mia patrino en mia ĉambro, kaj sidiĝinte en la kapflanko de la lito, el kiu mi ne eliris ankoraŭ, diris al mi: —Esto no puede ser: no debes seguir viviendo así; yo no me conformo. —Tio ĉi ne povas esti: vi ne devas daŭre vivi tiel; mi ne rezignacias. Como yo guardara silencio, continuó: Kiel mi restis silenta, ŝi daŭrigis: —Lo que haces no es lo que tu padre ha exigido; es mucho más; y tu conducta es cruel para con nosotros y más cruel aún para con María. Estaba persuadida de que tus frecuentes paseos tenían por objeto ir a casa de Luisa con motivo del cariño que te profesan allí; pero Braulio, que vino ayer tarde, nos hizo saber que hacía cinco días que no te veía. ¿Qué es lo que te causa esa profunda tristeza que no puedes dominar ni en los pocos ratos que pasas en sociedad con la familia, y que te hace buscar constantemente la soledad, como si te fuera ya enojoso el estar con nosotros? —Kion vi faras ne esta tio kion via patro postulis al vi; estas multe pli; kaj via konduto estas kruela al ni kaj pli kruela ankoraŭ al Maria. Ŝi persvadiĝis ke viaj oftaj promenoj havis al celon iri al la domo de Luisa pro la korinklino kiun ili havas al vi; Sed Braulio, kiu venis hieraŭ posttagmeze, sciigis al ni ke de antaŭ kvin tagoj li ne vidas vin. Kio estas tio kio okazigas*** al vi tiun profundan malĝojon kiujn vi ne povas regi eĉ en la malmultaj omentoj kiujn vi pasigas komune kun la familio, kaj kiu igas vin ade serĉi la solecon, kiel se estus al vi malĝojige esti kun ni? Sus ojos estaban llenos de lágrimas. Ŝiaj okuloj estis plenaj de larmoj. —María, señora —le respondí—, debe ser completamente libre para aceptar o no la buena suerte que le ofrece Carlos; y yo, como amigo de él, no debo hacerle ilusorias las esperanzas que fundadamente debe de alimentar de ser aceptado. —Maria, sinjorino —mi respondis al ŝi—, devas esti tute libera por akcepti aŭ ne la bonan ŝancon kiun ofertas Carlos; kaj mi, kiel amiko de li, ne devas fari al li iluziaj la esperojn kiuj prave devas li havi esti akceptata.** Así revelaba, sin poder evitarlo, el más insoportable dolor que me había atormentado desde la noche en que supe la propuesta de los señores de M... Nada habían llegado a ser para mí delante de aquella propuesta los fatales pronósticos del doctor sobre la enfermedad de María; nada la necesidad de separarme de ella por muchos años. Tiel mi elmontris, sen povi eviti ĝin, la plej neelteneblan doloron kiu estis turmentinta min de la nokto kiam mi sciis pri la propono de la sinjoron de M… Nenio fariĝis por mi antaŭ tiu propono la fatalaj pronostikoj*** de la kuracisto pri la malsano de Maria; nenio la bezono separiĝi de ŝi dum multaj jaroj. —¿Cómo has podido imaginar tal cosa? —me preguntó sorprendida mi madre—. Apenas habrá visto ella dos veces a tu amigo: justamente una en que estuvo aquí algunas horas, y otra en que fuimos a visitar a su familia. —Kiel vi povis imagi tiajn aferojn? —demandis al mi kun surprizo mia patrino—. Ŝi eble vidis apenaŭ dufoje vian amikon: ĝuste unu en kiu li estis ĉi tie dum kelkaj horoj, kaj la alia kiam ni iris viziti lian familion. —Pero, madre mía, poco es el tiempo que falta para que se justifique o se desvanezca lo que he pensado. Me parece que bien vale la pena de esperar. —Sed, patrino mia, malmulte da tempo mankas por ke justiĝu aŭ vualiĝu tio kion mi pensis. Ŝajnas la mi ke bone valoras la penon atendi**. —Eres muy injusto, y te arrepentirás de haberlo sido. María, por dignidad y por deber, sabiéndose dominar mejor que tú, oculta lo mucho que tu conducta la está haciendo sufrir. Me cuesta trabajo creer lo que veo; me asombra oír lo que acabas de decir. ¡Yo, que creí darte una grande alegría y remediarlo todo haciéndote saber lo que Mayn nos dijo ayer al despedirse! —Vi estas tre maljusta, kaj vi pentos por esti tia. Maria, pro digneco kaj pro devo, reganta sin pli bone lo vi, okultas la multon ke via konduto suferigas ŝin. Ne facile kredas mi kion mi vidas; mirigas min tio kion vi ĵus diris. Mi kiu volis doni al vi ĝojon kaj ĉion kuraci sciiĝinte al vi kion Mayn disris la ni hieraŭ ĉe la adiaŭo. —Diga usted, dígalo —le supliqué incorporándome. —Diru vi, diru ĝin —petegis mi stariĝanta. —¿Para qué ya? —Por kio nun? —¿Ella no será siempre... no será siempre mi hermana? —Ĉu ŝi ne ĉiam… ne estos ŝi ĉiam mia fratino? —Tarde piensas así. ¿O es que puede un hombre ser caballero y hacer lo que tú haces? No, no; eso no debe hacerlo un hijo mío... ¡Tu hermana! ¡Y te olvidas de que lo estás diciendo a quien te conoce más que tú mismo! ¡Tu hermana! ¡Y sé que te ama desde que os dormía a ambos sobre mis rodillas! ¿Y es ahora cuando lo crees?, ahora que venía a hablarte de eso, asustada por el sufrimiento que la pobrecita trata inútilmente de ocultarme. —malfrue vi penas tiel. Aŭ estas ke viro povas esti kavaliero kaj fari kion vi faras? Ne, ne; tion ne devas fari filo mia… Via fratino! Kaj vi forgesas ke vi diras tion al kiu konas vin pli bone lo vi mem! Via fratino! Kaj m scias ke ŝi amas vin de kiam mi dormigos vin ambaŭ sur miaj genuoj! Kaj estas nun kiam vi kredas ĝin? Nun kiam mi venis por paroli al vi pri tio, timanta pri la sufero kiun la kompatindeta klopovas vane okulti al mi. —Yo no quiero, ni por un instante, darle motivo a usted para un disgusto como el que me deja conocer. Dígame qué debo hacer para remediar lo que ha encontrado usted reprobable en mi conducta. —|MI ne volas, nek dum momento, doni motivon al vi havi ĉagrenon kiul tiu kiun vi lasas koni. Diru kion mi devas fari por solvi kion vi trovas riproĉinda en mia konduto. —Así debe ser. ¿No deseas que la quiera tanto como a ti? —Tiel devas esti. Ĉu vi ne deziras ke mi amu ŝin tiom kiom vin? —Sí, señora; y así es, ¿no es verdad? —Jes, sinjora; kaj tiel estas, ĉu vere? —Así sería, aunque me hubiera olvidado de que no tiene otra madre que yo, de las recomendaciones de Salomón y la confianza de que él me creyó digna; porque ella lo merece y te ama tanto. El doctor asegura que el mal de María no es el que sufrió Sara. —Tiel estus, eĉ se mi estus forgesinta ke ŝi ne havas alian patrinon lo mi, pri la rekomendoj de Salomono kaj la kunfidon pro kiui li kredis min inda, ĉar ŝi meritas ĝin kaj amas vin tiom. La kuracisto asertas ke la malsano deMaria ne estas tiu kiun suferis Sara. —¡El lo ha dicho! —Li diris tion! —Sí, tu padre, tranquilizado ya por esa parte, ha querido que yo te lo haga saber. —Jes, via patro, trankviligita jam tiuflanke, volis ke mi sciigu tion al vi. —¿Podré, pues, volver a ser con ella como antes? —pregunté enajenado —Ĉu mi povos, do, konduti kun ŝi kiel antaŭe? — demandis mi kolereta. —Casi... —Preskaŭ… —¡Oh! Ella me disculpará; ¿no lo cree usted? ¿El doctor ha dicho que no hay ya ninguna clase de peligro? —agregué—; es necesario que lo sepa Carlos. —Ho! Ŝi senkulpigos min; ĉu vi ne kredas? Ĉu la kuracisto diris ke estas nenia danĝero? —aldonis mi—; estas necese ke Carlos sciu ĝin. Mi madre me miró con extrañeza antes de responderme: Mia patrino rigardis min mire antaŭ ol respondi al mi: —¿Y por qué se le había de ocultar? Réstame decirte lo que creo debes hacer, puesto que los señores de M... han de venir mañana, según lo anuncian. Dile esta tarde a María... Pero, ¿qué puedes decirle que baste a justificar tu despego, sin faltar a las órdenes de tu padre? Y aunque pudieras hablarle de lo que él te exigió, no podrías disculparte, pues que para hacer lo que has hecho en estos días hay una causa que por orgullo y delicadeza no debes descubrir. He ahí el resultado. Es forzoso que yo manifieste a María el motivo real de tu tristeza. —Kaj kial oni devus okulti tion al li? Mankas nur diri al mi tion kion mi kerdas ke vi devas fari, ĉar la sinjoroj M… venos orgaŭ, laŭ ilia anonco. Diru dum tiu ĉi posttagmezo al Maria… Sed, Kion vi povas diri al ŝi ke estu sufiĉa por justigi vian malinklinon, sen kontraŭiri la ordonojn de via patro? Kaj kvankam vi povus paroli al ŝi pri tio kion li postulis al vi, vi ne povus sinkulpigi vin, ĉar por fari kion vi faris dum tiuj ĉi tagoj estas kialo kiun pro fiero kaj delikateco vi ne devas malkaŝi. Jen la rezulto. Estas devige ke mi manifestu al Maria la realan kialon de via malĝojo. —Pero si usted lo hace, si he sido ligero en creer lo que he creído, ¿qué pensará ella de mí? —Sed se vi faras tion, se mi estis leĝera kredinte kion mi kredis, kion pensus ŝi pri mi? —Pensará menos mal que considerándote capaz de una veleidad e inconsecuencia más odiosa que todo. —Ŝi pensus malpli malbone ol konsiderante vin kapabla de vantaĵo kaj malsaĝaĵo pli riproĉinda ol tio. —Tiene usted razón hasta cierto punto; pero yo le suplico no diga a María nada de lo que acabamos de hablar. He incurrido en un error, que tal vez me ha hecho sufrir más a mí que a ella, y debo remediarlo; le prometo a usted que lo remediaré: le exijo solamente dos días para hacerlo como se debe. —Vi pravas ĝis certa punkto; sed mi petegas al vi diri nenion al Maria pro tio kion ni ĵus parolis. Mi faris eraron, kiu eble suferigis min pli nulte lo ŝin, kaj mi devas ripari ĝin; mi promesas la vi ke i kuracos ĝin: mi postulas nur du tagojn por fari ĝin kiel oni devas. —Bien —me dijo levantándose para irse—; ¿sales hoy? —Bone — ŝi diris la mi leviĝinte por foriri—; ĉu vi eliras hodiaŭ? —Sí, señora. —Jes, sinjorino. —¿A dónde vas? —Kien vi iras? —Voy a pagar a Emigdio su visita de bienvenida; y es imprescindible, porque ayer le mandé a decir con el mayordomo de su padre que me esperara hoy a almorzar. —Mi iras pagi al Emigdio la bonvenigan viziton; kaj pravas, ĉar hieraŭ mi sendis la intendanton de mia patro diri al li ke li atendu min hodiaŭ por tagmanĝi. —Mas volverás temprano. —Sed vi revenos baldaŭ. —A las cuatro o las cinco. —Je la kvara aŭ je la kvina. —Vente a comer aquí. —Venu vespermanĝi ĉi tie. —Sí. ¿Está usted otra vez satisfecha de mí? —Jes. Ĉu vi estas denove kontenta kun mi? —Cómo no —respondió sonriendo—. Hasta la tarde, pues: darás finos recuerdos a las señoras, de parte mía y de las muchachas. —Kiel ne —respondis ŝi ridetanta—. Ĝis la posttagmezo, do: donu fajnajn rememorojn al la sinjorinoj, miaflanke kaj flanke de la knabinoj. ''[[Maria|Indekso]]'' 1563 3072 2005-07-21T02:43:08Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XIX''' Había hecho yo algo más de una legua de camino, y bregaba ya por abrir la puerta de golpe que daba entrada a los mangones de la hacienda del padre de Emigdio. Vencida la resistencia que oponían sus goznes y eje enmohecidos, y la más tenaz aún del pilón, compuesto de una piedra tamaña enzurronada, la cual, suspendida del techo, daba tormento a los transeúntes manteniendo cerrado aquel aparato singular, me di por afortunado de no haberme atascado en el lodazal pedregoso, cuya antigüedad respetable se conocía por el color del agua estancada. '''XIX''' Faris mi pli ol unu leŭgon** laŭvoje, kaj mi klopodis malfermi de golpe**** la pordon kiu estis la enirejo al la mangoness**** de la hazendo de la patro de Emigdio. Venkinte la reziston de la ŝimplenaj ĉarniroj kaj aksoj, kaj tiun eĉ pli fortan de la pilon***, kunformata de ŝtonego enzurronada***, ku pendanta el la plafonmo, donis turmentojna la la pasantoj konservante fermita tiun singularan aparaton, mi sentis min bonŝanca ke mi ne enkothaltis en tiu plenŝtona kototereno, kies respektindan antikvecon oni konis per la koloro de la stagnata akvo. Atravesé un corto llano en el cual el rabo de zorro, el friegaplato y la zarza dominaban sobre los gramales pantanosos; allí ramoneaban algunos caballejos molenderos rapados de crin y cola, correteaban potros y meditaban burros viejos, tan lacrados y mutilados por el carguío de leña y la crueldad de sus arrieros, que Buffon se habría encontrado perplejo al tener que clasificarlos. Mi trairis mallongan ebenaĵon en kiu la rabo de zorro****, la friegapalato**** kaj la rubusujo regis sur la marĉaj gramales****; tie ramineaban*** kelkaj pormuelejaj ĉevaloj kolhare kaj voste eltonditaj, kuretis ĉevalidoj kaj meditis maljunaj azenoj, tiom batitaj kaj kripligitaj de la lignoŝarĝado kaj la krueleco de la pelistoj, ke Buffon estus embarasiĝinta se li estus devinta klasifiki ilin. La casa, grande y antigua, rodeada de cocoteros y mangos, destacaba su techumbre cenicienta y alicaída sobre el alto y tupido bosque del cacaotal. La domo, granda kaj antikva, ĉirkaŭita de kokosarboj kaj mangarboj, elstarigis sian cindrokoloran kaj alicaida ** tegolaron*** sur la alta kaj kompakta bosko de la kakaokultivo. No se habían agotado los obstáculos para llegar, pues tropecé con los corrales rodeados de tetillal; y ahí fue lo de rodar trancas de robustísimas guaduas sobre escalones desvencijados. Vinieron en mi aŭilio dos negros, varón y mujer: él, sin más vestido que unos calzones, mostraba la espalda atlética luciente con el sudor peculiar de la raza; ella con follao de fula azul y por camisa un pañuelo anudado hacia la nuca y cogido con la pretina, el cual le cubría el pecho. Ambos llevaban sombrero de junco, de aquellos que a poco uso se aparaguan y toman color de techo pajizo. Ne elĉrerpiĝis la obstakloj por alveni; ĉar mi stumblis kontraŭ la staloj ĉirkaŭitaj de tetillal****; kaj tie estis tio pri ruligi*** ŝtoptrabojn de fortikegan bambuoj sur la diskunigitaj ŝtupoj. Venis helpi min du negroj, viro kaj virino: li, sen plia vestaĵo ol kalsono***, montris la atletan dorson brilanta per la partikulara ŝvito de la razo; ŝi per follao** de blua fula** kaj por** ĉemizo ŝi tukon nodigitan en la nuko kaj zonita per la pretina***, kiu kovris al bruston***. Ambaŭ surhavis ĉapelon de junko** , de tiuj kiuj post malmulte da uzo umbreliĝas kaj akiras kororon de pajla tegolaro.** Iba la risueña y fumadora pareja nada menos que a habérselas con otra de potros a los cuales había llegado ya su turno en el mayal; y supe a qué, porque me llamó la atención el ver no sólo al negro sino también a su compañera, armados de rejos de enlazar. En gritos y carrera estaban cuando me apeé bajo el alar de la casa, despreciando las amenazas de los perrazos inhospitalarios que se hallaban tendidos bajo los escaños del corredor. Iris la ridema** kaj fumema paro nenio alia ol alfronti alian el la ĉevalidoj iuj estis en al vico de la mayal***; kaj mi sciis ial, ĉar vekis mian atenton vidi ne nur la nigron sed ankaŭ sian kunulinon,armitaj per ŝnuroj por enligi.** En krioj kaj kuroj ili estis kiam mi elrajdis** sub la alo** de la domo, preteratentante la minacojn de la nebonvenigaj hundegoj kiuj kuŝis sub la apogilbenkoj*** de la koridoro. Algunas angarillas y sudaderos de junco deshilachados y montados sobre el barandaje bastaron a convencerme de que todos los planes hechos en Bogotá por Emigdio, impresionado con mis críticas, se habían estrellado contra lo que él llamaba chocheras de su padre. En cambio habíase mejorado notablemente la cría de ganado menor, de lo cual eran prueba las cabras de varios colores que apestaban el patio; e igual mejora observé en la volatería, pues muchos pavos reales saludaron mi llegada con gritos alarmadores, y entre los patos criollos o de ciénaga, que nadaban en la acequia vecina, se distinguían por su porte circunspecto algunos de los llamados chilenos. Kelkaj angarillas*** kaj junkaj sudaderios deshilacados**** kaj amasigitaj sur la apoglatoj** sufiĉis por konvinki min ke ĉiuj planoj faritaj de Emigdio en Bogoto, impresita de miaj kritikoj, frakasis kontraŭ tio kion li nomis maljunlpensoj de sia patro. Male pliboniĝis rimardinde la bredado de minora brutaro***, kiel pruvis la karoj de diversaj koloroj kiuj paŝtiĝis en la korto; kaj saman plibonigon mi vidis en la volateria***, ĉar muiltaj pavoj salutis mian alvenon per alarmigaj krioj, kaj inter la kreolaj anasoj de la cienaga***, kiuj naĝis en la najbara kanaleto, distingiĝis pro ilia serioza aspekto***kelkaj de tiuj nomataj ĉiliaj. Emigdio era un excelente muchacho. Un año antes de mi regreso al Cauca, lo envió su padre a Bogotá con el objeto de ponerlo, según decía el buen señor, en camino para hacerse mercader y buen tratante. Carlos, que vivía conmigo en aquel entonces y se hallaba siempre al corriente hasta de lo que no debía saber, tropezó con Emigdio, yo no sé dónde, y me lo plantó por delante un domingo de mañana, precediéndolo al entrar en nuestro cuarto para decirme: «¡Hombre!, te voy a matar del gusto: te traigo la cosa más linda». Emigdio estis bonega knabo. Unu jaro antaŭ mia reveno al Kaŭka, sia patro sendis lin al Bogoto kun la celo meti lin, laŭdire de la bona sinjoro, en la vojo por fariĝi bona komercisto kaj interŝaĝanto. Carlos, kiu loĝis kun mi tiam kaj kiu sciis eĉ kion oni ne devas scii, trafis Emigdion, mi ne scias kie, kaj starigis lin antaŭ mi iun dimanĉon matene, antaŭigante lin kiam ili eniris en mia ĉambro por diri al mi: «Knabo!, mi mortigos vin pro ĝojo: mi alportas por vi la plej beletan aĵon». Yo corrí a abrazar a Emigdio, que parado a la puerta, tenía la más rara figura que imaginarse puede. Es una insensatez pretender describirlo. Mi kuris ĉirkaŭbraki Emigdion, kiu staranta ĉe la pordo, havis la plej raran figuron kiun oni povus imagi. Estas sensenĉaĵo klopodi priskribi lin. Mi paisano había venido cargado con el sombrero de pelo, color café con leche, gala de don Ignacio, su padre, en las semanas santas de sus mocedades. Sea que le viniese estrecho, sea que le pareciese bien llevarlo así, el trasto formaba con la parte posterior del largo y renegrido cuello de nuestro amigo, un ángulo de noventa grados. Aquella flacura; aquellas patillas enralecidas y lacias haciendo juego con la cabellera más desconsolada en su abandono que se haya visto; aquella tez amarillenta, descaspando las asoleadas del camino; el cuello de la camisa hundido sin esperanza bajo las solapas de un chaleco blanco cuyas puntas se odiaban; los brazos aprisionados en las mangas de una casaca azul; los calzones de cambrún con anchas trabillas de cordobán, y los botines de cuero de venado alustrado eran causa más que suficiente para exaltar el entusiasmo de Carlos. Mia samvilaĝano venis portanta la feltĉapelon, de koloro de kafo kun lakto, donaco de lia Don Ignacio, lia patro, en la sanktaj semajnoj de siaj junecjaroj. Estu ke ĝi estus al li mallarĝa, estu ke ŝajnus al li surhavi ĝin tiel, tiu aĉaĵo formis kun la malantaŭa parto de la larga kaj renigra kolo de nia amiko, angulon de naŭdek gradoj, Tiu maldikeco, tiuj enralecidas*** kaj glataj vangharoj haciendo juego kun la hararo plej nekonsolebla en sia forlaso kiun oni iam vidis; tiu flava vizaĝo, descaspando la sunbruloj de la vojo; la kolumo de la ĉemizo droninta sensespere sub la refaldoj de blanka veŝto kies pintoj malamis unu la alian; la brakoj aprisionados*** en la manikoj de blua kazako; la kalzono de cambrun kun larĝaj trabillas de cordoban****, kaj la botetoj el cirigita*** venadhaŭto** estis aferoj pli ol sufiĉaj por ekscitegi la entuzismon d Carlos. Llevaba Emigdio un par de espuelas orejonas3 en una mano y una voluminosa encomienda para mí en la otra. Me apresuré a descargarlo de todo, aprovechando un instante para mirar severamente a Carlos, quien tendido en una de las camas de nuestra alcoba, mordía una almohada llorando a lágrima viva, cosa que por poco me produce el desconcierto más inoportuno. Portis por mi Emigdio paron de orejonas espronoj enla mano kaj grandan*** menditaĵon por mi en la alia. Mi hastis elŝarĝi lin de ĉio, profitante momenton por rigardi severe Carlos, kiu kuŝanta en unu el la litoj de nia dormoĉambro, mordis kapkuzenon ploregantre, afero kiu preskaŭ produktis en mi la konfuzon plej neoportunan. Ofrecí a Emigdio asiento en el saloncito; y como eligiese un sofá de resorte, el pobre sintiendo que se hundía, procuró a todo trance buscar algo a qué asirse en el aire; mas, perdida toda esperanza, se rehizo como pudo, y una vez en pie, dijo: Mi ofertis al Carlos seĝon en la saloneto; kaj kiel li elektis la sofon de risortoj, sentinte la kompatinda ke sinkis, klopodis ĉiel serĉi ion por sin teni en la aero; sed, perdinte ĉiujn esperojn, alĝustiĝis kiel li povis, kaj stariĝinte, diris: —¡Qué demonios! A este Carlos no le entra el juicio. ¡Y ahora! Con razón venía riéndose en la calle de la pegadura que me iba a hacer. ¿Y tú también?... ¡Vaya! Si esta gente de aquí es el mismo demontres. ¿Qué te parece la que me han hecho hoy? —Diabloj! Tiu ĉi Carlos ne akiras saĝon. Kaj nun! Tutrajte le venis ridanta en la strato pri la mistifiko*** kiun li estis faronta min. Kaj ĉu vi ankaŭ!.. Ve! Se tiuj ĉi uloj estas la sama demongo.****Kion vi opninoas pri tio kion ili faris al mi hoadiaŭ? Carlos salió de la alcoba, aprovechándose de tan feliz ocasión, y ambos pudimos reír ya a nuestras anchas. Carlos eliris el la dormoĉambro, profitante tian feliĉan okazantaĵon, kaj ambaŭ povis ride laŭplaĉe. —¡Qué, Emigdio! —dije a nuestro visitante—: siéntate en esta butaca, que no tiene trampa. Es necesario que críes correa. —Kion, Emigdio! —diris mi al mia vizitanto—: sidiĝu en la brakseĝo, ke ĝi ne havas trompon. Estas necese ke vi cries correa*****. —Sí ea4 —respondió Emigdio sentándose con desconfianza cual si temiese un nuevo fracaso. —Jes, ea***** —respondis Emigdio sidante malkonfide** kvazaŭ li timus novan malsukxceson. —¿Qué te han hecho? —rió más que preguntó Carlos. —Kion oni faris al vi? —ridis pli ol demandis Carlos. —¿Hase visto? Estaba por no contarles. —Ĉu oni vidis tion? Mi estis rakontanta al vi. —Pero, ¿por qué? —insistió el implacable Carlos, echándole un brazo sobre los hombros—; cuéntanos. —Sed, kial? —insistis la inplacable Carlos, metante berakon sur al ŝultro—; rakontu al ni. Emigdio se había enfadado al fin, y a duras penas pudimos contentarlo. Unas copas de vino y algunos cigarros ratificaron nuestro armisticio. Sobre el vino observó nuestro paisano que era mejor el de naranja que hacían en Buga, y el anisete verde de la venta de Paporrina. Los cigarros de Ambalema le parecieron inferiores a los que aforrados en hojas secas de plátano y perfumados con otras de higo y de naranjo picadas, traía él en los bolsillos. Emigdio finfine koleris, kaj malfacilege ni povis rekontentigi lin. Kelkaj pokaloj da vino kaj kelkaj cigaredoj*** konfirmis nian armisticon. Pri la vino rimarkis nia samvilaĝano ke estis pli bona tiu oranĝa kiun oni faris en Bugo, kaj la anisete*** verda de la vendejo de Paporina***. La cidaredoj de Ambalema ŝajnis al li malsuperaj ol tiuj kiuj volvitaj en sekaj folioj de platanarbo kaj parfumitaj en aliaj de figo kaj de diserigita aranĝarbo, kunportis li en la poŝoj. Pasados dos días, estaba ya nuestro Telémaco vestido convenientemente y acicalado por el maestro Hilario; y aunque su ropa a la moda le incomodaba y las botas nuevas le hacían ver candelillas, hubo de sujetarse, estimulado por la vanidad y por Carlos, a lo que él llamaba un martirio. Pasis du tagoj, estis jam nia Telemako vestita laŭkonvene kaj acicalado**** de la majstro Hilario; kaj kvankam la laŭmoda j vestaĵoj estis por li nekomfortaj kaj la novaj botoj igis lin vidi fajretojn, li devis elteni, stimulita de la vanteco de Carlos, kion li nomis martiro. Establecido en la casa de asistencia que habitábamos nosotros, nos divertía en las horas de sobremesa refiriendo a nuestras caseras las aventuras de su viaje y emitiendo concepto sobre todo lo que le había llamado la atención en la ciudad. En la calle era diferente, pues nos veíamos en la necesidad de abandonarlo a su propia suerte, o sea a la jovial impertinencia de los talabarteros y buhoneros, que corrían a sitiarlo apenas lo divisaban, para ofrecerle sillas chocontanas, arretrancas, zamarros, frenos y mil baratijas. Establita en la helpdomo en kiu ni liĝis, li amuzigis nin sum la horoj post la manĝo** rakontante al niaj virinoj**** l aventurojn de sia vojaĝo kaj konceptante pri ĉio kio vekis lian atenton en la urbo. En la strato li estis malsimila, ĉar estis al ni necese forlasi lin al sia propra sorto, tio estas, al la jovial*** impertinento de la talabarteros*** kaj buhoneros***, kiuj kuris lin sieĝi tuj kiam ili vidis lin, por oferti al li ĉokontaj** seĝoj, arretrancas**, zammaroos, frenos**** kaj mil bagatelojn. Por fortuna ya había terminado Emigdio todas sus compras cuando vino a saber que la hija de la señora de la casa, muchacha despabilada, despreocupadilla y reidora, se moría por él. Bonŝance jam Emigdio finis ĉiujn siajn aĉetojn kiam sciiĝis ke la filino de la sinjorino de la domo, vigla knabino, despreocupadilla*** kaj ridema, mortis pro li. Carlos, sin pararse en barras, logró convencerlo de que Micaelina había desdeñado hasta entonces los galanteos de todos los comensales; pero el diablo, que no duerme, hizo que Emigdio sorprendiese en chicoleos una noche en el comedor a su cabrión y a su amada, cuando creían dormido al infeliz, pues eran las diez, hora en que solía hallarse él en su tercer sueño; costumbre que justificaba madrugando siempre, aunque fuese tiritando de frío. Carlos, ne zorgante la detalojn, sukcesis konvinkli lin ke Mikaelina malŝatis ĝis tiam la flirtadon de ĉiuj interitoj: sed la diablo, kiu ne dormas, faris ke Emigdio malkovrus en plena flirtado**** unu nokto en la manĝejo sian cabrion** kaj sian amatinon, kial ili kredis le la malfeliĉulo dormis, ĉar estis la deka, horo kiam li kutimis li troviĝi en sia tria sonĝo; kutimo kiun li justigis leviĝantea ĉiam frumatene, kvankam estus frosttremante proo malvarmo. Visto por Emigdio lo que vio y oído lo que oyó, que ojalá para su reposo y el nuestro nada hubiese visto ni oído, pensó solamente en acelerar su marcha. Vidinte Emigdio kion li vidis kaj aŭdinte kion li aŭdis, ke estus pli bone por lis ripozo kaj nia ke li nenion estus aŭdinta, li pensis nur akceli sian foriron. Como no tenía queja de mí, hízome sus confidencias la noche víspera del viaje, diciéndome, entre otros muchos desahogos: Kiel li havis nenion por riproĉi al mi, li farisla mi siajnkonfidencojn la nokton antaŭ sia vojaĝo, dirante al mi, inter multaj aliaj korfaciligoj: —En Bogotá no hay señoras: éstas son todas unas... coquetas de siete suelas. Cuando ésta lo ha hecho, ¿qué se espera? Estoy hasta por no despedirme de ella. ¡Qué caray!, no hay nada como las muchachas de nuestra tierra; aquí no hay sino peligros. Ya ves a Carlos: anda hecho un altar de corpus, se acuesta a las once de la noche y está más fullero5 que nunca. Déjalo estar; que yo se lo haré saber a don Chomo para que le ponga la ceniza. Me admira verte a ti pensando tan sólo en tus estudios. —En Bogoto ne estas sinjorinoj: tiuj ĉi estas ĉiuj... koketaj de sep plandumoj***. Kiam tiu ĉi faris ĝin, kion oni esperas? MI eĉ pensas ne diri adiaŭ al ŝi***. Que caray******!, estyas nenio kiel la knabinoj de nia regiono; ĉi tie estas nur danĝeroj. Vio jam vidas Carlos: estas kiel altaro de corpus, enlitiĝas je la dekunua nokte kaj estas pli fullero**** ol neniam. Lasu lin esti tia, ke mi sciigos tiona l Don Chomo*** por ke li cindrosingnalu lin. Miras min vidi vin pensi nur pri viaj studoj. Partió pues Emigdio, y con él la diversión de Carlos y de Micaelina. Foriris do Emigdio, kaj kun li la amuzo de Carlos kaj Mikaelina. Tal era, en suma, el honradote y campechano amigo a quien iba yo a visitar. Tia estis, resume, la krudhonesta kaj kamparansintena amiko kiun mi estis vizitonta. Esperando verlo venir del interior de la casa, di frente a retaguardia oyendo que me gritaba al saltar una cerca del patio: Atendanta vidi lin veno de la interno de la domo, frontis mi la postgvardion aŭdinte ke li kriis al mi dum li saltis barilon de la korto: —¡Por fin, so maula!, ya creía que me dejabas esperándote. Siéntate, que voy allá. —Finfine, ŝtipo!, mi pendis ke vi lasus min atendanta vin. Sidiĝu, ke mi iras tien. Y se puso a lavarse las manos, que tenía ensangrentadas, en la acequia del patio. Kaj li eklavis la manojn, kiujn li havis sangigitaj, en la kanaleto de la korto. —¿Qué hacías? —le pregunté después de nuestros saludos. —Kion vi faris? —demandis mi al li post niaj salutoj. —Como hoy es día de matanza y mi padre madrugó a irse a los potreros, estaba yo racionando a los negros, que es una friega; pero ya estoy desocupado. Mi madre tiene mucho deseo de verte; voy a avisarle que estás aquí. Quién sabe si lograremos que las muchachas salgan, porque se han vuelto más cerreras cada día. —Ĉar hodiaŭ estas buĉotago kaj mia patro leviĝis frumatene por iri al la herbejoj***, estis mi donante la porciojn al la negroj, kio estas problemo, sed mi jam estas libera. —¡Choto! —gritó; y a poco se presentó un negrito medio desnudo, pasas monas6, y un brazo seco y lleno de cicatrices. —Ĉoto! —kriis li; kaj malmulte poste prezentiĝis duonnudan nigreton, pasas monas**, kaj brako plena de cikatroj***. —Lleva a la canoa ese caballo y límpiame el potro alazán. —Portu al la boato tiun ĉevalon kaj purigu la alazan*** ĉevalidon. Y volviéndose a mí, después de haberse fijado en mi cabalgadura, añadió: Kaj turnanta al mi, post fiksi la rigardon en mia ĉevalo, li aldonis: —¡Carrizo con el retinto! —Carizo** kun la retinto!***** —¿Cómo se averió así el brazo ese muchacho? —pregunté. —Kiel difektiĝis tiel la brako de tiu knabo? —mi demandis. —Metiendo caña al trapiche: ¡son tan brutos éstos! No sirve ya sino para cuidar caballos. —Enmetante kanon al la muelejo: estas ili tiel stultaj! Taŭgas li nur por zorgi ĉevalojn. En breve empezaron a servir el almuerzo, mientras yo me las había con doña Andrea, madre de Emigdio, la que por poco deja su pañolón sin flecos, durante un cuarto de hora que estuvimos conversando solos. Sekve li komencis servi** la tagmanĝon, dum mi estis kun Dona Andrea, patrino de Emigdio, ku preskaŭ lasis sian panolon*** sen franĝoj, dum la kvaronhoro kiam ni interparolis solaj. Emigdio fue a ponerse una chaqueta blanca para sentarse a la mesa; pero antes nos presentó una negra engalanada el azafate pastuso con aguamanos, llevando pendiente de uno de los brazos una toalla primorosamente bordada. Emigdio iris surmeti blankan jakon** por sidiĝi ĉe la tablo; sed antaxu tio li prezentis al ni nigrinon ornamita de pasta azafate**** kun aguamanos*****, kiu portis pendanta de unu el la brakoj bantukon primorosamente***** brodita. Servíanos de comedor la sala, cuyo ajuar estaba reducido a viejos canapés de vaqueta, algunos retablos quiteños que representaban santos, colgados en lo alto de las paredes no muy blancas, y dos mesitas adornadas con fruteros y loros de yeso. Rolis por ni kiel manĝejo la salono, kies meblaro reduktiĝis al malnovaj kanapoj** de vaqueta***, al kelkaj retabloj*** kitaj kiuj reprezentis sanktulojn, pendantaj alte en la ne tre blankaj muroj, kaj du tabletoj ornamitaj de fruktujoj kaj psitakoj el gipso. Sea dicha la verdad: en el almuerzo no hubo grandezas; pero se conocía que la madre y las hermanas de Emigdio entendían eso de disponerlos. La sopa de tortilla aromatizada con yerbas frescas de la huerta; el frito de plátanos, carne desmenuzada y roscas de harina de maíz; el excelente chocolate de la tierra; el queso de piedra; el pan de leche y el agua servida en antiguos y grandes jarros de plata no dejaron que desear. Ni diru la veron: en la tagmanĝo ne estis grandaĵoj; sed oni konis ke la patrino kaj la fratinoj de Emigdio komprenadis tion pri aranĝi ilin. La supo de omleto aromigita de freŝaj herboj de la fruktoĝardeno; la fritaĵo de platanoj; la fromaĝo ŝtona; la pano de lakto kaj la akvo prezentita**** en antikvaj kaj grandaj kruĉoj de arĝento lasis nenion por deziri. Cuando almorzábamos alcancé a ver espiando por entre una puerta medio entornada a una de las muchachas; y su carita simpática, iluminada por unos ojos negros como chambimbes7, dejaba pensar que lo que ocultaba debía de armonizar muy bien con lo que dejaba ver. Kiam ni tagmanĝis mi povid vidi spionanta de inter pordo duonfermita unu el la knabinoj; kaj sia sinpatia vizaĝo, lumigita de okuloj nigraj kiel ĉambimboj***, lasis pensi ke tio kion ŝi okultis harminiis tre bone kun tio kion ŝi lasis vidi. Me despedí a las once de la señora Andrea; porque habíamos resuelto ir a ver a don Ignacio en los potreros donde estaba haciendo rodeo, y aprovechar el viaje para darnos un baño en el Amaime. Mi adiaŭis je la dekunua la sinjorinon Andrea; ĉar ni estis decidinta iri vidi Don Ignacio-n en la herbejarojn** kie li estis faranta rodeon****, kaj profiti la vojaĝon por nin bani en la Amaime. Emigdio se despojó de su chaqueta para reemplazarla con una ruana de hilo; de los botines de soche para calzarse alpargatas usadas; se abrochó unos zamarros blancos de piel melenuda de cabrón; se puso un gran sombrero de Suaza con funda de percal blanco, y montó en el alazán, teniendo antes la precaución de vendarle los ojos con un pañuelo. Como el potrón se hizo una bola y escondió la cola entre las piernas, el jinete le gritó: «¡Ya venís con tus fullerías!», descargándole en seguida dos sonoros latigazos con el manatí palmirano que empuñaba. Con lo cual, después de dos o tres corcovos que no lograron ni mover siquiera al caballero en su silla chocontana, monté y nos pusimos en marcha. Emigdio demetis sian jakon por anstataŭi ĝin per ponĉo de hilo***; la botetojn de soche**** por surhavigi al si alpargatojn**** uzitajn; ŝnurumis blankajn zamarros**** de plenhara felto de kapro; surmetis al si grandan ĉapelon de Sauza kun ingo de blanka perkalo, kaj rajdis sian alazan****, zorgante unue vindi al li la okulojn per tuko. Kiel la ĉevalidego pilkiĝis kaj kaŝis la voston inter la gamboj, la rajdanto kriis: «Jam venas vi kun viaj malvirtoj!», donante al ĝi du sonorajn vipbatojn per la palmira manati** kiun li empinaba***. Per tio, post du aix tri saltoj*** kiuj eĉ ne movis la rajdanton el la ĉokonta*** seĝo, mi surrajdis kaj ni ekmarŝis. Mientras llegábamos al sitio del rodeo, distante de la casa más de media legua, mi compañero, luego que se aprovechó del primer llanito aparente para tornear y rayar el caballo, entró en conversación tirada conmigo. Desembuchó cuanto sabía respecto a las pretensiones matrimoniales de Carlos, con quien había reanudado amistad desde que volvieron a verse en el Cauca. Dum ni iris al la loko de la brutartesto, distanca de la domo pli ol duono da leŭgo***, mia kunulo, post kiam li profitis la unuan ŝajnan ebenaĵon por tornear kaj rayar**** la ĉevalon, eniris en konversacion malferman kun mi. Li elkropigis kiom li sciis pri la geedzaj pretendoj de Carlosm kun kiu li restarigis amikecon de kiam ili revidiĝis en Kaŭko. —¿Y tú qué dices? —acabó por preguntarme. —Kaj vi kion diras? —fine li demandis al mi. Esquivé mañosamente darle respuesta; y él continuó: Mi forevitis ruzece doni al li respondon; kaj li daŭrigis: —¿Para qué es negarlo? Carlos es muchacho trabajador: luego que se convenza de que no puede ser hacendado si no deja antes a un lado los guantes y el paraguas, tiene que irle bien. Todavía se burla de mí porque enlazo, hago talanquera y barbeo muletos; pero él tiene que hacer lo mismo o reventar. ¿No lo has visto? —Kial nei ĝin? Carlos estas laborema knabo: post kiam li konvinkiĝu ke li ne povas esti fazendestro se antaŭe li ne lasas apude la gantojn kaj la ombrelon, li devas sukcesi. Li ankoraŭ primokas min ĉar mi enlaĉas, faras talanqueras**** kaj barbeo*** muletos***; sed li devas fari la samon aŭ krevi. Ĉu vi ne vidas lin? —No. —Ne. —Pues ya lo verás. ¿Me crees que no va a bañarse al río cuando el sol está fuerte, y que si no le ensillan el caballo no monta; todo por no ponerse moreno y por no ensuciarse las manos? Por lo demás es un caballero, eso sí: no hace ocho días me sacó de un apuro prestándome doscientos patacones que necesitaba para comprar unas novillonas. El sabe que no lo echa en saco roto; pero eso es lo que se llama servir a tiempo. En cuanto a su matrimonio... te voy a decir una cosa, si me ofreces no chamuscarte. —Vi jam vidos lin do. Ĉu vi kredas ke li ne iras baniĝi al la rivero kiam la suno estas forta, kaj ke se oni ne enŝeligas** al li la ĉevalon li ne rajdas, ĉio por ne bruniĝi kaj por ne malpurigi al si la manojn? Cetere estas li ĝentlemano, tio ja: ne pasis de hodiaŭ ok tagojn ke li elirigis min de problemo pruntedonante al mi ducent patacones*** kiujn mi bezonis por aĉeti kelkajn bovidinojn. Li scias ke li ne faras tion vane; ser tio estas kion oni noma helpi ĝustatempe. Pri lia edziĝo... mi diros al vi ion, se vi promesas ne varmiĝi.**** —Di, hombre, di lo que quieras. —Diru, viro, diru kion vi volas. —En tu casa como que viven con mucho tono; y se me figura que una de esas niñas criadas entre holán, como las de los cuentos, necesita ser tratada como cosa bendita. —Ŝajnas ke en via domo oni vivas kun multe da tono; kaj ŝajnas al mi ke unu el la infaninoj kreskigita inter holan***, kiel tiuj de la fabeloj, bezonas esti traktata kiel benitaĵo. Y soltó una carcajada y prosiguió: Kaj lasis eliri ridegon kaj daŭrigis: —Lo digo porque ese don Jerónimo, padre de Carlos, tiene más cáscaras que un sietecueros y es bravo como un ají chivato. Mi padre no lo puede ver desde que lo tiene metido en un pleito por linderos y yo no sé qué más. El día que lo encuentra tenemos que ponerle por la noche fomentos de yerbamora y darle friegas de aguardiente con malambo. —Mi diras tion ĉar tiu don Jeronimo, patro de Carlos, havas pli da ŝelo ol sephaŭtoj**** kaj estas brava*** kiel sovaĝa aji****. Mia patro ne povas vidi lin de kiam li enmetis lin en proceso pri terlimoj kaj mi ne scias kion pli. La tago kiam li trafas lin ni devas doni al li fomentojn*** de mento kaj doni al li frotojn de brando kun malambo***. Habíamos llegado al lugar del rodeo. En medio del corral, a la sombra de un guásimo y al través de la polvareda levantada por la torada en movimiento, descubrí a don Ignacio, quien se acercó a saludarme. Montaba un cuartago rosillo y cotudo, enjaezado con un galápago cuyo lustre y deterioro proclamaban sus merecimientos. La exigua figura del rico propietario estaba decorada así: zamarros de león raídos y con capellada; espuelas de plata con rodajas encascabeladas; chaqueta de género sin aplanchar y ruana blanca recargada de almidón; coronándolo todo un enorme sombrero de jipijapa, de esos que llaman cuando va al galope quien los lleva: bajo su sombra hacían la tamaña nariz y los ojillos azules de don Ignacio, el mismo juego que en la cabeza de un paletón disecado, los granates que lleva por pupilas y el prolongado pico. Ni estis alvenantaj al la brutdresdo. Meze de la corral***, en la ombro de guasimo*** kaj tra la polvaro*** levita de la taŭraro en movo, mi malkovris Ignacion, kiu alproksimiĝis al mi por min saluti. XXXXXXXXXXXXX Dije a don Ignacio lo que mi padre me había encargado acerca del ganado que debían cebar en compañía. Diris mi al don Ignacio kion mia patro komisiis al mi pri la brutaro kiun ili devis dikigi kune. —Está bien —me respondió—. Ya ve que la novillada no puede ser mejor; todos parecen unas torres. ¿No quiere entrar a divertirse un rato? —Estas bone —li respondis al mi—. Vi jam vidas ke la novillada*** ne povas iri pli bone; ĉiuj ŝajnas turoj. Ĉu vi ne volas eniri por amuziĝi momenton? A Emigdio se le iban los ojos viendo la faena de los vaqueros en el corral. Al Emigdio se le iban los ojos vidante la faenon***** de la bovistoj en la corral*****. —¡Ah Tuso! —gritó—; cuidado con aflojar el pial8 ¡A la cola! ¡A la cola! —Ej Tuso! —kriis li—; estu singarda ne malstreĉigi la pialon** Al la vosto! Al la vosto! Me excusé con don Ignacio, dándole al mismo tiempo las gracias; él continuó: Mi senkulpigis min kun don Ignacio, samtempe dankante al li; li daŭrigis: —Nada, nada; los bogotanos les tienen miedo al Sol y a los toros bravos; por eso los muchachos se echan a perder en los colegios de allá. No me dejará mentir ese niño bonito hijo de don Chomo: a las siete de la mañana lo he encontrado de camino aforrado con un pañuelo, de modo que no se le veía sino un ojo, ¡y con paraguas!... Usted, por lo que veo, siquiera no usa esas cosas. —Nenio, nenio; la bogotanoj timas la Sunon kaj la bravajn taŭrojn; pro tio la knaboj se echan a perder en la lernejoj de tie. Ne lasos min mensogi tiu bonita infano filo de don Chomo: je la sepa matene mi trovis lin en la vojo tegita**** en sia naztuko, tiele ke oni ne vidis al li eĉ okulon, kaj kun ombrelo!… Vi, pro tio kion mi vidas, feliĉe ne uzas tiujn aferojn. En ese momento gritaba el vaquero, que con la marca candente empuñada iba aplicándosela en la paleta a varios toros tendidos y maniatados en el corral: «Otro... otro...». A cada uno de esos gritos seguía un berrido, y hacía don Ignacio con su cortaplumas una muesquecilla más en una varita de guásimo que le servía de fuete. En tiu momento kriis la bovisto***, kiu svingante la candente*** markilon aplikis ĝin en la skarpo-**** al kelkaj taŭroj kuŝigitaj kaj ŝnurigitaj en la coarral*****. : «Alia… alia...». Post ĉiu el la krioj sekvis plorbleko**, kaj faris don Ignacio per sia poŝtranĉilo plian entranĉon en la vergeto de guasimo*** kiu taŭgis kiel fuete***. Como al levantarse las reses podía haber algunos lances peligrosos, don Ignacio, después de haber recibido mi despedida, se puso en salvo entrando a una corraleja vecina. Ĉar dum la leviĝo de la brutoj povis okazi kelkaj danĝeraj lances****, don Ignacio, post ricevi nian adiaŭon, savis sin enirinte en najbara corraleja***. El sitio escogido por Emigdio en el río era el más adecuado para disfrutar del baño que las aguas del Amaime ofrecen en el verano, especialmente a la hora en que llegamos a su orilla. Guabos churimbos, sobre cuyas flores revoloteaban millares de esmeraldas9, nos ofrecían densa sombra y acolchonada hojarasca donde extendimos las ruanas. En el fondo del profundo remanso que estaba a nuestros pies se veían hasta los más pequeños guijarros y jugueteaban sardinas plateadas. Abajo, sobre las piedras que no cubrían las corrientes, garzones azules y garcitas blancas pescaban espiando o se peinaban el plumaje. En la playa de enfrente rumiaban acostadas hermosas vacas; guacamayas escondidas en los follajes de los cachimbos charlaban a media voz; y tendida en las ramas altas dormía una partida de monos en perezoso abandono. Las chicharras hacían resonar por dondequiera sus cantos monótonos. Una que otra ardilla curiosa asomaba por entre el cañaveral y desaparecía velozmente. Hacia el interior de la selva oíamos de rato en rato el trino melancólico de las chilacoas. La loko elektita de Emigdio estis la plej adekvata por ĝui la banon kiun la akvoj de Amaime ofertas en la somero, speciale je la horo kiam ni alvenis al sia bordo. Guabos currimbos***, sur kies floroj flirtis miloj da smeraldoj***, ofertis al ni densan ombron kaj pufigitan*** foliaron kie ni etendis la ponĉojn. En la fono de la profunda remanso*** kiu estis ĉe niaj piedoj oni vidis ĝis la plej malgrandajn ŝtonetojn*** kaj lidetid arĝentaj sardenoj. Sube, sur la ŝtonoj kiujn ne kovris la kurento, bluaj ardeegoj** kaj blankaj ardeetoj fiŝkaptis gvate aŭ kombis sian plumaron. En la strando antaŭa*** remaĉis kuŝe belaj bovinoj; araoj kaŝitaj en la foliaroj de la caĉimboj*** babiladis duonlaŭte; kaj kuŝanta en la altaj branĉoj dormis grupo** de simioj en mallaborema forlaso. La ĉiĉarras** resonigis ĉie siajn unutonajn kantojn. Una que otra*** scivolema sciuro ekmontriĝis*** inter la kankultivo kaj malaperis haste. En la internon de la arbarego ni aŭdis de tempo al tempo la melankolian trilon de la ĉilacoas****. —Cuelga tus zamarros lejos de aquí —dije a Emigdio—; porque si no, saldremos del baño con dolor de cabeza. —Pendigu viajn zamarroj*** malproksime de ĉi tie —diris mi al Emigdio—; ĉar male, ni eliros el la baño kun kapdoloro***. Riose él de buena gana, observándome al colocarlos en la horqueta de un árbol distante: Ridis li volonte, vidinte min meti ilin en la horqueta*** de malproksima arbo: —¿Quieres que todo huela a rosas? El hombre debe oler a chivo. —Ĉu vi volas ke ĉio odoru je rozoj? La viro devas odori je ŝafo. —Seguramente; y en prueba de que lo crees, llevas en tus zamarros todo el almizcle de un cabrero. —Certe; kaj kiel pruvo ke vi tion kredas, vi portas en viaj zamarroj*** la tutan haladzon de kapristo***. Durante nuestro baño, sea que la noche y la orilla de un hermoso río dispongan el ánimo a hacer confidencias, sea que yo me diese trazas para que mi amigo me las hiciera, confesóme que después de haber guardado por algún tiempo como reliquia el recuerdo de Micaelina, se había enamorado locamente de una preciosa ñapanguita, debilidad que procuraba esconder a la malicia de don Ignacio, pues que éste había de pretender desbaratarle todo, porque la muchacha no era señora; y en fin de fines raciocinó así: Dum nia baño, aŭ ĉar la nokto kaj la bardo de la bela rivero pretigas la animon fari konfidencojn, aŭ ĉar mi estis kapabla ke mia amiko faru ilin al mi, li konfesis al mi ke post konservi dum kelke da tempo kiel kelikvon la memoron pri Micaelina, li enamiĝis freneze de belega napanguita***, malforteco kiun li klopodis kaŝi de la suspektemo de don Ignacio, ĉar tiu ĉi estis pretendonta malaranĝi ĉion al li, ĉar la knabino ne estis sinjorino, kaj finfine reagis jene: —¡Como si pudiera convenirme a mí casarme con una señora, para que resultara de todo que tuviera que servirle yo a ella en vez de ser el servido! Y por más caballero que yo sea, ¿qué diablos iba a hacer con una mujer de esa laya? Pero si conocieras a Zoila... ¡Hombre!, no te pondero; hasta le harías versos... ¡Qué versos!, se te volvería la boca agua: sus ojos son capaces de hacer ver a un ciego; tiene la risa más ladina, los pies más lindos, y una cintura que... Kiel se povus konveni al mi esziĝi al sinjorino, por ke rezultu de ĉio ke devus mi servi al ŝi anstataŭ esti servata de ŝi! Kaj se mi estus la plej altkvalita ĝentlemano, kion diable mi estis faronta per virino de tia kondiĉo***? Sed se vi konus Zoilan… Viro!, mi ne troigas***; eĉ versojn vi farus por ŝi… Kiujn versojn!, via buŝo fariĝus akvo: ŝiaj okuloj estas kapablaj igi vidi al blindulo; havas ŝi la plej ladina**** rido, la plej belajn piedojn, kaj talio kiu… —Poco a poco —le interrumpí—: ¿es decir que estás tan frenéticamente enamorado que te echarás a ahogar si no te casas con ella? —Iom post iom —mi interrompis lin—: ĉu vi volas diri ek vi estas tiel freneze anamiĝinat ke vi lasus vin droni se vi ne edziĝas al ŝi? —¡Me caso aunque me lleve la trampa! —MI edziĝas eĉ se la kaptilo portas min! —¿Con una mujer del pueblo? ¿Sin consentimiento de tu padre?... Ya se ve: tú eres hombre de barbas, y debes saber lo que haces. Y Carlos ¿tiene noticia de todo eso? —Al virino de vilaĝo? Sen permeso de via patro?… Oni jam vidas: vi estas viro de barboj, kaj vi devas scii kion vi faras. Kaj Carlos havas li novaĵon de ĉio ĉi? —¡No faltaba otra cosa! ¡Dios me libre! Si en Buga lo tienen en las palmas de las manos y a boca, qué quieres. La fortuna es que Zoila vive en San Pedro y no va a Buga sino cada marras. —Ne mankis alia afero! Dio liberigu min! Se en Bugo oni havas lin en la manplatoj kaj laŭplaĉe***, kion vi volas. La bonsanŝo estas ke Zoila loĝas en San Pedro kaj iras al Bugo nur maloftege. —Pero a mí sí me la mostrarías. —Sed al mi vi ja montrus ŝin. —A ti es otra cosa; el día que quieras te llevo. —Al vi estas alia afero; kiam vi volu mi iros kun vi. A las tres de la tarde me separé de Emigdio, disculpándome de mil maneras para no comer con él, y las cuatro serían cuando llegué a casa. Je la tria posttagmeze mi disiĝis de Emigdio, mi senkulopigis min milmaniere por ne manĝi kun li, kaj estus la kvara kiam mi alvenis hejme. ''[[Maria|Indekso]]'' 1564 3071 2005-07-21T02:33:24Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XVIII''' Ya estaba yo listo para partir cuando Emma entró a mi cuarto. Extrañó verme con semblante risueño. '''XVIII''' Jam estis mi preta ekiri kaj Emma eniris en mia ĉambro. Ŝi miriĝis kiam ŝi vidis al mi kun ridpreta vizaĝo***. —¿A dónde vas tan contento? —me preguntó. —Kien vi iras tiel kontenta? —ŝi demandis al mi. —Ojalá no tuviera que ir a ninguna parte. A ver a Emigdio, que se queja de mi inconstancia en todos los tonos, siempre que me encuentro con él. —Ke mi devus iri nenien. Vidi Emigdion, kiu plendas pri mia nekonstanteco en ĉiuj tonoj**, ĉiam kiam mi renkontiĝas kun li. —¡Qué injusto! —exclamó riendo—. ¿Inconstante tú? —Kiom nejusta! —ŝi ekkriis ridanta—. Ĉu nekonstanta vi? —¿De qué te ríes? —Pri kio vi ridas? —Pues de la injusticia de tu amigo. ¡Pobre! —Pri la nejusteco de via amiko. Kompatinda vi! —No, no; tú te ríes de otra cosa. —Ne, ne; vi ridas pri alia afero. —De eso es —dijo tomando de mi mesa de baño una peinilla y acercándoseme—. Deja que te peine yo, porque sabrá usted, señor constante, que una de las hermanas de su amigo es una linda muchacha. Lástima —continuó, haciendo el peinado ayudada de sus graciosas manos— que el señorito Efraín se haya puesto un poquito pálido en estos días, porque las bugueñas no imaginan belleza varonil sin frescos colores en las mejillas. Pero si la hermana de Emigdio estuviese al corriente de... —Pri tio mi ridas —diris ŝi prenante el mia bantablo kombilon kaj alproksimiĝante al mi—. Lasu ke mi kombu vin, ĉar jam scias vi, sinjoro konstanta, ke unu el la fratinoj de via amiko estas beleta knabino. Bedaŭrinde —daŭrigis ŝi, kombante min helpata de siaj graciaj manoj— ka la fraŭlo Efrain’ iomete paliĝis dum tiuj ĉi tagoj ĉa la buganaj** ne imagas viran belecon sen koloroj en la vangoj. Sed se la fratino de Emigdio scius pri… —Tú estás muy parlera hoy. —Vi estas tre parolema hodiaŭ. —¿Sí?, y tú muy alegre. Mírate al espejo y dime si no has quedado muy bien. —Ĉu jes?, kaj vi tre gaja. Rigardu vin en la spegulo kaj diru al mi se aspektas tre bone. —¡Qué visita! —exclamé oyendo la voz de María que llamaba a mi hermana. —Kian viziton! —ekkriis aŭdinte la voĉon de Mario kiu vokis mian fratinon. —De veras. Cuánto mejor sería ir a dar un paseo por los picachos del boquerón de Amaime y disfrutar del... grandioso y solitario paisaje, o andar por los montes como res herida, espantando zancudos, sin perjuicio de que Mayo se llene de nuches... ¡pobre!, que está imposible. —Vere. Kiom pli bone estus iri promeni ĉirkaŭ la vertetoj de la boqueron**** de Amaime kaj proĝui la… grandiozan kaj senhoman pejzaĝon, aŭ iri en la montoj kiel vundita bruto, fortimiganta kulojn**, ne kalkulante ke Majo pleniĝas de muŝvermoj… kompatinda!, ke estas imposible****. —María te llama —le interrumpí. —Maria vokas vin —mi interrompis ŝin. —Ya sé para qué es. —Kaj mi scias por kio estas. —¿Para qué? —Por kio? —Para que le ayude a hacer una cosa que no debiera hacer. —Por ke mi helpu ŝin fari ion kion ŝi ne devus fari. —¿Se puede saber cuál? —Ĉu oni povas scii kion? —No hay inconveniente: me está esperando para que vayamos a coger flores que han de servir para reemplazar éstas, dijo señalando las del florero de mi mesa; y si yo fuera ella no volvería a poner ni una más ahí. —Ne estas problemo: ŝi atendas min por ke ni iru kolekti florojn kiuj anstataŭos tiujn ĉi, diris signalante tiujn de la florujo de mia tablo; kaj se mi estus ŝin mi ne plu metus eĉ unu tie. —Si tú supieras... —Se vi scius… —Y si supieras tú... —Kaj se scius vi… Mi padre, que me llamaba desde su cuarto, interrumpió aquella conversación, que continuada, habría podido frustrar lo que desde mi última entrevista con mi madre me había propuesto llevar a cabo. Mia patro, kiu alvokis min de sia ĉambro, interrompis tiun konversacion, kiun se oni ĝis daŭrigus, estus povinta frustri kion de la lasta interviujo kun mia patro mi decidis plenumi. Al entrar en el cuarto de mi padre, examinaba él en la ventana la máquina de un hermoso reloj de bolsillo, y decía: Enirante mi en la ĉambro de mia patro, ekzamenis li ĉe la fenestrola maŝinon de bela poŝhorloĝo, kaj diris: —Es una cosa admirable: indudablemente vale las treinta libras. —Estas mirindaĵo: sendube valoras tiujn tridek pundojn. Volviéndose en seguida hacia mí, agregó: Turniĝinte tuj al mi, aldonis: —Este es el reloj que encargué a Londres; míralo. —Tiu ĉi estas la horloĝo kiun mi mendis de Londono; rigardu ĝin. —Es mucho mejor que el que usted usa —observé examinándolo. —Estas multe pli bona lo tiu kiun vi uzas —observis mi ekzaminanta ĝin. —Pero el que uso es muy exacto, y el tuyo muy pequeño: debes regalarlo a una de las muchachas y tomar para ti éste. —Sed tiu kiun i uzas estas tre ekzakta***, kaj via estas tre malgranda: vi devas donaci ĝis al unu el viaj fratinoj kaj preni por vi tiun ĉi. Sin dejarme tiempo para darle las gracias añadió: Ne doninte al mi tempon danki lin aldonis: —¿Vas a casa de Emigdio? Di a su padre que puedo preparar el potrero de guinea para que hagamos la ceba en compañía; pero que su ganado debe estar listo, precisamente, el quince del entrante. —Ĉu vi iras al la domo de Emigdio? Diru al lia patro ke li povas prepario la herbejon de gvinea** por ke ni faru la dikigon kune; sed ke lia brutaro devas esti preta, ĝuste, la dekvinan de la venonta. Volví en seguida a mi cuarto a tomar mis pistolas. María, desde el jardín y al pie de mi ventana, entregaba a Emma un manojo de montenegros, mejoranas y claveles; pero el más hermoso de éstos, por su tamaño y lozanía, lo tenía ella en los labios. Mi revenis tuj al mia ĉambro por preni miajn pistolojn. Maria, de la ĝardeno kaj ĉe mia fenestro, donis al Emma manplenon da montenegros***, majoranoj kaj diantoj; sed la plej belan el ĉiuj, pro ŝia grandeco kaj freŝeco, havis ŝi en la lipoj. —Buenos días, María —le dije apresurándome a recibirle las flores. —Bonan tagon, Maria — mi diris al ŝi rapidiĝanta por ricevi al ŝi la florojn. Ella, palideciendo instantáneamente, correspondió cortada al saludo, y el clavel se le desprendió de la boca. Entregóme las flores, dejando caer algunas a los pies, las cuales recogió y puso a mi alcance cuando sus mejillas estaban nuevamente sonrosadas. Ŝi, tuj paliĝinte, respondis hontigita la saluton, kaj l;a dianto defalis de la buŝo. —¿Quieres —le dije al recibir las últimas— cambiarme todas éstas por el clavel que tenías en los labios? —Ĉu vi volas —mi diris al ŝi ricevinte la lastajn— ŝanĝi ĉiujn ĉi por*** la dianto kiun vi havis en la lipoj? —Lo he pisado —respondió bajando la cabeza para buscarlo. —Mi piedpremis ĝin —ŝi respondis malleviĝanta la kapon por ĝin serĉi. —Así pisado, te daré todas éstas por él. —Tiele pierpremita, mi donos ĉiujn ĉi por ĝi. Permanecía en la misma actitud sin responderme. Restis ŝi samsintene sen rspondi al mi. —¿Permites que vaya yo a recogerlo? —Ĉu vi permesas ke mi iru ĝin reprenu? Se inclinó entonces para tomarlo y me lo entregó sin mirarme. Ŝi inkliniĝis tiam por ĝin preni kaj ŝi donis ĝin al mi ne rigardante min. Entre tanto Emma fingía completa distracción colocando las flores nuevas. Intertempe Emma ŝajnigis kompletan neatenton metante la novajn florojn. Estrechéle a María la mano con que me entregaba el clavel deseado, diciéndole: Streĉis mi la manon de Maria per kiu ŝi donos al ami la deziratan dianton, dirante al ŝi: —¡Gracias, gracias! Hasta la tarde. —Dankon, dankon! Ĝis la posttagmezo. Alzó los ojos para verme con la más arrobadora expresión que pueden producir, al combinarse en la mirada de una mujer, la ternura y el pudor, la reconvención y las lágrimas. Ŝi levis la okulojn por vidi min kun la plej ravita esprimo kiun povis produkti, kombiniĝante en rigardo de virino, la tenero kaj la honto, la admono kaj la larmoj. ''[[Maria|Indekso]]'' 1565 3073 2005-07-21T02:48:13Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XX''' Mi madre y Emma salieron al corredor a recibirme. Mi padre había montado para ir a visitar los trabajos. '''XX''' Mia patrino kaj Emma eliris al la koridoro por akcepti min. Mia patro estis rajdinta por iri viziti la laborojn. A poco rato se me llamó al comedor, y no tardé en acudir porque allí esperaba encontrar a María pero me engañé; y como le preguntase a mi madre por ella, me respondió: Iom poste oni vokis min al la manĝejo, kaj mi ne prokrastis alkuri ĉar tie mi esperis trovi Marian sed mi trompis min; kaj kiel mi demandis al mia patrino pri ŝi, ŝi respondis al mi. —Como esos señores vienen mañana, las muchachas están afanadas por que queden muy bien hechos unos dulces; creo que han acabado ya y que vendrán ahora. —Kiel tiuj sinjoroj venas morgaŭ, la knabinoj penas por ke finestu*** tre bone faritaj iuj dolĉaĵoj; mi kredas ke ili finis jam kaj ke ili venos nun. Iba a levantarme de la mesa cuando José, que subía del valle a la montaña arreando dos mulas cargadas de cañabrava, se paró en el altico desde el cual se divisaba el interior, y me gritó: Estis mi ekstariĝonta de la tablo kiam Jozefo, kiu supreniris el la valo al la monto pelanta du mulojn ŝarĝataj de canabrava***, stariĝis en la altaĵeto de kie oni ekvidis la internon, kaj kriis al mi: —¡Buenas tardes! No puedo llegar, porque llevo una chúcara y se me hace noche. Ahí le dejo un recado con las niñas. Madrugue mucho mañana, porque la cosa está segura. —Bonan vesperon!*** Mi ne povas alveni, ĉar mi portas ĉukara*** kaj noktiĝas al mi. Tie mi lasas la depeŝon kun la infaninoj. Leviĝu tre frue morgaŭ, ĉar la afero estas certa. —Bien —le contesté—; iré muy temprano; saludes a todos. —Bone —mi respondis al li—; mi iros tre frue; salutojn al ĉiuj. —¡No se olvide de los balines! —Ne forgesu la sferkuglojn***! Y saludándome con el sombrero continuó subiendo. Kaj salutanta min per la ĉapelo li daŭrigis la supreniradon. Dirigíme a mi cuarto a preparar la escopeta, no tanto porque ella necesitase de limpieza cuanto por buscar pretexto para no permanecer en el comedor, en donde al fin no se presentó María. Mi direktis min al mia ĉambro prepari mian ĉaspafilon, ne tiom ĉar ĝi bezonis purigon sed por serĉi pretekston por ne resti en la manĝejo, en kie fine ne presentiĝis*** Maria. Tenía yo abierta en la mano una cajilla de pistones cuando vi a María venir hacia mí trayéndome el café, que probó con la cucharilla antes de verme. Havis mi malfermita en la mano skatoleton de piŝtoj*** kiam mi vidis Marian veni al mi portanta por mi kafon, kiun ŝi gustumis per la telereto antaŭ ol**** vidi min. Los pistones se me regaron por el suelo apenas se acercó. La piŝtoj disverŝiĝis** al mi sur la planko tuj kiam ŝi alproksimiĝis. Sin resolverse a mirarme, me dio las buenas tardes, y colocando con mano insegura el platito y la taza en la baranda, buscó por un instante con ojos cobardes los míos, que la hicieron sonrojar; y entonces, arrodillada, se puso a recoger los pistones. Sen decidi rigardi min, ŝi donis la mi la bonan vesperon, kaj metante per nesekura mano la telereton kaj la tazon en la apoglato, ŝi serĉis dum momento per malkuraĝaj okuloj miajn, kiuj hontruĝigis ŝin, kaj tiam, surgenuita, ŝi ekkolektis la piŝtojn.**** —No hagas tú eso —le dije—; yo lo haré después. —Ne faru vi tion —mi diris al ŝi—; mi faros tion poste. —Yo tengo muy buenos ojos para buscar cosas chiquitas —respondió—; a ver la cajita. —Mi havas tre bonajn okulojn por serĉu malgrandajn aĵojn —ŝi respondis—; ni vidu la skatoleton. Alargó el brazo para recibirla, exclamando al verla: Ŝi etendis la brakon por ricevi ĝin, ekkriante ĉe la vido: —¡Ay! ¡Si se han regado todos! —Ve! Se ĉiuj elverŝiĝis! —No estaba llena —le observé ayudándole. —Ĝi ne estis plena —mi observis helpante ŝin. —Y que se necesitan mañana de éstos —dijo soplándoles el polvo a los que tenía en la sonrosada palma de una de sus manos. —Kaj ke oni bezonas morgaŭ de tiuj ĉi —diris ŝi blovante la polvon al tiuj kiuj havis en la rozkolora** palmo de unu el siaj manoj. —¿Por qué mañana y por qué de éstos? —Kial morgaŭ kaj kial de tiuj ĉi? —Porque como esa cacería es peligrosa, se me figura que errar un tiro sería terrible, y conozco por la cajita que éstos son los que el doctor te regaló el otro día diciendo que eran ingleses y muy buenos... —Ĉar kiel tiu ĉazado estas danĝera, mi imagas ke erari pafon estus terure, kaj mi konas laŭ la skatoleto ke tiuj ĉi estas tiuj kiujn la doktoro** donacis al vi la alian tagon dirante ke estis anglaj kaj tre bonaj... —Tú lo oyes todo. —Vi aŭdas ĉion. —Algo hubiera dado algunas veces por no oír. Tal vez sería mejor no ir a esa cacería... José te dejó un recado con nosotras. —Ion estus mi doninta kelkfoje por ne aŭdi. Eble estus pli bone ne iri al tiu ĉazado... Jozego lasis al vi depeŝon kun ni. —¿Quieres tú que no vaya? —Volas vi ke mi ne iru? —¿Y cómo podría yo exigir eso? —Kaj kiel povus mi postuli tion? —¿Por qué no? —Kial ne? Miróme y no respondió. Ŝi rigardis min kaj ne respondis. —Ya me parece que no hay más —dijo poniéndose en pie y mirando el suelo a su alrededor—; yo me voy. El café estará ya frío. —Jam ŝajnas al mi ke estas nenio pli —diris ŝi stariĝante kaj rigardanta la plankon ĉirkaŭe—; mi foriras. La kafo devas esti jam malvarma. —Pruébalo. —Gustumu ĝin. —Pero no acabes de cargar esa escopeta ahora... —Sed ne finŝargu tiun ĉaspafilon nun... Está bueno —añadió tocando la taza. Estas bone —ŝi aldonis tuŝante la tason. —Voy a guardar la escopeta y a tomarlo; pero no te vayas. —Mi **** la ĉaspafilon kaj trinkos ĝon; sed vi ne foriru. Yo había entrado a mi cuarto y vuelto a salir. Mi estis enirinta al mia ĉambro kaj denove elirinta. —Hay mucho que hacer allá dentro. —Estas multo por fari tie ene. —Ah, sí —le contesté—; preparar postres y las galas para mañana. ¿Te vas, pues? —Ho, jes —mi respondis al ŝi—; prepari la desertojn kaj galajn*** por morgaŭ. Ĉu vi foriras, do? Hizo con los hombros, inclinando al mismo tiempo la cabeza a un lado, un movimiento que significaba: como tú quieras. Ŝi faris per la ŝultroj, klinante samtempe la kapon flanke, movon kiu signifis: laŭ via plaĉo. —Yo te debo una explicación —le dije acercándome a ella—. ¿Quieres oírme? —Kaj mi ŝuldas al vi klarigon —diris mi al ŝi alproksimiĝante al ŝi— Ĉu vi volas aŭdi min? —¿No digo que hay cosas que no quisiera oír? —contestó haciendo sonar los pistones dentro de la cajita. —Ĉu mi ne diras ke estas aferoj kiujn mi ne volus aŭdi? —respondis ŝi sonigante la piŝtojn en la skatoteto. —Creía que lo que yo... —Mi kredis ke tio kion mi... —Es cierto eso que vas a decir, eso que crees. —Estas vero tio kion vi estas dironta, tio kion vi kredas. —¿Qué? —Kion? —Que a ti sí debiera oírte; pero, esta vez, no. —Ke al vi mi ja devus aŭdi; sed, ĉifoje, ne. —¡Qué mal habrás pensado de mí en estos días! —Kiom malbone estus vi pensinta pri mi dum tiuj ĉi tagoj! Ella leía, sin contestarme, los letreros de la cajilla. Ŝi legis, sen respondi al mi, la nomplatojn*** de la skatoleto. —Nada te diré, pues; pero dime qué te has supuesto. —Nenion mi diros al vi, do; sed diru al mi kion vi supozis. —¿Para qué ya? —Por kio jam? —¿Es decir que no me permites tampoco disculparme para contigo? —Ĉu tio signifas ke vi ankaŭ ne permesas al mi senkulpigi min al vi? —Lo que quisiera saber es por qué has hecho eso; sin embargo, me da miedo saberlo por lo mismo que para nada he dado motivo; y siempre pensé que tendrías alguno que yo no debía saber... Mas como parece que estás contento otra vez... yo también estoy contenta. —Kion mi volus scii estas kial vi faris tion; tamen, mi timas scii ĝin ĉar same mi neniel donis motivon; kaj mi ĉiam pensis ke vi havis unu kiun mi ne devus scii… Sed kiel ŝajnas ke vi esta kontenta denove… mi ankaŭ estas kontenta. —Yo no merezco que seas tan buena como eres conmigo. —Mi ne meritas ke vi estas tiel bona kiel vi esta al mi. —Quizá seré yo quien no merezca... —Eble estas mi kiu ne meritas… —He sido injusto contigo, y si lo permitieras, te pediría de rodillas que me perdonaras. —Mi estis nejusta al vi, kaj se vi tion permesus, mi petus al vi surgenue ke vi pardonu min. Sus ojos velados hacía rato lucieron con toda su belleza, y exclamó: Ŝiaj veluritaj** okuloj delonge brilis per sia tuta beleco, kaj ŝi ekkriis: —¡Ay! no, ¡Dios mío! Yo lo he olvidado todo... ¿oyes bien? ¡todo! —Aj!*** ne, Mia Dio! Mi jam forgesis ĉion… ĉu vi aŭdas bone? ĉion! —Pero con una condición —añadió después de una corta pausa. —Sed kun kondiĉo —aldonis li** post mallonga paŭzo. —La que quieras. —Kion vi volu.*** —El día que yo haga o diga algo que te disguste, me lo dirás; y yo no volveré a hacerlo ni a decirlo. ¿No es muy fácil eso? — La tago kiam mi faru aŭ diru ion kio ĝenu vin, vi diros ĝin al mi; kaj mi nek faros nek diros ĝin denove. Ĉu ne tre facilas tio? —¿Y yo no debo exigir de tu parte lo mismo? —Kaj mi ne devas postuli de via flanko la samon? —No, porque yo no puedo aconsejarte a ti, ni saber siempre si lo que pienso es lo mejor; además, tú sabes lo que voy a decirte, antes que te lo diga. —Ne, ĉar mi ne povas konsili al vi, nek scii ĉiam ĉu tio kion mi pensas esta la plej bona; krome, vi scias kion mi estas dironta al vi, antaŭ lo mi aldiru vin.**** —¿Estás cierta, pues? ¿Vivirás convencida de que te quiero con toda mi alma? —le dije en voz baja y conmovida. —Ĉu vi havas certecon, do? Ĉu vi vivos ĉiam en la konvinko ke mi amas vin per mia tuta animo?*** —diris mi al ŝi kun mallaŭta kaj kortuŝita voĉo. —Sí, sí —respondió muy quedo; y casi tocándome los labios con una de sus manos para significarme que callara, dio algunos pasos hacia el salón. —Jes, jes —respondis ŝi tre mallaŭte; kaj preskaŭ tuŝanta miajn lipojn per unu el siaj manoj por signifigi al mi ke mi silentu, ŝi paŝis kelkfoje en la salonon.*** —¿Qué vas a hacer? —le dije. —Kion vi faros? —diris mi al ŝi. —¿No oyes que Juan me llama y llora porque no me encuentra? —Ĉu vi ne aŭdas ke Johano alvokas min kaj ke li ploras ĉar li ne trovas min? Indecisa por un momento, en su sonrisa había tal dulzura y tan amorosa languidez en su mirada, que ya había ella desaparecido y aún la contemplaba yo extasiado. Dummomente nedecida, en sia rido estis tia*** dolĉeco kaj tia ama langvoro en sia rigardo, ke ŝi jam estis malaperinta kaj mi ankoraŭ rigardadis ŝin ekstaze. ''[[Maria|Indekso]]'' 1566 3074 2005-07-21T02:58:53Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXI''' Al día siguiente al amanecer tomé el camino de la montaña, acompañado de Juan Angel, que iba cargado con algunos regalos de mi madre para Luisa y las muchachas. Seguíanos Mayo: su fidelidad era superior a todo escarmiento, a pesar de algunos malos ratos que había tenido en esa clase de expediciones, impropias ya de sus años. '''XXI''' La sekvantan tagon frumatene mi ekvojaĝis al la monto, akompanata de Johano Anĝelo, kiu estis karganta*** kelkajn donacojn de mia patrino por Luisa kaj la knabinoj. Postsekvis nin Majo: ĝia fideleco estis pli granda ol ĉiu escarmiento***, malgraŭ kelkaj malbonaj momentoj kiujn ĝi havis en tiaj ĉi ekspedicioj, impropias*** jam de ĝiaj jaroj. Pasado el puente del río, encontramos a José y a su sobrino Braulio que venían ya a buscarme. Aquél me habló al punto de su proyecto de caza, reducido a asestar un golpe certero a un tigre famoso en las cercanías, que le había muerto algunos corderos. Teníale seguido el rastro al animal y descubierta una de sus guaridas en el nacimiento del río, a más de media legua arriba de la posesión. Pasinte la ponton de la rivero, ni trovid Jozefon kaj sian nevon Braulio kiuj jam venis serĉi min. Tiu parolis al mi pri sia ĉazprojekto, konsistanta nur en doni mortbaton al **** fama tigro de la ĉirkaŭaĵoj, kiu mortigis al li kelkajn ŝafidojn. Havis li jam la spurojn*** de la besto kaj trovita unu el ĝiaj kaŝejoj en la naskoloko de la rivero, duono da legua**** supren de la posedaĵo***. Juan Angel dejó de sudar al oír estos pormenores, y poniendo sobre la hojarasca el cesto que llevaba, nos veía con ojos tales cual si estuviera oyendo discutir un proyecto de asesinato. Johano Anĝelo ĉesis ŝviti kiam li aŭdis la detalojn, kaj metante sur la foliaro la korbon kiun li kunportis, rigardis nin kun okuloj tiaj kiaj se li estus aŭdinta nin diskuti murdprojkton. José continuó hablando así de su plan de ataque: Jozefo daŭrigis parolanta tiel pri sia atakplano: —Respondo con mis orejas de que no se nos va. Ya veremos si el valluno Lucas es tan jaque como dice. De Tiburcio sí respondo. ¿Trae la munición gruesa? —Mi respondecas kun miaj oreloj ke ĝi ne eskapos. Ni jam vidos ĉu la valana Lucas estas tiel ĉefa kiel li diras. Pri Tiburci mi ja respondecas. Ĉu vi kunportas la dikan municion? —Sí —le respondí— y la escopeta larga. —Jes —mi respondis al li— kaj la longan ĉaspafilon. —Hoy es el día de Braulio. El tiene mucha gana de verle hacer a usted una jugada, porque yo le he dicho que usted y yo llamamos errados los tiros cuando apuntamos a la frente de un oso y la bala se zampa por un ojo. —Hodiaŭ estas la tago de Braulio. Li tre volas vidi vin fari ludon, ĉar mi diris al li ke vi kaj mi nomas eraraj la pafojn kiam ni alcelas la frunton de urso kaj la kuglo eniras traokule. Rio estrepitosamente, dándole palmadas sobre el hombro a su sobrino. Li ridis laŭte, palmbatanta la ŝultorn de sia nevo. —Bueno, y vámonos —continuó—: pero que lleve el negrito estas legumbres a la señora, porque yo me vuelvo; —y se echó a la espalda el cesto de Juan Angel, diciendo—: ¿Serán cosas dulces que la niña María pone para su primo?... —Bone, kaj ni iru —li daŭrigis—: sed ke portu la nigreto tiujn ĉi legomojn al la sinjorino, ĉar mi reiras; —kaj surmtis sur la dorso la korbon de Johano Anĝelo, diranta—: Ĉu estos dolĉaj aĵoj kiujn la infanino Maria metas por sia kuzo…? —Ahí vendrá algo que mi madre le envía a Luisa. —Tie venas io kiun mia patrino sendas al Luisa. —Pero ¿qué es lo que ha tenido la niña? Yo la vi ayer a la pasada tan fresca y lúcida como siempre. Parece un botón de rosa de Castilla. ——Sed kio okazis al la infanino? Mi vidis ŝin preterpase tiel** freŝa kaj brila kiel ĉiam. Ŝajnas ŝi butono de rozo de Katilio.*** —Está buena ya. —Ŝi estas sana jam. —Y tú ¿qué haces ahí que no te largas, negritico? —dijo José a Juan Angel—. Carga con la guambía10 y vete, para que vuelvas pronto, porque más tarde no te conviene andar solo por aquí. No hay que decir nada allá abajo. —Kaj vi kion vi faras ĉi tie ke vi ne foriras, nigruleteto? —diris Jozefo al Johano Anĝelo—. Portu la guambial**** kaj foriru, por ke vi revenu baldaŭ, ĉar pli malfrue ne konvenas al vi esti sola tie ĉi***. Estas nenio por diri tie malsupre. —¡Cuidado con no volver! —le grité cuando estaba él del otro lado del río. —Estu singarda ne ereveni!*** —kriis mi al li kiam li estis en la alia flanki de la rivero. Juan Angel desapareció entre el carrizal como un guatín asustado. Johano Anĝelo malaperis inter la carrizal**** kiel timigita guatin****. Braulio era un mocetón de mi edad. Hacía dos meses que había venido de la Provincia11 para acompañar a su tío, y estaba locamente enamorado, de tiempo atrás, de su prima Tránsito. Braulio estis junulego miaaĝa. Antaŭ du monatoj li venis de la Provinco**** por akompani sian onklon, kaj estis freneze enamiĝinta, de antaŭa tempo, de sia kuzino Transito. La fisonomía del sobrino tenía toda la nobleza que hacía interesante la del anciano; pero lo más notable en ella era una linda boca, sin bozo aún, cuya sonrisa femenina contrastaba con la energía varonil de las otras facciones. Manso de carácter, apuesto, e infatigable en el trabajo, era un tesoro para José y el más adecuado marido para Tránsito. La fisonomio**** de la nevo havis la tutan noblecon kiu igis interesa tiun de la maljunulo; sed kio estis pli notinda estis tiu bela buŝo, sen lipharo ankoraŭ, kiel ina ridero kontrastis kun la vira energio de la aliaj trajtoj. Milda en sia karaktero, belaspekta, kaj nelacigebla en la laboro, estis li trezoro por Jozefo kaj la plej adekvata edzo por Transito. La señora Luisa y las muchachas salieron a recibirme a la puerta de la cabaña, risueñas y afectuosas. Nuestro frecuente trato en los últimos meses había hecho que las muchachas fuesen menos tímidas conmigo. José mismo, en nuestras cacerías, es decir, en el campo de batalla, ejercía sobre mí una autoridad paternal, todo lo cual desaparecía cuando se presentaba en casa, como si fuese un secreto nuestra amistad leal y sencilla. Sinjorino Luisa kaj la knabinoj eliris por akcepti min ĉe la pordo de la kabano, ridmienaj kaj afectuosas**. Nia ofta trakto en la lastaj monatoj faris ke la knabinoj estu malpli timemaj kun mi. Jozefo mem, dum niaj ĉazadoj, tio estas, en la batalkampo, efektivigis sur mi patran aŭtoritateco, kio malaperis kiam li prezentiĝis en la domo, kiel se estus sekreto nia lojala kaj simpla amikeco. —¡Al fin, al fin! —dijo la señora Luisa tomándome por el brazo para introducirme a la salita—. ¡Siete días!... uno por uno los hemos contado. —Finfine, finine! —diris sinjorino Luisa tenante min de la brako por enmetigi min en la saloneto—. Sep tagoj!… po unu ni kalkulis ilin. Las muchachas me miraban sonriendo maliciosamente. La knabinoj rigardis min malicete ridetantaj. —Pero ¡Jesús!, qué pálido está —exclamó Luisa mirándome más de cerca—. Eso no está bueno así; si viniera usted con frecuencia estaría tamaño de gordo. —Sed Jesuo!, kiom pala vi estas —ekkriis Luisa rigardanta min de pli proksime—. Tio ne estas bone tiel; se vi venus ofte vi estus bele dika. —¿Y a ustedes cómo les parezco? —dije a las muchachas. —Kaj al vi kiel mi aspektas? —diris mi al la knabinoj. —¡Eh! —contestó Tránsito—: pues ¿qué nos va a parecer? Si por estarse allá en sus estudios y... —Ej! —respondis Transito—: kiel vi devas alpekti al ni, do? Se por resti tie en viaj studadoj kaj… —Hemos tenido tantas cosas buenas para usted —interrumpió Lucía—: dejamos dañar la primera badea de la mata nueva, esperándolo: el jueves, creyendo que venía, le tuvimos una natilla tan buena... —Ni havis tiom da bonaĵoj por vi —interrompis Lucia—: ni lasis putrigi la unuan badeon*** de la nova badeoarbo, atendanta vin: ĵaŭde, pensantaj ke vi venus, ni havis por vi natillan**** tiom bonan… —¡Y qué peje! ¿ah Luisa? —añadió José—; si eso ha sido el juicio, no hemos sabido qué hacer con él. Pero ha tenido razón para no venir —continuó en tono grave—; ha habido motivo; y como pronto lo convidarás a que pase con nosotros un día entero... ¿no es así, Braulio? —Y que peje!****** Certe luisa? —aldonis Jozefo—: se tio ne estis diligenteco, ni ne sciis kion fari por li. Sed li havis pravon por ne veni —daŭrigis li gravvoĉe—; estis motivo; kaj kiel vi baldaŭ invitos lin por ke li pasigu kun ni tutan tagon… ĉu ne estas tiel, Brailio? —Sí, sí, pase y hablemos de eso. ¿Cuándo es ese gran día, señora Luisa? ¿cuándo es, Tránsito? —Jes, jes, eniru kaj ni parolos pri tio. Kiam estos tiu granda tago, sinjorino Luisa? Kiam ĝi estos, Transito? Esta se puso como una grana, y no hubiera levantado los ojos para ver a su novio por todo el oro del mundo. Tiu ĉi skarlatiĝis, kaj ŝi ne estus levinta la okulojn por vidi sian fianĉon kontraŭ la oro de la tuta mondo.*** —Eso tarda —respondió Luisa—: ¿no ve que falta blanquear la casita y ponerle las puertas? Vendrá siendo el día de Nuestra Señora de Guadalupe, porque Tránsito es su devota. —Tio prokrastas —respondis Luisa—: ĉu vi ne vidas ke mankas blankigi la dometon kaj instali al ĝi la pordojn? Tio okazos ĉirkaŭ la tago de Nia Sinjorino de Gvadalupo, ĉar Transito pripias ŝin. —¿Y eso cuándo es? —Kaj tio kiam estas?*** —¿Y no sabe? Pues el doce de diciembre. ¿No le han dicho estos muchachos que quieren hacerlo su padrino? —Kaj ĉu vi ne scias? La dekduan de decembro, do, Ĉu ne diris al vi tiuj ĉi geknaboj ke ili volas ke vi estu sia edziĝpatro***? —No, y la tardanza en darme tan buena noticia no se la perdono a Tránsito. —Ne, kaj la prokraston doni al mi tiom bonan novaĵon mi ne pardonas al Transito. —Si yo le dije a Braulio que se lo dijera a usted, porque mi padre creía que era mejor así. —Se mi diris al Braulio ke li diru tion al vi, ĉar mia patro kredis ke estis pli bone tiel. —Yo agradezco tanto esa elección como no podéis figurároslo; mas es con la esperanza de que me hagáis muy pronto compadre. —Mi dankas tiom tiun elekton kiel vi ne povas imagi; sed estas kun la espero ke vi igu min baldaŭ vian kunpatron***. Braulio miró de la manera más tierna a su preciosa novia, y avergonzada ésta, salió presurosa a disponer el almuerzo, llevándose de paso a Lucía. Braulio rigrdis plejtenere sian belegan fianĉinon, kaj hontigita tiu ĉi, eliris rapide aranĝi la tagmanĝon, kunirigante aldone*** Lucian. Mis comidas en casa de José no eran ya como la que describí en otra ocasión: yo hacía en ellas parte de la familia; y sin aparatos de mesa, salvo el único cubierto que se me destinaba siempre, recibía mi ración de frisoles, mazamorra, leche y gamuza de manos de la señora Luisa, sentado ni más ni menos que José y Braulio, en un banquillo de raíz de guadua. No sin dificultad los acostumbré a tratarme así. Miaj manĝadoj ĉe Jozefo ne estis jam kiel mi priskribis en alia okazo: mi estis en ili parto de la familio; kaj sen aparatoj*** de tablo*** , krom la unusola manĝilo kiun oni destinis** al mi ĉiam, ricevis mi mian racion de frisoles***, mazamorra***, lakto kaj gamuza de manos de sinjorino Luisa, sidanta nek pli nek malpli lo Jozefo kaj Braulio, en benketo de radiko de bambuo***. Ne sen malfacileco mi alkutimigis ilin trakti min tiele. Viajero años después por las montañas del país de José, he visto ya a puestas de sol llegar labradores alegres a la cabaña donde se me daba hospitalidad: luego que alababan a Dios ante el venerable jefe de la familia, esperaban en torno del hogar la cena que la anciana y cariñosa madre repartía: un plato bastaba a cada pareja de esposos; y los pequeñuelos hacían pinicos apoyados en las rodillas de sus padres. Y he desviado mis miradas de esas escenas patriarcales, que me recordaban los últimos días felices de mi juventud... Vojaĝanto jaroj poste en la mpontaroj de la lando de Jozefo, mi vidis ĉe la sunsubiroj alveni gajajn kampulojn al la kabano kie oni gastigis min: post kiam ili laŭdis Dion antaŭ la respekteginda ĉefo de la familio, ili atendis ĉirkaŭ la hejmo la vespermanĝon kiun la maljuna kaj carinosa** disdonis: unu plado sufiĉis al ĉiu edzoparo; kaj la malgranduloj klopodis ekpaŝi apogataj en la genuoj de siaj patroj. Kaj mi deturnis miajn rigardojn de tiuj patriarkaj scenoj, kiuj memorigis al mi la lastajn feliĉajn tagojn de mia juneco… El almuerzo fue suculento como de costumbre, y sazonado con una conversación que dejaba conocer la impaciencia de Braulio y de José por dar principio a la cacería. La tagmanĝo estis bongustega kiel kutime, kaj spicigita de la konversacio kiu permesis koni la senpaciencon de Braulio kaj de Jozefo por komencigi la ĉazadon. Serían las diez cuando, listos ya todos, cargado Lucas con el fiambre que Luisa nos había preparado, y después de las entradas y salidas de José para poner en su gran garniel de nutria tacos de cabuya y otros chismes que se le habían olvidado, nos pusimos en marcha. Estis proksimume la deka kiam, pretaj jam ĉiuj, kargita Lucas de la manĝaĵetoj kiun Luisa preparia por ni, kaj post la eniroj kaj eliroj de Jozefo por meti e sia granda garniel*** de lutro ŝtopaĵojn de agavo kaj aliaj aĵoj kiujn li estis forgesinta, ni ekiris. Eramos cinco los cazadores: el mulato Tiburcio, peón de la chagra12; Lucas, neivano agregado de una hacienda vecina; José, Braulio y yo. Todos íbamos armados de escopetas. Eran de cazoleta las de los dos primeros, y excelentes, por supuesto, según ellos. José y Braulio llevaban además lanzas cuidadosamente enastadas. Estis ni kvin la ĉasistoj: la mulato Tuburcio, bazlaboristo*** de la chagra***; Lucas, adjutanta neivano** de la najbara fazendo; Jozefo, Braulio kaj mi. Ĉiuj estis armataj de ĉaspafiloj. Estis el cazoleta*** tiuj de la du unuaj, kaj bonegaj, kompreneble, laŭ ili. Jozefo kaj Braulio kunportis aldone lancojn zorge enastadas****. En la casa no quedó perro útil: todos atramojados13 de dos en dos, engrosaron la partida expedicionaria dando aullidos de placer; y hasta el favorito de la cocinera Marta, Palomo, a quien los conejos tenían con ceguera, brindó el cuello para ser contado en el número de los hábiles; pero José lo despidió con un «¡zumba!» seguido de algunos reproches humillantes. En la domo ne restis utila hundo: ĉiuj atramojados*** po du, pligrandigdis al ekspedicia grupo plorbojantaj pro plezuro; kaj ĝis la preferata de la kuiristino Marta, Palomo, kiun la kunikloj igadis blinda, ofertis sian kolon por esti kalkulata en la nombro de la lertaj; sed Jozefo adiaŭis ĝin per «huŝ!» sekvata de kelkaj humiligaj riproĉoj. Luisa y las muchachas quedaron intranquilas, especialmente Tránsito, que sabía bien era su novio quien iba a correr mayores peligros, pues su idoneidad para el caso era indisputable. Luisa kaj la knabinoj restis netrankvilaj, speciale Transito, kiu sciis bone ke estis sia fianĉo kiu havus pli grandajn riskojn, ĉar sia lerteco por la kazo estis nedisputebla. Aprovechando una angosta y enmarañada trocha, empezamos a ascender por la ribera septentrional del río. Su sesgado cauce, si tal puede llamarse el fondo selvoso de la cañada, encañonado por peñascos en cuyas cimas crecían, como en azoteas, crespos helechos y cañas enredadas por floridas trepadoras, estaba obstruido a trechos con enormes piedras, por entre las cuales se escapaban las corrientes en ondas veloces, blancos borbollones y caprichosos plumajes. Profitante mallarĝa kaj enmaranada*** vojeto, ni komencis supreniri laŭ la norda bordo de la rivero. Ĝia oblikva fluejo, se tian oni povas nomi la ĝangalan fundon de la valeto, ĉirkaŭata de ŝtonegoj*** sur kies vertoj kreskis, kiel sur terasoj, krispaj filikoj, kaj kanoj interplektitaj de florplenaj grimpoplantoj, estis obstrubciitaj kelkloke de enormaj ŝtonoj, inter kiuj eskapis la kurentojn en rapidaj ondoj, blankaj ŝprucegoj*** kaj kapricaj plumaroj. Poco más de media legua habíamos andado cuando José, deteniéndose a la desembocadura de un zanjón ancho, seco y amurallado por altas barrancas, examinó algunos huesos mal roídos, dispersos en la arena: eran los del cordero que el día antes se le había puesto de cebo a la fiera. Precediéndonos Braulio, nos internamos José y yo por el zanjón. Los rastros subían. Braulio, después de unas cien varas de ascenso, se detuvo, y sin mirarnos hizo ademán de que parásemos. Puso oído a los rumores de la selva; aspiró todo el aire que su pecho podía contener; miró hacia la alta bóveda que los cedros, jiguas y yarumos formaban sobre nosotros, y siguió andando con lentos y silenciosos pasos. Detúvose de nuevo al cabo de un rato; repitió el examen hecho en la primera estación; y mostrándonos los rasguños que tenía el tronco de un árbol que se levantaba desde el fondo del zanjón, nos dijo, después de un nuevo examen de las huellas: «Por aquí salió: se conoce que está bien comido y baquiano». La chamba14 terminaba veinte varas adelante por un paredón desde cuyo tope se conocía, por la hoya excavada al pie, que en los días de lluvia se despeñaban por allí las corrientes de la falda. Iom pli ol duono da leŭgo ni estis irintaj kiam Jozefo, haltamte ĉe la defluejo de larĝa zanjon**, seka kaj murigita de altaj barrancos***, ekzamenis kelkajn ostojn malbone ronĝitaj, disigitaj en la sablo: estis ili tiuj de ŝafo kiu la antaŭan tagon oni metis kiel logaĵo al la sovaĝbesto. Iranta antaŭ ni Braulio, Jozefo kaj ni interniĝis laŭ la zanjon***. La restaĵoj supreniris. Braulio, post ĉirkaŭ cent ulnoj de suprenirado, haltis, kaj sen rigardi nin faris signalon por ke ni preterpasu. Atentis orele la murmurojn de la ĝangalo; enspiris la tutan aron kiun sia brusto povis enhavi; rigardis al la alta volbo kiun la cedroj, jiguas*** kaj yarumos*** kunformis super ni, kaj daŭrigid asl iradon kun*** malrapidaj kaj silentaj paŝoj. Li haltis denove post momento’ ripetis la ekzamenon farita en la unua stacio; kaj montrante al ni la skrapojn kiun havis trunko de arbo kiu liviĝis el la fundo de la zanjon***, diris al ni, post nova ekzameno de la ŝpuroj: «Laŭ tiu ĉi loko ĝi eliris: oni konas ke ĝi bone manĝis kaj estas bona baquiano». La fendego finis dudek ulnojn antaŭe laŭ murego el kies pinto oni konis, laŭ la hoya*** kavigita ĉe la piedo, ke en la tagoj de pluvo defalis*** laŭ tiu vojo la kurentoj de la deklivo. Contra lo que creía yo conveniente, buscamos otra vez la ribera del río, y continuamos subiendo por ella. A poco halló Braulio las huellas del tigre en una playa, y esta vez llegaban hasta la orilla. Male lo tio kion mi konsideris konvena, ni serĉis denove la bordon de la rivero, kaj ni daŭre supreniris laŭ ĝi. Baldaŭ trovis Braulio la ŝpurojn de la tigro en la strando, kaj tiu ĉi fojo ili iris ĝis al riverbordo. Era necesario cerciorarnos de si la fiera había pasado por allí al otro lado, o si, impidiéndoselo las corrientes, ya muy descolgadas e impetuosas, había continuado subiendo por la ribera en que estábamos, que era lo más probable. Estis necese konstati ĉu la sovaĝbesto pasis de tie ĉi al la alia flanko, aŭ ĉu, malhelpante tion la kurenton, jam tre descolgadas**** kaj impetaj, ĝi daŭrigis supreniranta laŭ la bordo kie ni estis, kio estis plej probabla. Braulio, la escopeta terciada a la espalda, vadeó el raudal atándose a la cintura un rejo, cuyo extremo retenía José para evitar que un mal paso hiciera rodar al muchacho a la cascada inmediata. Braulio, la ĉaspafilo surdorse, vadis la rapidkurenton ŝnurigante al la talio rejon****, kies ekstremaĵon retenis Jozefo por eviti ke malbona paŝo ruligu la knabon al la apuda*** akvofalo. Guardábase un silencio profundo y acallábamos uno que otro aullido de impaciencia que dejaban escapar los perros. Konserviĝadis profunda silento kaj ni silintigis unu aŭ alia**** bojploro de senpacienco kiun lasis eskapi la hundoj. —No hay rastro acá— dijo Braulio después de examinar las arenas y la maleza. —Ne estas ŝpuro ĉi tie— diris Braulio post ekzameni la sablojn kaj la vepron. Al ponerse en pie, vuelto hacia nosotros, sobre la cima de un peñón, le entendimos por los ademanes que nos mandaba estar quietos. Kiam li staris, turnita al ni, sur la verto de ŝtonego***, ni komprenis laŭ la gestoj ke li ordonis al ni resti kvietaj. Zafóse de los hombros la escopeta; la apoyó en el pecho como para disparar sobre las peñas que teníamos a la espalda; se inclinó ligeramente hacia adelante, firme y tranquilo, y dio fuego. Li elŝnurigis de la ŝultoj la ĉaspafilo; li apogis ĝin en la brusto kvazaŭ por pafi sur la ŝtonegoj kiun ni havis dorsoflanke; li sin klinis leĝere antaŭen, firma kaj trankvuila, kaj pafis. —¡Allí!— gritó señalando hacia el arbolado de las peñas cuyos filos nos era imposible divisar; y bajando a saltos a la ribera, añadió: —Tie! — kriis li signalanta al la arbaro de la ŝtonegoj kies akraj pintoj estis al ni neeble ekvidi; kaj malsuprenirante salte al la riverbordo, aldonis: —¡La cuerda firme, los perros más arriba! —La ŝnuron firma, la hundoj pli supre! Los perros parecían estar al corriente de lo que había sucedido: no bien los soltamos, cumpliendo la orden de Braulio, mientras José le ayudaba a pasar el río, desaparecieron a nuestra derecha por entre los cañaverales. La hundoj ŝajnis kompreni kio okazis: tuj kiam ni liberigis ilin, plenumantaj la ordonon de Braulio, dum Jozefo helpis lin pasi la riveron, malaperis niadekstre inter la kanaroj. —¡Quietos!— volvió a gritar Braulio, ganando ya la ribera; y mientras cargaba precipitadamente la escopeta, divisándome a mí, agregó: —Kvietaj! — denove kriis Braulio, atinginte la alian riverbordon; kaj dum ŝarĝis akcelege la ĉaspafilon, ekvidinrte min, li aldonis: —Usted aquí, patrón. —Vi ĉi tie, mastro. Los perros perseguían de cerca la presa, que no debía de tener fácil salida, puesto que los ladridos venían de un mismo punto de la falda. La hundoj persekutis deproksime la ĉasitaĵon, kiu ne devis havi facuilan elirejon, ĉar la bojoj venis de la sama punkto de la deklivo. Braulio tomó una lanza de manos de José, diciéndonos a los dos: Braulio prenis al lancon de manoj de Jozefo, dirante al ambaŭ***: —Ustedes más abajo y más altos, para cuidar este paso, porque el tigre volverá sobre su rastro si se nos escapa de donde está. Tiburcio con ustedes— agregó. —Vi pli alte kaj pli mallate, por gardi tiun ĉi pasejon, ĉar la tigro revenos sur sia signaro se ĝi eskapas el mie ĝi troviĝas. Tibuecio kun vi— aldonis. Y dirigiéndose a Lucas: Kaj direktanta sin al Lucas: —Los dos a costear el peñón por arriba. —Ni ambaŭ randiru la ŝtonegon supre. Luego, con su sonrisa dulce de siempre, terminó al colocar con pulso firme un pistón en la chimenea de la escopeta: Poste, kun la dolĉa rideto de ĉiam, finir meti kun firma pulso*** la piŝton en la kameno*** de la ŝaspafilo: —Es un gatico, y está ya herido. —Estas kateto, kaj ĝi estas jam vundita. En diciendo las últimas palabras nos dispersamos. Dirinte la lastajn vortojn ni disiris. José, Tiburcio y yo subimos a una roca convenientemente situada. Tiburcio miraba y remiraba la ceba de su escopeta. José era todo ojos. Desde allí veíamos lo que pasaba en el peñón y podíamos guardar el paso recomendado; porque los árboles de la falda, aunque corpulentos, eran raros. Jozefo, Tiburcio kaj mi supreniris al roko konvene situanta. Tiburcio rigardis kaj rerigardis la ceba*** de sia ĉaspafilo. Jozefo estis ĉio okuloj. De tie ni vidis kio okazis en la ŝtonego kaj povis gardi la rekomenditan pasejon; ĉar la arboj de la deklivo, kvankam fortikaj, estis raraj**********. De los seis perros, dos estaban ya fuera de combate: uno de ellos destripado a los pies de la fiera; el otro dejando ver las entrañas por entre uno de los costillares, desgarrado, había venido a buscarnos y expiraba dando quejidos lastimeros junto a la piedra que ocupábamos. De la ses hundoj, du estis perdintaj la batalon: unu el ili eltripigita je la piedoj de la sovaĝbesto; la alia lasante vidi siajn internaĵojn inter unu el ŝiaj ripoj, disŝirita, venis serĉi nin kaj ekmortis ĝemanta kompatige apud la ŝtono kiun ni okupis. De espaldas contra un grupo de robles, haciendo serpentear la cola, erizando el dorso, los ojos llameantes y la dentadura descubierta, el tigre lanzaba bufidos roncos, y al sacudir la enorme cabeza, las orejas hacían un ruido semejante al de las castañuelas de madera. Al revolver, hostigado por los perros, no escarmentados aunque no muy sanos, se veía que de su ijar izquierdo chorreaba sangre, la que a veces intentaba lamer inútilmente, porque entonces lo acosaba la jauría con ventaja. Dorse kontraŭ grupo de kverkoj**, serpentumigante la voston, hirtiginta la dorson, la okuloj flamantaj kaj la dentaro malkovrita, la tigro lanĉis raŭkajn bufidos****, kaj ĉe la skuo de la enorma kapo, la oreloj faris bruon similan al tiu de la kastanjetoj de ligno. Ĉe la revenoj, ĝenata de la hundoj , ne ne escarmentados*** kvankam ne tre sanaj, oni vidis ke de la maldekstra ijar***** ŝprucis sango, kiun ĝi fojfoje klopodis leki vane, ĉar tiam la hundaro ĝenis ĝin kun avantaĝo. Braulio y Lucas se presentaron saliendo del cañaveral sobre el peñón, pero un poco más distantes de la fiera que nosotros. Lucas estaba lívido, y las manchas de carate de sus pómulos, de azul turquí. Braulio kaj Lucas prezentiĝis elirantaj el la kararo sur la ŝtonego, sed iom pli malproksime de la sovaĝbesto lo ni. Lucas estis pala, kaj la makuloj de karate*** de siaj vangostoj, turkbluaj***. Formábamos así un triángulo los cazadores y la pieza, pudiendo ambos grupos disparar a un tiempo sobre ella sin ofendernos mutuamente. Kunformis ni tiel triangulon la ĉasistoj kaj la ĉasitaĵo, povante ambaŭ grupoj pafi samtempe sur ĝi sen ofendi sin reciproke. —¡Fuego todos a un tiempo!— gritó José. —fajron ĉiuj samtempe! — kriis Jozefo. —¡No, no; los perros! —respondió Braulio—; y dejando solo a su compañero, desapareció. —Ne, ne; la hundoj! —respondis Braulio—; kaj lasinte sola sian kunulon, malaperis. Comprendí que un disparo general podía terminarlo todo; pero era cierto que algunos perros sucumbirían; y no muriendo el tigre, le era fácil hacer una diablura encontrándonos sin armas cargadas. Mi komprenis ke ĝenerala pafado povis fini ĉion; sed estis vero ke kelkaj hundoj pereus; kaj ne mortanta la tigo, erstis al ĝi facile fari diablaĵon trovinte nin sen ŝarĝitaj armiloj. La cabeza de Braulio, con la boca entreabierta y jadeante, los ojos desplegados y la cabellera revuelta, asomó por entre el cañaveral, un poco atrás de los árboles que defendían la espalda de la fiera: en el brazo derecho llevaba enristrada la lanza, y con el izquierdo desviaba los bejucos que le impedían ver bien. La kapo de Braulio, kun la buŝo duonmalfermita kaj spireganta, la okuloj disfalditaj**** kaj la hararo malordigita, ekmontriĝis** el inter la kanaro, iom malantaŭ la arbaroj kiuj defendis la dorson de la sovaĝbesto: en la dekstra brako li portis enristrada*** la lancon, kaj per la maldekstra li deturnis la lianojn kiuj malhelpis lin vidi bone. Todos quedamos mudos; los perros mismos parecían interesados en el fin de la partida. Ni ĉiuj restis mutaj; la hundoj mem ŝajnis interesitaj pri la fino de la matĉo. José gritó al fin: Jozefo fine kriis: —¡Hubi! ¡Mataleón! ¡Hubi! ¡Pícalo! ¡Truncho! —Hubi! Mataleon! Hubi! Pikalo! Trunĉo! No convenía dar tregua a la fiera, y se evitaba así riesgo mayor a Braulio. Ne konvenis doni paŭzon al la sobaĝvesto, kaj oni evitis tiel pli grandan riskon al Braulio. Los perros volvieron al ataque simultáneamente. Otro de ellos quedó muerto sin dar un quejido. La hundoj reiris al atako simultane. Alia el ili restis morta sen ĝeni. El tigre lanzó un maullido horroroso. La tigro lanĉis hororan miaŭon****. Braulio apareció tras el grupo de robles, hacia nuestro lado, empuñando el asta de la lanza sin la hoja. Braulio aperis malantaŭ la grupo de kverkoj***, al nia flanko, empunando**** la asta*** de la lanco sen la folio*****. La fiera dio sobre sí misma la vuelta en su busca; y él gritó: La sovaĝbesto turnis sur si serĉe de li; kaj li kriis: »¡Fuego! ¡fuego!», volviendo a quedar de un brinco en el mismo punto donde había asestado la lanzada. »Pafon! pafon!», restanta denove per salto en la sama punkto kie li celumis la lancbaton. El tigre lo buscaba. Lucas había desaparecido. Tiburcio estaba de color de aceituna. Apuntó y sólo se quemó la ceba. La tigro serĉis lin. Lucas malaperis. Tiburcio havis al koloron de olivo. Li celis kaj nur bruliĝis al ceba*****. José disparó: el tigre rugió de nuevo tratando como de morderse el lomo, y de un salto volvió instantáneamente sobre Braulio. Este, dando una nueva vuelta tras de los robles, lanzóse hacia nosotros a recoger la lanza que le arrojaba José. Jozefo pafis: la tigro muĝis denove klopodante kvazaŭ mordi sian lumbon, kaj per salto, reiris tuj sur Braulion. Tiu ĉi, turnante denove sur la kverkoj, lanĉis sin al ni por preni la lancon kiun ĵetis al li Jozefo. Entonces la fiera nos dio frente. Sólo mi escopeta estaba disponible: disparé; el tigre se sentó sobre la cola, tambaleó y cayó. Tiam la sovaĝbesto alfrontis nin. Nur mia ĉaspafilo estis disponebla: mi pafis; la tigro sidis sur la vosto, ŝanceliĝis kaj falis. Braulio miró atrás instintivamente para saber el efecto del último tiro. José, Tiburcio y yo nos hallábamos ya cerca de él, y todos dimos a un tiempo un grito de triunfo. Braulio rigardis malantaxuen instinkte por scii la efgfekton de la lasta pafo. Jozefo, Tiburcio kaj mi troviĝis jam priksime de li, kaj ĉiuj samtempe kriis triumfe. La fiera arrojaba sanguaza espumosa por la boca: tenía los ojos empañados e inmóviles, y en el último paroxismo de muerte estiraba las piernas temblorosas y removía la hojarasca al enrollar y desenrollar la hermosa cola. La sovaĝbesto elĵetis ŝaŭman sanguazan*** de la buŝo: ĝi havis la okulojn senbrilaj kaj senmovaj, kaj en la lasta paroksismo de morto etendis la tremantajn gambojn kaj removigis la foliaron volvanta kaj malvolvanta la belan voston. —¡Valiente tiro!... ¡Qué tiro! —exclamó Braulio poniéndole un pie al animal sobre el cogote—: ¡En la frente! ¡Ese sí es un pulso firme! —Kuraĝan pafon!… Kian pafon! —ekkriis Braulio metante piedon al la besto sur la okcipito—: En la frunto! Tiu ja estas firma pulso! José, con voz no muy segura todavía (el pobre amaba tanto a su hija), dijo limpiándose con la manga de la camisa el sudor de la frente: Jozefo, kun voĉo ne tre sekura ankoraŭ (la kompatinda amis tiom sian filinon), diris puriganta per la maniko de la ĉemizo la ŝviton de la frunto: —No, no... ¡Si es mecha! ¡Santísimo Patriarca! ¡Qué animal tan bien criado! ¡Hij’, un demonio! ¡Si te toca ni se sabe!... —Ne, ne… Se estas mecha*****! Sanktega Patriarko! Kian bone disvolviĝintan beston! Fil’, demono! Se ĝi tuŝas vin oni eĉ ne scias!… Miró tristemente los cadáveres de los tres perros diciendo: Li rigardes malĝoje la kadavrojn de la tri hundoj diranta: —¡Pobre Campanilla!, es la que más siento... ¡Tan guapa mi perra! —Kompatinda Sonorileto!, estas ŝi kiun mi plej sentas… Tiom kuraĝa mia hundino! Acarició luego a los otros tres, que con tamaña lengua afuera jadeaban acostados y desentendidos, como si solamente se hubiera tratado de acorralar un becerro arisco. Li karesis poste la aliajn tri, kiujn ku lango ekstere spiregis kuŝe kaj neatentite, kvazaŭ nur estus teminta pri acorralar**** bovido malafabla. José, tendiéndome su ruana en lo limpio, me dijo: Jozefo etendanta al mi sian ponĉon en senfoliejo, diris al mi: —Siéntese, niño; vamos a sacar bien el cuero, porque es de usted: —y en seguida gritó—: ¡Lucas! —Sidiĝu, infano; ni demetu bone la felon, ĉar ĝi estas via: —kaj tuj kriis—: Lucas! Braulio soltó una carcajada, concluyéndola por decir: Braulio elirigis ridegon, konkludante ĝin por diri: —Ya ése estará metido en el gallinero de casa. —Jam tiu devas esti kaŝinta en la kokinejo de la domo. —¡Lucas!— volvió a gritar José, sin atender a lo que su sobrino decía; mas viéndonos a todos reír, preguntó: —Lucas! — denove kriis Jozefo, ne priatentante kion sia nevo diris; sed vidinte ĉiujn ni ridi, demandis: —¡Eh! ¡Eh! ¿Pues qué es? —Ej! Ej! Kion, do? —Tío, si el valluno zafó desde que erré la lanzada. —Onklo, se la valano fuĝis de kiam mi eraris la lancobaton. José nos miraba como si fuese imposible entendernos. Jozefo rigardis al ni kvazaŭ estus neeble kompreni nin. —¡Timanejo pícaro! —Fripona timemulo! Y acercándose al río, gritó de forma que las montañas repitieron su voz. Kaj alproksimiĝante al la rivero, kriis en formo ke la montoj ripetis lian voĉon. —¡Lucas del demonio! —Lucas de la demono! —Aquí tengo yo un buen cuchillo para desollar, le advirtió Tiburcio. —Ĉi tie mi havas bonan tranĉilon por senfeligo, avertis al li Tiburcio. No, hombre, si es que ese caratoso traía el jotico15 del fiambre, y este blanco querrá comer algo y... yo también, porque aquí no hay esperanzas de mazamorra. Ne, viro, se estas ke tiu caratoso****, portis la tornistron de manĝajetoj, kaj tiu ĉi blankulo volos manĝi ion kaj… kaj mi ankaŭ, ĉar tie ĉi ne estas esperoj pri mazamorra*****. Pero la mochila deseada estaba señalando precisamente el punto abandonado por el neivano. José, lleno de regocijo, la trajo al sitio donde nos hallábamos y procedió a abrirla, después de mandar a Tiburcio a llenar nuestros cocos de agua del río. Sed la dezirata tornistro estis signalanta ĝuste la punkton forlasita de la neivano. Jozefo, ĝojplene, alportis ĝin al la loko kie ni troviĝis kaj ekmalfermis ĝin, posr sendi al Tiburcio plenigi niajn kokusojn kun akvo de la rivero. Las provisiones eran blandas y moradas masas de choclo16, queso fresco y carne asada con primor: todo ello fue puesto sobre hojas de platanillo. Sacó en seguida de entre una servilleta una botella de vino tinto, pan, ciruelas e higos pasos, diciendo: La provizaĵoj estis blankaj kaj moruskoloraj pastaĵoj de dolĉa maizo, freŝa fromaĝo kaj vinado rostita kun primor***: ĉio tio estis metita sur folioj de plataneto***. Li tuj demetis de buŝtuko botelon de ruĝa vino, panon, prunojn kaj figojn sekigitajn****, dirante: —Esta es cuenta aparte. —Tiu ĉi estas aoarta kalkulo. Las navajas machetonas salieron de los bolsillos. José nos dividió la carne, que acompañada con las masas de choclo, era un bocado regio. Agotamos el tinto, despreciamos el pan, y los higos y ciruelas les gustaron más a mis compañeros que a mí. No faltó la panela, dulce compañera del viajero, del cazador y del pobre. El agua estaba helada. Mis cigarros de olor17 humearon después de aquel rústico banquete. La maĉetaj poŝtranĉiloj eliris el la poŝoj. Jozefo dividis al ni la viandon, kiu akompanata de la pastaĵoj de dolĉa maizo, estis reĝa manĝaĵo***. Ni elĉerpigis la ruĝan***, malŝatis la panon, kaj miaj kunuloj ŝatis la figoj kaj prunojn pli lo mi. Ne mankis panelo***, dolĉa akompananto de la vojaĝanto, de la ĉasisto kaj de la malriĉulo. La akvo estis fridega. Mia cigaroj de odoro*** fumis post tiu kampara bankedo. José estaba de excelente humor, y Braulio se había atrevido a llamarme padrino. Jozefo havis bonegan humoron, kaj Braulio kuraĝis nomi min edzopatro****. Con imponderable destreza, Tiburcio desolló el tigre, sacándole el sebo, que dizque servía para qué sé yo qué. Kun nekomparebla lerrteco, Tiburcio senfeligis la tigron, prenanta la sebon, kiu dizque**** taŭgis por mi ne scias kio. Acomodadas en las mochilas la piel, cabeza y patas del tigre, nos pusimos en camino para la posesión de José, el cual, tomando mi escopeta, la colocó en un mismo hombro con la suya, precediéndonos en la marcha y llamando a los perros. Deteníase de vez en cuando para recalcar sobre alguno de los lances de la partida o para echarle alguna nueva maldición a Lucas. Aranĝitaj en la tornistroj dfe felo, kapo kaj kruroj** de la tigro, ni ekiris al la posedaĵo*** de Jozefo, kiui, prenanta mian ĉaspafilon, metis ĝin en la sama ŝultro kun sia, antaŭenigante la paradon kaj vokanta la hundon. Haltis li de tempo al tempo por rimarkigi pri iu el la detalos de la matĉo aŭ por doni novan kondamnon al Lukas. Conocíase que las mujeres nos contaban y recontaban desde que nos alcanzaron a ver; y cuando nos acercamos a la casa estaban aún indecisas entre el susto y la alegría pues por nuestra demora y los disparos que habían oído suponían que habíamos corrido peligros. Oni konis ke la virinoj kalkulis kaj rekalkulis nin de kiam ili ekvidis nin; kaj kiam ni alproksimiĝis al la domo ili estis ankoraŭ nedeciditaj inter timo kaj gajeco ĉar pro nioa prokrasto kaj la pafoj kiujn ilin aŭdis ili supozis ke ni estis en grava danĝero. Fue Tránsito quien se adelantó a recibirnos, notablemente pálida. Estis Transito kiu unue akceptis nin, notinde pala. —¿Lo mataron?— nos gritó. —Ĉu vi mortigis ĝin! — ŝi kriis al ni. —Sí, hija— le respondió su padre. —Jes, filino— respondis al ŝi sian patron. Todas nos rodearon, entrando en la cuenta hasta la vieja Marta, que llevaba en las manos un capón a medio pelar. Lucía se acercó a preguntarme por mi escopeta, y como yo se la mostrase, añadió en voz baja: Ĉiuj ĉirkaŭis nin, eniranta en la kalkulo eĉ la maljunulino Marka, kiu tenis en la manoj capon**** duonelplumigita. Lucia alproksimiĝis por demandi pri mia ĉaspafilo, kaj kiam mi montris ĝin al ŝi, ŝi aldonis mallaŭte: —Nada le ha sucedido, ¿no? —Nenio okazis al vi, ĉu ne? —Nada— le respondí cariñosamente, pasándole por los labios una ramita. —Nenio— mi respondis al ŝi karesforme, pasanta sur ŝiaj lipoj branĉeton. —Ya yo pensaba... —Jam mi pensis… —¿No ha bajado ese fantasioso de Lucas por aquí? —preguntó José. —Ĉu ne malsuprenvenis tiu fantaziulo Lucas? —demandis Jozefo. —El no— respondió Marta. —Li ne— rspondis Marta. José masculló una maldición. Jozefo maĉdiris damnon. —¿Pero dónde está lo que mataron?— dijo al fin, haciéndose oír, la señora Luisa. —Kaj kie estas tio kion vi mortigis? — diris fine, igante sin audi, sinjorino Luisa. —Aquí, tía —contestó Braulio—; y ayudado por su novia, se puso a desfruncir la mochila, diciéndole a la muchacha algo que no alcancé a oír. Ella me miró de una manera particular, y sacó de la sala un banquito para que me sentase en el empedrado, desde el cual dominaba yo la escena. —Tie, onklino —respondis Braulio—; kaj helpata de sia fianĉino, dekrispigis*** la tornistron, dirante al la knabino ion kion mi ne aŭdis. Ŝi rigardis min specialmaniere, kaj eligis el la salono banketon por ke mi sidiĝu en la ŝtonpavimo, el kie mi regis la scenon. Extendida en el patio la grande y aterciopelada piel, las mujeres intentaron exhalar un grito; mas al rodar la cabeza sobre la grama, no pudieron contenerse. Etendigita en la korto la granda kaj velura felo, la virinoj klopodis elspirigi krion; sed ĉe la rulo de la kapo sur la herbo, ili ne povis deteni sin. —¿Pero cómo lo mataron? ¡Cuenten! —decía la señora Luisa—: todos están como tristes. —Sed kiel vi mortigis ĝin? Rakontu! —diris sinjorino Luisa—: vi ĉiuj estas kavazaŭ malĝojaj. —Cuéntennos— añadió Lucía. —Rakontu al ni— aldonis Lucia. Entonces José, tomando la cabeza del tigre entre las dos manos, dijo: Tiam Jozefo, prenanta la kapon de la tigro en la manoj, diris: —El tigre iba a matar a Braulio cuando el señor (señalándome) le dio este balazo. —La tigro estis mortigonta Braulion kiam la sinjoro (li signalis min) mortpafis ĝin. Mostró el foramen que en la frente tenía la cabeza. Todos se volvieron a mirarme, y en cada una de esas miradas había recompensa de sobra para una acción que la mereciera. Li montris la foramen**** kiun en la frunto havis la kapo. Ĉiuj turnis rigardi min, kaj en tiu el ĉiuj rigardoj estis rekompenco de sobra**** por asgado kiu ĝin meritus. José siguió refiriendo con pormenores la historia de la expedición, mientras hacía remedios a los perros heridos, lamentando la pérdida de los otros tres. Jozefo daŭrigis la rakontadon kun detaloj pri la historia de nia ekspedicio, dum li kuracis la vundojn a la hundoj, lamentanta la perdon de la aliaj tri. Braulio estacaba la piel ayudado por Tiburcio. Braulio palisigis*** la haŭton helpata de Tiburcio. Las mujeres habían vuelto a sus faenas, y yo dormitaba sobre uno de los poyos de la salita en que Tránsito y Lucía me habían improvisado un colchón de ruanas. Servíame de arrullo el rumor del río, los graznidos de los gansos, el balido del rebaño que pacía en las colinas cercanas y los cantos de las muchachas que lavaban ropa en el arroyo. La naturaleza es la más amorosa de las madres cuando el dolor se ha adueñado de nuestra alma; y si la felicidad nos acaricia, ella nos sonríe. La virinoj reiris al siaj laboroj, kaj mi dormetis sur unu el la poyos**** en kiu Transito kaj Lucia improvizis matracon de ponĉoj. Estis por mi lulilo la murmuro de la rivero, la grakado de la anseroj, la blekado de la brutaro kiu paŝtiĝis en la montetoj proksimaj kaj la kantoj de la knabinoj kiuj lavis vestaĵojn en la rivereto. La naturo estas la plej bela de la patrinoj kiam doloro mastrumas niaj animon; kaj se feliĉeco karesas nin, ĝi ridas al ni. ''[[Maria|Indekso]]'' 1567 3075 2005-07-21T03:07:59Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXII''' Las instancias de los montañeses me hicieron permanecer con ellos hasta las cuatro de la tarde, hora en que, después de larguísimas despedidas, me puse en camino con Braulio, que se empeñó en acompañarme. Habíame aliviado del peso de la escopeta y colgado de uno de sus hombros una guambía. '''XXII''' La petoj de la montaranoj igis min resti kun ili ĝis la kvara posttagmeze, horo en kiu, post longegaj adiaŭoj, mi ekiris kun Braulio, kiu obstine akompanis min. Li liberigis min de la peso de la ĉaspafilo kaj pendigis sur unu el siaj ŝultroj guambian****. Durante la marcha le hablé de su próximo matrimonio y de la felicidad que le esperaba, amándolo Tránsito como lo dejaba ver. Me escuchaba en silencio, pero sonriendo de manera que estaba por demás hacerlo hablar. Dum la irado mi parolis al li pri sia venonta edziĝo kaj pri la feliĉo kiu atendis lin, amata tiom de Transito kiel ŝi lasis vidi. Li aŭskultis min en silento, sed ridetanta en maniero kiu malmankis paroligi lin*. Habíamos pasado el río y salido de la última ceja de monte para empezar a descender por las quiebras de la falda limpia, cuando Juan Angel, apareciéndose por entre unas moreras, se nos interpuso en el sendero, diciéndome con las manos unidas en ademán de súplica: Ni stis pasintaj la riveron kaj la lastan ceja*** de monto por eknalsupreniri laŭ la quiebras*** de la pura deklivo, kiam Johano Anĝelo, aperinte inter moruskultivoj, intermetis sin en la vojeto, durante al mi kun l amanoj kunigitaj en gesto de petego: —Yo vine, mi amo... yo iba... pero no me haga nada sumercé... yo no vuelvo a tener miedo. —Mi venis, mia amo… miestis… sed ne faru al mi ion sumerce***… no de timos denove. —¿Qué has hecho? ¿qué es? —le interrumpí—. ¿Te han enviado de casa? —Kion vi faris? Kio estas? —mi interrompis lin—. Ĉu eni sendis vin el la domo? —Sí, mi amo, sí, la niña; y como me dijo sumercé que volviera... —Jes, mia mastro, jes, la infanino; kaj kiel via moŝto*** diris al mi ke mi revenu… No me acordaba de la orden que le había dado. Mi ne memoris pri la ordono kiun mi donis al li. —¿Conque no volviste de miedo? —le preguntó Braulio riendo—. —Ke vi ne renenis pro timo?*** —demisndis al li Braulio ridanta—. —Eso fue, sí, eso fue... Pero como Mayo pasó por aquí asustao, y luego ñor Lucas me encontró pasando el río y me dijo que el tigre había matao a ñor Braulio... —Tio estis, jes, tio estis… Sed kiel Majo pasis timigita por ĉi tie******, kaj poste sijoro Lucas trovis min pasanmta la riveron kaj diris al mi ke la tigro mortis sijoron Braulio… Este dio rienda suelta a una estrepitosa risotada, diciéndole al fin al negrito aterrado: Tiu ĉi malbridigis bruegan ridadon, didante fine al la timigita negrito: —¡Y te estuviste todo el día metido entre estos matorrales como un conejo! —Kaj vi estis la tutan tagon inter tiuj veproj kiel kuniklo! —Como ñor José me gritó que volviera pronto, porque no debía andar solo por allá arriba... —respondió Juan Angel viéndose las uñas de las manos. —Kiel sijoro Jozefo kriis al mi ke mi revenu baldaŭ, ĉar mi ne devis iri sola por tie supre… —respondis Juan Anĝelo rigardante la ungojn de la manoj. —¡Vaya! yo te mezquino18 —repuso Braulio; pero es con la condición de que en otra cacería has de ir pie con pie conmigo. —vaya! Yo te mezquino!***** —kontraŭdiris Braulio; sed estas kun la kondiĉo ke en alia ĉazado vi devas iri pied-al-piede kun mi. El negrito lo miró con ojos desconfiados, antes de resolverse a aceptar así el perdón. La nigreto rigardis lin kun nefidaj okuloj, antaŭ lo decidi akcepti tiel la pardonon. —¿Convienes? —le pregunté distraído. —Ĉu vi akceptas? Mi demandis al li distre. —Sí, mi amo. —Jes, mia amstro. —Pues vamos andando. Tú, Braulio, no te incomodes en acompañarme más, vuélvete. —Ni reekiru, do. Vi, Braulio, ne malkomfortigu vin akompanante min plu, retroiru.*** —Si es que yo quería... —Se estas ke mi volis… —No; ya ves que Tránsito está toda asustada hoy. Di allá mil cosas en mi nombre. —Ne; vi jam vidas ke Transito estas tute timigitas hodiaŭ. Diru tie mil direndaĵojnmianome. —Y esta guambía que llevaba... Ah —continuó— tómala tú, Juan Angel. ¿No irás a romper la escopeta del patrón por ahí? Mira que le debo la vida a ése —dijo—. Será lo mejor—observó al recibírsela yo. —Kaj tiu guambia**** kiun vi portis…. Ha —li daŭrigis— prenu ĝin vi, Johano Anĝelo. Vi ne rompos la ĉaspafilon de la mastro ie, ĉu? Vidu ke mi ŝuldas la vivon l tiu —li diris—. Tio estos la plej bona—li onbservis kiam mi ricevis ĝin. Di un apretón de manos al valiente cazador, y nos separamos. Distante ya de nosotros, gritó: Manprenis i la manos al la kuraĝa ĉasisto, kaj ni disiĝis. Malproksime jam de ni, li kriis: —Lo que va en la guambía es la muestra de mineral que le encargó su papá a mi tío. —Kio estas en la guambia*** estas specimeno de la ineralo kiun komisiis via patro al mia onko. Y convencido de que se le había oído se internó en el bosque. Kaj konvinkita ke mi aŭdis lin bone li interniĝis en la arbaro. Detúveme a dos tiros de fusil de la casa a orillas del torrente que descendía ruidoso hasta esconderse en el huerto. Mi haltis je du fusilpafoj de de domo rande de la kurento kiu malsupreniris brue ĝis kaŝiĝi en la fruktoĝardeno. Al continuar bajando busqué a Juan Angel: había desaparecido, y supuse que, temeroso de mi enojo por su cobardía, habría resuelto solicitar amparo mejor que el ofrecido por Braulio con tan inaceptables condiciones. Kiam mi daŭrigis la malsupreniradon mi serĉis Johanon Anĝelon: Li estis malaperinta, kaj mi sciis ke, timema de mia furiozeco pro sia malkuraĝo, li decidis serĉi protekton pli bonan ol tiu ofertita de Braulio kun tiel neakcepteblaj kondiĉoj*****. Tenía yo un cariño especial al negrito: él contaba a la sazón doce años; era simpático y casi pudiera decirse que bello. Aunque inteligente, su índole tenía algo de huraño. La vida que hasta entonces había llevado no era la adecuada para dar suelta a su carácter, pues mediaban motivos para mimarlo. Feliciana, su madre, criada que había desempeñado en la familia funciones de aya y disfrutado de todas las consideraciones de tal, procuró siempre hacer de su hijo un buen paje para mí. Mas fuera del servicio de mesa y de cámara y de su habilidad para preparar café, en lo demás era desmañado y bisoño. Mi havis specialan korinklinon al la nigreto: li havis tiam dekdu jarojn; li estis simpatia kaj oni preskaŭ povus diri ke li estis bela. Kvankam inteligenta, lia naturo havis ion de malsocietema. Muy cerca ya de la casa, noté que la familia estaba aún en el comedor, e inferí que Carlos y su padre habían venido. Desviéme a la derecha, salté el vallado del huerto, y atravesé éste para llegar a mi cuarto sin ser visto. Tre proksime de la domo, mi notis ke la familio estis ankoraŭ en la manĝejo, kaj mi konkludis ke Carlos kaj lia patro estis venintaj. Mi deturnis dekstren, saltis al barilon de la fruktoĝardeno, kaj trairis gtiun ĉi por alveni al mia ĉambro sen esti vidata. Colgaba el saco de caza y la escopeta cuando percibí un ruido de voces desacostumbrado. Mi madre entró a mi cuarto en ese momento, y le pregunté la causa de lo que oía. Mi estis pendanta la ĉassakon kaj la ĉaspafilon kiam perceptis nekutiman voĉbruon. Mia patrino eniris en mia ĉambro en tiu momento, kaj mi demandis al li pri la kialo de tio kion mi aŭdis. —Es —me dijo mi madre— que los señores de M... están aquí, y ya sabes que don Jerónimo habla siempre como si estuviese a la orilla de un río. —Okazas —diris la mi mia patrino— ke la sinjoroj de M… estas ĉi tie, kaj vi jam scias ke Don Jeronimo ĉiam parolas kvazaŭ li estus riverborde. ¡Carlos en casa! pensé: éste es el momento de prueba de que habló mi padre. Carlos habrá pasado un día de enamorado, en ocasión propicia para admirar a su pretendida. ¡Que no pueda yo hacerle ver a él cuánto la amo! ¡No poder decirle a ella que seré su esposo!... Este es un tormento peor de lo que yo me había imaginado. Carlos en la domo! Mi pensis: tiu ĉi estas la provo pri kiu parolis mia patro. Carlos pasigis tagon de enamiĝinto, en taŭga okazo por admiri la pretendulinon. Ke mi ne povu vidigi al li kiom mi amas ŝin! Ne povi diri al ŝi ke mi estos ŝia edzo!… Tiu ĉi estas tormento pli malbona lo mi imagis. Mi madre, notándome tal vez preocupado, me dijo: Mia patrino, notinte min eble maltrankvila, diris al mi: —Como que has vuelto triste. —Ŝajnas ke vi revenis malĝoja. —No, no, señora; cansado. —Ne, ne, sinjorino; laca. —¿La cacería ha sido buena? —Ĉu la ĉasado estis bona? —Muy feliz. —Tre feliĉiga. —¿Podré decir a tu padre que le tienes ya la piel de oso que te encargó? —Ccu mi povas diria l via patro ke vi ham havas la ursofelon kiun li komisiis al vi? —No ésa, sino una hermosísima de tigre. —Ne tiun, sed belegan de tigro. —¿De tigre? —De tigro? —Sí, señora, del que hacía daños por aquí. —Jes, sinjorino, de tiu kiu faris damaĝojn por tie ĉi*****. —Pero eso habrá sido horrible. —Sed tio devis esti horora. —Los compañeros eran muy valientes y diestros. —La kunuloj estis tre kuraĝaj kaj lertaj. Ella había puesto ya a mi alcance todo lo que yo podía necesitar para el baño y cambio de vestidos; y a tiempo que entornaba la puerta después de haber salido, le advertí que no dijera todavía que yo había regresado. Ŝi metis je mia atingo ĉion kion mi povis bezoni por la baño, kaj vestoŝanĝo; kaj sammomente kiam ŝi fermetis la pordon post sia eliro, mi avertis al ŝi ke ŝi ankoraŭ ne diru ke mi estis reveninta. Volvió a entrar, y usando de aquella voz dulce cuanto afectuosa que la hacía irresistible siempre que me aconsejaba, me dijo: Ŝi eniris denove, kaj uzante tiun dolĉan voĉon pro korinklino kiu estis nerezistebla ĉiam kiam ŝi konsilis min, diris al mi: —¿Tienes presente lo que hablamos el otro día sobre la visita de esos señores, no? —Vi memoras tion pri kio ni parolis la alian tagon pri la vizito de tiuj sinjoroj, ĉu ne? Satisfecha de la respuesta, añadió: (Aqu’i falta la respuesta!!!) Kontenka pri la respondo, ŝi aldonis: —Bueno. Yo confío en que saldrás muy bien. —Bone. Mi tre prifidas vian sukceson. Y cerciorada de nuevo de que nada podía faltarme, salió. Kaj konstatinte denove ke nenio mankis al mi, ŝi eliris. Lo que Braulio había dicho que era mineral, no era otra cosa que la cabeza del tigre; y con tal astucia había conseguido hacer llegar a casa ese trofeo de nuestra hazaña. Kion braulio estis dirinta ke estis moineralo, ne estis alia aĵo ol la kapo de la tigro; kaj per tiu ruzaĵo sukcesis alvenigi al la domo tiun trofeon de nia kuraĝaĵo.*** Por los comentarios de la escena hechos en casa después, supe que en el comedor había sucedido esto: Laŭ la komentarioj pri la sceno faritaj en la domo poste, mi sciis ke en la manĝejo okazis tio ĉi: Iba a servirse el café en el momento en que llegó Juan Angel diciendo que yo venía ya e impuso a mi padre del contenido de la mochila. Este, deseoso de que don Jerónimo le diese su opinión sobre los cuarzos, mandó al negrito que los sacase; y trataba de hacerlo así cuando dio un grito de terror y un salto de venado sorprendido. Oni estis servonta la kafon en la momento kiam alvenis Jozefo Anĝelo dirante mi jam estis venanta kaj montrisd al mia patro la enhavon de la tornistro. Tiu ĉi, dezirema ke don Jeronimo donu al li sian opinion pri la kvarcoj***, ordonis al la nigreto ke li elmontru ilin; kaj li intencis tion fari kiam li kriis terure kaj saltis kiel cervo surprizigita. Cada uno de los circunstantes quiso averiguar lo que había pasado. Juan Angel, de espaldas contra la pared, los ojos tamaños y señalando con los brazos extendidos hacia el saco, exclamó: Ciu el la ĉeestantoj vilis sciiĝi al si kio okazis. Johano Anĝelo, kun la dorso kontraŭ*** la muro, la okuloj malfermegitaj kaj signalanta kun la brakoj etenditaj la sakon, ekkriis: —¡El tigre! —La tigro! —¿En dónde? —preguntó don Jerónimo derramando parte del café que tomaba, y poniéndose en pie con más presteza que era de esperarse le permitiera su esférico abdomen. —Kie? —demandis don Jeronimo elverŝante parton de la kafo kiun li trinkis, kaj starigante kun pli hasto lo oni povis atendi ke permesus sia sfera abdomeno. Carlos y mi padre dejaron también sus asientos. Carlos kaj mia patro ankaŭ forlasis siajn seĝojn.*** Emma y María se acercaron una a otra. Emma kaj maria alproksimiĝis unu al la alia. —¡En la guambía! —repuso el interpelado. —En la guambia!***** —respondis** la demandito. A todos les volvió el alma al cuerpo. Al ĉiuj revenis la animo al la korpo. Mi padre sacudió con precaución el saco, y viendo rodar la cabeza sobre las baldosas, dio un paso atrás; don Jerónimo, otro; y apoyando las manos en las rodillas, prorrumpió: Mia patrino skuis antaŭzorge la sakon, kaj vidinte la kapon ruli sur la kaheloj***, donis paŝon malantaŭen; don Jeronimo, alian; kaj apogante la monojn en la genuoj, prorrumpio****: —¡Monstruoso! —Monstra! Carlos, adelantándose a examinar de cerca la cabeza: Carlos, antaŭenirinte por ekzameni la kapon: —¡Horrible! —Horora! Felipe, que llegaba llamado por el ruido, se puso en pie sobre un taburete. Eloísa se asió de un brazo de mi padre. Juan, medio llorando, trató de subírsele sobre las rodillas a María; y ésta, tan pálida como Emma, miró con angustia hacia las colinas, esperando verme bajar. Felipe, kiu alvenis vokita de la bruo, staris sur tabureto. Eloisa prenis sin de brako de mia patro. Johano, duonploranta, klopodis supreiniri sur la genuojn de Maria, kaj tiu ĉi, tiel pala kiel Emma, rigardis angore al la montetoj, atendanta vidi min malsuprenveni. —¿Quién lo mató? —preguntó Carlos a Juan Angel, el cual se había serenado ya. —Kio mortigis ĝin? —demandis Carlos al Johano Anĝelo, kiu jam estis trankvila. —La escopeta del amito. —La ĉaspafilo de la mastreto. —¿Conque la escopeta del amito sola? —recalcó don Jerónimo riendo y ocupando de nuevo su asiento. —Ke la ĉaspafilo de la mastreto sola? — recalco** don Jeronimo ridanta kaj okupanta denove la seĝon. —No, mi amo, sino que ñor Braulio dijo ahora en la loma que le debía la vida a ella... —Ne, mia mastro, sed ke sijoro Braulio diris en la monto ke li ŝuldis sian vivon al ĝi… —¿Dónde está pues Efraín? —preguntó intranquilo mi padre, mirando a María. —Kie estas do Efrain’? —demandis trankvile mia patro, rigardanta Marian. —Se quedó en la quebrada. —Li restis en la rivereto. En ese momento regresaba mi madre al comedor. Olvidando que acababa de verme, exclamó: En tiu momento revenis mia patrino al la manĝejo. Forgesinte ke ŝi ĵus vidis min, ŝi ekkriis: —¡Ay mi hijo! —Aj mia filo! —Viene ya —le observó mi padre. —Li jam venas —observis mia patro. —Sí, sí; ya sé —respondió ella—; pero, ¿cómo habrán muerto este animal? —Jes, jes; mi jam scias —respondis ŝi—; sed, kiel oni mottigis tiun ĉi beston? —Aquí fue el balazo —dijo Carlos inclinándose a señalar el foramen de la frente. —Ĉi tie estis al mortpafo —diris Carlos sin klinante por signali la truon en la frunto. —Pero, ¿es posible? —preguntó don Jerónimo a mi padre, acercando el bracerillo para encender un cigarro—; ¿es de creerse que usted permita esto a Efraín? —Sed, ĉu eblas? —demandis don Jeronimo al mia patro, alproksimiĝante al la fajrilo por ekbruligi cigaron—; ĉu oni povas kredi ke vi permesas tion al Efrain’? Sonrió mi padre al contestarle con algo de propia satisfacción: Ridetis mia patro respondante al li kun iom da propra kontentiĝo***. —Le encargué ahora días una piel de oso para los pies de mi catre, y seguramente habrá preferido traerme una de tigre. —Mi komisiis al li antaŭ kelkaj tagoj felon de urso por la piedoj**** de mia lito, kaj certe li preferis alporti al mi unu de tigro. María había visto ya en los ojos de mi madre lo que podía tranquilizarla. Se dirigió al salón llevando a Juan de la mano: éste, asido de la falda de ella y asustado aún, le impedía andar. Hubo de alzarlo, y le decía al salir: Maria vidis jam en la okuloj de mia patrino kio povis ŝin trankviligi. Si direktiĝis al la salono iriganta Johanon de la mano: tiu ĉi, prenita de ŝia jupo kaj timigita ankoraŭ, li malhelpis ŝin paŝi. Devis ŝi levi lin, kaj ĉe la eliro diris ŝi al li: —¿Llorando? ¡ah feo! ¿un hombre con miedo? —Ploranta? Ha malbela! Ĉu viro kun timo? Don Jerónimo, que alcanzó a oírla, observó, meciéndose en su silla y arrojando una bocanada de humo: Don Jeronimo, kiu sukcesis aŭdi ŝin, observis, lulanta sin en sia seĝo kaj ĵetanta buŝplenon da fumo: —Ese otro también matará tigres. —Tiu alia ankaŭ mortigos tigrojn. —Vea usted a Efraín hecho un cazador de fieras —dijo Carlos a Emma, sentándose a su lado—; y en el colegio no se dignaba disparar un bodoquerazo a un paparote19. Y no señor... recuerdo ahora que en unos asuetos le vi hacer buenos tiros en la laguna de Fontibón. ¿Y estas cacerías son frecuentes? —Vidu vi Efrainon farita ĉasisto de sovaĝbestoj —diris Carlos al Emma, sidiĝanta apud ŝi—; kaj en la lernejo li ne sin dignis pafi bodokerazon**** al paparote*****. Kaj ne sinjoro… mi memoras nun ke en la ripoztagoj mi vidis lin fari bonajn pafojn en la lageto de Fontibono. Kaj tiuj ĉi ĉasadoj estas oftaj? —Otras veces —respondióle mi hermana— ha muerto con José y Braulio osos pequeños y lobos muy bonitos. —Aliajn fojojn —respondis mia fratino— mi mortigis kun Jozefo kaj Braulio malgrandajn ursojn kaj tre belajn lupojn. —¡Yo que pensaba instarle para que hiciésemos mañana una cacería de venados, y preparándome para esto vine con mi escopeta inglesa! —Mi kiu pensis instigi vin por ke ni faru morgaŭ ĉasadon de cervoj, kaj preparinte min por tio ĉi mi venis kun mia angla ĉaspafilo! —El tendrá muchísimo placer en divertir a usted: si ayer hubiese usted venido, hoy habrían ido ambos a la cacería. —Li havos multege da plezuro amuzigi vin: se hieraŭ estus vi veninta, hodiaŭ ni estus irintaj ambaŭ al la ĉasado. —¡Ah! sí... si yo hubiera sabido... —Ha! Jes… se mi estus sciinta… Mayo, que habría estado despachando algunos bocados sabrosos en la cocina, pasó entonces por el comedor. Paróse en vista de la cabeza; erizado el cogote y espinazo, dio un cauto rodeo para acercarse al fin a olfatearla. Recorrió la casa a galope, y volviendo al comedor, se puso a aullar: no me encontraba, y acaso le avisaba su instinto que yo había corrido peligros. Majo, kiu estis liverigante kelkajn bongustajn manĝaĵojn en la kuirejo, pasis tiam al la manĝejo. Ĝi haltis ĉe la vido de la kapo; hirtigita la nuko kaj la spino, donis singardan ĉirkaŭiron por alproksimiĝi fine flari ĝin. Recorrio** la domon trote, kaj reiranta al la manĝejo, ekplorbojis: ĝi ne trovis min, kaj eble la instinkto anoncis al li ke mi havis danĝerojn. A mi padre le impresionaron los aullidos; era hombre que creía en cierta clase de pronósticos y agüeros, preocupaciones de su raza de las cuales no había podido prescindir por completo. Mia patro impresiĝis pri la plorbojoj; estis li viro kiu kredis je iaj antaŭdiroj kaj aŭguroj, maltrankviloj de sia raso kiujn li ne povis tute preterlasigi. —Mayo, Mayo, ¿qué hay? —dijo acariciando al perro, y con mal disimulada impaciencia—: este niño que no llega... —Majo, Majo, kio okazas? —diris li karesanta la hundon, kaj kun malbone kaŝita senpacienco—: tiu ĉi infano kiu ne alvenas… A ese tiempo entraba yo al salón en un traje en que a la verdad no me hubieran reconocido sino muy de cerca Tránsito y Lucía. En tiu momento eniris mi al la salono kun vestaĵo en kiu vere ne estus rekoninta min sed de tre proksime Transito kaj Lucia. María estaba allí. Apenas hubo tiempo para que cambiásemos un saludo y una sonrisa. Juan, que estaba sentado en el regazo de María, me dijo en su mala lengua al pasar, señalándome la puerta del comedor: Maria estis tie. Apenaŭ estis tempo por ke ni interŝanĝu saluton kaj rideton. Johano, kiu estis sidanta en la sino de Maria, diria l mi en sia malbona lingvaĵo kiam mi preterpasis, signalante al mi la manĝejojn: —Ahí está el coco. —Tie estas la koko****** Y yo entré al comedor sonriendo, porque me figuraba que el niño hacía alusión a don Jerónimo. Kaj mi eniris al la manĝejo ridetanta, ĉar mi imagis ke la infano aludis al don Jeronimo.*** Di un estrecho abrazo a Carlos, que se adelantó a recibirme; y por aquel momento olvidé casi del todo lo que en los últimos días había sufrido por culpa suya. Donis mi fortan ĉirkaŭbrakon al Carlos, kiu antaxuis por akcepti min; kaj dum tiu momento mi forgesis preskaŭ komplete ĉion kion en la lastaj tagoj mi suferis pro lia kulpo. El señor de M.... estrechó cordialmente en sus manos las mías, diciendo: La sinjoro de M…. premis afable en siaj manoj miajn, dirante: —¡Vaya, vaya! ¿cómo no hemos de estar viejos si todos estos muchachos se han vuelto hombres? —Bone, bone!--- kiel ni ne estas maljunaj se ĉiuj ĉi knaboj fariĝis viroj? Seguimos al salón: María no estaba ya en él. Ni eniris al la salonon: Maria ne estis jam en ĝi. La conversación rodó sobre la cacería última, y fui casi desmentido por don Jerónimo al asegurarle que el éxito de ella se debía a Braulio, pues me puso de frente lo referido por Juan Angel. La konversacio rulis pri la lasta ĉasado, kaj min malkonfirmis don Jeronimo kiam mi cerigis ke la sukceso de ĝi suldiĝis al Braulio, ĉar li metis antaŭ mi kion dirite de Johano Anĝelo. Emma me hizo saber que Carlos había venido preparado para que hiciésemos una cacería de venados: él se entusiasmó con la promesa que le hice de proporcionarle una linda partida a inmediaciones de la casa. Emma sciigis al mi ke Carlos venis preparita por ke ni faru ĉasadon de cerboj: li entuziasmiĝis kun la promeso kiun i faris al li fari belan ĉasadxon proksime de la domo. Luego que salió mi hermana, quiso Carlos hacerme ver su escopeta inglesa, y con tal fin pasamos a mi cuarto. Era el arma exactamente igual a la que mi padre me había regalado a mi regreso de Bogotá, aunque antes de verla yo, me aseguraba Carlos que nunca había venido al país cosa semejante. Post kiam mia fratino eliris, Carlos volis igi min vidi sian anglan ĉaspafilon, kaj tiucele ni pasis al mia ĉambro. Estis ĝi armilo ekzakta ak tiu kiun mia patro donacis al mi kiam mi revenis de Bogoto, kvankam antaŭ lo mi vidis ĝin, Carlos certigisd al mi ke neniam venis al la lando simila aĵo. —Bueno —me dijo, luego que la examiné—. ¿Con esta también matarías animales de esa clase? —Bone —li diria l mi, post kiam mi ekzamenis ĝin—. Ĉu ankaŭ per tiu ĉi vi mortigus tiajn bestojn? —Seguramente que sí: a sesenta varas de distancia no bajará una línea. —Certe jes: je sesdek ulnoj*** de distanco ĝi ne malsupreniros unu linion.*** —¿A sesenta varas se hacen esos tiros? —Ĉu je sesdek ulnoj** oni faras tiujn pafojn? —Es peligroso contar con todo el alcance del arma en tales casos; a cuarenta varas es ya un tiro largo. —Estas danĝere kalkuli kun la tuta atigdistanco de la armilo en tiaj kazoj; je kardek ulnoj** jam estas longa pafo. —¿Qué tan lejos estabas cuando disparaste sobre el tigre? —Kiom malproksime vi estis kiam vi alpafis la tigron? —A treinta pasos. —Je tridek paŝoj. —Hombre, yo necesito hacer algo bueno en la cacería que tendremos, porque de otro modo dejaré enmohecer esta escopeta y juraré no haber cazado ni tominejas en toda mi vida. —Viro, mi bezonas fari ion bona en la xĉazado kiun ni havos, ĉar male mi lasos enŝimigi tiun ĉi ĉaspafilon kaj mi ĵuros ke mi eĉ ne tominejas** mi ĉasis dum mia tuta vivo. —¡Oh! ya verás: te haré lucir, porque haré entrar el venado al huerto. —Ho! vi jam vidos: mi igos vin brili, ĉar mi igos eniri la cervon al la fruktĝardeno. Carlos me hizo mil preguntas sobre sus condiscípulos, vecinas y amigas de Bogotá: entraron por mucho los recuerdos de nuestra vida estudiantil: hablóme de Emigdio y de sus nuevas relaciones con él, y se rió de buena gana acordándose del cómico desenlace de los amores de nuestro amigo con Micaelina. Carlos faris mil demandojn pri siaj kundisĉiploj***, najbarinoj kaj amikonoj de Bogoto: venis pomulte la rememoroj pri nia lerneja vivo: li parolis al mi pri Emigdio kaj pri siaj novaj rilatoj kun li, kaj ridis volonte rememorante la komikan finon de la amrilato de nia amiko kun Mikaela. Carlos había regresado al Cauca ocho meses antes que yo. Durante este tiempo sus patillas habían mejorado, y la negrura de ellas hacía contraste con sus mejillas sonrosadas; su boca conservaba la frescura que siempre la hizo admirable; la cabellera abundante y medio crespa sombreaba su tersa frente, de ordinario serena como la de un rostro de porcelana. Decididamente era un buen mozo. Carlos revenis al Kaŭko ok monatoj antaŭ ol mi. Dum tiu tempo siaj vangoharoj pliboniĝis, kaj la niĝeco de ili kontrastis kun siaj rozkoloraj vangoj; sia buŝo konservis al freŝecon kiu ĉiam igis ĝin mirinda; la abunda kaj duonkrispa hararo donis ombron al sia freŝa frunto, ordinare trankvila kiel tiu de vizaĝo de porcelano. Vere li estis belaspekta. Hablóme también de sus trabajos de campo, de las novillas que cebaba en la actualidad, de los buenos pastales que estaba haciendo; y por fin de la esperanza fundada que tenía de ser muy pronto un propietario acomodado. Yo le veía hacer la puntería seguro del mal suceso; pero procuraba no interrumpirle para evitarme así la incomodidad de hablarle de mis asuntos. Li parolis al mi ankaŭ pri siaj kampaj laboroj, pri la bovinidoj kiujn li dikigis nuntempe, pri la bonaj herbaĵoj kiujn li estis faranta; kaj fine pri la kunbaza--- espero kiun li havis esti baldaŭ sufiĉe riĉa terposedanto. Mi vidis lin celi certa pri lia malsukceso; se mi klopodis ne interrompi lin por eviti al mi la malkomforton paroli al li pri miaj aferoj. —Pero, hombre —dijo poniéndose en pie delante de mi mesa y después de una larguísima disertación acerca de las ventajas de los cebaderos de guinea sobre los de pasto natural—: aquí hay muchos libros. Tú has venido cargando con todo el estante. Yo también estudio, es decir, leo... no hay tiempo para más; y tengo una prima bachillera que se ha empeñado en que me engulla un diluvio de novelas. Ya sabes que los estudios serios no han sido mi flaco: por eso no quise graduarme, aunque pude haberlo hecho. —Sed, viro —li diris starantsa antaŭ mia tablo kaj post longega diserto pri la avantaĝoj de la dikigejoj de gvineo***** sur tiuj de natura herbo---—: ĉi tie estas multaj libroj. Vi venis portanta la tutan breton****, Mi ankaŭ studas, tio estas, legas… ne estas tempo por pli; kaj mi havas abeturienta kuzino kiu sin obstinis en ke mi englutu diluvon de romanoj. Vi scias ke la seriozaj studoj ne estis mia malforteco: pro tio mi ne volis gradiĝi, kvankam mi povis ĝin fari. No puedo prescindir del fastidio que me causa la política y de lo que me encocora todo eso de litis, a pesar de que mi padre se lamenta día y noche de que no me ponga al frente de sus pleitos; tiene la manía de litigar, y las cuestiones más graves versan sobre veinte varas cuadradas de pantano o la variación de cauce de un zanjón que ha tenido el buen gusto de echar al lado del vecino una fajilla de nuestras tierras. Mi ne povas preterlasigi la tedon kiu kaŭzas al mi politiko kaj kion me encocora**** ĉio ĉi pri litis*****, malgraŭ ke mia patro lamentas tagon kaj nokton ke mi ne estu fronte de siaj pledoj***; li havas la manion** pledi, kaj la plej gravaj aferoj temas pri dudek kvadrataj ulnoj** de marĉo*** aŭ la modifo de kurento de zanjon*** kiu volonte metis en la flanko de la najbaro zoneton de niaj teroj. —Veamos —empezó leyendo el rótulo de los libros— Frayssinous, Cristo ante el Siglo, La Biblia... Aquí hay mucha cosa mística. Don Quijote... Por supuesto: jamás he podido leer dos capítulos. —Ni vidu —li komencis legante la titolojn de la libroj— Frayssinous, Kristo antaŭ la Jarcento, La Biblio... Ĉi tie estas multe da mistikaĵo. Don Quijote... Kompreneble: neniam mi povis legi du ĉapitrojn. —¿No, eh? —Ĉu ne, vere?*** —Blair —continuó—; Chateubriand ...Mi prima Hortensia tiene furor por esto. Gramática Inglesa. ¡Qué lengua tan rebelde! no pude entrarle. —Blair —li daŭrigis—; Chateubriand… Mia kuzino Hortensia havas furoron pri tio ĉi.*** Angla Gramatiko. Kian ribelan lingvon! Mi ne povis eniri en ĝi. —Pero ya hablabas algo. —Sed vi jam parolis iom. —El «how do you do» como el «comment ca vat’ il» del francés. —La «how do you do» kiel la «comment ca vat’ il» de la franca. —Pero tienes una excelente pronunciación. —Sed vi havas bonegan prononcadon. —Eso me decían por estimularme. —Tion oni diris al mi por stimuli min. Y prosiguiendo el examen: Kaj daŭrigante la ekzamenadon: —¿Shakespeare? Calderón... Versos, ¿no? Teatro Español. ¿Más versos? Confiésamelo, ¿todavía haces versos? Recuerdo que hacías algunos que me entristecían haciéndome pensar en el Cauca. ¿Conque haces? —Ŝekspiro? Kalderon’… Versoj, ĉu ne? Hispana teatro. Pli da versoj? Konfesu tion al mi, ĉu vi ankoraŭ faras versojn? Mi memoras ke vi faris kelkajn kiujn malĝojigis min igante min pensi pri Kaŭko. Ĉu vi faras? —No. —Ne. —Me alegro de ello, porque acabarías por morirte de hambre. —Mi priĝojas tion, ĉar vi finus mortanta pri malsato. —Cortés —continuó—; ¿Conquista de México? —Kortes’ —li daŭrigis—; Konkero de Meksiko? —No; es otra cosa. —Ne; estas alia afero. —Tocqueville, Democracia en América... ¡Peste! Ségur... ¡Qué runfla! —Tocqueville, Demokratio en Ameriko… Peston! Segur… Kian runflan!**** Al llegar ahí sonó la campanilla del comedor avisando que el refresco estaba servido. Carlos, suspendiendo la fiscalización de mis libros, se acercó al espejo, peinó sus patillas y cabellos con una peinilla de bolsillo, plegó, como una modista un lazo, el de su corbata azul, y salimos. Alveninte tie sonoris la sonorileto de la manĝejo anoncanta ke la refreŝigaĵo estis en la tablo. Carlos, haltanta la akuzekzamenon de miaj libroj, alproksimiĝis al la spegulo, kombis siajn vongoharojn kaj hararoj per la poŝkombilo, li faldis, kiel tajlorino laĉon, tiun de siaj blua kravato, kaj ni eliris. ''[[Maria|Indekso]]'' 1568 3076 2005-07-21T03:13:25Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXIII''' Carlos y yo nos presentamos en el comedor. Los asientos estaban distribuidos así: presidía mi padre la mesa; a su izquierda acababa de sentarse mi madre; a su derecha don Jerónimo, que desdoblaba la servilleta sin interrumpir la pesada historia de aquel pleito que por linderos sostenía con don Ignacio; a continuación del de mi madre había un asiento vacío y otro al lado del señor de M...; en seguida de éstos, dándose frente, se hallaban María y Emma, y después los niños. '''XXIII''' Carlos kaj mi prezentiĝis** en la manĝejo. La seĝoj estis distribuitaj tiel: prezidis mia patro la tablon; maldekstre de li ĵus sidiĝis mia patrino; dekstre don Jeronimo, kiu defaldis**** la buŝtukon sen interrompi la pesan** historion pri tiu pledo** kiu pro bienlimoj li subtenis kun don Ignacio; sekve de tiu de mia patrino estis neokupata seĝo kaj alia flanke de sinjoro de M…; post tiuj ĉi, u u fronte al la alia, troviĝis Maria kaj Emma, kaj poste la infanoj. Cumplíame señalarle a Carlos cuál de los dos asientos vacantes debía ocupar. A tiempo de enseñárselo, María, sin mirarme, apoyó una mano en la silla que tenía inmediata, como solía hacerlo para indicarme, sin que lo comprendiesen los demás, que podía estar cerca de ella. Dudando quizá ser entendida, buscó instantáneamente mis ojos con los suyos, cuyo lenguaje en tales ocasiones me era tan familiar. No obstante, ofrecí a Carlos la silla que ella me brindaba, y me senté al lado de Emma. Korespondis al mi signali al Carlos kiu el la neokupataj seĝoj li devus okupi. Kiam mi estis montranta ĝin, Maria, sen rigardi min, apogis sian manon ennla seĝo kiun ŝi havis apude, kiel ŝi kutimis fari por indiki al mi, se ke la aliaj komprenu, ke mi povis esti proksime de ŝi. Dubante eble esti komprenata, ŝi tuj serĉis miajn okulojn kun ŝiaj, kies lingvo en tiaj okazioj estis al mi familiara. Tamen, mi ofertis al Carlos la seĝon kiun ŝi ofertis al mi, kaj mi sidiĝis apud Emma. Puso milagrosamente don Jerónimo punto final a su alegato de conclusión que había presentado al juzgado el día anterior, y volviéndose a mí, dijo: Mirakle don jeronimo metis finan punkton al sia konkluda pledo kiun li presentis en la juĝejo la pasintan tagon, kaj turnante al mi, diris:*** —Vaya que les ha costado trabajo a ustedes interrumpir sus conferencias. De todo habrá habido: buenos recuerdos del pasado, de ciertas vecindades que teníamos en Bogotá... proyectos para el porvenir... Corriente. No hay como volver a ver un condiscípulo querido. Yo tuve que olvidarme de que ustedes deseaban verse. No acuse usted a Carlos por tanta demora, pues él fue capaz hasta de proponerme venirse solo. —Ke al vi kostis laboro inrerrompi viajn prelegojn. Pri ĉio devis pritrakti: pri bonaj memoroaĵoj de la pasintaĵo***, pri kelkaj najbaroj kiujn ni havis en Bogoto… pri projektoj por la estonteco… Normale***. Ne estas kiel revidi amatan kundisĉiplon. Mi devis forgesi ke vi deziris vidi unu la alian. Ne akuzu vi al Carlos** pro tiom da prokrasto, ĉar li estis kapabla eĉ proponi al mi veni sola. Manifesté a don Jerónimo que no podía perdonarle el que me hubiese privado por tanto tiempo el placer de verlos a él y a Carlos; y que sin embargo, sería menos rencoroso si la permanencia de ellos en casa era larga. A lo cual me respondió, con la boca no tan desocupada como fuera de desearse, y mirándome al soslayo mientras tomaba un sorbo de chocolate: Mi manifestis al don Jeronimo ke mi ne npovis pardoni al li ke li malpermesis al mi tiomlonge la plezuron vidi lin kaj Carlos-on’ kaj ke tamen, mi estus multe malpli rankorema se la ĉeesto de ili ĉe ni estus longa. Al tio li respondis, kun la buŝo ne tiel malplena kiel oni povus deziri, kaj rigardante min deflanke dum li trinkis buŝplenos da ĉokolado.*** —Eso es difícil, porque mañana empiezan las datas de sal. —Tio estas malfacila ĉar morgaŭ komenciĝas la datas**** de salo. Después de un momento de pausa, durante el cual sonrió mi madre imperceptiblemente, continuó: Post momento de paŭzo, dum kiu ridetis mia patrino nepercepteble, li daŭrigis: —Y no hay remedio: si no estoy yo allá, debe estar éste. —Kaj ne estas solvo: se mi ne estas tie, devas iri tiu ĉi. —Tenemos mucho que hacer —apuntó Carlos con cierta suficiencia de hombre de negocios, la cual debió de parecerle oportuna sabiendo que cazar y estudiar eran mis ocupaciones ordinarias. —Ni havas multon por fari —apunto*** Carlos kun kekke da suficiencia**** de viro de negocoj***, kiun al li devis ŝajni oportuna sciante ke ĉasi kaj studi estis miaj ordinaraj okupoj. María, resentida tal vez conmigo, esquivaba mirarme. Estaba bella más que nunca, así ligeramente pálida. Llevaba un traje de gasa negra profusamente salpicado de uvillas azules, cuya falda, cayendo en numerosísimos pliegues, susurraba cuando ella andaba tan quedo como las brisas de la noche en los rosales de mi ventana. Tenía el pecho cubierto con una pañoleta transparente del mismo color del traje, la que parecía no atreverse a tocar ni la base de su garganta de tez de azucena; pendiente de ésta, en un cordón de pelo negro, brillaba una crucecita de diamantes; la cabellera, dividida en dos trenzas de abundantes guedejas, le ocultaba a medias las sienes y ondeaba en sus espaldas. Maria, resentida*** eble kun mi, forevitis rigardi min, Ŝi estis bela pli lo neniam, tiel leĝere pala. Portis ŝi vestaĵon de gasa***** nigra abunde*** disgutata de bluaj vinberetoj, kies jupo, falante en multegaj faldoj, susuris kiam ŝi paŝis tiel malrapide**** kiel la ventetoj de la nokto en la rozujoj de mia fenestro. Ŝi havis al bruston kovrita de travidebla panoleta**** de la samo koloro de la robo****, kiun ŝi ŝajnis ne kuraĝi tuŝi nek la bazon** de ŝia gorĝo de vizaĝo de azucena***; pendanta de tiu ĉi, en ŝnuro de nigra hararo, brilis kruceton de diamantoj; la hararo, dividita en du harplektaĵoj de abundaj guedejas***. Akultis duone la tempiojn kaj ondumis** en ŝia dorso. La conversación se había hecho general; y mi hermana me preguntó casi en secreto por qué había preferido aquel asiento. Yo le respondí con un «así debe ser» que no la satisfizo: miróme con extrañeza y buscó luego en vano los ojos de María: estaban tenazmente velados por sus párpados de raso-perla. La konversacio fariĝis ĝenerala; kaj ia fratino demandis al ,mi preskaŭ sekrete kial mi preferis tiun seĝon, Mi respondis kun «tiel devas esti» kiu ne kontentigis ŝin: ŝi rigardis min mire kaj poste serĉis vane la okulojn de Maria: ili estis tenace** vualitaj de la pappebroj de koloro** raso-perlo. Levantados los manteles, se hizo la oración de costumbre. Nos invitó mi madre a pasar al salón: don Jerónimo y mi padre se quedaron a la mesa hablando de sus empresas de campo. Leviĝinte la manteloj, oni faris la kutiman preĝon. Nia patrino invitis nin pasi al la salono: don Jeronimo kaj mia patro restis en la tablo parolantaj pri siaj entreprenoj de kampo. Presentéle a Carlos la guitarra de mi hermana, pues sabía que él tocaba bastante bien ese instrumento. Después de algunas instancias convino en tocar algo. Preguntó a Emma y a María, mientras templaba, si no eran aficionadas al baile; y como se dirigiese en particular a la última, ella le respondió que nunca había bailado. Mi prezentis al Carlos la gitaron de miaj fratinoj, ĉar mi sciis ke li lidis sufiĉe bone tiun instrumenton. Post kelkaj insistoj li akceptis ludi ion. Li demandis al Emma kaj al Maria, dum li agordis, sĉu ili estis emaj danci***; kaj kie li direktis sin partikulare al la lasta, ŝi respondis ke ŝi neniam estis dancinta. El se volvió hacia mí, que regresaba en ese momento de mi cuarto, diciéndome: Li turnis al mi, kiu revenis en tiu momento de mia ĉambro, dirante al mi: —¡Hombre!, ¿es posible? —Viro! Ĉu estas eble? —¿Qué? —Kio? —Que no hayas dado algunas lecciones de baile a tu hermana y a tu prima. No te creía tan egoísta. ¿O será que Matilde te impuso por condición que no generalizaras sus conocimientos? —Ke vi ne donis kelkajn lecionojn pri danco al via fratino kaj la via kuzino. Mi ne kredis vin tiel egoisman***. Aŭ estas ke Matilde trudis vin ke vi ne ĝeneraligu ŝiajn konojn? —Ella confió en los tuyos para hacer del Cauca un paraíso de bailarines —le contesté. —Ŝi fidis je viaj por fari de Kaŭko paradizon de dancistoj —mi respondis al li. —¿En los míos? Me obligas a confesar a las señoritas que habría aprovechado más, si tú no hubieras asistido a tomar lecciones al mismo tiempo que yo. —Je miaj? Vi devigas min konfesi al la fraŭlinoj ke mi estus profitinta pli, se vi ne estus ĉeestinta ricevi lecionojn samtempe kiel mi. —Pero eso consistió en que ella tenía esperanza de satisfacerte en el diciembre pasado, puesto que esperaba verte en el primer baile que se diese en Chapinero. —Sed tio konsistis en ke ŝi havis esperon kontentigi vin la pasintan decembron ĉar ŝi esperis vidi vin en la unua balo kiun oni donis en Ĉapinero. La guitarra estaba templada y Carlos tocó una contradanza que él y yo teníamos motivos para no olvidar. La gitaro estis agordata kaj Carlos ludis kontradancan***** kiuj li kaj mi havis motivojn ne forgesi.*** —¿Qué te acuerda esta pieza? —preguntóme poniéndose la guitarra perpendicularmente sobre las rodillas. —Kion memorigas al vi tiu ĉi muzikajzo?*** —demandis al mi metante la gitaron perpendikulare sur la genuoj. —Muchas cosas, aunque ninguna en particular. —Multajn aferoj, kvankam neniu partikulare. —¿Ninguna?, ¿y aquel lance jocoserio que tuvo lugar entre los dos, en casa de la señora...? —Neniu? Kaj tiu afero ridig-serioza kiu okazis inter ni ambaŭ, en la domo de la sinorino…? —¡Ah!, sí; ya caigo. —ha!, jes; mi jam rememoras. —Se trataba —dijo— de evitar un mal rato a nuestra puntillosa maestra: tú ibas a bailar con ella, y yo... —Temis —li diris— pri evitigi malmonan momenton al nia puntilosa*** instruistino: vi estis danconta kun ŝi, kaj mi… —Se trataba de saber cuál de nuestras parejas debía poner la contradanza. —Temis pri scii kiu el niaj paroj devis poner*** la kontradanza*****. —Y debes confesarme que triunfé, pues te cedí mi puesto —replicó Carlos riendo. —Kaj vi devas konfesi al mi ke mi triumfis, ĉar mi cedis al vi mian vicon —kontraŭdiris Carlos ridante. —Yo tuve la fortuna de no verme obligado a insistir. Haznos el favor de cantar. —Mi havis al fortunon ne esti en devigo insisti. Bonvolu kanti. Mientras duró este diálogo, María, que ocupaba con mi hermana el sofá a cuyo frente estábamos Carlos y yo, fijó por un instante la mirada en mi interlocutor, para notar al punto lo que sólo para ella era evidente, que yo estaba contrariado; y fingió luego distraerse en anudar sobre el regazo los rizos de las extremidades de sus trenzas. Dum la dialogo daŭris, Maria, kiu okupis kun mia fratino la sofon en kies fronto**** estis Carlos kaj mi, fiksis dummomento la rigardon en mia interlocutor***, por tuj noti tion kio por ŝi estis evidenta, ke mi estis ĝenata; kaj ŝi ŝajnigis distriĝi en laĉi sur la sino la buklojn de la ekstremoj de siaj harplektaĵoj. Insistió mi madre en que Carlos cantara. El entonó con voz llena y sonora una canción que andaba en boga en aquellos días, la cual empezaba así: Insistis mia patrino ke Carlos kantu. Li entono*** kun voĉo plen kaj sonora kanton laŭmoda de tiuj tagoj, kiu komencis tiel: El ronco son de la guerrera trompa Llamó tal vez a la sangrienta lid, Y entre el rumor de belicosa pompa Marcha contento al campo el adalid. La raŭka son’ de l’ milita korno Vokis eble al la sanga batal’ Kaj inter la murmur’ de militema pomp’ Marŝis kontenta al batalkamp’ la hero’. Una vez que Carlos dio fin a su trova, suplicó a mi hermana y a María que cantasen también. Esta parecía no haber oído de qué se trataba. Kiam Carlos finis sian trovon***, li petegis al mia fratino kaj Maria ke ili ankaŭ kantu. Tiu ĉi ŝajnes ne aŭdi pri kio temis. ¿Habrá Carlos descubierto mi amor, me decía yo, y complacídose por eso en hablar así? Me convencí después de que lo había juzgado mal, de que si él era capaz de una ligereza, nunca lo sería de una malignidad. Ĉu Carlos malkovris mian amon, diris mi al mi, kaj kontenta pro tio li paroligis min tiel? Mi konvinkiĝis poste ke mi misjuĝis lin, ke se li estis kapabla fari leĝeraĵoj, li neniam farus malicaĵon. Emma estaba pronta. Acercándose a María, le dijo: Emma estis preta. Alproksimiĝante al Maria, diris al ŝi: —¿Cantamos? —Ĉu ni kantu? —¿Pero qué puedo yo cantar? —le respondió. —Sed kion mi povas kanti? — ŝi respondis Me aproximé a María para decirle a media voz: Mi alproksimiĝis al Maria por diri al ŝi mezlaŭte: —¿No hay nada que te guste cantar, nada? —Ĉu estas nenio kion vi volas kanti, nenio? Miróme entonces como lo hacía siempre al decirle yo algo en el tono con que pronuncié aquellas palabras: y jugó un instante en sus labios una sonrisa semejante a la de una linda niña que se despierta acariciada por los besos de su madre. Ŝi tiam rigardis min kiel ŝi ĉiam faris kiam mi diris al ŝi ion en la tono kiel mi elparolis tiujn vortojn: kaj ludis dummomento en ŝiaj lipoj rideto simila al tiu de bela infanino kiu vekiĝas karesata de la kisoj de sia patrino. —Sí, las Hadas —contestó. —Jes, la Feinoj — ŝi respondis. Los versos de esta canción habían sido compuestos por mí. Emma, que los había encontrado en mi escritorio, les adaptó la música de otros que estaban de moda. La versoj de la kanzono estis verkitaj de mi. Emma, kiu trovis ilin en mia skribotablo, adoptis la muzikon de aliaj kiuj estis laŭmodaj****. En una de aquellas noches de verano en que los vientos parecen convidarse al silencio para escuchar vagos rumores y lejanos ecos; en que la luna tarda o no aparece, temiendo que su luz importune; en que el alma, como una amante adorada que por unos momentos nos deja, se deshace de nosotros poco a poco y sonriendo, para tornar más que nunca amorosa; en una noche así, María, Emma y yo estábamos en el corredor del lado del valle, y después de haber arrancado la última a la guitarra algunos acordes melancólicos, concertaron ellas sus voces incultas pero vírgenes como la naturaleza que cantaban. Sorprendíme, y me parecieron bellas y sentidas mis malas estrofas. Terminada la última, María apoyó la frente en el hombro de Emma, y cuando la levantó, entusiasmado murmuré a su oído el último verso. ¡Ah! Ellos parecen conservar aún de María no sé si un aroma; algo como la humedad de sus lágrimas. Helos aquí: En iu el tiuj noktoj de somero eb kiu la ventoj ŝajnas inviti la silento por aŭskulti vagos** murmuroj kaj malproksimaj eĥoj; en kiu la luno prokrastiĝas aŭ ne aperas, timante ke la lumo estu neoportuna; en kiu la animo, kiel adorata amantino kiu dum kelkaj momentoj lasas nin, forlasas nin iom post iom kaj ridetante, por reveni pli lo, neniam amema; en nokto tia, Maria, Emma kaj mi estis en la koridoro de la flonko de la valao, kaj post eltiri la lasta al la gitaro kelkajn melodiajn agordojn, kunigis ili siajn voĉojn nekultivitaj sed virgaj kiel la naturo kiun ili prikantis. Mi surprizis in, kaj ŝajnis al mi belaj kaj sentoplenaj miaj malbonaj strofoj. Finintye la lastan, Maria apogis la frunton en la ŝultro de Emma, kaj iam ŝi levis ĝin, entuziasmigita mi murmuris al ŝia orelo la lastan verson. Ha! Ili ŝajnas konservi ankoraŭ de Maria mi ne scias ĉu aromon; ion kiel la humuideco de siaj larmoj. Jen ili: Soñé vagar por bosques de palmeras Cuyos blondos plumajes, al hundir Su disco el sol en las lejanas sierras, Cruzaban resplandores de rubí. Mi sonĝis vagi en arbaroj de palmoj Kies blondaj plumaroj, ĉe l’ sinkiĝ’ de l’ suna disko en la foraj montaroj, trapasis ekbrilegoj de ruben’ Del terso lago se tiñó de rosa La superficie límpida y azul, Y a sus orillas garzas y palomas Posábanse en los sauces y bambús. De la freŝa lag’ tinkturiĝis de roz’ La surfaco purega kaj bua, Kaj ĉe la bord’ ardeoj kaj kolomboj Haltis en saŭcoj kaj bambuoj. Muda la tarde, ante la noche muda Las gasas de su manto recogió: Del indo mar dormido en las espumas La luna hallóla y a sus pies el sol. Muta l’ vesper’, antaŭ la nokto muta La gazoj de mantel’ ĝia kolektis: De l’ hinda mar’ dormanta ja en la ŝaŭmoj trovis ĝin lun’ kaj ĉe l’ pied’ de l’ sun’. Ven conmigo a vagar bajo las selvas Donde las Hadas templan mi laúd; Ellas me han dicho que conmigo sueñas, Que me harán inmortal si me amas tú. Venu kun mi vagadi en la arbaroj Kie Feinoj agorgas mian liuton Ili diris al mi ke pri mi vi sonĝas Ke ili igos min senmorta se vi amas min. Mi padre y el señor de M... entraron al salón a tiempo que la canción terminaba. El primero, que sólo tarareaba entre dientes algún aire de su país, en los momentos en que la apacibilidad de su ánimo era completa, tenía afición a la música y la había tenido al baile en su juventud. Mia patro kaj l;a sinjoro de M… eniris en la salono kiam la kanzono finiĝis. La unua, kiu nur tarareaba*** inter dentoj iun kanzonon de sia lando, en la momentoj en ke la paco de sia animo estis kompleta, havis inklinon al muziko kaj havis al danco dum sia juneco. Don Jerónimo, después de sentarse tan cómodamente como pudo en un mullido sofá, bostezó de seguida dos veces. Don Jeronimo, post sidiĝi tiel komforte kiel li povis en la pufa sofo, oscedis dufoje sinsekve. —No había oído esa música con esos versos —observó Carlos a mi hermana. —Mi ne stis aŭdinta tiun muzikon kun tiuj versoj —observis Carlos al mia fratino. —Ella los leyó en un periódico —le contesté— y le puso la música con que se cantan otros. Los creo malos —agregué—: ¡publican tantas insulseces de esta laya en los periódicos! Son de un poeta habanero; y se conoce que Cuba tiene una naturaleza semejante a la del Cauca. —Ŝi legis ilin en ĵurnalo —mi respondis al li— kaj aldonis la muzikon per kiu oni kantas aliajn. Mi kredas ke ili estas malbonaj —mi aldonis—: oni publikigas tiom da tiaj sengustaĵoj en la ĵurnaloj! Ili estas de habana poeto; kaj oni konas ke Kubo havas naturon similan al tiu de Kaŭko. María, mi madre y mi hermana se miraron unas a otras con extrañeza, sorprendidas de la frescura con que engañaba yo a Carlos; mas era porque no estaban al corriente del examen que él había hecho por la tarde de los libros de mi estante, examen en que tan mal parados dejó a mis autores predilectos; y acordándome con cierto rencor de lo que sobre el Quijote había dicho, añadí: Maria, mia patrino kaj i fratino ridardis unuj al la aliajn kun miro, surprizigitaj de la trankvileco per kiu mi trompis Carlos-on; sed tio okazis ĉar ili ne sciis pri la ekzameno kiun li faris posttagmeze a la libroj de mia breto, ezkzameno en kiu tiel malbone starantaj li lasis miajn preferatajn aŭtorojn; kaj rememorante kun certa rankoro de tio kion pri Quijote li diris, mi aldonis: —Tú debes de haber visto esos versos en El Día, y es que no te acuerdas; creo que están firmados por un tal Almendárez. —Vi devis vidi tiujn versojn en La Tago, kaj okazas ke vi ne memoras; mi kredas ke ili estas signitaj de iu Almendarez. —Como que no —dijo—; tengo para eso tan mala memoria... Si son los que le he oído recitar a mi prima... francamente, me parecen mejores cantados por estas señoritas. Tenga usted la bondad de decirlos —agregó dirigiéndose a María. —Ŝajnas ke ne —li diris—; mi havas por tio malbonan memoron… Se ili estas kiujn mi aŭdis deklami al mia kuzino… sincere, ŝajnas ili al mi pli bone kantataj de tiuj ĉi fraŭlinoj. Bonvolu diri ilin —aldonis li direktante sin al Maria. Esta, sonriendo, preguntó a Emma. Tiu ĉi, ridetanta, demandis al Emma. —¿Cómo empieza el primero?... Si a mí se me olvidan. Dilos tú, que los sabes bien. —Kile komencas la unua?… Mi forgesas ilin. Diru ilin vi, kiuj bone scias ilin. —Pero usted acaba de cantarlos —le observó Carlos— y recitarlos es más fácil; por malos que fueran, dichos por usted serían buenos. —Sed vi ĵus kantis ilin —observis al ŝi Carlos— kaj deklami ilin estas pli facile; por malbonaj ke ili estus****, diritaj de vi ili estus bonaj. María los repitió; mas al llegar a la última estrofa su voz era casi trémula. Maria ripetis ilin; sed atinginte la lastan strofon ŝia voĉo estis preskaŭ trema. Carlos le dio las gracias, agregando: Carlos dankis ŝin, aldonante: —Ahora sí estoy casi seguro de haberlos oído antes. —Nun i esta preskaŭ certa ke mi aŭdis ilin antaŭe. ¡Bah!, me decía yo: de lo que Carlos está cierto es de haber visto todos los días lo que mis malos versos pintan; pero sin darse cuenta de ello, como ve su reloj. Ba!*** Mi diris al mi: pri kio Carlos estas certa estas vidi ĉiutage kion miaj malbonaj versoj pentras; sed sen sciiĝi pri tio, kiel li vidas sian horloĝon. ''[[Maria|Indekso]]'' 1569 3077 2005-07-21T03:15:54Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXIV''' Llegó la hora de retirarnos, y temiendo yo que me hubiesen preparado cama en el mismo cuarto que a Carlos, me dirigí al mío: de él salían en ese momento mi madre y María. '''XXIV''' Alvenis la horo ke ni retiriĝu, kaj timante ke oni estus preparinta liton al mi en la sama ĉambro de Carlos, mi ekiris al mia: de ĝi eliris en tiu momento mia patrino kaj Maria. —Yo podré dormir solo aquí, ¿no es verdad? —pregunté a la primera, quien comprendiendo el motivo de la pregunta, respondió: —Ĉu mi povas dormi sola ĉi tie, ĉu ne vere? — demandis mi al la unua, kiu komprenante la motivon de la demando, respondis: —No; tu amigo. —Ne; via amiko. —¡Ah! sí, las flores —dije viendo las de mi florero puestas en él por la mañana y que llevaba en un pañuelo María—. ¿Adónde las llevas? —Ha! Jes, la floroj —diris mi vidante tiujn de mia florujo metitaj en ĝi matene kaj kiujn postis en tuko Maria— Kie vi alportas ilin? —Al oratorio, porque como no ha habido tiempo hoy para poner otras allá... —Al la preĝejo, ĉar kiel ne estis tempo hodiaŭ por meti aliajn tie… Le agradecí sobremanera la fineza de no permitir que las flores destinadas por ella para mí, adornasen esa noche mi cuarto y estuviesen al alcance de otro. Mi dankis al ŝi eksteme la komplezon ne permesi ke la floroj destinitaj de ŝi por mi, arnamu tiun nokton mia ĉambro kaj estus proksime de alia. Pero ella había dejado el ramo de azucenas que yo había traído aquella tarde de la montaña, aunque estaba muy visible sobre mi mesa, y se las presenté diciéndole: —Sed ŝi lasis la bukedon de lilioj kiun mi portis tiun posttagmezon de la monto, kiu estis tre videbla sur ia tablo, kaj mi prezemtis ĝin al ŝi dirante: —Lleva también estas azucenas para el altar: Tránsito me las dio para ti, al recomendarme te avisara que te había elegido para madrina de su matrimonio. Y como todos debemos rogar por su felicidad... —Portu ankaŭ tiujn liliojn por la altaro: Transito donis ilin al mi por vi, kiam li komisiis min ke mi anoncu al vi ke ŝi elektis vin madrina**** de ŝia edziniĝio. Kaj kiel ĉiuj devas petegi por ŝia feliĉeco… —Sí, sí —me respondió—; ¿conque quiere que yo sea su madrina? —añadió como consultando a mi madre. —Jes, jes —ŝi respondis al mi—; ĉu ŝi volas ke mi estu la madrina***? —ŝi aldonis kvazaŭ konsultante mian patrinon. —Eso es muy natural —le dijo ésta. —Tio estas tre natura —diris al ŝi tiu ĉi. —¡Y yo que tengo un traje tan lindo para que le sirva ese día! Es necesario que le digas que yo me he puesto muy contenta al saber que nos... que me ha preferido para su madrina. —Kaj mi kiu havas belan kostumon kiu taŭgas al ŝi por tiu tago! Estas necese ke vi diru al ŝi ke mi estas tre kontenta ĉar ŝi preferis nin… ĉar li preferis min kiel ŝian edziniĝpatrino. Mis hermanos, Felipe y el que le seguía, recibieron con sorpresa y placer la noticia de que yo pasaría la noche en el mismo cuarto que ellos. Habíanse acomodado los dos en una de las camas para que me sirviera la de Felipe: en las cortinas de ésta había prendido María el medallón de la Dolorosa, que estaba en las de mi cuarto. Miaj fratoj, Felipe kaj tiu kiu sekvis lin, ricevis kun surprizo kaj plezuro la novaĵon ke mi pasigus la nokton en la sama ĉambro kun ili. Ni lokis ambaŭ en unu el la litoj por ke al mi taŭgu tiun de Felipe: en la kurtenoj de tiu ci Maria pendigis la medalionon de la Dolorosa, kiu estis en mia ĉambro. Luego que los niños rezaron arrodilladitos en su cama, me dieron las buenas noches, y se durmieron después de haberse reído de los miedos que mutuamente se metían con la cabeza del tigre. Post kiam la infanoj preĝis surgenue en sia lito, ili deziris al mi la bonan nokton, Kaj dormiĝis post ridi pri la timoj kiujn oni reciproke okazigis al la alia*** kun la kapo de la tigro. Esa noche no solamente estaba conmigo la imagen de María: los ángeles de la casa dormían cerca de mí: al despuntar el Sol vendría ella a buscarlos para besar sus mejillas y llevarlos a la fuente, donde les bañaba los rostros con sus manos blancas y perfumadas como las rosas de Castilla que ellos recogían para el altar y para ella. Tiu nokto ne nur estis kun mi la bildo de Maria: la anĝeloj de la domo dormis apud mi: ĉe la ekapero de la Suno ŝi venus kisi iliajn vangojn kaj porti ilin al la fonto, kie ŝi banis la vizaĝojn per siaj blankaj kaj parfumitaj manoj kiel rozoj de Kastilio**** kiujn ili kolektis por la altaro kaj por ŝi. ''[[Maria|Indekso]]'' 1570 3078 2005-07-21T03:22:25Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXV''' Despertóme al amanecer el cuchicheo de los niños, que en vano se estimulaban a respetar mi sueño. ¡Las palomas cogidas en esos días, y que alicortadas obligaban ellos a permanecer en baúles vacíos, gemían espiando los primeros rayos de luz que penetraban en el aposento por las rendijas. '''XXV''' Vekigis min la susurparolo de la infanoj, kiuj vane stimulis sin respekti main sonĝon. La kolombjoj kaptitaj tiujn tagojn, kaj kiujn flugiltranĉitaj devigis ilin resti en vajuaj skatoloj, ĝemis gvatantaj la unuajn sunradiojn kiuj penetris en la ĉambron tra la fendetoj. —No abras —decía Felipe— no abras, que mi hermano está dormido, y se salen las cuncunas. —Ne malfermu —diris Felipe— ne malfermu, ke ia frato dormas, kaj elirtas la cuncunas******. —Pero si María nos llamó ya —replicó el chiquito. —Sed se Maria jam vokis nin —kontraŭdiria la malgranda. —No hay tal: yo estoy despierto hace rato, y no ha llamado. —Tio ne okazis: mi vekiĝis delonge, kaj ŝi ne vokis. —Sí, ya sé lo que quieres: irte corriendo primero que yo a la quebrada para decir luego que sólo en tus anzuelos han caído negros. —Jes, mi jam scias kion vi volas: iri kurante unue lo mi al la rivereto por diri poste ke nur en viaj hokoj falis nigrojn. —Como a mí me cuesta mi trabajo ponerlos bien... —le interrumpió Felipe. —Kiel al mi kostas mian laboron meti ilin bone… —interrompis al li Felipe. —¡Vea que gracia! Si es Juan Angel el que te los pone en los charcos buenos. —Vidu tiun gracion!**** Se estas Johano Anĝelo kiu metas ilin por vi ernla bonaj marĉoj. E insistía en abrir. Kaj li insistis malfermi. —¡No abras! —replicó Felipe enfadado ya—: aguárdate veo si Efraín está dormido. —Ne malfermu! —kontraŭdiris Felipe ĉaĝenita jam—: atendu mi vidu scu Efrain’ dormas. Y diciendo esto, se acercó de puntillas a mi cama. Kaj dirinte tion ĉi, li alproksimiĝis pierpunte al mia lito. Tomélo entonces por el brazo, diciéndole: Mi prenis tiam lin de la brako, dirante: —¡Ah bribón!, conque le quitas los pescados al chiquito. —Ha, fripono! Ke vi ŝtelas la fiŝojn al la malgranda. Riéronse ambos y se acercaron a poner la demanda respetuosamente. Quedó todo arreglado con la promesa que les hice de que por la tarde iría yo a presenciar la postura de los anzuelos. Levantéme y dejándolos atareados en encarcelar las palomas que aleteaban buscando salida al pie de la puerta, atravesé el jardín. Ambaŭ ridis kaj alproksimiĝis starigi la pledon respekte. Ĉio restis aranĝita kun la promeso kiun mi faris al ili ke posttagmeze mi irus ĉeesti la instaladon de la hokoj. Mi leviĝis kaj lasinte ilin en la tasko enkarcerigi*** la kolombopjn kiuj batante la flugilojn serĉis eliron ĉe la pordo, mi trairis la ĝardenon. Los azahares, albahacas y rosas daban al viento sus delicados aromas, al recibir las caricias de los primeros rayos de sol, que se asomaban ya sobre la cumbre de Morrillos, esparciendo hasta el cenit azul pequeñas nubes de rosa y oro. La oranĝfloroj, albahacas**** kaj rozoj donis al la vento siajn delikatajn aromojn, ricevinte la karesoj de la unuaj sunradioj, kiu ekmontriĝis sur la verto de Morrillos***, disverŝante ĝis al blua zenito bluaj malgrandaj nuboj de koloroj roza kaj oro****. Al pasar por frente a la ventana de Emma, oí que hablaban ella y María, interrumpiéndose para reír. Producían sus voces, con especialidad la de María, por el incomparable susurro de sus eses, algo parecido al ruido que formaban las palomas y azulejos al despertarse en los follajes de los naranjos y madroños del huerto. Pasante fronte de la fenestro de Emma, mi aŭdis ke parolis ŝi kaj Maria, interrompanta sin por ridi. Produktis ŝiaj voĉoj, speciale tiu de Maria, pro la nekomparebla murmuro de iliaj soj, ion similan al la bruo kiun formas la kolomboj kaj azulejos***** kial ili vekiĝas en la foliaroj de la oranĝarboj kaj madronoj**** de la fruktogrardeno. Conversaban bajo don Jerónimo y Carlos, paseándose por el corredor de sus cuartos, cuando salté el vallado del huerto para caer al patio exterior. Konversaciis malmlaŭre don Jeronimo kaj Carlos, promenantaj en la koridoroj de la ĉambroj, kiam mi saltis la barilon de la fruktoĝcardeno por fali*** en la ekstera korto. —¡Opa! —dijo el señor de M...— madruga usted como un buen hacendado. Yo creía que era tan dormiloncito como su amigo cuando vino de Bogotá; pero los que viven conmigo tienen que acostumbrarse a mañanear. —Ej!*** — diris sinjoro de M…—vi leviĝas frumatene kiel bona fazendisto. MI pensis ke vi estis tiel dormemeta kiel via amiko kiam venis de Bogoto; sed kiuj loĝas kun mi devas alkutimiĝi leviĝi frue.*** Siguió haciendo una larga enumeración de las ventajas que proporciona el dormir poco; a todo lo cual podría habérsele contestado que lo que él llamaba dormir poco no era otra cosa que dormir mucho empezando temprano; pues confesaba que tenía por hábito acostarse a las siete u ocho de la noche, para evitar la jaqueca. Li daŭrigis farante longan ennumeracion***** de la avantaĝoj de la malmulta dormado; al ĉio tio oni povus respondi ke tio kion li nomis dormi malmulte ne estis alia afero lo multe dormi komencinte frue; ĉar li konfesis ke li havis la kutimon enlitiĝi je la sepa aŭ oka nokte, por eviti la kapdoloron. La llegada de Braulio, a quien Juan Angel había ido a llamar a la madrugada, cumpliendo la orden que le di por la noche, nos impidió disfrutar el final del discurso del señor de M... La alveni de Braulio, kiun Johano Anĝelo vokis frumatene, prlenuminta la ordonon kiun mi donis al li la pasintan nokton, malpermesis al ni ĝui la finon de la paroladon de sinjoro de M… Traía Braulio un par de perros, en los cuales no habría sido fácil a otro menos conocedor de ellos que yo, reconocer los héroes de nuestra cacería del día anterior. Mayo gruñó al verlos y vino a esconderse tras de mí con muestras de antipatía invencible: él, con su blanca piel, todavía hermosa, las orejas caídas y el ceño y mirar severos, dábase ante los lajeros del montañés un aire de imponderable aristocracia. Kunportis Braulio paron de hundoj, en kiuj ne estus malfacile al alia malpli konanta de ili lo mi, rekoni kla heroojn de nia ĉasado dela pasinta tago. Majo gruntis kiam li vidis nin kaj venis kaŝiĝi malantaŭ mi kun montroj de nevenkebla malsimpatio: ĝi, kun sia blanka haŭto, ankoraŭ bela, la falintaj oreloj kaj la frunto kaj rigardo severaj, donis al si antaŭ la lajeros**** de la montarano aeron de nelaŭdega aristokratio.*** Braulio saludó humildemente y se acercó a preguntarme por la familia a tiempo que yo le tendía la mano con afecto. Sus perros me hicieron agasajos en prueba de que les era más simpático que Mayo. Braulio salutis humile kaj alproksimiĝis por demandi pri mia familio samtempe ke mi etendis la manon al li kun korinklino.*** Siaj hundoj faris al mi regalojn en pruvo ke mi estis al ili pli simpatia lo Majo. —Tendremos ocasión de ensayar tu escopeta —dije a Carlos—. He mandado pedir dos perros muy buenos a Santa Elena, y aquí tiene un compañero con el cual no gastan burlas los venados, y dos cachorros muy diestros. —Ni havos okazon pruvi vian ĉaspafilon —ni diris al Carlos—. Mi ordonis peti du hundojn tre bonajn al Sankta Elena, kaj ĉi tie vi havas kunulon kiun ne mistifikas la cerboj, kaj du hundidojn tre lertaj. —¿Esos? —preguntó desdeñosamente Carlos. —Ĉu tiuj? — demandis malŝate Carlos. —¿Con tales chandosos? —agregó don Jerónimo. —Kun tiaj skabiaj hundoj? —aldonis don Jeronimo. —Sí, señor, con los mismos. —Jes, sinjkoro, kun la samaj. —Lo veré y no lo creeré —contestó el señor de M... emprendiendo de nuevo sus paseos por el corredor. —Mi vidos ĝin kaj mi ne kredos ĝin —respondis sinjoro de M… ekpaxante denove en la koridoro. Acababan de traernos el café, y obligué a Braulio a que aceptase la taza destinada para mí. Carlos y su padre no disimularon bien la extrañeza que les causó mi cortesía para con el montañés. Oni ĵus alportis al ni la kafon, kaj mi devigis Braulion akcepti tason destinitan por mi. Carlos kaj sia patro ne kaŝis bone la miron kiu kaŭzis al ili mia ĝentileco al montarano. Poco después, el señor de M... y mi padre montaron para ir a visitar los trabajos de la hacienda. Braulio, Carlos y yo, nos dedicamos a preparar las escopetas y a graduar carga a la que mi amigo quería ensayar. Iom poste***, sinjoro de M… kaj mia patro surĉevaliĝis por iri viziti la laborojn de la fazendo. Braulio, Carlos kaj mi, nin dediĉis prepari la ĉaspafilojn kaj alĝustigi ŝarĝon al tiu kiun mia amiko volis uzi. Estábamos en ello cuando mi madre me hizo saber disimuladamente que quería hablarme. Me esperaba en su costurero. María y mi hermana estaban en el baño. Haciéndome sentar cerca de ella, me dijo: Ni estgis en tio kiam ma patrino sciigis duonkaŝe al mi ke ŝi volis alporoli min. Ŝi atendis min en la kudrejo. Maria kaj mi stis en la banejo. Igante sidi min proksime de ŝi, diris al mi. —Tu padre insiste en que se dé cuenta a María de la pretensión de Carlos. ¿Crees tú también que debe hacerse así? —Via patro insistas ke oni devas oficialigi al Maria la pretendon de Carlos. Ĉu vi ankaŭ pensas ke oni devas fariĝi tiel? —Creo debe hacerse lo que mi padre disponga. —Mi kredas ke devas fariĝi kion mia patro aranĝu. —Se me figura que opinas de esa manera por obedecerle, no porque deje de impresionarte el que se tome tal resolución. —Ŝajnas al mi ke vi opinias tiumaniere por obei lin, ne ĉar ni ne impresiĝas pro tio ke li havas tiun decidon. —He ofrecido observar esa conducta. Por otra parte, María no es aún mi prometida y se halla en libertad para decidir lo que le parezca. Ofrecí no decirle nada de lo acordado con ustedes; y he cumplido. —Mi ofertis observi tiun konduton. Aliflanke, Maria ankoraŭ ne estas mia fianĉino kaj ŝi estas en libero decidi kion ŝi volu. Mi ofertis niri nenion pri tio interkonsentita kun vi; kaj mi plenumis.*** —Yo temo que la emoción que va a causarle a María el imaginarse que tu padre y yo estamos lejos de aprobar lo que pasa entre vosotros, le haga mucho mal. No ha querido tu padre hablar al señor de M... de la enfermedad de María, temerosos de que se estime eso como un pretexto de repulsa; y como él y su hijo saben que ella posee una dote... lo demás no quiero decirlo, pero tú lo comprendes. ¿Qué debemos hacer, pues, dilo tú, para que María no piense ni remotamente que nosotros nos oponemos a que sea tu esposa; sin dejar yo de cumplir al mismo tiempo con lo prevenido últimamente por tu padre? —Mi timas ke la emocio kiu kaŭzos al Maria imagi ke via patro kaj mi estas malproksimaj aprobi kio okazas inter vi, igos al ŝi multan malbonon. Ne volis via patro paroli kun sinjoro de M… pri la malsano de Maria, timantaj ke oni estimu tion kiel prteteksto de malkcepto***; kaj kiel li kaj lia filo scias ke ŝi havas doton… la ceteron mi ne volas diri, sed vi komprenas ĝin. Kion ni devas fari, do, diru vi, por ke Maria ne pensu nek demalproksime****ke ni ne kontraŭtaras ke ŝi estu via edzino; sen ke i lasu plenumi santempe kun tio interkonsentita**** lastatempe kun via patro? —Tan sólo hay un medio. —Estas nur unu maniero. —¿Cuál? —Kiu? —Voy a decírselo a usted; y me prometo que lo aprobará; le suplico desde ahora que lo apruebe. Revelémosle a María el secreto que mi padre ha impuesto sobre el consentimiento que me tiene dado de ver en ella a la que debe ser mi esposa. Yo le ofrezco a usted que seré prudente y que nada dejaremos notar a mi padre que pueda hacerle comprender esta infidencia necesaria. ¿Podré yo seguir guardando esa conducta que él exige, sin ocasionar a María penas que le harán mayor daño que confesárselo todo? Confíe usted en mí: ¿No es verdad que hay imposibilidad para hacer lo que mi padre desea? Usted lo ve: ¿No lo cree así? —MI diros tion al vi; kaj mi promesas al mi ke vi aprovos ĝon’ mi petegas al vi de nun ke vi aprobu ĝin. Ni malkaŝu al Maria la sekreton kiun mia patro trudis pri la permeso kiuj li donis al mi vidi en ŝi tiun kiu estos mia edzino. Mi ofertas al vi ke mi estos prudenta ke ne nenion ni lasos noti al mi patro kiu povas komprenigi al li tiun ĉi necesan infidencia*****. Ĉu mi povos daŭre kjonservi tiun kondukon kiun li postulas, sen olkazigi al Maria malĝojojn kiuj faros pli granda la malbonon lo konfesi al ŝi ĉion? Fidu vi je mi: Ĉu ne estas vero ke estas neeble por fari kion mi a patro deziras? Vi vidas ĝin: Ĉu vi ne kredas tion tiel?**** Mi madre guardó silencio unos instantes, y luego, sonriendo de la manera más cariñosa, dijo: Mia patrino restis silenta dummomente, ka poste, ridetanta en la maniero plej afabla***, diris: —Bueno; pero con tal que no olvides que no debes prometerle sino aquello que puedas cumplir. ¿Y cómo le hablaré de la propuesta de Carlos? —Bone; sed kondiĉe ke vi ne forgesu ke vi devas promesi al ŝi nur kion vi povos plenumi. Kaj kiel mi parolos al ŝi pri la propono de Carlos? —Como hablaría a Emma en idéntico caso; y diciéndole después lo que me ha prometido manifestarle. Si no estoy engañado, las primeras palabras de usted le harán experimentar una impresión dolorosa, pues que ellas le darán motivo para temer que usted y mi padre se opongan decididamente a nuestro enlace. Ella oyó lo que hablaron en cierta ocasión sobre su enfermedad, y sólo el trato afable que usted ha seguido dándole y la conversación habida ayer entre ella y yo, la han tranquilizado. Olvídese de mí al hacerle las reflexiones indispensables sobre la propuesta de Carlos. Yo estaré escuchando lo que hablen, tras de los bastidores de esa puerta. —Kiel vi parous al Emma en identa kazo; kaj dirante al ŝi poste kion vi promesis al mi manifesti al ŝi. Se mi ne estas en trompo, la unuaj vortoj viaj igos al ŝi eksperimenti dolorigan** impreson, ĉar ili donos motivon por ke ŝi timu ke vi kaj mia patro kontraŭstaru decide nian engaĝiĝon***. Ŝia aŭdis iam kion vi parolis pri sia malsano, kaj nur la afabla trato*** kiun vi daure donis al ŝi kaj la konversacio okazinta inter ŝi kaj mi, trankviliĝis ŝin. Forgesu ke mi faros al ŝi la pripensojn pri la propono de Carlos. Mi aŭskultos kion vi diros, malantaŭ la framoj*** kulisoj** de tiu pordo. Era ésta la del oratorio de mi madre. Estis ĝi tiu de la hejmkapelo de mia patrino,*** —¿Tú? —me preguntó admirada. —Ĉu vi? —demandis ŝi al mi mirigita. —Sí, señora, yo. —Jes, sinjorino, mi. —¿Y para qué valerte de ese engaño? —Kaj kial sin apogi en tiu trompo? —María se complacerá en que así lo hayamos hecho, en vista de los resultados. —maria ĝojos ke ni faros ĝi tiel, vidinte la rezultojn. —¿Cuál resultado te prometes, pues? —Kiun rezulton vi promesas, do? —Saber todo lo que ella es capaz de hacer por mí. —Scii ĉion kion ŝi estas kapabla fari por mi. —Pero ¿no será mejor, si es que quieres oír lo que va a decirme, que ignore siempre ella que tú lo oíste y yo lo consentí? —Sed, ĉu ne estos pli bone, se estas ke vi volas aŭdi kion ŝi diros al mi, ke ŝi sciu neniam ke vi aŭdis ĝin kaj ke mi ĝin akceptis?*** —Así será, si usted lo desea. —Tiel estos, se vi ĝin deziras. —Mala cara tienes tú de cumplir eso. —Malbona vizaĝo havas vi plenumi tion.***** —Yo le ruego a usted no se oponga. —Mi petegas al vi ke vi ne kontraxustaru. —Pero ¿no estás viendo que hacer lo que pretendes, si ella llega a saberlo, es como prometerle yo una cosa que por desgracia no sé si pueda cumplirle, puesto que en caso de aparecer nuevamente la enfermedad, tu padre se opondrá a vuestro matrimonio, y tendría yo que hacer lo mismo? —Sed ĉu vi ne vidas ke fari kion vi celas, se ŝi eksciiĝas pri tio, estas kvazaŭ mi promesus al ŝi ion kion mi bedaŭrinde ne scias ĉu mi povas plenumi, ĉar denove aperinte la malsano, via patro kontraŭstaros vian geedziĝon, kaj mi devus fari la samon? —Ella lo sabe; ella no consentirá nunca en ser mi esposa, si ese mal reaparece. Mas ¿ha olvidado usted lo que dijo el médico? —Ŝi scias ĝin; ŝi neniam konsentus esti mia edzino, se la malsano reaperas. Sed ĉu vi forgesis kion diris la kuracisto? —Haz, pues, lo que quieras. —Faru, do, kion vi volu? —Oiga usted su voz; ya están aquí. Cuide de que a Emma no vaya ocurrírsele entrar al oratorio. —Aŭdu vi iliajn voĉojn; ili estas ĉi tie. Gardu ke Emma ne ekpensu eniri en la hejmkapelo. María entró sonrosada y riendo aún de lo que había venido conversando con Emma. Atravesó con paso leve y casi infantil el aposento de mi madre, a quien no descubrió sino cuando iba a entrar al suyo. Maria eniris rozkolora kaj ridanta ankoraŭ pro tio kion ŝi eestis konversacianta kun Emma. Ŝi trairis kun paŝo leĝera kaj preskaŭ infana la ĉambro de mia patrino, kiun ŝi malkovris nur kiam ŝi estis enoronta en sia. —¡Ah! —exclamó—; ¿Aquí estaba usted? —Y acercándose a ella—: ¡Pero qué pálida está! Se siente mal de la cabeza, ¿no?. Si usted hubiera tomado un baño... la mejora eso tanto... —Ha! —ŝi ekkriis—; Ĉu ĉi tie estis vi? — Kaj alproksimiĝanta al ŝi—: Sed kiom kala vi estas! Vi sentas vin malsana de la kapo, ĉu ne? Se vi estus baninta vin… tio plibonigas vin tiom… —No, no; estoy buena. Te esperaba para hablarte a solas; y como se trata de una cosa muy grave, temo que todo ello pueda producirte una mala impresión. —Ne, ne; mi estas bona. Mi atendis vin por paroli al vi private; kaj kiel temas pri afero tre grava, mi timas ke ĉio tio povas okazigi al vi malbona impreson. —¿Qué será? ¿Qué es?... —Kio povas esti? Kio estas?… —Siéntate aquí —le dijo mi madre señalándole un taburetico que tenía a los pies. —Sidiĝu ĉi tie — diris al ŝi mia patrino signalanta tabureteton*** kiun ŝi havis ĉepiede. Sentóse, y,esforzándose inútilmente por sonreír, su rostro tomó una expresión de gravedad encantadora. Sidiĝis ŝi, kaj, senutile penante rideti, sia vizaĝo havigis al si esprimon*** de ĉarma graveco. —Diga usted ya —dijo como tratando de dominar la emoción, pasándose entrambas manos por la frente, y asegurando en seguida con ellas el peine de carey dorado que sostenía sus cabellos en forma de un grueso y luciente cordón que le ceñía las sienes. —Diru vi jam —diris ŝi klopondate regi la emocion, pasanta ambaŭ manojn por*** la frunto, kaj tuj asegurande**** kun ili la kombilon de Carej**** orkolora kiu subtenis siajn hararojn en formo de dika kaj brila laĉo kiu ĉirkaŭligis la tempiojn. —Voy a hablarte de la manera misma que hablaría a Emma en igual circunstancia. —Mi parolos al vi sammaniere kiel mi parolus al Emma en egala cirkunstanco. —Sí, señora: ya oigo. —Jes, sinjorino: mi jam aŭdas. —Tu papá me ha encargado te diga... que el señor de M... ha pedido tu mano para su hijo Carlos... —Via patro komisiis al mi ke mi diru al vi… ke la sinoro de M… petis vian manon por sia filo Carlos… —¡Yo! —exclamó asombrada y haciendo un movimiento involuntario para ponerse en pie; pero volviendo a caer en su asiento, se cubrió el rostro con las manos, y oí que sollozaba. —Mi! —ekkriis ŝi mirigita kaj farinta nevolan movon por stari; sed ŝi denove falis en sia seĝo, kovris la vizaĝon kun la manoj, kaj mi aŭdis ke ŝi ploretis. —¿Qué debo decirle, María? —Kion mi devas diri al li, Maria? —¿El le ha mandado a usted que me lo diga? —le preguntó con voz ahogada. —Ĉu li komisiis al vi ke vi diru ĝin al mi? —ŝi demandis al ŝi per senaera voĉo****. —Sí, hija; y ha cumplido con su deber haciéndotelo saber. —Jes, filino; kaj li plenumis sian devon sciigante ĝin al vi. —Pero ¿usted por qué me lo dice?—¿Y qué querías que yo hiciera? —Sed kial vi diras ĝin al mi? — kaj kion vi volus ke mi faru? —¡Ah! Decirle que yo no... que yo no puedo... que no. —Ha! Diri al li ke mi ne … ke mi ne volas… ne ne. Después de un instante, alzando a mirar a mi madre, que sin poderlo evitar lloraba con ella, le dijo: Post momento, levante la rigardon al mia patrino, kiu sen povi ĝin eviti ploris kun ŝi, disis al ŝi: —Todos lo saben, ¿no es verdad?, todos han querido que usted me lo diga. —Ĉiuj scias ĝin ĉu en vere?, ĉiuj volis ke vi diru ĝin al mi. —Sí; todos lo saben, menos Emma. —Jes; ĉiuj scias ĝin, krom Emma. —Solamente ella... ¡Dios mío! ¡Dios mío! —añadió ocultando la cabeza en los brazos que apoyaba sobre las rodillas de mi madre; y permaneció así unos momentos. —Nur ŝi… Mia Dio! Mia Dio! — aldonis ŝi kaŝanta la kapon en la brakoj kiujn ŝi apogis sur la genuoj de mia patrino, kaj ŝi restis tiel dum iuj momentoj****. Levantando luego pálido el rostro y rociado por una lluvia de lágrimas: Levante poste pala la vizaĝon kaj verŝigita de pluvo de larmoj: —Bueno —dijo—: ya usted cumplió; todo lo sé ya. —Bone —ŝi diris—:vi jam plenumis; ĉion mi scias jam. —Pero María —le interrumpió dulcemente mi madre— ¿es, pues, tanta desgracia que Carlos quiera ser tu esposo? ¿No es...? —Sed Maria —interrompis al ŝi dolĉe mia patrino— ĉu estas, do, tiom da malĝojo ke Carlos volu esti via edzo? Ĉu ne estas…? —Yo le ruego... yo no quiero; yo no necesito saber más. ¿Conque han dejado que usted me lo proponga?... ¡Todos, todos lo han consentido! Pues yo digo —agregó con voz enérgica a pesar de sus sollozos— digo que antes que consentir en eso me moriré. ¡Ah! ¿ese señor no sabe que yo tengo la misma enfermedad que mató a mi madre, siendo todavía ella muy joven?... ¡Ay! ¿Qué haré yo ahora sin ella? —Mi petegas al vi… mi ne volas; mi ne bezonas scii pli. Ke oni lasis ke vi proponu ĝin al mi?… Ĉiuj, ĉiuj kunsentis ĝin! Ja mi diras —ŝi aldonis kun energia viĉo malgraŭ la ploretoj— mi diras ke antaŭ lo kunsenti tionn mi mortos. Ha! Ĉu tiu sinjoro ne scias ke mi havas la saman malsanon kiu mortigis mian patrinon, estante ŝi tre juna?… Aj! Kion mi faros nun sen ŝi? —¿Y no estoy yo aquí? ¿No te quiero con toda mi alma?... —kaj ĉu ne estas mi ĉi tie? Ĉu ne amas min tutanime? Mi madre era menos fuerte que lo que ella pensaba. Mia patrino estis malpli forta lo ŝi pensis. Por mis mejillas rodaron lágrimas que sentía gotear ardientes sobre mis manos, apoyadas en uno de los botones de la puerta que me ocultaba. —Por*** miaj vangoj rulis larmoj kiujn mi sentis guti ardaj sur miaj manoj, apogataj een unu el la butonoj*** de la pordo kiu okultis min. María respondió a mi madre: Maria respondis al mia patrino: —Pero entonces ¿por qué me propone usted esto? —Sed tiam kial vi proponas al mi tion ĉi? —Porque era necesario que ese «no» saliera de tus labios, aunque me supusiera yo que lo darías. —Ĉar estis necese ke tiu «no» eliru el viaj lipoj, kavankan mi supozus ke vi ĝin dirus. —Y solamente usted se supuso que lo daría yo, ¿no es así? —Kaj nur vi supozis ke mi dirus ĝin, ĉu ne estas tiel? —Tal vez algún otro lo supuso también. ¡Si supieras cuánto dolor, cuántos desvelos le ha causado este asunto al que tú juzgas más culpable!... —Eble iu alia supozis ĝin ankaŭ. Se vi scius kiom da doloro, kiom da sendormoj kaŭzis tiu ĉi afero al tiu kiun vi juĝas kulpa! —¿A papá? —dijo menos pálida ya. —Paĉjon? —diris ŝi jam malpli pala. —No; a Efraín. —Ne; Efreinon. María exhaló un débil grito, y dejando caer la cabeza sobre el regazo de mi madre, se quedó inmóvil. Maria elspiris malfortan krion, kaj lasinte fali la kapon sur la sino de mia patrino, restis senmova. Esta abría los labios para llamarme, cuando María volvió a enderezarse lentamente; púsose en pie y dijo casi sonriente, volviendo a asegurarse los cabellos con las manos temblorosas. Tiu ĉi malfermis al lipojn por voki min, kiam Maria rerektiĝis malrapide; ŝi stariĝis kaj diris preskaŭ ridete, denove asegurando**** la hararon kun la tremantaj manoj. —He hecho mal en llorar así, ¿no es cierto? Yo creí... —Mi faris malbone ploranta tiel, ĉu ne certe? Mi kredis… —Cálmate y enjuga esas lágrimas: yo quiero volver a verte tan contenta como estabas. Debes estimar la caballerosidad de su conducta... —Trankviliĝu kaj sekigu viajn larmojn: mi volas vidi vin denove kontenta kiel vi estis. Vi devas estimi la gdentilecon de lia konduto… —Sí, señora. Que no sepa él que he llorado ¿no? —decía enjugándose con el pañuelo de mi madre. —Jes, sinjorino. Ke li ne sciu ke mi ploris, ĉu ne? — ŝi diris sekigante sin per la naztuko de mia patrino. —¿No ha hecho bien Efraín en consentir que te lo dijera todo? —Ĉu ne faris bone kunsentanta ke mi dirus al vi ĉion? —Tal vez... cómo no. —Eble… kiel ne. —Pero lo dices de un modo... Tu papá le puso por condición, aunque no era necesario, que te dejara decidir libremente en este caso. Sed vi diras tion en maniero… Via patro postulis al li la kondiĉon, kvankam ne estis necese, ke li** lasu decidi libere en tiu ĉi kazo. —¿Condición? ¿Condición para qué? —Kondiĉon? Kondiĉon por kio? —Le exigió que no te dijese nunca que sabíamos y consentíamos lo que entre vosotros pasa. —Li postulis ke ni neniam diru al vi ke ni sciis kaj kunsentis*** pri kio inter vi okazas. Las mejillas de María se tiñeron, al oír esto, del más suave encarnado. Sus ojos estaban clavados en el suelo. —pLa vangoj de Maria tikturiĝis, aŭdinte tion ĉi, de la plej milda rozkoloro. Ŝij okuloj estis alnajlitaj al la planko. —¿Por qué le exigía eso? —dijo al fin con voz que apenas alcanzaba a oír yo—. ¿Acaso tengo yo la culpa?... ¿Hago mal, pues?... —Kial li postulis tion? —diris ŝi fine kun voĉo kiu apenaŭ sukcesis aŭdi mi—. Ĉu havas mi la kulpon?… Ĉu mi agas malbone, do?… —No, hija; pero tu papá creyó que tu enfermedad necesitaba precauciones... —Ne, filino, sed va patro pensis ke via malsano bezonis antaŭzorgojn… —¿Precauciones?... ¿No estoy yo buena ya? ¿No creen que no volveré a sufrir nada? ¿Cómo puede Efraín ser causa de mi mal? —Antaŭzorgojn?… Ĉu ne estas mi sana jam? Ĉu vi ne kredas ke mi denove ne superos plu? Kiel povas Efrain’esti kaŭzo de mia malsano? —Sería imposible... queriéndote tanto, y quizá más que tú a él. —Estus neeble… li amanta vin tiom, eble pli lo vi lin. María movió la cabeza de un lado a otro, como respondiéndose a sí misma, y sacudiéndola en seguida con la ligereza con que solía hacerlo de niña para alejar un recuerdo miedoso, preguntó: Maria movis la kapon flank-al-flanke, kvazaŭ resppondanta al si mem, kaj skuinte ĝin tuj poste kun leĝereco kiun kutime faras infanino por malproksimigi timiga rememoro, ŝi demandis: —¿Qué debo hacer? Yo hago ya todo cuanto quieran. —Kion mi devas fari? Mi faras jam kion ajn vi volu.***** —Carlos tendría hoy ocasión de hablarte de sus pretensiones. —Carlos havos hodiaŭ okazon paroli al vi pri siaj pretendoj. —¿A mí? —Ĉu al mi? —Sí; oye: le dirás, conservando por supuesto toda la serenidad que te sea posible, que no puedes aceptar su oferta, aunque mucho te honra, porque eres muy niña, dejándole conocer que te causa verdadera pena dar esa negativa... —Jes, aŭdu: vi diros al li, konservanta kompreneble la tutan serenecon al vi ebla, ke vi nepovas akcepti sian oferton, kvankam ĝi multe honorigas vin, ĉar vi estas tre juna, lasinte al li oni ke kaŭzas al vi vera malĝojo doni tiun neoadon… —Pero eso será cuando estemos reunidos todos. —Sed tio estos kiam ni estos ĉiuj kune. —Sí —le respondió mi madre, complacida del candor que revelaban su voz y sus miradas—. Creo que sí merezco seas muy condescendiente para conmigo. —Jes —rspondis al ŝi mia patrino, komprezigita*** de la ĉarmeco kiun revelkis ŝia voĉo kaj ŝiaj rigardoj—. Mi kredas ke mi meritas ke vi estu tre condescendiente**** kal mi. A lo cual nada repuso. Acercando con el brazo derecho la cabeza de mi madre a la suya, permaneció así unos instantes mostrando en la expresión de su rostro la más acendrada ternura. Cruzó apresuradamente el aposento y desapareció tras las cortinas de la puerta que conducía a su habitación. Al kio ŝi nenion respondis. Alproksimiĝante per la dekstra brako la kapon de mia patrino al sia, ŝi restis tiel kelkajn momemtojn ŝia vizaĝo en la plej acendrada **** tenero. Ŝi trairis haste la ĉambron kaj malaperis malantaŭ la kurtenoj de la pordo kiu kondukis al sia ĉambro. ''[[Maria|Indekso]]'' 1571 3966 2006-03-30T21:40:29Z 86.196.53.165 korektoj ''[[Maria|Indekso]]'' '''XXVI''' Impuesta mi madre de nuestro proyecto de caza, hizo que se nos sirviera temprano el almuerzo a Carlos, a Braulio y a mí. '''XXVI''' Sciiĝinte mia patrino pri ia ĉasprojekto, servigis frue la tagmanĝon al Carlos, al Braulio kaj al mi. No sin dificultad logré que el montañés se resolviera a sentarse a la mesa, de la cual ocupó la extremidad opuesta a la en que estábamos Carlos y yo. Ne sen malfacilaĵoj mi sukcesis ke la montarano decidu sidiĝi ĉe la tablo, en kiu li okupis la kontraŭan ekstremon al tiu, kie estis Carlos kaj mi. Como era natural, hablamos de la partida que teníamos entre manos. Carlos decía: Kiel estis nature, ni parolis pri la ĉasado kiun ni havis en la manoj****. Carlos diris: —Braulio responde de que la carga de mi escopeta está perfectamente graduada; pero continúa ranchado en que no es tan buena como la tuya, a pesar de que son de una misma fábrica, y de haber disparado él mismo con la mía sobre una cidra, logrando introducirle cuatro postas. ¿No es así, mi amigo? —terminó dirigiéndose al montañés. —Braulio respondecas pri tio ke la ŝarĝo de mia ĉaspafilo estu pefekte gradigita; sed li daŭre obstinas en tio ke ĝi ne estas tiel bona kiel via, malgraŭ tio ke ili estas de la sama fabrikejo, kaj ke li mem pafis per la mia sur cedrat-arbo, sukcese enmetinte en ĝi kvar kuglojn. Ĉu ne estas tiel, mia amiko? —finis li direktanta sin la la maontarano. —Yo respondo —contestó éste— de que el patrón matará a setenta pasos un pellar con esa escopeta. —Mi respondecas —respondis tiu ĉi— pri tio ke mia mastro mortigos je sesdek paŝoj pellar*??* per sia ĉaspafilo. —Pues veremos si yo mato un venado. ¿Cómo dispones la cacería? —agregó dirigiéndose a mí. —Ni vidis do se mi mortigas cervon. Kiel vi aranĝas la ĉasadon? —aldonis li direktanta sin al mi. —Eso es sabido; como se dispone siempre que se quiere hacer terminar la faena cerca de la casa: Braulio sube hasta el pie del derrumbo con sus perros de levante: Juan Angel queda apostado dentro de la quebrada de la Honda con dos de los cuatro perros que he mandado traer de Santa Elena; tu paje con los otros dos esperará en la orilla del río para evitar que se nos escape el venado a la Novillera; tú y yo estaremos listos para acudir al punto que convenga. —Tio estas sciata; kiel oni disponas ĉiam ke oni volas fini la faena*??* proksime de la domo: Braulio supreniras ĝis la piedo de la derrumbo**** kun la hundoj de levante***: Juan Anĝelo restas postenanta ene de la rivereto Honda kun du el la kvar hundoj kiujn li ordonis alporti de Sankta Elena; via servisto kun la aliaj du hundoj atendos en la bordo de la rivero por eviti ke la cervo eskapu al Novillera; vi kaj mi estos pretaj ekiri al la punkto kiu konvenos. El plan pareció bueno a Braulio, quien después de ensillarnos los caballos ayudado por Juan Angel, se puso en marcha con éste para desempeñar la parte que le tocaba en la batida. La plano ŝajnis bona al Braulio, kiu post enseligi al ni la ĉevalojn helpata de Johano Anĝelo, ekiris kun tiu ĉi por disvolvigi la parton kiu al ili korespondis en la batida******. El caballo retinto que yo montaba, golpeaba el empedrado cuando íbamos a salir ya, impaciente por lucir sus habilidades; arqueado el cuello fino y lustroso como el raso negro, sacudía sus crespas crines estornudando. Carlos iba caballero en un quiteño castaño coral que el general Flores había enviado de regalo en esos meses a mi padre. La retinta*** ĉevalo kiun i surrajdis, frapis al ŝtonvojon kiam ni estis jam elirontaj, senpacianca briligi siajn lertecojn; arkigita ĝia fajna kaj brila kolo kiel nigra razo****, ĝi skuis siajn krispajn kolharojn ternante. Carlos surrajdis kitanon*** koral-brunan kiun generalo Flores sendis kiel donaco en tiuj monatoj al mia patro. Recomendada al señor de M... la mayor atención, por si el venado venía al huerto como nos lo prometíamos, salimos del patio para emprender el ascenso de la falda, cuyo plano inclinado terminaba a treinta cuadras hacia el oriente, al pie de las montañas. Rekomendita de sinjoro de M… la plej grandan atenton, por si**** la cervo venis al nia fruktoĝarfdeno kiel ni promesis al ni, eliris ni de la korto por eksupreiniri la deklivon, kies klinita plano**** finis tridek cuadras**** orienten, ĉ la piedo de la montoj. Al pasar dando vuelta a la casa por frente a los balcones del departamento de Emma, María estaba apoyada en el barandaje de uno de ellos: parecía hallarse en uno de aquellos momentos de completa distracción a que con frecuencia se abandonaba. Eloísa, que se hallaba a su lado, jugaba con los bucles destrenzados y espesos de la cabellera de su prima. —Kiam ni pasis ĉirkaŭirantaj la domon antaŭ la balkonoj de la apartamento de Emma, Maria esrtis apogata en la apoglatoj de unu el ili: ŝi ŝajnis esti en unu el tiuj momentoj de kompleta distriĝo al kiuj sixi ofte sin forlasis. Eloisa, kiu estis apud ŝi, ludis kun la deplektigitaj kaj densaj bukloj de la hararo de la kuzino.**** El ruido de nuestros caballos y los ladridos de los perros sacaron a María de su enajenamiento, a tiempo que yo la saludaba ?por señas y que Carlos me imitaba. Noté que ella permanecía en la misma posición y sitio hasta que nos internamos en la cañada de la Honda. La bruo de niaj ĉevaloj kaj la bojado de la hundoj eligis Marian de sia enfermiĝo*****, samtempe kiam mi salutis per signaloj kaj kiujn Carlos imitis al mi. Mi notis ke ŝi restis en la sama pozicio kaj loko ĝias kiam ni interniĝis en la canada** de Honda***. Mayo nos acompañó hasta el primer torrente que vadeamos; allí deteniéndose como a reflexionar, regresó a galope corto hacia la casa. Mayo akompanis nin ĝis la unua kurento** kiun ni vadis, tie ĝi haltis kavzaŭ pripensanta, ĝi revenis per mallonga trotado al la domo*****. —Oye —le dije a Carlos, luego que se pasó una media hora, durante la cual le referí sin descansar los más importantes episodios de las cacerías de venados que los montañeses y yo habíamos hecho—; oye: los gritos de Braulio y ese ladrido de los perros prueban que han levantado. —Aŭdu —mi diris al Carlos, post duonhoro, dum kiu mi senlace rakontis al li la plej gravajn epizodojn pri ĉasado kiuj la montaranoj kaj mi faris—; aŭdu: la krioj de Braulio kaj la bojado de la hubdoj pruvas ke ili trafis****. Las montañas los repetían; y si se acallaban por ratos, empezaban de nuevo con mayor fuerza y a menor distancia. La montoj ripetis ilin; kaj silentis momente, ili rekomenciĝis pli forte kaj malpli distance. Poco después descendió Braulio por la orilla limpia del bosque de la cañada. No bien estuvo al lado de Juan Angel, soltó los dos perros que éste llevaba de cabestro y los detuvo por unos momentos asiéndolos del pestorejo, hasta que se persuadió que la presa estaba cerca del paso en que nos hallábamos: animólos con repetidos gritos, y desaparecieron veloces. Iom poste*** Braulio malsupreniris laŭ la pura bordo de la canada****. Tuj kiam li estis apud Johano Anĝelo, li liberigis** la du hundojn kiujn tiu ĉi portis de cabestro**** kaj haltigids ilin dummomente prenanta ilin de la partorejo****: li animis ilin per reaj krioj, kaj ili malaperis rapidaj. Carlos, Juan Angel y yo nos desplegamos en la falda. A poco vimos que empezaba a atravesarla, seguido de cerca por uno de los perros de José, el venado, que bajó por la cañada menos de lo que nos habíamos supuesto. Carlos, Johano Anĝelo kaj mi disiris en la deklivo. Malmulte poste*** ni vidis ke komencis trairi ĝin, sekvata deproksime de unu el la hundoj de Jozefo, la cervo, malsupreniranta laŭ la canada**** malpli** lo ni supozis. A Juan Angel le blanqueaban los ojos y al reír dejaba ver hasta las muelas de su fina dentadura. Sin embargo, de haberle ordenado que permaneciera en la cañada, por si el venado volvía a ella, atravesó con Braulio, y casi a par de nuestros caballos, los pajonales y ramblas que nos separaban del río. Al caer a la vega de éste el venado, los perros perdieron el rastro, y él subió en vez de bajar. Al Johano Anĝelo blankiĝis la okuloj kaj la rido lasis vidi ĝis la mueloj de sia fajna dentaro. Tamen, de ordoni al li ke restu en la canada*****, por se la cervo revenus al ĝi, li trairis kun Braulio, kaj preskaŭ samrapide kiel la ĉevaloj, la pajonales kaj ramblas**** kiuj apartigis nin de la rivero.****** Carlos y yo echamos pie a tierra para poder ayudar a Braulio en el fondo de la vega. Carlos kaj mi elĉevaliĝis por povi helpi Braulion en la fundo de la vega***. Perdida más de una hora en idas y venidas, oímos al fin los ladridos de un perro, los cuales nos dieron esperanza de que se hubiera hallado de nuevo la pista. Pero Carlos juraba al salir de un bejucal en que se había metido sin saber cómo ni cuándo, que el bruto de su negro había dejado ir la pieza río abajo. Perdinte pli lo unu horo en iroj kaj revenoj, ni aŭdis fine la bojadon de hundo, kiuj donis al ni esperon ke oni retrovis la spuron. Sed Carlos ĵuris elirinte el bambuaro kie li enmetiĝis sen scii kiel kaj kiam, ke la stulta nigro sia lasis iri la ĉasaĵon rivermalsupren. Braulio, a quien habíamos perdido de vista hacía rato, gritó con voz tal que a pesar de la distancia pudimos oírla: Braulio, kiun ni ne vidis de iom da tempo, kriis kun voĉo tia ke malgraŭ la distanco ni povis aŭdi ĝin: —¡Allá va, allá va! Dejen uno con escopeta allííí; sálganse a lo liiimpio, porque el venado se vuelve a la Hooonda. —Tie ĝi iras, tie ĝi iras! Lasu unu kun ĉaspafilo tiiiie; vi eliru al la senherbaaaaĵo, ĉar la cervo reiras al Hoooonda. Quedó el paje de Carlos en su puesto, y éste y yo fuimos a tomar nuestros caballos. Restis al paĝio de Carlos en sia deĵorejo, kaj tiu ĉi kaj mi iris preni niajn ĉevalojn*****. La pieza salía a ese tiempo de la vega, a gran distancia de los perros, y descendía hacia la casa. La ĉasotaĵo eliris en tiu momento de la vega****, je granda distanco de la hundoj, kaj malsupreiniris al la domo. —Apéate —grité a Carlos— espéralo sobre el cerco. —Deĉevaliĝu —mi kriis al Carlos— atendu ĝin apud la barilo.*** Hízolo así, y cuando el venado se esforzaba, fatigado ya, por brincar el vallado del huerto, disparó sobre él: el venado siguió; Carlos se quedó atónito. Li faris tion tiel, kaj kiam la cervo penadis, laca jam, salti la barilon de la fruktoĝardeno, li pafis sur lin: la cervo daŭris; Carlos restis atonito***. Braulio llegó en ese momento, y yo salté del caballo, botándole las bridas a Juan Angel. Braulio alvenis en tiu momento, kaj mi saltis de la ĉevalo, ĵetante la bridojn al Johano Anĝelo. De la casa veían todo lo que estaba pasando. Don Jerónimo salvó, escopeta en mano, la baranda del corredor, y al ir a disparar sobre el animal, se enredó los pies dichosamente en las plantas de una era, lo cual iba haciéndolo caer a tiempo que mi padre le decía: De la domo oni vidis ĉion kio okazis. Don Jeronimo transsaltis, ĉaspafilo en mano***, la apoglato de la koridoro, —¡Cuidado, cuidado! Mire usted que por ahí vienen todos. —Estu singarda! Estu singarda! Vidu vi ke ĉirkaŭ tie*** venas ĉiuj. Braulio siguió de cerca al venadito, evitando así que los perros lo despedazasen. Braulio sekvis deproksime la cerrveton, evitanta tiel ke la hungoj dispecigu ĝin. El animal entró al corredor desatentado y tembloroso, y se acostó casi ahogado debajo de uno de los sofás, de donde lo sacaba Braulio cuando Carlos y yo llegábamos ya a buen paso. La partida había sido divertida para mí; pero él procuraba en balde ocultar la impaciencia que le había causado errar tan bello tiro. La besto eniris en la koridoro neatenta kaj trema, kaj kuŝiĝis preskaŭ senspira sub unu el la sofoj, de kie eltiris ĝin Braulio kiam Carlos kaj mi alvenis rapidpaŝe. La ĉasado estis amuziga al mi; sed li klopodis vane okulti la senpaciencon kiu kaŭzis al li erari tiun belan pafon. Emma y María se aproximaron tímidamente a tocar el venadito, suplicando que no lo matásemos: él parecía entender que lo defendían, pues las miró con ojos húmedos y asombrados, bramando quedo, como acaso lo solía hacer para llamar a su madre. Quedó absuelto, y Braulio se encargó de atramojarlo y ponerlo en sitio conveniente. Emma kaj Maria alproksimiĝis time tuŝi la cerveton, petegante ke ni ne mortigu ĝin: ĝi ŝajnis kompreni ke oni defendis ĝin, ĉar ĝi rigardis ilin kun malsekaj kaj miraj okuloj, bramando mallaŭte***, kiel eble ĝi kutime faris por voki sian patrinon. Ĝi restis senkulpa****, kaj Braulio se ancargo de amotrajarlo**** kaj meti ĝin en konvena loko. Pasado todo, Mayo se acercó al prisionero, lo olió a la distancia que la prudencia exigía, y volviendo a tenderse en el salón, apoyó la cabeza sobre las manos con la mayor tranquilidad, sin que bastase tan exótica conducta a privarle de un cariño mío. Ĉio pasinte, Majo alproksimiĝis al la malliberulo, ĝi flaris ĝin je la distanco kiu l aprudento postulis, kaj tendiendos ede nuevo** en la salono, apogis la kapon sur la manoj kun la plej granda trankvilo, sen ke esu sufiĉa tiu ekzotika konduto por senigi ĝin de mia korinklino. Poco después, al despedirse Braulio de mí para volver a la montaña, me dijo: Nelonge poste, kiam Braulio ĝisis min por reiri al la monto, li diris al mi: —Su amigo está furioso, y yo lo he puesto así para vengarme de la chacota que hizo de mis perros esta mañana. —Via amiko estas furioza, kaj mi igis lin tia por privenĝi la chacota** kiun li faris de miaj hundoj tiun ĉin matenon. Yo le pedí me explicase lo que decía. Mi petis al; li ke li klarigu kion li diris. —Me supuse —continuó Braulio— que usted le cedería el mejor tiro, y por eso dejé la escopeta de don Carlos sin municiones cuando me la dio a cargar. —Mi supozis —daŭrigis Braulio— ke vi cedus*** al li la plej bonan pafon, kaj pro tio mi lasis la ĉaspafilon de don Carlos senmunicia*** kiam li donis ĝin al mi por ke mi ŝarĝu ĝin. —Has hecho muy mal —le observé. —Vi faris tre malbone —mi observis al li. —No lo volveré a hacer, y menos con él, porque se me pone que no cazará más con nosotros... ¡Ah! La señorita María me ha dado mil recados para Tránsito: le agradezco tanto que esté gustosa de ser nuestra madrina... y no sé qué hacer para que lo sepa: usted debe decírselo. —Mi ne faros tion denove, kaj malpli kun li, ĉar mi supozas ke li ne plu ĉasos kun ni… Ha! La fraŭlino Maria donis al mi mil depeŝojn por Transito: mi dankas al ŝi tiom ke ŝi volonte akceptis esti nia madrina*****… kaj mi ne scias kon fari por ke ŝi sciu ĝin: vi devas diri ĝin al ŝi. —Lo haré así; pierde cuidado. —Mi faros ĝin tiel; estu senzorga. —Adiós —dijo tendiéndome francamente la mano, sin dejar por eso de tocarse el ala del sombrero con la otra—; hasta el domingo. —Adiaŭ —diris li etendanta al mi sincere la manon, sen lasi pro tio tuŝi la alon*** de la ĉapelo kun la alia—; ĝis dimanĉo. Salió del patio llamando sus perros con el silbido agudo que producía en tales casos, oprimiendo con el índice y el pulgar el labio inferior. Li eliris de la korto vokanta siajn hundojn per akuta** fajfo kiun li produktis ewn tiuj kazoj, premanta per la montrofingo kaj la polekso la suban lipon.**** ''[[Maria|Indekso]]'' 1572 3096 2005-07-21T04:00:44Z 66.128.32.50 ''[[Maria|Indekso]]'' Kara Legant(in)o: Ne serĉu en tiu ĉi traduko ion bonan. Mi, anto sed ne isto, deziris nur diskonigi la majstroverkon de Jorge Isaacs al la geesperantistoj de la mondo. La rezulto? Mia Zamĉjo! Pri tio mi ne volas paroli! Tamen, nehaltigebla obstino pelis min, kontraŭ ĉiaj saĝaj rezonadoj, klopodi traduki la belegan verkon. En mia frenezeco mi eĉ ne korektas la tajperarojn. La ĉapitroj ŝajnas galaksioj ĉar per steloj mi markas la korektendaĵojn. Mia eniro en la Verda Ĉielo estas nun tute necerta... Ke Jorge Isaacs pardonu min! Ke la esperantistaro donu al mi sian indulgon! Ke Zamĉjo kaj Cervantes preteratentu mian eraremon! (Feliĉe "Maria", en la originala versio estas nedetruebla...) Kun stranga sento en la stomako: Ruben' Torres - [rdtorresa@gmail.com] P. S. Eble mia unusola savo estas tiu ĉi kvazaŭ-verso de Julio: Verda stelo sur la brusto / iom palas pro la rusto. / '''Mi ne estas tradukisto'''; / estas mi esperantisto. ''[[Maria|Indekso]]'' 1573 4423 2006-06-17T01:55:32Z 200.21.85.130 == Aŭ ĝenerala noto de ĉiu tradukanto laborante ĉi tie == ''[[Maria|Indekso]]'' Kara Legant(in)o: Ne serĉu en tiu ĉi traduko ion bona. Mi, anto sed ne isto, deziris nur diskonigi la majstroverkon de Jorge Isaacs al la geesperantistoj de la mondo. La rezulto? Mia Zamĉjo! Pri tio mi ne volas paroli! Tamen, nehaltigebla obstino pelis min, kontraŭ ĉiaj saĝaj rezonadoj, klopodi traduki la belegan verkon. En mia frenezeco mi eĉ ne korektas la tajperarojn. La ĉapitroj ŝajnas galaksioj ĉar per steloj mi markas la korektendaĵojn. Mia eniro en la Verda Ĉielo estas nun tute necerta... (kaj kelkaj volos ke mia vojaĝo tien okazu tuj) Ke Jorge Isaacs pardonu min! Ke la esperantistaro donu al mi sian indulgon! Ke Zamĉjo kaj Cervantes preteratentu mian eraremon! Kaj ke mi iam korektu tiun ĉi tekston! (Feliĉe "Maria", en la originala versio estas nedetruebla...) Kun stranga sensacio en la stomako: Ruben' Torres - [rdtorresa@gmail.com] P. S. Eble mia unusola savo estas tiu ĉi kvazaŭ-verso de Julio: Verda stelo sur la brusto / iom palas pro la rusto. / '''Mi ne estas tradukisto'''; / estas mi esperantisto. == Noto de la revizanto == De la unua malneto al presita libro estas longa vojo. Por la tradicia tradukisto kiu tradukas hejme sur papere, fremduloj ne povas inspekti la kuirpoton ĝis ĉio estas preta kaj servita. En ĉi tiu loko ĉiu povas sekvi la tutan procezon inkluzive falsajn paŝojn kaj malbelaĵojn. En la "diskuto" paĝoj mi mencias vortojn aŭ esprimojn kiuj prezentas problemojn, kaj mencias kiujn vortarojn aŭ aliajn fontojn mi konsultis. Se iu havas ideojn pri tiuj malfacilaĵoj mi ŝatus aŭdi de vi. Detlef Karthaus <detlefkar ĉe email.com> ''[[Maria|Indekso]]'' 1574 3438 2005-11-20T23:01:41Z 83.29.30.166 '''Pri la ĉeĥa lingvo''' La ĉeĥa lingvo apartenas al la slava branĉo de la hindeŭropa lingva familio, nome al la okcidentslava grupo kune kun la lingvoj pola kaj slovaka. La ĉeĥa kaj slovaka estas reciproke kompreneblaj kiel dialektoj (ili disiĝis en la mezo de la 19-a jarcento), kvankam ili diferencas ankaŭ fonetike (en la slovaka mankas '''ř''', la ĉeĥa ne posedas '''ä, ô, ĺ , ŕ, ľ'''). La malnova ĉeĥa literaturo floris inter la 14-a kaj 17-a jarcentoj, sed precipe la protestantisma, tial la rekatolikiga periodo (post la batalo apud Prago en 1620, en kiu venkis la katolikoj) persekutis la malnovajn verkojn kaj bremsis la lingvan evoluon. Nur post la patento de la imperiestro Jozefo la II-a pri religia toleremo (1781) eblis reeldoni la klasikaĵojn, kaj la nacia renesanco povis starti. Kiel bazon por la moderna ĉeĥa lingvo oni elektis la klasikan tradukon de Biblio el la 16-a jarcento - tiel estiĝis konsiderinda diferenco inter la normigita lingvo literatura kaj spontana lingvo parola. La ĉeĥa estas lingvo fleksia, uzanta 7 deklinaciajn kazojn. Por deklinaciado kaj konjugaciado ekzistas multaj modeloj kaj esceptoj, tial la ĉeĥa estas relative tre malfacila. Danke al akuzativo ĝi ne havas firme ligitan vortordon, kies ŝanĝado de la vortordo povas reliefigi aŭ malemfazi frazelementojn laŭ deziro de la parolanto. Ne lasu vin fortimigi kaj legu plu! '''Alfabeto''': a á b c č d ď e é ě f g h c h i í j k l m n ň o ó p r ř s š t ť u ú ů v w x y ý z ž '''Prononco''': a) '''á é í ó ú''' vokaloj prononcataj pli longe ol la samaj vokaloj sen streketo. La streketo ne signas akcenton, kiu estas ĉiam sur la unua silabo, dum longaj povas esti ankaŭ silaboj senakcentaj. Longeco povas ŝanĝi signifon de vortoj (''dráha'' fervojo, ''drahá'' kara, multekosta). '''y, ý''' estas elparolataj same kiel '''i, í''' (la plej ofta ortogratia stumbligilo de ĉeĥaj infanoj), '''ů''' (deveninta de uo) estas prononcata same longe kiel '''ú''': ''být'' esti, ''bít'' bati, ''útok'' atako, ''dolů'' malsupren. En la ĉeĥa oftas la diftongo ou = oŭ, en fremdvortoj ankaŭ au = aŭ: ''mouka'' faruno; ''jedou'' ili veturas; ''auto'' aŭto(mobilo); ''pauza'' paŭzo. Silaboformaj konsonantoj '''r, l''' povas krei silabojn ŝajne sen vokaloj (en la realo ili funkcias kiel veraj vokaloj, kun kiuj ili havas tre similan artikulacion): ''krk'' kolo, ''vlk'' lupo, ''mlha'' [du silaboj: ml-ha] nebulo, ''brzo'' [br-zo] baldaŭ. b) '''č''' = ĉ; '''ch''' = ĥ; '''š''' = ŝ; '''ž''' = ĵ; '''x''' = ks, kz: '''ř''' = rŝ, rĵ (kiel unu sono): ''čokoláda'' ĉokolado; ''chameleon'' ĥameleono; ''šakal'' ŝakalo; ''žurnál'' ĵurnalo: ''experiment'' eksperimento; ''exekuce'' ekzekuto, ekzekucio; ''kalendář'' [kalendárŝ] kalendaro; ''řeka'' [rĵeka] rivero. Al la voĉaj konsonantoj '''b d g h v z ž''' apartenas ankaŭ voĉa prononco de '''x''' [kz] kaj de ''ř'' [rĵ], al la senvoĉaj konsonantoj '''p t k ch f s š''' apartenas ankaŭ senvoĉa prononco de '''x''' [ks] kaj de '''ř''' [rŝ]. Fine de silaboj eĉ voĉaj konsonantoj estas prononcataj senvoĉe: ''hrob'' [hrop] tombo, ''hrad'' [hrat] burgo, ''kruh'' [kruĥ] cirklo, ''keř'' [kerŝ] arbedo. Okazas ankaŭ asimiliĝo kun sekva konsonanto: ''podchod'' [potĥot] subpasejo; ''kdo'' [gdo] kiu; ''včera'' [fĉera] hieraŭ ktp. c) '''ď ť ň''' estas ''molaj'' konsonantoj prononcataj proksimume kiel dj, tj. nj, sed ĝi devas ĉiam esti unu sono (kiel ĉe la hispana ''ń'' aŭ franca ''gn'' en ''cognac, d'Artagnan''; dum ĉe la malmolaj konsonantoj d, t, n la langopinto nur ektuŝas la suprajn dentojn, ĉe ď, ť, ň ĝi premiĝas al la dentoj pli forte): ''káď'' kuvo, ''lať'' lato, ''laň'' cervino, ''ňadra'' mamoj, brusto, ''ďábel'' diablo, ''ťukat'' frapeti. La moliga signo (‘) ne estas uzata, se sekvas la vokalo '''i''', kiu moligas aŭtomate: '''di, ti, ni''' legu ''ďi, ťi, ňi'', diference de '''dy, ty, ny''', kiujn oni prononcas sen moligo. Simile se sekvas la vokalo '''ě''', ĝi transprenas la moligan signon: '''dě, tě, ně''' prononcu ''ďe, ťe, ňe''. La silabon '''mě''' oni elparolas ''mňe'': ''v domě'' (v domňe] en la domo, ''měsíc'' [mňesíc] monato. La ortografio malgraŭ la sama prononco povas distingi diferencajn signifojn: ''mě'' [mňe] min (de mi, pri mi), ''mně'' [mňe] al mi. La vokalo '''ě''' estas uzata ankaŭ en la silaboj '''bě pě vě''' prononcataj ''bje pje vje'': ''běhat'' [bjehat] kuradi, ''opět'' [opjet] denove, ''věk'' [vjek] aĝo. Ankaŭ ili povas distingi signifojn: ''oběd'' [objet] tagmanĝo, ''objet'' [objet] ĉirkaŭveturi, ''vědu'' [vjedu] sciencon, ''vjedu'' [vjedu] mi enveturos. d) La '''akcento''' estas ĉiam sur la unua silabo, ne grave, ĉu la silabo estas longa aŭ mallonga. Male, longaj povas esti eĉ senakcentaj silaboj: '''ka'''marád'' kamarado, amiko. Prepozicio kunfandiĝas kun la sekvanta substantivo en unu prononcan blokon kaj tial ĝi transprenas la akcenton: ''se mnou'' [legu: '''se'''mnou] kun mi; ''na stole'' ['''na'''stole] sur la tablo. '''La artikolo''' En la ĉeĥa ekzistas nek la difina, nek la nedifina artikolo, la substantivoj estas uzataj sen artikoloj. Nur se oni volas emfazi difinecon aŭ nedifinecon, oni uzas pronomojn montrajn aŭ nedifinajn. Eblas do triopo: viro - tiu viro - iu viro. '''La gramatika genro''' La substantivoj povas esti de genro '''vira, ina''' aŭ '''neŭtra'''. Bedaŭrinde la genro ne estas natura, do ankaŭ bestoj, plantoj kaj objektoj povas aparteni al la genroj vira aŭ ina, ne nur al la neŭtra. Koncernan genrcon ofte malkaŝas finaĵo aŭ sufikso, kvankam ne ĉiam. La genro aperas ankaŭ ĉe adjektivoj, adjektivaj pronomoj, adjektivaj numeraloj kaj adjektivaj verboj (= participoj). La ĉeĥa preterito historie evoluis el participo, tial ankaŭ ĉe ĝi estas distingata la genro (kaj la nombro: singularo aŭ pluralo). Ĉeĥa virino parolas pri si mem diference ol viro: mi estis feliĉa ''byl jsem ŝťastný'' (viro), ''byla jsem šťastná'' (virino). Tial ĉe ĉeĥlingvaj romanoj, rakontataj en la unua persono, oni tuj vidas, ĉu la rakontanto estas viro aŭ virino. '''La deklinacio''' La ĉeĥa kiel fleksia lingvo uzas 7 deklinaciajn kazojn: 1. ''nominativ'' .......................... (''žena'' virino) <br> 2. ''genitiv'' ............................... (''ženy'' de virino) <br> 3. ''dativ''................................... (''ženě'' al virino) <br> 4. ''akuzutiv''............................. (''ženu'' virinon) <br> 5. ''vokativ'' .............................. (''ženo!'' virino!) <br> 6. ''lokál''................................... (''ženě'' pri virino) <br> 7. ''instrumentál''....................... (''ženou'' per virino) <br> La nomoj de la kazoj esprimas nur ilian bazan funkcion, sed lige kun diversaj prepozicioj ili povas ricevi multajn aliajn signifojn. Ankaŭ unu prepozicio povas havi plurajn signifojn lige kun diversaj kazoj. La substantivoj havas kvar deklinaciajn modelojn por la vira genro (''muž'' viro, ''pán'' sinjoro, ''hrad'' kastelo, ''stroj'' maŝino), kvar por la ina (''žena'' virino, ''růže'' rozo, ''píseň'' kanto, ''kost'' osto) kaj kvar por la neŭtra (''město'' urbo, ''kuře'' kokido, ''moře'' maro, ''stavení'' konstruaĵo). La adjektivoj ekzistas '''malmolaj''' kun finaĵoj '''-ý''' por la vira genro, '''-á''' por la ina kaj '''-é''' por la neŭtra (''mladý, mladá, mladé'' juna), molaj kun finaĵo '''-í''' por ĉiuj tri genroj (''jarní'' printempa) kaj posedaj, deriveblaj sole el substantivoj de viraj kaj inaj personoj (''otcův'' patra, ''matčin'' patrina). Personaj pronomoj havas ĉiu propran deklinacion, iuj pronomoj estas deklinaciataj kiel adjektivoj. Bazaj numeraloj havas simpligitan deklinacion. Ekde numeralo kvin la nombrataj substantivoj havas genitivan formon: ''čtyři chlapci'' kvar knaboj: ''pět chlapců'' kvin knaboj (laŭvorte: kvin da knaboj). '''La komparacio''' La komparativo de adjektivoj formiĝas ekz. per la sufkso '''-ší''' kaj la superlativo ankoraŭ akceptas prefikson '''nej-''': 1. ''mladý'' ................................... juna<br> 2. ''mladší''................................... pli juna <br> 3. ''nejmladší'' ............................. la plej juna<br> La komparativo kaj superlativo estas komunaj por ĉiuj tri genroj, ĉar la sufikso '''-ší''' apartenas al mola deklinacio. La adverboj deriviĝas el adjektivoj per finaĵo '''-e''' (aŭ '''-ě'''), ilia komparativo per sufikso '''-eji''' kaj la superlativo ankaŭ akceptas prefiskon '''nej-''': 1. ''mladě'' ............................ june<br> 2. ''mlaději''.......................... pli june <br> 3. ''nejmlaději''..................... plej june<br> '''La konjugacio''' Por la slavaj verbaj sistemoj estas tipa aspektisma karakteco kaj tiel nomataj aspekto-duopoj. Preskaŭ por ĉiu verba signifo ekzistas du verboj, el kiuj unu esprimas la agon en ĝia daŭro (aspekto de daŭro), la alia la saman agon en ĝia rezulto (aspekto de rezulto). Ekz. ''psát/napsat'' skribi, ''brát/vzít'' preni, ''kupovat/koupit'' aĉeti, ''dělat/udělat'' fari, ''telefonovat/zatelefonovat'' telefoni ktp. La verbo de daŭro ne diras, ĉu la ago estas sukcese kaj komplete finita aŭ ne, la verbo de rezulto male emfazas ĝuste la sukcesan kaj kompletan finiĝon de la ago. Ekzemple skribi leteron eblas traduki kiel ''psát dopis'' (esti skribanta leteron) aŭ kiel ''napsat dopis'' (esti skribinta leteron komplete). Laŭ la ĉeĥa terminologio la verboj de daŭro estas nomataj ''nedokonová'' (neperfektivaj), la verboj de rezulto ''dokonavá'' (perfektivaj), sed en Esperanto eble pli konvenus la terminoj ''imperfektaj'' kaj ''perfektaj''. Nur la verboj de daŭro havas ĉiujn tri tempojn (preterita, prezenca, futura), dum la verboj de rezulto ne havas la prezencon, ĉar kio ĝuste nun okazas, tio ankoraŭ ne havas rezulton. Komplete ambaŭ verboj donas kvin tempojn: imperfektan preteriton, perfektan preteriton, imperfektan prezencon, imperfektan futuron kaj perfektan futuron. La sistemon riĉigas ankoraŭ prefiksoj kaj sufiksoj: ''psávat'' skribadi, ofte skribi; ''psávávat'' tre ofte skribadi; ''dopsat'' finskribi; ''dopisovat'' finskribadi; ''dopisovávat'' tre ofte finskribadi ktp. La ĉeĥaj infinitivoj finiĝas per '''-t''' (''koupit'' aĉeti), escepte per '''-ci''' (''péci'' baki). Ĉe konjugaciado ekzistas por ĉiu persono aparta formo, tial preskaŭ ne estas uzataj personaj pronomoj: ''jsem'' mi estas, ''jsi'' vi (ci) estas, ''je'' li/ŝi/ĝi estas, ''jsme'' ni estas, ''jste'' vi estas, ''jsou'' ili estas. La prezencaj formoj estas simplaj, ne kunmetitaj (''píšu'' mi skribas), sed ekzistas 5 klasoj de konjugaciado. La preterito havas formon kompleksan, kiu konsistas el prezenco de la neregula helpverbo '''být''' (esti) kaj el tiel nomata preterita participo, kiu havas formojn viran (''psal'' li skribis), inan (''psala'' ŝi skribis), neŭtran (''psalo'' ĝi skribis) kaj pluralajn (''psali'' viroj skribis, ''psaly'' inoj skribis, ''psala'' neŭtroj skribis). Ekz. ''psal jsem'' mi estis skribanta (daŭro), ''napsal jsem'' mi estas skribinta (rezulto). La futuro de perfektivaj verboj de rezulto havas formojn simplajn, fakte prezencajn en funkcio de futuro (''napíšu'' mi komplete skribos). La futuro de neperfektivaj verboj de daŭro havas formojn kompleksajn, konsistantajn el futuro de la neregula helpverbo ''být'' (esti) kaj el infinitivo de la ĉefa verbo (''budu psát'' mi skcibos, mi estos skribanta). La '''kondicionalo''' konsistas el la preterita participo kaj kondicionala formo de la helpverbo ''být'' (''psal bych'' mi estus skribanta, ''napsal bych'' mi estus skribinta). La '''volitivo''' estas uzata ĉe dua persono de ambaŭ nombroj kaj ĉe la unua persono plurala: ''piš! '' (ci) skribu! ''pišme! '' ni skribu! ''pište! '' (vi) skribu! ''napiš! napište! '' skribu (ĝisfine)! ''napišme! '' ni skribu (ĝis fine)! Ĉe aliaj personoj la ordono aŭ deziro estas esprimata per adverbo '''ať''' kun la prezenco: ''ať píšu'' mi skribu, ''ať napíšou'' ili skribu (ĝisfine). La '''participoj''' aktivaj estas praktike uzataj nur de verboj neperfektivaj kaj sole antaŭ substantivoj (''píšící chlapec'' skribanta knabo). La aktivaj participoj perfektaj (diferencaj de la preteritaj!) aperas nur en malnova literaturo kaj nun estas sentataj kiel arkaikaj (''napsavší chlapec'' skribinta knabo). En kompleksaj verbaj formoj kun la helpverbo ''být'' oni uzas la pasivajn participojn. De la neperfektivaj verboj formiĝas la tiel nomataj estantaj pasivaj participoj, de la verboj perfektivaj la estintaj pasivaj participoj. Ekzemploj: ''dopis byl psán'' la letero estis skribata, ''dopis byl napsán'' la letero estis skribita. La '''gerundioj''' ekzistas, sed sentate arkaikaj, ili ne estas praktike uzataj. Ili havas tri formojn: viran, komunan inan kaj neŭtran, komunan pluralan (''píše, píšíc, píšíce'' skribante; ''napsav, napsavší, napsavše'' skribinte). La '''negativon''' kreas la prefikso '''ne-''': ''nejsem'' mi ne estas, ''nepíšu'' mi ne skribas, ''nepiš! '' ne skribu! En ĉeĥa frazo ĉiuj negacieblaj vortoj havas negacian formon: ''nikdy nikomu nic neřeknu'' neniam mi ion diros al iu (laŭvorte: neniam al neniu nenion mi ne diros). Ĉe du verboj du negacioj rezultigas pozitivon: ''nemohu nepřijít'' mi ne povas ne veni ( = mi devas veni). '''SUBSTANTIVOJ''' '''Viraj''' viro ............................. sinjoro...................... maŝino.................... kastelo '''Singularo''' 1. muž ...................... pán ...................... stroj ....................... hrad<br> 2. muže..................... pána ..................... stroje..................... hradu <br> 3. muži, mužovi....... pánu, pánovi......... stroji....................... hradu<br> 4. muže.................... pána....................... stroj....................... hrad <br> 5. muži! .................. pane! .................... stroji! .................... hrade! <br> 6. muži, mužovi ..... pánu, pánovi.......... stroji....................... hradu<br> 7. mužem ................. pánem ................. strojem ....................“hradem<br> '''Pluralo''' l. muži, mužové ........ páni, pánové........ stroje...................... hrady<br> 2. mužů...................... pánů .................... strojů...................... hradů <br> 3. mužům ................. pánům .................. strojům .................. hradům <br> 4. muže .................... pány ..................... stroje ...................... hrady <br> 5. muži! mužové! .... páni! pánové!....... stroje! ..................... hrady!<br> 6. mužích ................. pánech ................. strojích .................... hradech <br> 7. muži .................... pány ...................... stroji ....................... hrady<br> '''Inaj''' virino ...................................... rozo................................. kanto...........................osto '''Singularo''' 1. žena ................................... růže .................................. píseň .......................... kost <br> 2. ženy ................................... růže .................................. písně .......................... kosti <br> 3. ženě ................................... růži ................................ písni ........................... kosti <br> 4. ženu ....................................růži ................................. píseň ........................... kost <br> 5. ženo! ...................................růže! ................................ písni! ........................... kosti! <br> 6. ženě .................................... růži ................................. písni ............................ kosti <br> 7. ženou .................................. růží ................................. písní ............................ kostí <br> '''Pluralo''' l. ženy .................................... růže ................................ písně ............................. kosti <br> 2. žen ..................................... růží ................................. písní ............................. kostí <br> 3. ženám ................................ růžím .............................. písním .......................... kostím <br> 4. ženy ................................... růže ................................ písně ............................. kosti <br> 5. ženy! .................................. růže! ................................ písně! ............................ kosti! <br> 6. ženách ................................ růžích .............................. písních .......................... kostích<br> 7. ženami ................................ růžemi ............................. písněmi ......................... kostmi<br> '''Neŭtraj''' urbo ......................................... maro ................................. kokido ......................... konstruaĵo '''Singularo''' 1. město ................................... moře ................................. kuře ............................ stavení <br> 2. města ................................... moře ................................. kuřete .......................... stavení<br> 3. městu ................................... moři ................................. kuřeti .......................... stavení<br> 4. město ................................... moře ................................. kuře ............................ stavení<br> 5. město! .................................. moře! ............................... kuře! .......................... stavení!<br> 6. městě .................................... moři ................................. kuřeti .......................... stavení<br> 7. městem ................................. mořem ............................. kuřetem ....................... stavením<br> '''Pluralo''' 1. města .................................... moře ................................. kuřata ........................... stavení<br> 2. měst ...................................... moří .................................. kuřat ........................... stavení<br> 3. městům ................................. mořím ............................... kuřatům ...................... stavením<br> 4. města .................................... moře ................................. kuřata ........................ stavení<br> 5. města! ................................... moře! ................................ kuřata! ....................... stavení! <br> 6. městech ................................ mořích .............................. kuřatech .................... staveních<br> 7. městy ................................... moři ................................. kuřaty ........................ staveními<br> '''ADJEKTIVOJ''' '''Malmolaj''' juna (li) ................................................. juna (ŝi) ........................................... juna (ĝi) '''Singularo''' 1. mladý .................................................... mladá ................................................ mladé<br> 2. mladého ................................................ mladé ................................................ mladého <br> 3. mladému ................................................ mladé ................................................ mladému <br> 4. mladého ................................................ mladou ................................................ mladé <br> 5. mladý! ................................................ mladá! ................................................ mladé! <br> 6. mladém ................................................ mladé ................................................ mladém <br> 7. mladým ................................................ mladou ................................................ mladým <br> '''Pluralo''' 1. mladí .................................................... mladé ................................................... mladá<br> 2. mladých ................................................ mladých................................................ mladých <br> 3. mladým ................................................ mladým ................................................ mladým <br> 4. mladé .................................................. mladé ................................................... mladá<br> 5. mladí! ................................................ ...mladé! .................................................. mladá! <br> 6. mladých ................................................ mladých................................................ mladých <br> 7. mladými ................................................ mladými................................................ mladými<br> '''Molaj''' printempa (li) .......................................... printempa (ŝi) .................................. printempa (ĝi) '''Singularo''' 1. jarní ......................................................... jarní ...................................................... jarní<br> 2. jarního...................................................... jarní ...................................................... jarního<br> 3. jarnímu .................................................... jarní ...................................................... jarnímu<br> 4. jarního ...................................................... jarní ...................................................... jarní <br> 5. jarní! ........................................................ jarní! ...................................................... jarní! <br> 6. jarním ...................................................... jarní ...................................................... jarním <br> 7. jarním ...................................................... jarní ...................................................... jarním <br> '''Pluralo''' 1. jarní ....................................................... jarní ...................................................... jarní <br> 2. jarních.................................................... jarních.................................................... jarních<br> 3. jarním .................................................... jarním .................................................... jarním <br> 4. jarní ....................................................... jarní ...................................................... jarní <br> 5. jarní! ...................................................... jarní! ...................................................... jarní! <br> 6. jarních ...................................................... jarních...................................................... jarních<br> 7. jarními ...................................................... jarními...................................................... jarními<br> '''PRONOMOJ''' '''Singularo''' mi ................................. ci ................................. li ................................. ŝi .............................. ĝi 1. já .............................. ty.............................. on.............................. ona............................... ono<br> 2. mě, mne .................... tebe .......................... jeho, ho.................... jí ............................. jeho, ho<br> 3. mně, mi ..................... tobě, ti ..................... jemu, mu ................. jí ............................. jemu, mu<br> 4. mě, mne .................... tebe, tě .................... jeho, ho ..................... ji.............................. je, ho <br> 5..................................... ty! <br> 6. mně ........................... tobě ......................... něm ......................... ní ............................ něm<br> 7. mnou ......................... tebou ........................ jím .......................... jí .............................. jím<br> '''Pluralo''' ni .............................vi .....................ili (viroj) .................ili (inoj) ......................ili (neŭtroj) 1. my ....................... vy ................... oni ......................... ony............................. ona <br> 2. nás ...................... vás .................. jich ......................... jich ............................ jich <br> 3. nám ..................... vám ............... jim ........................... jim ............................. jim<br> 4. nás ....................... vás ................ je ............................. je ................................ je <br> 5. .............................. vy! <br> 6. nás ....................... vás ................. nich ........................ nich ............................. nich <br> 7. námi .................... vámi ............... jimi ........................ jimi ............................. jimi<br> Rimarkigo: Ĉe la tria persono de ambaŭ nombroj la komenca '''j-''' ŝanĝiĝas post prepozicioj al '''ň-''' (skribate '''ně-, ni-, ní-'''), ekz. ''do něho'' en lin, en ĝin, ''k nim'' al ili, ''s ní kun'' ŝi k.s. La 6-a kazo estas uzata ĉiam kun iu prepozicio. '''VERBOJ''' '''A. Helpverbo''' '''Infinitivo''' '''být''' esti '''Prezenco''' 1. '''jsem''' ........... mi estas ............... '''jsme''' ................. ni estas<br> 2. '''jsi''' .............. vi (ci) estas ........... '''jste''' .................. vi estas <br> 3. '''je''' ......... li (ŝi, ĝi) estas ......... '''jsou''' ................ ili estas <br> '''Preterito''' 1. '''byl jsem''' .......... mi estis..................... '''byli jsme''' ........... ni estis<br> 2. '''byl jsi''' .............. vi estis ..................... '''byli jste''' ............. vi estis <br> 3. '''byl''' .................. li estis ..................... '''byli''' .................... ili estis <br> '''Futuro''' 1.'''budu''' ................... mi estos ................ '''budeme''' ............. ni estos <br> 2. '''budeš''' .................... vi estos .................. '''budete''' ............... vi estos <br> 3. '''bude''' ....................... li estos ................... '''budou''' ................ ili estos <br> '''Kondicionalo''' 1. '''byl bych''' .................. mi estus ....................'''byli bychom ''' ............ ni estus<br> 2. '''byl bys''' ................... vi estus ......................''' byli byste''' ................ vi estus <br> 3. '''byl by''' .................... li estus ........................''' byli by''' .................... ili estus<br> '''Volitivo''' 1. - .............................................................'''buďme''' ..................... ni estu<br> 2. '''buď''' ........................ estu (ci)...............'''buďte''' .......................estu (vi) <br> 3. - '''B. Konjugacio de "aĉeti":''' Infinitivoj neperfektiva: '''kupovat''' aĉeti (esti aĉetanta, provi aĉeti) perfektiva: '''koupit''' aĉeti (havi aĉetite) Prezenco (neperfektiva) 1. '''kupuji''' ....................... mi aĉetas .......................''' kupujeme''' ........... ni aĉetas<br> 2. '''kupuješ''' ..................... vi aĉetas ........................''' kupujete''' ............. vi aĉetas <br> 3. '''kupuje''' ...................... li aĉetas (ŝi, ĝi) ..........''' kupují''' ................ ili aĉetas <br> Preterito neperfektiva (estis aĉetanta) 1. '''kupoval jsem''' .......................................................'''kupovali jsme''' <br> 2. '''kupoval jsi''' ...........................................................''' kupovali jste'''<br> 3. '''kupoval''' ................................................................''' kupovali'''<br> Preterito perfektiva (rezulte aĉetis, estas aĉetinta) 1. '''koupil jsem''' ..........................................................''' koupili jsme''' <br> 2. '''koupil jsi''' ..............................................................''' koupili jste'''<br> 3. '''koupil''' ...................................................................''' koupili'''<br> Futuro neperfektiva (estus aĉetanta) 1. '''budu kupovat''' ......................................................''' budeme kupovat '''<br> 2. '''budeš kupovat''' .....................................................''' budete kupovat '''<br> 3. '''bude kupovat''' .......................................................''' budou kupovat'''<br> Futuro perfektiva (rezulte aĉetos, estos aĉetinta) 1. '''koupím''' ...............................................................''' koupíme''' <br> 2. '''koupíš''' ................................................................''' koupíte'''<br> 3. '''koupí''' ..................................................................''' koupí'''<br> Kondicionalo neperfektiva (estus aĉetanta) 1. '''kupoval bych''' .......................................................'''kupovali bychom''' <br> 2. '''kupoval bys''' .........................................................'''kupovali byste'''<br> 3. '''kupoval by''' ...........................................................''' kupovali by'''<br> Kondicionalo perfektiva (rezulte aĉetus) 1. '''koupil bych''' ........................................................''' koupili bychom'''<br> 2. '''koupil bys''' ..........................................................''' koupili byste'''<br> 3. '''koupil by''' ...........................................................''' koupili by''' <br> Volitivo neperfektiva (aĉetu, estu aĉetanta) 1. - ..............................................................................''' kupujme!''' (ni) <br> 2. '''kupuj!''' (ci) ............................................................'''kupujte!''' (vi) <br> 3. - Volitivo perfektiva (rezulte aĉetu) 1. - ................................................................................'''kupme!''' (ni) <br> 2. '''kup!''' (ci) ...............................................................''' kupte!''' (vi) <br> 3. - Participo '''kupující''' ................................... aĉetanta <br> ''' kupovaný ''' .............................. aĉetata <br> '''koupivší''' .................................. aĉetinta <br> ''' koupený''' ................................. aĉetita<br> '''C. Konjugaciaj klasoj''' La kvin konjugaciaj klasoj diferencas precipe per finaĵoj en prezenco (aŭ perfekta futuro, kiu estas prezenco en futura funkcio). I ............................. II ............................ III ........................ IV .............................. V porti ....................... premi ...................... kovri .................... planti ....................... fari Singularo 1. nesu ................... tisknu .......................kryji .................... sázím ........................ dělám <br> 2. neseš ................. tiskneš ..................... kryješ ................. sázíš .......................... děláš <br> 3. nese .................. tiskne ....................... kryje ................... sází ........................... dělá<br> Pluralo 1. neseme .............. tiskneme .................... kryjeme ............... sázíme .................... děláme <br> 2. nesete ................ tisknete ...................... kryjete ................. sázíte ...................... děláte<br> 3. nesou ................. tisknou ....................... kryjí ..................... sázejí .................... dělají<br> 1575 3129 2005-07-22T05:41:17Z 62.245.105.98 '''Rudolf Krchňák''' ''Blinda esperantisto (1905-1996), kiu verkis vicon da rakontoj pri la mondo de nevidantoj'' =KUN BLANKA BASTONO= '''Enkonduko''' Ne por laŭdi la nigrajn okulvitrojn, kiuj kovras la blindajn okulojn, ne por laŭdi la palpantajn manojn, kiuj postlasas fingrospurojn sur objektoj, nek por laŭdi la blankan tuŝ-esplorantan bastonon. Ne por laŭdi triston, doloron kaj solecon, sed por laŭdi la vivon sur tiu ĉi tero. Por laŭdi vivon, kiu scias ekkuri sur ĉiuj vojoj de tiu ĉi tero eĉ kun la nigra bendo de mallumo sur la okuloj, eĉ sen la benanta rideto de la lumo. Por laŭdi ĝin mi prezentas jenan modestan ateston al tiuj, kiuj eble indigniĝis kontraŭ la vivo pro seka ŝalmo da herbo, kiun metis aŭtuna vento trans ilia vojo, aŭ pro koloraj vitreroj da revoj, kiuj ne fariĝis realaĵo. Mi volus, ke la etkredantoj same kiel la fieruloj komprenu, ke ekzistas nur unu vojo kaj nur unu celo de ni ĉiuj, senkonsidere ĉu ni sidas post stirrado de luksa aŭtomobilo, aŭ ĉu ni stumblas tra stratoj kun blanka bastono en la mano, ke ni ĉiuj portas en ni fajreron de la sama eterna fajro. '''Kun blanka bastono''' Mi iras tra la stratoj kun blanka bastono en la mano. La homoj esplore rigardas min kaj provas diveni: ĉu li vidas aŭ ne vidas? Se li estus nevidanto, li ne povus iri sola. Sed se li estus vidanto, li ne portus blankan bastonon. Verŝajne li ne vidas. Pli originale konvinkiĝas la infanoj. Kuraĝe ili stariĝas barante mian vojon kaj eksperimentas, ĉu mi ne trompas ilin. Se mi kapablas eviti ilin, mi estas por ili nenia blindulo. Simplaj homoj min testas per humuro. Atenton! Ci puŝos kontraŭ la muron! Nur parenteze: al blinduloj ili principe cias. Plej ofte la homoj tamen ne elprovas min, sed rekte konsilas: Iom maldekstren, iom dekstren! Kaj ofte ili mem, bonuloj, konfuzas la dekstron kaj maldekstron. Tial mi prefere ne tre atentas la konsilojn de la homoj. Mi kredas al objektoj. Al ordinaraj nevivaj objektoj. Ili estas modestparolaj kaj ilia parolo estas mallaŭta, sed mi komunikas kun ili bone. Mi ne rakontos pri la parolo de horloĝo, forno, bolanta supo nek pri parolo de akvofonto aŭ de lokomotivo. Ili estas aĵoj tro elokventaj, veraj oratoroj, kantistoj, poetoj kaj kermesaj anoncistoj en la regno de objektoj. Sed ĉu vi konas la parolon de la dompordo? De la varma ligna areo, reflektanta la sonon de miaj paŝoj tute alie ol la malvarma muro de la domo. Ĝi volas sciigi min, ke ĝi estas ĉi tie, se mi dezirus eniri. Kaj la metala kanal-kovrilo meze de trotuaro senlace kaj precize anoncas, ke mi staras ĉe la domo, en kiu mi loĝas. Kaj la palisa barilo! Laŭdire ĝi ne ornamas la straton, sed tra sia rompata puntaĵo ĝi tralasas aroman aeron kaj sufloras, ke la domo de mia knabino jam proksimas. Kaj kiam sur la sama loko staros nova domo, ĝi sufloros al mi la samon per odoro de freŝa stuko. Mi estas danka al vi, arboj kaj kolonoj laŭlonge de la vojoj, ke vi scias eĉ per via svelta korpo resendi son-ondojn kaj ĝustatempe elvoki sur la vizaĝo impreson de obstaklo. Kiom da informoj transdonis al mi piedtretitaj trotuaroj, ĝiboplenaj pavimeroj kaj moliĝinta asfalto! Kaj kion diri pri la kampvojoj! Ekzistas multaj objektoj, kiuj dum mia paŝado kun blanka bastono konsilas kaj helpas min. Ili apartenas al plej belaj momentoj, la promenoj kun blanka bastono, kiam mi ne bezonas komplezon de la homoj, kiam mi povas ekaŭskulti la parolon de objektoj kaj ankaŭ sian propran animan internon. La vivo kuras preter mi kaj mi aŭskultas ĝin, mi miksas min kun ĝi laŭ mia propra volo kaj la katenoj de miaj blindaj okuloj liberiĝas. Mi kredas al objektoj. Al simplaj, senvivaj objektoj. Kvankam ili estas malmultparolaj kaj ilia parolo estas senvoĉa, mi aŭskultos ilin fidele plu. Sen ilia helpo estus mia irado malfacila kaj malrapida. 1576 6153 2006-11-06T08:59:03Z Fajro 27 =TRADUKADO= ==Specoj de tradukoj== Parola tradukado, '''interpretado''', postulas de interpretisto kapablon rapide reagi kaj transdoni al la aŭskultantoj la ĉefajn ideojn de la parolanto; ne tiom gravas la precizeco, ĉar ne estas tempo por mediti pri la unuopaj detaloj. Por interpretado taŭgas do personoj, kiuj ne estas harfendaj kaj precizemaj, sed kiuj posedas iom aventureman naturon, ĉar interpretistoj kutime multe vojaĝas, ŝanĝas hotelojn kun duarangaj gastejoj, renkontiĝas kun plej diversaj homoj. Male la tradukistoj kutime enfermiĝas en sia laborĉambro, ĉirkaŭitaj de tutaj stokoj da enciklopedioj kaj vortaroj, kaj laboras kun fanatika precizeco. <br> La tradukoj estas ĝenerale dividataj je '''fakaj''' kaj '''beletraj'''. Por la fakaj tradukoj gravas racieco kaj terminologia precizeco, por la beletra tradukado ĉefas la estetikaj vidpunktoj. Kompreneble, tradukataj estas ankaŭ gazetaraj artikoloj, reklamoj, instrukcioj por manipuli maŝinojn aŭ uzi diversajn varojn - tiuj tekstoj foje pli proksimas al la faka literaturo, foje al la beletra. <br> La beletrajn tekstojn eblas dividi je '''prozo, poezio, dramo''' (proza aŭ versa) kaj '''muzika poezio'''. Sed ankaŭ la beletraĵoj estas tradukataj diversmaniere. '''Gramatika''' traduko estas uzata en lernejoj kiel helpilo por instruado de fremdaj lingvoj. La lernantoj tradukas tekston en sian gepatran lingvon kaj poste reen en la lingvon lernatan. Ne gravas la estetikaj vidpunktoj, gravas nur la gramatika kaj enhava ĝusteco. '''Lingvistika''' traduko estas plenumita de lingvisto sen artisma ambicio pro sciencaj celoj (ekz. ĉe antikvaj tekstoj), por ke aliaj sciencistoj (historiistoj) sciu, kio precize estas skribita en la teksto. Lingvistika traduko povas servi ankaŭ kiel baza helpilo por artisto, kiu ne konas la originalan lingvon. Lingvisto kaj artisto tiamaniere kunlaboras por traduki el ekzotaj aŭ antikvaj lingvoj gravajn beleteraĵojn konservante ilian belecon. '''Artisma''' traduko jam celas reprodukti ĉiujn estetikajn kvalitojn de la originalo kaj anstataŭi la originalon en la kulturo de la traduklingvo. Sub beletra traduko oni kutime pensas pri la artisma. ==Teorio de bildo== La beletro priskribas la vivon, tial necesas traduki la vivon, ne unuopajn vortojn. Ĉefe la prozo bildigas scenojn el la vivo de homoj, prezentas iliajn interparolojn, kaj ankaŭ la verkisto rakontas tiel vive, kvazaŭ li estus sidanta en apuda fotelo kaj laŭtvoĉe babilanta kun sia leganto. <br> La faka literaturo klopodas efiki je nia racio kaj esprimiĝas per precizaj vortaj stiligoj, ofte per normigitaj terminoj kaj sciencaj difininoj, kiujn ni bezonas plurfoje malrapide tralegi por kompreni ilian logikon. <br> La beletro penas impresi nian fantazion kaj niajn emociojn, tial ĝi uzas bildojn, kiuj efikas neprecize, sed tuj. Legante ''"ŝia koro ektremis“'' ni imagas, ke la heroino ion ektimis, sed ni ne imagas, ke la koro en ŝia brusto efektive komencis vibri - la metaforo efikas kiel kompleto, kiel bildo, ne kiel unuopaj vortoj. <br> Fakulo priskribas malnovan lokomotivon, kiu ne kapablis veturi pli rapide ol 10 km/h, dum artisto esprimas la saman ideon per bildo: ''La lokomotivo galopis kun tia bruego, ke ĝi panikis paŝtantan sin ĉevalidon - la ĉevalido preterkuris la lokomotivon, transsaltis la relojn antaŭ la lokomotiva muzelo kaj fuĝis direkte al la bieno''. (La ĉevalido estis pli rapida ol la lokomotivo.) Por la bildo sufiĉas nur la plej karakterizaj detaloj: ''Kun lacigitaj okuloj ŝi fine fermetis la palpebrojn kaj vidis, kiel en tenebro kaj vento tremetas gasflamoj kaj antaŭ teatraj frontonoj kun granda rapideco deruliĝas la fiakraj ŝtupetoj''. (Flaubert) Ni legas plu kaj memoras, ke la sinjorino sopiras pri teatra tumulto en urbego, sed se oni demandus nin, kiujn vortojn Flaubert uzis por elvoki la bildon antaŭ nia anima vido, ni apenaŭ kapablus respondi sen denove enrigardi la libron. Kaj ĝuste tiel devas esti: kiel ĉe mozaiko ni devas percepti bildon, ne aron da ŝtonetoj, same ĉe priskribo ni vidu bildon, ne aron da vortoj. Ĉiu nenormalaĵo aŭ strangaĵo ĉe priskribo, ekzemple neologismo aŭ monstra derivaĵo aŭ mallerta vortordo, tiras al si la atenton de la leganto kaj deturnas la atenton de la priskribata bildo, rompas ĝin (same kiel malbone sidanta ŝtoneto en mozaiko frapas la okulojn). Bildo estas pli forta, pli impresa, se ĝi konsistas el vortoj konkretaj ol el vortoj ĝeneralaj: ''sur arbo sidis birdo kaj kantis - sur tilio kaŭris pasero kaj trilis''. Same pli efikaj estas radikvortoj, kiuj efikas tuj, ol kunmetaĵoj, kiuj postulas racian analizon, precipe la negativaj: ''la ĉevalo trenmarŝis plu - la ĉevalo rampis plu; malvarma, sensuna, negaja tago - friska, griza, morna tago''. ==Kontraŭaj opinioj pri la manieroj de tradukado== Dum la jarcentoj ŝanĝiĝadis opinioj pri tio, kiamaniere traduki, kiajn trajtojn de la originalo emfazi kaj kiajn dampi. Ankaŭ nun la tradukantoj ne estas unuecaj. Aperas jenaj kontraŭaj opinioj: <br> - Traduko laŭvorte reproduktu la tekston de la originalo<br> - Traduko reproduktu la ideon de la originalo<br> - Traduko legiĝu kvazaŭ originalo<br> - Traduko malkaŝu, ke ĝi estas nur traduko<br> - Traduko konservu stilon de la origina aŭtoro<br> - Traduko emfazu la individuan stilon de la tradukanto<br> - Traduko odoru de la epoko, en kiu estiĝis la originalo<br> - Traduko freŝu laŭ la tempo, en kiu ĝi mem estiĝis<br> - Traduko ne permesas aldonojn nek eliminojn<br> - Traduko rajtas la tekston redukti aŭ ampleksigi<br> - Traduko evitu rimedojn, kiuj mankas en la originalo<br> - Traduko plene apliku la riĉecon de la traduklingvo<br> - Traduko transportu la scenejon al la traduklingva lando<br> - Traduko konservu la nacian karakteron de la originalo<br> - Traduko respektu la versformon de la originalo<br> - Traduko apliku versformon taŭgan por la traduklingvo<br> - Versojn prefere traduku proze ktp. <br> La problemon de tradukado bone karakterizas ankaŭ la fama anekdoto: "Tradukoj similas al virinoj - se ili estas fidelaj, ili ne estas belaj, se ili estas belaj, ili ne estas fidelaj.“ ==Evoluo de la tradukmetodoj en la historio== La '''mezepoka''' tradukisto simple alirakontis la nereligiajn tekstojn konsiderante la rezulton sia propra verko, dum la religiajn skribaĵojn li tradukis per sklaveca laŭvorteco, vorton post vorto, perfortante eĉ la gramatikon, kvankam la rezulta teksto estis preskaŭ nelegebla kaj malfacile komprenebla. Sed li ne kuraĝis "korekti la vortojn de Dio“. <br> La '''humanismo''' jam postulis, ke oni ne traduku izolajn vortojn, sed signifon post signifo, ideon post ideo, kaj ke oni uzu korektan kaj facile kompreneblan lingvaĵon. La protestantismaj tradukoj de Biblio eĉ aktualigis vivrealaĵojn, anstataŭigante turbanojn per ĉapeloj, papirusajn volvaĵojn per libroj, kuŝadon ĉe la manĝo per sidado k.s. La '''baroko''' pro propagandaj, kontraŭprotestantismaj celoj klopodis folklorigi la tradukojn ankoraŭ pli, por ke ili pli facile disvastiĝu en la popolo kaj helpu likvidi la influon de la protestantismo. Male, la fiera '''klasikismo''' konsideris ĉion folkloran maldigna por la literaturo; la tradukistoj penis rivale "pliperfektigi“ la aŭtoron, elsarki ĉion "nepoezian“ (ekz. nazpurigadon), uzi sole poetismajn esprimojn. Ambaŭ manieroj uniformigas la verkojn kaj senigas ilin de la originaleco. La aŭtoroj ofte uzas diferencajn stilojn por karakterizi la unuopajn heroojn de siaj verkoj; en la folklorigitaj aŭ poetigitaj tradukoj la karakterizaj diferencoj malaperas. La '''romantikaj''' tradukistoj pietate subiĝis al la aŭtoro, dezirante prezenti lin al la legantaro tia, kia li efektive estas, eĉ kun liaj mankoj, konservi lian stilon kaj esprimmanieron. Kiel idealo estis por ili traduko preskaŭ laŭvorta, imitanta ĉiujn apartaĵojn de la originalo, eĉ se ili impresis strange kaj nenature en la traduko, ĉar la romantikuloj opiniis tiujn apartaĵojn karakterizaj por la aŭtoro. La '''realisma''' traduko klopodis aspekti kiel originalo, se la aŭtoro verkus ĝin en la lingvo de la tradukisto. La traduko imitis la stilajn manierojn kaj kutimojn de la aŭtoro, aplikante ilin je la nova lingva materialo. La interpretisto ne tradukis laŭvorte la karakterizaĵojn de la aŭtoro, sed serĉis en sia propra lingvo esprimilojn, havantajn similan efikon. Ĉar la realisma tradukisto deziris, ke lia traduko impresu la leganton same kiel la originalo, li ofte transportis la scenejon de la rakontado el fremda lando kaj malproksima pasinteco al sia lando kaj sia epoko. Sed tiamaniere li ŝanĝis la kolorecon kaj atmosferon de la rakontado. La '''naturalistoj''' konsideris sian devon konservi la nacian karakteron de la verko, por ke la leganto sentu, ke li legas romanon anglan, francan, rusan ktp., kvankam li legas ilin ĉiujn en sia gepatra lingvo. Ili ne nur ne transportis la scenejon, sed klopodis akcenti la fremdan medion spicante sian tradukon per fremdismoj (anglismoj, francismoj, rusismoj ktp.). Ili ekzemple tradukis kelkajn idiomojn aŭ proverbojn laŭvorte, de tempo al tempo konservis nekutiman vortordon k.s. Sed la fremdismoj ĝenas la leganton, aspektas nenature. En la '''moderna tempo''' ekzistas pluraj skoloj, kiuj akordiĝas en la postulo, ke la tradukanto prezentu al la publiko ne sin mem, sed la tradukatan aŭtoron, ne plibonigadu lian verkon laŭ sia bontrovo, sed interpretu ĝin kun ĉiuj kvalitoj pozitivaj kaj negativaj, kun plena riĉeco kaj esprimiveco de lingvaĵo, kun karakterizaj distingoj inter parolmaniero de sociaj tavoloj (nobelo, pastro, soldato, maristo, kamparano, laboristo - ĉiu el ili uzas alian vortaron, alian kulturon de esprimado). La tradukanto servu modeste kaj humile al la tradukata aŭtoro. Sed ofte la unuopaj skoloj diferencas en la opinioj, kiel la postulojn efektivigi. Kelkaj akceptas eĉ reduktadon de tekstoj, aliaj ĝin strikte rifuzas. ==Tri etapoj de la tradukista laboro== La tradukanto klopodas: <br> - unue kompreni la originalon, <br> - due interpreti ĝin <br> - kaj fine realigi la tradukon per reverko en alia lingvo. <br> '''Kompreni la originalon'''<br> La kompreno de la originalo okazas el du vidpunktoj: <br> - kompreno de historiaj kaj filologiaj faktoj<br> - kompreno de estetikaj kvalitoj La aŭtoro bildigas la realon laŭ sia subjektiva vidmaniero, la tradukanto interpretas la aŭtoran mesaĝon. La legantoj volas konatiĝi kun la opinioj de la aŭtoro kaj esplori la mondon per liaj okuloj; ili fidas al la tradukinto, ke li prezentas en la traduko ne sin mem, sed efektive la aŭtoron eĉ kun liaj mankoj kaj eraroj. Antaŭ ĉio necesas kompreni la historiajn kaj filologiajn faktojn en la verko. La historiaj faktoj estas ekzemple ironiaj aludoj je politika situacio aŭ stato de la teknika evoluo (vestado, fotado, trajnado, aŭtomobilado ktp. antaŭ cent jaroj estis io alia ol hodiaŭ). Al la filologiaj faktoj apartenas ekzemple la emocia magio de la numeralo tri en fabeloj kaj fabloj (do ne eblas tiun numeralon ŝanĝi pro rimo aŭ ritmo) aŭ proverboj rilatantaj al certaj historiaj okazaĵoj (pri "Judasa kiso“ ne eblas paroli en la antaŭkristana epoko aŭ en budhana medio). Okazas eĉ, ke la tradukanto ne komprenas, ke temas pri frazeologia esprimo, kaj tradukas ĉion laŭvorte, ŝanĝante tute la sencon de la teksto. Ekzemple la angla "kapti krabon“ dum boatado ne signifas ĉasi krabojn, sed mallerte tuŝi la akvonivelon per la remilo. Due necesas dediĉi atenton al la estetikaj kvalitoj de la originalo. Simpla leganto lasas sin emocii de ili subkonscie, sed la tradukanto ilin perceptas, komprenas kaj analizas per sia prudento. Li deĉifras, per kiaj rimedoj la aŭtoro atingas siajn efikojn kaj individuigas sian stilon. Metiaj tradukantoj inklinas traduki vorton post vorto, la tuton ne prenante en konsideron. La kreiva tradukisto imagas la tutan bildigitan realon, ne nur en izola frazo, alineo aŭ ĉapitro, sed en la tuta libro. Tradukado estas senĉesa decidado inter pluraj variantoj, el kiuj neniu precize ekvivalentas al la originalo, necesas elekti inter esprimoj tro fortaj kaj esprimoj tro malfortaj. Tial la tradukanto bezonas koni detale la tutan verkon kaj naturon de la herooj, por ke li povu prijuĝi, kiu el la eblaj variantoj plej taŭgas por la konkreta situacio aŭ persono. Li do ne tradukas vortojn, sed bildojn. Bildojn de la realo. Temas pri realo enkadre de la verko, laŭ subjektiva vidmaniero de la aŭtoro, ne pri la objektiva realo laŭ enciklopedioj. La tradukisto klopodas imagi la mondon tiel, kiel ĝin imagis la aŭtoro. Ekzemple tradukanto de Faŭsto prezentas al la legantoj sian opinion pri tio, kion Goethe opiniis, ke opinias Faŭsto. '''Interpreti la originalon''' La lingvo de la tradukanto havas alian paletron de koloroj kaj alian gamon de nuancoj ol la lingvo de la aŭtoro. Preskaŭ ĉiu vorto povas esti tradukebla en alian lingvon per pluraj esprimoj, el kiuj ĉiu parte sinonimas, sed neniu plene ekvivalentas. La diferencoj estas ne nur en la enhavo de la vortoj, sed ankaŭ en ilia stila uzeblo (komunuzaj, poeziaj, slangaj), en emocia forto (neŭtralaj, laŭdaj, insultaj), en eksterlingvaj asocioj (aludoj pri naciaj kutimoj, historio kaj kulturo estas ofte nekompreneblaj por alinacianoj). Ekzemple por elekti inter la esprimoj ''dando, fripono, diboĉulo, ekstravaganculo, senpripensulo, ventkapulo, ĝigolo'', kiu karakterizu iun el la herooj, necesas koni la tutan verkon por scii, kiel la koncerna persono aĝas, agas, kondutas, vivas, ĉu li misfaras pro malica, eĉ krima fikaraktero aŭ nur pro juneca senzorgema temperamento, ĉu en krizaj momentoj li kondutas noble kaj kuraĝe aŭ fie kaj poltrone ktp. ktp. Sed en la interpretado kaŝiĝas ankaŭ certa danĝero. La priskribitaj agoj aŭ personoj povas memorigi la tradukanton pri liaj propraj problemoj kaj li poste tendencas subkonscie meti en la verkon trajtojn, kiujn la originalo ne posedas. La tradukanto ŝatas certajn esprimojn aŭ gramatikaĵojn, kiujn li aplikas en la traduko, kaj elvokas tiamaniere impreson, ke la aŭtoro ilin ŝatas. La tradukanto ne forgesu, ke lia tasko estas prezenti al la legantoj la aŭtoron, ne sin mem. La plej bona estas tia tradukanto, kiu plene submetiĝas kun siaj talentoj al la aŭtoro, penante servi lin. '''Reverkado de la teksto''' La tradukanto vestas la pensojn kaj bildojn de la aŭtoro per novaj vortoj en alia lingvo. Tiuj vortoj havas diferencan sonon, longecon, ritmon kaj melodion, sed ankaŭ malsamajn stilajn nuancojn (slanga, poezia, dialekta, arkaika, faka, emocia, flata, malbena k.s.), diferencan tradicion en uzado, kaj sekve impresas la leganton alimaniere ol la vortoj de la originalo. Ankaŭ la gramatikaĵoj havas en ĉiu lingvo alian oftecon de uzado, la sama gramatika formo povas en unu lingvo efiki normale, en alia arkaike, poezie aŭ male folklore, eĉ vulgare aŭ tute nenature. La vortoj kuniĝas en frazojn, ofte kliŝajn: proverboj, parolturnoj, veterprognozoj, ekkrioj, suspiroj, deziroj, epitetoj ĉe substantivoj aŭ verboj, rilatoj inter verboj kaj kutimaj prepozicioj estas pli malpli stabiliĝintaj en lingvoj, la saman ideon esprimas ĉiu lingvo per alia frazeologia kliŝo. La lingvoj diferencas eĉ per uzado de interpunkciaj signoj, ekzemple punktokomo kaj dupunkto, kaj per vortordo (la sama vicigo de vortoj en ĉiu lingvo donas alian impreson, havas alian stilan valoron). Ankaŭ al fremdvortoj, et-vortoj kaj karesvortoj ĉiu lingvo rilatas siamaniere. La tradukanto bezonas scii la diferencojn inter "siaj“ du lingvoj: kio en la traduklingvo mankas kaj kio male superfluas, kio ekzistas en ambaŭ lingvoj kun la sama valoro kaj kio havas valoron malsaman. Ĉiu lingvo posedas sian normon, tio signifas, ke certaj leksikaj, gramatikaj kaj stilaj rimedoj estas sentataj kiel "normalaj“, stile neŭtralaj, dum ĉiuj ceteraj efikas kiel spicaĵo, kiu donas al la teksto apartan guston kaj originalan aromon. Tiu spicaĵo povas nuancigi la tekston al tono poezia, arkaika, slanga, folklora, vulgara, sed ankaŭ impresi kiel simpla mallertaĵo, gramatike ja ĝusta, kaj tamen fremda al la koncerna lingvo. Kutime odorigas la frazon esprimoj emociaj (ekkrioj, ĝemoj, insultoj, karesoj), sed ankaŭ senemociaj nekutimaĵoj, kiel inversigoj de vortordo aŭ personigo de objektoj ('''knabino bela'' tie staris, lampo ''palpebrumis'' sur la tablo, la motoro ''singultis'' ktp.). Poste li staras antaŭ dilemo: <br> - se li '''ne''' utiligos specialaĵojn de sia lingvo, kiuj mankas en la lingvo de la originalo, lia lingvaĵo nepre estos malpli riĉa ol en la originalo; la aŭtoro de la originalo certe aplikis ĉiujn riĉaĵojn de sia lingvo, el kiuj multaj ne ekzistas en aliaj lingvoj, do se la tradukanto rezignas kompensi ilin per aliaj riĉaĵoj, neeviteble lia traduko estos malpli kolora ol la originalo<br> - se li utiligos specialaĵojn de sia lingvo, kiuj mankas en la lingvo de la originalo, lia lingvaĵo povas esti same riĉa kaj multkolora, ja eĉ pli bunta ol la originalo; sed aliflanke li povas troigi sian inventemon kaj tiom ŝanĝi la tekston, ke ĝi portos alian mesaĝon, ol kiun lanĉis la aŭtoro. Kompreneble, plej multe gravas, kian rolon ludas la lingva inventemo en la originalo. Ekzistas tekstoj, kiuj plenas de vortludoj kaj ŝercoj, kio postuligas similan ŝercan vortludemon ankaŭ en la traduko, aliaj tekstoj estas sobraj, modestaj, seriozaj, ĉe kiuj ŝercemo povas ĝeni. ==Procedo de la tradukado== Tradukisto unue legas la tradukotan verkon kiel simpla leganto, lasante sin ĉarmi per la beleco de la verko kaj per filozofio, kiun la aŭtoro mesaĝas al la mondo. Dum la dua legado li jam atentas kiel estonta tradukanto kun krajono en la mano, substrekas la aŭtorajn specialaĵojn, kiuj spicas la tekston kaj karakterizas la individuan stilon de la verkisto aŭ dirmanierojn de unuopaj figuroj. En kajeron li enskribas esprimojn, frazojn, proverbojn, koncize: apartaĵojn, ĉe kiuj supozeblas tradukaj malfacilaĵoj. Post la dua tralego sekvas analizo de la substrekitaj esprimoj kaj serĉado de adekvataj esprimiloj en la cellingvo, solvado de la traduk-enigmoj, enskribitaj en la kajero. La tradukisto serĉas "traduk-ŝlosilon“, koncepton, kiun li aplikos ĉe tradukado de la ĝuste analizata konkreta verko. Nur dum la tria legado okazas samtempe la propra tradukado. Sekvas periodo, kiam la finitan tradukon tralegas pluraj kontrolantoj, dume la tradukinto mem "ripozas“ (kutime tradukas alian verkon), por liberiĝi de la influo de la originalo. Post kelkaj monatoj, kiam li parte forgesis sian laboron, li denove tralegas la tradukon kvazaŭ tekston de alia tradukisto. Nun li pli klare vidas mankojn kaj erarojn, kiujn li faris sub influo de la originala lingvo, samtempe li povas pli objektive prijuĝi la rimarkigojn de la kontrolintoj. ==Studoj pri la aŭtoro== Vere responsemaj tradukistoj ne kontentiĝas nur per la tradukata verko mem. Antaŭ la komenciĝo de la laboro ili klopodas konatiĝi kun la biografio de la tradukota aŭtoro, kun la politika kaj socia situacioj en lia tempo, kun verkoj, kiujn li verkis antaŭ kaj post la tradukata libro kaj kiuj dokumentas la evoluon de lia arto. La verkoj kutime enhavas multajn aludojn je tiutempaj reĝimoj, skandaloj, sociaj movadoj, filozofioj, sen kiuj la tradukanto ne povas la verkon kompreni kaj ĝuste interpreti por la nuntempaj legantoj en alia lingvo. Eĉ la historiaj romanoj en historia vesto okupiĝas pri problemoj, kiuj skuis la socion, en kiu la aŭtoro vivis, kaj je kiuj li reagis per sia verkaro. ==Libereco de tradukanto== Estus grava eraro starigi ian normon, laŭ kiu oni devas traduki. La tradukisto bezonas certan krean liberecon, post kiu tamen ne rajtas kaŝiĝi malseriozeco, neglektemo, fuŝemo aŭ supraĵemo. Ĉiu originalo ebligas plurajn interpretojn en alia lingvo, kiuj ĉiuj - malgraŭ siaj diferencoj - povas esti ĝustaj kaj pravigeblaj. La unuopaj interpretadoj povas diferenci laŭ la unuopuloj kaj laŭ ilia sentado, sed ankaŭ laŭ iliaj epokoj kaj lokoj. Tamen, la tradukanto sciu kaj konsciu, kiaj ebloj de tradukado ekzistas, per kiaj diversaj manieroj eblas traduki konkretan tekston aŭ teksteron. Tradukado de beletro estas problemo samtempe lingvistika kaj artisma. Ne eblas traduki tekston nur laŭ lingvistikaj vidpunktoj, neglektante la estetikan flankon de la afero, nek interpreti la tekston sole laŭ sia lingva sento kaj intuicio, fidante sian artisman geniecon, kaj malrespektante la lingvosciencan studadon de tradukotaĵo. Bona tradukisto bazas sian arton sur serioza lingvistika analizo de la teksto. ==Kvin tipoj de ekvivalenteco ĉe tradukado== 1) Pri la unua tipo oni parolas tiam, kiam du lingvoj uzas tute aliajn vortojn, kun alia signifo, tamen la rezulta efiko estas sama. La ĉeĥa vortplekto "farti kiel porko en sekalo“ kaj la germana "farti kiel fiŝo en akvo" signifas la samon kiel la Esperanta "vivi kiel kuko en butero“ - ĉiu el ili esprimas, ke iu ĝuas bonfarton. La unua tipo konservas "la celon de komunikado“. 2) Ĉe la dua tipo krom la celo de komunikado estas konservata ankaŭ la sama konkreta situacio. Anglo "respondas la telefonon“, ĉeĥo "levas la aŭskultilon“. Fakte okazas ambaŭ agoj, ĉar oni devas unue levi la aŭskultilon kaj poste respondi. 3) En la tria tipo estas priskribataj la samaj trajtoj de la situacio, per similaj vortoj, kiuj tamen estas diference organizitaj, ekzemple per negado de mala trajto: ''"Tio povas finiĝi por vi malbone.“ - "Tio ne estos bona por vi.“'' La detaleco de priskribo povas esti ĉe la traduko malpli alta ol ĉe la originalo (''Li eltiris el la tablo la tirkeston, elmetis cigaredojn kaj proponis ilin al Petro - Li eltiris el la tablo cigaredojn kaj proponis ilin al Petro'') aŭ male pli alta (''Mi vidis, ke estis prezentita demando - Mi legis en ĵurnalo, ke estis prezentita demando''). Tio okazas precipe tiam, kiam en ĉiu el ambaŭ lingvoj validas alia konvencio: ''viva praktiko pruvas, ke ... - el konkreta praktiko oni scias, ke ...'' Kelkaj lingvoj ebligas kunmeti kopule en la sama ebeno kvalitojn daŭran kaj momentan, dum en aliaj lingvoj tio ne eblas: ''Li estis svelta kaj dormema, kiam li enlitiĝis. - La sveltulo estis dormema, kiam li enlitiĝis''. 4) La kvara tipo de ekvivalentoj estas tiuj, kiam oni uzas la samajn vortojn, sed en unu lingvo estas aktiva voĉo kaj en alia la pasiva (''oni rulis ŝtonon - la ŝtono estis rulata'') aŭ subpropozicio estas anstataŭigita per gerundio aŭ verba substantivo k.s. (''mi manĝis, kiam mi venis hejmen - mi manĝis veninte hejmen - mi manĝis post alveno hejmen; mi diris al li, kion mi pensas pri ŝi - mi diris al li mian opinion pri ŝi''). Tiuj ĉi ekvivalentoj ekzistas ankaŭ interne de unu lingvo. 5) En la kvina tipo estas la koincido inter originalo kaj traduko maksimuma: ''The house was sold for 10 thousand dollars. - La domo estis vendita por 10 mil dolaroj''. ==Danĝero de troa banaleco kaj logikeco en traduko== Analizante tradukojn kaj komparante ilin kun la originaloj, oni rimarkis du gravajn tendencojn, kiuj aplikiĝas dum la tradukado: a) La tradukistoj tendencas uzi pli ĝenerale konatajn vortojn kun pli larĝa, sed malpli preciza signifo, uzi stilajn ŝablonojn. Ekzemple ''"rorado de leonoj“'' ŝanĝiĝas al ''"blekado aŭ muĝado de leonoj“, "ronronado de aŭtomobiloj“'' al ''"murmurado, graŭlado aŭ bruado de aŭtomobiloj“, "serpentumado de soldatoj“'' al ''"zigzaga rampado de soldatoj“'' ktp. La esprimoj uzitaj de la originala aŭtoro estas malpli kutimaj kaj malpli banalaj, sed ĝuste tial pli trafaj, pli koloraj, pli reliefaj kaj pli impresaj. Kiam la tradukisto rimarkas, ke la aŭtoro intence uzis emocie fortajn esprimojn, li male inklinas troigi la emocian forton. Anstataŭ ''"granda amaso da mono“'' li tradukas ''"mamuta amaso da mono“'', anstataŭ ''"Joĉjo gapis“'' aperas en la traduko ''"Joĉjo gapaĉis“'' k.s. La pliintensigo kaj malintensigo de la emociaj esprimoj estas tradukmetodaj eraroj kaj la tradukantoj devas gardi sin kontraŭ ili. b) La tradukistoj tendencas "klarigi“ la tekston, fari ĝin pli logika ol en la originalo. Sed la aŭtoroj ofte intence formulas siajn frazojn malklare por elvoki streĉitan atmosferon (detektivaj kaj psikologiaj romanoj) aŭ ŝajne nelogike, ĉar tio donas al la teksto novan, pli impresan bildon. En la frazo ''"mi estis kaptita, poste ili kuris tra ia koridoro kaj fine ĵetis min en ian kelon“'' la rakontanto montras sian senpovon dirante ''"poste ili kuris tra ia koridoro“'' anstataŭ diri ''"poste '''ni''' kuris tra ia koridoro“'' aŭ ''"poste ili kuris '''kun mi''' tra ia koridoro“'', kvankam estas klare, ke li kuris kun ili. Tradukisto, kiu anstataŭ ''"ili“'' skribus ''"ni“'' aŭ ''"ili kun mi“'', farus la frazon pli logika, sed malpli impresa. Li difektus la artan bildon. Tamen "plilogikigoj“ estas en tradukoj tre oftaj. Multaj tradukantoj inklinas al pli ofta uzo de konjunkcioj, por ke la teksto estu "pli flua“. La aŭtoro intence evitis ilin por akiri certan efikon (''Li alkuris. Li sidiĝis. Li diris nenion.''), sed la tradukinto rompis la bildon per aldono de konjunkcioj. (''Li alkuris. Kaj li sidiĝis. Kaj li diris nenion.''). Tamen en multaj situacioj la klarigoj taŭgas. Estas konsilinde skribi "la rivero Sázava, la vilaĝo Křenovice, la ĵurnalo Rovnost“, ĉar la nomoj Sázava, Křenovice, Rovnost per si mem dirus nenion al eksterlanda leganto. ==Kulturaj diferencoj== La tradukanto devas memori, ke li tradukas ne nur inter diferencaj lingvoj, sed ankaŭ inter diferencaj kulturoj. Ĉiu teksto vekas en la leganto asociojn, kiuj troviĝas kvazaŭ malantaŭ la vortoj ekster la teksto, kaj tiuj eksterlingvaj asocioj diferencas laŭ la kulturoj historiaj aŭ geografiaj. Ekzemple nun estas azeno simbolo de stulteco, dum ĉe antikvuloj ĝi estis simbolo de seksa pasiemo kaj voluptemo. Ankaŭ "pano“ kaj "domo“ estas diferencaj en ĉiuj mondopartoj kaj historiaj epokoj. Ju pli malproksimaj estas la lando kaj la tempo de la originalo, des pli diference la verko estos komprenata de niaj legantoj. ==Kompensoj== La tradukanto ne rajtas plibonigi nek ŝanĝi la verkon, lia tasko estas prezenti al la legantoj la aŭtoron, ne sin mem. Sed se en la traduk lingvo mankas certaj esprimrimedoj, la tradukanto povas serĉi konvenan kompenson, aliajn esprimilojn kun la sama aŭ simila efiko. Ekzemple unu vortludon oni povas anstataŭigi per alia, la poeziecon esprimi per inversa vortordo (''kato nigra'') aŭ per aldono de komparo (''kato nigra kiel nokto''), foje unu vorton de la originalo pli taŭge tradukas vortgrupo aŭ frazeologia frazo en la traduko. La tradukanto ekzamenas, kiajn esprimilojn la aŭtoro uzis, kion li volis atingi per ili, kiujn el ĉi tiuj rimedoj posedas la traduklingvo kaj kiujn necesas kompensi. Simple dirite, li serĉas traduk ŝlosilon. En poezio oni aplikas ekzemple aldonajn rimojn, kiuj en la originalo mankas, por kompensi netradukeblajn trajtojn de la originalo. Tiu metodo estas uzita ĉe ''Bapto de caro Vladimir'' de Karel Havlíček Borovský en traduko de Tomáš Pumpr. En la originalo ĉiu strofo havas nur unu riman paron, en la Esperanta traduko ofte tri parojn (''Vi sensperte vivas certe, / neestinte dio, / false ŝajnas, ke mi gajnas / en la profesio.'') La tradukisto certe ne volis "plibonigi“ aŭ "korekti“ la aŭtoron, sed simple kompensi spicon de folkloraj esprimoj en la originalo. ==La preparo de la tradukonto== La publiko ĝenerale akceptas, ke muzikistoj kaj kantistoj en operejo akiris muzikan kleriĝon en konservatorio, ankaŭ pri poeziaj tradukoj oni kredas, ke ilin faris efektivaj poetoj, majstroj de lingvo kaj de poeziaj formoj. Sed pri tradukado de prozo regas ĝenerale opinio, ke ĝi estas nenia arto nek scienco, kaj tial ĝin povas fari ĉiu, kiu scias paroli ambaŭ lingvojn kaj posedas sufiĉe grandan vortaron. Tiu miskompreno rezultigas tradukojn, kies kvalito similas al opero kantata de amatoroj sen ekzercitaj voĉoj kaj sen ia ajn scio pri muzika teorio. La profesiaj tradukistoj rekrutiĝas el lingvistoj, kiuj kompletigis sian kleriĝon per studado de artliteratura teorio, aŭ el verkistoj, kiuj kompletigis sian edukon per studado de lingvistiko. Tradukado troviĝas sur la limo inter arto kaj lingvoscienco. Simile kiel por restaŭri pentraĵojn ne sufiĉas esti bonega pentristo, sed necesas specialaj scioj (rentgenado, kemio, arthistorio), ankaŭ por tradukado necesas scioj, kiujn originala verkisto ne bezonas. Por naciaj lingvoj ekzistas aŭ translatologiaj institutoj aŭ translatologiaj fakoj ĉe universitatoj, kie la adeptoj - krom la fremda lingvo - studas ankaŭ lingvistikon, stilistikon, teorion de tradukado kaj ankaŭ artteorion, ĉar kiu volas interpreti arton por aliaj, tiu devas antaŭ ĉio la arton mem kompreni. Esperantaj tradukoj estas kutime laboraĵoj de amatoraj volontuloj, pli aŭ malpli talentaj, sed ofte tute ne konsciaj pri la tradukaj problemoj. Aŭ ili komprenas la problemojn nur el vidpunktoj gramatika kaj leksika, sed pri la artismaj ili eĉ ne scias, ke tia vidpunkto ekzistas. En naciaj lingvoj haveblas sufiĉe ampleksa translatologia literaturo, kiun oni povas prunti en publikaj bibliotekoj, same kiel diversajn enkondukojn en lingvistikon kaj stilistikon. Por konatiĝi kun artaj problemoj taŭgas kritikoj de grandaj verkistoj kaj kritikistoj (Balzac, Dostojevski, Eliot, Orwell, Ingarden, Šalda ktp.), kiuj estas eldonataj libroforme en diversaj lingvoj. Kompreneble, tralego de tiuj libroj ankoraŭ neniun faros eksperto, sed vi almenaŭ ne saltos en tradukadon kiel Pinokjo en la maron, ne havante imagon pri ĝia grandeco. ==Stilaj ebenoj== Fundamenta stilo estas la stilo komunuza, kiun oni parolas en la ordinara vivo, kaj kiu aplikas la fundamentan vort provizion. Pli malalta, pli kruda formo de la komunuza stilo estas slango, transiranta iam eĉ al vulgareco kaj trivialeco, precipe ĉe la kriminaluloj, kies parolo estas nomata argoto. La plej perfektan disvolviĝon de la komunuza stilo oni trovas en la stilo beletra, kiu uzas rakontadon simile kiel la stilo komunuza, sed per pli riĉa vortaro kaj zorgas pri la estetika efiko de siaj priskriboj. La stilo publicista staras meze inter la stiloj beletra kaj faka, ĉar ĝi klopodas vigle kaj atentokapte bildigi fakajn temojn. Pri la plej preciza espri mado sen estetika efiko penas la stilo faka, kiu estas karakterizata per normigado de fakaj nomoj, alivorte terminoj. Aparta speco de la faka stilo estas la substilo administracia, kiu prezentas volojn de aŭtoritatoj. Ĉiuj stiloj komune formas unu lingvon, ĝiajn stilajn ebe nojn. Por ĉiu ebeno konvenas aliaj postuloj, ofte kontraŭstarantaj. Por la beletra stilo taŭgas multaj sinonimoj sen preciza signifo, dum la stilo faka strebas elimini la sinonimojn kaj ĉiun terminon unu sence difini. Plenumo de bezonoj de unu stilo ne malhelpas plenu sence difini. Plenumo de bezonoj de unu stilo ne malhelpas plenu mon de bezonoj de alia stilo. ==Stiligadoj neŭtrala kaj sent-esprima== Se oni uzas simplajn vortojn en ordinara parolo (''en la deklivo estis nigra grot-enirejo''), temas pri stiligado neŭtrala. Sed kiam oni uzas pli viglan, nekutiman esprimiĝon (''en la deklivo oscedis grot-enirejo'''), temas jam pri stiligado sent esprima, kiu prezentas subjektivajn sentojn kaj sintenojn de la rakontanto. La plej oftaj manieroj de la sent esprima stiligado estas uzo de et kaj aĉ vortoj (''hundeto, hundaĉo''), de slangismoj (''Heninde! Ĉu jam envenis la ideo en vian melonon?'') aŭ de vortfiguroj (''li batalis kiel leono''). Ĉiu emocia esprimiĝo (''Ho mia kara!'') estas sent esprima, sed ne ĉiu sent esprima parolo estas emocia. La neŭtrala stiligado estas karakteriza por la faka stilo, la sent esprima por la stilo beletra. ==Vortfiguroj kaj pensofiguroj== Por fortigi la efikon de vortoj estas uzataj multaj vortfiguroj kaj pensonfiguroj, plej ofte kun sent esprima karaktero. La '''elipso''' ellasas vortojn por ne ripeti ilin (''mia libro kaj la via = mia libro kaj via libro''), dum la '''ripeto''' plurfojigas ilin por emfazi (''antaŭ multe, multe da jaroj''); la '''hiperbato''' renversas la kutiman vortordon (''homon honestan ili kalumniis''), la '''opozicio''' apudmetas vortojn de kontraŭa signifo (''freneze saĝa, terure bela''), la '''komparo''' (''li batalis kiel leono'') povas ŝanĝiĝi en '''metaforon''' (''tio estis batalo de leono kun hundoj''); eluzata estas la '''ironio''' (''tiu nia familia geniulo!''); la '''metonimio''' esprimas signifon per vorto rilatanta (''bela mano = bela skribo; homo sen koro = homo kruela''), la '''sinekdoko''' anstataŭigas la partojn per la tutaĵo (''kunkuris la tuta vilaĝo = ĉiuj vilaĝanoj''). La '''eŭfemismo''' mildigas esprimojn (''la avineto forpasis = mortis''), dum la '''disfemismo''' krudigas ilin (''la maljunulinaĉo kadavriĝis; la inaĉo vomis sian animon''). La '''gradacio''' gradigas (''homo diligenta en laboro, honesta en sia vivo, fidela en la amo''), la '''hiperbolo''' troigas (''li fortas kiel urso''). La '''retorikan demandon''' respondas la parolanto mem (''Kie estas la kaŭzo? Nur en lia maldiligentado!''). Vort kaj pensofiguroj ekzistas ankoraŭ tre multaj. ==Frazeologiaj esprimoj== Parolante kaj skribante oni ofte uzas fiksiĝintajn vortkonstruojn, idiotismojn, parolturnojn kaj proverbojn (''tion li ne afiŝos; ĉie li vidas fantomojn; pinĉa frosto; droni en mallumo; doni sian sangon por la patrujo; praktiko instruas nin; ĉie estas ĉarme, sed hejme plej varme''). En Esperanto kreis kaj notis multajn frazeologiajn esprimojn Zamenhof (''Proverbaro'') kaj Kalocsay (''6000 frazeologiaj esprimoj''). Frazeologiaj esprimoj eniras en Esperanton precipe pere de la beletro. ==Kelkaj stilaj apartaĵoj de Esperanto== a) Esperanto tre ŝatas infinitivojn (''mi invitis amikon por tagmanĝi; li foriris sen adiaŭi min; antaŭ ol foriri mi pagis''), kiuj estas pli vivecaj ol substantivoj (''mi invitis amikon por tagmanĝo; li foriris sen adiaŭo; antaŭ la foriro mi pagis''); b) Esperanto tendencas kurtigi frazojn per infinitivoj, participoj kaj gerundioj (''ili pene laboris por gajni monon; venis mia amiko, loĝanta en apuda strato; laborante tutan nokton, li laciĝis''); c) Esperanto tre eluzas adverbojn (''mi venis vizite al vi; li alnajlis la tabulon martele; mi iradis tien ĉiutage; li iras urben; surstrate promenas multaj homoj'') ; d) Esperanto ofte unuvortigas (''mansvingi, fingromontri, surmurigi, subtabligi, enpoŝigi, elpoŝigi, albordiĝi, surteriĝi'''); e) Esperanto ŝatas verbigi substantivojn kaj adjektivojn (''marteli, eleganti, kontenti, abundi, dispordi ĉambron, li harpagonas, flugilantaj anseroj, faŭkanta kaverno''). ==Principoj de beletra tradukado== La tradukanto ne devas plibonigi nek ŝanĝi la verkon, lia tasko estas prezenti al la legantoj la aŭtoron, ne sin mem. Li ne traduku sole vortojn, sed la efikon de vortoj kun iliaj signifonuancoj kaj stila uzebleco. Se en la traduklingvo mankas certaj esprimrimedoj, la tradukanto devas serĉi konvenan kompenson, aliajn esprimilojn kun la sama aŭ simila efiko. Ekzemple unu vortludon oni povas anstataŭigi per alia, la poeziecon esprimi per inversa vortordo (''kato nigra'') aŭ per aldono de komparo (''kato nigra kiel nokto''), foje unu vorto de la originalo devas esti tradukita per vortgrupo aŭ frazeologia frazo en la traduko. La tradukanto devas ekzameni, kiajn esprimilojn la aŭtoro uzis, kion li volis atingi per ili, kiujn el ĉi tiuj rimedoj posedas la traduklingvo kaj kiujn necesas kompensi. Simple dirite, li devas trovi traduk ŝlosilon. Necesas scii, ke pli konkretaj kaj pli precizaj vortoj elvokas pli vivecan bildon ol la vortoj abstraktaj kaj ĝeneralaj (''sur pomarbo kaŭris pasero kaj pepis sur arbo sidis birdo kaj kantis''). La verkistoj tial preferas vortojn precizajn kaj sukoplenajn, dum la tradukistoj ofte tendencas uzi vortojn pli ĝeneralajn, kiam ili ne povas pli precizan rememori; tiamaniere ili malfortigas la bildon ('''sur pomarbo sidis pasero kaj kantis''). Alifoje la tradukanto troigas la uzadon de precizaj vortoj kaj anstataŭ ''venis hundo al arbo'' li skribas ''alkuris pudelo al kverko''. Aŭ la tradukanto ne komprenis, kial la aŭtoro esprimiĝis neprecize, uzante stilan mallongigon (''Kiam mi venis hejmen, la edzino atendis min en la kuirejo. Hodiaŭ la tagmanĝo ne ŝajnis al mi bongusta.''), kaj provas en la traduko ĉion klarigi, rompante efekton de la bildo (''Kiam mi venis hejmen, la edzino atendis min en la kuirejo. Ŝi donis al mi tagmanĝon, sed hodiaŭ ĝi ne ŝajnis al mi esti bongusta''). Ĝeneraligado, troigado kaj klarigado estas la plej oftaj eraroj de tradukistoj. Ofte la tradukanto volas riĉigi la traduklingvon per enkonduko de novaj vortoj kaj derivaĵoj. Sed tiaj novaĵoj altiras la atenton de la leganto kaj rompas la bildon de la rakontado. En ĉiu bildo devas esti nur tiom da forto, kiom la bildo bezonas. Por stilisto pleje gravas kapablo ĝuste taksi mezurojn kaj elekti adekvatajn rimedojn. Tradukanto bezonas ne nur stilan talenton kaj bonegan scion de ambaŭ lingvoj, sed li devas konatiĝi ankaŭ kun la lingvistiko, stilistiko, literatura teorio kaj traduk arta teorio (lernolibrojn li certe trovos en sia gepatra lingvo), kaj ne devas manki al li bonegaj vortaroj kaj enciklopedioj. ==Nacia karaktero de verko== Se la agado de verko okazas en konkreta lando, tiam necesas konservi la nacian karakteron de la libro eĉ en tradukoj. La leganto devas senti, ke liaj herooj vivas ekzemple en Francio de la 16-a jarcento. Cetere ekzistas romanoj pri Francio verkitaj originale en aliaj lingvoj (''Kastelo de Prelongo'') kaj ankaŭ tiam la leganto ĉiam sentas, ke li legas pri francoj interparolantaj franclingve. Konservi la karakteron signifas simple ne rompi ĝin per io, kio ne taŭgas por la koncerna lando kaj epoko. Oni ne tradukas familiajn nomojn, precipe ne la mondfamajn (Quijote, Pickwick), eĉ se ili ion signifas, kaj ne uzas frazeologiajn esprimojn, kiujn la agantaj figuroj ne povis koni (''judasa kiso, la ovo de Kolumbo, travivi sian Vaterlon'' ktp.). En ''Trezorinsulo'' de R. L. Stevenson la pirata nomo „Long John Silver“ signifas „Longa Johano Arĝento“, tamen oni tradukas „Longa Johano Silver“, por konservi la anglan karakteron de la familia nomo. Sed estas dubinda la esperantigo de la nomoj Trelawney kaj Livesey al Triloni, Livesi, kiuj aspektas pli itale ol angle. Ankaŭ dialekton en unu lingvo oni ne povas simple anstataŭigi per dialekto en alia lingvo, ĉar konkreta dialekto transportus la scenejon en alian landon. Male ekzistas libroj, kie la nacia karaktero rompus la etoson. Ekzemple la ''Insulo de pingvenoj'' de Anatole France estas satira parodio pri la homa historio, kie Francio servis nur kiel modelo, sed la agado okazas sur nekonata insulo, kie duonblinda misiisto pro eraro baptis pingvenojn, opiniante ilin etaj homoj - tial Dio decidis homigi la baptitojn kaj startigi la pingvenan civilizacion. Konservi la francajn nomojn en traduko signifus loki la agadon en Francion, kio rompus la iluzion pri la pingvena insulo. ==Signifo kaj senco== La tradukanto devas konscii, ke la senco de vortoj estas ofte iom alia ol ilia signifo. Ekzemple ''blanka pano'' estas en la realo flava kaj ''blanka kartoĉo'' estas kartoĉo sen kuglo. Kiam gastiganto demandas sian gaston ''Ĉu vi trinkas kafon?'' la vera senco de la demando estas ''Ĉu vi amas kafon kaj ĉu mi povas kuiri ĝin por vi?''. La frazo ''hieraŭ mi estis kaptanta fiŝojn'' povas signifi ''hieraŭ mi sidis sur bordo kaj atendis, ĉu iu fiŝo kaptiĝos'', sed ankaŭ ''hieraŭ mi tiris el la akvo unu fiŝon post la alia''. Kutime dependas de la origina lingvo, ĉu oni komprenas la frazon en la unua aŭ en la dua senco. La unuan sencon oni prefere traduku ''hieraŭ mi estis provanta kapti fiŝojn''. Simile la frazon ''la bebo estis naskita la 10-an de januaro'' kelkaj lingvoj komprenas tiel, ke la bebo naskiĝis la 9-an de januaro (ĉar la 10-an ĝi jam estis naskita), en aliaj lingvoj la frazo signifas, ke la bebo naskiĝis la 10-an de januaro (estis naskita antaŭ ol la tago finiĝis). Se ŝtatprezidento deklaras ''mi ne estos la unua prezidento, kiu subskribos kapitulacon'', necesas scii, ĉu iu antaŭa prezidento jam subskribis kapitulacon. Se jes, ankaŭ ĉi tiu subskribos (ĉar li ne estos la unua), se ne, ankaŭ ĉi tiu ne subskribos (ĉar li ne volas esti la unua). La ''trenado de ĉevalo'' povas signifi, ke la ĉevalo trenas, sed ankaŭ ke ĝi estas trenata. En la ''infanĉareto'' povas kuŝi bebo, sed ĝi povas esti ankaŭ infana ludilo, en kiu kuŝas pupo. La ''libro de Balzac'' povas esti verkita de Balzac aŭ posedata de Balzac ktp. Oni ĉiam devas zorgi, ke la teksto estu ĝuste komprenebla por homoj el diversaj kulturoj. [[Kategorio:Manlibroj]] [[Kategorio:Tradukado]] 1577 3137 2005-07-24T16:50:35Z 62.245.105.98 ''EL "POD DOŠKOVÝMI STŘECHAMI"'' <br> ''("SUB PAJLOKOVRITAJ TEGMENTOJ")''<br> DE '''V. B. TŘEBÍZSKÝ''' ''Tradukis Vladimír Tobek'' Post rikoltsezono en jaro 1813 invadis vilaĝon . . . regimento de "nigraj kirasuloj". Senceremonie ili enfalis en mastrumajn domojn, dismetis sin en garbejoj, kortoj kaj ĝardenoj, kie nur estis eble. Sed preskaŭ duono de regimento devis kontentiĝi per dormloko sub vasta ĉielo.<br> La "nigraj kirasuloj" estadis viroj elektitaj, en ŝtalaj kirasoj kaj kun plumtufoj sur kaskoj, veraj gigantoj. Homoj timis ilin, ĉar ili ĝuis ne tro laŭdan famon kaj ĉie ili postlasadis ne bonajn postsignojn. Ĝi estis senescepte "matura" roto; pli ol unu kapo inter ili estis jam parte griza kaj pli ol unu vizaĝo gravurita, similante kampon plugitan. La "nigraj kirasuloj" fidele konservis senbridan moron de antaŭa soldataro; dum paco senhontuloj kaj dum milito veraj satanoj. "Diablon! Ĉu ni estas fantomoj, ci melo!" ekmurmuregis en bienkorto ne tro amike ĉefserĝento kaj akompanis siajn vortojn per drasta malbeno. Kampisto, kiun koncernis tiuj ĉi vortoj, staris sur sojlo ĉifante per manoj ĉapon kaj tremante je tuta korpo. La ĉefserĝento desaltis de ĉevalo kaj du oficiroj rapide paŝis en ĉambron. ,,Estu bonvenantaj, sinjoroj soldatoj!" balbutis la kampisto klakante per dentoj. "Ne bonvenadu, sed donu, kie ci ion havas. Ni rajdas de mateno. Dum cia tuta vivo ne estis ĉe ci tiaj sinjoroj kiel hodiaŭ. Rapide; ili estas jam en la ĉambro kaj soifegas kiel ni." Kaj efektive la oficiroj estis jam en la ĉambro; la pli maljuna ripozis sur benko post kverkligna tablo, kaj la pli juna, alta viro observadis la ĉambron. Lia malhela enfalinta okulo ekbrilis subite pli vive; la soldato alpaŝis al forno, kie kaŭris sur benketo Manjo, la plej bela knabino el tuta vilaĝo, kovrante siajn okulojn per antaŭtuko antaŭ tiuj sinjoroj fremduloj, kiujn ŝi pro ilia malbona famo teruriĝis pli ol fantomojn. Ŝajnis, ke la oficiro kun plezuro raviĝas per embarasoj de la knabino. "Ci havas belan filinon!" li ekparolis, ekvidinte en la ĉambro la kampiston kun plena kruĉo kaj kampistinon kun plado, sur kiu flaviĝis butero, kiu posedis forton ekinciti dum marŝado eĉ la grafan langon. La kampisto povis eĉ ne unu vorton eldiri. "Estu sen timo pri ŝi. Dum nia ĉeestado, eĉ haro ne defalos de ŝia kapo," ekparolis la juna oficiro duonboheme kaj duonpole. La kampisto de profunde forspiris, la oficiro sidiĝis post la tablon, sed li manĝis malmulte kaj trinkis ankaŭ kromkutime sobrece. Kontraŭe lia kunulo kun kapo nudtondita, kun malgrandaj flirtemaj okuloj kaj frunto cikatriĝinta regalis sin tiom pli multe. La pli juna oficiro apogis sian kapon per maldekstra mano kaj enpensiĝis. Lia flaveta vizaĝo prenis sur sin ian strangan mienon. En la korto senintermanke bruegis soldatoj; ili malbenadis tutan mondon sed la francajn gvardiojn pleje. Kiom da fojoj ili jam interbatiĝis kun ili, multaj certe dudek fojojn kaj ili ankoraŭ maltrankviligadas ilin! Sed ĝis ili kvitiĝos kun ili, glavoj de la "nigraj kirasuloj" certe en glavingoj rustiĝos. "Aŭdu, ci kampisto," ekparolis subite en la ĉambro la oficiro, "se mi revenos de batalkampo, mi haltos ĉe ci kaj postulos de ci manon de cia filino. Komprenu min!" La kampisto ne respondis, sole li ekrigardis iel suspekteme la parolanton. "Ci ne kredas min? - Mi estas grafo, sola, mi havas nek patron, nek patrinon, nek fratojn, nek fratinojn, mia havaĵo estas pli granda ol kvar viaj vilaĝoj. . ." La oficiro subite eksilentis, ŝajnis al li por momento malinde, ke li venis en sia parolo tiel malproksimen. Lia kunulo dormetis post la malnova kverkligna tablo ankoraŭ plenarmita eĉ per kiraso. La kampistino tremis aŭdante tiun ĉi strangan parolon de la ne atendita gasto, ĉu pro ĝojo aŭ pro nebona antaŭsento? - Tion ŝi mem ne sciis. "Ci ne kredas min: ci estas prava, ke ci ne kredas. Ci min ne konas, kaj fianĉon de sia filino devas ja ĉiam la patro koni. Sed ci rekonos, ci vidos, ke ci rekonos min, same kiel mi jam de longe konas cin eĉ la filinon cian. Ne senkaŭze haltis hodiaŭ nia regimento ĉe vi." Kaj ĉirkaŭ delikataj lipoj de la oficiro grafo ekfulmis stranga rido. La kampisto subite ekpensis, ke tiuj "nigraj kirasuloj" estas satanoj el arda geheno kaj la grafo oficiro la lucifero mem. Dio mem scias, kial li ĝin ekpensis, kial ĉe tio paliĝis lia vizaĝo pli ol kitelo de malvivulo kaj kial lian kapon traflugis rememoro, pri kiu li pensis, ke ĝi estas por eterne entombigita en abismoj de estinteco. Manjo ne kovradis plu al si vizaĝon per antaŭtuketo, ŝi sidis kun brakoj pendantaj al genuoj, kvazaŭ volante plekti la manojn super la kapo, kaj ŝian vizaĝon ekbrilis la lasta sunradio, penetrinta en la vastan fulgumitan ĉambron. La oficiro alpaŝis je kvar paŝoj pli proksimen kaj fiksis la malhelajn olkulojn je la knabino. La kompatindulino volis ekkrii; sed ekkrio haltiĝis en gorĝeto, ŝanĝiĝinte post momento je singult-ploro, ĉar la svatiĝo venis tiel baldaŭ, tiel neatendite kaj ĉar la patro pri tio eĉ ne vorton ekparolis, eĉ ne unu solan vorton. - Stranga patro! Li staris meze de la ĉambro kvazaŭ ŝtoniĝinta, kaj la kampistino ridetis; ŝi ne aŭdis ploron de la filino, ŝia kapo fantaziis, ĉar ŝia filino fariĝos grafino. Pli stranga ankoraŭ patrino! En la ĉambro estis jam neniu alia, krom la maljuna oficiro kaj la kampisto kun la grafo. De ĉielo faladis steloj unu post la alia, alternadis antaŭ okuloj, kaj apenaŭ ekaperinte, falis en ne- mezureblan profundegaĵon. La pli juna oficiro ripozis duonvestite en molaj kampistaj kusenegoj. Brua ronkado atestadis, ke li dormas bone. "Ne malkonfesadu! Aŭ ci ne konas min plu?" ekmurmuris la grafo en orelon de la kampisto. "Baldaŭ vaporiĝis memoro pri tiu nokto el cia cerbo, je diabloj baldaŭ." La kampisto forte kunpremadis lipojn, por ke eĉ ne unu elspiro eliru tra ili, laŭ kiu povus la oficiro diveni lian preskaŭ febran ekscitiĝon. "Estas mallume, kampisto-vilaĝestro, ni eklumigos, ni povos pli bone vidi unu la alian." "Sinjoro, ĝi naskus suspekton -" "Ni vualos fenestrojn." "Ni ne havas per kio." "Per mia mantelo." "Sinjoro -- -" "Tindron ĉi tien, rapide, vilaĝestro!" "Estas je manpreme atestita via rajto je mia infano," pene eldiris la kampisto, kiu estis en la vilaĝo, pri kiu ni parolas, vilaĝestro. Lia voĉo sonis kiel stertorado de mortanto, kies gorĝo sekiĝas kaj li tamen diktas sian testamemton. "Ĉu vi aŭdis, sinjoro grafo?" ekparolis la vilaĝestro, sed malrapide, kvazaŭ momente peza ŝtono estus falinta de lia koro. Trumpeto eksonis sur vilaĝplaco la duan fojon, pli kaj pli daŭre, sur rnontetoj post la vilaĝo ekbrulis fajroj, kaj de tempo al tempo ektremis fenestroj, kvazaŭ tero en siaj fundamentoj moviĝis. En la vilaĝo ekbrulis preskaŭ cento da torĉoj. En la ĉambro de la vilaĝestro estis lumo kiel dum tago, kaj vizaĝo de la vilaĝestrro ĝis nun similis kitelon de malvivulo. La maljuna oficiro, kolonelo, tuj desaltis de lito kaj en momento estis vestita. "Danĝero - kapitano!" "Ĝis nun, ne. Sendube la niaj retiriĝas de Dresdeno: Korsikano venis eble ĝustatempe." La kapitano ankoraŭ ne finparolis kaj en la ĉambron enkuris ordonportanta oficiro el ĉefa tendaro. Reverencinte, li prezentis al la pli maljuna depeŝon. "Eklumigu, kanajlo!" ektondris la kolonelo kaj feliĉe por la vilaĝestro, ke en la ĉambron enpaŝis alia oficiro kun torĉo en mano. "Eksteren fripono!" ekkriis refoje la kolonelo je la vilaĝesro, tralegante mallaŭte depeŝon. La raporto estis jena: Bonaparto venis milite kun 60 miloj al Dresdeno.. Al generalo Moreau rompitaj ambaŭ kruroj. Ni cedas en Bohemujon. Vandamme sur nia teritorio. Tuj ekmarŝu. Galope!" Subskribita estis Colloredo. Kaj pli frue ol pasis kvaronhoro, galopis pli ol kvar mil ĉevaloj al Teplice. Laŭ kampisto vilaĝestro nur nun sentime kaj kontente forspiris kaj kun li la tuta vilaĝo. - Sed la vilaĝanoj ne rekuŝiĝis plu. Peĉaj kronoj, pendigitaj sur stangoj starantaj sur altaĵoj ĝis Teplice brulis flame, kaj tio ne estis bona signo. Proksimume post dekminutaj paŭzoj ektremis ĉiam fenestroj kaj se iu almetis orelon al tero, li aŭdis senĉesan bruegadon, same kiel ĉe tondrado de malproksime. ,,Francoj antaŭeniras!" oni konjektadis en vilaĝoj kaj oni ne eraris. Antaŭ mateno rajdis galope tra ĉi tie movaj kavaleriaj regimentoj, ŝvito de ĉevaloj preskaŭ fluis kaj vizaĝoj de soldatoj estis pro polvo eĉ ne distingeblaj. Je fino rajdis tutaj trupoj da kozakoj. Kaj tra kie ili rajdis, ĉie ili demandis, kiel malproksime kuŝas Parizo, ke ili rajdas jam du cent mejlojn kaj ke ili ankoraŭ ne vidas ĝin. Kaj antaŭ ĉiu ili ĵurasertis je savo de sia animo, ke ili militiras kontraŭ Napoleono. Ili estis vestitaj per peltoj, vulpofeloj, sur kapoj ili havis barankĉapojn kaj ĉirkaŭ koksoj pajlajn zonojn, je flanko rustiĝintajn kurbigitajn sabrojn kaj en dekstra mano longajn lancojn. Post nelonge alveturadis veturiloj, per vunditoj ĝuŝtatempe superŝarĝitaj. Kelke da kozakoj formis ĉiam eskorton. Sed suferis la kompatinduloj de ili; la niaj eĉ Francoj senescepte. La sinjoroj kozakoj faris kun neniu longajn ceremoniojn. Multfoje ili deĵetis de veturilo kune kun malvivulo ankaŭ ankoraŭ duonvivan kaj veturis pluen. Se iu ekkompatis la malfeliĉulon, estis bone, se ne, li pereis pli mizere ol muta estaĵo. Post la vunditoj alvenadis kaptitoj, tutaj grupoj da Francoj, ankaŭ de kozakoj ĉirkaŭitaj. Tiuj ĉi ne konis kompatemon, kvazaŭ brutaron ili pelis la mizerulojn antaŭ si, skurĝadis ilin per knutoj kaj kiam oni haltis por pasigi nokton, eĉ la pecon da manĝaĵo, kiun donis iu al ili, ili elŝiris al kompatinduloj el buŝo, ĉar kozako senĉese malsatis. - La Francoj estis ankoraŭ knabetoj, preskaŭ infanoj. Ili pagis per oro por glutpeco sed vane ili pagis. La kozakoj forprenis al ili la or-monerojn eĉ la glutpecon. Terure ili venĝadis bruligon de Moskvo kaj caran Kremlon. Terure, sed juste. Estis kondukita tra ĉi tie ankaŭ Vandamme. Sed ili traktis la malfeliĉan generalon pli malbone ol hundon. Kaj Vandamme furiozegis kontraŭ - Napoleono, ke pro tio li sendis lin en valeton de Chlum, por ke li povu seniĝi je li, kaj la kazakoj plengorĝe ridis malbenadon de la generalo. Unu pli ol alia lin atakadis dirante, ke ili rajdas en Rusujon, tie ke ili direktiĝos en Moskvon kaj en Moskvo en ruinojn de Kremlo. . . * * * Estis malvarmeta oktobra tago. Super ĉi tiea vilaĝeto pendis nebuloj kiel flugiloj de ginanta vesperto. - La "nigraj kirasuloj" kaj kun ili la grafo-kapitano ne revenadis. Sendube ili militiris Parizon. La kampisto vilaĝestro ĉiam ĉe tiu ĉi penso frotis la manojn, la kampistino jam ankaŭ ne deziris, ke ilia filino estu grafino. Sole Manjo estis malgaja, eĉ tagon post tago pli malgaja, ne pro tio, ke la fianĉo por ŝi ne rajdas, ke li ne revenas, sed pro tio, ke li revenos kaj ke ŝin forrajdigos, Dio mem scias kien, kaj ke li igos ŝin grafino. Kaj al ŝia juna kapo ŝajnis, kiel diradas fabelrakontantoj, ke por fianĉino alrajdis nekonata sinjoro kaj forrajdigis ŝin en nekonatan regionon, kie ŝin neniu neniam plu vidis, ĉar- laŭdire antaŭ jaroj la patro subskribis al malbona spirito per sia propra sango kontrakton pri sia infano. Kaj ĉi tiaj pensoj eniradis tagon post tago pli certe en ŝian kapon, kaj koron al ŝi disŝiradis, same, kiel korvoj bekŝiradas koron de kolombino. La homoj rakontadis unu al alia, ke Manjo de tiu tempo, kiam estis ĉi tie la "nigraj kirasuloj", velkas, malsanetas kaj ankoraŭ pligrandigadis tiujn parolojn per kalumnioj. Jam mallumiĝadis kaj en la vilaĝon venis ankoraŭ unu grupo da kaptitoj. Hodiaŭ jam trapasis tri, sed tiu ĉi estis la plej granda. Francoj ne povis marŝi pluen pro laciĝo. Unu post la alia faladis sur la ŝoseo, sed ĉiam ilin refoje kozaka knuto, eble nur por momento, restarigis sur la krurojn. La vilaĝestro ĝojis, ke ili tamen hodiaŭ estos sen noktpasigantoj, kaj kiam li tiel plej bone luliĝis, enfalis kelke da Rusoj kun kapitano fronte en la ĉambron kaj postulis por si kaj "blusurtutuloj", maten-, tag- kaj vespermanĝon samtempe. La kampistino bone kompremis, kion signifas kuiri je unu fojo tiujn ĉi tri manĝaĵojn. Duonon de knedujo ŝi plenigis per faruno, pretigis paston kaj knedis bulojn kiel panon kaj kiam eksiblis akvo en kaldrono, unu post alia ŝi kuirigadis, kaj la kozakoj mem elprenadis ilin, eĉ ĝisatendi ili ne povis, kaj la Francoj kompatinduloj sidis iom pli malproksime apud la pordo fikse rigardante la kaldronon kaj konvulsie lipojn kunprenante. Plej malantaŭe staris juna gvardiisto apogante sin je pordo. Sur lia supra lipo aperadis nur lanugo, sur brusto li havis rubandon de honora legio kaj en dekstra mano tuberan bastonon. Lia griza okulo rigardis antaŭen apatie, kvazaŭ sensente, de tempo al tempo ekmoviĝis liaj delikataj lipoj, sed nur por momento. Liaj kunuloj, kunkaptitoj, petis la mastron, la mastrinon, kaj proponadis por unu glutpeco unu dukaton. Sole la juna gvardiisto ne petis; iafoje li ekmoviĝs, kvazaŭ lin sveno atakus, sed ĉiufoje li venkis sin. Manjo, al kiu ŝi povis, subŝovis ian pecon da manĝaĵo, ke la kozakoj tion ne vidu, kaj ĉiufoje turnis sin ŝiaj bluaj okuloj al la juna kaptito, kiu staris apud la pordo kvazaŭ senviva, kaj ĉiam ekaperis sur ŝiaj blanketaj vangoj subtila purpuro, kiel ekbrilo de ĉielruĝo dum antaŭvespero, kaj ŝi ĉiufoje mallevis ilin. Tiom plezure ŝi donus ion al li, sed li nek petis nek moviĝis.- La juna Franco turnis la kapon. Lia malvigla okulo fiksiĝis je la knabino, maldekstra mano, kiu pendis sur tuko, pretervole ekmoviĝis kaj liaj lipoj elkparoletis ion en lingvo duonkonata, milda kiel sonoj de sonorileto. Manjo alpaŝis pli proksimen kaj prezentis al la kompatinda panon kaj fromaĝon. La kaptito ree ekrigardis ŝin kaj streĉis manon por preni la donacon; sed barbhava kozako ankaŭ ekprenis la manon de Manjo. "Al mi panon,- al mi fromaĝon, ci knabino! Por ĉi tiu ĝi cetere nenion utilos!" Sed la junulo tenis jam ambaŭ; sed la kozako ankaŭ ne volis esti tiel facile forigita; el la mano li ŝiris al la kompatindulo unu solan glutpecon, kiun li ricevis dum tuta tago. "Al mi ĝin donu, al mi! Al ci donos sankta Petro en ĉielo1 aŭ prefere satano en infero!" ekridis la kozako kaj en momento havis la manon de la Franco en siaj pugnoj. "Repaŝu!" ekkriis subite la Franco pole, elŝiris ĉiuforte sian dekstran manon el la pugnoj de la kozako kaj cedis je du paŝojn malantaŭen. - "Polo!" "Malbenita Polo!" "Hundo!" Kvazaŭ per unu gorĝo kriis la kozakoj kaj kvar kurbaj sabroj ekbirilis antaŭ okuloj de la kompatindulo. "Brandon! - Brabdon! - Brandon, sinjoroj kozakoj!" Kaj la kozakoj je tiu ĉi vokado fulmorapide enŝovadis la sabrojn en ingojn kaj unu pli ol alia rapidis al la filino de la vilaĝestro, kiu el plena bareleto enverŝadis en potojn kaj donadis al la sinjoroj kozakoj. La kozakoj trinkis kvazaŭ senfundaj ĝis estis varmege en iliaj kapoj kaj ili pensis, ke ili estas apud Dono en siaj kabanoj, ke blindulo ludas al ili dumkon je banduro, kaj ree ke ili estas en Parizo, ke ili kaptis Napoleonon, ke ili lin vetuirigas en Moskvon, en Moskvo ke ili metos lin en feran kaĝon kaj ke ili veturados kun li tra Rusujo. . . "Leviĝu, vi mallaboruloj, vi hundinfanoj, vi kapoj ĉevalinaj!" ekmurmuregis kozaka kapitano en orelojn de la kaptitoj kaj batis ilin per sabro senkompate je dorso. La kozakoj malvolonte forlasadis la brandon, ĉar rozkoloraj ideoj cirkuladis tra iliaj kapoj, same, kiam ili estas hejme ĉe hebreo post noktomezo. La Francoj ankaŭ malvolonte leviĝadis, apenaŭ la mizeruloj estis kapablaj teni sin sur kururoj. Kaj kiam ili el ĉiuj mastrumaj domoj estis sur la vilaĝplaco, ĉirkaŭis ilin kozakoj kaj pelis ilin en tombejon. . . Kaj kiam ili venis al la tombejo, enpelis ilin internen kiel brutaron, ree fermis post ili, desaltis de ĉevaloj, ĉirkaŭ tombeja muro ekbruligis fajrojn kaj kalkulis - ormonerojn, kiujn ili ŝtelis al la kaptitoj. La nokto estis pli malseka ol la tago, nebuloj densiĝis kaj falis ankoraŭ pli malsupren. La Francoj kaŭradis al krucoj, al tomboj, frosttremadis kaj mallaŭte ploris pro kolero; laŭte plori ili ne povis, ĉar la kozakoj treege ĝojis, vidante francajn larmojn, kaj poste ili turmentis ilin ankoraŭ pli senkompate. Kaj vere, ke pli ol unu kaptito enviis al la mortintoj ilian pacan ripozon. Sole unu el tutaj tri centoj ripozis ĉe varma forno en vasta, fulgumita ĉambro de la vilaĝestro. Li ripozis senzorge, ĉar la kozakoj havis hodiaŭ cerbojn per brando konfuzitaj, malantaŭ zonoj ormonerojn, kaj ĉirkaŭ la "blusurtutuluj" estis barilo. Pri tio, ke iu povus forkuri aŭ ke al iu povus noktpasigo en varma ĉambro esti pli plaĉa ol sur tomboj, la sinjoroj kozakoj ne ekpensis eĉ en sonĝo. La vilaĝestro ne tro ŝatis la gastojn. Sed Manjo petis pro Dio, ke li ne elpeladu la mizerulon. La vilaĝestro havis malmolan koron, pli malmolan ol roko, sed Manjo sciis per sia parolo preskaŭ sorĉadi. Tutan tagon ŝi ne deturnis okulojn de la juna gvardiisto. Kaj la Polo sonĝis, ke li estas en sia kara Polujo, ke malnova, patra kastelo, kiun Rusoj elbruligis, ruinigis, rekreskas el rubo, ke la patro reviviĝis en malproksima tombejo sur bordo de Vislo, ke la fratoj revenas unu post la alia, unu de Praga, la dua, de Maciejovice kaj la tria de Siberio, kaj li, frato la plej juna, ke prepariĝas edziĝi kun fianĉino el malproksimaj, nekonataj landoj, ke tiun ilian edziĝon benas la panjo, ke al ili tiu bona pola popolo la vojon baras *) kaj ke granda franca imperiestro kiel edziĝfestan donacon alportas al la malriĉa fianĉino tutan iaman bienegon de ilia gento. . . Ŝajnis, ke tion ĉion vidas la juna Polo, oficiro de famega gvardio de Napoleono, en cejankoloraj okuloj de filino de la vilaĝestro, kiu hodiaŭ preskaŭ vivon al li savis, ĉar, se kozako nudigas sabron, neniam li nudigas ĝin sencele. Kaj antaŭ liaj okuloj brilis kvar kozakaj sabroj. La vilaĝestro trapaŝadis la ĉambron iel maltrankvile, de tempo al tempo rigardante la junan soldaton. En lian kapon refoje revenadis ia rememoro, post kiu li ĉiam paliĝis kiel kitelo de malvivulo, kaj kun tiu rememoro li imagis pikajn okulojn kaj flavetan vizaĝon. Hodiaŭ ĝi lin ree tiel konsternis, la kozakoj alrajdis kaj lia filino enamiĝis je kaptito Polo. "Ĉe Leipzigo ke vi batalis!" "Ĉe Leipzigo bonfaranto -" "Kaj ĉu vi senvunde elvenis?" "Nur maldekstran brakon oni kontuzis al mi." La vilaĝestro ekbalancis la kapon kaj refoje penetre fiksis okulojn je la Polo. "Kaj pri «nigraj kirasuloj» vi ne aŭdis?" "Mi aŭdis, bonfaranto. Ĉe Chlum falis unu duono da ili kaj ĉe Leipzigo la alia duono." La vilaĝestro kontente ekfrotis frunton kaj fortusis. Okuloj de Manjo eklumis, por tiu ĉi sciigo ŝi tuj senpripense estus falinta al la juna viro en ĉirkaŭprenon. "Nur kelke da ili trahakiĝis. Ni staris kontraŭ du iliaj eskadronoj, sed ĉiun el ili helpadis vere diablo, ĉar la kugloj evitis ilin kaj miaj sabroj je iliaj korpoj fleksiĝadis. Sed ilia tranĉbato estis ĉiam mortiga kaj kuglo el iliaj pistoloj eĉ ne unufojon maltrafis. La kaptito eksilentis por momento. "Kaj kial tiujn ci aludis?" demandis poste la Polo. "Mi nur ekpensis tion. Ni aŭdadis ĉi tie tre ofte pri ili. Foje rajdis tra ĉi tie ankaŭ ilia regimento." La vilaĝestro ĝin malfacile findiris kaj denove trapaŝadis maltrankvile la ĉambron. "Inter tiuj kelkaj povis ĵus li esti!" li ekpensis. "Inter tiuj kelkaj estis certe li." Al la vilaĝestro ŝajnis, ke tiujn ĉi lastajn vortojn iu elparoletis en liajn orelojn. "Kaj vi estas el Polujo?" "Certe." "Kaj viaj gepatroj?" "Ili ne vivas." "Kaj viaj fratoj?" "Ili ne vivas." "Kaj viaj fratinoj." "Mi havis neniujn." "Vi havas neniun?" "Eĉ mian patrujon mi ne havas." La vilaĝestro denove lin ekrigardis. Tiuj ĉi lastaj vortoj sonis por li iel fremde. "Vi volas diri, ke vi ne havas hejmon?" "Mi ne havas ĝin." "Ke vi eĉ la hejmon ne havas?" ekparoletis mallaŭte Manjo, interfingrigis la manojn kaj ŝiaj cejankoloraj olkuloj malsekiĝis. "Sed vi estas ja nobelo," diris la vilaĝestro. "Nobelo sen patrujo, sen bienoj, sen subuloj," ripetadis al si la vilaĝestro laŭte kaj ekpensis, ke por tia li donus eĉ ne rompitan groŝon. Kaj refoje li ĉagreniĝis, ke la Polo restis ĉe ili, ke li permesis al li pasigi la nokton ĉe ili, kaj ke li povus facile lian filinon forlogi. Strange ekfulmis liaj olkuloj je la malriĉa pola nobelo, ke, se ilin la juna homo estus rimarkinta, li certe kun tiuj siaj kunuloj estus irinta prefere en la tombejon kaj en la tombejo, sur tomboj li estus en tranĉa nokto pli sendanĝera, ol ĉe la ĉi tiea vilaĝestro. La vilaĝestroj en epoko de servuto, komence de dekoka jarcento kaj preskaŭ la tutan dekokan kaj duonon de la deksepa, estis aparta speco de homoj, sklavoj kaj fanfaronuloj samtempe, plejparte homoj sen honto kaj honoro, kiujn sinjoroj superuloj kaj sinjoroj "justiciaroj" povis taŭgigi por ĉio. "Manjo, la patrino jam dormetas, iru kaj sternu," ordonis subite la vilaĝestro. Manjo obeis, leviĝis kaj ankoraŭ la lastan fojon ŝi ekrigardis la junan nobelon, ekparoletis ion, eble ŝi deziris al li "adiaŭ" kaj "bonan nokton", sed la vilaĝestro turnis sin al li kaj daŭrigis la interparolon. "Sed via patro posedis tamen havaĵon?" "Grandan, bonfaranto. Cia vido ne sukcesus ĝin mezuri. Sed venis Rusoj, bruligis al ni kastelon, mian patron ili mortigis, du fratojn kun li, la trian ili sendis en Siberion, en Siberio li ankaŭ jam mortis, kaj mi kun la patrino forkuris el la lando. Oni proklamis je mi arestmandaton, sed mi jam estis en Prusujo, ekster la Prusujo kaj sur francuja limo. En Parizo mortis al mi la patrino kaj ĉio, kio restis al mi post la gepatroj, estis la sabro de la patro kaj lia senmakula nomo. Kaj tiun sabron kaj tiun nomon de nia gento mi metis en imperiestra palaco al piedoj de Napoleono. Ĉe Leipzigo oni rompis ĝin al mi je tri pecoj, en mano restis al mi nur la tenilo." Post momento estis jam fenestroj de la vilaĝestrejo mallumaj. El la domo ŝtelpaŝe eliris iu tra pordo en pordego sur la vilaĝplacon kaj direktiĝis rekte al la tombejo, super kiu ruĝiĝis reflekto devenanta de kozakaj fajroj. Ankoraŭ eĉ ne tagiĝadis, kiam aŭdiĝis en la vilaĝo ekkrioj similantaj malbenadon. La homoj ankoraŭ dormetis, en la vilaĝestrejo ankaŭ neniu moviĝis; sed en la korto jam staris kozakoj kaj kelke da ili enfalis en la ĉambron. La kaptito dormis profunde. Je la vilaĝestro estis nenie eĉ postsigneto, laŭdire li forveturis antaŭ unu horo ien je "foiro". La kozakoj ekbruligis sur kameno kenon kaj apenaŭ la unuaj flametoj ekflagris, jam ekfajfis al ili super la kapoj knutoj kaj tri skurĝbatoj vekis la junan viron, al kiu sternis Manjo ĉe la forno mem. "Por Praga!" "Por Maciejovice!" "Por Moskvo!" "Kaj por la noktpasigo ĉe forno, hunda filo!" La kozakoj preskaŭ kriegis kaj furioze skurĝadis la junan viron: ili elverŝadis je la kompatindulo sian koleron, ĉar forkuris al i1i el la tombejo pli ol tridek Francoj. Sed la Polo silentis, okulojn li havis fermitaj kaj ekrigardis nur tiam, kiam malfermiĝis la pordo kaj en ĝi aperis juna knabino liberhara - la savontino. Sed la kozakoj havis en la brusto anstataŭ koroj ŝtonojn kaj en la kapoj anstataŭ kompatemo, eternan malamegon kontraŭ Poloj. Vane ĵetis sin Manjo al iliaj piedoj, vane ŝi ŝirmis la kompatindulon, strariĝante inter li kaj la kozakoj. La sinjoroj kozakoj ŝin forpuŝis, kaj en tiu momento ili eĉ pri la brando ne interesiĝus, ĉar pri tiu ĉi kaptito ili sciis, ke li devenas el gento malbenita de la blanka caro, ĝis generacioj la plej lastaj. Kaj la kozako estis kapabla doni por la blanka caro nemorteblan animon kaj por Polo sian tutan korpon kontrakte promesi al diablo. "Ĝi ne estas Franco! Ĝi estas Polo, kamaradoj! Malbenita Polo!" instigis unu la alian la kozakoj, ĝis al ili sur la fruntoj ŝvito aperadis. Kaj la oficiro de Napoleona gvardio la lastan fojon turnadis siajn olkulojn al la knabino ĉe la pordo, elspiradis pli kaj pli rapide, de la vangoj fluetis sango riverete kaj torente de la vundita brako - - - - Matene la kozakoj forrajdis. Ĉe la junulo genuis la knabino kaj lavis al li la vundojn per freŝa akvo. "Cia patro - - --" La kompatindulo volis ion diri, sed ne povis. Li leviĝis, sango el la maldekstra mano denove elŝprucis, li refalis malantaŭen kaj - elspiris la lastan fojon. Kaj pli frue ol la vilaĝestro revemis de "foiro", oni enterigis la mortskurĝitan ĉe kruco. Eĉ la tombon neniu aspergis al li, kaj "Patro nia" preĝis por li en la tuta mondo sola - Manjo de la vilaĝestro. * * * La francaj agloj jam ne potenciĝis plu. Flugiloj, frakasitaj ĉe Leipzigo kaj ĉe Chlum, neniam plu surkreskis al ili. Saksujaj ebenaĵoj trosatiĝis per sango de la famegaj gvardioj. En Bohemujon revenadis iom post iom la imperiestraj regimentoj sur siajn antaŭajn lokojn, sed sufiĉe maldensiĝintaj, mi dirus, ke la regimentaj ruinoj revenis el bataloj. - Sed la "nigraj kirasuloj" ne revenis. Formiĝis nova regimento, sed tiuj novaj havis eĉ ne haron de siaj samnomuloj, ili similis la aliajn kiel ovo ovon. Sole famo pri tiuj antaŭaj, kiuj restis ĉe Chlum kaj ĉe Leipzigo, ne volis iel fidindigi ilin inter la popolo. En la vilaĝeto, pri kiu ni rakontas, loĝis dragonoj. Ĝi estis senescepte rekrutoj. La pulvodoron ili eĉ ne ekflaris ankoraŭ. Foje je vespero algalopis en la vilaĝon kvin rajdantoj, vualitaj per blankaj disŝiritaj manteloj, sur ĉevaloj ŝvitintaj, kvazaŭ ili estus el rivervadejo elrajdintaj. Antaŭ la vilaĝestrejo ili haltis. Unu desaltis de ĉevalo kaj rapidpaŝe eniris en la ĉambron. La vilaĝestro ĵus pretiĝis iri al sinjoro justiciaro, ĉar hieraŭ ebriiĝis kelke da junaj bravuloj en gastejo kaj kuraĝis paroli kontraŭ "putrinta rajto de la vilaĝestro" kaj kontraŭ la altaj superuloj. Ĉiuj estis kvazaŭ kreskintaj por blanka kamizolo. "Ankoraŭ viva, vilaĝestro? -- Kaj Manjo libera? - He, vilaĝestro! - Ci ne konas min?" La vilaĝestro turnis la kapon kaj ekŝanceliĝis. "Ne timiĝu!" "Libera, sinjoro grafo, ŝi atendas ĝis hodiaŭ." "Mi veturas por kvitiĝi kun ci." La vilaĝestro estis jam refoje blanka kiel malvivulo. "Sinjoro grafo, ni estas kvitaj." "Ni nur estos." - - - "Ci havis ĉi tie, vilaĝestro, kozakojn, ne vere?" "Mi havis." Ĉu ili kondukis tra ĉi tie kaptitajn Francojn?" "Ili kondukis." "Ĉu inter tiuj Francoj estis juna Polo?" "Estis, sinjoro." "Ĉu li plaĉis al cia filino?" "Mi ne scias, sinjoro!" La vilaĝestro fariĝadis ĉiam pli impertinenta kaj de la frunto komenciĝis la ŝvito malaperadi. "Ĉu vi lasis lin en la ĉambro?" "Ni lasis. Mi kompatis lin." "Ke ci kompatis lin, pro tio ci iris ĝin diri al la kozakoj." "Ne, sinjoro grafo, je mia animo, je mia savo - -" "Silentu, kampisto! - Poste ci intence forveturis je «foiro»." "Mi devis." "La kozakoj venis kaj skurĝmortigis la Polon." "Ne estas mia kulpo, sinjoro grafo!" "Ne malkonfesadu; mi scias ĉion. Kozaka kapitano fanfaronis per tio kaj mi lin sendis tien, kien lia animo jam delonge apartenis. -- Kaj ĉu ci scias, kiu estis tiu Polo? - Ĝi estis mia kuzo. -- Cian filinon mi kunprenos kiel edzinon por ŝuldo antaŭa kaj tiun ĉi novan krimon mi ne pardonos al ci. - He, knaboj, kunligu lin!" Kvar, maljunaj soldatoj desaltis de ĉevaloj kaj forĵetis la blankajn disŝiritajn mantelojn. Ĝi estis la "nigraj kirasuloj". Senvorte ili plenumis la ordonon de la kapitano, kvazaŭ ludfacile. La oficiro-grafo fortrotis al leŭtenanto, kiu loĝis en kontraŭa mastrumdomo, parolis kun li pri io kaj post nelonge oni forveturigadis la katenitan vilaĝestron al distrikta ofico. La filino rigardis la patron, kiam oni lin katenadis, kaj kiam li malbenadis eĉ la horon de sia naskiĝo, kiam li malbenadis sian sangon ĝis la lasta guteto, ŝi staris kvazaŭ kun ŝtoniĝinta okulo, eĉ ne unu larmon ŝi elverŝis, kaj kiam ŝin prenis la fianĉo grafo sur la ĉevalo en ĉirkaŭprenon kaj vualis ŝin per disŝirita mantelo, ŝi ankoraŭ silentis, kvazaŭ ŝi estus perdinta la amimon. La kampistino interplektadis la brakojn, ĉiujn sanktulojn de ĉielo ŝi vokis, vundojn de Kristo ŝi helpopetis, sed la "nigraj kirasuloj" estis pli kruelaj ol la kozakoj. Dragonoj rekrutoj eliradis ĉie antaŭ pordegon, por bone memorfiksi, kiel tiuj iamaj"nigraj kirasuloj" vidiĝis, ĉar tiuj ĉi estis la lastaj el la tuta regimento kaj revenadis el franca kaptiteco. * * * Proksimume antaŭ ses jaroj rakontis al mi tiun ĉi okazintaĵon maljunuleto, kiu en la aludita vilaĝeto memoris jam du generaciojn. "Kaj ĉu vi scias, aveto, per kio la vilaĝestro kulpiĝis?" mi demandis la maljunuleton. "Nu mi scias, certe mi scias. Tiam mi ja bridadis jam la ĉevalojn kaj en tiu aĝo oni pri ĉio atentiĝas. - La generacio de la vilaĝestro jam de longe elmortis, do mi ĝin povas al vi rakonti. Rajdis tra ĉi tie ulanoj kun regimenta mono. En nia vilaĝo ili noktis. Kason ili lasis ĉe la vilaĝestro kaj la leŭtenanto, pola grafo, ankaŭ ĉe li ekloĝis. La vilaĝestro donis al la soldatoj trinki, kiom ili volis, li mem enverŝadis al ili kaj al la leŭtenanto pleje. Estis tiame rikoltsezono kaj la soldatoj dufoje tiom soifis. Ili eĉ ne volis foriri de ĉi tie kaj nur kiam matene la suno estis sufiĉe alte, ekrajdis la ulanoj el la vilaĝestrejo. Sed de tiu tempo fariĝis la vilaĝestro preskaŭ la unua persono en bienego, kun ĉiuj oficistoj li kolege interrilatadis. Sed tra regiono disvastiĝis samtempe famo, ke la ulanoj alveturigis anstataŭ taleroj sole kuprajn monerojn, ke kvar estis ekzekutitaj kaj la leŭtenanto, ĉar li estis pola grafo kaj povis la monon kompensi, estis pune translokita al la "nigraj kirasuloj". Maljuna servisto de la grafo antaŭsentis, kiel povis aperi en la kaso la kupromoneroj, senescepte vienaj groŝoj, sed li silentis kiel tombo, kaj kiam li tion konfidis al la sinjoro, ordonis al li ĉi tiu, ke li tiom pli silentu kiel tombo. - Foje, malfrue vespere, venis en la vilaĝestrejon du noktpasigontoj. La vilaĝestro sola maldormis, li forgesis fermi la pordon per riglilo kaj trakribradis per fingroj arĝentmonerojn. Ĝi estis tute brilnovaj taleroj. La vizitantoj deĵetis subite de si ĉifonvestojn, la vilaĝestro unuamomente paliĝis kiel muro, kaj kiam li eksentis sur la brusto paftubojn de du pistoloj, konfesis, kies mono ĝi estas. Sed la grafo, laŭdire pro Manjo, pardonis lin ankoraŭ en la sama momento kaj la talerojn li forveturigis nur la duan tagon. Mi ne scias, kial tiu knabino tiom ekplaĉis al li." "Kaj pri Manjo oni neniam aŭdis?" "Neniam, sinjoro; de tiu tempo, kiam kun ŝi la nigra kirasulo forrajdis, kvazaŭ ŝi estus en akvon falinta!" "Kaj la kampisto vilaĝestro?" "Li mortis en malliberejo. Oni rakontis, ke li sin memmortigis. - La kampistino ankoraŭ edziniĝis; sed kun la nova edzo ŝi estis malfeliĉa. Post jaro ŝi sekvis sian unuan edzon. - Kiam en jaro 1840 estis ĉi tie ulanoj, hazarde venis ĉi tien leŭtenanto, ankaŭ pola grafo. Tiu sciis pri ĉio. Oni konjektadis, ke li estas filo de Manjo. Li tiom similis la filinon de la vilaĝestro, kiel ovo ovon, sole li havis pli malhelajn okulojn kaj harojn iom pli brunaj, sendube laŭ la patro." ''*) Nacia kutimo: Oni baras per ŝnuro vojon al junaj geedzoj veturantaj el preĝejo; por povi veturi pluen ili devas sin "elaĉeti" per negranda sumo difinita al pligajigo de tago.'' 1578 3140 2005-07-24T17:09:57Z 62.245.105.98 ==JOSEF SVATOPLUK MACHAR == =BENEDEK= ''HISTORIA PORTRETO EL MILITO 1866'' '''EL BOHEMA LINGVO TRADUKIS R. FRIDRICH, 1913''' ===I.=== La soldata gloro estas por malpasia intelekto io nekomprenebla. Ni meditu sole: miloj kaj miloj da homoj malkatenigitaj de la naskiĝeja terbulo kaj forŝiritaj el la familia ligo, lasas sin armi, marŝas malproksimegen for de la hejma lando kaj atakas tie milojn da aliaj homoj, kiujn ili ne konas, pri kiuj ili apenaŭ iam aŭdis, kiuj ilin neniam malrajtis, tondras inter ilin el kanonoj, pafas el pafiloj, fine pikas per bajoneto kaj frapas per kolbo - ĉio laŭ signo de unu homo, kiun ili estis vidintaj apenaŭ kelkafoje sur ekzercejo aŭ dum manovroj kaj kiu ĵus staras ie post ilia dorso ekster la trafpovo baldaŭ sur ĉi tiu, baldaŭ sur tiu, baldaŭ sur alia monteto, rigardas tra lorno kaj ordonas peli taĉmentegon post taĉmentego da junaj sanaj viroj en batalon, kie oni mortas kaj kripligas. Precize simile kiel antaŭ jarmiloj - nur la bataliloj, kompreneble, progresis: ripetpafiloj, senfuma pulvo, kanonoj, kiuj pafportas ĝis kvar kilometrojn da vojo. Kaj hodiaŭ nia klerigita jarcento aldonis al ĉio tio pikantan ironion: en tempo de la paco oni konstruas hospitalojn kaj institutojn, kie oni flegas ĉiujn, kiujn la Naturo antaŭdestinis por pereo. Malsanuloj je korpo kaj animo estas dorlote zorgataj sole por longigi ilian malvaloran kaj sencelan vivon je unu jaro, kelkaj monatoj kaj tagoj (tion oni nomas bonfarantaj kaj humanaj agoj” -) sed en buĉejon de batalo oni puŝas homojn sanajn, fortajn, kiuj subtenas estontecon de la homaro. Kaj la armeestro, laŭ kies signo estis mortigitaj pli multaj homoj en kontraŭa partio, estas glorata venkinto. Fetiĉo de soldatoj, kiuj hazarde ne pereis en batalo, ornamo de la imperio, fiero de la nacio, brilanta ekzemplo por infanoj en lernejo, objekto de monumentoj kaj granda historia figuro. Tia soldata gloro estas propre terura afero, sed, kion fari - la homa maso amis, amas kaj amos buĉistojn, kiuj pelis, pelas kaj pelos ĝin en buĉejon, kaj ju pli sangmakulita majstro, kun des pli pia respekto li estas amata. La deziro oferi vivon por io, ŝajnas, estas naturdevena en homo, kaj ju pli malgrandan valoron la vivo mem havas, des pli volas ĝin doni la posedanto - por akiri al ĝi valoron per ideo aŭ afero, por kiu li ĝin oferas. La roma gladiatoro estis mortanta por rideto de la rigardanta imperiestro, la unuaj kristanoj brulis pro deziro elverŝi sangon por Kristo, la krucmilitistoj mortadis sur palestina sablo por Jeruzalemo, la mizere vestitaj soldataroj de la revolucia Francujo por libereco, egaleco kaj frateco, kaj nia bohema popola ario trafe karakterizas deziron de la bohema kompatinda simplulo: my se dáme všichni zabít za jenerála” (ni lasos nin ĉiuj mortigi por la generalo) . . . Jes, se oni serĉas valoron de la vivo ekster la vivo, oni venas ofte eĉ al tragika komikeco. Kaj alie ne estos: cent milionoj da homoj vivas sur la mondo kaj cent milionoj ne scias, en kio estas valoro de la vivo, serĉante ĝin ie ekstere - cetere, alie ja eĉ ne ekzistus historio de la homaro. . . . Kompreneble, ke simila armeestro ankaŭ devis esti por soldato fenomeno rigardsorĉanta. La soldato povis kredi je dio, sed adori li devis sian komandanton. En la komandanto devis esti io supernatura, giganta. Io kiel enkorpiĝinta neevitebla fatalo. Li devis esti ĉiam preta, ĉiam scii kiel agi, neniam montri timon, konstante egalanima kaj precipe: li ne devis indulgi mason da soldatoj. Pri individuo zorgi kiel patro, jes, sed la mason li devis trakti senkompate kiel buĉisto. Tiela sorto de la maljuna prusa Fritz repelanta la soldatojn en batalon: Bestaĉoj, ĉu vi volas vivi eterne?” pli sukcesis ol plej brilanta parolado. Kaj samtempe, kiel mi jam diris, la individuo postulis zorgemon; afablan vorton, frapetadon sur ŝultrojn, kompaton en klopodoj, demandadon pri aferoj privataj, pri nutrado kaj servo de la soldateto - la diaĵo devis malleviĝi al senvalora vivo, por ke tiu vivo iel kresku, fariĝ grava kaj akiru valoron. . . Ĉiuj grandaj militistoj estis simila diaĵo de siaj soldatoj: la puna Hannibal, kiu per sia soldata genio sciis regi plej diferencajn popolaĉojn de la okcidenta Eŭropo aŭ Afriko kaj konduki ilin en batalojn malproksime de la hejma lando, kio signifis en antikveco la plej grandan oferon; Julius Caesar, dio de la romaj legioj, kiuj iris post li tiel entuziasme kontraŭ barbarojn kiel kontraŭ samnacianojn, ĉar senco de ilia vivo estis la persono de Caesar; simila diaĵo estis la italaj kondotieroj en mezepoko kaj la habsburga kondotiero en la tridekjara milito Wallenstein, la granda Condé de Ludoviko XIV., la mortiganto de Turkoj princo Eŭgen, la prusa Fritz kaj la aŭstria Laŭdon, la rusa Suvorov kaj fine la plej granda el ĉiuj, direkte tipa soldata genio, Napoleon, dio de militoj, fatalo de Eŭropo. Frosta tremado ludas en nervoj, se oni okupiĝas hodiaŭ, post cent jaroj, pri tiu rigardsorĉanta aperaĵo: kiel devis bati la koro en sennomaj miloj, kiuj marŝis preter li sidanta sur sia blanka ĉevalo, en fajron por morti kaj aklamis lin entuziasme: Vive l' empereur!? Kaj li, senmova kiel Fatalo, kun nekovrita kapo sidis tie kaj rigardis per sia malvarma, ŝtala rigardo la masojn, kiuj estis donontaj vivon por liaj ideoj, planoj, pasioj, esperoj - monstra afero, ĉi tiu soldata gloro. Se tamen oni skribos ĝian historion, ĝuste kun Napoleon finiĝos unu periodo: Li estis la plej granda, sed ankaŭ la lasta rigardsorĉanta aperaĵo de direktanto de bataloj. Kvazaŭ lia estaĵo disiĝus en apartajn elementojn kaj liaj sekvantoj vivus sole per unu el tiuj elementoj sufiĉanta al ili por la tuta vivo kaj ilia tasko. Alie dirite: Napoleon, kiel ĉiuj grandaj armeestroj, estis la lasta granda improvizanto de bataloj, post li la militado fariĝis ekzakta scienco. La epoko de fascinantaj poetoj de mortigado pasis, oni komencis mortigi aliamaniere. Radetzky elirinta ĵus el napoleonaj militoj estis ankoraŭ glora postesono de la pasinta epoko, la prusa Moltke estas tipo de la armeestro novepoka. Soldato-scienculo, preskaŭ matematikisto. Longe antaŭ proklamo de la milito li estas prilaborinta la planon de la tuta nombro da vagonoj sur fervojoj, kiuj direktiĝas al limo, transportojn de vunditoj, havas precizan priskribon de temperamento kaj karaktero de malamikaj generaloj, li detale konas animon kaj disciplinon de divizioj, brigadoj kaj regimentoj de malamiko, ĉar 1i estas palpinta per siaj palpiloj, bone pagataj spionoj, la tutan landon de la kontraŭulo de kortego en monarĥa restadejo ĝis la lasta malgrava garnizono - per unu vorto li estas matematike preparita kaj sur marĝeno de sia plano li trovas respondon al ĉiuj eventualoj. Nenia improvizio, nenia poeziado - ĉio estas scienco, cifero kaj linio. Rigardsorĉanta aperaĵo por soldatoj li absotute ne estas. Male. Li havas nenion soldatan. Li portas perukon, estas razita kaj aspektas kiel maljuna virino, sur ĉevalo li sidas mallerte kaj tre malbone rajdas, li ne scias paroli kaj ne sole li ne konas soldatojn kaj ne interesiĝas pri ili, sed post mallonga paŭzo li eĉ ne rekonas oficirojn, kun kiuj li dum jaroj estis laboranta en kancelario - jen, la armeestro de la nova epoko. Kaj li ne estas escepto: en rusa-japana milito li havas sian sekvanton marŝalon Oyama: Dika vireto kiel barelo, celpunkto de ŝercoj de ĉiuj japanaj satirbildetoj, soldato, kiu direktas batalon malproksime de batalejo per telegrafo kaj telefono, kiu ne scias rajdi, ne interesiĝas pri armeo kaj spite tion venkas. La soldateco fariĝis scienco. La buĉistoj de la homaro estas matematikistoj kaj konstruistoj. Oni jam ne improvizas. Kaj la poezio de heroeco malsupreniris je kelkaj ŝtupoj. Al subarmeestroj, komandantoj de divizioj, regimentoj kaj batalionoj. Skobelev en rusa-turka milito, Devet ĉe Boeroj, Kondratenko en fortikaĵo de Port-Artur, - tiuj fascinas soldatojn, sed ankaŭ iras kun ili en unu linio sur buĉejon. Kaj tia rigardsorĉanta komandanto en linio: estis Benedek. Lia sorto montras, ke la militisteco havas jam tute novan formon, tre diferencan de la formo estinta. Li, improvizanto kaj poeto de soldateco el malnova skolo, estis lokita kontraŭ scienculo kaj matematikiato Moltke. Li malgajnis kompreneble ĉion. Sed ne per sia propra kulpo. Cetere, en lia sorto estas soldata tragedio, al kiu similan ne havis la tuta deknaŭa jarcento. Eble sole Kuropatkin lin iom memorigas, sed fine en la fatalo de Kuropatkin mankas la kvina akto, kiu sola faras tragedion. ===II.=== Lia vivo memorigas flugon de raketo; ie el mallumo ĝi ekflugas, levíĝas siblante kaj triumfe supren, okuloj de miloj kaj miloj observas kun admiro ĝian vojon kaj gloron, ĝi siblas kaj supreniras, kvazaŭ ĝi militiro: ĝis je haro ekzakte li scias, en kiom da horoj post la proklamo li povas ĵeti sur landlimon tiom kaj tiom da soldatoj. Li konas volus alteni sin ie en ĉielo kaj fariĝi nova stelo - subite en alteco okazas la katastrofo, la raketo krakas, disŝprucas kaj estingiĝinte falas malĝoje al la tero. Li devenis el protestanta nobela familio hungara. Li naskiĝis en 1804 en Szopron, kie lia patro estis kuracisto. En la urbo hazarde estis diviziestro Radetzky, postea marŝalo. Radetzky malsaniĝis, doktoro Benedek resanigis lin kaj la dankema generalo promesis sian helpon al kuracisto, se li iam ĝin bezonos. Kaj la doktoro profitis tion. Lia filo Ludoviko montris inklinon por soldatservo. Nenio mirinda - ĵus estis post Napoleon'aj militoj, kaj la homaro apenaŭ spiris pro admiro pri kariero de la francaj marŝaloj, pri maso da bataloj, kies pulvon oni povis ankoraŭ flari en aero, pri heroaj agoj de individuoj kaj la tuta kapturniga kadenco de la historio, en kiu la milito ludis la ĉefan kaj solan rolon. Radetzky helpis kaj la dekkvarjara knabo, kvankam protestanto, estis akceptita en soldatan akademion en Wiener Neustadt. En sia dekoka jaro li komencis aktivan servon kiel leŭtenanto ĉe infanteria regimento en Capua en Italujo. La nomada soldata vivo estas praktika lernejo de la oficiro. Per pilgrimado el unu garnizono en alian li lernas lingvon de la popolo, inter kiu li devas vivi, en novaj regimentoj li konatigas al si specialaĵojn de nacioj, el kiuj ili rekrutiĝas, li studas regionojn kaj tutajn landojn dum ekzercoj kaj manovroj, li venas en kontakton kun homoj de ĉiu ebla kulturgrado - kaj kiu sole unufoje interparolis kun tia pli aĝa soldato, al kiu la naturo donis malfermitajn okulojn kaj orelojn, certe jesos al mi, ke tia soldata nomado tra la monarnio estas la plej bona lernejo de la vivo, lernejo, kiun povas envii al li ĉiu civilulo. El Capua Benedek estis translokita en Graz, poste en Verona'n, en Milano'n, el tie en Lwów'on, kie li fariĝis adjutanto de la komandanta generalo, maljuna, parolema kaj oportuna sinjoro, kies li estis ne sole la dekstra mano, sed ankaŭ la kapo. Kaj tie li konatiĝis kun juna, sprita, klera, filigrana vidvino Julia von Woyna, li enamiĝis kaj edziĝis. Tiu edziĝo alportis al li solan kaj daŭreman feliĉon en la vivo, eĉ, por lia rememoro ankaŭ grandan feliĉon postmortan, ĉio cetera estis fumo kaj efemero. Kaj nun ekflugis alten la raketo de lia sorto. En lajaro 1846 ekkomencis ribelo de pola nobelaro kaj kontraŭribelo de vilaĝanoj kontraŭ nobelaro. Aŭstrio, kiel ĉiam, perdis la kapon. La landestro estis senkonsila, la generaloj ne sciis, kion komenci. Tiam la subkolonelo Benedek ekpostulis de la komandanta generalo plenpovon por subpremo de la malpacoj. La generalo donis ĝin. Benedek rajdis tra Galicio, atingis la urbon Bochnia, revenigis malgrandan garnizonon, kiun li tie trovis preta por forkuri kaj direktis sin kontraŭ ribelantoj. La batalo ne estis longa: - Benedek havis sole unu vunditon kaj en okcidenta Galicio ekregis trankvilo. Tio estis la venko apud Gdow; la nomo de tiu urbo revenis en vivon de Benedek ankoraŭ unufoje. La arĥiduko Ferdinand, tiama galicia landestro kaj komandanta generalo, trovis, ke Benedek estas meritinta ordenon de Maria Theresia, plej altan revon kaj lastan deziron de ĉiuj aŭstriaj soldatoj. Benedek petis do tiun ordenon, kiel estas ordonite per statutoj. Sed Aŭstrio de Metternich ne volis konfesi al Eŭropo, ke en Galicio estis malpacoj, kaj eĉ tiom gravaj malpacoj, ke iu povus akiri en ili ordenon de Maria Theresia. Tial la kortega militkonsilantaro aljuĝis al Benedek komandoran krucon de Leopold, sed eĉ tiu ŝajnis al kanceliero Metternich tro krianta distingo, do li malaltigis ĝin al kavalira kruco de la sama ordeno. Kaj tiam okazis io eksterordinara en Aŭstrio. Benedek, kiam la ordeno alvenis, ĝin rifuzis. La generalo, kiu devis ĝin al li alpingli, tute konsternite sciigis ĉi tiun agon en Vieno. Kaj en Vieno - tio estis la antaŭmarta Aŭstrio - oni ne vidis alian helpon ol trankviligi iel la ofenditan subkolonelon. Skribis al li la kanceliero de la ordeno, skribis al li la prezidanto de Kriegsrat” (militista konsilantaro) kaj longe daŭris, ĝis Benedek trankviliĝis. Taksojn li pagis, sed ne volis akcepti diplomon. Ree oni skribis kaj skribis, fine ili kontentigis lin: ili aldonis promocion al kolonelo kaj translokis lin en Italujon. Tie Benedek ree estis sub komando de sia malnova favoranto marŝalo Radetzky. Li venis ĝustatempe. En Milano komenciĝis revolucio, la aŭstria armeo retiriĝis. Benedek kun sia regimento ŝirmis ĝian maldekstran flankon. Marŝante li aŭdis, ke tri italaj regimentoj de la aŭstria armeo ekribelis kaj transiris al revolucionuloj-tuj li sentis avidecon deflankiĝi en Kremona'n kaj fari tie ordon, sed hazarde aliĝis al lia regimento la garnizono el Piacenza, kies komandanto estis kolonelo pli aĝa ol Benedek, kaj Benedek devis meti sin sub lian ordonon, marŝi antaŭen kaj lasi Kremona'n. Li ŝaŭmis kaj bolis pro furiozo kaj malbeno kaj sendis al maljuna marŝalo raporton, kie li esprimis sin pri sia tempa ĉefo per vortoj ne tro serĉataj. Kaj la maljuna sinjoro havis evidente la saman opinion: pro direktado de la majstra retiriĝo li havigis por Benedek komandoran krucon de Leopold. Benedek estis tiam en Mantova. La Sardegna reĝo Karlo Alberto marŝis post Aŭstrianoj. Unu nokton la arda kolonelo ekkuris kun areto da soldatoj kaj atakis la malamikan armeon. Li ne iris malproksimen, la gvardioj ĝustatempe ekpafis, sed la Itatoj havis sufiĉe da timo. Kiam la maljuna marŝalo subite sin turnis ofensive kontraŭ malamikon, Benedek estis en sia elemento. Apud rivereto Curtatone li sovaĝis kiel leono: li konkveris malamikajn remparojn, mortigis la Toskananojn, malliberigis masojn da soldatoj - ĉiam kaj ĉie en fronto de sia brigado, ekscitita, entuziasmita, ĝojigita per laboro. La sekvantan tagon apud Goito li ree estis en sia elemento - la maljuna Radetzky sendis al li krucon de Maria Theresia. Fine li posedis ĝin, tamen laŭ konsilo de homoj konantaj la Vienan atmosferon li ne devis porti ĝin pli frue, ĝis la aprobo el Vieno estos veninta. En la batalo apud Custozza li ne estis. Li devis reveni en Mantovan, kie li koleris pro enuo. Post tiu batalo li malĝoje skribas al Julia: Kiel oni sin batis en lastaj tagoj, Vi eble estas leginta en gazetoj. Mi bedaŭrinde ne ĉeestis. Malbenata Mantova!” Fine li ricevis ordonon ekmarŝi kontraŭ Milanon. Sed al metio jam ne estis okazo: Radetzky eniris en Milanon kaj sekvis armistico. Benedek ĉagreniĝis. Dume en Vieno estis revolucio. Benedek'on ĝi ne impresis, por li Vien'anoj estis malsaĝuloj” kaj simiuloj” de Parizanoj. Hungario bolis ankaŭ. Kamarado de Benedek, la kolonelo Meszaros, estis nomita en konsento kun Vieno ministro de militistaj aferoj en Hungario kaj proponis al li komandecon de la landa milico kun generala grado. Benedek ne sciis, kion fari. El Vieno oni oficiale komunikis al li - Vieno ludis tiam kun Magiaroj dusencan ludon - ke li povas akcepti tiun postenon kaj ke estus dezirinde, ke li ĝin akceptu. Sed samtempe sekrete oni konigis al li, ke plej bone estus, se li ne akceptus. Benedek do malakceptis. La malfeliĉulo Meszaros, kiu poste hazarde troviĝis en revolucio ne sciante kiamaniere, mortis post jaroj kiel ekzilulo en Anglujo - sorto, kiu certege estus renkontinta ankaŭ Benedek'on, kaj se ne tiu, ankoraŭ ia pli malbona. En la jaro 1849 rekomenciĝis laboro en Italujo. En batalo apud Mortara, en divizio de arĥiduko Albrecht li ree laboris kun vervo kaj entuziasmo - poste vespere li penetris en urbon Mortara kaj vidante, ke li troviĝis en centro de malamika armeo multe pli nombra, ne perdis prudenton kaj minacordonis al ĝi - formeti armilojn. Kaj la surprizitaj Italoj obeis. Nun Benedek estis adorita heroo de soldatoj kaj teruro de malamikoj. Benedek č qui! (Benedek estas ĉi tie!) estis por Italoj signalo por forkuri. Du tagojn post tio estis la batalo apud Novarra, batalo, kiu estis epilogo de la tuta militiro kaj kostis tronon al Karlo Alberto. Benedek skribas pri ĝi, ke lia feliĉo similas al fabelo.” Li havas dekok vunditajn oficirojn en sia regimento, du kugloj traflugis lian mantelon, kartoĉa pafaĵo forŝiris pecon de lia pantalono. Se li ne havus ordenon de Maria Theresia, nun li devus ĝin ricevi. Arĥiduko Albrecht donis al li sabron, kiun estis havinta lia patro, arĥiduko Karlo, en batalo apud Aspern kaj petis ŝanĝe la sabron de Benedek. Ambaŭ viroj ligis sin tiam per amikeco. Kun generala grado foriris Benedek de sur itala batalejo. Krom la maljuna marŝalo Aŭstrio ne havis soldaton pli popularan super li. ===III.=== En Italujo estis trankvilo, sed en Hungario estis malbone. Windischgratz, kiu sin montris tiom eminente bona kontraŭ amaseto da studentoj en revolucio de Praha, neniel taŭgis en Hungario. Tute male: per sia malcerto kaj eterna prokrastado li lasis al Magiaroj tempon por centrigado de fortoj kaj disvastigado de revolucia movado en larĝaj klasoj popolaj. Generalo Gorgey subite troviĝis per lerta manovro en dorso de la aŭstria armeo kaj fortranĉis ĝin de Cislajtanio. Vieno forvokis la nobelan marŝalon de sur batalejo kaj anstataŭis lin per generalo Welden. Görgey liberigis sieĝitan Komaron kaj la imperiestra armeo retiriĝis al Vaho. Kaj ĉi tien estis sendita Benedek kiel brigadkomandanto. La aŭstria armeo atendis rusan helpon, ĉar Vieno akceptis dankeme proponon de la caro Nikolao kaj Paskieviĉ almarŝadis. Benedek estis senpacienca - ne estis okupo. Dume la armeo reorganiziĝis: el malnovaj brigadoj oni formis novajn kaj la komandanto Welden estis anstataŭita per Haynaŭ, hieno de Brescia”, kaj postea sangmakulita hundo de Arad”. Al Benedek estis ordonite, ke li per sia nova brigado konservu komunikiĝon kun la rusa dekstra flanko. Haynaŭ, la nova komandanto, proponis al li postenon de estro de ĉefa stabo, sed Benedek rifuzis. Tiam li sciis, ke li estas sur sia posteno nur en fronto de batalantaj soldatoj. Li vere estis. En bataloj apud Raab kaj Komarom li distingis sin tiom, ke li estis nomita de la imperiestro posedanto de la 28a regimento de Praha, honorigo, kiun ĝis tiam atingis neniu tiel juna generalo elirinta el nekonata protestanta familio. Li estis feliĉa. Apud Szöreg la Bayard de la aŭstria armeo” estis vundita sur femuro per peco da eksplodinta grenado. Mi havas do ĉion, kion konvena soldato havi devas,” li skribas kun humoro al sia edzino. Kelkajn semajnojn li estis ligita al lito - dume la hungaria revolucio finiĝis sub rusaj kaj aŭstriaj armiloj. Du jarojn pli malfrue, mallonge antaŭ sia morto, la maljuna Haynaŭ sendis al Benedek oran poŝhorloĝon kun engravurita dediĉo por memoro. Ĉi tiu terura homo estis cetere tipo de soldato de malnova epoko: senkompata, kruela, perforta ĝis miro - kaj subite ree mola kaj senmalica kiel infano; en sia ofico li konis sole unu aferon: obeon, per kiu li sciis ĉion senkondiĉe plenumi kaj kiun li ankaŭ senkondiĉe postulis de aliaj - la maljuna Radetzky, delikata konanto de karakteroj, lin karakterizis per bela simbolo: li estas razilo, kiu post uzado estas prudente kaŝota. . . . Kompreneble oni ne devis fari el ĉi tiu viro plej altan juĝiston super la kapitulacintaj revolucionuloj en Arad. . . Sekvis jardeko de paco. Benedek estis nomita estro de ĉefa stabo ĉe sia malnova favoranto Radetzky en Italujo. Li iris do, sed post promeso de la imperiestro, ke se la rilatoj ŝanĝiĝos,” li tuj estos translokita en armean servadon. La maljuna marŝalo sincere amis Benedek'on. Eĉ pli malfrue, en sia testamento li rekomendis lin al imperiestra favoro. Kaj eĉ sekvanta afero ne difektis ilian amikan rilaton: en la jaro 1852 Benedek ricevis el Vieno de la generala adjutanto imperiestra, la grafo Grünne, striktan ordonon, ke li citu generalon Theodoron Radetzky, filon de la marŝalo, al peto pri pensionigo. Benedek obeis kaj la maljuna marŝalo, kiu nur poste eksciis pri tio, estis morteme ofendita kaj volis ankaŭ iri en pension, kaj nur per la propramana letero de imperiestro li estis kvietigita, sed Benedek'on li pro tio ne malamis, ĉar li konis Vienon kaj ĝian dankemon, li englutis do la maldolĉan pilolon kiel ĉiujn antaŭajn, kiujn li estis ricevinta dum sia longa vivo, kaj sciis, ke Benedek sole plenumis kun soldata obeo la donitan ordonon. En la sama jaro Benedek estis plirangita al submarŝalo - ree eksterorde. En jaro 1854 minacis milito kun Prusujo. Benedek, tiu soldato laŭ korpo kaj animo, estis neniel entuziasmita per ĝia perspektivo. Kiam la tintado de armiloj eksilentis kaj la prusa militista adjutanto, la princo Hohenlohe, lin vizitis en Verona, li diris al li bonkore: Neniam mi imagis, ke ni havos militon kun Prusoj: tio estus plej terura tago de mia vivo, ĉar mi konsiderus tion kiel plej grandan malfeliĉon de Aŭstrio. . .” La tagon, kiam Radetzky post 72 jaroj de aktiva servo foriris el armeo, Benedek estis nomita komandanta generalo en Lwów. Kaj post la Nova jaro 1859 li estis subite alvokita Vienon, kie oni komunikis al li, ke li estas nomita komandanta generalo de la oka armea korpuso kaj ke li tuj devas forveturi en Verona'n. La milito kun Piemonto kaj Francujo komenciĝis. Grafo Gyulai estis nomita supera komandanto aŭstria, ĉar li montris sin kiel taŭga - komandanto de kavalerio en manovroj. Kiel estro de lia stabo estis nomita kolonelo Kuhn, bona strategiisto kaj soldato tiom energia, kiom Gyulai estis malrapidema kaj sendecida. En grafo Gyulai kaŭzis la burĝa Kuhn preskaŭ nervan eksciton jam per sia ĉeesto kaj la senrespektema Kuhn neniel kaŝis mokojn pri la komandanta kapableco de sia generalo. Kuhn do konsiladis kaj proponadis kaj Gyulai faris la malon. Kuhn volis detrui la piemontan armeon antaŭ alveno de Francoj, Gyulai decidis atendi, ĝis Francoj estos alvenintaj. Por ke ŝajnu, ke io okazas, Gyulai ekmarŝis al Torino - kaj subite donis ordonon al retiriĝo. „Enuanta milito!” plendis Benedek. Post bataleto apud Montebelo Gyluai donis ordonon al plua retiriĝo. Kuhn furiozis kaj petis sian eksiĝon. Nur post speciala peto de la imperiestro li restis. Benedek enuegis sin ĝis al malespero. La kvaran de junio li ricevis ordonon rapidegi sur batalejon. Estis la batalo apud Magenta. Li ne alvenis ĝustatempe. Stranga batalo! En centro kaj en maldekstra flanko ĝi estis nedecidita, en dekstra flanko estis venkita Clam-Gallas, grafo kaj unu el plej nekapablaj generaloj aŭstriaj. La sekvantan tagon Kuhn volis daŭrigi batalon kun freŝaj fortoj de la korpuso de Benedek, sed Clam-Gallas anoncis, ke lia soldataro ne estas kapabla batali. Post tio Gyulai donis je meznokto ordonon retiriĝi. Benedek ne havis alian deziron ol ke la tempo havu flugilojn, por ke li jam povu ĉi tiun servon forlasi kaj iri. . .” Gyulai estis eksigita kaj la imperiestro Francisko Jozefo mem prenis sur sin komandantecon de la armeo. La 24an de junio okazis apud Solferino la lasta batalo de ĉi tiu milito. Tio estis la plej glora tago de la vivo de Benedek. Ĝis la antaŭa tago li havis febron kaj kuŝis en lito - je meznokto subite li revenis sana al armeo. Li estis komandanto de la dekstra flanko de la armeo, havis kontraŭ si duoblan malamikan superforton, ĵetis sin kontraŭ ĝin en fronto de sia soldataro kun sabro en mano, elektrizis al agoj de soldataj mirakloj, kaj kiam la centro kaj la maldekstra flanko estis venkitaj kaj la imperiestro donis ordonon retiriĝi, li ne obeis, denove sin ĵetis sur Piemontanojn kaj donis al ili ankoraŭ unu”. Li ricevis komandoran krucon de Maria Terezia, kiun petis anstataŭ li generalo Schlick kaj la oficiroj de lia korpuso, ĉar la fierega soldato mem ne volis peti. La imperiestro kontraktis pacon. Lombardio estis perdita. Benedek estis avansita al submarŝalo, nomita estro de ĉefa stabo kaj provincestro en Hungario. Post gravaj malvenkoj komencis en Vieno ia klariĝo, ke nobelaj sinjoroj, princoj kaj grafoj ne estas ĝuste naskitaj armeestroj kaj landestroj, oni do kumulis sur unu solan homon, kiu estis savinta honoron de aŭstriaj armiloj, ĉion, kion oni sur lin kumuli povis. Benedek konis sian kapablon kaj rifuzadis - li eĉ, estante sata de ĉio, kaj kvazaŭ li scius, ke lia feliĉo staras en zenito, kaj ke de nun povas veni sole la sunsubiro, volis iri en pension kaj vivi kun sia edzino en trankvilo, kiom ankoraŭ vivi restis, sed la imperiestro malakceptis lian peton kaj donis al li ordonon servi plue. Kaj Benedek obeis. En Hungario Benedek ne povis montri sin kiel taŭga. Li estis sole fascinanta komandanto en batalejo kaj ne diplomato, kiu scius delikate flegi vundojn apenaŭ cikatriĝintajn. Pulvo kaj plombo ne estas ĝuste bonaj kvietigantaj rimedoj, kaj Benedek ne konis aliajn. Tiel li parolis kaj tiel li agis. En Vieno oni ekkonis la eraran paŝon kaj Benedek estis baldaŭ nomita supera komandanto de la armeo en Italujo.. La soldataro bonvenigis lian enoficigon kun entuziasmo, ĉar oni sentis, ke ne estas ankoraŭ paco kun Italujo, sed sole tempa armistico, kaj la populareco de la nova komandanto estis sola ebla kontraŭpezo de la populareco de Garibaldi kaj de Viktoro Emanuelo. Heredanto de la gloro de Radetzky, espero kaj fiero de aŭstria armeo, li staris nun sur loko, kie la maljuna marŝalo iam estis rikoltanta sangajn laŭrojn. Taŭga viro sur bona posteno! La juna itala reĝolando estis preparita elŝiri la lastan provincon, kiu apartenis al ĝi laŭ lingvo, nacio kaj sito, el ungegoj de la nigra aglo - Benedek staris tie kiel neuzita glavo. Soldato laŭ animo, koro kaj eksteraĵo. Nealta, kun malhela vizaĝkoloro, agla nazo, akra kaj penetrema rigardo de nigraj okuloj, vaksitaj lipharoj kun pinto supren tordita. Sur ĉevalo li sidis, kvazaŭ li estus alkreskinta, severa kaj senkompatema dum ekzercado, precipa kontraŭ oficiroj, dum interparolado post ekzerco ĉe glaso da vino afabla, malavara, kamaradema. Al simpla soldato li sciis ekparoli en lia gepatra lingvo, sen fieraĉo kaj sinaltigado per kerna blasfemo kun ŝerca iom kruda, sed ne ofendanta, kun neŝajnigita demando pri familiaj rilatoj de la soldateto. Ili amis lin kaj konfidis al li. ===IV.=== En marto 1866 oni vokis Benedek'on en Vienon, al gravaj militistaj konferencoj. Milito en nordo kaj sudo de la monarĥio pendis en aero. Kaj tie la generalo eksciis por sia plej granda mirego, ke li estas elektita komandanto de la armeo norda, ke li devas batali kontraŭ Prusoj. La plej terura tago de lia vivo” proksimiĝadis, kaj al li estis konfidota tia rolo en okazontaĵoj! Li malakceptis ĝin. Li klarigis al la imperiestro, ke li ne posedas sufiĉajn strategiajn konaĵojn, ke li neniam tro okupiĝis pri milita teorio, ke li ne scias konduki kvaron-milionan armeon da homoj, kaj, kio koncernas la nordan batalejon, ke li ne konas Bohemujon, eĉ ne scias, kie Elbo fluas. En la malvastaj italaj rilatoj li ĉion memfidas: tie li konas ĉiun arbon, ĉiun ŝtonon, kaj promesas al la imperiestro sukcesan defendon de la Venezia lando. En nordo li garantias nenion. La situacio de la imperiestro estis grava. Liaj konsilantoj kaj aliancanoj el la regno volis havi Benedek'on komandanto en nordo ĉiukondiĉe, li estis la plej populara aŭstria generalo, havis konfidon de soldatoj kaj oficiroj - ne nomi lin signifis en okazo de malvenko amason da pravigitaj riproĉoj kaj eble ankoraŭ pli malbonajn aferojn. La dua eminenta aŭstria soldato, marŝalo arĥiduko Albrecht, estis populara nek en la armeo nek inter la loĝantaro, nek ĉe la germanaj aliancanoj. Li havis ja malĝojan reputacion el la revolucio en Vieno 1848 kaj el kruda provincestrado en Hungario en j. 1860. . . Nomi imperiestran princon kiel komandanton de la armeo povis esti fatala en okazo de la malvenko por la tuta dinastio, dum la komandeco de Benedek faros bonan impreson eĉ en Hungario - li estas ja naskiĝe Hungariano. . . Dufoje traktis la arĥiduko Albrecht kun Benedek, dufoje rifuzis la generalo ankaŭ al li, kiel antaŭ tio al la imperiestro, decide kaj klare, kaj pretigis sin reveni en Veronan. Sed en nokto antaŭ sia forveturo li estis vekita kaj petita de la imperiestra adjutanto grafo Creneville pri lasta interparolo. La adjntanto komunikis al generalo sciigon de la imperiestra sinjoro; ke la monarĥo prenus sur sin gravan respondecon, se kontraŭ voĉo de la publika opinio li nomus alian generalon komandanto! Se tiu estus venkita, la imperiestro estus kulpa de tiu malfeliĉo kaj restus al li nenio alia ol abdiki la tronon. Ke sekve en mano de Benedek estas la sorto de la imperiestro. Mi estus estinta senkaraktera homaĉo, se eĉ post similaj klarigoj mi estus rifuzinta,” rakontis pli malfrue Benedek en unu intima momento. Li diris al la imperiestro, ke li estas preta oferi al li sian burĝan kaj soldatan honorojn kaj akceptis komandecon de la norda armeo. La imperiestro proponis al li marŝalan ordonbastonon - Benedek ne akceptis dirante, ke li devas ĝin meriti sur batalejo, se li estas ricevonta ĝin. Rompite li forlasis Vienon. Sen konfido al siaj fortoj li staris antaŭ sia tasko, en animo plenon da nigraj antaŭsentoj kaj el malproksimo li aŭdis tondri veturilon de la Fatalo, kiun li por ĉia prezo volis eviti, kaj pri kiu li nun certege sciis, ke li estos per ĝi frakasita. Pli malfrue, jam post la katastrofo, kiam Benedek vivis en Graz maldolĉan vivon de malbenata kaj mokata homo, li ordigis unufoje siajn paperojn kaj trovis leteron de Albrecht, per kiu la marŝalo lin estis invitinta al interparolo. Estis jena interparolo en marto, kiu koncernis komandecon en Bohemujo. . . . Kaj mi azeno iris tien, tio estis komenco de mia malfeliĉo,” li tiam alskribis sur tiun leteron. Ankoraŭ unu rimedon li ekprenis en sia malbona situacio: li postulis, ke oni donu al li kiel komandanton de ĉefa stabo la eminentan teoriiston kaj strategiiston John, kiu estis servanta sub li ĝis tiam en Italujo. Sed ĝuste tiun ili ne donis al li dirante, ke estas necese, ke li restu en Italujo ĉe la arĥiduko Albrecht kaj anstataŭ tiu oni sendis al li konsilanton de Albrecht Krismaniĉ'on kaj aldonis Henikstein'on. Krismaniĉ sciis meti en bonegan stilon siajn raportojn kaj planojn - liaj konaĵoj estis bazitaj sur militiroj de Fridrich II., la taktiko kaj strategio de napoleonaj militoj ankoraŭ ne ekzistis por li; Henikstein estis homo tre sprita, kiu sciis ekvidi malfortecojn de homo granda kaj malgranda kaj moki pri ili. Jam el pasintaj jaroj li estis amiko de Benedek kaj estis tial sendita sur batalejon, por ke li anstataŭu lin, se ia malfeliĉo okazus al la kuraĝega komandanto. Ĉar en bona memoro konserviĝis la kuraĝaj atakoj de Benedek kun sabro en mano kaj en fronto de la pasiigita soldataro. . . Sed la submarŝalo jam ne estis tiu heroo el ardantaj tagoj sub itala ĉielo. Li estis jam aĝa de sesdekdu jaroj, la sango jam ne cirkulis tiom rapide en liaj vejnoj kaj sur batalejon, kien oni lin sendis, li iris rompite kaj pereigite kiel rezignaciinta bruto en buĉejon. Antaŭ ol la milito komenciĝis, li ankoraŭ iris en Verona'n. Ĉi tie li lasis al si de junega subkapitano Hold klarigi la geografion de Germanujo. En majo li foriris al sia armeo en Olomouc. Li inspektis soldatojn, penis akiri ilian konfidon, provis inspiri al ili esperon per armeaj ordonoj - - - dume li skribis al sia edzino: Se mi revenos ĉe Vi kiel vipita armeestro, havu kompaton por mi kaj lasu min porti mian malfeliĉon silente, kiel decas por viro”. La deknaŭan de junio Benedek donis ordonon de marŝo en Bohemujon. La Prusoj rapidegis en tri armeoj trans limojn kaj Moltke fiksis la 29 an junion kiel tagon de ilia kuniĝo. Kiel fajrero el estingiĝinta fajro eksaltis espero en Benedek; la maljuna soldata praktikulo vidis, ke eble oni do povos akiri sukceson, ke eble oni povos detrui la dividitan malamikon parton post parto kaj donis ordonon por marŝi kontraŭ armeon de Fridrich Karl, kiu staris apud Jizera. Mi esperas, ke mi tamen venkos ilin,” diris Benedek al sia stabo. . Li flaris pulvon, kaj la eĥo de liaj junaj jaroj evidente aŭdiĝis en lia animo. . . Sed Krismaniĉ opiniis, ke ĉefa principo de la milito estas havi siajn fortojn kune, ke do estas necese atendi en Josefov, ĝis estos almarŝintaj ankoraŭ la ceteraj aŭstriaj taĉmentegoj - kaj Benedek, kiu havis pian respekton por ĉio, kio nur odoris doktrine, cedis. Jen estis la plej granda eraro de la tuta militiro. Nesufiĉaj korpusoj, lokumitaj kontraŭ prusaj armeoj en Bohemujon penetrantaj, sub komando de nekapablaj kaj neobeemaj estroj, estis venkataj en ĉiuj flankoj. La Saksoj kaj la malfeliĉega Clam-Gallas - post batalo apud Magenta oni donis al li komandantecon en Bohemujo - estis venkitaj de princo Fridrich Karl, Ramming'on venkis Steinmetz kaj la arĥiduko Leopold, kiu komencis batalon spite la klaran malpermeson de komandanto, perdis apud rivero Upa en kelkaj horoj 5000 homojn. Clam-Gallas estis tuj vokita Vienon kaj al arĥiduko Leopold oni donis subitan forpermeson pro malsano”. Kiel estro de ĉefa stabo estis nomita Baumgartner. Kaj la kompatinda supera komandanto vidis, ke li estas venkita ne estinte en batalo. Li donis ordonon retiriĝi al Kralové Hradec (Koeniggraetz). La imperiestro sendis sian intimulon, la subkolonelon Beck, al armeo. Kaj post konsiliĝo kun li Benedek telegrafis al imperiestro petante, ke li kontraktu pacon por ĉia prezo, ke la katastrofo estas neevitebla. Venis respondo: Pacon kontrakti neeble. Se retiriĝo estas necesa, oni retiriĝu. Ĉu oni jam bataladis?” Ĉi tiun demandon Benedek rigardis kiel indirektan ordonon. Li ne retiriĝis. Li komencigis batalon. Matene li skribis al sia edzino: Vi, mia imperiestro kaj Aŭstrio estos miaj pensoj. Mi estas kvieta kaj preta; kiam kanonoj ektondros, mi spiros libere.” La batalo komenciĝis. Elbo en dorso kaj Prusoj en duonrondo ĉirkaŭe - sed ankoraŭ unufoje ekridetis la trompema Feliĉo la maljunan soldaton: dum la tuta antaŭtagmezo aŭstriaj ŝancoj estis bonaj. Prusoj kun sopiro atendis alvenon de ilia kronprinco. . . La princo almarŝis sur batalejon je la dua horo. La katastrofo estis jam ĉi tie. Aŭstria infanterio forkuradis. Artilerio kaj kavalerio ŝirmis ĝian retiriĝon. Kaj Benedek la lastan fojon tondris sur batalejo de pozicio en pozicion tra pluvo da kugloj kaj grenadoj, ordonante, malbenante, petante. . . Vespere je la 10 a horo li telegrafis al la imperiestro el Holice, ke la antaŭvidita kaj anoncita katastrofo okazis kaj ke la venkita armeo retiriĝas al Olomouc. Kaj la 11en de julio oni komunikis al li, ke arĥiduko Albrecht prenis sur sin komandecon de armeo. . . Arĥiduko Albrecht, venkinto apud Custozza. Kun helpo de John li venkis Italojn, la imperiestro cedis Venezian provincon al Napoleon III., kiu ĝin donis al Italujo kaj la trinmfanta armeo revenadis el sudo al malgaja nordo. Arĥiduko Albrecht donis ordonon, ke la venkita armeo retiriĝu al Vieno. Kaj de la grafo Creneville, imperiestra adjutanto, Benedek riĉevis sciigon, ke li devas prezenti sin en Wiener Neustadt al ekspertiza komisiono kaj pravigi sin el malfeliĉaj faroj kaj nesufiĉa servmaniero per unu vorto: prezenti sin antaŭ militista juĝistaro. ===V.=== Antaŭ ol Benedek akceptis komandecon de la norda armeo, li kondiĉis, ke al neniu, krom la imperiestro, li estos responda pro direktado de la milito, kia ajn estu ĝia rezultato. Tion oni al li certe promesis. Sedjen, li estis vokata antaŭ esploran komisionon, kiu stilformis serion da demandoj koncernantaj la tutan direktadon de la milito kaj precipe la batalon apud Kralové Hradec. Tiujn demandojn en speciala cirkulero estis dissendinta arĥiduko Albrecht ankaŭ al ĉiuj subkomandantoj de Benedek por kritiki. La vivega edzino de submarŝalo furiozis kaj volis, ke lia edzo parolu, ke li ĉion diru, ke li montru dokumentojn”. Sed la maljuna soldato fidis al la imperiestra promeso kaj kredis, ke lia soldata honoro estos al li konservita, okazu kio ajn. Obeeme li iris antaŭ esploran komisionon konsistantan el kelkaj treege maljunaj kaj tute sensignifaj generaloj, kunmetinte brakojn sur brusto staris antaŭ ili, respondis per frazoj kiel eble plej mallongaj, sole al demandoj plej necesaj kaj prenis sur sin respondecon pri la tuta militiro. Sur sin sole. Ĉar ankaŭ Henikstein, Krismaniĉ kaj Clam-Gallas staris antaŭ la sama komisiono. Clam-Gallas, grafo kaj edzo de unu el unuaj belulinoj en monarĥa restadejo, kiu devenis el familio de Dietrichstein, estis trovita de la komisiono kiel tute senkulpa, propramana letero de la imperiestro dankis lin pro fidela servado kaj la generalo revenis al aktiva servado en eminentan oficon. Henikstein, Krismaniĉ kaj Benedek estis trovitaj kulpaj, la militista juĝa senato pravigis la decidon, restis nur eldiri kondamnon - sed tio ne okazis; laŭ la imperiestra ordono la plua procedo estis ĉesigita”. Ankaŭ la arĥiduko Leopold resaniĝis kaj sen iu malhelpo reprenis komandecon super sia estinta armea korpuso. Benedek foriris en Pensionopolon de aŭstriaj soldatoj, en Graz. En seka stilo oni sciigis al li, ke li estas eksigita en pension. Kvardekkvar jarojn li estis servinta. Li foriris tien kun la tuta pezo de sia malfeliĉo, sed nerompite, lia soldata honoro estis ja en zorgemaj manoj kaj li kredis, ke venos tago, kiam ĉio estos klara. Unu afero doloris lin: ke la imperiestro lin ankoraŭ ne alvokis por postuli de li klarigon de pasintaj malbonaj aferoj. Ĉar li estis responda sole al li. Malordoj de multaj jardekoj, malseriozeco, malzorgeco, putriĝnta sistemo kaj ĉiuflanka kulpoplena administrado kaŭzis rezultaton de tiu milito - li portis respondecon pro fremdaj kulpoj kaj estas nature ke li deziris sin liberigi de ĝi. Kiel en malliberejo li atendis en Graz la vorton, kiu estis elkondukonta lin foren. Dume flugadis al lia orelo aliaj vortoj. Moltke, granda silentanto kaj lia triumfanta kontraŭulo, ekparolis. Oni demandis lin pri Benedek, kaj tiu seka matematikisto de mortigado diris: Venkita armeestro! Se laiko havus nur iom da ideo, kio kaŝas sin sub tiuj vortoj! Vespere post la batalo apud Králové Hradec en aŭstria ĉefkvartalo! Se oni tion imagas! Kaj tiom meritplena, kuraĝa kej prudenta generalo kiel Benedek!” Fine okazis io. La l9an de novembro alveturis subite en Graz'on arĥiduko Albrecht. Kortuŝa estis la renkonto de ambaŭ malnovaj amikoj, du armeestroj, la feliĉa kaj la malfeliĉa el du militiroj de ĉi tiu jaro. Kaj la feliĉa postulis ankoraŭ unu oferon. Ke Benedek silentu pri ĉio, kio okazis inter li kaj la monarĥo antaŭ la milito, ke li ne diru eĉ vorton el tio, kio estis traktata inter ili, ambaŭ armeestroj, ke li neniam donu ian klarigon, pravigon, malkaŝon nek skribe nek buŝe - kaj Benedek promesis silenti ne sole per sia honora sed ankaŭ subskribita vorto kaj per dokumento datumita en la sama tago, kiu poste estis almetita al sekretaj skribaĵoj pri milito en 1866. La arĥiduko forveturis kaj ambaŭ amikoj estas vidintaj sin la lastan fojon en sia vivo. Kiam mortis la generalo John, estro de ĉefa stabo el batalo apud Custozza 1866, arĥiduko Albrecht elpetis la tutan korespondon kaj ĉiujn skribajn registrojn de la mortinto, kaj tiel okazis, ke la familio ne ricevis eĉ la privatajn leterojn. La marŝalo, kiu skrupule zorgis, ke lia bildo en historio estu plej brilanta, evidente timis, ke iam povus aperi diversaj cirkonstancoj kaj ke li minimume devus partigi la gloron de la triumfo kun iu alia. Similan pentradon li preferis prudente malebligi, dum tempo estis. Certe tre diferencaj pensoj de ĉi tiu kondukis lin en Graz. La malfeliĉa Benedek povis partigi nur sian malfeliĉon, nur la respondecon - nenion alian. Kaj tiu lia malfeliĉo devis ankoraŭ poste atingi plej altan gradon. La lasta frapo estis ankoraŭ venonta. Benedek do bruligis post la 19a de novembro ĉiujn notojn pri la milito 1866. Kaj ankaŭ certan dokumenton, kiu povis esti ŝildo de lia soldata honoro. Subite la okan de decembro de la sama jaro la gazeto Wiener Zeitung” publikis tre longan artikolon, kie el aŭtoritata partio kaj antaŭ la tuta mondo Benedek estis montrita kiel kulpanto de malfeliĉa rezultato de la tuta militiro. Henikstein kaj Krismaniĉ faris ĉion, kion ili povis, sed la ĉefa komandanto meritas punon pro ĉio, kio okazis. Perdo de konfido de lia plej alta imperiestra sinjoro, detruo de lia soldata reputacio ĉe samtempuloj kaj en estonteco, ekkono de la senfina malfeliĉo kiu sub lia komando trafis armeon kaj la tutan monarĥion, devas cetere por viro tiel honorema kaj fiera, kiel Benedek ĉiam aperis, esti puno pli grava ol tiu, kiu lin povus trafi en plua juĝeja procedo.” En simila tono la tuta artikolo daŭriĝas. Kaj post ĉi tiu ekfrapo komencis ĵurnaloj de la tuta monarĥio. Satiro kaj humoro per vorto kaj bildo subtenis la aferon. Benedek en momento fariĝis unu el la plej malsaĝaj, mokindaj kaj malseriozaj figuroj de la tuta monarĥio. Al strata amaso, kiu post la milito en Vieno kriis al imperiestra kaleŝego: Abdanken! (Abdiki!) oni devis ĵeti viktimon. Kaj ju pli glora ĝi estis, des pli efika ĝi devis esti. La amaso ĵetis sin sur ĝin, disŝiradis ĝin, kriegadis pro plezuro posedi ĝin kaj ĉesis pensi pluen. Ĝi estis kontenta. Perdo de konfido de lia plej alta imperiestra sinjoro,” jen kio estis la ĉefa. Tiu frapo trafis. Mi enterigis la reston de miaj soldataj iluzioj kaj de mia soldata poezio en ĉi tiu jaro,” li skribas post iu tempo al princo Thurn-Taxis, kiu volis lin viziti. Benedek petas lin ne veni al li. Kiaj povis esti la tagoj, kiaj la noktoj de ĉi tiu estinte fiera soldato! De ĉi tiu servisto de sia sinjoro, unu el plej fidelaj, kiujn ĝenerale la historio konas. Venis ĉe li la historiisto Vivenot kaj petis de li kelkajn raportojn el malfeliĉa milito, per kiuj li povus sin pravigi - Benedek rifuzis. La edzino insistis, ke li parolu, sed sen sukceso. Tio utilus nek al la imperiestro, nek al armeo. La venkita armeestro devas porti sian malfeliĉon.” Neniam tiu viro estis pli granda ol en ĉi tiu sufero. Sole siajn amikojn Albrecht kaj John li ne povis pardoni. Ili ambaŭ estis iniciantoj kaj redaktintoj de la artikolo en Wiener Zeitung el la 8 a decembro. John lasis sin ekskuzi ĉe li, skribis, ke li ne partoprenis en la artikolo, li alveturis en Graz'on kaj petis insistege interparoladon, sed la ĉagrenita soldato ne enlasis lin kaj vidi lin ne volis. Kaj ne sole li mem silentis, eĉ al la aliaj li ordonis silenti. Lia intima amiko Müller, lia adjutanto el jaro 1866, ĉeestis, kiam Benedek bruligadis siajn paperojn. Müller konis ilin kaj sciis pri ĉio - post morto de Benedek li diradis, ke li devis konservi almenaŭ unu dokumenton. Ĉar Benedek bruligis eĉ tion, kio estis skribita per la propra mano de lia plej alta soldata estro. Tiu Müller ankaŭ post morto de Benedek redonis al marŝalo Albrecht la sabron de arĥiduko Karlo. Kiam la marŝalo volis ĝin lasi al li memore, li modeste rifuzis kun vortoj, ke tiu sabro jam neniam povas esti portata de soldato pli brava ol Benedek estis.” Kaj tiu Müller ankaŭ silentis kiel tombo - cetere la arĥiduko Albrecht alvokis lin al sia servo kaj gardis lin serion da jaroj. Post iu tempo revenis en la animon de Benedek ia malvarma kvieto. Li eliradis promeni, rekomencis legi ĵurnalojn, iradis ĉasi, iafoje haltigis iun konatan oficiron kaj komencis interparolon kun li. Oni eĉ atingis ian alproksimiĝon kun la arĥiduko Albrecht. Arĥiduko nome faris de tempo al tempo paŝon. La servisto de Benedek ŝtelis al sia mastro soldatajn ordenojn kaj malaperis. Albrecht aŭdinte pri tio sendis al li la siajn. Benedek dankis strikte soldate. Poste arĥiduko verkis broŝureton Pri respondeco en milito”, esprimis sin tie laŭde pri Benedek kaj sendigis ĝin al li. Benedek ree dankis. En jaro 1872 post fino de imperiestraj manovroj en Galicio venis arĥiduko en urbon Gdow, ekmemoris tie pri la unua heroa ago de Benedek kaj skribis la li koran leteron. Sed en fino li almetis: Mi malpermesas al Vi respondi. . . ” Tial Benedek ne respondis. Gdow - ĝi estis loko, kie Benedek kiel juna subkolonelo en jaro 1846 subpremis la revolucion en okcidenta Galicio kun areto da soldatoj. Estas evidente, ke la trankvilo de silentanta soldato estis nur glacia ŝelo por ekstera mondo - interne verŝajne estis alie. . . En jaro 1873 venis la imperiestrido Rudolf, tiam dekkvinjara, en Graz. Li estis en akompano de sia instruisto la generalo Latour kaj devis viziti Benedek'on -- laŭ ordono de sia imperiestra patro. Eble tio estis la unua paŝo al iu favora komunikiĝo, eble - kiu scias?. . . Benedek ne estis hejme, kaj la princo skribis al li tre agrablan leteron. Kiam la maljuna soldato ĝin ricevis, li diris malgaje: Estas malfrue!” Poste lia malnova fiero vekiĝis kaj li ekdiris: Tio estas malmulte!” Li ne anoncis sin al aŭdienco, sed skribis al generalo Latour, petante, ke li esprimu lian dankon.” Latour postulis, ke li danku direkte la princon. Tio ankaŭ estis plenumita. Kaj en nova letero al Latour li skribas: Fine mi estas interne finita, mi ne volas esti ĝenata en mia trankvilo.” Sole unu aferon li atendis: ke la imperiestro lin alvokos al si kaj ke komenciĝos la grava interparolo, per kiu sole estos finitaj la kontoj de pasinteeo - sed tio ne okazis. Li mortis pro kola kancero la 27an de aprilo 1881. Laŭ sia deziro li estis enterigita en simpla burĝa vestaĵo, li, soldato laŭ korpo kaj animo. Lia testamento montras, ke li forlasis mondon ne repaciĝinte kun sia estinta amiko marŝalo Albrecht. Lia edzino Julia, kunsuferantino en lia silentado, zorgis, ke almenaŭ la memoro de ŝia edzo restu senmakula. Ŝi donis ĉiujn restintajn paperojn al aŭstria historiisto H. Friedjung, kiu eldonis ilin en dika volumo kun detala komentario kiel Restintaj paperoj de Benedek.” La generalo nome havis en sia edzino ankaŭ sian plej fidelan amikon. Al ŝi li skribis el ĉiuj militiroj, antaŭ batalo, post batalo, li skribis al ŝi pri ĉio, kio okazis, kion li pensis, sentis, kaj esprimoj de amo alternas kun efektivaj soldatoj bultenoj - kaj tiel almenaŭ parte estis eble, ke la edzino povis paroli, kie edzo silentis. Tuta vivo estas en tiuj leteroj: komence grandioza, ĝojeganta, feliĉa kaj poste muta tragedio de fidela servisto de sia ĉefo. La ŝtata argumento kaj la muĝado de la stratamaso bezonis viktimon - la leteroj montras, kia tiu viktimo estis kiel homo. Kaj samtempe, kia estis la ŝtata argumento. '''Josef Svatopluk Machar''' (1864-1942) klasika ĉeĥa poeto, kies poemojn ŝatis esperantigi Miloš Lukáš. Ĉefverkoj: '''Confiteor, Tristium Vindobona, Ĉi tie devus flori rozoj.''' 1579 3145 2005-07-24T17:49:49Z 62.245.105.98 grafikaj korektoj ==Karel Matěj ČAPEK-CHOD== =NOVELOJ= '''Tradukis MORAVIAJ ESPERANTO PIONIROJ 1934''' ==Karel Matěj Čapek-Chod== :(1860-1927) ''naskiĝis en Domažlice en le jaro 1860 kaj mortis en Praha en la jaro 1927. Li estis ĵurnalisto en la redakcio de unu el la plej gravaj ĉeĥaj ĵurnaloj Narodní Listy, de post la jaro 1909 li verkis sole siajn romanojn, rakontojn kaj dramojn. Li estas naturalisto; apogante sin je psiko-analitikaj rezultoj de la scienca esploro, li pritraktas aktualajn kaj generajn problemojn. La socian medion li kapablas tiom majstre priskribi, ke prave famiĝis liaj verkoj el la medio, kiun li persone konis, nome el la medioj ĵurnalista, belartista kaj artista entute, ekz. Turbino, Beefhoven-vespero, Mendelsohn-koncerto, Antonín Vondrejc, Fortuloj kaj malfortuloj (el la sciencista vivo) kaj aliaj. Ĉapek-Chod ŝatas priskribi dekadencajn kaj disigajn okazaĵojn, katastrofojn de unuopuloj kaj familiajn malpacojn. Li uzas en ili sian aktan analizon, por vipi per amara ironio kaj kruela sarkasmo malsaĝecon kaj perversecon de unuopuloj kaj tiamaniere li fariĝas unika moralisto de la sendisciplina kaj ŝlimiĝinta societo. Al la mireginta observa talento aliĝas ĉe Ĉapek perfekta scio de la literatura tekniko kaj scio de la neelĉerpebla riĉeco de la ĉeĥa lingvo. Neniu scipovis percepti kaj priskribi la dumvivan tragikon de la ordinara popolano kiel Čapek-Chod ekzemple en Kašpar Lén. Lian perfektan majstrecon malutilas sole la cirkonstanco, ke li ŝatas groteskon kaj karikaturon tiom, ke epizodoj ofte ĝenas la kontinuan linion de la kompozicio. Ankaŭ pro klopodo, prezenti plene la impresojn Čapek-Chod troigas kelkfoje uzante kvankam plej karakterizajn tamen samtempe plej krudajn esprimojn. Kun la herooj de siaj verkoj li vivas kiel ilia riproĉanto. Liaj dramverkoj ne trovis aprobon ĉe la publiko, sed liajn rakontojn kaj romanojn opinias nia kritiko sublimaj verkoj de la sociala kaj psikologia tipoj. Čapek-Chod ricevis tri ŝtatajn literaturpremiojn, de post la jaro 1923 li estis ordinara ano de la Ĉeĥa Akademio. Lia entombigo okazis en la Panteono de la Nacia Muzeo. Liaj verkoj Turbino kaj la Filineto de Jair estis tradukitaj francen.'' ==ĈE ROTACIA PRESMAŜINO== :Paperstriego proksimume du metrojn larĝa ŝoviĝis je grandega, de nura okulo netaksebla rapideco, antaŭ la rigardo de Kuba, kiun oni nomas "Ŝprucmakulilo". La papera striego devolviĝadis de sur nemezureble dikega volvaĵo, tiom peza, ke du laborisioj nur penege kapablis levi ĝin per argano al la lagroj, en kiuj ĝi turniĝadis. La paperon englutadis monstra brila presmaŝino, kiu tiris ĝin unue tra malvasta ujo, en kiu ĝi estis iomete vaporumata, poste la striego traŝoviĝis inter du cilindroj, el kiuj unu glata premis ĝin al alia, kiu estis ekipita per metala gis-tegaĵo, konsistanta el miloj da literoj, kaj tiamaniere ĝi presis sur la paperon per unu turno ok paĝojn de gazeto; poste flugis la senfina paperstriego pluen al alia paro de cilindroj, kiu ekipis ĝin de la alia flanko denove per aliaj ok paĝoj de presaĵo, per kio la unuaj du foliegoj de gazetnumero estis presitaj. Sed la paperstriego rapidegis pluen kaj traplektiĝis je same furioza rapideco tra tuta labirinto de cilindroj, presantaj pluajn paĝojn de pluaj foliegoj, de akraj radetoj, kiuj disiranĉadis ĝin laŭlonge, de hakiloj, kiuj dishakadis ĝin laŭlarĝe, de diskoj, kiuj ŝmiradis ĝin per iom da gluo, de brakoj, kiuj faldadis ĝin je kvarformato ĝis tien, kie ĝi renkontiĝis kun alia je duono malpli larĝa paperstriego, el kiu per sama sistemo de cilindroj, diskoj, hakiloj kaj brakoj de alia flanko en la sama maŝino estis fabrikata aldono al la gazetnumero, kiu estis enmetata kaj engluata en la unue menciitan per tre ingenia ekipo, ke ambaŭ paperfluoj plenpresitaj, distranĉitaj, kungluitaj kaj ŝanĝitaj al pretaj gazetnumeroj, eliĝadis el la maŝino tra komuna malfermaĵo kaj po kvin ekzempleroj en ĉiu sekundo estis metataj sur stablon, de kiu forprenadis ilin manoj de areto da junaj laboristoj el la ekspedejo. :Ĉio tio okazas dum surdiga, penetranta bruego, kvazaŭ uragano fajfegigus samtempe ĉiujn fajfilegojn de grandega orgeno al senharmonia kriego aŭ kvazaŭ sub la arkaĵo de la maŝinejo estus ariĝintaj ĉiuj voĉoj de ducent mil legantoj de la nun presata gazeto kaj samtempe legus ĉiu alian kolonon je senspira rapideco de la bruego, en kiu perdiĝas ĉiu homa vorto kaj la laboristoj povas interkompreniĝi nur per gestoj aŭ metante la buŝon senpere al la orelo de la kunulo kaj kriante en ĝin el plena pulmo. :Sed al kiu ajn parolo ne sufiĉas tempo. Oni presas la dimanĉan numeron de duobla eldono, kiuokaze ĉiu sekundo de neuzita tempo kostas kvin numerojn, kaj la fera disciplino de la maŝinejo, de post kiam la financgardisto forprenis la plombon de la maŝinaj kalkuliloj, faras el ĉiu laboristo parton de la maŝino, al kiu estas atribuitaj certaj movoj en certa momento. Dum la kvin horoj, destinitaj al presado, de la dekunua vespere ĝis la kvara matene, dum obtuza ekscitiĝo, dum bakeja varmego neniu el la servistoj de la sklaviga metala monstro vivas konscia pri si mem, la okuloj kun angoro sekvas la vojon de la brile blanka papero, lumigata per elektraj lampoj interne de la maŝino ĉe danĝeraj lokoj kaj la mano kuŝas sur la anso de krano, por haltigi la maŝinon per unusola movo, se la papero hazarde ŝiriĝus, kio povas okazi ĉiumomente, jen pro troa malsekigo, jen pro tute malgrava faldo de la papero. :De ĝuatatempa haltigo de la maŝino dependaa tre grava ŝparo de tempo kaj klopodo bezonata al nova ekipo de la maŝino kaj al enŝovo de la papero. Aliokaze la maŝino ne estas haltigata, krom se je unu aŭ je la alia flanko finiĝas la papervolvaĵo enhavanta kelkajn mil metrojn surbobenitajn kvazaŭ en unu kunfandaĵo, kaj kiam necesas levi novan papervolvaĵon sur la ŝafton. Tra la malfermita pordo de la maŝinejo eatas videbla longa vico da ili ĝis la korto kaj ili ĉiuj atendas esti hodiaŭ plenpresitaj. :Se estas necese pro ia kialo, rajtas ĉiu laboristo haltigi la bruegantan koloson; ekfunkciigi ĝin rajtas sole unu el ambaŭ ĉefaj maŝinistoj; tion postulas la persona sekureco, ĉar por ordigi la rubandojn, kiuj portas la paperon dum ĝia tuta vojo, aŭ por streĉi la ŝiritan paperstriegon estas necese eniri en la maŝinon, kaj nepre nedubinde eatas, ke la grandega maŝinaro rompus ankaŭ homajn ostojn same senpene, kiel ĝi fabrikas gazeton. :Kranoj, per kiuj oni povas haltigi la funkcion de la maŝino estas tri, ĉe ĉiu el ambaŭ paperaj cilindroj kaj ĉe la malfermaĵo, el kiu eliras pretaj presaĵoj. Unu el ili devas esti priservata de Kuba la "Ŝprucmakulito" kaj lia tuta respondeco kaj devo estas, haltigi la maŝinon en la sama momento, kiam li ekrimarkus fendon aŭ faldon en la senfine devolviĝanta paperstriego. :La "Ŝprucmakulito" observas - kvazaŭ io alia ne ekzistus - la neĝblankan paperon, koncerne ĝian streĉecon aŭ malsekecon, kiun li devas diveni per rigardo, la mano etendas sin meĥanikejen al la latuna rado sur la haltigilo, jen al la krano de la vaporujo. Samtempe li devas observi la vitrajn oleujojn, kiuj troviĝas je lia manetendo kaj lubrikas la ŝaftojn, ĉar trovarmiĝo aŭ fandiĝo de iu el ili signifus katastrofon egalan eble al morto aŭ eĉ al mondpereo - la gazetnumero ne aperus morgaŭ. :Tondra bruego akuas la arkaĵon de la maŝinejo, latunaj ŝaftoj de sennombraj cilindroj disfrotantaj la presnigron rotacias en siaj ŝtalaj lagroj, el kiuj degutas oleaj gutoj, kaj tra delikata polvaro, fluganta el la pistata papero, kviete lumas la elektraj lampoj. La "Ŝprucmakulito" observas sole la paperon, siajn ŝaftojn kaj kranojn. :Ŝajnas, ke por io alia eĉ penson li ne havas. Lia altkreska kaj fortosta korpo, vestita per blua bluzo enigita en la pantalonon, por ke ne ekstaru randoj, kiujn povus ekpreni iu dento de la maŝino, li staras kvazaŭ statuo, moviĝas nur liaj ĝis la ŝultroj nudigitaj maldikaj brakoj, longaj kun plataj malmolaj muskoloj kaj tendenoj kvazaŭ basviolonaj kordoj, malpurigitaj per nigraj oleaj ŝmirmakuloj, la dekstra ĉiam preta ekkapti la kranon. Sur la frunto perliĝas kaj sur la vangojn torente defluas ŝvito, eble pro tio la ceteraj nomas lin la "Ŝprucmakulito" aŭ pro la monergrandaj lentugoj, per kiuj estas surŝprucitaj liaj vangoj borderitaj de malbela, rustkolora barbo. :Ke li pensas pri nenio alia ol pri sia laboro, tio ŝajnas nur. Liaj pensoj ne flugas ja tiel rapide, kiel la freneza paperstriego antaŭ li, sed dum tiuj du horoj, dum kiuj li staras hodiaŭ ĉi tie, kunmetiĝis unu al la alia kaj sub la alia, kaj la "Ŝprucmakulito" faris sub ĉiujn strekon, poste li penege kunkalkulis ilin kaj rezultis teruriga sumo, ke mem li ektimis, sed eĉ per ekmovo li ne rimarkigis tion. :Nome li decidiĝis pri rezulto de ĉi tiuj siaj pensoj, ke hodiaŭ li mortigos homon. :Sian viktimon li povas vidi, kiam ajn li levas la okulojn. Li rigardas antaŭen tra la maŝino kaj inter la kadro kaj cilindroj li vidas lian kapon en silka ĉapo, kliniĝantan jen al la kalkulilo, jen al la tabelo, sur kiu li notas la pligrandiĝantan nombron de la numeroj; temas pri la ĉefa maŝinmajstro kaj tiun li hodiaŭ certe mortigos. Certe! Se ĉio estus tiel certa! :Tie li kuŝos etendita en sia propra sango, kiu ŝprucos ĉirkaŭen kvazaŭ el bovo. Tie, kie interne de la maŝino sub la arkaĵo de cilindroj estas ĝuste nur tiom da loko, ke tie la maŝinisto povas kaŭre sidiĝi kaj ordigi la pluan fluon de la papero lumante al si per elektraj lampetoj. :Kuba vidis iam, kiam li laboris en katunfabrikejo, kion kapablas tiaj ekfunkciigitaj cilindroj. Jam de longe oni kalandris tiel katunon, ol oni ekpensis pri tio, ke same povus esti presataj gazetoj, tie kalandristo ekfunkciigis iam kalandrilon je sia laborejestro, kiu ĉikanis lin. . . Kaj tio forŝiris al li la manon "kvazaŭ manpakaĵon". Kaj la kalandrilo funkciis pluen, kvazaŭ nenio estus okazinta. :Ĉi tie Kuba la "Ŝprucmakulilo" povas fari la samon, kiam ajn li volas, ĉiun duonhoron, kiam estas enŝovata nova papervolvaĵo ĉe lia flanko, li havas sufiĉe da tempo ĝis la kvara matene; ĉiu el la pakoj, kiuj blankebrilas ĝis la korto, povas alporti morton al la tirano. :La afero okazos precize post unu horo kaj la morto rajdas tie sur la kvara pako, kies kovrilo estas iom disŝirita; baldaŭ oni rulos ĝin en la maŝinejon. Tiuj tri, kiuj dume traŝoviĝos tra la maŝino, kvazaŭ oni starigus sablan horloĝon, elĉerpiĝos -certe elĉerpiĝos, kaj je la fino estas la morto. :La varmego en la maŝinejo pligrandiĝis per ĉiu ekspiro de la siblanta tubo vaporumanta la paperon. Kuba sentis, kiel torento da ŝvito malsuprenfluas inter liaj skapoloj, sed se li klinis la kapon antaŭen, tuŝis liajn tempiojn fluo de glacia aero de oktobra nokto, blovanta el la korto tra la malfermita pordo, kaj tiam ekturniĝis lia kapo pro kruda atako de dentodoloro kaj furioza kolerego ekskuegis lian tutan korpon. :Tiu malbeniia infera doloro estas kulpa pri ĉio. Ĉiuvespere, tuj kiam li stariĝis ĉe la maŝino, la doloro atakis lin, kvazaŭ oni premus lian kapon per fera premilo. Antaŭ dekkvar tagoj okazis, same kiel hodiaŭ kaj Kuba provis rimedon, kiun konsilis al li iu, li eĉ ne scias kiu, nome: Trinki kvaronlitron da brando sen interrompo; tuj ĉesos la doloro, kvazaŭ forhakita. :Dum sia tuta vivo neniam li trinkis brandon, sed ĉi tiun fojon li faris tion. La doloro vere ĉesis, sed kiam la maŝinmajstro preteriria por kontroli - kvankam Kuba laŭeble retenis la spiron - tuj li ekhaltis kaj diris: :"Do, ĉu vi trinkas brandon? Tiuokaze ni ne povas uzi vin dum nokto ĉi tie, post dekkvar tagoj ni maldungos vin." :La maŝinmajstro diris tion same kiel ĉion, per malmultaj vortoj, kaj Kuba sciis, ke ĉiu senkulpigo estus vana. La tutajn dekkvar tagojn li diris eĉ ne unu vorton, sed la decido maturiĝis en li, kiam li demandis tie kaj tie en fabrikejoj pri laboro. :"Homo, vi estas ja ne plu juna!" aŭ: "Kion vi opinias? Por malsanuleja kaso ni ne okupas personaron!" Tiamaniere oni malakceptis lin en presejoj funkciigataj per vaporo. :Hieraŭ rifuzis lin kontisto de iu fabrikejo dirante, ke li fariĝu stratbalaisto! Li, kvardeksepjarulo! :Kvazaŭ oni estus batinta lin sur la kapon. Tio okazis en Libeň, kaj Kuba vagadis la tutan posttagmezon sola kun siaj pensoj malantaŭ la kvartalo Karlín kaj, kiam li revenis hejmen al Žižkov, lia familio plimultiĝis je du, lia edzino akuŝiĝis dekkvar tagojn pli frue ol oni atendis kaj ŝi naskis eĉ du idojn je la sama horo. Kie oni havas jam ses idojn, estas tio rimarkinda! :Tiun momenton li fariĝis facile impresebla. Li ekpensis, ke Dio eble sendas ĉi tiujn du anĝeletojn por helpi lin. Ĝis li diros al la maŝinestro, ke lia familio plimultiĝis kaj eĉ je du numeroj, la afero devos impresi lin, ankaŭ se li estus el ŝtono. Aliokaze eĉ unu vorton li ne perdus, sed nun, kiam naskiĝis la ĝemeloj! :Pli bone li estus farinta, se li estus formordinta la langon al si. La afero efektive impresis la majstron, sed li skuis sole la ŝultrojn, ĉar drinkulon, li diris, oni ne povas okupi, li povus malfeliĉigi, mortigi iun, aŭ detrui la tutan eldonon. Cetere estas egale, ĉu tio estas du- ĉu trinaskitoj. :Dum la tutaj dekkvar tagoj de obstino kaj kolero la unuan fojon li eksentis kordoloron, kiam hodiaŭ li aljungiĝis la lastan fojon puriginte sian maŝinparton tiel, ke ĝi aspektis, kvazaŭ oni rigardus poŝhorloĝon tra lenso. Hodiaŭ la lastan fojon! Li muntis la maŝinon kaj sur sia loko li mankis eĉ ne ĉe unu gazetnumero. :Kaj kiam poste la maŝino ekfunkciis kaj ekkriegis per mil bruegantaj voĉoj, la kordoloro ĉesis, kaj kiam ekfluis antaŭ li la riverego da papero sub akra blindiga lumo, ekturniĝis lia kapo la unuan fojon, de post kiam li estis ĉe la afero. :Kaj kiam fine li eksentis denove glacian blovon sur la tempio kaj rodantan doloron en la makzelo, perdiĝis lia prudento kaj anstataŭis ĝin furioza nevenkebla kolerego, kian li ne eksentis dum sia tuta vivo, kaj tio, pri kio li meditis du tutajn horojn, fariĝis neŝanĝebla decido: :"Se mi la lastan fojon, poste do ankaŭ li la lastan fojon!" :Kiam la unuan fojon li ekpensis pri tio, li rifuzis la teruran penson per aldono: "Li meritus tion!" Sed kiam la penso ĉiam denove revenis, ĝi eksidis sur lia nuko kvazaŭ demono, kaj ne ellasis lin plu. Ŝalnis al li, kvazaŭ ĝi instigus lin al la ago per ĉiu doloriga konvulsio en la lempio. :El la metala multvoĉa bruego, kuniĝanta ĉe la arkaĵo al senĉesa kriego, kvazaŭ eligus ĝin buŝo nekonanta kaj nebezonanta ekspiron, li aŭdis tute klare ĝemadon de siaj plej junaj idoj, la ĝemeloj, seninterrompan, lacigan pro ĝia monotoneco, kaj de tempo al tempo ŝajnis al li, ke, sur la blanka senfina paperstriego fluanta antaŭen en kapturniga rapideco, li vidas tute klare ambaŭ ruĝetajn kapetojn, kiel li vidis ilin sur la kuseno de lulilo, forirante vespere el sia hejmo, tute klare larĝe malfermitajn buŝetojn kaj etajn nazlobojn tremetantajn pro infana ploro. Kaj el angulo ĉe la pordo kvazaŭ rigardus lin senbrila okulo de la naskintino, de lia edzino, en kies okulojn li ne kuraĝis rigardi dum la tutaj dekkvar tagoj, kaj kiu pli frue ol li foriris, vokis lin al si kaj diris per preskaŭ neaŭdebla voĉo: "Jakobo, vi estas sen okupo, mi scias pri lio, Ŝkemralka diris tion al mi. Pro Dio, kion ni faros!? Jezuo. . . Maria!" Kaj ŝi plorekĝemis. :Sed mirinde, tuj kiam la volvaĵo elĉerpiĝis, la maŝino ekhaltis kaj eksilentis, ĉiuj fantomoj malaperis kaj ĝuste nun, kiam li estus devinta agi, li perdis kuraĝon kaj fariĝis prudenta. Dum la majstro interne de la maŝino estis ordiganta rubandojn, kaj enŝovanta la paperon inter la cilindrojn, turnadis du laboristoj la maŝinon per aparta manmovebla inert-rado laŭ komandoj de la majatro sonantaj el la interno de la maŝino: :"Malrapide!. . . Sufiĉe!. . . Pli!. . Ankoraŭ!" :En tiu momento sufiĉus etendi la manon al la krano kaj la majstro estus finkomandinta. Sed Kuba estis kvazaŭ statuo el ŝtono, li nepre ne kapablis forigi la brakon de la korpo. Se li kapablus almenaŭ rigardi internen en la maŝinon, kiel la majatro nun singarde enmetas tie la fingrojn - oni povus diri - ĝis en la dentojn de sovaĝa besto, kvazaŭ dresisto, kiu povas senpune mastrumi en la malfermita buŝego de leono. :Kuba eĉ tion fari ne kapablis; pli frue ol li rekonsciiĝis, aŭdiĝis la konata seka susuro, pruvanta, ke la papero ŝoviĝas tra la cilindroj, eksonis la komando "haltu!", la ĉefa maŝinmajstro rampis el la maŝino, ekklakis sono sur la ĉefa ŝafto, kiel signalo, ke la manmovebla inert-rado estas eksfunkciigita, ambaŭ laboristoj, kiuj pli frue turnis ĝin, anoncis tion vokinte: "Prete!" kaj la ĉefmaŝinisto ekfunkciigis la maŝinon laŭ sia ekskluziva rajto. Ĉi tiu eksusuris en la unua sekundo kvazaŭ spindelo kaj tuj poste ĝi ekbruegis kvazaŭ akvofalo. :Per ĝia voĉo komencis denove paroli la diablo; per ridegaĉo li mokis lin pro malkuraĝo, li pikis lin per io fajra en la tempiojn, intertempe li aŭdis ploron de siaj suĉinfanoj, tuj kiam li ekmemoriĝis pri la hejmo, kaj lia intenco murdi kreskis en li denove per freneza kolerego, ke li ne povis atendi, ĝis elĉerpiĝos la volvaĵo. Sed kiam tio okazis, Kuba staris, kvazaŭ li havus la brakojn ligitaj. :Tiel okazis, ke la menciita kvara pako kun la ŝirita kovrilo, sur kiu sidis la morto de la maŝinmajstro, malaperis en faŭko de la maŝino kaj sur la kapo de la majstro eĉ haro ne estis kurbigita; la saman vojon sekvis eĉ la sepa grasmakulita, kiu en la sinsekva vico estis fariĝonta lia neevitebla sorto, ĝis fine restis sole du. :Kaj oni levis eĉ la antaŭlastan, eksonis ankaŭ la antaŭlasta "Prete!" kaj denove aŭdiĝis la spindelo kaj akvofalo. Sed la lastan fojon ekokupis lian animon lia demono; lastfoje ĝi ardigis la arteriojn en la tempioj kaj la cerbon en la kranio per la penso: :"Se vi ne efektivigos la planon nun, la afero okazos neniam plu!" :Malgraŭ tio, ke Kuba premis la makzelojn unu el la alia por venki la teruran doloron, tamen klakadis liaj dentoj kaj ĉiumomente li devis buŝkapti kaj gluti aeron. Liaj brakoj kaj kruroj tremis kvazaŭ en febro kaj kiam ajn li etendis la manon al la haltigilo, baraktis liaj fingroj en la aero. Dum sia tuta vivo li ne eksenlis tiom da morda kolerego kaj sovaĝa pasio, kiom en ĉi tiuj momentoj, flugantaj freneze antaŭen kaj tamen malrapide koncerne lian murdeman senpaciencon. :Fine! :Fine oni levas la lastan! Kuba devis apogi sin, por ne fali kaj se iu estus dirinta, ke li moviĝu de la loko - li ne kapablis. Li ne kapablis eĉ ekmovi sian nukon, por turni la kapon kaj rigardi lastfoje sian viktimon kaj elserĉi konvenan momenton, ĝis la maŝinmajstro havos la fingrojn inter la cilindroj, por ke la subite ekfunkcianta maŝino ekkaptu lian manon. :"Malrapide! Sufiĉe!" eksonis la komandoj. :Tio rekonsciigis lin. La fera ardiĝinta premilo tenanta liajn tempiojn turnis lian kapon en la nuko kaj liaj okuloj preskaŭ dolorige eligitaj el la kavoj turniĝis tien, kien li ne kapablis rigardi dum la tuta tempo, en la internon de la maŝino: Li ekvidis la kapon de la maŝinmajstro, dense kovritan per harbukloj, la fingrojn de lia dekstra mano, ŝovantajn singarde la paperrandon inter la cilindrojn. :Nun venis lia momento. :La sama fera spasma forto, kiu turnigis lian kapon, forrompis lian pugnon de la kokso kaj direktis ĝin supren al la maŝina krano. :Sed kio okazis? :La blanka lumo de elektraj inkandeskaj lampoj malheliĝis, sangruĝiĝis, bruniĝis, la brilanta fadenmaŝo en la vitraj, pirformaj lampetoj flaviĝis, ruĝiĝis, kaj estingiĝis. Tio okazis en duona sekundo. Ekestis tuta mallumo. Aŭdiĝis voĉoj kaj malbenoj. :Sed en la sama duonsekundo ekkaptis la cerbon de Kuba kapiurniga atako de neniam sentita ĝojego. Tiun mallumiĝon aranĝis la diablo mem, por kaŝi la agon kaj la aganton per mallumo. Kiu scios, per kiu el la tri kranoj la maŝino estis ekfunkciigita! :Rapide, dum la majstro estas en la maŝino! :Tufo da mil fajreroj ekflamis en la mallumo antaŭ liaj okuloj kaj Kuba per energia manetendo ekprenis la kranon en la mallumo. . . :Li ekŝanceliĝis kaj eksentis en la fingroj de la dekstra mano akran bruldoloron. Sed super ĉiuj neesprimeblaj sentoj, kiuj ekokupis lin en tiu momento, venkis la triumfe brueganta konscio pri venĝo, per kiu estis akirita satisfakcio. La maŝino eksusuris, eksonis kaj ekbruegis en la mallumo kvazaŭ akvofalo, sed ĉi tiufoje superis ĝian bruegon la dolora kriego eliĝanta el la gorĝo de ĝia viktimo. :Al Kuba ŝajnas en lia ekzaltiĝo, ke li aŭdas eĉ vortojn. :Sed subite la bruego de la maŝino mildiĝas kaj ŝanĝiĝas en nuran sonorantan zumadon kaj Kuba ekkonas, ke la zumo sonas sole en liaj oreloj, ke la maŝino ne funkcias, tamen la voĉon de la maŝinmajstro li aŭdas pluen, sed ne ploran aŭ doloran: :"Malbenita afero, ĉu tiu homo dormas malsupre? Iu kuru malsupren rigardi, kio okazas. Kaj denove neniu rezerva lumilo, ĉu alumeto kostas ĉi tie tiom da mono?!" :Tuj poste eklumiĝis malbrila radio kaj ekbruligita alumeto supreniĝis en mallumo al gasflamingo, kiu eksiblis kaj ekbrulis. :Al Kuba aperis la vizaĝo de la maŝinmajstro en akra silueto ĉe la flamo mem; li estis lumiginta ĝin. Sur la muroj ekflamis iuj tri aliaj flamoj kaj en la maŝinejo heliĝis. :La maŝino ne moviĝis kaj ambaŭ laboristoj staris ĉe la manmovebla inert-rado atendante pluajn ordonojn. En la tuta maŝinejo estis nepra trankvilo kaj ĉiuj okuloj pli frue turnitaj al la gasflamoj, denove returniĝis al la laboro, la manoj kalkulantaj la ekspedicion batadis sur la kalkulatajn pakojn da ekzempleroj, por kunpremi ilin. :Denove aŭdiĝis la kutima tumulto. :La maŝinmajstro, kiu versimile estis elrampinta el la maŝino, tuj post kiam la elektraj lampoj estis mallumiĝintaj, ekriĝardis la cilindrojn, kiuj estis nun en ordo, denove li rektiĝis kaj liaj okuloj renkontiĝis por momento kun la larĝe malfermegitaj okuloj de Kuba. :Ili rigardis severe kaj tiom obstine, ke Kuba ne kapablis forturni la siajn. Liaj kruroj tremis sub li kaj la koro bategis en li tiom, kvazaŭ ĝi volus forŝiriĝi. Longan tempon la maŝinmajstro rigardis lin kaj subite ekridis liaj severaj okuloj kaj lia vizaĝo tiel amike kaj preskaŭ kamarade al Kuba, ke li eĉ ne povis alie kaj ekridis ankaŭ. La maŝinmajstro kelkfoje kapjesis intime al Kuba kvazaŭ minace, poste li turnis sin al la laboristoj kaj ekkomandis: :"Atentu!" :La inert-rado ekklakinte forglitis de la ŝafto, kaj eksonis la respondo! :"Prete!" :La maŝinmajstro ekmovis la kranon kaj la maŝino eksusuris kvazaŭ spindelo, ekkriegis bruegante kvazaŭ akvofalo, por finpresi la lastajn dekmil ekzemplerojn. Nur post longa tempo, kiam denove fluegis la papero el la lasta volvaĵo preter Kuba en la maŝinon, kuraĝis Kuba rigardi siajn falangojn, de ĉiuj kvar li havis haŭton forŝirita kaj sango fluis el ili. Dum la mallumo kaj neesprimebla ekscitiĝo li maltrafis la kranon de la maŝino kaj anstataŭ tio li batis per tuta forto ien en metalan randon, ĝis li forŝiris la karnon de la falangoj. La tro ekscitita aŭdosento kaj la furioziĝintaj fantazio kaj sango rezultigis en la mallumo la impreson, kvazaŭ efektive li estus ekfunkciiginta la maŝinon. * :La lastaj centoj da numeroj de longe estis transportitaj en la najbaran ekspedejon, de kie sonis batoj, per kiuj estis algluataj poŝtmarkoj sur unuopajn sendaĵojn, en angulo pretigis iu al si liton, por dormi iom ĝis tagiĝo, la maŝino kovrita per paperpolvo kaj senbriligita pro sennombraj riveretoj de koaguliĝinta oleo staris ĉi tie muta kaj kvieta, kvazaŭ ĝi estus same laca, kiel ĉiuj, kiuj estis priservintaj ĝin. Kuba ne moviĝis de la loko kaj konsternita sen penso kaj memkonscio li rigardis unu punkton, kiun li eĉ ne vidis. :En la sama momento proksimiĝis al li la maŝinmajstro, surmetante la surtuton. :"Do aŭskultu, «Ŝprucmakulito»," li alparolis Kuban, "se vi trovis neniun laboron, vi povas resti ĉe ni. . . Malbenite, kie vi difektis vian manon. . .? Vidu, homoj. . . mi diras ĉiam, vi ne estas atentaj ĝis iu lasos siajn ungegojn ĉi tie. . .! Kaj se vi diras, ke ĉi tiuflanke en la maŝinejo trablovo dolorigas viajn dentojn, interŝanĝu vian lokon kun Střízek, tie ne trablovas!" :Kaj la maŝinmajstro proksimiĝis pluen al la pordo kaj oscedis kovrante sian buŝon per la manplato: :"Ah.. . . haah!" :"Sinjoro majstro!" balbutis Kuba post li en ploro kaj kordoloro, "sinjoro majstro. . . Dio rekompencu vin!" :"Ne estu freneza, «Ŝprucmakulito»! Vi scias ja, oni devis puni vin. Mi devis peti pri vi ĉe la direktoro! Kaj, se ne estus tiuj ĝemeloj. . . Do adiaŭ!" Kaj la pordo fermiĝis post li. :Kaj Kuba eksidinte sur barelon de kolorigilo, premis la malpurigitajn fingrojn al la vizaĝo kaj ekploregis tiel kortuŝe, ke larmoj trafluis inter liaj fingroj. . . ==LA PATRO== :En granda elmontra fenestro de la unua praha-a vendejo de fotografbezonaĵoj respeguliĝis konturoj de la kontraŭe situantaj domoj kaj super ĉi tiu zigzaga konturlinio violkolore videbliĝis lazura firmamento de la deksepa aprilo kaj sube flavete bruna reflekto de fasadoj blindige brilantaj sur la alia stratflanko pro la sunbrilo de la dekunua antaŭtagmeza horo. :En la supra vitroangulo, kiun la servista mano - ĵus finpuriginta la elmontrejon - ne kapablis kontentige frotsekigi, malhele spektriĝis ankoraŭ malseketa akva ŝmirstrio, sed la muta bildo de la bruanta strato, plena de movado, senriproĉe respegulita de la glata vitra surfaco, prezentis treege pli puran, pli elegantan kaj en la koloroj pli senpartian perspektivon al la grandurba vivo fluktuanta en la Ferdinand-strato, ol la realaĵo mem. :Fenestroj de la kontraŭaj domoj, flamantaj pro sunlumo, respeguliĝis per ia arĝentbrileta helo en la facetita elmontra fenestro dufoje: unufoje en la antaŭa kaj alifoje en la malantaŭa surfacoj de la vitra, minimume kvar milimetrojn dika tabulo. Ankaŭ kurbajn tegoletojn de tegmentoj, eligitaj laŭ antikva maniero, akompanis sur la vitro apudaj zigzaglinioj kaj la ombron sternitan ĝis mezo de la strato borderis tuberarforma linio sur la surverŝita pavimo respeguliĝanta dufoje en la vitro per ĉiu ŝtonkubo. Staturoj irantaj sur la kontraŭa trotuaro movetiĝis sur la vitra surfaco kvazaŭ helaj bildetoj, kaj siluetoj de personoj marŝantaj pli proksime preterglitadis sur ĝi kvazaŭ akre konturitaj ombroj. :Ĉio tio aspektis kvazaŭ rigardo al nekonata urbo de malproksima nordo kun malvarma suno, en kies stratoj sur unu flanko promenas homoj funebre vestitaj; renversitaj negocejaj surskriboj en malheliĝinta spegulo aspektigis la vidaĵon fremdlanda. :Antaŭ la elmontrejo staris sinjoro Ĥoĥolouŝ kaj tre amuziĝis rigardante sian sur la vitra surfaco konturitan, sed ĝis la genuoj precizege videblan eksteraĵon. Li vidis antaŭ si elaststaturan elegantulon sub brilega nova cilindro - kies reflekto en la vitro impresis sinjoron Ĥoĥolouŝ kvazaŭ sopira rideto - en flaveta printempa surtuto, malbutonumita por montri ludon de kontrastoj inter bone almetiĝanta nigra jako, mallarĝa strio de salmoruĝeta veŝto kaj super ĝi troviĝanta brusttolaĵo, kiu estis majstraĵo de "polurgladista" arto. :Kaj super la brusttolaĵo blankis io senbrila. Tio estis la mentonbarbo de sinjoro Ĥoĥolouŝ, zorge flegita, havanta koloron de freŝe rompita ŝtalo, kaj kun fortaj laktkoloraj lipharoj ĝi aspektigis la freŝan ruĝan vizaĝon de sinjoro Ĥoĥolouŝ tre soldate. :Sinjoro Ĥoĥolouŝ tre fieris pri tio, ke li aspektis kvazaŭ majoro "ad honores", kiu en siaj plej bonaj jaroj estis pensiita. Kaj efektive de post hieraŭ li estis en pensio. Hieraŭ li fariĝis kvindekkvarjarulo kaj ankaŭ hieraŭ post tridekkvinjara fidela servo li adiaŭis sian postenon de la unua kasisto en la Ĝenerala Asekura Banko en Praha. Plej multe li ŝatis kortuŝajn momentojn, kiuj koncernis lian propran personon, kaj mem li aranĝis la aferon tiel, ke lia foriro en pensian trankvilejon - cetere kun dankesprimo de la administra konsilantaro kaj kun plena salajro, kio estis des pli kortuŝa - akordiĝu kun la kvindekkvara reveno de tiu tago, je kiu li estis donacita al la homaro. :Sinjoro Ĥoĥolouŝ sentis sin kvazaŭ abituriento dum la unuaj feriaj tagoj post la ekzameno pri matureco, malgraŭ sia griza hararo, kiu krome estis familia heredaĵo; ĉiuj viroj de lia nomo estis grizharuloj jam en siaj kvardek jaroj. Cetere li estis unuaranga kuraĝulo, lia sango estis plej bonkvalita likvaĵo kaj en lia tuta elasta korpo ne estis eĉ eta loko, kie eble estus establiĝinta konscienco kun sia akra mordado, atentiganta pri ŝanĝoj de vetero, kiel scias tion fari "sagoj" de Amoro konataj al plejmulto de maljunaj fraŭloj. :Eble ne pro tio, ke lia konscienco ne havus tialon aŭ ke dio de graco neniam estus pafvundinta lin, sed mallonge dirite: sinjoro Ĥoĥolouŝ ne estis invalido. :Tio faris feliĉigan fonon de lia meditado, dum li staris antaŭ la elmontrejo, kvankam tiucele li ne venis ĉi tien kaj ne haltis ĉi tie. :Sinjoro Ĥoĥolouŝ venis, por aĉeti fotografan momentaparaton de la plej nova sistemo, la fame konatan "Kodakon", ĉar, estante ĝis nun nur platona kaj teoria, sed pasia fotograf-amatoro, li decidiĝis, tuj kiam li atingos sian pension, plimultigi la anaron de tiu ĉi belega sporto, kiu pli eble meritas la nomon de arto, kiel li eksciis el la "Fotografista revuo." La nomo "Kodako" estis celo de liaj ĝojigaj revoj kaj, kiam fine hodiaŭ li eliris, por efektivigi siajn revojn kaj aĉeti la aparaton, kiun en la elmontrejo kaj en la profundo de sia koro de longe li nomis: "la mia" dum sia ĉiutaga irado al la konloro, li haltis kelkajn momentojn por dediĉi sin al incitiga ĝuo rezultanta el ioma prokrasto de sopiro, kiun oni povas ĉiumomente kontentigi. :Samtempe li ekrigardis sian portreton en la vitra surfaco. Dum tio liaj pensoj estis entute sinceraj kaj tra lia cerbo ili fluis mole kaj pitoreske, kiel la fluo de irantoj malantaŭ lia dorso sur la alia stratflanko tremantaj sur la vitro. :Subite aperis en ĉi tiu spegulo vigla figureto de juna knabino iranta de la kontraŭa stratflanko rekte al li. Kvankam sinjoro Ĥoĥolouŝ vidis ĉion nur en la vitro, tamen li rimarkis, ke la pupeto estas iom okulfrape vestita kaj meze de la strato ŝi ŝanĝis la direkton kaj iris laŭlonge de la stratakso supren, sed subite ŝi turnis sin kaj en akra angulo ŝi estis revenanta al tiu trotuarpunkto, kiun atingi ŝi volis jam pli frue. Ĉi tiu stranga manovro des pli ekokupis lian atenton. La gracitalia pupeto pretermarŝis senpere post lia dorso unufoje, dufoje, rigardante sin en la fenestro laŭŝajne tute vantece kaj fine ŝi haltis tuŝapude ĉe li. :Sinjoro Ĥoĥolouŝ preskaŭ estus ĉesinta spiri kvazaŭ knabo, kiam eksidas papilio ĉasata de li. Por neniu prezo li estus flankenrigardinta. En la spegula surfaco tre bone li vidis ravigan skizon de ruĝeta vizaĝo kaj de oraj haroj sub delikata printempa ĉapelo. Kaj ion similan treege ŝatis sinjoro Ĥoĥolouŝ. :La gracia orharulino komence ne dediĉis eĉ plej malgrandan atenton al sia najbaro. Sed post nelonge la orharulino transmetis sian fermitan sunombrelon de la maldekstra mano en la dekstran kaj aperis eta dekstra mano en ganto, kies montra fingro estis franĝita, kion sinjoro Ĥoĥolouŝ ekrimarkis ankoraŭ ĉiam en la vitro. :Kaj la ganto faris tian strangan movon, ke li efektive ĉesis spiri. Ĝi ŝoviĝis, ŝovetiĝis transversante la bruston de la bela knabino, kies staturo nerimarkeble kliniĝis al sinjoro Ĥoĥolouŝ, ĝi pasis konturon de ruĝa subŝtofo de la malfermita surtuto kaj en la plej proksima momento eksentis sinjoro Ĥoĥolouŝ du treege delikatajn ektuŝojn, nome de ŝia ĉapelo sur sia ŝultro kaj de la fino de ŝia eta dekstra mano en sia surbrusta poŝo. Kaj en la sama momento sinjoro Ĥoĥolouŝ forte frapis la etan manon de la orharulino kaj sur la tero ekklakis lia leda, eleganta monujo, ŝtopita per kvin centkronaj banknotoj, tio estas per duono de la donaco, per kiu la administra konsilantaro honoris lin okaze de lia foriro en la pension. :Kaj la orharulino kliniĝis simple, levis la monujon kaj prezentante ĝin al sinjoro Ĥoĥolouŝ kun paradiza rideto ŝi diris dolĉvoĉe, kiel parolas eble nur anĝeloj: :"Moŝta sinjoro, via monujo falis teren!" :Eĉ iom ŝi ne balbutis. :Se sinjoro Ĥoĥolouŝ preskaŭ svenis pro ektimo kaj ekscito, lia koro preskaŭ haltis, kiam li ekrigardis la knabinon. El sub iom rustkolaraj harbukloj rigardis lin per miozotbluaj okuloj raviga vizaĝo, kvazaŭ reva studaĵo de juna portretisto kaj ŝi rigardis tiel naive kaj konfideme, kvazaŭ ŝi estis levinta la monujon efektive nur pro ĝentileco al sinjoro Ĥoĥolouŝ. :Sed sinjoro Ĥoĥolouŝ ne emis transpreni ĝin. Mirigita, kun malfermegitaj buŝo kaj okuloj, por pligrandigi siajn observkapablojn, li rigardis ĉi tiun vizaĝon, apud kiu interne de li aperis alia portreto, kiu en liaj rememoroj jam longtempe estis kovrita per pasintaj dudek jaroj kaj nun ĉi tiu portreto eliĝis el la subaĵo kaj posteniĝis apud la mencitia juna vizaĝo, kies preciza kopio ĝi estis. :Li ne sciis, ĉu la rigardo daŭris unu minuton, ĉu du sekundojn, sed el la konsterniĝo vokis lin kruda voĉo de viro kun ĉasista ĉapelo sur la kapo, kiu subite stariĝis apud la knabino kaj kaptinie ŝian alian manon diris: :"Do, Rezi, vi ŝtelas ankaŭ? Nu, knabineto, vi iros do kun mi! Mian respekton, sinjoro kasisto," li turnis sin al sinjoro Ĥoĥolouŝ. :Ĥoĥolouŝ konis lin bone. Li estia detektivo, kiu estis pagata de la Ĝenerala Asekura Banko kaj dum deĵorhoroj li estis okupata ĉe la ĉefa kaso. Kiam Ĥoĥolouŝ ekvidis, kiel ŝanĝiĝis la vizaĝo de la knabino pro terura angoro, kiel ŝveliĝis la arterioj sur ŝiaj tempioj kaj kiel senpove ŝi skuis sian pugneton premegatan per la fera mano de la sekureca organo, ĉio ekmoviĝis en li kaj per sibla voĉo li ekparolis: :"Kion vi pensas, Hirŝaŭer, lio estas ja mia - mia filino!" :"Laŭ via ordono, sinjoro kasisto," balbutis la viro kun la verda ĉapelo ne ekmovinte eĉ brovon, sole malica ekrideto de ruza tuja kompreno aperis sur lia nazo kaj malrapide li aldonis: :"Tiuokaze mi do eraris!" :Kaj kun la sama rideto plena de abomena ruzeco restis la konfidato sur la loko kaj postrigardis la forirantan sinjoron Ĥoĥolouŝ, kiu kondukis je la mano sian "filinon" en plej proksiman transversan straton. :Dume fartis sinjoro Ĥoĥolouŝ tre malbone. Same kiel li ne sciis, kiamaniere li levis la plandojn de la pavimo kaj ekkaptis la manon de la ŝtelistino forkondukante ŝin, same malfacile li treniĝis kvazaŭ surverŝita hundo, senkonsciigita per vundo, pro kiu li sangis interne, kiun tamen ekstere neniu faris al li. :Ĉu tio estas ebla? Ĉu tio estas versimila? :Kial li ne diris: Ŝi estas mia konatino aŭ mia nevino. . . Tia parolo estus same impresinta tiun viron kaj eble estus eĉ sufiĉe diri sole: Iru kaj malaperu! Pro dio, ĉu eble tio estis voĉo de la naturo pliakcentita de la konscienco, kiu por momento senigis lin de prudento kaj senintence diris la veron? :Cetere la veron li devas ekscii plej eble baldaŭ! Ĥoĥolouŝ pripensis, ĉu prefere li prenu la monujon kun ĝia enhavo kaj enmanigu ĝin ĉe la plej proksima stratangulo al la ŝtelistino kun la anĝela vizaĝo kaj turnu sin kaj forkuru kiel eble plej malproksimen de la malfermita abismo. Sed kiam li vidis, kiel ruĝiĝas la knabino kun la kapo klinita al la tero, kiam li vidis la delikatan konturon de ŝia frunto kaj plaĉan linion de ŝiaj brovoj transirantan en ovalon en ŝia vizaĝo, tiam denove aperis antaŭ liaj okuloj la tro konata al li bildo de la alia vizaĝo aparteninta antaŭ dudek jaroj al tiu, kiun li igis patrino kaj forlasis ŝin, ĵetinte al ŝiaj piedoj eĉ ne unu kvinonon de la sumo, kiun hodiaŭ volis ŝteli eble lia - - filino. Teruro tremigis interne lian tutan staturon kaj li vidis, ke li ne povas helpi sin alimaniere kaj tuj nepre li devas ekscii ĉion. :Rapide li trenis la knabinon en koridoron de la plej proksima domo, starigis ŝin antaŭ si en angulon malantaŭ la pordo kaj preninte ŝin je la mentono li devigis ŝian obstinan kapon ekrigardi unu momenton rekte en liajn okulojn. :"Kion vi faris, malfeliĉulino?" li alparolis ŝin per obtuza voĉo. Li intencis diri ion tute alian, sed la nevenkebla malkuraĝo devigis lin tiumomente elparoli la menciitajn vortojn. :La nekonata knabino ekskuis la mentonon sur lia forta manplato kaj larmoj eliĝis el ŝiaj perforte fermetataj okuloj, por ne esti devigata rigardi lin. :"Moŝta sinjoro, mi petas vin insiste, ne denuncu min, mi faris tion la unuan fojon kaj neniam plu mi faros tion!" ŝi komencis plorpeti interfrotante la manplatojn de siaj kunmetitaj manoj. :Tiumomente eksentis Ĥoĥolouŝ neesprimeblan abomenon. Al diablo, kiel povis ĉi tiu vizaĝo ŝajni al li tiom plaĉa? Tiaj grandaj rustkoloraj lentugoj, ĉu li ne vidis ilin pli frue? En ĉi tiu deformita vizaĝo kun buŝo malfermita pro plorsingultado ne estis ja eĉ iom da simileco kun lia amatino antaŭ dudek jaroj! :Sed tuj, kiam li ellasis la mentonon de la plorĝemanta knabino kaj montriĝis la delikata profilo, Ĥoĥolouŝ estis konvinkita, ke ne eblas io alia, ol ke ŝi estas lia filino. Tute same brilis antaŭ dudek jaroj la longaj oraj okulharoj de Rezinka, kiam ŝi ploris. :Nu, kompreneble Rezinka. Tiu Hirŝaŭer nomis ja la knabinon ankaŭ "Rezi". Laŭŝajne ŝi nomiĝas tiel laŭ sia panjo! :Kaj Ĥoĥolouŝ denove rigidiĝis. Por ekscii ĉion, estus necese diri nur du vortojn, sed en tiu momento li estis tro malkuraĝa, por fari tion, kaj li decidiĝis, ke li klopodos ekscii ĉion pli poste kaj pli singarde, por ne perfidi sin mem. Li rememoris pri diversaj konataj aferoj de maljunaj sinjoroj, kiuj fariĝis viktimoj de sistema ekspluataĉemo. :Li decidiĝis procedi singarde. :Li diris laŭeble afable al la knabino: :"Mi ne denuncos vin, infaneto, aliokaze mi estus ja transdoninta vin jam al tiu viro. Sed rekompence vi devas iri kun mi. . ." :Ĥoĥolouŝ ne finparolis ankoraŭ - kaj ni menciu tuj, ke li volis diri ion tute alian - sed tuj, kiam Rezi ekaŭdis lian inviton, ŝi pikis lin per senhonta kaj malmorala rigardo el siaj larmoplenaj okuloj kaj diris nur: :"Nu bone, ni iru do!" :Ĉi tiu esprimmaniero preskaŭ sufokigis lian gorĝon. Kaj ankoraŭ pli malbone impresis lin, kiam Rezi jam tute ordinare kaj sen kiu ajn postsigno de la pli frua korŝira plorego demandis lin: :"Ĉu mi iru antaŭ, ĉu post vi?" :Li kapablis nur montri antaŭen. :"Kaj en kiu direkto?" demandis Rezi. :"Ni iros trans la ponteton preter la Rudolf-instituto," sukcesis diri Ĥoĥolouŝ per tremanta voĉo. :Rezinka palpebruminte al li ankoraŭfoje trans la ŝultron alridetis lin malĉaste kun plena konsento, el kiu konduto Ĥoĥolouŝ preskaŭ aŭdis moke: :"Do vi estas tia friponeto? Tio estas alia afero!" :Ŝi skuis la kapon kaj iris. :Jen via rekompenco! denove vekiĝis la konscienco en Ĥoĥolouŝ. Dum longa tempo indulgis vin la fera pugno de venĝo por via peko, sed dum la tutaj jaroj de via kreskanta bonfarto ĉi tiu mano pugniĝis ĉiam pli kolere kaj leviĝis ĉiam pli kaj pli alten por frakasi vin per unu bato, ĝis vi fartos plej bone en ĉi tiu mondo. :Tio estas terura puno por via junula fiago, kruela puno pro tio, ke dum la tuta tempo vi subpremis vian konsciencon kaj ĝiajn admonojn, ke almenaŭ unufoje vi rigardu, kiel fartas la viktimo de via peko. Nun vi postiras vian filinon-ŝtelistinon kaj. . . :Ĥoĥolouŝ eĉ ne kuraĝis finpensi. Nun li komprenis komplete, kion opiniis tiu Hirŝaŭer dirante: Do vi ŝtelas ankaŭ! :Li marŝis trapikante per siaj rigardoj pavimon, inter kies ŝtonkuboj la nigra borderaĵo elspiradis etan printempan odoron de malfrostiĝinta humo, kaj nur de tempo al tempo li rigardis antaŭen, kie dek paŝojn antaŭ li kokete dancpaŝis Rezi - lia filino. . . :Sed plej bone estus kompreneble, se vi malaperus post la plej proksima stratangulo! flustris lia interna egoista amiko al li. :Forkuru! :Sed iuj li subpremis ĉi tiun ideon. Almenaŭ ekscii li devas, kiom da vero enhavas liaj konjektoj; se li ne sukcesus ekscii tion, dum la tuta resto de sia vivo li havus mordeman rememoron. Kaj krome sinjoro Ĥoĥolouŝ estis unu el la moliĝintaj moraluloj, kiuj malgraŭ ĉio en sia interno estas hipokrituloj. Tiaspecaj estas ĉiuj maljunaj fraŭloj, de post sia kvardekkvina jaro. :Transirinte la ponteton li atingis Rezinkan. :"Ĉu via nomo estas Rezinka?" li alparolis la knabinon per hipokrita tono de bonvivulo alkutimiĝinta ĉiutagan rilaton kun knabinoj de la speco de Rezinka. :Ŝi respondis: "Jes, laŭ la panjo! Ŝi nomiĝis ankaŭ Rezinka. Sed ĉu estas ankoraŭ longa vojo ĝis via loĝejo?" :Ĥoĥolouŝ respondis same intime: "Sur Letná, Rezinka. Kaj kian familian nomon havis la panjo?" :"Antaŭ la edziniĝo ŝi estis nomata Vaváková, sed la paĉjo estas lakisto, la panjo mortis jam . . ." :"Ĉu Va-vá-ko-vá?" ripetis la pensiulo deprimita. Li spiradis malfacile: "Ho, kia varmego!" Li haltis, eltiris violkoloran silkan poŝtukon je angulpinto kokete elstarantan el la brusta poŝo de lia surtuto kaj viŝis la vangojn, kvankam sur ili ne estis eĉ guto da ŝvito. :Kaj ŝi mortis! :Vaváková! Terezio Vaváková! Post dudek jaroj denove li aŭdis la nomon la unuan fojon. Nepre nedubinde. . . :Antaŭ liaj okuloj saltis la kontraŭa riverbordo, kvazaŭ tertremo skuegus ĝin. :Do, jen efektive staras lia filino! Per eligitaj okuloj li rigardis la belegan estaĵon antaŭ si kaj en la sama momento lia senlima mem-amo preskaŭ kriis en li: :"Kara Ĥoĥolouŝ, kia malagrabla siluacio! Klopodu eliĝi je ĉiu prezo, eble eĉ por la kvin centnotoj, kiujn vi havas en la poŝo." :Kaj Ĥoĥolouŝ per tremanta mano ekpalpis la juftan monujon en la surbrusta poŝo. :"Pro dio, moŝta sinjoro, kial vi rigardas min tiom ensorĉige. .? Ĉu vi fartas malbone, ke vi surpalpas vian koron?" ekparolis Rezinka forgesinte pro ektimo, daŭrigi la komercmanieran parolon. :"Ho, nenio grava. . . nur la surtuto premas min iom. . ." respondis Ĥoĥolouŝ ekĝeminte kiel homo, kiu per ektirego suprenŝovas centkilograman ŝarĝon sur la dorso. :La monujon li ne elpoŝigis. :Kaj kial li elpoŝigu ĝin?! Per kelkaj mizeraj paperetoj li ne rebonigos sian teruran pekon, flustris en lian orelon la moralista hipokritulo kaj ankaŭ sian filinon li ne savos el la senfunda abismo. :Cetere, kion ŝi dirus, se li enmanigus kvin centkronojn al ŝi? Certe ŝi divenus. . . kaj agnoski ŝin sia filino, pro dio, tio ne estas ebla - nepre ne ebla! :"Ni iru do!" ekgrumbletis Rezinka kun abomene koketa intimeco, "tiel ni neniam atingos vian loĝejon kaj tagmeze mi devas esti hejme, aliokaze la paĉjo mortbatus min." :Ĥoĥolouŝ iris kvazaŭ kun rompita spino apud sia trovita filino. :La paĉjo punbatus ŝin?! Do la malfeliĉulino edziniĝis almenaŭ. :"Kaj kiel nomiĝas la paĉjo?" ekparolis denove Ĥoĥolouŝ ŝajnigante kiel eble plej grandan indiferentecon. :"Ĉu la paĉjo? Kian intereson vi povas havi pri tio? Nu kial mi ne diru tion al vi. La paĉjo nomiĝas Vrzal, lakista helpanto." :Denove ili marŝis senvorte kelkan tempon. :Pro penega meditado Ĥoĥolouŝ sentis en la kapo kvazaŭ marteladon. :Post longa tempo denove li malfermis la buŝon, sed li ekbalbutis kaj nur post ektuŝo li kapablis prononci sian pluan demandon: :"Kaj vi, ĉu vi nomiĝas ankaŭ Vrzalová?" :"Mia dio! Kiel mi nomiĝu do? Kompreneble! Laŭ la paĉjo." :Al sinjoro Ĥoĥolouŝ kirliĝis io en la gorĝo, ĝuate en la kavaĵo sub la kolo, tial li ne kapablis daŭrigi tuj la dialogon, laŭŝajne tiom sensignifan. :Sed tamen li sukcesis denove demandi: :"Kaj - kaj kiom aĝa vi estas, Rezinka?" :"Ĉu mi-i-i? Dekokjara!" :Sinjoro Ĥoĥolouŝ havis la senton, kvazaŭ lia centkilograma ŝarĝo inter liaj skapoloj komenciĝas ŝutmalpeziĝi. :Ĉu dekok? Sed de tiam pasis ja dudek jaroj! Jes, dudek! Fine... eble... :La plej lasta, la plej decida demando restis ankoraŭ. :Li ŝtelrigardis la knabinon iranlan ĉe lia flanko. :"Kaj mi. . . hm. . . mi opiniis, ke vi nomiĝas laŭ la panjo; vi diris Vaváková, ĉu ne?" :"Ho, ne-e-e!" kantparolis Rezinka laŭ la praha-a maniero kaj tuj ŝi daŭrigis per cinika parolemo de siaspecaj virinoj: "Antaŭ sia edziniĝo la patrino havis kun iu grandsinjoro Ĥoĥoláč, aŭ Ĥoĥolka, aŭ kiel li estis nomata, knabineton, ankaŭ Rezinkan, kiu tamen mortis, dum ŝi vivis kun la paĉjo ankoraŭ senedzece... La paĉjo batis ŝin kompatindulinon ofte pro tio," ŝi finis kun malsincera ekĝemo. :Ankaŭ Ĥoĥolouŝ ekĝemis laŭte, neafekitie. Li estus ŝateginta ĝojekkrii: :Dankon al dio! Tio estis eraro! :Subite li sentis malŝarĝiĝon inter siaj skapoloj kaj la surtuto ankaŭ ne plu premis lin. La kontraŭa riverbordo ĉesis salteti antaŭ liaj okuloj, la pensiulo ekspiregis ankoraŭfoje kaj anstataŭ ĝojega ekkrio li elkraĉis laŭte: :"Fi!" :Neatendite li komencis kunfaldi al ornama pinto la violkoloran silkan poŝtukon, kiun ankoraŭ ĉiam li tenis en la dekstra mano, kaj denove li ŝovis ĝin en la surbrustan poŝon de sia surtuto tiel, ke nur la pinto elstaru. :Li ekfrapis ankoraŭ la poŝon por finordigi la poŝtukan ornamaĵon kaj komencis fajfi. :La ripoj, kiuj ĝis nun estis rigidaj kvazaŭ barelaj ringegoj, denove plilarĝiĝadis pro libera spirado kaj Ĥoĥolouŝ havis impreson, kvazaŭ li estis dronanta kaj nur nun rampinta sur bordon el la rivero. :"Kia ĝoj'! rata ta ta, ratata, kia ĝoj'!" kantis la knabino la melodion de stratkantaĉo, kiun fajfis Ĥoĥolouŝ. :Tio ektuŝis lian senton pri bonkonduto. Kial li kompromitu sin per ŝi? La knabinaĉo iru sian vojon kaj estu kontenta, ke nenio okazis al ŝi. :Ĝis la ponto estis ankoraŭ proksimume tridek paŝoj. Haltinte antaŭ Rezinka li komencis per bonhumora tono: :"Aŭskultu, knabineto, nun mi iros sola pluen, fartu bone!" :"Kiel?" ekbabilis la knabino. :"Ke vi povas jam foriri, ke mi nun iros sola pluen!" :"Ho, sinjora moŝto, kial do vi mokas min? Tion vi povis diri tuj!" :"Nu, estu kontenta, ke tiamaniere vi eliĝis el la afero! Do, saluton!" :Rezinka ekhaltis kaj la pensiulo faris du paŝojn en la direkto al la ponto. :"Do sinjora moŝto, donu al mi almenaŭ tiom, ke mi povu pagi la ponto-depagon kaj iri Praha-n." :Ĥoĥolouŝ elpoŝigis trikitan monujon, en kiu li havis monerojn. Ili elruliĝis amasete en lian manplaton. Li ekprenis per du fingroj unu dudek- kaj unu dekheleron. :Sed la dudekheleron li remetis al la ceteraj: moneroj en la monujon. . . :La pensiulo ektuŝis iom la ĉapelrandon kaj diris: :"Do, adiaŭ!" :Li iris proksimume kvin paŝojn kaj rerigardis iom. :Rezinka staris sur la sama loko, sur la manplato ŝi havis la dekheleron kaj kunpremante la lipojn ŝi postrigardis la foriranton. Ŝiaj lipoj disiĝis kaj laŭtsone elglitis el ili: :"Ho, vi avarulaĉo!" :Sed la avarulaĉo Ĥoĥolouŝ foriris elastpaŝe al la ponto, pagis unu krejceron je pontdepago, kaj ĝojgrandioze li dankis por saluto de la enkasiganto. :De sur la ponta trotuaro li rigardis ankoraŭfoje al la bordo. Rezinka konsternita staris tie ankoraŭ postrigardante lin. Ĥoĥolouŝ ekpalpis la surbrustan poŝon kaj en ĝi la monujon kun la kvin centnotoj, rememoris la dekheleron de Rezinka kaj ekridis laŭte: :"Ĥa-ĥaĥaĥa!" :La preterpasantoj turnis sin post li. Sed Ĥoĥolouŝ ne atentis tion, li ekkuretis, meze de la ponto li kuratingis tramon kaj per elasta paŝo junulmaniere li saltis en la vagonon. Li veturis, por aĉeti la elektitan "Kodakon". ==TUJBRANĈO== :Eĉ minuton ne forlasis kuraĝo Markitan, junetan radfaristedzinon. Ŝi sciis bone, ke, dum ŝi laŭorde kaj seninterrompe preĝas la rozarion, ŝi povas iri eĉ mezen en la inferon kaj nenio malbona okazos al ŝi, des malpli en la tombejo; ĉi tie ŝi estis ja tiomfoje de post sia infanaĝo, kvankam neniam noktmeze. :Oni diras, ke necesas iri sur la tombejon nuda kaj aŭskulti tie noktmezajn batsonojn de la turhorloĝo kaj tuj poste ektranĉi, kiuokaze la efiko estas plej certa, "sed mi iris tien ankaŭ nur duonhoron post la noktomezo kaj estis vestita per ĉemizo kaj jupo, kaj tamen tio efikis", diris al ŝi la kuzino el la solejo sur la monteto, kiam rikoltante herbon hieraŭ ili renkontiĝis. :Kompreneble, kiam ŝi eniris, kuntiriĝis ŝia koro, sed la angoro tuj malaperis, kiam ŝi rememoris, ke ŝi ne ĉesu preĝi. Kaj tial la kuraĝo ne forlasis ŝin eĉ tiam, kiam ŝiaj dentoj sen ŝia volo komencis klakadi, ke apenaŭ ŝi sukcesis daŭrigi sian preĝon. :Estis mallume kvazaŭ en kelo kaj Markita irante devis profunden klini sin, por konstati, kie ŝi estas, por vidi de proksime, kie la supraĵo blankas aŭ nigras. :Fine en supre moviĝanta nigra nebulo, kiu tamen estis pli hela ol la nokto, ŝi ekrimarkis kvar akrajn pinlojn, nome la etenditajn flugilojn de anĝelo ka1 tujarbon ĉe ĝia maldekstra kaj alian tujarbon ĉe ĝia dekstra flankoj. Tiu ĉe ĝia maldekstra flanko estas laŭdire "pli efika", tiu ĉe la dekstra helpas nenion, rememoris Markita kaj ekpalpis do maldekstren. :En la sama momento kvazaŭ iu ekprenis ŝian manon kaj diris: :"Tiu maldekstre, se oni aliras la anĝelon de la preĝejo, sed vi enrampis ĉi tien tra la malantaŭa pordeto, do de malantaŭe tio estas dekstre! Ne necesas ĉirkaŭiri la anĝelon!" :Tuj kiam ŝi ekpensis tion, ŝi konfuziĝis la unuan fojon kaj preĝinte ĵus la vortojn "frukto de via ventro Jezuo", ŝi transiris de la preĝo "Saluton al vi, Maria!" en la preĝon "Saluton al vi, reĝino!" kaj post la vorto Jezuo ŝi daŭrigis: ". . . kaj post ĉi tiu migrado montru al ni, ho gracoplena, ho afabla, ho dolĉega virgino Maria. . ." :Tuj ŝi ekkonis, ke ŝi estas perdita, ĉar, se la virgino Maria staris ĉe ŝi pro kompato, nun rapide ŝi forlasos ŝin, same kiel okazos dum serĉado de trezoro, se oni konfuzas la sorĉformulon. Jam tion ŝi faris malĝuste, ke ŝi ne venis ĉi tien tute nuda, por ke nenio povu kapti ŝin je la vestoj, se ŝi estus en danĝero. :Cetere la kuzino diris: "Tion ne kredu, tio estas babilaĵoj! Se virinoj ne hontus kaj ne timus, ili irus dumtage deŝiri la tujbranĉon, ĉar sole tio estas ĝusta, ke tio devas esti tombeja tujo, ĉar arbara tujo nepre ne helpas." :Sed Markita ekkonfuziĝinte tute perdis la prudenton kaj penis nur for kaj for de ĉi tie! :Sed nepre ne senrezulte! :Ŝi etendis la manon en la tujbranĉaron kaj kaptinte kion ajn, tuj ŝi ekŝiregis. La tujo rezistis obstinege, ĝi flustris kvazaŭ malbenante ŝin kaj kvazaŭ el aspergilo ĝi ŝprucis glaciajn gutojn en ŝian vizaĝon kaj al ŝiaj mamoj. :Subite ŝajnis al ŝi, ke ĉio reviviĝas, ke la krucoj sur la tomboj plialtiĝas, por pli bone vidi la impertinentan pekulinon, kaj la senokula kadavrejo tie kontraŭe rigardaĉas ŝin tra la densa mallumo tiom penetreme, ke Markita preskaŭ svenas. Se tio daŭros ankoraŭ momenton, eĉ la anĝelo sur sia piedestalo turnos sin ĉi tien, por rigardi ŝin! :Angoro kaptis Markitan, ke ŝiaj lipoj rigidiĝis, kvazaŭ ies glacia mano etendiĝis al ŝi el la mallumo kaj kaptis ŝin je la buŝo; kruda ĉemizo frotegis ŝian dorson pro sulkiĝo de ŝia haŭto. :Sed ŝi ne moviĝis de la loko; sen la akiraĵo ŝi ne forkuros, nepre ne! Kaj se necesas perei, estas egale ĉu la mortintoj disŝiros ŝin sur la tombejo aŭ ĉu mortigos ŝin la edzo, ĝis li revenos el la milito. :La deŝiregita branĉeto ne sufiĉas, tio estas tiom malmulte, kvazaŭ nenio. :Markita atendas momenton, kio okazos. :Dum kelka tempo okazis nenio, sed poste, guto ŝmace falis en la herbejon - la nebulo malleviĝas tiel - sed la ŝmaco estis tro forta, ol ke oni kuraĝu resti sur la tombejo. La teruro de Markita ŝanĝiĝis en frenezan koleron, ŝi ekkaptis fortan branĉon, sed skuegis ĝin vane - la gutoj preskaŭ siblis sur la ardanta korpo de Markita. :Feliĉ-okaze baldaŭ rekonsciiĝis en ŝi la arbarulino, ke tiamaniere ŝi nenion deŝiros, ke la branĉojn ŝi devas rompi same kiel en la arbaro. :Rapide ŝi kliniĝis antaŭen, la branĉo ekkrakis, rompiĝis kaj Markita ekpreninte tranĉilon, kiu, akra kiel glavo, pendis sur bendo ĉe ŝia talio, per unu movo trahakis rimenon de la nekomplete forŝirita arboŝelo kaj kun la rabaĵo kvazaŭ blinda ŝi ekkuris al la malantaŭa pordeto, tra kiu ŝi alvenis. :Kuregante ŝi alpuŝis la pordoklapegon, kiu ĉe la pordohoko alarmsone ekknaregis tiom penetreme, ke tio resonis eĉ vid' al vide en la juna arbetaĵo super la garbejoj. :La koro de Markita haltis, sed ankoraŭ pli frue, ol ĝi denove akbatis, Markita tenis jam foston de la pordoklapego. :Terure ŝi ektimis. :Tio tamen rekonsciigis ŝin el la teruro antaŭ la mortintoj, ĉar nun temis pri vivantoj! :Kiu en la vilaĝo tiumomente ne dormis, tiu ekkonis, ke iu estas en la tombejo, ĉar ne estas venta vetero kaj la pordeto ne knaras spontanee. Kiam ŝi ŝteliris ĉi tien, ŝi memoris pri tio kaj levis iom la pordeton en la hokringo, ĉar estas konate, ke la tombeja pordeto supersonas komunuman paŝtiston, kiam trumpetante li alvokas la brutaron al paŝtejo. :Markita tenis la pordoklapegon tiel konvulsie, kiel ŝi ekkaptis ĝin. :Ŝi aŭskultis, kio okazos. Sed eĉ hundo ne ekbojis. :Ŝi traglitos, levos la pordoklapegon kaj atente fermos ĝin. :Ŝi saltos: hop! - sed pro doloro preskaŭ mem ŝi estus ekkrieginta, ĉar pro konfuzo ŝi forgesis la fingron enigita en fostotruon kaj mirige, ke ŝi ne rompis ĝin. :Pro timo ŝi ekkaptis tro forte la transversan foston de la pordoklapego, la fingron ŝi enpuŝis ĝis la maleolo en malfermaron destinitan por la paliseto kaj nun - pro dio - ĉu efektive?. . . Konsternita ŝi ekĝemis - ne eblas la fingron eltiri! :Nek rapide, nek malrapide! :Eĉ turni ĝin ŝi ne kapablas en la malvasta kaptilo. . . ŝi ne sukcesos eltordi, eltiri ĝin! :Ŝia sango mallikviĝas, sed pro angoro amasiĝas ŝvito sur ŝiaj tempioj. :Jezuo Kristo, tio ne estas ja ebla, kaj ne povas ankaŭ resti tiel. . . nur ne trorapidiĝi, eble ŝi tamen sukcesos. :Ŝi ekprovas do denove tre singarde kaj malrapide retenante la spiron, ne uzante perforton, por ke la fingro ne ŝvelu. :Vane... :Tro rapide kaj profunden ŝi enigis la fingron en la malfermaĵon. :Ŝi estas kaptita same bone kiel leporo aŭ perdriko en retkaptilo. :Pro teruro neniam spertita ŝi havis senton, kvazaŭ io ŝiregus ŝin sub la genuoj kaj rompus interne en ŝiaj femuroj, ĉar. . . ĉi tio ne povis okazi per si mem, nek pro simpla hazardo. La mortintoj malliberigis ŝin, ŝi fariĝis ilia kaptaĵo, ĉar ŝi eraris dum la preskribita preĝo, ŝi perdis la vivon, ili leviĝas jam el la tomboj, same kiel kamparano leviĝas el la lito, kiam li sentas entrudulon dumnokte. Ŝi aŭdis jam malantaŭ si centkapan sibladon de lupfantomoj ridegantaj kaj interkonsiliĝantaj, kiel trakti la kaptaĵon, kiu ne sukcesis fuĝi. :Matene restos de ŝi sole po ĉifono sur ĉiu tombo. :Ŝi tiom teruriĝis, ke ŝi ekspiregis kaj freneze kolere per superhoma forto ŝi ekskuegis la fingron kaj venkita de doloro ŝi falis sur la genuojn apud la pordeto, ke apenaŭ ŝi sukcesis subpreni ekkrion. Sed kial ŝi subpremu ĝin. . . Male! Ŝi devas ekkrii, eĉ ekkriegi, por ke la vilaĝanoj vekiĝu kaj iu venu - pro dio - helpi ŝin! :En la sama momento ektintis la kastela horloĝo anoncante la unuan horon kaj Markita estas do savita rilate la mortintojn. . . Nun ili ne kapablas plu malutili ŝin. :Sed por la vivantoj ŝi estas ankoraŭ same perfekte kaptita kiel pli frue, ja eĉ pli bone, ŝi sentis nun, ke per sia fingro ŝi preskaŭ enkreskis en la pordeton, tiu fosto neniam plu lasos ŝin libera. . . :Kian stultan ideon ŝi havis volante ekkrii. Pli bone estus, se la mortintoj estus disŝiregintaj ŝin je pecoj, ol ke iu el la vilaĝo eksciu pri tio. :En la vilaĝo ekkriis koko, la "fenikso" de la staciestro, kaj ĝia ekkrio trahakis la silenton, poste nenio plu estis aŭdebla dum kelka tempo krom la tamburado de ŝia koro. Tre eta malica lumo de densa nebulo duobligis la mallumon kaj dum senventa vetero ĝi fluis de sur la monteto preter la tombejo en la valon. :Sed jam ekkriis alia koko, en la sama minuto tria kaj post nelonge anoncis sin ĉiuj, moke diskoniĝante trans tegmentojn unu al alia, ke Markita, la radfarist-edzino genuas ĉe la tombeja pordeto, al kiu dia mano pune alforĝis ŝin pro peko farita sur la tombejo. :Ŝia mano brulis pro doloro de elartikigita aŭ eble eĉ rompita fingro, sed malgraŭ tio ŝi vidis jam nun klare la preĝejserviston, kiel li malfermegos la okulojn, kiam li venos sonorigi por la matena meso. Certe li ne komencos sonorigi, sed tuj kuros al la paroĥejo kaj eble eĉ al la staciestro kaj tuj poste ekklakos pordoj en la tuta vilaĝo kaj ĉiuj kure kunvenos ĉirkaŭ ŝi ĉi tie apud la malantaŭa tombeja pordeto kaj ĉiuj virinoj ekkonos tuj, kion ŝi serĉis ĉi tie, ĉar ankoraŭ ŝi premas grandan tujobranĉon sub la brako. :Ŝi stariĝis kaj la branĉo flugis reen en la tombejon tiom malproksimen, kiom ŝi sukceais svingi la liberan maldekstran manon. :Tamen, eĉ se ŝi ne havos tiun tombejan sakrilegiaĵon ĉe si, ĉiuj ekkonos, kion ŝi intencis, kaj kiu ne scios, al tiu oni diros ĝin. :Eĉ se la tero pro honto malfermiĝus sub ŝi, ŝi ne povus trafali en ĝin; ŝi pendas ja sur la pordoklapego, kvazaŭ kreskinte el ĝi. La afero estos tro terura! Ĉiuj el la vilaĝo estos tiom miregigitaj, ke ili eĉ ne kapablos mokridi ŝin. :Estos la sama afero, kio okazis al ŝtelisto, kian virgino Maria kaptis je la fingro, kiam li volis ŝteli dukatojn de ŝia kolo, kaj matene devis veni sinjoro monaĥejestro, por disigi ĉi tiun miraklon per la sankta beno. :Ke ŝi fariĝis viktimo de tia miraklo, averta ekzemplo de pekulino trafita de dia puno tuj post la faro, tio estas jam same certa, kiel certe dimanĉe okazos ankaŭ prediko pri ŝi. :Ĝis dimanĉo oni rakontos en la vasta ĉirkaŭaĵo pri la radfarist-edzino el Příchodice, kiel ŝi iris dumnokte en la tombejon por havigi al si branĉon de tujo, kiel ŝi kaptiĝis en la pordeto, kiu tenis kaj ne liberlasis ŝin ĝis matene, kiam venis la preĝejservisto, kaj la afero famiĝos en la tuta regiono. :Tio nepre ne okazu! La fingron ŝi devas eltiri, eĉ se ŝi devus rompi ĝin! Markita vidis en la mallumo ĉiujn virinajn vizaĝojn de la vilaĝo, unu post la alia, kaj aŭdis ankaŭ iliajn voĉojn kaj mokajn alvokojn. La seninterrompa teruro, kiu ekkaptis ŝin pro ŝia fiksiĝo al la tombeja pordeto, kie hodiaŭ matene ŝi staros same, kiel iam devis stari senhonoriĝintaj virinoj antaŭ la preĝeja pordego, ŝanĝiĝis denove en furiozan ribelon kontraŭ la tortura turmentilo premanta ŝian manon. Prononcinte plej teruran malbenon ŝi stariĝis kaj per plena pezo de sia korpo ŝi ĵetis sin kontraŭ la pordeto, por rompi la transversan foston, kiu firme tenis ŝian fingron; sed ŝia peno restis sensukcesa, la fosto eĉ ne moviĝis. Dufoje, trifoje ŝi ekprovis tion malgraŭ furioza doloro en la enpremita fingro. :Fine denove ŝi falis sur la genuojn venkita de la torturo eldeviganta el la larĝe malfermita buŝo mutajn ĝemojn. :Ĝemante tiel sub sia turmentilo, ŝi meditis pri eblecoj de sia savo. :Ĉu efektive eblas nenia helpo? :Ĉu neniu kompatos ŝin? :Se la panjo eble vekiĝus kaj ekpensus pri tio, serĉi sian filinon, la junan radfarist-edzinon! Sed kiel ŝi povis ekpensi, ke ŝi serĉu ŝin sur la tombejo?! Kaj cetere kial serĉi? Ŝi ne tro gardis ŝin eĉ antaŭ ŝia edziniĝo kaj nun ŝi ne dormu pro ŝi, kiam ŝi estas edziniĝinta?! :Ho! Tro ofte mankis Markita dumnokte en sia ĉambreto, ol ke nur hodiaŭ la patrino sentu ŝian foreston. :Eĉ tiu, pro kiu ŝi mankis tiom da noktoj en sia ĉambreto, ne povas senti ŝian foreston en ĉi tiu momento. Li ne povas havi eĉ ideon, kie ŝi estas. Li certe dormas kvazaŭ droninto. Li ne havas ja eĉ etan imagon, kiel statas ilia afero, ŝi prisilentis ja komplete ĉion al li, des malpli ŝi estus konfidinta al li, kiel ŝi helpos sin. Estas ja ankaŭ ŝia plej grava kulpo, ke - anstataŭ pentofari - ŝi pekadis ĝis la lasta momento, por ne preterlasi eĉ unu okazon peki, kaj ke ŝi kuris ĉi tien rekte de li. Jes, pro ĉi tiu peko ŝi estas nun tiel punata kaj ankaŭ pro tiu peko, kiun ŝi nur intencis fari pro li. :Pro li kaj ankaŭ - ho jes! - pro tiu alia, pro la edzo, la radfaristo. Pro li, ĉar ŝi amas lin, kaj pro la edzo. . ., por ke li ne mortigu ŝin! :Ĝis nun neniam ŝi diris laŭte ĉi tiujn vortojn, nur ĝuste nun. Kompreneble, kiam ŝi ekkonis sian staton, tuj ŝi sciis, ke ne estas ebla ia alia helpo, sed nun en ĉi tiu minuto ŝi konfesis al si, ke ŝia edzo, kiam li venos je sia refreŝiga forpermeso, mortigos ŝin. .... se li ekscios, ekkonos. :Jes, li venos post du, post tri tagoj, li ekscios, ekkonos kaj mortigos ŝin! Certe! Aliokaze li ne devus esti Martin Kloch. :Kaj ĝuste en la sama minuto, eksonis subite trans la valo, aliflanke de la monteto, malproksima, malgaja fajfo de lokomotivo, averto kaj minaco ripetiĝanta trifoje dum ĉiu tago kaj ĉiu nokto de post la tempo, kiam venis la letero de la edzo, ke la venontan semajnon ŝi atendu lin je ta forpermeso - laŭ la cirkonstancoj. :Tiu terura, senkompate longsona fajfo rememorigis ŝin, ke ŝia edzo, la radfaristo, alvenos tre baldaŭ, jam ĉi tiun semajnon, eble jam post tri, eble post du tagoj, aŭ morgaŭ, aŭ eĉ eble jam hodiaŭ. :Tio ne estas ja neebla! :Kaj se li veturas, se li alvenas jam per ĉi tiu trajno, pro Jezuo Kristo kaj lia sankta patrino?! :Dum ĉi tiu penso ŝi ektremis ankoraŭ pli forte. Ŝiaj dentoj klakadis nehaltigeble. Se ŝi kunpremis ilin, ŝia kapo ekturniĝis kaj pepa, infana, nekaŝebla ploro sufokiĝis en la gorĝo. :Ke li alvenas ĝuste per ĉi tiu trajno brue ruliĝanta malproksime, malantaŭ la arbaro sur la alia deklivo de la monto, tio estas same certa, kiel la fakto, ke infera potenco ĝuste pro tio fiksis ŝin al la tombeja pordeto ĉi tie. :Malgraŭ tio, ke febro tremigis ŝin, aŭ ĝuste pro tio ŝia menso laboris febre. :La brua resono de la ruliĝanta trajno subite sonis pli klare - tio signifas, ke ĝi veturas jam de Žinice al Maslov, de kie ĝi ruliĝas al la haltejo en Příchodice. Inter Žinice kaj la loka haltejo la fervoja linio faras kurbaĵon, sur kies plej alta punkto situas la stacio Maslov, plej malproksime de ĉiuj tri flankoj de Příchodice. La loĝantoj de Příchodice forlasas kutime la trajnon en Žinice aŭ en sia propra haltejo laŭ la cirkonstanco, ĉu ili alvenas dumtage, ĉu dumnokte. De Žinice ili devas piediri hejmen duonan horon, de la propra haltejo iom pli ol kvaronhoron, tamen dumtage oni pli profitas marŝante el Žinice, ĉar miksitaj trajnoj haltas kutime tro longe en Maslov, grava fretaĵstacio, sed la nokta estas persontrajno kaj haltas en Maslov nur unu minuton. :Pri ĉio tio ekpensis Markita dum unu sekundo, kiam ŝi demandis sin mem, sur kiu vojo Martin venos al la vilaĝo, ĉu de la alia flanko tra la arbaro el Žinice, ĉu de ĉi tiu flanko de la haltejo. :Li venos de ĉi tiu flanko kaj iros ĉi tie malantaŭ la tombejo, jen dek paŝojn preter ŝi! :La trajno trapasis jam la kurbaĵon kaj kun granda, malbonon anoncanta bruego ĝi proksimiĝadis al la haltejo. :Nun ĝi atingis ĝin kaj haltis. :Markita vidis ĉion tute klare, kvazaŭ ŝi estus malsupre ĉe la halteja budo. :Post kvaronhoro estos ĉi tie ŝia edzo Martin! Ĉiumomente ŝi kapablis harprecize indiki, kie ĝuste nun li iras. En la spirito ŝi vidis lin iranta trans la herbejon - ĉar certe li mallongigas la vojon al si - nun li iras preter la remizo - li proksimiĝas al la ŝafejo, atingas la plugrevenejon kaj jam li komencas supreniri la monteton. . ! :Markita ĉirkaŭrigardis sovaĝmiene, la nokta mallumo griziĝis jam tiom, ke klare estis videble, kiel treniĝas la blanka nebulo fuĝanta malsupren al la vilaĝo kaj de la alia flanko de malsupre la mateniĝo rapidas supren kun ĝia Marlin, por prilumi lian edzinon kaŭrantan ĉi tie apud la tombejo. :Rapide ŝi etendis la liberan maldekstran manon al sia dekstra kokso, ekpalpis galonon, sur kiu pendis la poŝtranĉilo kaj ekprenis ĝin. :Per ĉiuj fortoj ŝi premis la dentojn en la klingon klopodante malfermi la tranĉilon; ŝi faros, kio estas nepre farota, por ke nek ŝia edzo nek iu alia trovu ŝin ĉi tie! :Ŝi faros tion same kiel vulpo kaptita en prenilo... :Sed ŝi klopodas vane; des pli vane, ju pli kolerege. La klingo rezistas, kvazaŭ ĝi estus per martelo enbatita en la tenilon. :Por momento ŝajnis, ke ŝi tamen sukcesos, sed la klingo reklakis en la tenilon kaj la tranĉilo falis el ŝia mano. :La mondo ekturniĝis antaŭ ŝiaj okuloj dum kio preterglitis jam ruĝkoloraj tegmentoj de la vilaĝo antaŭ Markita, kiu jam delonge senprudenta en mortangoro plenforte ekkriis: :"Henĉjo!" :Se entute estis oportune voki en ĉi tiu momento iun, do certe ne Henĉjon. Kaj ŝi ne estus farinta tion, se ŝi estus kapablinta regi sin. Ĉar Henĉjo ne povis aŭdi ŝin, male ŝian malesperan helpokrion aŭdis tiu, en kies orelojn ĝi ne devis enpenetri: :Martin Kloch, la radfaristo, nun pionira kaporalo, ŝia edzo! :Sur dismetitaj kruroj li elstaris el la fuĝanta nebulo, la valizon li portis sur la dorso kaj pro streĉa aŭskultado li aspektis eĉ pli alta ol kutime. :Tio estis ja tute klare la voĉo de lia edzino. . . Tamen kiel povus lia edzino esti ĉi tie dum ĉi tiu tempo? :Sed - kio estas tio? Tamen ŝi estas tio! Tio estas ja ŝia ploro, ŝiaj ĝemoj. :La radfaristo malfermegas la okulojn en la nebulon kaj ne povas kredi, ĉu tio estas fantomo, ĉu halucinacio? :Rapide li ekpaŝas antaŭen - tio estas lia edzino, ŝi retiriĝas antaŭ li en la tombejon, la pordeto ekklakegas kaj ŝi staras tenante la manon sur ĝi. :Ŝi eligas siajn klakantajn dentojn, inter kiuj rompiĝas ŝia subpremata ĝemado; estas evidente, ke ŝi treege timas lin. . . :Kiel ŝi venis ĉi tien, ĉu eble ŝi freneziĝis dum lia foresto kaj vagas dumnokte?! :Senintence li etendis sian manon je la ŝia, eble por konvinkiĝi, ĉu ŝi ne estas fantomo. :Ŝi ekkriegis pro doloro kaj la radfaristo ekvidis, kio okazis. :Lia streĉita vizaĝo fariĝis ankoraŭ pli sciavida, per sia ŝtelĉasista instinkto li divenis ĉion, eĉ se nur duone. :Liaj rigardoj trafis la arbogrupon ĉirkaŭ la anĝelo meze de la tombejo kaj gtitis trans la freŝan blankan cikatron, etendiĝantan ĝis la tero sur la trunko de unu el la arboj, ili haltis sur la branĉo kuŝanta sur la tero kaj revenis al la ŝvelinta fingro de la edzino, fiksita en malfermaĵo de la pordoklapego. :"Mi iris renkonte al vi kaj vidis, ke la pordeto estas malfermita. ...! :Martin Kloch senvorte eltiris el la ujo sian larĝan pioniran ĉarpentilon, Markita fermis la okulojn, flankenklinis la kapon kaj la radfaristo Kloch ekhakis lerte laŭ la metia maniero per horizontala, mallonga, sed forta svingo en la foston, fendis kaj iom krevigis ĝin, poste facile li eltiris la manon de la edzino el la kaptilo. :"Kaj nun rapide hejmen! De la haltejo sekvas nin homoj!" - li diris per raŭka voĉo. :Markita ekkuris, ke ŝia blua jupo nur ekflirtis post ŝi, sed Kloch sub sia peza dorsosako klinis sin al la tero kaj poste malrapide li sekvis ŝin malsupren al la garbejoj kaj tra la matantaŭa pordeto li eniris sian kabanon ne longe post la edzino. :Sed kvankam li alvenis post tre mallonga tempo, tamen ŝi sukcesis rapide surmeti supran jupon kaj jakon. :Martin ekvidinte tion haltis por momento super ŝi kaj nur poste li demetis sur la tablon sian pezan soldatan dorsosakon plenplenan de diversaj aĵoj. :"Nu do, kuiru ion, kuiru! Mi malsatas!" diris la radfaristo ankoraŭ pli raŭke kaj pli indiferente ol supre ĉe la tombejo. :Markita rigardis per rapida esplorrigardo supren al li. Jes, tio estis li, ta radfaristo Martin, kvankam restis el li nenio krom lia alta staturo, raŭka voĉo kaj terurigaj okuloj, kies sklero brilas kutime eĉ dum mallumo, alirilate li aspektis en la soldata vesto tre kaduka kaj ĝisoste maldikiĝinta. :Poste eksaltis Markita kvazaŭ kapreolino, kaŭriĝis apud la forno kaj ĉiujn alumetojn ŝi elŝutis teren. Post longa tempo ŝi trovis unu el ili, frotbruligis ĝin kaj peĉa keno ekflamiĝis. :Konscia, ke li observas nun ŝian lumigitan vizaĝon kaj ke necesas diri ion, ŝi ekparolis: :"Mi iris renkonten al vi kaj - kaj - kaj la tombeja pordeto estis malfermita, mi decidiĝis do enrigardi, kiu tiom frumatene serĉas tie ion kaj - kaj mi elglitis; por ne fali, mi ekkaptis la pordoklapegon kaj mi enigis la fingron. . ." :"Mi scias, mi scias; vi estas bonega edzino!" interrompis ŝin la radfarisio, parolante el la seka gorĝo, kio estis signo de granda kolerego. "Ke vi enigis la fingron, tion mi vidis, sed mi rimarkis ankaŭ, ke dumvoje estis tro varme kaj male hejme estas tiom malvarme al vi, ke vi devis surmeii vestojn. Nu, kompreneble ekstere estas ja frumatene tiom varmege, kaj jen! - ĉi tion vi rompis al vi en la tombejo, por forpeli dumvoje kulojn de mi, ĉu ne?" :Li stariĝis, prenis de la tablo la branĉon, kiun malantaŭ ŝia dorso li estis levinta en la tombejo, kaj eksvingis ĝin tra la aero. :"Nu kompreneble, tion oni faras al bovoj dum la aŭtuna plugado!" kaj li ekridis siblavoĉe. "Nu, nu, knabino, knabino! Enmetu brulmaterialon, enmetu ion! La fajro estingiĝos!" :Kaj ĉar la keno falis el ŝia senforta mano, li kliniĝis mem al la forno kaj komencis meti lignon sur la fajron por ekbruligi grandan fajron. :Kaj poste per grandaj paŝoj li ekpromenis de unu angulo al la alia. :Markita senŝeligante terpomojn, dum kio ŝi tenis supren sian tre ŝveliĝintan fingron, retiris ĉiam la kapon inter la ŝultrojn, kiam ajn li alproksimiĝis. :Tamen la radfaristo ne ekbatis - ankoraŭ ne. Rigardante ŝian vunditan, suprenstreĉitan fingron li diris: :"Nu vere, preskaŭ du jarojn mi estas en la milito, ne mirinde do, ke vi forgesis mian nomon. Ian Henĉjon vi vokis!" kaj tute raŭkiĝinte li ekridegis jam tute senvoĉe: :"Nu, mi ekscios ja, kiu tio estas!" flustris la radfaristo ne povante plu paroli laŭte. :Markita sciis, ke nun rapide alproksimiĝas terura momento; kiam ŝia edzo ne kapablis plu paroli eĉ nur unu vorton pro kolerego, al kiu ĉiam mem li persvadis sin, li komencis bati kaj, ĉar li neniam batis per nuda mano, ŝi observis el sub la brovoj, kion li ekprenos. :Kaj la radfaristo ekprenis de hokaro sur la muro, kie pendis la radfarista metiilaro, hakilon servantan al ĝustigo de radradioj. :Malantaŭ li brubatis al la planko la genuoj de lia edzino kaj, kiam li returnis sin, ŝia buŝo balbutis sufokvoĉe: :"Ho, Martin, pro Jezuo Kristo!" :Terpomo falis el liaj manoj kaj forrulis. :"Kion vi pensas?" siblis la radfaristo. "Knabino, tio ne okazos!" :Li etendis piedon sub tornilon kaj kiel ĉiam, kiam estis necese, per unu piedbato li elruligis malaltan lignoblokon, kiu ŝancele elrulis kaj kun la supro kavigita pro ĝusthakado de radradioj, obeeme ĝi stariĝis meze de la metiejo. El sub la tornilo li eltiris ankoraŭ altan radfaristan piedapogilon, eksidis, metis sur la blokon la tujbranĉon kaj levis la hakilon. :Sed li ne ekhakis. :Male, li ĵetis la branĉon en malluman angulon kaj formetis la hakilon. . . Per du paŝoj li saltis al la ĉambreto, mirinde, ke per la kapo li ne elpuŝis la pordon. Li malfermis ĝin kaj el post la pordo li elkondukis maljunulinon - laŭŝajne aŭskultintan - kiu similis al Markita kiel patrino al la filino kaj kies tuta korpo tremis. Ne enirante la ĉambreton li elprenis paron da grandaj virinaj ŝuoj, metis ilin antaŭ la maljunulinon kaj ekflustris perforte: :"Surmetu ilin, surmetu!" :La maljunulino senvorte eksidis sur la sojlon kaj rapide surmetis la ŝuojn. :"Vi iros, de kie vi venis, la vestojn mi postsendos al vi kaj, se mi ekvidos vin ĉi tie," li eksilentis kaj nur post kelka tempo li aldonis, "dum mi estas hejme, vi ekkonos, kiu estas Martin Kloch, la radfaristo el Příchodice. . . Kiam vi renkontos tiun Henĉjon, vi povos saluti lin de mi." :La rigardoj de la maljuna kaj juna virinoj renkontiĝis, sed la patrino ne ĉesis vesti sin kiel eble plej rapide, ŝiaj manoj tremetis, kiam per agrafo ŝi fiksadis sian kufon sub la mentono. Poste ŝi kunfaldis la manojn: :"Radfaristo!" ŝi diris prononcante la vortojn laŭ la maniero de germana montanino. "Ĉu vi perdos eble la prudenton? Moderigu vin!" :"Vi eraras, se vi konjektas, ke mi batos ŝin. Tio ne okazos, ĉar, se mi ektuŝus ŝin, mi mortbatus ŝin," flustris la radfaristo melankolie, sed poste venkinte la gorĝon per subita perforto li ekkriis: :"Kaj vi klopodu, ke vi malaperu! Vi certe memoras bone, kion vi promesis al mi, kiam mi devis foriri en la militon! Mil diabloj!" :La patrino de Markita konis sian bofilon tre bone kaj tial sen plua vorto kaj eĉ ne adiaŭinte la filinon kvazaŭ ombro ŝi malaperis el la ĉambro, el la kabano, el la vilaĝo. :Martin sidis ĉe la lignobloko kaj la alportitan tujobranĉon li dishakis tiom atenteme, ke eĉ pinglo ne falu teren, li eĉ senŝeligis ĝin kaj pecetigis la ŝelon, ke en kavaĵo de la bloko amasiĝis konsiderinda areto. :La edzino ŝajnigante ne vidi tion kuiris supon, kvazaŭ ŝi ne havas intereson pri tio, kio okazas ĉirkaŭ ŝi, nur ĉiun fojon, kiam ajn ekdoloris ŝia fingro, ŝi eksiblis afekte. :Kio okazos nun, kion faros la radfaristo? :Se li ne batos, do li ankaŭ ne mortbatos ŝin. Kaj, se li volus forpeli ŝin, li estus forpelinta ŝin kune kun la patrino. :Preskaŭ pli granda estis ŝia scivolo ol ŝia timo. :La radfaristo malligis sian militistan ĉarpentilon, senbrue li metis ĝin sur la tablon (ĉu eĉ koleron li ne sentas plu?) kaj komencis denove paŝadi en la kuirejo de angulo al angulo. Tiel li paŝadis longan tempon, fine li haltis, ekrigardis ŝin kaj poste kvazaŭ rememoriĝinte rapide li alpaŝis la dorsosakon, malfermis ĝin kaj eltiris paketon en delikata papero, la papero falis teren kaj inter la dismetitaj manoj de Martin disfaldiĝis luksa, silka kaptuko, orkolore briletanta, belege florpentrita. :Ĝi estis tia, ke eĉ la premegita animo de Markita ekĝojis pro sopiro. :Ŝi eĉ ne kredis siajn okulojn kaj dum momento ŝi ekdubis, ĉu la radfaristo povas konjekti, kiel ŝi efektive statas, ĉar ĉi tio estas ja donaco. Aŭ eble pardono kaj donaco?! :Se li scius, ke ankoraŭ hodiaŭ en la nokto. . . ! Kvazaŭ ŝtoniĝinta staris Markita ĉe la forno retenante la spiron. :Martin tenante la kaptukon ĉe ĝiaj angulpintoj ekskuis ĝin en la aero same, kiel faras tion la hebrea butikistino en K., antaŭ la brilantaj rigardoj de la edzino li turnis ĝin dorsen por montri, ke ĝi estas portebla ambaŭflanke. :Markita preskaŭ volis etendi jam siajn fingrojn je ĝi, sed en la sama momento eksusuris la kaptuko en la manoj de la radfaristo kaj - estis du el ĝi! Martin disŝiris ĝin kvazaŭ paperon en du pecojn kaj eĉ la duonojn li disŝiris je kvaronoj kaj kune kun la papero ĉion li ŝtopis en la fornon. :Markita ekkriinte falis sur la apude starantan keston kaj komencis malespere plori kvazaŭ pasia infano, ĉar tio, kio okazis, estis por ŝi pli terura ol ĉio, kio povis okazi. Ŝi ploris kvazaŭ okaze de funebraj ceremonioj. :Martin malfermis la pordon al la ĉambreto kaj mute per mano li donis signon al la edzino, ke ŝi eniru. Sed al ŝi sufiĉis aŭdi la malfermon de la pordo, ĉar eĉ ne malkovrinte la okulojn ŝi ŝanceliris en la ĉambreton. :La radfaristo enŝlosis ŝin tie . . . :Proksimume post du horoj denove li malŝlosis la ĉambreton kaj eniris portante en manoj, per tuko ŝirmataj, fumantan poton plenan de ia bolaĵo. :"Jen, trinku!," li diris sible flustrante, "mi alportis al vi vian tombejan spicaĵon!" :Ĉu ŝi dormis? :Ne, ŝi plorpepis premante la vizaĝon en kusenon. :Li kaptis ŝin je la ŝultro kaj sidigis ŝin. Kiam ŝi ekvidis lin, denove ŝi ekploris plengorĝe. :"Jen vi havas, trinku!," li eksiblis. :Momenton ŝi hezitis, sed poste ŝi trinkis iom. :"Kuraĝe, kuraĝe! Nenia helpo!" :Ŝi kliniĝis super la poto plena de bolaĵo naŭze gustanta kaj intense je rezino odoranta. :Fulmorapide ŝi ekpensis, ke kuirinte kaj alportinte mem la likvaĵon li akceptas la cirkonstancojn, se ili estos denove samaj, kial ili estis pli frue, ol li foriris en la militon; li mem helpas. . ., por ke ne rezultu publika hontego. :"Nenio helpos vin, vi devas trinki!," minacis la sible parolanta radfaristo. :Ŝi englutis egan kvanton kaj forŝovis la poton. :"Trinku!," ekkriis furioze la radfaristo. :"Laŭdire sufiĉas iometo!," flustris Markita sufokiĝante pro adstringeco de la trinkaĵo. :"Mi diras, trinku ĉion - ĉion!" :Nun ekkomprenis Markita kaj, ĉesinte entute plori, sindone ŝi akceptis la likvaĵon, ĝis la lasta guto eltrinkis ĝin kaj senkonscia ŝi renversiĝis sur la kusenon. :Martin denove ŝlosis la ĉambreton kaj surmetinte ledan radfaristan antaŭtukon alportis el la ĉambra angulo brakplenon da radradioj, da kiuj estis tie konsiderinda provizo, komencis alĝustigi ilin kun tia bruo kaj tiom trankvile, kvazaŭ nur hieraŭ li estis ĉesinta ĉi tiun laboron. :Kaj se li haltigis kelkfoje por momento la hakilon en la aero, okazis tio sole, por aŭskulti. :Sed en la ĉambreto estis silente. . . Li daŭrigis do sian laboron kaj fervore li hakis plue kvazaŭ laŭ mendo. :Subite - tio tamen estis jam ĉirkaŭ la tagmezo - li ne finhakis, sed formetis la hakilon, ekstaris kaj per la manoj li ekpremegis sian kapon. :La ĉefan aferon li forgesis! :Kiu estas tiu Henĉjo, kiun Markita vokis ĉe la tombejo? :Li saltis al la ĉambreto, por krii ĉi tiun demandon en la vizaĝon de la edzino. Preskaŭ li ne havis sufiĉe da tempo por malŝlosi. Tamen Markita ne kapablis plu paroli. * :Sed pli frue ol pasis kvar tagoj, ŝi kapablis denove moviĝi per la piedoj, pli ĝuste dirite per la piedoj kaj manoj. Komence ŝi treniĝis nur, sed post unu semajno ŝi kapablis jam iri kiel kutime, eĉ se ne tuj tiom rapide. Tiun tagon, kiam la unuan fojon denove ŝi alportis dorskorbon da terpomoj de la kampo, montriĝis, ke ŝiaj vangoj ne reatos por ĉiam tiel blankaj, kiel poŝtuko; laŭŝajne restis do en ŝi iom da sango kaj ĝi eĉ plimultiĝis iom. :Martin, la radfaristo, erarkalkulis do! Ŝi ne obeis, kiam li kriis en ŝiajn orelojn "Mortaĉu!" :Kaj tiam ŝi fartis plej malbone, ke mankis nur eteto, por mortaĉi. :Sed iun vesperon li eksciis, kiu estis tiu Henĉjo. La unuan fojon de post sia alveno li vizitis la gastejon; ĉiuj komprenis, ke li ne kapablis pli frue, havante hejme malsanetan edzinon. La vilaĝanoj - estis malmulte da ili kaj ĉiuj estis jam ekster la militdeva aĝo - bonvenigis la radfariston-pioniron en griza uzodifektita uniformo kvazaŭ la sian, tuj ili sidiĝis kun siaj sodo akvoj ĉirkaŭ li kaj post nelonge estis en la gastejo silente kvazaŭ en preĝejo. Eĉ kartludi oni ĉesis en angulo; ĉiuj aŭskultis la rakontantan radfariston preskaŭ senspire. :Ĝuste dum priskribo, kiel niaj minfosistoj - kaj li kun ili - estis surŝutitaj en ŝakto, ĉar itala mino eksplodis pli frue ol la nia kaj kiel ili sukcesis mem savi sin fosinte dudek horojn, aperis en la gastejo iu, kiun Martin neniam vidis dum sia tuta vivo, do des malpli en Příchodice. :Eble li eĉ ne estus rimarkinta lin, se la staciestro en amasego de frago- kaj frambofolia fumo, kiu plenigis la tutan ejon, ne estus ekparolinta en mallumon ĉirkaŭ unusola lampo: :"Kio okazis, s i n j o r o ĝardenisto? Kial vi ne eksidas ĉe ni? Venu ĉi tien, s i n j o r o Henĉjo!" :Ekaŭdinte ĉi tiun nomon la radfaristo fluge ekrigardis ĉiujn ĉeestantojn. Ĉies rigardoj estis gaje turnitaj al la alveninto, eĉ unu el la rigardoj ne returniĝis al la radfarislo. :Do neniu en la tuta vilaĝo scias ion. Henĉjo estis la nova kastela ĝardenisto, ricevinta sian postenon dum foresfo de la radfaristo kaj, kiam li heziteme eksidis kaj estis prilumita de la lampo, la radfariato tuj komprenis, kial oni alparolis lin s i n j o r o ĝardenisto, s i n j o r o Henĉjo. :Li aspekiis pli eble kvazaŭ sinjoro instruisto, krom ke sinjoro insiruisto versimile ne surmetus ĉapelon ornamitan per garola plumeto kaj krome tiom verdan, ke tio eĉ naŭzigas la rigardanton, kaj ke li ne portus ĉirkaŭ la kolo kravaton tiom terure bluan. Sed sinjoro Henĉjo havis la okulojn ankoraŭ pli bluajn, la harojn blondajn, preskaŭ blankajn kaj tiel delikate buklajn, kiel ĵus banita ŝafido, vangojn rozkolorajn kaj kvazaŭ pudritajn kaj tute same kvazaŭ blanke pudrita aspektis lia tuta haŭtkoloro, kio estas konsiderinda strangaĵo ĉe ĝardenisto. Sole liaj ruĝaj manoj estis tiel grandaj, kvazaŭ sinjoro Henĉjo devus plukreski ankoraŭ pro ili. La manoj apartenis jam al laborema viro, cetere estis sinjoro Henĉjo bubo, kiu - tion devis jesi eĉ la radfaristo - povis frenezigi ĉiujn virinojn. Kaj ĉar la radfaristo ĉiam kaj ĉion ekkonis unuarigarde, li divenis ankaŭ, ke en tio, kio okazis, estas sinjoro Henĉjo multe malpli kulpa ol lia edzino. Kvazaŭ vorton post vorto iu klarigus la aferon al li, tuj kaj klare li komprenis, ke plej facile kaj plej forte freneziĝas je tia beleta bubeto senida edzino de tia kvardekjarulo, kia estas li mem, ĝuste pro tio, ke li estas pli juna ol ŝi, ke li estas duona infano kaj, kiam li rememoris pri diversaj siaj spertoj kun Markita, lia kapo ekturniĝis pro tio, kiel ŝi ekflamiĝis versimile pro ĉi tiu rozkolora bubo. Subite kaptis lin tia kolerego, ke ĉiuj intencoj, kiujn li ekhavis ĝis nun, estis nur ludiloj kompare al la nuna. Eble, ke li estus eĉ pardoninta Markitan, kiam ŝi propraforte reakiris sanecon - li sola scias, kiom proksime ŝi estis al la morto - nur se li ne estus ekvidinta ĉi tiun Henĉjon. Bone li faris, ke li ne informis sin ĉe konatoj per - eble eĉ nealtruda - demando, kaj estis klarege al li, kial Markita al ĉiuj demandoj respondadis obstinege: "Ne turmentu! Pli eble mortigu, mortbatu min, tamen mi ne diros!" Sed li solene promesis dum ŝia ĉeesto, ke li ne ektuŝos ŝin. :Se ŝi estus senhonoriginta sin kun iu vilaĝa junulo - kvankam taŭgaj ne restis hejme - eble eĉ kun iu edzulo, tio ĉio estus pli facile tolerebla, ol ĉi tiu bubo, evidente sinjordevena, pro kiu oni povus pardoni eble knabinon; sed edzinon?! De ĉi tiu senbarba belulaĉo la radfaristo Kloch estis duoble senhonorigita. Preskaŭ, ja eble efektive li sentis sin persone ofendita, ke la vilaĝanoj tute evidente mokis sinjoron Henĉjon per atakoj, kompreneble bonintencaj, al kiuj estas elmetitaj tiaspecaj sinjoretoj, precipe se ili ne kapablas rebati. :"Ĉu mia mano estas fava?" ŝerce koleretis la ŝuisto, kiam sinjoro Henĉjo donante la manon al ĉiuj preterlasis lian, tro malpuran manegon. Kaj kiam la ĝardenisto rebonigis sian malatenton, la fortulo-ŝuisto premis lian manon laŭ sia kutimo tiom, ke sinjoro Henĉjo ektordiĝis kai ruĝiĝis. Ĉiuj ĉirkaŭsidantoj ekridis. :"Atentu, ŝuisto!" diris la staciestro, "ke vi ne difektu sinjoron Henĉjon, por ke vi ne havu konflikton kun lia panjo, sinjorino bienega intendant-edzino el Kouč; la kastela laborestro havas ja ordonon atenti, ke nenio okazu al li!" :"Eble, ke ŝi ŝatus nun, se iu difektus iomete ŝian dorlotatan solfileton, li staras ja denove antaŭ baldaŭa rekrutigo!" kontraŭdiris la ŝuisto. :"Mi estas la ĉi tiea radfaristo!" eksiblis Martin Kloch, kiam sinjoro Henĉjo ankaŭ al li prezentis sian manon trans la tablon. :La ekmovo, kiel Henĉjo retiregis la manon, evidentigis, ke nur nun li ekrimarkis la soldaton en grize kota uniformo, kaj la maniero, kiel li mem retiriĝis, pruvis, ke nur nun li konsciiĝis, ke antaŭ li staras la edzo de lia amatino. Ĉiuj denove ekridis. :"Li ne manĝos ja vin!" diris la ŝuisto, kiu ebriiĝis eĉ per sodoakvo. "Kiom mi memoras, radfaristoj ne manĝas ĝardenistojn, precipe en kruda stato!" :"Kompreneble ne!" ekridis nun ankaŭ la radfaristo kiel eble afekte kaj kore, kaj kliniĝinte sur la kubuto trans la tablon li prezentis la manon al sinjoro Henĉjo. :"Sed ĝardenistoj ankaŭ ne manĝegas radfaristojn!" deklaris sinjoro Henĉjo, nun tre kuraĝiĝinte, kaj skuis korege la prezentitan manon dum tondra ridego de ĉiuj ceteraj, ĝojigitaj de ĉi tiu regolo ne intencanta engluti akcipitron. :Vi bubeto! - ekpensis la radfaristo. - Ne nur, ke Markita eĉ vorton ne diris al vi, en kian staton vi igis ŝin, sed vi estas nun konvinkita eĉ pri tio, ke ankaŭ mi ne havas eĉ plej malgrandan ideon. Tiun ŝtonon, kiu nun falis de sur via koro, oni povis preskaŭ aŭdi; tamen atendu, vi ĝisatendos ion!: :Sed li restis sidi ĝibklinite, fumegante, laŭŝajne netuŝite, ne malkaŝante, kio bolas en lia interno. Neniu povis ankaŭ suspekti ion, ĉar, se iu estus havinta eĉ nur etan ideon, certe li estus perfidinta ĝin okaze de ĉi tiu renkontiĝo kun la beleta junulo. :La vilaĝanoj mokincitis la junetan dorlotulon de la intendantedzino de unu el la ĉi tieaj terpombienegoj, ĉiam sammaniere duonflate kaj duonmoke, kio evidente ĝojigis sinjoron Henĉjon kaj pruvis, ke oni ŝatas lin ĉi tie en Příchodice. :"Do, sinjoro ĝardenisto, ĉu la ĉi tieaj knabinoj ne maltrankviligas vin plu," demandis la ŝuisto. "Ni aŭdis, ke la edzino de la kastela laborestro devis gardi vin, por ke la frandemaj rastulinoj en la parko ne forleku vin kvazaŭ mielon." :Sinjoro Henĉjo manĝante bonegan vespermanĝon kuiritan aparte por li de la gastejmastrino ekridetis memame tra la nazo. :"Kelka el la ĉi tieaj fianĉinoj dezirus esti sinjorino ĝardenist-edzino. Ĝis nun estis ja ĉiam edziniĝinta ĝardenisto ĉi tie. . . precipe pri unu fianĉino mi scius, kiu certe plaĉus al vi!" :Sinjoro Henĉjo estis tiom malaperta bubo, ke li kaptiĝis per ĉi tiu mencio kvazaŭ birdeto sur peĉŝmirita vergeto; li demandis: :"Kaj tiu estus?" :Ĉiuj ĉeestantoj preskaŭ pendis per siaj okuloj sur la buŝo de la ŝuisto, por ekscii, kiun el la ĉi tieaj fianĉinoj la ŝuisto kuraĝos nomi. :"Kanjo Dikega!" ekridegis la ŝuisto, tamen ara ridego atendata rekompence por ĉi tiu spritaĵo eksonis iel mallonge kaj senefekte; ĉiuj sentis. ke la vilaĝestro estis prava dirante: :"Vidu, ŝuisto, vi pafas ofte ne celante, sed vi ne kapablas bridi la langon per la dentoj, ĉar vi havas ja neniujn plu." :Kanjo Dikega estis tre maljuna, de la komunumo nutrata kompatindulino. :Se ili estus sciintaj pri la rilatoj inter sinjora Henĉjo kaj la radfarist-edzino, ili estus envicigintaj la radfarist-edzinon nur post la Kanjo kaj al la radfaristo ili ne estus pardonintaj lian germanan edzinon, pro kiu ili ofte riproĉis lin. :Li stariĝis kaj intencis foriri. :"Ĉu en la ĉasejon, en la ĉasejon?" demandis lin la ŝuisto. :"Ĉu vi ŝatus ricevi buŝofrapon?" respondis la radfaristo per demando, ĉar li ne toleris aludojn pri sia ŝtelĉasado. :Adiaŭinte ĉiujn kune per soldata saluto li foriris. La manon li donis al neniu, ĉar li devus doni ĝin ankaŭ al Henĉjo, kion fari li ne kapablis plu post sia decidiĝo, kion li faros. . . :La edzinon, kiu obeis pli mute ol horloĝo - kiu tiktakas almenaŭ per pendolo, sed Markita eĉ vorton ne rediris - li ellasis hejme el la ĉambreto, por ke ŝi priservu la kaprinon kaj post la vespermanĝo denove li ŝlosis ŝin en la ĉambreton, ja eĉ tukon li pendigis sur la anson, por ke ŝi ne vidu tra la ŝlosiltruo, se ŝi ekpensus rigardi tra ĝi. Poste li grimpis al la subtegmentejo kaj alportis sian kunmeleblan, ŝtelĉasistan kuglopafilon, kiun oni uzas por kornoĉasaĵo. Ĝi estis bone konservita, sed tamen li dismuntis, purigis kaj oleumis ĝin. :De post ĉi tiu momento li embuskis en la ĉasejo ĉiunokte, tamen hejmen neniam li alportis eĉ nur bestan haregon. * :Tio estis facila afero, ĉar la ĉasaĵo, kies postsignojn li sekvis ĉiuvespere, ne estis kvarpieda kaj verdire li ne intencis alporti ĝin hejmen, se li sukcesos pafi ĝin, ja ĝis li pafos ĝin, li estos malantaŭ montoj kaj valoj pli frue, ol iu malkaŝos lian faron. Alirilaie li povis efektivigi sian planon ĉiuvespere, kiam ajn li volis. Sufiĉus alceli per pafilo kaj alpafi la ĉasaĵon inter la okulojn je ok paŝoj. Sed ankaŭ tio okazos ĝustatempe! :Dum la tuta tago li laboris en la metiejo pri riparaĵoj, da kiuj amasiĝis granda arego, vespere li vizitis la gastejon, precipe la lastan semajnon de sia forpermeso li zorgis pri tio, ke eĉ unu fojon li ne manku tie. :Ĉiuj miris, kia babilulo fariĝis en la milito la iama neparolemulo kaj kutime ĉiuj ariĝis ĉirkaŭ li, ĉar li rakontis dum li kapablis, ĝis lia voĉo tute raŭkiĝis kaj tio okazis ĉiam, kiam alvenis sinjoro Henĉjo, kiu kutime foriris tuj post la vespermanĝo. Senpere post li malaperis ankaŭ la radfaristo kaj, kiam iu el la restintoj atentigis pri tio, kiel rapide la radfaristo kadukiĝas, ĉiuj jesis tion. :Sed neniu mirus, se li scius, kion la radfaristo ĉiutage faris. :Rekte el la gastejo li kuris tra la malnova bredarbaro, kiu ja ne estis de la vilaĝo pli malproksime ol kvincent paŝojn, ĝis la fervojo, ĝuste tien, kie subite ĝi turniĝas ĉirkaŭ la malnova bredarbaro, kaj tio estis jam kelkoble kvincent paŝoj; ĉi tie kaŝita en densejo li atendis ĝis preterveturos la naŭhora trajno el la haltejo en Příchodice. Tuj kiam la lokomotivo estis preterpasinta, li ekkuris el la densejo kvazaŭ timigita kapreolo kaj fulmorapide li kuregis transverse la bredarbaron al la iama nutrejo de kornobestaro ekipita per remizo, kiu tamen de longe ne plu estis uzata, de post kiam la loka fervojo tratranĉis ĉi tiun parton de la bredarbaro; ĉi tie li haltis unu minuton kaj poste li kuregis al natura barilo inter la bredarbaro kaj la parko. Ĉi tiun li devis trakuri laŭlarĝe ĝis li atingis la ĝardenistan dometon kun ĝia lumigita fenestro, malantaŭ kiu ĉe lampo sidis rozkolora junuleto, buklohara kvazaŭ ŝafido kun lazura kravato kaj miozotbluaj okuloj; pli frue ol oni povus kalkuli ĝis dek, returniĝis la radfaristo kaj kuris tra la parko reen, traglitis kvazaŭ serpento tra la sama spaco inter du piceoj en la natura barilo kaj kvazaŭ pelegata cervo li kuregis jam tra la bredarbaro ĉi tiun fojon en konsiderinde dekstren deflankiĝanta direkto al la stacio Žinice. Ĉiun fojon li atingis la celon kelkajn minutojn pli frue ol - la miksita trajno de la loka fervojo, kiu haltis ja dudek minutojn en Maslov, por akcepti kaj alligi ŝarĝaĵvagonojn. Nur poste li revenadis hejmen. Vespere antaŭ sia forveturo li entreprenis ĉi tiun vetkuron ankoraŭfoje kaj plej multe ĝojigis lin la cirkonstanco, ke ne efektiviĝis lia timo, ke la aro da kajeroj, de kiu sinjoro Henĉjo legante forprenadis unu kajeron post alia, malaperos sub lia maldekstra kubuto pli frue, ol estos necese, kaj ke li do ne trafos lin plu ĉe la lampo dum la koncerna vespero. Sed kiam li estis forveturanta, estis luna vespero, plej forta plenluno. . . :La koncernan vesperon li estis sola en la haltejo nur kun sia edzino Markita, kiu persistis, ke ŝi akompanos lin, kvankam dum la tuta tempo, de post kiam ŝi resaniĝis, ili ne interparolis pli ol dek ĉiutage samajn kaj nepre necesajn vortojn. Kaj kiam li finlaĉis sian dorsosakon kaj eliris el la kabano, ŝi sekvis lin vestita kaj apoginte sin je la ŝtona pordkolono ŝi postrigardis lin. :Li komprenis, ke ŝi ŝatus vidi lin eniranta la trajnon, kaj diris do: :"Se vi volas, venu kune!" Kaj ŝi iris. :Sekvante lin ne sur la irvojeto preter la tombejo, sed sur la veturvojo malsupre de la tombejo, ŝi malfruiĝis iom. Ili atingis la haltejon. :Ŝi eksidis sub la tegmento kaj la radfaristo metinte sian ne tro plenan dorsosakon apud ŝi, promenis ekstere laŭlonge de la reloj. Ili venis tro frue antaŭ la naŭa. :Kvankam ne estis tiel lume kiel hieraŭ, tamen la radfaristo rigardis la lunon ĉiufoje, kiam ajn ĝi elnaĝis al la nubaj ondoj pelataj per forta vento trans ĝian vizaĝon. :Kiam la radfaristo finaranĝis siajn vojaĝnecesaĵojn ĉe la oficeja giĉeto kaj kiam malproksime la unuan fojon ektintis la sonorilo de la barilo mallevata transverse la vojon, eliris Markita eksteren kaj stariĝis proksime al la elirejo. :La radfaristo ne vidis sub la kaptukon en ŝiajn okulojn nun ankoraŭ pli kaviĝintajn kaj pli malheliĝintajn pro ŝia malgrasiĝo, sed estis evidente, ke ŝi certigis sin laŭ sia deziro kaj sopiregas nun foriri. :"Do iru hejmen. . ." li eksiblis preskaŭ fajfsone, "al la patrino diru. . ." Kaj eksilentinte li klinis la kapon. :"Min neniu plu ekvidos ĉi tie," li aldonis, "kaj vi..." :En la sama momento la sablo ekkraketis sub la ŝueto de Markita kaj, kiam la radfaristo rigardis antaŭen, ŝi estis for: Ŝi ekflugis sur la straton kvazaŭ hirundo el stalo. Lumigita de la luno ŝi returnis ankoraŭfoje la vizaĝon kaj malaperis. :Do, eĉ manon ŝi ne donis al li. :Li estus ŝateginta ekkuri renkonte al la trajno kaj kiam fine ĝi alvenis sur la konsiderinde plialtiĝanta linio, la radfaristo ensaltis ĝin unusola en la haltejo. En la kupeon tro plenigitan de soldatoj li ĵetis siajn dorsosakon kaj ĉarpentilon kaj eksidis ekstere sur la ŝtuparon. Tuj kiam la trajno enveturis la bredarbaron, fariĝis mallume - tre oportune. Kvazaŭ ombro glitis la radfaristo de sur la ŝtuparo en fosaĵon kaj tie li kaŝis sin. Kiam preterpasis la resto de la trajno, li saltis trans dratojn kondukantajn al bariloj kaj tuj li ekkuregis tra la bredarbaro al la dezertiĝinta nutraĵejo por la kornobestaro. Eĉ kun kovritaj okuloj senmalhelpe li estus atinginta la celon, tamen des pli bone, ke la plenluno kvazaŭ verŝis sian lumon en la arbaron. La radfaristo grimpis en ne tro altan subtegmentejon de la fojnoprovizejo, etendis la manon en la trabaron kaj ekpalpis sian fidindan kuglopafilon. Sed kiam li ekprenis ĝin kaj ekmoviĝis, por grimpi malsupren, li haltis kaj konsterniĝis: :"Henĉjo!" ekvokis ie tute proksime lia edzino Markita tute same, kiel tiam ĉe la tombejo kaj ankoraŭfoje: :"Henĉjo!" per ĝojplena liberigita voĉo, sed la voĉo tuj ekploris. La radfaristo tuj ekvidis ilin. Ili staris en juna arbetaĵo, proksimume dudek paŝojn de li en plena ombro, nur mirakle okazis, ke li ne fortimigis ilin per sia kurego. :Estis evidente, ke ĉiu el ili kuregis duonan vojon al necerta kaj tamen interkonsentita rendevuo; kiamaniere ili interkonsentis, tio estis por la radfaristo en la nuna momento tute sensignifa. Certe, ke ili kunvenadis ĉi tie. Li vidis ilin klare, per ŝtelĉasistaj rigardoj, por kiuj ne ekzistas mallumo. :Sinjoro Henĉjo levis la kapon de Markita de sur sia brusto kaj kisis ŝin sur la frunton. La radfaristo sciis harprecize kien; sur la mallarĝan lokon, kiu apenaŭ restas inter ŝiaj delikataj nigraj okulharoj, por ke ili ne kunkresku. Kaj poste li kisis ŝin sur ambaŭ okulojn. :Tio estis amo, certe laŭ la libroj, kiuj la ĉefĝardenisto legas ĉiuvespere. :"Henĉjo, Henĉjeto!" ĝojvokis Markita kvazaŭ kantante kaj iliaj lipoj reciproke enpenetriĝis.. :Ilia rido sonis ĉirkaŭe kaj ili estis feliĉaj kvazaŭ infanoj. Kaj verdire ili estis infanoj. :"Kiam mi aŭdis fajfi la trajnon, tuj salte mi leviĝis kaj ekkuris ĝis ĉi tien!" :Markita rakontis ion al li per feliĉega, pasia aldvoĉo certe pri li, pri la radfaristo, ĉar ili denove ekridis kaj Markita fine ekkvikis volante eligi sin el lia ĉirkaŭbrako. :"Venu, venu en vian loĝejon!" ŝi logis. Sed Henĉjo, Henĉjeto ne lasis ŝin el siaj brakoj. :"Ne, tio estas tro malproksime. . . ankoraŭ sufiĉe da tempo, ĝis poste. . . rigardu, ĉi tie!" :Kion ŝi respondis, oni ne povis kompreni, ĉar per siaj lipoj li sufokis ŝiajn vortojn sur ŝiaj lipoj. Kaj tiel ili portis sian preskaŭ seninterrompan kison ĝis ĉi tien, sub la radfariston starantan supre en la fojnejo. Kiam ili iris en la kaŝejon, prilumis ilin la luno, la radfaristo vidis ilin tute klare inter maldensa stangarbaro. :Eĉ kiam ili tute malaperis en la malluma angulo, la radfaristo bone distingis la blankan vizaĝon de Markita kaj vidis ŝafidajn buklojn de sinjoro Henĉjo, li vidis, sed verdire li ne rigardis longtempe, ĉar el bone celita pafiltubo, traŝovita inter du stangoj, ektondris pafo. :"Henĉjo!" ĝemsonis de malsupre la voĉo de Markita, kiu ne finparolis. :Tamen Henĉjo ne respondis, fuĝante kapantaŭe kun manoj antaŭen streĉitaj, li falis sur la sojlon tiom peze, kvazaŭ iu estis ĵetinta lin de supre. Liaj kruroj kaj brakoj konvulzie ekmoviĝis, sub la vizaĝo elverŝiĝis el la buŝo nigra sangomarĉo; la kuglo trafis lian dekstran pulmolobon. :Same okazas ankaŭ, se tiel oni mortpafas kapreolon! :La radfaristo saltis malsupren kaj transpaŝis sinjoron Henĉjon irante internen. Markitan, sian edzinon, li prilumis per alumeto. Ŝi luktis malpli longe kun la morto, ol ŝia amanto. El sub ŝiaj supraj palpebroj videbliĝis blanka mallarĝa kvaronlunforma sklero. Ŝi estis morta. La sama kuglo, kiu mortpafis Henĉjon, traboris ŝian koron. :"Jen mia rekompenco por via Henĉjo," eksiblis la radfaristo kaj lasis finbruli la alumeton ĝis siaj fingroj kaj eliris poste, rigardis la lunon, kiu estis lia kompaso indikanta la direklon al Žinice. :"Jen mia rekompenco por via Henĉjo!" ripetis la radfaristo kurante al Žinice, sed li kuraĝigis sin sole per ĉi tiuj vortoj rimarkante, ke tute alia afero estas mortpafi kapreolon ol homon, ja eĉ du per unu pafo. :Li frostotremis pro mortpafo de homo, kaj kiam li volis diri la trian fojon: "Jen mia rekompenco. . ." li ne kapablis plu regi sian dentaron. :Li fuĝis, fuĝegis, pelegata de frostiga teruro, havante antaŭ siaj rigardoj la imagon de blankaj kvaronlunoj de ŝiaj estingiĝantaj okuloj kaj lian bruletantan jakon, ĉar li estis pafita de malanlaŭe el lia proksimeco, ke lia jako ekbruletis. :Ĉio dependas nun de tio, ke li kuratingu la trajnon kaj ensaltu, por efektivigi sian originan, bone pripensitan kaj elprovitan planon, por kaŝi postsignojn de sia ago. :Subite haltigis lin kuregantan - la natura parkbarilo; li kuris ĉi tien, kiel ĉiuvespere anstataŭ rekle al Žinice. Li ĵetis la pafilon trans la barilon kaj freneze li ekkuregis nun al Žinice, kion li devis fari, se li volis rebonigi sian malfruiĝon rezultantan el la malrekta vojo. Li kuregis kvazaŭ ĉashundo, ĉar li konis ĉi tie ĉiun sian piedsignon, ĉiun arbon. :Subite eksonis tra la bredarbaro fajfo de lokomotivo invitanta la kondukistojn al bremsado. Ho ve! - la trajno proksimiĝas jam al la deklivo; ho, se ĉio estus okazinta laŭ lia plano, sed li entute erarkalkulis pri unu atero. Markitan li ne volis, nur lin, sinjoron Henĉjon en la parko apud lia fenestro. . Tie sub la fojnejo ili kuŝas ambaŭ, ŝi surdorse kaj li sur la vizaĝo - duoblaĵo! :Li faris tion same kiel tiu itala grafo, kiu per unu spadopiko trapikis sian edzinon kaj ŝian amanton. Li vidis lian pentraĵon sur la plafono de unu kastelo en Goricia. Sovaĝa ĝojo ekokupis lin pro ĉi tiu rememoro. Bone faris tion tiu grafo kaj ankaŭ li, la radfaristo. . . :Tamen ju pli rapide li klopodis kuregi, por atingi la trajnon ankoraŭ antaŭ la deklivo, des malpli facile li kapablis movi la piedojn. Ilia pezo pligrandiĝadis same kiel la bruo en la arbaro. Ĉi tie apud la fervojo staris okdek-jaraj arboj kvazaŭ grandeguloj kaj ĉiuj ili kriegis ĥore: Ho - ho - hooo, kaj iliaj filoj starantaj sub ili vipis per siaj branĉoj la radfariston en la vizaĝon. :En la sama momento videbliĝis la lumoj de la lokomotivo malrapidiganta sian kuron antaŭ la deklivo. La radfaristo venos ankoraŭ ĝustatempe, li saltos sur vagonŝtupeton, trairos ĉiujn personvagonojn, trovos sian kupeon kaj neniu pruvos iam al li ian kulpon. :Unue li devas pasi la dratojn kondukantajn al bariloj - ili estis tro malalte, por rampi sub ili, sed tro alte, por transpaŝi ilin, sed la longkrura radfaristo starigis unu piedon supren, per la tuta pezo de sia korpo li premis la dratŝnuregon malsupren, transigis sian alian piedon, tamen tuj, kiam li ektuŝis la herbejon por stariĝi sur ĝi, la ŝnurego senigita de lia pezo, risortiĝis, faletigis, renversis kar ĵetis la radfariston malsupren. . . :Rekte sur la relojn, sub radojn de la trajno, kiu rulegis ĉi tie de sur la deklivo pasinte la kurbaĵon. :Ankaŭ li flugis kapantaŭe streĉante la manojn antaŭ sin, sed kiam la trajno estis preterpasinta, la spaco inter la manoj kaj la kruroj de la radfaristo estis minimume dudek metroj. :Poste kompreneble povis esti al li jam tute egale, ĉu oni pruvos ian kulpon al li, ĉu ne. . . ==ĈEFSERĜENTO LEMANINSKÝ== :Ĉe la »tablo de filozofoj«, kiel oni nomis en la loka klubejo la solan tablon, ĉe kiu kartoj ne estis ludataj, denove estis tro vigle. :»Kaj mi diras al vi, ke la tuta institucio de la mortpuno estas maljustaĵo, kiun la homaro efektivigas je si mem,« kriis Lepař, maljuna helpprofesoro, batante per peono en la ŝaktabulon, kvazaŭ li volus sigeli ĉiun sian vorton. :»Denove plia bela frazaĉo,« diris lia kontraŭulo, kun kiu ĵus li finludis ŝakpartion kaj kiu ĉiam havis alian opinion ol lia ĉiuvespera kunludanto. Tio estis la urba kaj fabrika kuracisto, la lasta de la loka kuracista dinastio, kies antaŭuloj ekde praaj tempoj eble estante ankoraŭ barbiroj - plenigadis la lokan tombejon. »Se vi, same kiel mi, estus vidinta jam mortadi tiom da homoj, kiuj estis mortigitaj senkulpe, sole pro la homa profitemo. . . « :Oni disputadis eble jam duonan horon kun malsama sukceso kaj kun varia aprobo de la ceteraj klubanoj; la helpprofesoso Lepař defendis la vidpunkton, ke la homa societo ne rajtas aldoni al unu murdo aŭ al kelkaj tiaj krimoj ankoraŭ unu pluan krimon, ekzekutante la murdiston, li defendis sian troigatan konvinkon tre ekscitite eĉ ofende; male doktoro Stepka restis trankvila kaj asertis, ke unusola homa vivo valoras neniom kaj, se ĝi krom tio estas danĝera por aliaj vivoj, estas necese simple detrui ĝin, ja en la intereso de la homa societo estus oportune, ekstermi la tutan genton de la murdisto, ĉar la emo al sangaj krimoj estas heredebla. :La ceteraj sciis, ke doktoro Stepka intence troigas por inciti la kolereman Lepař al ankoraŭ pli akraj esprimoj kaj logikaj eraroj, kiuj gajigis la ceterajn klubanojn, kaj ili ridis do senĉese. Lepař fine kuraĝis eĉ aserti, ke verdire kulpo ne ekzistas kaj ke do ne ekzistu ankaŭ puno, ke la krimo estas simple malfeliĉo kaj nenio plu. :En la sama momento okazis io neatendita. Ĉe la supra tablorando, kie ĉiutage sidis maljuna apotekisto, pensiulo de apoteko, kiun eble jam de dudek jaroj gvidis lia filo, falis enkadrigita gazeto, kun bruo simila al ekkrako de kanvergo, kaj malantaŭ ĝi aperis la maljuna,:pergamena vizaĝo de la apotekisto kaj liaj okuloj pligrandigataj per dikaj okulvitroj. Kutime li ne miksiĝis en la klubajn disputojn kaj li eble unusola legadis la gazetojn elmetitajn en la klubejo. Sed kiam ajn li aŭdiĝis, ĉiam li parolis aferorilate. Ĉe lia unua vorto ĉiuj eksilentis kaj aŭskultis. :Kiel ĉiam, la apotekisto ekparolis sen enkonduko: :»Kiam mia patro fine de la kvindekaj jaroj sendis min en la mondon, por ke mi akiru spertojn, mia unua vojaĝo kondukis min al Ruslando, kie la frato de mia onklo estis staba kuracisto kaj estro de la garnizona malsanulejo en la fortikaĵo K-o en la rusa Polujo. Kiel la onklo bonvenis min, kiel li plaĉis al mi, estas aparta afero. Certe estas, ke dum la deĵoro li estis efektiva tirano, antaŭ kiu ĉiuj tremis, kaj ke eĉ al mi mem ne estis agrable dum lia ĉeesto. Kaj mi konfesas, ke retenis min tiam en K-o, dum tutaj dekkvar tagoj, nur unu kruelaĵo. En la fortikaĵa malsanulejo kuŝis deliktulo kondamnita al pafmorto, ĉefserĝento Lemaninský. Li alpafis kolonelon per pistolo kaj poste li pafvundis sin mem. Li vendis sian horloĝon, aĉetis dutuban pistolon, kuraĝigis sin per brando kaj, kiam la kolonelo enpaŝis la batalion-kancelarion, li alpafis lin, trapafis liajn tendenojn inter la polekso kaj montrofingro. La kolonelo, kune kun sia adjutanto, fuĝis kaj kaŝis sin post baraĵoj, kvankam la ĉefserĝento havis en la pistolo ankoraŭ unusolan kartoĉon. La kolonelo kaj lia adjutanto estis eksigitaj el la armeo kaj ĉefserĝento Lemaninský, kiun oni levis de la planko, ĉar li pafvundis sin per la restinta kuglo, estis forportita en la malsanulejon, kie oni longe klopodis lin restarigi. Fine oni sukcesis resanigi la vundon, la kuglo enpenetrinte preter la ripoj restis malantaŭe ĉe la spino, la pistolo estis ja tia, ke ne estis eble mortpafi iun per ĝi. Sed Lemaninský malsaniĝis je pleŭrito. Oni sukcesis resanigi lin iom kaj starigis lin antaŭ la tribunalon. Post du horoj li estis kondamnita al morto per pulvo kaj plumbo kaj tuj venontan tagon li estis mortpafota. Sed kiam li estis rekondukata al la kazemato, li saltis sur la pavimon tra la koridora fenestro kaj rompis ambaŭ siajn krurojn. Duonan jaron daŭris, ĝis ili resanigis liajn krurojn, sed Lemaninský komencis sputegi sangon. Tio estis lia malnova malsano; dum manovroj li akiris ie ftizon kaj estis komandita en la batalionkacelarion, por provi, ĉu lia malsano pliboniĝos. :Ĝi ne pliboniĝis kaj, laŭ la ordono de la kolonelo, Lemaninský estis sendota hejmen de la regimento. Ĝuste tial li alpafis la kolonelon, kiun li kulpigis ankaŭ pri sia malsano, ĉar dum ekzerco ŝvitoplena li devis travadi riveron laŭ lia ordono. Kiam do aperis la sango, kontente ekspiris precipe la ok pafistoj de la bataliono, kiuj estis komanditaj fari la lastan servon al sia kamarado. Sed kiu en la regimento konjektis, ke ĉefserĝento Lemaninský post du provoj de memmortigo evitos la punan mortpafon, por anstataŭigi ĝin per tiel nomata natura morto, tiu eraris. :Ĉiutage okazis kuracistaj interkonsiliĝoj ĉe lia lito, kvazaŭ li estus generalo. Lemaninský estis kuracata laŭ ĉiuj eblaj metodoj, oni verŝis vinon en lin, incitis lian stomakon per arseniko, mallonge dirite pri li komenciĝis obstina lukto kun la morto, el kies brakoj oni nepre volis lin elŝiri, por povi transdoni lin al la morto. Ĉio okazis laŭ la ordono de la nova kolonelo, al kiu oni devis ĉiutage raporti pri la farto de la ĉefserĝento. La kompatindulo ĉiam pli kadukiĝis kaj ne plu estis tro malproksime de la lasta elspiro, kiam subite lia sanstato favore ŝanĝiĝis. Kaj ĝuste mia onklo estis tiu, kiu trovis la efikan rimedon, ke - laŭ la ordono ripetata preskaŭ ĉiutage - oni sukcesis restarigi Lemaninskýn, tiom, ke li kapablu iri dudek paŝojn de la mallibereja ĉelo ĝis la korta angulo, kie jam de tri kvaronoj de jaro la muroj estis ekipitaj per ligna tabultegaĵo, por ke dum la ekzekuto la elpafitaj kugloj ne resaltu de la muroj kaj ne trafu iun, por kiu ili ne estis destinitaj. Mallonge dirite: Oni persvadis Lemaninskýn, ke li estos amnestiita, ke lia afero statas tre favore: kaj, kvankam li estus ekzilita en Siberion, se li estus amnestiita, la sorĉa vorto »amnestio« influis lin, kiu dufoje provis memmortigi sin, tiom mirakle, ke okulfrape li komencis refortiĝi. Ĝuste kiam mi venis en K-n, komencis Lemaninský iri jam sen lambastonoj. Iun vesperon la gardistoj kondukis lin anstataŭ al lia lito en la malsanulejo, kie dum tri kvaronoj de jaro li luktis kun la morto, en teretaĝan ĉelon kun kradfenestro rigardanta en la korton, ĝuste al la angulo ĉirkaŭita de la ligna tabultegaĵo. Du soldatoj kun surfiksitaj bajonetoj restis ĉe li, du starigis sin antaŭ la pordo, venis provoso kaj kapitano-juĝisto kaj prelegis al Lemaninský, ke post dekdu horoj li estos mortpafita. La lasta okazaĵo, kiun la ĉefserĝento Lemaninský vidis dum tiu vespero, estis la freŝaj, blankaj segligneroj, kiujn soldatoj ŝutis en la kortangulon ĉirkaiŭitan de la lignaj tabuloj. :Kaj la venontan tagon frumatene oni mortpafis Lemaninskýn. Mi vidis la okazaĵon kaj ĝis mia morto neniam mi forgesos. La korto estis malgranda kaj, kiel ĉie en la fortikaĵaj soldatkonstruaĵoj, ĉirkaŭata de altaj muroj, nur unu flanko estis malfermita. Trans la muro, kiu en tiu direkto estis malpli alta kaj ekipita per pordego, estis videbla la fortikaĵa remparo kun kruda kornico kaj granda ŝtonŝildo, sur kiu la cara aglo etendis la flugilojn; la supro de la remparo flavetis pro juna herbo kaj super ni malproksime ĝuste en rempara eltranĉaĵo montriĝis blueta silueto de malproksima monteto kun ventmuelejo: estis tiel klare, ke la turniĝantaj muelejaj brakoj estis bone videblaj. En la korto staris en grupoj oficiroj parolante duonlaŭte, en unu angulo ariĝis serĝentoj de la bataliono, ĉe kiu servis la deliktulo, sed ĉiuj plejeble malproksimiĝis de la angulo ĉirkaŭata de la ligna tabultegaĵo. Ekblovetis freŝa venteto, la leviĝanta suno ekridetis per eta rebrilo sur la flavetverda rempara herbo kaj malantaŭ la remparo longsone ekkantis suprenfluganta alaŭdo. El la lunforma fortikaĵeto ĉirkaŭanta la remparon ekaŭdiĝis en la sama momento tamburo, frapoj de soldataj paŝoj kaj samtempe eksonis funebra sonorileto. La pordego malfermiĝis kaj en la korton enmarŝis la kompanio de Lemaninský, en kies frunto rajdis oficiro: La oficiroj salutis, eksonis du komandoj kaj la kompanio formis kvadraton malfermitan en la direkto de la ekzekuteja angulo. De la kompanio foriĝis taĉmento, kiu mem formis moveblan kvadraton, en kiun enpaŝis la soldatjuĝisto kun provoso kaj tiel ĉirkaŭitaj ili marŝis al la koridora pordego kondukanta al la ĉelo de Lemaninský; la gardistoj restis en la korto kaj post nelonge oni alkondukis la kondamniton. :Li estis grandegulo kaj malgraŭ tio, ke per sia mano li peze pendis sur la brako de la pastro lin kondukanta, je tuta kapo li superis ankoraŭ la bireton de la pastro. La ĉapon li havis malsuprentirita ĝis la okuloj kaj la kolumo elstaris malproksime de lia nuko; li spiradis malfacile kaj dum la mallonga vojo la gardistaro devis dufoje halti pro li, ĉe kiu okazo li malbutonumis la jakon sur la kaviginta brusto kaj dum spirado brilis liaj blankaj dentoj sub liaj karbonigraj lipharoj. La serĝentoj eksalutis, kiam oni kondukis la deliktulon preter ilia grupo; Lemaninský adiaŭe eksvingis la manon. Oni starigis lin antaŭ la kompanio kaj laŭtlegis la verdikton al li. Dum tio li spiregis tiel, ke per la mentono konvulsie li kaptadis aeron, ĝis aperis la laringo de lia malgrasa kolo. :Kiam ili tralegis la verdikton, eksalutis la provoso kaj post li ankaŭ la kondamnito kaj la gardistoj starigis sin flanken. La kondamnita ĉefserĝento staris nun inter la provoso kaj la pastro, kiuj apogis lin ambaŭflanke kaj estis evidente, ke li klopodas stari rekte kaj luktas kun nenio alia, krom kun sia malsano, sia korpa mizero, ĉe ĉiu spiro li malfermadis kaj refermadis la lipojn.: :La surĉevala oficiro demandis la deliktulon, ĉu li havas ian deziron ankoraŭ. Lemaninský respondis per terura tusado, kiu skuegis lian korpon kvazaŭ ventego betulon. Li tusis kaj la pastro metis tukon al lia buŝo; sur la blanka tolo aperis granda makulo. Estis evidente, ke oni intencas ekzekuti mortantan homon. :Kiam la tuso kvietiĝis, respondis Lemaninský per sonora voĉo - kio ofte surprizas ĉe progresintaj ftizuloj, kio tamen estas rezulto de resono en grandaj pulmaj kavernoj - ke li ŝatus vidi ankoraŭ la oficirojn de la kompanio. :Ĉi tiuj staris jam malantaŭ la fronto, ĉar estis ja pafote. La komandanto ordonis al ili, veni denove antaŭ la fronton, por sin montri. Ili starigis sin antaŭ Lemaninský, kiu per longa rigardo alrigardis unu post la alia. Ili staris antaŭ li kvazaŭ antaŭ generalo, neniu el ili eĉ ekpalpebrumis. :Apud mi aŭdiĝis singulta plorego; rigardinte flanken mi ekvidis la soldatjuĝiston kun oraj epoletoj sidantan sur benko apud muro kaj plorantan en la manplatojn, ke la larmoj fluis tra inter liaj fingroj. Ĉirkaŭe oni vidis sole palajn vizaĝojn, kvazaŭ brulus bengalfajro. :La oficiroj estis jam denove malantaŭ la fronto kaj Lemaninský havis ankoraŭ unu deziron. Li postulis, ke oni donu cigaredon al li. Ĉiu vorto estis aŭdebla, tia silento estis. :La surĉevala oficiro diris pole: :»Feĉjo, ne plilongigu la turmenton al vi kaj al ni. . .« :»Kiel Dio volas,« diris Lemaninský firme kaj ambaŭ, la pastro kaj la provoso, surgenuigis lin en la seglignerojn. La pastro fervore parolis al li pri eterneco kaj, dum la provoso ligfermis liajn okulojn, la kondamnito spiradis kaptante senĉese la aeron. Eĉ la provoso foriris jam kunpreninte la ĉapon de sur la kapo de la surgenua ekzekutoto, sole la pastro ankoraŭ ĉiam parolis en lian orelon metante krucforme liajn manojn sur la bruston. :Ankaŭ la pastro volis foriri jam, sed en la silento klarvoĉe sin aŭdigis la kondamnito: :»Oni pafos ja ĉi tien!« :Kaj li demetis la manojn de la brusto al la talio. La oficiro donis jam signon per poŝtuko al la pastro, ke li foriru, jam ekcelis kvar pafiloj, du al la kapo kaj du al la brusto kaj la oficiro komandanta la pafistojn levis jam la sabron, por doni signon al la ekpafo - sed en la sama momento Lemaninský per la mano tiris ja nigran tukon de sur la okuloj al la frunto, rigardis en la plej proksiman pafiltubon celantan al lia kapo, premis la nazon inter la polekson kaj montrofingron kaj eligis la nazmukon tiel kiel kutime faras tion litovaj paŝtistoj, trankvile li frotpurigis la fingrojn sur la pantalono, tiris la tukon denove sur la okulojn kaj remetis la manojn al la talio. . . :En la sama momento la sabro de la oficiro malleviĝis al la tero kaj tuj poste eksonis pafo. :Aperis fumnubo, en kiu ĉiuflanken flugis iaj buletoj kvazaŭ pecoj de musko, kaj Lemaninský renversiĝis, kvazaŭ la soldatoj estus puŝintaj per la pafiloj en lignoblokon, kiun antaŭe oni klopodis ekvilibri. Li eĉ ne havis tempon por dismeti la krurojn, li restis kuŝanta surdorse kun kruroj genufleksitaj. Eĉ kvaronsekundon li ne estis mortanta. :Aŭdiĝis du, tri konfuzaj ekkrioj, oni venigis soldaton, ke li alportu la mantelon de la ekzekutito. Li alportis ĝin kaj kovris per ĝi lian korpon, sed antaŭe per piedo li estingis la surbruste bruletantan jakon. :Oni komandis: »Al preĝo!« la pastro faris poste ankoraŭ mallongan rusan parolon, la komandanto returnis sian ĉevalon al la fronto de la kompanio, li volis komandi, sed en la sama momento li falis de sur la ĉevalo, apenaŭ oni sukcesis kapti lin; la kompanion devis forkonduki alia oficiro. :En la angulo ekipita per la tabultegaĵo restis kuŝanta la mantelo, el sub kiu elstaris la grandegaj piedoj de Lemaninský. Oni starigis gardiston apud li. :Kiam alproksimiĝis mia onklo, la provoso levis iom la mantelon kaj diris: :»Belege,via moŝto, bone ili pafis, bravuloj!« :Nu vere. Unu el la kugloj rompis la fruntan oston tiel, ke tio aspektis, kvazaŭ oni metus la haŭton trans tabulan rondon, la alia penetris en la vizaĝoston kaj en la malgranda, ronda trueto videblis stelo el frakasitaj ostetoj, la tria rompis la ŝlosiloston kaj la kvara, kiu ekbruligis la jakon, rekte trafis la koron. :Mi rapidis el la korto kaj ekstere kun teruro mi forŝiris kelke da ligneretoj de la ekzekutejo, kiuj gluiĝis sur miaj ŝuoj. Proksime al la malsanulejo disvastiĝis la sur la remparo la malbonodoro de la pafoj, preskaŭ senspira mi kuregis malantaŭ la remparon. :La herbo pompis per roso briletanta en la lumo de la suno ĵus leviĝanta malantaŭ monteto, alaŭdo, revenanta de sia ekskurso en la lazuron, flugetis de supre kun gajaj triloj; certe ĝi estis la sama, kiu ekflugis, kiam oni alkondukis Lemaninskýn.« :La apotekisto eksilentis, kaj ankaŭ ĉiuj ĉirkaŭe silentis, en kalkaj vizaĝoj vidiĝis eĉ dolora streĉeco; ja eĉ kartludantoj ĉesis ludi kaj aŭskultis. Konsiderinde longan tempon estis silente, ĝis subite la helpprofesoro Lepař ekkriis: :»Tio ne pruvas ja, ke la mortpuno estas justa!« :La maljuna apotekisto ĝuste estis surmetanta la okulvitrojn. Dum la ekkrio de la profesoro liaj manoj haltis senpere apud la vizaĝo kaj la apotekisto mallonge ekrigardis la profesoron, preskaŭ li enpikis siajn okulojn en lin, poste li levis la gazeton de sur la tablo kaj denove li malaperis malantaŭ ĝi. I.epař en sia disputavideco eĉ ne komprenis, kion la apotekisto volis pruvi. :1904 (M.E.P.) :(La supre rakontata afero okazis preskaŭ precize tiel sed ne en la rusa K-o, kien lokis ĝin la aŭtoro pro facile kompreneblaj kialoj, sed en Olomouc proksimume en la jaro 1885. La ekzekuton li ĉeestis estante ĵurnalraportisto.) - Rim. de trad. 1598 6448 2007-01-10T13:43:56Z 195.4.201.48 /* La Mono */ ===Resumo=== '''Monopolo''' estas ludo por du ĝis ses ludantoj. Ĉiu ludanto celas akiri monon kaj bienojn kaj bankroti la aliajn ludantojn. Kiam ĉiuj ludantoj krom unu estas bankrotata, la lasta ludanto kun propraĵoj estas la gajnanto. ===Ludpecoj=== Por ludi ĉi tiun ludon, oni bezonas la jenajn: *La tabulo (montrata suben) *Unu kolorata peono aŭ ludmarkilo por ĉiu ludanto *Du ĵetkuboj *Ludmono (Spesmilo) *28 Bieno-kartoj *"Hazardo" kartoj *"Komunuma Kesto" kartoj *Multaj pecoj por marki "hotelon" aŭ "domon" ===La Mono=== La mono uzata en la ludo estas la Spesmilo (Sm). Je la komenco de la ludo, ĉiu ludanto ricevu Sm3.000 [[Dosiero:du-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:dek-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:dudek-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:kvardek-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:cent-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:ducent-spesmilo.jpg||150px]] [[Dosiero:mil-spesmilo.jpg||150px]] ===La Tabelo=== {| cellpadding="2" cellspacing="0" border="1" width="100%" style="font-size:x-small;" |+ style="font-size:small;"| '''Monopolo''' |- align="center" | colspan="2" rowspan="2"| [[Dosiero:Traffic lights 4 states 3.png|center|20px]]<br>'''EK! &rArr;''' <BR>Kolektu Sm400 pasante! | Kazimierz BEIN Avenuo (Sm120) | rowspan="2"| Komunuma Kesto | Louis DE BEAUFRONT Avenuo (Sm120) | rowspan="2"| Enspezimposto (Paga aŭ 10% aŭ Sm400) | rowspan="2"| [[Dosiero:Camelback.jpg|center|75px]]<br>Fervojo de l'Literaturo (Sm400) | Avenuo TEJO (Sm200) | rowspan="2"| Hazardo | Verda Monto Avenuo (Sm200) | Avenuo UK (Sm240) | rowspan="2" colspan="2"| Karcero <HR>Nur vizitanta |- align="center" | bgcolor="#993399"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#993399"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#aaccff"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#aaccff"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#aaccff"| &nbsp;&nbsp; |- align="center" | Vojo Bulonjo-sur-Maro (Sm800) | bgcolor="#3333ff" width="20" | &nbsp;&nbsp; ! colspan="9" rowspan="9" valign="middle" align="center" style="font-size:xx-large;"| Monopolo | bgcolor="#ee44dd" width="20" | &nbsp;&nbsp; | Placo de Nova Sento (Sm280) |- align="center" | colspan="2"| Luksimposto (Sm150) | colspan="2"| Elektroserva Kompanio (Sm300) |- align="center" | Placo Zamenhofo (Sm140) | bgcolor="#3333ff"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ee44dd"| &nbsp;&nbsp; | Unueco Avenuo (Sm640) |- align="center" | colspan="2"| Hazardo | bgcolor="#ee44dd"| &nbsp;&nbsp; | Avenuo de l'Facila Vento (Sm320) |- align="center" | colspan="2"| [[Dosiero:Camelback.jpg|center|75px]]<br>Fervojlinio de PRAGO (Sm160) | colspan="2"| [[Dosiero:Camelback.jpg|center|75px]]<br>Fervojlinio de RAŬMO (Sm160) |- align="center" | Avenuo de UEA (Sm640) | bgcolor="#008000"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ff6600"| &nbsp;&nbsp; | Placo Verdstelio (Sm360) |- align="center" | colspan="2"| Komunuma Kesto |td colspan="2"| Komunuma Kesto |- align="center" | Avenuo de l’Espero (Sm600) | bgcolor="#008000"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ff6600"| &nbsp;&nbsp; | Tuttera Avenuo (Sm360) |- align="center" | Avenuo de l'Kanada Esperanto-Asocio(Sm600) | bgcolor="#008000"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ff6600"| &nbsp;&nbsp; | Avenuo de l'ELNA(Sm400) |- align="center" | colspan="2" rowspan="2"| Iru al Karcero | bgcolor="#ffff00"| &nbsp;&nbsp; | rowspan="2"| Akvoserva Kompanio (Sm300) | bgcolor="#ffff00"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ffff00"| &nbsp;&nbsp; | rowspan="2"| [[Dosiero:Camelback.jpg|center|75px]]<br>Renkontiĝa Fervojo (Sm400) | bgcolor="#ff0000"| &nbsp;&nbsp; | bgcolor="#ff0000"| &nbsp;&nbsp; | rowspan="2"| Hazardo | bgcolor="#ff0000"| &nbsp;&nbsp; | colspan="2" rowspan="2"| Senpaga Parkejo |- align="center" | Avenuo René de SAUSSURE (Sm560) | Avenuo Edmont PRIVAT (Sm520) | Varsovia Avenuo (Sm520) | Avenuo KALOCSAY Kálmán (Sm480) | Avenuo William AULD (Sm440) | Avenuo Eŭgeno LANTI (Sm440) |}<br> [[Kategorio:Ludoj]] 1599 3539 2005-12-03T05:27:48Z Duomillia 11 == Farendoj: == Krei: Kartojn (Komunuma Kesto kaj Hazardo) Bildojn (por la mono: Sm 10, 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000 (aŭ laŭ aliaj valoroj, ne estas devige necesas, ke oni uzu la miajn) Tokenojn (la aŭto, la ŝipo, la poleksingo ktp) - Duomillia == Tabelon kaj monaton == Senkulpigu min, sed la tabelon estis l' ideo de kiujn? Kian urbon estas ĝi? Ĉu ĝi estas fikcia aŭ malfikcia? Ĉu Kaj ĝi estis monaton kio vokis rin "spesmilo"? Ĉu "Spesmilo" estas fikcia? La nomoj de la stratoj estas tute fikcia, sed basita en nomoj de personoj kaj lokoj de la esperanta kulturo. La [[spesmilo]] estas iama proponita monsistemo; vidu la artikolo por pli da informacio! - [[Vikipediisto:70.48.236.61|70.48.236.61]] 05:27, 3. Dec 2005 (UTC) (ankaŭ konata kiel [[Vikipediisto:Duomillia|Duomillia]] 05:27, 3. Dec 2005 (UTC)) 1600 3217 2005-07-31T15:50:47Z Duomillia 11 Bildo por du-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por du-spesmilo mono por ludo Monopolo 1601 3218 2005-07-31T15:51:33Z Duomillia 11 Bildo por dek-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por dek-spesmilo mono por ludo Monopolo 1602 3219 2005-07-31T15:52:22Z Duomillia 11 Bildo por dudek-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por dudek-spesmilo mono por ludo Monopolo 1603 3220 2005-07-31T15:53:00Z Duomillia 11 Bildo por kvardek-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por kvardek-spesmilo mono por ludo Monopolo 1604 3221 2005-07-31T15:53:26Z Duomillia 11 Bildo por cent-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por cent-spesmilo mono por ludo Monopolo 1605 3222 2005-07-31T15:53:58Z Duomillia 11 Bildo por ducent-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por ducent-spesmilo mono por ludo Monopolo 1606 3223 2005-07-31T15:54:37Z Duomillia 11 Bildo por mil-spesmilo mono por ludo Monopolo Bildo por mil-spesmilo mono por ludo Monopolo 1607 3229 2005-08-12T21:37:56Z 213.73.76.11 Pri la aŭtoro legu sub "La Alaska Stafeto"! 1608 3558 2005-12-11T12:48:43Z Lodchjo 43 Efektive aspektas bonege! Bonega laboro! Gratulon al la verkinto(j)! Ĉu estos daŭrigo? == Efektive aspektas bonege! == Chu vi konsiderus eldoni ghin libroforme? Se jes, kontaktu min! lodchjo(che)yahoo.com 1610 5960 2006-10-05T13:12:26Z NicoRay 96 '''La Eta Princo''' (franclingve ''"Le Petit Prince"'', 1943) de [[w:eo:Antoine de SAINT-EXUPÉRY|Antoine de SAINT-EXUPÉRY]] (1900 - 1944) ==I== IAM, kiam mi estis sesjara, mi vidis belegan bildon en iu libro pri la praarbaro, titolita "Travivitaj Rakon- toj". Tiu bildo prezentis boaon<ref name="boao">boao = grandega serpento ekzistanta en Brazilo</ref>, kiu glutas rabobeston. Jen kopio de la desegno: En la libro oni diris: "La boaoj<ref name="boao"/> glutas sian raba- ĵon unuglute, senmaĉe. Sekve ili ne plu povas moviĝi kaj dormas dum sia sesmonata digestado." Ekde tiam mi multe meditis pri la aventuroj en ĝangalo kaj per kolorkrajono mi sukcesis miavice fari mian unuan desegnon. Mian desegnon numero Unu. Jen kiel ĝi estis: Mi montris mian ĉefverkon al grandpersonoj kaj ilin demandis, ĉu mia desegno timigis ilin. Ili al mi respondis: "Kial ĉapelo timigus?" Mia desegno ne prezentis ĉapelon. Ĝi prezentis bo- aon, kiu digestadas elefanton. Do, mi desegnis la enha- von de la boao<ref name="boao"/>, por komprenigi grandpersonoj. Ili ĉiam bezonas klarigojn. Jen kiel aspektis mia desegno numero Du: La grandpersonoj konsilis ke mi flankenlasu deseg- nojn de boaoj<ref name="boao"/> aù malfermitaj aù ne, kaj prefere intere- siĝu pri geografio, historio, kalkularto kaj gramatiko. Kaj tiel, en mia sesjara aĝo, mi rezignis grandiozan pentristan karieron. Mi senkuraĝiĝis pro la fiasko de mia desegno numero Unu kaj de mia desegno numero Du. Ne- niam la grandpersonoj komprenas tute per si mem kaj al la infanoj estas lacige ĉiam kaj ĉiam donadi al ili klarigojn. Mi do devis elekti alian metion kaj lernis piloti aviadilojn. Mi flugis iom ĉie tra la mondo. Kaj mi tute konsentas, ke geografio multe utilis al mi. Mi sci- povis unuavide distingi Ĉinion de Arizono. Tio estas tre taùga, se oni vojeraris nokte. Tiel, dum la daùro de mia vivo, mi havis amasojn da kontaktoj kun amaso da seriozaj homoj. Mi multe vivis ĉe grandpersonoj. De tre proksime mi vidadis ilin. Kaj tio malmulte plifavorigis mian opinion pri ili. Kiam mi renkontis inter ili iun, kiu ŝajnis al mi iom klarvida, iam mi provis per mia desegno numero Unu, kiun mi ĉiam konservis. Mi volis scii ĉu tiu ĉi vere estas komprenema. Sed ĉiam oni respondis al mi: "Ĝi estas ĉapelo." Tiam al tiu mi parolis nek pri boaoj<ref name="boao"/>, nek pri pra- arbaroj, nek pri steloj. Mi adaptiĝis al ties konpren- povo. Mi priparolis briĝon, golfludon, politikon kaj kravatojn. Kaj la grandpersono estis ja kontenta koni homon tiel konvenan. ==II== Do, mi vivis sola, sen iu ajn, kun kiu mi povus vere in- terparoli, ĝis paneo de mia motoro sur dezerto Saharo, kio okazis antaù ses jaroj. Io en la motoro rompiĝis. Kaj, ĉar estis kun mi nek mekanikisto nek pasaĝeroj, mi min pretigis por provi tute sola sukcesigi malfacilan riparon. Temis por mi pri vivdemando. Mi havis trinke- blan akvon apenaù por semajno. La unuan vesperon mi do endormiĝis sur la sablo, mil mejlojn for de kiu ajn loĝigita loko. Mi ja estis multe pli izolita ol ŝip-rompulo sur floso meze de oce- ano. Sekve vi imagu mian surprizon, kiam tagiĝe vekis min kurioza voĉeto: "Mi petas vin... desegnu por mi ŝafeton!" "Kion?" "Desegnu por mi ŝafeton!" Mi salte ekstaris kiel trafita de fulmo. Mi insiste frotis miajn okulojn. Mi bone rigardis. Kaj mi vidis tu- te eksterordinaran hometon, kiu gravmiene rigardadis min. Jen la plej bona portreto de li, kiun mi poste sukcesis fari. Sed kompreneble mia desegno estas ja multe malpli rava ol la modelo. Sed mi ne kulpas: La grandpersonoj sen- kuraĝigis min de pentrista karieo jam kiam mi estis ses- jara, kaj, krom fermitaj kaj malfermitaj boaoj<ref name="boao"/>, mi neni- on lernis desegni. Do mi rigardis tiun aperaĵon per okuloj tute rondaj pro miro. Ne forgesu, ke mi troviĝis mil mejlojn for de iu ajn loĝigita loko. Nu, mia hometo ŝajnis al mi nek vojerarinta, nek mortanta pro laceco, malsato, soifo, aù timo. Li neniel havis aspekton de infano perdita meze de dezerto, mil mejlojn for de iu ajn loĝigita loko. Kiam mi fine sukcesis paroli, mi diris al li: "Sed... kion vi faras ĉi tie?" Kaj tiam li ripetis, tute milde, kiel aferon tre gravan: "Mi petas... desegnu por mi ŝafeton!" Kiam mistero tro impresas, oni ne kuraĝas malobei. Eĉ se tio ŝajnas al mi absurda ĉi tie, mil mejlojn for de iu ajn loĝigita loko kaj en danĝero de morto, mi tamen elpoŝigis paperfolion kaj fontoplumon. Sed mi tiam ekmemoris ke mi lernis precipe geografion, histori- on, kalkularton kaj gramatikon; kaj (kun iom da malbona humoro) mi diris al la hometo, ke mi ne scias desegni. Li respondis al mi: "Ne gravas. Desegnu por mi ŝafeton!" Ĉar ŝafon mi neniam desegnis, Mi refaris por li unu el la du solaj desegnoj. Kiujn mi kapablis fari: tiu de la fermita boao<ref name="boao"/>. Kaj en mirego mi aùdis la hometon respondi al mi: "Ne! Ne! Mi ne volas elefanton en boao<ref name="boao"/>. Boao estas tre danĝera kaj elefanto okupas tro multe da spaco. Ĉe mi ĉio estas tute eta. Mi bezonas ŝafeton. Desegnu por mi ŝafeton!" Do, mi desegnis. Li atente rigardis kaj poste diris: "Ne! Tiu ĉi estas jam tre malsana. Faru alian!" Tiam mi desegnis devove: Mia amiko ĉarme ridetis kun indulgo: Vidu mem...ĉi tio estas ne ŝafeto", sed virŝafo. Ĝi havas kornojn... Do mi rekomencis desegni. Sed, kiel la antaùaj, ĝi estis rifuzita: Tiu ĉi estas tro maljuna. Mi volas ŝafeton, kiu longe vivu." Tiam mi senpacienciĝis kaj, ĉar mi volis senprokraste komnci la malmuntadon de mia motoro, mi skizaĉis ĉi tiun lastan de- segnon. Kaj mi ĵetis tiujn ĉi vortojn: "Jen estas la kesto. La ŝafe- to, kiun vi volas, troviĝas in- terne." Sed mi tre suspriziĝis, vi- dante la vizaĝon de mia juna kri- tikisto ekbrili pro ĝojo: "Ĝuste tia mi volis ĝin! Ĉu vi kredas, ke tiu ŝafeto bezonos multe da herbo?" "Kial?" "Tial, ĉar ĉe mi ĉio estas tute eta..." "Certe sufiĉos. Mi donis al vi tute etan ŝafeton." Li klinis sian kapeton al la desegno: "Ne tiel etan... Ha! Ĝi endormiĝis..." Kaj tiel mi konatiĝis kun la eta princo. ==III== Longa tempo estis al mi necesa, por kompreni, de kie li devenas. La eta princo, kiu metis al mi multajn demandojn, neniam ŝajnis aùdi la miajn. Estas ja vortoj hazarde diritaj, kiuj iom post iom malkovris al mi ĉion. Tiel, kiam la unuan fojon li ekvidis mian aviadilon (mi ne de- segnos mian aviadilon, ĉar temas pri desegnaĵo tre malfacila por mi), li demandis al mi: "Kio esta tiu ĉi aĵo?" "Tio ne estas aĵo. Tio flu- gas. Tio estas aviadilo. Tio estas mia flugmaŝino." Kaj mi fieris sciigi lin, ke mi flugas. Tial li ekkriis: "Kio? Do vi falis el la ĉi- elo?" "Jes," mi diris modeste. "Ha! Tio estas miriga!" Kaj la eta princo tre gracie ekridis. Mi ekkoleris, ĉar mi deziras, ke oni serioze taksu miajn malfacila- ĵojn. Poste li aldoni: "Tiel do, vi ankaù venas de la ĉielo! De kiu pla- nedo vi estas?" Tuj mi ekvidis flagreton de klarigo pri la mistero de lia ĉeesto, kaj mi demandis: "Do, vi venas el alia planedo, ĉu ne?" Sed li ne respondis al mi. Li trankvile kapskuetis, rigardante mian aviadilon: "Estas vere, ke per ĉi tio oni ne povas veni de tre malproksime..." Kaj li enprofundiĝis en revado, kiu longe daùris. Poste li elpoŝigis mian ŝafeton kaj absorbiĝis en admiradon de sia trezoreto. Vi imagu kiom multe scivoligis min tiu aludo pri "aliaj planedoj". Mi do penis por pliinformiĝi pri tio: "De kie vi venas, etulo mia? Kie estas tiu via "ĉe mi"? Kien vi volas forporti mian ŝafeton?" Post pormedita silento li respondis: "La kesto, kiun vi donis al mi, ege taùgas, ĉar dumnokte ĝi fariĝos ĝia dometo." "Kompreneble. Kaj, se vi estos afabla, mi donos al vi ankaù ŝnuron por alligi ĝin dumnokte. Kaj fosteton." Tiu propono ŝajne ŝokis la etan princon: "Ĝin alligi? Kia stranga ideo!" "Sed, se vi ne alligos ĝin, ĝi iros ĉien ajn kaj perdiĝos..." Kaj mia amiketo denove ekridis" "Sed kien do vi kredas, ke ĝi iros?" "Ien ajn. Rekte antaùen..." Tiam la eta princo gravmiene rimarkis: "Ne gravas. Ĉe mi estas tiel malvaste!" Kaj, eble iom melankolie, li aldonis: "Rekte antaùen, oni ne povas iri tre malproksimen..." ==IV== TIEL mi sciiĝis pri dua tre grava afero: la planedo, de kie li venis, estas apenaù pli granda ol la domo! Tio ne povis min multe mirigi. Mi ja sciis, ke krom grandaj planedoj kiel Tero, Jupitero, Marso kaj Venuso, kiuj ricevis efektivajn nomojn, kelkaj estas tiel malgrandaj, ke oni tre malfacile povas vidi ilin per lorno. Kiam astronomo altrovas unu el ili, li atribuas al ĝi certan numeron kiel nomon. Ekzemple li nomas ĝin: "Asteroido 325." Mi havas seriozajn motivojn por kredi, ke la planedo, de kie la eta princo venis, estas la asteroido B-612. Tiu asteroido estis vidita per lorno nur unu- foje, en 1909, de turka astronomo. Li tiam faris ĉe iu internacia astronomia kongreso grandan demonstracion pri sia eltrovo. Sed pro lia kos- tumo neniu kredis lin. Tiaj estas la grandpersonoj. Feliĉe por la reputacio de la asteroido B-612, iu turka diktatoro devigis sian popolon sub mortpuno vesti sin eùropa- ne. En tre eleganta vesto la astronomo refaris sian demons- tracion en 1920. Kaj ĉifoje ĉiuj samopiniis kun li. Se mi rakontis al vi tiu- jn detalojn pri la asteroido B-612 kaj konfidis ĝian nu- meron, estas nur pro la gran- dpersoj. La grandpersonoj frandas ciferojn. Kiam vi pa- rolas al ili pri nova amiko, ili neniam demandas vin pri ĉefaj aferoj. Neniam ili di- ras al vi: "Kia estas lia vo- ĉo? Kiuj estas liaj ŝatataj ludoj? Ĉu li kolektas pa- piliojn?" Anstataùe: "Kiom da fratoj li havas? Kiom li pezas? Kiom lia patro gajnas?" Nur tiam ili kredas, ke ili konas lin. Se vi diras al grandpersonoj: "Mi vidis belan domon el ruĝetaj brikoj kun geranioj ĉe la fe- nestroj kaj kolomboj sur la tegmento...", ili ne sukce- sas imagi al si tiun domon. Oni devas diri al ili: "Mi vidis domon por cent mil frankoj." Tiam ili ekkrias: "Kiel beleta ĝi estas!" Nu, se vi diros al ili: "Pruvo ke la eta princo ekz- istis, estas, ke li estis rava kaj ridis kaj deziris ŝa- feton. Se iu deziras ŝafeton, tio pruvas, ke iu ekzist- as", ili levos moke siajn ŝultrojn kaj nomos vin infa- no! Sed se vi diros al ili: "La plendo, de kie li venis, estas la asteroido B-612", ili tiam estos konvinkitaj, kaj ne plu ĝenos vin per siaj demandoj. Tiaj ili estas. Ni ne malpardonu tion al ili. La infanoj devas esti tre indulgemaj al la grandpersonoj. Sed - kompreneble - ni, kiuj komprenas la vivon, ja fajfas pri numeroj! Mi bedaùras, ke mi ne komencis tiun ĉi rakonton kvazaù fabelon. Plaĉus al mi diri: "Foje estis eta princo, kiu loĝis sur planedo ape- naù pli granda ol li, kaj tiu pinco bezonis amikon." Por tiuj, kiuj komprenas la vivon, tio ĉi ŝajnus multe pli vera. Fakte mi ne ŝatas, se oni legas mian libron supra- ĵe. Dolorigas min rakonti ĉi tiujn memoraĵojn. Jam antaù ses jaroj mia amiketo foriris kun sia ŝafeto. Se nun mi povas priskribi lin, mi faras tion por ne forgesi lin. Estas malgaje forgesi amikon. Ne ĉiu homo havas amikon. Kaj mi povus fariĝi tia, kiel la grandpersonoj, kiuj ne interesiĝas plu pri io krom ciferoj. Do ankaù pro tio mi aĉetis skatolon da farboj kaj aron da krajo- noj. Ĉar mi neniam provis desegni ion alian krom fermi- ta kaj malfermita boaoj, kiam mi estis sesjara, estas malfacile - en mia nuna aĝo - rekomenci desegni. Mi kompeneble povas fari la portetrojn kiel eble plej fide- laj. Sed mi ne estas tute certa, ĉu mi sukcesos. Unu desegno taùgas, kaj alia ne similas plu. Mi ankaù eraras iom pri la staturo. Tie la eta princo estas tro granda. Aliloke li estas tro malgranda. Mi ankaù hezitas pri la koloro de lia vesteto. Mi do desegnas kun necerteco, tiel kaj tiel ĉi, pli-malpli bone. Eble mi eraros pri iuj pli gravaj detaloj, sed tion vi pardonu al mi. Mia amiketo neniam donis klarigojn. Eble li kredis min sama kiel sin. Sed mi - bedaùrinde - ne kapablas vidi ŝafojn tra kesto. Eble mi estas iom kiel la grandpersonoj. Ver- ŝajne mi maljuniĝis. ==V== ĈIUTAGE mi eksciis ion pri la plenedo, lia foriro kaj lia vojaĝo. Tio okazis tute trankvile per hazardaj ri- markoj. Tiel la trian tagon mi ekkonis la dramon de la baobaboj. Ankoraù ĉi foje tio okazis dank'al la ŝafeto, ĉar subite - kvazaù kaptita per grava dubo - la eta princo min demandis: "Ĉu vere ŝafoj manĝas arbustojn?" "Jes. Estas vere." "Ha! Mi estas kontenta." Mi ne komprenis, kial tiel multe gravas, ke ŝafoj manĝu arbustojn. Sed la eta princo aldonis: "Sekve, ankoraù baobabojn ili manĝas - ĉu ne?" Mi atentigis la etan princon, ke baobaboj ne estas arbustoj, sed arboj grandaj kiel preĝejoj, kaj eĉ se li kunportus tutan aron da elefantoj, ili ope ne man- ĝus unu solan baobabon. La ideo pri elefantoj ridigis la etan princon: "Estus necese meti ilin unuj sur la aliajn..." Sed li saĝe rimarkis: "Antaù ol fariĝi gran- daj, la baobaboj unue estas malgrandaj..." "Ĝuste! Sed kial do viaj ŝafoj manĝu la malgran- dajn baobabojn?" Li respondis al mi: "Nu! Memkompreneble!", kvazaù temus pri io tute eviden- ta. Kaj mi devis multe cerbumi<ref>cerbumi = pensi </ref> por kompreni sola tiun problemon. Kaj efektive, same kiel sur ĉiuj planedoj, bonaj kaj malbonaj herboj kreskis sur la planedo de la eta princo. Do: el bonaj semoj herboj kaj el malbonaj semoj malbonaj herboj. Sed la semoj estas nevideblaj. Ili dormas sekrete en la grun- do, ĝis unu el ili ekhavas la kapricon vekiĝi. Ĝi tiam eltiriĝas kaj unue timeme direktas al la suno ravan sendanĝeran ŝoson. Se ĝi estas ŝoso de rafano aù roz-arbeto, oni povas lasi ĝin kreski, kiel ĝi volas. Sed se temas pri malbona planto, oni devas ĝin elradikigi tuj kiam oni rekonis ĝin. Nu, sur la planedo de la eta princo estis teruraj semoj... baobaboj. La grundo de la planedo estis dan- ĝere plena de ili. Se oni tro malfrue zorgas pri bao- baboj, oni neniam plu povas forigi ĝin. Ĝi invadas la tutan planedon. Ĝi traboras ĝin per siaj radikoj. Kaj, se la planedo estas tro malgranda kaj la baobaboj tro multaj, ili krevigas ĝin... "Tio estas demando pri disciplino," pli poste diris al mi la eta princo. "Kiam oni finis sian matenan tua- letadon, oni devas zorge fari tiun de la planedo. Oni devas devigi sin regule eltiradi la baobabojn, tuj kiam oni distingis ilin de roz-arbetoj, al kiuj ili multe similas, kiam ili estas tre junaj. Tio estas tre teda, tamen tre facila laboro." Kaj iun tagon li konsilis, ke mi penu fari pri tio belan desegnaĵon, por efektive enkapigi tion al la in- fanoj de mia planedo. "Se ili iam vojaĝos," li diris al mi, "tio eble utilos al ili. Iufoje oni povas pro- krasti sian laboron kaj ne gravas. Sed, se temas pri baobaboj, ĉiam okazos katastrofo. Mi konis planedon, sur kiu loĝis mallaboremulo. Li malatentis tri arbustojn..." Laù indikoj de la eta princo mi desegnis tiun pla- nedon. Mi ne multe ŝatas paroli kun moralista tono. Sed la danĝero de la baobaboj estas tiom malmulte ko- nata, kaj la riskoj por tiu, kiu vojeraras sur astero- ido, tiel multe konsiderindaj, ke ĉi-foje mi escepte forlasas mian rezerviĝemon. Mi diras: "Infanoj! Atentu la baobabojn!" Por averti miajn amikojn pri tiu nekonata danĝero, kiu preskaù trafis ilin kaj min mem, mi tiom multe pri- zorgis tiun desegon. La leciono, kiun mi donis, multe valoris. Eble vi demandos vin: "Kial en ĉi tiu libro ne estas aliaj desegnoj tiel grandiozaj, kiel la desegno de la baobaboj?". La respondo ja estas simpla: Mi provis, sed mi ne povis sukcesi. Kiam mi desegnis la baobabojn, mi estis pelata de urĝosento. ==VI== HO, ETA PRINCO, mi ekkomprenis tiele, iom-post-iome, vian melankolian vivon... Dum longa tempo vi havis kiel distraĵon nur la mildecon de sunsubiroj. Tiun ĉi no- van detalon mi eksciis la kvaran tagon matene, kiam vi diris al mi: "Al mi multe plaĉas sunsubiroj. Ni iru vivi sun- subirojn!..." "Sed necesas atendi." "Kion atendi?" "Ke la suno subiru." Unue vi ŝajnis tre surprizita, sed poste ridis pri vi mem. Kaj vi diris al mi: "Mi ĉiam pensas kvazaù mi estus hejme!" Efektive. Kiam tagmezas en Usono, la suno - ĉiuj scias tion - subiras super Francio. Por ĉeesti la sunsubiron sufixus, ke oni povu en unu minuto atingi Francion. Bedaùrinde, Francio estas multe tro malproksima. Sed nur via tiel eta planedo sufiĉis, ke vi tiru vian seĝon je kelkaj paŝoj. Kaj vi rigardis krepuskon tiel ofte kiel vi deziris... "Unu tagon mi vidis la sunon subiri kvardek tri fojojn!" Kaj iom pli poste vi aldonis: "Vi scias... se oni estas malgaja, oni amas sunsub- irojn..." "Do, ĉu en la kvardek-tri-foja tago vi estis tiom malĝoja?" Sed la eta princo ne respondis. ==VII== LA KVINAN tagon, denove dank'al la ŝafeto, la sekvantan sekreton pri la vivo de la eta princo estis malkaŝita al mi. Abrupte, sen antaùklarigo, kvazaù rezulte de pro- blemo longe kaj silente meditita, li demandis min: "Ŝafeto, se ĝi manĝas arbustojn, ankaù florojn ĝi manĝas, ĉu ne?" "Ŝafon ĉion manĝas, kion ĝi trovas." "Ĉu eĉ tiujn florojn, kiuj havas dornojn?" "Jes, eĉ florojn, kiuj havas dornojn." "La dornoj, do, por kio servas?" Mi ne scias, Mi tiam estis tre okupata, provante malŝraùbi tro sreĉitan bolton<ref name="bolto">bolto = ŝraùbego </ref> de mia motoro. Mi estis zorgoplena, ĉar mia paneo jam ekmontriĝis vere serioza, dum la trinkakvo malpliiĝis, kaj mi timis la plej mal- bonan. "La dornoj, do, por kio servas?" La eta princo neniam rezignis pri jam metita deman- do. Mi malpacienciĝis pro mia bolto<ref name="bolto"/> kaj respondis sen- pripensaĵon: "Dornoj havas nenian utilon. Tio estas pura malico flanke de la floroj!" "Ho!" Sed post silenteto li kvazaù malpardoneme pafis al mi: "Mi ne kredas al vi! La floroj estas malfortaj. Ili estas naivaj. Ili trankviliĝas, kiel ili povas. Ili pro siaj dornoj kredas sin teruraj..." Mi nenion respondis. En tiu momento mi pensis: "Se ĉi tiu bolto<ref name="bolto"/> plue rezistos, mi elsaltigos ĝin per mar- telo." La eta princo denove entrudiĝis en mian cerbu- madon: "Kaj vi, vi kredas ke la floroj..." "Sed ne! Sed ne! Mi nenion kredas!" mi respondis senpripense. Mi ja zorgas pri seriozaĵoj." Li rigardis min mirigite. "Pri seriozaĵoj!" Li vidis min tenantan enmane mian martelon, dum miaj fingroj estis nigrigitaj de ŝmiroleo, kliniĝantan super objekto, kiu ŝajnis al li tre malbela. "Vi parolas kiel grandpersonoj!" Tio iom hontigis min. Sed senkompate li aldonis: "Vi konfuzas ĉion, miksas ĉion!" Li vere estis tre kolera. Li skuadis en la vento siajn orajn harojn: Mi konas planedon, kie troviĝas karmezina sinjoro. Neniam li priflaris floron. Neniam li rigardis stelon. Neniam li amis homon. Neniam li ion alian faris krom adicioj. Kaj dum la tuta tago li ripetas kiel vi: 'Mi estas serioza viro! Mi estas serioza viro!' kaj pro tio li fierege ŝveliĝas. Se li ne estas homo, li estas fungo!" "Kio li estas?" "Fungo!" La eta princo jam estis tute pala pro kolero. "Dum milionoj da jaroj la floroj fabrikis dornojn. Dum milionoj da jaroj la ŝafoj tamen manĝis la florojn. Kaj ĉu ne estas serioze klopodi por kompreni, kial ili tiel multe penas por fabriki por si dornojn, kiuj neniam utilas? Ĉu ne estas gravaĵo la milito inter ŝafoj kaj floroj? Ĉu tio ne pli seriozas kaj pli gravas, ol adicioj de iu dika ruĝvizaĝa sinjoro? Kaj, se mi mem konas floron unikan en la mondo, kiu ekzistas nenie krom sur mia planedo, kaj kiun ŝafeto povas iun matenon ne- konscie neniigi per unusola gluto - kaj jen farite - , ĉu tio ne estas ja grava afero?" Li ruĝiĝis kaj daùrigis: "Se iu amas floron, unusolan en ĝia speco inter mi- lionoj kaj milionoj da steloj, al tiu sufiĉas por esti feliĉa, ke li rigardu ilin. Li diris al si: "Ie tie estas mia floro..." Sed, se la ŝafeto formanĝis la floron, estas por li, kvazaù ĉiuj steloj subite estingiĝus! Kaj ĉu tio mem ne gravas?" Nenion plu mi povis diri. Li subite ekploregis. Jam noktiĝis. Mi maltenis miajn ilojn. Mia mar- telo, mia bolto<ref name="bolto"/>, la soifo kaj la morto ne plu gravis. Sur iu stelo, iu planedo, sur la mia, sur la Tero, unu eta princo bezonis konsolon. Mi lin brakumis, lin lulis. Mi diris al li: "La floro, kiun vi amas, ne estas en danĝero... Mi ja desegnos buŝumon por via ŝafeto. Mi desegnos kirase- ton por via floro... Mi..." Mi ne tro bone scias, kiam ion diri. Mi min sentis tre mallerta. Mi ne sciis, kiel atingi lin, kiel kon- takti lin... Ja tiel mistera estas la lando de larmoj. ==VIII== MI TRE rapide lernis pli bone koni tiun floron. De ĉiam kreskadis sur la planedo de la eta princo floroj tre simplaj, ornamitaj per unu sola vico da petaloj, okupan- taj malmulte da spaco kaj ĝenantaj neniun. Ili aperis iumatene en la herbo kaj poste velkis tiuvespere. Sed tiu ĉi ekĝermis unu tagon el semo alblovita Dio-scias- -de-kie, kaj la eta princo tre atente observis tiun ŝo- son, kiu ne similis al la aliaj. Ĝi povis estis nova specio de baobabo. Sed la arbusteto baldaù ĉesis kreski kaj komencis prepari floron. La eta princo, kiu ĉeestis la elvolvi- ĝon de granda burĝono, ja sentis, ke iu mirakla aĵo ekaperos el ĝi, sed la floro, ŝirmata per sia verda ĉambro, senfine longe preparadis sian belecon. Ĝi zor- ge elektadis siajn kolorojn. Ĝi malrapide vestadis sin, ĝi taùge surmetadis siajn petalojn unu post unu. Ĝi ne volis naskiĝi tute ĉifita, kiel la papavetoj... Ĝi ne volis aperi alie, ol plene radianta de beleco. Jes ja! Ĝi estis tre koketa! Ĝia mistera tualetado do daùris tagojn kaj tagojn. Kaj unu matenon, precize dum sunleviĝo jen ĝi ekaperis. "Ha! mi apenaù vekiĝis... Mi pardonpetas... Mi ankoraù estas tute malkombita..." Tiam la eta princo ne povis teni sian admiron: "Kiel bela vi estas!". "Ĉu ne?" milde respondis la floro. La eta princo ja divenis, ke ĝi ne estas tro modesta, sed ĝi estis tiel kortuŝa! "Estas nun, mi kredas, la horo de la matenmanĝo" - ĝi baldaù aldonis - "Ĉu vi bonvolus atenti pri mi?..." Kaj la eta princo, tute konfuzita, iris por verŝilo da freŝa akvo kaj alportis ĝin al la floro. Tiel sufiĉe baldaù ŝi suferigis lin per sia iom ofendiĝema malmodesteco. Iutage, ekzemple, parolante pri siaj kvar dornoj, ĝi diris al la eta princo: "Tigro, kun siaj unge- goj, ja povos veni!..." "Ne troviĝas tigroj sur mia planedo, kaj tigroj herbon ne manĝas." kontraùdiris la eta princo. "Mi ne estas herbo," milde respondis la floro. "Pardonu al mi..." "Mi neniel timas tigrojn sed ja abomenas trablovojn. Ĉu vi ne havas ventŝirmilon por mi?" "Abomeni trablovojn estas por planto malfeliĉa afero," rimarkigis al si la eta princo. "Tiu ĉi floro estas sufiĉe malfacila..." "Ĉiuvespere vi devos meti super min kloŝon. Ĉe vi estas tre malvarme, malbone provizite. Tie, de kie mi devenas..." Sed ĝi ĉesis paroli. Ĝi venis kiel semo. Ĝi ne- nion povus scii pri aliaj mondoj. Hontante pro kap- tiĝo ĉe la preparo de tiel naiva mensogo, ĝi tusis du-tri-foje por malpravigi la etan princon: "Ĉu vi havas ventŝirmilon?" "Mi estis ironta por ĝi, sed vi parolis al mi!" Tiam ĝi troigis sian tusadon, por - spite ĉion - trudi al li konscienc-riproĉojn. Tiel la eta princo, malgraù sia amo plena de bonvolo, baldaù sentis dubojn pri la floro. Li akceptadis negra- vajn vortojn serioze, kaj pro tio fariĝis tre malfeli- ĉa. "Pli bone se mi ne estus aùskultinta ĝin," li iu- tage konfidis al mi, "oni neniam aùskultu florojn. Ilin oni nur rigardu kaj flaru. La mia aromis mian planedon, sed mi ne sciis ĝoji pro tio. Tiu afero pri ungegoj, kiu tiel multe incitis min, estus ja kortuŝinta min." Li ankoraù konfidis al mi: "Mi tiam kapablis nenion kompreni! Mi estu prijuĝinta ĝin laù ĝiaj agoj, ne laù ĝiaj paroloj. Al mi ĝi donu aromon kaj helon. Mi neni- am estu forkurinta. Mi estu di- veninta ĝian amemon anstataù ĝiaj stultegaj ruzoj. La floroj estas tiel memkontraùdiraj! Sed mi estis tro juna por kapabli ami ĝin!" ==IX== MI KREDAS, ke li forŝteliĝis dank'al migrado de sova- ĝaj birdoj. Matene antaù la foriro li bone ordigis sian planedon. Li zorge skrapis siajn aktivajn vulkanojn. Tiajn li posedas du. Kaj ili estis tre oportunaj por varmigi la matenmanĝon. Li posedis ankaù unu estingi- tan vulkanon. Se vulkanoj estas bone skrapitaj, ili bru- las modere kaj regule, sen erupcio. Vulkanaj erupcioj estas kiel kamen-bruloj. Kompreneble, sur nia Tero ni estas multe tro malgrandaj por skrapi niajn vulkanojn. Tial ili kaùzas al ni amasojn da zorgoj. La eta princo iom melankolie ankaù elradikigis la lastajn baobabajn ŝosojn. Li pensis, ke li neniam reve- nos. Sed dum tiu mateno ĉiuj tiuj kutimaj laboroj ŝaj- nis al li ege dolĉaj. Kaj, kiam lasfoje li estis akvu- manta kaj per ĝia kloŝo kovronta la floron, li eksen- tis en si ploremon. "Adiaù" li diris al la floro. Sed ĝi ne respondis. "Adiaù," li denove diris. La floro ektusis, sed ne pro sia malvarmumo. "Mi estis stulta," ĝi fine diris al li. Pardonu min. Penu esti feliĉa!" La respondo sen riproĉoj vere mirigis lin. Li res- tis senmova, tute konfuzita, tenante la levitan kloŝon. Li ne komprenis ĉi tiun trankvilan dolĉecon. "Jes, jes, mi amas vin," diris al li la floro. "Estis mia kulpo, ke vi ne sciis pri tio. Neniel gravas. Sed vi estas same stulta kiel mi. Penu feliĉiĝi... Lasu tiun kloŝon! Mi ne plu volas ĝin." "Sed la vento..." "Mia malvarmumo ne estas tiom forta... La freŝa nokta aero estos por mi saniga. Mi estas floro." "Sed la bestoj..." "Ja necesas, ke mi toleru du-tri raùpojn, se mi vo- las koni papiliojn. Oni diras, ke ili estas tiel belaj! Se ne, kiu do vizitos min? Vi mem estos malproksime. Koncerne la grandajn bestojn mi nenion timas. Mi havas miajn ungegojn." Kaj ĝi naive montris siajn kvar dornojn. Poste ĝi aldonis: "Ne plu prokrastu. Tio min ekscitas. Vi decidis for- iri. Foriru!" Ĝi ne volis, ke li vidu ĝin plori. Tiu floro estis ti- el fierega... ==X== LI TROVIĜIS en la regiono de asteroidoj 325, 326, 327, 328, 329 kaj 330. Li do unue vizitis ilin, por tie ser- ĉi okupon kaj por kleriĝi. La unua estis loĝata de reĝo. Ĉi tiu, vestita per purpuro kaj ermeno<ref>ermeno = reĝa vesto</ref>, sidis sur tre simpla, tamen majesta trono. "Ha! Jen unu regato," ekkriis la reĝo, kiam li vi- dis la etan princon. "Kiel do li povas koni min? Li neniam vidis min!" Li ne sciis, ke por reĝoj de mondo estas tre sim- pla. Ĉiuj homoj estas regatoj. "Alproksimiĝu, por ke mi vidu vin pli bone," diris al li la reĝo, tre fiera, ke li estas reĝo por iu. La eta princo serĉis per okuloj lokon por sidiĝi, sed la planedo estis tute obstrukcita per la belega er- mena mantelo. Li do restis staranta kaj, ĉar li estis laca, oscedis. "Oscedi antaù reĝo estas afero kontraù la etiketo," diris al li la monarko. "Mi malpermesas tion al vi." "Mi ne povas min deteni," respondis la eta princo, tute konfuzita. "Mi faris longan vojaĝon, kaj mi ne dormis..." "Tiukaze," la reĝo diris, "mi ordonas al vi oscedi. Dum multaj jaroj mi vidis neniun oscedi. La oscedoj est- as por mi kuriozaĵoj. Nu! Oscedu ankoraù! Tio ĉi estas ordono." "Tio timigas min... Mi ne povas plu..." diris la eta princo ruĝiĝante. "Hm! Hm!" la reĝo respondis. Sekve, mi... mi ordonas al vi jen oscedi, jen..." Li iom balbutis kaj ŝajnis ofendita. La reĝo nepre volis, ke lia aùtoritato estu res- pektata. Li ne toleris malobeadon. Li estis absoluta monarko. Sed, ĉar li estis tre bona, li donis saĝajn ordonojn. "Se mi ordonus al iu generalo aliformiĝi en marbirdon kaj se tiu generalo ne obeus, la kulpo ne estus lia," li kutimis diri, "la kulpo es- tus mia." "Ĉu mi rajtas sidiĝi?" timeme demandis la eta princo. "Mi ordonas, ke vi sidiĝu," respondis la reĝo kaj majeste metis sur sin unu baskon<ref>basko = vesto-pendaĵo</ref> de sia ermena mantelo. Sed la eta princo miris. La planedo estis malgran- dega. Super kio do la reĝo povas reĝi? "Via reĝa moŝto," li diris al li, "mi petas, par- donu, ke mi demandas vin..." "Mi ordonas, ke vi demandu min," rapide diris la re- ĝo. "Via reĝa moŝto...super kio vi reĝas?" "Super ĉio," respondis la reĝo grandioze simple. "Super ĉio?" La reĝo per diskreta gesto montris sian propran planedon, la aliajn planedojn kaj la stelojn. "Super ĉio ĉi?" "Jes, super ĉio ĉi..." la reĝo respondis. Ĉar li estis ne nur absoluta, sed ankaù universala monarko. "Ĉu do la steloj obeas vin?" "Tute certe," diris al li la reĝo. "Ili tuj obeas. Mi ne toleras malobeadon." Tia povo admiregigis la etan princon. Se li mem havus ĝin, li povus ĉeesti en la sama tago ne kvardek kvar, sed sepdek du, eĉ cent aù ducent sunsubirojn, neniam devigata aliloki sian seĝon! Kaj, ĉar li sentis sin iom malgaja, memorigite pri sia malgranda forlasita planedo, li kuraĝiĝis peti favoron de la reĝo: "Mi volus vidi sunsuirojn... Plezurigu min!... Ordunu al la suno subiri!..." "Se mi ordonus al iu generalo flugi de floro al floro same kiel papilio, aù verki tragedion, aù aliformiĝi en marbirdon, kaj se la generalo ne plenumus la ricevitan ordonon, kiu malpravus? Ĉu li aù mi?" "Vi," firme diris la eta princo. "Tute ĝuste. Oni devas postuli de ĉiu tion, kion li povas fari. La aùtoritato unue baziĝas sur la saĝo. Se vi ordonos al via popolo sin ĵeti en la maron, ĝi ribelos. Mi havas la rajton postuli obeadon, ĉar miaj ordonoj estas saĝaj." "Kaj mia sunsubiro?" rememorigis lin la eta princo, kiu, farinte demandon unufoje, neniam plu forgesis ĝin. "Via sunsubiro vi havos. Mi ĝin postulos. Sed, pro mia scio pri la regarto, mi atendos, ĝis la kondiĉoj estos favoraj." "Kiam tio okazos?" demandis la eta princo. "Hm! Hm!" respondis al li la reĝo, kiu unue konsul- tis dikan kalendaron, "Hm! Hm! tio okazos ĉirkaù... ĉirkaù... tio estos hodiaù vespere ĉirkaù la sepa kaj kvardek minutoj! Kaj vi vidos kiel bone obeata mi estas." La eta princo oscedis. Li bedaùris sian maltrafitan sunsubiron. Kaj jam li iom enuis. "Mi havas plu nenion por fari ĉi tie," li diris al la reĝo. "Mi tuj foriros!" "Ne foriru!" respondis la reĝo, kiu tiel multe fie- ris havi regaton. "Ne foriru! Mi faros vin ministro!" "Ministro pri kio?" "Pri... justico!" "Sed estas neniu juĝota!" "Oni ne scias," diris la reĝo. "Mi ankoraù ne ĉir- kaùiris mian reĝlandon. Mi estas tre maljuna, mi ne ha- vas lokon por kaleŝego, kaj piediri lacigas min." "Ho! sed mi jam vidis," diris la princo, kiu klini- ĝis por ankoraùfoje rigardi al la alia flanko de la planedo. "Ankaù tie estas neniu..." "Do vi juĝos vin mem," respondis la reĝo. "Tio es- tas plej malfacila. Estas multe pli malfacile juĝi sin mem, ol juĝi la aliajn. Se vi sukcesos bone juĝi vin, tio signifos, ke vi estas vera saĝulo." "Mi ĉie ajn povas min mem juĝi," diris la eta princo. "Mi por tio ne bezonas loĝi ĉi tie." "Hm! Hm!" la reĝo diris. "Mi ja kredas ke ie sur mia planedo estas maljuna rato. Mi aùdas ĝin dumnokte Vi povos juĝi tiun maljunan raton. De tempo al tempo vi kondamnos ĝin al morto. Tiel ĝia vivo dependos de via juĝo. Sed ĉiufoje vi amnestios<ref>amnestios = pardonos</ref> ĝin, por ŝpari ĝin. Estas nur unu." "Mi," respondis la eta princo, "ne ŝatas kondamni al morto, kaj mi pensas, ke mi tuj foriros." "Ne," diris la reĝo. Sed la eta princo, fininte siajn preparojn, ne volis ĉagreni la maljunan monarkon: "Se Via Reĝa Moŝto dezirus esti akurate obeata, Li povus doni al mi saĝan ordonon. Ekzemple, Li povus or- doni al mi foriri antaù pasos unu minuto. Ŝajnas al mi, ke la kondiĉoj estas favoraj..." Ĉar la reĝo nenion respondis, la eta princo unue hezitis kaj poste kun suspiro ekiris for. "Mi nomumas vin mia ambasadoro," tiam rapide kriis la reĝo. Li surhavis mienon de grava aùtoritatulo. "La grandpersonoj certe estas strangaj," diris al si la eta princo dumvoje. ==XI== LA DUA planedo estis loĝata de malmodestulo. "Ha! Ha! Ha! Jen vizito de iu admiranto!" de mal- proksime ekkriis la malmodestulo, tuj kiam li ekvidis la etan princon. Efektive, por malmodestuloj la aliaj homoj estas admirantoj. "Bonan tagon," diris la eta princo. "Vi surhavas strangan ĉa- pelon." "Ĝi estas por saluti," respondis la malmodestulo. "Por saluti, kiam oni min aklamas. Bedaùrinde, neni- am iu pasas tie ĉi." "Ĉu vere?" diris la e- ta princo, kiu ne kompre- nis. "Klapfrapu viajn manojn unu kontraù la alia," kon- silis la malmodestulo. La eta princo kunfrapis siajn manojn. La malmodes- tulo modeste salutis, lev- ante sian ĉapelon. "Tio ja estas pli amuza, ol la vizito ĉe la reĝo," pensis la eta princo. Kaj li denove kunfrapis siajn manojn. La malmodestulo de- nove salutis, levante sian ĉapelon. Post kvin minutoj de tiu ekzercado la eta princo laciĝis pro monotoneco de la ludo. "Kaj kion fari," li demandis, "por ke la ĉapelo fa- lu?" Sed la malmodestulo ne aùdis. La malmodestuloj ĉiam aù- das nur laùdojn. "Ĉu vi vere multe admiras min?" li demandis la etan princon. "Kion signifas admiri?" "Admiri signifas rekoni, ke mi estas sur la planedo la plej bela, plej bele vestita, plej riĉa, kaj plej inteligenta homo." "Sed vi estas sola sur via planedo!" "Faru al mi tiun ĉi plezuron! Tamen admiru min!" "Mi admiras vin," diris la eta princo, levante iom siajn ŝultrojn, "sed kiel tio povas interesi vin?" Kaj la eta princo foriris. "La grandpersonoj certe estas tre strangaj," li nur pensis dumvoje. ==XII== LA SEKVANTA planedo estis loĝata de ebriulo. Tiu vizito estis tre mallonga, sed ege malĝojigis la etan princon. "Kion vi faras ĉi tie?" li diris al la ebriulo, kiun li trovis silente sidantan antaù unu vico da plenaj boteloj kaj unu vico da malplenaj. "Mi drinkas," respondis la ebriulo kun funebra mieno. "Kaj kial vi drinkas?" demandis la eta princo. "Por forgesi," respondis la ebriulo. "Por forgesi kion?" demandis la eta princo, kiu jam ekkompatis lin. "Por forgesi, ke mi hontas," konfesis la ebriulo mallevante la kapon. "Pri kio vi hontas?" demandis la eta princo, kiu de- ziris helpi al li. "Mi hontas drinki!" diris por fini la ebriulo kaj definitive eksilentis. Kaj la eta princo foriris perpleksa. "La grandpersonoj certe estas tre multe strangaj," li pensis dumvoje. ==XIII== LA KVARA planedo estis loĝata de negocisto. Tiu viro estis tiel okupata, ke li eĉ ne levis sian kapon dum la alveno de la eta princo. "Bonan tagon," salutis la eta princo, "Via cigaredo estingiĝis." "Tri kaj du estas kvin. Kvin kaj sep, dek du. Dek du kaj tri, dek kvin. Bonan tagon! Dek kvin kaj sep estas dudek du. Dudek du kaj ses, dudek ok. Mi ne havas tempon por denove ekbruligi mian cigaredon. Dudek ses kaj kvin estas ridek unu. Fu! Tio entute estas do kvincent unu milionoj sescent dudek du mil sepcent tridek unu." "Kvincent milionoj da kio?" "Ha! Ĉu vi ankoraù estas tie ĉi? Kvincent unu mi- lionoj da... mi ne scias plu... Mi havas tion da laboro! Mi ja estas serioza, mi ne amuziĝas per bagatelaĵoj! Du kaj kvin estas sep..." La negocisto levis la kapon. "Dum la kvindek kvar jaroj de kiam mi loĝas sur tiu ĉi planedo, mi estis ĝenita nur trifoje. Unuan fojon tio okazis antaù dek jaroj, pro majskarabo, kiu falis de loko, kiun Dio scias. Ĝi bruis terure, kaj sekve mi fa- ris kvar erarojn en adicio. Duan fojon tio okazis antaù dek unu jaroj pro reùmatisma atako. Korpa ekzercado man- kas al mi. Mi ne havas tempon por vagadi. Mi ja estas serioza. Trian fojon... jen! Mi do diris kvincent unu milionoj..." "Milionoj da kio?" La negocisto ekkomprenis, ke li neniel povas esperi trankvilon. "Milionoj da tiuj aĵetoj, kiujn oni iafoje vidas sur la ĉielo." "Ĉu muŝoj?" "Tute ne! Oraj aĵetoj pri kiuj revas mallaboremuloj. Sed mi ja estas serioza! Mi ne havas tempon por revadi." "Ha! Ĉu steloj?" "Jes, ĝuste, ili estas steloj." "Kaj kion vi faras per kvincent milionoj da steloj?" "Kvincent unu milionoj sescent dudek du mil sepcent tridek unu. Mi ja estas serioza kaj preciza." "Kaj kion vi faras per tiuj steloj?" "Kion mi faras per ili?" "Jes, diru!" "Nenion mi faras per ili. Mi posedas ilin." "Ĉu vi posedas la stelojn?" "Jes." "Sed mi jam vidis reĝon, kiu..." "La reĝoj ne posedas. Ili reĝas. Tio estas tute alia afero." "Kaj kial utilas al vi posedi la stelojn?" "Tio utilas al mi por esti riĉa." "Kaj kial utilas al vi esti riĉa?" "Tio utilas al mi por aĉeti aliajn stelojn, se iu trovas iujn." La eta princo pensis: Tiu ĉi rezonas iom same, kiel mia ebriulo. Tamen li demandis pli: "Kiel oni povas posedi stelojn?" "Al kiu ili apartenas?" tuj rebatis la negocisto grumblante. "Mi ne scias. Al neniu." "Do, ili apartenas al mi, ĉar mi estis la unua, kiu pensis pri ili." "Ĉu tio sufiĉas?" "Kompreneble. Se vi trovos diamanton, kiu estas ne- nies propraĵo, ĝi apartenos al vi. Se vi trovos insu- lon, kiu estas nenies propraĵo, ĝi apartenos al vi. Se vi kiel unua havas iun ideon, vi patentigas ĝin: ĝi apartenas al vi. Kaj sekve mi posedas la stelojn, ĉar neniam iu antaù mi havis la ideon ilin posedi." "Tio estas vera," diris la eta princo. "Sed kion vi faras per ili?" "Mi administras ilin. Mi kalkulas kaj rekalkulas ilin," klarigis la negocisto. "Estas malfacile. Sed mi estas serioza homo!" La eta princo ankoraù ne estis kontenta. "Se mi posedas fulardon, mi povas ĝin meti ĉirkaù mia kolo kaj kunporti. Se mi posedas floron, mi povas ĝin deŝiri<ref>deŝiri, preni = de ŝiri</ref> kaj kunporti. Sed vi ne povas preni la ste- lojn!" "Ne, sed mi povas deponi ilin en banko." "Kion tio signifas?" "Tio signifas, ke mi skribas sur papereton la nom- bron de miaj steloj. Kaj poste mi ŝlosas tiun ĉi pape- ron en tirkesto." "Nenion pli?" "Tio sufiĉas!" "Tio estas amuza," pensis la eta princo. "Sufiĉe poezia, sed ne tre serioza." "Mi posedas floron, kiun mi akvumas ĉiutage," li ankoraù diris. "Mi posedas tri vulkanojn, kiujn mi skra- pas ĉiusemajne. Mi bone skrapas ankaù tiun, kiu estas estingita. Oni neniam scias! Por miaj vulkanoj kaj ankaù por mia floro estas utile, ke mi posedas ilin. Sed vi ne estas utila por la steloj..." La negocisto malfermis sian buŝon, sed trovis neni- on por respondi. Kaj la eta princo foriris. "La grandpersonoj certe estas tute strangaj," li pensis dumvoje. ==XIV== LA KVINA planedo estis tre kurioza. Ĝi estis la plej malgranda el ĉiuj. Tie estis ĝuste nur necesa spaco por loki unu stratlanternon kaj unu lanteniston. La eta princo ne sukcesis klarigi al si, por kio povas u- tili lanterno kaj lanternisto sur planedo sen domo kaj loĝantaro. Tamen li pensis: "Povas esti, ke tiu viro estas stulta. Tamen li es- tas ia malplimulte, ol la reĝo, la malmodestulo, la ne- gocito kaj la ebriulo. Almenaù lia laboro havas sencon. Kiam li eklumigas sian lanternon, estas kvazaù li naski- gus unu plian stelon - aù floron. Kiam li estingas sian lanternon, estas kvazaù la stelon aù la floron li en- dormigus. Bela okupo. Estas vere utila, ĉar estas bela!" Kiam li alvenis sur la planedon, li respekte salutis la lanterniston: "Bonan tagon! Kial vi ĵus estingis vian lanternon?" "Estas laù ordono," respondis la lanternisto. "Bonan tagon!" "Kio estas ordono?" "Ĝi estas: mi devas estingi mian lanternon. Bonan vesperon!" Kaj li denove eklumigis ĝin. "Sed kial vi ĵus denove eklumigis ĝin?" "Estas laù ordono," respondis la lanternisto. "Mi ne komprenas," diris la eta princo. "Estas nenio por kompreni," diris la lanternisto. "Ordono estas ordono. Bonan tagon!" Kaj li estingis sian lanternon. Poste li viŝis sian frunton per ruĝe kvadratita naztuko. "Terura okupo ĝi estas. En la pasinteco estis bone. Matene mi estingis, kaj vespere mi eklumigis. Mi havis la ceteron de la tago por ripozi kaj la ceteron de la nokto por dormi." "Kaj ĉu de tiam la ordono estis ŝanĝita?" "La ordono ne estis ŝanĝita," diris la lanternisto. "Ja precize pro tio ĝi estas terura. De jaro al jaro la planedo ĉiam pli kaj pli rapide turniĝis, sed la ordo- no neniam ŝanĝiĝis!" "Kaj kio do?" diris la eta princo. "Do, ĉar nun ĝi turniĝas po unu fojo ĉiuminute, mi ne havas plu eĉ sekundon por paùzi. Mi eklumigas kaj estingas po unu fojo ĉiuminute!" "Tio estas vere stranga! La tago ĉe vi daùras unu minuton!" "Tio tute ne estas stranga!" diris la lanternisto. "Ni konversaciis jam unu monaton." "Unu monaton?" "Jes. Tridek minutoj estas tridek tagoj! Bonan ves- peron!" Kaj li denove eklumigis sian lanternon. La eta princo rigardis lin kaj ekamis tiun lanter- niston tiel fidelan al la ordono, kiun li ricevis. Li rememoris pri la sunsubiroj, kiujn li mem iam provis vi- di, alilokante sian seĝon. Li volis helpi al sia amiko: "Aùskultu!... Mi konas metodon, per kiu vi povos ripozi, kiam vi volas..." "Mi ĉiam volas," diris la lanternisto. Ĉar oni povas esti samtempe kaj fidela kaj mallabo- rema. La eta princo daùrigis: "Via planedo estas tiel malgranda, ke vi povas ĉir- kaùiri ĝin per tri paŝegoj. Vi nur devas malrapide paŝi por ĉiam resti sub la suno. Kiam vi volos ripozi, vi paŝos..., kaj la tago daùros tiel longe, kiel vi volos." "Tio ne tro helpos al mi," diris la lanternisto. "Ĉar pli ol kion ajn alian en vivo mi ŝatas dormi." "Malbonŝance," diris la eta princo. "Malbonŝance," diris la lanternisto. "Bonan tagon!" Kaj li estingis sian lanternon. "Tiu ĉi," pensis la eta princo daùrigante sian vo- jaĝon, "estus malestimata de ĉiuj aliaj: la reĝo, la malmodestulo, la ebriulo kaj la negocisto. Tamen li es- tas la sola, kiu ne ŝajnas al mi ridinda. Eble, ĉar li okupiĝas pri io alia, ol pri si mem." Li suspiris pro bedaùro kaj pensis: "Tiu estas la sola, kun kiu mi povus amikiĝi. Sed lia planedo estas vere tro malgranda. Sur ĝi ne estas spaco por du personoj..." La eta princo ne kuraĝis konfesi al si mem, ke li ŝatis tiun ĉi benitan planedon precipe pro la mil kvar- cent kvardek sunsubiroj en ĉiu tago. ==XV== LA SESA planedo estis dekoble pli vasta. Ĝi estis lo- ĝata de maljuna sinjoro, kiu verkis dikegajn librojn. "Nu! Jen esploristo!" li ekkriis, kiam li ekvidis la etan princon. La eta princo sidiĝis sur la tablon kaj iomete an- helis<ref>anhelis = malfacile kaj brue spiris</ref> pro laceco. Li jam tiom vojaxis! "De kie vi venas?" demandis la maljuna sinjoro. "Kio estas tiu dika libro?" diris la eta princo. "Kion vi faras tie ĉi?" "Mi estas geografo," diris la maljuna sinjoro. "Kio estas geografo?" "Geografo estas klerulo, kiu scias, kie troviĝas maroj, riveroj, urboj, montoj kaj dezertoj." "Tio ĉi estas tre interesa," diris la eta princo. "Jen fine vera profesio!" Kaj li ĵetis ĉirkaùrigardon sur la planedon de la geo- grafo. Li ankoraù neniam vidis tiel majestan planedon. "Estas tre bela via planedo. Ĉu estas oceanoj sur ĝi? "Mi ne povas scii tion," diris la geografo. "Kaj urboj, riveregoj, dezertoj?" "Ankaù tion mi ne povas sii," diris la geografo. "Sed vi estas geografo!" "Ĝuste," diris la geografo, "sed mi ne estas esplo- risto. Esploristoj tute mankas al mi. Ne geografoj kal- kulas urbojn, riveregojn, montojn, marojn, oceanojn kaj dezertojn. Geografo estas tro grava persono por vagadi. Li ne forlasas sian skribotablon, sed tie akceptas es- ploristojn. Li pridemandas ilin kaj notas iliajn rememo- rojn. Kaj, se la rememoroj de iu el ili ŝajnas al li interesaj, la geografo enketas pri la moraleco de la es- ploristo. "Kaj do?" "Ĉar esploristo, kiu mensogus, kaùzus katastrofojn en libroj pri georafio. Kaj ankaù esploristo, kiu drin- kus." "Kaj do?" diris la eta princo. "Ĉar la ebriuloj vidas duige<ref>duige = duoble, du </ref>. Tiam la geografo no- tus du montojn tie, kie estas nur unu." "Mi konas iun, kiu estus malbona esploristo," diris la eta princo. "Povas esti. Do, kiam la moraleco de la esploristo ŝajnas bona, oni enketas pri lia eltrovo." "Ĉu vi iras tien por rigardi?" "Ne. Tio estus tro komplika. Sed oni postulas de la esploristo, ke li donu pruvojn. Se ekzemple temas pri eltrovo de granda monto, oni postulas, ke li alportu el ĝi grandajn ŝtonojn." La geografo subite ekscitiĝis. "Sed vi mem venas de malproksime! Vi estas esplori- sto! Priskribu al mi vian planedon!" Kaj la geografo malfermis sian registron kaj pinti- gis sian krajonon. Oni skribas la esploristajn rakontojn unue per krajono. Oni atendas por skribi per inko ĝis la esploristo estos alportinta pruvojn. "Nu?" ekdemandis la geografo. "Ho, ĉe mi," diris la eta princo, "ja ne estas tre interese, kaj estas ege malgrande. Mi havas tri vulkano- jn. Du aktivaj kaj unu estingita. Sed oni neniam scias!" "Oni neniam cias," ripetis la geografo. "Mi ankaù havas unu floron." "Ni ne notas florojn," diris la geografo. "Kial do? Ili estas la blej bela afero." "Ĉar la floroj estas eferemaj." "Kion signifas eferema?" "Libroj pri geografio," diris la geografo, "estas la la plej valoraj el ĉiuj libroj. Ili neniam elmodiĝas. Tre malofte okazas, ke monto alilokiĝas. Tre malofte okazas, ke oceano elsekiĝas. Ni priskribas eternaĵojn." "Sed estingitaj vulkanoj povas vekiĝi," interrompis la eta princo. "Kion signifas efemera?" "Ĉu vulkanoj estas estingitaj aù aktivaj, estas sa- me koncerne nin," diris la geografo. "Kio gravas por ni, estas la montoj. Ili ne ŝanĝixas." "Sed, kion signifas efemera?" denove demandis la eta princo, kiu dum sia vivo neniam rezignas demandon, unu- foje farinte ĝin. "Tio signifas ion, kio estas minacata de baldaùa for- paso." "Ĉu mia floro estas minacata de baldaùa forpaso?" "Tutcerte." "Mia floro estas efemera," diris la eta princo, "kaj ĝi havas nur kvar dornojn por sin defendi kontraù la mondo! Kaj mi lasis ĝin tute sola!" "Tiel li unuafoje ekbedaùris. Sed li tuj rekuraĝi- ĝis. "Kion vi konsilas, ke mi vizitu?" li demandis. "La planedon Tero," respondis la geografo. "Ĝi ha- vas bonan reputacion..." Kaj la eta princo foriris, meditante pri sia floro. ==XVI== LA SEPA planedo estis do Tero. Tero ne estas ajneca planedo! Oni nombras sur ĝi cent dek unu reĝojn (sen forgesi la nigrajn - komprene- ble!), sep mil geografojn, naùcent mil negocistojn, sep milionojn kaj duono da ebriuloj kaj tricent dek unu mi- lionojn da malmodestuloj, tio estas: duo da miliardoj da grandpersonoj. Por doni al vi ideon pri la dimensioj de Tero, mi diros al vi, ke, antaù ol oni inventis elektron, estis necese vivteni sur ĉiuj ses kontinentoj veran armeon de kvarcent sesdek du mil kvincent dek unu lanternistoj. De malproksime tio faris belegan efekton. La movoj de tiu armeo estis regulaj kiel tiuj de operbaleto. Unua- vice venis la lanternistoj de Nov-Zelando kaj Aùstralio. Poste, eklumiginte siajn lanternojn, ili iris dormi. Tiam la lanternistoj de Ĉinio kaj Siberio siavice ek- partoprenis en la baleto. Kaj ankaù ili malaperis en la kulisojn. Tiam venis la vico de la lanternistoj el Rusio kaj Hindujo. Kaj la vico de tiuj de Afriko kaj Eù- ropo. Kaj tiuj el Sud-Ameriko. Kaj ili neniam eraris pri siaj vicoj por eniri sur la scenejon. Estis grandioze. Nur la lanternisto de la unusola lanterno ĉe Nord- poluso kaj lia kolego ĉe Sudpoluso vivis malzorge kaj pigre: ili laboris po du fojoj ĉiujare. ==XVII== KIAM oni volas spriti, oni foje mensogas iom. Mi ne es- tis tre honesta, parolante al vi pri la lanternistoj. Mi riskas doni malĝustan ideon pri nia planedo al tiuj, kiuj ne konas ĝin. La homoj okupas tre malmulte da spa- co sur la Tero. Se la duo da miliardoj da homoj, kiuj loĝas sur la Tero, starus iom dense kiel por mitingo, entenus ilin facile publika placo longa kaj larĝa dudek mejlojn. Oni povus amasigi la tutan homaron sur la plej malgranda pacifika insuleto. Kompreneble, la grandpersonoj ne kredos vin. Ili kredas, ke ili okupas multe da spaco. Ili vidas sin gra- vaj, kiel baobaboj. Vi do konsilos al ili kalkuli. Ili amegas ciferojn: tio plaĉos al ili. Sed vi ne perdu vi- an propran tempon. Estas senutile. Vi fidas min. Do, la eta princo, alveninte sur Teron, miris vidan- te neniun. Li jam ektimis, ke li eraris pri la planedo, kiam lunkolora ringo ekmoviĝetis sur la sablo. "Bonan nokton!" trafe-maltrafe diris la eta princo. "Bonan nokton," diris la serpento. "Sur kiun planedon mi falis?" demandis la eta princo. "Sur Teron, en Afriko," respondis la serpento. "Ha!... Ĉu do estas neniu sur la Tero?" "Ĉi tie estas dezerto. Neniu troviĝas en dezertoj. Tero estas granda," diris la serpento. La eta princo sidiĝis sur ŝtonon kaj levis siajn okulojn al la ĉielo: "Mi demandas min," li diris, "ĉu la steloj brilas por ke ĉiu povu iam retrovi la sian. Rigardu mian pla- nedon! Ĝi estas ĝuste super ni... Sed kiel malproksime ĝi estas!" "Ĝi estas bela," diris la serpento. "Kial vi venis ĉi tien?" "Mi havas malfacilaĵojn kun certa floro," diris la eta princo. "Ha!" diris la serpento. Kaj ili silentis. Fine la eta princo reparolis: "Kie estas homoj? Oni estas iom soleca en la dezer- to..." "Oni estas soleca ankaù inter homoj," diris la ser- pento. La eta princo longe rigardis ĝin: Vi estas stranga besto, maldika kiel fingro," li fi- ne diris. "Sed mi estas pli potenca, ol fingro de reĝo," di- ris la serpento. La eta pinco ekridetis: "Vi ne estas tre potenca... vi eĉ ne havas kru- rojn... vi eĉ ne povas vojaĝi..." "Mi povas konduki vin pli malproksimen ol ŝipo," diris la serpento. Ĝi volviĝis ĉirkaù maleolo de la eta princo kiel ora braceleto: "Kiun mi tuŝas, tiun mi redonas al tero, el kiu li devenas," ĝi aldonis. "Sed vi estas pura kaj venas de stelo..." La eta princo nenion respondis. "Mi kompatas vin, tiel solan sur ĉi tiu granita Te- ro. Mi povas iam helpi vin, se vi tro nostalgios pri via planedo. Mi povas..." "Ho! Mi sufiĉe bone komprenis," diris la eta prin- co, "sed kial vi ĉiam sprimiĝas per enigmoj?" "Mi solvas ilin ĉiujn," diris la serpento. Kaj ili eksilentis. ==XVIII== LA ETA princo trairis la dezerton kaj renkontis nur unu floron. Floron kun tri petaloj, tute neniom signifan. "Bonan matenon!" diris la eta princo. "Bonan tagon!" diris la floro. "Kie estas homoj?" ĝentile demandis la eta princo. La floro iam vidis pasi karavanon. "Homoj? Ekzistas da ili ses aù sep, mi kredas. Mi ekvidis ilin antaù jaroj. Sed oni neniam scias, kie tro- vi ilin. Ventoj promenigas ilin. Mankas al ili radikoj; tio multe ĝenas ilin." "Adiaù!" diris la eta princo. "Adiaù!" diris la floro. ==XIX== LA ETA princo suprengrimpis sur alta monto. La solaj montoj, kiujn li iam konis, estis la tri vulkanoj, kies supro atingas la altecon de liaj genuoj. Kaj li uzis la estingitan vulkanon kiel tabureton. "Supre, sur monto alta kiel tiu ĉi," li pensis, "mi per unu sola rigardo ekvidos la tutan planedon kaj ĉiujn homojn..." Sed li ekvidis nenion alian krom pinteca rokaro. "Bonan tagon!" li trafe-maltrafe diris. "Bonan tagon!...Bonan tagon!...Bonan tagon!..." res- pondis la eĥo. "Kiu vi estas?!" diris la eta princo. "Kiu vi estas?!...Kiu vi estas?!...Kiu vi estas?!..." respondis la eĥo. "Estu miaj amikoj," li diris, "mi estas sola." "Mi estas sola... mi estas sola... mi estas sola..." respondis la eĥo. "Kia stranga planedo!" li tiam pensis. Ĝi estas tu- te seka kaj tute pinta kaj tute sala. Kaj la homoj ne havas fantazion. Ili ripetas, kion oni diras al ili... Hejme mi havis floron; ĝi parolis ĉiam unua..." ==XX== SED OKAZIS, ke la eta princo, longe paŝinte sur sablo, rokoj kaj neĝo, fine malkovris vojon. Kaj ĉiuj vojoj kondukas al homoj. "Bonan tagon!" li diris. Estis tie ĝardeno plena de rozoj. "Bonan tagon!" diris la rozoj. La eta princo rigardi ilin. Ili ĉiuj similis al lia floro. "Kiuj estas vi?" li demandis miregante. "Ni estas rozoj," diris la rozoj. "Ĉu?!" diris la eta princo. Kaj li sentis sin tre malfeliĉa. Lia floro rakontis al li, ke en la universo ĝi estas sola en sia speco. Kaj jen estis kvin mil kiel ĝi, tute samaj, en unu sola ĝardeno! "Ĝi ofendiĝus," li diris al si, "se ĝi vidus ĉi tion... ĝi treege tusus kaj ŝajnugus sin mortanta, por eviti ridindon. Kaj mi devus ŝajnigi kvazaù mi flegas ĝin, ĉar alie ĝi vere mortus, nur por humiligi ankaù min..." Poste li aldone diris al si: "Mi kredis, ke mi pose- das unikan floron, sed mi posedas nur ordinaran rozon. Ĝi kaj miaj tri vulkanoj, kies supro atingas altecon de miaj genuoj kaj el kiuj unu estas eble por ĉiam estin- gita, ja ne faras min tre grandioza princo..." Kaj, kuŝante sur herbejo, li ploris. ==XXI== EN TIU momento aperis la vulpo: "Bonan tagon!" diris la vulpo. "Bonan tagon!" ĝentile respondis la eta princo. Li turniĝis, sed nenion vidis. "Mi estas tie ĉi sub la pomarbo," diris la voĉo... "Kiu vi estas?" diris la eta princo. "Vi estas sufi- ĉe beleta..." "Mi estas vulpo," diris la vulpo. "Venu ludi kun mi," proponis al ĝi la eta princo. "Mi estas tiel malgaja!..." "Mi ne povas ludi kun vi," diris la vulpo. "Mi ne estas malsovaĝigita." "Ha, pardonu," diris la eta princo. Sed post pripenso li aldonis: "Kion signifas malsovaĝigi?" "Vi ne estas ĉi-tiea," diris la vulpo. "Kion vi serĉas?" "Mi serĉas homojn," diris la eta princo. "Kion sig- nifas malsovaĝigi?" "La homoj," diris la vulpo, "havas pafilojn kaj ĉa- sas. Kia ĝenaĵo! Ili ankaù bredas kokinojn. Tio estas ilia sola intereso. Ĉu vi serĉas kokinojn?" "Ne," diris la eta princo. "Mi serĉas amikojn. Kion signifas malsovaĝigi?" "Tio estas tro forgesata afero," diris la vulpo. "Tio signifas krei rilatojn..." "Krei rilatojn?" "Kompreneble," diris la vulpo. "Vi ankoraù estas por mi nur knabeto tute simila al cent mil knabetoj. Kaj mi ne bezonas vin. Kaj ankaù vi ne bezonas min. Mi estas por vi nur vulpo simila al cent mil vulpoj. Sed, se vi malsovaĝigos min, ni bezonos nin reciproke. Vi estos por mi unika en la mondo. Mi estos por vi unika en la mondo." "Mi ekkomprenas," diris la eta princo. "Mi konas certan floron... mi kredas, ke ĝi malsovaĝigis min..." "Kredeble," diris la vulpo. Oni vidas sur Tero ĉia- jn aferojn..." "Ho, tio ne estas sur Tero," diris la eta princo. La vulpo ŝajnis tre scivola: "Ĉu sur alia planedo?" "Jes." "Ĉu estas ĉasistoj sur tiu planedo?" "Ne." "Jen interesa afero! Kaj ĉu estas kokinoj?" "Ne." "Nenio estas perfekta," suspi- ris la vulpo. Sed ĝi revenis al sia ideo: "Mia vivo estas monotona. Mi ĉasas kokinojn kaj homoj ĉasas min. Ĉiuj kokinoj similas unuj al aliaj, kaj ĉiuj homoj ankaù. Do mi iom enuas. Sed, se vi mal- sovaĝigos min, mia vivo estos kvazaù suna. Mi konos sonon de paŝoj, kiuj distingiĝas de ĉiuj aliaj. La aliaj paŝoj forpelas min en grundon. Viaj vokos min kiel muziko por iri el mia ternesto. Kaj rigardu! Ĉu vi vidas tie tritikajn kampojn? Mi ne manĝas panon. Triti- ko estas por mi senutila. Tritikaj kampoj memorigas min pri nenio. Kaj tio estas malgaja! Sed vi havas orajn ha- rojn. Estos mirinde post kiam vi malsovaĝigos min! Ora tritiko memorigos min pri vi. Kaj mi amos la susuron de vento en tritiko..." La vulpo eksilentis kaj longe rigadis la etan prin- con: "Mi petas... malsovaĝigu min!" ĝi diris. "Volonte!" respondis la eta princo, "sed mi ne havas multe da tempo. Mi devas trovi amikojn kaj lerni multajn aferojn." "Oni konas nur tion, kion oni malsovaĝigis," diris la vulpo. "La homoj ne plu havas tempon por ion ajn koni. Ili aĉetas tute pretajn objektojn ĉe vendistoj. Sed, ĉar amikvendistoj ne ekzistas, homoj ne plu havas ami- kojn. Se vi volas amikon, malsovaĝigu min!" "Kion necesas fari?" demandis la eta princo. "Necesas esti tre pacienca," respondis la vulpo. "Unue vi sidiĝu iom malproksime de mi, tiele, sur la herbo. Mi rigardos vin oblikve, sed vi nenion diros. Pa- roloj estas fonto de miskomprenoj. Sed ĉiutage vi povos sidiĝi iomete pli proksime..." La morgaùan tagon la eta princo revenis. "Prefere vi revenu ĉiam je la sama horo," diris la vulpo. "Se ekzemple vi venos je la kvara posttagmeze, mi komencos esti feliĉa ekde la tria. Ju pli antaùen pasos la tempo, des pli feliĉa mi sentos min. Jam je la kvara mi estos tremetanta kaj maltrankvila; mi malkovros la valoron de la feliĉo! Sed, se vi venos iam ajn, mi ne- niam scio por kiu horo prepari mian koron al feliĉo... Ritoj necesas..." "Kio estas rito?" diris la eta princo. "Tio ankaù estas tro forgesita afero," diris la vul- po, "Tio, kio distingas unu tagon de la aliaj. Miaj ĉa- sistoj ankaù respektas riton. Ĉiun jaùdon li dancas kun knabinoj en la vilaĝo. Tial jaùdo estas mirinda tago! Mi iras promeni ĝis la vitejo. Se la ĉasistoj dancus iam ajn, la tagoj estus ĉiuj similaj, kaj mi neniel ha- vus feriojn." Tial la eta princo malsovaĝigis la vulpon. Sed al- proksimiĝis la horo de la foriro: "Ho," diris la vulpo... "Mi ploros." "Estas via kulpo," diris la eta princo, " mi ne de- ziris por vi malbonon, sed vi voli, ke mi malsovaĝigu vin..." "Certe," diris la vulpo. "Sed vi ploros!" diris la eta princo. "Certe," diris la vulpo. "Do, vi gajnas nenion!" "Mi gajnas ion," diris la vulpo, "pro la koloro de la tritiko." Kaj ĝi aldonis: "Iru revidi la rozojn! Vi komprenos, ke la via estas unika en la mondo. Revenu por adiaùi, kaj mi danacos al vi sekreton." La eta princo iris revidi la rozojn: "Vi tute ne similas mian rozon, vi ankaù estas neni -o," li diris al ili. "Neniu vin malsovaĝigis, kaj vi neniun malsovaĝigis. Vi estas kiel estis mia vulpo. Ĝi estis nur vulpo simila al cent mil aliaj. Sed ĝi fari- ĝis mia amiko kaj ĝi nun estas unika en la mondo." Kaj la rozoj estis tute konsternitaj. "Vi estas belaj sed malplenaj," li daùrigis. "Oni ne povas morti por vi. Kompreneble, ordinara pasanto kredus, ke mia propra rozo similas vin. Sed ĝi sola pli gravas ol vi ĉiuj, ĉar ĝi estas tiu, kiun mi akvumis. Ĉar ĝi estas tiu, kiun mi metis sub la kloŝon. Ĉar ĝi es- tas tiu, kiun mi ŝirmis per la ventŝirmilo. Ĉar ĝi estas tiu, kies raùpojn mi mortigis (escepte de du aù tri fariĝontaj papilioj). Ĉar ĝi estas tiu, kiun mi aùs- kultadis, kiam ĝi plendadis aù fanfaronadis, aù eĉ, ia- foje, kiam ĝi silentis. Ĉar ĝi estas mia rozo!" Kaj li revenis al la vulpo: "Adiaù," li diris.... "Adiaù," diris la vulpo. "Jen mia sekreto. Ĝi estas tre simpla: oni bone vidas nur per sia koro. La esenco estas nevidebla per okuloj." "La esenco estas nevidebla per okuloj," ripetis la eta princo por memori. "La homoj forgesis ĉi tiun veraĵon," diris la vul- po. "Sed vi ne forgesu ĝin. Vi fariĝas por ĉiam res- pondeca por tio, kion vi malsovaĝigis. Vi estas respon- deca por via rozo..." "Mi estas respondeca por mia rozo..." ripetis la eta princo por memori. ==XXII== "BONAN TAGON!" diris la eta princo. "Bonan tagon!" diris la relŝanĝisto. "Kion vi faras ĉi tie?" demandis la eta princo. "Mi apartigas vojaĝantojn po kapoj da mil unuoj," diris la relŝanĝisto. "Mi ekspedas, jen dekstren, jen maldekstren, la trajnojn, kiuj forportas ilin." Kaj lumanta rapidvagonaro, muĝanta kiel fulmotondro, tremigis la budon de la relŝanĝisto. "Ili certe urĝiĝas," diris la eta princo. "Kion ili serĉas?" "Tion ne scias eĉ la lokomotivestro," respondis la relŝanĝisto. Kaj en la inversa direkto muĝis dua lumanta rapid- vagonaro. "Ĉu ili jam revenas?" demandids la eta princo. "Ili ne estas la samaj," diris la relŝanĝisto. "Temas pri interŝanĝo." "Ĉu ili ne estis kontentaj tie, kie ili estis?" "Oni neniam estas kontenta tie, kie oni estas," di- ris la relŝanĝisto. Kaj kiel fulmotondro muĝis tria lumanta rapidvagon- aro. "Ĉu ili postsekvas la unuajn vagonarojn?" demandis la eta princo. "Ili postsekvas nenion ajn," diris la relŝanĝisto. "Ili tie dormas aù oscedas. Nur la infanoj platigas sia- jn nazojn sur la fenestroj." "Nur la infanoj scias, kion ili serĉas," diris la eta princo. "Ili dediĉas tempon al pupo el ĉifonoj<ref>ĉifono = tolaĵo, malnova tuko-peco</ref>, kaj ĝi fariĝas tre grava, kaj se oni forprenas ĝin de ili, ili ploras..." "Ili havas fortunon," diris la relŝanĝisto. ==XXIII== "BONAN TAGON!" diris la eta princo. "Bonan tagon!" diris la vendisto. Li estis vendisto de perfektigitaj piloloj, kiuj k- vietigas soifon. Oni glutas ilin po unu ĉiusemajne kaj oni ne plu sentas bezonon trinki. "Kial vi vendas tiajn aĵojn?" demandis la eta prin- co. "Estas grava tempoŝparo," diris la vendisto. "Eks- pertoj faris kalkulojn. Oni ŝparas kvindek tri minutojn ĉiusenajne." "Kaj kion oni faras per tiuj kvindek tri minutoj?" "Oni faras per ili, kion vi volas..." "Se mi havus kvindek tri minutoj por foruzi," diris la eta princo, "mi paŝus tute malrapide al fontano..." ==XXIV== ESTIS la oka tago ekde mia paneo en la dezerto, kaj mi estis aùskultinta la rakonton pri la vendisto, trinkante la lastan guton de mia akvoprovizo: "Ho," mi diris al la eta princo, "viaj memoraĵoj ja estas beletaj, sed mi ankoraù ne riparis mian aviadilon, mi havas nenion plu por trinki, kaj ankaù mi estus feli- ĉa, se mi povus paŝi tute malrapide al fontano!" "Mia amiko la vulpo..." li diris al mi. "Mia etulo, ne temas plu pri la vulpo!" "Kial?" "Ĉar ni baldaù mortos pro sojfo..." Li ne komprenis mian rezonadon kaj respondis al mi: "Estus bone, ke oni havis amikon, eĉ se oni estas baldaù mortonta. Mi estas tre kontenta, ke mi havis ami- kon vulpo..." "Li ne taksas la danĝeron," mi pensis. "Li neniam malsatas, nek iam soifas. Iom da suno sufiĉas al li..." Sed li rigardis min kaj respondis al mia penso: "Ankaù mi soifas... ni serĉu puton..." Mi gestis lacece: "Estas sensence serĉi puton ha- zarde en la dezerta vastego." Tamen ni ekiris. Post plurhora silenta marŝado, nokto falis kaj ste- loj eklumis. Mi vidis ilin kvazaù en sonĝo, iom febran- te pro soifo. La vortoj de la eta princo dancis en mia memoro: "Ĉu do vi ankaù soifas?" mi demandis lin. Sed li ne respondis al mia demando. Li simple diris: "Akvo povas esti bona ankaù por la koro..." Mi ne kompenis lian respondon, sed mi silentis... mi bone sciis, ke neniel utilus demandi lin. Li esti laca. Li sidiĝis. Mi sidiĝis apud li. Kaj post silento li daùrigis: "La steloj estas belaj pro iu floro, kiun oni ne vidas..." "Certe," mi respondis kaj sen paroli mi rigardis la faldojn de la sablo en la lunlumo. "La dezerto estas bela..." li aldonis. Kaj estis vere. Mi ĉiam amis dezertojn. Oni sidi- ĝas sur sablan ondon. Oni vidas nenion. Oni nenion aù- das. Kaj tamen io radias en silento... "Kio beligas dezerton," diris la eta princo, "estas, ke ĝi ie kaŝas puton..." Mi miris subite kompreni tiun misteran radiadon de la sablo. Kiam mi estis knabeto, mi loĝis en antikva do- mo, kaj legendo rakontis, ke trezoro tie estis profunde enfosigita. Kompreneble, neniam iu sciis malkovri ĝin, eble eĉ nek serĉis ĝin. Sed ĝi ensorĉis la tutan do- mon. Mia domo kaŝis sekreton en la fundo de sia koro... "Jes," mi diris al la eta princo, "ĉu temas pri domo ĉu pri steloj, ĉu pri dezerto, kio faras ilian belecon, estas nevidebla!" "Mi estas kontenta, ke vi samopinias kun mia vulpo," li diris. Ĉar la eta princo ekdormis, mi levis lin en miajn brakojn kaj denove ekiris. Mi estis emociata. Ŝajnis al mi, ke mi portas fragilan trezoron. Eĉ ŝajnas al mi ke estas nenio pli fragila sur la Tero. Mi rigardis en la lunlumo tiun palan frunton, tiujn fermitajn okulojn, ti- ujn harbuklojn, kiuj tremetis en vento, kaj mi diris al mi: "Tio, kion mi vidas, estas nur la ŝelo. Kio plej gravas, estas nevidebla..." Ĉar liaj duone malfermitaj lipoj ridetis, mi ankaù diris al mi: "Kio tiom kortuŝas min pri la dormanta princeto, estas lia fideleco al la floro, estas bildo de rozo, kiu radias interne de li kiel flamo de lampo, eĉ kiam li dormas..." Kaj mi sentis, ke li estas eĉ pli fragila. Oni ja devas ŝirmi lampojn: ventblovo povas ilin estingi... Kaj tiel iranta, tagiĝe mi malkovris la puton. ==XXV== "HOMOJ," diris la eta princo, "enŝtopas sin en rapid- vagonarojn, sed ili ne plu scias, kion ili serĉas. Tiam ili agitiĝas kaj rondiras..." Kaj li aldonis: "Ne indas..." La puto, kiun ni atingis, ne similis al saharaj pu- toj. Saharaj putoj estas nuraj truoj fositaj en la sablo. Tiu ĉi similis al vilaĝa puto. Sed tie estis neniu vi- laĝo, kaj mi pensis, ke mi nur sonĝas. "Estas strange," mi diris al la eta princo, "cio es- tas preta: pulio, sitelo kaj ŝnuro..." Li ridis, tuŝis la ŝnuron, ludigis la pulion. Kaj la pulio knaris kiel malnova ventoflago, kiam vento lon- ge dormis. "Ĉu vi aùdas?" diris la eta princo," ni ĵus vekis tiun puton, kaj ĝi kantas..." Mi ne volis ke li streĉiĝu: "Lasu min fari," mi diris, "tio tro pezas por vi." Malrapide mi suprentiris la sitelon ĝis la rando de la puto. Tie mi tute stabligis ĝin. En miaj oreloj daù- re sonis la kanto de la pulio, kaj en la ankoraù treman- ta akvo mi vidis tremetantan sunon. "Mi sojfas tiun ĉi akvon," diris la eta princo, "donu al mi por trinki!..." Kaj mi komprenis, kion li serĉis. Mi levis la sitelon ĝis liaj lipoj. Trinkante li fermis siajn okulojn. Tio estis dolĉa kiel festo. Tiu akvo ja estis io alia ol nura nutraĵo. Ĝi estis naski- ta el vojirado sub steloj, el kanto de pulio, el streĉo de miaj brakoj. Ĝi estis por la koro bona kiel donaco. Kiam mi estis knabeto, la lumo de la Kristarbo, la muzi- ko de la meznokta meso kaj la dolĉeco de la ridetoj, same donis radiadon al la Kristnaska donaco, kiun mi ri- cevis. "Homoj ĉe vi kulturas kvin mil rozojn en unu ĝar- deno," diris la eta princo, " ...kaj tamen ili tie ne trovas, kion ili serĉas." "Ili ne trovas tion," mi respondis. "Kaj ja ili povus trovi, kion ili serĉas, en unu sola rozo aù en iom da akvo..." "Certe," mi respondis. Kaj la eta princo aldonis: "Sed la okuloj estas blindaj, necesas serĉi per la koro." Mi estis trinkinta. Mi spiris bone. Tagiĝe la ĉie- lo estis mielkolora. Mi feliĉis ankaù pro tiu miela ko- loro. Kial do mi eksentis angoron? "Necesas, ke vi plenumu vian promeson," dolĉe diris al mi la eta princo, kiu denove sidiĝis apud mi. "Kiun promeson?" "Vi scias... buŝumon por mia ŝafeto... mi estas respondeca pri tiu floro!" Mi elpoŝigis miajn skizojn. La eta princo ekvidis ilin kaj diris ridante: "Viaj baobaboj iom similas al brasikoj<ref>brasiko = ronda helverda folioplena legomo </ref>..." "Ho!" Mi, tiel multe fiera pro miaj baobab-desegnoj! "Pri via vulpo... la oreloj iom simila al kornoj... kaj estas tro longaj!" Kaj li denove ridis. "Vi estas maljusta, etulo, mi nenion sciis desegni krom fermitaj kaj malfermitaj boaoj<ref name="boao"/>." "Ho, tio taùgos," li diris, "la infanoj scias." Do mi desegnis buŝumon. Kaj, donante ĝin al li, mi sentis korpremon: "Vi havas projekton, kiun mi ne konas..." "Sciu, ke morgaù estos la datreveno de mia falo sur la Teron..." Kaj post silento li diris ankoraù: "Mi falis proksime de ĉi tie..." Kaj li ruĝiĝis. Denove, ne komprenante kial, mi sentis strangan an- koron. Tamen demando venis en mian menson: "Do, ne estis hazardo, ke vi promenis tute sola, mil mejlojn malproksime de ĉiuj enloĝigitaj landoj, tiam matene antaù ok tagoj, kiam mi konatiĝis kun vi. Ĉu vi tiam estis reiranta direkte al via falpunkto?" La eta princo denove ruĝiĝis. Kaj hezite mi aldonis: "Eble pro la datreveno?" La eta princo refoje ruĝiĝis. Li neniam respondis al demandoj, sed kiam oni ruĝiĝas, tio signifas "jes", ĉu ne? "Ha!" mi diris al li, "mi timas..." Sed li respondis al mi: "Nun vi devas labori. Vi devas reiri al via maŝino. Mi atendos vin ĉi tie. Revenu morgaù vespere!..." ==XXVI== APUD la puto estis ruino de malnova ŝtona muro. Kiam la sekvantan tagon vespere mi revenis de mia laboro, mi ek- vidis de malproksime mian etan princon sidantan tie su- pre, kun kruroj pendantaj. Kaj mi aùdis lin paroli: "Ĉu vi do ne memoras pri tio? Tio estis ne ĝuste ĉi tie!" Alia voĉo sendube respondis al li, ĉar li kontraù- diris: "Jes ja! Jes ja! Ja estas la tago, sed ĉi tie ne estas la loko..." Mi plue iris direkte al la muro. Mi ankoraù neniun vidis, nek aùdis. Tamen la eta princo denove respondis: "... Certe. Vi vidos, kie trovixas sur la sablo la komenco de miaj piedsignoj. Nur tie atendu min. Mi estos tie ĉi-nokte." Mi estis je dudek metroj de la muro kaj mi ja anko- raù nenion vidis. Post silenta momento la eta princo daùrigis: "Ĉu vi havas bonan venenon? Ĉu vi estas certa, ke vi ne longe suferigos min? Mi haltis korpremite, sed mi ankoraù ne komprenis. "Nun foriru!" li diris... "Mi volas reiri malsupren!" Tiam mi mem ekrigardis la piedon de la muro kaj mi eksaltis! Tie estis, levixanta kontraù la eta princo, u- nu el tiuj flavaj serpentoj, kiuj ekzekutas vin en tridek sekundoj. Penante elpoŝigi mian revolveron, mi ekkuris, sed, aùdante la bruon, la serpento lasis sin malrapide glitfali en la sablon kiel malaperanta fonto kaj, ne tro rapide, traŝoviĝis kun metala susuro inter ŝtonoj. Mi alkuris la muron ĝustatempe por kapti en brakumon mian princan etulon tiel palan, kiel neĝo. "Kia afero! Nun vi parolas kun serpentoj!" Mi demetis lian ĉiaman orkoloran fulardon. Mi malse- kigis liajn tempiojn kaj mi trinkigis lin. Kaj tiam mi nenion plu kuraĝis demandi lin. Li rigardis min grave kaj brakumis mian kolon. Mi sentis lian koron bati kiel koreto de pafita, mortanta birdeto. Li diris al mi: "Mi estas kontenta, ke vi trovis tion, kio mankis al via maŝino. Vi povos reiri hejmen..." "Kiel vi scias tion?" Mi ja venis por anonci al li, ke malgraù ĉiuj miaj malesperoj mi sukcesis mian laboron! Li nenion respondis al mia demando, sed aldonis: "Ankaù mi hodiaù reiros hejmen..." Kaj melankolie: "Estas multe pli malproksime... multe pli malfacile..." Mi sentis, ke io eksterordinara okazas. Mi premis lin en miaj brakoj kiel infaneton, kaj tamen ŝajnis al mi, ke li glitas suben en abismon kaj mi ne povas fari ion ajn por lin reteni... Lia rigardo estis serioza, perdiĝanta en malproksi- mecon. "Mi havas vian ŝafeton. Kaj mi havas la keston por la ŝafeto. Kaj ankaù la buŝumon..." Kaj li malgaje ridetis. Mi longe atendis. Mi sentis, ke li iom post iom re- vigliĝas. "Vi timis, etulo..." Li timis, kompreneble! Sed li dolĉe ridis: "Mi ankaù pli multe timos hodiaù vespere..." Denove mi sentis min frosta pro la konscio de io ne- kompensebla. Kaj mi komprenis, ke mi ne povas eĉ pensi, ke mi neniam plu aùdos tiun ridon. Ĝi estis por mi kva- zaù fonteto en dezerto. "Etulo, mi ankoraù volas aùdi vin ridi..." Sed li diris al mi: "Tiun ĉi nokto unu jaro estas pasinta. Mia stelo troviĝas super la loko, kien mi falis lastan jaron..." "Etulo, ĉi tiu afero pri serpento kaj rendevuo kaj stelo estas malbona sonĝo, ĉu ne?" Sed li ne respondis al mia demando. Li diris: "Kio estas grava, tio ne videblas..." "Certe..." "Estas kiel pri tiu floro. Se vi amas floron, kiu troviĝas sur iu stelo, plaĉas al vi rigardi la ĉielon dumnokte. Ĉiuj steloj estas florumitaj..." "Certe..." "Estas same kiel pri akvo. Tiu, kiun vi donis al mi por trinki, estis kvazaù muziko pro la pulio kaj la ŝnu- ro... Vi memoras... ĝi estis bongusta." "Certe..." "Nokte vi rigardos stelojn. La mia estas tro eta, por ke mi povu montri ĝin al vi. Estas pli bone tiel. Mia stelo estos por vi unu el la steloj. Tial vi ŝatos rigardi ĉiujn stelojn... Ili ĉiuj estos viaj amikoj. Kaj krome mi donos al vi donacon..." Li denove ridis. "Ha, etulo, etulo, mi amas aùdi vian ridon!" "Ĝuste ĝi estos mia donaco... estos kiel pri tiu akvo." "Kion vi volas diri?" "Homoj havas stelojn, kiuj ne estas samaj. Por tiuj, kiuj vojaĝas, steloj estas gvidantoj. Por aliaj ili es- tas nur malgrandaj lumoj. Por aliaj, kiuj estas sciencis- toj, ili estas problemoj. Por mia negocisto ili estis oro. Sed ĉiuj tiuj steloj silentas. Vi mem havos stelo- jn, kiajn neniu alia havas..." "Kion vi volas diri?" "Kiam vi rigardos la ĉielon dumnokte, ĉar mi loĝos sur unu el la steloj kaj ridos sur unu el ili, tiam estos por vi, kvazaù ĉiuj steloj ridus. Vi havos stelojn, ki- uj kapablas ridi!" Kaj li denove ridis. "Post kiam vi konsoliĝos (oni ĉiam konsoliĝas), vi estos kontenta, ke vi min konis. Vi ĉiam estos mia amiko. Vi deziros ridi kun mi. Kaj foje jen vi malfermos fenestron nur pro plezuro... Kaj viaj amikoj miros vidi, ke vi ridas rigardante la ĉielon. Tiam vi diros al ili: "Jes, la steloj ĉiam ridigas min! Kaj ili opinios, ke vi frenezas. Kaj vi pensos, ke mi faris por vi sufiĉe aĉan ŝercon..." Kaj li daùre ridis. "Estos kvazaù, anstataù stelojn, mi donus al vi ama- son da tintiletoj, kiuj kapablas ridi..." Kaj li denove ridis. Poste li serioziĝis: "Pri tiu nokto... sciu... Ne venu!" "Mi ne forlasos vin!" "Mi aspektos kvazaù sentanta doloron, kvazaù mortan- ta. Estas tiel. Ne venu por vidi tion, ne indas..." "Mi ne forlasos vin!" Sed tio zorgigis lin: "Mi diras tion al vi... ankaù pro la serpento. Nepre necesas, ke ĝi ne mordu vin!... Serpentoj ja estas mali- caj... Ili povas mordi pro sia plezuro..." "Mi ne forlasos vin..." Tamen io maltrankviligis lin: "Estas vere, ke ili ne havas plu venenon por mordi duafoje." Tiunokte mi ne vidis lin ekvojiri. Li forkuris sen- brue. Kiam mi sukcesis atingi lin, li estis iranta deci- deme per rapidaj paŝoj. Li nur diris al mi: "Ha, vi estas ĉi tie..." Kaj li prenis mian manon. Sed li denove maltrankvi- liĝis: "Vi ne faras bone. Vi afliktiĝos. Mi ŝajnos morta kaj tio ne estos vero..." Mi mem silentis. "Komprenu... Estas tro malproksime. Mi ne povas for- porti tiun ĉi korpon. Ĝi estas tro peza." Mi mem silentis. "Sed ĝi estos kiel malnova forlasita ŝelo. Malno- vaj ŝeloj ne estas malgajiga afero..." Mi mem silentis. Li iom senkuraĝiĝis. Sed ankoraù streĉis siajn fortojn: "Nu! Estos ĉarme. Ankaù mi rigardos la stelojn. Ĉi- uj steloj estos putoj kun rustika pulioj. Ĉiuj steloj verŝos al mi por trinki..." Mi mem silentis. Estos tiel amuze! Vi havos kvincent milionojn da tin- tiletoj, mi havos kvincent milionojn da fontoj..." Kaj li ankaù eksilentis, ĉar li ploris... "Ĉi tie. Lasu min paŝi sola!" Kaj li sidiĝis, car li timis. Li diris ankaù: "Vi scias... pri mia floro... mi estas respondeca. Kaj ĝi estas tiel malforta! Kaj tiel naiva! Ĝi havas nur kvar etajn dornetojn por sin defendi kontraù la mon- do..." Mi mem sidiĝis, ĉar mi ne plu povis teni min sta- rante. Li diris: "Do... tio esta ĉio..." Li ankoraù iom hezitis, poste leviĝis. Li paŝis unu paŝon. Mi ne kapablis moviĝi. Nur io flava fulmis apud lia maleolo. Li restis sen- mova un momenton. Li ne kriis. Li falis malrapide, kiel forhakita arbo. Tio eĉ faris neniun bruon - pro la sa- blo. ==XXVII== KAJ NUN, kompreneble, jam pasis ses jaroj... Mi ankoraù neniam rakontis tiun ĉi historion. La kamaradoj, kiuj revidis min, estis ja kontentaj revidi min vivanta. Mi estis malgaja, sed mi diris al ili: "Ja pro laciĝo..." Nun mi konsoliĝis iom, verdire... ne tute. Sed mi ja scias, ke li revenis sur nian planedon, ĉar ĉe ta- giĝo mi ne retrovis lian korpon. Ĝi ne estis tre peza korpo... Kaj mi ŝatas dumnokte aùskulti stelojn. Tio estas kvazaù tintus kvincent milionoj da tintiletoj... Sed tamen io ne estas en ordo. Mi forgesis aldoni ri- menon al la buŝumo, kiun mi desegnis por la eta princo! Li certe neniam povis ligi ĝin al la ŝafeto. Do, mi demandadas min: "Kio okazis sur lia planedo? Eble la ŝafeto manĝis la floron..." Foje mi diras al mi: "Certe ne! La eta princo enfer- mas sian floron ĉiunokte sub ĝia vitra kloŝo kaj li bone vartas sian ŝafeton..." Tiam mi estas feliĉa. Kaj ĉiuj steloj dolĉe ridadas. Alifoje mi diras al mi: "Oni iam estas senatenta, kaj tio sufiĉas! Iuvespere li forgesis la vitran klo- ŝon, aù dumnokte la ŝafeto eliris senbrue..." Tiam ĉiuj tintiletoj aliformiĝas en larmojn!... Jen estas tre granda mistero. Por vi, kiuj ankoraù amas la etan princon, same kiel por mi, nenio en la uni- verso estas sama, se ie ajn - oni ne scias kie - ŝafe- to, kiun oni ne konas, manĝis aù ne manĝis rozon... Rigardu la ĉielon! Demandu vin: ĉu, jes aù ne, la ŝafeto manĝis la floron? Kaj vi vidos, kiel tiam ĉio estas alia... Kaj neniu grandpersono iam ajn komprenos, ke tio tiel gravas! Tio ĉi estas por mi la plej bela kaj la plej malgaja pejzaĝo en la mondo. Ĝi estas la sama pejzaĝo, kiel la antaùa, sed mi desegnis ĝin ankoraù unu fojon, por bone montri ĝin al vi. Tie ĉi la eta princo ape- ris sur la tero... kaj malaperis. Atente rigardu tiun pejzaĝon, por esti certaj, ke vi rekonos ĝin, se vi iam voja- ĝos en Afriko, en la dezerto. Kaj, se iam okazos al vi trapasi tie, ne rapidu - mi pe_ tas vin! - atendu iom, ĝuste sub la stelo! Se tiam infano venos al vi, se li ridos, se li havos orkolorajn harojn, se li ne respon- dos, kiam oni demandos lin, vi ja divenos, kiu li estas. Tiam estu bonaj! Ne lasu min tiel malgaja: rapide skribu al mi, ke li revenis... FINO ==GLOSARO== <references/> duo = du eĥo = re-sono ekspedas = sendas entenus = en-tenus, tenus en ensorĉis = ĵetis magion febrante = kun febro=alta temperaturo korpa fiasko = malsukceso fidas = kredas flagreto = ek-brilo flegas = sanigas, helpas forpelas = foririgas forŝteliĝis = foriris fosteto = stangeto frotis = tuŝadis fulardo = silka teksaĵo, koltuko grava mieno = serioza grumblante = parolante tra inter la dentoj grundo = tero hazarde = sen plano indulgi = esti malsevera kaleŝego = grada kaleŝo, veturilo kapskueti = kap-jesi kariero = profesio karmezina = malhelruĝa kiraseto = ŝirmilo, karapaco kloŝo = ujo sonoril-forma knaris = bruis konfidis = sekretis konsternita = senmove mirigita k. timigita kostumo = vesto krevigas = detruas, eksplodigas kuliso = malantaùa parto de teatra scenejo lerta = kapabla malico = mensogo majesta = de reĝo, riĉa majskarabo = skarabo, koleoptero, fluganta insekto maleolo = osto de la piedo mallerta = nekapabla mejlo = 1,5 kilometroj => mil mejloj = 1500 Km dudek mejloj = 30 kilometroj metio = laboro miliono = mil miloj miregante = kun granda miro(surprizo) mitingo = granda publika politika kunveno moraleco = moralaj kvalitoj (vero, honoro, honesteco, amikeco...) muĝis = faris krion de bovino oblikve = ne-rekte ope = kune papaveto = kampara floreto (kuzo de opio-papavo) patentigas = registras pelata = tirata preĝejo = katedralo pulio = turniĝanta radeto purpuro = viol-ruĝa koloro puto = truo en tero kun akvo rafano = planteto kun manĝeblaj radikoj raùpo = larvo, vermo rava = kolorplena, entuziasmiga regarto = reg-arto, la arto regi=reĝi relŝanĝisto = rel-ŝanĝisto. relo=fervojo rendevuo = renkontiĝo rimeno = longa maldika ŝnureto por ligi rokaro = aro da rokoj, ŝtonaj montoj rustika = malmoderna sitelo = ujo por porti akvon skrapis = purigis spriti = ridigi, gajigi spuro = markoj, signoj stratlanterno = kiam ne ekzistis elektro, strat-lanternoj estis sur la stratoj ŝelo = kovrilo, ŝirmilo, krusto ŝmiroleo = oleo grasa kiel butero ŝoso = branĉo ŝveliĝas = dikiĝas tabureto = kvarpieda seĝeto tempio = flanko de la vizaĝo ternesto = ter-nesto tinti = fari metalan aù vitran sonon tintileto = ronda metala eta sonorileto tualetado = lavi la vizaĝon, brosi la dentojn vagadi = vag-adi, vojaĝi, promeni vartas = prizorgas velkis = sekiĝis vitejo = vit-ejo, vin-arbetaĵaro, loko plena je vin-arbedoj(arbetoj) 1619 3273 2005-09-02T15:01:10Z Verdulo 19 Bonvolu bari la IP-adreson de 81.214.99.179 pro vandalismo. --[[Vikipediisto:Verdulo|Verdulo]] 15:01, 2. Sep 2005 (UTC) 1642 3839 2006-03-18T17:44:25Z 87.218.201.128 ===Videt, vident; akuzativo=== ==videt== La vorto "videt" signifas li/ŝi/ĝi/oni vidas. Oni uzas tiun formon de la verbo se la gramatika persono estas tria, kaj la nombro estas singulara. Ekzemple: : Claudius videt (Klaŭdio vidas) : Nero amat (Nero amas) : Gaius it (Gajo iras) : Tempus fugit (la tempo fugas) ==vident== Sed, se la persono estas tria kaj la nombro estas plurala (t.e. pli ol unu), oni uzas la formon "vident" : Claudius et Nero vident (Klaudio kaj Nero vidas) : Nero et mus amant (Nero kaj la muso amas) Ĝenerale, la formo de la 3-a p estas kiel la 3-a s kun "nt" anstataŭ "t" ==akuzativo== La uzo de la akuzativo estas tre same en la latina kaj la esperanta. : Claudium - Klaŭdion : Mariam - Marion : Neronem - Neron ==vortoj== ==frazoj== 1643 3338 2005-10-27T10:38:01Z 84.4.176.255 Saluton al ciujn! Mi vivas en bretonio en la urbo de sant-briego. Mi povas paroli la francan lingvon (ĉar matern-lingvon) kaj la anglan. ==Farita== [[Povra Marteno]] 1644 4087 2006-04-15T18:02:44Z 85.141.219.204 '''Povra Marteno''' estas kanto de [[w:Georges Brassens|Georg Brassens]]. Traduko de Marcel Redoulez kantas [[w:Jacques Yvart|Ĵak Yvart]]. Kun peza ŝpato sur la ŝultro,<br.> Kaj ĉe la lipo milda kant',<br.> Kaj ĉe la lipo milda kant',<br.> Ĉe la anim' granda kuraĝo,<br.> Iris li por ŝviti sur kamp! Povra Marteno, povra mizero,<br.> Fosu en tero, fosu en temp'.<br.> Por perlabori sian vivon<br.> De frumateno ĝis vesper'<br.> De frumateno ĝis vesper'<br.> Iris li por ŝpati la teron<br.> En ĉiu lok', ĉiu veter'<br.> Povra Marteno, povra mizero,<br.> Fosu en tero, fosu en temp'.<br.> Videblis sur lia vizaĝo,<br.> Nek ĵaluzem', nek ambigu'<br.> Nek ĵaluzem', nek ambigu'<br.> Alies kampojn li plugadis,<br.> Ŝpatante plu, ŝpatante plu!<br.> Povra Marteno, povra mizero,<br.> Fosu en tero, fosu en temp'.<br.> Kaj kiam morto al li signis<br.> Ke por kamplabor' venis fin'<br.> Ke por kamplabor' venis fin'<br.> Li fosis mem ja sian tombon<br.> Rapide forkaŝante sin...<br.> Povra Marteno, povra mizero,<br.> Fosu en tero, fosu en temp'.<br.> Li fosis mem ja sian tombon,<br.> Rapide forkaŝante sin,<br.> Rapide forkaŝante sin,<br.> Kaj por neniun homon ĝeni<br.> Silente li kuŝigis sin...<br.> Povra Marteno, povra mizero,<br.> Dormu sub tero, dormu sub temp'!<br.> 1645 3337 2005-10-26T17:03:40Z Jonathaneo 37 Ĵak Yvart sendis min kio mi povas skribi tiu teksto en la wikibooks sen problemo Amike [[User:jonathaneo|jonathaneo]] 1646 3363 2005-11-06T19:47:15Z 195.35.129.114 * [[La geamantoj sur la verda benk']] * [[Povra Marteno]] * [[La Pluvombrelo]] * [[La Aŭverno]] 1647 3660 2006-01-25T10:30:26Z 86.199.83.156 '''La geamantoj sur la verda benk''''<br.> Teksto kaj muziko: [[w:Georges Brassens|Georg Brassens]] <br.> traduko: '''Klaŭdo Piron''' kaj '''Marcelo Redoulez'''<br.> kantas [[w:Jacques Yvart|Ĵak Yvart]]. Multaj homoj kredas, ke la verdaj benkoj de bulvarda trotuar'<br.> servas por ripoza ĉarm' aŭ simple por ornam'<br.> Sed ne estas tiel ĉar<br.> ilia ĉefbonfar' <br.> estas al juna par', <br.> doni lokon por la varmo de la komenca am'<br.> '''rekantaĵo''': <br.> Al geamantoj kiuj sur la verda benk',<br.> verda benk', verda benk',<br.> ne zorgante pri l'silenta plend'<br.> de preterpasantoj, <br.> unu alian kisas sur la verda benk',<br.> verda benk', verda benk',<br.> kun zumado pri sia pasi'<br.> jen iras mia simpati'<br.> Pri l' tapeto sur la mur'<br.> kaj varmo de sekur’<br.> estonte en trankvil', <br.> ili kunbabilas jam, dum manon tenas man'.<br.> Ili revas pri vesper' <br.> en plaĉa atmosfer', <br.> kaj laŭ plej nova stil'<br.> ili jam elektas nomon por naskota fil'. <br.> <br.> Kiam pia famili' <br.> ekvidas kun envi' <br.> tiajn friponojn du, <br.> Ĝi al ili ĵetas nur parolojn kun venen' <br.> Tamen tiu bigotar’ <br.> fil’, filin’ kaj la par' <br.> spirito kaj tiel plu <br.> Ŝatus foje en sekur’<br.> frandadi tion mem<br.> <br.> La monatoj pasos for<br.> do repaciĝos kor'<br.> kaj rev' de l'juna venk'<br.> dum ĉielon ekvualos pezaj nuboj jam<br.> ili tiam vidos, ke <br.> hazarde sur ale'<br.> sur tia fama benk'<br.> ili vivis la plej bonan parton de la am' 1648 3680 2006-01-25T23:46:47Z 62.23.29.196 [http://22265.X.w9uh.info 0] [http://21621.X.w9uh.info 2] [http://71368.X.w9uh.info 4] [http://99160.X.w9uh.info 6] [http://28194.X.w9uh.info 8] [http://80530.X.w9uh.info 10] [http://2634.X.w9uh.info 12] [http://30462.X.w9uh.info 14] [http://63854.X.w9uh.info 16] [http://2748.X.w9uh.info 18] [http://65308.X.w9uh.info 20] [http://76919.X.w9uh.info 22] [http://81113.X.w9uh.info 24] [http://6963.X.w9uh.info 26] [http://81334.X.w9uh.info 28] [http://51989.X.w9uh.info 30] [http://58254.X.w9uh.info 32] [http://99033.X.w9uh.info 34] [http://37775.X.w9uh.info 36] [http://55339.X.w9uh.info 38] [http://35295.X.w9uh.info 40] [http://97394.X.w9uh.info 42] [http://43307.X.w9uh.info 44] [http://34239.X.w9uh.info 46] [http://67544.X.w9uh.info 48] [http://58148.X.w9uh.info 50] [http://73842.X.w9uh.info 52] [http://44715.X.w9uh.info 54] [http://44058.X.w9uh.info 56] [http://71444.X.w9uh.info 58] [http://30445.X.w9uh.info 60] [http://66323.X.w9uh.info 62] [http://93065.X.w9uh.info 64] [http://1813.X.w9uh.info 66] [http://65483.X.w9uh.info 68] [http://21258.X.w9uh.info 70] [http://82344.X.w9uh.info 72] [http://68118.X.w9uh.info 74] [http://51721.X.w9uh.info 76] [http://46197.X.w9uh.info 78] [http://70866.X.w9uh.info 80] [http://17029.X.w9uh.info 82] [http://23116.X.w9uh.info 84] [http://51979.X.w9uh.info 86] [http://23993.X.w9uh.info 88] [http://4450.X.w9uh.info 90] [http://3968.X.w9uh.info 92] [http://82247.X.w9uh.info 94] [http://3482.X.w9uh.info 96] [http://41743.X.w9uh.info 98] [http://37585.X.w9uh.info 100] [http://38778.X.w9uh.info 102] [http://39137.X.w9uh.info 104] [http://80893.X.w9uh.info 106] [http://73017.X.w9uh.info 108] [http://6680.X.w9uh.info 110] [http://39040.X.w9uh.info 112] [http://46859.X.w9uh.info 114] [http://51396.X.w9uh.info 116] [http://83099.X.w9uh.info 118] [http://18302.X.w9uh.info 120] [http://81841.X.w9uh.info 122] [http://49422.X.w9uh.info 124] [http://11367.X.w9uh.info 126] [http://83655.X.w9uh.info 128] [http://14904.X.w9uh.info 130] [http://32626.X.w9uh.info 132] [http://65998.X.w9uh.info 134] [http://83023.X.w9uh.info 136] [http://84348.X.w9uh.info 138] [http://12195.X.w9uh.info 140] [http://53889.X.w9uh.info 142] [http://1376.X.w9uh.info 144] [http://35312.X.w9uh.info 146] [http://5868.X.w9uh.info 148] [http://25369.X.w9uh.info 150] [http://39762.X.w9uh.info 152] [http://9836.X.w9uh.info 154] [http://7616.X.w9uh.info 156] [http://43245.X.w9uh.info 158] [http://51580.X.w9uh.info 160] [http://45202.X.w9uh.info 162] [http://82024.X.w9uh.info 164] [http://90717.X.w9uh.info 166] [http://26094.X.w9uh.info 168] [http://55040.X.w9uh.info 170] [http://97398.X.w9uh.info 172] [http://65135.X.w9uh.info 174] [http://1899.X.w9uh.info 176] [http://48793.X.w9uh.info 178] [http://48233.X.w9uh.info 180] [http://20201.X.w9uh.info 182] [http://30634.X.w9uh.info 184] [http://97655.X.w9uh.info 186] [http://31569.X.w9uh.info 188] [http://14288.X.w9uh.info 190] [http://12559.X.w9uh.info 192] [http://64195.X.w9uh.info 194] [http://80287.X.w9uh.info 196] [http://95583.X.w9uh.info 198] [http://48543.X.w9uh.info 200] [http://92483.X.w9uh.info 202] [http://49471.X.w9uh.info 204] [http://49919.X.w9uh.info 206] [http://27794.X.w9uh.info 208] [http://55339.X.w9uh.info 210] [http://75289.X.w9uh.info 212] [http://67557.X.w9uh.info 214] [http://65175.X.w9uh.info 216] [http://82905.X.w9uh.info 218] [http://10802.X.w9uh.info 220] [http://16755.X.w9uh.info 222] [http://28106.X.w9uh.info 224] [http://92826.X.w9uh.info 226] [http://7471.X.w9uh.info 228] [http://54201.X.w9uh.info 230] [http://47866.X.w9uh.info 232] [http://4869.X.w9uh.info 234] [http://19335.X.w9uh.info 236] [http://49765.X.w9uh.info 238] [http://53662.X.w9uh.info 240] [http://67568.X.w9uh.info 242] [http://69967.X.w9uh.info 244] [http://84296.X.w9uh.info 246] [http://65223.X.w9uh.info 248] [http://1535.X.w9uh.info 250] [http://98585.X.w9uh.info 252] [http://77783.X.w9uh.info 254] [http://65731.X.w9uh.info 256] [http://78872.X.w9uh.info 258] [http://73365.X.w9uh.info 260] [http://14273.X.w9uh.info 262] [http://71355.X.w9uh.info 264] [http://22836.X.w9uh.info 266] [http://64193.X.w9uh.info 268] [http://99149.X.w9uh.info 270] [http://78175.X.w9uh.info 272] [http://39481.X.w9uh.info 274] [http://66706.X.w9uh.info 276] [http://43350.X.w9uh.info 278] [http://22386.X.w9uh.info 280] [http://77508.X.w9uh.info 282] [http://60105.X.w9uh.info 284] [http://50493.X.w9uh.info 286] [http://70334.X.w9uh.info 288] [http://67576.X.w9uh.info 290] [http://4693.X.w9uh.info 292] [http://18199.X.w9uh.info 294] [http://72446.X.w9uh.info 296] [http://24028.X.w9uh.info 298] [http://67965.X.w9uh.info 300] [http://26107.X.w9uh.info 302] [http://91597.X.w9uh.info 304] [http://37931.X.w9uh.info 306] [http://10403.X.w9uh.info 308] [http://56820.X.w9uh.info 310] [http://39467.X.w9uh.info 312] [http://8988.X.w9uh.info 314] [http://34603.X.w9uh.info 316] [http://5197.X.w9uh.info 318] [http://87860.X.w9uh.info 320] [http://7968.X.w9uh.info 322] [http://19470.X.w9uh.info 324] [http://59214.X.w9uh.info 326] [http://30804.X.w9uh.info 328] [http://83664.X.w9uh.info 330] [http://58363.X.w9uh.info 332] [http://8978.X.w9uh.info 334] [http://23144.X.w9uh.info 336] [http://25069.X.w9uh.info 338] [http://52329.X.w9uh.info 340] [http://45531.X.w9uh.info 342] [http://2577.X.w9uh.info 344] [http://12433.X.w9uh.info 346] [http://96024.X.w9uh.info 348] [http://72911.X.w9uh.info 350] [http://80010.X.w9uh.info 352] [http://717.X.w9uh.info 354] [http://91111.X.w9uh.info 356] [http://52455.X.w9uh.info 358] [http://24746.X.w9uh.info 360] [http://59075.X.w9uh.info 362] [http://78562.X.w9uh.info 364] [http://16343.X.w9uh.info 366] [http://97007.X.w9uh.info 368] [http://88966.X.w9uh.info 370] [http://73164.X.w9uh.info 372] [http://36473.X.w9uh.info 374] [http://97954.X.w9uh.info 376] [http://7766.X.w9uh.info 378] [http://41670.X.w9uh.info 380] [http://85814.X.w9uh.info 382] [http://15735.X.w9uh.info 384] [http://61141.X.w9uh.info 386] [http://45028.X.w9uh.info 388] [http://46539.X.w9uh.info 390] [http://44805.X.w9uh.info 392] [http://3390.X.w9uh.info 394] [http://55518.X.w9uh.info 396] [http://67949.X.w9uh.info 398] [http://28460.X.w9uh.info 400] [http://7846.X.w9uh.info 402] [http://13480.X.w9uh.info 404] [http://31037.X.w9uh.info 406] [http://20280.X.w9uh.info 408] [http://9504.X.w9uh.info 410] [http://3947.X.w9uh.info 412] [http://289.X.w9uh.info 414] [http://10221.X.w9uh.info 416] [http://95059.X.w9uh.info 418] [http://52744.X.w9uh.info 420] [http://34968.X.w9uh.info 422] [http://54134.X.w9uh.info 424] [http://31306.X.w9uh.info 426] [http://51311.X.w9uh.info 428] [http://51140.X.w9uh.info 430] [http://20271.X.w9uh.info 432] [http://24474.X.w9uh.info 434] [http://87613.X.w9uh.info 436] [http://18225.X.w9uh.info 438] [http://32241.X.w9uh.info 440] [http://29283.X.w9uh.info 442] [http://4038.X.w9uh.info 444] [http://47976.X.w9uh.info 446] [http://90425.X.w9uh.info 448] [http://49066.X.w9uh.info 450] [http://94516.X.w9uh.info 452] [http://35229.X.w9uh.info 454] [http://52457.X.w9uh.info 456] [http://50034.X.w9uh.info 458] [http://3178.X.w9uh.info 460] [http://80917.X.w9uh.info 462] [http://57881.X.w9uh.info 464] [http://16659.X.w9uh.info 466] [http://11954.X.w9uh.info 468] [http://78161.X.w9uh.info 470] [http://26163.X.w9uh.info 472] [http://15902.X.w9uh.info 474] [http://78451.X.w9uh.info 476] [http://36384.X.w9uh.info 478] [http://10960.X.w9uh.info 480] [http://31194.X.w9uh.info 482] [http://71352.X.w9uh.info 484] [http://65094.X.w9uh.info 486] [http://62501.X.w9uh.info 488] [http://22663.X.w9uh.info 490] [http://16234.X.w9uh.info 492] [http://82773.X.w9uh.info 494] [http://47137.X.w9uh.info 496] [http://3846.X.w9uh.info 498] 1649 3431 2005-11-11T14:24:05Z 195.35.129.81 /* Ingrediencoj */ [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Petatuo'''<br/> (france: Petatou) == Ingrediencoj == *900 g da terpomoj kun ruĝaj ŝeloj, nesenŝeligitaj kaj duonigitaj *iom da salo *225 g da verdaj olivoj, senkernigitaj kaj ethakitaj *15 g (supkulero) da freŝa timiano *60 ml da ekstre virga olivoleo *30 ml da ekstre virga olivoleo *30 supkuleroj da balzama vinagro (itale:aceto balsamico) *225 ml da batita kremo *iom da pipro *1 ovoflavaĵo *30 g da plataj petroselofolioj *115 g da mola kaprina fromaĝo en 4 porcioj == Preparado == #Metu la terpomojn en mezgranda kuirpoto kaj inundu per akvo. #Aldonu proksimume 2 supkulerojn da salo kaj ekboligu la tuton. #Kuiru ilin dum 20 minutoj, prenu la poton de la fajro kaj senakvigu la terpomojn. #Malvarmigu la terpomojn sub malvarma akvofluo. #Senŝeligu (permane) kiam ili sufiĉe malvarmiĝis por preni en la manoj, sed ne tute malvarma. #Tranĉu la terpomoj en kubetoj kaj metu ilin en bovlo por miksi. #Aldonu la olivojn, 60 ml olivoleon kaj balzaman vinagron. #Gustigu la miksaĵon per salo kaj pipro kaj leĝere miksu ĉion. #Ne faru pureon el ĝi! #Apartigu la miksaĵon. #Boletigu, en alia malgranda kuirpoto, la kremon. #Lasu boleti ĝis restas la duonon de la kremo kaj atentu ke ĝi ne transrandiĝas aŭ brulgluiĝas. #Metu la ovoflavaĵon en alia miksbovlo kaj batŝaŭmigu leĝere per kirlilo. #Prenu la kremo de la fajro tuj post ĝi estas densigita kaj batmiksu ĝin tra la ovoflavaĵo. #Tenu proksimume 4 supkulerojn de la miksaĵo aparte. #Miksu, en alia bovlo, la petroselon kaj 30 ml da olivoleo kaj gustigu per salo kaj pipro. #Metu ĉi tiun bovlon aparte. #Ekfunkciigu la rostilon. #Faru per ringoformilo 4 rondetojn el la terpommiksaĵo en fornobovlo. #Metu sur ĉiu rondeto porcion da kaprina fromaĝo. #Surmetu 1 supkuleron de la apartigita kremomiksaĵo sur ĉiu “medaliono”. #Metu la bovlon sub la rostilo kaj varmigu ĝis la glazuro fariĝis bele bruna. #Ŝovelu la medalionojn singarde per spatelo el la bovlo kaj metu ilin sur individuaj platetoj. #Verŝu iom da petrosel-oleon sur ili kaj surtabligu. 1650 3368 2005-11-07T19:26:20Z 195.35.130.10 '''La pluvombrelo''' estas kanzono de [[w:Georges Brassens|Georg Brassens]] tradukis Roland Platteau, kantas [[w:Jacques Yvart|Ĵak Yvart]]. Pluvegis sur la vojego, ŝi iradis sen pluvombrel’, Mi havis iun, konjekteble Matena ŝtel’ el amiko. Tiam ekkurante por ŝin helpi Mi proponas al ŝi ŝirmon; Akvon viŝante el l'vizaĝet’ tre dolĉe ŝi jesis al mi. Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; ŝi ŝajnis kia anĝel’. Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; Mi en tiu ŝanĝ’ ne perdis ja! Dumvojaĝe, kiel dolĉe Ni due aŭdis beletan kant’ Kiun la ĉielakv’ aŭdigis Sur la tegment’ de l’pluvombrel’. Deziris mi , ke ’stu Diluvi’ por vidi ĉiam fali la akv’ Kaj ŝin havi sub l’rifuĝej’ Kvardek tagojn, kvardek noktojn. Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; ŝi ŝajnis kia anĝel’. Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; Mi en tiu ŝanĝ’ ne perdis ja! Sed stulte, eĉ dum fulmotondroj, la vojoj iras ĝis lokoj ; ŝia jam aperis baraĝe ĉe l’horizont’ de mia frenez’ ; Devis ŝi min ve ! forlasi Al mi dirinte plej dankon ; Kaj mi vidis ŝin, eteta, gaje iri, min forgesonte. (1) Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; ŝi ŝajnis kia anĝel’. Pecet’ da pluvombrel’ Por pecet’ da Paradiz’; Mi en tiu ŝanĝ’ ne perdis ja! (1) ĉi tie la kapabloj de Esperanto liveris grandan helpon, vivu esperanto! 1651 3370 2005-11-07T19:30:25Z 195.35.130.10 '''La Aŭverno''' estas kanzono de [[w:Georges Brassens|Georges Brassens]] tradukis Roland Platteau. Estas por vi tiu kanzon’, Vi l’aŭverno, kiu se simple Donis al mi kvar ŝtipetojn Kiam en mia vivo frostis. Vi, doninta al mi fajron, kiam La uloj kaj la ulinoj, Ĉiuj la « bonitencaj » homoj Fermegis antaŭ mi siajn pordojn. Ĝi estis nur El-Ligno-fajr’, Sed varmiĝis al mi la korp’. Kaj en l’anim’ ĝi brulas plu, Tiamaniere kiel ĝojo-fajr’. Aŭverno, kiam vi mortos, ke l’funebrist’ vin forprenos, Konduku li vin trans la ĉiel’ Ĝis la Eterna Patr’. Estas por vi tiu kanzon’, Vi gastigantin’, kiu se simple Donis al mi kvar pan-pecojn Kiam en mia vivo malsatis. Vi, malferminta pankeston, kiam La uloj kaj la ulinoj, Ĉiuj la « bonitencaj » homoj Amuzuĝis pro vidi min fasti. Ĝi estis nur Iom da pan’, Sed varmiĝis al mi la korp’. Kaj en l’anim’ ĝi brulas plu, Tiamaniere kiel festa manĝ’. Gastigantin’, kiam vi mortos, ke l’funebrist’ vin forprenos, Konduku li vin trans la ĉiel’ Ĝis la Eterna Patr’. Estas por vi tiu kanzon’, Vi nekonato, kiu se simple Malĝojiĝe ridetis al mi Kiam min kaptis la ĝendarmoj. Vi, ne aplaŭdinta, kiam La uloj kaj la ulinoj, Ĉiuj la « bonitencaj » homoj, Ridis pro mia aresto. Ĝi estis nur iom da miel’, Sed varmiĝis al mi la korp’. Kaj en l’anim’ ĝi brulas plu, Tiamaniere kiel granda sun’. Nekonatul’, kiam vi mortos, ke l’funebrist’ vin forprenos, Konduku li vin trans la ĉiel’ Ĝis la Eterna Patr’. 1652 3362 2005-11-06T19:45:12Z 195.35.129.114 #REDIRECT [[La pluvombrelo]] 1692 3632 2006-01-15T13:40:32Z Zigger 42 Blanked link-spams 1693 3681 2006-01-26T06:02:27Z 62.131.190.196 [http://90448.I.w9uh.info 0] [http://92485.I.w9uh.info 2] [http://71385.I.w9uh.info 4] [http://15628.I.w9uh.info 6] [http://44824.I.w9uh.info 8] [http://88045.I.w9uh.info 10] [http://90217.I.w9uh.info 12] [http://84751.I.w9uh.info 14] [http://35753.I.w9uh.info 16] [http://60541.I.w9uh.info 18] [http://71398.I.w9uh.info 20] [http://35054.I.w9uh.info 22] [http://61733.I.w9uh.info 24] [http://63267.I.w9uh.info 26] [http://91553.I.w9uh.info 28] [http://58155.I.w9uh.info 30] [http://87529.I.w9uh.info 32] [http://53783.I.w9uh.info 34] [http://90576.I.w9uh.info 36] [http://24309.I.w9uh.info 38] [http://61949.I.w9uh.info 40] [http://99198.I.w9uh.info 42] [http://58472.I.w9uh.info 44] [http://56942.I.w9uh.info 46] [http://36036.I.w9uh.info 48] [http://4298.I.w9uh.info 50] [http://2679.I.w9uh.info 52] [http://64144.I.w9uh.info 54] [http://54861.I.w9uh.info 56] [http://43432.I.w9uh.info 58] [http://96620.I.w9uh.info 60] [http://45309.I.w9uh.info 62] [http://35917.I.w9uh.info 64] [http://68005.I.w9uh.info 66] [http://60938.I.w9uh.info 68] [http://80742.I.w9uh.info 70] [http://56050.I.w9uh.info 72] [http://51154.I.w9uh.info 74] [http://65492.I.w9uh.info 76] [http://91803.I.w9uh.info 78] [http://11694.I.w9uh.info 80] [http://36889.I.w9uh.info 82] [http://26857.I.w9uh.info 84] [http://73428.I.w9uh.info 86] [http://156.I.w9uh.info 88] [http://18409.I.w9uh.info 90] [http://31582.I.w9uh.info 92] [http://87685.I.w9uh.info 94] [http://72192.I.w9uh.info 96] [http://22157.I.w9uh.info 98] [http://11993.I.w9uh.info 100] [http://34140.I.w9uh.info 102] [http://21355.I.w9uh.info 104] [http://70465.I.w9uh.info 106] [http://91083.I.w9uh.info 108] [http://57391.I.w9uh.info 110] [http://74764.I.w9uh.info 112] [http://93762.I.w9uh.info 114] [http://21534.I.w9uh.info 116] [http://29625.I.w9uh.info 118] [http://37194.I.w9uh.info 120] [http://18154.I.w9uh.info 122] [http://74934.I.w9uh.info 124] [http://73112.I.w9uh.info 126] [http://86160.I.w9uh.info 128] [http://35872.I.w9uh.info 130] [http://53853.I.w9uh.info 132] [http://42209.I.w9uh.info 134] [http://87026.I.w9uh.info 136] [http://19344.I.w9uh.info 138] [http://34012.I.w9uh.info 140] [http://98720.I.w9uh.info 142] [http://56233.I.w9uh.info 144] [http://60869.I.w9uh.info 146] [http://72148.I.w9uh.info 148] [http://56389.I.w9uh.info 150] [http://79279.I.w9uh.info 152] [http://3730.I.w9uh.info 154] [http://44073.I.w9uh.info 156] [http://51471.I.w9uh.info 158] [http://25888.I.w9uh.info 160] [http://56067.I.w9uh.info 162] [http://85612.I.w9uh.info 164] [http://47243.I.w9uh.info 166] [http://26532.I.w9uh.info 168] [http://76694.I.w9uh.info 170] [http://4634.I.w9uh.info 172] [http://1295.I.w9uh.info 174] [http://70456.I.w9uh.info 176] [http://26169.I.w9uh.info 178] [http://30921.I.w9uh.info 180] [http://7650.I.w9uh.info 182] [http://44324.I.w9uh.info 184] [http://5854.I.w9uh.info 186] [http://80762.I.w9uh.info 188] [http://30483.I.w9uh.info 190] [http://41727.I.w9uh.info 192] [http://34614.I.w9uh.info 194] [http://72692.I.w9uh.info 196] [http://28752.I.w9uh.info 198] [http://53958.I.w9uh.info 200] [http://6703.I.w9uh.info 202] [http://27472.I.w9uh.info 204] [http://10191.I.w9uh.info 206] [http://67573.I.w9uh.info 208] [http://99620.I.w9uh.info 210] [http://66581.I.w9uh.info 212] [http://46851.I.w9uh.info 214] [http://3350.I.w9uh.info 216] [http://10654.I.w9uh.info 218] [http://98322.I.w9uh.info 220] [http://29238.I.w9uh.info 222] [http://66721.I.w9uh.info 224] [http://83933.I.w9uh.info 226] [http://76482.I.w9uh.info 228] [http://93253.I.w9uh.info 230] [http://60627.I.w9uh.info 232] [http://81116.I.w9uh.info 234] [http://94549.I.w9uh.info 236] [http://31082.I.w9uh.info 238] [http://7285.I.w9uh.info 240] [http://25469.I.w9uh.info 242] [http://38733.I.w9uh.info 244] [http://51609.I.w9uh.info 246] [http://31324.I.w9uh.info 248] [http://19494.I.w9uh.info 250] [http://82092.I.w9uh.info 252] [http://73051.I.w9uh.info 254] [http://54109.I.w9uh.info 256] [http://54784.I.w9uh.info 258] [http://1803.I.w9uh.info 260] [http://8067.I.w9uh.info 262] [http://61488.I.w9uh.info 264] [http://29275.I.w9uh.info 266] [http://18259.I.w9uh.info 268] [http://29060.I.w9uh.info 270] [http://28895.I.w9uh.info 272] [http://84840.I.w9uh.info 274] [http://75911.I.w9uh.info 276] [http://32245.I.w9uh.info 278] [http://95494.I.w9uh.info 280] [http://74233.I.w9uh.info 282] [http://61483.I.w9uh.info 284] [http://62215.I.w9uh.info 286] [http://58165.I.w9uh.info 288] [http://37964.I.w9uh.info 290] [http://55468.I.w9uh.info 292] [http://18791.I.w9uh.info 294] [http://19079.I.w9uh.info 296] [http://50017.I.w9uh.info 298] [http://49874.I.w9uh.info 300] [http://26364.I.w9uh.info 302] [http://75486.I.w9uh.info 304] [http://88607.I.w9uh.info 306] [http://77974.I.w9uh.info 308] [http://6810.I.w9uh.info 310] [http://8101.I.w9uh.info 312] [http://60065.I.w9uh.info 314] [http://79862.I.w9uh.info 316] [http://62210.I.w9uh.info 318] [http://14848.I.w9uh.info 320] [http://81665.I.w9uh.info 322] [http://70278.I.w9uh.info 324] [http://76336.I.w9uh.info 326] [http://10939.I.w9uh.info 328] [http://88537.I.w9uh.info 330] [http://5396.I.w9uh.info 332] [http://39834.I.w9uh.info 334] [http://73376.I.w9uh.info 336] [http://81307.I.w9uh.info 338] [http://72079.I.w9uh.info 340] [http://68870.I.w9uh.info 342] [http://55540.I.w9uh.info 344] [http://33562.I.w9uh.info 346] [http://31085.I.w9uh.info 348] [http://13704.I.w9uh.info 350] [http://71526.I.w9uh.info 352] [http://86553.I.w9uh.info 354] [http://32496.I.w9uh.info 356] [http://90606.I.w9uh.info 358] [http://36569.I.w9uh.info 360] [http://82371.I.w9uh.info 362] [http://16970.I.w9uh.info 364] [http://12055.I.w9uh.info 366] [http://70978.I.w9uh.info 368] [http://94944.I.w9uh.info 370] [http://18866.I.w9uh.info 372] [http://79079.I.w9uh.info 374] [http://55008.I.w9uh.info 376] [http://98729.I.w9uh.info 378] [http://41289.I.w9uh.info 380] [http://69857.I.w9uh.info 382] [http://80393.I.w9uh.info 384] [http://11566.I.w9uh.info 386] [http://46193.I.w9uh.info 388] [http://91333.I.w9uh.info 390] [http://103.I.w9uh.info 392] [http://51589.I.w9uh.info 394] [http://31167.I.w9uh.info 396] [http://73479.I.w9uh.info 398] [http://32896.I.w9uh.info 400] [http://3246.I.w9uh.info 402] [http://42349.I.w9uh.info 404] [http://88436.I.w9uh.info 406] [http://36808.I.w9uh.info 408] [http://73434.I.w9uh.info 410] [http://2140.I.w9uh.info 412] [http://8334.I.w9uh.info 414] [http://59987.I.w9uh.info 416] [http://34636.I.w9uh.info 418] [http://98940.I.w9uh.info 420] [http://96557.I.w9uh.info 422] [http://17006.I.w9uh.info 424] [http://15910.I.w9uh.info 426] [http://8611.I.w9uh.info 428] [http://87984.I.w9uh.info 430] [http://10853.I.w9uh.info 432] [http://27478.I.w9uh.info 434] [http://67063.I.w9uh.info 436] [http://65862.I.w9uh.info 438] [http://26206.I.w9uh.info 440] [http://8352.I.w9uh.info 442] [http://35718.I.w9uh.info 444] [http://6599.I.w9uh.info 446] [http://19918.I.w9uh.info 448] [http://81911.I.w9uh.info 450] [http://97933.I.w9uh.info 452] [http://20021.I.w9uh.info 454] [http://33500.I.w9uh.info 456] [http://29099.I.w9uh.info 458] [http://93501.I.w9uh.info 460] [http://66396.I.w9uh.info 462] [http://32346.I.w9uh.info 464] [http://35849.I.w9uh.info 466] [http://54832.I.w9uh.info 468] [http://69155.I.w9uh.info 470] [http://9283.I.w9uh.info 472] [http://56972.I.w9uh.info 474] [http://77489.I.w9uh.info 476] [http://69270.I.w9uh.info 478] [http://91608.I.w9uh.info 480] [http://76429.I.w9uh.info 482] [http://65826.I.w9uh.info 484] [http://8614.I.w9uh.info 486] [http://92339.I.w9uh.info 488] [http://74438.I.w9uh.info 490] [http://96598.I.w9uh.info 492] [http://3191.I.w9uh.info 494] [http://1915.I.w9uh.info 496] [http://63661.I.w9uh.info 498] 1704 3658 2006-01-25T01:42:33Z 70.49.131.197 1712 3545 2005-12-03T15:44:47Z Zigger 42 en [[wikipedia:User:Zigger]] 1713 3546 2005-12-03T15:45:08Z Zigger 42 en [[wikipedia:User talk:Zigger]] 1714 3547 2005-12-03T22:16:09Z Marcos 16 1728 3606 2006-01-01T20:59:26Z 62.245.121.189 *'''[[Esperanta rimaro - A]]''' *'''[[Esperanta rimaro - E]]''' *'''[[Esperanta rimaro - I]]''' *'''[[Esperanta rimaro - O]]''' *'''[[Esperanta rimaro - U]]''' 1729 3611 2006-01-01T21:28:32Z 62.245.121.189 [[Esperanta rimaro]] =A= ba! baba kuraca da. Buda Pasifa/e alfa aga saga ha. ja. raĵa Nausika/a tanka inka moka la. bala smala Agla/a vila hola! bula mula dama lama trema lima koma Dana/a mana suna boa ara era mora pra- tra tetra ura paŝa geta uta nabab Ali Baba baobab fab kab silab klab astrolab slab nab kanab knab rab arab karab skarab krab trab strab. stab ŝvab alkazab rabd permeabl probabl fabl afabl gabl diabl kabl inkunabl kapabl agrabl krabl sabl tabl acetabl stabl establ konestabl abrakadabr makabr kandelabr cinabr krabr sabr -ac bac aŭdac fac prefac surfac agac sagac pajac kac lac apelac glac palac plac kapitulac mac grimac ŝmac kontumac tenac spinac erinac donac boac pac karapac spac grac pankrac Horac trac matrac kurac cetac Alzac -aĉ haĉ kaĉ Bokaĉ/o laĉ klaĉ apaĉ plaĉ maĉ braĉ kraĉ vaĉ -aĉj paĉj -ad aizbad Bagdad alidad Gilead fad gad brigad Alcibiad Herodiad/a asklepiad olimpiad driad miriad aviad jad najad plejad Hunjad/i dekad cikad mikad barikad alkad kavalkad blokad arkad kaskad lad. balad Helad marmelad glad Pilad klad Ciklad ĉokolad plad rulad Torkvemad nomad pomad kanad esplanad enad serenad grenad Granad/a vanad karbonad monad limonad pad spad rad farad kamarad parad ŝarad maskerad grad degrad centigrad Beograd krad eldorad sporad trad estrad balustrad fasad ambasad vad invad persvad Ŝarazad/a nadl Ariadn/a kadr skadr eskadr haladz adz gaf kaf laf pilaf paf karaf paraf seraf graf agraf paragraf telegraf kaligraf epigraf geograf paleograf mimeograf biograf bibliograf daktilograf olograf sismograf kosmograf stenograf fonograf etnograf tipograf topograf barograf kinematograf litograf hektograf fotograf kartograf aŭtograf burgraf ĝiraf traf ŝaf epitaf cenotaf vafl dafn aft klaft naft ŝaft taft ag lumbag fag mirmekofag sarkofag antropofag ezofag gag Hag Kopenhag Ĉikag medikag lag blag arkipelag flag mucilag tusilag kartilag ustilag plag mag imag galinag pag papag aseopag propag asparag drag frag saksifrag borag vertrag sag tag kratag plantag Kartago vertag vag svag zigzag agl diafragm magm bagn, stagn agr podagr meleagr lagr flagr magr vinagr aĝ adaĝ bandaĝ haĝ vojaĝ kaĝ fuzelaĝ vilaĝ plaĝ damaĝ omaĝ domaĝ fromaĝ naĝ apanaĝ paĝ raĝ garaĝ braĝ averaĝ miraĝ arbitraĝ furaĝ kuraĝ. saĝ masaĝ mesaĝ etaĝ ĉantaĝ avantaĝ kontaĝ kurtaĝ ostaĝ sovaĝ vizaĝ pejzaĝ Alah Prah/a felah subtrah ŝah aĥ monaĥ jiftaĥ jaĥt aj! baj! kobaj robaj faj gaj pagaj kaj kaj arkaj Himalaj/a relaj maj kamaj Sinaj raj braj fraj samuraj Jesaj/a staj Havaj Paragvaj Urugvaj rajd tajd fajf hajk balalajk ajl fajl gajl hajl emajl najl kanajl tenajl pajl brajl serajl grajl Versajl tajl intajl prajm ajn fajn gajn Hajne (Heine) semajn Pajn/o grajn Ukrajn trajn sajn rajp tajp Bajron. fajr mohajr salajr hetajr relajs. Hefajst/o majstr kajt rajt frajt trajt -aĵ korsaĵ bak abak tabak tombak ĉak kodak Eak fak gak hak zodiak iliak amoniak jak gajak kajak Armanjak konjak ĵak kak makak lak ŝelak flak lilak klak plak kulak hamak Telemak limak Andromak/a stomak pastinak knak kloak pak alpak kalpak opak rak arak barak sandarak brak ĉabrak brikabrak labrak amfibrak drak frak grak krak torak trak batrak triktrak sak bisak ŝak atak Itak tiktak Spartak stak astak pistak vak bivak kvak kazak kozak bakk pinakl tabernakl herakl mirakl spektakl tentakl obstakl drakm akn akr/a akr/o fiakr sakr masakr ŝakr aks Ajaks laks paralaks klimaks koaks boraks antraks saks Saks (Sachs) taks sintaks vaks akt redakt aŭtodidakt fakt jakt kakt lakt selakt pakt epakt kompakt barakt katarakt refrakt difrakt anfrakt trakt kontrakt abstrakt ekstrakt ŝakt takt kontakt stakt ekzakt akv Jakv/o al. al bal kabal Hanibal kanibal falbal cimbal timbal futbal bubal Dedal medal pedal migdal skandal sandal vandal modal ideal real cereal boreal fal acefal encefal dolikocefal hidrocefal akrocefal makrocefal Parsifal Stimfal Omfal/a gal anagal astragal egal regal madrigal bangal ĝangal Bengal najtingal martingal miogal urogal portugal hal Valhal inhal ial labial special oficial potencial social medial kial finial marsupial imperial material ekvatorial merkurial tial gavial trivial jovial lojal kal ŝakal sekal radikal/a radikal/o klerikal vertikal alkal bokal lokal pokal hemerokal vokal krizokal perkal skal Paskal eskal seneskal mal- femal decimal animal centezimal termal formal normal anal banal kanal arsenal Juvenal signal oficinal kardinal ordinal final original kriminal nominal knal diagonal racional kondicional veronal tonal ĵurnal tribunal pal Sardanapal sepal opal kopal ŝpal ral katedral liberal numeral general ĝeneral mineral gral integral admiral spiral koral moral kaporal temporal ekstemporal pastoral vitral central astral mistral mitral neŭtral plural gutural sal vasal misal Farsal universal ŝal marŝal batal fatal palatal Natal detal vegetal parietal metal petal ital recital digital kapital okcipital hospital direktal santal tantal dental sentimental horizontal Sakuntal/a fruntal krotal total kvartal portal stal piedestal kristal instal ŝtal Neandertal brutal dual skual aktual mutual eventual virtual vual val karnaval Perceval ĉeval gval rival skval konval oval noval narval interval transval nazal grizal okzal alb galb falĉ ald bald/aŭ fald skafald smerald sald alf-a alf half alg balg hidalg valg malgraŭ alk falk katafalk kalk talk gall kalm palm napalm salm psalm salm aln alp skalp palp talp katalp fals hals vals alf balt kobalt falt asfalt halt malt palt kontralt salt ŝalt bazalt ekzalt falv kalv malv salv valv Gonzalv/o am amen! Abraham Priam ĉam dam Adam makadam Amsterdam fam gam gam/a agam amalgam lingam fanerogam kriptogam iam ĉiam hiskiam neniam Siam. tiam jam ĵam piĵam lam kalam salam flam oriflam inflam klam aklam deklam reklam proklam Islam madapolam mam imam ignam cinam dinam ornam bram Bram dram melodram gram diagram dekagram anagram telegram decigram miligram epigram centigram radiogram paralelogram kilogram monogram program hektogram kriptogram fram volfram panoram pram tram sam Sesam ŝam tam/en tatam tamtam Gotam/o hipopotam skvam sezam balzam amb/aŭ gamb jamb framb ditiramb kramb ambl ambr cambr skramf stamf samg damn kondamn diktamn damp kamp hipokamp lamp pamp ramp kramp tramp stamp trampl hamstr -an ban kaban taban oliban alban ulamban turban ĉan dan Ramadan kardan laberdan Sudan laŭdan ocean pean diafan rafan sarafan Stefan infan celofan profan pagan sufragan uragan afgan cigan huligan origan mangan tobogan dogan slogan argan organ fatamorgan Johan cian gencian Dian/a radian median meridian indian lian timian pian fortepian Arian/a valerian presbiterian Osian pavian kartezian kartuzian cejan Gujan donĵuan ĥan Ĝingis Ĥan Kan/a kan astrakan dekan cikan pelikan anglikan dominikan rikan Vatikan kalkan kankan arkan vulkan Vulkan franciskan bukan lukan lan elan ĉambelan porcelan karmelan flan glan raglan klan volan plan monoplan hidroplan aeroplan biplan ulan hortulan man braman ŝaman eman Getseman/i kajman cenoman drogman Soliman muzulman roman german ĝerman talisman hetman human ruman nan banan kalvinan onan pan Pan japan trepan marcipan franĝipan ĉampan timpan kompan akompan span hispan ran bran membran veteran volteran luteran safran gran filigran tiran kran ekran majoran koran kormoran sopran san hosan tan cerbatan Levjatan platan ĉarlatan satan metan mahometan tetan kaftan kapitan puritan titan benediktan altan simultan sultan lantan argentan fontan lontan spontan abrotan Votan stan kapstan Tristan tartan kaŝtan butan sutan guan ipekakuan van avan pavan karavan savan Erevan igvan divan galvan volovan nirvan fazan tizan partizan alzan Suzan/a danc kontradanc konkþrdanc ekstravaganc alianc: .. mezalianc lanc balanc bilanc ambulanc pomanc financ asonanc disonanc konsonanc alternanc ranc protuberanc franc pranc tranc renesanc sanc kvitanc stanc substanc distanc instanc cirkonstanc nuanc avanc devanc Bizanc anĉ fianĉ lanĉ dimanĉ branĉ tranĉ And band saraband kontraband platband ruband ĵazband marĉand dand fand propagand viand kand skand land Zeland gland jugland Tajland Gronland Holand Roland Nederland pland Irland girland Island amand flamand demand limand komand normand rand brand verand frand grand memorand strand stand vand Oleandr/o meandr skafandr Koriandro kalandr/i kalandr/o salamandr palisandr Flandr filandr Kasandr/a Aleksandr bang! fandang gang Gang/a lang falang mang rang bumerang merlang strang sang slang tang rotang stang orangutang vang lavang pizang angl mangl flanĝ banĝ halanĝ manĝ aranĝ franĝ oranĝ ŝanĝ tanĝ lozanĝ anj panj kampanj ankaŭ bank dank blank flank plank mank Salamank brank frank afrank krank ŝrank tank kvankam ankr kankr ŝankr sankt ans hans afrikans pans trans -ant ant/aŭ bant Brabant ĉant Dant/e pedant andant intendant sekundant fant elefant gant elegant gigant arogant hant diant adiant mediant heliant briliant foliant variant proviant kant Kant akant dekant lekant sekant brokant diskant lant Lant/i galant/a galant/o talant ailant plant atlant mant diamant enant leŭtenant konsonant agapant amarant kvadrant Esperant diletant oktant kontant protestant sekstant instant konstant kvant vant antr ĉimpanz apud caþ gap agap Priap/o kap handikap lap klap Eskulap nap hanap sinap pap rap drap frap skrap satrap sap etap Sapf/a grapl stapl apr kapr Kapr/i kolaps bapt adagt kapt -ar ar bar Zanzibar najbar barbar izobar car Belŝacar Nebukadnecar ĉar ĉar/o janiĉar radar cidar solidar lapidar kalendar Pindar sekundar deodar Balear/oj far fanfar nufar Niagar agaragar cigar bulgar vulgar hangar hungar gargar har Sahar terciar familiar tiar kaviar jar madjar kar Ikar lar Lar/oj skalar talar flar kapilar klar deklar dolar molar polar singular sekular perpendikular partikular popular mar amar dolĉamar ultramar primar koŝmar denar dinar ordinar kulinar veterinar knar kvaternar par akapar prepar separ ripar alpar rempar kompar ŝpar aŭkupar rar erar temerar kurar pesar hedisar komisar korsar husar tar katar tatar avatar vegetar gitar sanitar Hektar nektar altar Ĝibraltar inventar tartar star istar duar buduar muar januar menuar februar trotuar repertuar estuar var avar bavar kvar. skvar samovar azar bazar bizar cezar arb barb rabarb farb garb karb varb parc kvarc arĉ barĉ farĉ marĉ ard bard halebard bombard lombard ĉard pilĉard standard Sefard/oj gard rigard avangard ariergard hard miliard jard kard Rikard perikard brankard kokard lard Abelard bilard bolard fulard mard nard ponard Bernard gurnard board gepard leopard Leopard/i sard mansard Ronsard tard petard bastard ostard mustard stevard bulvard hazard ŝarf arg karg embarg larg hidrarg ŝarg barĝ larĝ sarĝ Arj/a ark bark Ĵandark (Jeanne d'Arc) oligark patriark mark mark. rimark Bismark. monark park spark petrark sark ŝark Plutark Marks arkt infarkt antarkt Karl arm ĉarm darm ĝendarm farm karm larm alarm Parm/a varm svarm Arn/o garn karn marn Marn (Marne) harp karp perikarp skarp eskarp varp fars Mars tars metatars marŝ demarŝ art bart ĉart fart kart ekart mart part part apart Bonapart spart Spart start vart kvart inkvart Mozart dartr montmartr Sartr/e tartr larv as Bas/o bas/a bas! Barabas kalabas kontrabas kolbas ĉas Midas vindas Judas pankreas gas sargas lias trias kas frakas frikas las palas melas cervelas glas klas atlas Atlas kulas mas amas primas nas anas ananas parnas pas kompas ras embaras karas bras teras gras kiras falras stras tas potas vazistas kanvas bask verbask fask fiask kask flask mask damask nask pask task. vask vask maskl orgasm miasm entuziasm sarkasm plasm kataplasm pleonasm ektoplasm spasm marasm erasm jasp rasp asprŝ. bast bombast ĉast east fast gast hast kast last balast elast plast mast gimnast toast past rast drast prokrast kontrast fantast vast. kvast astm astr alabastr skatastr oleastr piastr kastr. pilastr plastr mastr. pinastr Zorbastr pastr ĉardaŝ kaŝ gulaŝ maŝ gamaŝ paŝ draŝ kraŝ guaŝ paŝt -at maat bat abat adiabat rabat sabat debat akrobat dat kandidat soldat mandat konkordat ekaŭdat beat laŭreat fat Jehoŝafat fosfat agat Agat/a gagat legat renegat regat fregat agregat Vulgat surogat nugat hat iniciat plagiat hiat Goljat ĥat kat Hekat/a predikat sindikat delikat duplikat afrikat Kalkat/o advokat brokat merkat muskat dukat lat palat salat blat oblat gelat prelat flat glat dilat Pilat rilat plat skarlat mulat postulat mat mat klemat kazemat stigmat astigmat anastigmat sublimat klimat primat ultimat dalmat komat diplomat aromat kromat akromat tomat aŭtomat fermat format permanganat morganat aplanat manat granat mecenat Penat/oj grenat senat agnat magnat ordinat koordinat laminat monat sonat cornat boat pat hepat kompat homeopat alopat Marpat spat feldspat ŝpat rat Mahabarat karat bakarat aparat drat kadrat kvadrat bekvadrat cedrat Erat/a referat agerat konglomerat frat Eŭfrat grat pirat teokrat demokrat burokrat Sokrat aristokrat plutokrat aŭtokrat majorat protektorat trat retrat strat magistrat Lizisfrat/a akurat sat isat ŝat batat etat acetat pietat citat admiralitat komitat karitat majoritat minoritat aŭtoritat universitat traktat diktat fakultat rezultat kantat stat podestat anstat/aŭ konstat reostat termostat apostat aerostat prostat fotostat ŝtat ekspluat vat Vat (Watt) kravat gvat privat adekvat svat matĉ albatr teatr amfiteatr kalfatr pediatr psikiatr cikatr piamatr duramatr Sumatr/a natr patr Kleopatr/a veratr bodisatv aŭ baŭ ambaŭ baldaŭ landaŭ morgaŭ haŭ adiaŭ hodiaŭ miaŭ ĉirkaŭ preskaŭ laŭ naŭ almenaŭ apenaŭ hieraŭ malgraŭ kontraŭ anstataŭ antaŭ kvazaŭ daŭb laŭb ŝraŭb traŭb saŭc gaŭĉ aŭd Aŭd/a ĵaŭd laŭd alaŭd Klaŭd plaŭd aplaŭd fraŭd staŭd taŭg gaŭĝ faŭk glaŭk raŭk aŭl faŭl gaŭl haŭl Paŭl fraŭl graŭl engraŭl kraŭl staŭl baŭm traŭm saŭm faŭn klaŭn naŭn kraŭn raŭp aŭr daŭr bedaŭr kaŭr laŭr flaŭr maŭr iktiosaŭr dinosaŭr taŭr botaŭr centaŭr blokhaŭs paŭs Faŭst aŭstr klaŭstr aŭt haŭt lokaŭt (k)nokaŭt saŭrkraŭt laŭt plaŭt argonaŭt kosmonaŭt aeronaŭt paŭt kaŭz klaŭz naŭz paŭz taŭz av bav fav agav hav Jav/a Jahv/e gujav kav konkav lav flav glav klav konklav aŭtoklav sklav slav mav nav skandinav pav papav rav brav grav prav arkitrav sav esav oktav Oktav inoktav centav kartav Gustav zuav kadavr Havr palavr baz faz emfaz gaz Pegaz satiriaz elefantiaz ĵaz kaz okaz ukaz Kaŭkaz laz naz oaz boaz topaz raz braz fraz parafraz kraz ŝenopraz ekstaz vaz kvazaŭ 1730 6289 2006-11-29T08:08:21Z 217.96.70.74 /* E */ [[Esperanta rimaro]] =E= be rugbe obe jube glace panace kretace lice pice alce kaduce Konfuce/o ĉe tranĉe de Tade ide bide arkide ĥalde sponde Aŝmode arde horde fe aŭtodafe korife Pazife/a nimfe trofe Orfe Morfe ge- Ege perige apoge he traĥe ĉie tie je ke lake sake hoke ĵoke troke arke moske saduke ale male azale asemble ĵele stele sufle ile jubile nargile akile Galile Propile kle herakle nukle ole mole sole trole maŭzole bule kame pigme Krime alme Salome/a Bartolom/a Rome/o arme ume Idume ne kane plane pane arane Mediterane spontane Ene Pirene atene kombine Dulcine/a gine line aline perine tine matine Gvine perone peritone klozone Borne korne turne kape sape portepe melope epope prozopope onomatope karpe metakarpe klupe kupe lupe re- are kare pare hebre pere ŝere kre akre ĵambore ĥore leŭkore blenore pore tre solutre ure sature livre se pase ese Odise farise Kolose/o Mose sose Perse ataŝe te Galate/a Mate variete Promete alte balte Prote Tirte bute glute ve Jave ze kaze Teze paradize alize Elize fuze muze beb kubeb Feb/o Feb/a efeb Heb/a gleb pleb ameb reb Magreb streb seb Bat-Ŝeb/a steb ŝveb Teb -ebl febl mebl Ebr febr algebr celebr tenebr funebr palpebr vertebr zebr -ec dec pec spec aprec eĉ feĉ skeĉ meĉ peĉ kampeĉ breĉ streĉ pasteĉ -eĉj -ed aed bed arbed ced konced proced osced bufed pied raked piked etiked banked kasked musked buked led Led/a Toled/a pled sterled sled med med Arkimed Ganimed rimed Andromed/a planed kned moned pacaped velociped palmiped paralelepiped torped eksped cigared maskared bred vendred hered Alfred Manfred kred merkred pred tred sed obsed posed ted Ved/oj graved sved rezed edr cedr Fedr/a Fedr/o katedr edz rostbef ĉef relief barelief ref gref tref kalistef Jozef greft veft -eg Dieg/o leg deleg preleg fleg frugileg rileg koleg omeg neg peg reg greg seg teg talveg norveg kegl flegm degn disdegn regn impregn desegli kalegr negr Montenegr integr keĝ solfeĝ heĝ sieĝ leĝ neĝ maneĝ arpeĝ reĝ preĝ seĝ eĥ kromleĥ azuleĥ -ej ej! bej/a bej/o dej hej plej Pompej Tarpej plejd ŝejk Ŝvejk kejl mejl hejm rejn sejn sejn trejn Liĥtenstejn vejn gnejs rejs grejs edelvejs gejŝ hejt ek- bek Kebek Rebek/a sebek cek dek ferdek fek lek blek kromlek mek Mekk nek pek sapek kopek rek grek strek sek prisek intrinsek tek antropopitek bibliotek pinakotek apotek hipotek bifstek aztek vek sekc pekl bedekr konsekr eks- indeks kodeks keks fleks refleks cirkumfleks ileks poleks pleks ampleks kompleks perpleks uleks aneks koneks haruspeks seks teks narteks konveks sekst tekst pretekst ekst/er ekstr dekstr afekt efekt prefekt difekt infekt desinfekt perfekt pluskvamperfekt imperfekt adjekt objekt subjekt injekt konjekt projekt kakekt lekt dialekt katalekt elekt delekt selekt intelekt reflekt neglekt kolekt plekt konekt pleŭronekt spekt aspekt respekt inspekt prospekt introspekt suspekt rekt erekt direkt korekt Utrekt resurekt sekt insekt detekt arkitekt protekt vekt elektr Elektr/a plektr spektr sekv ekzekv el Rafael/o gael Mikael Izrael bel abel Babel Habel fabel skabel mirabel tabel Izabel/a cerebel Cibel/a libel ribel zibel lambel umbel bobel nobel strobel korbel cel nacel motacel ricel akcel balancel ŝancel izocel parcel ĉel vermiĉel violonĉel padel citadel mortadel pedel fidel kandel spindel rondel asfodel model kardel sardel bordel nudel pudel fel grifel Mefistofel gel degel nigel sigel fringel mugel ĝel anĝel hel kahel anhel iel ĉiel ĉiel kiel miel niel Daniel spaniel Gabriel tiel mjel kel takel nikel cirkel morkel Jeĥezkel paralel Hilel ukulel mel amel gamel Gargamel/a kamel karamel beŝamel ĝemel pelmel kalomel karmel grumel Dardanel kanel mikrokanel flanel panel ŝanel fontanel vanel krenel kokcinel mancinel pulĉinel pimpinel knel kolonel tonel ŝrapnel fornel funel prunel tunel pel ĉapel kapel erizipel skalpel rel barel akvarel ombrel kverel orel minstrel sel vesel aksel petrosel cipsel karusel Brusel ŝel buŝel bagatel moskatel filatel patel spatel betel kitel kapitel sitel koktel mantel tarantel lintel Otel/o botel fotel hotel ĵartel kartel martel mirtel stel kastel pastel mustel ŝtel paŝtel tutel duel muel Pantagruel kruel Venezuel vel avel Makiavel karavel bevel nivel rivel Kromvel skovel novel ŝovel ŝvel juvel azel gazel cizel dizel zizel makzel fuzel muzel Skeld veld elf Delf/o Filadelf didelf Gelf Delft belg nelg kelk melk ŝelk velk helm Vilhelm Anselm felp help jelp delt/a delt/o felt kelt perkelt pelt spelt svelt pelv -em diadem edem tandem Polifem morfem blasfem gem stratagem ĝem Betleĥem bohem tantiem rekviem skem lem Jerusalem emblem problem dilem ulem mem fonem poem rem barem Rem harem trirem krem teorem prem trem ekstrem sem Ŝem tem anatem antem semantem krizantem ekzantem totem agrostem sistem enfizem ekzem ensembl cembr decembr membr septembr novembr tembr fremd kreml tremp temp printemp templ kontempl ekzempl redempt brems Rems (Reims) en ben skaben kanaben raben karaben eben boben jakoben verben ruben Ruben saracen Avicen bukcen sukcen lancen eocen miocen oligocen pliocen scen obscen kapucen cen faden Eden gulden tenden duoden garden orden Dresden buden fen delfen Daŭfen gen aborigen oksigen melongen homogen hidrogen heterogen nitrogen orgen Eŭgen ĝen indiĝen marĝen hen gehen kohen Aĥen bien indien higien hien lien alien mien sien persien Vien jen Kajen ken baldaken kraken arleken maneken liken palanken nanken lambreken maroken damasken marasken alen balen Magdalen/a galen skalen helen Helen/a selen velen ĥlen Silen acetilen metilen kantilen polen solen plen splen gerlen Verlen (Verlaine) bulen amen kardamen pergamen kamen ciklamen gramen tamen stamen ekzamen specimen himen rimen vimen almen/aŭ dolmen omen abomen domen abdomen fenomen Melpomen/a promen armen Karmen/a ermen jasmen buŝmen legumen ekumen volumen albumen katekumen numen noumen cerumen venen pen apen/aŭ empen karpen Antverpen lupen ren aren mandaren karen rosmaren dren seren teren suveren refren gren ĉagren gangren siren kren loren floren moren cipren pren entrepren kompren tren muren sen basen mokasen abisen fraksen kerosen arsen kusen ten Aten/a Aten/o katen gelaten platen maten graten saten kreten bulten anten kvaranten Lafonten (Lafontaine) aparten kurten festen tungsten Demosten posten fusten gluten beduen ven aven haven steven ingven pingven diven konven Betoven sven azen gazen magazen benzen ozen licenc kadenc dekadenc precedenc kredenc konfidenc providenc tendenc indulgenc diliĝenc diverĝenc pacienc scienc konscienc ingredienc aŭdienc fajenc majenc ekscelenc kondolenc demenc komenc remanenc eminenc abstinenc penc rekompenc parenc referenc diferenc konferenc cirkonferenc riverenc Florenc konkurenc Laŭrenc senc esenc kvintesenc atenc sentenc intenc potenc influenc frekvenc sekvenc konsekvenc provenc prezenc -end bend prebend cend ascend descend transcend kresĉend dividend fend defend ofend agend legend skalend gblend plend mend amend rekomend pend send tend atend etend pretend vend lavend rododendr skolopendr tendr venĝ enj Montenj (Montaigne) benk venk genr ĝenr Rubens cens incens dens kondens Dikens (dickens) lens mens pens kompens dispens intens sens ent cent placent akcent docent procent Vinĉent dent iredent ident akcident okcident incident disident evident prudent student gent Gent agent regent inteligent diligent tangent kotangent arĝent serĝent pacient eficient koeficient kvocient gradient klient farnient orient abiturient lent talent valent ekvivalent silent violent ekvipolent insolent turbulent korpulent virulent ment amendament fundament ligament medikament lament reglament filament parlament firmament temperament sakrament pasament apartament testament postament taĉment cement dement entablement element komplement suplement rekrement ekskrement departement fragment segment tegment pigment sediment kondiment rudiment regiment aliment kompliment liniment piment eksperiment sentiment sortiment moviment kantonment foment koment moment sarment ferment turment abutment tegument argument dokument monument instrument imanent eminent prominent kontinent impertinent eksponent poent pent nepent ĉarpent serpent rent indiferent Sorent/e torent Trent/e kurent sent konsent tent atent latent patent kompetent kontent impotent ostent aŭtent vent event advent prevent ungvent frekvent elokvent solvent invent konvent prezent centr koncentr ekscentr pentr ventr recenz Firenz/o cep kep nep pep melopep krep sep step instep Mazep/a pepl lepr nepr Dnepr vepr biceps forceps reps sileps seps aseps antiseps recept akcept koncept percept escept adept lept sept transept sceptr -er er Er/os aer ber iber liber beriber Tiber vinber berber cerber puber tuber acer macer cicer lonicer krejcer ulcer kancer sincer rinocer karcer mercer viscer koĉer fakoĉer bajader feder konfeder heder delkreder belveder sider koasider moder border fer afer refer prefer cifer Lucifer krucifer langifer umbelifer prolifer konifer telfer infer ofer interfer hemisfer sfer atmosfer stratosfer fotosfer sufer meger pasaĝer etaĝer leĝer alger danĝer Roĝer/o Her/a adher koher bier fier hier/aŭ bankier kancelier kordelier pilier fuzilier kolier molier somier manier inĝenier pier Robespier krupier arier barier karier furier kurier dosier saltier kondotier brevier Rivier vizier kajer entjer grujer ker poker vaker kvaker konker parker suker aler galer taler Bodler (Baudelaire) teler Ŝiler (Schiller) kler makler skler boler ĥoler koler toler ekzempler kuler cirkuler kamer efemer ĥimer polimer kmer Homer aglomer somer vomer izomer humer numer Sumer Abner gener degener tener Vener/a Vagner (Wagner) kelner skorzoner per aper kaper paper juniper viper amper temper oper kooper esper desper vesper prosper super ser paser gejser filokser anser koŝer ter later krater eter ceter leter Demeter preter ureter veter sveter presbiter Citer liter soliter Jupiter klimakter karakter ikter panter sfinkter halter psalter Volter (Voltaire) inter anter mezenter skoter enoter dipter lepidopter koleopter helikopter fenikopter ortopter akroter esoter garter parter Verter (Werther) morter porter reporter ster aster ester gangster klister mister ekster falanster zoster aŭster uter buter Luter (Luther) kaŭter termokaŭter ver primaver sever liver Guliver river kver revolver pulover Ahasver mizer drozer cerb acerb herb superb serb verb adverb proverb erc skere komerc serc sesterc ekzerc perĉ serĉ herd merd perd verd erg Hajdelberg flamberg Kenigsberg merg/i merg asperg verg- ekzerg emerĝ serĝ diverĝ konverĝ ĉerk Ddunkerk (Dunkerque) perk gutaperk sterk verk kverk Kserks ferl merl perl derm pakiderm epiderm ferm ĝerm skerm Palerm sperm term eksterm verm Bern koncern lucern modern Holofern kern lern Hohenzolern tern etern altern subaltern lantern intern Komintern stern Stern cistern konstern Avern kavern tavern guvern kazern konzern luzern erp ĉerp serp Eŭterp/a Antverp pers dispers vers revers divers univers renvers invers konvers pervers transvers verst verŝ Laert Albert kamembert cert lacert koncert konĉert ofert lert inert apert spert vespert ekspert asert desert disert insert vert avert invert konvert kovert introvert dezert dizert cerv konferv nerv Minerv/a serv observ konserv verv rezerv ĵerz neces sukces proces absces eksces ĉes des Hades konfes forges dies ĉies jes fles Herakles mes rimes promes Hermes kermes permes manes Agnes/a loes Averoes pes spes Ares kares dres adres Ceres Teres/a interes gres agres regres kongres progres kres Ĵores (Jaures) pres cipres impres kompres opres ekspres fortres ses Ramses plates lesb -esk arabesk inkandesk konvalesk adolesk burlesk intumesk Unesk/o fresk kresk fosforesk infloresk humoresk fluoresk luminesk pitoresk preskaŭ grotesk efervesk vesp vespr est best asbest cest Alcest incest modest fest manifest gest digest kongest sugest ĝest siest majest kest arbalest molest nest honest ernest pest Budapest anapest tempest rest arest krest Orest prest test atest intest kontest protest uest vest Vest/a kvest invest estr Ĉestr/o (Chester) sekestr orkestr semestr trimestr fenestr Klitemnestr/a sekvestr bekeŝ kaleŝ depeŝ freŝ Budapest Bukurest veŝt -et gipaet bet bet/a alfabet analfabet diabet Elizabet debet hebet cibet kvodlibet tibet makbet ŝorbet acet facet spermacet tercet aĉet maĉet giĉet kroĉet kadet vendet fet Jafet stafet konfet profet Get/e (Goethe) veget parget ĝet budĝet societ diet pariet propriet kviet jet rijet kastanjet vinjet ĵet obĵet ket jaket raket kriket etiket blanket enket koket kroket spiroket asket musket Let/e balet tualet bracelet skelet goelet pamflet onglet bilet stilet Hamlet omlet bolet flaĝolet kabriolet ŝibolet triolet espanjolet epolet prolet plet komplet atlet kotlet amulet rulet kasulet met Mahomet komet hermet alumet kalumet net magnet kabinet kinet kusinet spinet marionet bajonet sonet klarnet kornet poet pet parapet tapet pipet ripet centripet impet krumpet trumpet ret kabaret minaret lazaret Genesaret Nazaret bret subret beret biret fret egret Gret/a kret dekret sekret konkret diskret anakoret pret buret preter interpret tret retret portret stret taburet kaset peset ofset falset korset Muset (Musset) epitet epiktet kvintet motet septet kvartet sestet duet siluet menuet piruet vet brevet sovet korvet gazet klozet marketr paletr beletr metr diametr miriametr dekametr kilogrametr pentametr heksametr Demetr/a decimetr perimetr centimetr milimetr taksimetr geometr kilometr dinamometr termometr manometr kronometr barometr aerometr higrometr mikrometr gasometr hektometr penetr petr salpetr retr/o piretr uretr tetr feŭd freŭd pseŭd epleŭr Orfeus leŭs zeŭs neŭtr Eva ricev dev lev Levi mev nev Ĝenev/o Ninev/e rev brev krev Genovev/a Zambez diocez procez ardez fez ekzegez Vogez/oj markez lez alez rabelez marseljez anglez komplez mez Nemez intermez hematemez genez abiogenez partenogenez frenez magnez majonez Veronez pez trapez spez aferez dierez herez Terez/a interez frez Krez prez aprez tez metatez antitez parentez sintez hipotez protez artez kortez mortez radiestez anestez pavez 1731 3614 2006-01-01T21:47:23Z 62.245.121.189 [[Esperanta rimaro]] =I= ia. ial. iam ie iel. ies. io. iom. iu. abi gabi skabi labi rabi amfibi alibi tibi kambi Kolombi obi fobi agorafobi hidrofobi gobi anobi aerobi barbi erbi interbi eŭforbi rubi ci. delegaci negaci abnegaci agregaci kongregaci obligaci irigaci navigaci konjugaci anunciaci variaci ekskoriaci akaci demarkaci ablaci apelaci interpelaci konstelaci revelaci deflaci inflaci glaci spekulaci kopulaci reklamaci kremaci farmaci formaci reformaci naci rezignaci maĥinaci deklinaci raci deklaraci aberaci federaci konfederaci generaci regeneraci operaci aliteraci graci oraci Horaci dekoraci korporaci restoraci arbitraci administraci demonstraci inaŭguraci kasaci sensaci konversaci levitaci rotaci disertaci staci manifestaci mutaci transmutaci reputaci situaci ekvaci ovaci civilizaci kanalizaci seneci Veneci speci sekreci ekskreci Lukreci/a Lukreci/o inhibici prohibici ekshibici ambici adici tradici ekstradici eskpedici erudici lici koalici silici abolici munici aŭspici petici patrici intuici vici rekvizici inkvizici pozici apozici depozici prepozici kompozici opozici propozici ekspozici akci redakci reakci frakci transakci afekci konfekci projekci interjekci lekci direkci sekci vivisekci fikci evikci jurisdikci sankci funkci konjunkci punkci interpunkci abdukci adukci instrukci aŭkci kalci kiromanci nekromanci licenci menci konvenci subvenci nunci emoci komoci promoci noci poci soci asoci. disoci konskripci proskripci erupci antaŭrci inerci terci porci proporci sci fasci konsci kontribuci ekzekuci poluci evoluci revoluci konvoluci rezoluci prepuci instituci konstituci kaŭci (3) ĉi. ĉia.- ĉial. ĉiam. ĉie. ĉiel. ĉies. ĉio. ĉiom. ĉiu. di adi/aŭ kadi Arkadi paladi radi stadi tragedi medi komedi tragikomedi enciklopedi ortopedi iridi skandi incendi stipendi kompendi indi gerundi afodi hodi/aŭ melodi kolodi palinodi podi egopodi likopodi parodi rapsodi prozodi kardi gvardi repudi fi. ideografi geografi paleografi biografi aŭtobiografi bibliografi kosmografi stenografi etnografi tipografi topografi orografi petrografi litografi fotografi kartografi ortografi aŭtografi defi ksifi atrofi hipertrofi Sofi/a teozofi filozofi aerofagi magi hemoragi blenoragi legi elegi sakrilegi privilegi akvilegi kolegi regi strategi religi neŭralgi koksalgi nostalgi angi pedagogi demagogi genealogi analogi mineralogi amfibologi trilogi metodologi geologi arkeologi teologi frazeologi grafologi morfologi psikologi biologi sociologi etiologi fiziologi ginekologi leksikologi filologi etimologi entomologi kosmologi kronologi zoologi apologi antropologi meteorologi astrologi patologi ornitologi mitologi antologi ontologi paleontologi ostologi letargi alergi energi orgi metalurgi kirurgi dramaturgi liturgi ĝi. aĝi paĝi boĝi loĝi buĝi kaki kia. kial. kiam. kie. kiel. kies. kio. kiom. kiu. Meksiki Toki janki oligarki anarki monarki eparki hierarki ski viski li. li ali Ali dali gali kali anomali baĥanali Aŭstrali tali Tali/a reprezali bibli lobeli afeli evangeli periheli Kleli/a kameli Korneli/a filateli gangli ili cili penicili Sicili koncili Ĉili idili fili bibliofili Vergili lili mili famili homili papili berili konsili fosili tili puntili reptili Kli/a emboli foli infoli melankoli pli. trifoli cerefoli magnoli panopli abuli juli kuli kurkuli puli mi. mi/aŭ. agami bigami poligami monogami lami kadmi akademi epidemi endemi bohemi flemi alĥemi anemi premi Jeremi/a uremi abstemi daimi simi metonimi ciklotimi oftalmi sodomi antinomi fizionomi ekonomi agronomi loksodromi polikromi aŭtonomi astronomi gastronomi anatomi osmi mumi ni. Oceani epifani mani nimfomani megalomani melomani monomani mitomani Tasmani kompani gerani krani hemikrani urani Urani/a litani Titani/a zizani gardeni geni embriogeni ontogeni ĝeni inĝeni magdaleni Komeni nenia. nenial. neniam. nenie. neniel. nenies. nenio. neniom. neniu. skizofreni neŭrasteni teni robini glicini vakcini lini mini domini alumini pini opini zini Polimni/a kalumni oni kladoni cidoni kelidoni peoni afoni polifoni radiofoni simfoni agoni pegoni kosmogoni joni koni cikoni zirkoni koloni hegemoni ceremoni agrimoni simoni harmoni filharmoni pneŭmoni makaroni ironi atoni guberni herni perni Kaliforni Bosni uni juni komuni pi api terapi radioterapi seroterapi hidroterapi elektroterapi sepi tempi Olimpi opi kopi spektroskopi filantropi mizantropi utopi ĉarpi harpi skorpi rupi ari bari herbari Dari/o sekundari kokleari lagri kari aŭrakari pekari salikari sikari urtikari vikari malari kancelari korolari adulari okulari skapulari Samari Ave Mari/a primari kanari laninari seminari lunari pari honorari sari impresari dispensari proletari sekretari komentari notari rotari elektuari vari akvari kalvari ovari rozari ebri vibri kambri embri sinedri hipoĥondri poliandri siberi ceri feri periferi menaĝeri Alĝeri oranĝeri galeri kavaleri celeri artileri imperi seri karoseri bateri materi difteri kriteri bakteri infanteri galanteri eglanteri disenteri koteri loteri dinoteri arteri asteri histeri ministeri averi gri valkiri koliri empiri siri asiri kri cibori teori eŭfori trifori fantasmagori gregori alegori kategori kalori pilori cikori skori nori tori purgatori ambulatori sanatori laboratori moratori observatori konservatori aŭditori teritori supozitori faktofi refektori trajektori direktori Viktori/a Viktori/a ofertori histori konsistori infuzori pri. tri. pediatri psikiatri natri patri planimetri simetri geometri trigonometri antropometri higrometri dioptri stri Aŭstri industri furi huri ĵuri kuri siluri centuri anuri albuminuri acetonuri bisturi si. basi kasi pasi fantasi secesi koncesi procesi konfesi profesi depresi progresi mesi sesi misi emisi komisi transmisi galaksi anafilaksi taksi ataksi kakeksi fleksi apopleksi asfiksi fuksi emulsi konvulsi ekspansi dimensi pensi tensi hortensi katalepsi dispepsi epilepsi Lipsi/o eklampsi nekropsi versi inversi ŝi. tia. tial. tiam. tie. tiel. ties. tio. tiom. tiu. cimati galimati diplomati krestomati apati telepati antipati simpati homeopati alopati teokrati aristokrati plutokrati demokrati aŭtokrati meti Soveti mufti liti Piti amianti garanti epizooti parti flakurti galvanoplasti dinasti pederasti besti sugesti amnesti travesti eŭkaristi sakristi hosti aguti vi. Moldavi Moravi devi divi Bolivi salvi silvi envi sinovi Varsovi akuvi diluvi Azi abazi afazi paronomazi nazi gimnazi razi fantazi Aspazi/a cezi geodezi Rodezi analgezi eklezi magnezi amnezi poezi afrodizi Kartezi elizi kolizi artemizi Tunizi vizi revizi divizi ambrozi erozi sozi Andaluzi ĵaluzi koluzi iluzi Kartuzi gib ĝib prohib ĵib rib skrib preskrib proskrib trib Karibd/a mandibl dribl sibl vestibl fibr zingibr libr kalibr ekvilibr kolibr kribr vibr cic indic Euridic/a apendic benefic ofic lic Alic/a malic public delic helic milic silic polic implic komplic primic Nic inic kornic spic fronistpic hospic ŝpic kapric Beatric/a meretric matric patric direktric vertic notic vortic armistic solstic interstic justic vic novic servic dediĉ Mediĉ/oj kondiĉ sufiĉ kiĉ feliĉ niĉ piĉ riĉ kriĉ kapriĉ fetiĉ pastiĉ postiĉ superstiĉ sandviĉ iĉj -id kaid bid libid morbid acid decid cirkumcid incid koincid genocid lucid mucid sordid ofikleid fid konfid perfid egid rigid hid aldehid arakid jid lid oksalid valid invalid krizalid anelid amarilid bolid solid piramid Semid timid humid numid alfenid Eumenid adonid Leonid/o cikloid koloid metaloid celuloid rimoid etmoid tiroid koroid hemoroid asteroid antropoid skizoid rapid tepid trepid aspid rid arid askarid kantarid brid hibrid Madrid efemerid frid belfrid irid strid sid absid apsid oksid insid Harun-al-Raŝid kariatid asafetid otid karotid agrostid fluid druid vid avid David levid gvid divid livid likvid rezid prezid cidr hidr anhidr vidv midz specif ĉif edif modif lif kalif hieroglif klif signif soif rif skarif tarif ŝarif ŝerif grif logogrif apokrif tif rektif Sizif zizif cifr deĉifr fifr lift stift -ig kokcig dig indig prodig fig gig ĵig lig pfenig pig rig brig kvadrig Rodrig arkeopterig intrig strig prurig tig instig navig rigl trigl strigl vigl paradigm enigm stigm cign dign indign lign malign benign sign asign insign rezign verdigr migr nigr pigr tigr -iĝ negliĝ briĝ vertiĝ prestiĝ arkaik laik mozaik bombik kolĉik dik abdik radik pedik predik heraldik indik sindik fik grafik trafik efik Pacifik kvalifik amplifik klasifik gratifik pontifik artifik mistifik tragik logik hik lik kalik salik publik respublik sabelik angelik helik drelik flik umbilik filik silik bazilik klik simbolik majolik kolik bukolik katolik plik aplik replik multiplik implik komplik eksplik ulik hidraŭlik amik dinamik termodinamik ceramik polemik mimik komik ekonomik termik formik kornik pumik organik meĥanik manik romanik panik botanik eŭgenik penik arsenik cinik poliklinik Dominik klinik teknik politeknik piroteknik mnemoteknik piknik askalonik Salonik/i mnemonik harmonik kanonik veronik kronik/a kronik/o tonik betonik arnik unik komunik ekskomunik tunik stoik pik apik olimpik tropik spik agarik larik tamarik varik brik fabrik onobrik rubrik lubrik lumbrik perdrik erik Frederik kokerik klerik Amerik limerik serik Afrik lirik krik sorik retorik paprik ŝrik trik metrik obstetrik strik histrik klasik brasik Meksik psik Psik/a persik korsik ŝik tik atik aerobatik iskiatik Adriatik viatik gramatik kinematik matematik sistematik pragmatik dalmatik numismatik pneŭmatik fanatik lunatik hepatik hieratik statik hidrostatik etik analgetik emetik hermetik kosmetik aritmetik genetik fonetik cibernetik poetik kinetik estetik analitik paleolitik neolitik politik kritik tritik didaktik profilaktik praktik taktik dialektik eklektik kantik Atlantik romantik aŭtentik gotik antibiotik narkotik erotik ekzotik skeptik diptik gliptik ekliptik triptik optik panoptik sinoptik artik fortik portik urtik stik skolastik plastik mastik gimnastik svastik testik distik loĝistik balistik mistik hemistik statistik beletristik kazuistik lingvistik gnostik agnostik akrostik akustik rustik kaŭstik butik aeronaŭtik propedeŭtik terapeŭtik bolŝevik kvik Ludovik cervik vezik fizik metafizik muzik cikl bicikl vehikl kalikl folikl kunikl Perikl ventrikl aŭrikl sikl versikl tikl artikl iks bombiks fiks afiks prefiks krucifiks sufiks infiks Feliks miks niks feniks oniks Stiks ĵinrikŝ dikt edikt predikt interdikt verdikt delikt konflikt aflikt amikt distrikt strikt restrikt likv oblikv relikv antikv silikv -il il/i bil babil atrabil stabil sibil Sibil/a debil lokomobil aŭtomobil strobil morbil jubil bacil facil gracil motacil kodicil domicil stencil oscil ĉil edil cedil dafodil krokodil fil defil enfil bibliofil kariofil klorofil profil desfil angil argil flugil mugil fragil kil Akil diakil Eskil lil Delil/a mil alkemil ŝlemil simil asimil faksimil kamomil humil kampanil vanil koĉenil senil vinil pil kompil serpil spil mespil pupil kamaril bril fimbril dril kvadril beril steril geril gril goril april tril sil konsil tonsil psil fusil til Atil/o volatil subtil acetil metil daktil pterodaktil Antil/oj mantil ĝentil stil Kastil distil pistil peristil util abutil mutil naŭtil vil vodvil civil trankvil jonkvil paskvil bugenvil servil azil Brazil algvazil ekzil bild gild Hild/a mild ŝild tild silf bilg pilk silk film kilt filtr milv stilz cim ĉim reĝim parenkim eskim lim elim glim slim sublim mim pantomim anim pseŭdonim homonim anonim sinonim paronim antonim evonim rim pilgrim krim prim deprim esprim Sim/on generalisim bravisim maksim proksim sim tim legitim viktim centim intim septim estim kutim pavim infitezim limb kolimb nimb korimb limf nimf pimp grimp simpl himn kimr in gain ĝain Kain kokain ptomain albin kombin Kolombin/a hemoglobin turbin konkubin acin Racin (Racine) medicin streptomicin ricin vakcin kalcin halucin fascin ĉin fasĉin din paladin gabardin kardin sardin ordin sordin protein kafein kazein fin fin afin rafin parafin eglefin difin morfin vagin begin origin angin androgin georgin ĝin. ĝin piĝin trihin kin ekin lin. lin turmalin adrenalin Mesalin/a naftalin digitalin Dublin zepelin vazelin penicilin anilin Meĥlin klin inklin kaolin mandolin frankolin krinolin santolin gazolin disciplin karlin Berlin muslin insulin min. min vitamin stamin balzamin elimin min/us domin kulmin karmin determin albumin legumin kumin alumin ilumin nin. kanin tanin Lenin Apenin kinin striknin kinkonin foin pin Filipin atropin urotropin Proserpin/a spin ŝpin lupin stearin margarin sakarin marin tamarin akvamarin alizarin fibrin glicerin nitroglicerin merin pelerin Frin/a ŝagrin antipirin antirin krin endokrin litorin ciprin latrin vitrin doktrin destrin neŭtrin urin tamburin aventurin sin sin. toksin antitoksin fuksin alsin pepsin ŝin maŝin arŝin tin latin palatin skarlatin patin kavatin retin litin lecitin aktin kantin galantin argentin sentin tontin nikotin gilotin libertin kurtin travertin abstin obstin destin Palestin aglutin putin rutin matutin ruin vin. vin ravin sangvin pingvin kvin akvin Hercegovin ŝovin kalvin magazin kazin karmezin rezin cerezin muezin benzin uzin limuzin minc grinc princ provinc linĉ pinĉ vinĉ -ind bind hind lind blind pind tamarind sind vind cindr cilindr tindr -ing puding viking smoking siling kling kamerling sterling forming mening salping dumping ring faring haring laring mering fring siring kring string adstring vring ating miting esting disting sving pingl fingr lingv -inj ink link klink ŝmink drink trink sink sink tink stink ornitorink vink konvink zink sfinks instinkt vinkt -int int/er terebint hiacint fint kolokint flint plint splint pint labirint korint sprint absint tint akvatint kvint cintr vintr cip precip anticip particip emancip princip koncip ĉip adip bradip Edip/o gip ĵip ekip lip filip polip slip tulip pip rip grip agrip krip trip disip Misisip/i ŝip stereotip tip dagereotip prototip stip konstip ŝtip dazip vip zip disĉipl nipl peripl kripl atripl cipr kipr pipr gips apokalips elips eklips pips egipt eŭkalipt kript/o kript/a reskript manuskript preskript ir barbir sbir cir Cir/o oficir dir nadir Eir safir zefir Ofir porfir gir panegir litargir aŭtogir ĝir heĝir menhir akir fakir harakir lir lir (monero) Lir. (Lear) spalir kavalir delir glir mir admir emir ŝmir kaŝmir Dejanir/a pionir ĉarnir turnir foir pir rapir drapir tapir lampir melampir vampir empir fagopir agropir sopir spir aspir Ŝekspir (Shakespeare) inspir konspir suspir sir ŝir tir Tir latir satir martir kvartir stir kuir vir elzevir Elvir/a rekvir eskvir decemvir dezir vezir Circ/a bird smirg virg mirh cirk ĉirk/aŭ kirk cirkl kirl lirl Irm/a firm/a firm/o konfirm ŝirm kairn ĉirp tirs first Hirŝ (Hirsch) kirŝ hirt flirt mirt Sirt virt Tais/a bis. ibis cis. glacis narcis abscis Baŭcis/a dis- afis Memfis gis ĝis his kis makis turkis palis felis melis glis sifilis amarilis polis plis surplis splis Uulis kulis mise- Semiramis premis Temis Artemis kompromis kumis penis tenis laŭntenis Adonis vernis pis Apis lapis Ĥaris panaris Paris ekslibris berberis fris iris aksis abatis latis mantis isatis Luis avis angvis svis Eleuzis hibisk Francisk disk fisk konfisk dehisk obelisk bazilisk menisk onisk risk asterisk frisk visk -ism judaism ŝijaism arkaism abism ostracism solecism galicism agnosticism dism sadism paludism deism teism ateism politeism panteism monoteism grafism pacifism safism sofism silogism teologism kateĥism masoĥism anarkism skism provincialism imperialism rojalism formalism nominalism racionalism naturalism orientalism dualism individualism spiritualism mendelism merkantelism hilelism nihilism kataklism dinamism eŭfemism pesimism optimism organism meĥanism konfucianism maltuzianism presbiterianism onanism galvanism jansenism feminism determinism latinism libertinism ŝovinism darvinism cionism impresionism ekspresionism antagonism monism anakronism daltonism taoism egoism tropism rism barbarism partikularism paŭperism krism elektrism aforism prism epikurism turism aneŭrism sism adasism faŝism paroksism limfatism pragmatism reŭmatism pietism fonetism magnetism spiritism romantism obskurantism egotism idiotism nepotism altruism atavism bolŝevism lisp krisp -ist budaist dist sadist deist teist ateist politeist panteist monoteist pacifist sofist gist Egist Trismegist hist kateĥist mazoĥist kist anarkist skist list List (Liszt) balist imperialist rojalist ŝijaist racionalist orientalist individualist spiritualist nihilist solist pesimist optimist genist feminist ŝovinist antagonist protagonist impresionist ekspresionist egoist pist arist oarist krist antikrist aorist trist turist asist insist konsist persist faŝist batist statist defetist pietist ametist spiritist Johan-Baptist anabaptist altruist kazuist vist bolŝevist rezist ekzist istm bistr distr magistr registr filistr kanistr ministr administr sinistr tornistr sistr fiŝ afiŝ Eliŝ/a kliŝ tapiŝ haŝiŝ bakŝiŝ viŝ derviŝ filiŝt piŝt -it debit cenobit orbit subit cit kapacit antracit Tacit/o apendicit deficit eksplicit incit fagocit leŭkocit plebiscit ekseit ĉit! Edit medit kredit akredit diskredit bandit komandit Afrodit/a hermafrodit budit Judit/a erudit grafit palafit mefit konfit neofit zoofit profit agit prestidigit limfangit meningit laringit malakit bronkit orkit skit moskit lit encefalit megalit kvalit blit elit poliomjelit bakelit karmelit satelit prozelit glit rehabilit milit neolit akolit teodolit monolit Hipolit/o kosmopolit aerolit elektrolit krizolit poplit split celulit mit Ŝulamit dinamit antisemit stalagmit imit limit dolomit kompromit marmit ermit dermit termit intermit nit amanit granit zenit lignit inkognit infinit melinit ebonit akonit amonit opiornit koit pit krepit precipit okcipit palpit spit rit barit sibarit Margarit/a brit merit emerit iperit preterit difterit enterit frit efrit nefrit irit pirit spirit hipokrit sanskrit sprit busprit trit artrit Amfitrit/a lazurit pleŭrit transit aetit apetit stalaktit otit invertit suit pituit jezuit gravit vit vit. evit civit gingivit konjunktivit kvit cirkvit biskvit invit svit parazit hezit vizit rekvizit eskvizit kompozit ritm logaritm arbitr citr kalcitr litr dekalitr elitr decilitr mililitr centilitr kilolitr hektolitr mitr nitr ĉapitr akcipitr Jupitr/o pupitr titr vitr -iv Iv/o naiv nociv lasciv kediv gingiv ogiv arkiv saliv kliv dekliv oliv soliv driv deriv griv triv masiv pasiv lesiv agresiv progresiv posesiv refleksiv defensiv ofensiv intensiv plosiv kursiv dativ sedativ negativ prerogativ iniciativ paliativ indikativ frikativ vokativ ablativ relativ korelativ superlativ spekulativ nominativ alternativ komparativ imperativ kooperativ demonstrativ recitativ optativ stativ konservativ akuzativ kompletiv volitiv primitiv genitiv definitiv infinitiv aperitiv transitiv sensitiv pozitiv aktiv radioaktiv efektiv objektiv subjektiv adjektiv subjunktiv konjuktiv kolektiv respektiv perspektiv retrospektiv direktiv detektiv fiktiv produktiv kultiv substantiv adventiv motiv lokomotiv stiv diminutiv viv semperviv inciziv inkluziv ekskluziv -iz biz haŭbiz maiz akciz preciz konciz ekzorciz eksciz ĉiz paradiz Hafiz apofiz kateĥiz Anĥiz bankiz krokiz markiz skiz aliz legaliz lokaliz analiz kanaliz paraliz centraliz demoraliz valiz mobiliz civiliz elektroliz Tamiz/o ĉemiz remiz komiz niz aniz organiz vulkaniz galvaniz Deniz/a Deniz/o Dioniz/o kanoniz Heloiz/a piz Piz/o riz polariz sekulariz Pariz briz emberiz ĉeriz meriz karakteriz kaŭteriz friz griz iriz gliciriz kriz helikriz surpriz elektriz pasteŭriz asiz katiz klimatiz aklimatiz magnetiz ftiz citiz kotiz ekspertiz amortiz mestiz viz aviz deviz reviz proviz improviz 1732 3615 2006-01-01T21:56:07Z 62.245.121.189 [[Esperanta rimaro]] =O= bo- do. ego Hugo. ho. lo! alo halo Akelo/o polo noo. No/a Alcino/o po. Po.(poe) karo hero pro. tro. retro veto Zoa. benzo protozo spermatozo adob hidrofob Niob/a Ijob Jakob lob glob snob pob rob karob mikrob aprob -obl nobl kobr sobr oktobr aboc negoc noc feroc groc diboĉ pioĉ brioĉ noĉ poĉ broĉ kroĉ riproĉ kartoĉ voĉ -oĉj od eŝafod efod pagod period triod Hesiod jod kod lod alod renklod eksplod mod komod akomod nod anod sinod miriapod antipod pseŭdopod cefalopod klopod rod marod brod erod Herod Nimrod korod prod elektrod sod iksod rapsod katod metod leontod vojevod epizod vodk jodl modl Zamenhof. lof hipertrof strof katastrof apostrof sof tof stof ŝtof teozof filozof pantofl gofr koir oft soft dog buldog pedagog demagog sinagog jog log genealog dialog dekalog analog mineralog katalog epilog eklog geolog arkeolog teolog grafolog biolog sociolog fiziolog ginekolog psikolog filolog etimolog monolog etiolog homolog entomolog frenolog etnolog zoolog apolog antropolog nekrolog meteorolog prolog astrolog mitolog paleontolog patolog egiptolog apog arog brog drog grog pirog trog mensog tog dogm ogr Kamboĝ doĝ loĝ horloĝ Moloĥ paroĥ oj! boj hoboj foj goj ĝoj hoj! sekoj levkoj aloj paranoj roj soj Troj/o voj konvoj Savoj ĉizoj tablojd slojd gargojl orgojl hojl sojl fojn kojn pojn ojstr lojt ok. bok bilbok dok diplodok fok sufok hok tomahok maniok tapiok kok salikok oksikok Bankok stafilokok pneŭmokok rokok mikrokok gonokok lok blok brelok flok Ŝajlok mok amok nok Orinok pok kapok epok rok barok Marok parok tarok brok sirok reciprok sok ŝok artiŝok stok Bjalistok Vladivostok vok invok provok ezok Eteokl Sofokl Damokl binokl monokl Patrokl sokl Temistokl okr kokr boks paradoks amfioks ortodoks mioks koks floks ekvinoks toks dokt dekokt nokt vokt kolokv ol. bol abol diabol parabol karambol simbol tombol obol karbol hiperbol col medol idol mandol farandol pendol gondol Eol/o hordeol maleol karneol kreol aŭreol Ŝeol alveol fazeol fol skrofol gol regol tegol ĝigol frangol strangol mongol gogol mogol hol/a alkohol gladiol fiol foliol dariol kariol variol oriol kapriol vitriol petiol viol karmanjol Ginjol kaĵol kol karakol orakol rubekol artikol arvikol fenkol karbunkol drakunkol ranunkol iĥtiokol brokol protokol skol muskol kukol lol pilol mol bemol tremol primol formol kampanol granol fenol galinol pol Apol/o Neapol/o kapol skapol grapol ekstrapol ampol monopol Konstantinopol popol nekropol metropol interpol kupol lupol rol garol Karol barkarol parol drol banderol kapreol kaserol arĝirol pirol Tirol korol trol patrol petrol citrol kontrol sol krisol konsol aerosol tol atol skatol atol petol Kapitol titol Paktol mentol ventol stol diastol pistol epistol sistol apostol piŝtol vol tavol frivol ovol izol kamizol benzol konzol kolb volb dolĉ old kobold fold hold skold herold sold Izold/a Adolf Kastelgandolf/o golf volf Olg/a Volg/a polk stokholm polm Eumolp/a polp bolt adolt dekolt rikolt skolt volt arkivolt polv solv absolv volv kolz dom kondom Sodom begom legom megom zigom hom iom ĉiom idiom kiom aksiom tiom kom glekom slalom Salom/e peplom diplom amom nom renom gnom binom polinom trinom ekonom monom agronom pronom metronom astronom gastronom aŭtonom pom adampom Rom arom brom fibrom drom hipodrom aerodrom pogrom krom krom(ĥrom) merkurokrom Malstrom anstrom kromosom atom epitom fantom simptom Krizostom vom zom rizom bomb komb katakomb kolomb kulomb plomb aplomb romb tromb tomb hekatomb ombr skombr nombr sombr pomp romp tromp stomp -on oni faraon bon abon ebon gibon leon ĥameleon mirmeleon ambon bombon trombon karbon Sorbon Lisbon bubon don beladon Celadon madon primadon radon kotiledon Posejdon London pardon sardon ordon kordon eon nukleon neon Napoleon Anakreon Akteon fon megafon plafon diktafon telefon Persefon/a ĉifon polifon sifon tifon antifon radiofon ksilofon kolofon gramofon mikrofon saksofon mahagon dragon pentagon vagon poligon argon ĵargon burĝon Cion lecion alcion pandion akordion region medalion galion Pigmalion batalion ilion Ilion bilion milion trilion kamion ĉampion lampion spion klarion Orion orkestrion histrion pasion komision pension bastion kolazion jon rajon krajon vermiljon kariljon postiljon kotiljon buljon kanjon kojon kon diakon lakon flakon drakon ikon leksikon balkon kinkon kokon zirkon gaskon balon galon askalon salon pantalon stalon ŝablon Barcelon melon anemon Babilon diakilon nilon pavilon pilon ipsilon akvilon gajlon Cejlon kojlon ciklon violon kolon Apolon mon mamon admon demon lacedemon Desdemon/a hemon kakemon darkemon flegmon kimon limon Simon timon antinom Salomon gnomon harmon hormon mormon plumon kanon timpanon tenon Agamemnon Junon Laokoon kapon depon piton fripon impon kompon opon pronon dispon ekspon transpon kupon Aaron baron fanfaron Ĥaron makaron maron lazaron dron eskadron kaldron Oberon Ciceron ĉiĉeron Akeron aleron empeneron peron direkteron deŭteron Bajron kron mikron sinkron ronron spron tron latron matron patron citron elektron poltron sinkotron sinkociklotron neŭtron ĉevron son fason kason mason framason unison kalson alenson Robinson person Uson muson Ŝimŝon ton negaton diaton Katon Platon faeton Faeton beton aceton felieton breton kreton Vaŝington barbiton kiton (ĥiton) bariton Triton oksiton paroksiton poziton plankton aŭtokton kanton Kanton menton ponton fronton foton koton ploton monoton proton pepton karton baston Gaston/o eston feston boston ŝton buton teŭton Pluton duon- devon zon gazon blazon amazon diapazon bezon mezon rezon sezon bizon vizon garnizon prizon kanzon ozon anonc prononc ĉervonc ponĉ ond vagabond fond blond anakond mond demimond Rajmond Epaminond respond korespond rond frond sond tond rotond hipoĥondr tondr Hajfong gong Kong/o Hong-Kong long oblong spong diftong ĵongl alonĝ plonĝ ronĝ sonĝ vd:onĉ, orĝ onj Kolonj Bolonj Bulonj Burgonj ĵonk konk ronk bronk onkl Alfons respons -ont mastodont ingvanodont font hont kont rakont renkont arkont diskont melolont volont mont Piemont remont pont desapont front konfront horizont monstr demonstr kontr/aŭ montr bonz bronz -op hop presbiop Kaliop/a miop etiop Antiop/a perikop sinkop teleskop episkop periskop kalejdoskop stereoskop giroskop elektroskop mikroskop horoskop stetoskop lop galop Penelop/a antilop ciklop skolop pop Pop merop sirop krop makrop trop likantrop filantrop mizantrop heliotrop izotrop Eŭrop hisop top metop stop ŝtop Ezop izotop kopl Konstantinopl popl stopl kopr propr Keops. Pelops. ampelops mops hidrops Cekrops. adopt kopt sarkopt or bor/i bor/o labor Debor/a helebor Acor/oj dor ador trobador toreador ambasador matador Ekvador koridor luidor komandor kondor odor komodor pudor meteor for. semafor metafor efor amfor kamfor elektrofor ŝofor Kristofor fosfor mandragor Pitagor rigor angor hor ĥor prior aprior aposterior jor major senjor sinjor monsinjor maĵor deĵor kor akor dekor ankoraŭ rankor Terpsikor/a valor flor deflor pasiflor suflor glor pilor tirajlor tajlor klor (ĥlor) folklor dolor kolor plor esplor mor amor memor sikomor Gomor/a marmor humor rumor tumor Lenor/a tenor ignor minor Elsinor honor sonor por. por/o kapor sapor vapor topor lepor torpor spor stupor teror horor furor prokuror aŭror sor akcesor profesor asesor reĝisor Luksor tensor tor inkubator aligator iniciator gladiator radiator amplifikator oscilator akumulator manipulator amator reformator transformator bukcinator denominator gubernator alternator uzurpator numerator generator literator orator karburator kurator kondensator ekscitator prestidigitator spektator diktator komutator elevator ekvator fetor pletor retor debitor kreditor klitor monitor repetitor inkvizitor aktor reaktor redaktor faktor traktor defektor Hektor lektor reflektor inspektor prospektor rektor direktor sektor liktor Viktor doktor konduktor kantor mentor stentor kontor promontor motor notor rotor redemptor interuptor stertor kastor Kastor Adamastor pastor Nestor kvestor koadjutor putor aŭtor fluor vor favor langvor likvor pulvor fervor revizor divizor provizor infuzor orb eŭforb korb morb sorb absorb forc divorc ekzorc porĉ sorĉ torĉ ord bord babord tribord Ford. Oksford agord hord fjord kord akord rekord mizerikord klavikord konkord diskord lord mord nord pord tord orf amorf torf Georg morg/aŭ. sorg zorg forĝ gorĝ fork Novjork kork. pork orl dorm form uniform inform konform kloroform platform norm enorm ŝtorm orn dorn forn korn unikorn kaprikorn lorn morn torn kotorn ristorn korp sorp bors dors kors mors rimors tors forst ort aort abort fort akvafort komfort hort kohort kort eskort mort port porto. haport deport kolportþ import sport pasport eksport sort risort tort retort fuort vort korv morv raos bos ambos kalvados fos pafos kokos flos glos ĵos kolos molos ŝlos termos Kanos/a Minos merinos epos ros Barbaros bros dros eros gros spros ŝos albatros patos etos provos bosk kiosk mosk agnosk Moskv kosm mikrokosm ost eost fost ariost periost kost pentekost most post. prepost ripost impost kompost rost starost frost tost vost ostr klostr kolostr rostr galoŝ giloŝ klos koŝ poŝ Aĥaŝveroŝ groŝ droŝk moŝt poŝt impoŝt -ot Cebaot bot ĵabot rabot sabot robot dot antidot anekdot herodot sacerdot beot fot got fagot bigot Golgot/a redingot ergot hot! idiot aĝiot manihot Donkiĥot griot patriot jot kojot kot terakot kalikot trikot abrikot bojkot markot narkot skot biskot ŝkot lot Lot. balot kaĉalot helot zelot flot glot poliglot melilot pilot kamlot plot komplot dorlot kulot mot perlamot ŝamot marmot not kanot genot knot gimnot hipnot pot kapot depot kompot despot rot karot marot erot pierot sklerot frot grot bankrot skrot sprot trot fokstrot ŝot litot asimptot hotentot vot gavot pivot kvot alikvot eskvot azot ekzot kreozot miozot poŭp ov bov anĉov Padov Jehov kov Krakov alkov blov mov nov Kasanov/a Ĝenov pov brov prov trov ŝov Betov litov Mantov stov bovl kovr pulovr manovr povr -oz doz buldoz Bordoz apoteoz metamorfoz skabioz simbioz precioz grandioz Berlioz serioz furioz kurioz kolĥoz glikoz metempsikoz viskoz mukoz loz aloz ankiloz Toloz nebuloz tuberkuloz celuloz moz ekimoz mimoz almoz osmoz endosmoz diagnoz prognoz poz ripoz impoz ekspoz supoz roz sakaroz skleroz ciroz piroz kroz kloroz moroz proz neŭroz psikoneŭroz dermatoz laktoz virtuoz nervoz 1733 3616 2006-01-01T22:03:09Z 62.245.121.189 [[Esperanta rimaro]] =U= bu marabu tabu zebu atribu kontribu distribu bambu ĉu kateĉu du meldu asidu individu hindu fu ragu sagu ambigu ĝu hu ju tju! intervju akaĵu Anĵu ĵuĵu ku vaku evaku sku kuku lu blu flu influ glu dilu evolu rivolu plu zulu mu nu kanu enu genu menu avenu parvenu gnu sinu insinu kontinu unu pu! Kapu ŝampu ru paru bru Peru fru gru kongru moru pru tru detru menstru instru konstru kanguru Jesu Josu ŝu bikŝu batu kakatu tatu statu situ substitu prostitu noktu fluktu Gargantu/o rendevu revu vivu kazu bub Baal-Zebub dub hub jujub kub Hekub/a inkub konkub sukub klub nub Danub pub rub kerub sub tub stub Mektub Rubl kolubr salubr puc kruc ŝpruc stuc buĉ Karduc/i kluĉ puĉ kapuĉ baŭdruĉ kruĉ suĉ tuĉ -uĉj bud jud jud Jehud/a eskud lud alud prelud konklud talmud Bermud nud pud apud erud hirud krud prud Trud Gertrud/a sud eksud etud longitud amplitud altitud latitud servitud stud testud Holivud pudl gudr kudr pudr rudr buf guf huf kuf bluf muf snuf puf ruf -o, -a truf tuf Tartuf stuf mufl kamufl bufr juft fug vermifug centrifug Hug jug konjug flug plug lanug pug sevrug lentug kugl glugl pugn bugr lugr fuĝ rifuĝ juĝ luĝ muĝ ruĝ bruĝ -uj huj! haleluj tuj (= senprokraste) tuj (= arbo) ruĵ prujn buk sambuk kaŭĉuk duk kaduk traduk eduk arkiduk hajduk induk konduk fuk juk kuk luk luk feluk influk kluk pluk muk kalmuk nuk eŭnuk ruk! peruk veruk truk kuruk suk tuk laktuk stuk bazuk obstrukc bukl lukr buks luks haluks fluks Poluks nuks dukt viadukt akvedukt dedukt redukt indukt produkt lukt rukt frukt grapfrukt -ul Saul bul tabul ebul nebul fibul Tibul somnambul Istanbul turbul paĉu1 kerkedul kalendul modul ful koagul spegul regul Regul/o angul klangul hul jul ĵul kul ejakul makul fekul molekul spekul forfikul matrikul partikul retikul klavikul kalkul homunkul okul inokul tuberkul Herkul cirkul baskul kospuskul ruktul lul ulul pulul mul simul stimul Romul formul kumul akumul nul kanul kampanul galinul pul manipul kopul Liverpul kupul skrupul rul brul trul insul konsul kapsul tul Katul komatul gratul betul mitul kapitul tarantul ergastul fistul Vistul postul pustul konvolvul uvul kazul bulb muld gula indulg fulg kaprimulg bulk sulk ulm fulm kulm pulm uln kulp pulp vulp skulpt puls impuls adult singult kult fakult okult aŭskult mult tumult katapult sepult insult konsult stult envult rezult ŝultr ultr/a. pulv vulv -um Kapernaum bum album kolombum cerbum krucum dum. radum faldum plandum pendum referendum amindum respondum linoleum fum parfum gum saĝum hum posthum radium medium iridium ojdium galium helium ilium germanium harmonium imperium brakum cekum dekum spikum kukum lum hilum kolum volum plum okulum brulum samum minimum maksimum proksimum malvarmum kalkanum manum plenum butonum ŝtonum sternum komunum pum! pum sapum rum ĉarum palpebrum aerum serum grum orum forum kvorum trum strum mastrum sum pasum palisum konsum buŝum bitum laktum rektum kvantum sentum ventum lotum faktotum kortum kostum postum gustum akvum zum nazum frenezum provizum lumb palumb Kolumb/o plumb grumbl stumbl triumf kolumn plump pump trump ŝrump ŝtrump stump unu tribun dun bordun tajfun gun lagun hun jun Jun/o jejun kun vikun skun lun alun katalun Sakjamun/i imun komun nun pun harpun run farun brun prun sun tun katun latun pantun Neptun fortun oportun aŭtun unc denunc punc lunĉ punĉ abund fund profund burgund hund fekund sekund lund inund pund grund hirund korund Sund/a vund tundr ung dung fung jung Jung Nibelung/oj mung aksung -unj junk trunk furunk karbunkl pedunkl bunkr junkr unkt adjunkt punkt kontrapunkt bunt funt junt munt punt apunt frunt grunt prunt ŝunt dup hup jup kup pikup okup lup ŝalup kantalup Gvadelup pup upup drup grup krup trup sup stup ŝtup kupl supl kupr supr volupt nupt abrupt erupt korupt Ur ur ebur Tibur tambur rembur karbur ĉur manĉur dur dur (monero) trubadur Pompadur procedur fur sulfur pagur figur ligur envergur aŭgur inaŭgur hura sciur jur ĵur aĵur kur sinekur sekur asekur pedikur manikur Epikur Valkur konkur prokur Merkur obskur klaroskur modlur telur velur silur polur plur mur femur murmur humur nur menur palinur konur ŝnur pur Singapur gipur Jom-Kipur vipur purpur spur ŝpur rur serur terur krur sur sur (= tibikarno) komisur tonsur susur broŝur tur datur miniatur ligatur apoĝatur karikatur nomenklatur makulatur matur armatur natur signatur kvadratur temperatur literatur koloratur satur diktatur statur ekzekvatur obtur apretur vetur garnitur emeritur partitur investitur furnitur faktur manufaktur kontraktur arkitektur tinktur akupunktur struktur kultur agrikultur vultur aventur kontur Artur skulptur apertur tortur mikstur bravur nervur uvertur futur gravur lazur glazur embrazur cezur plezur mezur brizur cenzur uzur urb kurb kukurb turb perturb masturb burd gurd hurd kurd Lurd murd surd absurd turd surf burg Hamburg Edinburg Likurg Panurg Valpurg/a kirurg dramaturg sturg urĝ burĝ skurĝ turk mazurk hurl sturm urn viburn alburn Melburn diurn turn Saturn nokturn koturn sturn turp uzurp urs burs remburs kurs konkurs diskurs ekskurs Frankfurt hurt jahurt kurt turt furz kurz bus rebus omnibus obus globus nimbus aŭtobus rubus padus gradus fondus Argus Hus Sirius ĵus fokus krokus kuskus talus anĝelus flus klus bolus polus plus kumulus tumulus mus oremus primus timus lakmus pampelmus anus Uranus Venus/a minus sinus kosinus tinus konus kornus burnus tribunus pus kapus korpus lupus rus cerus babirus cirus papirus satirus virus morus prus trus Taŭrus taksus bisus tus stratus Maltuso lotus alvus embusk molusk musk krepusk brusk etrusk majuskl minuskl korpuskl kusp bust arbust fust afust gust aŭgust Aŭgust gust just lokust Prokust rust brust krust inkrust trust flibustr ligustr lustr balustr flustr ilustr Zaratustr buŝ babuŝ duŝ fuŝ guŝ huŝ! kuŝ akuŝ kokluŝ pluŝ muŝ puŝ ruŝ tuŝ retuŝ kartuŝ but marabut debut Belzebut tribut atribut balbut arbut skorbut kubut redut kondut produt fut refut gut gumigut liut jut ajut kajut kut akut persekut ekzekut cikut perkut diskut lut salut valut devalut flut glut Plut/on absolut volut mut azimut malmut komut permut vermut bismut minut knut put kaput deput Liliput amput imput komput sput disput Rut brut krut rekrut arorut trut strut ŝut paraŝut tut atut statut institut surtut servut mazut kutr lutr nutr putr Bramaputr/a ŝutr uv kuv efluv diluv pluv pruv Vezuv stuv uz arkebuz meduz fuz difuz rifuz infuz konfuz transfuz huz kuz akuz Sirakuz ekskuz jaluz bluz kluz muz amuz Ormuz hipotenuz ruz ceruz gruz obtuz kontuz guzl puzl 1734 3648 2006-01-18T16:52:58Z 80.201.168.21 nuligo 1735 3651 2006-01-23T18:09:52Z Gangleri 24 from [[:en:template:wikivar]] <center><font id="top" /><span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[{{SERVER}}{{localurl:template:wikivar|action=purge}} purge] [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|oldid={{REVISIONID}}}} rev-ID : {{REVISIONID}}] &nbsp; [[meta:template:wikivar|meta:]] [[commons:template:wikivar|commons:]] [[<!--- b: --->template:wikivar|b:]] [[n:template:wikivar|n:]] [[q:template:wikivar|q:]] [[s:template:wikivar|s:]] [[wikt:template:wikivar|wikt:]] [[w:template:wikivar|w:]]<br />[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/Language.php?view=markup $wgMagicWordsEn at CVS Language.php] &nbsp; [[meta:help:Variable|meta:help:Variable]], [[meta:Global variables|meta:Global variables]]</span></span></center> {| border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" align="center" width="80%" valign="top" height="38" !method a !method b !generates |- ! colspan="3" align="center" | <font id="common_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] common namespaces [-2 - 15] / used at all <span class="plainlinks">[http://www.mediawiki.org/ MediaWiki]</span> projects [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_-2" /><nowiki>{{ns:-2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Media}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-2}} |- | align="center" | <font id="ns_-1" /><nowiki>{{ns:-1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Special}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:-1}} |- ! colspan="3" align="center" | <span dir="ltr" ><font id="ns_0" />[[#top|&uarr;]] (Main) &ndash; [[MediaWiki:Blanknamespace]] &ndash; {{DIRMARK}}<span dir="ltr" >'''{{MediaWiki:Blanknamespace}}'''</span> [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_1" /><nowiki>{{ns:1}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:1}} |- | align="center" | <font id="ns_2" /><nowiki>{{ns:2}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:2}} |- | align="center" | <font id="ns_3" /><nowiki>{{ns:3}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:User_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:3}} |- | align="center" | <font id="ns_4" /><nowiki>{{ns:4}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:4}} |- | align="center" | <font id="ns_5" /><nowiki>{{ns:5}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Project_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:5}} |- | align="center" | <font id="ns_6" /><nowiki>{{ns:6}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:6}} |- | align="center" | <font id="ns_7" /><nowiki>{{ns:7}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Image_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:7}} |- | align="center" | <font id="ns_8" /><nowiki>{{ns:8}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:8}} |- | align="center" | <font id="ns_9" /><nowiki>{{ns:9}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:MediaWiki_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:9}} |- | align="center" | <font id="ns_10" /><nowiki>{{ns:10}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:10}} |- | align="center" | <font id="ns_11" /><nowiki>{{ns:11}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Template_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:11}} |- | align="center" | <font id="ns_12" /><nowiki>{{ns:12}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:12}} |- | align="center" | <font id="ns_13" /><nowiki>{{ns:13}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Help_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:13}} |- | align="center" | <font id="ns_14" /><nowiki>{{ns:14}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:14}} |- | align="center" | <font id="ns_15" /><nowiki>{{ns:15}}</nowiki> | align="center" | <nowiki>{{ns:Category_talk}}</nowiki> | align="center" | &nbsp;{{ns:15}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="custom_namespaces" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] custom namespaces [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="ns_16" /><nowiki>{{ns:16}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:16}} |- | align="center" | <font id="ns_17" /><nowiki>{{ns:17}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:17}} |- | align="center" | <font id="ns_100" /><nowiki>{{ns:100}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:100}} |- | align="center" | <font id="ns_101" /><nowiki>{{ns:101}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:101}} |- | align="center" | <font id="ns_102" /><nowiki>{{ns:102}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:102}} |- | align="center" | <font id="ns_103" /><nowiki>{{ns:103}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:103}} |- | align="center" | <font id="ns_104" /><nowiki>{{ns:104}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:104}} |- | align="center" | <font id="ns_105" /><nowiki>{{ns:105}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:105}} |- | align="center" | <font id="ns_106" /><nowiki>{{ns:106}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:106}} |- | align="center" | <font id="ns_107" /><nowiki>{{ns:107}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:107}} |- | align="center" | <font id="ns_121" /><nowiki>{{ns:121}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:121}} |- | align="center" | <font id="ns_122" /><nowiki>{{ns:122}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:122}} |- | align="center" | <font id="ns_127" /><nowiki>{{ns:127}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:127}} |- | align="center" | <font id="ns_128" /><nowiki>{{ns:128}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:128}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483646" /><nowiki>{{ns:2147483646}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483646}} |- | align="center" | <font id="ns_2147483647" /><nowiki>{{ns:2147483647}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483647}} <!--- |- | align="center" | <font id="ns_2147483648" /><nowiki>{{ns:2147483648}}</nowiki> || &nbsp; || align="center" | &nbsp;{{ns:2147483648}} ---> |- ! colspan="3" align="center" | <font id="variables" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] variables [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY" /><nowiki>{{CURRENTDAY}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAY2" /><nowiki>{{CURRENTDAY2}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAY2}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDAYNAME" /><nowiki>{{CURRENTDAYNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDAYNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTDOW" /><nowiki>{{CURRENTDOW}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTDOW}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTH" /><nowiki>{{CURRENTMONTH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTH}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHABBREV" /><nowiki>{{CURRENTMONTHABBREV}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHABBREV}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAME" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTMONTHNAMEGEN" /><nowiki>{{CURRENTMONTHNAMEGEN}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTMONTHNAMEGEN}} |- | align="center" | <font id="CURRENTTIME" /><nowiki>{{CURRENTTIME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTTIME}} |- | align="center" | <font id="CURRENTWEEK" /><nowiki>{{CURRENTWEEK}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTWEEK}} |- | align="center" | <font id="CURRENTYEAR" /><nowiki>{{CURRENTYEAR}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{CURRENTYEAR}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAME" /><nowiki>{{FULLPAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{FULLPAGENAME}} |- | align="center" | <font id="FULLPAGENAMEE" /><nowiki>{{FULLPAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{FULLPAGENAMEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="NAMESPACE" /><nowiki>{{NAMESPACE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NAMESPACE}} |- | align="center" | <font id="NAMESPACEE" /><nowiki>{{NAMESPACEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{NAMESPACEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="NUMBEROFARTICLES" /><nowiki>{{NUMBEROFARTICLES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFARTICLES}} |- | align="center" | <font id="NUMBEROFFILES" /><nowiki>{{NUMBEROFFILES}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{NUMBEROFFILES}} |- | align="center" | <font id="PAGENAME" /><nowiki>{{PAGENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{PAGENAME}} |- | align="center" | <font id="PAGENAMEE" /><nowiki>{{PAGENAMEE}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{PAGENAMEE}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="SCRIPTPATH" /><nowiki>{{SCRIPTPATH}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" >{{SCRIPTPATH}}</span> <sup><small>[[#1|1]]</small></sup>&lrm; |- | align="center" | <font id="SERVER" /><nowiki>{{SERVER}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVER}} |- | align="center" | <font id="SERVERNAME" /><nowiki>{{SERVERNAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SERVERNAME}} |- | align="center" | <font id="SITENAME" /><nowiki>{{SITENAME}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{SITENAME}} |- ! colspan="3" align="center" | <font id="predefined_templates" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] predefined templates [[#bottom|&darr;]]</span> |- | align="center" | <font id="FULLURL" /><nowiki>{{FULLURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="FULLURLE" /><nowiki>{{FULLURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="GRAMMAR" /><nowiki>{{GRAMMAR:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp;<span dir="ltr" ><span class="plainlinks">[[template:wikivar/GRAMMAR|GRAMMAR]] [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/ CVS]&nbsp;[http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/languages/ /languages/]</span></span> |- | align="center" | <font id="INT" /><nowiki>{{INT:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LC" /><nowiki>{{LC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LCFIRST" /><nowiki>{{LCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURL" /><nowiki>{{LOCALURL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="LOCALURLE" /><nowiki>{{LOCALURLE:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSG" /><nowiki>{{MSG:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="MSGNW" /><nowiki>{{MSGNW:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="NS" /><nowiki>{{NS:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="PLURAL" /><nowiki>{{PLURAL:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="REVISIONID" /><nowiki>{{REVISIONID:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | '''<nowiki>{{REVISIONID}}</nowiki>''' | align="center" colspan="2" | &nbsp;{{REVISIONID}} |- | align="center" | <font id="SUBST" /><nowiki>{{SUBST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UC" /><nowiki>{{UC:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | align="center" | <font id="UCFIRST" /><nowiki>{{UCFIRST:}}</nowiki> | align="center" colspan="2" | &nbsp; |- | colspan="3" align="center" | <font id="1" /><span dir="ltr" ><sup><small>[[#1|1]]</small></sup> this documentation displays this value [[w:en:LTR|LTR]] (left to right)</span> |- | colspan="3" align="center" | <font id="index" /><span dir="ltr" >[[#top|&uarr;]] <nowiki>|</nowiki> [[#common namespaces|common namespaces]] <nowiki>|</nowiki> [[#custom namespaces|custom namespaces]] <nowiki>|</nowiki> [[#variables|variables]] <nowiki>|</nowiki> [[#predefined templates|predefined templates]] <nowiki>|</nowiki> [[#bottom|&darr;]]</span> |}<font id="bottom" /> 1736 6344 2006-12-17T18:56:15Z 86.95.208.192 *[[Al Eŭropo]] *[[La Kantado de Zorro]] *[[La aserehe']] (La Keĉupulinoj) *[[Tintilar']] (Kristnaska kanto) *[[La geamantoj sur la verda benk']] (Jacques Yvart) *[[La pluvombrelo]] (Jacques Yvart) *[[Povra_Marteno]] (Jacques Yvart) 1737 3643 2006-01-16T20:56:20Z Jinglada 48 vidu mian paĝon ĉe Vikipedio http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipediisto:Jinglada 1738 6295 2006-12-02T23:47:10Z 195.4.200.176 /* Ĉapitro 1 */ Vikiromano: ĉiu povas kunverki la unuan '''vikiromanon'''!<br /> ''Kunverku, sed respektu tion kion verkis viaj antaŭuloj. Vi rajtas aldoni paragrafojn, sed ne (tro) ŝanĝi pli fruajn aldonojn.'' ---- INSPEKTORO KANT FRENEZIĜAS == Ĉapitro 1 == Estas kvarono antaŭ tagmezo. Inspektoro Kant sidas en sia tro varma oficĉambro kaj batas la klavaron de sia nova komputilo. Ŝvito perlas de sia frunto suben. "Ankoraŭ 3 jaroj antaŭ mia emeritiĝo, kaj NUN mi nepre devas lerni labori per tiu frustrilaĉo!" grumblas li. La problemo ne estas ke la inspektoro ne komprenas la komputilon, sed la inverso: la komputilo ne komprenas la inspektoron... Li denove frapas sian klavaron, sed ĉi foje li dolorigas sian manon. "Damna furz'" Li grunte ekstaras por iri al sia kutima trinkejo kaj tagmanĝi. Sed... hodiaŭ li ne atingos sian ŝatatan trinkejon: ĉe la pordo lin haltigas la Kapitano kun griza vizaĝo. Kaj apud li, la Urbestro, sinjoro Kools. "Kant, ni devas paroli." La Kapitano neniam sonis tiel grave. Tuj, Kant forgesis sian ĉagrenon kaj malsaton: se eĉ la urbestro trovis la vojon al la Komisarejo... Triope ili eniris la kapitanan oficejon. Kant diris nenion kaj ĝisatende rigardis la Urbestron kaj la Kapitanon dume starinte antaŭ la peza kverkligna skribtablo de la Kapitano. La Kapitano mallonge rigardis al la Urbestro kaj rimarkinte ke tiu ne komencis la konversacion komprenis ke li devis unue paroli. "Hodiaŭ matene ni ricevis leteron adresita al la urbestraro" la Kapitano diris malmilde kaj ŝovis kopion de ĉi tiu letero al Kant. "Kompreneble sen iu ajn spuro de sendinto" diris la Kapitano dume Kant prenis la leteron kaj komencis legi ĝin. Kant tuj rimarkis ke la letero estis en presliteroj, tiamaniere preventi ke ĝi povus esti esplorita de manuskriptekspertoj. Pli malpli diveninte la observojn de la Kant, la Kapitano diris "vi rimarkis ke la skribanto de ĉi tiu epistolo devas esti klera homo". La enhavo de letero klare konfirmas la vortojn de la Kapitano. Ĝi estis skribita en senerara esperanto kaj la skribanto uzis multe da kompleksaj vortoj. Oni povus diri ke la kompozicio de la letero estis iamaniere bela. Tiu certe ne estis vera por la semantiko de la letero. 1739 3650 2006-01-23T18:09:34Z Gangleri 24 please protect this page against moves and edits - please read [[commons:Template talk:DIRMARK]] &lrm; 1740 3652 2006-01-23T23:48:52Z Gangleri 24 [[Image:Redirect arrow without text.png|left]] :: [[w:template:wikivar/GRAMMAR]] :: [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [http://eo.wikibooks.org/w/index.php?title=Vikipediista_diskuto:Gangleri&action=history Th] | [[Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 23:48, 23. Jan 2006 (UTC) 1741 3707 2006-01-29T21:32:47Z 70.49.129.212 PARTO I Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberecoj Pro tiu, ke la fundamento de Kanado estas la principoj, kiuj agnoskas la superecon de Dio kaj la regon de l'leĝo: Garantio de Rajtoj kaj Liberecoj 1. La Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberecoj garantias la rajtojn kaj liberecojn listata enĝi, por kiuj estas nur tiaj rezonaj limoj preskribata de l'leĝo, kiaj povas esti justigata montre en libera kaj demoktrata socieco. Fundamentaj Liberoj 2. Ĉiuj havas la jenajn rajtojn fundamentajn: (a) libero de konscienco kaj religio; (b) libero de penso, kredo, opinio, kaj esprimo inkuzive de libero de preso kaj aliaj komunikiloj; (c) libero de pacema kunveno; kaj (d) libero de asocio. Demokrataj Rajtoj 3. Ĉiuj civitano de Kanado havas la rajton voĉdoni dum balotado de la membroj de la Ĉambro de Deputitoj aŭ de leĝdona asembelo kaj validi por membreco de la sama. 4. (1) Neniu Ĉambro de Deputioj kaj neniu leĝdona asembleo daŭros pli ol kvin jaroj post la dato fiksita por la redono de la ordeno por ĝenerala balotado de siaj membroj. (2) Dum tempo de reala aŭ timata milito, invado aŭ ribelado, Ĉambro de Deputitoj rajtas esti daŭrigata de Parliamento kaj leĝdona asembleo rajtas esti daŭrigata de leĝislaturo preter kvin jaroj, se tiu daŭrigo ne estas opoziciata de balotoj de pli ol unu triono de la membroj de la Ĉambro de Deputitioj aŭ la leĝdona asembleo, laŭkaze. Estos kunsido de Parliamento kaj de ĉiu leĝislaturo almenaŭ unufoje en ĉiu dekdu monatoj. Movaj Rajtoj (1) Ĉiu civitano de Kanado rajtas eniri, resti en, kaj foriri de Kanado. (2) Ĉiu civitano de Kanado kaj ĉiu persono kiu havas la statuso de permanenta residento de Kanado rajtas: (a) translokiĝi al, kaj ekenhabiti ajna provinco; kaj (b) klopodi gajni vivorimedo en ajna provinco (3) La rajtoj, listita en subsekcio (2) limigas al: (a) ajnaj leĝoj aŭ kutimoj de ĝenerala apliko havanta povo en provinco, krom tiuj, kiuj diskiminacias inter homoj ĉefe laŭ la provinco de nuna aŭ antaŭa enhabito; kaj (b) ajna leĝo stariganta rezonaj devigoj kiel kvalifikacio por haviĝo de publike donanta sociaj servoj. (4) Subsekcio (2) kaj (3) ne malvalidas ajnan leĝon, programon, aŭ kunfaradon, kiu havas kiel celo la plibonigon de unuopuloj en tiu provinco, kiuj estas socie aŭ ekonomie malavantaĝaj se la kiomo de dungado en tiu provinco estas sube de la kiomo en Kanado. Rajtoj Laŭleĝaj 7. Ĉiu rajtas vivon, liberecon, kaj sekurecon personan, kaj rajtas ne esti senigita de ĉi-tiuj krom akorde kun la principoj de fundamenta justico. 8. Ĉiu rajtas esti sekura de nerezona serĉo aŭ forpreno. 9. Ĉiu rajtas nek esti arbitre tenata far la polico nek enprizonigata. Aresto aŭ teno far la polico. 10 Ĉiu, rajtas je aresto aŭ deto far la polico: (a) infomiĝi akurate pri la kialo por la ĉi-supra; (b) havigi al si kaj instrui leĝa konsilanto sen atendi, kaj informiĝi pri tiu rajto (c) ke la valideco de la teno estu pravigata laŭ habeas corpus kaj esti liberigita se la teno estas nelaŭleĝa. <!-- Proceedings in criminal and penal matters 11. Any person charged with an offence has the right (a) to be informed without unreasonable delay of the specific offence; (b) to be tried within a reasonable time; (c) not to be compelled to be a witness in proceedings against that person in respect of the offence; (d) to be presumed innocent until proven guilty according to law in a fair and public hearing by an independent and impartial tribunal; (e) not to be denied reasonable bail without just cause; (f) except in the case of an offence under military law tried before a military tribunal, to the benefit of trial by jury where the maximum punishment for the offence is imprisonment for five years or a more severe punishment; (g) not to be found guilty on account of any act or omission unless, at the time of the act or omission, it constituted an offence under Canadian or international law or was criminal according to the general principles of law recognized by the community of nations; (h) if finally acquitted of the offence, not to be tried for it again and, if finally found guilty and punished for the offence, not to be tried or punished for it again; and (i) if found guilty of the offence and if the punishment for the offence has been varied between the time of commission and the time of sentencing, to the benefit of the lesser punishment. Treatment or punishment 12. Everyone has the right not to be subjected to any cruel and unusual treatment or punishment. Self-crimination 13. A witness who testifies in any proceedings has the right not to have any incriminating evidence so given used to incriminate that witness in any other proceedings, except in a prosecution for perjury or for the giving of contradictory evidence. Interpreter 14. A party or witness in any proceedings who does not understand or speak the language in which the proceedings are conducted or who is deaf has the right to the assistance of an interpreter. Equality Rights Equality before and under law and equal protection and benefit of law 15. (1) Every individual is equal before and under the law and has the right to the equal protection and equal benefit of the law without discrimination and, in particular, without discrimination based on race, national or ethnic origin, colour, religion, sex, age or mental or physical disability. Affirmative action programs (2) Subsection (1) does not preclude any law, program or activity that has as its object the amelioration of conditions of disadvantaged individuals or groups including those that are disadvantaged because of race, national or ethnic origin, colour, religion, sex, age or mental or physical disability. (83) Official Languages of Canada Official languages of Canada 16. (1) English and French are the official languages of Canada and have equality of status and equal rights and privileges as to their use in all institutions of the Parliament and government of Canada. Official languages of New Brunswick (2) English and French are the official languages of New Brunswick and have equality of status and equal rights and privileges as to their use in all institutions of the legislature and government of New Brunswick. Advancement of status and use (3) Nothing in this Charter limits the authority of Parliament or a legislature to advance the equality of status or use of English and French. English and French linguistic communities in New Brunswick 16.1. (1) The English linguistic community and the French linguistic community in New Brunswick have equality of status and equal rights and privileges, including the right to distinct educational institutions and such distinct cultural institutions as are necessary for the preservation and promotion of those communities. Role of the legislature and government of New Brunswick (2) The role of the legislature and government of New Brunswick to preserve and promote the status, rights and privileges referred to in subsection (1) is affirmed. (83.1) Proceedings of Parliament 17. (1) Everyone has the right to use English or French in any debates and other proceedings of Parliament. (84) Proceedings of New Brunswick legislature (2) Everyone has the right to use English or French in any debates and other proceedings of the legislature of New Brunswick. (85) Parliamentary statutes and records 18. (1) The statutes, records and journals of Parliament shall be printed and published in English and French and both language versions are equally authoritative. (86) New Brunswick statutes and records (2) The statutes, records and journals of the legislature of New Brunswick shall be printed and published in English and French and both language versions are equally authoritative. (87) Proceedings in courts established by Parliament 19. (1) Either English or French may be used by any person in, or in any pleading in or process issuing from, any court established by Parliament. (88) Proceedings in New Brunswick courts (2) Either English or French may be used by any person in, or in any pleading in or process issuing from, any court of New Brunswick. (89) Communications by public with federal institutions 20. (1) Any member of the public in Canada has the right to communicate with, and to receive available services from, any head or central office of an institution of the Parliament or government of Canada in English or French, and has the same right with respect to any other office of any such institution where (a) there is a significant demand for communications with and services from that office in such language; or (b) due to the nature of the office, it is reasonable that communications with and services from that office be available in both English and French. Communications by public with New Brunswick institutions (2) Any member of the public in New Brunswick has the right to communicate with, and to receive available services from, any office of an institution of the legislature or government of New Brunswick in English or French. Continuation of existing constitutional provisions 21. Nothing in sections 16 to 20 abrogates or derogates from any right, privilege or obligation with respect to the English and French languages, or either of them, that exists or is continued by virtue of any other provision of the Constitution of Canada. (90) Rights and privileges preserved 22. Nothing in sections 16 to 20 abrogates or derogates from any legal or customary right or privilege acquired or enjoyed either before or after the coming into force of this Charter with respect to any language that is not English or French. Minority Language Educational Rights Language of instruction 23. (1) Citizens of Canada (a) whose first language learned and still understood is that of the English or French linguistic minority population of the province in which they reside, or (b) who have received their primary school instruction in Canada in English or French and reside in a province where the language in which they received that instruction is the language of the English or French linguistic minority population of the province, have the right to have their children receive primary and secondary school instruction in that language in that province. (91) Continuity of language instruction (2) Citizens of Canada of whom any child has received or is receiving primary or secondary school instruction in English or French in Canada, have the right to have all their children receive primary and secondary school instruction in the same language. Application where numbers warrant (3) The right of citizens of Canada under subsections (1) and (2) to have their children receive primary and secondary school instruction in the language of the English or French linguistic minority population of a province (a) applies wherever in the province the number of children of citizens who have such a right is sufficient to warrant the provision to them out of public funds of minority language instruction; and (b) includes, where the number of those children so warrants, the right to have them receive that instruction in minority language educational facilities provided out of public funds. Enforcement Enforcement of guaranteed rights and freedoms 24. (1) Anyone whose rights or freedoms, as guaranteed by this Charter, have been infringed or denied may apply to a court of competent jurisdiction to obtain such remedy as the court considers appropriate and just in the circumstances. Exclusion of evidence bringing administration of justice into disrepute (2) Where, in proceedings under subsection (1), a court concludes that evidence was obtained in a manner that infringed or denied any rights or freedoms guaranteed by this Charter, the evidence shall be excluded if it is established that, having regard to all the circumstances, the admission of it in the proceedings would bring the administration of justice into disrepute. General Aboriginal rights and freedoms not affected by Charter 25. The guarantee in this Charter of certain rights and freedoms shall not be construed so as to abrogate or derogate from any aboriginal, treaty or other rights or freedoms that pertain to the aboriginal peoples of Canada including (a) any rights or freedoms that have been recognized by the Royal Proclamation of October 7, 1763; and (b) any rights or freedoms that now exist by way of land claims agreements or may be so acquired. (92) Other rights and freedoms not affected by Charter 26. The guarantee in this Charter of certain rights and freedoms shall not be construed as denying the existence of any other rights or freedoms that exist in Canada. Multicultural heritage 27. This Charter shall be interpreted in a manner consistent with the preservation and enhancement of the multicultural heritage of Canadians. Rights guaranteed equally to both sexes 28. Notwithstanding anything in this Charter, the rights and freedoms referred to in it are guaranteed equally to male and female persons. Rights respecting certain schools preserved 29. Nothing in this Charter abrogates or derogates from any rights or privileges guaranteed by or under the Constitution of Canada in respect of denominational, separate or dissentient schools. (93) Application to territories and territorial authorities 30. A reference in this Charter to a Province or to the legislative assembly or legislature of a province shall be deemed to include a reference to the Yukon Territory and the Northwest Territories, or to the appropriate legislative authority thereof, as the case may be. Legislative powers not extended 31. Nothing in this Charter extends the legislative powers of any body or authority. Application of Charter Application of Charter 32. (1)This Charter applies (a) to the Parliament and government of Canada in respect of all matters within the authority of Parliament including all matters relating to the Yukon Territory and Northwest Territories; and (b) to the legislature and government of each province in respect of all matters within the authority of the legislature of each province. Exception (2) Notwithstanding subsection (1), section 15 shall not have effect until three years after this section comes into force. Exception where express declaration 33. (1) Parliament or the legislature of a province may expressly declare in an Act of Parliament or of the legislature, as the case may be, that the Act or a provision thereof shall operate notwithstanding a provision included in section 2 or sections 7 to 15 of this Charter. Operation of exception (2) An Act or a provision of an Act in respect of which a declaration made under this section is in effect shall have such operation as it would have but for the provision of this Charter referred to in the declaration. Five year limitation (3) A declaration made under subsection (1) shall cease to have effect five years after it comes into force or on such earlier date as may be specified in the declaration. Re-enactment (4) Parliament or the legislature of a province may re-enact a declaration made under subsection (1). Five year limitation (5) Subsection (3) applies in respect of a re-enactment made under subsection (4). Citation Citation 34. This Part may be cited as the Canadian Charter of Rights and Freedoms. --!>--> 1742 3675 2006-01-25T23:40:49Z Marcos 16 En ĉi tiu vikilibro listigas proponitajn esperantigojn de vortoj kaj nomoj kiuj aperas en certaj literaturaj aŭ kinaj verkoj. *[[Tradukprojektoj:Harry Potter|Harry Potter]] *[[Tradukprojektoj:Star Wars|Star Wars]] 1743 4218 2006-05-01T08:59:37Z 86.195.129.119 Ĉi tiu paĝo entenas proponojn por esperantigi la vortojn kiuj aperas en la verkaro pri Harry POTTER. ==Ejoj== *Hogsmeade = Hogzmedo *Azkaban = [[Azkabano]] *St. Mungo's Hospital for Magical Maladies and Injuries = [[S-kta Mungo]], Hospitalo por Magiaj Malsanoj kaj Vundoj. *Ministry of Magic = Ministrejo de Magio. ===Domoj=== *Godric's Hollow = Godriko Kaldrono *The Burrow = La Ternesto *Grimmauld Place = Grimol Placo *Spinner's End = Spinisto Fino ===Lernejoj=== *Hogwarts = [[Hogvarto]] *Beaubâtons = [[Bobatonoj]] *Durmstrang = [[Durmstrango]] ===Stratoj=== *Diagon Alley = [[Diagon Aleo]] *Knockturn Alley = [[Knokturn Aleo]] *Privet Drive = [[Privat Vojo]] ==Lernejo== La kvar fondanatoj de Hogvarto estas: Godriko Grifindoro, Helga Pufblovo, Rovena Aglongego, kaj Salazaro Serpentaro. Ili donis iliaj nomoj al la kvar respektivaj domoj. ===Hogvarto-domoj=== *Gryffindor = Grifindoro *Hufflepuff = Pufblovo *Ravenclaw = Aglongego *Slytherin = Serpentaro ==Studentoj== ===Grifindoro=== *'''La Triopo''' **Harry Potter = Hari Poter **Hermione Granger = Hermion Granĝer **Ron Weasley = Ron Veslej *'''Sama Jaro kiel Hari''' **Neville Longbottom = Nevil Longsubo **Lavender Brown = Lavanda Bruno **Seamus Finnigan = Simo Finigano **Parvati Patil = Parvati Patil **Dean Thomas = Din Tomas *'''Maljunaj Grifindoranoj''' **Fred and George Weasley = Fred kaj Ĝorĝ Veslej **Percy Weasley = Perci Veslej **Katie Bell = Katia Bel **Angelina Johnson = Anĝelina Ĵonson **Lee Jordan = Li Ĵordan **Cormac McLaggen = Kormako MakLageno **Alicia Spinnet = Alicia Spineto **Oliver Wood = Olivero Ligno *'''Junaj Grifindoranoj''' **Ginny (Ginevra) Weasley = Ĝini (Ĝinevra) Veslej ===Serpentaro=== *Draco Malfoy = Drako Malfoj *Vincent Crabbe = Vincento Krab *Gregory Goyle = Gregorio Gojl *Pansy Parkinson = Pansi Parkinson *Terence Higgs = Terenco Higz *Blaise Zabini = Blezo Zabini *Theodore Nott = Teodoro Not *Marcus Flint = Marko Flint *Millicent Bulstrode = Milicenta Bulstrodo ===Aglongego=== *Cho Chang = Ĉo Ĉang *Penelope Clearwater = Penelopa Klarakvo *Marietta Edgecombe = Marieta Eĝkombo *Luna Lovegood = Luna Bonamo *Padmi Patil ===Pufblovo=== *Hannah Abbott = Hana Abato *Cedric Diggory = Cedriko Digoro *Susan Bones = Suzana Ostoj *Justin Finch-Fletchley = Justeno Finĉ-Fleĉlej *Zacharias Smith = Zaĥario Smito ===Antaŭ=== *Tom Marvolo Riddle = Tom Vlades Mistero *Bellatrix Lestrange = Belatriks Letranĝo *Sirius Black = Sirius Nigro *Lily Evans = Lili Evanso *Remus Lupin = Remus Lupino *Peter Pettigrew = Petro Etsono *James Potter = Ĵems Poter *Narcissa Malfoy = Narcisa Malfoj *Lucius Malfoy = Lucius Malfoj ==Instruistoj kaj funkciistoj de Hogvarto== ===Direktoroj=== *Armando Dippet = Armando Dipeto *Albus Dumbledore = Albus Dumbledoro ===Domestroj=== *Filius Flitwick = Filius Flitviko *Minerva McGonagall = Minerva MakGonagal *Horace Slughorn = Horaco Limakkorno *Severus Snape = Severus Sinapo *Pomona Sprout = Pomona Ĝermo ===Aliaj Instruistoj=== *Professor Binns = Profesoro Bins *Firenze = Firenzo *Rubeus Hagrid = Rubeo Hagrid *Madam Rolanda Hooch = Sinjorino Rolanda Hoĥ *Sibyll Trelawney = Sibil Trelavnej ===Fantomoj kaj Poltergejstoj=== *Nearly-Headless Nick (Sir Nicholas de Mimsy-Porpington) = Preskaŭ-Senkapa Nik (Kavaliro Nikolao de Mimsi-Porpingtono) *The Bloody Baron = La Sangema Barono *The Fat Friar = La Dika Monaĥo *The Grey Lady = La Griza Sinjorino *Peeves = Pivz ===Portretoj=== * Sir Cadogan = Moŝto Kadogan * The Fat Lady = La Dika Sinjorino ==Magia Ministrejo== *Cornelius Fudge = Kornelio Fuĝo *Rufus Scrimgeour = Rufus Skrimĝur 1744 3837 2006-03-18T15:43:41Z 86.210.6.131 /* Solucioj */ '''Projekto Stelaj Militoj''' estas projekto de tradukado de la nomoj, lokoj, kaj terminoj el ''Star Wars'' por esperanta traduko. La listo ĉi-sube estas kunigo de diversaj tradukoj. === Roluloj === *Padmé Amidala = Padme Amidala *Jar Jar Binks = Ĵar Ĵar Binks *Lando Calrissian = Lando Kalrisjan *Chewbacca = Ĉubaka *C-3PO (Tso Tri Po O) *Count Dooku = Moŝto Doku *Darth Tyranus = Dark Tiranus *Boba Fett = Boba Fet *Jango Fett = Ĵango Fet *Jabba the Hutt = Ĵaba la Huto *Qui-Gon Jinn = Kvaj-Gon Ĵin *Obi-Wan Kenobi = Obi-Van Kenobi *General Grievous = Generalo Grivus *Darth Maul = Dark Maŭl *Bail Organa = Bajl Organa *Princess Leia = Princino Leja *Palpatine = Palpatin *Darth Sidious = Dark Sidjus *the Emperor = la Imperiestro *R2-D2 (Ro Du Do Du) *Anakin Skywalker = Anakin Skajvalker *Darth Vader = Dark Vador *Luke Skywalker = Luk Skajvalker *Shmi Skywalker = Ŝmi Skajvalker *Han Solo *Mace Windu = Mejs Vindu *Wicket W. Warrick = Viket V. Varik *Yoda = Joda ==Ejoj== * Alderaan = Alderano * Bespin = Bespino * Coruscant = Koruskanto * Dagobah = Dagobaho * The Death Star = La Mort-Stelo * Endor = Endoro * Geonosis = Geonoso * Hoth = Hoto * Kamino * Kashyyyk = Kaŝik * Mustafar = Mustafaro * Naboo = Nabuo * Tatooine = Tatuino * Utapau = Utapaŭo * Yavin IV = Javino IV ==Bestoj== *Bantha = Banto *Krayt dragon = Krajt drako *Kushiban = Kuŝibano *Rakghoul = Rakgulo *Rancor = Rankoro *Sarlacc = Sarlako *Suubatar = Subataro *Varactyl = Varaktilo *Wampa = Vampo ==Aliaj Terminoj== *Jedi = Ĵedio(j) *Sith = Sito(j) *Star Wars = Stelaj Militoj ==Solucioj== ===J=== Tie aŭ la anglalingva originalo uzas la letero "J", la esperanta versio uzas la letero ("Ĵ"). ===Qu=== La esperanta versio uzas la kombinado "Kv" ===Th=== La esperanta versio uzas "T". ===W=== Esperanta transkripcio uzas V, kiel la balta kaj slava transkripcio. (la esperanta substrarto estas fonciere slava) === Traduki === Traduki laŭ la esperanta sistemon. Ekz: Anakin Skywalker = Anakin Skajvalker. 1745 3673 2006-01-25T23:39:53Z Marcos 16 [[Tradukprojekto/Star Wars]] moved to [[Tradukprojektoj/Star Wars]] #REDIRECT [[Tradukprojektoj/Star Wars]] 1746 3677 2006-01-25T23:41:14Z Marcos 16 [[Tradukprojektoj/Star Wars]] moved to [[Tradukprojektoj:Star Wars]] #REDIRECT [[Tradukprojektoj:Star Wars]] 1747 3679 2006-01-25T23:43:51Z Marcos 16 [[Tradukprojektoj/Harry Potter]] moved to [[Tradukprojektoj:Harry Potter]] #REDIRECT [[Tradukprojektoj:Harry Potter]] 1748 3692 2006-01-28T18:06:16Z 195.35.129.18 '''AL EŬROPO''' Kantu kune amikaro,<br.> ni la ĝojon festas nur,<br.> nek rivero nek montaro<br.> plu landlimoj estas nun.<br.> Ho Eŭropo, hejmo nia,<br.> tro daŭradis la divid'.<br.> Nun brilegu belo via,<br.> ĉiu estas via id'.<br.> Via flago kunfratigas<br.> homojn post milita temp',<br.> via leĝo nun kunigas<br.> civitanojn en konsent'.<br.> De l’ Malnova Kontinento<br.> ĵus ekstaris la popol’;<br.> gvidas ĝin tre nova sento<br.> kaj kuniga forta vol’.<br.> Sub la ŝildo de la juro<br.> ni vivados en konkord'.<br.> Tio estas nia ĵuro:<br.> unu land' kaj unu sort'.<br.> Jen ekzemplo por la mondo:<br.> jen direkto, jen la voj':<br.> tuthomara granda rondo<br.> en la paco, en la ĝoj'!<br.> 1749 3871 2006-03-22T11:51:18Z 86.210.44.186 /* La Kantado de Zoro */ ==La Kantado de Zoro== * El la nokton kiam la plena luno estas brila * Venas rajdanto scianta tiel Zoro. * Tiu aŭdaca renegato distranĉas Z kun lia klingo * Z, kiu subtenas Zoron. * Zoro, la Vulpo tiel ruza kaj libera * Zoro, kiu faras la signon de la Z. * Li estas ĝentila, sed la malvirtaj ekflugas, * kiam ili kaptas la flugon de Zoro. * Li estas amikon de la febla, kaj la povra, kaj la humila, * tiu tre unika Moŝto Zoro. * Zoro, la Vulpo tiel ruza kaj libera, * Zoro, kiu faras la signon de la Z. * Zoro, Zoro, Zoro, Zoro, Zoro... 1750 4484 2006-07-01T17:44:15Z 195.85.172.24 /* Ingrediencoj */ [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Ratatuljo'''<br/> (france: Ratatouille) Ĉefmanĝaĵo por 2 – 3 personoj<br/> Krommanĝaĵo por 4 – 5 personoj == Ingrediencoj == (tekulero = 3 ml kaj supkulero 15 ml) *4 supkuleroj da virga olivoleo *3 tomatoj (senŝeligita kaj krudhakita) *2 cepoj (krudhakita) *1 mezgranda (itala) kukurbeto (krudhakita) *1 mezgranda melongeno (krudhakita) *3 paprikoj diverskoloraj (verda, flava, ruĝa) (krudhakita) *1 1/2 tekuleretoj da salo *3/4 tekulereto freŝe muelita nigra pipro *3 bulberoj da ajlo (ethakita) *3/4 tekulereto da sekigita timiano == Preparado == #Varmigu la oleon en granda kaserolo aŭ uoko sur meza varmfonto. #Aldonu ĉiujn ingrediencojn escepte de la ajlo kaj timiano. #Kirlofritu ilin dum 25 minutoj sen kovrilo. #Aldonu la ajlon kaj timianon. #Fritu dum plua 20 minutoj kirlante ĉiujn 5 minutojn ĝis la legomoj estas tre molaj. == Konsilo == Prezentu la manĝaĵon en la kaserolo aŭ uoko. Aldonu rizon kaj bastonpanon. Bonan apetiton! 1751 3715 2006-02-01T11:12:22Z 193.225.194.254 <div style="float: right; text-align: center;">[[Image:Other-langs.png]]<br>[[:meta:User:Dubaduba|'''Other languages''']]<br> </div> 1752 3718 2006-02-04T20:36:23Z Duomillia 11 ==Prahistorio== ==Romia Epoko== ==La Malluma Epoko== ==La Renasanco== ==la Industria Revolucio== ==La 20a jarcento== ==La Interreta Epoko== 1753 3736 2006-02-18T02:57:02Z Duomillia 11 kial estas ĉi tiu artiklo en hispana lingvo kaj ne esperanto? :Ŝajne tiu estas dulingva versio de la novel kun kaj angla kaj esperanta teksto. [[Vikipediisto:Duomillia|Duomillia]] 02:57, 18. Feb 2006 (UTC) 1754 5817 2006-09-18T18:09:35Z 82.240.52.112 franclingva ligilo [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Majonezo'''<br/> == Ingrediencoj == * 1 ovoflavo (je ĉambrotemperaturo) * iom da blanka freŝmuelita pipro * iom da salo * ½ tekulereto da orflava mustardo (ekz. Diĵona) * 2 – 3 supkuleroj da bonodora senkolora vinagro * 1 ½ decilitro da (oliv)oleo * iom da citonsuko == Preparado == # Prenu bovlon kiu estas je ĉambrotemperaturo (tralavitan per varma akvo kaj sekigitan) # Batmiksu en la bovlo la ovoflavon kun iom da pipro kaj salo, mustardo kaj vinagro. # Pogute batmiksu la oleon tra la ovomiksaĵo. Iom post iom pliigu la kvanton da oleo ĝis eta fluo. # Batu ĝis la oleo elĉerpiĝas kaj la majonezo iomete solidiĝas. # Tramiksu la restaĵon de la vinagro. # Aldonu laŭ gusto pipron, salon kaj citronsukon kaj - se necesas - diluu la majonezon per iom da tepida akvo. == Konsilo == Krudaj ovoj povas esti danĝeraj por la sano pro la risko de bakterioj kaj virusoj (salmonelo kaj birdogripo). [[fr:Cuisine:Mayonnaise]] 1755 3743 2006-02-23T09:55:25Z Gangleri 24 from [[w:template:Babel-8]] {| style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; width: 242px; border: #99B3FF solid 1px" |- | style="text-align: center" | '''[[w:Vikipedio:Babel|Vikipedio:Babel]]''' |- | {{Vikipediisto {{{1}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{2}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{3}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{4}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{5}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{6}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{7}}}}} |- | {{Vikipediisto {{{8}}}}} |} 1756 3746 2006-02-23T19:09:13Z 195.85.172.214 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Samoso (Terpoma Pasteĉo)'''<br/> (hinde: Samosa) == Ingrediencoj == Por la pasteĉo: *2 tasoj da faruno *1/2 tekulereto da salo *4 supkuleroj da oleo *6 supkuleroj da akvo por la terpoma farĉo: *5 mezgrandaj terpomoj *4 supkuleroj da oleo *1 mezgranda cepo, senŝeligita kaj ethakita *1 taso da verdaj pizoj *1 supkulero da zingibro, raspita *1 malmilda verda kapsiko, ethakita *3 supkuleroj da verda koriandro, hakita *1,5 tekulereto da salo *1 tekulereto da muelita koriandro *1 tekulereto da garam masala (hindia spicmiksaĵo) *1 tekulereto da muelita kumino *Oleo por friti == Preparado == Pasto por Samosa Pasteĉo 1 Miksu farunon kaj salon en bovlo. 2 Aldonu 4 supkulerojn da oleo kaj frotu ĝis la miksaĵo fariĝas kiel malfajnaj paneroj. 3 Malrapide aldonu proks. 6 supkulerojn da akvo kaj knedu la paston dum proks. 10 minutoj aŭ ĝis ĝi estas glata. 4 Frotu la paston per oleol. Kovru ĝin kaj metu flanken por 30 minutoj aŭ pli longe. Terpoma farĉo por la Samoso 5 Boligu, fridigu kaj senŝeligu la terpomojn. Faru el ĝi kubojn de 6 mm. 6 Varmigu 4 supkulerojn da aleo en karahi* aŭ uoko sur meza flamo. 7 Malpliigu la varmegon kaj singarde enmetu la cepojn. Kirlofritu ĝis orbruniĝo sur meza varmo. 8 Aldonu pizojn, zingibron, verdan kapsikon kaj freŝan koriandron. Aldonu kubigitajn terpomojn, salon kaj ĉiujn spicojns. 9 Miksu kaj kuiru sur eta flamo por 3-4 minutoj. Ne forgesu kirladi dum la kuirado. == Farado de la Samoso == 1 Denove knedu la paston. Dividu ĝin en ĉirkaŭ 10 buloj. 2 Rulu ĝin en plata ronda formo kun proks. 12,5 cm diametro. 3 Tranĉu ĝin en duonoj. Faru el la duonoj konuson per kungluado kun iom da akvo. 4 Plenigu la konuson per proks. 2,5 supkuleroj da terpommiksaĵo. 5 Kungluu la pinton de la konuso per iom da akvo. La orlo devas esti ĉ. 5 mm larĝa. 6 Ripetu la samon ĝis la ingrediencoj elĉerpiĝis. Fritado de la Samoso 1. Varmigu ĉ. 5 cm da oleo por friti sur meza flamo. (Vi povas uzi uokon, kaharion (aŭ alian taŭgan kuirvazon) 2. Kiam la oleo estas varmega, singarde enmetu tiom da samosoj kiel eblas. Fritu lante, turnante la samosojn ĝis ili estas brunaj kaj kraketaj. 3. Elgutigu troan da oleo kaj servu ilin varmegan. 1784 5567 2006-08-25T11:40:26Z 205.188.116.74 '''Perfektiga Esperanto-Kurso''' (PEK) estas, kiel diras la nomo, kurso por plibonigi/perfektigi la scion de Esperanto. Ĝi celas precipe bon(et)e parolantajn Esperantistojn, kiuj ne tute kontentas pri sia nivelo de Esperanto. La ideo estas ke la uzantoj mem faru almenaŭ la ĉefan parton de la laboro. Ili scias kio mankas al ili, kaj pri kio ili ne certas, pri kio ili eraras. Sed kompreneble ankaŭ la helpo kaj apogo de spertuloj en la movado tre bonvenatas kaj necesas. La projekto estas ankoraŭ nur en sia eka fazo, sed kun via agado kaj intereso, ĝi certe estos tre utila ilo por ĉiuj uzontoj. Ĉar multaj kontribuantoj bezonas perfektigan kurson, ilia lingvaĵo povas esti iom fuŝoplena. Kaj ankaŭ ĉar tie ĉi la ĝusteco de la lingvaĵo pli ol aliloke gravas, indas ke aliaj personoj korektu la enhavon kaj la lingvaĵon. Pro tio, ni havas sistemon por diri ke paĝo estas korektita/validigita, laŭ la opinio de iu, kiu opinias sin mem taŭga por tiu tasko! Kompreneble, ĉiuj rajtas korekti, aldoni ktp, sed ni petas ke vi nur indiku viajn korektigajn ŝanĝojn de iu paĝo se vi vere opinias ĝin tute senerara. Ĉiuj paĝoj havu la vorton "('''ne'''-''korektita'')" tuj sub la titolo. Kiam iu estos korektinta eventualajn korektindaĵojn, tiu persono tutsimple forigu "'''ne'''-"! Sed se vi poste aldonas/ŝanĝas la paĝon sufiĉe multe, bv. reskribi "'''ne'''-", krom se vi tute fidas je via korekteco en E-o! == Eroj de PEK == *Profundiga kurso pri afiksoj **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:-iĝ|-iĝ]] **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:-ig|-ig]] **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:-um|-um]] *latindevenoj **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:Vortoj laŭ finaĵoj| Vortoj laŭ finaĵoj]] **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:Reguloj por iri de E-o al la norvega|Reguloj por iri de E-o al la norvega]] **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:norvegaj_latindevenoj|norvegaj_latindevenoj]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:taŭgaj sed maloftaj/malfacilaj kunmetaĵoj|taŭgaj sed maloftaj/malfacilaj kunmetaĵoj]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:kunmetaĵoj por anstataŭi neologismojn|kunmetaĵoj por anstataŭi neologismojn]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:oftaj eraroj kaj miskomprenoj|oftaj eraroj kaj miskomprenoj]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:vortoj uzindaj sed malofte uzataj|vortoj uzindaj sed malofte uzataj]] *fuŝe miksataj vortoj **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:-edo kaj -eto|-edo kaj -eto]] **[[Perfektiga Esperanto-Kurso:-eno kaj -ino|-eno kaj -ino]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:esprimoj|esprimoj]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:gramatikaj punktoj|gramatikaj punktoj]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso:transitiveco|transitiveco]] == Aldonigu punktojn == Se vi volas aldoni/scii ion, sed ne mem kapablas verki pri tio, metu ĉi tie viajn [[Perfektiga Esperanto-Kurso:demandoj|demandoj]]n ==Utilaj Vikipediaj paĝoj== *[http://eo.wikipedia.org/wiki/Falsa_amiko Falsaj amikoj] == Eksteraj ligoj == *[http://eo.wikipedia.org/wiki/IPKK Internacia Perfektiga Kurso de Esperanto (IPKK)] 1785 3981 2006-04-05T03:11:04Z 83.156.49.78 Ĉiuj. Ĉia supozigas ke estas diversaj specoj de radikoj. '''-iĝ''' estas sufikso almetebla al ĉiuj radikoj, esprimanta per si mem ŝanĝon de stato, ne precizigante ĉu la kaŭzo de tiu ŝanĝo estas ekstera (trudo, nepersona forto) aŭ interna (konscia aŭ senkonscia volo, evoluo ktp); ĝi povas sekve esprimi tute egale agon pasive toleritan: spegulo rompiĝas; aŭ aktive faritan de la subjekto sur sin mem. ==Vidu == *[http://www.uni-leipzig.de/esperanto/voko/revo/art/iĝ.html ReVo pri -iĝ] * [http://www.bertilow.com/pmeg/vortfarado/afiksoj/sufiksoj/igh.html -iĝ en PMEG] ---- [[Perfektiga Esperanto-Kurso|Reiru al Perfektiga Esperanto-Kurso]] 1786 6463 2007-01-15T05:10:07Z 213.73.76.21 /* La signifo de "-um" */ == La signifo de "-um" == ('''ne'''-''korektita'') La "-um"-vortoj estas eltritaj de Reta Vortaro ([[Revo]]). Jen ebleco konatiĝi kun la establitaj vortoj kun "-um". Difinoj venos - aŭ - ĉu eble ''vi'' entajpos ilin (ekz-e prenante ilin de Revo!?) '''-umo:''' alfabetumo, brulumo, cicumo, ĉarumo, ekstremumo, grajnumo, hufumo, kalkanumo, kolumo, komunumo, kortumo, laktumo, manumo, mondumo, plandumo, rapidumo '''-umi:''' aerumi, akvumi, amindumi, bierumi, cerbumi, brakumi, foliumi, gustumi, kafejumi, kolombumi, krucumi, literumi, lotumi, manumi, mastrumi, plenumi, umi '''-uma:''' [numero]-uma , dekstruma, inerciuma, komunuma, monduma ---- [http://purl.org/NET/voko/revo/ Reta Vortaro] [[Perfektiga Esperanto-Kurso|Reiru al Perfektiga Esperanto-Kurso]] 1787 3807 2006-03-05T00:04:10Z Marcos 16 [[Perfektiga Esperanto-kurso]] moved to [[Perfektiga Esperanto-Kurso]] #REDIRECT [[Perfektiga Esperanto-Kurso]] 1788 3811 2006-03-05T00:12:58Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') '''Jen ĉiuj vortoj listigitaj en Revo (ĝis ”m”) laŭ la finaĵoj ”-cio” kaj -sio”, por ke vi povu trovi la vortojn en via nacia lingvo kiuj similas al la vortoj en E-o. Dikaj vortoj estas serĉvortoj (ĉefaj) en Revo.''' == -cio: == '''aberacio''', '''abnegacio''', adicio, '''administracio''', '''afekcio''', '''akacio''', '''akcio''', '''alopecio''', '''ambicio''', '''americio''', '''anihilacio''', '''animacio''', '''anunciacio''', '''apozicio''', '''arbitracio''', '''artikulacio''', '''asocio''', '''aŭkcio''', '''aŭspicio''', '''aŭtarcio''', '''aŭtomacio''', benzinstacio, '''bijekcio''', '''civilizacio''', ĉenfrakcio, '''deflacio''', '''deklaracio''', '''deklinacio''', '''dekoracio''', '''delegacio''', Delegacio, '''demonstracio''', '''direkcio''', '''disertacio''', '''disjunkcio''', '''diskriminacio''', '''dispozicio''', '''distribucio''', '''ekscepcio''', '''ekskoriacio''', '''ekskrecio''', '''ekspedicio''', '''ekspozicio''', ekstradicio, '''ekvacio''', emocio, '''enjekcio''', '''enukleacio''', '''erudicio''', '''erupcio''', '''evolucio''', '''farmacio''', '''fascio''', '''federacio''', '''fikcio''', '''formacio''', '''frakcio''', '''francio''', funkcio, '''glaŭcio''', '''gratifikacio''', halucinacio, '''ilicio''', '''inaŭguracio''', '''inercio''', '''inflacio''', '''inhibicio''', '''inkubacio''', '''inkvizicio''', '''institucio''', '''instrukcio''', '''interjekcio''', '''interpelacio''', '''interpunkcio''', '''intuicio''', '''involucio''', '''irigacio''', kasacio, '''kaŭcio''', komocio, '''komparacio''', '''kompozicio''', '''konfederacio''', '''konfekcio''', '''konfidencio''', '''konfirmacio''', '''kongregacio''', '''konjugacio''', '''konjunkcio''', konscio, '''konstelacio''', '''konstitucio''', '''kontribucio''', '''konvencio''', '''konversacio''', '''kopulacio''', '''korelacio''', '''korporacio''', '''laŭrencio''', '''legacio''', '''legitimacio''', '''lekcio''', '''licencio''', '''licio''', '''lutecio''', '''maĥinacio''', '''malversacio''', '''manifestacio''', mencio, '''milicio''', modulacio, '''municio''', '''mutacio''' == -sio == '''anksio''', '''apepsio''', '''apopleksio''', '''asfiksio''', '''ataksio''', '''atrepsio''', '''aŭtopsio''', '''basio''', '''Celsio''', '''ĉasio''', demisio, '''dimensio''', '''dispepsio''', '''eklampsio''', '''ekspansio''', '''emulsio''', '''epilepsio''', '''fleksio''', '''fuksio''', '''galaksio''', '''hasio''', '''hortensio''', '''inversio''', '''katalepsio''', '''komisio''', '''kompleksio''', koncesio, '''konfesio''', '''konvulsio''', '''loksio''', '''mesio''', '''misio''' ---- [http://purl.org/NET/voko/revo/ Reta Vortaro] [[Perfektiga Esperanto-Kurso|Reiru al la Perfektiga Esperanto-Kurso]] 1789 3812 2006-03-05T00:13:46Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') '''Formoj en krampoj estas listigitaj sub ”iom-similaj vortoj”. La signo - indikas daŭro, kaj ' indikas la fino de la radiko.''' *trykklett -e → faller bort *-a → faller bort *-isk → -a (-ika) *-sj → ĉ initialt, ellers ĝ *s → s, c, z (sc, sĉ) [vanligvis z mellom vokaler i rotordet, og ofte etter ek-. Etter n: særlig c] *y → i, u *æ → e *ø → o, initialt e *-ng → -n', -ng' *-in → -en' ved folkegruppe (bedueno, aborigeno), eller ved to ellers like ord (???) *-et → -ed', et' [se eget oppslag] *-el → -ol', -l' *ev- foran vokal → eŭ- *-us → faller bort *-um → faller bort *kj- → c- (???) ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1790 3813 2006-03-05T00:14:21Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') == Vortoj en E-o similaj al norvegaj vortoj == '''cio <-> -sjon''' afekcio, ambicio, animacio, artikulacio, aŭkcio, civilizacio, deflacio, deklaracio, deklinacio, dekoracio, delegacio, distribucio, ekspedicio, emocio, evolucio, federacio, fikcio, formacio, frakcio, funkcio, generacio, halucinacio (aŭ halucino??), inflacio, inkubacio, inkvizicio, institucio, instrukcio, interjekcio, intuicio, irigacio, kaŭcio, kompozicio, konfederacio, konfekcio, konfirmacio, konjunkcio, konstelacio, konstitucio, konvencio, konversacio, korelacio, legitimacio, lekcio, mutacio, nacio, obligacio, porcio, pozicio, prepozicio, proporcio, propozicio, reakcio, redakcio, sekcio, situacio, stacio, tradicio ---- '''-sio <-> sjon''' dimensio, komisio, koncesio, konfesio, misio, pasio, pensio, profesio, versio ---- '''tutsimilaj vortoj''' abrupta, absoluta, absorbi, abstinenco, abstrakta, absurda, admiralo, advokato, agavo, agento, akademio, akcento, akordo, akrobato, akso, akto, aktiva, aktuala, akvarelo, akvedukto, alarmo, albatroso, albino, albumo, aleo, alergio, algebro, algo, algoritmo, alianco, alibio, alkoholo*, aligatoro, almanako, alternativo, altruismo, altruisto, amatoro, ambasado, ambulanco, amfibio, amfiteatro, amnestio, amoniako, amuleto, anakronismo, analfabeto, analoga, anarĥio (anarkio), anatomio, anekdoto, anemio, anteno, anonima, antagonismo, antibiotiko, antilopo, antipatio, antisemito, antologio, antonimo, anuso, aorto, aparato, apatio, apetito, apopleksio, apostrofo, apoteko, argumento, arĥitekto/arkitekto, arĥitekturo/arkitekturo, aristokratio, aristokrato, arkeologio, arkeologo, armeo, aroganta, aromo, arterio, artiŝoko, asfalto, astmo, astrologio, astrologo, astronomio, astronomo, ateismo, atlaso, atmosfero, aŭdienco, aŭditorio, aŭtenta, aŭtomato, baki, bindi, bori '''Noto:''' ”alkoholo” estas la ĥemiaĵo; ”alkoholaĵo” estas drinkaĵo enhavanta tiun ĥemiaĵon. ---- '''iom-similaj vortoj''' abrikoto (aprikos), aidoso (AIDS), akcio (aksje), almozo (almisse), aluminio (aluminium), amboso (ambolt), anĝelo (engel), antikva (antikk), apostolo (apostel), artikolo (artikkel), aŭtoritato (autoritet), avenuo (aveny) afranki (frankere), desinfekti (desinfisere), difini (definere), disputi (ha en disputt), distili (destillere), ekskursi (dra på ekskursjon), establi (etablere) ---- '''-i <-> -ere''' aboni, adopti, administri, agiti, akcepti, akompani, aludi, anonci, aplaŭdi, aranĝi, aresti, asisti, atesti, brodi, cirkuli, citi, civilizi, dediĉi, degeneri, deklari, delegi, deponi, derivi, deprimi, dikti, diskuti, disponi, distingi, distribui, dividi, dresi, ekspedi, eksplodi, eksporti, ekzisti ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1791 6466 2007-01-15T05:16:33Z 213.73.76.21 ('''ne'''-''korektita'') == "da-ismo" == La ekzemplofrazo "Kiom da manĝaĵo vi volas?" estas tute ĝusta, sed iom longa, ĉar en koncernaj situacioj oni scias, ke temas pri manĝaĵo. Se oni forlasas la manĝaĵon, oni nepre devas forlasi ankaŭ la prepozicion "da", ĉar prepozicio estas nur markilo por substantivo (aŭ similaĵo) kaj sen tiu ne havas signifon. Do la frazo estu "Kiom vi volas?". Tamen oni oftege aŭdas frazojn kiel "Kiom da vi volas?" aŭ "Mi volas pli da." aŭ "Mi havas sufiĉe da." kvazaŭ "da" estus postpozicio, kio en Esperanto ne ekzistas. == "gekaraj" == Multaj uzas tiun ĉi kunmetaĵon por alparoli homojn, kvankam "kara" estas adjektivo sen iu ajn rilato al sekso. Tial almetado de "ge-" ne havas signifon, same kiel la vorto "gejunaj" ne havas signifon. Do en alparolo oni uzu "karaj". == "plu" kaj "pli" == Verŝajne pro sia simileco, ankaŭ tiuj ĉi vortoj estas miksataj. == "tro" anstataŭ "tre" == Estas relative ofta eraro diri "tro" anstataŭ "tre". Tio ja taŭgas en pluraj naciaj lingvoj, sed en E-o certe evitindas! == La prepozicio post danki == Oni dankas pro (eblas ankaŭ pri, sed '''ne''' por). ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1792 3815 2006-03-05T00:16:07Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') am-ind-umi, antaŭ-ulo, bon-havo, cerb-umi, ĉar-umo, de-preni, de-teni, dev-ont-igi, el-stari, el-teni, el-turn-iĝi, el-voki, en-miks-iĝi, hav-igi, hor-aro ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1793 3816 2006-03-05T00:16:38Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') abomeni, admoni, aflikti, akordi, akurata, amori, anso, amplekso, aperturo, artifiko/i, [[astro]], atenci, barakti, brokanti, [[bulo]], cendo, ĉarniro, ĉarpenti, ĉifi = , [[ĉifono]], [[dando]], devii, distri, [[dogano]], edifi, ekipi, eksciti, emocii, [[fajenco]], fajna, feĉo, flati, flustri, frandi/a, gargari, garni, giĉeto, grinci, gripo, grumbli, gvati, hoko, impeti, impliki, inciti, indulgi, inklina, insidi, instigi, [[kabano]], kaduka, kalumnii, kaprico, klaĉi, kloŝo, kompati, konsterni, kontesti, kontuzi, konveni, [[koto]], lukti, mediti, [[noĉo]], obstina, obtuza, [[pado]], pedelo, [[pleto]], sombra, sterni '''(Kelkaj) tradukoj al la norvega''' admoni (oppfordre), amori (elske med noen), anso (hank), aperturo (åpning), astro (himmellegeme) ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1794 3817 2006-03-05T00:17:06Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') == Vortoj kiuj finiĝas per ”-eto” == aceto, alfabeto, [[alumeto]], amuleto, analfabeto, asketo, atleto, bajoneto, baleto, benjeto, bileto, bireto, blanketo, boleto, braceleto, budĝeto, cibeto, debeto, dekreto, diabeto, diamagneto, dieto, dueto, egreto, elektromagneto, enketo, epiteto, epoleto, etiketo, faceto, falseto, flaĝoleto, gazeto, giĉeto, gipaeto, goeleto, grupeto, herpeto, ĵaketo, kabareto, kabineto, kabrioleto, kadeto, kaseto, kastanjeto, kateto, klarneto, kometo, korneto, korseto, korveto, kotleto, kriketo, kroketo, kvarteto, kvinteto, kvodlibeto, magneto, marioneto, menueto, minareto, musketo == Vortoj kiuj finiĝas per ”-edo” == '''Vortoj kiuj havas ”paron”; t.e. ekzistas sama vorto – sed kun la finaĵo ”-eto”''' baledo, etikedo, kasedo, muskedo '''Vortoj al kiuj restus ofta radiko se oni forprenus ”-edo”''' arbedo, bankedo, bufedo, cigaredo, kaskedo, monedo '''Aliaj vortoj kun tiu ĉi finaĵo''' alcedo, maravedo, merkredo ---- Reen al '''[[PEK]]''' 1795 3818 2006-03-05T00:18:29Z Marcos 16 ('''ne'''-''korektita'') Jen la paĝo por demandoj, kiun vi volas responditaj. Ekz-e: * Ĉu iu povas verki pri -"igo" kaj "-iga"? ---- * '''Aldonigi''' Estas igi aldoni ion al iu/o. Ekz-e: *Mi aldonigis monon al li* Kion vi opinias? Reen al '''[[PEK]]''' 1796 3822 2006-03-08T14:43:00Z Gangleri 24 [[category:task list]] [[category:task list]] __TOC__ == 14:43, 8. Mar 2006 (UTC) == <pre> {{SUBST:MediaWiki:{{SUBST:PAGENAME}}}} </pre> generates:<br /> Montru $1 lastajn ŝanĝojn; montru la ŝanĝojn dum la $2 lastaj tagoj. == msgnw:MediaWiki:{{PAGENAME}} == {{msgnw:MediaWiki:{{PAGENAME}}}} == int:{{PAGENAME}} == {{int:{{PAGENAME}}}} == comments == * Please compare with [[w:en:MediaWiki:{{PAGENAME}}]]. Best regards [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 14:43, 8. Mar 2006 (UTC) 1797 3823 2006-03-08T14:43:32Z Gangleri 24 [[category:task list]] [[category:task list]] __TOC__ == 14:43, 8. Mar 2006 (UTC) == <pre> {{SUBST:MediaWiki:{{SUBST:PAGENAME}}}} </pre> generates:<br /> $1 minor edits | $2 bots | $3 logged in users | $4 patrolled edits == msgnw:MediaWiki:{{PAGENAME}} == {{msgnw:MediaWiki:{{PAGENAME}}}} == int:{{PAGENAME}} == {{int:{{PAGENAME}}}} == comments == * Please compare with [[w:en:MediaWiki:{{PAGENAME}}]]. Best regards [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 14:43, 8. Mar 2006 (UTC) 1798 3829 2006-03-13T11:00:24Z ArnoLagrange 60 Vidu [[:w:Vikipediisto:ArnoLagrange|Arno Lagrange]] sur la [[:w:Ĉefpaĝo|esperanto-vikipedio]]. Vidu [[:w:Vikipediisto:ArnoLagrange|Arno Lagrange]] sur la [[:w:Ĉefpaĝo|esperanto-vikipedio]]. 1799 5070 2006-07-10T23:32:04Z Gangleri 24 some duplicates Administrantoj estas {{LCFIRST:{{ns:user}}}}j, kiuj havas „la rajton de [[sisopo]]“. La administrantoj ne formas iun specialan aŭtoritaton, ili egalas al ĉiu alia uzanto de {{SITENAME}}, kio temas pri la rajtoj kaj la respondeco. Ili estas simple uzantoj, al kiuj oni permesis aliron al iuj limigitaj funkcioj, ĉar ili estis konsiderataj konfidindaj. La administrantoj ne havas super la aliaj uzantoj iun ajn povon, krom tio, ke ili estas komisiitaj fari iujn decidojn, kiujn faris la tuta komunumo. <center>'''[[{{ns:project}}:Mi bezonas helpon|Mi bezonas helpon]]''' – '''[[Speciala:Listusers/sysop|Listo de ĉiuj administrantoj]]'''</center> La komumuno ja lasas la administrantojn fari gravajn bontenadajn laborojn, kiuj postulas tiujn kelkajn aldonajn funkciojn, kiuj estas al la administrantoj permesitaj. Al tiuj laboroj apartenas ekz. observado de balotado pri forviŝo de paĝoj, kontrolado de novaj kaj de ŝanĝitaj paĝoj kaj forviŝado de evidenta vandalismo kaj helpo al lal uzantoj kun la problemoj, kies solvadon postulas la administrantaj rajtoj. Ĉar la administantoj estas jam spertaj uzantoj, la ceteraj {{LCFIRST:{{ns:user}}}}j postulantaj helpon aŭ konsilon ofte turniĝas ĝuste al la administrantoj. <br /><br /> ==Kapabloj de administrantoj== '''Administranto''' estas {{LCFIRST:{{ns:user}}}} delegita kun kelkaj povetoj por glatigi la funkciadon de la vikio: * Forigado de fuŝkreitaj paĝoj * Restarigo de misforigitaj paĝoj * Forbarado de IP-adresoj de vandaloj * Protekti certajn paĝojn (tiam nur administrantoj rajtas redakti ĝin) * <s>esplori la datumbazon per SQL</s> La programaro MediaWiki, sur kiu la {{SITENAME}} funkcias, enhavas kelkajn funkciojn kun limigita aliro. El tiuj ĉi funkcioj la administrantoj rajtas aliri la sekvajn: ===Ŝloso de paĝo=== *La administrantoj povas rekte redakti la ĉefan paĝon kaj aliajn ŝlositajn paĝojn. La ceteraj uzantoj povas ŝanĝojn de la ĉefa paĝo proponi sur ĝia diskuta paĝo. *Ŝlosi kaj malŝlosi paĝojn. Paĝoj estadas ŝlosataj nur dum certaj specialaj cirkonstancoj – por pluajn informojn vidu [[{{ns:project}}:Reguloj por ŝlositaj paĝoj]]. ===Forviŝado kaj renovigado de forviŝitaj paĝoj=== *La administrantoj povas forviŝi paĝojn, inkluzive de iliaj historioj. Normalaj uzantoj proponas paĝojn por forviŝo sur la paĝo [[{{ns:project}}:Balotado pri forviŝo]]. Se tie estis farita decido forviŝi paĝon, iu el la administrantoj tion faros. Iam estas forviŝado de paĝoj pure teĥnika afero, ekz. en la kazo, ke disambigŭilo malhelpas ĉe renomado de paĝo, aŭ por korekti paĝon, kies historio estis damaĝita. Aliam oni per viŝado forigas evidentan vandalismon aŭ materialo, kiu rompas la aŭtorajn rajtojn. *La administrantoj povas trarigardi la forviŝitajn paĝojn kaj renovigi ilin. *La administrantoj povas por ĉiam forviŝi bildojn. Tio estas nerevenebla ŝanĝo. Se iu bildo estas forviŝita, ĝi estas forviŝita por ĉiam. Noto: Por tio ne ekzistas vera kialo; la neeblo renovigi la forviŝitajn bildojn estas simple unu el la ecoj de la aktuala versio de MediaWiki. ===Revenigado de ŝanĝoj=== *La administrantoj povas rapide revenigi la ŝanĝojn de paĝoj (revertado, re-versi(o)-igado). Kiu ajn uzanto (kaj registrita kaj neregistrita) povas ajnan paĝon revenigi al la antaŭa versio. La administrantoj havas pli rapidan ilon por revertado, kiu ebligas al ili reverti [[{{ns:project}}:Vandalismo|vandalajn]] redaktojn. En la rigardo al listo de kontribuoj de uzanto, aŭ dum trarigardado de diferencoj inter la lastaj versioj, estas ĉe ĉiu ŝanĝo, kiu estas por la rigardata paĝo aktuala, la hiper-ligo en jena formato: „<!-- revenigi -->{{MediaWiki:Rollbacklink}}“. Per klikado al tiu ĉi ligo la artikolo revenos al la lasta versio, kiun faris certa uzanto, dum tia ĉi ŝanĝo estas signita kiel „malgranda redakto“ („{{MediaWiki:Minoreditletter}}“) kun la resumo, kiu tekstas: „Redakto de la uzanto ikso estas revenigita al la antaŭa versio, kies aŭtoro estas la uzanto ipsilono.“ ===Kaŝado de vandalismo el la paĝo de lastaj ŝanĝoj=== *La administrantoj povas el la paĝo [[Speciala:Recentchanges|Lastaj ŝanĝoj]] kaŝadi vandalismon. Por tio sufiĉas nur aldoni al la [[URL]] por aliro al la Uzanta listo de kontribuoj jenan kodon: &bot=1. Ekz.: {{fullurl:Speciala:Contributions|target=Vandal&bot=1}} . Se oni sur tiu ĉi paĝo alklakas al la ligo por revenigi la ŝanĝojn, estos kaj la origina redakto, kaj la redakto renoviganta la novan staton kaŝita en le implicita bildigado de listo de lastaj ŝanĝoj (kaj estas signita per atributo robot). La ŝanĝoj ne estas kaŝitaj el la listo de kontribuoj, de paĝo-historioj, aŭ de listo de obserataj paĝoj, nur ili implicite ne montriĝas. Por ke ili montriĝu, necesas alklaki la ligon „montru robotojn“. Celo de tiu ĉi funkcio estas limigi malhelpadon fare de vandalo. Tiu ĉi eco devas ne esti misuzata dum revenigado de normala redakto. Ĝi estas uzebla nur por simplaj kazoj de evidenta vandalismo. ===Blokado kaj malblokado de uzantoj=== La admimistrantoj povas: *bloki IP-adresojn, ampleksojn de IP-adresoj kaj uzantajn nomojn, por limigita tempo, aŭ por tempo nelimigita *malbloki la blokitajn IP-adresojn, ampleksojn de IP-adresoj kaj uzantajn nomojn :Vidu al [[Speciala:Ipblocklist]] por la listo de blokitaj uzantoj kaj vidu al [[Speciala:Log/block|Libro de blokigo]] por registroj de antaŭaj blokigoj. ===Aspektoj kaj tekstoj de interfacoj=== *La administrantoj povas ŝanĝi tekston de la uzanta intefaco de redaktado de paĝoj en la nom-spaco [[Speciala:Allmessages|MediaWiki]]. Ĉiuj tiuj ĉi paĝoj estas ŝlositaj, do normalaj uzantoj ne povas ilin redakti. *En tiu ĉi nom-spaco ekzistas ankaŭ la paĝo [[MediaWiki:Monobook.css]], per kies redakto povas la administrantoj ŝanĝi la [[CSS]]-stilon, kiu estas uzata en la {{SITENAME}}. Krome ekzistas [[MediaWiki:Monobook.js]]. ===SQL-demandoj=== *<s>Se tio estas en la sistema konfiguro permesite, povas la administrantoj fari rektajn [[SQL]]-demandojn (nur legeblajn) alla datumbazo. Tiu ĉi eco estas kutime malpermesita pro komput-povaj kialoj.</s> ==La ceteraj niveloj de aliroj== Krom la aliro „administranto“ ekzistas en la softvaro MediaWiki kelkaj aliaj niveloj de aliro – ĉi tie vicigite laŭ la kreskanta kvanto da povoj; la administrantoj apartenas tuj post la registritaj uzantoj: ===Registritaj uzantoj=== Normalaj uzantoj (inkluzive de la vizitantoj, kiuj ne registriĝis) povas fari plimulton da agoj, inkluzive de tiuj la plej gravaj, nome redakti la artikolojn kaj helpi kun bontenado de la {{SITENAME}}. Sed nur la registritaj uzantoj povas alŝuti datumarojn kaj renomi la paĝojn. Por registriĝi vidu [[Speciala:Userlogin]]. ===Burokratoj=== Administrantoj kun specialaj rajtoj, burokratoj povas ŝanĝi la ceterajn uzantojn al la stato de administrantoj (sed ne depreni la staton de administranto). Atribuado de la rajto estas registrate en la [[Speciala:Log/rights|Libro de la administrantoj kun specialaj rajtoj]]. Burokratoj ankaŭ povas, je postulo de ajna uzanto, ŝanĝi ties uzantan [[{{ns:project}}:Nomo de uzanto|nomon]]. ===Stevardoj=== La uzantoj kun la rajtoj de Stevardo povas <!-- <s>libervole</s>??? -->laŭ interkonsento ŝanĝi uzantajn rajtojn de ajna uzanta en ajna projekto de la fondaĵo [[Wikimedia]]. Tio ebligas atribui kaj depreni administrantajn rajtojn kaj signi uzantojn per la atribuo „robot“. Ilia agado estas registrata sur [[meta:Special:Log/rights]]. Postuloj pri ilia helpo apartenas la la paĝo [[meta:Requests for permissions]]. Stevardoj kutime ne faras la agadojn, kiuj povas fari la loka administranto kun specialaj rajtoj (burokrato). ===Evoluigantoj=== La plej alta nivelo de aliro (fakte tio estas la tuta grupo de alir-niveloj, la diferencoj por normala uzanto ne estas videblaj) estas evoluiganto. La evoluigantoj povas fari rektajn ŝanĝojn en la softvaro kaj la datumbazo de [[Wikipedia]] (la tuta multlingva {{SITENAME}}, do inkluzive de la Esperanta {{SITENAME}}). Evoluigantoj kutime ne faras la plimulton de kutimaj administrantaj funkcioj. Evoluigantojn eblas kontakti pere de e-poŝta konferenco [http://mail.wikipedia.org/mailman/listinfo/wikitech-l Wikitech-L] aŭ ĉe [[IRC|IRC-kanalo]] [irc://irc.freenode.net/mediawiki #mediawiki]. Por la listo de evoluigantoj kaj por aliaj informoj vidu [[meta:Developer]] (en la angla lingvo). ==Misuzo de la administrantaj rajtoj== Al administranto povas esti liaj rajto deprenita, se tiu la rajtoj misuzas. Nuntempe povas la admnistrant-statuso esti deprenita aŭ per decido de [[w:Jimbo Wales|Jimbo Wales]], aŭ pere de decido de [[Arbitracia komisiono]]. Laŭ ilia decido oni povas doni malpli altajn punojn, ekz. limigo de uzado de iuj funkcioj. Teĥnike povas la administrantajn rajtoj depreni stevardoj. ---- == Nunaj administrantoj== La [[Speciala:Listusers/sysop|nuntempaj administrantoj]] ĉe la Esperantlingva {{SITENAME}} estas: # [[{{ns:user}}:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] (baldaŭ) Por kandidatiĝi bonvolu rigardi la [[{{ns:project_talk}}:Administrantoj|diskutpaĝon]]. == Vidu ankaŭ == * [[<!-- b: -->project:{{PAGENAME}}]] * [[q:project:{{PAGENAME}}]] * [[w:project:{{PAGENAME}}]] * [[wikt:project:{{PAGENAME}}]] * [[meta:Administrators of various projects|Administrators of various projects]] [[Kategorio:{{ns:project}}|Administrantoj]] <!-- note: the links will be invalid if the project namespaces will change in other languages --> [[ar:ويكي الكتب:إداريون]] [[bg:Уикикниги:Администратори]] [[bs:Wikiknjige:Administracija]] [[ca:Viquillibres:Administradors]] [[cs:Wikiknihy:Správci]] [[cy:Wicillyfrau:Gweinyddwyr]] [[da:Wikibooks:Administratorer]] [[de:Wikibooks:Administratoren]] [[en:Help:Administrators]] [[es:Wikilibros:Bibliotecarios]] [[fi:Wikikirjasto:Ylläpitäjät]] [[fr:Wikilivres:Administrateur]] [[gl:Wikibooks:Administradores]] [[he:ויקיספר:מפעיל מערכת]] [[hu:Wikikönyvek:Adminisztrátorok]] [[id:Wikibooks:Pengurus]] [[is:Wikibooks:Stjórnendur]] [[it:Wikibooks:Amministratori]] [[ja:Wikibooks:管理者]] [[la:Vicilibri:Administratores]] [[mi:Wikibooks:Administrators]] [[nl:Wikibooks:Moderator]] [[no:Wikibooks:Administratorer]] [[pl:Wikibooks:Administratorzy]] [[pt:Wikibooks:Administradores]] [[ro:Wikibooks:Cerere de Admin]] [[ru:Викиучебник:Администраторы]] [[simple:Wikibooks:Administrators]] [[sk:Wikibooks:Administrátori]] [[sv:Wikibooks:Administratörer]] [[th:Wikibooks:ผู้ดูแลระบบ]] [[tr:Vikikitap:Yöneticiler]] [[vi:Wikibooks:Người quản lý]] [[zh:Wikibooks:管理员]] 1800 3834 2006-03-14T09:47:30Z ArnoLagrange 60 __TOC__ [[special:Listusers/sysop|administrantoj]]<br /> [[special:Listusers/bureaucrat|burokratoj]] == burokrato-kandidatiĝo [[user:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] == laŭ [[meta:Requests for permissions#Esperanto Wikibooks]] Mankas burokratoj kaj administrantoj ĉi tie. Mi jam rolas kiel burokrato en la esperanta vikipedio kaj pretas ekplenumi la saman rolon ĉi tie. [[Vikipediisto:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] 09:44, 14. Mar 2006 (UTC) '''por:''' :# [[Vikipediisto:Gangleri|Gangleri]] | [[w:Vikipediisto:Gangleri|w:]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/User_talk:Gangleri?action=history Th] | [[w:Vikipediista_diskuto:Gangleri|T]] 16:14, 13. Mar 2006 (UTC) :# '''kontraŭ:''' :# '''komentoj:''' :# 1801 5496 2006-08-14T13:01:08Z 61.69.42.220 Yes check.svg <noinclude>[[Kategorio:Ŝablonoj|{{PAGENAME}}]]</noinclude> [[Image:Yes check.svg|15px|farita]] '''farita''' 1802 3867 2006-03-21T17:57:54Z Gangleri 24 [[wikt:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|wikt:]] <div style="border: 1px solid #AAAAAA; padding: 7px; text-align:center; float:{{{float|right}}}; margin-left:5px; margin-right:5px" dir="{{{direction|ltr}}}" > [[commons:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|c:]] [[<!-- b: -->special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|b:]] [[m:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|m:]]<!-- [[n:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|n:]] --> [[q:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|q:]]<!-- [[s:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|s:]] --> [[w:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|w:]] [[wikt:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|wikt:]] </div> 1803 3851 2006-03-19T18:56:25Z Gangleri 24 [[af:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|af]] [[ar:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|ar]] [[bg:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|bg]] [[ca:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|ca]] [[cs:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|cs]] [[cy:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[cy]] [[da:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[da]] [[de:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[de]] [[en:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[en]] [[es:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[es]] [[eu:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[eu]] [[et:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[et]] [[fa:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[fa]] [[fi:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[fi]] [[fr:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[fr]] [[gl:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[gl]] [[he:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[he]] [[hu:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[hu]] [[hr:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[hr]] [[ia:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ia]] [[is:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[is]] [[it:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[it]] [[ja:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ja]] [[ko:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ko]] [[la:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[la]] [[mi:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[mi]] [[ms:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ms]] [[nl:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[nl]] [[nn:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[nn]] [[nb:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[nb]] [[pl:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[pl]] [[pt:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[pt]] [[ro:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ro]] [[ru:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|[ru]] [[simple:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|simple]] [[sl:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|sl]] [[sr:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|sr]] [[sv:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|sv]] [[th:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|th]] [[tr:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|tr]] [[wa:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|wa]] [[zh:special:{{{page|{{PAGENAME}}}}}|zh]] 1804 3864 2006-03-20T00:40:32Z Gangleri 24 reformat <small>{{int:Clearyourcache}}</small> <div class="plainlinks" style="background-color: #FFFFFF; border: 2px solid #AAAAAA; font-size: smaller; font-weight: bold; padding: 3px; text-align: center;" dir="{{{dir|ltr}}}"> {| style="width: 100%;" |- | <span style="margin-left: 7em;">&emsp;</span>'''{{int:Allmessages}}&nbsp;:'''&nbsp;[[commons:special:Allmessages|c:]]&nbsp;[[<!-- b: -->special:Allmessages|b:]]&nbsp;[[m:special:Allmessages|m:]]&nbsp;<!-- [[n:special:Allmessages|n:]]&nbsp; -->[[q:special:Allmessages|q:]]&nbsp;<!-- [[s:special:Allmessages|s:]]&nbsp; -->[[w:special:Allmessages|w:]]&nbsp;([[:de:special:Allmessages|de:]]&nbsp;[[:en:special:Allmessages|en:]]&nbsp;[[:fr:special:Allmessages|fr:]])&nbsp;[[wikt:special:Allmessages|wikt:]]&nbsp;· '''Common.css :&nbsp;'''[[commons:MediaWiki:Common.css|c:]]&nbsp;[[<!-- b: -->MediaWiki:Common.css|b:]]&nbsp;[[m:MediaWiki:Common.css|m:]]&nbsp;<!-- [[n:MediaWiki:Common.css|n:]]&nbsp; -->[[q:MediaWiki:Common.css|q:]]&nbsp;<!-- [[s:MediaWiki:Common.css|s:]]&nbsp; -->[[w:MediaWiki:Common.css|w:]]&nbsp;([[:de:MediaWiki:Common.css|de:]]&nbsp;[[:en:MediaWiki:Common.css|en:]]&nbsp;[[:fr:MediaWiki:Common.css|fr:]])&nbsp;[[wikt:MediaWiki:Common.css|wikt:]]&nbsp;· '''Common.js :&nbsp;'''[[commons:MediaWiki:Common.js|c:]]&nbsp;[[<!-- b: -->MediaWiki:Common.js|b:]]&nbsp;[[m:MediaWiki:Common.js|m:]]&nbsp;<!-- [[n:MediaWiki:Common.js|n:]]&nbsp; -->[[q:MediaWiki:Common.js|q:]]&nbsp;<!-- [[s:MediaWiki:Common.js|s:]]&nbsp; -->[[w:MediaWiki:Common.js|w:]]&nbsp;([[:de:MediaWiki:Common.js|de:]]&nbsp;[[:en:MediaWiki:Common.js|en:]]&nbsp;[[:fr:MediaWiki:Common.js|fr:]])&nbsp;[[wikt:MediaWiki:Common.js|wikt:]]&nbsp;· '''Monobook.css :&nbsp;'''[[commons:MediaWiki:Monobook.css|c:]]&nbsp;[[<!-- b: -->MediaWiki:Monobook.css|b:]]&nbsp;[[m:MediaWiki:Monobook.css|m:]]&nbsp;<!-- [[n:MediaWiki:Monobook.css|n:]]&nbsp; -->[[q:MediaWiki:Monobook.css|q:]]&nbsp;<!-- [[s:MediaWiki:Monobook.css|s:]]&nbsp; -->[[w:MediaWiki:Monobook.css|w:]]&nbsp;([[:de:MediaWiki:Monobook.css|de:]]&nbsp;[[:en:MediaWiki:Monobook.css|en:]]&nbsp;[[:fr:MediaWiki:Monobook.css|fr:]])&nbsp;[[wikt:MediaWiki:Monobook.css|wikt:]]&nbsp;· '''Monobook.js :&nbsp;'''[[commons:MediaWiki:Monobook.js|c:]]&nbsp;[[<!-- b: -->MediaWiki:Monobook.js|b:]]&nbsp;[[m:MediaWiki:Monobook.js|m:]]&nbsp;<!-- [[n:MediaWiki:Monobook.js|n:]]&nbsp; -->[[q:MediaWiki:Monobook.js|q:]]&nbsp;<!-- [[s:MediaWiki:Monobook.js|s:]]&nbsp; -->[[w:MediaWiki:Monobook.js|w:]]&nbsp;([[:de:MediaWiki:Monobook.js|de:]]&nbsp;[[:en:MediaWiki:Monobook.js|en:]]&nbsp;[[:fr:MediaWiki:Monobook.js|fr:]])&nbsp;[[wikt:MediaWiki:Monobook.js|wikt:]] | style="text-align: right;" | <sup>[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} purge]</sup><br />[[m:Help:User style|User-Styles]] |} ---- [[MediaWiki:Amethyst.css|Amethyst.css]] | [[MediaWiki:Chick.css|Chick.css]] | [[MediaWiki:Cologneblue.css|Cologneblue.css]] | [[MediaWiki:Myskin.css|Myskin.css]] | [[MediaWiki:Nostalgia.css|Nostalgia.css]] | [[MediaWiki:Simple.css|Simple.css]] | [[MediaWiki:Standard.css|Standard.css]] ---- [{{SERVER}}/skins-1.5/monobook/main.css main.css] | [{{SERVER}}/skins-1.5/common/commonPrint.css commonPrint.css] | [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/skins/monobook/ xy-Fixes.css] | [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/skins/common/ xy-common.css/js] | [{{SERVER}}/skins-1.5/common/wikibits.js wikibits.js] | [{{SERVER}}/skins-1.5/common/IEFixes.js IE-Fixes.js] | [http://cvs.sourceforge.net/viewcvs.py/wikipedia/phase3/skins/ …Skins] </div> 1805 6247 2006-11-25T18:29:30Z 86.199.0.231 '''La Kantado de Zorro''' El la nokton, kiam la plena luno estas brila,<br> Venas rajdanto konata kiel Zorro.<br> Tiu aŭdaca renegato distranĉas Z per sia klingo<br> Z, kiu subtenas Zorron.<br> Zorro, la Vulpo tiel ruza kaj libera,<br> Zorro, kiu faras la signon de la Z.<br> Li ĝentilas, sed la malvirtaj ekflugas,<br> kiam ili kaptas la flugon de Zoro.<br> Li estas amiko de la febla, kaj la povra, kaj la humila,<br> tiu tre unika Moŝto Zoro.<br> Zorro, la Vulpo tiel ruza kaj libera<br> Zorro, kiu faras la signon de la Z.<br> Zorro, Zorro, Zorro, Zorro, Zorro... 1806 3897 2006-03-24T14:39:02Z 85.59.117.169 '''Resumo''' ---- Ĉi tiu libro provas montri teknikaĵojn kiuj helpas havi lucidajn sonĝojn (sonĝoj kie ni scias ke ni sonĝas). Ekzisto de lucidaj sonĝoj estas provita de la sciento. Kiam oni sonĝas kaj scias ke estas sonĝantaj, tial oni povas kontroli siajn sonĝojn. Havi tiajn sonĝojn povesti sensacia sperto. Unue estos klarigita informo pri sonĝoj laŭ biologio. Post tio estos klarigita kiel memori niaj sonĝoj kaj kiel esti daŭre lucida en ili, kaj ankaŭ, kion ni povas fari en niaj sonĝoj. Sciu aŭ memoru ke vi povas ŝanĝi ion ajn en ĉi tiu artikolo se vi volas. Enhavo ---- ===[[Lucida Sonĝo/Antaŭparolo|Antaŭparolo]]=== # Komenca noto. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} # Pri sonĝoj. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} # Pri lucida sonĝoj. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} # Eblaj danĝeroj. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Kutimigo. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Frenezo. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Malkunligo. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Dube: renkontoj kun spiritoj. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Dube: krei malbonajn kutimojn aŭ obsediĝi kun kontrolo de sonĝoj. {{kompleto|00%|24a de marto, 2006}} ## Dube: ofta laco. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Dube: ne povi halti. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} # Aliaj similaj teknikaĵoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ===[[Lucida sonĝo/Memori sonĝojn|Memori sonĝoj]]=== : Pliboniĝi la memoron de sonĝoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ===[[Lucida sonĝo/Teknikaĵoj por eniro|Teknikaĵoj por eniro]]=== # Komenca {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Vekante kaj dormante. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Testo de realeco. {{kompleto|00%|26a marto, 2006}} # Teknikaĵoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Veki kaj reveni al la dormejo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Sugestiĝo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Eniro mantra. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Eniro ekde vigilo al sonĝo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ### Bildoj hipnagogikaj. {{kompleto|00%|25a de marto, 2006}} ### Kalkuli. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ### Teknikaĵo de sono. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Vida eniro al lucida sonĝo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Teknikaĵo de la reĝustigi de la tempo de sonĝo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} # Aliaj teknikaĵoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Kovi sonĝojn. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Sinsekva sonĝoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Lucida eniro al lucida sonĝo. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Metodo tibeta. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Aliaj teknikaĵoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} # Aliaj metodoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Manĝo kaj trinko. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Drogoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Mekanikaĵoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} ## Programoj. {{kompleto|00%|26a de marto, 2006}} 1807 3887 2006-03-24T10:19:12Z 4lex 62 Saluton! Mi estas [http://es.wikipedia.org/wiki/Usuario:4lex 4lex] (kaj [http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipediisto:4lex 4lex]). Mi provos skribi iom pri [[Vikipediisto:4lex/Kuantika komputado|Kuantika komputado]]. Kiam mi vidos, ke mi skribos sufiĉe, mi movos tio kiel nova libro. (''Mi pensas, ke mi bezonas aŭ sciencavortaron aŭ lingvahelpon!''). Mi provos verki nun libro-ostaron, kaj poste verki semajne unun rilatan ĝermon en la vikipedio. Tiel, la libro antaŭiros iom post iom, kaj eble iu el la vikipedio helpos iomete. 1808 5835 2006-09-24T14:10:48Z 4lex 62 /* [[Kvantumkomputiko/Kio|Kio? Kia? (kaj kio ne?)]] */ [[Dosiero:Richard_Feynman_ID_badge.png|right|frame|R. Feynman [fEJnman]: "''There is plenty of room at the bottom''" ("estas multe da spaco malsupre"), (1959)]] La kvantumkomputiko, la kvanta informa teorio, la kvantumaj komputiloj... ekde kelkaj jaroj oni aŭdas kaj legas novaĵojn pri tio, sed ofte oni ne bone komprenas, ĉar kvantuma fiziko estas malfacilega temo. Ĉu tio estigos la daŭrigaĵo de la geometria kreskado de la integra cirkvita kalkulpovo (la fama ''Moora leĝo'')? Ĉu oni vere vidos tiuj "''kvantumajn komputilojn''", kaj ĉe la retkafejo kaj ĉe la lernejo, aŭ estas tio nur scientista revo? Nuntempe (2006), oni ne trovas (en esperanto) apenaŭ informo pri kvantumkomputiko, je la kialo de ĉi tiu vikilibreto. ==[[Kvantumkomputiko/Kio|Kio? Kia? (kaj kio ne?)]]== '''Kio estas kvantuma mekaniko?''' La kvantuma mekaniko (ankaŭ kvantuma fiziko) estas scienco, kiu priskribas la fiziko de ''malgrandegaj'' sistemoj: klazika elektromagnetismo kaj Newtona [njutona] mekaniko malbone priskribas atomajn kaj subatomajn sistemojn (oni kutime ekvidas kvantumajn efikojn en sistemoj kun malpli ol 1000 atomoj). Ĝi priskribas la stato de sistemo (kvantstato) pere de ondfunkcio kiu enhavas la informo pri ĉiuj observeblaj ecoj (nomitaj observeblaĵojn). '''Kio kaj kia estas kvantumkomputiko?''' Kvantumkomputiko estas komputiko, kiu bazas sur kvantummeĥaniko (kaj ne sur klasika meĥaniko). Kial iuj kvantumaj efikoj ne havas klasikajn similaĵojn, oni povas manipuli informo novmainere, kaj tiel aperigas nova informa teorio. Ekzemploj el la kvantumaj efikoj: * kvantuma stata superpozicio (kvantuma sistemo povas ekzisti samtempe kiel kelkaj malsamaj kvantumaj statoj) * kvantuma impliko (kelkaj malproksimaj kvantumaj sistemoj, kiu estis proksimaj, povas esti implikitaj, tiel, ke mezuri unu el ili nuligas la statan superpozion el la aliaj) '''Kio estas kvantumbito?''' Kvantumtbito estas laŭvole manipuleble dustata kvantuma sistemo. Kvantumtbiton estas uzata kiel unuo en la kvantuma informa teorio. Do, ĝi estas iel kvantuma fizika analogo por bito. Oni diras, ke ''dustata kvantuma sistemo enhavas unu kvantumbiton da informo''. Kvantuma stata superpozicio kaj kvantuma implikeco multe malsamigas kvantumbiton el regula bito. Antaŭ la kvantuma mezuro, grupo da kvantumbitoj enhavas multege pli da informo ol samnombra grupo de bitoj. La mezurago nuligas la statan superpozicion kaj la kvantuman implikecon. Do, kvantumbitoj estas pli bona ol bitoj ne por enhavi informon, sed nur por ĝin trakti. '''Kvantumkomputiko ne estas...''' * sama, jam konita, klasika komputiko (kompreneble), sed ankaŭ ne... * molekula komputiko: eblos uzi molekulojn (kia nanotuboj) kiel etaj komputileroj por klasika komputiko (bitoj kaj ne kvantbitoj, neniu stata superpozicio ktp) * DNA-a komputiko: eblas (aŭ eblos!), plenumi simplajn komputikojn [[w:eo:DNA|DNA]]-e (DeoksiriboNuklea Acido). Oni povas ludi kun [[w:eo:PĈR|polimeraza ĉen-reakcio]], [[w:eo:Mem-replikiĝo de DNA|mem-replikiĝo de DNA]] kaj kun plu biologio-laborejaj teknikoj, kaj tiel efiki klasika (sed multegajprocezilaj) komputiko. Tio ne estas Kvantumkomputiko, ĉar oni ne uzas kvantumefikojn. * kvantuma ĉifrado: eblas uzi kvantumaj efikoj por nova kaj tre bona ĉifrado. Fakte, tio jam ekzistas nuntempe! Tio estas kvantuma informa teorio, kvantumfiziko kaj tre bona tekniko, sed, kial oni ne komputas, tio ne estas kvantumkomputiko. * kvantumteleportado: eblas teleporti informaĵojn (nek homojn nek aferojn, nune!). Kiel ĉifrado, ankaŭ tio ne estas kvantumkomputiko. ==Ĉu?== '''Ĉu kvantumkomputiko tute eblas?''' Kvantuma komputiko ne estas sciencfikcio... sed ankoraŭ ankaŭ ne estas ekzistanta, praktika tekniko. Antaŭ kelkaj jaroj, la eraroj dum longaj kvantumaj komputadoj ŝajnis nesupereblan malhelpaĵon. Vere, ne eblas korekti la kvantumajn komputerarojn same kiel en la klazika komputado, kaj tio estas granda malfaciligo. Tamen, oni montris ke la kvantuma erarkorektado eblas, almenaŭ teorie, laŭvolan longan komputadon. La nuraj kondiĉoj: unue, oni bezonos pli da kvantbitoj por la sama komputado, kaj due, la eraroj (ĝenerale kaj ankaŭ dum la erarkorektado) devas esti malpli grandaj ol ion limon. Komence, oni kalkulis tiun limon kiel <math>10^{-4}</math>, sed nun iuj diras, ke ĝi povas eĉ esti <math>10^{-2}</math>. Do, nuntempe, oni pensas ke, laŭ la konitaj fizikaj leĝoj, nenio malebligas ĝeneralan kvantumkomputikon, sed ''praktike'' ĝi ankoraŭ estas grandega ingenia kaj scienca defio. Laŭvole, sufiĉe bone kaj sufiĉe longe kontroli la kvantuman staton de iu sistemo, kiu ankaŭ estas sufiĉe granda por efiki utilan komputikon estas ege malfacila tasko. ==Kial?== '''Kial provi kvantumkomputi?''' Eĉ se oni neniam atingus kvantumkumputikon, estus interesega ĝin studi: la kvantuma informo teorio eblas antaŭaĵon al la kvantuma fiziko. Krome, se -kiel supre skribite- kvantumkomputiko eblos, ĝi ebligos al ni novan informprocezo-antaŭenegon. ==Kiom?== '''Kiom rapida estos kvantumkomputiko?''' Kvantumkomputiko ne estos necese "pli rapida", kaj ankaŭ ne "pli malrapida" ol konata komputiko. Sed per kvantumkomputiko, kalkaj problemoj havos malsama komplekseca klaso. Tiel, se ni havus ĝenerala kvantumkomputilo, almenaŭ por kelkaj problemoj, ĝi estus la plej rapida komputilo. Nuntempe, la plei konata algoritmoj kiu estas malpli kompleksa kvantike estas: * Shor-a algoritmo * Grover-a algoritmo * Kvant-Fourier-transformado ==Kiel?== '''Kiel ni kvantumkomputikos?''' Por konstrui kvantumkomputilo, oni bezonas la nomitaj "''kvin De-Vincenzo-punktoj''": # kvantumbitoj, kiu povas esti facile legita # kvantumbitoj, kiu povas esti initiati laŭvole # Turing-kompleta kvantpordaro # kvantumpordoj, kiu estas pli rapida ol senkohereca tempo (malfacila!) # skalebla sistemo por pliigi la nombron de kvantumbitoj (la plei malfacila!) ==Kiu?== '''Kiu el la nunaj proponoj estas la plej ebla?''' Laŭ la [http://quantum.fis.ucm.es/pollBooth.pl?section=&qid=6&aid=-1 baloteto] ĉe Qubitnews (Kvantbitnovaĵojn), la plej amitaj kvantumbitoj estas "ion trapped in vacuum" (iono enkaptita en vido), "quantum dot on surface" (kvantumpunto sur platejo) kaj "SQUID" (Ilo por Superkonduktiva Kvantuma Indukto, ISKI). [[Dosiero:NMR-Spectrometer.JPG|right|thumb|Spectroskopo por Nuklea Magneta Resonanco]] Pli serioze, ekzistas kelkaj ebloj kun malsamaj ecoj: * enkaptitaj ionoj: Enkaptitaj, malvarmigitaj ionoj estas uzataj kiel kvantumbitoj. Laseroj estas uzataj por efekti logikajn kvantumpordojn. Oni povus irigi la kvantumbitojn sen lin senkoherentigi. Nuntempe, una el la plej eblaj. * kvantumaj punktoj: Tre generala sistemo: kvantuma punkto povas esti enkaptita elektrono, spinstato en molekulo, aŭ multaj aliaj ebloj. Krome, iel simila al la enkaptitaj ionoj, kaj la duona el la plej eblaj. * Nuklea Magneta Resonanco: Oni jam uzis NMR kvantumaj efikoj kiel analiza kemia ilo ekde kelkaj jaroj (ne por kvantumkomputi), tial scientistoj havas grandvaloran spertaĵon. Eblis la ĝis nun plej grandan kvantuman komputadon: 15=5*3 laŭ la Shor-algoritmo. Bedaŭrinde, aperas ke ĉi tiu propono ne estas facile pli skalebla. * Ilo por Superkonduktiva Kvantuma Indukto, aŭ, ĝenerale, Josephson-a efiko: Kiel NMR, ISKI estas ilo multe uzata kaj bone konata, kiu ebligas interesajn kvantumajn efikojn. Ĝis nun, ĝi nur taŭgis por malgrandan kvantuman komputadon. * topologia kvantuma komputiko: bazita en la kvantuma Hall-a efiko * kvantumoptika kvantuma komputiko: uzi la kvantumajn ecojn de la fotonoj * kaj kelkaj plu... ==Kiam?== '''Kiam oni vidos "vere" kvantumkomputilon?''' Tio dependas... iuj scientistoj diras (2006-e), ke eble je la 2020 ni vidos iun "praktikan" kvantumkomputilon. Ili parolas pri kvantumkomputiloj, kiuj oni povas uzi por utilaj -sed tre specifaj- komputadoj, ekzemple komputadoj pri kvantuma fiziko. Eble 1000 aŭ eĉ 100 kvantbitoj sufiĉos por kelkaj interesegaj fizikaj komputadoj. La ĝisnuna (2006-e) plej granda kvantumkomputado estis sep kvantumbitoj komputante "15=5*3", je la 2001. Sed... ĉu kvantumaj personaj komputiloj kaj kvantikaj dokumentoredaktilo? Ĉu milionoj, duilionoj, triilionoj da kvantumbitoj? Neniu povas antaŭdiri, nuntempe. ==Kies aŭ kie?== '''Kie estas la plej antaŭirita esplorado pri kvantumkomputiko? Kies estos la unua ĝenerala kvantumkomputilo?''' Povus esti [http://www.research.ibm.com/quantuminfo/ ĉe IBM]. Aŭ ĉe Los Alamos National Labs, aŭ ĉe CalTech, aŭ ĉe Oxford University... aŭ ĉe unu el la multaj universitatoj, kie oni laboras pri kvantuma informa teorio. Verskribi, ne ekzistas nur unu esplorcentro, kiu estas evidente la plej antaŭirita (eble la kialo estas: neniu el ili estas sufiĉe antaŭirita!). ==Vortprovizo== Tiuj [http://www.iis.nsk.su/persons/pok/Eo/KompLeks/html/HEJMO.html komputada leksikono], [http://www.lujz.org/vorfiz/ fizika vortaro], [http://kursoj.club.fr/revo/werner.htm matematika vortaro] eble estos utilaj. * [[w:eo:Bito|Bito aŭ Duumo]] ** [[w:eo:Kvantumbito|Kvantumbito]] * Algoritmo ([[w:eo:Algoritmo|redaktu!]]) ** Shor-a algoritmo ([[w:eo:Shor-a algoritmo|verku!]]) ** Grover-a algoritmo ([[w:eo:Grover-a algoritmo|verku!]]) ** Fourier (kaj Kvant-Fourier)-transformado ([[w:eo:Fourier-transformado|verku!]], kaj redaktu [[w:eo:Fourier-a analizo|Fourier-a analizo]]) * Kvantuma mekaniko ([[w:eo:Kvantuma mekaniko|redaktu!]]), kvantumigo, mekaniko ([[w:eo:Mekaniko|redaktu!]]) ** Ondofunkcio ([[w:eo:Ondofunkcio|verku!]]), propra funkcio, propra valoro ** Operatoro ([[w:eo:Operatoro|verku!]]) ** Hamiltona operatoro ([[w:eo:Hamiltona operatoro|verku!]]) ** Implikeco ([[w:eo:Implikeco|verku!]]), Hilberta spaco ([[w:eo:Hilberta spaco|redaktu!]]) ** Kvantuma stato ([[w:eo:Kvantuma stato|verku!]]) kaj stata superpozicio, baza stato, fundostato ** Kato de Schrödinger ([[w:eo:Kato de Schrödinger|redaktu!]]) * [http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Komputa_komplekseca_teorio Komputa komplekseca teorio] ** Komplekseca klaso ([[w:eo:Komplekseca klaso|verku!]]) *** P malsamas NP ([[w:eo:P malsamas NP|verku!]]) *** BQP ([[w:eo:BQP|verku!]]) * [http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Informa_teorio Informa teorio] * Nuklea Magneta Resonanco ([[w:eo:NMR|verku!]]) ==Rettekstoj kaj ligiloj== ===Anglalingve=== * [http://www.qubit.org/ qubit.org]: britia centro por kvantumkomputiko, kun multe da informaĵoj * [http://qwiki.caltech.edu/wiki/Main_Page qwiki] kaj [http://cam.qubit.org/wiki/index.php/Main_Page Quantiki]: vikioj pri kvantkomputiko kaj kvantuma informa scienco ===Esperantalingve=== *[http://www.forst.uni-muenchen.de/EXT/AIS/kursoj/s1/autkon/lec08.html La teorio de kvantumoj kaj la kriptografio] (mallonga) *[http://wwwtios.cs.utwente.nl/esperanto/kvantum/kvantum.html Esencoj de la kvantummekaniko] ===Francalingve=== *[http://www.lpn.cnrs.fr/fr/GOSS/BQSpin.php Manipulation optique du spin électronique dans les boîtes quantiques]: Esploristoj pri kvantbitoj el la CNRS ===Germanalingve=== *[http://www.quantencomputer.de/ Quantencomputer.de]: por eklerni ===Hispanalingve=== * [http://www.fceia.unr.edu.ar/%7Ediazcaro/QC/Tutorials/ Introducciones y tutoriales]: por eklerni, kaj por plilerni 1809 3885 2006-03-23T14:18:39Z 4lex 62 [[Vikipediisto:4lex/Kuantika komputado]] moved to [[Vikipediisto:4lex/Kvantumkomputiko]] #REDIRECT [[Vikipediisto:4lex/Kvantumkomputiko]] 1810 3960 2006-03-29T13:12:44Z 4lex 62 tiel? [[Dosiero:{{{1}}}.png|Kompleto: {{{1}}} (je la {{{2}}})]]<noinclude> Uzado: <nowiki>{{</nowiki>Kompleto|''kompletfrakcio''|''hodiaŭ''}} Eblaj kompletfrakcioj: <tt>00%</tt>, <tt>25%</tt>, <tt>50%</tt>, <tt>75%</tt>, o <tt>100%</tt> Hodiaŭ: <tt>{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHABBREV}} {{CURRENTYEAR}}</tt> [[Categoría:Wikilibros:Plantillas de mantenimiento|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1811 3916 2006-03-26T21:40:45Z 70.178.127.20 saluton! 1843 3961 2006-03-29T13:14:24Z 4lex 62 forigu, mi finfine komprenis kaj korektis la ŝablono:kompleto {{forigu}} 1844 3962 2006-03-29T13:25:29Z 4lex 62 io tia? <br clear="all"> {| width=40% align=center cellspacing=3 style="border: 1px solid #C0C090; background-color: #F8EABA; margin-bottom: 1px;" |- | Tiu ĉi paĝo estas forigenda (eble ne regulkonvena). |} <br clear="all"> 1845 4349 2006-05-13T13:45:35Z 82.153.170.229 Laborantojn pri ĉi tiu tradukprojekto eble interesus ke iu jam tradukis la tutan unuan libron de la serio Hari Poter, kaj nun serĉas eldonejon. Se vi volas helpi tiun projetkon, bonvolu skribi vian nomon ĉe la petskribo ĉe http://hp-esperanto.com/. Per tiu retpaĝo ni provas pruvi ke libro estas eldoninda. Dankon. --[[Vikipediisto:Bpeel|Bpeel]] 08:43, 2. Apr 2006 (UTC) 1846 3977 2006-04-04T04:40:19Z Dejo 63 chapitro en la hispana Hasta entonces había conseguido que Carlos no me hiciera confidencia alguna sobre las pretensiones que en mala hora para él lo habían llevado a casa. Mas luego que nos encontramos solos en mi cuarto, donde me llevó pretextando deseo de descansar y de que leyésemos algo, conocí que iba a ponerme en la difícil situación de la cual había logrado escapar hasta allí a fuerza de maña. Se acostó en mi cama quejándose de calor; y como le dije que iba a mandar que nos trajeran algunas frutas, me observó que le causaban daño desde que había sufrido intermitentes. Acerquéme al estante preguntándole qué deseaba que leyésemos. —Hazme el favor de no leer nada —me contestó. —¿Quieres que tomemos un baño en el río? —El sol me ha producido dolor de cabeza. Le ofrecí álcali para que absorbiera. —No, no; esto pasa —respondió rehusándolo. Golpeándose luego las botas con el látigo que tenía en la mano: —Juro no volver a cacería de ninguna especie. ¡Caramba! Mire usté que errar ese tiro... —Eso nos sucede a todos —le observé acordándome de la venganza de Braulio. —¿Cómo a todos? Errarle a un venado a esa distancia, solamente a mí me sucede. Tras un momento de silencio, dijo buscando algo con la mirada en el cuarto: —¿Qué se han hecho las flores que había aquí ayer? Hoy no las han repuesto. —Si hubiera sabido que te complacía verlas ahí, las habría hecho poner. En Bogotá no eras aficionado a las flores. Y me puse a hojear un libro que estaba abierto sobre la mesa. —Jamás lo he sido —contestó Carlos— pero... ¡no leas, hombre! Mira: hazme el favor de sentarte aquí cerca, porque tengo que referirte cosas muy interesantes. Cierra la puerta. Me vi sin salida; hice un esfuerzo para preparar mi fisonomía lo mejor que me fuera posible en tal lance, resuelto en todo caso a ocultar a Carlos lo enorme que era la necedad que cometía haciéndome sus confianzas. Su padre, que llegó en aquel momento al umbral de la puerta, me libró del tormento a que iba a sujetarme. Carlos —dijo don Jerónimo desde afuera—: te necesitamos acá. Había en el tono de su voz algo que me parecía significar: “Eso está ya muy adelantado”. Carlos se figuró que sus asuntos marchaban gloriosamente. De un salto se puso en pie contestando: —Voy en este momento; —y salió. A no haber yo fingido leer con la mayor calma en aquellos instantes, probablemente se habría acercado a mí para decirme sonriendo: “En vista de la sorpresa que te preparo, vas a perdonarme el que no te haya dicho nada hasta ahora sobre este asunto”... Mas yo debí de parecerle tan indiferente a lo que pasaba como traté de fingirlo; lo cual fue conseguir mucho. Por el ruido de las pisadas de la pareja, conocí que entraban al cuarto de mi padre. No queriendo verme de nuevo en peligro de que Carlos me hablase de sus asuntos, me dirigí a los aposentos de mi madre. María se hallaba en el costurero: estaba sentada en una silla de cenchas, de la cual caía espumosa, arregazada a trechos con lazos de cinta celeste, su falda de muselina blanca; la cabellera, sin trenzas aún, rodábale en bucles sobre los hombros. En la alfombra que tenía a los pies se había quedado dormido Juan, rodeado de sus juguetes. Ella, con la cabeza ligeramente echada hacía atrás, parecía estar viendo al niño: habiéndosele caído de las manos el linón que cosía, descansaba sobre la alfombra. Apenas sintió pasos levantó los ojos hacia mí; se pasó por las sienes las manos para despejarlas de cabellos que no las cubrían, y vergonzosa se inclinó con presteza a recoger la costura. —¿Dónde está mi madre? —le pregunté, dejando de mirarla por contemplar la hermosura del niño dormido. —En el cuarto de papá. Y hallando en mi rostro lo que buscó tímidamente al decir esto, sus labios intentaron sonreír. Medio arrodillado yo, enjugaba con mi pañuelo la frente del chiquito. —¡Ay! —exclamó María— ¿acaso vi que se había dormido? Voy a acostarlo. Y se acercó a tomar a Juan. Yo lo estaba alzando ya en mis brazos y María lo esperaba en los suyos: besé los labios de Juan entreabiertos y purpurinos, y aproximando su rostro al de María, pasó ella los suyos sobre esa boca que sonreía al recibir nuestras caricias y lo estrechó tiernamente contra su pecho. Salió para volver momentos después a ocupar su asiento, junto al cual había colocado yo el mío. Estaba ella arreglando los utensilios de su caja de costura, que había desordenado Juan, cuando le dije: —¿Has hablado con mi madre hoy sobre cierta propuesta de Carlos? —Sí —respondió—prolongando sin mirarme el arreglo de la cajita. —¿Qué te ha dicho? Deja eso ahora y hablemos formalmente. Buscó aun algo en el suelo, y tomando por último un aire de afectada seriedad, que no excluía el vivo rubor de sus mejillas ni el mal velado brillo de sus ojos, contestó: —Muchas cosas. —¿Cuáles? —Esas que usted aprobó que ella me dijera. —¿Yo? ¿y por qué me tratas de usted hoy? —¿No ve que es porque algunas veces me olvido...? —Di las cosas de que te habló mi madre. —Si ella no me ha mandado que las diga... Pero lo que yo le respondí sí se puede contar. —Bueno; a ver. —Le dije que... Tampoco se pueden decir ésas. —Ya me las dirás en otra ocasión, ¿no es verdad? —Sí; hoy no. —Mi madre me ha manifestado que estás animada a contestarle a él lo que debes, a fin de que comprenda que estimas en lo que vale el honor que te hace. Miróme entonces fijamente, sin responderme. —Así debe ser —continué. Bajó los ojos y siguió guardando silencio, distraída al parecer en clavar en orden las agujas en su almohadilla. —María, ¿no me has oído? —agregué. —Sí. Y volvió a buscar mis miradas, que me era imposible separar de su rostro. Vi entonces que en sus pestañas brillaban lágrimas. —Pero ¿por qué lloras? —le pregunté. —No, si no lloro... ¿acaso he llorado? Y tomando mi pañuelo se enjugó precipitadamente los ojos. —Te han hecho sufrir con eso, ¿no? Si te has de poner triste, no hablemos más de ello. —No, no; hablemos. —¿Es mucho sacrificio resolverte a oír lo que te dirá hoy Carlos? —Yo tengo ya que darle a mamá gusto; pero ella me prometió que me acompañarían. Estarás ahí, ¿no es cierto? —¿Y para qué así? ¿Cómo tendrá ocasión de hablarte él? —Pero estarás tan cerca cuanto sea posible. Y poniéndose a escuchar: —Es mamá que viene —continuó, poniendo una mano suya en las mías, para dejarla tocar de mis labios, como solía hacerlo cuando quería hacer completa, al separarnos, mi felicidad de algunos minutos. Entró mi madre, y María, ya en pie, me dijo: —¿El baño? —Sí —le repuse. —Y las naranjas cuando estés allá. —Sí. Mis ojos debieron de completar tan tiernamente como mi corazón lo deseaba estas respuestas pues ella, satisfecha de mi disimulo, sonreía al oírlas. Estaba acabando de vestirme a la sombra de los naranjos del baño, a tiempo que don Jerónimo y mi padre, que deseaba enseñarle el mejor adorno de su jardín, llegaron a él. El agua estaba a nivel con el chorro, y se veían en ella, sobrenadando o errantes por el fondo diáfano, las rosas que Estéfana había derramado en el estanque. Era Estéfana una negra de doce años, hija de esclavos nuestros: su índole y belleza la hacían simpática para todos. Tenía un afecto fanático por su señorita María, la cual se esmeraba en hacerla vestir graciosamente. Llegó Estéfana poco después que mi padre y el señor de M...; y convencida de que podía acercarse ya, me presentó una copa que contenía naranja preparada con vino y azúcar. —Hombre, su hijo de usted vive aquí como un rey, —dijo don Jerónimo a mi padre. Este le repuso, a tiempo que daban vuelta al grupo de naranjos para tomar el camino de la casa: —Seis años ha vivido como estudiante, y le faltan por vivir así otros cinco cuando menos. 1847 3978 2006-04-04T08:57:21Z Gangleri 24 [[<!-- b: -->:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{PAGENAME}}}}}|b:]]<!-- [[n:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{PAGENAME}}}}}|n:]] --> [[q:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{PAGENAME}}}}}|q:]]<!-- [[s:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{PAGENAME}}}}}|s:]] --> [[w:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{PAGENAME}}}}}|w:]] [[wikt:{{{genns|{{NAMESPACE}}}}}:{{{pagename|{{LCFIRST:{{PAGENAME}}}}}}}|wikt:]]&lrm; 1848 3987 2006-04-06T09:32:51Z Sergej 69 Nomiĝas Sergej, loĝas en Moskvo, po iom esperantistumas. Mi 'stas ĉi tie precipe por verki ion similan al bona manlibro de la rusa lingvo. Lingvoj parolataj de mi: * esperanto — ankoraŭ ne tute normale, sed regulare kaj volonte; ** esperantidoj kaj latinidaj planlingvoj: normale komprenas, en iuj eĉ povas ion skribi; * slava lingvaro: ** rusa — denaska; ** ukraina — ne tre volonte kaj malofte parolas; scias ĝin sufiĉe bone kaj regulare forgesas/restarigas ion; ** belorusa — volonte, sed malofte parolas; povas skribi/paroli bone, sed nur kun helpo de vortaro; ** macedona, ĉeĥa, serbokroata, pola: en proceso de (ne tre aktiva) lernado; ** aliaj slavaj lingvoj — povas kompreni; * ĝermana lingvaro: ** angla — normale sed ne volonte; ** frisa — multon komprenas, ankoraŭ ne provis lerni; ** nederlanda — en proceso de aktiva lernado, ne ĉiam komprenas kaj malforte parolas, sed sufiĉe bone skribas kaj legas; ** afrikansa — komprenas sufiĉe bone tekstojn, tute ne komprenas dirojn; ** germana — multe lernis, multon forgesis; iom komprenas aŭdaĵon, iom komprenas tekston (sed kun streĉoj); skribi aŭ paroli ne aŭdacas; ** jida — pli-malpli komprenas tekstojn kaj kantojn, foje povas ion skribi; ** sveda — jam forgesita; tekstojn komprenas nur kun streĉoj; ** aliaj nordĝermanaj: povas kompreni kun streĉoj; * latinida lingvaro: ** itala — entute bone (ĉion komprenas, preskaŭ ĉion povas diri), sed mi iomete forgesis la lingvon dum la 2004a jaro kaj post tio provas ĝin restarigi; ** rumana — normale, sed jam forgesante kaj ne tre volonte; ** franca — sufiĉe bone komprenas tekstojn; ** hispana — sufiĉe (sed ne ĉiam) bone komprenas tekstojn kaj dirojn; ** portugala — ne tro bone, sed komprenas tekstojn; ** rumanĉa — tre bone komprenas tekstojn; * greka: povas kompreni, foje eĉ skribi kun vortaro; * aliaj: en proceso de konatiĝado. 1849 3989 2006-04-06T09:59:05Z Ssire 70 mem verkado mem verkado 1850 3990 2006-04-06T09:59:37Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1851 3991 2006-04-06T10:00:34Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1852 3992 2006-04-06T10:01:12Z Ssire 70 mem-verkaro mem-verkaro 1853 3993 2006-04-06T10:15:44Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1854 3994 2006-04-06T10:18:01Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1855 3995 2006-04-06T10:21:05Z Ssire 70 mem-vekado mem-vekado 1856 3996 2006-04-06T10:24:53Z Ssire 70 mem-verkadoi mem-verkadoi 1857 3997 2006-04-06T10:27:51Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1858 4040 2006-04-09T09:34:18Z Ssire 70 re al antaùa nomo == Kompendio pri blazonoj == de [[:w:Serge Sire|Serge Sire]] kun antaŭparolo de [[:w:Michel Duc-Goninaz|Michel Duc-Goninaz]] [[Dosiero:Bla-1.jpg|thumb|right|300px|La Frontpaĝo]]</br> * La tuta [[Kompendio pri blazonoj en unu paĝo]] * Unuopaj paĝoj : [[:Dosiero:Bla-1.jpg|0]] ; [[:Dosiero:Bla-1-2.jpg|1-2]] ; [[:Dosiero:Bla-3-4.jpg|3-4]] ; [[:Dosiero:Bla-5-6.jpg|5-6]] ; [[:Dosiero:Bla-7-8.jpg|7-8]] ; [[:Dosiero:Bla-9-A.jpg|9-A]] ; [[:Dosiero:Bla-B-C.jpg|B-C]] ; [[:Dosiero:Bla-D-E.jpg|D-E]] ; [[:Dosiero:Bla-F.jpg|F]]. 1859 4041 2006-04-09T09:35:00Z Ssire 70 re al antaŭa nomo [[Kompendio pri blazonoj]] de [[:w:Serge Sire|Serge Sire]] Alklaku la bildojn por grandigi ilin. Denove tion faru post la unua pligrandigo. Por reveni ĉi-paĝen uzu "antaŭa paĝo"-n de via retumilo. {| |- | [[Dosiero:Bla-1.jpg|thumb|right|150px]] | [[Dosiero:Bla-1-2.jpg|thumb|left|300px]] | [[Dosiero:Bla-3-4.jpg|thumb|left|300px]] |- | [[Dosiero:Bla-5-6.jpg|thumb|left|300px]] | [[Dosiero:Bla-7-8.jpg|thumb|left|300px]] | [[Dosiero:Bla-9-A.jpg|thumb|left|300px]] |- | [[Dosiero:Bla-B-C.jpg|thumb|left|300px]] | [[Dosiero:Bla-D-E.jpg|thumb|left|300px]] | [[Dosiero:Bla-F.jpg|thumb|left|150px]] |} 1860 4020 2006-04-07T09:14:20Z Ssire 70 [[fr:Utilisateur:Ssire]] 1861 4032 2006-04-08T17:37:12Z 65.92.126.59 '''pomarrosos''' "pomarrosa" -fruto del yambo (Pequeño Larrousse) '''yambo''' Mirtácea de la India cultivada por sus fructos.. '''mirtáceo''' Relativo a una familia de plantas dicotiledóneas dialipétlalas de las regiónes cálidas (mirto, eucalipto.) '''mirto''' - de arboj kaj arbustoj kun kontraŭe duopaj folioj, kun blankaj aŭ rozaj floroj unuope aŭ kelkope akselaj k kun multasemaj beroj; PIV '''infanino''' kiel traduko por ''niña'' estas hispanismo. En Esperanto ekzistas: knabo- maskla, knabino- ina, kaj infano-sekse neŭtra. Kiam oni uzas "infanino" tiu sugestas ke "infano" estas maskla, kiel patro aŭ onklo. '''dorado''' = fig. esplendoroso, feliz (PL) tial, feliĉa 1862 4028 2006-04-07T22:31:43Z Ssire 70 mem-verkado mem-verkado 1863 6171 2006-11-09T18:49:43Z Marcos 16 [[Dosiero:borsc.jpg|right]] [[Kuirlibro]] -> [[Kuirlibro:Receptoj|Receptaro]]<br/> '''Barĉo (Ruĝbeta supo)''' Barĉo estas tradicia kuiraĵo de slavaj popoloj. En diversaj landoj la kuirmanieroj iom diferencas, sed ĉiom alestas ruĝa beto. Ĉi tie estas varianto de rusa barĉo (борщ - "borŝĉ" ruse). Tiu supo estas tiom populara en Rusio, ke eĉ aperiĝis idiomaĵo "pereborŝĉitj" singifa fari ion troe. <!-- Mallonga enkonduko kun historiaj, kulturaj kaj aliaj klarigaj detaloj. --> {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||4 Personoj |----- ||Energio: ||~2000 kJ (~500 kcal) |----- ||Tempo: ||40 minutoj |----- ||Facileco: ||meza |} == Ingrediencoj == * Vianda buljono - 2 litroj * Ruĝa beto - 2 pecoj * Vinagro (3-6%) aŭ citronsuko - 1 kulero * Butero - 1 kulero * Brasiko - 300 gramoj (ĉirkaŭ 1/3 peco) * Terpomoj - 3 pecoj * Cepo - 1 peco * Karoto - 1 peco * Tomatpasto - 1 kulero * Oleo - 2 kuleroj * Laŭro - 2 folioj * Pipro - 5-10 pizoj * Verdaĵo (aneto, petroselo, ŝenoprazo) - 1 kulero * Ajlo - 2 pecetoj * Salo * Muelitaj pipro kaj papriko == Kuirado == Metu kaserolon kun bovaĵa, porkaĵa aŭ kokinaĵa buljono sur fornelon. Purigu ĉiujn legomojn. Metu en bolantan buljonon tranĉigitan brasikon. Diserigu beton un fritetu ĝin en aparta poto kun butero kaj vinagro dum 3 minutoj. Aldonu al beto unu tason (ĉerpilon) da buljono kaj lasu ĝin kuiri kun malforta fajro. Aldonu al brasiko distranĉitajn terpomojn. Diserigu cepon kaj karoton. Varmegu olion sur pato. Fritu cepon 3 minutoj, aldonu karoton kaj fritu 3 minutoj, aldonu tomatpaston kaj fritu 3 minutoj. Metu en buljonon beton kaj patan ĉimon. Enigu laŭron kaj pipron, saligu. Diserigu kaj aldonu ajlon. Diserigu kaj aldonu verdaĵon. Bolu 3 minutoj. '''Gustumu!''' Barĉo devas esti dolĉacida. Se vi bezonas, korektu saporon per vinagro kaj spicoj. Malfermu kovrilon, estingu fajron kaj lasu barĉon maturiĝi almenaŭ dum duonhoro. Ĝi estos pli gusta post kelkaj horoj. == Konsiloj == * Buljonon por barĉo plej bone ekstrakti el peco de nejuna bovino kun osto - ĉirkaŭe dum 1,5 horoj. * Tomatpaston oni povas anstataŭigi per 2 tomatoj. Ilin oni devas boligi, purigi kaj tranĉigi. * Oni servas barĉon kun acidkremo kaj sekala pano. Oni drinkas [[vodko|vodkon]]. == Avertoj == * Beto bolata sen acidaĵo perdas belan ruĝan koloron. * Oni povas aldoni en barĉon acidaĵon (tomaton, vinagron) nur kiam terpomoj estas preskaŭ pretaj - alie tiuj ne estos molaj. * Oni ne devas precize cirkeli kvanton kaj tempon - nur sekvu ordon por pretigi ĉiun legomon. == Eksteraj ligoj == [http://en.wikibooks.org/wiki/Cookbook:Russian_Cabbage_Borscht | anglalingve] [http://kuking.net/2_525.htm | ruslingve] | 1864 4042 2006-04-09T10:07:28Z Genia 72 borĉro borĉro 1865 4129 2006-04-20T17:23:02Z 65.92.124.73 klakdanco '''hacienda''' estas plursignifa 1) Finca o conjunto de fincas que constituyen una propiedad. (farmbieno) 2) (Amér) Conjunto de ganado que hay en una estancia. (bovaro) En la unua alineo miaopinie estas signifo 1, sed povas esti ke laŭlonge de la romano la signifo ŝanĝus. '''tierra caliente''' en Kolombio tiu referancas al montana tero ĝis 900 metroj de alteco. Pli altaj elevacioj nomiĝas ''tierra templada''. Tial en la traduko "tierra caliente" = vala montana zono. '''chilacoa'''Polla de agua, chilacoa, tente, pájaro sol, zambullidor del sol (Gruiformes): Orden muy variado en su morfología externa, pero en general de patas largas. Frecuentan los cursos de agua lóticos, se desplazan sobre la vegetación emergente. chilacoa=aramides axillaris- ( devas esti sufiĉe proskime al "kreko" =malgranda anaso. '''guatín''' = Myoprocta pratti- es un roedor pequeño ?? Green acouchis are excellent to eat and are frequently hunted (Anderson arid Jones, 1984). "La mioproktoj estas manĝeblaj kaj ofte ĉasitaj." "Mioproktoj" ankoraŭ ne aperas en iu vortaro laŭ mia scio, sed konformas al la regulo de preni la bestnomojn de la latina lingvo. (Kaj mi ne volas diri 'ratego' se oni manĝas ĝin) Jen en vortaro de Pilger '''mioprokto @ verda akuĉo Myoprocta pratti''' '''piñuela'''- Gálbula del ciprés Gálbulo (gálbula) Fruto redondeado carnoso o indehiscente, del ciprés, enebro y otras plantas.(PL) '''konuso''' – La karakteriza infloresko k ŝajna frukto de la plejparto de la koniferoj; PIV '''Castruera'''; instrumento de viento típico de los indios del Chocó, semejante a una "ronda".(flaŭto?) '''agregado''' Empleado adscrito a un servicio del cual no es titular (PL) kromlaboranto? '''klakdanco''' Speciala unuopa danco en kiu la dancisto ritme klakigas sur la planko metallamenetojn fiksitajn sub la ŝuoj. 1866 4072 2006-04-14T16:20:29Z 4lex 62 [[Vikipediisto:4lex/Kvantumkomputiko]] moved to [[Kvantumkomputiko]] #REDIRECT [[Kvantumkomputiko]] 1867 4113 2006-04-18T06:30:10Z Sergej 69 #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro I: Skribo kaj prononco]] 1868 4114 2006-04-18T06:30:20Z Sergej 69 #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro I: Skribo kaj prononco]] 1869 4401 2006-05-25T14:04:39Z Sergej 69 Bonvenon en la manlibro pri la [[w:rusa lingvo|rusa lingvo]] ĉe Vikilibroj. Ĉi-projekto nur komenciĝas, kaj ĉiu povas helpi. Estu atenta pri [[RusaLingvo|tiu paĝo]], tio estas konkurenca ĉu-projekto. '''Enhavo''': * Parto 1: Skribo kaj prononco ** [[Rusa:Ĉapitro I: Fonemoj|Ĉapitro I: Fonemoj]] ** [[Rusa:Ĉapitro II: Literoj|Ĉapitro II: Literoj]] ** [[Rusa:Ĉapitro III: Prononco|Ĉapitro III: Prononco]] * Parto 2: Komenco ** [[Rusa:Ĉapitro IV|Ĉapitro IV]] ... 1870 4418 2006-06-01T07:39:29Z 83.237.175.31 /* Konsonantoj */ = Enkondukaj rimarkoj = La fonemojn ni skribos pere de Esperanta alfabeto, tamen kun aldono de la litero «y» kaj de la IPA-a signo «ʲ» por palataleco. Fonema skribo estos metata inter strekoj (/.../); por ĉefa akcento ni uzos la signon «´», kaj por tiu flanka la signon «`», same kiel en la rusa tradicio. Do, super originale skribataj cirile rusajn vortojn ni metos ankaŭ ĉi-simbolojn. Kaj por transskribo de la vera prononco ni uzos la [[w:Internacia Fonetika Alfabeto|Internacian Fonetikan Alfabeton]] kaj metos tiajn skribaĵojn inter kvadrataj braketoj ([...]). = Fonemoj = == Vokaloj == Listo de vokalaj fonemoj: /a/, /e/, /i/, /o/, /u/, /y/. Kiel vi vidas, la fonemoj estas nur ses; sed en realeco ĉio ne estas tiom simpla. Estas du rimarkoj. La unua rimarko: la sono de la lasta fonemo estas fama rusa sono, oniaopinie tute neprononcebla. Ni rakontos pri ĝi pli detale en la lasta parto de ĉi-ĉapitro. Dua rimarko: Al tiuj ses fonemoj korespondas pli ol 15 diversaj sonoj, kiujn oni devas certe distingi por havi bonan prononcon. La sonkvalito dependas de pozicio de unuopa vokala fonemo en vorto. Sed ne timu, la sistemo estas sufiĉe simpla. Vi ekkonos ĝin en la lasta parto. == Konsonantoj == Jen estas vera teruraĵo por lernantoj de la rusa. La rusa estas konsiderata kiel «konsonanta lingvo», kio signifas ke la plej grava parto de fonetiko estas ĝuste konsonantoj kaj ke oni devas ĉiam bone distingi ilin, kio estas ne tiom simpla ĉar la rusa havas 36 konsonantajn fonemojn. La konsonantoj dividatas en '''palatalecajn''' (kutime ili nomiĝas «palataligitaj»; tamen «palataligita» devas signifi ‘tia, kian oni igis palatala’; kaj la sufikso «-eco» ankaŭ signifas ne ĝuste tion kion ni volas, ĉar palatalecaj estas nur alproksimigitaj al palato, ne artikulataj en ĝi; sed al ni pli plaĉas la vorto «palataleca», do ni uzu ĝin dum Esperanta terminaro en ĉi tiu loko ne estas bone pripensita) kaj '''nepalatalecajn''', laŭ la rusa terminaro ili nomiĝas ankaŭ «molaj» kaj «malmolaj». Kia diferenco estas inter ili? — Malmolaj estas «bazaj formoj» de konsonantoj (krom tiuj kiuj povas esti nur molaj), kaj ili iĝas molaj pro certaj fonetikaj reguloj. «Bazaj formoj» preskaŭ ĉiam similas la korespondajn Esperantajn konsonantojn. Kaj la molaj malsamas la malmolajn je tio ke la korpo de la lango leviĝas al la malmolaj palatoj (la loko malantaŭ alveoloj, komenco de tia «kavo») dum prononcado de konsonanto. La rezulto estas nia konsonanto miksita kun joto (j). Al iuj homoj molaj konsonantoj povas ŝajni en certaj pozicioj esti «konsonanto + j», kaj en aliaj pozicioj oni preskaŭ ne povos distingi ilin de tiuj normalaj. Kelkaj molaj konsonantaj foje povas simili tute aliajn, ekzemple /tʲ/ kiel /ĉ/. Nepalatalecaj: /b/, /c/, /d/, /f/, /g/, /ĥ/, /ĵ/, /k/, /l/, /m/, /n/, /p/, /r/, /s/, /ŝ/, /t/, /v/, /z/. Palatalecaj: /bʲ/, /ĉ/, /dʲ/, /fʲ/, /gʲ/, /ĥʲ/, /j/, /kʲ/, /lʲ/, /mʲ/, /nʲ/, /pʲ/, /rʲ/, /sʲ/, /ŝʲ:/, /tʲ/, /vʲ/, /zʲ/. Ĉi-supre sekvas rimarkoj pri konsonantoj. # Ĉiam molaj estas /ĉ/, /j/ kaj /ŝʲ:/. La sono [j] tute ne povas esti malmola, ĉar ĝi estas palatala, ne palataleca. La /ŝʲ:/ estas kontraŭstarita al /ŝ/ per du ecoj: palataligiteco kaj longeco. La unua eco neniam ŝanĝiĝas, krom ke en tre rapida parolo. La dua eco, male, povas malaperi tre ofte. Efektive en la rusa ĉiu konsonanto povas esti prononcata ankaŭ longe (duoble), se estas duoble skribita, tamen la ruslingvanoj tute ne ĉiam povas bone distingi ilian longecon en prononco. (Pro tio, interalie, por ili estas iom malfacile bone kaj rapide prononci vortojn, lernante la italan aŭ finnan lingvojn, sed ne tiom malfacile kiom por anoj de lingvoj, en kiuj longaj konsonantoj tute forestas.) # Ĉiam malmolaj estas /c/, /ĵ/ kaj /ŝ/. Antaŭ kelkaj jarcentoj ili estis ĉiam molaj, kaj tio nun videblas laŭ paradigmoj de vortŝanĝigo. Pro transiro de [tsʲ] (palataleca «co») en [ts]-on, ankaŭ kie tio estis du fonemoj /t/ (aŭ /tʲ/) + /sʲ/, tie la So fariĝis malmola. Tre bone tio videblas en formoj de infinitivo kaj de 3a persono en singularo kaj pluralo ĉe refleksivaj verboj. Pri ili ni rakontos poste, jam en la kurso mem. # Certe, distingo de palatalecaj VS nepalatalecaj devas havi iujn limojn. Kaj jen estas tiuj limoj. ## Antaŭ vokaloj: antaŭ /a/, /o/, /u/ eblas ambaŭ; antaŭ /y/ — nur nepalatalecaj; antaŭ /i/ kaj kun kelkaj rimarkoj antaŭ /e/ — nur palatalecaj. Tio signifas, ekzemple, ke post /ŝ/, /ĵ/ kaj /c/ ne povas esti /i/; post la literoj por /ŝ/ (ш) kaj /ĵ/ (ж), tamen, skribatas nur la litero por /i/ (и) kaj tion oni ne ŝanĝu, ĉar vortŝanĝparadigmoj diras ke tie estu litero por /i/; post la litero por /c/ (ц) skribatas tiu por /y/ (ы) — se estas rusa vorto aŭ nur vortfinaĵo — kaj tiu por /i/ se estas prenita vorto (ekzemple, aberacio: аберрация (a-b-e-r-r-a-c-i-ja) /abʲerrácyja/). La konbinaĵoj «ce», «ŝe», «ĵe», certe, eblas. ## En la fino de vorto: eblas iu ajn konsonanto. Tamen, /mʲ/, /bʲ/, /pʲ/, /vʲ/ kaj /fʲ/ (molaj labialoj) tie okazas tre malofte, precipe se la vorto estas: ### nomo de la 3a deklino en nominativo aŭ akuzativo; ### adverbo derivata de tiu vorto (ekzemple вглубь /vglubʲ/ ‘profunden’: в /v/ ‘en’ + глубь /glubʲ/ ‘profundon’); ### imperativo de verbo kun radikalo per -b (m, f, p, v) kaj kun senakcenta finaĵo. ## Malmolaj konsonantoj devenis de kombinaĵoj de tiuj normalaj kun tio, kio estis post ili. Pro tio konsonantoj antaŭ aliaj konsonantoj ne povas esti ĉiaj, ekzemple io kiel /vʲkʲl/. Do, kelkaj kombineblecaj reguloj: ### Antaŭ malmolaj: molaj povas esti nur t, d, n, s, z, r, l; aliaj kombinaĵoj eblas nur en vortokuploj kaj ne ĉiam normale prononceblas. ### Antaŭ joto: la rusa skribo skribas en radiko ĉiam molajn, kaj en prefikso — nur malmolajn. Tamen vere distingatas nur moleco de t, d, n, s, z, r, l (t. e. oni legu kiel skribite), kaj aliaj prononcatas same — sen iu eksplicita moleco aŭ malmoleco, do prononcu ilin tiel, kiel vi kutime prononcas, kaj zorgu nur pri t, d, n, s, z, r, l. ### Antaŭ molaj: antaŭ molaj '''l''' kaj '''r''' tute neeblas molaj (krom /llʲ/ ~ /lʲlʲ/ kaj /rrʲ/ ~ /rʲrʲ/, efektive unu longa konsonanto); antaŭ molaj t, d, n, s, z ĉiu konsonanto povas esti nur malmola, kaj t, d, n, s, z, skribite malmolaj antaŭ ili, iĝas molaj: /kostʲ/ ‘osto’ → [kosʲtʲ]; antaŭ aliaj (k, g, ĥ, f, v, m, p, b) eblas nur malmolaj. ## Fonema statuso de la molaj velaroj (/kʲ/, /gʲ/, /ĥʲ/) estas malklara, ĉar tiuj velaroj estas nur malmolaj antaŭ /a/, /o/, /u/, /y/ kaj molaj antaŭ /e/ kaj /i/; tamen, /kʲu/ aŭ iu ajn simila kombinaĵo povas okaziĝi en prenita vorto, ekzemple la francan vorton ''manicure'' [mɑnʲi'kʲy:ʁ] eblas transdoni ruse nur kiel /manʲikʲúr/. La labialoj (p, b, f, v, m), krom tiuj pozicioj, povas esti molaj en originaj rusaj vortoj antaŭ /a/, kie ili devenas de antika *Vẽ: *pin/pen → *pẽ → pʲa. Ankaŭ ili povas esti molaj antaŭ /o/, kie skribatas Vë, ĉar tiu /o/ vere estas /e/, nur umlaŭtita. Ko, go kaj ĥo tre malofte povas esti antaŭ «ë», precipe en prenitaĵoj. Molaj labialoj antaŭ /u/ estas eblaj nur en prenitaĵoj, ekz. alilingvan «bü» oni povas transdoni nur per /bʲu/. Poste, pri '''t''' kaj '''d''' ni povas diri la samon ke pri la labialoj, tamen ĝi staras antaŭ /u/ en multaj elprenitaj vortoj, kiuj vivas en la lingvo ne similante elprenitajn, kaj en multaj onomatopeaj vortoj, do oni povas diri ke la kombinaĵoj /tʲu/ kaj /dʲu/ ankaŭ estas naturecaj por la rusa. Poste, /rʲ/, /nʲ/, /lʲ/ devenis (krom K + /i/, K + /e/) de r + j, n + j, l + j, pro tio ili povas stari ie ajn (certe, krom antaŭ /y/). La /sʲ/ kaj /zʲ/ estas refleksoj de io ne bone komprenebla (dume sj → ŝ, zj → ĵ), do ili ankaŭ povas stari ĉie. (Tj → ĉ en naturaj rusaj vortoj kaj → ŝʲ: en bulgaraj elprenoj; dj → ĵ en tiuj rusaj kaj → ĵd en tiuj bulgaraj. Kj → ĉ, gj → ĵ, ĥj → ŝ. Labialo + j → labialo + lʲ.) [[Rusa:Ĉapitro II|Sekva ĉapitro]] 1871 4115 2006-04-18T06:30:51Z Sergej 69 #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro I: Skribo kaj prononco]] 1872 4127 2006-04-18T19:07:16Z 212.24.44.242 Tie ĉi estos gramatika lernilo de la rusa lingvo. 1873 4425 2006-06-17T01:58:24Z 200.21.85.130 '''gradería''' ya había extrañado no verla en medio del grupo de la familia en la gradería donde acabábamos de desmontarnos. Laŭ la vortaro "gradería" estas seĝaro kiel en sportstadiono aŭ ekstera teatro. Kio estas 'graderiá' en farmbieno en loko kiel oni deĉevaliĝas? Provizore mi uzis la vorton '''loko'''. '''Cuánto te amara''' la hispana povas uzi la ''impferfecto de subjuntivo'' anstataŭ la ''condicional''. Tial 'cuanto te amara' = 'kiom mi estus amanta vin' kaj ne 'kiom mi amadis vin'. (Konsentite: Tio montras ke vi regas kaj Esperanton kaj la hispanan pli bone ol la tradukanto. Antaŭen, do!) 1874 4158 2006-04-24T15:32:11Z Dejo 63 María/Noto de la Tradukanto Se la paĝo nomigas nure '''Noto de la tradukanto''', ĝi povus esti pri iu ajn vikilibro. Tiel, aperiĝas kia "ĝenerala noto de ĉiu tradukanto laborante ĉi tie". (Kio estos la nomo de la "Noto de la tradukanto" de la venonta vikilibro?) Pensante pri la estonteco de wikilibroj, mi pensas ke oni devas korekti tion. Aŭ [[Maria - Noto de la tradukanto]], aŭ [[Maria/Noto de la tradukanto]]. (La duona propono, se ĝeneraligota, eblos -laŭ mi- pli bona numerigado de la niaj libroj). -- [[Vikipediisto:4lex|4lex]] 07:50, 21. Apr 2006 (UTC) Konsentite; mi provas ŝanĝi ĝin. Se mi ne sukcesas bonvolu ŝanĝi ĝin. (Mi estas novulo en la vikiejo) Dejo -revizanto de María. 1875 4155 2006-04-23T18:24:08Z Dejo 63 akcento aŭ akĉento; hispana aŭ kastilia '''Majagual''' Lokoj kiuj ne estas internacie konataj kaj ankoraŭ ne havas esperantan ortografion, mi lasas kiel en la originalo se la nomo konsistas el literoj kiujn ni uzas en Esperanto. Estas pli valora por la internacia leganto scii la ortografion de la loko, se li volas trovi ĝin sur mapo, ol scii kiel oni prononcas ĝin en la hispana. :Mi tute konsentas...oni povus ankaŭ skribi "Majagual [MaĥagUAl]" aŭ io simile (mi vidis, ke oni agas tiel ĉe la vikipedio). -- [[Vikipediisto:4lex|4lex]] 09:34, 22. Apr 2006 (UTC) ' '''falsaj amikoj''' ''bosque'' kaj ''bosko''; laŭ PIV "bosko" =belaranĝita arbareto en parko. bosque=Grán extension de terreno cubierta de arboles. = arbaro ''criatura'' vs ''kreitaĵo aŭ bebo''. "criatura" havas 2 signifojn: 1) Toda cosa creada, 2) Niño recien nacido o de poca edad. '''akcento aŭ akĉento''' ''akcento'' Emfazo de silabo, morfemo ktp per pliigo de la sonforto aŭ modifo de la alteco aŭ longeco; PIV ''akĉento''- Tuto de la artikulaciaj kutimoj de parolanto aŭ grupo de parolantoj(pro trajtoj dialektaj aŭ socilingvaj, influo de denaska lingvo ks), kiu aspektas nenorma en la kador de difinita lingvo. Kio okazas en la romano?: "Durante nuestros juegos infantiles sus labios empezaron a modular acentos castellanos, tan armoniosos y seductores en una linda boca de mujer y en la risueña de un niño." Laŭ mia kompreno la infano kiu venis de la Antiloj, kaj kies denaska lingvo ne estas la hispana, nun komencas fari hipanecajn sonojn. '''hispana aŭ kastilia''' En la hispana la du vortoj estas ofte samsignifa kaj multaj hispanlingvanoj uzas ilin interŝanĝe pro stilaj kialoj. PIV subtenas tion parolante pri "la kastilia lingvo - ofte nomata la hispana" . Kvankam mi opinias ke tiu uzo konfuzus internacian legantaron. Tial mi preferas sekvi la rekomendojn de PMEG. En la sekcio pri "Landoj kaj Lingvoj de la Mondo" sub Hispanujo oni mencias Hispana - Kataluna, Galega, Eŭska, Okcitana. (En Esperanto ekzistas ankaŭ la esprimo "normhispana, normgermana ktp) 1876 4162 2006-04-24T18:31:33Z 195.85.172.188 La aserehe' (El Aserejé en Esperanto) Vidu, venas tiu ulo promenante ĉe l' angulo, estas Djego rumbumonta kun la luno en okulo kaj kompleto el lazuro estas li kontrabandonta. Li eniras l' amasrondon por dancadi ĝis la tombo, posedata de la ritma ragatango. Kaj diskludisto tre volonte ludas himnon ĵus meznokte, estas lia kara plej ŝatata kanto, ĝin li dancas!!! ĝin li ĝuas!!! ĝin li kantaaaaaas!!! Aserehe' ha' de he' de hebe tu de hebe re sebjunoŭva mahabi an de bugi an de bŭididipi'. Aserehe' ha' de he' de hebe tu de hebe re sebjunoŭva mahabi an de bugi an de bŭididipi'. Estas sorĉa ne hazardo ke mi trovas lin sur strato kiun mi kutime paŝas. Djego kvazaŭ kapitano, fanfaronas kun la gajo rastafar-afrik-cigana. Li eniras l' amasrondon por dancadi ĝis la tombo, posedata de la ritma ragatango. Kaj diskludisto tre volonte ludas himnon ĵus meznokte, estas lia kara plej ŝatata kanto, ĝin li dancas!!! ĝin li ĝuas!!! ĝin li kantaaaaaas!!! Aserehe' ha' de he' de hebe tu de hebe re sebjunoŭva mahabi an de bugi an de bŭididipi'. Aserehe' ha' de he' de hebe tu de hebe re sebjunoŭva mahabi an de bugi an de bŭididipi'. Letra de Queco Ruiz. Traducción de Manolo Pancorbo. Cantan 'Las Ketchup'. Disco 'Las hijas del tomate' Verkita de Keko Ruiz. Traduko de Manolo Pancorbo. Kantas 'La Keĉupulinoj'. Disko 'La Tomatulidinoj' 1877 4172 2006-04-27T04:02:43Z 64.231.200.236 '''demorarse''' La unua signifo de tiu vorto estas prokrasti kiu laŭ PIV signifas: Transmeti al pli malfrua tempo agon, kies tujan plenumon oni rezignas. La dua signifo "Detenerse en un lugar":= postresti; kaj la tria signifo pli ofta en Latinameriko (3. amer. Tardar, retrasarse:)estas malfruiĝi. Estas tiu lasta kiu estas bezonata en la komenco de tiu ĉapitro. '''prima noche''' Definición de Prima 1. Primera de los cuatro partes iguales en que dividían los romanos el día artificial. Mi trovis ttt-ejon kie anglalingva paleografo tradukis ''a prima noche =at nightfall'' Tial la signifo estas ''post sunsubiro, post krepusko, frunokte ktp'' '''demando''' Ĉu hispanlingvaj esperantistoj uzas la vorton ''vespermanĝo'' kiam ili manĝas je la 20.00-a aŭ 22.00a horo? Laŭ PIV ''vespero'' estas la malfrua tago antaŭ la sunsubiro. '''sobremesa''' tiu vorto laŭ mia scio ne havas tradukon en la anglan, francan, aŭ germanan. En la vortaro Collins hispana-angla oni difinas "sidi ĉirkaŭ la tablo post la manĝo kaj paroli". Unu elekto estus ''postmanĝa kuneiĝo''; Mi elektis ''postmanĝa societemo''. En PIV ''societema'' = Inklina renkonti, komuniki k konversacii kun aliaj homoj; 1878 4170 2006-04-26T09:14:35Z 4lex 62 kopirajto? Ĉu tia tradukado estas laŭleĝe? Pripensu, ke la GFDL rajtus al iu retraduki tion al la hispana, kaj ke tiam la hispana versio (kompreneble, simila al la unua) estus ankaŭ GFDL... (''NE UZU KOPIRAJTAJN VERKOJN SENPERMESE!'') -- [[Vikipediisto:4lex|4lex]] 09:14, 26. Apr 2006 (UTC) 1879 4176 2006-04-27T11:23:14Z Sergej 69 [[Rusa:Ĉapitro I: Skribo kaj prononco]] moved to [[Rusa:Ĉapitro I: Fonemoj]]: (planoj ŝanĝiĝis) #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro I: Fonemoj]] 1880 4415 2006-05-29T14:21:21Z Dejo 63 zaraza-kalikoto, indieno, perkalo '''resplandor''' (PL) Luz muy clara que sale de algún sitio; el resplandor de sol, del fuego. 2. Fig. brillos de algunas cosas. En la traduko temas pri la mateniĝo en la distanco kaj la brilo de la nuboj. Ni povas kombini la du signifojn en la traduko. Tiel ni havas 'auroro' por signifo 1 kaj 'eklumigi' for signifo 2. '''Kordilero''' PIV Nomo de iaj montoĉenoj, precipe de Andoj k de samsistema montaro en C Ameriko. '''pampo'''- S-Amerika stepo > prerio. PIV (do pampo estas singularo) '''aura -auro ''' estas falsaj amikoj. ''AURA''- Viento suave y apacible.(PL) ''AURO'' Sensaĵo(aŭda, vida k.a.), kiu anoncas al malsanulo baldaŭan atakon de epilepsio, histerio, astmo, ks. 2.Spiriteca substanco, iom simila al lumo, povanta havi diversajn kolorojn, troviĝante en k ĉirkaŭ vivanta korpo, de kie ĝi disradias; PIV. En la rakonto, do, temas pri ''venteto''. '''diostedé''' : Ramphastos vitellinus PIV ramfasto=tukano '''arĝenti''' la luno arĝentis la tegmenton PIV (do ne estas bezono de -um aŭ -ig) '''iracales''' =mauritiella -speco de palmo kies folioj havas la formon de ventumilo Kiu bonevenigas kiun? "del viejo José, quien esperaba de mí aquel día el pago de su visita de bienvenida." kiu atendis viziton per kiu li povus bonevenigi min. ?? '''algarabía''' 1.lengua arabe 2. lengua or lectura ininteligible; '''galimatio''' -konfuzega, sensenca, tute ne komprenebla diraĵo aŭ skribaĵo. '''Los perros del antioqueño ''' Mi ne notis ke oni menciis Antiokion antaŭe. Do mi supozas ke tio alludas al la hundoj kiuj bojas en la Himno de Antiokio ["El Canto del Antioqueño" escrito y publicado por Epifanio Mejía en 1868] '''zaraza''' = tela calico: '''indieno''' (z)- Maldensa kotona kolorpresita teksaĵo. Vidu: kalikoto, katuno, perkalo '''kalikoto*''' Speco de katuno, krudkolora aŭ blanka, uzata ĉefe por subvestoj aŭ malaltprezaj vestoj. '''perkalo'''-delikata densa katuno 1881 4399 2006-05-25T14:02:13Z Sergej 69 [[Listo de čiuj librobretaroj]] moved to [[Listo de ĉiuj librobretaroj]]: litero ĉo __NOTOC__ {|align = center {| bgcolor="#FDF59F" cellspacing="6" | style="border: 1px solid #FDD357; vertical-align: top;" bgcolor="#FDF59F" | {| cellspacing="0" cellpadding="6" style="font-size: 1.0em;" |- | align="center" bgcolor="#FDF59F"| <p><h5>'''Librobretaroj'''</h5></p> [[Vikilibroj:Arto librobretario|Arto]] - [[Vikilibroj:Diversaĵo librobretario|Diversaĵo]] - [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Higieno]] - [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Inĝenierfako]] - [[Vikilibroj:Porinfanaj libroj librobretario|Porinfanj libroj]] - [[Vikilibroj:Komerco librobretario|Komerco]] - [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Komputado]] - [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Lingvoj]]- [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|Literaturo]] - [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Ludoj]] - [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Matematiko]]- [[Vikilibroj:Mensaj sciencoj librobretario|Mensaj sciencoj]] - [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Natursciencio]] - [[Vikilibroj:Pedagogio librobretario|Pedagogio]] - [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Sociosciencioj]] |} |} |} ---- La lernolibroj de '''Vikilibroj''' estas en sekvantaj librobretaroj. Vi povas adicii novajn librobretarojn aŭ nur librumi la diversajn bretarojn. == Librobretaroj == * [[Vikilibroj:Arto librobretario|Arto]]: <small>pentrado, danco, muziko</small> * [[Vikilibroj:Diversaĵo librobretario|Diversaĵo]] * [[Vikilibroj:Higieno librobretario|Higieno]]: <small>Medicino, psikologio, dietistiko, fizioterapio , sanitara servo. * [[Vikilibroj:Inĝenierfako librobretario|Inĝenierfako]]: <small>Konstrufako, maŝinkonstruo, electronico, konstruado de aŭtoj</small> * [[Vikilibroj:Instruadoj librobretario|Instruadoj]] * [[Vikilibroj:Komentitaj textoj librobretario|Porinfanaj libroj]] * [[Vikilibroj:Komerco librobretario|Komerco]]: <small>financoj, laboro</small> * [[Vikilibroj:Komputado librobretario|Komputado]]: <small>ĉiomo pri komputeroj, softvaro, hardvaro, programi, ...</small> * [[Vikilibroj:Lingvoj librobretario|Lingvoj]] * [[Vikilibroj:Literaturo librobretario|Literaturo]] * [[Vikilibroj:Ludoj librobretario|Ludoj]]: <small>soliteroj, Kartludoj</small> * [[Vikilibroj:Matematiko librobretario|Matematiko]] * [[Vikilibroj:Mensaj sciencoj librobretario|Mensaj sciencoj]]: <small>Historio, filozofio , religio</small> * [[Vikilibroj:Sciencio librobretario|Natursciencio]]: <small>Biologio, ĥemio, farmakologio, fiziko, ekologio</small> * [[Vikilibroj:Pedagogio librobretario|Pedagogio]]: <small>metodoj de eduko, didaktiko</small> * [[Vikilibroj:Sociosciencoj librobretario|Sociosciencioj]]: <small>Antropologio, ekonomiko, politika scienco, sociologio</small> <!-- BEFORE CREATING A NEW BOOKSHELF HERE, ask yourself if it is worth it: * Bookshelves should contain existing books. * We create new bookshelves if there are too many books on a bookshelf, not before. * There is no point in creating a new bookshelf for only 1 book. * Consider moving your book to the "Miscellaneous bookshelf" first. If at a later stage, there are many books of your kind there, you might consider creating a new bookshelf for those. * If you really feel urgent about creating a bookshelf, please do so below, in the section "Bookshelves with only a few books" * You may nevertheless from the beginning put your book into the right "Category". Thank you! --> [[Category:Vikilibroj librobretarioj| ]] 1882 6298 2006-12-06T22:04:15Z Kalmar 102 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Literaturo'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_starthere.png|50px|Religiaj kaj filosofiaj libroj]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Religiaj kaj filosofiaj libroj'''<br/> *[[TaoTeĈing]] [[Image:100%.png]] - Taoismo <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_package_graphics.png|50px|1800-1900]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''1800-1900'''<br/> *[[Drakulo]] [[Image:25%.png]] - Bram Stoker *[[Maria]] [[Image:25%.png]] - Jorge Isaacs *[[Nigraj kirasuloj]] [[Image:100%.png]] - Václav Beneš Třebízský *[[Benedek]] [[Image:100%.png]] - Josef Svatopluk Machar *[[Noveloj]] [[Image:50%.png]] - Karel Matěj Čapek-Chod *[[Rakontoj pri Feinoj]] de Charles Perrault |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kedit.png |50px|1900-2000]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''1900-2000'''<br/> *[[Kun blanka bastono]] [[Image:25%.png]] - Rudolf Krchňák *[[La Alaska Stafeto]] [[Image:100%.png]] - František Omelka *[[Aventuroj de Antonio]] [[Image:100%.png]] - František Omelka *[[Kaptitoj de Glacirokoj]] [[Image:100%.png]] - František Omelka *[[Magalhaes]] [[Image:100%.png]] - František Omelka | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_laptop_pcmcia.png|50px|2000-2100]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''2000-2100'''<br/> |- <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_action_easymoblog.png|50px|Beletristiko]] | width=48% | '''Beletristiko'''<br/> *[[Ĝenerala historio de la literaturo]] [[Image:25%.png]] | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kdict.png |50px|Diversaĵo]] | width=46% | '''Diversaĵo'''<br/> *[[Vikiromano]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> </div> |} [[Kategorio:Literaturo]] 1883 6148 2006-11-06T08:50:05Z Fajro 27 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Komputado'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_openoffice.png|50px|Programaro]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Programaro'''<br/> *[[Manlibro pri Vikipedio]] *[[Enkonduko pri xymatrix]] [[Image:100%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_ksim.png|50px|Aparataro]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Aparataro'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_mimetypes_source.png|50px|Programado]] | width=46% | '''Programado'''<br/> *[[Lernolibro pri Rubeno]] [[Image:25%.png]] | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_mycomputer.png|50px|Ĝeneralo]] | width=48% | '''Ĝeneralo'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} [[Kategorio:Komputado]] 1884 4265 2006-05-03T14:27:36Z 84.153.251.80 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Sociosciencoj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_sharemanager.png|50px|Politika scienco]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Politika scienco'''<br/> *[[Raporto de la 9/11-a Komisiono]] [[Image:25%.png]] *[[La Kanada Ĉarto de Rajtoj kaj Liberoj]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_Community_Help.png|50px|Antropologio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Antropologio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kexi.png|50px|Ekonomiko]] | width=46% | '''Ekonomiko'''<br/> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_Login_Manager.png|50px|Sociologio]] | width=48% | '''Sociologio'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} 1885 6154 2006-11-06T08:59:29Z Fajro 27 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Arto'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kmid.png|50px|Muziko]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Muziko'''<br/> *[[Kanzonoj]] [[Image:25%.png]] *[[Kantadoj]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_xpaint.png|50px|Penturo]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Penturo'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_aktion.png|50px|Kinematorgrafio]] | width=46% | '''Kinematografio'''<br/> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_proxy.png|50px|Danco]] | width=48% | '''Danco'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} [[Kategorio:Arto]] 1886 4211 2006-04-30T19:36:51Z 84.153.243.59 ==Diversaĵo== *[[Lucida Sonĝo]] [[Image:25%.png]] *[[Tradukprojektoj]] [[Image:25%.png]] *[[Esperanta rimaro]] [[Image:100%.png]] *[[Kompendio pri blazonoj]] [[Image:25%.png]] 1887 4207 2006-04-30T19:32:48Z 84.153.243.59 ==Lingvoj== ===Hindoeŭropa=== ====Latinida==== *[[Kataluna]] [[Image:50%.png]] *[[Klasika Latina]] [[Image:25%.png]] ====Slava==== *[[Ĉeĥa]] [[Image:50%.png]] *[[Rusa]] [[Image:25%.png]] ===Afrik-azia=== ====Semida==== *[[Hebrea]] [[Image:25%.png]] ===Planlingvo=== *[[Esperanto por komencantoj]] [[Image:25%.png]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso]] [[Image:25%.png]] 1888 4204 2006-04-30T19:23:37Z 84.153.243.59 ==Ludoj== ===Soliteroj=== *[[Monopolo]] [[Image:25%.png]] 1889 4234 2006-05-01T12:45:36Z 84.153.210.40 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Instruadoj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_cookie.png |50px|Kuirejo]] | width=46% | '''Kuirejo'''<br/> *[[Kuirlibro]] [[Image:50%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kate.png |50px|Tradukado]] | width=48% | '''Tradukado'''<br/> *[[Manlibro pri tradukado]] [[Image:50%.png]] </div> |} 1890 6265 2006-11-25T19:35:15Z 4lex 62 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Natursciencio'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_katomic.png|50px|Fiziko]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Fiziko'''<br/> *[[Kvantumkomputiko]] [[Image:25%.png]] *[[Fiziko]] [[Image:50%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_edu_science.png|50px|Ĥemio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Ĥemio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kuickshow.png|50px|Ekologio]] | width=46% | '''Ekologio'''<br/> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcolorchooser.png|50px|Farmakologio]] | width=48% | '''Farmakologio'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} 1891 4275 2006-05-06T07:06:41Z 84.153.214.19 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Mensaj Sciencoj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kworldclock.png|50px|Historio]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Historio'''<br/> *[[Skizo de la Historio de Eŭropo]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_katomic.png|50px|Filozofio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Filozofio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_help_index.png|50px|Religio]] | width=46% | '''Religio'''<br/> </div> 1892 4224 2006-05-01T12:17:05Z 84.153.210.40 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Higieno'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcolorchooser.png|50px|Medicino]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Medicino'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:System-users.svg|50px|Psikologio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Psikologio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kteatime.png|50px|Dietistiko]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Dietistiko'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_accessibility-directory.svg|50px|fiziterapio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;"| '''Fizioterapio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcmdrkonqi.png|50px|Sanitara Servo]] | width=48% | '''Sanitara servo'''<br/> </div> |} 1893 5775 2006-09-15T06:31:23Z 82.159.136.238 Redirecting to [[Sanscienca librobretario]] #REDIRECT [[sanscienca librobretario]] 1894 4279 2006-05-06T07:19:29Z 84.153.214.19 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Inĝenierfako'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_designer.png|50px|Konstrufako]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Konstrufako'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcmsystem.png|50px|Maŝinkunstruo]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Maŝinkonstruo'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_energy.png|50px|Elektroniko]] | width=46% | '''Elektroniko'''<br/> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_ktron.png|50px|Konstruado de aŭtoj]] | width=48% | '''Konstruado de aŭtoj'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} 1895 6139 2006-11-06T08:41:50Z Fajro 27 [[Kategorio:Komerco]] <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Komerco'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kgoldrunner.png|50px|Financoj]] | width=46% | '''Financoj'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_gaimphone2.png|50px|Laboro]] | width=48% | '''Laboro'''<br/> </div> |} [[Kategorio:Komerco]] 1896 6362 2006-12-25T18:05:29Z Cielamiko 106 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Lingvoj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_locale.png|50px|Latinidaj Lingvoj]] | width=40% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Latinidaj lingvoj'''<br/> *[[Hispana]] [[Image:00%.png]] *[[Kataluna]] [[Image:50%.png]] *[[Klasika Latina]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_edu_languages.png|50px|Ĝermanaj lingvoj]] | width=35% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Ĝermanaj lingvoj'''<br/> *[[Germana]] [[Image:25%.png]] | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_ksirc.png|50px|Slavaj lingvoj]] | width=35% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Slavaj lingvoj'''<br/> *[[Ĉeĥa]] [[Image:25%.png]] *[[Rusa]] [[Image:25%.png]] |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_edu_languages.png|50px|Planlingvoj]] | width=35% | '''Planlingvoj'''<br/> *[[Esperanto por komencantoj]] [[Image:25%.png]] *[[Perfektiga Esperanto-Kurso]] [[Image:25%.png]] *[[Novialo]] [[Image:25%.png]] *[[Pallada Lingvo]] [[Image:25%.png]] | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_chat.png |50px|Semidaj lingvoj]] | width=35% | '''Semidaj Lingvoj'''<br/> *[[Hebrea]] [[Image:25%.png]] <!----------------------------------------------------------------> </div> |} [[Kategorio:Lingvoj]] 1897 6144 2006-11-06T08:47:35Z Fajro 27 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Ludoj'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_Cardgame.png|50px|Kartludoj]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Kartludoj'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kbackgammon.png|50px|Soliteroj]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Soliteroj'''<br/> *[[Monopolo]] [[Image:25%.png]] |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_atlantik.png|50px|Kubludoj]] | width=46% | '''Kubludoj'''<br/> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_package_games.png|50px|Ludoj de video kaj komputero]] | width=48% | '''Ludoj de video kaj komputilo'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} [[Kategorio:Ludoj]] 1898 4251 2006-05-02T19:42:59Z 84.153.208.28 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Matematiko'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kbrunch.png|50px|Algebro]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Algebro'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kig.png|50px|Geometrio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Geometrio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kmplot.png|50px|Analitiko]] | width=46% | '''Analitiko'''<br/> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcmpartitions.png|50px|Statistiko]] | width=48% | '''Statistiko'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> </div> |} 1899 6429 2007-01-04T09:41:00Z 81.182.110.47 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Pedagogio'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_kdmconfig.png|50px|Metodoj de eduko]] | width=46% | '''Metodoj de eduko'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_edu_languages.png|50px|Didaktiko]] | width=48% | '''Didaktiko'''<br/> </div> |} ===e-lernad-modjuloj=== La kreado de materialoj por la e-lernado postulas grandan laborforton, precipe ĉe plurkanale pliriĉigita enhavo. Pro tio konsilindas apliki dum la verkado de tiaj materialoj teknikojn, kiuj ebligas multflankan uzadon kaj senprobleman importon en diversajn lern-manaĝerajn sistemojn (LMS) Ankaŭ devus esti ebla la interŝanĝo sur diversaj grajnec-niveloj inter german- kaj alilingvaj universitatoj. Krome pli kaj pli ŝajnas necese disponigi teknikan solvon por plurlingva transformado de enhavoj, ĉar ĝuste ĉe internaciaj studadprogramoj la porcio de ne-germanlingvaj studentoj estas tre alta. Estas prezentata teknika koncepto, kiu provas atingi ĉi-tiujn celojn sur la bazo de e-lernadaj normoj. Dum tio la e-lernadaj aranĝoj estas tiamaniere konceptitaj, ke ili estas kombineblaj el malgrandaj, reuzeblaj e-lernad-modjuloj. Enhavaj e-lernad-modjuloj estas verkataj surbaze de la XML-marklingvo LMML (LernMaterialMarka Lingvo) de la universitato Passau kaj deskriptataj per metadatenoj laŭ LOM (LernObjektaj Metadatenoj). El la modjuloj oni kunmetas kursojn kaj bildigas ilin en formo de SCORM-pakaĵoj (Sharable Content Object Reference Model). La prezentado de la enhavo por la lernanto estas realigata per klientflanka XSL-transformo Estonte la modjuloj estos storataj en datenbankbazita e-lernada modjul-biblioteko kaj priserĉebla per la LOM-metadatenoj. http://www.forst.tu-muenchen.de/EXT/PUBL/quednau/Freiburg_092005.pdf 1900 5832 2006-09-24T13:37:55Z 4lex 62 /* Kvantumkomputiko ne estas... */ bildo [[Dosiero:Erwin_Schrodinger_at_U_Vienna.JPG|250px|right|thumb|Erwin Schroedinger: <math> H(t) \left| \psi (t) \right\rangle = i \hbar {\partial\over\partial t} \left| \psi (t) \right\rangle</math> ''Annalen der Physik'', "Quantisierung als Eigenwertproblem", (1926)]] ==Kio estas kvantuma mekaniko?== La kvantuma mekaniko (ankaŭ kvantuma fiziko) estas scienco, kiu priskribas la fiziko de ''malgrandegaj'' sistemoj: klazika elektromagnetismo kaj Newtona [njutona] mekaniko malbone priskribas atomajn kaj subatomajn sistemojn (oni kutime ekvidas kvantumajn efikojn en sistemoj kun malpli ol 1000 atomoj). Ĝi priskribas la stato de sistemo (kvantstato) pere de ondfunkcio kiu enhavas la probebleco da ĉiuj observeblaj ecoj (nomitaj observeblaĵojn). Fine de la 19-a jarcento, oni pensis, ke la fizikfino estis proksima: preskaŭ ĉiuj fizikaj eksperimentoj ŝainis tute kompreneblaj, do, oni ne bezonis pluajn fizikajn teoriojn. Tamen, oni vidis ke tiujn malmultajn nekompreneblajn eksperimentojn, kia la fotoelektrikan efikon, la radiadon el nigran korpon, la radioaktivecon aŭ la duoblatruon eksperimenton neniel povis samtempe esti eksplikita per klazika fiziko. Je la unuaj jardekoj de la 20-a jarcento, ĉe Germanio kaj Aŭstrio, la kvantuma mekaniko estis ekita per longa listo de bonegaj fizikistoj kaj matematikistoj, kia Erwin Schrödinger [Ervin ŝrEdina], Werner Heisenberg, [vErna hAjsenber], Albert Einstein [ALbert AJNŝtajn], P.A.M. Dirac [dirAk], Niels Bohr [nels bor] kaj Von Neumann [fon nOJman]. La kvantuma mekaniko estas unu el la bazoj de la moderna kemio kaj, kun la ĝenerala relativeco, ankaŭ de la moderna fiziko. Diodoj, transistoroj (do, la ĉia elektroniko), laseroj, Nuklea Magneta Resonanco kaj multaj aliaj modernaj teknikoj tute neeblus sen ĝin. ==Kio kaj kia estas kvantumkomputiko?== Kvantumkomputiko estas komputiko, kiu bazas sur kvantummeĥaniko (do, ne sur klasika meĥaniko). Ĉar iuj kvantumaj efikoj ne havas klasikajn similaĵojn, oni povas manipuli informon per novaj iloj, kaj tiel aperas nova informa teorio. Bazaj kvantumaj efikoj: * kvantuma stata superpozicio (kvantuma sistemo povas ekzisti samtempe kiel kelkaj malsamaj kvantumaj statoj) * kvantuma impliko (kelkaj malproksimaj kvantumaj sistemoj, kiu estis proksimaj, povas esti implikitaj, tiel, ke mezuri unu el ili nuligas la statan superpozion el la aliaj) ==Kio estas kvantumbito?== Kvantumtbito estas laŭvole manipuleble dustata kvantuma sistemo. Kvantumtbiton estas uzata kiel unuo en la kvantuma informa teorio. Do, ĝi estas iel kvantuma fizika analogo por bito. Oni diras, ke ''dustata kvantuma sistemo enhavas unu kvantumbiton da informo''. Kvantuma stata superpozicio kaj kvantuma implikeco multe malsamigas kvantumbiton el regula bito. Antaŭ la kvantuma mezuro, grupo da kvantumbitoj enhavas multege pli da informo ol samnombra grupo de bitoj. La mezurago nuligas la statan superpozicion kaj la kvantuman implikecon. Do, kvantumbitoj estas pli bona ol bitoj ne por enhavi informon, sed nur por ĝin trakti. [[Dosiero:Blochcolor-alt.png|thumb|Blocha [bloĥa] sfero, figuranta kvantumbitan staton|right]] Kutime, la du bazastatoj estas skribita kiel <math>|0 \rangle </math> kaj <math>|1 \rangle </math>. Tiel, kvantumbito povas esti skribita kiel kvantuma lineara superpozicio: : <math>| \psi \rangle = \alpha |0 \rangle + \beta |1 \rangle,\,</math> kie <math>\alpha</math> kaj <math>\beta</math> generale povas esti kompleksaj numeroj kiuj obeas la ekvacio: : <math>| \alpha |^2 + | \beta |^2 = 1. \,</math> Aliel, sed tute samsence, en la Blocha [Bloĵa] sfero, oni povas skribi la kvantumbito kiel: :<math> |\psi \rangle = \cos \theta \, |0 \rangle + e^{i \phi} \sin \theta \,|1 \rangle </math> kie :<math> 0 \leq \theta < \frac{\pi}{2}, \quad 0 \leq \phi < 2 \pi.</math> ==Kvantumkomputiko ne estas...== La sama, jam delonge konita, klasika komputiko kiel ni uzas hodiaŭ (evidente), sed ĝi ankaŭ ne estas... [[Image:Dna-split.png|100px|thumb|right|Komputiko per DNA-replikiĝo ne estas kvantuma komputiko]] * molekula komputiko: Povas esti, ke iam eblos uzi molekulojn (kiaj ekzemple nanotuboj, aŭ DNA, vidu malsupre) kiel etaj komputileroj por klasika komputiko (do, uzanta bitoj kajn ne kvantbitojn kiel informeroj, ne uzanta stata superpozicio ktp). Ekzistas jam multaj proponoj pri komputileroj, sed nenion pri kompleta (eĉ ne se tre eta) komputilo. * DNA-a komputiko: Eblas plenumi tre simplajn komputikojn pere de la [[w:eo:DNA|DNA]]-o (DeoksiriboNuklea Acido). Oni povas uzi [[w:eo:PĈR|polimeraza ĉen-reakcio]], [[w:eo:Mem-replikiĝo de DNA|mem-replikiĝo de DNA]] kaj pli da biologio-laborejaj teknikoj, kaj tiel efiki klasika (sed multegajprocezilaj) molekula komputiko (tre simpla, almenaŭ nune). Tio ankaŭ ne estas kvantumkomputiko, ĉar oni ne uzas kvantumefikojn. * kvantuma ĉifrado: Eblas uzi kvantumaj efikoj por tute nova, bonega ĉifrado. Fakte, tio jam ekzistas nuntempe! Por tio, oni uzas kvantuma informa teorio, kvantumfiziko kaj tre bona tekniko, sed, ĉar la celo ne estas komputi, oni kutime ne nomigas tion per "kvantumkomputiko". * kvantumteleportado: Eblas teleporti informaĵojn, almenaŭ teorie (nek homojn nek aferojn, nune!). Kiel ĉifrado, ankaŭ tion estas ero de la kvantuma informa teorio, sed oni ne parlolas pri "kvantumkomputiko". 1901 4298 2006-05-12T18:12:09Z Sergej 69 1902 4299 2006-05-12T18:12:33Z Sergej 69 1903 4300 2006-05-12T18:12:57Z Sergej 69 1904 4301 2006-05-12T18:13:28Z Sergej 69 1905 4302 2006-05-12T18:23:47Z Sergej 69 1906 4303 2006-05-12T18:26:45Z Sergej 69 1907 4304 2006-05-12T18:27:36Z Sergej 69 1908 4305 2006-05-12T18:27:53Z Sergej 69 1909 4306 2006-05-12T18:28:08Z Sergej 69 1910 4307 2006-05-12T18:39:02Z Sergej 69 1911 4308 2006-05-12T18:42:57Z Sergej 69 1912 4309 2006-05-12T18:45:13Z Sergej 69 1913 4310 2006-05-12T18:49:00Z Sergej 69 1914 4311 2006-05-12T18:50:29Z Sergej 69 1915 4312 2006-05-12T18:56:21Z Sergej 69 1916 4313 2006-05-12T18:56:56Z Sergej 69 1917 4314 2006-05-12T18:57:45Z Sergej 69 1918 4315 2006-05-12T18:58:04Z Sergej 69 1919 4316 2006-05-12T19:06:27Z Sergej 69 1920 4317 2006-05-12T19:11:54Z Sergej 69 1921 4318 2006-05-12T19:13:29Z Sergej 69 1922 4319 2006-05-12T19:13:45Z Sergej 69 1923 4320 2006-05-12T19:15:25Z Sergej 69 1924 4321 2006-05-12T19:17:48Z Sergej 69 1925 4322 2006-05-12T19:19:28Z Sergej 69 1926 4323 2006-05-12T19:22:41Z Sergej 69 1927 4324 2006-05-12T19:23:00Z Sergej 69 1928 4325 2006-05-12T19:26:55Z Sergej 69 1929 4326 2006-05-12T19:30:09Z Sergej 69 1930 4327 2006-05-12T19:30:45Z Sergej 69 1931 4328 2006-05-12T19:32:38Z Sergej 69 1932 4329 2006-05-12T19:32:52Z Sergej 69 1933 4330 2006-05-12T19:35:15Z Sergej 69 1934 4331 2006-05-12T19:35:31Z Sergej 69 1935 4332 2006-05-12T19:35:43Z Sergej 69 1936 4333 2006-05-12T19:35:58Z Sergej 69 1937 4334 2006-05-12T19:39:07Z Sergej 69 1938 4335 2006-05-12T19:41:32Z Sergej 69 1939 4336 2006-05-12T19:41:54Z Sergej 69 1940 4337 2006-05-12T19:42:19Z Sergej 69 1941 4338 2006-05-12T19:42:51Z Sergej 69 1942 4339 2006-05-12T19:43:22Z Sergej 69 1943 4340 2006-05-12T19:46:07Z Sergej 69 1944 4341 2006-05-12T19:46:24Z Sergej 69 1945 4342 2006-05-12T19:51:13Z Sergej 69 1946 4343 2006-05-12T19:53:40Z Sergej 69 1947 4406 2006-05-25T14:51:17Z Sergej 69 /* Ьь kaj Ъъ */ = Ĝeneralaĵoj = La rusa alfabeto havas 33 literojn, ĉiu litero havas majusklan kaj minusklan formon. Laŭ sia formo la literoj similas aŭ tute samas la latinajn literojn, kun eta rimarko nur ke la majuskloj kaj la minuskloj de la latinaj literoj iom aŭ foje tute malsamas (ekzemple, '''T''' kaj '''t'''), dume la cirilaj literoj kutime samas inter si ('''Т''' kaj '''т''' koresponde), esceptoj: Аа, Бб, Ее, pli da esceptoj oni trovas en permana skribo. Kelkajn literojn vi eĉ jam konas — А Е К М О Т. Kelkajn literojn oni ne devas mislegi konfuzinte kun simila latina litero: Вв, Нн, Рр, Сс, Уу, Хх, Яя (ili estas «v», «n», «r», «s», «u», «ĥ» kaj «ja» koresponde). Skribo estas de la maldekstra al la dekstra parto (→ → →). La majuskloj uzatas: por indiki frazkomencon; por indiki propran nomon de iu homo, gazeto, projekto ktp.; fine, POR EMFAZI ION. ;) Por la tagoj de la semajno, por nacinomoj ktp. uzatas minuskloj. Krom literoj, uzatas ankaŭ kutimaj punktuaciaj signoj: [.] (punkto), [,] (komo), [?] (demanosigno), [!] (krisigno), [:] (dupunkto), [;] (punktokomo), [-] (streketo), [—] (haltostreko, mdash), [«»] (citiloj), [„“] (citiloj de la dua nivelo aŭ permanaj), [‘’] (citiloj por indiki signifon). = La tuta alfabeto = {| border=1 || Litero || E-a nomo || ≈ E-a prononco || Fonemoj |- || А а || a || a || /a/ |- || Б б || be || b || /b/, /bʲ/ |- || В в || ve || v || /v/, /vʲ/ |- || Г г || ge || g; h || /g/, /gʲ/ |- || Д д || de || d || /d/, /dʲ/ |- || Е е || je || e, je || /je/, /e/, /ʲe/ |- || Ё ё || jo || e («ë»), jo || /jo/, /o/, /ʲo/ |- || Ж ж || ĵe || ĵ || /ĵ/ |- || З з || ze || z || /z/, /zʲ/ |- || И и || i || i || /i/, /ʲi/, /ji/, /y/ |- || Й й || «i kurta» <!-- ĉu mallonga?--> («i kratkaja» ruse) || j || /j/ |- || К к || ka || k || /k/, /kʲ/ |- || Л л || el || l || /l/, /lʲ/ |- || М м || em || m || /m/, /mʲ/ |- || Н н || en || n || /n/, /nʲ/ |- || О о || o || o || /o/ |- || П п || pe || p || /p/, /pʲ/ |- || Р р || er || r || /r/, /rʲ/ |- || С с || es || s || /s/, /sʲ/ |- || Т т || te || t || /t/, /tʲ/ |- || У у || u || u || /u/ |- || Ф ф || ef || f || /f/, /fʲ/ |- || Х х || ĥa || ĥ || /ĥ/, /ĥʲ/ |- || Ц ц || ce || c || /c/ |- || Ч ч || ĉe || ĉ || /ĉ/ |- || Ш ш || ŝa || ŝ || /ŝ/ |- || Щ щ || ŝĉa / ŝŝja || ŝĉ / ŝŝj || /ŝʲ:/ |- || Ъ ъ || «malmola signo»;</br> «tvjordij znak» aŭ</br> «tvërdyj znak» ruse || — || [-] |- || Ы ы || «y»; malfacilas</br> trovi E-lingvan</br> nomon por ĝi,</br> sed oni povas</br> nomi ĝin</br> ''litero bl'' (bo-lo) || ≈ i (do, estu «y») || /y/ |- || Ь ь || «mola signo»;</br> «mjahkij znak» ruse || nenio aŭ io simila al ‘j’ || /ʲ/, [-] |- || Э э || e; «spegula ‘e’» || e || /e/ |- || Ю ю || ju || ju || /ju/, /ʲu/ |- || Я я || ja || ja || /ja/, /ʲa/ |} = Apartaj literoj = Ĉiu litero, krom priskribo, estos montrata per bildo en 5 diversaj tiparoj: 1 — normala, «serioza» kun serifo (tiparo Georgia); 2 — la samo kursive; 3 — preskaŭ-serioza sen serifo; 4 — tute neserioza permana preskaǔ kursiva; 5 — permana kursiva, foje kun direktindikiloj (aparte). == Аа, Яя, Уу kaj Юю == [[Dosiero:Rus-a-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-ja-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-u-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-ju-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-1.gif|thumbnail|235px|left]] La literoj Аа kaj Уу nomiĝas ‘a’ kaj ‘u’, kaj ili ĉiam signifas la korespondajn fonemojn. Por signi la fonemoj /a/ post molaj konsonantoj (krom tiuj ĉiam molaj) oni skribas «konsonanto + я»; la samo pri /u/: /Vʲu/ estas skribata kiel «V + ю». Post la ĉiam molaj konsonantoj Чч /ĉ/ kaj Щщ /ŝʲ:/ oni skribas nur Аа kaj Уу, neniam Яя kaj Юю. Vortkomence kaj post vokaloj (kaj ankaŭ post la signoj ъ kaj ь, pri ili vi ekscios poste) tiuj du literoj legatas kiel /ja/ kaj /ju/ koresponde. Ekzemploj: * мама /máma/ ‘panjo’ * папа /pápa/ ‘paĉjo’ * я (memstara vorto) /ja/ ‘mi’ * стул /stul/ ‘stulo’ * юг /jug/ ‘sudo’ * моя /mojá/ ‘mia’ (ina genro) * мою /mojú/ ‘mian’ (ina genro) * меня /mʲenʲá/ ‘min’ * люблю /lʲublʲú/ ‘mi amas’ * час /ĉas/ ‘horo’ * щука /šʲ:úka/ ‘ezoko’ La litero Аа tute samas la korespondan Esperantan literon. Skeme ĝi konsistas el du vertikalaj strekoj, unu klinita dekstren kaj la alia maldekstren, kaj unu horizontala trastrekanta ilin. Normale, kursive kaj tiel plu ĝi ĉiam skribatas kiel nia litero. La litero Яя tute samas nian literon R, nur ke ĝi estas respegulita horizontale. Ĝia minusklo, tamen, samas la majusklon (estas do nur pli malgranda) kaj havas nenion komunan kun ‘r’. Permane komence skribatas la maldekstra streko, post la rondo kaj fine la dekstra streko. La litero Уу minuskle tute samas la latinan literon «i greka» (y). Tamen atentu pri la majuskla formo! Ĝi samas la minusklan, estas nur pli granda. Permane la litero tute samas tiun latinan. La litero Юю konsistas el tri elementoj: vertikala streko, rondo kaj horizontala streko inter ili. La Аа devenas de la greka litero «alfa» (Αα). La Уу — de la greka litero «ipsilono» (Υυ), same kiel la latinaj Uu kaj Yy. En la latina lingvo la «y» estis uzata por la sono «ü»; en la slava lingvo, tamen, tia sono forestis kaj unue oni skribis «оу» por /u/ (same kie la grekoj skribas ĝis nun «ου» por «u»), sed poste komencis skribi nur la duan elementon de tiu digrafo. La unua ĝia elemento restis en la litero Юю, kiu konsistas el granda «i» kaj ĝuste tiu elemento, alivorte la «o». Do se ni ekvolus enkonduki tian literon, ĝi aspektus kiel «i-u». Fine, la Яя estas plisimpligo de la litero Ѧѧ, kiu estis uzata por la sono [ẽ], transirinta poste en /ja/ ~ /ʲa/. == Ее, Ээ kaj Ёё == [[Dosiero:Rus-je-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-e-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-jo-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-2.gif|thumbnail|190px|left]] Ekzistas du principoj, sub kiuj la signifoj de Ее kaj Ээ estas komprenataj. La unua estas ke la Ээ ĉiam signifas /e/, kaj la Ее — /ʲe/ aŭ /je/. Ĝuste tia principo estas instruita al la rusoj en lernejoj, kaj ĝuste tian principon oni kutime instruas al alilingvanoj. Tamen pli korekta estus la dua principo: vortkomence kaj post vokaloj la Е legatas kiel /je/ (ем /jem/ ‘mi manĝas’), kaj la Э kiel /e/ (этот /étot/ ‘ĉi-tiu (vira ĝenro)’); post konsonantoj skribeblas nur la Е, kaj tio ke ĉiu konsonanto (krom /c/, /ŝ/, /ĵ/) iĝas palataleca — tio estas nur asimilado, ja natura stato de konsonanto antaŭ /e/ estas mola. En malmultaj prenitaj vortoj (kaj nur en ili) aperas kombinaĵoj «nepalataleca konsonanto + e», ekzemple: модель /modélʲ/ ‘modelo’, интернет /internét/ ‘interreto’. En kelkaj prenitaĵoj estinta malmola konsonanto iĝis mola, ekzemple: музей /muzéj/ → ''nun'' /muzʲéj/ ‘muzeo’. En kelkaj eblas du variantoj: сонет /sonét/ ~ /sonʲét/ ‘soneto’. Kelkaj tiaj vortoj povas havi la malmolan varianton preferinda; kelkaj tiun molan; en kelkaj tio tute ne gravas; en kelkaj vortoj kelkaj homoj prononcas ion mezan. Kaj ekzistas grupo de vortoj, kie ĉiam estis mola kaj nur mola konsonanto, ekzemple: эсперанто /espʲeránto/ ‘Esperanto’. Prenitaĵoj, en kiuj povas esti prononcata ne nur mola konsonanto, estos speciale markitaj. Tamen, foje la Э skribatas eĉ post konsonantoj. Tio okazas, kompreneble, nur en prenitaĵoj. Unue, tio okazas kiam konsonantfina prefikso aperas antaŭ radiko kun komenca э-: дву<u>хэ</u>тажный /dvuĥ-etáĵnyj/ ‘duetaĝa’. Due, ĝi skribatas en anglaj (kaj kelkaj aliaj) barbarismoj aŭ propraj nomoj anstataŭ la sono [æ] aŭ io alia (sed ne nepre): angla ''tag'' ‘etikedo (de HTML)’ → rusa таг, тег, тэг (/tag/, /teg/, /teg/). Ekzistas nur du ne-barbarismaj vortoj, kie la Э skribatas post konsonanto en radiko: мэр /mer/ (← franca ''maire'') ‘urbestro’ kaj мэтр /metr/ (← franca ''maître'') ‘mentoro’ (la lastan oni ne konfuzu kun метр /mʲetr/ ‘metro’). Certe, kiam la Э estas skribita post konsonanto, oni neniuokaze povas prononci tiun konsonanton mola. La litero Ёё legatas: post ь/ъ, post vokaloj kaj vortkomence — kiel /jo/; post preskaŭ ĉiu konsonanto — kiel /ʲo/; kaj post la /ŝ/ kaj /ĵ/ — kiel /o/. (Kaj post la Цц ĝi neniam estas skribata.) Do, ĝi legatas same kiel la Ее, nur se ŝanĝi /e/ per /o/. Kaj ĝia formo montras ke estas nur E kun umlaŭto: ĉiu Ё, aperanta en pure rusaj vortoj, iam tiun umlaŭton ne havis; en kelkaj pozicioj, la ĉefa kondiĉo de kiuj estis <u>akcentita silabo</u>, /e/ transiris al /o/. Al akcentita Ё ĉiam korespondas senakcenta Е, kaj <u>en vorto kun Ё akcento ĉiam estas sur ĝi</u>. Dume, al «o» la Ё rilaton preskaŭ ne havas kaj en Esperanto oni pli bone skribu ĝin ne kiel «jo», sed kiel «(j)e» aŭ «(j)ë» (eĉ kvankam tiu litero kun umlaŭto ne apartenas al la Ea alfabeto): ekzemple, fama rusia esperantisto kun familinomo Бокарёв povas aperi en Esperantlingvaj tekstoj kiel Bokarev, Bokarëv kaj Bokarjov. Eĉ pli frue ol e → ë, en la slava lingvo estis mala transiro, «o» post molaj → «e». Pro tio multaj rusaj substantivaj kaj adjektivaj finaĵoj havas variantojn: se la finaĵo estas neakcentita, ĝi havas la literon О post malmolaj kaj Е post molaj; se ĝi estas akcentita (jes, en la rusa en diversaj vortoj la akcento povas esti sur ĝia finaĵo aŭ sur radiko), ĝi havas la literon О post malmolaj kaj Ё post molaj (ĝuste en tiu radiko molaj) konsonantoj; kaj post ĉiam molaj/malmolaj ĉiuokaze skribatas Е neakcentite kaj О akcentite. Ekzemploj: * дом /dom/ ‘domo’ — до́мом /dómom/ ‘per domo’ * зять /zʲatʲ/ ‘bofilo’ — зя́тем /zʲátʲem/ ‘per bofilo’ * матч /matĉ/ ‘matĉo’ — ма́тчем /mátĉem/ ‘per matĉo’ * муж /muĵ/ ‘edzo’ — му́жем /múĵem/ ‘per edzo’ * стол /stol/ ‘tablo’ — столо́м /stolóm/ ‘per tablo’ * конь /konʲ/ ‘(vir)ĉevalo’ — конём /konʲóm/ ‘per (vir)ĉevalo’ * врач /vraĉ/ ‘kuracisto’ — врачо́м /vraĉóm/ ‘per kuracisto’ * нож /noĵ/ ‘tranĉilo’ — ножо́м /noĵóm/ ‘per tranĉilo’ En prenitaĵoj la Ё kutime transdonas alilingvan «ö», ekzemple la germanan poeton Göthe oni skribas ruse kiel Гёте /gʲóte/. Por alilingva «jo» uzatas kombinaĵo de la literoj por /j/ (й) kaj /o/ (о), do ekzemple la alilingvan nomon Jozef oni skribas kiel Йозеф /jo(´)ze(´)f/ (dume ekzistas ankaŭ rusa varianto de tiu nomo: Иосиф /iósʲif/, tri silaboj). Skribe la Ее ŝajnas sami la korespondan Esperantan literon; la Ёё malsamas ĝin nur per la du punktetoj. La Ээ skribatas tiel: komence oni skribas preskaŭ-rondon Ɔ, kaj poste skribas la horizontalan strekon de maldekstre dekstren. La «malfermeco» de tiu rondo povas ŝanĝiĝi; la longeco de la streko ankaŭ; plue, la streko mem povas aspekti kiel «—» kaj kiel «~», kutime tamen la unua varianto. La etimologiu de tiuj tri literoj estas tute klara: komence estis nur Ее, prenita el la greka, poste oni aldonis ĝian modifikon Ээ por /e/ sen joto vortkomence, kaj pli poste la umlaŭton laŭ germana ekzemplo por indiki umlaŭtigadon. == Ии, Йй kaj Ыы == [[Dosiero:Rus-i-pis.svg|thumbnail|150px|right|Se vi vidas strangan rektangulan objekton, ne atentu, estas ia eraro.]] [[Dosiero:Rus-j-pis.svg|thumbnail|150px|right|Se vi vidas strangajn rektangulajn objektojn, ne atentu, estas ia eraro.]] [[Dosiero:Rus-y-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-3.gif|thumbnail|173px|left]] La litero Ии kutime signifas la fonemon /i/. Post konsonantoj ĝi signifas ankaŭ ke la konsonanto estas <u>nepre</u> mola (ekzemple: мир /mʲir/ ‘paco / mondo’). Do, post ĉiam malmolaj (/c/, /ĵ/, /ŝ/) ĝi signifas la fonemon /y/. Tiu fonemo povas esti transdonata post /c/ ankaŭ per la litero Ыы; per la sama litero ĝi estas transdonata post preskaŭ ĉiuj konsonantoj; post la literoj Шш (/ŝ/) kaj Жж (/ĵ/) skribatas nur Ии. Post vokaloj ne estas tute komprenata, kion signifas la Ии, ĉu /i/ aŭ /ji/. Ekzemple, jen du vortoj: чай /ĉaj/ ‘teo’ kaj чаи /ĉají/ ‘teoj’. Ni komprenas ke tie estas /j/ nur pro tio ke la radiko estas ''-ĉaj-'', kaj ne ''-ĉa-''. Kaj jen du aliaj vortoj: искать /iskátʲ/ ‘serĉi’ kaj поиск /póisk/ ‘serĉo’. Ni komprenas ke tie forestas /j/ nur pro tio ke tie staras prefikso ''po-''. Kaj en alitipaj vortoj ne bone klaras, ĉu ĉeestas tiu /j/ aŭ ne. La vero estas nur ke post vokaloj skribatas nur и kaj ne йи, kaj ke en la prononco estas neniu diferenco. La litero Йй, kiel vi jam komprenis, signifas la fonemon /j/. Tamen ĝi skribatas kutime nur en silabfino kaj — antaŭ О en prenitaj vortoj; antaŭ Ее vortkomence en kelkaj geografiaj nomoj por transdoni la J-on: Йемен /jémʲen/ ‘Jemeno’; antaŭ Я, Е, Ю, И post vokaloj por transdoni, ekzemple, alilingvajn diftongojn «eĭ», «aĭ», — laŭfoneme tie aperas ĉu-geminita /j/: franca ''foyer'' → rusa фойе /fojjé/ ‘promenejo’; oni '''ne skribu''' tie -йа-, -йу-. En printa formo la Ии konsistas el tri strekoj: vertikala, vertikala klinita dekstren kaj la tria vertikala. La Йй malsimilas ĝin nur per brevo. Permane ili estas skribataj ĝuste kiel niaj Uu kaj Ŭŭ. La Ыы estas ligaturo, ĝi konsistas el du elementoj: streko kun duonrondo kaj alia streko. Permane tiuj du elementoj estas kunigitaj per streketo. La etimologio de ĉi-literoj ankaŭ estas pli-malpli klara: la Ии devenas de la greka «eta» (Ηη), kun devio de la centra streko. La Йй estis invenita en la 17a centjaro: en kelkaj pozicioj, kie la И estis prononcata kiel [j], oni donis al ĝi brevon, same kiel al nia litero Uu por formi Ŭŭ. La Ыы unue konsistis el «ъ» (malmola signo) kaj la granda «i» (litero antaŭe uzita en la rusa). La Ъ antaŭe estis legata kiel vokalo «ŭ» (reducita «u»), kaj tiamaniere tiu ligaturo prezentis diftongon «ui», de kiu devenas nuna ĝia prononco. == Оо == Pri tiu litero ĉio estas klara: ĝi tute samas la latinan kaj la grekan Oo (de kiu ĝi devenas) kaj havas la saman signifon. [[Dosiero:Rus-o-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:O-rus-new.gif|thumbnail|243px|left]] == Кк, Мм kaj Тт == [[Dosiero:Rus-k-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-m-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-t-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-5.gif|thumbnail|200px|left]] Tiuj tri literoj en sia majuskla formo plene samas niajn literojn Ko, Mo kaj To kaj havas la saman signifon: /k/, /m/, /t/. Ilia minuskla formo samas la majusklan, estante nur pli malgranda. Ilia deveno, same kiel tiu de niaj Ko, Mo, To, estas de la grekaj literoj Κκ (kapa), Μμ (mi), Ττ (taŭ). Permane la К kaj la к skribatas diversmaniere: ĉe la majusklo komence skribatas nur la granda vertikala streko kaj la supra streketo, nur poste tiu malsupra. Ĉe la minusklo ĉio malsamas: post la granda streko komence skribatas tiu malsupra, kaj poste tiu supra. Kun postaj literoj, tamen, la permana majuskla к kunigitas per la malsupra streketo. La Мм permane estas skribata tre simple, sed tio ne simple klarigeblas pertekste, vidu la bildon. La Тт kutime skribatas permane tute aliel ol printe: tri vertikalaj strekoj kaj horizontala streko super ili, — tia estas la majusklo, kaj la minusklo aspektas tute kiel nia permana litero «m». Tamen, kelkaj homoj preferas uzi la print-similan skriban formon de la Тт. La ambaŭ formojn vi povas vidi en la bildo. Ankaŭ kelkaj pentras grandan strekon super la tuta litero por distingi ĝin de la Шш. == Рр, Сс kaj Хх == [[Dosiero:Rus-r-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-s-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-hh-pis.svg|thumbnail|150px|left]] [[Dosiero:Rusa-6.gif|thumbnail|150px|left]] Tiuj tri literoj tute samas niajn literojn Po, Co kaj ikso; tamen ilia signifo estas iom alia. Ili signifas fonemojn /r/, /s/ kaj /ĥ/, same kiel la grekaj Ρρ (ro), Σσς (sigma) kaj Χχ (ĥi). Permane ĉe la Рр komence skribatas la vertikala streko, kaj poste la duonrondo; atentu tamen, la minusklo havas ne rondon, sed kroĉilon. Pri la Cc ĉio klaras, ĝi skribatas ĉiam kiel nia Co. La Хх povas esti skribata permane per du manieroj: kiel du kunigitaj hoketoj kaj kiel du krucigitaj strekoj. == Нн == [[Dosiero:Rus-n-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-7.gif|thumbnail|200px|left]] Tiu litero, malgraŭ ĝi similas la latinan H, sifnifas la fonemon /n/. La literoj Нн kaj Ии devenas da le grekaj literoj Νν kaj Ηη, — kaj, kiel vi vidas, ĝiaj centraj strekoj turniĝis per 45° kontraŭ horloĝa montrilo: Η → И, Ν → Н. Permane ĝi estas skribata samkiel printe, nur per unu movo de la skribilo, sen interrompoj. == Бб kaj Вв == [[Dosiero:Rus-b-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-v-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-8.gif|thumbnail|200px|left]] Tiuj du literoj korespondas al la fonemoj /b/ kaj /v/, kaj la В, malgraŭ ĝi similas «b»-on, signifas «v»-on. Tio eksplikeblas tre simple: iam la greka litero Ββ (beta) estis legata kiel [b], kaj ĝuste en tiu tempo la antikaj romanoj faris sian alfabeton, kaj ili prenis tiun literon por la sono [b]. Kaj kiam la slavoj verkis sian alfabeton, tiu greka litero jam estis legata kiel [v], do li prenis ĝin por la sama sono, kaj por la simila sono [b] verkis similan literon, — kiel B, sed kun malferma supra elemento: Б. La Вв, kompreneble, konsistas el du elementoj, kiuj en printa formo estas fermitaj duonrondoj, kaj en la skriba — duonrondoj majuskle kaj gutoj minuskle. La Бб majuskle konsistas el vertikala granda streko, duonrondo malsupre kaj horizontala streko supre. Ĝia minusklo konsistas el rondo kaj eliranta el ĝi kurbo, kaj la kurbo eliras de maldekstre en printa skribo kaj de dekstre en tiu permana. == Зз == [[Dosiero:Rus-z-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-9.gif|thumbnail|200px|left]] Tiu litero signifas la fonemon /z/. Ĝi ege similas la numeron «3» en sia printa varianto. Permane skribite ĝi samas unu permanan varianton de nia litero Zo. Fakte, devenate de la greka litero Ζζ, ĝi nur ekhavis videblan malsupran streketon (kiu forestas ĉe la Zo) kaj 3-similan rondan formon. == Гг, Дд, Лл, Пп kaj Фф == [[Dosiero:Rus-g-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-d-pis.svg|thumbnail|150px|left]] [[Dosiero:Rus-l-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-p-pis.svg|thumbnail|150px|left]] [[Dosiero:Rus-f-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-f2-pis.svg|thumbnail|150px|left]] [[Dosiero:Rusa-10.gif|thumbnail|200px|left]] Tiuj kvin literoj devenas de la grekaj literoj Γγ, Δδ, Λλ, Ππ kaj Φφ kaj signifas la fonemojn /g/, /d/, /l/, /p/ kaj /f/ koresponde. La Гг konsistas el du strekoj, tiu vertikala kaj tiu supra horizontala. Permane, tamen, ĝia minusklo skribatas respegulite. La Дд kaj Лл, kiam oni volas skribi «printe» permane, estas skribataj kiel «vertikala streko klinita dekstren — vertikala klinita maldekstren — horizontala streko sube kun kuspitaj pintoj» kaj la samo sen la lasta elemento. Tamen en vera printaĵo oni uzas iom alian formon, kun platigita supro. Ne timigu, vi neniam devos skribi tian formon. Permane pri la Лл ĉio klaras (vidu bildon), kaj pri la Дд ne tre. Ĝia permana majusklo skribatas tute same kiel tiu de nia D, kaj la minusklo kiel tiu de nia «g». Ekzistas ankoraŭ unu ĝia varianto, kiel «g», sed respegulita horizontale (vidu la kursivan formon). La Пп ĉiam konsistas el du vertikalaj strekoj kaj unu horizontala super ili. Permane la majusklo skribatas kiel «π» sed pli granda, kaj la minusklo similas nian permane skribitan «n». La Фф konsistas el unu vertikala streko kaj du duonrondoj aŭ preskaŭ-rondoj sur ĝi. Sur finoj de la streko de la majusklo povas esti iuspecaj ornamaĵoj. Permane la Фф skribatas iom komplike: ĉe la minusklo antaŭe oni pentras malfinisignon (∞), kaj poste pentras la vertikalan strekon. Ĉe la majusklo — komence la J-forman strekon, kaj poste la grandegan malfinisignon. Tamen, oni povas skribi ankaŭ pli simple (vidu la bildon). == Цц, Чч, Шш, Щщ kaj Жж == [[Dosiero:Rus-c-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-ch-pis.svg|thumbnail|150px|left]] [[Dosiero:Rus-sh-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-shch-pis.svg|thumbnail|150px|rigt]] [[Dosiero:Rus-jh-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-11.gif|thumbnail|200px|left]] Tiuj kvin literoj signifas neŝanĝeblajn laŭ moleco fonemojn /c/, /ĉ/, /ŝ/, /ŝʲ:/ kaj /ĵ/. Post la lastaj kvar literoj skribeblas nur Аа, Ее, Ии, Оо, Уу, post Цц ankaŭ Ыы. Foje, tamen, en alilingvaj (ukrainaj, litovaj ktp.) familinomoj aŭ toponimoj post ili aperas io alia, sed prononco de tiaj kombinaĵoj jam estas for de la rusa lingvo. La Цц kaj Чч devenas de la hebrea litero cadek (צ). Laŭ formo la Цц konsistas el tri formantaj preskaŭ rektangulon strekoj kaj unu kroĉileto dekstre malsupre, ĝi povas esti kiel nur vertikala streketo, tiel ankaŭ hoketo. Permane ĝi estas skribita kiel Ии kun eta hoko. La Чч konsistas el vertikala streko kaj branĉo direktita maldekstren supren. La Шш devenas de la hebrea litero ŝin (ש). Ĝi aspekts ĝuste kiel tri vertikalaj strekoj sur unu horizontala. La Щ estis farita el ĝi per la sama kroĉilo kiun havas la Цц. En permana skribo kelkaj pentras grandan strekon sub la tuta Шш, por pli bone distingi ĝin de la Тт. La Щщ strekojn ne postulas. La etimologio de la Жж estas malklara. Ĝi aspektas kiel sesradia tranĉita stelo, sed povas ankaŭ esti sistemo «breketo ‘pli’ — horizontala streketo trastrekita per granda vertikala streko — breketo ‘malpli’». Ĝuste tiel ĝi skribatas permane: komence preskaŭ-rondo kun truo maldekstre, poste zigzago, poste preskaŭ-rondo kun truo dekstre. Anstataŭ la zigzago kelkaj homoj pentras ion similan al plussigno. == Ьь kaj Ъъ == [[Dosiero:Rus-mal-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rus-mol-pis.svg|thumbnail|150px|right]] [[Dosiero:Rusa-12.gif|thumbnail|200px|right]] La ĉefa funkcio de la litero Ьь estas signifi molecon de iu konsonanto en vortfino aŭ antaŭ aliaj konsonantoj, en la dua kazo ĝi kutime skribatas nur post д т с з л н р. Ekzemploj: * брат /brat/ ‘frato’ — брать /bratʲ/ ‘preni’ * полка /pólka/ ‘breto’ — полька /pólʲka/ ‘polko (danco)’ Post ĉiam molaj ĝi kutime ne skribatas. Tamen ĝi skribatas kiel post ĉiam molaj, tiel post ĉiam malmolaj, se ĝi estas gramatika finaĵo aŭ parto de tia finaĵo. Post malmolaj ĝi signifas tute nenion. Ekzemploj: * nominativo kaj akuzativo de la 3a deklino ĉiam finiĝas per -ь: ** мать /matʲ/ ‘patrino’ ** дочь /doĉ/ ‘filino’ ** мышь /myŝ/ ‘muso’ * 2a singulara persono de verboj ĉiam finiĝas per -шь (-ешь (akcentite -ёшь), -ишь, kaj nur en unu vorto -ышь), kie -ь skribatas nur historie: ** живёшь /ĵyvʲóŝ/ ‘vi (ci) vivas’ ** видишь /vʲídʲiŝ/ ‘vi (ci) vidas’ ** знаешь /znájeŝ/ ‘vi (ci) scias/konas’ ** ешь /jeŝ/ ‘vi (ci) manĝas’ ** плачешь /pláĉeŝ/ ‘vi (ci) ploras’ * verba imperativo ĉiam finiĝas per -и, -й aŭ -ь: ** живи /ĵyvʲí/ ‘vivu’ ** знай /znaj/ ‘sciu’ ** ешь /jeŝ/ ‘manĝu’ ** плачь /plaĉ/ ‘ploru’ (kp. плач /plaĉ/ ‘ploro’) * plimulto de adverboj finiĝantaj per /-ĵ/, /-ŝ/, /-ĉ/ estas skribataj kun -ь: ** лишь /lʲiŝ/ ‘nur’ ** прочь /proĉ/ ‘for’ La alia funkcio de la litero Ьь kaj la nura funkcio de la litero Ъъ estas tia: ni ja scias ke kombinaĵo K-я aŭ K-ю signifas /Kʲa/ kaj /Kʲu/; sed kiel skribi /Kja/ aŭ entute /KjV/? Oni decidis ke antaŭ la vokaloj Я, Ё, Ю, Е oni skribos la Ъъ se la antaŭstaranta konsonanto estas malmola (съем /sjem/ ‘mi formanĝos’) kaj la Ьь se mola (пью /pʲju/ ‘mi trinkas’); sed distribuo de moleco aŭ malmoleco estas tre simpla: se ĉiuj tri sonoj (la konsonanto, joto kaj la vokalo) apartenas al radiko aŭ radiko kaj finaĵo — tiam oni skribas la Ьь: дьявол /dʲjávol/ ‘diablo’, kaj se la konsonato apartenas al prefikso kaj la joto al radiko, tiam oni skribas la Ъъ: адъютант /adjutánt/ ‘adjutanto’ (latina presikso ''ad-''). Kiam prefikso estas aldonata al radiko komenciĝanta per Ии, oni ne skribas tie la Ъъ, sed ŝanĝas la Ии per la Ыы: играть /igrátʲ/ ‘ludi’ — сыграть /sygrátʲ/ ‘finludi’. Tiamaniere, antaŭ la Ии neniam povas stari la Ъъ, kaj kombinaĵo /Kji/ ĉiam transdonatas per Кьи, kaj la palatiĝo de la kosonanto estas nur asimiligo; ne forgesu ankaŭ ke fonetike moleco distingatas nur ĉe /t/, /d/, /n/, /s/, /z/, /l/, /r/. Antaŭ alilingva /o/ la joto transdonatas per Ьь, ekzemple: бульон /bulʲjón/ ‘buljono’. Tiamaniere ĉi tie palatiĝo estas ankaŭ nepra. Tamen: сер<u>ьё</u>зный /sʲerʲjóznyj/ ‘serioza’, kie la ё transdonas la francan sonon «ö» el la vorto ''séri<u>eu</u>s''. La Ьь skribatas kiel granda vertikala streko kaj duonrondo je duono de ĝia alteco; la Ъъ malsamas ĝin nur per streketo supre. = Ekzercoj = Prenu pecon de papero kaj... * skribu per la rusa alfabeto la vorton kies fonemaro estas /tʲelʲátina/ (‘bovidaĵo’); * skribu la vorton kies fonemaro estas /detektʲív/ (‘detektivo’, ‘detektivaĵo’); * skribu la vorton kies fonemaro estas /bʲelʲjó/ (‘tolaĵo’); * skribu ruse la familinomon de Zamenhof, se la /h/ estas transdonata per Гг; * skribu ruse la vorton kun signifo ‘bataliono’, memorante pri buljono; skribu ĝian fonemaron; * skribu la vorton kies fonemaro estas /ĵyznʲ/ (‘vivo’). [[Rusa: Ĉapitro II/Ekzercoj|Kontrolu vin]] 1948 4345 2006-05-12T19:59:29Z Sergej 69 * телятина; * детектив; * бельё; * Заменгоф; * батальон; /batalʲjón/; * жизнь. 1949 4347 2006-05-12T20:00:12Z Sergej 69 #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro II: Literoj]] 1950 4357 2006-05-17T22:50:41Z 213.173.146.48 [http://eo.wikipedia.org/wiki/Novialo Novialo] [[§ 1]] [[§ 2]] [[§ 3]] [[§ 4]] [[§ 5]] [[§ 6]] [[§ 7]] [[§ 8]] [[§ 9]] [[§ 10]] [[de:Novial]] [[en:Novial]] [[pl:Novial]] [[ru:Новиаль]] 1951 6442 2007-01-07T03:10:22Z 213.173.144.79 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] [http://eo.wikipedia.org/wiki/Novialo Novialo] * [http://nov.wikipedia.org/wiki/Main_Page Novial Wikipedia] ------------------------------------------------------------------------ [[Novialo/Lektione 1|Lektione 1]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 2|Lektione 2]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 3|Lektione 3]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 4|Lektione 4]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 5|Lektione 5]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 6|Lektione 6]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 7|Lektione 7]] [[Image:100%.png]] [[Novialo/Lektione 8|Lektione 8]] [[Novialo/Lektione 9|Lektione 9]] [[Novialo/Lektione 10|Lektione 10]] [[en:Novial]] [[fr:Enseignement du novial]] [[pl:Novial]] [[ru:Новиаль]] [[fi:Novial]] 1952 4358 2006-05-17T23:03:10Z 213.173.146.48 '''§ 2''' Patre e fratre. Leone es animal. Rose es flore e kolombe es fogle. Li rose apartena a Teodore. Li sune brilia. Li patre es sani. Li patre es taliore. 1953 4362 2006-05-17T23:36:06Z 213.173.146.48 '''§ 2''' Patro e fratro. Leone es animal. Rose es flore e kolombe es fogle. Li rose apartena a Teodore. Li sune brilia. Li patro es sani. Li patro es taliore. 1954 5704 2006-09-13T11:16:06Z 82.159.136.238 ==Bonvenon al la germana kurso!== En ĉi tiu kurso vi lernos la germanan lingvon, tre gravan lingvon por Eŭropo. Eĉ nur en Germanio jam ekzistas pli ol '''80 milionoj da homoj''' kiuj denaske parolas la germanan! Sed la germana ankaŭ paroliĝas en Aŭstrio, Svislando kaj partoj de Nederlando, Francio, Italio... Ĉi tiu kurso provos instrui la germanan kiel eble plej facile, sen instrui faciligitan nekorektan lingvon, kompreneble. La lecionoj estos malgrandaj kaj en unu leciono ne troviĝos multa gramatiko aŭ multaj novaj vortoj. <br> Vi uzu ilin tiel: atente studu la lecionon, lernu la gramatikon kaj ĉiujn necesajn vortojn. Selektu kaj lernu ankaŭ kelkajn vortojn el la listo de propravolaj novaj vortoj, se vi pensas ke ili estus utilaj por vi. Ne estas necesa lerni tiujn vortojn por povi fari la sekvantajn lecionojn. Faru ekzercojn kaj kiam vi pensas ke vi bonege komprenas ĉion, komencu novan lecionon. La lecionoj estas faritaj tiel ke vi verŝajne povos fari novan lecionon ĉiufoje aŭ preskaŭ ĉiufoje. Tiel vi progresos rapidege ankaŭ se la lecionoj ne instruas tian multegon da aĵoj kiel la plejparto de komercaj lernolibroj por la germana. La avantaĝo estas ke '''vi povos mem decidi kiom da gramatiko kaj kiom da novaj vortoj vi deziras studi por ĉiu unuopa leciono: se vi volas pli da gramatiko, progresu al nova leciono, se vi volas pli da novaj vortoj sen nova gramatiko selektu ilin el la listo de propravolaj vortoj.''' La kurso estos dividita laŭ la niveloj de la ''Common European Framework of Reference for Languages'', kiu estas internacia normo ankaŭ uzata por normitaj lingvoekzamenoj. Vi povas rigardi kion vi scipovos en la germana post ĉiu nivelo de la kurso ĉe [http://www.alte.org/can_do/general.cfm tiu anglalingva retpaĝo]. Komencu lerni je la [[Germana/Nivelo A1|nivelo A1]]. Bonan sukceson! [[Kategorio:Lingvoj]] 1955 6471 2007-01-17T14:17:38Z 85.60.135.61 ==La germana== ==Nivelo A1: Bazo== Tiu nivelo produktiĝas por komencantoj, kiuj ankoraŭ tute ne konas la germanan. Farinte ĉiujn [[w:eo:leciono|leciono]]jn, vi havos bazan nivelon de la germana, tian nivelon kian oni bezonas por sukcesi en la sekvantaj normitaj ekzamenoj: * Europäisches Sprachenzertifikat: Deutsch A1 * Fit in Deutsch 1 * Start 1 '''Tabelo de enhavo''' * [[Germana/Nivelo A1/Prononcado|Prononcado]] * [[Germana/Nivelo A1/Leciono 1|Leciono 1: Prezenti sin]] (vidu ankaŭ: [http://eo.wikibooks.org/wiki/Germana/Nivelo_A1/Lekciono_1] ) * [[German/Nivelo A1/Leciono 2|Leciono 2: Demandi pri aliaj homoj]] * [[German/Nivelo A1/Leciono 3|Leciono 3: Demandi pri la vojo I]] * [[German/Nivelo A1/Leciono 4|Leciono 4: Esprimi sian opinion]] * Produktiĝos pli da lecionoj... 1956 4383 2006-05-21T11:12:31Z 213.173.146.224 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 2'''== Patro e fratro. Leone es animal. Rose es flore e kolombe es fogle. Li rose apartena a Teodore. Li sune brilia. Li patro es sani. Li patro es taliore. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' patro ''' || patro |- ! ''' e ''' || kaj |- ! ''' fratro ''' || frato |- ! ''' leone ''' || leono |- ! ''' es ''' || esti |- ! ''' animale ''' || besto |- ! ''' rose ''' || rozo |- ! ''' flore ''' || floro |- ! ''' kolombe ''' || kolombo |- ! ''' fogle ''' || birdo |- ! ''' li ''' || la |- ! ''' apartena ''' || aparteni |- ! ''' a ''' || al |- ! ''' sune ''' || suno |- ! ''' brilia ''' || brili |- ! ''' san(i) ''' || sana |- ! ''' -i ''' || -a |- ! ''' taliore ''' || tajloro |} 1957 4384 2006-05-21T11:13:07Z 213.173.146.224 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 3'''== Infane non es maturi home. Li infane ja non plora. Li siele es blui. Quilok es li libre e li krayone? Li libre es sur li table, e li krayone lia sur li fenestre. Sur li fenestre krayone e plume lia. Dislok es pome. Dislok es li pome, kel me did trova. Sur li tere stone lia. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' infane ''' || infano |- ! ''' non ''' || ne |- ! ''' matur(i) ''' || matura |- ! ''' homo ''' || homo |- ! ''' ja ''' || jam |- ! ''' plora ''' || plori |- ! ''' siele ''' || ĉielo |- ! ''' blu(i) ''' || blua |- ! ''' quilok ''' || kie |- ! ''' libre ''' || libro |- ! ''' krayone ''' || krajono |- ! ''' sur ''' || sur |- ! ''' table ''' || tablo |- ! ''' lia ''' || kuŝi |- ! ''' fenestre ''' || fenestro |- ! ''' plume ''' || plumo |- ! ''' dislok ''' || jen, ĉi tie |- ! ''' pome ''' || pomo |- ! ''' kel ''' || kiu |- ! ''' me ''' || mi |- ! ''' trova ''' || trovi |- ! ''' did ''' || -is |- ! ''' tere ''' || tero |- ! ''' stone ''' || ŝtono |} 1958 4392 2006-05-21T18:46:59Z 213.173.146.102 /* '''Lektione 4''' */ [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 4'''== Leone es forti. Li dentes de leone es akuti. A leone non dona li manu. Me vida leone. Ye resta kun leone es danjerosi. Que es kurajosi ye kavalka sur leone? Me parla pri leone. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' forti ''' || forta |- ! ''' dente ''' || dento |- ! ''' -s, -es ''' || -j |- ! ''' de ''' || de |- ! ''' akut(i) ''' || akra |- ! ''' dona ''' || doni |- ! ''' manu ''' || mano |- ! ''' vida ''' || vidi |- ! ''' kun ''' || kun |- ! ''' danjere ''' || danĝero |- ! ''' -im ''' || -e |- ! ''' kurajosi ''' || kuraĝa |- ! ''' kavalka ''' || rajdi |- ! ''' ye ''' || -i |- ! ''' parla ''' || paroli |- ! ''' pri ''' || pri |} 1959 4386 2006-05-21T11:14:36Z 213.173.146.224 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 5'''== Li patro es boni. Dislok lia li chapele de li patro. Dikte a li patro, ke me es diligenti. Me ama li patro. Veni kunu kun li patro. Li filio stea proxim li patro. Li manu de Markus es puri. Me konosa Markus. Ludovik, dona a me pane. Me manja per li boke e flara per li nase. Devan li hause stea arbre. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' bon(i) ''' || bona |- ! ''' chapele ''' || ĉapelo |- ! ''' dikte ''' || diri |- ! ''' ke ''' || ke |- ! ''' diligent(i) ''' || diligenta |- ! ''' ama ''' || ami |- ! ''' veni ''' || veni |- ! ''' kunu ''' || kune |- ! ''' filio ''' || filo |- ! ''' stea ''' || stari |- ! ''' proxim ''' || apud |- ! ''' pur(i) ''' || pura |- ! ''' konosa ''' || koni |- ! ''' pane ''' || pano |- ! ''' manja ''' || manĝi |- ! ''' per ''' || per |- ! ''' boke ''' || buŝo |- ! ''' flara ''' || flari |- ! ''' nase ''' || nazo |- ! ''' devan ''' || antaŭ |- ! ''' hause ''' || domo |- ! ''' arbre ''' || arbo |- ! ''' chambre ''' || ĉambro |} 1960 4387 2006-05-21T11:15:12Z 213.173.146.224 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 6'''== Li fogles vola. Li kanto de li fogles es agrabli. Dona a li fogles aque, den les voli drinka. Li puero forchasa li fogles. Nus vida per li okules e audi per li oreles. Boni infanes lerna diligentim. Alexander non voli lerna, e dunke me frapa Alexander. Fro li patro me did resiva libre, e fro li fratro me did resiva plume. Me veni fro li avo, e me vada a li onklo. Me lekte libre. Li patro non lekte libre, ma lo skripte letre. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' vola ''' || flugi |- ! ''' kanta ''' || kanti |- ! ''' agreabli ''' || agrabla |- ! ''' aque ''' || akvo |- ! ''' den ''' || ĉar |- ! ''' les ''' || ili |- ! ''' voli ''' || voli |- ! ''' drinka ''' || trinki |- ! ''' puero ''' || knabo |- ! ''' for ''' || for |- ! ''' chasa ''' || peli |- ! ''' nus ''' || ni |- ! ''' okule ''' || okulo |- ! ''' audi ''' || aŭdi |- ! ''' orele ''' || orelo |- ! ''' lerna ''' || lerni |- ! ''' dunke ''' || tial |- ! ''' bata ''' || bati |- ! ''' resiva ''' || ricevi |- ! ''' avo ''' || avo |- ! ''' vada ''' || iri |- ! ''' nun ''' || nun |- ! ''' onklo ''' || onklo |- ! ''' lekte ''' || legi |- ! ''' ma ''' || sed |- ! ''' lo ''' || li |- ! ''' skripte ''' || skribi |- ! ''' letre ''' || letero |} 1961 4390 2006-05-21T11:26:03Z 213.173.146.224 /* '''Lektione 7''' */ [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- =='''Lektione 7'''== Papere es blanki. Blanki papere lia sur li table. Li blanki paperi ja non lia sur li table. Dislok es li kayere de li yuni selibatera (siniorina). Li patre did dona a me dolsi pome. Rakonta a men yuni amike beli rakonto. Me non prisa obstinati homes. Me desire a vu bon jorne, sinioro! Bon matine! Joyosi feste! (me desire a vu). Quali joyosi feste! (es disdi). Sur li siele stea li beli sune. In li jorne nus vida li klari sune, e in li nokte nus vida li pali lune e li beli astres. Li papere es tre blanki, ma li nive es plu blanki. Milke es plu nutrivi kam vine. Me have plu freshi pane kam vu. No, vu erora, sinioro; vun pane es min freshi kam men. Ek omni men infanes Ernesto es li maxim yuni. Me es tam forti kam vu. Ek omni sen fratros Antono es li minim saji. {| border= 1 cellpadding= 3 |- ! ''' papere ''' || papero |- ! ''' blank(i) ''' || blanka |- ! ''' kayere ''' || kajero |- ! ''' yun(i) ''' || juna |- ! ''' selibetero ''' || fraŭlo |- ! ''' -a ''' || -in- |- ! ''' selibetera ''' || fraŭlino |- ! ''' dolsi ''' || dolĉa |- ! ''' rakonta ''' || rakonti |- ! ''' men ''' || mia |- ! ''' amike ''' || amiko |- ! ''' bel(i) ''' || bela |- ! ''' rakonto ''' || historio |- ! ''' obstinat(i) ''' || obstina |- ! ''' desire ''' || deziri |- ! ''' vu ''' || vi |- ! ''' jorne ''' || tago |- ! ''' sinioro ''' || sinjoro |- ! ''' matine ''' || mateno |- ! ''' joya ''' || ĝoji |- ! ''' festa ''' || festi |- ! ''' qual(i) ''' || kia |- ! ''' disdi ''' || hodiaŭ |- ! ''' in ''' || en |- ! ''' klar(i) ''' || hela |- ! ''' nokte ''' || nokto |- ! ''' pal(i) ''' || pala |- ! ''' lune ''' || luno |- ! ''' astre ''' || stelo |- ! ''' nive ''' || neĝo |- ! ''' plu ''' || pli |- ! ''' milke ''' || lakto |- ! ''' nutri ''' || nutri |- ! ''' kam ''' || ol |- ! ''' vine ''' || vino |- ! ''' have ''' || havi |- ! ''' fresh(i) ''' || freŝa |- ! ''' erora ''' || erari |- ! ''' des- ''' || mal- |- ! ''' ek ''' || el |- ! ''' chak(i) ''' || ĉiu |- ! ''' omni ''' || ĉiuj |- ! ''' maxim ''' || plej |- ! ''' talim ''' || tiel |- ! ''' qualim ''' || kiel |- ! ''' se ''' || si |- ! ''' sen ''' || sia |- ! ''' saj(i) ''' || saĝa |} 1962 4380 2006-05-20T12:15:58Z 213.173.147.43 [[Image:novflag.png|100px|right|Novial flag]] <small>[[Novialo/Lektione 1|§ 1]] - [[Novialo/Lektione 2|§ 2]] - [[Novialo/Lektione 3|§ 3]] - [[Novialo/Lektione 4|§ 4]] - [[Novialo/Lektione 5|§ 5]] - [[Novialo/Lektione 6|§ 6]] - [[Novialo/Lektione 7|§ 7]] - [[Novialo/Lektione 8|§ 8]] - [[Novialo/Lektione 9|§ 9]] - [[Novialo/Lektione 10|§ 10]] - [[Novialo/Lektione 11|§ 11]] - [[Novialo/Lektione 12|§ 12]] - [[Novialo/Lektione 13|§ 13]] - [[Novialo/Lektione 14|§ 14]] - [[Novialo/Lektione 15|§ 15]] - [[Novialo/Lektione 16|§ 16]] - <small>[[Novial/Lektione 17|§ 17]] - [[Novial/Lektione 18|§ 18]] - [[Novialo/Lektione 19|§ 19]] - [[Novialo/Lektione 20|§ 20]] - [[Novialo/Lektione 21|§ 21]] - [[Novialo/Lektione 22|§ 22]] - [[Novialo/Lektione 23|§ 23]] - [[Novialo/Lektione 24|§ 24]] - [[Novialo/Lektione 25|§ 25]] - [[Novialo/Lektione 26|§ 26]] - [[Novialo/Lektione 27|§ 27]] - [[Novialo/Lektione 28|§ 28]] - [[Novialo/Lektione 29|§ 29]] - [[Novialo/Lektione 30|§ 30]] - [[Novialo/Lektione 31|§ 31]] - <small>[[Novialo/Lektione 32|§ 32]] - [[Novialo/Lektione 33|§ 33]] - [[Novialo/Lektione 34|§ 34]] - [[Novialo/Lektione 35|§ 35]] - [[Novialo/Lektione 36|§ 36]] - [[Novialo/Lektione 37|§ 37]] - [[Novialo/Lektione 38|§ 38]] - [[Novialo/Lektione 39|§ 39]]</small> ------------------------------------------------------------------------- {|border = 0 cellpadding = 3 cellspacing = 2 bgcolor = "#FFFFFF"| |- |style = "background: #66CCFF;"| |style = "background: #66CCFF;"| [[w:IPA|'''IPA''']] |style = "background: #66CCFF;" | |- |style = "background: #CCCCFF;"|A |style = "background: #CCCCFF;"|'''a''' |style = "background: #CCCCFF;"|<center>abandona |- |style = "background: #CCCCFF;"|B |style = "background: #CCCCFF;"|'''b''' |style = "background: #CCCCFF;"|bebe |- |style = "background: #CCCCFF;"|C |style = "background: #CCCCFF;"|'''s''' ''o'' '''k''' |style = "background: #CCCCFF;"|Caracas |- |style = "background: #CCCCFF;"|CH |style = "background: #CCCCFF;"|'''ʧ''' ''o'' '''ʃ''' |style = "background: #CCCCFF;"|chanse |- |style = "background: #CCCCFF;"|D |style = "background: #CCCCFF;"|'''d''' |style = "background: #CCCCFF;"|defini |- |style = "background: #CCCCFF;"|E |style = "background: #CCCCFF;" |'''e''' ''o'' '''ɛ''' |style = "background: #CCCCFF;"|egal |- |style = "background: #CCCCFF;"|F |style = "background: #CCCCFF;"|'''f''' |style = "background: #CCCCFF;"|fala |- |style = "background: #CCCCFF;"|G |style = "background: #CCCCFF;"|'''g''' |style = "background: #CCCCFF;"|garda |- |style = "background: #CCCCFF;"|H |style = "background: #CCCCFF;"|'''h''' |style = "background: #CCCCFF;"|helpa |- |style = "background: #CCCCFF;"|I |style = "background: #CCCCFF;"|'''i''' |style = "background: #CCCCFF;"|impeda |- |style = "background: #CCCCFF;"|J |style = "background: #CCCCFF;"|'''ʤ''' ''o'' '''ʒ ''' |style = "background: #CCCCFF;"|jirafe |- |style = "background: #CCCCFF;"|K |style = "background: #CCCCFF;"|'''k''' |style = "background: #CCCCFF;"|kioske |- |style = "background: #CCCCFF;"|L |style = "background: #CCCCFF;"|'''l''' |style = "background: #CCCCFF;"|lande |- |style = "background: #CCCCFF;"|M |style = "background: #CCCCFF;"|'''m''' |style = "background: #CCCCFF;"|magnetisa |- |style = "background: #CCCCFF;"|N |style = "background: #CCCCFF;"|'''n''' |style = "background: #CCCCFF;"|nature |- |style = "background: #CCCCFF;"|O |style = "background: #CCCCFF;"|'''o''' ''o'' '''ɒ''' |style = "background: #CCCCFF;"|observa |- |style = "background: #CCCCFF;"|P |style = "background: #CCCCFF;"|'''p''' |style = "background: #CCCCFF;"|papa |- |style = "background: #CCCCFF;"|QU |style = "background: #CCCCFF;"|'''kw''' ''o'' '''kv''' ''o'' '''ku''' |style = "background: #CCCCFF;"|questione |- |style = "background: #CCCCFF;"|R |style = "background: #CCCCFF;"|'''r''' ''o'' '''&#633;''' |style = "background: #CCCCFF;"|rapid |- |style = "background: #CCCCFF;"|S |style = "background: #CCCCFF;"|'''s''' ''o'' '''z''' |style = "background: #CCCCFF;"|sune |- |style = "background: #CCCCFF;"|SH |style = "background: #CCCCFF;"|'''ʃ''' ''o'' '''ʧ''' |style = "background: #CCCCFF;"|shuta |- |style = "background: #CCCCFF;"|T |style = "background: #CCCCFF;"|'''t''' |style = "background: #CCCCFF;"|teknike |- |style = "background: #CCCCFF;"|U |style = "background: #CCCCFF;"|'''u''' |style = "background: #CCCCFF;"|unik |- |style = "background: #CCCCFF;"|V |style = "background: #CCCCFF;"|'''v''' |style = "background: #CCCCFF;"|variatione |- |style = "background: #CCCCFF;"|W |style = "background: #CCCCFF;"|'''w''' ''o'' '''u''' ''o'' '''v''' |style = "background: #CCCCFF;"|watt |- |style = "background: #CCCCFF;"|X |style = "background: #CCCCFF;"|'''ks''' ''o'' '''gz''' |style = "background: #CCCCFF;"|aŭiliari |- |style = "background: #CCCCFF;"|Y |style = "background: #CCCCFF;"|'''j''' |style = "background: #CCCCFF;"|yuna |- |style = "background: #CCCCFF;"|Z |style = "background: #CCCCFF;"|'''z''' ''o'' '''s''' |style = "background: #CCCCFF;"|Suez |} 1963 5565 2006-08-24T11:32:30Z 85.60.131.110 ''(Bazata sur la germana kurso BLL el la anglaj Wikibooks. Korektoj bonvenaj.)'' ==La germana - Nivelo A1 - Leciono 1== ===Celo=== En tiu ĉi leciono vi lernos kiel prezenti vin en la germana. Vi ne bezonas antaŭan scion de la germana lingvo aŭ de gramatikaj vortoj, sed vi estu leginta la paĝon pri prononcado kaj vi estu memorinta la plej bazajn salutojn, kiuj prezentiĝis tie. <br><br> ===Teksto=== ''"Guten Tag! Ich heiße Lisa Müller. Ich wohne in Bern, aber ich komme aus Deutschland. Ich arbeite als Fremdenführerin."''<br> ''"Guten Tag! Ich heiße John Smith. Ich komme aus Manchester, aber ich arbeite in Bern."'' <br><br> ===Novaj vortoj=== {| class="wikitable" ! Germana ! Esperanto ! Rimarko(j) |- | ich | mi | |- | heißen | nomiĝi | |- | wohnen | loĝi | |- | in | en | |- | aber | sed | Uzata tre ofte |- | kommen | veni | |- | aus | el | |- | Deutschland | Germanio | La sufikso "-land" signifas "lando"-n. "Deutsch" sole signifas "germana". |- | arbeiten | labori | |- | als | kiel | |- | Fremdenführerin | turistgvidistino | La vira vortformo estas "Fremdenführer". Kiel en Esperanto, oni tre ofte formas la inan vortformon aldonante la sufikson -in. |} ===Eksplikoj=== # Vi verŝajne rimarkis jam ke en la vortlisto nur ekzistas ekzemple "heißen" kaj ne "heiße". Estas tiel ĉar "heiße" estas konjugita verbformo, kiel "nomiĝas", kaj "heißen" estas infinitivo, kiel "nomiĝi". Vi ne dirus "mi nomiĝi", ĉu ne? Tial forprenu la -n de ĉiuj verboj en la vortlisto por trovi la ĝustan formon por la 1a persono en singularo (la formo oni uzu kun "mi"). # Kial Fremdenführer estas nur unu vorto (sed longa)? Ĝi konsistas el "Fremden"(stranguloj) kaj "Führer"(gvidisto). Germanoj ne ŝatas meti spacon inter vortoj kiuj apartenas kune, do strukturo kiel "turistgvidisto" ĉiam pli bonas ol strukturo kiel "gvidisto de turistoj". Kiam vi prononcas tiajn vortojn, konsideru ke ili konsistas el diversaj partoj kaj prononcu ekzemple "Fremden-führer". Se vi dirus "Frem-denführer", homoj eble ne komprenos vin. # Kial Fremdenführer skribiĝas kun majusklo? Ne estas eraro. En la germana, vi skribu ĉion, kio havas la finaĵon -o en Esperanto, kun majusklo. Eble aspektas stranga je la komenco, sed ĉar la germana havas nenian finaĵon por distingi nomojn, tiu regulo estas tre utila por rekoni ilin.<br><br> ===Ekzercoj=== * Uzu la vortojn kiujn vi lernis en tiu lekciono kiel eble plej ofte en la sekvantajn tagojn. Se vi ne konas germanojn aŭ amikojn kiuj ankaŭ lernas la germanan kun kiuj vi povus provi paroli, almenaŭ provu rememori la vortojn kiam vi havas iomete da tempo kaj imagu kiel vi prezentus vin al iu en Germanio. <br><br> * Elektu la ĝustan respondon: ** Kiu el la sekvantaj germanaj frazoj '''ne''' diriĝas kiam vi salutas iun? : A. Hallo! B. Guten Tag! C. Guten Abend! D. Gute Nacht! ** Kiuj vortoj bezonas majusklon en la germana? : A. La vorto ĉe la komenco de frazo, la vorto "Ich" kaj propraj vortoj kiel "Deutschland". : B. La vorto ĉe la komenco de frazo kaj ĉiuj vortoj kiuj finiĝus per -o en Esperanto. : C. Nur la vorto ĉe la komenco de frazo. : D. La unua vorto kaj ĉiu tria sekvanta vorto. ** Kiu el la sekvantaj frazoj estas malĝusta? : A. Ich kommen aus London. : B. Ich heiße Lisa. : C. Ich arbeite als Putzfrau. : D. Ich wohne in Berlin. ** Kiu el la sekvantaj frazoj estas malĝusta? : A. Ich wohne in Deutschland. : B. Ich komme aus New York. : C. Ich heiße Thomas. : D. Ich arbeite als Fremden Führer. <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Ĝustaj rispondoj por tiu ekzerco </div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">1D, 2B, 3A, 4D</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> * Metu la sekvantajn verbojn en iliaj ĝustaj formoj en la blankajn spacojn: arbeiten, heißen, kommen, lernen (''= lerni''), lieben (''= ami''), sprechen (''= paroli'') : Hallo! Ich ___ Max Schmidt. Ich ___ als Kaufmann in Amerika, aber ich ___ aus Hamburg. Ich ___ Deutsch und Englisch. Ich ___ Spanisch. Ich ___ Spanisch. <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Ĝustaj rispondoj por tiu ekzerco</div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">heiße, arbeite, komme, spreche, lerne, liebe</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> * Kiel vi dirus... ** ke via nomo estas Marko? ** ke vi venas el Germanio? ** ke vi loĝas en Hamburgo (Hamburg)? <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Answer to this exercise </div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">Ich heiße Marko. Ich komme aus Deutschland. Ich wohne in Hamburg.</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> ===Extension=== If you'd like to learn more words that you can use without having to study another lesson, use this section in order to find them. Feel free to learn selectively, picking out words you consider useful for your situation or interesting. If you don't have the time, you can just skip this section. You will not be required to know any of these words in the next lessons. Additional expressions: "Ich spreche Englisch und Französisch. Ich lerne Deutsch." New words: sprechen (to speak), und (and), lernen (to learn) and language names from the list. * [[BLL German/Vocabulary/Languages|List of language names]] * [[BLL German/Vocabulary/Professions|List of professions]] {| class="wikitable" ! colspan="2" |Countries |- ! German ! English |- | Amerika | America |- | Australien | Australia |- | Deutschland | Germany |- | England | England; also often incorrectly used to refer to all of Britain |- | Frankreich | France |- | Großbritannien | Great Britain |- | Irland | Ireland |- | Italien | Italy |- | Kanada | Canada |- | Mexiko | Mexico |- | Neuseeland | New Zealand |- | Österreich | Austria |- | Russland | Russia |- | Schweiz | Switzerland |- | Spanien | Spain |- | Südafrika | South Africa |} (a more complete list can be found [[German/Appendices/Nations_of_the_world|here]], but country names on that list that consist of more than one word might not fit seamlessly into the pattern "Ich komme aus ...") ===Cultural information: Bern=== Bern is the capital of Switzerland. Despite that, it's a comparatively small city with a population of about 130,000. It sits on a peninsula formed by the meandering turns of the river Aare. Bern's beautiful old town is part of the UNESCO World Heritage List and there are a lot of fascinating places to go, particularly if you are interested in history or art. Read more about Bern at [[wikipedia:Bern]]. 1964 4400 2006-05-25T14:02:13Z Sergej 69 [[Listo de čiuj librobretaroj]] moved to [[Listo de ĉiuj librobretaroj]]: litero ĉo #REDIRECT [[Listo de ĉiuj librobretaroj]] 1965 4403 2006-05-25T14:28:50Z Sergej 69 #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro II: Literoj]] 1966 4421 2006-06-15T20:12:01Z 212.24.44.247 С буквой Ю нужно бы подправить исторические сведения. :) 1967 6152 2006-11-06T08:58:08Z Fajro 27 <center> =Kial kaj kiel verki por Vikipedio= ==Praktika manlibro enkonduka - kunverku ĝin!== [[Dosiero:Wikibabel.png|center]] </center> =Enkonduko= Por plifaciligi la tuton, ni apartigis la ĉapitrojn. Se vi volas redakti certan ĉapitron, klaku sube dekstre de la koncerna ĉapitro je '''Redaktu'''. <!------------------- Enkonduko ---------------------------------------> {| align="center" valign="top" width="100%" style="border:1px solid #AAA; background-color:white;" cellpadding="0px" cellspacing="0px" | style="background:#DEFFAD; color:#black; text-align:center; border-bottom: 1px solid #AAA; font-weight:bold; font-size:150%; padding:3px;" | Enkonduko''' |- |{{{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Enkonduko}} '''[[:Manlibro_pri_Vikipedio/Enkonduko|Redaktu la ĉapitron Enkonduko]]''' <div style="clear: both;"></div> |} <p> <!------------------- Kial verki por Vikipedio? ---------------------------------------> {| align="center" valign="top" width="100%" style="border:1px solid #AAA; background-color:white;" cellpadding="0px" cellspacing="0px" | style="background:#DEFFAD; color:#black; text-align:center; border-bottom: 1px solid #AAA; font-weight:bold; font-size:150%; padding:3px;" | Kial verki por Vikipedio?''' |- |{{{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Kial_verki}} '''[[:Manlibro_pri_Vikipedio/Kial_verki|Redaktu la ĉapitron Kial verki por Vikipedio]]''' <div style="clear: both;"></div> |} <p> <!------------------- Kiel redakti paĝon? ---------------------------------------> {| align="center" valign="top" width="100%" style="border:1px solid #AAA; background-color:white;" cellpadding="0px" cellspacing="0px" | style="background:#DEFFAD; color:#black; text-align:center; border-bottom: 1px solid #AAA; font-weight:bold; font-size:150%; padding:3px;" | Kiel redakti paĝon?''' |- |{{{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Kiel_redakti}} '''[[:Manlibro_pri_Vikipedio/Kiel_redakti|Redaktu la ĉapitron Kiel redakti paĝon?]]''' <div style="clear: both;"></div> |} <p> <!------------------- La vikipedia komunumo ---------------------------------------> {| align="center" valign="top" width="100%" style="border:1px solid #AAA; background-color:white;" cellpadding="0px" cellspacing="0px" | style="background:#DEFFAD; color:#black; text-align:center; border-bottom: 1px solid #AAA; font-weight:bold; font-size:150%; padding:3px;" | La vikipedia komunumo''' |- |{{{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}/Vikipedia_komunumo}} '''[[:Manlibro_pri_Vikipedio/Vikipedia_komunumo|Redaktu la ĉapitron Vikipedia_komunumo]]''' <div style="clear: both;"></div> |} [[Kategorio:Manlibroj]] [[Kategorio:Vikipedio]] 1968 6135 2006-11-03T22:21:21Z Chuck SMITH 3 provlego, diversaj korektoj Poste forigi ==Antaŭvorto== La ideo krei manlibron pri Vikipedio ekestis dum la germana renkontiĝo PSI <!-- 22-a Printempa Semajno Internacia , aprilo 2006, St. Andreasberg -->. Multaj esperantistoj estis entuziasmaj pri la inform- kaj praktikadsesioj kiuj tie okazis. Homoj konvinkiĝis post iom da klarigado kaj diskutado ke Vikipedio estas tre grava - kaj por la Esperantomovado kaj por la socio ĝenerale. Sed multaj interesitoj timas ekkunlabori. "Ĉu oni ne devas esti fakulo por kunlabori? Ĉu ne estas komplike? Ĉu oni ne simple forigos mian kontribuon?" Konkludo estis ke estas bezonata broŝuro enkonduka. Homoj volas trankvile legi pri kio temas. Jes ja ĉiuj informoj troveblas en interreto, sed kiel novulo rapide vi dum horoj estos okupita antaŭ ol vi bone komprenos la utilon kaj funkciadon de Vikipedio. La ideo estis simpla: krei broŝureton, presigi ĝin kaj dissendi ĝin al la landaj sekcioj de TEJO kaj al aliaj interesitoj. Okazos kursoj, kreskos Vikipedio kaj ekestos nova dinamismo trans la landlimoj. Kiel ĉiam, por efektivigi ideon estas bezonata persistemo, (kun)laboro kaj mono. Tial mi aparte dankas kelkajn homojn pro ilia instigo, helpo en verkado kaj/aŭ financa subteno: * Eddy Van den Bosch, kiu konvinkis min pri la magio de Vikipedio * Chuck Smith, la kreinto de la esperantlingva Vikipedio, pro multaj valoraj konsiloj * Arno Lagrange, speciala administranto (burokrato) de Vikipedio, pro provlegado * Ilja De Coster kaj Lode Van de Velde, pro helpo en la pretigo de la subvencia dosiero por TEJO * la estraro de TEJO kaj la iniciatintoj de la fonduso Freŝa Vento, pro financa subteno * Tamás Slezák el Hungario, pro financa subteno * la estraroj de la flandra kaj pola Esperanto-junularaj asocioj, pro financa subteno Ĝuu la legadon! Yves Nevelsteen <br> yves.nevelsteen@esperanto.be ==Kio estas Vikipedio?== Vikipedio estas reta libera kunredaktata multlingva enciklopedio, en kiu ĉiu ajn retumanto povas tre facile kunlabori, dank' al la viki-teknologio. Kiel enciklopedio ĝi havas plej diversajn kapvortojn. Por ĉiu el ili estas unu paĝo. Sur ĉiu paĝo estas alklakebla ligilo "Redaktu" per kiu iu ajn povas ekredakti aŭ­ pluredakti. Interesa aspekto estas la multlingveco: el ĉiu artikolo pri iu temo en iu ajn lingvo povas esti ligiloj al samtemaj artikoloj en la aliaj lingvoj. Vikipedio ne estas enciklopedio kiel oni komprenas tiun vorton tradicie. Verki “enciklopedion” sonas kiel tasko de grandaj sciencistoj kaj fakuloj. Vikipedio ne estas tia enciklopedio! En Vikipedio vi trovos informojn pri Esperanto-renkontiĝoj kiel Printempa Renkontiĝo en Nederlando kaj PSKK en Flandrio apud la listo de nobelpremiitoj kaj famaj tenisuloj. Estas tute alia nivelo da detaloj. Vikipedio ne estas "stato", ĝi estas "procezo". Procezo de kunlaboro de diversnaciaj homoj. Ĉiu artikolo estas rezulto de tiu procezo. Ĝuste Esperanto nepre bezonas tiajn projektojn. Ankaŭ gravas, ke iu povas kontribui per tre malgranda ago. Ne necesas verki artikolon pri nuklea fiziko! (feliĉe). Jam sufiĉas korekti gramatikan eraron, aldoni ligilon, kategorion aŭ iun alian etan detalon. ==Historio de Vikipedio== Iam unu persono, Plinius la Granda, verkis la unuan enciklopedion tute sola. Estis homo kun multege da scio pri la mondo. Poste, ĉar plikomplikiĝis la mondo, laŭ modelo de la Encyclopædia Brittanica, specialistoj en sia fako kontribuis tion kion ili plej bone konas. Tiu ĉi modelo “de la dua generacio” funkcias ĝis nun. Vikipedio estas nova modelo; ĉiu povas kontribui, korekti erarojn, ĝisdatigi ktp. Eble bezonatas centoj da “ordinaraj homoj” por atingi la nivelon de Plinius, sed estas multege da kontribuantoj de Vikipedio. Vikipedio naskiĝis je la 15-a de januaro 2001 kiel posteulo de la projekto "Nupedia", kiu postulis ke redaktantoj estu vere kompetentaj. Ĉar tro malrapide kreskis la nombro de artikoloj, Jimmy Wales decidis malfermi la redaktadon al ĉiuj kun nova koncepto: vikio. Unue ekzistis nur anglalingva versio, sed la projekto rapide fariĝis plurlingva. La 15-an de novembro 2001, Chuck Smith fondis la esperantlingvan Vikipedion. Li diras mem pri tio: "Kiam mi havis la ideon fondi esperantlingvan Vikipedion, mi trovis Enciklopedion Kalblandan, kiun verkis Stefano Kalb. Post kiam Stefano konsentis translokigi siajn 139 artikolojn al Vikipedio, mi kunlabore kun Jerry Muelver kaj Stefano vikipediigis lian enciklopedion." La 2-an de januaro 2002 la Esperanto-Vikipedio jam havis 300 paĝojn. Ekde tiam la internacia lingvo daŭre okupas bonan pozicion inter la plej vaste uzataj lingvoj de la mondo. Dum unu semajno ĝi estis eĉ pli granda ol la germana! Dum la unuaj jaroj de Vikipedio, ĝi restis en la 5-a pozicio, sed kompreneble post iom da tempo, alilingvaj Vikipedioj kun pli da parolantoj pli aktivis. Je la 22-a de oktobro 2006 ĝi ekhavis 60.000 artikolojn. Vikipedio kreskas tiom rapide en la diversaj lingvoj ne nur per individua redaktado de artikoloj. Diversaj programistoj sisteme alŝutis datumbazojn. En la anglalingva Vikipedio ekzemple komplete vi retrovos la intertempe liberajn eldonojn de enciklopedio "Encyclopædia Britannica" (ekzemple tiu de 1907). Al la esperantlingva Enciklopedio programisto alŝutis ekzemple la '''Enclikopedio de Esperanto''' kiu aperis en Budapeŝto en la jaro 1934. ==Grava multlingva projekto== Gravas ke en tiu ĉi multlingva projekto Esperanto aperu inter la plej gravaj lingvoj de la mondo, kvankam esperantoparolantoj estas malpli multnombraj ol parolantoj de la menciitaj aliaj lingvoj. Tion oni povas danki al konstantaj penoj de volontula multnacia redaktantaro: miloj da kontribuantoj, inter kiuj kelkdek tre aktivaj, laboris por ekkonstrui tiun ĉi vastan projekton, kies celo estas krei kiel eble plej kompletan fonton de scioj pri ĉiuj temoj. En la Vikipedio ĉiu unuopa artikolo estas ligita al ĉiuj samtemaj artikoloj en ĉiuj aliaj lingvoj: sekve ĉiufoje kiam iu artikolo ekzistas en Esperanto, legantoj de la samtema artikolo en la aliaj lingvoj povas vidi ke ĝi ekzistas kaj povas rigardi ĝin tre facile per simpla alklako sur la vorto "Esperanto" kiu aperas en la flanka strio de la paĝo. Ju pli valora estos la esperantlingva Vikipedio, des pli indos por la estontaj generacioj lerni la lingvon, ĉar ili scios, ke ili povos trovi helpon en siaj studoj ĉi tie. La fenomeno jam funkcias por la plej disvolviĝintaj Vikipedioj: lernantoj, studentoj, instruistoj kaj ĉiu ajn pli kaj pli aliras la vikipedion por tie trovi fidindajn respondojn al siaj demandoj. La retpaĝaro de la Vikipedio kaj de ties idaj projektoj (Vikivortaro, Vikicitaro, Vikispecioj, Vikinovaĵoj, Vikilibroj, ...) nun staras inter la plej vizitataj retpaĝaroj en la mondo. La vikipedian miraklon ni devas danki al la vikitekniko, kiu ebligas al ĉiu ajn retvizitanto tuj fariĝi kunredaktanto per simpla alklako de la ligilo "redaktu", kiu aperas sur ĉiu paĝo. Jen tial tiu ĉi projekto tiom rapide kreskis kaj plu kreskas: dekoj da miloj da homoj kunlaboras aldonante, korektante, plibonigante, kunligante la pli kaj pli vastan artikolaron. La timo, ke libera ttt-ejo, kiun ĉiu ajn povas redakti, fariĝu ĥaoso, montriĝas senkaŭza: en la realo ĉiu intenca aŭ malintenca difekto de la komuna verko estas rapide korektita de atentemaj aliaj partoprenantoj. Estas menciinde, ke la artikolo pri Esperanto ekzistas en 80 lingvoj de Vikipedio, el kiuj 7 estis elektitaj kiel elstaraj artikoloj, do, ili estas aparte bonkvalitaj kaj informoplenaj artikoloj. (Kompare esperanto.net, la Multlingva Informcentro pri Esperanto, ekzistas en 62 lingvoj). Pro ĉiuj ĉi kaŭzoj Vikipedio povas signifoplene influi la impreson kaj ideon, kiun homoj ekhavas pri Esperanto. Vikipedio helpas Esperanton: esperantistoj kunhelpu por ke la esperantlingva Vikipedio ankoraŭ pliboniĝu kaj pliriĉiĝu. ==Respondoj al kritikoj== Laikoj faras la ĝermojn kaj aldonas eraretojn, sed iom post iom fakuloj adaptas ĝin kaj la artikoloj leviĝas al pli alta nivelo. Tute laŭ la ideo de liberfonta programado, konkludo estas ke "kun sufiĉe multe da okuloj, eraroj iĝas maloftaj". Fine de 2005 aperis scienca studo de la fama revuo ''"Nature"'' '''(http://www.nature.com/news/2005/051212/full/438900a.html)'''. En ĝi oni menciis ke en Vikipedio estas preskaŭ same (mal)multe da eraroj kiel en la plej aktuala eldono de Encyclopædia Britannica. La kvalito de la informoj estas komparebla. Tiu konkludo helpis pli-seriozigi Vikipedion. Hodiaŭ daŭre multaj fakuloj opiniias Vikipedio ne serioza kiel fonto, ĉar ĉiu ajn povas ĝin ŝanĝi. Tamen, kiel bazo por esploroj estas certe tre utila. Finfine plej ofte necesas kontroli la pravecon de asertoj en iu ajn verko. Grava avantaĝo de Vikipedio por la averaĝe tre okupita esperantisto estas ke vi povas facile kontribui eĉ se vi havas nur malmulte da tempo. Vi vidas artikolon, klakas je '''Redaktu''', kaj tuj povas ŝanĝi ĝin. Se vi, ekzemple, administras retpaĝon, tio daŭras ĉiam pli longe kaj pli komplikas. La Vikipedio konservas ĉiun ŝanĝon. Do, se oni fuŝas artikolon, oni povas reveni al antaŭa versio. Oni povas alklaki "Historio" kaj vidi ĉiun version de iu artikolo. Ankaŭ, oni povas alklaki "(malsamoj)" kaj vidi, kio ŝanĝiĝis en la paĝo. Krome, ĉiuj rigardadas la paĝon Lastaj Ŝanĝoj, por ke stultaĵoj ne okazu. Se okazus, ne tro gravas. Vi estas avertata pri ĉiu ŝanĝo kiun oni faras al artikolo kiu troviĝas en via Atentaro (la listo de artikoloj kiujn vi atentas). 1969 6136 2006-11-03T22:36:32Z Chuck SMITH 3 ĝeneralaj korektoj ==forigi== =Kial verki por Vikipedio= ==Ĝenerale== ===Filozofio de Vikipedio=== La iniciatinto de Vikipedio, Jimmy Wales, opinias ke la kono de la homaro apartenas al ĉiuj. Gravas do ke tiu scio estu alirebla senpage de ĉiuj. Interreta enciklopedio havas la avantaĝon de senlima amplekso kaj permanenta aktualeco. La granda malavantaĝo de paperaj enciklopedioj estas ke ili estas jam malĝisdataj kiam ili eldoniĝas. Kaj eblas rapidege retrovi informojn kompare al papera enciklopedio. Tion signifas ''"Wiki wiki"'' en la havaja lingvo : rapide, rapidege :-) Ideo estas al kiel eble plej multaj homoj doni la eblecon redakti artikolojn, ilin aktualigi - kontribui per ilia kono. Kiam Vikipedio iĝis pli populara, pli kaj pli da homoj provis de ĝi profiti kaj/aŭ malbonintence ŝanĝi artikolojn. Pro tia vandalismo ekestis sistemo de administrantoj; homoj kiuj atentas pri la kvalito de la artikoloj. Per speciala programaro oni kontrolas konstante je malbonintencaj ŝanĝoj kaj ekestas pli kaj pli da reguloj. Centoj da artikoloj estas protektataj, tiel ke ne simple iu ajn rajtas ilin redakti; ekzemple artikoloj pri prezidentoj, kontroversaj temoj, ktp. Ĝis nun ne ekestis bezono protekti paĝojn ene de la esperantlingva Vikipedio. <!-- jes tamen : la diskutejon, la ĉefpaĝon, iujn tre uzatajn ŝablonojn, ... AL --> Dank' al klara hierarkio, reguloj kaj proceduroj, Vikipedio maturiĝis por plu-kreski; por estonte daŭrigi kombini kvaliton kaj aktualecon kun la unikaj ebloj de la interreto. Vikipedio intertempe iĝis unu el la plej vizitataj retpaĝaroj de la tuta mondo. Estas potenciala minejo por havi enspezojn per reklamoj. Oni kalkulas ke se la multlingva Vikipedio estus komerca, ĝia valoro estus inter duonmiliardo kaj kvin miliardoj da usonaj dolaroj! Tamen, neniam la administrantaro de Vikipedio akceptis aperigi reklamojn. La mono por la serviloj kaj ĝiaj prizorgadoj venas de etaj kontribuoj de multaj individuoj. Por garantii la sendependecon. Google, sen por tio peti ion ajn, ja favoras la rezultojn en Vikipedio. Oni diras ke la populareco venas pro tio ke Vikipedio koncentriĝas pri la enhavo kaj ke estas multaj ligiloj ene de Vikipedio kaj al Vikipedio de ekstere. La preskaŭ simbiota rilato inter Google kaj Vikipedio multe antaŭenigis kaj plipraktikigis la liberan interretan enciklopedion. Kun pli ol miliono da artikoloj la projekto klare atingis neatenditan sukcesegon kaj nun estas la plej vizitata nekomerca retejo en la tuta mondo! ===Vikipedio kiel konservejo de artikoloj kaj fotoj=== En 2003 okazis Esperanto-renkontiĝo en Namur. Aktivulo verkis tiam ampleksan tekston en Esperanto pri la Citadelo de Namur. Se tiun tekston ni ne alŝutas al Vikipedio, kiu poste rememoros pri ĝi? Imagu, post kvin jaroj esperantoparolantojn vizitos la citadelon kaj iu denove devos verki tekston… Ni disponigu niajn kreitaĵojn alŝutante artikolojn kaj fotojn al Vikipedio! ===Verki pri via regiono kaj kulturo=== Verkante pri via regiono kaj kulturo, vi disponigas tiun konon al la esperantokomunumo. Se estas vizitantoj el aliaj landoj, ili povas legi pri la regiono kie vi loĝas; estas ne nur agrable por tiuj homoj, sed ankaŭ por vi mem, ĉar vi lernas pri la historio de via urbo kaj regiono, ekzercas Esperanton verkante kaj tradukante. Vi lernas ankaŭ pro la fakto ke aliaj kontribuantoj foje aldonas iom da informoj. Tio instigas vin al komparado kaj komunikado pri via elektita temo. ===Verki pri via fako=== Ne ĉiam estas facile trovi eldonejon por broŝuro aŭ libro pri fako en kiu vi spertas kaj pri kiu vi volas informi aliajn. Vikipedio povas esti bona, senpaga alternativo; ebleco strukture prezenti informojn al ekstera mondo. ===Estas amuze!=== Por multaj homoj, kontribui al Vikipedio estas amuza ŝatokupo. Oni verkas pri temo kiun oni ŝatas, ekscias pli pri ĝi kaj malkovras mirindaĵojn. Povas esti interesa alternativo al spektado de televido ekzemple. ==Kial Vikipedio en Esperanto?== Vikipedio estas multlingva. En ĉiu aparta lingva fako verkadas homoj el la koncerna lingvo. En la esperantlingva vikipedio kunlaboras redaktantoj el la plej diversaj mondpartoj kiuj lernas iom post iom kunlabori en komuna projekto: tio estas unika spertado por ĉiuj partoprenantoj. La anglalingva Vikipedio estas la plej ampleksa. Tamen en ĝi vi ne retrovos ĉion kaj - eble plej grave - vi trovos tie nur artikolojn laŭ vidpunkto de anglalingvanoj. Eĉ se vi bone regas la anglan, la vid- aŭ elirpunkto de la esperantistaro pri certa temo povas vere esti utila. Esperantistoj verkas kutime ne nur en alia stilo, sed ankaŭ pri iom aliaj temoj ol la kutimaj. Vi trovos en la esperanta versio de Vikipedio ekzemple informojn pri Esperantorenkontiĝoj, pri regionaj lingvoj kaj pri urbaj ĝemeliĝoj. Ne ĉiam en nacilingvaj Vikipedioj oni konsentus ke artikolo estas sufiĉe grava por troviĝi en enciklopedio - gravas ke informoj pri la esperantista kulturo, historio ktp. estu facile akireblaj de ĉiuj esperantistoj. ===Ekzerci Esperanton=== Vi povas verki pri via ŝatata temo kaj demandi al amiko / instruisto provlegi vian artikolon aŭ aldoni informojn al ĝi. Se vi ankoraŭ ne bone regas la lingvon, vi povas traduki el ĝi kaj tiel ekkoni Esperanton kaj ĝian kulturon. ===Montri al la mondo ke eblas ĉion esprimi per Esperanto=== Vikipedio estas pli kaj pli uzata. La interreta serĉilo '''Google''' favoras rezultojn en la enciklopedio, do ofte montras ilin plej supre inter la diversaj serĉrezultoj. Se iu, ekzemple, serĉante artikolon pri sia favora kantisto, rimarkas ĉe la artikolo ligilon al versio en Esperanto, ili eble pro scivolo alklakos tiun ligilon kaj ekinteresiĝos – almenaŭ li aŭ ŝi konstatos ke la internacia lingvo vere ekzistas kaj ke oni per ĝi povas ĉion esprimi. Vikipedio pli kaj pli estas uzata ankaŭ profesie. Se krom la angla versio ankaŭ ekzistas franca, germana kaj esperanta, oni rimarkos tion. Gravas aldoni tial informojn pri, ekzemple, teknologiaĵoj. ===Normigo de la lingvo=== Se vi dubas pri vorto, indas kontroli kiun tradukon oni elektis en Vikipedio. Precipe povas esti interese kiam temas pri teknologiaj vortoj. Se mankas vorto, certe indas ĝin aldoni. Eblas diskuti pri artikoloj; pli pri tio vi legos en la ĉapitro pri la Vikipedia komunumo. ===Vikipedio kiel informilo pri Esperanto en nacilingvaj versioj=== En Vikipedio ekzistas Esperanto-portalo en diversaj lingvoj. Tiuj portaloj donas superrigardon de ĉiuj artikoloj ene de Vikipedio, en la koncerna lingvo, pri la internacia lingvo. Estas tie artikoloj ne nur pri la historio de Esperanto kaj pri Zamenhof mem, sed ankaŭ pri Esperanto-literaturo, -renkontiĝoj, -muziko ktp. De la nederlandlingva portalo ekzistas mallonga plusenda adreso, [http://www.esperanto.be/wiki www.esperanto.be/wiki]. Povas esti tre efika varbilo. Fine de la jaro 2006 ekzistas la portalo en la lingvoj angla, Esperanto, franca, nederlanda kaj portugala. Se via gepatra lingvo ne estas inter tiuj ĉi, ne hezitu krei la portalon. Se jes ja vi ĝin retrovas, ne hezitu kontribui! Jen ĝi: ---- [[Dosiero:PortaloEsperanto.png]] ---- Eblas aldoni informojn pri nia lingvo al la portalo Lingvo en via gepatra lingvo. En la nederlanda Vikipedio absolute ne eblas ne informiĝi pri Esperanto se vi iom serĉetas informojn pri lingvoj… [[Dosiero:Portalolingvo.gif|thumb|650px|center|Fragmento de la nederlandlingva Portalo:Lingvo]] 1970 6176 2006-11-10T10:24:54Z Yvesn 78 /* Bildoj */ Estas facile redakti artikolon en Vikipedio! Jen kelkaj klarigoj. =Kiel redakti paĝon= ==Subtitolo: Provlegu - verku - disvastigu!== ==La kvar reguloj de Vikipedio== ===1 - Enciklopedia=== Vikipedio estas enciklopedio kaj la stilo devas esti tia. Vikipedio ne estas vortaro (malkiel Wikibooks.org), nek gvidlibro pri vojaĝado (malkiel Wikitravel.org). Ankaŭ ne rajtas aperi reklamo por varoj. Ĉu certaj temoj jes aŭ ne estas sufiĉe gravaj por aperi en enciklopedio, tion decidas la vikipedia komunumo mem. Foje ekzemple certa persono aŭ temo estas grava en Esperantio, sed ne sufiĉe grava por aperi en alilingva vikipedio. Regule estas diskutoj ĉu al certa temo dediĉi apartan artikolon aŭ inkluzivi ĝin en jam ekzistanta artikolo kiel sekcio. ===2 - Neŭtrala vidpunkto=== La neŭtrala vidpunkto estas la plej grava kondutmaniero por kontribuantoj de Vikipedio. Kiel: Por verki artikolon laŭ neŭtrala vidpunkto, vi verku laŭeble sen partiemeco. Vi verku pri faktoj aŭ pri faktoj pri opinioj, sed ne asertu opinion kiel fakton. "Ni volas havi pli ol 100.000 artikolojn" estas opinio, estas aserto disputita, sed "Iuj deziras, ke la projekto grandiĝu" estas fakto, estas aserto nedisputita. "La blanka raso estas la mastra raso" estas opinio, sed "Hitlero diris, ke la arjoj estas la mastra raso" estas fakto. Kial: Vikipedio estas kunlaboro de multaj homoj tra la mondo de diversaj kredoj, ideologioj kaj opinioj pasiaj. Tial Vikipedio ne povas teni aŭ prediki iun ajn ideologion. Kiel homoj, ni kredas kaj opinias, ofte pasie, sed kiel vikipediistoj (kaj kiel ĝentiluloj), ni devas adopti vidpunkton neŭtralan. Se ne, Vikipedio fariĝos senĉesa milito inter redaktantoj kaj tio forlogos multajn legantojn kaj kontribuantojn. Vikipedio estas resumo de la nuna stato de homa scio. Sed scio ne estas kredo aŭ opinio. Scio estas aro de faktoj. Rilate al la neŭtrala vidpunkto, ni difinas fakton kaj opinion kiel: * fakto: aserto ne grave disputata * opinio: aserto disputata "La Tero iras ĉirkaŭ la Suno", ekzemple, nun estas fakto. Sed en 1600 ĝi ne estis fakto, sed nur opinio. Ĉar la aserto tiam estis disputita. Tio estas la naturo de homa scio. Homa scio kreskas, disvolviĝas. Fakto hieraŭa estas opinio hodiaŭa kaj fabelo morgaŭa. Aŭ inverse. Homa scio estas laboro progresanta kaj maturiĝanta. Scio ne estas vero: scio estas la vojo, vero la celo. Ekzemplo: la artikolo pri Jesuo Kristo. Ĝi rakontas la faktojn pri Jesuo -- la asertoj ne grave disputitaj pri li -- kaj tiam ĝi priskribas la diversajn opiniojn pri li -- ne kiel faktoj, sed kiel kredoj atribuitaj al diversaj grupoj: kristanoj, gnostikoj, judoj, islamanoj, ktp. "Jesuo estas la Filo de Dio" estas opinio, sed "Kristanoj kredas, ke Jesuo estas la Filo de Dio" estas fakto. Tia estas la maniero de la neŭtrala vidpunkto. Kaj tia estas ankaŭ la maniero de bona filozofo aŭ profesoro: priskribi senpartie laŭeble la diversajn flankojn de ideo aŭ disputo. Tio estas necesa por bona kompreno kaj bona penso. Kaj, por ni, tio estas necesa por bona vikipedio. Se vi trovas neneŭtralan artikolon, sed ne sentas vin kapabla forigi la neneŭtralecon, aldonu <nowiki>{{neneŭtrala}} </nowiki> supre en la paĝo, por ke aperu la ŝablono pri neneŭtraleco, tiel ke aliaj estos avertitaj kaj baldaŭ iu plibonigos la artikolon. [[Dosiero:Neutrala.png]] ===3 - Libera, laŭ GFDL=== Ĉiuj kunlaborantoj de Vikipedio konsentu kun la GNU-permesilo. Koncize tio signifas ke ĉiu materialo kiun vi aldonas al Vikipedio (ĉu teksto, ĉu bildoj, ĉu sonoj) rajtas esti uzataj de aliaj personoj senpage, kondiĉe ke li aŭ ŝi mencias la fonton kaj la licencon. Grava sinsekvo de tio estas ke vi ne rajtas aldoni materialon al Vikipedio kiu estas kopirajtita. Gravas ankaŭ, precipe (sed ne nur) rilate bildojn, mencii la fonton: ĉu vi mem fotis, se ne kiu estas la aŭtoro, ktp. Por multaj aŭtoroj la libereco de Vikipedio estas unu el la ĉefaj kialoj kunlabori. ===4 - Respekta=== Kunlaborantoj al Vikipedio venas de diversaj regionoj, landoj kaj kulturoj. Tial foje povas ekzisti pri certa temo malsama vidpunkto aŭ miskompreno. Reciproka respekto estas ŝlosilo al interkompreno. Gravas en Vikipedio ne persone ataki homojn, sed respekti la opinion de aliaj samkiel en akademiaj rondoj. Novuloj estas ofte tre entuziasmaj, sed ankoraŭ ne bone konas la regulojn de Vikipedio. Ilin ne seniluziigu per riproĉoj pro erar(et)o, sed kredu je bonaj intencoj - helpu kaj asistu por ke ili ekkomprenu la funkciadon de libera enciklopedio kaj daŭrigu la kunlaboradon. ==La unuaj provoj== Por iom esplori Vikipedion antaŭ ol ekkontribui, la listo de elstaraj artikoloj estas bona loko. Ligilon al ili vi trovos ĉe la ĉefpaĝo de Vikipedio. Estas tre facile redakti vikian paĝon. Mi konsilas por unua provo redakteti ekzistantan paĝon. Tajpu en via retumilo la retadreson http://eo.wikipedia.org . Sub '''serĉu''', vi tapju ŝlosilvorton pri temo kiu interesas vin. Se vi tuj volas iri al artikolo pri tiu temo, klaku je Ek! Se ne, klaku je '''Serĉu'''. ---- <center> [[Dosiero:Unuajprovoj1.png]] </center> ---- Malfermiĝos paĝo kun artikoloj en kiuj via ŝlosilvorto estas uzata. Se, ekzemple vi elektis kiel ŝlosilvorton Varsovion kaj poste klakis je Ek!, vi alvenos je la ĉi-suba paĝo. ---- <center> [[Dosiero:Unuajprovoj2.png]] </center> ---- Klaku je '''redaktu''' por redakti la paĝon. Aperas la kodo. En ĝi vi povas simple tajpi por adapti la tuton. Povas aspekti iom timige en la komenco, mi devas konfesi. Komence de paĝo foje aperas strangaj kodoj por ŝablono, bildoj, ktp. Sed, se vi iom subeniras, aspektas jam multe pli “normala” la teksto... Vi povas tiun libere adapti / pliampleksigi / korekti. <center> [[Dosiero:Unuajprovoj3.png]] </center> Post kiam vi finis adapti la tekston, vi povas klaki je '''Antaŭrigardu''' por kontroli ĉu via adapto aspektas bone. Nur kiam vi poste klakos al '''Konservu ŝanĝojn''', viaj adaptoj estos akceptitaj. Prefere ĉe '''Resumo''' ĉiam mallonge informu kion vi adaptis je la artikolo. ---- <center> [[Dosiero:Unuajprovoj4.png]] </center> ---- ==Specialaj signoj== Dank'al la ĉefprogramisto de la tutmonda Vikipedio, Brion Vibber, esperantisto, la esperantlingva Vikipedio enhavas tre facilan sistemon por entajpi la esperantajn supersignojn. Se vi skribas laŭ la X-sistemo, aŭtomate ĉiu vorto kun ĉapelo estas konvertita al ĝusta skribmaniero. Tajpu do <code>"cxirkauxajxo"</code> se vi celas <code>"ĉirkaŭaĵo"</code>. Se vi preferas, eblas tamen ankaŭ uzi la programeton EK! (nur per Vindozo) aŭ unikodan redaktilon kia Unired por tajpi la supersignojn. Vi povas eĉ libere kombini la du sistemojn. {| |- | [[Dosiero:RedaktiloSpecialajSignoj.png]] |} Por iuj specialaj signoj vi havas la eblecon aŭtomate enmeti ilin el redaktilo kiu aperas sub la redaktofenestro. Tie ankaŭ troviĝas utilaj kodoj por vikiredaktado post "Vikisintakso". Vi povas ilin aldoni al via teksto simple alklakante. <!-- intertempe la specialaj signoj estis forigitaj de esperanta vikipedio : ili plu ekzistas ekzemple en la franclingva sed iuj eo-vikipediistoj plendis ke tio tro malrapidigas sian konekton kun la servilo kaj malhelpas ilin kunlabori : pro tio ni forigis ilin AL --> ==La provejo== La provejo ĉe '''http://eo.wikipedia.org/wiki/Provejo''' estas por redaktaj eksperimentoj. Vi estas libera uzi novajn formatojn tie ĉi, kie neniu krios al vi pro kaosigi ĉion. Post la kreado de la teksto vi povas konservi ŝanĝojn aŭ antaŭrigardi sen konservi ilin. ==Se al vi plaĉas la redaktado...== vi povas krei konton. Tia konto donas al vi plurajn avantaĝojn: * Aliaj agnoskos viajn redaktojn kiel viajn, anstataŭ kiel anonimajn. * Vi povas aldoni artikolojn al via "atentaro". Kiam iu ŝanĝas paĝon, kiun vi “priatentas”, vi facile vidos ke tio okazis. * Vi havas tutan liston de "miaj kontribuoj", kiu facile montras ĉiujn viajn redaktojn. * Vi havas paĝon pri vi, kie vi povas doni biografian informon legeblan de aliaj uzantoj, por ke ĉiuj vikipediistoj pli bone konu unu la alian. * Vi havas diskutpaĝon kie aliaj uzantoj povas lasi al vi mesaĝon. Kiam estas nova mesaĝo, vi estas pri tio informita per okulfrapa oranĝkolora strio kiu montriĝas en la supro de ĉiuj paĝoj de la projekto tiom longe kiam vi ne aliris vian diskutpaĝon. * Helpas ĉiujn se ni scias kiu faras kion, anstataŭ ke multaj ŝanĝoj estas de sennomuloj. ====Kiel krei konton?==== Dekstre, supre, klaku la ligilon ''Ensalutu''. Poste, se vi ankoraŭ ne havas konton, vi povas krei ĝin klakante je "kreu konton". Sufiĉas elekti uzantonomon, pasvorton, mencii retpoŝtan adreson kaj… ek al la verkado! ===Verki novan artikolon…=== <!-- anstataŭ emfazi tradukadon el aliaj lingvoj mi konsilus ekverki el apudtema artikolo, kreante la ligilon el la deirtemo. La vojo estas la sama sed la deirpunkto estas ene de la eo-projekto. AL --> vi povas fari laŭ diversaj manieroj. Mi konsilas la jenajn paŝojn sekvi (por komenci): * Elektu temon kiu interesas vin * Kontrolu ĉu la artikolo jam ekzistas en Esperanto, la angla aŭ via gepatra lingvo. Por tio iru al la Vikipedio en via propra lingvo aŭ en la angla (ekzemple http://nl.wikipedia.org, http://pl.wikipedia.org aŭ http://en.wikipedia.org) kaj tajpu ŝlosilvorton por serĉi artikolon. Ekzemple pri “laŭtparolilo” vi povus ekserĉi. Jam ekzistas artikolo en Esperanto… Tion vi povas konstati sube de la paĝo maldekstre sub la kategorio “aliaj lingvoj”. Se, finfine, vi trovis artikolon kiu ankoraŭ ne ekzistas en Esperanto, vi povas ankaŭ krei ligilon al ĝi de la artikolo en alia lingvo. * Klaku ene de la artikolo, supre, je "Redaktu" * Tute sube de la paĝo aperas la ligiloj al la aliaj lingvoj. Vi povas tie aldoni ligilon al (evidente) neekzistanta artikolo en Esperanto, aldonate la kodon <nowiki>[[eo:ŝlosilvorto en Esperanto]]</nowiki>. *Poste klaku je la vorto "Esperanto" sube maldekstre de la paĝo; vi eniras la esperantlingvan Vikipedion kaj povas ekverki pri via temo en Esperanto. Por komenci, ofte oni kopias-algluas tekston de alilingva Vikipedio al la esperantlingva kaj komencas traduki. Jen ĉio! ===Konsiloj por redaktantoj=== Artikolon konsistigas minimume *tri kompletaj frazoj, *tri ligiloj al aliaj artikoloj , kaj - se eblas - unu intervikia ligilo. La unua frazo ĉiam estas kompleta frazo kaj enhavas la plej esenca(j)n informo(j)n por enkonduki la temon. Transpreno de informoj el aliaj (nevikiaj) tekstoj okazas aŭ kiel citaĵo kun fontindiko aŭ en redono per propraj vortoj. (En la malofta kazo, ke temas pri originala, nova penso trovebla nur en unu fonto, nepre per citaĵo). Familiajn nomojn – oni skribu per majuskloj nur la unua fojo de la artikolo. En la titolo kaj la cetero de la artikolo oni uzu minusklojn, same kiel en aliaj lingvoj. ====Simplaĵoj==== <table border=1> <tr valign=top><td>Ligilo al la paĝo '''[[Oftaj Demandoj]]'''.<br> </td> <td><pre><nowiki>Ligilo al la paĝo [[Oftaj Demandoj]].</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign=top><td>Sama loko, malsama nomo:<br> Legu '''[[Oftaj Demandoj|oftajn demandojn]]'''.<br> Titoloj povas havi nur literojn kaj spacojn!</td> <td><pre><nowiki>Sama loko, malsama nomo: Legu [[Oftaj Demandoj|oftajn demandojn]]</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign=top><td>Por ligilo al aliaj paĝoj,<br> enmetu ties retadreson: http://www.nupedia.com.<br> (Tiam papere presita versio de la paĝo fariĝas pli utila.)</td> <td><pre><nowiki>Por ligo al aliaj paĝoj, enmetu ties retadreson: http://www.nupedia.com.</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign=top><td>''emfazete (kutime kursive)'', '''emfaze (kutime grase)''', '''''emfazege (kutime kursive kaj grase)'''''.<br> Uzu tion ankaŭ en formuloj:<br> '''F''' = ''m'' '''a'''.</td> <td><pre><nowiki>''emfazete (kutime kursive)'', '''emfaze (kutime grase)''', '''''emfazege (kutime kursive kaj grase)'''''. '''F''' = ''m'' '''a'''.</nowiki></pre></td> </tr> <tr valign=top><td>Esperantaj literoj: (vidu [[X-sistemo]]n)<br> ĉ ĝ ĥ ĵ ŝ ŭ<br> Ĉ Ĝ Ĥ Ĵ Ŝ Ŭ Se vi volas efektivan X-on post iu el tiuj literoj skribu duoblan X-on: aux </td> <td><pre><nowiki>c&#120; g&#120; h&#120; j&#120; s&#120; u&#120; C&#120; G&#120; H&#120; J&#120; S&#120; U&#120; au&#120;&#120; </nowiki></pre></td> </tr> </table> ====Por spertuloj==== {| border="1" |- | Komencu ĉiun sekcion per titolo: == Nova Sekcio == === Subsekcio === ==== Sub-Subsekcio ==== | <pre><nowiki> == Nova Sekcio == === Subsekcio === ==== Sub-Subsekcio ==== </nowiki></pre> |- | Unusola linifino neniel efikas. Sed malplena linio estigas novan alineon. | <pre><nowiki>Unusola linfino neniel efikas. Sed malplena linio estigas novan alineon.</nowiki></pre> |- valign=top | Vi povas fini liniojn<br> sen estigi novan alineon.<br> Sed faru tion nur escepte. Normale faru alineojn. | <pre><nowiki>Vi povas fini liniojn<br> sen estigi novan alineon.<br> Sed faru tion nur escepte. Normale faru alineojn.</nowiki></pre> |- | * Listoj estas bonaj: ** ili organizas materialon ** ili aspektas puraj | <pre><nowiki>* Listoj estas bonaj: ** ili organizas materialon ** ili aspektas puraj</nowiki></pre> |- | # Ankaŭ numeritaj listoj estas bonaj ## Tre organizitaj ## facile legeblaj | <pre><nowiki># Ankaŭ numeritaj listoj estas bonaj ## Tre organizitaj ## facile legeblaj</nowiki></pre> |- | ; Difinlistoj: listoj kun difinoj ; ero difinota: difino de la ero | <pre><nowiki>; Difinlistoj: listoj kun difinoj ; ero difinota: difino de la ero</nowiki></pre> |- | Se vi volas miksi diversajn specojn de listoj, agu tiel: # Numerita listo: #* unua ero #* dua ero # Pli da listeroj | <pre><nowiki> # Numerita listo: #* unua ero #* dua ero # Pli da listeroj </nowiki></pre> |- | :Liniojn vi povas ::deŝovi :::tra kelkaj niveloj | <pre><nowiki>:Liniojn vi povas ::deŝovi :::tra kelkaj niveloj</nowiki></pre> |- valign=top | SE (linio komenciĝas per blanka spaceto) TIAM ĝi estos aranĝita precize tiel kiel ĝi estas tajpita; per fikslarĝa tiparo; la linioj ne faldiĝos; tio utilas por: &bull; enmeti antaŭaranĝitan tekston; &bull; priskribi algoritmojn; &bull; askia grafiko. | <pre><nowiki>SE (linio komencas per blanka spaceto) TIAM ĝi estos aranĝita precize tiel kiel ĝi estas tajpita; per fikslarĝa tiparo; la linioj ne faldiĝos; tio utilas por: &bull; enmeti antaŭaranĝitan tekston; &bull; priskribi algoritmojn; &bull; askia grafiko.</nowiki></pre> |- valign=top | <center>Teksto estas centrigebla.</center> | <pre><nowiki><center>Teksto estas centrigebla.</center></nowiki></pre> |- | Jen horizontala disigilo: supre ---- kaj malsupre. | <pre><nowiki>Jen horizontala disigilo: supre ---- kaj malsupre.</nowiki></pre> |} ==Redaktokonflikto== Redaktokonflikto okazas kiam unu redaktanto provas konservi siajn ŝanĝojn post kiam dua kiu estas malferminta la saman artikolon por redakti ĝin jam konservis la siajn. Tiam la lasta kiu provas konservi siajn ŝanĝojn vidas du redaktofenestrojn : unu kun la ŝanĝoj de la alia redaktinto jam konservitaj kaj alia kun siaj propraj ŝanĝoj. Tiukaze tiu lasta ricevas jenan mesaĝon : "Iu alia ŝanĝis la paĝon post kiam vi ekredaktis. La supra tekstujo enhavas la aktualan tekston de la artikolo. Viaj ŝanĝoj estas en la malsupra tekstujo. Vi devas mem kunfandi viajn ŝanĝojn kaj la jaman tekston. Nur la teksto en la supra tekstujo estos konservita kiam vi alklakos "Konservu"." Por eviti ĉi problemon kiam vi deziras funde redakti artikolon : * komencu redakti enmetante en la supro de la redaktota paĝo la ŝablonon '''<nowiki>{{Redaktas}}</nowiki>''' * bonvolu enmeti tagon kaj horon de la ekredaktado kaj eventuale de la antaŭvidita finredaktado. * tiam aperas: [[Dosiero:ŜablonoRedaktas.png]] * kopiu en redaktilon la entenon de la artikolo * kiam vi finredaktis uzu la funkcion "antaŭrigardu" por eviti ke aperu tro da malnetaj redaktoj * nepre formetu la avertomesaĝon <nowiki>{{Redaktas}}</nowiki> kiam vi finredaktis ==Bildoj== ===Alŝuti=== Estas du ebloj: aŭ vi alŝutas bildon al Wikimedia, aŭ al aparta viki-projekto kiel Vikipedio (ĉiu lingvo aparte). Se vi volas uzi la bildon en alilingvaj artikoloj aŭ en alia viki-projekto, nepre elektu alŝuti ĝin al Wikimedia. Se ne, vi povas ĝin alŝuti nur al la esperantlingva Vikipedio. Alŝuti bildojn eblas ĉe http://commons.wikimedia.org/ aŭ ĉe http://www.vikipedio.org klakante "Alŝutu dosieron" maldekstre en la menuo. Aperos formularo per kiu vi povos alŝuti novajn bildojn kaj aliajn dosierojn por ilustri artikolojn. Ĉe kutimaj retumiloj, vi vidos sube ligilon "Foliumi..." aŭ simile; tiu malfermas la dosier-elektilon de via operaciumo. Kiam vi elektos dosieron, ĝia nomo plenigos la tekstujon apud la butono. Vi ankaŭ nepre devas klakjesi la skatolon por aserti, ke vi ne malobeas la leĝan kopirajton de aliuloj per alŝuto de la dosiero. Por plenumi la alŝutadon, alklaku la ligilon "Alŝutu". Tio ĉi eble iomete longe daŭros, se estas granda dosiero kaj se via interreta konekto malrapidas. La dosiertipoj preferataj ĉe Vikilibroj estas JPEG por fotografaĵoj, PNG por grafikaĵoj, diagramoj, ktp; kaj OGG por sonregistraĵoj. Bonvolu doni al via dosiero nomon informan, por eviti konfuzon. ===Uzi bildon en artikolo=== En la artikolo vi povas aldoni, ekzemple, la bildojn per la jena kodo : <nowiki>[[Dosiero:VerdaStelo.png]]</nowiki> Se vi volas indiki la grandecon kaj lokon en la paĝo, uzu la jenan kodon kiel bazo: <nowiki>[[Dosiero:Sedno_objekto.jpg|200px|thumb|left|Arta bildo de Sedno]]</nowiki> ==Kopirajto== ===Bildoj=== TRE gravas mencii ĉe alŝutota bildo la kopirajtajn informojn. Ekzistas amaso da ili en la anglalingva Vikipedio kaj en Wikimedia. Se vi alŝutas al la (malpli severa) esperantlingva Vikipedio, ekzistas ĉefe tri uzeblaj ŝablonoj: <nowiki>{{proprafoto}}, {{PD}} kaj {{Justa Uzo}}</nowiki>. [[Dosiero:Kopirajtofoto.png]] Ju pli da informoj vi aldonas (pri aŭtoro, dato, ktp), des pli bone. Se vi volas alŝuti la bildon al Wikimedia, oni konsilas uzi anglan lingvon por la kopirajto-informoj. Se vi volas, vi povas aldoni tradukojn. Uzu ekzemple la jenan ŝablonon por aldoni informojn pri la alŝutita bildo: <br> <br> [[Dosiero:Fotoinfo.png]] === Kopiado ''el'' la Vikipedio === La celo de la Vikipedio estas krei libere alireblan informfonton en la formo de enciklopedio. Ĉiu uzanto rajtas libere kopii, modifi kaj distribui ajnajn partojn de la enhavo de Vikipedio, kondiĉe ke tiu uzanto: # donas al ''siaj'' uzantoj la samajn rajtojn sub la permesilo [[GFDL]] # informas siajn uzantojn, ke Vikipedio estas uzita kiel fonto de la citaĵoj, ''kaj'' # donas al siaj uzantoj aliron al la Vikipedia fonto mem (aŭ kiel ligilon, aŭ kiel kopion de la tuta vikiteksto). === Kopiado ''al'' la Vikipedio === Kontribuante artikolon al la Vikipedio, vi permesas, ke via artikolo estu eldonata sub la permesilo GFDL. Por rajti permesi tion, necesas ke: * vi estas tiu, kiu posedas la eldonrajton por tiu verko, ''aŭ'' * vi prenis la materialon de fonto kiu permesas eldonadon sub GFDL, t.e.&nbsp;eldonaĵo jam sub GFDL aŭ materialo kiu estas tute sen kopirajto (ekzemple ĉar la [[aĝlimo por kopirajto]] estas jam trafita). ==Kategorioj== Grupigu artikolojn en kategoriojn se tiaj kategorioj povas esti utilaj por legantoj de tiuj artikoloj. Ekzemplo: Artikolo: Tokipono Utila kategorio: <nowiki>[[Kategorio:Planlingvoj]]</nowiki> Neutila kategorio: <nowiki>[[Kategorio:Lingvoj kiuj komenciĝas per la litero T]] </nowiki> En la komenco estas plej facila konsulti similan artikolon kiel tiu kiun vi verkis, por kompari en kiu kategorio tiu aperas. ===Kiel aldoni kategorion kaj enmeti paĝon en kategorion=== Kategoriojn oni aldonas sube de redaktitaj paĝoj. Aldonu kategorion per la jena kodo: <br> <pre><nowiki>[[Kategorio:Kategoria Nomo]]</nowiki></pre> ===Ordigaj ŝlosiloj=== La supra simpla regulo tamen ne validas ĉiam. Se oni aldonus en la artikolo "Peter Paul Rubens" simple la kategorion <nowiki>[[Kategorio:Flandraj pentristoj]]</nowiki>, tiam Rubens en la indeksoj ne aperus sub R, sed sub P, la unua litero de Peter. Por eviti tion, oni aldonu ''ordigan ŝlosilon'' en la jena formo: <pre><nowiki>[[Kategorio:Flandraj pentristoj|Rubens, Peter Paul]]</nowiki></pre> ==Ŝablonoj== {{meta|Help:Template|Ŝablonoj}} Tre oportune estas uzado de [[w:eo:ŝablono|ŝablono]]j kiuj povas plibeligi [[w:Vikipedio:artikolo|artikolo]]jn kaj provizi diversajn ligilojn al artikoloj ĉirkaŭ la paĝa temo. Ekzemple en la artikolo "Bruselo" sufiĉas aldoni sube de paĝo tiun ĉi kodon: '''<nowiki>{{Belga Brusela Ĉefurba Regiono}}</nowiki>''' Kiu produktas : <!-- {{Belga Brusela Ĉefurba Regiono}}--> [[Dosiero:BelgaBruselaĈefurbaRegiono.png]] Ĉiuj urbonomoj estas ligiloj al koncernaj artikoloj. ====Aliaj ekzemplaj ŝablonoj==== Ekzistas multaj ŝablonoj utilaj por la tenado de la projekto, precipe informiloj celante la aliajn redaktantojn kaj la legantojn. * <nowiki>{{ĝermo}}</nowiki> pro "ĝerma" t.e. ankoraŭ tre baza artikolo. * <nowiki>{{ĝermo-arkitekturo}}</nowiki> – Ĝermoj pri arkitekturaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-astronomio}}</nowiki> – Ĝermoj pri astronomiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-biografio}}</nowiki> – Ĝermoj pri biografiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-biologio}}</nowiki> – Ĝermoj pri biologiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-botaniko}}</nowiki> – Ĝermoj pri botanikaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-geografio}}</nowiki> – Ĝermoj pri geografiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-kemio}}</nowiki> – Ĝermoj pri kemiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-kosmo}}</nowiki> – Ĝermoj pri kosmaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-lingvo}}</nowiki> – Ĝermoj pri lingvaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-esperanto}}</nowiki> – Ĝermoj pri Esperantaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-esperantisto}}</nowiki> – Ĝermaj biografioj de esperantistoj. * <nowiki>{{ĝermo-matematiko}}</nowiki> – Ĝermoj pri matematikaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-medicino}}</nowiki> – Ĝermoj pri medicinaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-teknologio}}</nowiki> – Ĝermoj pri teknologiaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-hidraŭliko}}</nowiki> – Ĝermoj pri hidraŭlikaj temoj. * <nowiki>{{ĝermo-komputiko}}</nowiki> – Ĝermoj pri komputikaj temoj. * <nowiki>{{Redaktas}}</nowiki> se vi estas meze de redakto kaj volas eviti ke iu alia samtempe verku * <nowiki>{{Apartigilo}}</nowiki> se estas termino kiu havas pli ol unu signifon * <nowiki>{{Forigu}}</nowiki> se vi volas ke oni forigu la artikolon, ekzemple ĉar ĝi ne estas enciklopedia. ==Ceteraj== ===Intervikio=== Ankaŭ sube, sed maldekstre ekster la artikolo, aperas ligiloj al la sama artikolo en alia lingvo. Vi povas aldoni tian ligilon per jena ekzempla kodo: [[Dosiero:Intervikio.png]] Ofte, por ŝpari tempon, vi povas kopii tian kodon el alilingva artikolo. Gravas, se ekzistas la artikolo ankaŭ en alia lingvo, ankaŭ en la artikolo en tiu lingvo aldoni la interviki-ligilojn al la esperantlingva artikolo. Poste robotoj aŭtomate aldonos la ligilojn al eventualaj artikoloj en aliaj lingvoj. ===Ŝanĝi la titolon de artikolo=== Vi povas ŝanĝi la nomon de iu paĝo, kunportante ĝian historion de redaktoj je la nova nomo, ekzemple se estas eraro en la skribmaniero. Klaku supre de la artikolo je '''Movu''' por tio. Ne faru tion ĉi tro rapide. Krom se temas pri evidenta eraro, indas unue diskuti ĉu jes aŭ ne fari la ŝanĝon antaŭ ol efektivigi ĝin. La antaŭa titolo fariĝos alidirektilo al la nova titolo. Ligiloj al la antaŭa titolo ne estos ŝanĝitaj; uzu la riparilojn kaj zorgilojn ĉe "Specialaj Paĝoj" por certigi, ke ne restos duoblaj aŭ fuŝitaj alidirektiloj. Kiel movanto, vi respondecas pri ĝustigado de fuŝitaj ligiloj. Notu, ke la paĝo ne estos movita se jam ekzistas paĝo ĉe la nova titolo, krom se ĝi estas malplena aŭ alidirektilo al ĉi tiu paĝo, kaj sen antaŭa redaktohistorio. Pro tio, vi ja povos removi la paĝon je la antaŭa titolo se vi mistajpus, kaj neeblas ke vi neintence forviŝus ekzistantan paĝon per movo. ===Alidirekti artikolon=== Foje okazas ke pluraj nomoj taŭgus kiel titolo por artikolo. Tiam oni povas krei alidirektilon de unu versio al alia. Povas esti ke ekzistas diversaj skribmanieroj, ekzemple por Białystok. Ĉar en nepola klavaro mankas la pola ł, estas konsilinda aldoni ligilon de Bialystok al Białystok. Vi unue konservu la tekston de la forigenda paĝo ie, kaj redaktu la alian paĝon por enmeti ĉiujn informojn kiuj estis en la forigota paĝo sed ne en la restonta alidirekta paĝo. Tiam, por fari alidirektan paĝon el la forigota artikolo, metu ĉi tian tekston en ĝin: '''<nowiki>#REDIRECT [[Nomo de alia artikolo]]</nowiki>''' Vi ankaŭ povas uzi alidirektilojn por: * Mallongigoj, ekz. [[ELNA]] alidirektas al [[Esperanto-Ligo por Norda Ameriko]] * Alternaj nomoj * Misliterumoj * Rilataj vortoj, kiuj ne indas propran artikolon, alidirektas al plena artikolo Alidirekti artikolon povas ankaŭ esti tre utila se vi volas mencii ligilon en artikolo en revuo. Eblas mencii por la artikolo http://eo.wikipedia.org/wiki/Białystok kiel ligilo http://www.vikipedio.org/wiki/Bialystok. ===Atentigi pri artikolo=== Se vi opinias ke artikolo ne estas sufiĉe bona por aperi en Vikipedio aŭ se vi rimarkas "vandalismon", vi povas supre de la artikolo aldoni la ŝablonon <nowiki>{{forigu}}.</nowiki> Aperos la jena teksto: [[Dosiero:Forigu.png]] Eblas ankaŭ sugesti *'''plibonigi''' la artikolon per ŝablono (<nowiki>{{plibonigu}}</nowiki>) *'''kunigi''' la artikolon kun dua artikolo per ŝablono (<nowiki>{{kunigu}}</nowiki>) aŭ *'''plu-ellabori''' la artikolon per ŝablono (<nowiki>{{ĝermeto}}</nowiki>) *'''vikiigi''' la artikolon (<nowiki> {{vikiigenda}}</nowiki>) Jen kio aperos supre de la artikolo: [[Dosiero:Polurinda.png]] [[Dosiero:Kunigu.png]] [[Dosiero:Ĝermeto.png]] [[Dosiero:Vikiigenda.png]] Nur administrantoj rajtas vere forigi la artikolon. ===Reiri al antaŭa versio de la artikolo=== Se iu adaptis artikolon, kaj vi ne konsentas kun la adaptoj, eblas remeti antaŭan version de ĝi. Tiucele klaku sur 'Historio' supre de la artikolo. Se vi elektas certan version, vi povas vidi kion konkrete oni adaptis klakante sur 'Komparu la elektitajn versiojn'. Poste vi povas klaki je 'Redaktu' ĉe la malnova versio kaj rekonservi ĝin. Aperos la jena averto: "AVERTO: Vi nun redaktas malnovan version de tiu ĉi artikolo. Se vi konservos vian redakton, ĉiuj ŝanĝoj faritaj post tiu versio perdiĝos." 1971 4463 2006-06-20T18:33:31Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 1972 4465 2006-06-20T18:40:56Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 1973 4467 2006-06-20T18:48:38Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 1974 4469 2006-06-20T18:52:20Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 1975 4471 2006-06-20T18:55:29Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 1976 4474 2006-06-20T19:00:54Z Yvesn 78 {{PD}} {{PD}} 2082 5069 2006-07-10T22:47:40Z Gangleri 24 #REDIRECT [[Vikilibroj:Administrantoj]] #REDIRECT [[Vikilibroj:Administrantoj]] 2083 6183 2006-11-11T12:36:07Z 81.161.184.111 /* Permesilo de GNU por Liberaj Dokumentoj */ korekto Forigi poste =La vikipedia komunumo= ==Administrantoj== Administrantoj estas uzantoj al kiuj oni permesis aliron al iuj limigitaj funkcioj, ĉar ili estas konsiderataj fidindaj. La administrantoj ne havas super la aliaj uzantoj iun ajn povon, krom tio, ke ili estas komisiitaj efektivigi iujn decidojn, kiujn faris la tuta komunumo. La komumuno ja lasas la administrantojn fari gravajn bontenadajn laborojn, kiuj postulas tiujn kelkajn aldonajn funkciojn, kiuj estas al la administrantoj permesitaj. Al tiuj laboroj apartenas ekz. observado de balotado pri forviŝo de paĝoj, kontrolado de novaj kaj de ŝanĝitaj paĝoj kaj forviŝado de evidenta vandalismo kaj helpo al uzantoj kun problemoj, kies solvadon postulas la administrantaj rajtoj. Ĉar la administrantoj estas jam spertaj uzantoj, la ceteraj vikipediistoj postulantaj helpon aŭ konsilon ofte turniĝas ĝuste al la administrantoj. Administranto estas vikipediisto delegita kun kelkaj povetoj por glatigi la funkciadon de la vikio: * Forigado de fuŝkreitaj paĝoj * Restarigo de misforigitaj paĝoj * Forbarado de IP-adresoj de vandaloj * Protekti certajn paĝojn (tiam nur administrantoj rajtas redakti ĝin) ==Regularo== Vikipedio ne estas tute libera. Por eviti kaoson, la vikipediistoj kune decidis pri kelkaj fundamentaj reguloj rilate al nomoj, ortografio kaj signa aspekto, grafika aspekto, kaj vortelekto. Tiuj reguloj ne estas netuŝeblaj, sed povas esti modifataj post zorga kaj finkonsenta diskutado inter la vikipediistoj. Se neeblas plena konsento pri regulŝanĝo, oni povas decidi per Baloto. ====Ekzemploj==== *Landnomoj estas tradicia temo por disputoj en Esperantujo. En Vikipedio oni listigas je http://eo.wikipedia.org/wiki/Landonomoj superrigardon de la diversaj uzataj formoj. La nomo preferata de la esperantlingva Vikipedio havas ligilon al la artikolo pri la koncerna lando. Ekzemple oni uzu la formon "Belgio" anstataŭ "Belgujo". *Nomoj de personoj: komence oni majuskligis ĉiam la familian nomon. Post balotado estis decidita tion ŝanĝi. Nun oni ne plu majuskligas la familian nomon en la titolo de la artikolo, sed nur en la komenco de la artikolo. La majuskligo de la familia nomo helpas al la leganto scii, kiu parto de la nomo estas la familia nomo (ĉar ja en kelkaj kulturoj la familia nomo aperas komence de la nomo, dum en aliaj kulturoj ĝi aperas fine de la nomo). ==Komuniki kun vikipediistoj== ===Sinprezenta paĝo=== Liston de kunlaborantoj al la esperantlingva Vikipedio vi trovos ĉe http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipedio:Vikipediistoj Ĉiu vikipediisto havas paĝon en kiu li aŭ ŝi sin prezentas. Vi povas tie aldoni informojn pri via lingvokono per jena ekzempla kodo: <nowiki> {{babel-6|nl-D|eo-3|fr-2|en-2|de-1|pl-1}}</nowiki> ===Saluti novan kunlaboranton de Vikipedio=== Se vi volas bonvenigi novan kunlaboranton, vi povas fari tion en la diskutpaĝo ligita al ties persona paĝo. Tiu novulo tiam ricevas mesaĝon, bone videblan en la supro de la ekrano. Tiu mesaĝo montras ke iu sendis ion. La bonveniga mesaĝo ĉiam estu afabla, ankaŭ se vi rimarkas ke la novulo ne estas spertulo pri verkado en Esperanto. Ekzistas ŝablono kiu donas koncize multajn informojn en bela aspekto: <nowiki>{{bonvenon}}</nowiki> Estas rekomendinde uzi tiun ĉi ŝablonon kaj "subskribi" ĝin per kvar sinsekvaj signoj "~", tiam aŭtomate aperas via uzantonomo kaj la dato plus horo. Se la novulo ŝatas vian bonvenigon, ŝi aŭ li povos tuj reagi kaj jam la unua persona kontakto establiĝas. Tia persona aprezo estas tre grava por entuziasmigi novulojn. ===Sendi retmesaĝon al vikipediisto=== Se vi volas reagi al informo kiun vi trovis, sed preferas unue interkonsiliĝi kun la verkinto, sen postlasi spuron en la (historio de) Vikipedio mem, eblas sendi retmesaĝon al la verkinto de la informo. Estas kelkaj kondiĉoj: unue la verkinto devas esti ensalutinta kiam li/ŝi estis redaktanta la informon kaj due la verkinto devas esti enmetinta sian retpoŝtan adreson en la personaj preferoj. Se tiuj kondiĉoj estas plenumitaj, vi povos elekti la vikipediistan paĝon de la verkinto kaj (maldekstre en la menuo) klaki sur "Retpoŝtu". Tio funkcias ene de la vikipedia programaro, do eblas uzi tiun eblecon sendepende de via propra retmesaĝilo. ===Diskuti pri artikolo=== Se vi volas esprimi '''vian propran opinion''' pri temo, bonvolu '''ne''' fari tion en la artikolo mem, sed eblas tion fari en la diskutpaĝo kiu ligitas al la artikola paĝo. Povas okazi ke vi trovas konceptan eraron en artikolo pri iu temo, sed vi ne kapablas korekti tion aŭ vi ne trovas la tempon por tuj prilabori tion. Tiam estas bona solvo priskribi la problemon en la diskutpaĝo de la koncerna artikolo: tiel vi atentigas la aliajn kontribuantojn pri la eventuala korektendaĵo sen rekte interveni aŭ ŝanĝi. Se vi jam havas konton en la Vikipedio, vi povas facile subskribi viajn kontribuojn al la diskutoj per aldono de <nowiki>~~~~</nowiki> (kvar tildoj) fine de la artikolo. Kiam vi klakas sur "Konservu ŝanĝojn", tiu <nowiki>~~~~</nowiki> estas aŭtomate anstataŭigata per via Vikipediista nomo kaj la preciza tempo de tiu redakto. Estas bone tiel subskribi ĉiujn viajn kontribuojn al diskutoj, ĉar tiel la aliaj Vikipediistoj vidos, kiu kiam skribis kiun kontribuon. Tamen, vi neniam uzu tian subskribon ene de la artikolo mem, sed nur en diskutpaĝoj! Bona uzo de la diskutpaĝo estas mencioj pri etimologio kaj eventualaj indikoj pri fontoj (vortaroj, revuoj, ktp.) Ankaŭ okazas ke la diskuto ligita al simpla artikolo fariĝas tro ampleksa. En tiu kazo oni preferas transmeti la diskuton al la ĝenerala '''Diskutejo''' (vidu la maldekstran menuon). ===Voĉdoni=== Ĉiusemajne elektiĝas la '''Artikolo de la semajno''' (kvalite elstara artikolo) kaj la '''Kunlaboraĵo de la semajno''' (plibonigenda artikolo). Vi povas voĉdoni por proponitaj artikoloj, mem proponi artikolon, ktp. Ankaŭ pri aliaj aferoj oni devas voĉdoni, ekzemple ĉu roboto rajtas aŭtomate alŝuti certajn artikolojn. La vikipedia komunumo ankaŭ foje uzas voĉdonadon por decidi pri iuj aferoj pri kiuj ne troveblas konsento, ekzemple kiam temas pri propono ŝanĝi iun el la vikipediaj reguloj. ===Dissendolisto=== http://mail.wikipedia.org/mailman/listinfo/wikieo-l estas dissendolisto por diskuti la esperantan vikipedion, kaj por dissendo de gravaj informoj. Vi povas aliĝi al la listo aŭ rigardi la arkivon. ==Statistikoj== Eblas ekhavi statistikojn pri Vikipedio ĝenerale, viaj kontribuoj kaj kontribuoj de iu ajn alia vikipediisto. ===Vikipedio mem=== Tre detalaj statistikoj pri la esperantlingva versio de Vikipedio vi trovos ĉe http://stats.wikimedia.org/EO/TablesWikipediaEO.htm Atentu: la statistikoj ne ĉiam estas tre aktualaj, ĉar krei ilin malrapidigas la tutan Vikipedion. ===Specifa uzanto=== Plej facile vi povas vidi la kontribuojn de certa vikipediisto se vi anstataŭas la XXX-ojn en la ĉi-suba ligilo per la nomo de la uzanto: *http://eo.wikipedia.org/wiki/Speciala:Contributions/XXX ==Serĉiloj por Mozilo== Se vi uzas Firefox, vi povas instali rektan kaj rapidan serĉilon por Vikipedio dekstre de la fenestro. [[Dosiero:Serchilo.png]] Por instali ĝin en plej diversaj lingvoj, vizitu http://mycroft.mozdev.org/quick/wikipedia.html ==Permesilo de GNU por Liberaj Dokumentoj== Tiu ĉi broŝuro estas grandparte bazita de tekstoj en Vikipedio mem kaj komune verkita de kelkaj aktivuloj. Wikibooks.org tion ebligis. La manlibro en elektronika formo troviĝas je la jena adreso: '''http://eo.wikibooks.org/wiki/Manlibro_pri_Vikipedio''' Tiu ĉi broŝuro estas senkopirajta. Ĝi estas disponigita laŭ la permesilo GFDL. La oficiala, anglalingva teksto pri tio vi povas retrovi je http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html. Neoficiala esperantigo legeblas je http://eo.wikipedia.org/wiki/GFDL/esperanta_versio 2084 5889 2006-09-28T08:08:05Z ArnoLagrange 60 Ĉu vere tio publikiĝu antaŭ oktobro ? mi do ne havos tempon provlegi ĝin ! Mi sugestas ke ĉi artikolo estu movita al [[Gvidlibro pri Vikipedio]] kiu ŝajnas la mi pli kongrua al esperantokutimoj - manlibro sonas kiel anglaĵo ''handbook'' ''manual'' kaj ne tiom internacia. [[Vikipediisto:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] 12:01, 12. Jul 2006 (UTC) : Mi nur hodiaŭ ekvidis mesaĝon de Yves NEVELSTEEN kiun li sendis je la 20-a de aŭgusto. Do finfine ĉu manlibro, ĉu gvidlibro ? Fakte en la franca oni ankaŭ uzas la vorton ''"manuel"'' kaj en la libersoftvara komunumo estas kutimo ke ''man'' signifas helpilo. Do kial ne manlibro. Ĉu vere tio publikiĝu antaŭ oktobro ? mi do ne havos tempon provlegi ĝin ! Mia sugesto ke la verko estu redaktata ene de la vikipedia projekto estis ke samtempe oni verku presotan libron kaj samtempe provizu rete legeblajn helppaĝojn. (en la nomspaco Helpo de ĉiuj eo-wikimediaj projektoj ) [[Vikipediisto:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] 08:08, 28. Sep 2006 (UTC) 2085 5079 2006-07-12T18:32:46Z 195.85.172.199 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Humus'''<br/> por 8 ĝis 10 personoj, la prepardaŭro estas 30 minutoj == Ingrediencoj == * 1 ladskatolo (225 gr) da kikeroj</br> * 2 krudhakitaj ajleroj</br> * 3 supkuleroj da citronsuko</br> * 4 supkuleroj da sezamsaŭco (tahini)</br> * 3 supkuleroj da olivoleo</br> * 1 tekulereto da muelita kumino</br> * iom da salo</br> * freŝe muelita nigra pipro == Preparo == * Elgutigo la kikerojn kaj konservu la likvon. * Metu la kikerojn en miksilo kaj miksu, kun 1 ĝis 2 supkuleroj de la likvo, ĝis glata pureo. * Aldonu la ajlon, citronsukon kaj sezamsaŭcon kaj miksu denove ĝis glata pureo. * Aldonu iom post iom la olivoleon. * Aldonu la kuminon kaj pipron kaj miksu dum mallonga momento. == Konsilo == * Konservu en fridujo antaŭ ol uzi. 2086 6172 2006-11-09T18:51:59Z Marcos 16 Bona recepto, sed laŭ PIV la nomo devas esti Barĉo. Verdulo :Mi nun ŝanĝis la titolon kaj la enktekstajn menciojn de "Borĉo" al "Barĉo". [[Vikipediisto:Marcos|Marcos]] 18:51, 9. Nov 2006 (UTC) 2087 5086 2006-07-18T15:00:20Z Dejo 63 habría recogido '''Bosque''' kaj '''bosko''' estas falsaj amikoj: '''bosque''' Gran extensión de terreno cubierta de arboles; conjunto de los arboles que occupan o cubren estas extensión. (PL) '''bosko''' Belaranĝita arbareto en parko (PIV) '''habría recogido''' Laŭ mia kompreno oni uzas la kondicionalan ĉi tie en la hispana por esprimi necertecon en la pasinteco ''Para ella debían ser, porque habría recogido durante la mañana azahares y violetas para el florero de mi mesa.'' Alivorte la verkisto ne bone memoras ĉu li fakte kolektis la florojn ĉi matene aŭ ne. 2088 5973 2006-10-18T01:19:54Z 71.233.254.165 #[[Ni lernas C++/Nia unua programo|Nia unua programo]] #[[Ni lernas C++/Variantoj|Variantoj]] #[[Ni lernas C++/Funkcioj|Funkcioj]] #[[Ni lernas C++/Klasoj|Klasoj]] #[[Ni lernas C++/Suplemento A - Kompilo|Suplemento A - Kompilo]] 2089 5471 2006-07-28T11:01:21Z 83.197.202.114 ==Enhavo== # [[Kio estas xymatrix ?]] # [[Kiel ŝargi ?]] # [[Bazaj principoj de xymatrix]] ## [[Bazaj principoj de xymatrix#Tabelo|Tabelo]] ## [[Bazaj principoj de xymatrix#Elementoj|Elementoj]] ## [[Bazaj principoj de xymatrix#Sagoj|Sagoj]] ## [[Bazaj principoj de xymatrix#Etikedoj|Etikedoj]] # [[Elementoj]] ## [[Elementoj#Teksto en elementoj|Teksto en elementoj]] ## [[Elementoj#Kadroj ĉirkaŭ elementoj|Kadroj ĉirkaŭ elementoj]] # [[Sagoj]] ## [[Sagoj#Celindiko|Celindiko]] ## [[Stilo]] ## [[Kurbigado]] ## [[Flanken ŝovado]] ## [[Flanken_%C5%9Dovado#Sagoj : ŝanĝo de deira punkto|Ŝanĝo de deira punkto]] ## [[%C5%9Can%C4%9Do_de_celo|Ŝanĝo de celo]] ## [[Trapasanta sago]] ## [[Preterpasanta sago]] # [[Etikedoj]] ## [[Loko]] ## [[Enhavo]] ## [[Sago de/al etikedo]] # Kromaj eblecoj ## [[Elemento ekster la tabelo]] ## [[Surlinia diagramo]] ## [[Difini la dimensiojn]] ## [[Turni la tabelon]] ## [[Ŝanĝi la defaŭltan stilon]] ## [[Grupigi elementojn]] # Facilaj ekzemploj el la vera vivo ## [[Unua ekzemplo]] ## [[Dua ekzemplo]] ## [[Tria ekzemplo]] ## [[Kvara ekzemplo]] ## [[Kvina ekzemplo]] 2090 5473 2006-07-28T11:02:46Z 83.197.202.114 Xy-pic estas pakaĵo uzebla en [http://eo.wikipedia.org/wiki/TeX TeXaj] kaj LaTeXaj dokumentoj por desegni diversajn grafikaĵojn kiel diagramojn kaj skemojn. Ekzistas pluraj subpakaĵoj de Xy-pic, kiuj ebligas desegni specialajn tipojn de grafikaĵoj : ekzemple per '''xyknot''' oni povas desegni nodojn, per '''xypoly''' oni povas desegni poligonojn, per '''xyarc''' cirklojn kaj elipsojn, ktp. Sur tiuj ĉi paĝoj estas prezentata la subpakaĵo '''xymatrix''', kiu utilas por desegni diagramojn, kies elementoj estas aŭtomate nivelitaj en linioj kaj kolumnoj de nevidebla tabelo. Tiel oni ne devas zorgi pri la ekzakta pozicio de la elementoj en libera spaco. Foliumu ĉi tiun vikilibron por havi ideon pri la eblecoj de xymatrix ! La enhavo de tiuj ĉi paĝoj baziĝas sur la dokumento : [http://www.ctan.org/tex-archive/macros/generic/diagrams/xypic/xy/doc/xyguide.pdf Xy-pic User's Guide] de Kristoffer H. Rose. Konsultinda estas ankaŭ la [http://www.ctan.org/tex-archive/macros/generic/diagrams/xypic/xy/doc/xyrefer.pdf Xy-pic Reference Manual] de Kristoffer H. Rose kaj Ross Moore : probable tre interesa kaj utila libro, sed preskaŭ nekomprenebla ! Tiuj libroj estas konsulteblaj sub pluraj formatoj el [ftp://ftp.ens-lyon.fr/pub/users/LIP/krisrose/TeX/xy-3.7/doc/ tie]. Ĉiuj ekzemploj ĉi tie videblaj estis kreitaj per MikTeX 2.4, kiu uzas la version 3.7 de Xy-pic. La bildoj estas ekranaj kopioj de l'afiŝado per Yap 2.4.1398. <div style="margin-top: 3em"> {|width="100%" |- |width="33%"| |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Kiel ŝargi ?]]''' |} </div> 2091 5428 2006-07-26T11:51:15Z 83.197.78.124 Se vi uzas modernan TeX-sistemon kiel la sistemon MikTeX por Vindozo, Xy-pic estas jam instalita sur via komputilo. Vi bezonas nur ŝargi ĝin en via dokumento, tiel : :::<tt>\usepackage[all]{xy}</tt> Por poste enmeti diagramon en vian dokumenton, tajpu, sur la dezirata loko : :::<tt>\xymatrix{<br>...<br>}</tt> Ekzemplo de tuta dokumento : :::<tt>\documentclass{article}<br>\usepackage[all]{xy}<br>\begin{document}<br>\subsection*{Mia unua diagramo :}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]^1&B \ar[d]^2\\<br>D \ar[u]^4&C \ar[l]^3<br>}</tt> Kaj la rezulto sur via paĝo estos : <center>[[Dosiero:Xymatrix1.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Kio estas xymatrix ?]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Bazaj principoj de xymatrix]]''' |} </div> 2092 5098 2006-07-23T13:20:23Z Filipvansnaeskerke 86 2093 5429 2006-07-26T11:51:35Z 83.197.78.124 La diagramoj produktitaj de xymatrix obeas '''tabelan strukturon''' : la tabelo restas nevidebla, sed la elementoj de l'diagramo estas aŭtomate dismetitaj en agrabla nivelita maniero. La tabelo konsistas el linioj kaj kolumnoj, kiuj estigas fakojn (unu fako sur unu linio kaj unu kolumno estas ebla). En fako estas '''elemento''' (fako povas esti malplena). La diversajn elementojn de l'tabelo povas kunligi konektiloj, ĉi tie nomataj '''sagoj'''. Apud la sagoj povas aperi '''etikedoj'''. == Tabelo == La tabelan strukturon en xymatrix oni produktas ekzakte same kiel en la komandaro tabular de LaTeX, nome : * fine de ĉiu linio (sed ne devige sur la lasta), vi tajpu <tt>\\</tt> * post ĉiu fako (krom la lasta) vi tajpu <tt>&</tt> La ĝenerala strukturo estas do :<br> \xymatrix{<br> Fako 1 & Fako 2\\<br> Fako 3 & Fako 4<br> } Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A & B\\<br>C & D<br>}</tt> Sur papero, vi povus tion malnete desegni tiel : <center>[[Dosiero:Xymatrix2bis.png]]</center> Tio produktas tre simplan diagramon, kie la elementoj estas egaldistance dismetitaj : <center>[[Dosiero:Xymatrix2.png]]</center> Kompreneble, la nombro da linioj kaj kolumnoj estas sen limo. Sed la strukturo devas esti kohera : ĉiu linio devas havi la saman nombron da fakoj. Tamen, se la lasta fako de linio estas malplena, oni rajtas ne tajpi la signon <tt>&</tt> post la antaŭlasta fako. === Rimarko pri la spacoj kaj alineoj === Kiel kutime en LaTeX, pluraj spacoj sinsekve tajpitaj en la fonta dosiero estas traktataj kiel unu spaco, kaj la alineoj tute ne gravas.<br> Pro tio, la ekzempla kodo ĉi supre donos ekzakte la saman rezulton se vi tajpos ĝin tiel : :::<tt>\xymatrix{<br>A&B\\<br>C&D<br>}</tt> aŭ tiel : :::<tt>\xymatrix{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> aŭ tiel : :::<tt>\xymatrix{<br>A & B\\<br><br>C & D}</tt> == Elementoj == Kiel vi povas vidi sur la ĉi supra ekzemplo, la literoj, kiel elementoj de tabelo, defaŭlte aperas en la matematika stilo de LaTeX, tio estas kursive skribitaj. Por entajpi normalan tekston, vidu la detalan rubrikon [[Elementoj]]. La elementoj de l'tabelo estas metitaj en la centro de ĉiu fako. Grava regulo estas, ke oni ne rajtas en la komenco senpere tajpi LaTeXan makroon, por ekzemple aperigi grekan aŭ Esperantan literon, aŭ matematikan signon. Por tion fari, oni devas enmeti la makroon inter <tt>{</tt> kaj <tt>}</tt>. Sed tio ne plu estas necesa por la postaj signoj de l'elemento. Ekzemple : * por havi la grekan literon alfa kiel unuan parton de elemento, ni devas tajpi <tt>{\alpha}</tt> * sed por havi tiun saman literon kiel ne unuan parton de elemento, la <tt>{}</tt> ne plu estos necesaj : <tt>2 \alpha</tt> estas akceptebla Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>{\alpha} & 2 \alpha & {\hat{\jmath}}a\breve{u}do\\<br>{\frac{1}{2\pi n}} &2\sqrt{x}<br>}</tt> Tio faras : <center>[[Dosiero:Xymatrix3.png]]</center> Rimarko : en la matematika modo, la makrooj por produkti la supersignojn kaj specialajn literojn ne estas la samaj kiel en la teksta modo. Tial tiu ekzemplo uzas la makroojn \hat, \jmath kaj \breve, anstataŭ la tekstaj \^, \u kaj \j. == Sagoj == Oni aperigas sagojn inter la elementoj (eĉ direkte al neniu elemento, aŭ ekster la tabelon) per la makroo \ar, sekvata de la indiko pri la celo inter rektaj krampoj []. La makroo \ar estas normale tajpita en la fako, el kie la sago estas pafota (la deira elemento).<br> La plej simplaj celindikoj estas [u] (al la supra fako, t.e. super la deira elemento), [d] (al la malsupra fako), [r] (al la dekstra fako), kaj [l] (al la maldekstra fako).<br> Multe pli da detaloj en la rubriko [[Sagoj]] ! Simpla ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>1 & malsupren \ar[d] & dekstren \ar[r] & 3\\<br>supren \ar[u] & 2 & 4 & maldekstren \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[Dosiero:Xymatrix4.png]]</center> == Etikedoj == Etikedo estas skribaĵo aperanta apud sago.<br> Oni aperigas etikedojn per la komandoj ^ kaj _ tajpitaj post la sagomakrooj.<br> La skribaĵo aperonta en la etikedo rekte sekvas tiujn komandojn. Se oni volas aperigi plurajn signojn en la etikedo, ili devas esti tajpitaj inter {}.<br> Kiam la sago estas pafita dekstren, la komando ^ metas la etikedon super la sagon, kaj la komando _ metas ĝin malsuper la sagon.<br> Sed se la sago estas pafita maldekstren, la samaj komandoj estigos la inversan rezulton. Do fakte la komando ^ signifas : "Metu la etikedon maldekstre de la sago." Ilustraĵo, kie d signifas "dekstre" kaj m "maldekstre" : :::<tt>\xymatrix{<br>1 \ar[r] ^d _m & 2 \ar[d] ^d _m \\<br>3 \ar[u] ^d _m & 4 \ar[l] ^d _m<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[Dosiero:Xymatrix5.png]]</center> Multe pli da detaloj en la rubriko [[Etikedoj]] ! <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Kiel ŝargi en LaTeX ?]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Elementoj]]''' |} </div> 2094 5106 2006-07-23T17:57:51Z Filipvansnaeskerke 86 2095 5107 2006-07-23T17:58:15Z Filipvansnaeskerke 86 2096 5109 2006-07-23T18:03:14Z Filipvansnaeskerke 86 2097 5114 2006-07-23T18:15:48Z Filipvansnaeskerke 86 2098 5116 2006-07-23T18:22:22Z Filipvansnaeskerke 86 2099 5117 2006-07-23T18:22:36Z Filipvansnaeskerke 86 2100 5810 2006-09-17T02:46:32Z Dejo 63 adormidera=papavo '''sobremesa''' = ''postmanĝa societemo'' kiel en ĉapitro 8 '''desdén''' havas 2 signifojn a. malplivalorigi, kaj b. indiferenteco En tiu traduko estas la lasta. Laŭ mia kompreno Efráin ne malŝatas Marían sed ŝajnigas indiferentecon por kaŝi sian amon. '''adormidera''' (Familia papaveráceas) = papavo 2101 5430 2006-07-26T11:51:57Z 83.197.78.124 ==Teksto en elementoj== Defaŭlte la elementoj de tabelo en xymatrix estas tajpendaj kaj desegnotaj en la matematika modo de LaTeX.<br> Por entajpi elementon en teksta modo, oni povas uzi du komandojn : *la komando \hbox{} (TeXa komando) aŭ \mbox{} (LaTeXa komando) produktas unulinian tekston *la komando \txt{} ebligas plurlinian tekston Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>\mbox{Simpla teksto}\\<br>\txt{Unua linio\\Dua linio}<br>}</tt> Tio donas : <center>[[Dosiero:Xymatrix6.png]]</center> Ene de tiuj tekstaj skatoloj vi rajtas tajpi ĉiujn komandojn kapablajn ŝanĝi la formon de la karaktroj, kvazaŭ vi tajpus rekte en LaTeX.<br> Sed oni ne povas enigi alian specon de skatolo.<br> Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>\mbox{\Large{Teksto}}&\mbox{\tiny{teksto}}\\<br>\mbox{\^{\j}a\u{u}do}&\mbox{\textsc{teksto}}<br>}</tt> Tio donas : <center>[[Dosiero:Xymatrix7.png]]</center> Per la komando \txt oni povas ankaŭ precizigi la larĝecon de la teksto, ekzemple tiel je du centimetroj : \txt<2cm><br> Ene de tiu 2-centimetra kolumno, la teksto estos defaŭlte centrita (Por doni impreson de maldekstra nivelado, uzu tre mallarĝan kolumnon, ekz. 2 mm). La vortoj estas aŭtomate tranĉitaj.<br> La uzeblaj mezurunuoj estas la kutimaj mezurunuoj de LaTeX : in, cm, cc, pc, mm, dd, bp, pt, sp, ex, em. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>\txt<2cm>{Tiu teksto estas tre stulta.}&\txt<2mm>{Tiu teksto estas tre stulta.}<br>}</tt> Tio faras : <center>[[Dosiero:Xymatrix8.png]]</center> ==Kadroj ĉirkaŭ elementoj== ===La komando [F]=== Oni povas ĉirkaŭigi la elementojn per diversspecaj kadroj.<br> Por tio oni tajpas la komandojn antaŭ la enkadrigota elemento. La elemento mem estas inter {}.<br> Tiujn komandojn enkondukas la signo *, kiu signifas, ke oni entajpas specialan objekton. Poste venas diversaj varioj de la komando [F], kies signifo estas ĉi malsupre klarigita. {| class="wikitable" width="100%" |-------------------- |width="5%"|1 |width="20%"|<tt>*[o][F]{a}</tt> |width="20%"|[[dosiero:Xymatrixk1.png]] |width="55%"|<span style="font-size: 90%">[F] estas la ĝenerala komando por aperigi kadron ĉirkaŭ la poste inter {} entajpita elemento.<br> [o] indikas, ke la formo de la objekto estu ronda.<br> Kiel vi vidas, estas neniu interna marĝeno inter la kadro kaj la elemento.</span> |-------------------- |2 |<tt>*+[o][F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk2.png]] |<span style="font-size: 90%">Oni aldonis ĉi tie la signon + por komandi, ke estu defaŭlta interna marĝeno inter la kadro kaj la elemento. Tiu defaŭlta interna marĝeno estas kutime kontentiga.</span> |-------------------- |3 |<tt>*++[o][F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk3.png]] |<span style="font-size: 90%">Ĉi tie du + duobligas la internan marĝenon.</span> |-------------------- |4 |<tt>*+<3mm>[o][F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk4.png]] |<span style="font-size: 90%">Per mezuro inter <> oni povas precizigi la grandecon de la kadro.<br> Se temas pri rektangula kadro, oni devas precizigi la larĝecon kaj la altecon tiel : <larĝeco,longeco>. Vidu ĉi malsupre numero 7.</span> |-------------------- |5 |<tt>*[F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk5.png]] |<span style="font-size: 90%">La ĝenerala komando [F] produktas rektangulan kadron.</span> |-------------------- |6 |<tt>*+[F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk6.png]] |<span style="font-size: 90%">La sama signo + aldonas internan spacon.</span> |-------------------- |7 |<tt>*+<1cm,.5cm>[F]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk15.png]] |<span style="font-size: 90%">La indiko <1cm,.5cm> komandas rektangulon kun 1-centimetra larĝeco kaj duoncentimetra alteco.</span> |-------------------- |8 |<tt>*+[F=]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk7.png]] |<span style="font-size: 90%">La komando [F=] produktas duoblan linion por rektangula kadro.</span> |-------------------- |9 |<tt>*++[F=]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk8.png]] |<span style="font-size: 90%">Du + por duobligi la internan marĝenon.</span> |-------------------- |10 |<tt>*+[F.]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk9.png]] |<span style="font-size: 90%">La komando [F.] produktas punktan linion por rektangula kadro.</span> |-------------------- |11 |<tt>*+[F--]{abcde}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk10.png]] |<span style="font-size: 90%">La komando [F--] produktas streketojn.</span> |-------------------- |12 |<tt>*++[F--]{abcde}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk11.png]] |<span style="font-size: 90%">Sama komando kun iom pli da interna spaco.</span> |-------------------- |13 |<tt>*+[F-,]{abc}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk12.png]] |<span style="font-size: 90%">La komando [F-,] produktas kadron kun ombro.</span> |-------------------- |14 |<tt>*++[F-,]{abc}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk13.png]] |<span style="font-size: 90%">Sama komando kun pli da interna spaco.</span> |-------------------- |15 |<tt>*+[F-:<3pt>]{a}</tt> |[[dosiero:Xymatrixk14.png]] |<span style="font-size: 90%">Tiel oni indikas, ke oni deziras rondajn angulojn. La mezuro inter < > estas la longeco de la radio de la angulrondoj.<br> Sur la ĉi tie afiŝita bildo, la anguloj ne estas perfektaj : tion kaŭzas la programo, kiu afiŝas la bildon sur komputila ekrano (dvi). Sur papero, aŭ per alia afiŝado, la anguloj estas perfektaj : provu vi mem !</span> |} Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>*+[F-,]{x}\ar[r]&*+[o][F]{abc}&*+[F-,]{z}\ar[l]\\<br>&*+[F-,]{y}\ar[u]<br>}</tt> El tio rezultas : <center>[[dosiero:Xymatrix9.png]]</center> ===Aldona rimarko pri [] :=== La komando [] enkondukas nevideblan kadron. Jen ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>*++[]{a}\ar @{>->}[r]&B<br>}</tt> Tio aperigas : <center>[[dosiero:Xymatrixk16.png]]</center> Sed fakte la pli simpla kodo <tt>*++{a}\ar @{>->}[r]&B</tt> havas la saman efekton : la signoj ++ aldonas spacon al objekto {a}, kaj ne estas bezonata nevidebla kadro ! La jena simpla kodo :::<tt>\xymatrix{<br>a\ar @{>->}[r]&B<br>}</tt> produktus : <center>[[dosiero:Xymatrixk17.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Bazaj principoj de xymatrix]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Sagoj]]''' |} </div> 2102 5125 2006-07-24T07:35:17Z Filipvansnaeskerke 86 2103 5126 2006-07-24T07:35:33Z Filipvansnaeskerke 86 2104 5127 2006-07-24T07:35:56Z Filipvansnaeskerke 86 2105 5130 2006-07-24T07:49:51Z Filipvansnaeskerke 86 2106 5131 2006-07-24T07:50:11Z Filipvansnaeskerke 86 2107 5132 2006-07-24T07:50:30Z Filipvansnaeskerke 86 2108 5133 2006-07-24T07:50:45Z Filipvansnaeskerke 86 2109 5134 2006-07-24T07:51:24Z Filipvansnaeskerke 86 2110 5135 2006-07-24T07:51:39Z Filipvansnaeskerke 86 2111 5136 2006-07-24T07:52:05Z Filipvansnaeskerke 86 2112 5137 2006-07-24T07:52:21Z Filipvansnaeskerke 86 2113 5138 2006-07-24T07:52:33Z Filipvansnaeskerke 86 2114 5139 2006-07-24T07:52:44Z Filipvansnaeskerke 86 2115 5140 2006-07-24T07:52:59Z Filipvansnaeskerke 86 2116 5141 2006-07-24T07:53:10Z Filipvansnaeskerke 86 2117 5142 2006-07-24T07:53:22Z Filipvansnaeskerke 86 2118 5143 2006-07-24T07:53:34Z Filipvansnaeskerke 86 2119 5144 2006-07-24T07:53:44Z Filipvansnaeskerke 86 2120 5145 2006-07-24T07:53:55Z Filipvansnaeskerke 86 2121 5146 2006-07-24T07:54:24Z Filipvansnaeskerke 86 2122 5153 2006-07-24T08:17:05Z Filipvansnaeskerke 86 2123 5431 2006-07-26T11:52:18Z 83.197.78.124 ==Sagoj : celindiko== La celindiko estas la indiko pri la celo, al kiu pafas la sago. Oni skribu la celindikon ĝuste post la makroo \ar, kiu utilas por pafi la sagon. ===1. [u], [d], ktp.=== La celindiko [u] signifas, ke la sago atingu la supran fakon (up).<br> Same, [d] signifas, ke la sago atingu la malsupran fakon (down).<br> [r] signifas, ke la sago atingu la dekstran fakon (right).<br> [l] signifas, ke la sago atingu la maldekstran fakon (left). Oni rajtas uzi plurajn literojn. En tiu kazo, la <b>virtuala</b> vojo de la sago iras tra la indikitaj fakoj ĝis la lasta. Sed, <b>fakte</b>, la sago iras rekte al la indikita celo.<br> Ekzemple, /ar[uur] signifas, ke la sago <b>virtuale</b> iru al la supra fako, kaj poste al la sekvanta supra fako, kaj fine ĝiru dekstren. Malnete oni povas tion desegni tiel : <center>[[dosiero:Xymatrix10.png]]</center> Por tion ilustri, jen ekzemplo de kodo : :::<tt>\xymatrix{<br>3&6\\<br>2&5\\<br>1 \ar[uur]&4<br>}</tt> Kaj la rezulto sur via paĝo estos : <center>[[dosiero:Xymatrix11.png]]</center> ====Rimarko pri []==== La celindiko [] montras la fakon mem, kie ĝi estas tajpita. ===2. [0,1], [1,9], ktp.=== Alia maniero indiki la celon de sago estas uzi relativajn nombrajn valorojn laŭ la modelo [l, k], kie : *l, se pozitiva, indikas, al kiom da malsupraj linioj iru la sago ; se negativa, al kiom da supraj linioj ĝi devas iri ; *k, se pozitiva, indikas, al kiom da dekstraj kolumnoj iru la sago ; se negativa, al kiom da maldekstraj kolumnoj ĝi devas iri. Ekvivalentoj :<br> [1,1] = [dr]<br> [-1,-1] = [ul]<br> [1,2] = [drr]<br> [-1,9] = [urrrrrrrrr]<br> [-2,0] = [uu] Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[0,3]&&&D\\<br>&B&C&<br>}</tt> Kaj la rezulto sur via paĝo estos : <center>[[dosiero:Xymatrix12.png]]</center> ===3. "1,1", "3,2", ktp.=== Oni ankaŭ povas indiki la celon de sago per absolutaj nombraj valoroj laŭ la modelo "L,K", kie : *L signifas la L-an linion de l'tabelo : la plej supra linio estas la 1a ; *K signifas la K-an kolumnon de l'tabelo : la plej maldekstra kolumno estas la 1a. Ilustra skemo : <center>[[dosiero:Xymatrix13.png]]</center> Sama ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar"1,4"&&&D\\<br>&B&C&<br>}</tt> La rezulto estas la sama kiel ĉi supre : <center>[[dosiero:Xymatrix12.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Elementoj]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Stilo|Sagoj : stilo]]''' |} </div> 2124 5159 2006-07-24T13:15:05Z Filipvansnaeskerke 86 2125 5160 2006-07-24T13:15:16Z Filipvansnaeskerke 86 2126 5161 2006-07-24T13:15:29Z Filipvansnaeskerke 86 2127 5162 2006-07-24T13:15:48Z Filipvansnaeskerke 86 2128 5432 2006-07-26T11:52:40Z 83.197.78.124 /* Uzo de objekto */ ==Sagoj : stilo== La defaŭlta stilo de la sagoj difinas simplan stangon (-) kaj pinton (>).<br> Oni povas ŝanĝi tiun stilon per la komando @tipo{vosto stango kapo}, kiun oni skribu inter la makroo \ar kaj la celindiko. ===Ŝanĝo de kapo=== Oni povas uzi la jenan pli simplan formon de la stilkomando @{kapo} por ŝanĝi nur la formon de la pinto de l'sago. Jen la diversaj valoroj de la parametro kapo : <center> {| |--------------- !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |--------------- |<tt>\ar@{<}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp1.png]] | |<tt>\ar@{>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp7.png]] |--------------- |<tt>\ar@{<<}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp2.png]] | |<tt>\ar@{>>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp8.png]] |--------------- |<tt>\ar@{&#124;<}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp3.png]] | |<tt>\ar@{>&#124;}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp9.png]] |--------------- |<tt>\ar@{&#124;<<}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp4.png]] | |<tt>\ar@{>>&#124;}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp10.png]] |--------------- |<tt>\ar@{(}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp5.png]] | |<tt>\ar@{)}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp11.png]] |--------------- |<tt>\ar@{/}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp6.png]] | |<tt>\ar@{//}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp12.png]] |--------------- |<tt>\ar@{x}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp13.png]] | |<tt>\ar@{+}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp14.png]] |--------------- |<tt>\ar@{&#124;}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp15.png]] | |<tt>ar@{&#124;&#124;}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp16.png]] |--------------- |<tt>\ar@{o}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp17.png]] | | | |} </center> Alia ebleco estas elekti alian tiparon por la sagopintoj. Oni povas elekti inter la defaŭlta tiparo (ĉi supraj ekzemploj), la tiparoj Computer Roman kaj Euler. Sed tiu elekto valoras por la tuta tabelo.<br> La komando, skribenda antaŭ la komando \xymatrix, estas \SelectTips{cm}{} (Computer Modern) aŭ \SelectTips{eu}{} (Euler). Jen komparaj ekzemploj : <center> {| |--------------- !Defaŭlta !Rezulto !cm !Rezulto !eu !Rezulto |--------------- |<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixtip1.png]] |<tt>\SelectTips{cm}{}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixtip2.png]] |<tt>\SelectTips{eu}{}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixtip3.png]] |} </center> Laŭ la manlibro (Xy-pic User's Guide) la dua malplena argumento de tiu komando ebligas precizigi la grandecon de la tiparo : 10, 11 aŭ 12.<br> Ankaŭ eblas elekti la defaŭltan tiparon per la komando \SelectTips{xy}{}.<br> Tiuj eblecoj ŝajnas ne funkcii sur la instalaĵo ĉi tie uzata. ===Ŝanĝo de stango=== Por ŝanĝi la formon de la stango, oni devas uzi la komandon @{stango kapo}, tio estas oni devas precizigi ankaŭ la kapon, eĉ se oni deziras konservi la defaŭltan pinton. Jen la diversaj valoroj de la parametro stango uzataj kun la defaŭlta pinto : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixp7.png]] | |<tt>\ar@{-->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs2.png]] |------------ |<tt>\ar@{~>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs3.png]] | |<tt>\ar@{~~>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs4.png]] |------------ |<tt>\ar@{.>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs5.png]] | |<tt>\ar@{}</tt> | |} </center> La lasta kodo produktas nevideblan sagon : tio povas esti utila por lokigi etikedon inter du elementoj. Ekzistas du aliaj eblaj parametroj, kiuj fakte estas mallongigoj de pli komplikita komando : <center> {| |------------ !Mallongigo !Plena komando !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{=>}</tt> |<tt>\ar@2{->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs6.png]] |------------ |<tt>\ar@{:>}</tt> |<<t>\ar@2{.>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixs7.png]] |} </center> ===Aldono de vosto=== Por aldoni voston (komencan pinton) al sago, oni uzu la preskaŭ plenan stilkomandon @{vosto stango kapo}.<br> La parametro vosto povas ricevi la samajn valorojn kiel la parametro kapo : vidu ĉi supre. Ekzemploj : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{<->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixv1.png]] | |<tt>\ar@{)->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixv2.png]] |------------ |<tt>\ar@{o->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixv3.png]] | |<tt>\ar@{&#124;=>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixv4.png]] |} </center> ===La parametro tipo=== La parametro tipo, se ne malplena, povas ricevi la valorojn ^ (nur la supra parto de l'sago ricevas voston kaj kapon), _ (nur la malsupra parto de l'sago ricevas voston kaj kapon), 2 (duobla stango) kaj 3 (triobla stango). Ilustraĵoj : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@^{<->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt1.png]] | |<tt>\ar@_{)->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt2.png]] |------------ |<tt>\ar@2{o->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt3.png]] | |<tt>\ar@3{&#124;=>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt4.png]] |} </center> ===Pli komplikitaj eblecoj=== Kiel vi ĉi supre vidas, la valoroj ^ kaj _ de l'parametro tipo ŝanĝas kaj la voston kaj la kapon. Sed oni ankaŭ povas ŝanĝi nur la voston aŭ nur la kapon uzante la komandon tipo{vosto} aŭ tipo{kapo} interne de la stilkomando @{}.<br> Ekzemple, por ŝanĝi la tipon de nur la vosto de sago, oni uzu tiun komandon : @{tipo{vosto} stango kapo}. Ilustraĵoj : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{^{(}->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt5.png]] | |<tt>\ar@{(-^{>}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt6.png]] |------------ |<tt>\ar@{_{(}->}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt7.png]] | |<tt>\ar@{(-_{>}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt8.png]] |} </center> Tiu sintakso havas alian avantaĝon : oni povas uzi la kapovalorojn (= la vostovalorojn) kiel stangovalorojn. Sufiĉas meti en la loko de la parametro stango la komandon tipo{kapo}, tiel : @{vosto tipo{kapo} kapo}.<br> Kompreneble la parametro tipo povas esti malplena, produktante la defaŭltan simplan tipon de stango (sed kun la elektita kapovaloro).<br> En la loko de la parametroj vosto kaj kapo oni ankaŭ povas uzi malplenan vinkuloparon {} por signifi, ke la sago havu neniun voston aŭ/kaj neniun kapon. Eksperimentaj ekzemploj : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{^{(}_{(}^{(}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt9.png]] | |<tt>\ar@{{}{+}{}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt10.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}-{}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt11.png]] | |<tt>\ar@{{)}{o}{)}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt12.png]] |} </center> Alia avantaĝo de tiu sintakso estas, ke oni disponas kromajn valorojn por ĉiu parametro. Jen tiuj valoroj uzataj por la parametro kapo : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto !width="3em"| !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{{}{.}{&#124;-}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt13.png]] | |<tt>\ar@{{}{.}{*}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt14.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}^{&#124;-}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt15.png]] | |<tt>\ar@{{}{.}^{'}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt16.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}_{&#124;-}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt17.png]] | |<tt>\ar@{{}{.}_{'}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt18.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}{&#124;=}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt19.png]] | |<tt>\ar@{{}{.}^{`}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt20.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}3{&#124;-}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt21.png]] | |<tt>\ar@{{}{.}_{`}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt22.png]] |} </center> ===Uzo de objekto=== Objekton konsistigas iu ajn LaTeXa matematika aŭ teksta elemento.<br> Por enkonduki objekton, oni uzu la simbolon * : ĝin sekvas aŭ matematika tajpaĵo inter vinkuloj (ekzemple : *{frac{1}{2}), aŭ kadra komando (vidu : Kadroj ĉirkaŭ elementoj) aŭ la makroo \txt{}, kiu enkondukas iun ajn tekston, aŭ la makroo \composite{elemento1 * elemento2}, kiu utilas por fabriki supermetitajn objektojn. Oni rajtas uzi tian objekton en la loko de la parametroj vosto, stango aŭ kapo per la sintakso \ar@tipo{vosto stango kapo} Ekzemploj : <center> {| |------------ !Kodo !Rezulto |------------ |<tt>\ar@{{}{.}*\txt{a}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt23.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}*\txt{a}{&#124;-}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt24.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}*\composite{\txt{O}*\txt{.}}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt25.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}*\composite{\txt{O}*\txt{.}}{}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt26.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}{.}*{\frac{1}{2}}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt27.png]] |------------ |<tt>\ar@{{}*{\frac{1}{2}}{}}</tt> |[[dosiero:Xymatrixt28.png]] |} </center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Sagoj|Sagoj : celindiko]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Kurbigado|Sagoj : kurbigado]]''' |} </div> 2129 5170 2006-07-24T13:34:40Z Filipvansnaeskerke 86 2130 5171 2006-07-24T13:35:04Z Filipvansnaeskerke 86 2131 5172 2006-07-24T13:39:01Z Filipvansnaeskerke 86 2132 5173 2006-07-24T13:39:15Z Filipvansnaeskerke 86 2133 5174 2006-07-24T13:39:30Z Filipvansnaeskerke 86 2134 5175 2006-07-24T13:40:03Z Filipvansnaeskerke 86 2135 5176 2006-07-24T13:40:20Z Filipvansnaeskerke 86 2136 5177 2006-07-24T13:40:35Z Filipvansnaeskerke 86 2137 5178 2006-07-24T13:40:48Z Filipvansnaeskerke 86 2138 5179 2006-07-24T13:41:00Z Filipvansnaeskerke 86 2139 5180 2006-07-24T13:41:12Z Filipvansnaeskerke 86 2140 5181 2006-07-24T13:41:23Z Filipvansnaeskerke 86 2141 5182 2006-07-24T13:41:35Z Filipvansnaeskerke 86 2142 5183 2006-07-24T13:41:50Z Filipvansnaeskerke 86 2143 5184 2006-07-24T13:42:02Z Filipvansnaeskerke 86 2144 5185 2006-07-24T13:42:17Z Filipvansnaeskerke 86 2145 5186 2006-07-24T13:42:50Z Filipvansnaeskerke 86 2146 5187 2006-07-24T13:43:07Z Filipvansnaeskerke 86 2147 5188 2006-07-24T13:43:19Z Filipvansnaeskerke 86 2148 5189 2006-07-24T13:43:29Z Filipvansnaeskerke 86 2149 5190 2006-07-24T13:44:13Z Filipvansnaeskerke 86 2150 5191 2006-07-24T13:44:26Z Filipvansnaeskerke 86 2151 5192 2006-07-24T13:44:50Z Filipvansnaeskerke 86 2152 5193 2006-07-24T13:45:10Z Filipvansnaeskerke 86 2153 5194 2006-07-24T13:45:36Z Filipvansnaeskerke 86 2154 5195 2006-07-24T13:45:49Z Filipvansnaeskerke 86 2155 5196 2006-07-24T13:46:11Z Filipvansnaeskerke 86 2156 5197 2006-07-24T13:46:23Z Filipvansnaeskerke 86 2157 5198 2006-07-24T13:46:34Z Filipvansnaeskerke 86 2158 5199 2006-07-24T13:47:18Z Filipvansnaeskerke 86 2159 5200 2006-07-24T13:48:10Z Filipvansnaeskerke 86 2160 5201 2006-07-24T13:48:45Z Filipvansnaeskerke 86 2161 5202 2006-07-24T13:48:59Z Filipvansnaeskerke 86 2162 5203 2006-07-24T13:49:11Z Filipvansnaeskerke 86 2163 5204 2006-07-24T13:49:23Z Filipvansnaeskerke 86 2164 5205 2006-07-24T13:49:34Z Filipvansnaeskerke 86 2165 5206 2006-07-24T13:49:46Z Filipvansnaeskerke 86 2166 5207 2006-07-24T13:49:57Z Filipvansnaeskerke 86 2167 5208 2006-07-24T13:50:11Z Filipvansnaeskerke 86 2168 5209 2006-07-24T13:50:23Z Filipvansnaeskerke 86 2169 5210 2006-07-24T13:50:39Z Filipvansnaeskerke 86 2170 5211 2006-07-24T13:50:51Z Filipvansnaeskerke 86 2171 5212 2006-07-24T13:51:05Z Filipvansnaeskerke 86 2172 5213 2006-07-24T13:51:17Z Filipvansnaeskerke 86 2173 5214 2006-07-24T13:51:30Z Filipvansnaeskerke 86 2174 5215 2006-07-24T13:51:41Z Filipvansnaeskerke 86 2175 5216 2006-07-24T13:51:52Z Filipvansnaeskerke 86 2176 5217 2006-07-24T13:52:03Z Filipvansnaeskerke 86 2177 5218 2006-07-24T13:52:15Z Filipvansnaeskerke 86 2178 5219 2006-07-24T13:52:26Z Filipvansnaeskerke 86 2179 5220 2006-07-24T13:52:38Z Filipvansnaeskerke 86 2180 5221 2006-07-24T13:53:02Z Filipvansnaeskerke 86 2181 5222 2006-07-24T13:53:13Z Filipvansnaeskerke 86 2182 5223 2006-07-24T13:53:25Z Filipvansnaeskerke 86 2183 5224 2006-07-24T13:53:41Z Filipvansnaeskerke 86 2184 5225 2006-07-24T13:53:54Z Filipvansnaeskerke 86 2185 5226 2006-07-24T13:54:06Z Filipvansnaeskerke 86 2186 5227 2006-07-24T13:54:17Z Filipvansnaeskerke 86 2187 5433 2006-07-26T11:53:01Z 83.197.78.124 /* Precizigo de la deira kaj alvena punktoj */ ==Sagoj : kurbigado== ===Bazaj komandoj=== La sagoj defaŭlte estas rektaj.<br> Oni povas kurbigi ilin maldekstren per la komando @/^/, kaj dekstren per @/_/. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @/^/ [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix14.png]]</center> Dua ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @/^/ [r] \ar @/_/ [rr]&B&C \ar @/_/ [l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix15.png]]</center> Kiel vidite sur la ĉi supra ekzemplo, la komando @/^/ povas kurbigi sagon alten aŭ malalten, depende de la direkto de la sago.<br> Fakte, oni devas imagi, ke la sago rigardas al sia celo, kaj ke ĝi kurbiĝas maldekstren per la komando @/^/ kaj dekstren per la komando @/_/. "Dekstren" kaj "maldekstren" ricevas ĉi tie signifon el la vidpunkto de la sago mem, ne el la vidpunkto de la homo, kiu rigardas la sagon ! Eble la ĉi suba desegnaĵo helpos por kompreni : <center>[[dosiero:Xymatrix21.png]]</center> ===Precizigo de la kurba valoro=== Oni povas precizigi la mezuron de la kurbigo uzante la mezurunuojn de LaTeX. Tiu precizigo estu skribita ĝuste poste la signo _ aŭ ^ en la kurbiga komando. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @/^1cm/ [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix16.png]]</center> ===Precizigo de la deira kaj alvena punktoj=== Per la komando @(dp, ap), kie dp signifas "deira punkto" kaj ap "alvena punkto", oni povas precize difini, el kie la sago devas foriri, kaj kien ĝi devas alveni.<br> La valoroj de dp kaj ap devas esti : u (up), ur (up right), r (right), dr (down right), d (down), dl (down left), l (left), ul (up left), laŭ la jena skemo : <center>[[dosiero:Xymatrix17.png]]</center> Ekzemplo, en kiu la deira kaj alvena punktoj havas la valoron u : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @(u, u) [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix18.png]]</center> Specialaj ekzemploj, en kiuj la celindiko estas malplena : [], kio signifas, ke la sago revenu al la deira elemento : <center> {| |--------------- |<tt>\xymatrix{<br>A \ar @(ul, dl) []<br>}</tt> |<tt>\xymatrix{<br>A \ar @(ur, dr) []<br>}</tt> |--------------- |[[dosiero:Xymatrix19.png]] |[[dosiero:Xymatrix20.png]] |} </center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Stilo|Sagoj : stilo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Flanken_%C5%9Dovado|Sagoj : flanken ŝovado]]''' |} </div> 2188 5232 2006-07-24T17:52:28Z Filipvansnaeskerke 86 2189 5233 2006-07-24T17:52:40Z Filipvansnaeskerke 86 2190 5234 2006-07-24T17:52:53Z Filipvansnaeskerke 86 2191 5235 2006-07-24T17:53:04Z Filipvansnaeskerke 86 2192 5236 2006-07-24T17:53:15Z Filipvansnaeskerke 86 2193 5237 2006-07-24T17:53:26Z Filipvansnaeskerke 86 2194 5238 2006-07-24T17:53:36Z Filipvansnaeskerke 86 2195 5239 2006-07-24T17:53:46Z Filipvansnaeskerke 86 2196 5434 2006-07-26T11:53:25Z 83.197.78.124 /* Sagoj : ŝanĝo de deira punkto */ ==Sagoj : flanken ŝovado== La sagoj defaŭlte ligas la elementojn ĉe ties centroj.<br> Sed oni povas tre facile iom ŝovi sagon dekstren aŭ maldekstren (alten aŭ malalten) per la komando @<ŝovmezuro>, kie ŝovmezuro estu esprimata per LaTeXa mezurunuo (ekzemple : 1cm, 2ex, 3mm, -1em, -2mm).<br> Se la ŝovmezuro estas pozitiva, la ŝovado okazas maldekstren laŭ la vidpunkto de la sago (simile al la indiko per ^ : vidu la rubrikon [[Kurbigado|Kurbigado de sagoj]]).<br> Se la ŝovmezuro estas negativa, la ŝovado okazas dekstren laŭ la vidpunkto de la sago (simile al la indiko per _). Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @<1ex> [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix22.png]]</center> Dua ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @<1ex> [r]&B @<1ex> [l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix23.png]]</center> Tria ekzemplo, kun aldono de stilokomando : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{=>} @<1ex> [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix24.png]]</center> Kvara ekzemplo, kun kroma aldono de kurbigokomando : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{=>} @/^/ @<1ex> [r]&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix25.png]]</center> ==Sagoj : ŝanĝo de deira punkto== La komando por pafi sagon estas plej kutime skribita en la fako de la deira elemento, el kie foriras la sago.<br> Sed, restante en iu fako, oni povas pafi sagon, kiu deiros de elemento troviĝanta en alia fako : oni povus nomi tion defora pafado de sagoj.<br> Por tion fari, oni indikas la deiran fakon, oni skribas punktokomon, kaj oni indikas la celan fakon.<br> La deira kaj cela fakoj estu skribitaj laŭ la maniero kiel oni kutime skribas la celindikojn. Ekzemplo, kie la sago estas pafita de la fako D, kvankam ĝi deiras de la fako A.<br> Rimarku, ke per tiu maniero indiki la celan fakon oni devas pensi el la vidpunkto de la pafanta fako ([u] signifas "super mi", t.e. super D, kiu pafas), ne de la deira fako : :::<tt>\xymatrix{<br>A &B\\<br>C &D \ar[ul];[u]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix26.png]]</center> Sama ekzemplo, per alia maniero indiki la deiran kaj celan fakojn : :::<tt>\xymatrix{<br>A &B\\<br>C &D \ar"1,1";"1,2"<br>}</tt> La rezulto estas la sama : <center>[[dosiero:Xymatrix26.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Kurbigado|Sagoj : Kurbigado]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[%C5%9Can%C4%9Do_de_celo|Sagoj : ŝanĝo de celo]]''' |} </div> 2197 5243 2006-07-24T18:00:25Z Filipvansnaeskerke 86 2198 5244 2006-07-24T18:00:35Z Filipvansnaeskerke 86 2199 5245 2006-07-24T18:00:45Z Filipvansnaeskerke 86 2200 5246 2006-07-24T18:00:56Z Filipvansnaeskerke 86 2201 5247 2006-07-24T18:01:20Z Filipvansnaeskerke 86 2202 5255 2006-07-25T08:25:03Z Filipvansnaeskerke 86 2203 5256 2006-07-25T08:25:19Z Filipvansnaeskerke 86 2204 5257 2006-07-25T08:25:30Z Filipvansnaeskerke 86 2205 5258 2006-07-25T08:25:41Z Filipvansnaeskerke 86 2206 5259 2006-07-25T08:25:51Z Filipvansnaeskerke 86 2207 5260 2006-07-25T08:26:01Z Filipvansnaeskerke 86 2208 5261 2006-07-25T08:26:11Z Filipvansnaeskerke 86 2209 5262 2006-07-25T08:26:20Z Filipvansnaeskerke 86 2210 5263 2006-07-25T08:26:32Z Filipvansnaeskerke 86 2211 5264 2006-07-25T08:26:42Z Filipvansnaeskerke 86 2212 5265 2006-07-25T08:26:53Z Filipvansnaeskerke 86 2213 5266 2006-07-25T08:27:06Z Filipvansnaeskerke 86 2214 5267 2006-07-25T08:27:16Z Filipvansnaeskerke 86 2215 5268 2006-07-25T08:27:27Z Filipvansnaeskerke 86 2216 5269 2006-07-25T08:27:37Z Filipvansnaeskerke 86 2217 5270 2006-07-25T08:27:47Z Filipvansnaeskerke 86 2218 5271 2006-07-25T08:27:56Z Filipvansnaeskerke 86 2219 5272 2006-07-25T08:28:06Z Filipvansnaeskerke 86 2220 5273 2006-07-25T08:28:15Z Filipvansnaeskerke 86 2221 5274 2006-07-25T08:28:39Z Filipvansnaeskerke 86 2222 5435 2006-07-26T11:53:45Z 83.197.78.124 /* 2.2. Sintaksoj de la movindiko */ ==Sagoj : ŝanĝo de celo== ===Superskribi objekton super la celo=== Se post la celindiko oni skribas la objektokomandon *objekto, tiu objekto aperas super la unua celo. Ekzemplo, kie la objekto *{\mbox{\tiny{teksto}}} estas metita super la simpla celo [r], kiu jam entenas la literon B : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]*{\mbox{\tiny{teksto}}}&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix27.png]]</center> Alia ekzemplo, per la objekto *{\bullet} : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{>|}[r]*{\bullet}&<br>}</tt> Jen la rezulto : <center>[[dosiero:Xymatrix28.png]]</center> ===Ŝanĝi la lokon de la celo=== ====1. La komandoj + kaj -==== =====1.1. Difinoj===== Per tiuj komandoj oni movas la celon rilate (per adicio per la komando + kaj per subtraho per la komando -) al la centro de la origina celo.<br> La tiel nove indikita loko estas nul-dimensia punkto : t.e. la nova celo ne havas ĉirkaŭan skatolon.<br> Post la komando + aŭ -, oni indikas la movon de la celo (direkton kaj mezuron) laŭ specialaj sintaksoj ĉi sube klarigitaj. Ilustraĵo : <center> {| |--------------- |style="padding-right:5em"|[[dosiero:Xymatrix29.png]] |style="padding-left:5em"|[[dosiero:Xymatrix29bis.png]] |--------------- |Normala situacio |Post movo de l'celo, per movindiko : +<1cm, 3cm><br> La sago ne plu pafas al la centro de la celo, sed *1 centimetron rekten (+ 1 cm sur la x-akso) *kaj 3 centimetrojn alten (+ 3cm sur la y-akso). |} </center> =====1.2. Sintaksoj de la movindiko===== ======1.2.1. <x, y>====== Per tiu sintakso oni simple indikas la longecon de la movo laŭ la horizontala kaj vertikala aksoj. Oni devas uzi la mezurunuojn de LaTeX. Ekzemplo, kun la komando + : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+<3ex,3ex>&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix30.png]]</center> Ekzemplo, kun la komando - : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]-<3ex,3ex>&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix31.png]]</center> ======1.2.2. Angulaj kaj mezaj punktoj de la cela skatolo====== Oni povas movi la celon de la sago al unu el la angulaj aŭ mezaj punktoj de la skatolo, kiu ĉirkaŭas la originan celon. Tiuj punktoj devas esti majuskle nomataj. Jen ili skeme montrataj : <center>[[dosiero:Xymatrix32.png]]</center> Ekzemplo, al la punkto U : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+U&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix33.png]]</center> ======1.2.3. Kunmeto de direkto kaj longeco====== Oni povas indiki la movon de la celo per longeco (esprimita per LaTeXa mezurunuo) laŭ direkto el la origina celo. Tiu movindiko estu skribita inter du oblikvaj linioj, kie oni unue indikas la direkton, laŭ tiu ekzemplo : +/u 1ex/ Por esprimi la direktan parametron ekzistas pluraj eblecoj : =======1.2.3.1. Simpla direkto : u, d, l, r, ul, ur, dl, dr======= Tiuj minusklaj literoj montras la jenajn direktojn : <center>[[dosiero:Xymatrix34.png]]</center> Ekzemplo, kie la celo estas movita unu centrimetron for de la origina centro laŭ la direkto dr : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+/dr 1cm/&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix35.png]]</center> =======1.2.3.2. Absolutaj anguloj en gradoj======= Oni povas indiki la direkton per angula valoro en gradoj, skribota inter kurbaj krampoj post la literoj va : va().<br> Por pli bone kompreni, kion signifas tiuj valoroj, oni povas imagi cirklon ĉirkaŭ la centro de la origina celo.<br> Jen skema ilustraĵo kun kelkaj valoroj, sed oni kompreneble rajtas uzi iun ajn eblan valoron de l'angulo. <center>[[dosiero:Xymatrix36.png]]</center> Ekzemplo, kie la celo estas movita unu centrimetron for de la origina centro laŭ la direkto indikita per la angulo 33° : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+/va(33) 1cm/&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix37.png]]</center> =======1.2.3.3. Relativa angulo en gradoj======= Oni ankaŭ povas indiki direkton per angula valoro relativa al la direkto de la sago, laŭ la jena sintakso : d:a(angulo), kie d estas unu el la simplaj direktoj (vidu ĉi supre la rubrikon 1.2.3.1.) kaj angulo estas angula valoro en gradoj.<br> La parametro d povas ne esti skribita : en tiu kazo, la angulo estas relativa al la antaŭe indikita direkto de la sago :<br> \ar[r]+/:a(30) 1cm/ estas sinonimo de\ar[r]+/r:a(30) 1cm/<br> Jen skema ekzemplo kun kelkaj valoroj relativaj al la direkto ur, sed oni kompreneble rajtas uzi iun ajn eblan valoron de l'direkto kaj de l'angulo. <center>[[dosiero:Xymatrix38.png]]</center> Ekzemplo, kie la celo estas movita unu centrimetron for de la origina centro laŭ la direkto indikita per la angulo 33° kalkulita relative al la direkto u : Rezulte kaj skeme : <center> {| |--------------- |style="padding-right:5em"|[[dosiero:Xymatrix39.png]] |style="padding-left:5em"|[[dosiero:Xymatrix39bis.png]] |--------------- |Videbla rezulto |Skema klarigo |} </center> Mallongigoj : *<tt>d^</tt> havas la saman signifon kiel <tt>d:a(90)</tt> (kie <tt>d</tt> estas unu el la simplaj direktoj aŭ malestas) ; *<tt>d_</tt> havas la saman signifon kiel <tt>d:a(-90)</tt> ; =======1.2.3.4. Relativa direkto indikita per longecoj======= Oni povas uzi la saman sintakson kiel ĉi supre (rubriko 1.2.3.3.), sed anstataŭ indiki direkton per angulo, oni povas uzi 2 valorojn esprimantajn longecojn laŭ la x- kaj y-aksoj por indiki direkton (iom laŭ la principo ilustrita en la rubrikoj 1.1. kaj 1.2.1., sed ĉi tie temas pri kvociento, ne pri absolutaj longecoj).<br> Same kiel ĉi supre, se oni ne precizigas la direkton, la antaŭe indikita direkto de la sago estas uzata.<br> Ekzemplo de tiu sintakso estas : <tt>\ar[r]+/u:(2,3) 1cm/</tt>, kie la celo estas movita unu centrimetron for de la origina centro laŭ la direkto indikita per la longecoj 2 kaj 3 situantaj respektive sur la x-akso kaj y-akso relativaj al la direkto u.<br> Tio estas tiel ilustrebla : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+/u:a(2,3) 1cm/&B<br>}</tt> Rezulte kaj skeme : <center> {| |--------------- |[[dosiero:Xymatrix40.png]] |[[dosiero:Xymatrix40bis.png]] |--------------- |Videbla rezulto |Skema klarigo : *ruĝe : difino de la direkto (la mezurunuo cm aperas nur por perceptigi la aferon, sed fakte temas pri rilato) *blue : indiko de la longeco |} </center> ======1.2.4. La movindiko 0====== Se oni uzas la movindikon 0 post la komando + aŭ -, tio signifas, ke la celo ne estas movita, sed ke nul-dimensia punkto estas alpafita ĝuste en la centro de la celo. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+0&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix43.png]]</center> ====2. La komando !==== Per tiu komando oni movas la centron de la celo.<br> La diferenco kun la komandoj + kaj - estas, ke per la komando ! la ĉirkaŭa skatolo ankaŭ estas virtuale movita : estas kvazaŭ la tuta celita elemento estus movita. Ilustraĵo : <center> {| |--------------- |[[dosiero:Xymatrix29.png]] |[[dosiero:Xymatrix29ter.png]] |--------------- |Videbla rezulto |Post movo de l'celo, per movindiko : <tt>!<1cm, 3cm></tt><br> La sago pafas al la centro de virtuale ŝovita celo kaj puŝiĝas kontraŭ nevidebla skatolo ĉirkaŭanta la virtualan elementon. |} </center> Kontrastaj ekzemploj : <center> {| |--------------- |style="padding-right:5em"|[[dosiero:Xymatrix41.png]] |style="padding-left:5em"|[[dosiero:Xymatrix42.png]] |--------------- |<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]+D&B<br>}</tt> |<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r]!D&B<br>}</tt> |} </center> =====2.2. Sintaksoj de la movindiko===== La movindikoj estas ekzakte la samaj kiel kun la komandoj + kaj - : vidu ĉi supre, vi povas ĉie skribi ! anstataŭ + kaj -. <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Flanken ŝovado|Sagoj : Flanken ŝovado]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Trapasanta sago|Sagoj : Trapasanta sago]]''' |} </div> 2223 5281 2006-07-25T08:53:19Z Filipvansnaeskerke 86 2224 5436 2006-07-26T11:54:06Z 83.197.78.124 /* Sagoj : Trapasanta sago */ ==Sagoj : Trapasanta sago== Por ke sago, anstataŭ rekte flugi al la indikita celo, antaŭe pasu tra alia celo (aŭ aliaj celoj), sufiĉas tajpi ' (apostrofon) antaŭ la trapasotaj celoj. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar'[dr]'[rr][drrr]&B&C&D\\<br>E&F&G&H<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix44.png]]</center> Komparu kun rekta pafado : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[drrr]&B&C&D\\<br>E&F&G&H<br>}</tt> Jen la rezulto : <center>[[dosiero:Xymatrix45.png]]</center> Oni povas aldoni etikedon apud ĉiu sagosekcio. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar'[dr]^1'[rr]^2[drrr]^3&B&C&D\\<br>E&F&G&H<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix46.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Ŝanĝo de celo|Sagoj : Ŝanĝo de celo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Preterpasanta sago|Sagoj : Preterpasanta sago]]''' |} </div> 2225 5283 2006-07-25T11:49:02Z Filipvansnaeskerke 86 2226 5284 2006-07-25T11:49:22Z Filipvansnaeskerke 86 2227 5285 2006-07-25T11:49:35Z Filipvansnaeskerke 86 2228 5286 2006-07-25T11:50:05Z Filipvansnaeskerke 86 2229 5287 2006-07-25T11:50:19Z Filipvansnaeskerke 86 2230 5288 2006-07-25T11:50:34Z Filipvansnaeskerke 86 2231 5289 2006-07-25T11:50:50Z Filipvansnaeskerke 86 2232 5290 2006-07-25T11:51:07Z Filipvansnaeskerke 86 2233 5291 2006-07-25T11:51:20Z Filipvansnaeskerke 86 2234 5292 2006-07-25T11:51:34Z Filipvansnaeskerke 86 2235 5293 2006-07-25T11:51:46Z Filipvansnaeskerke 86 2236 5294 2006-07-25T11:52:06Z Filipvansnaeskerke 86 2237 5295 2006-07-25T11:52:29Z Filipvansnaeskerke 86 2238 5296 2006-07-25T11:52:41Z Filipvansnaeskerke 86 2239 5297 2006-07-25T11:52:56Z Filipvansnaeskerke 86 2240 5437 2006-07-26T11:54:29Z 83.197.78.124 /* Etikedoj */ ==Sagoj : Preterpasanta sago== Per speciale komandita kurbiĝo estas eble konduki sagon inter kaj preter la elementoj de l'tabelo. ===Baza sintakso=== ====Simpla ekzemplo==== :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar `r[d] [d]\\<br>E<br>}</tt> Tiu kodo produktas : <center>[[dosiero:Xymatrix48.png]]</center> =====Klarigoj de tiu ekzemplo===== ======1. La kurbigado : `r[d]====== 1. 1. Oni unue tajpu la kurbigan komandon : *ĝi estas la malapostrofo (‘) laŭ la manlibro (Unikode : 8216 laŭ la dekuma nombrosistemo, 2018 laŭ la deksesuma nombrosistemo ; akirebla per ALT+0145 per Vindozo) : sed, strange, tiu signo ne funkcias kiel komando sur la Vindozaj komputiloj ; *sur la Vindozaj komputiloj, ĝi estas la signo ` (en Unikodo kaj ANSI : 96 laŭ la dekuma nombrosistemo, 60 laŭ la deksesuma nombrosistemo ; nome : liva korno), kiu normale servas kiel supersigno (à, è, ì, ktp.). Tiu komando produktas kurbiĝon kun radio de 10pt (10 TeXaj punktoj). 1. 2. Poste oni indiku la deiran direkton de la kurbo. La deira direkto povas esti u, d, l, r, ul, dl, ur, dr, laŭ la skemo : <center>[[dosiero:Xymatrix34.png]]</center> La kurbo konsistas el tri partoj : unu rekta streko, kiu iras laŭ tiu deira direkto, unu kvarona cirklo, unu rekta streko, kiu iras al la celo (laŭ direkto, kiun ni povas nomi la elira direkto de la kurbo). 1. 3. Fine oni indiku la celon laŭ la kutima maniero. Ĉiuj celindikaj manieroj estas eblaj. ======2. La fina parto de la sago : [d]====== Oni ĉiam devas aldoni la finan parton de la sago kvazaŭ temus pri normala sago pafita el la deira elemento. =====Klarigaj skemoj :===== <center> {| |--------------- ! !1 !2 !3 |--------------- |Kodo |<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `ur[d] [d]\\<br>B<br>}</tt> |<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r[d] [d]\\<br>B<br>}</tt> |<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `dr[d] [d]\\<br>B<br>}</tt> |--------------- |Rezulto |[[dosiero:Xymatrix48_1.png]] |[[dosiero:Xymatrix48_2.png]] |[[dosiero:Xymatrix48_3.png]] |--------------- |Skemo |[[dosiero:Xymatrix48_1bis.png]] |[[dosiero:Xymatrix48_2bis.png]] |[[dosiero:Xymatrix48_3bis.png]] |} </center> Rimarku, ke en la 3a kurbo la programo aŭtomate plilongigas la deiran kaj eliran strekojn, por ke la kvarona cirklo adaptiĝu al la donitaj direktoj. Tio povas esti fonto de surprizaj rezultoj ! ====Dua ekzemplo==== :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r[d] `[dd] [dd]\\<br>B\\<br>C<br>}</tt> Tiu kodo produktas : <center>[[dosiero:Xymatrix49.png]]</center> En tiu ekzemplo ni aldonis la duan kurbigan komandon `[dd] por desegni duan kurbon. Por tiu dua kurbo ne necesas precizigi la deiran direkton, ĉar la programo aŭtomate kalkulas ĝin lŭ la elira direkto de la antaŭa kurbo.<br> Rimarku, kaj ne forgesu, la lastan celindikon, kiu utilas por konduki la sagon al la dezirata celo. ====Tria ekzemplo==== :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r[d] `dl[dd] [dd]\\<br>B\\<br>C<br>}</tt> Tiu kodo produktas : <center>[[dosiero:Xymatrix52.png]]</center> En tiu ekzemplo ni aldonis la deiran direkton dl al la dua kurbiga komando. La programo kalkulis la ĝustan lokon por meti inter la tabelelementoj A kaj C duan kvaronan cirklon, kies deira streko iru laŭ la direkto dl, kaj kies elira streko iru al C. ===Ŝanĝo de radio=== Per la komando /4pt oni difinas la radion de la kurboj je 4 LaTeXaj punktoj. Kompreneble oni rajtas uzi iun ajn valoron kaj iun ajn mezurunuon de LaTeX.<br> Oni tajpu tiun komandon ĝuste post la kurbiga komando (aŭ post la deira direkto).<br> Tiu komando influas al ĉiuj postaj kurbiĝoj de la sago. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r/4pt[d] `[dd] [dd]\\<br>B\\<br>C<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix50.png]]</center> Jen espereble klariga skemo : <center>[[dosiero:Xymatrix51.png]]</center> ===Devigo de elira direkto=== Oni povas devigi la sagon atingi la celon laŭ donita direkto. Sed por fari tion, oni ankaŭ devas precizigi la sencon de la ĝiro.<br> Atentu : en tia situacio, la programo kalkulas mem la formon de la kurbiĝo, ne plu temas pri kvaronaj cirkloj. ====Unua ekzemplo==== La sago venas de supre, dekstre el mia vidpunkto (maldekstre el la vidpunkto de la deira elemento), kaj mi volas, ke ĝi kurbiĝu dekstren (el sia vidpunkto) laŭ la elira direkto dl (ur laŭ la vidpunkto de la celata elemento). Skeme : <center>[[dosiero:Xymatrix53.png]]</center> La kodo estas : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r/4pt[d] `_dl[dd] [dd]\\<br>B\\<br>C<br>}</tt> Kaj la rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix54.png]]</center> La komando _ signifas : kurbiĝu dekstren (laŭ via vidpunkto).<br> Poste, la indiko dl signifas, ke la kurbiĝo devas finiĝi laŭ la direkto dl. ====Dua ekzemplo==== Ni faros nur unu ŝanĝeton : anstataŭ dekstren, la sago devos kurbiĝi maldekstren. La komando por tio estas ^ anstataŭ _. La kodo estas : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar @{-} `r/4pt[d] `^dl[dd] [dd]\\<br>B\\<br>C<br>}</tt> Kaj la surpriza, sed tute logika, rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix55.png]]</center> ===Etikedoj=== Oni povas aldoni etikedon apud ĉiu kurbiĝo. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>&&&&\\<br>A \ar @{-} `r/5pt[ur]^1 `[urrr]^2 `[rrr]^3 `[rrrr]^4 [rrrr]^5&&B&&C\\<br>}</tt> Rezulte : <center>[[dosiero:Xymatrix56.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Trapasanta sago|Sagoj : Trapasanta sago]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Etikedoj]]''' |} </div> 2241 5302 2006-07-25T12:02:46Z Filipvansnaeskerke 86 2242 5303 2006-07-25T12:02:58Z Filipvansnaeskerke 86 2243 5304 2006-07-25T12:03:09Z Filipvansnaeskerke 86 2244 5438 2006-07-26T11:54:46Z 83.197.78.124 Etikedo estas skribaĵo aperanta super aŭ malsuper sago, dekstre aŭ maldekstre de sago.<br> Pli precize, la komando ^ aperigas etikedon maldekstre de la sago el la vidpunkto de la sago, kaj la komando _ aperigas etikedon dekstre de la sago el la vidpunkto de la sago. Se la etikedo enhavas nur unu signon, oni simple tajpu tiun signon post la komando ^ aŭ _.<br> Se la etikedo enhavas makroon aŭ pli ol unu signon, oni tajpu la enhavon inter {}. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r] ^1 _1 &B\\<br>C \ar[r] ^{1+1} _{i^2} &D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix57.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Preterpasanta sago|Sagoj : Preterpasanta sago]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Loko|Etikedoj : Loko]]''' |} </div> 2245 5308 2006-07-25T12:11:16Z Filipvansnaeskerke 86 2246 5439 2006-07-26T11:55:27Z Filipvansnaeskerke 86 /* Interrompoj */ ==Etikedoj : loko== ===Defaŭlta loko=== La komandoj ^ kaj _ metas la etikedon en la mezo inter la centroj de la du elementoj ligitaj de la sago.<br> Plej ofte tio donas agrablan rezulton, sed se unu elemento estas multe pli longa ol la alia, la etikedo ne aperos en la mezo.<br> Tion ilustras la jena skemo : <center>[[dosiero:Xymatrix58.png]]<br> La etikedoj staras en la mezo inter la centroj de ambaŭ elementoj,<br> ne en la mezo de la sago !</center> ===Mezo de la sago=== Por eviti malagrablan efekton, kiam oni deziras, ke la etikedo staru ĝuste en la mezo de la sago, sufiĉas tajpi la minus-signon <tt>-</tt> tuj post la komando ^ aŭ _. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>ABC{\hat{C}}D \ar[r] ^-1 &B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix59.png]]</center> ===Komenco kaj fino de la sago=== Por ke la etikedo aperu ĉe la komenco de la sago, oni tajpu la signon <tt><</tt> tuj post la komando ^ aŭ _.<br> Por ke la etikedo aperu ĉe la fino de la sago, oni tajpu la signon <tt>></tt> tuj post la komando ^ aŭ _. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r] ^<1 &B\\<br>C \ar[r] ^>1 &D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix60.png]]</center> ===Iom post la komenco kaj iom antaŭ la fino de la sago=== Oni povas puŝi la etikedon po 3 LaTeXaj punktoj post la komenco per unu kroma <tt><</tt> tuj post la unua <tt><</tt>.<br> Same, oni povas tiri la etikedon po 3 LaTeXaj punktoj antaŭ la fino de la sago per unu kroma <tt>></tt> tuj post la unua <tt>></tt>. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[r] ^<<1 &B\\<br>C \ar[r] ^>>>>1 &D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix61.png]]</center> ===Indiko per faktoro=== Oni povas skribi la mezan lokon inter ambaŭ centroj per <tt>(.5)</tt>, kiun oni tajpu tuj post la komando ^ aŭ _.<br> La loko antaŭ la sago responda al la centro de la deira elemento estas (0), kaj la loko post la sago responda al la centro de la cela elemento estas (1).<br> Ĉiuj faktoroj estas eblaj : (.333) estas la triono de la distanco inter ambaŭ centroj ; (.666) estas la sesono ; (.25) la kvarono ; (.75) la tri kvaronoj... Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[rr]<br>^(0)0<br>^(.5){\frac{1}{2}}<br>^(1)1<br>_(.333){\frac{1}{3}}<br>_(.666){\frac{2}{3}}&&B<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix62.png]]</center> ===Indiko per faktoro post < kaj >=== La faktora indiko funkcias kiel ĉi supre, sed la punkto (0) estas kalkulita laŭ la signo aŭ signoj <tt><</tt>.<br> Same, la punkto (1) estas kalkulita laŭ la signo aŭ signoj <tt>></tt>.<br> Konsekvence, <tt><(0)</tt> egalas simpla <tt><</tt>, kaj <tt>>(1)</tt> egalas <tt>></tt>. Kompara ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[rr] ^(.5)+ &&B\\<br>A \ar[rr] ^<(.5)+ &&B\\<br>}</tt> La malgranda diferenco estas videbla : <center>[[dosiero:Xymatrix63.png]]</center> ===Indiko per absoluta mezurunuo=== Oni ankaŭ povas precize indiki la lokon de etikedo donante, inter oblikvaj linioj <tt>//</tt>, la distancon for de la komenco aŭ fino de la sago.<br> Atentu : la donita distanco estas fakte la longeco de vektoro, kies direkto estas la direkto de la sago. Do, oni rajtas uzi negativajn valorojn, oni eĉ devas uzi negativajn valorojn, kiam oni kalkulas ekde la fino. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[rrr]^</.5cm/{a} & & & B\\<br>C \ar[rrr]^>/-.5cm/{b} & & & D\\<br>}</tt> Rezulto : <center>[[dosiero:Xymatrix115.png]]</center> Sen la negativa valoro : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[rrr]^</.5cm/{a} & & & B\\<br>C \ar[rrr]^>/.5cm/{b} & & & D\\<br>}</tt> Rezulto : <center>[[dosiero:Xymatrix116.png]]</center> ===Intersekco=== Ekzistas speciala sintakso por meti etikedon sur sago ĉe la punkto, kie ĝi sekcas rektan linion (ne devige alian sagon).<br> Por tio, post la komando ^ aŭ _, oni tajpu <tt>!()</tt> kaj inter la krampoj <tt>()</tt> oni tajpu la deiran kaj finan celindikojn de la sekcota linio. Oni skribu la celindikojn laŭ la kutimaj manieroj : vidu la rubrikon [[Sagoj#Celindiko|Sagoj : celindiko]]. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>&E\ar[ddd]^!{[dr];[dl]}{\alpha} _!{[ddr];[ddl]}{\omega}\\<br>A&&B\\<br>C&&D\\<br>&F<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix64.png]]</center> Rimarko : tiu sintakso funkcias, kiam la sekcota linio estas horizontala, vertikala aŭ oblikva, sed ĝi ne funkcias, se la sekcota linio estas kurba. ===Interrompoj=== Etikedo povas aperi ankaŭ sur la sago mem, anstataŭ super aŭ malsuper ĝi. Por tion fari, simple tajpu la signon <tt>&#124;</tt> anstataŭ ^ aŭ _. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[dr]&#124;{(\alpha)}&B\\<br>C&D\\<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix65.png]]</center> La komando <tt>&#124;\hole</tt> estigas simplan truon en la sago. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar[dr]|\hole&B\\<br>C&D\\<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix66.png]]</center> Per nevidebla sago \ar{} kaj etikedo oni povas aperigi ion inter du ŝajne ne ligitaj elementoj. Ilustraĵo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{}[dr]|{\theta}&B\\<br>C&D\\<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix67.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Etikedoj]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Enhavo|Etikedoj : Enhavo]]''' |} </div> 2247 5440 2006-07-26T11:55:47Z Filipvansnaeskerke 86 /* Etikedoj : enhavo */ ==Etikedoj : enhavo== Laŭ la vidpunkto de la enhavo, la etikedoj kondutas ekzakte kiel elementoj : defaŭlte ili aperas en la matematika stilo de LaTeX ; oni povas tamen ilin aperigi en la teksta stilo kaj ilin diverse enkadrigi. Pri ĉio ĉi, vidu la rubrikon [[Elementoj]]. Ekzemplo de tekstostilaj etikedoj, kun diversaj tekstaj makrooj : :::<tt>\xymatrix{<br>\mbox{jardin} \ar @/^/ [drr]^{\mbox{\scriptsize{a\u{u}de}}}&&\\<br>&&\mbox{\^{g}ardeno}\\<br>\mbox{garden} \ar @/_/ [urr]_{\mbox{\scriptsize{vide}}}&&\\<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix68.png]]</center> Sama ekzemplo kun uzo de enkadrigaj komandoj : :::<tt>\xymatrix{<br>\mbox{jardin} \ar @/^/ [drr]^*+[F]{\mbox{\scriptsize{a\u{u}de}}}&&\\<br>&&\mbox{\^{g}ardeno}\\<br>\mbox{garden} \ar @/_/ [urr]_*+[F]{\mbox{\scriptsize{vide}}}&&\\<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix69.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Loko|Etikedoj : loko]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Sago_de/al_etikedo|Sago de/al etikedo]]''' |} </div> 2248 5441 2006-07-26T11:56:05Z Filipvansnaeskerke 86 Estas eble pafi sagon de etikedo al alia etikedo.<br> Sed, ĉar la etikedoj ne apartenas al la tabela strukturo, oni devas uzi apartan sintakson por indiki ilin kiel deirajn kaj celajn elementojn.<br> Tiu sintakso estas la nomada sintakso, laŭ la formulo : etikedo = "nomo", kie nomo estas iu ajn nomo de vi elektita por la etikedo.<br> La pafado de la sagoj okazas post la nomado kaj sekvas la sintakson de la [[Flanken_%C5%9Dovado#Sagoj_:_.C5.9Dan.C4.9Do_de_deira_punkto|ŝanĝo de deira punkto]]. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>2 \ar[r] ^{\times 2}="a" & 4 \ar[r] ^{\times 3}="b" & 12 \ar[r] ^{\times 4}="c" & 48<br>\ar @/^/ "a";"b" ^{+1}<br>\ar @/^/ "b";"c" ^{+2}<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix70.png]]</center> Alia ekzemplo de la nomada sintakso estas [[Elemento ekster la tabelo#Nomado|tie]]. <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Enhavo|Etikedoj : Enhavo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Elemento ekster la tabelo]]''' |} </div> 2249 5322 2006-07-25T13:34:40Z Filipvansnaeskerke 86 2250 5323 2006-07-25T13:35:02Z Filipvansnaeskerke 86 2251 5324 2006-07-25T13:35:19Z Filipvansnaeskerke 86 2252 5325 2006-07-25T13:36:29Z Filipvansnaeskerke 86 2253 5326 2006-07-25T13:36:42Z Filipvansnaeskerke 86 2254 5327 2006-07-25T13:36:53Z Filipvansnaeskerke 86 2255 5328 2006-07-25T13:37:04Z Filipvansnaeskerke 86 2256 5329 2006-07-25T13:37:16Z Filipvansnaeskerke 86 2257 5330 2006-07-25T13:37:29Z Filipvansnaeskerke 86 2258 5331 2006-07-25T13:37:54Z Filipvansnaeskerke 86 2259 5332 2006-07-25T13:38:08Z Filipvansnaeskerke 86 2260 5333 2006-07-25T13:38:20Z Filipvansnaeskerke 86 2261 5334 2006-07-25T13:38:34Z Filipvansnaeskerke 86 2262 5335 2006-07-25T13:38:59Z Filipvansnaeskerke 86 2263 5336 2006-07-25T13:39:12Z Filipvansnaeskerke 86 2264 5442 2006-07-26T11:56:25Z Filipvansnaeskerke 86 /* Nomado */ ==Sintakso== Jen tre simpla diagramo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & E \ar[l] \ar[d] \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D<br>}</tt> ... kie la elementoj estas egaldistance dismetitaj : <center>[[dosiero:Xymatrix71.png]]</center> Imagu, ke vi deziras tajpi longan komenton anstataŭ la elemento E. Jen unua provo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & *\txt{Tio estas tre longa komento kun efekto sur la strukturo de la tabelo.} \ar[l] \ar[d] \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D<br>}</tt> Tio faras : <center>[[dosiero:Xymatrix72.png]]</center> Vi konstatas, ke la longa komento grave perturbis la originan ekvilibron de la diagramo. Oni eble povas provi mallarĝigi la tekston, tiel : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & *\txt<3cm>{Tio estas tre longa komento kun efekto sur la strukturo de la tabelo.} \ar[l] \ar[d] \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix73.png]]</center> Jam pli bone, sed la distancoj inter la elementoj estas plu perturbitaj.<br> La plej bona solvo estas uzi la sintakson <tt>\save celindiko \restore</tt>, kie <tt>celindiko</tt> obeu la jam viditajn sintaksojn (rubriko : [[Sagoj#Celindiko|Sagoj : celindiko]]) aŭ la [[Grupigi_elementojn|grupigan sintakson]].<br> Post la celindiko, vi rajtas tajpi iun ajn elementon.<br> La rezulto de tiu sintakso estas, ke la entajpita elemento ne perturbos la strukturon de la unua tabelo : la elemento aperas sen efekto sur la aliaj elementoj, kvazaŭ ĝi starus ekster la tabelo. Jen la apliko de tiuj komandoj sur nia ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & {} \save[]*\txt<3cm>{Tio estas tre longa komento sen efekto sur la strukturo de la tabelo.} \ar[l] \ar[d] \restore \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D<br>}</tt> Rimarko : la celindiko [] montras la fakon mem, kie ĝi estas tajpita. La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix74.png]]</center> Vi konstatas, ke la longa komento efektive ne perturbas la distancon inter la elementoj de l'tabelo, sed la efekto ankoraŭ ne estas kontentiga. Jen ebla plibonigo, per aldono de nevidebla rektangula kadro ĉirkaŭ la komento : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & {} \save[]+<2.5cm,0cm>*\txt<3cm>{Tio estas tre longa komento sen efekto sur la strukturo de la tabelo.} \ar[l] \ar[d] \restore \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D<br>}</tt> Pri la sintakso de la kadroj, vidu la rubrikon [[Elementoj#Kadroj_.C4.89irka.C5.AD_elementoj|Elementoj : kadroj]]. La nun pli kontentiga rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix75.png]]</center> ==Nomado== Se oni deziras pafi sagon al ekstertabela elemento, oni devas unue nomi ĝin laŭ sintakso jam vidita en la rubriko [[Sago_de/al_etikedo|Sago de/al etikedoj]]. Ekzemplo : :::<tt>\xymatrix{<br>A \ar@{-}[dr] & {} \save[]+<2.5cm,0cm>*\txt<3cm>{Tio estas tre longa komento sen efekto sur la strukturo de la tabelo.}= "bla" \ar[l] \ar[d] \restore \\<br>& B \ar@{-}[r] & C \ar@{-}[r] & D \ar"bla"<br>}</tt> Rezulte de tio aperas nova sageto el la elemento D al la ekstertabela komento : <center>[[dosiero:Xymatrix76.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Sago_de/al_etikedo|Sago de/al etikedo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Surlinia diagramo]]''' |} </div> 2265 5344 2006-07-25T14:06:36Z Filipvansnaeskerke 86 2266 5345 2006-07-25T14:06:48Z Filipvansnaeskerke 86 2267 5346 2006-07-25T14:07:08Z Filipvansnaeskerke 86 2268 5347 2006-07-25T14:07:21Z Filipvansnaeskerke 86 2269 5348 2006-07-25T14:07:34Z Filipvansnaeskerke 86 2270 5349 2006-07-25T14:07:47Z Filipvansnaeskerke 86 2271 5443 2006-07-26T11:56:42Z Filipvansnaeskerke 86 Oni povas meti diagramon sur normala teksta linio, same kiel oni povas, en LaTeX, tajpi matematikaĵojn meze de teksto, kondiĉe ke la matematikaĵoj staru inter $ kaj $. Por aperigi diagramon sur linio, oni povas ankaŭ tajpi la signojn $ antaŭ <tt>\xymatrix{</tt> kaj post la lasta <tt>}</tt>. Tio ne estas devigata, sed la nivelado kun la linio estas pli bela.<br> Sed nepre oni devas tajpi la kodon <tt>@1</tt> inter <tt>\xymatrix</tt> kaj la unua <tt>{</tt>. Jen simpla ekzemplo : :::<tt>\paragraph{}<br>Se vi tajpas $\xymatrix@1{A \ar @/^/ [r] \ar @/_/ [r]& B}$ meze de teksto, la rezulto estas bona</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix77.png]]</center> Por pli granda diagramo, ĉar oni estas en la matematika modo, oni rajtas uzi la matematikajn makroojn, ekzemple : :::<tt>\paragraph{}<br>La diagramo $\left(\vcenter{\xymatrix@1{A \ar @/^/ [r] \ar @/_/ [r]& B\\C&D}}\right)$ estas sur la linio.</tt> Tio faras : <center>[[dosiero:Xymatrix78.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Elemento ekster la tabelo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Difini la dimensiojn]]''' |} </div> 2272 5353 2006-07-25T14:56:52Z Filipvansnaeskerke 86 2273 5354 2006-07-25T14:57:07Z Filipvansnaeskerke 86 2274 5444 2006-07-26T11:57:04Z Filipvansnaeskerke 86 /* Difino de egala interspaco kun iu valoro : @!=1.5cm */ ==Spacoj inter la elementoj : linia alteco kaj kolumna larĝeco== Sen precizigo, xymatrix adaptas la linian altecon kaj la kolumnan larĝecon al la grandeco de la elementoj, tiel ke la spaco inter najbaraj elementoj estas egala, laŭ interne kalkulita valoro.<br> Oni tamen povas ŝanĝi tiun kutiman interspacon. ===Linia alteco : @R==== Per la kodo <tt>@R=</tt> (sekvata de longeco esprimata per la kutimaj mezurunuoj) tajpita inter <tt>\xymatrix</tt> kaj la unua <tt>{</tt> oni precizigas la vertikalan interspacon, alidire la linian altecon. ===Kolumna larĝeco : @C==== Sammaniere, la kodo <tt>@C=</tt> efikos sur la horizontala distanco inter najbaraj elementoj, tio estas sur la larĝeco de la kolumnoj. Ilustre : <center>[[dosiero:Xymatrix84.png]]</center> Jen komparaj ekzemploj : <center> {| |--------------- ! !Kodo !Rezulto |--------------- |Kutima interspaco |<tt>\xymatrix{<br>AAAAAAAAAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix79.png]] |--------------- |Precizigita interspaco |<tt>\xymatrix@C=.2cm{<br>AAAAAAAAAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix80.png]] |} </center> ===Alteco kaj larĝeco : @==== La kodo <tt>@=</tt> same uzata efikas samtempe sur la vertikala kaj horizontala interspacoj. Jen ilustraĵo per <tt>@=0pt</tt> : :::<tt>\xymatrix@=0pt{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix81.png]]</center> La elementoj estas tre proksimaj, sed ne tuŝas unu la alian, ĉar ili konservas sian propran marĝenon. Ankaŭ la dimension de tiu oni povas difini : vidu tuj sube. ==Marĝenoj de la elementoj== Oni povas precizigi la dimensiojn de la marĝenoj, kiuj ĉirkaŭas la elementojn.<br> Por la vertikalaj marĝenoj, oni uzas la kodon <tt>@H=</tt> en la samaj kondiĉoj, kiel la jam ĉi-supre viditaj kodoj.<br> Por la horizontalaj marĝenoj, oni uzas la kodon <tt>@W=</tt>.<br> Kaj por ĉiuj marĝenoj samtempe, oni uzas la kodon <tt>@M=</tt>. Ilustre : <center>[[dosiero:Xymatrix82.png]]</center> Ekzemplo, kie oni uzis kaj <tt>@=0pt</tt> kaj <tt>@M=0pt</tt> por havi la minimuman interspacon : :::<tt>\xymatrix@=0pt@M=0pt{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix83.png]]</center> ==Marĝenoj de la etikedoj== Oni povas precizigi la dimension de la etikedaj marĝenoj per la kodo <tt>@L=</tt> same uzata kiel la ĉi-supraj kodoj. Komparaj ekzemploj : <center> {| |--------------- ! !Kodo !Rezulto |--------------- |Kutima marĝeno |<tt>\xymatrix{<br>A\ar[r]^1&B<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix86.png]] |--------------- |Precizigita marĝeno |<tt>\xymatrix@L=20pt{<br>A\ar[r]^1&B<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix85.png]] |} </center> ==Operatoroj + kaj -== Anstataŭ la signo <tt>=</tt> uzata en la ĉi supraj kodoj, oni povas uzi la signojn <tt>+</tt> kaj <tt>-</tt> por respektive kreskigi kaj malkreskigi la defaŭlte kalkulitan valoron de la diversaj interspacoj. Komparaj ekzemploj : <center> {| |--------------- ! !Kodo !Rezulto |--------------- |Kutima interspaco |<tt>\xymatrix{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix93.png]] |--------------- |Signo <tt>=</tt> |<tt>\xymatrix@=20pt{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix94.png]] |--------------- |Signo <tt>+</tt> |<tt>\xymatrix@+20pt{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix95.png]] |--------------- |Signo <tt>-</tt> |<tt>\xymatrix@-20pt{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix96.png]] |} </center> ==Diversaj malpermesoj de interspaca variado== La interspacoj normale varias laŭ la grandeco de la elementoj. Oni povas malpermesi tiun variadon kaj devigi ĉiujn interspacojn havi unu egalan dimension. ===Difino laŭ la plej granda elemento : @!=== La kodo <tt>@!</tt>, tajpita inter <tt>\xymatrix</tt> kaj la unua <tt>{</tt>, devigas ĉiujn interspacojn adaptiĝi al la plej granda elemento de l'tabelo. Ĉiuj elementoj ŝajnas havi la grandecon de la plej granda elemento. Komparaj ekzemploj : <center> {| |--------------- ! !Kodo !Rezulto |--------------- |Kutima varianta interspaco |<tt>\xymatrix{<br>AAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix87.png]] |--------------- |Egala interspaco |<tt>\xymatrix@!{<br>AAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrix88.png]] |} </center> ===Difino de egala interspaco=== ====Difino de egala interspaco kun nula valoro : @!0==== Per la kodo <tt>@!0</tt>, la elementoj ŝajnas havi nulan dimension, alidire la sistemo kalkulas la interspacojn, kvazaŭ ĉiuj elementoj estus nuldimensiaj punktoj en la centro de ĉiu fako de l'tabelo. Ekzemplo, kun mallongaj elementoj : :::<tt>\xymatrix@!0{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix89.png]]</center> Ekzemplo, kun longa elemento : :::<tt>\xymatrix@!0{<br>AAAAAAAAAAAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix90.png]]</center> ====Difino de egala interspaco kun iu valoro : @!=1.5cm==== Oni povas precizigi la dimensiojn de la interspacoj per kutima mezurunuo : la sistemo difinas la interspacojn sen konsidero pri la reala dimensio de la elementoj. Ekzemplo, kun mallongaj elementoj : :::<tt>\xymatrix@!=.5cm{<br>A&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix91.png]]</center> Ekzemplo, kun longa elemento : :::<tt>\xymatrix@!=.5cm{<br>AAAAAAAAAAAA&B\\C&D<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix92.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Surlinia diagramo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Turni la tabelon]]''' |} </div> 2275 5361 2006-07-25T16:54:48Z Filipvansnaeskerke 86 2276 5362 2006-07-25T16:55:11Z Filipvansnaeskerke 86 2277 5363 2006-07-25T16:55:58Z Filipvansnaeskerke 86 2278 5364 2006-07-25T16:56:12Z Filipvansnaeskerke 86 2279 5365 2006-07-25T16:56:26Z Filipvansnaeskerke 86 2280 5366 2006-07-25T16:56:40Z Filipvansnaeskerke 86 2281 5367 2006-07-25T16:57:06Z Filipvansnaeskerke 86 2282 5368 2006-07-25T16:57:22Z Filipvansnaeskerke 86 2283 5369 2006-07-25T16:57:37Z Filipvansnaeskerke 86 2284 5370 2006-07-25T16:57:51Z Filipvansnaeskerke 86 2285 5371 2006-07-25T16:58:35Z Filipvansnaeskerke 86 2286 5372 2006-07-25T16:58:48Z Filipvansnaeskerke 86 2287 5373 2006-07-25T16:59:12Z Filipvansnaeskerke 86 2288 5374 2006-07-25T16:59:36Z Filipvansnaeskerke 86 2289 5375 2006-07-25T16:59:53Z Filipvansnaeskerke 86 2290 5376 2006-07-25T17:00:05Z Filipvansnaeskerke 86 2291 5377 2006-07-25T17:00:16Z Filipvansnaeskerke 86 2292 5378 2006-07-25T17:00:29Z Filipvansnaeskerke 86 2293 5445 2006-07-26T11:57:24Z Filipvansnaeskerke 86 Oni tre facile povas turni la tabelon al iu direkto, tajpante la signon <tt>@</tt> inter <tt>\xymatrix</tt> kaj la unua <tt>{</tt>, kaj aldonante la direkton per unu el la kodoj : u, l, d, ur, dr, dl aŭ ul.<br> Oni ankaŭ povas uzi la direktan kodon r, sed tio ŝanĝos nenion, ĉar tio estas la defaŭlta direkto de la tabeloj. Ekzemplo, kun direkto r (sen turno !) : :::<tt>\xymatrix@r{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix97.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto dr : :::<tt>\xymatrix@dr{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix98.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto d : :::<tt>\xymatrix@d{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix99.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto dl : :::<tt>\xymatrix@dl{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix100.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto l : :::<tt>\xymatrix@l{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix101.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto ul : :::<tt>\xymatrix@ul{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix102.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto u : :::<tt>\xymatrix@u{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix103.png]]</center> Ekzemplo, kun direkto ur : :::<tt>\xymatrix@ur{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix104.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Difini la dimensiojn]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[%C5%9Can%C4%9Di la defa%C5%ADltan stilon]]''' |} </div> 2294 5382 2006-07-25T19:16:57Z Filipvansnaeskerke 86 2295 5383 2006-07-25T19:17:13Z Filipvansnaeskerke 86 2296 5384 2006-07-25T19:17:25Z Filipvansnaeskerke 86 2297 5385 2006-07-25T19:17:40Z Filipvansnaeskerke 86 2298 5386 2006-07-25T19:17:53Z Filipvansnaeskerke 86 2299 5387 2006-07-25T19:18:06Z Filipvansnaeskerke 86 2300 5388 2006-07-25T19:18:18Z Filipvansnaeskerke 86 2301 5389 2006-07-25T19:18:31Z Filipvansnaeskerke 86 2302 5446 2006-07-26T11:57:47Z Filipvansnaeskerke 86 /* Ŝanĝi la defaŭltan stilon de la etikedoj */ ==Ŝanĝi la defaŭltan stilon de la elementoj== Kiel jam dirite ([[Elementoj]]), la elementoj aperas en la matematika stilo de LaTeX. Oni tre facile povas adapti tiun stilon uzante la kutimajn matematikajn stilkomandojn, aŭ eĉ elekti la tekstan stilon kiel defaŭltan stilon.<br> La ĝenerala makroo por tion fari estas : <tt>\def\objectstyle{}</tt> tajpenda antaŭ <tt>\xymatrix</tt>. Inter la vinkuloj <tt>{}</tt> oni tajpas la stilan komandon. ===Ŝanĝoj en la matematika stilo=== Oni povas doni al la makroo <tt>\def\objectstyle{}</tt> ĉiujn stilkomandojn, kiuj validas por LaTeX. Ili estas <tt>\displaystyle</tt> (defaŭlta matematika stilo), <tt>\textstyle</tt> (surlinia matematikaĵo), <tt>\scriptstyle</tt> (la signoj akiros la grandecon de eksponentoj kaj indicoj), <tt>\scriptscriptstyle</tt> (la signoj akiros la grandecon de eksponentoj de eksponentoj), <tt>\mathrm</tt>, <tt>\mathsf</tt>, <tt>\mathtt</tt>, <tt>\mathit</tt>, <tt>\mathbf</tt>, <tt>\mathnormal</tt> (defaŭlta matematika stilo), <tt>\boldmath</tt>, <tt>\mathcal</tt> (por skribi per kaligrafiaj signoj). Ekzemplo, kun la komando <tt>\mathcal</tt> : :::<tt>\def\objectstyle{\mathcal}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix105.png]]</center> ===Teksta stilo kiel defaŭlta stilo=== Sammaniere, ankaŭ la stilkomandoj validaj por la teksta stilo funkcias en tiu kazo. La plej simpla estas <tt>\hbox</tt>, kiu aperigas la elementojn en teksta stilo. Por specialaj stiloj, oni rajtas uzi, ekzemple, <tt>\texttt</tt>, <tt>\textsf</tt>, <tt>\textup</tt>, <tt>\textit</tt>, <tt>\textsl</tt>, <tt>\textsc</tt> kaj <tt>\textbf</tt>. Ekzemplo, kun la komando <tt>\hbox</tt> : :::<tt>\def\objectstyle{\hbox}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix106.png]]</center> Ekzemplo, kun la komando <tt>\textsc</tt> : :::<tt>\def\objectstyle{\textsc}<br>\xymatrix{<br>a \ar[r]&b\\c&d \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix107.png]]</center> ===Defaŭltaj kadroj=== Per la makroo <tt>\entrymodifiers={}</tt>, tajpenda antaŭ <tt>\xymatrix</tt>, oni povas elekti tipon de kadro por ĉiuj elementoj de la tabelo. La tipoj de kadro estas montritaj sur la paĝo [[Elementoj]]. Ekzemplo, kun simpla kvadrata kadro : :::<tt>\entrymodifiers={+[F]}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix108.png]]</center> Ekzemplo, kun cirkla kadro : :::<tt>\entrymodifiers={+<10pt>[o][F]}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]&B\\C&D \ar[l]<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix109.png]]</center> ==Ŝanĝi la defaŭltan stilon de la etikedoj== Per la makroo <tt>\def\labelstyle{}</tt> uzata ekzakte kiel la ĉi supre vidita makroo <tt>\def\objectstyle{}</tt> oni povas ŝanĝi la defaŭltan stilon de la etikedoj. Ekzemplo, kun la du makrooj por produkti tute tekstan diagramon : :::<tt>\def\labelstyle{\hbox}<br>\def\objectstyle{\hbox}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]^{teksto}&B\\C&D \ar[l]^{teksto}<br>}</tt> La rezulto estas : <center>[[dosiero:Xymatrix110.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Turni la tabelon]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Grupigi elementojn]]''' |} </div> 2303 5395 2006-07-25T19:23:46Z Filipvansnaeskerke 86 2304 5396 2006-07-25T19:24:17Z Filipvansnaeskerke 86 2305 5397 2006-07-25T19:24:30Z Filipvansnaeskerke 86 2306 5398 2006-07-25T19:24:43Z Filipvansnaeskerke 86 2307 5399 2006-07-25T19:24:57Z Filipvansnaeskerke 86 2308 5400 2006-07-25T19:25:08Z Filipvansnaeskerke 86 2309 5447 2006-07-26T11:58:10Z Filipvansnaeskerke 86 /* La konkera teĥniko */ Estas kelkfoje utile uzi plurajn elementojn kvazaŭ ili estus nur unu aro, kiun oni povas enkadrigi, aŭ el kiu oni povas pafi sagon. ==La konkera teĥniko== Per la konkera teĥniko, oni kreskigas la teritorion de unu elemento sur la teritorion de aliaj elementoj : la tuto fariĝas unu solan grupon da elementoj, sed la centro de tiu grupo restas la centro de la konkeranta elemento. La sintakso estas jena : <tt>\save konkeranta elemento.konkerita elemento \restore</tt>. La konkerita teritorio estas rektangula : la elementoj sur la komunaj kaj interaj kolumnoj kaj linioj apartenas al la grupo. Ekzemplo de vertikala grupo, kun kadro : :::<tt>\xymatrix{<br>A&\\<br>B \ar"2,2"&C\\<br>D&<br>\save<br>"1,1"."3,1"<br>*+[F]\frm{}<br>\restore<br>}</tt> Tio aperigas : <center>[[dosiero:Xymatrix111.png]]</center> Komentoj : *<tt>"1,1"."3,1"</tt> grupigas ĉiujn elementojn ekde la fako sur la unua linio kaj unua kolumno ĝis la tria linio kaj unua kolumno *La elemento <tt>"1,1"</tt> estas la konkeranta elemento : ĝia centro restas la centro de la grupo (vidu la postan ekzemplon) *La komandoj <tt>\save</tt> kaj <tt>\restore</tt> ebligas enkonduki aferojn en la diagramon, kiuj ne perturbas la strukturon de la tabelo : fakte, la grupo estas speco de ekstertabela objekto *<tt>\frm{}</tt> utilas ĉi tie nur por okupi la lokon de normala <tt>{}</tt> : sed tiuj <tt>{}</tt> estas neeblaj, ĉar la grupo de elementoj ne estas mem elemento de la tabelo Sama ekzemplo kun sago el la centro : :::<tt>\xymatrix{<br>A&\\<br>B&C\\<br>D&<br>\save<br>"1,1"."3,1"<br>*+[F]\frm{}<br>\ar"2,2"<br>\restore<br>}</tt> Tio aperigas : <center>[[dosiero:Xymatrix112.png]]</center> La centro de la grupo restas la centro de la konkeranta elemento : la sago estas ja pafita el la centro de la grupo ! Se oni deziras, ke la centro de la grupo estu la "vera centro", ne la centro de la konkeranta elemento, oni devas aldoni <tt>!C</tt> post la grupiga komando : :::<tt>\xymatrix{<br>A&\\<br>B&C\\<br>D&<br>\save<br>"1,1"."3,1"!C *\frm{\}}<br>\restore<br>}</tt> Tio aperigas : <center>[[dosiero:Xymatrix113.png]]</center> Komentoj : *<tt>!C</tt> movas la referencan punkton de la grupo al la normala centro de la objektoj en xy-pic ; <tt>C</tt> indikas la centron de la objektaj skatoloj : vidu [[%C5%9Can%C4%9Do_de_celo|Sagoj : ŝanĝo de celo]] *Laŭ la manlibro (Xy-pic Reference Manual, p. 25), la komando <tt>\frm{}</tt> ebligas desegni diversajn krampojn kaj vinkulojn. Jen la eblecoj, kiuj funkcias per la testita instalaĵo (MikTeX 2.4) : <center> {| |--------------- !style="padding-right:10em"| !Kodo !Rezulto |--------------- |1 |<tt>\xymatrix{<br>A&\\<br>B&C\\<br>D&<br>\save<br>"1,1"."3,1"!C *\frm{\{}<br>\restore<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixkr1.png]] |--------------- |2 |<tt> \xymatrix{<br>A&\\<br>B&C\\<br>D&<br>\save<br>"1,1"."3,1"!C *\frm{\}}<br>\restore<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixkr2.png]] |--------------- |3 |<tt>\xymatrix{<br>&D\\<br>A&B&C\\<br>\save<br>"2,1"."2,3"!C *\frm{^\}}<br>\restore<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixkr3.png]] |--------------- |4 |<tt>\xymatrix{<br>A&B&C\\<br>&D<br>\save<br>"1,1"."1,3"!C *\frm{_\}}<br>\restore<br>}</tt> |[[dosiero:Xymatrixkr4.png]] |} </center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[%C5%9Can%C4%9Di la defa%C5%ADltan stilon]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Unua ekzemplo]]''' |} </div> 2310 5406 2006-07-26T08:48:31Z Filipvansnaeskerke 86 2311 5407 2006-07-26T08:48:43Z Filipvansnaeskerke 86 2312 5408 2006-07-26T08:48:57Z Filipvansnaeskerke 86 2313 5409 2006-07-26T08:49:18Z Filipvansnaeskerke 86 2314 5410 2006-07-26T08:49:33Z Filipvansnaeskerke 86 2315 5411 2006-07-26T08:49:47Z Filipvansnaeskerke 86 2316 5412 2006-07-26T08:50:02Z Filipvansnaeskerke 86 2318 5448 2006-07-26T11:58:35Z Filipvansnaeskerke 86 /* Skemo */ ==Kodo== <tt>\xymatrix{<br></tt> :<tt>&{}&&&&&&&\\<br>b\ar@{.}[rrr]&&&{\bullet}\ar@{.}[rrrr]^<{M_1}&&{}&&{}&\\<br>&&&&&&&&\\<br>0\ar'[rrrrrrrr]^</1.5cm/{M_0}_</1.4cm/{0}_</3.7cm/{a/3}_>/-3cm/{2a/3}^>/-1cm/{M_3}&{\bullet}&&&&&&{\bullet}&{}\\<br>&&&&&&&&\\<br>-b\ar@{.}[rrrrr]&&&{}\ar@{.}[uuuu]&&{\bullet}\ar@{.}[uuuu]\ar@{.}[rr]_<{M_2}&&{}&\\<br>&{}\ar[uuuuuu]&&&&&&&<br></tt> <tt>}</tt> ==Rezulto== <center>[[dosiero:Xymatrixekz1.png]]</center> ==Skemo== <center>[[dosiero:Xymatrix114.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Grupigi elementojn]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Dua ekzemplo]]''' |} </div> 2319 5414 2006-07-26T09:03:58Z Filipvansnaeskerke 86 2320 5415 2006-07-26T09:04:18Z Filipvansnaeskerke 86 2321 5449 2006-07-26T11:58:52Z Filipvansnaeskerke 86 /* Skemo */ ==Kodo== <tt>\xymatrix{<br></tt> :<tt>&&*+<1.5pc>[o][F]{2} \ar@/^/[r]^0 \ar@/^/[dl]^1 &*+<1.5pc>[o][F]{3} \ar@/^/[l]^0\ar@/^/[dr]^1&\\<br>\ar[r]&*+<1.5pc>[o][F]{1}\ar@/^/[ur]^1\ar@/^/[dr]^0\ar[dl]&&&*+<1.5pc>[o][F]{4}\ar@/^/[ul]^1\ar@/^/[dl]^0\\<br>&&*+<1.5pc>[o][F]{6}\ar@/^/[ul]^0\ar@/^/[r]^1\ar[dl]&*+<1.5pc>[o][F]{5}\ar@/^/[l]^1\ar@/^/[ur]^0&\\<br>&&&&\\<br></tt> <tt>}</tt> ==Rezulto== <center>[[dosiero:Xymatrixekz2.png]]</center> ==Skemo== <center>[[dosiero:Xymatrix117.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Unua ekzemplo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Tria ekzemplo]]''' |} </div> 2322 5418 2006-07-26T09:10:30Z Filipvansnaeskerke 86 2323 5419 2006-07-26T09:10:45Z Filipvansnaeskerke 86 2324 5450 2006-07-26T11:59:10Z Filipvansnaeskerke 86 /* Rimarko */ ==Kodo== <tt>\def\objectstyle{\txt}</tt><br> <tt>\entrymodifiers={+[]}</tt><br> <tt>\xymatrix@R=.5cm{</tt><br> :<tt>mesa\^{g}o \ar[r] & sendo \ar[r] & kanalo \ar[r] & ricevo \ar[r] & mesa\^{g}o\\<br>& (enkodigo) & (bruo) \ar@<2ex>[u] \ar[u] \ar@<-2ex>[u]& (elkodigo)&</tt><br> <tt>}</tt><br> ==Rezulto== <center>[[dosiero:Xymatrixekz4.png]]</center> ==Rimarko== La komando <tt>\entrymodifiers={+[]}</tt> pligrandigas la spacon ĉirkaŭ la elementoj kaj desegnas nevideblan kadron, tiel ke la sagoj aperas iom for de la elementoj. Alia solvo estas la komando <tt>\objectmargin={5pt}</tt>, kiu metas marĝenon ĉirkaŭ ĉiu objekto : tiel oni povas tre precize alĝustigi la grandecon de la marĝenoj. Jen la kodo kaj la rezulto kun tiu komando : <tt>\def\objectstyle{\txt}</tt><br> <tt>\objectmargin={10pt}</tt><br> <tt>\xymatrix@R=.5cm{</tt><br> :<tt>mesa\^{g}o \ar[r] & sendo \ar[r] & kanalo \ar[r] & ricevo \ar[r] & mesa\^{g}o\\<br>& (enkodigo) & (bruo) \ar@<2ex>[u] \ar[u] \ar@<-2ex>[u]& (elkodigo)&</tt><br> <tt>}</tt><br> Rezulte : <center>[[dosiero:Xymatrixekz5.png]]</center> <div style="margin-top: 3em"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Tria ekzemplo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Kvina ekzemplo]]''' |} </div> 2325 5421 2006-07-26T09:19:43Z Filipvansnaeskerke 86 2326 5422 2006-07-26T09:19:57Z Filipvansnaeskerke 86 2327 5451 2006-07-26T11:59:24Z Filipvansnaeskerke 86 /* Rezulto */ ==Kodo== <tt>\def\objectstyle{\txt}</tt><br> <tt>\entrymodifiers={+[]}</tt><br> <tt>\xymatrix@R=.5cm{</tt><br> :<tt>{}&{}\\<br>jardin \ar@{-->}'[u]'[ur]^{\txt{a\u{u}de}}[rd] \ar[rd]&\\<br>&\^{g}ardeno\\<br>garden \ar@{-->}'[d]'[dr]_{\txt{vide}}[ru] \ar[ru]&\\<br>{}&{}</tt><br> <tt>}</tt><br> ==Rezulto== <center>[[dosiero:Xymatrixekz4.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Kvara ekzemplo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"| |} </div> 2328 5454 2006-07-26T13:09:45Z 83.197.78.124 /* Kodo */ ==Kodo== <tt>\xymatrix{</tt><br> :<tt>&&&*+<2pc>[F]{A1}\ar@{-}[d]&*+<2pc>[F]{A2}\ar@{-}[dl]\\<br>&#42;+<1pc>[F]{\txt{I1: 172.25.8.1\\ttt: 192.50.60.1}}\ar@{-}[ddr]&*+<1pc>[F]{\txt{RN enkursigilo\\NAT}}\ar@{-}[ur]|{{\footnotesize\txt{Interreto\\195.200.150.1}}}\ar@{-}[dd]^<<<<{172.25.8.5}^>>>>{\txt{Eterreto I}}&&*+<1.5pc>[o][F]{\txt{\^{S}alto}}&\\<br>&#42;+<1pc>[F]{\txt{I2: 172.25.8.2\\ttt: 192.50.60.2}}\ar@{-}[dr]&&&&*+<2pc>[F]{A3}\ar@{-}[ul]\\<br>&#42;+<1pc>[F]{\txt{I3: 172.25.8.3\\ekstera dns:\\193.50.60.3}}\ar@{-}[r]&*+<1.5pc>[o][F]{\txt{\^{S}alto}}\ar@{-}[r]^{172.25.8.4}&*+<2pc>[F-:<3pt>]{{\large\txt{R}}}\ar@{-}[uur]_<<{172.25.10.4}^{\txt{Eterreto A}}&&\\<br>&#42;+<2pc>[F]{\txt{PPP1}}\ar@{-}[r]^{\txt{PPP}}&*+<2pc>[F]{\txt{PVC3}}\ar@{-}[r]&*+<2pc>[o][F]{\txt{HUB}}\ar@{-}[dr]\ar@{-}[r]\ar@{-}[u]|{172.25.12.132}&*+<2pc>[F]{\txt{PVC1}}&\\<br>&#42;\txt{PPP}&&*\txt{Eterreto PVC}&*+<2pc>[F]{\txt{PVC2}}&</tt><br> <tt>}</tt> ==Rezulto== <center>[[dosiero:Xymatrixekz3.png]]</center> ==Skemo== <center>[[dosiero:Xymatrix118.png]]</center> <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Dua ekzemplo]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Kvara ekzemplo]]''' |} </div> 2329 5455 2006-07-26T13:10:30Z Filipvansnaeskerke 86 2330 5456 2006-07-26T13:15:35Z Filipvansnaeskerke 86 2331 5458 2006-07-27T05:16:04Z 84.42.235.122 '''RAKONTOJ PRI FEINOJ''' DE CHARLES PERRAULT Esperantigitaj de Sinjorino SARPY PROFESORINO APROBITA DE LA FRANCA SOCIETO POR LA PROPAGANDO DE ESPERANTO LIONA GRUPO Korektitaj de Sinjoro Doktoro ZAMENHOF Honora medalo de l’Turing-Klubo Franca PARIS LIBRAIRIE HACHETTE ET Cie 79, Boulevard Saint-Germain 1904 Mi pensas, ke mi faras agrablaĵon al Esperantistoj el ĉiuj landoj, prezenlante al ili tradukon de l'RAKONTOJ PRI FEINOJ DE CHARLES PERRAULT. Mi penis konservi ilian plaĉan naivecon al tiuj mirrakontoj kiuj amuzis en ĉiuj tempoj, per ilia simpleco kaj ilia ĉarmo, la feliĉan infanaron kaj eĉ la seriozajn gepatrojn. P. S. *[[La Blua-Barbo]] *[[La Ruĝa-Ĉapeto]] *[[La Belulino dormanta en Arbaro]] *[[La Majstro Kato aŭ la Kato piedvestita per botoj]] *[[Cindrulino aŭ la vitra Pantofleto]] *[[Riketo kun la Tufo]] *[[La malgranda Fingreto]] *[[Felo de Azeno]] 2332 6173 2006-11-09T19:09:37Z 159.50.203.7 - 4 misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] LA BLUA-BARBO Estis iam viro, kiu havis belajn domojn urbajn kaj kamparajn, multe da teleraro ora kaj arĝenta, meblojn broditajn kaj oritajn kaleŝojn, sed, bedaŭrinde, tiu viro havis barbon bluan. Tio malbeligis lin kaj faris lin tiel terura, ke ĉiuj virinoj kaj fraŭlinoj forkuris de li. Unu el liaj najbarinoj, altrangulino, havis du filinojn perfekte belajn, li petis de ŝi la manon de unu el la du, lasante al ŝi elekton de tiu, kiun ŝi volus doni al li. Ambaŭ rifuzis kaj resendis lin unu al alia reciproke, ne povanta konsenti fariĝi edzino de viro, kiu havis bluan barbon. Krom tio li edziĝis jam kelkfoje kaj neniu sciis kion li faris el tiuj aliaj edzinoj. Blua-Barbo por konatiĝi, alkondukis ilin kun ilia patrino kaj tri aŭ kvar el iliaj bonegaj amikinoj, kelkaj junuloj el la najbara lando en unu el siaj kampodomoj, kie oni loĝis ok tagojn. Estis tiam nur promenadoj, ĉasadoj, fiŝkaptojn, dancadoj, festenoj kaj manĝetoj: neniel oni dormis, oni faris malicon nokte unuj al la aliaj; fine ĉio iris tiel bone, ke la plej juna ektrovis, ke la domestro havas barbon ne tiel bluan kiel antaŭe, kaj kontraŭe li estas tre honesta viro. Tuj kiam oni revenis en la urbon, oni edziĝis. Post unu monato, Blua-Barbo diris al sia edzino, ke li devas fari vojaĝon provincan, pri afero grava, dum almenaŭ ses semajnoj. Li ŝin petis bone ĝoji, dum lia forestado, inviti siajn bonajn amikinojn, konduki ilin en la kamparon kaj fari ĉie bonan manĝeton: „Jen estas, li diris al ŝi, la ŝlosiloj de l'du grandaj meblujoj, jen tiu de l'telerujo kie estas la teleraro ora kaj arĝenta, ne uzata ĉiutage; jen tiu de miaj monkestoj, tiu de miaj kasetoj, kie estas miaj diamantoj, kaj jen la ŝlosiloj de ĉiuj apartamentoj. Tiu ĉi ŝlosileto estas de l'kabineto lokita ĉe l’ekstremaĵo de la granda galerio de l’malsupra ĉambraro: Malfermu ĉion, iru ĉien, sed pri tiu ĉi negranda kabineto, mi malpermesas al vi iri en ĝin; kaj mi malpermesas tion tiamaniere, ke vi povas timi mian tutan koleron se vi ĝin malfermos.“ Ŝi promesis ĝuste observi ĉion, kion li ĵus ordonis al ŝi; kaj li kisinte ŝin, supreniris en sian kaleŝon kaj forveturis. La najbarinoj kaj la bonaj amikinoj ne atendis, ke ŝi sendu serĉi ilin por veni al la juna edzino pro la malpacienca deziro, kiun ili havis, vidi ĉiujn riĉaĵojn en ŝia domo, ne kuraĝanta veni dum la edzo estis tie, pro lia blua barbo kiu timigis ilin. La ĉambrojn, kabinetojn, ĉiujn pli belajn unu ol la aliaj, ili trairis tuj. Ili supreniris poste en la meblujojn, kie ili ne povis sufiĉe admiri la nombron kaj belecon de l’tapetoj, litoj, sofoj, tabletoj, tabloj kaj speguloj, kie oni sin vidis de l’piedoj ĝis la kapo, kaj kies oritaj, arĝentaj kadroj estis la plej belaj kaj plej riĉaj, kiujn oni povis vidi: ili ne ĉesis trograndigi kaj envii la feliĉon de sia amikino, kiu tamen sin ne amuzis, vidante ĉiujn tiujn riĉaĵojn, pro la dezirego kiun ŝi havis, malfermi la kabineton de l’malsupra ĉambraro. Ŝia scivolo ŝin tiel premis, ke, ne konsiderante kiel malhonestaĵo, ke ŝi lasu sian societon, ŝi malsupreniris kaŝatan ŝtuparon; iom da tempo, ŝi haltis, pripensante la malpermeson kiun faris al ŝi ŝia edzo kaj la malfeliĉajn konsekvencojn kiuj povos okazi al ŝi se ŝi estos malobea; sed la tento fariĝis tiel forta, ke ŝi ne povis venki ĝin. Ŝi prenis do la ŝlosileton, kaj, tremante, malfermis la pordon de l’kabineto. Unue ŝi nenion vidis, ĉar la fenestroj estis fermitaj; post kelkaj momentoj, ŝi ekvidis la plankon tute kovritan de malfluida sango en kiun speguliĝis la korpoj de kelkaj senvivaj virinoj, alligitaj laŭlonge de l’muroj; ili estis la korpoj de ĉiuj eksedzinoj de Blua-Barbo, mortigitaj de li, unu post alia! Ŝi pensis, ke ŝi mortas de teruro, kaj la ŝlosilo de l’kabineto, kiun ŝi ĵus tiris el la seruro, falis teren. Rekonsciiĝinte iom, ŝi levis la ŝlosilon, fermis la pordon kaj supreniris al sia ĉambro por ripozi, sed ŝi ne sukcesis, ĉar ŝi estis tre ekscitita. Rimarkinte ke la ŝlosilo estis makulita de sango, ŝi ĝin viŝis du aŭ tri fojojn, sed la sango ne malaperis. Ŝi lavis kaj defrotis ĝin per sablo, sed ĉiam restis la sango, ĉar la ŝlosilo estis feino kaj estis neeble purigi ĝin tute: kiam oni purigis la sangon sur unu flanko, ĝi revenis sur alia. La saman vesperon, Blua-Barbo revenis el sia vojaĝo kaj diris ke, per leteroj ricevitaj, li eksciis ke ĵus finiĝis, profitege por li, l’afero pro kiu li forveturis. Lia edzino faris ĉion eblan por atesti sian kontentecon pro lia rapida reveno. La tagon sekvantan li petis la ŝlosilojn, ŝi tiel tremis donante ilin, ke li senpene divenis ĉion, kio okazis: „Kial, li diris, la ŝlosilo de l’kabineto ne estas kun la aliaj? Sendube, ŝi diris, mi ĝin lasis sur mia tablo. - Ne forgesu doni ĝin al mi, baldaŭ, diris Blua-Barbo.“ Post kelkaj prokrastoj, ŝi devis alporti la ŝlosilon. Blua-Barbo ĝin ekzamenis kaj diris: „Kial estas sango sur tiu ŝlosilo? - Mi ne scias, respondis la malfeliĉa virino, pli pala ol la morto. - Vi ne scias! diris Blua-Barbo, mi ĝin bone scias; vi volis eniri en la kabineton! Nu! sinjorino, tien vi eniros kaj loĝos apud la sinjorinoj, kiujn vi vidis.“ Ŝi sin ĵetis al la piedoj de sia edzo plorante kaj petante de li pardonon, kun ĉiuj signoj de vera pento, ŝi estis tiel bela kaj malĝoja, ke ŝi povus kortuŝi ŝtonegon. „Vi tuj mortos, sinjorino, li diris al ŝi, kaj jam nun. - Ĉar mi devas morti, ŝi respondis, rigardante lin per okuloj plenaj je larmoj, donu al mi iom da tempo por preĝi Dion? - Mi al vi donas duonan kvaronon da horo, sed ne unu minuton pli.“ Kiam ŝi estis sola, ŝi alvokis sian fratinon, kaj diris al ŝi: „Anno, fratino mia (ŝi estis tiel nomata), iru, mi vin petas, supren de l’turo, vi vidos ĉu miaj fratoj venas, ili promesis al mi viziti min hodiaŭ, kaj se vi vidas ilin, vi signodonu por ke ili rapidu.“ Fratino Anno iris supren de l’turo, kaj la malfeliĉa virino kriis de tempo al tempo: „Anno, fratino mia, ĉu vi vidas neniun veni?“ Kaj fratino Anno respondis: „Mi vidas nenion krom la suno kiu radias kaj la herbo kiu verdas.“ Tamen Blua-Barbo kun tranĉilego en mano, ekkriis per sia tuta forto: „Vi malsupreniru rapide aŭ mi supreniros! - Ankoraŭ momenton, mi vin petas“, respondis lia edzino, kaj tuj ŝi dolĉe kriis: „Anno, fratino mia, ĉu vi vidas neniun veni?“ Kaj fratino Anno respondis: „Mi vidas nenion krom la suno kiu radias kaj la herbo kiu verdas. - Malsupreniru tuj, ekkriis Blua-Barbo, aŭ mi supreniros.- Mi venas“, respondis lia edzino, kaj ankoraŭ ŝi kriis: „Anno, fratino mia, Anno, ĉu vi vidas neniun veni? - Mi vidas, respondis Anno, grandan nubon da polvo kiu venas tien ĉi. - Ĉu estas miaj fratoj? - Ve! ne, fratino mia, mi vidas nur aron da ŝafoj. - Ĉu, do vi ne volas malsupreniri? ekkriis Blua-Barbo. - Ankoraŭ momenteton“, respondis lia edzino, kaj denove ŝi kriis: „Anno, fratino mia, Anno, ĉu vi vidas neniun veni? - Mi vidas, respondis Anno, du rajdantoj kiuj venas tien ĉi, sed ili estas ankoraŭ tre malproksime... Dio estu laŭdata! ekkriis ŝi, ili estas miaj fratoj... Mi signodonas al ili por ke ili akceliĝu tiom kiom ili povos.“ Blua-Barbo kriis tiel forte, ke la tuta domo tremis. La malfeliĉa virino malsupreniris kaj falis teren surgenue al liaj piedoj, tute ploreganta, la haroj disigitaj: „Tio nenion utilas, diris Blua-Barbo, estas necese, ke vi mortu.“ Tiam li prenis ŝin per la haroj, kaj li levis tranĉilegon, li sin preparis tranĉi la kapon al ŝi. La malfeliĉa virino sin turnante al li kaj rigardante lin per okuloj preskaŭ senvivaj, petegis lin, doni al ŝi alian momenton por preĝi. - „Ne, ne, diris li, rekomendu vin bone al Dio“, kaj levante sian brakon... En tiu ĉi momento, oni puŝas fortege la pordon. Blua-Barbo tuj haltis; oni malfermis kaj du rajdantoj eniris, glavon en mano, ili kuris rekte al Blua-Barbo. Li rekonis la du fratojn de sia edzino, la unua estis dragono, la dua mosketisto; li ekforkuris tuj, sed la du fratoj persekutis kaj atingis lin antaŭ la perono. Ili trapikis lian korpon per la glavoj kaj mortigis lin. La malfeliĉa virino estis preskaŭ tiel malviva kiel ŝia edzo, kaj ne havis forton stariĝi por kisi siajn fratojn. Montriĝis, ke Blua-Barbo havis nenian heredanton, tiamaniere, ke lia edzino restis mastrino de ĉiuj liaj bienoj. Ŝi uzis parton de ĝi por edzinigi sian fratinon Annon kun juna nobelo, kiu ŝin amis de longe; aliparte, ŝi aĉetis oficojn kapitanajn por siaj fratoj, kaj, per la resto, ŝi edziniĝis kun tre honesta viro kiu forgesigis al ŝi la malbonan tempon, kiun ŝi pasigis kun Blua-Barbo. 2333 6174 2006-11-09T19:13:19Z 159.50.203.7 - 5 misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] LA RUĜA ĈAPETO (1) Estis iam en vilaĝo knabineto la plej bela kiun oni povis vidi; ŝia patrino kaj ankoraŭ pli ŝia avino amis ŝin ĝis freneziĝo. Tiu ĉi bona virino farigis al ŝi ruĝan ĉapeton, kiu plibeligis ŝin tiel, ke ĉie oni vokis ŝin: La Ruĝa-Ĉapeto. En unu tago ŝia patrino farinte platajn kukojn, diris al ŝi: „Iru vidi kiel fartas via avino, oni diris al mi, ke ŝi estas malsana, portu al ŝi platan kukon, kaj tiun ĉi poteton da butero.“ La Ruĝa-Ĉapeto foriris tuj al ŝia avino, kiu loĝis en alia vilaĝo. Transirante arbaron, ŝi renkontis Sinjoron Lupon, kiu forte deziris manĝi ŝin sed ne kuraĝis pro kelkaj arbohakistoj kiuj estis en la arbaro; li demandis ŝin kien ŝi iras. La malfeliĉa infanino ne scianta la danĝeron paroli kun Lupo, diris al li: „Mi iras viziti mian avinon kaj porti al ŝi platan kukon kaj poteton da butero, kiujn mia patrino al ŝi sendas. - Ĉu ŝi loĝas tre malproksime? demandis la Lupo. - Ho, jes, respondis Ruĝa-Ĉapeto, ŝi loĝas trans la muelejo kiun vi vidas tie, tie en la unua domo de l’vilaĝo. - Bone, diris la Lupo, mi ankaŭ volas iri viziti ŝin, mi iros per tiu ĉi vojo, kaj vi tra tiu alia, kaj ni vidos kiu el ni alvenos plej frue.“ La Lupo rapide ekkuris tra la malpli longa vojo kaj la knabineto tra la pli longa, sin amuzante per kolektado de aveloj, kurado post papilioj, aŭ farado de bukedoj per floretoj, kiujn ŝi trovis. La Lupo baldaŭ alvenis en la domon de la avino: li frapis: Tok, tok. - Kiu estas tie? - Estas via nepino, la Ruĝa-Ĉapeto, diris la Lupo, falsante ĝian voĉon, kiu alportas al vi platan kukon kaj poteton da butero, kiujn mia patrino al vi sendas.“ La bona avino estis en sia lito, ĉar ŝi estis malsaneta, ŝi kriis: „Detiru la bobeneton de la ligna najleto, kaj la pordo malfermiĝos.“ La Lupo detiris la bobeneton kaj la pordo malfermiĝis, li sin ĵetis sur la bonan avinon kaj manĝis ŝin rapidege: ĉar de tri tagoj, li nenion manĝis. Poste li fermis la pordon kaj kuŝiĝis en la liton de la avino, atendante la Ruĝan-Ĉapeton, kiu, post kelkaj momentoj, frapis la pordon: Tok, tok. - Kiu estas tie? La Ruĝa-Ĉapeto aŭdante la raŭkan voĉon de l’Lupo, unue ektimis, sed pensante, ke ŝia avino malvarmumis, ŝi respondis: - Estas via nepino, la Ruĝa-Ĉapeto, kiu alportas al vi platan kukon kaj poteton da butero, kiujn mia patrino al vi sendas. - Detiru la bobeneton de la ligna najleto, kaj la pordo malfermiĝos. La Ruĝa-Ĉapeto detiris la bobeneton kaj la pordo malfermiĝis. La Lupo vidante ŝin eniri, diris, kaŝante sin en la liton, sub la kovrilon: - Metu la platan kukon kaj la poteton da butero sur la pankeston kaj tuj kuŝiĝu apud mi. La Ruĝa-Ĉapeto sin senvestigis kaj metis en la liton, kie ŝi miregis vidante kiel ŝia avino estas kiam ŝi estas senvestigita. Ŝi diris: - Ho, avino mia! kiel grandajn brakojn vi havas! - Tio estas por ĉirkaŭpreni vin pli bone, filino mia! - Ho, avino mia! kiel grandajn krurojn vi havas! - Tio estas por kuri pli bone, infanino mia. - Ho, avino mia? kiel grandajn okulojn vi havas! - Tio estas por vidi pli bone, infanino mia. - Ho, avino mia! kiel grandajn orelojn vi havas! - Tio estas por aŭdi pli bone, filino mia. - Ho, avino mia! kiel grandajn dentojn vi havas? - Tio estas por manĝi vin pli bone. Kaj dirante tiujn ĉi vortojn, la kruela Lupo sin ĵetis sur la Ruĝan-Ĉapeton kaj ŝin manĝegis. RIMARKO. - La tria rakonto „La Feino“ estis esperantigita de Sinjoro Doktoro ZAMENHOF en Ekzeraro kaj Sinjoro L. DE BEAUFRONT reproduktis ĝin en Grammaire et Exercices de la langue internaionale Esperanto. (1) Ĉapeto - Chaperon, diminutif de chape, sorte d'ancien vêtement qui recouvrait aussi la tête. Chapel = couronne. 2334 6177 2006-11-10T18:36:26Z 159.50.101.8 - 5 misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] LA BELULINO DORMANTA EN ARBARO Estis iam reĝo kaj reĝino, ili bedaŭris, ke ili ne havas infanon. Nek akvoj, nek religiaj promesoj, nek pilgrimoj kondukis al la dezirata celo. Fine, tamen, la reĝino gravediĝis kaj naskis filinon. Oni faris belegan bapton, oni donis por baptopatrinoj al la princineto ĉiujn feinojn kiujn oni povis trovi en la lando (oni trovis sep) por ke ĉiu el ili faru donacon al ŝi, kiel kutimis tiam la feinoj. La princineto tiel havus ĉiujn imageblajn perfektojn. Post la festobapto, la tuta kompanio revenis al la palaco de l’reĝo. Tie estis festenego por la feinoj. Antaŭ ĉiu el ili oni metis riĉegan manĝilaron. En ingo el masiva oro estis kulero, forko kaj tranĉilo el delikata oro, ornamitaj per diamantoj kaj rubenoj. Sed, kiam ĉiuj sidiĝis al la tablo, oni vidis eniri maljunan feinon, kiu ne estis invitita, ĉar de kvindek jaroj, ŝi ne eliris el sia turo: oni pensis, ke ŝi estas mortinta aŭ ensorĉita. La reĝo donigis al ŝi manĝilaron, sed estis neeble doni al ŝi similan ingon el masiva oro, ĉar oni faris nur sep, por la sep aliaj feinoj. La maljunulino trovis, ke ŝi estas malestimata, ŝi murmuris inter siaj dentoj kelkajn minacojn. Juna feino kiu sin trovis apud ŝi, aŭdis ŝin. Timante kelkan malagrablan donacon por la princineto, ŝi tuj kaŝis sin post tapeton por malgrandigi, kiel eble plej multe, la malfeliĉon kiun la maljunulino faros. La feinoj komencis laŭvice fari donacojn al la princineto. La plej juna volis, ke la princineto estu la plej bela persono el ĉiuj; la dua, ke ŝi havu tiom da spirito kiom anĝelo; la tria, ke ŝi havu ĉarmon admirindan en ĉio, kion ŝi faros; la kvara, ke ŝi dancu perfekte; la kvina, ke ŝi kantu kiel najtingalo; kaj la sesa, ke ŝi ludu per diversaspecaj muzikiloj kun granda perfekteco. La vico de la maljuna feino venis; ŝi diris, skuante la kapon pro sia kolero pli ol pro maljuneco: „La princineto pikos sian manon per ŝpinilo kaj mortos.“ Tiu ĉi terura donaco tremigis ĉiujn, kaj ĉiuj ekploris. Sed, la juna feino aperis el post la tapeto kaj laŭte diris: „Trankviliĝu, gereĝoj, pri tio, via filino ne mortos; bedaŭrinde mi ne havas sufiĉan potencon por neniigi tute tion, kion mia maljuna fratino faris, sed la princino pikinte sian manon per ŝpinilo, ne mortos, ŝi falos nur en profundegan dormadon kiu daŭros cent jaron. Ĉe la fino de tiu tempo, unu reĝido venos veki ŝin.“ La reĝo publikigis tuj ordonon malpermesantan ŝpini per ŝpinilo aŭ konservi ŝpinilojn en la domo sub morta puno. Pasis dekkvin aŭ dekses jaroj. Unu tagon, la gereĝoj foriris kamparon. La juna princino kurante tra la kastelo, supreniris al la ĉambroj kiuj sin trovis en la supro de la ĉefturo kaj eniris en ĉambreton kie bona maljunulino ŝpinis per ŝpinilo. Tiu ĉi bona virino ne sciis la malpermeson faritan de l'reĝo. „Kion vi faras tie, mia bona homino? diris la princino. - Mi ŝpinas, mia bela infanino,respondis la maljunulino, kiu ne konis ŝin. - Ho, tio estas tre bela! rediris la princino, kiel vi faras? donu al mi por ke mi vidu, ĉu mi farus tiel bone kiel vi.“ La princino estis viva kaj iom petolema, ŝi prenis la ŝpinilon kaj tuj pikis sian manon kaj... svenis: la decido de la feinoj efektiviĝis. La bona maljunulino treege embarasita ekkriis helpon; de ĉie oni venis, oni verŝis akvon sur la vizaĝon de la princino, oni disigis ŝiajn vestojn, oni frapis ŝiajn manojn, oni frotis la tempiojn per akvo de Hungarlando, sed nenio ŝin revivigis. Tiam, la reĝo aŭdante bruon, supreniris, kaj memorante la antaŭdiron de la feinoj, li metigis la princinon en la plej belan apartamenton de l’palaco, sur liton broditan per oro kaj arĝento. Ŝi ŝajnis anĝelo, tiel bela ŝi estis; ŝia sveno ne malaperigis la vivajn kolorojn de ŝia vizaĝo, ŝiaj vangoj estis ĉiam rozaj kaj ŝiaj lipoj kvazaŭ koralo; ŝi havis nur la okulojn fermitajn, oni aŭdis ŝin dolĉe spiri, kio atestis, ke ŝi ne mortis. La reĝo ordonis lasi ripozi ŝin, ĝis venos la horo vekiĝi. La bona feino kiu konservis al ŝi la vivon, kondamnante ŝin dormi cent jarojn, estis en la reĝolando de Matakino, dekduon da mejloj de tie ĉi, kiam la malfeliĉo okazis al la princino, sed ŝi estis rapide informita de malgrandegulo, kiu havis botojn de sep mejloj (estis botoj per kiuj oni faras sep mejlojn per unu sola paŝego). La feino tuj ekveturis kaj alvenis post unu horo, per fajra ĉaro, trenita de drakoj. La reĝo prezentis la manon al ŝi, kiam ŝi malsupreniris de l’veturilo. Ŝi aprobis ĉion, kio estis farita, sed, ĉar ŝi estis tre antaŭzorgema, ŝi pensis ke, kiam la princino vekiĝos, ŝi estos tre embarasita, tute sola, en tiu malnova kastelo. Ŝi tuŝis per sia vergo ĉion (krom la gereĝoj), la guvernistinojn, la honorajn fraŭlinojn, ĉambristinojn, nobelojn, oficirojn, paĝioj, lakeojn, k. t. p. Ŝi tuŝis ankaŭ ĉiujn ĉevalojn kiuj estis en la ĉevalejoj, kun la ĉevalistoj, hundegoj de la birdokorto, kaj la malgranda Puflo, hundineto amata de la princino, kiu estis apud ŝi en ŝia lito. Tuj, ĉiuj ekdormis por vekiĝi kiam ilia mastrino vekiĝos kaj utili al ŝi kiam ŝi bezonos. Eĉ la rostiloj, antaŭ la fajro, plenegaj je perdrikoj aŭ fazanoj ekdormis kaj la fajro subite estingiĝis. La feinoj estis lertaj en sia laboro. Tiam la gereĝoj kisis sian karan infaninon kaj eliris el la kastelo, farante malpermeson al iu ajn iri tien. Tiu malpermeso estis superflua, ĉar, kreskis en kvarono da horo, ĉirkaŭ la parko, multe da arbegoj kaj arbetoj, sovaĝaj rozoj kaj dornoj interplektitaj, tiamaniere, ke nek besto, nek homo povis pasi tie. Oni vidis nur la supron de l’turoj, starante tre malproksime. La feino aranĝis tion, por ke la princino havu nenion por timi de la scivoluloj, dum ŝi dormos... Pasis cent jaroj. La reĝido, kiu regis tiam, estis de alia familio ol la dormanta princino. Li ĉasis tra tiuj lokoj, kaj li demandis informojn pri la turoj kiujn li vidis, super la arbarego tre densa. Ĉiu respondis laŭ tio, kion li aŭdis diri: unuj diris, ke en tiu malnova kastelo loĝas spiritoj; aliaj, ke ĉiuj sorĉistoj de la ĉirkaŭa lando faras sian sabaton tie. La plej komuna opinio estis, ke ia Lupohomo tie loĝas kaj tien portas ĉiujn infanojn kiujn li kaptas, por manĝi ilin senĝene, ĉar li sola povas transiri la arbaron. La princo ne sciis kion kredi, kiam unu maljuna kamparano diris: „Mia princo, antaŭ pli ol kvindek jaroj, mi aŭdis mian patron diri, ke en tiu kastelo estas la plej bela princino kiun oni povis vidi, ke ŝi devas dormi cent jarojn, tiam venos reĝido por veki ŝin kaj edziĝi kun ŝi.“ Aŭdante tiujn parolojn, la princo flamiĝis kaj ekkredis sen ŝanceliĝo, ke li metos finon al tiu bela aventuro kaj puŝata de amo kaj de gloro, li decidis klarigi subite tion, kio estis. Apenaŭ li alproksimiĝis al la arbaro, ĉiuj arbegoj, rozujoj kaj dornoj dekliniĝis, kaj li pasis. Li marŝis rekte al la kastelo kaj eniris, sed liaj gvardianoj ne povis sekvi lin, ĉar la arboj reproksimiĝis tuj kiam li pasis. Li daŭrigis sian vojon: princo juna kaj amema estas ĉiam brava. Li eniris en grandan birdokorton kie ĉio, kion li vidis, povis malvarmegigi lin de timo. Terura silento, pentraĵo de l'morto prezentiĝis ĉie, estis nur homaj korpoj kaj bestoj etenditaj kiuj ŝajnis mortintaj. Tamen, li rekonis per la burĝonaj nazoj kaj per la ruĝaj vizaĝoj de la pordogardistoj, ke ili dormas; iliaj glasoj enhavis ankoraŭ kelkajn gutojn da vino, ili ekdormis trinkante. Li trapasis grandan korton pavimitan per marmoro, li supreniris la ŝtuparon, eniris en la ĉambron de la gvardianoj ordigitaj kiel plektbarilo, la karabenon sur ŝultro, ronkantaj plej bone. Li transpasis kelkajn ĉambrojn plenajn je nobeloj kaj sinjorinoj ĉiuj dormantaj, unuj staris, aliaj sidis. Li enpaŝis en oritan ĉambron kaj li vidis sur lito kies kurtenoj estis malfermitaj de ĉiuj flankoj, la plej belan vidaĵon, kiun li neniam vidis: princinon kiu ŝajnis dekkvin aŭ dekses-jara, kies frunto brilis kiel dia lumo. Li proksimiĝis tremante, admirante, kaj li fleksis genuon teren. Tiam, kiam la fino de l'ensorĉo venis, la princino vekiĝis, kaj lin rigardante per okuloj pli karesaj ol unua vido ŝajnis permesi, ŝi diris: „Ĉu estas vi, mia princo? Mi atendas vin de longe.“ La princo ĉarmita de tiuj ĉi vortoj kaj pli ankoraŭ per la maniero kiel ili estis diritaj, esprimis ŝian ĝojon kaj sian dankecon. Li certigis, ke li amas ŝin pli ol sin mem; malbone, ordigitaj estis liaj paroloj, ili plaĉis pli: malmulte da elokventeco, multe da amo. Pli konfuza li estis ol ŝi; tio neniun povas mirigi, ĉar ŝi estis havinta tempon por pripensi tion, kion ŝi diros al li; ŝajnas (la historio diras tamen nenion pri tio), ke dum ŝia longega dormado, la bona feino havigis al ŝi la plezuron de agrablaj sonĝoj. Fine dum kvar horoj ili interparoladis, kaj ili diris nur la duonon da aferoj, kiujn ili deziris rakonti al si reciproke. Dume la tuta palaco vekiĝis kun la princino, ĉiu reprenis sian oficon kaj ĉiuj svenis pro malsato, ĉar ili ne estis ĉiuj amemaj. La honora sinjorino malsatis kiel la aliaj, ŝi malpacienciĝis kaj laŭte diris al la princino, ke la manĝado estas pretigita. La princo helpis la princinon stariĝi; ŝi estis tute vestita, eĉ riĉege, sed kiel sia avino; tamen ŝi estis tre bela. Ili iris en la salonon de l’speguloj kaj vespermanĝis tie; la oficistoj de la princino faris servon. La violonistoj kaj obojistoj ludis tre bone malnovajn muzikaĵojn, kvankam estis pli ol cent jaroj, ke ili ne ludis ilin. Post la vespermanĝo, la princo kaj la princino geedziĝis antaŭ la pastro en la preĝejeto de l'kastelo kaj la honora sinjorino akompanis ilin en ilian dormoĉambron. Ili malmulte dormis, la princino ne bezonis. La princo ŝin lasis frumatene kaj reiris la urbon kie liaj gepatroj ĉagreniĝis pri li. La princo diris, ke ĉasante li eraris tra vojon en arbaro, kaj ke li kuŝis en la dometo de karbisto kiu donis al li nur nigran panon kaj fromaĝon. La reĝo lia patro kredis al li, sed lia patrino ne estis konvinkita, vidante ke ĉiutage preskaŭ, li ĉasas kaj ke li havas ĉiam pretekston por senkulpigi sin kiam li dormis ekstere. Ŝi komprenis, ke li enamiĝis. Li vivis kun la princino pli ol du plenajn jarojn: du infanoj naskiĝis; la unuanaskita kiu estis filino, estis nomata Aŭroro, kaj la duanaskita kiu estis knabo, estis nomata Taglumo, ĉar li estis ankoraŭ pli bela ol lia fratino. Ofte la reĝino patrino provis konfesigi sian filon esperante eltrovi lian sekreton, sed li kuraĝis neniam sin konfidi al ŝi, li amis ŝin, sed li ŝin timegis, ĉar ŝi estis idino de Lupohomoj. La reĝo edziĝis kun ŝi pro ŝia granda riĉeco. Mallaŭte en la kortego oni diris, ke ŝi multe penadis por ne ĵeti sin sur infanetojn. Pro tio la juna princo nenion diris. Sed kiam la reĝo lia patro mortis, li fariĝis mastro, tiam li publike anoncis sian edzecon, kaj li solenigis per belegaj festoj, la eniron de sia edzino meze de siaj du infanoj en la ĉefurbon. Post iom da tempo, la reĝo foriris por milito kontraŭ la imperiestro Kantalabuto, sia najbaro. Li lasis la reĝecon al la reĝino patrino kaj li tre rekomendis al ŝi sian edzinon kaj siajn infanojn. Li devis militi la tutan someron. Tuj kiam li ĵus foriris, la reĝino patrino sendis sian bofilinon kaj siajn genepojn al kampodomo en arbaro, por ke senĝene ŝi povu satigi sian teruran avidecon. Kelkajn tagojn poste ŝi iris tien, kaj, vespere, diris al sia kuirejestro: „Mi volas manĝi, ĉe nia tagmeza manĝo, la malgrandan Aŭroron. - Ha! Sinjorino! diris la kuirejestro. - Mi volas, diris la reĝino per terurega voĉo de Ogrino, avida manĝi freŝan viandon. Mi ĝin volas manĝi kun saŭco Roberto.“ La malfeliĉa homo bone vidis, ke estis neeble kontraŭbatali Ogrinon; li prenis tranĉilegon, supreniris al la ĉambro de la malgranda Aŭroro. Ŝi estis kvarjara kaj venis saltante kaj ridante sin ĵeti sur lian kolon kaj petis bombonon de li. Li ekploris; el la manoj la tranĉilego falis kaj li iris en la birdokorton buĉi ŝafideton. Li faris por ĝi bonan saŭcon, tiel bonan saŭcon, ke la mastrino diris, ke ŝi manĝis neniam ion pli bonan. Samtempe li forportis la malgrandan Aŭroron kaj donis ŝin al sia edzino kiu ŝin kaŝis en loĝejo en la fundo de la birdo-korto. Ok tagojn poste, la kruela reĝino diris: „Mi volas manĝi por mia vespermanĝo la malgrandetan Taglumon.“ La kuirejestro ne respondis, ĉar li decidis trompi ŝin kiel la unuan fojon. Li serĉis la malgrandetan Taglumon, kaj trovis lin batalantan per rapiro kontraŭ simiego, li tamen estis nur trijara. Li do forportis lin al sia edzino, kiu lin kaŝis kun la malgranda Aŭroro, kaj anstataŭigis lin per kaprideto tre mola, kiun la Lupohomino trovis admirinde bona. Tio iris tre bone ĝis tiam, sed unu fojon, la malbona reĝino diris: „Mi volas manĝi la junan reĝinon kun la sama saŭco kiel ŝiajn infanojn.“ Tiam la malfeliĉa kuirejestro malesperis. Kiel trompi ŝin ankoraŭ? La juna reĝino estis pli ol dudekjara ne aldonante la cent jarojn dum kiuj ŝi dormis; ŝia haŭto estis malmoleta kvankam blanka kaj bela. Li pensis, ke estos neeble trovi en la bestejo beston tiel malmolan kiel ŝi; li decidis por savi sian vivon, tranĉi la gorĝon al la reĝino. Li supreniris en ŝian ĉambron kaj li intencis ne ŝanceliĝi, li koleregis, kaj eniris, ponardon en la mano, en la ĉambron de la juna reĝino. Tamen, li ne volis surprizi ŝin, kaj kun respektego li diris al ŝi la ordonon ricevitan: „Faru, faru, ŝi diris, streĉante la kolon, efektivigu la ordonon kiun vi ricevis, mi kore iros revidi miajn karajn infanojn, kiujn mi amegis!“ Ŝi pensis, ke ili mortis de l’tempo kiam oni formetis ilin, dirante nenion al ŝi. - „Ne, ne, Sinjorino, respondis la kuirejestro kortuŝita, vi ne mortos, kaj vi revidos viajn karajn infanojn. Ili estas ĉe mi, kie mi kaŝis ilin, ankoraŭ mi trompos la reĝinon kaj mi donos al ŝi por manĝi junan cervinon anstataŭ vi.“ Tuj li kondukis ŝin en sian ĉambraron, la reĝino ĉirkaŭprenis siajn infanojn, kaj li iris prepari la cervinon, kiun la reĝino manĝis vespere kun la sama apetito kiel se ĝi estus la juna reĝino. Ŝi estis tre kontenta pri sia krueleco kaj ŝi intencis diri al la reĝo, kiam li revenos, ke la sovaĝaj lupoj manĝegis lian edzinon kaj liajn infanojn. Vespere, kiam ŝi vagis, laŭ sia kutimo en la kortoj kaj birdokortoj de l’kastelo por enspiri kelkan freŝan karnon, ŝi aŭdis en malalta salono la malgrandan Aŭroron, kiu petis pardonon por sia frato. La malgrandeta Taglumo ploris, ĉar la reĝino vipis lin por ia malbonaĵo kiun li faris. La Lupohomino rekonis la voĉon de la reĝino, ŝi furiozis, ke ŝi estis trompita. Ŝi ordonis, la sekvantan tagon matene, per terura voĉo kiu tremigis ĉiujn, ke oni alportu en la korton, kuvegon plenan je viperoj, bufoj, kolubroj kaj serpentoj, por ĵeti tien la reĝinon, ŝiajn infanojn, la kuirejestron, lian edzinon kaj lian servistinon. Ŝi donis ordonon konduki ilin kun manoj ligitaj post la dorso. Ĉiuj estis tie, la mortigistoj sin preparis ĵeti ilin en la kuvegon, kiam la reĝo ne atendita eniris en la korton sur sia ĉevalo. Li tre miris kaj demandis kion signifas tiu terura vidaĵo. Neniu kuraĝis raporti al li, kiam subite la Lupohomino furioza, ke ŝi ne povu plenumi sian venĝon, ĵetis sin mem kapon malsupren en la mezon de l’kuvego. Tuj ŝi estis manĝita de la malbelaj bestoj kiuj estis interne. La reĝo ne ĝojis, ŝi estis lia patrino, sed li konsoliĝis baldaŭ per sia bela edzino kaj siaj infanoj. 2335 6178 2006-11-10T18:40:15Z 159.50.101.8 - kelkaj misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] LA MAJSTRO KATO AŬ LA KATO PIEDVESTITA PER BOTOJ Unu muelisto lasis al siaj tri infanoj nur sian muelejon, sian azenon kaj sian katon. La divido baldaŭ estis farita, la heredintoj ne vokis notarion, nek advokaton kiuj formanĝis baldaŭ la tutan malriĉan heredon. La unuanaskito prenis la muelejon, la duanaskito prenis l’azenon kaj la plej juna prenis nur la katon. Tiu lasta frato ne povis konsoliĝi pri sia malgrasa parto, li diris: „Miaj fratoj honeste akirados rimedojn por vivi, sin ligante ambaŭ kune, sed mi, kiam mi estos manĝinta mian katon, kaj mi estos farinta mufon el ĝia felo, mi devos morti de malsato.“ La kato kiu aŭdis lin sed ŝajnis nenion kompreni, diris al li trankvile kaj serioze; „Ne malĝoju, mia mastro, donu al mi sakon kaj farigu por mi paron da botoj per kiuj mi povos iri en arbaron, kaj vi vidos, ke vi profitos tiom, kiom viaj fratoj.“ La mastro de l’kato malmulte tion kredis, kion ĝi diris, tamen li sciis, ke ĝi estas tiel lerta por kapti ratojn kaj musojn (li vidis ĝin pendanta per kruretoj aŭ kaŝata en faruno kvazaŭ ĝi estus mortinta), ke li ne malesperis esti helpata de ĝi en sia mizereco. Tuj kiam la kato havis tion, kion ĝi petis, brave ĝi metis la botojn sur siajn piedojn, la sakon sur sian kolon, ĝi prenis la ŝnurojn per siaj du antaŭaj piedetoj kaj foriris tra la kamparon, kie troviĝis multe da kunikloj. Ĝi estis metinta branon kaj laĉojn en sian sakon, ĝi sterniĝis senmove kvazaŭ mortinte, kaj atendis la momenton kiam kelka juna kuniklo ne scianta la ruzojn de l'mondo, venos ĵeti sin en ĝian sakon por manĝi la branon, kiun ĝi tien metis. Apenaŭ ĝi ekkuŝis, ĝi havis kontentecon: juna petola kuniklo eniris ĝian sakon. La Majstro kato tuj tiris la ŝnurojn, prenis kaj senkompate mortigis la kuniklon. Tre kontenta pri sia akiro, ĝi foriris al la palaco de l’reĝo, kaj, petis la permeson paroli kun li. Oni ĝin igis supreniri al la ĉambraro de Lia Moŝto; ĝi faris multajn riverencojn antaŭ la reĝo kaj diris al li: „Jen estas, via reĝa Moŝto, kuniklo el kamparo, kiun sinjoro markizo de Karaba (tia estis la nomo, kiun ĝi elektis por sia mastro) ordonis al mi prezenti al vi. - Diru al via mastro, respondis la reĝo, ke mi lin dankas kaj ke li plezurigis min.“ Alifoje ĝi sin kaŝis en kampo da greno, tenante ĉiam sian sakon malfermitan: du perdrikoj venis internen, ĝi tiris la ŝnurojn kaj kaptis ilin ambaŭ. Poste ĝi portis ilin al la reĝo, kiel ĝi faris kun la kuniklo. La reĝo plezure ricevis ankoraŭ la du perdrikojn kaj donis al ĝi trinkmonon. Tiel daŭrigis la kato dum du aŭ tri monatoj, donacadi de tempo al tempo ĉasaĵon de ĝia mastro al la reĝo. Unu tagon ĝi sciiĝis, ke la reĝo promenados sur la river-bordo kun sia filino, la plej bela princino en la tuta mondo; ĝi diris al sia mastro: „Se vi volas obei mian konsilon, vi estos baldaŭ riĉa: venu bani vin en la rivero, en loko kiun mi montros al vi, poste lasu min agi.“ La falsita markizo de Karaba faris tion, kion lia kato konsilis al li. La reĝo pasis dum li sin banis. Subite la kato fortege ekkriis: „Helpon! helpon! sinjoro markizo de Karaba dronas.“ La reĝo metis la kapon tra la pordon de l’veturilo kaj rekonis la katon kiu ofte alportadis al li ĉasaĵon. Li ordonis al siaj gvardianoj, ke ili iru rapide doni helpon al sinjoro markizo de Karaba. Dum oni tiris la malfeliĉan markizon el la rivero, la kalo proksimiĝinte al la reĝo diris, ke dum la bano de ĝia mastro, ŝtelistoj forportis liajn vestojn, malgraŭ ke ĝi kriis per la tuta forto: „Ŝtelistoj! Ŝtelistoj!“ (La ruza fripono kaŝis la vestojn sub ŝtonego.) La reĝo tuj ordonis al siaj ĉambelanoj, ke ili alportu plej belajn vestojn por sinjoro markizo de Karaba. La reĝo faris al li multe da karesoj. La belaj vestoj plibeligis lian bonan mienon (ĉar li estis bela kaj bontalia). La filino de l’reĝo trovis lin tre agrablan; tiam la markizo ĵetis al ŝi du aŭ tri rigardojn treege respektajn kaj iom karesajn kiuj igis ŝin enamiĝi ĝis frenezo. La reĝo volis, ke li eniru en la reĝan kaleŝon por daŭrigi la promenadon. La kato estis ravita vidante kiel prosperis ĝia intenco, ĝi iris antaŭen, kaj renkontinte kamparanojn kiuj falĉis, ĝi diris al ili:„Bravaj homoj kiuj falĉas, se vi ne diros al la reĝo, ke la herbejo kiun vi falĉas apartenas al sinjoro markizo de Karaba, vi estos hakitaj ĉiuj, kvazaŭ viando por pasteĉo.“ Momenton poste la reĝo pasis kaj demandis kies estis tiu herbejo. „Ĝi estas de sinjoro markizo de Karaba, respondis kune la falĉistoj, ĉar la minacoj de l'kato timigis ilin ĉiujn. - Vi havas tie belan bienon, diris la reĝo al la markizo. - Kiel vi vidas, via rega Moŝto, respondis la markizo. La Majstro kato iris ĉiam antaŭen, ĝi renkontis rikoltistojn kaj diris al ili: „Bravaj homoj kiuj rikoltas grenon, se vi ne diros al la reĝo, ke tiu ĉi greno apartenas al sinjoro markizo de Karaba, vi estos hakitaj, kvazaŭ viando por pasteĉo.“ La reĝo pasante volis scii al kiu apartenas tuta greno kiun li vidas. „Ĝi apartenas al sinjoro markizo de Karaba, respondis la rikoltistoj. La reĝo ĝojis ankoraŭ kun la markizo. La kato ĉiam antaŭiris la kaleŝon, kaj same parolis al ĉiuj, kiujn ĝi renkontis... kaj la reĝo miris pri la grandaj bienoj de sinjoro markizo de Karaba. Fine la Majstro kato alvenis en belan kastelon kies la estro estis lupohomo la plej riĉa kiun oni iam vidis: ĉiuj tiuj bienoj, tra kiuj pasis la reĝo, dependis de tiu ĉi kastelo, zorge, la kato esploris kiu estas kaj kion faras tiu Lupohomo, kaj petis permeson paroli kun li, dirante ke ĝi ne volas pasi apud tiu bela kastelo, ne havante la honoron saluti lin. La Lupohomo ĝin ricevis tiel afable kiel Lupohomo povas fari kaj li sidigis ĝin. „Oni certigis min, diris la kato, ke vi facile aliformigas vin jen en leonon, jen en elefanton, k.t.p.“ La Lupohomo respondis: „Tio estas vera, kaj vi tuj vidos min leonon...“ La kato ektremis vidante leonon antaŭ si, rapidege ĝi ekkuris sur la tegmenton, ne senpene, nek sendanĝere, pro ĝiaj botoj kiuj nenion taŭgis por marŝi sur la akvaj tuboj. Tamen la Lupohomo reprenis sian unuan formon, tiam la kato malsupreniris, konfesis sian timegon kaj aldonis: „Oni certigis min ankoraŭ sed mi ne povas kredi tion, ke vi facile aliformigas vin en bestetojn, ekzemple en muson, raton, k. t. p., Mi pensas ke tio estas neebla. - Neebla! ekkriis la Lupohomo, vi tuj vidos tion.“ Subite li fariĝis muso, kaj ekkuris sur la planko. Tuj la kato saltis sur la muson kaj ĝin manĝis. Fine la reĝo vidante proksime tiun belan kastelon volis eniri tien. La Majstro kato aŭdis la bruon de la kaleŝo ruliĝanta sur la levebla ponto, ĝi kuris antaŭ la reĝon kaj diris: „Via reĝa Moŝto mi deziras al vi bonvenon en tiu ĉi kastelo de sinjoro markizo de Karaba! - Ho! sinjoro markizo, ekkriis la reĝo, tiu ĉi kastelo estas via? Ĉu estas eble vidi ion pli belan ol tiukorto kaj tiuj konstruaĵoj ĉirkaŭ ĝi.“ La markizo prezentis la manon al la juna princino kaj sekvante la reĝon kiu supreniris la unua, ili eniris en grandan salonon, kie trovibis belega manĝeto kiun la Lupohomo estis preparinta por siaj amikoj, kiuj devis viziti lin, en tiu tago, sed kiuj ne kuraĝis eniri, sciante ke la reĝo estis tie. La reĝo estis ravita de la bonaj ecoj de l'markizo; lia filino tre ekamis lin; kaj vidinte la grandajn bienojn posedatajn de sinjoro de Karaba, la reĝo diris al li, post eltrinko de kvin aŭ ses glasoj: „De vi dependas, sinjoro markizo, ke vi estu mia bofilo.“ La markizo faris multajn riverencegojn kaj akceptis sen ŝanceliĝo, la honoron faritan de l'reĝo. Tiun saman tagon, li edziĝis kun la princino. La kato fariĝis granda sinjoro, kaj ne ĉasis plu la musojn, krom nur por sin amuzi. 2336 6179 2006-11-10T18:43:41Z 159.50.101.8 - pluraj misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] CINDRULINO aŭ LA VITRA PANTOFLETO Estis foje nobelo, kiu post la morto de sia unua edzino, edziĝis kun virino la plej malhumila kaj la plej fiera kiun oni povis vidi. Ŝi havis du filinojn perfekte similajn al ŝi; la edzo, de sia flanko, havis filinon ĉarman kaj nekompareble bonan. Ŝi heredis tiujn belajn ecojn de sia patrino, kiu estis la plej bonfara en la mondo. Tuj kiam la edziĝofestoj estis faritaj, la duonpatrino ekmontris malbonan humoron; la bonaj ecoj de la juna knabino faris ŝiajn filinojn ankoraŭ plu malamindaj. Ŝi mastrumis kaj sin okupis per la plej humilaj laboroj dome; ŝi purigis la telerojn kaj ŝtuparojn, ŝi balais la ĉambrojn de la sinjorino kaj fraŭlinoj; ŝi kuŝis supre de l’domo, en subtegmento, sur pajla malbona matraco, dum ŝiaj fratinoj kuŝis en ĉambroj pargetaj, kie estis belaj litoj kaj grandaj speguloj. La malfeliĉa knabino pacience suferis kaj ne kuraĝis plendi al sia patro, pro timo de liaj riproĉoj, ĉar lia edzino tute guvernis lin. Kiam ŝi estis farinta laboron, ŝi metis sin en angulon de l'kameno, kaj sidiĝis en la cindro: pro tio, oni ordinare ŝin nomis: Cindrulino. Tamen Cindrulino, malgraŭ siaj malbelaj vestoj, estis multe pli bela al ŝiaj duonfratinoj kvankam tre riĉe vestitaj. Okazis ke la reĝido donis balon, li petis la altrangajn personojn ĉeesti ĉe tiu balo. La du fratinoj estis invititaj. Tio tre okupis ilin pro la elekto de la vestoj aŭ ornamaĵoj kiuj plibeligus ilin. Tio estis nova laboro por Cindrulino; ŝi gladis tolaĵon, amelumis manumojn; oni parolis hejme nur pri maniero sin vesti: „Mi metos mian robon el ruĝa veluro, kaj mian punton el Anglujo, diris la unuanaskita. - Mi prenas mian ordinaran jupon, sed plie mian mantelon broditan per oraj floroj kaj mian ĉirkaŭkolon faritan el diamantoj, diris la dua. Oni sendis venigi la plej bonan frizistinon, oni aĉetis muŝojn preparitajn de la plej lerta faristino. Ili petis Cindrulinon, ke ŝi donu sian konsilon, ĉar ŝi havis bonegan guston. Cindrulino konsilis al ili kiel eble plej bone, ŝi eĉ kombis ilin. Dum ŝi kombis, ili diris al ŝi: „Ĉu vi ne estus feliĉa, Cindrulino, iri al la balo? - Ve? fraŭlinoj, vi simple volas moki min, tio ne estas por mi. - Vi estas prava, oni bone ridus se oni vidus Cindrulinon iri al la balo!“ Malgraŭ iliaj malbonaj paroloj, ŝi kombis ilin perfekte. Dum preskaŭ du tagoj, ili ne manĝis, tiom ili ĝojis. Oni rompis almenaŭ dekduon da laĉoj premante ilian talion, kaj ĉiam ili estis antaŭ la spegulo. Fine la dezirita tago venis, oni foriris. La malgaja Cindrulino ilin sekvis per la okuloj, kiel eble plej longe, kiam ŝi plu ne vidis ilin, ŝi ekploris. Ŝia baptopatrino kiu ŝin vidis ploreganta,demandis: „Kial vi ploras? - Mi tre volus... mi tre volus...“ Tiel forte, ŝi ploris, ke ŝi ne povis paroli. Ŝia baptopatrino estis feino, ŝi diris: „Ĉu vi volus iri al la balo? - Ho, jes, diris Cindrulino ekĝemante. - Nu! se vi estos bona knabino, mi faros, ke vi iros tien. Iru en la ĝardenon, kaj alportu al mi kukurbon.“ Cindrulino tuj serĉis la plej dikan kiun ŝi povis trovi, alportis ĝin al sia baptopatrino, ne povante diveni kiel tiu kukurbo povos igi ŝin iri al la balo. La baptopatrino malplenigis ĝin, lasante nur la ŝelon, ŝi tuŝis la kukurbon per sia vergeto kaj ĝi tuj fariĝis bela orita kaleŝo. Poste ili trovis en muskaptilo, ses musojn tute vivajn. Dum Cindrulino levis la pordeton de l’muskaptilo, la baptopatrino frapante ilin per sia vergeto aliformigis la musojn en belajn belgrizajn ĉevalojn. Por fari veturigiston, Cindrulino serĉis la ratkaptilon kie troviĝis tri rategoj. La feino elektis unu pro ĝia granda barbo kaj tuŝinte ĝin, aperigis veturigiston, kiu havis la plej belajn lipharojn, kiujn oni iam vidis. Poste, ŝi diris al Cindrulino: „Iru en la ĝardenon, vi trovos ses lacertojn post la verŝilo, alportu ilin al mi.“ La feino ŝanĝis ilin en ses lakeojn kiuj rapide supreniris posten de la kaleŝo. Ili portis ornamitajn vestojn kaj staris kiel se ili farus tion dum sia tuta vivo. Tiam la feino diris: „Nu, jen estas per kio iri al la balo. Ĉu vi estas kontenta? - Jes, sed mi ne povas iri tien, tiel malbone vestita.“ La baptopatrino ŝin tuŝis per la vergeto, kaj samtempe ŝiaj malbelaj vestoj fariĝis ŝtofo ora kaj arĝenta, tute ornamita per brilantaj ŝtonetoj. La feino donis ankoraŭ al Cindrulino paron da pantofloj el vitro, la plej belajn en la mondo. Kiam ŝi estis tiel bele vestita, ŝi supreniris en la kaleŝon; sed la baptopatrino rekomendis al ŝi, iri returnen antaŭ noktomezo, anoncante al ŝi, ke, se ŝi restos en la balo momenton plie, la kaleŝo refariĝos kukurbo, la ĉevaloj refariĝos musoj, la lakeoj denove fariĝos lacertoj, kaj la belaj vestoj reprenos sian unuan formon. Ŝi promesis kaj foriris tre ĝoja. Oni diris al la reĝido ke granda princino nekonata venis; li kuris ŝin akcepti, li donis la manon al ŝi kiam ŝi malsupreniris el la kaleŝo kaj ŝin akompanis en la salonon, kie estis la gereĝoj. Tiam fariĝis granda silento; la dancoj haltis, la violonoj plu ne ludis, atente oni rigardis la grandan belecon de tiu nekonata. Oni aŭdis kvazaŭ konfuzan bruon: „Ho! kiel ŝi estas bela!“ Eĉ la maljuna reĝo ŝin admiris kaj mallaŭte diris al la reĝino: „Estas longatempe, ke mi ne vidis tiel belan kaj amindan personon!“ Ĉiuj sinjorinoj ĉirkaŭrigardis ŝian ĉapelon kaj ŝian kostumon por farigi al si similajn vestojn, se ili povos trovi ŝtofojn sufiĉe belajn, kaj laboristojn sufiĉe lertajn. La reĝido ŝin sidigis en honoran lokon, kaj invitis ŝin por danci. Ŝi dancis belmove, kaj tiom pli oni admiris ŝin. Oni alservis belan manĝeton, la princo nenion manĝis, ĉar li estis tro okupata rigardi ŝin. Ŝi sidiĝis apud siaj fratinoj, ŝi faris al ili multe da ĝentilaĵoj, ŝi donis al ili jen la oranĝojn, jen la citronojn kiujn la princo prezentis al ŝi. La du fratinoj miris, ĉar ili ne rekonis ŝin. Dum ili parolis kune, Cindrulino aŭdis soni la tri kvaronojn de la dekdua horo, tuj ŝi faris riverencon antaŭ la gereĝoj, kaj foriris plej rapide kiel eble. Kiam ŝi alvenis domen, ŝi dankis sian baptopatrinon kaj diris al ŝi, ke ŝi dezirus multe iri al la balo la sekvantan tagon, ĉar la reĝido tre invitis ŝin. Ŝi rakontis ĉion, kio estis farita en la balo. Fine la du fratinoj revenis kaj frapis la pordon. Cindrulino malfermis tuj: „Kiel vi revenas malfrue“, ŝi diris oscedante kaj frotante siajn okulojn, kvazaŭ se ŝi ĵus vekiĝis. Tamen ŝi tute ne bezonis dormi. „Se vi estus veninta al la balo, diris unu el ŝiaj fratinoj, vi vidus la plej belan princinon kiun oni povas vidi; ŝi faris al ni multe da ĝentilaĵoj; ŝi donis al ni oranĝojn kaj citronojn.“ Cindrulino ĝojis kaj demandis la nomon de tiu princino, sed ili respondis: „Neniu ŝin konas, sed mi pensas, ke la reĝido revas pri ŝi kaj donus ĉion en la mondo por scii kiu ŝi estas.“ Cindrulino ridetis kaj diris: „Ĉu ŝi estas do tre bela? mia Dio! Kiel vi estas feliĉaj! Ĉu mi ne povos vidi ŝin? Fraŭlino Ĵavoto, pruntu al mi vian flavan veston kiun vi metas ĉiutage? - Vere, diris fraŭlino Ĵavoto, mi opinias, ke mi estus freneza, se mi pruntus mian veston al tia malbela cindrulino.“ La sekvantan tagon, la du fratinoj iris denove al la balo, kaj Cindrulino ankaŭ, sed pli bone vestita ol la unuan fojon. La reĝido ĉiam restis apud ŝi kaj diris al ŝi multajn agrablaĵojn. La juna fraŭlino ne enuis kaj forgesis la malpermeson faritan de sia baptopatrino, tiamaniere, ke la unua bato de noktomezo sonis, kiam ŝi pensis, ke estas apenaŭ la dekunua horo. Rapide ŝi leviĝis kaj forkuris tiel malpeze kiel cervino. La princo ŝin sekvis, sed ne povis atingi ŝin. Dum ŝi kuris, unu el ŝiaj vitraj pantofloj falis teren; la princo ĝin relevis kaj ĝin kaŝis. Cindrulino reirante domen spiregis, sed ŝi estis sen kaleŝo, sen lakeoj, kaj vestita per siaj malbelaj vestoj; nenio restis al ŝi de ŝia granda eleganteco, krom unu el ŝiaj pantofletoj simila al tiu, kiun ŝi lasis fali teren. Oni demandis al la gvardianojn ĉe la pordo de l’palaco, ĉu ili vidis eliri princinon; ili vidis nenian princinon sed junan malriĉan knabinon, kiun ŝajnis pli vere vilaĝanino sed ne fraŭlino. Kiam revenis la du fratinoj, Cindrulino denove demandis ilin ĉu la bela sinjorino venis al la balo? - „Jes, ili diris, ŝi forkuris tiel rapide, ke ŝi lasis fali teren unu el siaj vitraj pantofloj, la plej beleta en la mondo. La reĝido ĝin relevis kaj konservis; sendube, mi pensas, li tre amas la belan personon al kiu apartenas tiu pantoflo.“ Ili parolis ĝuste, ĉar kelkajn tagojn poste, la reĝido publikigis per sonado de ĉaskorno, ke li edziĝos kun tiu, kies piedo eniros en la pantofleton. Oni komencis provi ĝin sur la princinoj, poste sur la dukinoj, kaj sur la tuta kortego, sed vane. Oni ĝin portis al la du fratinoj, kiuj faris ĉion eblan por enirigi sian piedon en la pantoflon, sed ili ne sukcesis. Cindrulino, rigardante ilin, rekonis sian pantoflon, kaj diris ridante: „Lasu ankaŭ mi ĝin provi!“ Ŝiaj fratinoj ekridis kaj ŝin mokis. Tamen, la nobelo kiu provigis la pantoflon, atente rigardis Cindrulinon, li trovis ŝin tre bela, kaj diris, ke tio estas prava. Li sidigis Cindrulinon, kaj proksimigante la pantoflon al ŝia piedeto, li vidis tuj, ke senpene ĝi eniros kiel ganto. La du fratinoj miris kaj ilia miro pliiĝis ankoraŭ, kiam Cindrulino eltiris el sia poŝo la duan pantofleton per kiu ŝi piedvestis la alian piedon. Tiam alvenis la feino, kiu frapis per sia vergeto la vestojn de Cindrulino. Subite ili fariĝis pli belaj ol la vestoj de antaŭe. La du fratinoj rekonis en ŝi la belan personon kiun ili vidis en la balo. Ili sin ĵetis al ŝiaj piedoj, petante pardonon de ŝi, pri ĉiuj malbonaĵoj kiujn ili altrudis al ŝi. Cindrulino relevis kaj kisis ilin, dirante ke ŝi pardonas ilin bonkore. Oni kondukis ŝin al la princo, kiu trovis ŝin ankoraŭ pli bela. Kelkajn tagojn poste, li edziĝis kun ŝi. Cindrulino, tiel bona kiel bela, loĝigis siajn fratinojn en la palaco, kaj edzinigis ilin, la saman tagon, kun du sinjoroj de la kortego. 2337 6180 2006-11-10T18:48:13Z 159.50.101.8 - misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] RIKETO KUN LA TUFO Unu fojon, reĝino naskis filon malbelan kaj malbontalian; longatempe oni dubis ĉu li havas homan formon. Feino, kiu ĉeestis ĉe lia naskiĝo, certigis ke li estos aminda kaj ke li havos grandan spritecon, eĉ, ŝi aldonis, ke li povos, per la forto de l’donaco kiun ŝi ĵus faris al li, doni tiom da sprito, kiom li havos, al la persono kiun li amos pleje. Tio ĉi konsolis iom la kompatindan reĝinon, kiu bedaŭregis ke ŝi havas tiel malbelan infanon. Efektive, tuj kiam li komencis paroli, li diris multe da helaj aferoj; en ĉiuj liaj agoj, li havis tiom da lerteco, ke li mirigis ĉiujn. Mi forgesis diri ke li naskigis kun tufeto da haroj sur la kapo, tial oni nomis lin Riketo kun la Tufo, ĉar Riketo estis lia familia nomo. Post sep aŭ ok jaroj, la reĝino de najbara reĝolando akuŝiĝis je du filinoj. La unuanaskita estis pli bela ol la tago; la reĝino estis feliĉega pro tio; oni timis ke la malmodereco de ŝia ĝojo malsanigos ŝin... La sama feino kiu ĉeestis ĉe la naskiĝo de l’malgranda Riketo kun la Tufo, estis tie kaj ŝi anoncis al la reĝino, ke tiu princineto ne havos spriton, ke ŝi estos tiel malsprita kiel bela... Tio humiligis la reĝinon, sed kelkajn momentojn poste naskiĝis dua filino treege malbela. La reĝino malĝojegis, tiam la feino diris: „Via filino, Sinjorino, ricevos kompenson; ŝi havos tiom da sprito, ke oni ne vidos ŝian malbelecon. - Dio volu tion! diris la reĝino, sed, ĉu ne ekzistas rimedo por doni iom da sprito al la unua kiu estas tiel bela? - Mi faras ĉion por ke vi estu kontenta, Sinjorino, diris la feino, tial mi donacas al ŝi la povon beligi la personon kiu plaĉos al ŝi.“ La du princinoj grandiĝis, iliaj ecoj grandiĝis samtempe. La famo publikigis la belecon de la unuanaskita kaj la spriton de la duanaskita kiu kun ĉiu tago fariĝadis pli malbela dum ŝia fratino fariĝadis plu malsprita. Tiu ĉi estis tiel mallerta, ke ŝi ne povis ordigi kelkajn porcelanajn objektojn sur la rando de kameno, ne disrompante unu; nek trinki glason da akvo, ne disverŝante la duonon sur siajn vestojn, kvankam la beleco estas granda utilaĵo ĉe junulino, tamen la sprito de la duanaskita altiris ĉiujn vizitantojn. Oni admiris la unuan kaj oni miregis aŭdante la agrablajn aferojn kiujn diris la dua. La reĝino faris rimarkon al sia filino pri ŝia malspriteco kaj la kompatinda princino pensis, ke ŝi mortos de honto kaj de doloro. Iam, ŝi iris en arbaron, tie, sola, ŝi ploris sian malfeliĉecon, sed, jen, hometo tre malagrabla, kvankam riĉege vestita, proksimiĝis al ŝi. Li estis la juna princo Riketo kun la Tufo, kiu amegis ŝin laŭ ŝiaj portretoj kiuj trakuris la mondon. Li forlasis sian reĝolandon por havi la plezuron vidi ŝin kaj paroli kun ŝi. Li iris al ŝi kun la tuta ebla ĝentileco kaj respekto kaj faris al ŝi la ordinarajn komplimentojn, sed la melankolia princino nenion respondis. Tiam li vidis la malĝojecon de la princino kaj diris: „Mi ne komprenas, Sinjorino, ke persono tiel bela kiel vi, povu esti ankaŭ malgaja; mi neniam vidis iun kies beleco estu komparebla al la via. - Plaĉas al vi diri tion, Sinjoro, respondis la princino, kaj ŝi haltis tie. - La beleco, rediris Riketo kun la Tufo, estas tia bono, ke ĝi anstataŭas ĉiujn, vi posedas tian bonon kaj mi ne vidas kio povas ĉagreni vin. - Ho! diris la princino, mi volus pli bone esti tiel malagrabla kiel vi, kaj havi spriton ol havi belecon kaj esti malsprita kaj nescianta kiel mi estas. - Ĉar vi deziras spriton, tio estas pruvo ke ĝi ne mankas al vi. - Mi ne scias, diris la princino, sed mi estas naivega, kaj la ĉagrenego kiu mortigas min venas de tio. - Tiam, diris Riketo kun la Tufo, mi facile finigos vian ĉagrenon. - Kiel vi povus fari? diris la princino. - Mi havas povon, Sinjorino, diris Riketo, ke mi povas doni tiom da sprito, kiun oni povas havi, al la persono kiun mi amas pleje, ĉar vi estas tiu persono, Sinjorino, se nur vi bone volas esti mia edzino, mi donos al vi tiom da sprito, kiom vi deziras.“ La princino surpriziĝis kaj respondis nenion. „Mi vidas, rediris Riketo, mi vidas ke mia propono vin ĉagrenis, mi ne miros pro tio, kontraŭe mi donas al vi tutan jaron por pripensi.“ La princino en sia naiveco imagis, ke la fino de l’jaro neniam venos, tial ŝi akceptis la proponon faritan al ŝi. Tuj kiam ŝi faris promeson iĝi edzino de Riketo, post unu jaro, en la sama tago, ŝi sentis la ŝanĝon; ŝi trovis nekredeblan facilecon por diri ĉion, kio plaĉis al ŝi, kaj ĝin diri per sprita, facila kaj natura maniero. De tiu momento, ŝi komencis aminduman interparoladon kun Riketo; ŝi babiladis tiel bone, ke Riketo kun la Tufo rizuis ke li donis al ŝi pli da sprito ol li rezervis por si mem. Kiam ŝi revenis en la palacon, la tuta kortego , miris pri tiu subita metamorfozo, ŝi plu ne diris malrespektaĵojn, sed multe da aferoj saĝaj kaj senfine spritaj. La korteganoj ĝojis pri tio; ho ve! La duanaskita ne ĝojis; plu ne havante, kontraŭ sia fratino, la profiton de la sprito, ŝi ŝajnis apud ŝi, tre malagrabla simiino. Kelkfoje la reĝo kondutis laŭ ŝiaj konsiloj aŭ kunmetis la konsilantaron en ŝia apartamento. La famo disportis tiun ŝanĝon. Ĉiuj junaj princoj de la najbaraj reĝolandoj iĝis amemaj kaj ŝin petis kiel edzinon, sed ŝi trovis inter ili neniun kiu havus sufiĉe da sprito. Tamen, unu venis, li estis potenca, riĉa, sprita kaj bontalia, ŝi sentis por li bonvolon. Ŝia patro diris al ŝi, ke ŝi povu libere elekti sian edzon. Ŝi dankis sian patron kaj ne prenis decidon, ĉar ju pli da sprito oni havas, des pli malfacile oni povas decidiĝi pri tia afero. Okaze, ŝi iris en la saman arbaron kie ŝi trovis Riketon kun la Tufo. Profunde ŝi revis kiam ŝi aŭdis surdan bruon, sub siaj piedoj, kvazaŭ multaj personoj moviĝas. Unu diris: „Alportu al mi tiun kaldronon“, alia: „Metu lignon en la fajron.“ Samtempe la tero malfermiĝis kaj ŝi vidis grandan kuirejon plenan je kuiristoj, servistoj kaj ĉiuj oficistoj necesaj por fari belegan festenon. El ĝi eliris dudek aŭ tridek rostigistoj kiuj sin lokis en aleo de la arbaro, ĉirkaŭante longan tablon, ĉiuj havis lardilon en mano, voston de vulpo sur orelo, ili eklaboris dum oni aŭdis harmonian kanteton. La princino miris kaj demandis la plej rimarkeblan el ĉiuj, por kiu ili laboras. „Ni laboras, diris la kuirejestro, por la edziĝo-festo de sinjoro Riketo kun la Tufo, kiu okazos morgaŭ.“ La princino surpriziĝis sed ŝi ekmemoris ke, antaŭ unu jaro, en la sama tago, ŝi promesis fariĝi edzino de l’princo Riketo kun la Tufo, ŝi pensis ke ŝi falas teren ĉe la rememoro de tiu promeso... Ŝi faris apenaŭ tridek paŝojn daŭrigante sian promenadon, kiam Riketo kun la Tufo sin prezentis al ŝi, brava, belega, kvazaŭ princo kiu baldaŭ edziĝos: „Vi min vidas, Sinjorino, diris li, fidele plenumi mian parolon, kaj mi tute ne dubas, vidante vin tie ĉi, ke vi tuj faros min la plej feliĉa el la homoj,donante vian manon al mi. - Mi konfesas al vi, sincere, respondis la princino, ke mi ne faris ankoraŭ decidon pri tio. Mi pensas ke mi ne povos ĝin fari tia, kia vi ĝin deziras. - Vi mirigas min, Sinjorino, diris Riketo kun la Tufo. --- Ho, mi kredas, diris la bela princino, kaj certe se mi konus vin kiel brutulon, malspritulon, mi trovus min tre embarasata. Tia homo dirus al mi: Princino, mi havas vian promeson, estas necese ke vi fariĝu mia edzino; sed ĉar tiu al kiu mi parolas, estas viro la plej sprita en la mondo, li trovos racian kaj pravan mian singardecon. Vi scias ke estante malsprita mi ne povis tamen decidi min fariĝi via edzino, kiel nun kiam mi iĝis singardema pri la homoj, mi faru hodiaŭ tian decidon. Se vi pensis serioze edziĝi kun mi, vi estis malprava senigante min de mia malspriteco. - Se homo malsprita, respondis Riketo kun la Tufo, rajte povus, kiel vi ĵus diris, riproĉi vin pri la malplenumo de via parolo, kial vi volas, Sinjorino, ke mi same ne faru pri afero de kiu dependas la tuta feliĉeco de mia vivo? Ĉu estus prave ke la personoj spritaj estu en pli malbona stato ol tiuj, kiuj ne havas spriton? Vi ne povas kredi tion. Sed ni venu al la persona fakto, mi vin petas. Volu diri al mi ĉu, krom mia malbeleco, io malplaĉas al vi en mi, ĉu mia naskiĝo, ĉu mia humoro kaj miaj manieroj? - Neniel, respondis la princino; mi amas en vi ĉion, kion vi ĵus diris. - Ĉar tiel estas, rediris Riketo, mi tuj estos feliĉa, vi povas fari min la plej aminda el la homoj. - Kiel tio povas fariĝi? diris al li la princino. - Tio fariĝos, diris Riketo, se vi min amas sufiĉe por voli ke tio estu. Por ke vi ne dubu, Sinjorino, sciiĝu ke la sama feino kiu, en la tago de mia naskiĝo faris donacon al mi povi fari sprita la personon kiun mi amos, tiu sama feino faris a1 vi la donacon povi fari bela tiun, kiu plaĉos al vi, tiun al kiu vi bone volos fari tian favoron. - Tiam, diris la princino, mi deziras tutkore ke vi fariĝu la plej aminda princo en la mondo, kaj mi faras al vi tiun donacon tiom, kiom mia povo ĝin permesas.“ Apenaŭ la princino elparolis tiujn vortojn kiam Riketo kun la Tufo aperis antaŭ ŝiaj ravitaj okuloj kiel la plej bela viro kiun ŝi iam vidis. Kelkaj personoj malbonvolaj certigas ke ne nur la privilegioj de la feino faris tiun ŝanĝon sed ke la amo finis la metamorfozon. Kio ajn estu, la princino profunde meditis pri la persistado de ŝia amanto, pri la diskreteco kaj pri ĉiuj la bonaj ecoj de lia animo, de lia koro; ŝi plu ne vidis la malbelformon de lia vizaĝo. Lia ĝibo ŝajnis al ŝi movo de viro klinita kaj submetita, liaj okuloj strabaj ŝajnis al ŝi brilantaj kaj ĉarmis ŝin; lia dika ruĝa nazo havis por ŝi ion da militista kaj heroa; kvankam li lamis terure, ŝi trovis al li belan mienon. La princino promesis edziniĝi kun li, kaj li petis la konsenton de l’reĝo, ŝia patro: La reĝo eksciinte ke lia filino tre estimas Riketon kun la Tufo, kiun li konis kiel princon tre saĝan, kun plezuro akceptis lin kiel bofilon. La morgaŭan tagon la edziĝofesto okazis, kiel Riketo antaŭdiris, kaj laŭ la ordonoj faritaj de li. 2338 6181 2006-11-10T18:51:00Z 159.50.101.8 - misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] LA MALGRANDA FINGRETO Estis iam arbohakisto kaj arbohakistino kiuj havis sep infanojn, ĉiuj knaboj; la unuanaskita havis nur dek jarojn, kaj la plej juna nur sep. Oni miros ke ĉe ia arbohakisto naskiĝis tiom da infanoj en tiel mallonga tempo, sed lia edzino rapide laboris; du infanoj naskiĝis per unu fojo. Ili estis tre malriĉaj kaj iliaj sep infanoj multe ĝenis ilin, ĉar neniu el ili povis perlabori por sia vivo. Ili ankoraŭ ĉagreniĝis pri la pli juna kiu estis delikata kaj malmulte parolis. Ili konsideris kiel malspriteco tion, kio provis la bonecon de lia spirito. Li estis tre malgranda, kiam li naskiĝis li ne estis preskaŭ pli dika ol fingro, tial oni nomis lin: La malgranda Fingreto. Tiu kompatinda infano estis la suferulo dome, kaj ĉiam li estis malprava. Tamen se li malmulte parolis, li multe aŭskultis. Tre malbona jaro venis, la malsato fariĝis tiel forta ke tiuj malfeliĉaj personoj decidis liberigi sin de siaj infanoj. Vespere kiam tiuj infanoj jam kuŝis, la gearbohakistoj sidis, apud la fajro, kaj disputis. Kun koro premita de doloro, la viro diris: „Vi bone vidas ke ni plu ne povas nutri niajn infanojn; mi ne povus ilin vidi mortintajn de malsato, antaŭ miaj okuloj, kaj mi decidis forkonduki ilin en la arbaron, morgaŭ, por ilin perdi. Tio estos facila, ĉar dum ili sin amuzos per farado de branĉaroj, ni forkuros, ne viditaj. - Ha ! ekkriis la virino, ĉu vi povus forĵeti vi mem viajn infanojn?“ La edzo prezentis al ŝi vane ilian grandegan malriĉecon, ŝi ne povis tion konsenti; ŝi estas malriĉa sed ŝi estas ilia patrino. Tamen, konsiderinte kiel nesuferebla doloro estus vidi ilin morti de malsato, ŝi konsentis kaj kuŝiĝis ploranta. La malgranda Fingreto ĉion aŭdis kion ili diris, ĉar aŭdinte el sia lito ke ili parolas pri seriozaj aferoj, li sin levis kaj glitis senbrue sub la skabelon de sia patro, por ilin aŭskulti nevidata. Li rekuŝiĝis, sed ne dormis en tiu nokto, pripensante kion li devos fari. Frue matene, li leviĝis kaj iris al la bordo de rivereto, kie li plenigis, per blankaj ŝtonetoj, siajn poŝojn kaj poste revenis domen. Oni foriris, la malgranda Fingreto nenion diris al siaj fratoj. Oni kondukis ilin ĉiujn en arbaron tiel densan, ke oni sin ne vidis unu la alian, interspace de dek paŝoj. La arbohakisto ekhakis lignon kaj liaj infanoj ekkolektis vergaĵojn por fari branĉarojn. La gepatroj, vidante ilin okupitajn, malproksimiĝis iomete kaj poste forkuris tra flanka vojeto. Kiam tiuj infanoj sin vidis solaj, ili ekkriis kaj ekploris per la tuta forto. La malgranda Fingreto lasis ilin krii, sciante bone tra kia vojo, ili revenos domen; ĉar marŝante, li ĵetis sur la vojon la blankajn ŝtonetojn kiuj estis en liaj poŝoj. Li, do, diris al ili: „Timu nenion, miaj fratoj, niaj gepatroj lasis nin tie ĉi sed mi vin rekondukos hejmen, nur, sekvu min.“ Ili sekvis lin kaj li kondukis ilin ĝis ilia domo per la sama vojo tra kiu ili venis en la arbaron. Komence ili ne kuraĝis enpaŝi, sed ili sin metis ĉiuj apud la pordon por aŭskulti ĉion, kion diros iliaj gepatroj. En la momento kiam la gearbohakistoj revenis domen, la sinjoro de l’vilaĝo sendis al ili dek monerojn kiujn li ŝuldis al ili de longe kaj kiun ili plu ne esperis ricevi. Tio redonis al ili la vivon, ĉar la malfeliĉuloj estis mortantaj de malsato. La arbohakisto tuj sendis sian edzinon al la buĉejo, ĉar jam de longe ili ne manĝis viandon. Ŝi aĉetis trifoje pli da viando ol estis necese por la vespermanĝo de du personoj, kiam ili estis sataj, la virino diris: „Ho ve! kie estas nun miaj karaj infanoj? plezure ili manĝus tion, kio restas tie. Vi, Vilhelmo, decidis forĵeti ilin, mi diris al vi jam, ke vi pentos pri tio. Kion ili faras nun en la arbaro; vi estis nehoma forĵetante tiel viajn infanojn. Ho ve! mia Dio, eble, la lupoj ilin jam manĝis.“ La arbohakisto fine malpacienciĝis, ĉar ŝi ĝin rediris pli ol dudek fojojn ke li pentos pri tio. Li minacis bati ŝin se ŝi ne silentus, li sendube havis tiom da ĉagreno kiom lia edzino kaj ŝi rompis al li la kapon per siaj plendoj. Li pensis, kiel la homoj kiuj tre amas la virinojn saĝajn kiuj saĝe parolas, sed trovas ĝenaj tiujn, kiuj parolas ĉiam bone. La arbohakistino ploregis dirante: „Ho ve! kie estas nun miaj karaj infanoj?“ Ŝi diris tion unu fojon tiel laŭte, ke la infanoj kiuj estis apud la pordo, aŭdinte ŝin, ekkriis ĉiuj kune: „Jen ni estas! jen ni estas!“ Ŝi kuris rapide malfermi la pordon, kaj diris, kisante ilin: „Plezurego estas por mi, revidi vin, karaj infanoj, vi estas sendube tre lacaj kaj vi malsatas. Ho! Peĉjo, kiel vi estas kotumita! venu por ke mi purigu vin.“ Tiu Peĉjo estis la unuanaskita, ŝi tre amegis lin ĉar li estis iom flavruĝeta kiel ŝi estis flavruĝa. Ili sin metis al la tablo kaj manĝis kun apetito. La gepatroj ĝojis, la infanoj rakontis sian teruron en la arbaro, ili parolis preskaŭ ĉiam kune. Tiuj bonaj personoj estis feliĉaj revidante siajn infanojn, sed tiu ĝojo daŭris tiom kiom la dek frankoj daŭris; kiam la mono estis elspezita, ili reenfalis en sian unuan ĉagrenon, kaj decidis forlasi la infanojn denove, pli malproksime ol la unuan fojon. Ili ne povis paroli pri tio, sufiĉe sekrete, por ke la malgranda Fingreto ne aŭdu ilin. Li kredis ke li bone sukcesos kiel la unuan fojon, li leviĝis frue matene por serĉi ŝtonetojn, sed li ne povis ĉar la pordo estis duoble ŝlosita. Li pripensis kion fari, kiam la patrino donis pecon da pano al ĉiu por la matenmanĝo, li subite konsideris ke li povos uzi sian panon anstataŭ ŝtonetoj, dispecigante ĝin tra la vojo kaj li ĝin metis en sian poŝon. La gepatroj ilin kondukis en lokon la plej densan kaj la plej malhelan de la arbaro, kiam ili estis tie, la gepatroj foriris per malgranda vojeto kaj lasis ilin. La malgranda Fingreto ne ĉagreniĝis multe pri tio, li kredis ke li facile retrovos sian vojon per la pecetoj de sia pano, kiujn li dissemis ĉien, kie li pasis. Li tre surpriziĝis ne povante retrovi eĉ unu paneron. La birdoj venis kaj manĝis ĉion. Jen, do, ili malĝojiĝis, ĉar ju pli ili vagis, des pli ili interniĝis en la arbaron. La nokto venis kaj ekblovis ventego kiu teruregis ilin. Ŝajnis al ili ke ili aŭdas la blekegojn de l’lupoj el ĉiuj flankoj,kiuj venis por manĝi ilin. Ili preskaŭ ne kuraĝis paroli inter si, nek turni la kapon. Pluvego venis kiu penetris ilin ĝis la ostoj; ili glitis, falis en la koton kaj sin relevis tute kotaj, ne scianta kie purigi siajn malpurajn manojn. La malgranda Fingreto supreniris arbon, esperante ke li eltrovos ion; turninte la kapon flanken, li vidis lumeton kvazaŭ kandelo, tre malproksime,trans la arbaro. Li malsupreniris kaj plu vidis nenion, tamen marŝinte kelkan tempon kun siaj fratoj, li ekvidis la lumeton; ili fine alvenis al la domo kie estis tiu kandelo, ne sen multaj teruroj, ĉar ofte ili ĉesis vidi ĝin tiam, kiam ili malsupreniris en ian kavon. Ili frapis la pordon, bona virino malfermis, ŝi demandis kion ili volas. La malgranda Fingreto diris al ŝi: „Ni estas malfeliĉaj infanoj perditaj en arbaro, ni petas vin, ke vi donu al ni almoze kuŝejon.“ Tiu virino vidante ilin tiel beletaj, ekploris kaj diris: „Ho ve! kompatindaj infanoj, kien vi venis? Ĉu vi do ne scias, ke ĝi estas la domo de Lupohomo kiu manĝas la infanetojn? - Ho ve! sinjorino, respondis la malgranda Fingreto, kiu tremis fortege kiel liaj fratoj, kion ni faros? estas certe ke la lupoj manĝos nin dum la nokto, se vi ne havos la bonecon loĝigi nin ĉe vi, tial ni preferas vere ke via sinjoro manĝu nin; li kompatos eble, se vi volas petegi lin pri ni.“ La edzino de Lupohomo esperis ke ŝi povos ilin kaŝi ĝis la morgaŭa mateno, ŝi lasis ilin eniri kaj ilin kondukis varmigi sin apud bona fajro, ĉar antaŭ la fajro estis rostilo kun ŝafo por la manĝado de l’Lupohomo. Kiam ili estis varmiĝintaj, ili aŭdis frapi tri aŭ kvar grandajn batojn ĉe la pordo, ĝi estis la Lupohomo kiu revenis. Tuj lia edzino kaŝis la infanojn sub lito kaj iris malfermi la pordon. Unue la Lupohomo demandis, ĉu la manĝo estas preta, ĉu oni enverŝis vinon? Kaj li sin metis al la tablo; kvankam la ŝafo estis ankoraŭ plena je sango, ĝi ŝajnis al li nur des pli bona. Tamen li flaris dekstren kaj maldekstren, dirante ke li sentas la odoron de freŝa viando. „Ĝi estas sendube, diris lia edzino, tiu bovido, kiun mi ĵus preparis kaj kies odoron vi sentas. - Mi sentas la odoron de freŝa karno, li diris, trarigardante sian edzinon, mi sentas ion, kion mi ne vidas.“ Dirante tiujn vortojn, li sin levis kaj iris rekte al la lito. „Ho, li diris, jen do kiel vi volas trompi min, malbenita virino! mi ne scias kial mi ne manĝas vin ankaŭ; vi estas feliĉa ke vi estas maljuna besto. Ha! jen ĉasaĵo kiu venas al mi ĝustatempe por nutri tri Lupohomojn, miajn amikojn, kiuj devas viziti min en tiuj ĉi tagoj.“ Li eltiris la infanojn unu post alia, ili falis genuen teren, petante de li indulgon, sed li estis la plej kruela el ĉiuj Lupohomoj. Anstataŭ kortuŝiĝi, li manĝegis ilin per la okuloj, li diris al sia edzino ke ili estos frandaĵoj kiam ŝi faros bonan saŭcon al ili. Li prenis tranĉilegon, li ĝin akrigis sur longa akrigilo, jam, li kaptis unu, kiam lia edzino diris: „Kion vi faras nun? ĉu vi ne havas sufiĉe da tempo morgaŭ ? - Silentu ! diris la Lupohomo, ili estos pli bonaj se oni ilin mortigos antaŭ ol prepari. - Sed vi havas ankoraŭ tiom da viando, rediris la bona virino; jen bovido, du ŝafoj kaj duono da porko. - Vi estas prava, diris la Lupohomo, donu al ili bonan manĝon por ke ili ne malgrasiĝu kaj kuŝigu ilin.“ La bona virino ĝojegis kaj donis al ili bonajn manĝaĵojn, sed ili ne povis manĝi, tiom ili estis teruritaj. La Lupohomo rekomencis trinki, ĝoja li estis, pensante ke li povos regalegi siajn amikojn, li malplenigis sian glason dekduon da fojoj pli ol kutime, li ebriiĝis iom kaj li devis kuŝiĝi. Tiu Lupohomo havis sep filinojn tre junajn. Tiuj lupohominetoj havis ĉiuj tre koloran vizaĝon, ĉar ili manĝis freŝan viandon, kiel ilia patro, sed ili havis rondajn kaj grizajn okuletojn, kurban nazon kaj grandegan buŝon kun longaj kaj akraj dentoj malproksimaj unu de alia. Ili ne estis tro malbonaj ankoraŭ, sed multe promesis, ĉar ili jam mordadis la infanetojn por suĉi ilian sangon. Ili kuŝis ĉiuj en granda lito, havante ĉiu kronon sur sia kapo. En la sama ĉambro estis alia lito sammezure, la edzino de la Lupohomo kuŝigis tien la sep knabetojn, kaj post tio ŝi kuŝiĝis apud sia edzo. La malgranda Fingreto rimarkis ke la filinoj de l’Lupohomo havis orajn kronojn sur la kapo. Li timis ke la Lupohomo pentos ke li ne buĉis la infanojn, la saman vesperon; li leviĝis nokte, prenis sian kufon kaj la kufojn de siaj fratoj, li iris senbrue meti ilin sur la kapojn de la sep filinoj de la Lupohomo, demetante iliajn kronojn kaj metante ilin sur la kapojn de siaj fratoj kaj sur la sian por ke la Lupohomo pensu ke ili estas liaj filinoj, kaj prenis siajn filinojn por la knabetoj kiujn li volis mortigi. La afero bone sukcesis, kiam la Lupohomo vekiĝis noktomeze, li bedaŭris ke li prokrastis ĝis la sekvanta tago tion, kion li povis fari la hieraŭan tagon. Subite li sin ĵetis el la lito, kaj prenis sian tranĉilegon: „Mi iru vidi, li diris, kiel fartas niaj bubetoj, ni ne ŝanceliĝu.“ Li supreniris palpante al la ĉambro de siaj filinoj, li proksimiĝis al la lito kie estis la knabetoj, kiuj dormis ĉiuj, krom la malgranda Fingreto. Tiu ĉi havis grandan teruron kiam li sentis la manon de la Lupohomo kiu palpis lian kapon kiel ankaŭ la kapojn de liaj fratoj. La Lupohomo sentis la orajn kronojn, kaj diris: „Vere, mi tuj farus belan laboron, mi vidas bone ke mi tro trinkis hieraŭ vespere.“ Li iris al la lito de siaj filinoj, li tuŝis la kufojn de la knabetoj: „Ha! li diris, jen ili estas, ni laboru kuraĝe.“ Dirante tiujn vortojn, li tranĉis senbalanciĝe la gorĝon al siaj sep filinoj. Treege kontenta pri tiu bela ago, li iris rekuŝiĝi apud sia edzino. Tuj kiam la malgranda Fingreto aŭdis ke la Lupohomo ronkas, li vekis siajn fratojn, kaj diris al ili: „Vestu vin rapide kaj sekvu min.“ Ili malsupreniris senbrue en la ĝardenon kaj saltis trans la murojn. Ili kuris dum preskaŭ la tuta nokto, ĉiam tremante kaj ne sciante kien ili iros. La Lupohomo vekiĝis kaj diris al sia edzino: „Iru supren vesti la knabojn de hieraŭ vespere.“ Lia edzino miris pri la boneco de sia edzo, tute ne komprenante kiamaniere li volis ke ŝi vestu ilin. Ŝi supreniris kaj surpriziĝis kiam ŝi ekvidis siajn sep filinojn buĉitaj kaj banantaj sin en malfluida sango. Ŝi svenis. La Lupohomo timis ke lia edzino pasigas tro longan tempon por fari laboron kiun li ĵus ordonis al ŝi, li supreniris por helpi ŝin. Li ekmiris tiom same kiel lia edzino, vidante tiun teruran vidaĵon: „Ho! kion mi faris? ekkriis li. Ha! petoluloj! vi tion pagos al mi kaj tuj.“ Li verŝis plenpoton da akvo sur la vizaĝon de sia edzino, kaj kiam ŝi rekonsciiĝis, li diris al ŝi: „Donu al mi miajn botojn de sep mejloj por ke mi kaptu ilin.“ Li foriris en la kamparon, kaj kurinte ĉiuflanken li eniris fine en la vojon kie marŝis la malfeliĉaj infanoj, ili estis nur cent paŝojn de la domo de ilia patro. Ili vidis la Lupohomon kiu paŝegis de monto al monto kaj transiris riverojn tiel facile kiel mallarĝan rivereton. Fine la malgranda Fingreto vidis kavan ŝtonegon, li kaŝis siajn ses fratojn, kaj sin metis tien ankaŭ, rigardante ĉiam kion la Lupohomo faros. Tiu ĉi sentis sin tre laca pro la longa marŝado kiun li estis farinta vane (ĉar la botoj de sep mejloj tre lacigas la homon kiu ĝin portas) kaj li volis ripozi. Okaze, li sidiĝis sur la ŝtonegon kie la knaboj estis kaŝitaj. Li estis tre laca, li plu ne povis marŝi, li ekdormis, kaj ekronkis tiel brue ke la infanoj teruriĝis, ĉar li tenis ankoraŭ sian tranĉilegon por mortigi ilin. La malgranda Fingreto timis malpli ol liaj fratoj, li diris al ili: „Vi forkuru rapide domen dum la Lupohomo dormas, lasu min tie ĉi, vi timu nenion.“ Ili forkuris kaj rapide atingis la domon. La malgranda Fingreto alproksimiĝis al la Lupohomo, li detiris dolĉe liajn botojn kaj tuj metis ilin sur siajn piedojn. La botoj estis tre grandaj kaj larĝaj, sed, ĉar ili estis feinoj, ili povis pligrandiĝi aŭ malpligrandiĝi laŭ la kruro de tiu kiu ilin metis sur sin, tiamaniere ili fariĝis ĝustaj por liaj piedoj kaj liaj kruroj, kiel se ili estas faritaj por li. Li iris rekte al la domo de la Lupohomo, kie li trovis lian edzinon plorantan apud siaj buĉitaj filinoj: „Via edzo estas en granda danĝero, diris la malgranda Fingreto, ĉar li estas kaptita de bando da rabistoj kiuj ĵuris mortigi lin, se li ne donos al ili sian tutan monon. En la momento kiam ili tenis la ponardon sur lia gorĝo, li ekvidis min kaj min petis ke mi venu sciigi al vi la staton en kiu li sin trovas, kaj ke mi diru al vi: „Donu al mi ĉion, kion li posedas, retenante nenion, ĉar alie, ili mortigos lin sen kompato, ĉar la tempo urĝas multe.“ Li volis ke mi prenu liajn botojn de sep mejloj por rapidi, kaj ankaŭ por ke vi ne pensu ke mi estas mensoganto.“ La bona virino terurita donis tuj al li ĉion, kion ŝi havis. Kvankam tiu Lupohomo manĝis infanojn, li estis tamen bona edzo. La malgranda Fingreto ŝarĝata de la riĉeco de la Lupohomo revenis al la loĝejo de sia patro, kie li estis ricevita kun granda ĝojo. Kelkaj personoj ne konsentas inter si pri tiu fakto, kaj certigas ke la malgranda Fingreto ne priŝtelis la Lupohomon; li prenis la botojn de sep mejloj nur, ĉar la Lupohomo uzis ilin por kapti la infanetojn. Tiuj personoj certigas ke ili scias tion precize, ĉar ili trinkis kaj manĝis en la domo de la arbohakisto. La malgranda Fingreto kun la piedoj vestitaj per la botoj de la Lupohomo, iris al la kortego fari servon al la reĝo, kiu ĉagrenis sin pro la militistaro, kiun estis du cent mejlojn de tie, li ne sciis la sukceson de 1a granda batalo kiu estis farita. Malgranda Fingreto proponis al la reĝo alporti al li novaĵojn de la militistaro antaŭ la fino de l’tago, la reĝo promesis al li sumegon da mono se li bone sukcesis. La malgranda Fingreto alportis la novaĵojn vespere: tiu unua kurado konatigis lin; li akiris ĉion, kion li volis. La reĝo multe pagis al li por ke li portu liajn ordonojn al la militistaro. Multaj sinjorinoj donis al li multe da arĝento por ke li portu iliajn novaĵojn al iliaj amikoj; kelkaj edzinoj donis al li leterojn por siaj edzoj. Plenuminte dum kelka tempo la metion de kuriero, li akiris multe da mono kaj tiam, li revenis al sia patro, estas neeble imagi kun kia ĝojo oni ricevis lin. Li riĉigis sian familion, li aĉetis oficojn nove kreitajn por sia patro kaj siaj fratoj, li donis al ĉiu el ili belan situacion, kaj samtempe li amindumis al la reĝo perfekte bone. 2339 6182 2006-11-10T18:59:43Z 159.50.101.8 - misliterumoj [[Rakontoj pri Feinoj]] FELO DE AZENO Estis iam reĝo tiel granda, tiel amata de siaj popoloj, tiel respektata de ĉiuj siaj najbaroj kaj liganoj, ke oni povis diri ke li estas la plej feliĉa el la monarĥoj. Lia feliĉo ankoraŭ firmiĝis per tio ke li elektis al si princinon tiel belan kiel virtan; tiuj feliĉaj geedzoj vivis en perfekta harmonio. El ilia edzeco naskiĝis filino dotita de tiom da ĉarmoj kaj de amindeco, ke ili ne deziris plu havi grandnombran familion. La riĉeco, la gusto, la sufiĉego regis en ilia palaco; la ministroj estis saĝaj kaj lertuloj, la korteganoj virtaj kaj sindonaj, la servistoj estis fidelaj kaj laboremaj, la ĉevalejoj vastaj kaj plenaj je la plej belaj ĉevaloj de la mondo, kovritaj per riĉaj jungaĵoj. Sed, tio kio mirigis la fremdulojn kiuj venis admiri ilin, tio estis ke, en la plej videbla loko, unu majstro azeno montris siajn longajn kaj grandajn orelojn. Ne fantazie, sed prave, la reĝo donis al ĝi apartan lokon. La kvalitoj de tiu ĉi neordinara besto meritis tiun favoron, ĝia naturo estis eksterordinara, ĉar ĝia kuŝejo estis kovrita ĉiumatene, ne per malpuraĵo, sed per sufiĉego da belaj oraj moneroj, kiujn oni kolektis post ĝia vekiĝo. Tamen, ĉar la sorto dissemas egale siajn bonajn kaj malbonajn ŝancojn sur la regatojn kiel sur la reĝojn, ĉiam venas ke al bonoj almiksiĝas kelka malfeliĉo: la ĉielo volis ke la reĝino subite malsaniĝu. Nek la scienco, nek la lerteco de la kuracistoj povis trovi ian rimedon. Ĉagrenego fariĝis ĝenerala. La reĝo sentema kaj amema (malgraŭ la fama proverbo laŭ kiu edzeco estas la tombo de l’amo) malĝojegis malmodere. Li faris fervorajn religiajn promesojn al ĉiuj preĝejoj de sia reĝolando, li oferis sian vivon anstataŭ la vivo de sia kara edzino, li alvokis vane la diojn kaj la feinojn. La reĝino sentis proksimiĝi sian lastan horon, ŝi diris al la princo, sia edzo, kiu ploregis: „Permesu, ke antaŭ ol morti, mi postulu ion de vi: se vi deziros reedziĝi...“ ĉe tiuj vortoj la reĝo faris kompatindajn kriegojn, li premis la manojn de sia edzino, banis ilin per larmoj, certigante ŝin, ke estas neutile paroli al li pri dua edziĝo:„Ne, ne, li diris, diru pli bone, ke mi sekvu vin. - La regno, diris la reĝino, kun persisteco kiu pligrandigis la bedaŭron de l'princo, la regno rajte postulos posteulojn, kaj ĉar mi donis al vi nur unu filinon, ĝi devos rapidigi vin, ke vi donu al viaj popoloj, filojn similajn al vi, do, mi vin petegas, pro la amo kiun vi havas por mi, ke vi cedu al la intencoj de viaj popoloj nur tiam kiam vi trovos princinon pli belan ol mi; pri tio, mi volas vian ĵuron, kaj kontenta, mi mortos.“ Oni pensas ke la reĝino kiu tre alte ŝatis sin mem, postulis tiun ĵuron opiniante ke nenia virino povos egali ŝin per beleco, sekve la reĝo neniam reedziĝos. Fine, ŝi mortis, la reĝo ploris tage kaj nokte, lia malespero bruegis, li sin okupis nur je sia vidveco. La grandaj doloroj ne longe daŭras; aliparte la eminentuloj de la regno kuniĝis kaj petis la reĝon ke li reedziĝu. Tiu propono ŝajnis al li nehumana kaj li disverŝis novajn larmojn, li citis la ĵuron faritan al la reĝino, certigante siajn konsilantojn pri la neebleco trovi princinon pli belan ol lia mortinta edzino. Sed la konsilantaro trovis ke tiu promeso estas bagatelo, ĝi diris ke la beleco estas neutila; sufiĉe estas ke la reĝino estu virta kaj fruktoporta. La konsilantoj diris ankoraŭ ke la regno petas princidojn por ĝia ripozo kaj trankvileco, ke la juna princino havanta jam ĉiujn bonajn ecojn por fariĝi granda reĝino, povus edziniĝi baldaŭ; tiam se ŝi elektus fremdulon, li forkondukus kun si la princinon, aŭ se li regus kun ŝi, la infanoj naskitaj de ilia edzeco, ne estus el la sama sango, tiam la najbaraj popoloj povus komenci militon kiu ruinigos la reĝolandon. La reĝo estis tuŝita de la evidenta praveco de iliaj rezonadoj, li promesis kontentigi siajn fidelajn regatojn. Efektive, li serĉis inter la princinoj edzinigeblaj, tian kiu taŭgus por li. Ĉiutage, oni alportis al li ĉarmajn portretojn, sed, ho ve! nenia havis en liaj okuloj, la belmovojn de lia mortinta edzino; tial li sin ne decidis. - Bedaŭrinde, fariĝis ke li trovis la princidinon, sian filinon, ankoraŭ pli bela, pli ĉarma ol la reĝino, pli sprita kaj pli agrabla. La freŝeco de ŝia rozokolora vizaĝo flamigis la reĝon tiel forte, ke li ne povis kaŝi sian amon al la princino. Li diris al ŝi, ke li decidis edziĝi kun ŝi, ĉar ŝi estis la sola persono kiu povos malligi lin de lia ĵuro. La juna princino estis virta kaj svenis preskaŭ aŭdante tiun abomenan proponon. Ŝi sin ĵetis al la piedoj de l’reĝo sia patro kaj lin petegis ke li ne trudu al ŝi tian krimon. La reĝo metis al si tiun strangan projekton en la kapon, li konsiliĝis kun maljuna Druido por neniigi la timojn de konscienco de la princino. Tiu Druido pli ambicia ol religia, preferis la honoron esti konfidato de l'princo al la devo esti defendanto de la virta ĉasteco. Tiu lertulo penetris en la spiriton de l’reĝo, kaj lin kvietigis pri la krimo kiun li tuj faros, li konvinkis la reĝon ke li faros pian agon edziĝante kun sia filino kaj ne gravan kulpon. La reĝo estis flatita de la paroloj de tiu krimulo, li kisis lin, kaj revenis en la palacon, pli obstina ol iam pri sia projekto, kaj sendis al la princino ordonon prepari sin. La juna princino sentis vivan doloron, kaj decidis konfidi sian malĝojon al sia baptopatrino, la feino de l’Siringoj. Tial ŝi foriris la saman nokton en beleta veturileto, jungita per ŝafego kiu konis ĉiujn vojojn. Ŝi alvenis tien feliĉe. La feino amis la princinon kaj diris al ŝi: - „Mi bone scias tion, kio alkondukas vin al mi, timu neniel, se vi fidele obeos miajn konsilojn, nenio povas malutili al vi, ĉar, mia kara infano, tio estus granda kulpo edziniĝi kun via patro, sed ne kontraŭdirante al li, vi povos eviti tion. Diru al li, ke, por plenumi lian deziron, estas necese ke li donu al vi robon koloritan kiel la vetero; kia ajn estas lia amo kaj potenco, li ne povos kontenti vian volon.“ La juna princino tre dankis sian baptopatrinon kaj reiris la palacon. La morgaŭan tagon matene, ŝi diris al la reĝo, ke ŝi volus robon koloritan kiel la vetero antaŭ ol fari al li ian konfidon. La reĝo ravita de l’espero kiun ŝi donis, kunvokis la plej kapablajn laboristojn kaj ordonis al ili, ke ili faru tian robon, kondiĉe ke, se ili ne sukcesos, ili estos pendigitaj ĉiuj. La duan tagon ili alportis la deziratan robon, oni sternis ĝin. Pli bela ĝi estis ol la ĉielo ĉirkaŭita de oraj nuboj. La princino malĝojiĝis, ĉar la reĝo petis ŝin rapidi sian respondon. La princino kuris denove al sia baptopatrino kiu ekmiregis: „Petu, ŝi diris, robon koloritan kiel la luno.“ La reĝo kiu volis nenion rifuzi al ŝi, sendis serĉi la plej famajn laboristojn kaj ordonis al ili, plej rapide kiel eble pretigi robon lunkoloran. Post dudek-kvar horoj, ili alportis la belegan robon. La princino estis ravita de tiu robo, multe pli ol de la bonzorgoj de l’reĝo, ŝi plimalĝojiĝis ankoraŭ, ŝi ploregis kun sia nutristino kaj siaj servistinoj. La feino de l’Siringoj sciis tion kaj venis al la helpo de la princino malĝojigita. Ŝi diris: „Petu tiun fojon, robon koloritan kiel la suno. Al la reĝo ĝi tedos, ĉar, neniam, oni povos fari tian robon, kaj en ĉia okazo ni gajnos tempon por pripensi.“ La princino petis la robon kaj la amanta reĝo donis, sen bedaŭro, ĉiujn la diamantojn kaj rubenojn de sia krono por ornami tiun belegan ellaboraĵon. Li ordonis ke la laboristoj nenion ŝparu, por fari tiun robon simila al la suno. Tial kiam ĝi estis sternita sur la kanapo, ĉiuj kiuj vidis ĝin, fermis la okulojn, ili estis blindigitaj de ĝia brila lumo. (De tiu tempo datumas la bluaj okulvitroj kaj la nigraj vitroj). La princino surpriziĝis ĉe tiu vido: neniam oni vidis ion tiel belan kaj tiel arte laboritan. Ŝi konfuziĝis kaj eliris en sian ĉambron, kie la feino ŝin atendis, tiu ĉi ruĝigis de kolero: „Ho, mia filino, ŝi diris al la princino, aŭ mi tre eraras aŭ mi estas konvinkita ke ni tuj suferigos teruran provon al la malinda amo de via patro; li obstinas pri tiu edziĝo, sed mi pensas ke vi surprizigos lin, petante la felon de tiu ŝatinda azeno, kiun li amas pasie, kaj kiu liveras larĝe al li, liajn elspezojn.“ La princino kredis ke vere estas trovita rimedo por eviti tiun malaman edzecon, ŝi pensis ke neniam ŝia patro povos oferi sian azenon. Ŝi esprimis sian deziron pri la felo de tiu ŝatita besto. La reĝo tre miregis pri tiu fantazio, tamen, li ne ŝanceliĝis kontentigi ŝin. La malfeliĉa azeno estis oferita kaj ĝia felo, amindume alportita al la princino. Ŝi plu ne vidis rimedon por malhelpi sian malfeliĉon, ŝi malesperis; tiam alkuris ŝia baptopatrino: „Kion vi faras? mia filino, ŝi diris, vidante la princinon kiu ŝiris siajn harojn kaj kontuzis siajn belajn vangojn. Jen estas la plej feliĉa momento el via vivo. Kovru vin per tiu felo, eliru el tiu ĉi palaco, kaj iru tiel longe kiel la tero povos porti vin: kiam oni suferas por la virto, la dioj vin rekompencas. Iru, mi zorgos ke via tualeto sekvu vin ĉien; kie ajn vi haltos, via kesto kiu enhavas viajn vestojn kaj viajn juvelojn, sekvos viajn paŝojn sube tere. Jen mia vergo; ekfrapu la teron kiam vi bezonos ion el tiu kesto, kaj la kesto aperos antaŭ viaj okuloj; sed rapidu, foriru ne malfruante.“ La princino kisis milfoje sian baptopatrinon, petis ŝin ne forgesi ŝin, sin vestis per tiu malbela felo kaj eliris el la palaco, rekonita de neniu. La foresto de la princino kaŭzis grandan bruon. La reĝo malesperis, li estis pretiginta belegan feston, li fariĝis nekonsolebla. Li dissendis pli ol cent ĝendarmojn kaj pli ol mil mosketistojn por persekuti lian filinon, sed la feino, kiu ŝin protektis, faris ŝin nevidebla al la plej lertaj serĉadoj. Fine la reĝo konsoliĝis pri tio. Dume la princino vojiris, ŝi iris malproksimen, tre malproksimen, ankoraŭ pli malproksimen; ĉie ŝi petis oficon, oni donis al ŝi almoze manĝaĵojn, sed oni trovis ŝin tiel malpura ke neniu volis ŝin. Fine, ŝi eniris belan urbon kie troviĝis farmodomo ĉe la enira pordego. La farma mastrino bezonis knabinon por lavi la viŝilojn, purigi la meleagrojn kaj la trogon de l’porkoj. Tiu virino vidante tiun vojaĝantinon tiel malpura, proponis al ŝi eniri en ŝian farmodomon por ke ŝi faru tiun laboron. La princino tutkore akceptis, tiom la longa marŝado lacigis ŝin. Oni metis ŝin en malproksiman angulon en la kuirejo, kaj de la unuaj tagoj, ŝi estis la celo de la ŝercoj de la servistaro, ŝia felo de azeno faris ŝin malbelegan kaj malbonodoran. Fine oni kutimis al ŝi. Ŝi penis plenumi siajn devojn, tiel bone, ke la farma mastrino ekprotektis ŝin. Ŝi kondukis la ŝafojn, ŝi paŝtis la meleagrojn en paŝtejo tiel inteligente ke ĉio fruktodonis inter ŝiaj belaj manoj kiuj ŝajnis esti farintaj tion, la tutan sian vivon. Jam, ŝi sidiĝis apud klara fonto, kie ŝi ploris ofte, bedaŭranta sian malĝojan staton, ŝi speguliĝis en la pura akvo, sed la malbela felo de azeno kiu ŝin kovris, teruris ŝin. Ŝi hontis pri tiu vestaĵo, kaj lavis sian vizaĝon kaj siajn manojn, kiuj fariĝis pli blankaj ol elefantosto: ŝia vizaĝo rozokolora reprenis sian naturan freŝecon. La ĝojo trovi sin tiel bela, donis al ŝi la deziron bani sin, tamen, estis necese remeti sur sin la malindan felon por reiri al la farmo-domo. La morgaŭa tago estis festotago; ŝi havis tempon eltiri el sia kesto kaj ordigi sian tualeton; ŝi pudris siajn belajn harojn kaj sin vestis per sia bela robo veterkolora. Ŝia ĉambro estis tiel malgranda ke la vosto de tiu robo ne povis tie trovi spacon. La juna princino speguliĝis kaj admiris sin mem; fine ŝi decidis, por ne enui sin, ke ŝi metos laŭvice siajn belajn robojn dum la festoj kaj dimanĉoj: kaj ŝi faris tion ĝuste. Ŝi miksis florojn kaj diamantoj en siaj haroj per admirinda arto, kaj ofte ŝi sopiris, ĉar ŝi havis por admiri ŝian belecon nur siajn ŝafojn kaj meleagrojn, kiuj ŝin amis eĉ kun ŝia terura felo de azeno, kies nomon oni donis al ŝi en la farmodomo. En unu festotago, Felo de Azeno sin vestis per sia robo sunkolora; la reĝido kiu estis bienulo de la farmodomo, venis tien por sin ripozi, revenante de ĉasado. Tiu princo estis juna, bela kaj admirinde eleganta, li estis tre amata de la reĝo kaj reĝino, siaj gepatroj, la popoloj adoris lin. Li faris kamparan manĝeton kaj poste li trakuris la birdokorton vizitante ĉiujn angulojn kaj kurante de loko al loko, li eniris en malhelan aleon, kie li vidis pordon fermitan. La scivolo puŝis lin kaj li metis okulon al la seruro. Sed, kion li vidis? princinon, adorindan princinon, belegan kaj riĉege vestitan; ŝia nobla sintenado kaj ŝia modesteco similigis ŝin al diino. La princo sentis subite fervoregan amon por tiu ĉarma apero, li volus malfermi la pordon, sed la respekto lin retenis. Li penis eliri el tiu malhela aleo kaj rapidis informi sin, kiu estis la persono lokita en tiu ĉambreto. Oni respondis al li: „Ŝi estas la servistino nomata Felo de Azeno, pro la malpura felo kiu ŝin vestas. Oni prenis ŝin pro kompato sed neniu rigardas nek parolas al ŝi; ŝi gardas la ŝafojn kaj la meleagrojn.“ La princo ne kontentiĝis de tiu klarigo; li vidis bone, ke tiuj maldelikatuloj sciis nenion plue, tiam li trovis neutila daŭrigi siajn demandojn. La princo revenis en la palaco de l’rego, sia patro, pli enamigita ol oni povas diri, havante senĉese antaŭ la okuloj, la belan figuron de tiu diaĵo, kiun li vidis tra la truo de la seruro. Li bedaŭris ke li ne frapis la pordon kaj li promesis al si, ĝin fari alifoje. Tamen, li sin turmentegis kaj malsaniĝis per terura febro, kiu ekkaptis lin en la sama nokto. La reĝino lia patrino, kiu havis nur tiun idon, malesperis ĉar la kuraciloj montriĝis senutilaj. Ŝi promesis vane la plej grandajn rekompencojn al la kuracistoj, ili uzis tutan sian arton, sed nenio resanigis la princon. Fine ili divenis ke mortiga ĉagreno kaŭzis tiun strangan malsanon, ili avertis la reĝinon pri tio. Tiu patrino plena je amo por sia filo, lin petegis, ke li diru al ŝi la kaŭzon de sia malsano, ŝi diris al li ke la reĝo lia patro forlasos la tronon se estos necese, kaj volonte donos al li la kronon, aŭ ke li diru ĉu ian princinon li deziras por edziĝi; ŝi certigis lin, ke ambaŭ la gereĝoj mortus se li ne resaniĝus. La reĝino farante tiun kortuŝitan paroladon ploregis kaj banis la vizaĝon de l’princo per siaj larmoj. „Sinjorino, li diris fine, per malforta voĉo, mi ne estas sufiĉe sendankema por deziri la kronon de mia patro; plaĉu al la ĉielo ke li vivu longajn jarojn kaj ke li permesu al mi, ke mi estu la plej fidela kaj la plej respektema el liaj regatoj! Pri la princinoj kiujn vi proponas al mi, mi devas diri ke ankoraŭ mi ne pensis edziĝi, sed vi bone scias ke mi estas obeema al via volo, mi obeos ĉiam, kion ajn tio kostas al mi. - Ho! mia filo, diris la reĝino, nenio povas esti por ni pli multekosta ol via vivo, sed, mia karulo, mi vin petegas, ke vi diru sincere al mi tion, kion vi deziras: estu certa ke ni konsentos pri ĉiuj viaj deziroj. - Nu, Sinjorino, diris la princo, mi riproĉus al mi se mi malkvietigus vin, mi vin obeas, ĉar vi volas scii mian malĝojon, mi estus krimulo se mi metus en danĝeron la vivon de miaj gepatroj; mi deziras kukon faritan de Felo el Azeno! La reĝo miris pro tiu stranga nomo kaj demandis, kiu estis tiu Felo de Azeno. „Ŝi estas, Sinjorino, respondis unu oficiro, kiu okaze estis vidinta tiun knabinon, la plej malbela besto, krom la lupo. Ŝi estas speco de nigra felo malpurega, kiu loĝas en via farmodomo, kie ŝi gardas viajn meleagrojn. - Tio, nenion signifas, diris la reĝino, sendube, mia filo revenante de ĉaso, manĝis, eble, kukaĵon faritan de ŝi; tio estas fantazio de malsanulo, nu, mi volas ke Felo de Azeno, ĉar Felo de Azeno ŝi estas nomata, faru rapide kukon por li.“ Oni kuris al la farmodomo, oni venigis Felon de Azeno, oni ordonis al ŝi fari, kiel eble plej bone, kukon por la princo. Kelkaj verkintoj certigas ke, kiam la princo estis metinta la okulon al la seruro, Felo de Azeno ekvidis lin; tiam ŝi rigardis la elirantan princon per ŝia fenestreto. Ŝi trovis la princon tiel belan, tiel junan, tiel elegantan, ke ŝia koro ĝojiĝis kvankam tiu memoro iafoje kaŭzis al ŝi kelkajn ekĝemojn. Kiel ajn estas pri tio, Felo de Azeno kiu aŭdis multe laŭdi tiun princon, estis feliĉa trovi rimedon por konatiĝi kun li. Ŝi enfermis sin en sia ĉambreto, deĵetis sian malbonodoran felon, lavis al si la vizaĝon kaj la manojn, ŝi kombis siajn blondajn harojn, metis belan korseton faritan el brilanta arĝento, similan jupon kaj ekfaris la kukon tiom deziratan. Ŝi prenis la plej puran farunon, ovojn kaj freŝegan buteron. Vole aŭ nevole, laborante ŝi lasis fali la ringon, kiun ŝi portis ĉirkaŭ la fingro, en la paston kaj enknedis ĝin. Tuj kiam la kuko estis bakita, ŝi metis sur sin sian malbelegan felon kaj alportis la kukon al la oficiro demandante lin, ĉu la farto de l’princo fariĝis pli bona; sed tiu homo ne volis respondi al ŝi, kaj kuris forporti la kukon al la princo. Avide la princo ĝin prenis el la manoj de tiu homo, kaj ĝin manĝis tiel vive ke la kuracistoj diris ke tiu frenezo estas malbona signo. Efektive la princo sufokiĝis preskaŭ, pro la ringo, kiun li trovis en peco de l’kuko, sed li eltiris ĝin lerte el sia buŝo, kaj lia fervoro manĝi la kukon malrapidiĝis, kiam li rigardis tiun delikatan smeraldon fiksitan sur ora junko kies rondo estis tiel mallarĝa, ke oni povis diri ke la ringo ĉirkaŭis la plej maldikan fingreton en la mondo. Li kisis milfoje tiun ringon, metis ĝin sub sian kusenon; li retiris ĝin ĉiufoje kiam li estis sola. Li sin turmentis por elpensi per kia rimedo li povos vidi tiun al kiu apartenis la ringo; li ne povis pensi ke se li petos Felon de Azeno, oni konsentos, ke tiu filino venu; li ne kuraĝis diri tion, kion li estis vidinta tra la seruro, timante ke oni mokos lin, nomante lin fantaziulo. Li remalsaniĝis, la febro lin reatakis forte; la kuracistoj ne sciante kion fari, deklaris al la reĝino ke la princo malsanas de amo. La reĝino venis multfoje al la princo kun la reĝo kiu sin ĉagrenegis: „Mia filo, kara filo mia, ekkriis la monarĥo malĝojigita, diru al mi la nomon de tiu, kiun vi amas, ni ĵuras ke ni ŝin donos al vi, eĉ se ŝi estus la plej humilega el la sklavinoj.“ La reĝino kisis lin, certigante la ĵuron de l’reĝo. La princo kortuŝita de la larmoj kaj karesoj de siaj gepatroj diris: „Mi ne intencas edziĝi malplaĉante al vi, mia patro kaj mia patrino, mi ĝin volas pruvi al vi. Jen, smeraldo, li diris, tirante la ringon el sub la kuseno, mi edziĝos kun tiu al kiu apartenas tiu ringo, kiu ajn ŝi estu. Mi pensas ke la posedantino de tiu bela fingreto ne povos esti maldelikatulino aŭ kampanino.“ La gereĝoj prenis la ringon, kurioze ĝin ekzamenis kaj opiniis ankaŭ ke tiu ringo apartenas nur al ia fraŭlino altranga. Tiam la reĝo kisis sian filon, petante lin ke li trankviliĝu; li eliris, li sonorigis la tamburojn, la flutojn kaj trumpetojn tra la tuta urbo; la heroldoj kriis ke ĉiuj junulinoj estas allasitaj al la palaco por provi ringon, kaj tiu al kiu ĝi estos laŭmezura, edziniĝos kun la heredanto de l’trono. Unue la princinoj alvenis, poste la dukinoj, la markizinoj kaj baroninoj, sed vane ili maldikigis siajn fingrojn, neniu el ili povis surmeti la ringon. Oni venis al la koketaj laboristinoj kiuj, kvankam ĉiuj beletaj, havis la fingrojn tro dikaj. La princo fartis pli bone, li mem faris la provadon. Ĉe la fino oni venigis la ĉambristinojn, ili ne sukcesis. Tiam la princo ordonis ke oni alkonduku la kuiristinojn, la servistinojn, la gardistinojn de ŝafoj; oni alkondukis ĉiujn, sed iliaj dikegaj fingroj ruĝaj kaj mallongaj eniris nur ĝis la ungo. „Ĉu oni venigis tiun Felon de Azeno kiu faris kukon por mi,“ diris la princo. Ĉiuj ekridis kaj oni diris, ke ŝi estas tro malpura. „Iru tuj serĉi ŝin, diris la reĝo, oni ne diru, ke mi esceptis iun.“ Oni kuris, ridante kaj mokante, serĉi la gardistinon. La princino kiu estis aŭdinta la tamburojn kaj la alvokon de la heroldoj, komprenis ke ŝia ringo kaŭzis tiun bruegon; ŝi amis la princon, kaj, ĉar la vera amo estas timema, ŝi timis senĉese ke ia sinjorino havos fingron tiel maldikan kiel la ŝia. Ŝi ĝojis kiam oni frapis la pordon. De la momento kiam ŝi eksciis, ke oni serĉas la fingron enirantan en ŝian ringon, ia certa espero igis ŝin frizi zorge la kapon kaj meti sur sin sian belan korseton kun sia jupo plena je falbaloj, el arĝentaj puntoj, plensemitaj de smeraldoj. Tuj kiam ŝi aŭdis frapi la pordon kaj voki ŝin por veni al la princo, ŝi remetis sur sin rapide sian felon de azeno, kaj malfermis sian pordon. Tiuj personoj, mokante, diris al ŝi ke la reĝo petis ŝin por edzinigi ŝin kun sia filo; poste, kun longaj ridegoj, ili kondukis ŝin al la princo. Li miris pro la malbonega vesto de tiu knabino kaj ne kuraĝis kredi ke ŝi estas la sama, kiun li estis vidinta tiel luksa kaj tiel bela. Li malĝojiĝis kaj konfuziĝis, kaj malgaje li diris: „Ĉu estas vi kiu loĝas en la fundo de tiu malluma aleo, en la tria birdokorto de la farmo-domo? - Jes, Sinjoro, ŝi respondis. - Montru al mi vian manon, diris li, tremante kaj elspirante profundan ekĝemon.“ Ha! kiel fortege surprizitaj estis la gereĝoj, la ĉambelanoj kaj la nobeloj de la kortego, kiam el sub tiu nigra felo, eliris maneto blanka, delikata rozokolora. La ringo almezuriĝis senpene al la plej bela fingreto de la mondo. Per gracia movo kiun faris la princino, la felo falis, ŝi aperis en tiel rava beleco, ke la princo kvankam malforta, sin metis al ŝiaj genuoj kaj ilin premis kun tia fervoro ke ŝi ruĝiĝis. Oni ne ekvidis tion preskaŭ, ĉar la gereĝoj kisis ŝin fortege kaj petis ŝin edziniĝi kun ilia filo. La princino konfuziĝis pro la karesoj kiujn oni faris al ŝi, kaj pro la amo kiun atestis tiu bela juna princo. Ŝi dankis ilin tamen, kiam la plafono de la salono malfermiĝis. La helpema feino, la feino de l'Siringoj malsupreniris el veturilo farita per branĉoj kaj floroj de ŝia nomo, ŝi rakontis kun nekomparebla ĉarmo la historion de la princino. La gereĝoj kontentaj, ke Felo de Azeno estas granda princino duobligis siajn karesojn; sed la princo estis pli sentema al la virto de la princino kaj lia amo ankoraŭ pligrandiĝis. La malpacienco de l’princo donis apenaŭ sufiĉan tempon por fari la konvenajn preparadojn por tiu feliĉa edziĝo. La gereĝoj ekamegis sian bofilinon, ili faris al ŝi multegon da karesoj, prenante ŝin en siajn brakojn. Tamen ŝi diris, ke ŝi ne povas edziniĝi sen la konsento de l’reĝo, ŝia patro. Oni sendis al li la unuan inviton, ne dirante al li kiu estas la estonta edzino. La feino de l’Siringoj prezidis al ĉio, ŝi estis volinta tiel, pro la konsekvencoj. Alvenis reĝoj el ĉiuj landoj, unuj portataj en seĝoj, aliaj en veturiletoj, la plej malproksimaj rajdantaj sur elefantoj, sur tigroj, sur agloj; sed la plej belega kaj la plej potenca estis la patro de la princino, kiu feliĉe estis forgesinta sian nenaturan amon; li edziĝis kun reĝino vidvino tre bela de kiu li havis nenian infanon. La princino kuris antaŭ lin, tuj li rekonis ŝinkaj ŝin kisis kun granda amo antaŭ ol ŝi havis la tempon meti genuon teren. La gereĝoj prezentis al li sian filon, kiun li superŝutis per amikaĵoj. La edzigofesto estis farita kun neimagebla lukso. La junaj geedzoj, malmulte sentemaj por tiuj luksaĵoj, vidis kaj rigardis nur sin reciproke. La reĝo, patro de l'princo, kronis sian filon la saman tagon. kaj kisante la manojn al li, lokis lin sur sian tronon, malgraŭ la kontraŭbatalo de tiu respektema filo; sed li devis obei. La festoj de tiu glora edziĝo daŭris proksimume tri monatojn; sed la amo de tiuj geedzoj daŭrus ankoraŭ, tiam ili sin amis, se ili ne estus mortintaj cent jarojn poste. 2340 6146 2006-11-06T08:49:12Z Fajro 27 *[[Rakontoj pri Feinoj]] de Charles Perrault *[[La Alaska Stafeto]] de František Omelka *[[Aventuroj de Antonio]] de František Omelka *[[Kaptitoj de Glacirokoj]] de František Omelka *[[Magalhaes]] de František Omelka [[Kategorio:Porinfanaj]] 2341 5476 2006-07-28T12:04:46Z 86.219.232.153 /* TeX */ ==En Latex== Se vi uzas modernan TeX-sistemon kiel la sistemon MikTeX por Vindozo, Xy-pic estas jam instalita sur via komputilo. Vi bezonas nur ŝargi ĝin en via dokumento, tiel : :::<tt>\usepackage[all]{xy}</tt> Por poste enmeti diagramon en vian dokumenton, tajpu, sur la dezirata loko : :::<tt>\xymatrix{<br>...<br>}</tt> Ekzemplo de tuta dokumento : :::<tt>\documentclass{article}<br>\usepackage[all]{xy}<br>\begin{document}<br>\subsection*{Mia unua diagramo :}<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]^1&B \ar[d]^2\\<br>D \ar[u]^4&C \ar[l]^3<br>}</tt> Kaj la rezulto sur via paĝo estos : <center>[[Dosiero:Xymatrix1.png]]</center> ==En pura TeX== Se vi deziras verki puran TeX-dokumenton (plain TeX), vi devas nur aldoni tiujn du liniojn al via dokumento : :::<tt>\input xy<br>\xyoption{all}</tt> Poste la entajpo de diagramo per xymatrix okazas kiel ĉi supre en Latex. Jen ekzemplo de tuta dokumento : :::<tt>\input xy<br>\xyoption{all}<br>Mia unua diagramo :<br>\xymatrix{<br>A \ar[r]^1&B \ar[d]^2\\<br>D \ar[u]^4&C \ar[l]^3<br>}<br>\bye</tt> La rezulto estas preskaŭ kiel ĉi supre. ==En ConTeXt== En ConTeXt, vi voku la pakaĵon xy ekzakte kiel en pura TeX. <div style="margin-top: 3em;"> {|width="100%" |- |width="33%"|'''Antaŭa paĝo: [[Kio estas xymatrix ?]]''' |width="34%" align="center"|'''[[Enkonduko pri xymatrix|Enhavtabelo]]''' |width="33%" align="right"|'''Posta paĝo: [[Bazaj principoj de xymatrix]]''' |} </div> 2342 5478 2006-08-03T20:51:26Z 555 79 Redirecting to [[m:User:555]] #REDIRECT [[:m:User:555]] 2343 5495 2006-08-14T09:25:48Z Agari 91 [[en:Agari]] [[ar:Agari]] 2350 5527 2006-08-20T11:04:18Z Yvesn 78 por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} 2351 5529 2006-08-20T11:28:42Z Yvesn 78 por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} 2352 5533 2006-08-20T11:56:42Z Yvesn 78 por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} por gvidlibro de Vikipedio {{PD}} 2353 5557 2006-08-20T16:59:24Z Biciklanto 92 nova ensaluto Saluton, mi estas kontribuanto en vikipedio: [[http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipediisto:Biciklanto]] Biciklanto Mi ankaŭ volas kunlabori en la "gvidlibro pri vikipedio" 2425 5649 2006-09-01T09:39:54Z ArnoLagrange 60 Vi ne rajtas voĉdoni en ĉi baloto. Vi nepre estu redaktinta $3-foje antaŭ $2, vi redaktis $1-foje. Ankaŭ via unua redakto estis je $4, necesus ke estu antaŭ $5. 2426 5651 2006-09-01T10:01:09Z ArnoLagrange 60 Baloto por la Administra Konsilantaro de Wikimedia Baloto por la Administra Konsilantaro de Wikimedia 2427 5652 2006-09-01T10:04:59Z ArnoLagrange 60 * [[m:Election_candidates_2005/Eo|Proklamoj de la kandidatoj]] * [[Speciala:Boardvote/vote|Baloto]] * [[Speciala:Boardvote/list|Ĝisdata balotlisto]] * [[Speciala:Boardvote/dump|Ĉifrita elŝutaĵo de la esprimitaj voĉoj]] 2428 5653 2006-09-01T10:07:48Z ArnoLagrange 60 <p>Bonvenon al la tria baloto por la Administra Konsilantaro de ''Wikimedia''. Ni voĉdonas por anstataŭi unu demisiintan delegiton kiu reprezentu la uzantarojn de la diversaj projektoj de ''Wikimedia'' <!--- : la <strong>Reprezentanto de la Kontribuantaj Aktivaj Uzantoj</strong> kaj la <strong>Reprezentanto de la Volontulaj Uzantoj</strong> --->. Tiu helpos difini la estontan direkton, kiun la projektoj de Wikimedia sekvos, individue kaj grupe, kaj reprezentas <em>viajn</em> interesojn kaj zorgojn en la Administrantaro. la Konsilantaro decidas pri rimedoj por estigi enspezojn kaj la uzon de la kolektita mono. </p> <p>Bonvolu atente legi la proklamojn kaj respondojn al demandoj de la <a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Election_candidates_2006/Eo" class="external">kandidatoj</a> antaŭ ol voĉodoni. Ĉiu el la kandidatoj estas respektata uzanto, kiu kontribuis per konsiderinda tempo kaj peno por igi tiujn projektojn bonetosa medio dediĉita al disvolviĝo kaj libera disdono de homaj scioj. </p> <p>Vi povas voĉdoni por tiom da kandidatoj <!-- en ĉiu kategorio--> kiom vi volas. La kandidato ricevinta la plej multajn voĉojn por la posteno estos deklarita la gajninto de la posteno. Okaze de egala nombro da voĉoj, dua baloto estos organizita.</p> <p>Por pli da informoj bonvolu legi:</p> <ul><li><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Election_FAQ_2006/Eo" class="external">Plej oftaj demandoj pri la baloto</a></li> <li><a href="http://meta.wikimedia.org/wiki/Election_candidates_2006/Eo" class="external">Kandidatoj</a></li></ul> 2429 5654 2006-09-01T10:09:24Z ArnoLagrange 60 Vi estas jam balotinta. <p>Vi estas jam balotinta. Tamen vi povas ŝanĝi vian baloton per la jena formularo. Bonvolu elekti la kvadratetojn apud la kanditatoj kiujn vi elektas.</p>Vi estas jam balotinta. 2430 5655 2006-09-01T10:12:02Z ArnoLagrange 60 Dankon, via baloto estas registrita. Se vi deziras, vi povas konservi la sekvantajn detalojn. Via baloto estas: <pre>$1</pre> Ĝi estis kaŝenkodigita per la publika ŝlosilo de la balotaj administantoj: <pre>$2</pre> La rezultanta enkodigita versio sekvas. Ĝi estos montrita publike sur [[Special:Boardvote/dump|Kodigita balotregistraĵo]]. <pre>$3</pre> [[Special:Boardvote/entry|Retro]] 2431 5657 2006-09-01T10:21:26Z ArnoLagrange 60 [[:MediaWiki:Boardvote intro notloggedin|MediaWiki:Boardvote intro notloggedin]] movita al [[:MediaWiki:Boardvote notloggedin|MediaWiki:Boardvote notloggedin]]: erara titolo Vi ne estas ensalutinta. Voĉdoni vi povas nepre el uzula konto kun minimume $1 kontribuoj antaŭ $2, kies unua estu antaŭ $3. 2432 5658 2006-09-01T10:21:26Z ArnoLagrange 60 [[:MediaWiki:Boardvote intro notloggedin|MediaWiki:Boardvote intro notloggedin]] movita al [[:MediaWiki:Boardvote notloggedin|MediaWiki:Boardvote notloggedin]]: erara titolo #REDIRECT [[MediaWiki:Boardvote notloggedin]] 2433 5659 2006-09-01T10:24:01Z ArnoLagrange 60 Neniu jam balotis 2434 5665 2006-09-01T10:35:32Z ArnoLagrange 60 Horo Horo 2435 5661 2006-09-01T10:27:10Z ArnoLagrange 60 Uzulo 2436 5662 2006-09-01T10:28:31Z ArnoLagrange 60 Redaktoj 2437 5663 2006-09-01T10:29:56Z ArnoLagrange 60 <p>Jen listo de ĉiuj balotoj registritaj ĝis nun. $1 por la ĉifritaj datumoj.</p> 2438 5664 2006-09-01T10:33:15Z ArnoLagrange 60 Alklaku ĉi tie 2439 5666 2006-09-01T10:37:29Z ArnoLagrange 60 Nur balotadministrantoj povas fari tiun agon. 2440 5667 2006-09-01T10:40:33Z ArnoLagrange 60 <a href="{{localurle:Special:Boardvote/vote}}">Baloto por la Administrra Konsilantaro de Wikimedia </a>: Baloto malfermita ĝis la 21-a de septembro. 2441 5672 2006-09-03T18:43:04Z Yvesn 78 PD PD 2442 5673 2006-09-03T18:43:33Z Yvesn 78 PD PD 2443 5674 2006-09-03T18:44:28Z Yvesn 78 PD PD 2444 5677 2006-09-03T18:58:49Z Yvesn 78 2445 5684 2006-09-08T17:15:08Z Idanrm1 93 Saluton! Mi estas denaska parolanto de Hebrea de Israelo. Mi gaja helpi la Esperanton Vikilibroj. pardonu min se mi faras erarojn kiam mi enskrib Esperanto. mi estos feliĉa se iu povas fiksi miajn erarojn (kompreneble en [[Speciala:Contributions/Idanrm1|miaj kontribuoj]]). [http://he.wikibooks.org/wiki/%D7%9E%D7%A9%D7%AA%D7%9E%D7%A9:Idanrm1 mia uzanta paĝo en la Hebrea Vikilibroj] 2446 5916 2006-10-02T07:55:30Z 82.159.136.238 /* Herramientas para aprender (Lerniloj) */ {{Tradukata}} ---- __NOTOC__ [[Hispana/Kovrilo|¡Bienvenidos!]] ''Bonvenaj!'' == Situaciones y conversaciones con vocabulario<br><small>(Situations & Conversations with Vocabulary)</small> == [[Image:Galiciacoast.jpg|300px|thumb|right|''La [[w:eo:Atlantika|eo:Atlantika]] marbordo de Galegio en Hispanio.'']] #[[Hispana/Leciono 1| Cómo presentarse]]<br><small>Lernu kiel prezentiĝi kaj paroli kun aliaj . Lernu kiel paroli pri kiu vi estas kaj lernu la alfabeton.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 2| De viaje]]<br><small>Lernu diri "unu" kaj "la". Lernu la kolorojn , naciecojn, tempon, kaj pli.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 3| Actividades recreativas]]<br><small>Lernu kiel konjugaci regulaj verboj en la nuna verbotempo, kaj lernu iujn neregulajn verbojn.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 4| La familia]]<br><small>Lerni kiel paraoli pri via familio. Lernu ŝangi verbojn, la nuntempan participon, kaj la nuna progresa verbotempo.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 5| La escuela]]<br><small>Lernu vortaron pri lernejo, kiel demandi, kaj kompuru aĵojn.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 6| De compras]]<br><small>Lernu pri tutrekta kaj ne-tutrekta objektaj pronomoj. Lernu vortaron pri mangaĵoj.</small>{{stage short|00%|Feb 20, 2006}} #[[Hispana/Leciono 7| En la casa]]<br><small>Kiel oni parolas pri aĵoj kiun okazis en la pasinteceo?. Lerni kiel paroli pri aĵoj kiuj okazis en la pasinteco, la du pasintaj verbotempo en la hispana, kaj vortoj pri hejmaj taskoj.</small>{{stage short|00%|Mar 26, 2006}} #[[Hispana/Leciono 8| La ayuda médica]]<br><small>En tiu ĉi ĉapitro, lernu kiel ordoni en la hispana. Ankaŭ, lernu pri la korpo kaj via saneco en la hispana .</small>{{stage short|00%|Mar 26, 2006}} #[[Hispana/Leciono 9| Las culturas hispanas]]<br><small>Lernu pri hispanaj komunikmedioj, kaj iuj el la pasintecaj verbotempo en la hispana.</small>{{stage short|00%|Mar 26, 2006}} #[[Hispana/Leciono 10| En el hotel]]<br><small>Vortoj kaj dialogoj renkiontitaj ĉe hotelo, kun aldona gramatiko.</small>{{stage short|00%|Jun 11, 2006}} #[[Hispana/Leciono 11| En la plaza y el parque]]<br><small>En tiu ĉi ĉapitro, vi lernos pri tipikaj hispanaj parkoj kaj placoj.</small>{{stage short|25%|Mar 26, 2006}} == Pronunciación (Prononcado) == Vidu [[Hispana/Prononcado|Prononcado]] . == Vocabulario (Vortaro) == '''[[Hispana/Vortaro|Vortaro]]''' | [[Hispana/Idioms|Idioms]] | [[Hispana/Slango|Slango]] | [[Wikitravel:Spanish_phrasebook|Spanish phrasebook]] (on Wikitravel.org) === Cada día, distintas palabras (ĉiutage, novaj malsamaj vortoj) === <br clear=all> {| align=center id=toc style="center: 15px;" |align=center colspan=2 bgcolor=#ccccff| '''[[:es:Plantilla:Vocabulario (es)/{{CURRENTDAY}}|LAS PALABRAS DEL DÍA<br/> {{CURRENTDAY}} del {{CURRENTMONTH}} de {{CURRENTYEAR}}]]''' |} == Gramática (Gramatiko) == '''[[Hispana/Gramatika Indekso|Gramatika Indekso]]''' | [[Hispana/Parto de la Diskurso|Parto de la Diskurso]] | [[Hispana/Vorta Ordo|Vorta Ordo]] == Los verbos (Verbs) == '''[[Hispana/Verboj|Verboj]]''' | [[Hispana/Kiel Konjugacii verbojn|Kiel Konjugacii verbojn]] | [[Hispana/Refleksivaj Verboj|Refleksivaj Verboj]] | [[Hispana/Listo de Verboj|Listo de Verboj]] | [[Hispana/Verbaj Frazoj|Verbaj Frazoj]] | [[Hispana/Verbaj Tempoj|Verbaj Tempoj]] == Herramientas para aprender (Lerniloj) == [[Hispana/Vortaroj|Vortaroj]] | [[Hispana/Kiel studi la hispanan|Kiel studi la hispanan]] | [[Hispana/Pronuncado|Pronuncado]] | [[Hispana/Retaj rimedoj|Retaj rimedoj]] | [[Wikiversity:Traduka_praktika_kurso|Vikiversitato: Traduka praktika kurso]] | [http://es.wikibooks.org/w/wiki.phtml?title=Wikiversidad:Pr%C3%A1cticas_de_traducci%C3%B3n Wikiversidad Prácticas de traducción] == Ekzercoj == '''[[Hispana/Ekzercoj|Ekzercoj]]''' | [[Hispana/Solvoj de la Ekzercoj|Solvoj de la Ekzercoj]] == Y más (Kaj pli) == [[Cookbook:Cuisine_of_Spain|Cuisine of Spain]] | [[Spanish/Sound Files|List Of Sound Files]] | [[Spanish/Typing Spanish Characters|Typing Spanish Characters]] == Del libro (Pri la libro) == [[Hispana/Kontribuantoj|Kontribuantoj]] | [[Hispana/Historio|Historio]] | [[Hispana/Uzantoj|Uzantoj]] == Legolibroj == == Véase también (Vidu ankaŭ) == * [[Esperanta-Hispana Referenco]] * [[La Erara Vojo Por Lerni La Hispanan]] * [[:Kategorio:hispana]] * [[Maria]] * [[:es:|Wikilibroj en la hispana]] == Enlaces externos (Eksteraj ligoj) == *[http://www.esaudio.net/ LEARN SPANISH LIVE ONLINE] Learn Spanish Online via Audio-Conference - Lots of free resources and PowerPoint presentations available. *[http://www.spanish-talk.co.uk/spanish-pronunciation/spanish-alphabet.html Spanish Alphabet] Pronunciation of Spanish words and letters in the Spanish alphabet. *[http://www.ielanguages.com/spanish.html Learn to Speak Spanish Online] Free online Spanish lessons. *More free learning materials are available at Spanish-kit's website at http://www.spanish-kit.net/ *[http://www.sillysquirrel.com/spanish-for-men.html Spanish for men] an entertaining approach to learning Spanish, for men only *[http://www.spanishcourses.info Free exercises and a free verb trainer (conjugator)] provided by Spanish language schools in Spain and Latin America. *[http://www.spanish-translator-services.com/dictionaries/index.htm English to Spanish finance and accounting words] and [http://www.spanish-translator-services.com/espanol/diccionarios/index.htm Spanish to English finance and accounting words]. *[http://www.english-spanish-translator.org/ English Spanish Translator Org] Spanish Translators Forum. * [http://www.123TeachMe.com 123TeachMe] Free spanish lessons, word of the day, verb conjugations, idioms, and other resources. * [http://www.language-exchanges.org The Mixxer] Find a native Spanish speaker for a language exchange via [http://www.skype.com Skype] == Contribuir (Kontribui) == This book is a wiki textbook — feel free to edit it, update it, correct it, and otherwise increase its teaching potential. To find out more about [[w:Wiki|wikis]], see the [[w:Main Page|Wikipedia]] main page. <big> ''' [[Help:Donate images to this book|Donar imágenes a este libro]] ''' '' Donacu bildojn al tiu ĉi libro '' </big> Se vi estas hispana denaskulo, ''bv'' konsideri aldoni [[es:Spanish/Sound Files|sonaj arkivoj ]]. Vidu [[Spanish/Requests|tiun ĉi paĝon]] por petoj aŭ kontaktu [[Hispana/Kontribuantoj|kontrubuanto]]. Estas malsamaj vojoj laŭ kiuj vi povas ''vi'' povas kontribui al tiu ĉi Wikilibro: * [[Help:Donate images to this book|Donacu imagojn al tiu ĉi libro]] * [[:Category:Spanish Stubs|Ĝermoj]] * [[Hispana/Petoj|Faru petojn]] [[de:Spanisch]] [[es:El español como idioma extranjero (Portada)]] [[en:Spanish]] [[fr:Cours d'espagnol : Couverture]] [[pl:Hiszpan'ski]] [[pt:Espanhol]] [[vi:Vamos a Empezar]] [[he:ספרדית]] [[Category:Lingvoj]] 2447 5711 2006-09-13T13:00:27Z 82.159.136.238 {| class="messagebox standard-talk" |- | style="padding-right: 7px; padding-left: 7px;padding-top:18px; font-size:40px;" valign=top | {| style="background:none; line-height:normal" ||漢 ||▶ ||Eo |} |'''Tiu ĉi [[w:eo:Vikilibro|Vikilibro]] estas tradukata al Esperanto. Se vi deziras, vi povas kunlabori tradukante tiun ĉi libron'''. |- | colspan="2" | |} 2448 5699 2006-09-13T10:57:51Z 82.159.136.238 [[image:{{{1}}}.png|Stato de disvolviĝo: {{{1}}} (el {{{2}}})]]<!-- Stato de disvolviĝo: {{{1}}} devas esti 25%, 50%, 75%, aŭ 100%; {{{2}}} devas esti dato, kiel okazas kun la 2005-01-10 --> 2449 6150 2006-11-06T08:52:11Z Fajro 27 Libroj por lerni lingvojn uzante Esperanton. [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2450 5839 2006-09-24T15:34:12Z 4lex 62 /* Vortoj */ {{Tradukata}} ---- ==Dialogo 1== Du bonaj amikoj - Carmen kaj Roberto - renkontiĝas: {{Spanish Dialogue| 1=¡Hola! | 2=''Carmen'': ¡Hola Roberto! ¿Cómo estás?<br> ''Roberto'': Yo estoy bien, gracias. Y tú, ¿cómo estás?<br> ''Carmen'': Estoy bien.<br> ''Roberto'': ¿Hay algo nuevo para contar?<br> ''Carmen'': No mucho. ¡Adiós Roberto!<br> ''Roberto'': Adiós, hasta mañana. }} [[media:SpanishL1D1.ogg|Aŭdu la dialogon.]] (139[[w:eo:KB|KB]]) ==Vortoj== {{Spanish Vocab| 1=¡Hola!| 2=Greetings| 3=hola [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:hola.ogg|aŭdu]]<br> ¿Cómo estás? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:cómo estás tú.ogg|aŭdu]]<br> ¿Cómo está? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:cómo está usted.ogg|aŭdu]]<br> (Yo) estoy bien [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:Yo estoy bien.ogg|aŭdu]]<br> (muchas) gracias [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:gracias.ogg|aŭdu]]<br> de nada [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:de nada.ogg|aŭdu]]<br> y [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:ypron.ogg|aŭdu]]<br> tú [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:tú.ogg|aŭdu]]<br> ¿Qué pasa? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:qué pasa.ogg|aŭdu]]<br> ¿Qué tal? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:qué tal.ogg|aŭdu]]<br> ¿Qué hay de nuevo? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:qué hay de nuevo.ogg|aŭdu]]<br> no mucho [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:no mucho.ogg|aŭdu]]<br> nada <br> ¡Adiós! [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:adiós.ogg|aŭdu]]<br> ¡Hasta mañana! [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:hasta mañana.ogg|aŭdu]]<br> ¡Hasta luego! [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:hasta luego.ogg|aŭdu]]<br> ¡Nos vemos! | 4=Saluton<br> Kiel vie fartas? ''(neformala)''<br> Kiel vi fartas? ''(formala)''<br> Mi estas bone<br> Dank(eg)on<br> Ne dankinde<br> kaj<br> vi ''(neformala)''<br> Kio okazas?<br> Kio iras ĉio?<br> Kiu novaĵo estas?<br> ne multaj<br> nenio<br> Adiaŭ!<br> Ĝis morgaŭ!<br> Ĝis poste!<br> Ĝis revido!<br> }} ==Dialogue 2== Du personoj - Señor González and Señora Pérez - troviĝas unuafoje: {{Spanish Dialogue | 1=¡Buenos días! | 2=''Señor González'': Buenos días. ¿Cómo se llama usted?<br> ''Señora Pérez'': Me llamo Ana Pérez. Y usted, ¿cómo se llama?<br> ''Señor González'': Soy Luis González. Encantado. ''Señora Pérez'': Encantada.}} Aŭdu la dialogon. [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:SpanishL1D2.ogg|aŭdu]] ==Vortoj== {{Spanish Vocab | 1=¡Buenos días! | 2=Good day! | 3=Buenos días [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:buenos días.ogg|aŭdu]]<br> Buenas tardes [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:buenas tardes.ogg|aŭdu]]<br> Buenas noches [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:buenas noches.ogg|aŭdu]]<br> Me llamo... [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:me llamo.ogg|aŭdu]]<br> Soy... [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:soy...ogg|aŭdu]]<br> tú [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:tú.ogg|aŭdu]]<br> ¿Cómo te llamas? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:cómo te llamas.ogg|aŭdu]]<br> usted [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:usted.ogg|aŭdu]]<br> ¿Cómo se llama (usted)? [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:cómo se llama usted.ogg|aŭdu]]<br> Encantado/Encantada [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:encantado.ogg|aŭdu]]<br> Mucho gusto. [[Image:Gnome-speakernotes.png|15px]] [[Media:mucho gusto.ogg|aŭdu]] | 4=Bonan tagon.<br> Bonan vesperon.<br> Bonan nokton.<br> Mia nomo estas... ''(litere: Mi nomiĝas al mi mem...)''<br> Mi estas...<br> vi ''(neformala)''<br> Kiel vi nomiĝas? ''(neformala)''<br> vi ''(formala)''<br> Kiel vi nomiĝas? ''(neformala)''<br> Ĉarmita pro vidi vin.<br> Estas plezuro [trovi vin]}} '''Ekzerco:''' [[Hispana/Ekzercoj/Gratulojn|Gratulojn]] ==Gramatiko: Personaj Pronomoj== La hispana lingvo havas seks malsamj tipoj de pronomoj. {{Spanish Grammar|1=Los Pronombres|2= <table border="0" width="100%"><tr style="background: #F0F0FF"> <td width="20%">'''Persono'''</td> <td width="30%">'''Esperanta ekvivalento'''</td> <td width="40%">'''Hispana ekvivalento'''</td> </tr><tr> <td>'''1-a persono de la singularo (1)'''</td> <td>mi</td> <td>yo</td> </tr><tr> <td>'''2-a persono de la singularo (2)'''</td> <td>''singular'' vi(neformala), [[w:eo:ci|eo:ci]] (formala)</td> <td>tú, usted <td> (kun [[w:eo:akcento|eo:akcento]]) en la vokalo) </tr><tr> <td>'''3-a persono de la singularo (3)'''</td> <td>li, ŝi, ĝi</td> <td>él, ella, ello</td> </tr><tr> <td>'''1-a persono de la pluralo (4)'''</td> <td>ni</td> <td>nosotros, nosotras (ina)</td> </tr><tr> <td>'''2-a persono de la pluralo (5)'''</td> <td>''plural'' vi (neformala); vi (formala)</td> <td>vosotros, vosotras; ustedes </td> </tr><tr> <td>'''3-a persono pluralo (6)'''</td> <td>ili</td> <td>ellos, ellas (ina)</td> </tr> </table> }} </br> '''Iuj aĵoj por rememori:''' * It is normal in Spanish to omit the personal pronoun (i.e. you seldom say <b>yo estoy bien</b> but <b>estoy bien</b>, and you ask <b>¿Cómo se llama?</b> instead of <b>¿Cómo se llama usted?</b>) because the specific conjugation of a verb usually indicates which person is the subject. However, usted, él and ella all use the same verb form so if you choose to drop the pronoun in this case it must be clear in the situational context which pronoun is being referenced. * In most of Spain the vosotros form can be used to address a group of familiar people (e.g. friends), and ustedes is used with more formality (e.g. recent acquaintances). In all Latin American countries and parts of Spain ustedes is used also for a familiar group of people; in these countries the "vosotros" form is almost never used. * In Argentina,parts of Uruguay and some other countries, the ''tu'' form is replaced with ''vos.'' * ''Usted'' and ''ustedes'' can be abbreviated as ''Ud.''/ Vd. kaj ''Uds.''/ Vds., respectively. ==Gramatiko: Verboj ''ser'' kaj ''estar''== Spanish has two different words that can be translated with "''to be''". '''Ser''' is used more for more permanent characteristics ("''Soy Luis''") whereas '''estar''' is used for more temporary or changeable conditions, such as location ("''La papelera está al lado del escritorio''", "The trash can is beside the desk") and feeling ("''Estoy bien''"). In future lessons we will come back to the uses of ser and estar. Here we will look at the conjugations in the ''present indicative''. {{Spanish Vocab| 1=El verbo ser| 2=Saying "to be"| 3=(yo) soy<br> (tú) eres<br> (él, ella, usted) es<br> (nosotros) somos<br> (vosotros) sois<br> (ellos, ellas, ustedes) son| 4=I am<br> you are<br> he, she, you is/are<br> we are<br> you all are<br> they, you all are }} {{Spanish Vocab| 1=El verbo estar| 2=Saying "to be"| 3=(yo) estoy<br> (tú) estás<br> (él, ella, usted) está<br> (nosotros) estamos<br> (vosotros) estáis<br> (ellos, ellas, ustedes) están| 4=I am<br> you are<br> he, she, you is/are<br> we are<br> you all are<br> they, you all are }} ==Ejemplos de los verbos ser y estar (Examples of the Verbs ser and estar)== {|class="wikitable" !Spanish (español) !English (inglés) |- |Yo '''soy''' una persona. |I '''am''' a person. |- |Yo '''estoy''' en casa. |I '''am''' at home''' |- |Tú '''eres''' un buen hombre. |You '''are''' a good man. |- |Tú '''estás''' en el sitio correcto. |You '''are''' in the correct place. |- |Él '''es''' mi amigo. |He '''is''' my friend. |- |Él '''está''' jugando muy bien.* |He '''is''' playing very well. |} Note: *This use of '''estar''' is the Spanish ''present progressive'' which is used for actions in progress. More about the ''present progressive'' in [[Spanish/Lesson X|Lesson X]] Dialect Note: Spanish which uses the ''vos'' form conjugates ser with the following irregular form: ''sos''. '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Verbs ser And estar|Verbs ser and estar]] ==Hay== Spanish uses a different verb ('''haber''') to express "''there is ''" and "''there are''". The form of '''haber''' used for this purpose is '''hay,''' for both singular ("''there is''") and plural ("''there are''"). {|class="wikitable" !English (inglés) !Spanish (español) |- |there is<br>there are |hay |} ==Hispana alfabeto== Here is the normal Spanish alphabet. However words aren't alphabetized by it. Please read the notes and sections below. (Blue letters are a part of the normal English alphabet.) '''Audio''': [[media:Spanish_alphabet.ogg|OGG]] (646KB) {| border=0 width=100% |-bgcolor="#BECFEB" valign=top !1 !2 !3 !4 !5 !6 !7 !8 !9 !10 !bgcolor="#EBC4BE"|11 !12 !13 !14 !bgcolor="#CFEBBE"|15 !16 !17 !18 !19 !bgcolor="#CFEBBE"|20 !21 !22 !23 !24 !bgcolor="#EBC4BE"|25 !26 !27 !28 |-bgcolor="#DEE7F5" valign=top align="center" |a |b |c |d |e |f |g |h |i |j |bgcolor="#F5E1DE"|k |l |m |n |bgcolor="#E7F5DE"|ñ |o |p |q |r |bgcolor="#E7F5DE"|rr |s |t |u |v |bgcolor="#F5E1DE"|w |x |y |z |- !colspan="29" bgcolor="#CFEBBE"|Notes about ''Ñ'' and ''RR'' |- |colspan="29" bgcolor="#E7F5DE"| ''Ñ'' should always be alphabetized after ''N'' no matter where it appears in the word (e.g., ''muñeca'' goes after ''mundo''). ''RR'' is considered a letter in the Spanish language, but there are no words beginning with this letter. It is alphabetized after ''R'' (e.g., ''carro'' comes after ''caro''). |- !colspan="29" bgcolor="#E6EBBE"|Notes about ''CH'' and ''LL'' |- |colspan="29" bgcolor="#F3F5DE"| ''CH'' and ''LL'' used to be considered as distinct letters of the alphabet, but in 1994, the Real Academia Española (Spanish Royal Academy) declared that ''CH'' and ''LL'' were not letters but [[w:Digraph (orthography)|digraphs]]. Accordingly, words beginning with ''CH'' and ''LL'' are now alphabetized under ''C'' and ''L'', respectively. |- !colspan="29" bgcolor="#EBC4BE"|Notes about ''K'' and ''W'' |- |colspan="29" bgcolor="#F5E1DE"| ''K'' and ''W'' are part of the alphabet but are mostly seen in foreign derived words and names, such as karate and whisky. For instances, kilo is commonly used in Mexico to refer to a kilogram. |} Although the above will get you understood, proper pronunciation of Spanish consonants is a bit more complicated: Most of the consonants are pronounced as they are in American English with these exceptions: *'''b''' like the English ''b'' at the start of a word and after ''m'' or ''n''; otherwise closer to ''v'' (in Latin America there's no distinction) *'''c''' before '''a''', '''o''', '''u''' and other consonants, like English ''k'' *'''c''' before '''i''' and '''e''' like English ''th'' in “think” (in Latin America is like English ''s'') *'''ch''' like ''ch'' in “cheese” *'''d''' between vowels (even if it starts a word following a word ending in a vowel) or at the end of a word, like English ''d'' in dental *'''g''' before '''e''' or '''i''' like the Scottish pronunciation of ''ch'' in “loch”, except that it is voiced *'''g''' before '''a''' or '''o''' like ''g'' in “get” *'''h''' is always silent (except in the digraf ''ch'') *'''j''' like the ''h'' in hotel *'''ll''' is pronounced like English y in “yes” *'''ñ''' like nio in “onion” (or gn in French cognac) *'''q''' like the English ''k'' *'''r''' slighty trilled; like a soft ''d'' except at the beginning of a word or after '''l''', '''n''' or '''s''' where it is trilled *'''rr''' should be trilled longer than a single ''r'' *'''v''' is pronounced like a cross between a ''v'' and a ''b'' *'''z''' like the English ''th'' (in Latin America is like English ''s'') ==Prononcado de la vokaloj== The pronunciation of vowels estas same kiel en Esperanto === U === Ne ekzistas la Esperanta û. La "u" vokalo estas ĉiam silentita post "q" (kiel okazas en "qué", prononcita "ke"). Spanish also uses the ¨ (diaeresis) diacritic mark over the vowel u to indicate that it is pronounced separately in places where it would normally be silent. For example, in words such as ''vergüenza'' ("shame") or ''pingüino'' ("penguin"), the u is pronounced as in the English "w" and so forms a diphthong with the following vowel: [we] and [wi] respectively. It is also used to preserve sound in stem changes and in commands. ==Semi-Vokaloj== *'''y''' [Esperanta "j"] "''Yegua''" (esperante prononcita "Jegua", kio signifas "[[w:eo:ĉevalino|eo:ĉevalino]]"). ==Akutaj akcentoj== Spanish uses the ´ (Acute) diacritic mark over vowels to indicate a vocal stress on a word that would normally be stressed on another syllable; Stress is contrastive. For example, the word ''ánimo'' is normally stressed on ''a'', meaning "mood, spirit." While ''animo'' is stressed on ''ni'' meaning "I cheer." And ''animó'' is stressed on ''mó'' meaning "he cheered." {{Audio|Spanish_ánimo_animo_animó.ogg|listen}} Additionally the acute mark is used to disambiguate certain words which would otherwise be homographs. It's used in various question word or relative pronoun pairs such as ''cómo'' (how?)& ''como'' (as), ''dónde''(where?) & ''donde'' (where), and some other words such as ''tú'' (you) & ''tu'' (your), ''él'' (he/him) & ''el'' (the). {| border=0 width="20%" |-bgcolor="#BECFEB" valign=top !A !E !I !O !U |-bgcolor="#DEE7F5" valign=top align="center" |á |é |í |ó |ú |} ==Emfazo == The rules of stress in Spanish are: 1. When the word ends in a vowel or in "n" or "s" the emphasis falls on the second to last syllable. Eg: Mañana, Como, Dedos, Hablan. 2. When the word ends in a consonant other than "n" or "s", the emphasis falls on the last syllable. Eg: Ciudad, Comer, Reptil. 3. If the above two rules don't apply, there will be an accent to show the stress. Eg: Fíjate, Inglés, Teléfono. 4. '''SPECIAL CASE''': Adverbs ending in ''-mente'', which are derived from adjectives, have two stresses. The first stress occurs in the ''adjective part'' of the adverb, on the syllable where the adjective would normally be stressed. The second stress occurs on the ''-men-'' syllable. Eg: Solamente, Felizmente, Cortésmente. ---- [[Category:Hispana]] 2451 5904 2006-09-30T05:43:26Z 87.162.101.78 <center> {| style="background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Flaga Hiszpanii]]<span style="font-size: 110%">'''Dialogo''' - ''{{{1}}}''</span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" |<div style="font-size: 95%; line-height: 112%">{{{2}}}</div> |} |} </center> 2452 5906 2006-09-30T05:43:44Z 87.162.101.78 <center> {| style="background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''El Vocabulario''' - ''{{{1}}}''</span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>{{{2}}}</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">{{{3}}}</span> |<div style="font-size: 95%; line-height: 105%">{{{4}}}</span> |} |} </center> 2453 5905 2006-09-30T05:43:35Z 87.162.101.78 <center> {| style="background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''Gramática''' - ''{{{1}}}''</span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" |<span style="font-size: 95%; line-height: 112%">{{{2}}}</span> |} |} </center> 2454 5718 2006-09-14T13:15:26Z 193.144.127.231 <font class="metadata"><span class="unicode audiolink">[[:Media:{{{1}}}|{{{2}}}]]</span> <small>([[Wikipedia:Media help|help]]·[[:Image:{{{1}}}|info]])</small></font><noinclude> __NOTOC__ == Purpose == This template links to an audio file for quick listening. It is meant to be used inline with text, for pronunciations and the like. Following the file link is a link to [[w:Media help|Media help]] and the file's info page. == Usage == <code><nowiki>{{Audio|name of sound file|text to use as link to soundfile}}</nowiki></code> Example: :<code><nowiki>{{Audio|Fr-Bordeaŭ.ogg|Bordeaŭ}}</nowiki></code> gives this: : '''{{audio|Fr-Bordeaŭ.ogg|Bordeaŭ}}''' is a port city in... == See also == * {{tl|Audio-nohelp}}, a variant of this template with no help link. * {{tl|Listen}}, which sets an audio clip off from the main text. [[de:Vorlage:Audio]] [[es:Plantilla:Audio]] [[fa:الگو:صدا]] [[pl:Szablon:Audio]] [[th:Template:เสียง]] [[vi:Tiêu bản:Âm thanh]] [[he:תבנית:קול]] </noinclude> 2455 6007 2006-10-20T19:02:43Z 218.103.202.228 ==== The Indefinite Article ==== In English the indefinite articles are ''a'' and ''an'' (singular) or ''some'' (plural). In Spanish there are different forms for masculine-gender, feminine-gender, singular or plural. <center> {| style="background-color: #FFDEAD; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''The Indefinite Article'''<br><small>''La Grammatica''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>"A" "Some"</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">un<br> una<br> unos<br> unas</span> |<div style="font-size: 95%; line-height: 105%">a (masculine singular)<br> a (feminine singular)<br> some (masculine plural)<br> some (feminine plural)</span> |} |} </center> <br> '''Examples:''' <br> {| align="center" style="background:gold" |- |un niño |''a boy'' |- |una niña |''a girl'' |- |unos niños |''some boys'' |- |unas niñas |''some girls'' |} <br> For phonetic reasons some words beginning with accented '''a''' may have the article '''un''': un ave blanca ''(a white bird),'' las aves blancas ''(the white birds)''. This is basically the same idea as '''el ave blanca''' ''(the white bird)''. Remember, do not confuse uno ''(one)'' with un ''(a or an)''.<br> Also, do not confuse una ''(a or an)'' with uña ''(fingernail)''. '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Articles]] ---- [[Category:Hispana]] 2456 6470 2007-01-16T20:07:58Z Flicken 112 esperantiĝo == Text == Here are a couple of sentences and short dialogs about people planning/doing leisure activities. Besides the new vocabulary you should also have a look at how the verbs are conjugated depending on the subject of the sentence. {{Spanish Dialogue|1=Los Verbos|2=Maria '''viaja''' a México<br><br> ''Luis'': ¿Qué '''hacen''' por la noche?<br>''Ana y Carmen'': Nosotras '''bailamos''' en la fiesta.<br><br>''Raúl'': ¿Qué '''haces''' mañana?<br>''Carlos'': Mañana '''practico''' al tenis.<br><br>Marco '''mira''' la televisión porque hace mal tiempo.<br><br>Pedro y Mario '''toman''' unos refrescos.<br><br>Rosalía '''escribe''' a sus padres los domingos.}} As you may see, each verb is bolded. These verbs are ''conjugated'', that is, changed by the person(s) to which they are referring. Notice that subject pronouns are ''not'' necessary. === Vocabulary for text === {{Spanish Vocab|1=Viajar|2=Vojaĝado|3= viajar<br> hacer<br> la noche<br> bailar<br> la fiesta<br> mañana<br> practicar<br> mirar<br> porque<br> buen tiempo<br> mal tiempo<br> tomar<br> beber<br> el refresco<br> el domingo<br> escribir<br> los padres| 4=vojaĝi<br> fari<br> nokto<br> danci<br> festo<br> morgaŭ<br> praktiki<br> alrigardi, rigardi<br> ĉar<br> bona vetero<br> malbona vetero<br> preni, engluti<br> trinki<br> gastrinkaĵo<br> dimanĉo<br> skribi<br> gepatroj}} ===Regular Verbs=== Spanish has three different types of regular verbs: '''-ar''', '''-er''', and '''-ir''' verbs. The subject pronoun is not necessary and in conversational Spanish it is only used for emphasis, for this lesson, we will omit it. One can still use pronouns, however. The conjugation pattern is the following: {{Spanish Grammar|1=El presente regular|2= <table border="0" width="100%"><tr style="background: #F0F0FF"> <td width="15%">'''Person'''</td> <td width="15%">'''-ar</td> <td width="15%">'''-er'''</td> <td width="15%">'''-ir'''</td> </tr><tr> <td>''Infinitive''</td> <td>''hablar''</td> <td>''comer''</td> <td>''vivir''</td> </tr><tr> <td><small>English</small></td> <td><small>to talk</small></td> <td><small>to eat</small></td> <td><small>to live</small></td> </tr><tr> <td>'''1'''</td> <td>habl'''o'''</td> <td>com'''o'''</td> <td>viv'''o'''</td> </tr><tr> <td>'''2'''</td> <td>habl'''as'''</td> <td>com'''es'''</td> <td>viv'''es'''</td> </tr><tr> <td>'''3'''</td> <td>habl'''a'''</td> <td>com'''e'''</td> <td>viv'''e'''</td> </tr><tr> <td>'''4'''</td> <td>habl'''amos'''</td> <td>com'''emos'''</td> <td>viv'''imos'''</td> </tr><tr> <td>'''5'''</td> <td>habl'''ais'''</td> <td>com'''eis'''</td> <td>viv'''ís'''</td> </tr><tr> <td>'''6'''</td> <td>habl'''an'''</td> <td>com'''en'''</td> <td>viv'''en'''</td> </tr> </table> }} </br> As one can see, the endings for each person are different. This is similar to other Romance languages, such as Portuguese and Italian (the notable exception is French). This is the reason why we may omit the pronouns while we speak. Remember that sometimes it is best to clarify whether él, ella, or usted is speaking, because they share the same form. However, the context of the rest of the sentence sometimes clarifies this. There are a few steps involved with conjugating a verb. Here are the steps involved: # Take the ending off of the infinitive. This is either an -ar, -er, or -ir. # Without the -ar, -er, or -ir, the verb is in its ''base'' form. # Add the appropriate ending to the base of the verb. Notice that there are only two differences between the conjugations of -er and -ir verbs. The ''nosotros'' (4) and ''vosotros'' (5) forms are the only differences. Those forms have an "i" in the stem instead of an "e." '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Regular Verbs|Regular Verbs]] ==="G" Verbs=== The verb ''hacer'' means to do or to make. Hacer is irregular in the first person singular form ''(I)'' of the present tense only. The irregular form is '''hago'''. Hacer is one of the many verbs in Spanish which add a "g" in the first person singular of the verb. This is the present indicative of the verb '''hacer'''. {{Spanish Grammar|1=El verbo hacer|2= <table border="0" width="100%"><tr style="background: #F0F0FF"> <td width="50%">'''Person'''</td> <td width="50%">'''Verb form'''</td> </tr><tr> <td>'''1'''</td> <td>ha'''g'''o</td> </tr><tr> <td>'''2'''</td> <td>haces</td> </tr><tr> <td>'''3'''</td> <td>hace</td> </tr><tr> <td>'''4'''</td> <td>hacemos</td> </tr><tr> <td>'''5'''</td> <td>haceis</td> </tr><tr> <td>'''6'''</td> <td>hacen</td> </tr> </table> }} Note that the verb '''hacer''' is translated as ''to do'' and ''to make'' when referring to activities. But it can also be used to talk about weather conditions: {|class="wikitable" !El Tiempo !The Weather |- |Hace buen tiempo. |The weather is good. |- |Hace mal tiempo. |The weather is bad. |- |Hace frío. |It's cold. |- |Hace fresco. |It's chilly. |- |Hace calor. |It's hot. |- |Hace sol. |It's sunny. |- |Hace nublado. |It's cloudy. |- |Hace viento. |It's windy. |} When speaking about the weather using '''hacer''', the Ud. form (third singular form) is always used. == El vocabulario (Vortaro) - Los días (Tagoj) == <table border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" width="100%"> <tr> <td colspan="1" rowspan="2" align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>Los dias de la semana</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>lundo</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>mardo</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>merkredo</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>ĵaŭdo</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>vendredo</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>sabato</b></td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82"><b>dimanĉo</b></td> </tr> <tr> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el lunes</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el martes</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el miércoles</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el jueves</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el viernes</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el sábado</td> <td align="center" bgcolor="#EEDC82">el domingo</td> </tr> </table> '''Audio''': [http://upload.wikimedia.org/wikibooks/en/5/51/The_days_of_the_week.ogg OGG](157KB) *La semajno de la hispana komenciĝas kun lundo (el lunes), malsimile al la semajno de la angla (kui komenciĝas kun dimanĉo/el domingo). ---- ==Una fiesta== [[Image:Fiesta1.jpg|Una fiesta.]] Una fiesta entre amigos. Nosotros bailamos y convivimos en el jardín de esta casa.<br> ''Festo inter amikoj. Ni dancas kaj ĝuas nin en la ĝardeno de ĉi tiu domo.'' ---- [[Category:Hispana]] 2457 6008 2006-10-20T19:03:04Z 218.103.202.228 /* Present Participle */ ==Stem Changing Verbs== In Spanish, some verbs change their stems when they are conjugated. These verbs are known as ''stem-changing verbs''. Many of these verbs are important and often used. There are three different types of stem changing verbs in Spanish: <center> {| style="background-color: #FFDEAD; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''Cambios de los Verbos'''<br><small>''Los verbos''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>Types of Stem-Changing Verbs</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">e → ie<br> e → i<br> o → ue</span> |} |} </center> The stem changes for all conjugations, excepting '''nosotros/as''' and '''vosotros/as'''. The endings are the same as for regular verbs ('''-o''' for '''yo''', '''-as/-es''' for '''tú''', ...). <br><big> '''Entender'''</big><br>To Understand <table style="width: 400px;" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">I understand</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="100">yo ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>o</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You understand</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">tú ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>es</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">He understands<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">él ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">She understands<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ella ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You understand<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">Usted ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">We understand</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">nosotros entend<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>emos</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (pl.) understand</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">vosotros entend<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>eis</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">They understand<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ellos ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (pl form) understand<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">Ustedes ent'''ie'''nd</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> </table> Note that the stem change is done for the second 'e' (not the first one) - in general the stem always changes for the last vowel before the '''-ar/-er/-ir''' ending. '''Example''': pedir (e->i) ''to ask for, to order'' <big> '''Pedir'''</big><br>To Ask For, Order <table style="width: 400px;" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">I ask for</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">yo p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>o</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You ask for</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">tú p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>es</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">He asks for<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">él p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">She asks for<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ella p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (form) ask for<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87"> Usted p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">We ask for</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">nosotros ped<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>imos</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (plural) ask for</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">vosotros ped<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>ís</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">They ask for<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ellos p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (pl form) ask for<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">Ustedes p'''i'''d</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> </table> Note: all '''e->i''' stem changing verbs are '''-ir''' verbs. <big> '''Dormir'''</big><br>To Sleep <table style="width: 400px;" border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">I sleep</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">yo d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>o</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You sleep</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">tú d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>es</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">He sleeps<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">él d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">She sleeps<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ella d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (formal) sleep<br> </i></td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">Usted d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>e</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">We sleep</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">nosotros dorm<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>imos</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (plural) sleep</td> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">vosotros dorm<br> </td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>ís</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">They sleep<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">ellos d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> <tr> <td bgcolor="#edfded" width="134">You (plural formal) sleep<br> <td align="right" bgcolor="#f6f9f7" width="87">Ustedes d'''ue'''rm</td> <td bgcolor="#dfe0e0" width="33"><b>en</b></td> </tr> </table> Here is a list of some other common stem changing verbs: {|class="wikitable" !e -> ie !e -> i !o -> ue |- |cerrar ''(to close)'' |competir ''(to compete)'' |almorzar ''(to eat lunch)'' |- |comenzar ''(to begin)'' |conseguir ''(to get, obtain)'' |costar ''(to cost)'' |- |defender ''(to defend)'' |pedir ''(to ask for, order)'' |encontrar ''(to find)'' |- |empezar ''(to start, begin)'' |reir ''(to laugh)'' |morir ''(to die)'' |- |mentir ''(to lie)'' |repetir ''(to repeat)'' |mostrar ''(to show)'' |- |pensar ''(to think)'' |seguir ''(to follow, continue)'' |mover ''(to move)'' |- |perder ''(to lose)'' |servir ''(to serve)'' |recordar ''(to remember)'' |- |preferir ''(to prefer)'' |sonreír ''(to smile)'' |volver ''(to return)'' |} '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Stem Changing Verbs|Stem Changing Verbs]] ==Present Participle== The present participle in Spanish is used either for continuous tenses (with ''estar'', e.g. ''I am running.'') and can also be used as an adjective. The Spanish present participle corresponds to the English '''-ing''' form of the verb.To form the present participle for regular '''-ar''' verbs, add '''-ando''' to the stem. For '''-er''' and '''-ir''' verbs add '''-iendo''': <center> {| style="background-color: #FFDEAD; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''El Participio Presente'''<br><small>''Los Verbos''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>-ing</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">hablar → hablando<br> comer → comiendo<br> vivir → viviendo</span> |<div style="font-size: 95%; line-height: 105%">speaking<br> eating<br> living</span> |} |} </center> <br> However, not all present participles are that regular. Some verbs add a "y," or change the spelling, to adhere to Spanish orthography (spelling) rules. Here is a list of some common verbs that have an irregular present participle: <center> {| style="background-color: #FFDEAD; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''Participios Irregulares'''<br><small>''Los Verbos''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>-ing</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">caer<br> decir<br> dormir<br> ir<br> leer<br> oir<br> pedir<br> repetir<br> reír<br> seguir<br> traer</span> |<div style="font-size: 95%; line-height: 105%">cayendo<br> diciendo<br> durmiendo<br> yendo<br> leyendo<br> oyendo<br> pidiendo<br> repitiendo<br> riendo<br> siguiendo<br> trayendo</span> |} |} </center> ==Present Progressive== Like in English, the Spanish present progressive is used to describe an ''action in progress''. It is formed by conjugating the verb '''estar''' and then adding the present participle: <center> {| style="background-color: #FFDEAD; border: solid 1px #7FFFD4; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''El Presente Progresivo'''<br><small>''Los Verbos''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>Talking about actions occurring right now</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">Yo estoy hablando<br> Tú estás hablando<br> Él/ella/usted está hablando<br> Nosotros estamos hablando<br> Vosotros estáis hablando<br> Ellos/ellas/ustedes están hablando</span> |<div style="font-size: 95%; line-height: 105%">I am talking<br> You are talking<br> He/She/You is/are talking<br> We are talking<br> You are talking<br> They/You are talking</span> |} |} </center> ==Vocabulary== <center> {| style="background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''El Vocabulario''' <br><small>''La Familia''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>Vocabulary for the family</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%">los padres<br> el padre, papá<br> la madre, mamá<br> los hijos<br> el hijo<br> la hija<br> los hermanos<br> el hermano<br> la hermana<br> los abuelos<br> el abuelo<br> la abuela<br> los nietos<br> el nieto<br> la nieta<br> los tíos<br> el tío<br> la tía<br> los sobrinos<br> el sobrino<br> la sobrina<br> los primos<br> el primo<br> la prima<br> los cónyuges, marido y mujer<br> el esposo, el marido<br> la esposa, la mujer<br> los suegros<br> la suegra, la nuera<br> el suegro, el yerno<br> los cuñados<br> el cuñado<br> la cuñada<br> los consuegros<br> el consuegro<br> la consuegra</span> |<div style="font-size: 95%; line-height:105%">parents<br> father<br> mother<br> children<br> son<br> daughter<br> siblings<br> brother<br> sister<br> grandparents<br> grandfather<br> grandmother<br> grandchildren<br> grandson<br> granddaughter<br> uncles and aunts<br> uncle<br> aunt<br> nephews and nieces<br> nephew<br> niece<br> cousins<br> cousin (male)<br> cousin (female)<br> spouses<br> husband<br> wife<br> parents-in-law<br> mother-in-law<br> father-in-law<br> siblings-in-law<br> brother-in-law<br> sister-in-law<br> your child's parents-in-law<br> your child's father-in-law<br> your child's mother-in-law<br> </span> |} |} </center> [[Category:Hispana]] 2458 5730 2006-09-14T13:24:08Z 193.144.127.231 == Grammar - Questions == Like in English, yes/no questions in Spanish are formed by switching the position of subject and verb (if the subject is explicit). Unlike English, Spanish uses a reversed question mark ('''¿''') at the beginning of a question: {|class="wikitable" |- |Tú eres de México. |''You are from Mexico.'' |- |Eres de México. |''You are from Mexico.'' |} become {|class="wikitable" |- |¿Eres tú de México? |''Are you from Mexico?'' |- |¿Eres de México?'' |''Are you from Mexico?'' |} For other type of questions Spanish uses the following question words (note that all of them have an accent in the word): <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><td>¿Cómo...? or ¿Qué...? </td><td>''How...?'' or ''What...?'' </td></tr> <tr><td>¿Cuándo...? </td><td>''When...?'' </td></tr> <tr><td>¿Cuánto...? </td><td>''How much...?'' </td></tr> <tr><td>¿Cuántos...? </td><td>''How many...?'' </td></tr> <tr><td>¿Dónde...? </td><td>''Where...?'' </td></tr> <tr><td>¿Por qué...? </td><td>''Why...?'' </td></tr> <tr><td>¿Quién...? </td><td>''Who...? (singular)'' </td></tr> <tr><td>¿Quiénes...? </td><td>''Who...? (plural)'' </td></tr> </table> Here are some Spanish sentences where specific question words are used: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>¿Cómo te llamas?</td><td>''What is your name?'' (Literally: ''How do you call yourself?)</td></tr> <tr><td>¿Cuántos años tienes?</td><td>''How old are you?'' (Literally: ''How many years do you have?'')</td></tr> <tr><td>¿Dónde está el aeropuerto?</td><td>''Where is the airport?''</td></tr> </table> Questions can also be posed within a sentence: <table border="1" bgcolor=#99FF99"> <tr><td>Y tú, ¿cuántos años tienes?</td><td>''How old are you?'' (Literally: ''And you, how many years do you have?'')</td></tr> <tr><td>Entonces, ¿por qué no puedo jugar con él?</td><td>''So, why can't I play with him?''</td></tr> </table> '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Questions|Questions]] ---- == Grammar - Possessive Adjectives == Like English, the Spanish possessive adjectives differ depending on the person they are referring to. Unlike English, the possessive article also changes depending on the number of items that one possesses (for example: '''mi libro''' = ''my book'', '''mis libros''' = ''my books''). It can also change depending on the gender of the item (for example: '''nuestro perro''' = ''our dog'', '''nuestra casa''' = ''our house'''). The following table summarizes all Spanish possessive adjectives: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>Person </th><th>Singular </th><th>Plural </th><th><i>English </i></th><th> Examples</th></tr> <tr><td>yo </td><td>mi </td><td>mis </td><td><i>my </i></td><td> mi lápiz</td></tr> <tr><td>tú </td><td>tu </td><td>tus </td><td><i>your </i></td><td> tu lápiz</td></tr> <tr><td>él</td><td>su, de él</td><td>sus </td><td><i>his</i></td><td> su lápiz, el lápiz de él</td></tr> <tr><td>ella</td><td>su, de ella</td><td>sus, de ella</td><td><i>her</i></td><td> su lápiz, el lápiz de ella</td></tr> <tr><td>usted</td><td>su, de usted</td><td>sus, de usted</td><td><i>your</i></td><td> su lápiz, el lápiz de usted</td></tr> <tr><td>nosotros/nosotras </td><td>nuestro, nuestra, de nosotros </td><td> nuestros, nuestras</td><td><i>our </i></td><td>nuestro lápiz, el lápiz de nosotros</td></tr> <tr><td>vosotros/vosotras </td><td>vuestro, vuestra</td><td>vuestros, vuestras </td><td><i>your </i></td><td> vuestro lápiz</td></tr> <tr><td>ellos </td><td>su, de ellos</td><td>sus, de ellos</td><td><i>their </i></td><td> su lápiz, el lápiz de ellos</td></tr> <tr><td>ellas</td><td>su, de ellas</td><td>sus, de ellas</td><td><i>their</i></td><td> su lápiz, el lápiz de ellas</td></tr> <tr><td>ustedes</td><td>su, de ustedes</td><td>sus, de ustedes</td><td><i>your</i></td><td> su lápiz, el lápiz de ustedes</td></tr> </table> *Possessive Pronouns are <b>not</b> used when talking about body parts:<br> <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>mi nariz (la nariz de él)</td><td>my nose (his nose)</td></tr> <tr><td>mi dedo (el dedo de él)</td><td>my finger (his finger)</td></tr> <tr><td>mis manos (las manos de él)</td><td>my hands (his hands)</td></tr> <tr><td>mis ojos (los ojos de él)</td><td>my eyes (his eyes)</td></tr> </table> '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Possessive Adjectives|Possessive Adjectives]] ---- == Grammar - Comparisons == === Equality === Spanish uses three slightly different constructions for comparisons of equality. One for comparing verbs, one for comparing nouns and one for comparing adjectives/adverbs. The following examples show the three different possibilities: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>Alberto estudia '''tanto como''' Felicitas.</td><td>''Alberto studies as much as Felicitas.''</td></tr> <tr><td>Yo tengo '''tanto''' dinero '''como''' mi hermano.</td><td>''I have as much money as my brother.''</td></tr> <tr><td>La estudiante es '''tan''' inteligente '''como''' el profesor.</td><td>''The student is as intelligent as the teacher.</td></tr> </table> When comparing nouns, the ending of '''tanto''' will be modified to '''tanta''', '''tantos''', or '''tantas''' in order to match gender and quantity of the noun. The general pattern for comparisons of equality is the following: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><td>{verb} '''tanto como''' </td><td>{verb} ''as much as'' </td></tr> <tr><td>'''tanto/a/os/as''' {noun} '''como''' </td><td>''as much/as many'' {noun} ''as''</td></tr> <tr><td>'''tan''' {adjective/adverb} '''como'''</td><td>''as'' {adjective/adverb} ''as'' </td></tr> </table> === Inequality === For comparisons of inequality, Spanish uses the same form for both nouns and adjectives/adverbs. There are two types of inequalities: '''más ... que''' (''more than'') and '''menos ... que''' (''less than''): <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>Trabajo '''más''' horas '''que''' tú. </td><td>''I work more hours than you.''</td></tr> <tr><td>Trabajo '''menos''' horas '''que''' tú.</td><td>''I work less hours than you.''</td></tr> <tr><td>Tom Hanks es '''más''' famoso '''que''' Patrick Stewart.</td><td>''Tom Hanks is more famous than Patrick Stewart.''</td></tr> <tr><td>Patrick Stewart es '''menos''' famoso '''que''' Tom Hanks.</td><td>''Patrick Stewart is less famous than Tom Hanks.''</td></tr> </table> In general: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><td>'''más/menos''' {noun/adjective/adverb} '''que'''</td><td>''more/less'' {noun/adjective/adverb} ''than''</td></tr> </table> === Superlatives === Superlatives in Spanish are similar to comparisons of inequality: They use '''más''' for ''the most'', '''menos''' for ''the least''. Then follows the adjective and finally there is a preposition ('''de'''): <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>Ricardo es el estudiante '''más''' alto '''de''' la universidad.</td><td>''Ricardo is the tallest student in the university.''</td></tr> <tr><td>Plutón es el planeta '''más''' pequeño '''del''' sistema solar.</td><td>''Pluto is the smallest planet in the solar system.''</td></tr> <tr><td>Los diamantes son las gemas '''más''' caras '''del''' mundo.</td><td>''Diamonds are the most expensive gems in the world.''</td></tr> <tr><td>María es la '''más''' inteligente '''de''' la clase.</td><td>''Maria is the most intelligent one in the class.''</td></tr> <tr><td>El libro de Jorge es el '''menos''' interesante '''de''' la clase.</td><td>''Jorge's book is the least interesting book in the class.''</td></tr> </table> Note that in some cases ('''la más inteligente''') you can just write the article and omit the noun. The general pattern for Spanish superlatives is: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><td>'''el/la/los/las''' ({noun}) '''más/menos''' {adjective} '''de'''</td><td>''the (most/least)''{adjective} {noun} ''in/of''</td></tr> </table> '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Comparisons|Comparisons]] ---- == Vocabulario (Vocabulary) - La escuela (School) == <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>La escuela </th><th>''The school''</th></tr> <tr><td><center>Nombres </center></td><td><center>''Nouns''</center></td></tr> <tr><td>el profesor, la profesora </td><td>''the teacher, the professor''</td></tr> <tr><td>el maestro, la maestra </td><td>''the primary school teacher''</td></tr> <tr><td>el alumno, la alumna</td><td>''the student''</td></tr> <tr><td>el/la estudiante </td><td>''the student''</td></tr> <tr><td>el rector, la rectora</td><td>''the university president, the school principal''</td></tr> <tr><td>el colegio </td><td>''the primary school'' (Spain), ''the K-12 school'' (Chile)</td></tr> <tr><td>la escuela </td><td>''the school'' (all senses), ''the primary School'' (Chile)</td></tr> <tr><td>el instituto </td><td>''the secondary school'' (Spain)</td></tr> <tr><td>el liceo </td><td>''the secondary school'' (Chile)</td></tr> <tr><td>la preparatoria </td><td>''the secondary school'' (Mexico)</td></tr> <tr><td>la universidad </td><td>''the university, the college''</td></tr> <tr><td>la biblioteca </td><td>''the library''</td></tr> <tr><td>la librería </td><td>''the book store''</td></tr> <tr><td>el libro </td><td>''the book''</td></tr> <tr><td>el libro de texto </td><td>''the text book''</td></tr> <tr><td>el curso, la clase</td><td>''the course, the class''</td></tr> <tr><td>el examen </td><td>''the final exam''</td></tr> <tr><td>los deberes, las tareas escolares, la tarea</td><td>''the homework''</td></tr> <tr><td><center>Verbos </center></td><td><center>''Verbs''</center></td></tr> <tr><td>''Verbos'' </td><td>&nbsp;</td></tr> <tr><td>aprender </td><td>''to learn''</td></tr> <tr><td>estudiar </td><td>''to study''</td></tr> <tr><td>leer </td><td>''to read''</td></tr> <tr><td>escribir </td><td>''to write''</td></tr> <tr><td>calcular </td><td>''to compute, to calculate''</td></tr> <tr><td>hacer un proyecto </td><td>''to do a project''</td></tr> <tr><td>preguntar </td><td>''to ask''</td></tr> <tr><td>contestar </td><td>''to answer''</td></tr> <tr><td>discutir </td><td>''to argue''</td></tr> <tr><td>&nbsp; </td><td>&nbsp;</td></tr> <tr><td><center>Adjectivos </center></td><td><center>''Adjectives''</center></td></tr> <tr><td>fácil </td><td>''easy''</td></tr> <tr><td>difícil </td><td>''difficult''</td></tr> <tr><td>interesante </td><td>''interesting''</td></tr> <tr><td>aburrido, pesado </td><td>''boring''</td></tr> <tr><td>inteligente </td><td>''intelligent''</td></tr> <tr><td>estúpido, tonto </td><td>''stupid, dumb, silly''</td></tr> </table> ---- [[Category:Spanish]] 2459 5732 2006-09-14T13:26:32Z 193.144.127.231 == Grammar - Object Pronouns == === Direct Object Pronouns === While the subject of a sentence ''initiates'' an action (the verb), the direct object is the one that is ''affected'' by the action. A direct object pronoun is used to refer to the direct object of a previous sentence: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr> <td> El chico come '''la manzana'''.<br> Él '''la''' come. </td> <td> ''The boy eats'' '''''the apple''''' ''.''<br> ''He eats'' '''''it''''' ''.'' </td> </tr> </table> The following table shows the six types of direct object pronouns: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><td><font face="Arial"><b>Subject</b></font></td><td><font face="Arial"><b> Object</b></font></td><td><font face="Arial"><b>English</b></font></td></tr> <tr><td>yo</td><td>'''me''' </td><td>''me'' </td></tr> <tr><td>tú</td><td>'''te''' </td><td>''you'' </td></tr> <tr><td>él</td><td>'''lo''' </td><td>''him/it''</td></tr> <tr><td>ella</td><td>'''la'''</td><td>her/it</td></tr> <tr><td>usted</td><td>'''lo/la'''</td><td>you</td></tr> <tr><td>nosotros</td><td>'''nos''' </td><td>''us, we'' </td></tr> <tr><td>vosotros</td><td>'''os''' </td><td>''you (plural)'' </td></tr> <tr><td>ellos</td><td>'''los'''</td><td>''them (masculine)'' </td></tr> <tr><td>ellas</td><td>'''las'''</td><td>''them (feminine)'' </td></tr> <tr><td>ustedes</td><td>'''los/las'''</td><td>''you''</td></tr> </table> Note: In Spain, ''le'' and ''les'' are used as the masculine direct object pronoun only when referring to people. If the antecedent of a direct object is masculine but non-human, ''lo'' or ''los'' are used instead. In most other Spanish speaking places, ''lo'' and ''los'' are used instead of ''le'' and ''les''. === Indirect Object Pronouns === An indirect object is an object that would be asked for with ''To whom...?'' or ''From whom...?''. It is called ''indirect'' because it occurs usually together with a direct object which is affected directly by the action: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr> <td> La mujer da una manzana '''al chico'''.<br> La mujer '''le''' da una manzana. </td> <td> ''The woman gives an apple'' '''''to the boy''''' ''.''<br> ''The woman gives'' '''''him''''' ''an apple''. </td> </tr> </table> The apple ''is given'' by the woman (direct). The boy gets the ''given apple'' (indirect - depends on the apple being given). Here is a table with all of the Spanish indirect object pronouns: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><td><font face="Arial"><b>Subject</b></font></td><td><font face="Arial"><b> Indirect Object</b></font></td><td><font face="Arial"><b>English</b></font></td></tr> <tr><td>yo</td><td>'''me''' </td><td>''to/from me'' </td></tr> <tr><td>tú</td><td>'''te''' </td><td>''to/from you'' </td></tr> <tr><td>él/ella/usted</td><td>'''le''' </td><td>''to/from him/her/you''</td></tr> <tr><td>nosotros/nosotras</td><td>'''nos''' </td><td>''to/from us'' </td></tr> <tr><td>vosotros/vosotras</td><td>'''os''' </td><td>''to/from you'' </td></tr> <tr><td>ellos/ellas/ustedes</td><td>'''les''' </td><td>''to/from them/you'' </td></tr> </table> === Position Of Object Pronouns (Double Object Pronouns) === So far we have only seen sentences with one object pronoun. If there is both a direct and an indirect object pronoun, the indirect pronoun usually comes first: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> '''Te''' compro una bicicleta .<br> '''Te''' '''la''' compro. </td><td> ''I buy you a bike.''<br> ''I buy it for you.'' </td></tr> </table> Also, when both object pronouns are in the third person (either singular or plural), the indirect pronoun changes from '''le/les''' to '''se''': <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> El profesor '''le''' da unos libros.<br> El profesor '''se''' '''los''' da. </td><td> ''The professor gives her the books.''<br> ''The professor gives them to her.'' </td></tr> </table> In sentences that contain an infinitive or a participle, the object pronoun may be either '''placed before''' the conjugated verb or it maybe '''attached''' to the infinitive/participle: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> Carmen puede cantar el himno nacional.<br> Carmen puede '''cantarlo'''. '''''or''''' Carmen '''lo''' puede cantar. </td><td> ''Carmen can sing the national anthem.''<br> ''Carmen can sing it.'' </td></tr> </table> It is possible to have the two rules above working at the same time: A combination of direct and indirect pronouns that is attached to an infinitive/participle: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> Quiero mostrarte una casa.<br> Quiero '''mostrártela'''. </td><td> ''I want to show you a house.''<br> ''I want to show it to you.'' </td></tr> </table> '''Exercise:'''[[Spanish/Exercises/Object Pronouns|Object Pronouns]] == Vocabulario (Vocabulary) - La comida (The food) == In Spain and several other countries, ''comida'' is the midday meal. <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Las comidas </th><th>The meals </th></tr> <tr><td>el desayuno </td><td>breakfast </td></tr> <tr><td>desayunar, tomar desayuno </td><td>to have breakfast </td></tr> <tr><td>la comida (el almuerzo) </td><td>lunch, main meal</td></tr> <tr><td>comer </td><td>to eat, to lunch</td></tr> <tr><td>la cena </td><td>dinner </td></tr> <tr><td>cenar </td><td>to have dinner </td></tr> </table> &nbsp; In other countries, for example Chile, ''comida'' is the last meal in the day. <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Las comidas </th><th>The meals </th></tr> <tr><td>el desayuno </td><td>breakfast </td></tr> <tr><td>desayunar, tomar desayuno </td><td>to have breakfast </td></tr> <tr><td>el almuerzo </td><td>lunch </td></tr> <tr><td>almorzar </td><td>to have lunch </td></tr> <tr><td>la comida (la cena) </td><td>dinner, main meal</td></tr> <tr><td>comer (cenar) </td><td>to eat, to have dinner</td></tr> </table> Instead of saying ''desayuno, comida y cena'' (Spain) or ''desayuno, almuerzo y comida'' (Chile, Colombia), it's safer to say ''desayuno, almuerzo y cena''. &nbsp; The word ''comida'' has several meanings *'''food''' ''Me gusta la comida mexicana'' *'''meal''' ''El desayuno es la principal comida del día'' *'''lunch''' ''La comida es a las 2 PM'' *'''dinner''' ''La comida es a las 9 PM'' &nbsp; <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Las Frutas</th><th>Fruits</th></tr> <tr><td>el plátano (Spain, Chile, Perú)</td><td rowspan="3">banana </td></tr> <tr><td>la banana </td></tr> <tr><td>el banano</td></tr> <tr><td>la cereza</td><td rowspan="2">cherry</td></tr> <tr><td>la guinda</td></tr> <tr><td>el damasco</td><td rowspan="2">apricot</td></tr> <tr><td>el albaricoque (Spain)</td></tr> <tr><td>el durazno (Sp. Am)</td><td rowspan="2">peach</td></tr> <tr><td>el melocotón (Spain)</td></tr> <tr><td>la fresa </td><td rowspan="2">strawberry </td></tr> <tr><td>la frutilla (Chile, Argentina) </td></tr> <tr><td>el kiwi</td><td>kiwi fruit</td></tr> <tr><td>la manzana </td><td>apple </td></tr> <tr><td>la naranja </td><td>orange </td></tr> <tr><td>la pera </td><td>pear </td></tr> <tr><td>la piña</td><td rowspan="2">pineapple</td></tr> <tr><td>ananá (f)</td></tr> <tr><td>la uva </td><td>grape </td></tr> <tr><td>la ciruela </td><td>plum </td></tr> </table> &nbsp; <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Las Verduras </th><th>Vegetables </th></tr> <tr><td>la cebolla </td><td>onion </td></tr> <tr><td>la lechuga </td><td>lettuce </td></tr> <tr><td>las espinacas</td><td>spinach</td></tr> <tr><td>la papa (Sp. Am.) </td><td rowspan="2">potato</td></tr> <tr><td>la patata (Spain) </td></tr> <tr><td>el pepino </td><td>cucumber </td></tr> <tr><td>el aguacate </td><td>avocado </td></tr> <tr><td>el tomate </td><td>tomato </td></tr> <tr><td>la zanahoria </td><td>carrot </td></tr> <tr><td>el zapallo (Chile, Argentina)</td><td rowspan="2">pumpkin, squash</td></tr> <tr><td>la calabaza (Spain)</td></tr> <tr><td>las caraotas</td><td rowspan="2">beans</tr> <tr><td>los frijoles</td></tr> <tr><td>las alubias (Spain)</td></td></tr> </table> Note that due to the pervasive influence of English, in many supermarkets there is a section called ''Vegetales'' instead of ''Verduras''. They mistranslate '''vegetable''', forgetting that this is not the same as English '''vegetal''' (relating to plants). *<b>Legumbres</b> means the same thing as <b>verduras</b> (vegetables). ---- [[Category:Spanish]] 2460 5734 2006-09-14T13:27:28Z 193.144.127.231 Redirecting to [[Kategorio:Hispana]] #redirect [[Category:Hispana]] 2461 5738 2006-09-14T13:29:03Z 193.144.127.231 [[Hispana]] {{Vikipedio}} 2462 5739 2006-09-14T13:29:44Z 193.144.127.231 <div class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: left; float: right;"> <div style="float: left;">[[Image:wikipedia-logo.png|50px|none|Wikipedia]]</div> <div style="margin-left: 60px;">[[w:eo:|Vikipedio]] havas pli pri tiu ĉi temo: <div style="margin-left: 10px;">'''''[[Wikipedia:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]'''''</div> </div> </div> 2463 5740 2006-09-14T13:30:45Z 193.144.127.231 == Grammar - Preterite (el pretérito indefinido) == The following table shows the preterite of regular verbs. Regular '''-er''' and '''-ir''' verbs follow the exact same pattern. Note that the '''nosotros''' form is the same as in the present tense for '''-ar''' and '''-ir''' verbs, so you have to know the context to figure out the time. Also, note that the last letter of '''comí''' and '''viví''' has an accent mark. <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>hablar (-ar) </th><th><b><i>to talk </i></b></th><th>comer (-er)</th><th><b><i>to eat</i></b></th><th>vivir (-ir)</th><th><b><i>to live</i></b></th></tr> <tr><td>yo </td><td>hablé </td><td>''I talked''</td><td>comí </td><td>''I ate''</td><td>viví </td><td>''I lived''</td></tr> <tr><td>tú </td><td>hablaste </td><td>''you talked''</td><td>comiste </td><td>''you ate''</td><td>viviste </td><td>''you lived''</td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>habló </td><td>''he/she talked''</td><td>comió </td><td>''he/she ate''</td><td>vivió </td><td>''he/she lived''</td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>hablamos </td><td>''we talked''</td><td>comimos </td><td>''we ate''</td><td>vivimos </td><td>''we lived''</td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>hablastéis </td><td>''you (all) talked''</td><td>comistéis </td><td>''you (all) ate''</td><td>vivistéis </td><td>''you (all) lived''</td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>hablaron </td><td>''they talked''</td><td>comieron </td><td>''they ate''</td><td>vivieron </td><td>''they lived''</td></tr> </table> Here is a list of common verbs that have an irregular preterite: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>dar </th><th>decir </th><th>estar </th><th>hacer </th></tr> <tr><td>yo </td><td>di </td><td>dije </td><td>estuve </td><td>hice </td></tr> <tr><td>tú </td><td>diste </td><td>dijiste </td><td>estuviste </td><td>hiciste </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>dio </td><td>dijo </td><td>estuvo </td><td>hizo </td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>dimos </td><td>dijimos </td><td>estuvimos </td><td>hicimos </td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>disteis </td><td>dijisteis </td><td>estuvisteis </td><td>hicisteis </td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>dieron </td><td>dijeron </td><td>estuvieron </td><td>hicieron </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>ir </th><th>poder </th><th>poner </th><th>querer </th></tr> <tr><td>yo </td><td>fui </td><td>pude </td><td>puse </td><td>quise </td></tr> <tr><td>tú </td><td>fuiste </td><td>pudiste </td><td>pusiste </td><td>quisiste </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>fue </td><td>pudo </td><td>puso </td><td>quiso </td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>fuimos </td><td>pudimos </td><td>pusimos </td><td>quisimos </td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>fuisteis </td><td>pudisteis </td><td>pusisteis </td><td>quisisteis </td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>fueron </td><td>pudieron </td><td>pusieron </td><td>quisieron </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>saber </th><th>ser </th><th>tener </th><th>venir </th></tr> <tr><td>yo </td><td>supe </td><td>fui </td><td>tuve </td><td>vine </td></tr> <tr><td>tú </td><td>supiste </td><td>fuiste </td><td>tuviste </td><td>viniste </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>supo </td><td>fue </td><td>tuvo </td><td>vino </td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>supimos </td><td>fuimos </td><td>tuvimos </td><td>vinimos </td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>supisteis </td><td>fuisteis </td><td>tuvisteis </td><td>vinisteis </td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>supieron </td><td>fueron </td><td>tuvieron </td><td>vinieron </td></tr> </table> '''Exercise''': [[Spanish/Exercises/Preterite|Preterite]] ---- == Grammar - Imperfect (el pretérito imperfecto)== The following table shows the imperfect of regular verbs. Note that regular '''-er''' and '''-ir''' verbs follow the exact same pattern: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>habl''ar'' <br>(-ar)</th><th><b><i>to talk</i></b></th><th>com''er'' <br>(-er) </th><th><b><i>to eat</i></b></th><th>viv''ir'' <br>(-ir)</th><th><b><i>to live</i></b></th></tr> <tr><td>yo </td><td>hablaba </td><td>''I was talking''</td><td>comía </td><td>''I was eating''</td><td>vivía </td><td>''I was living''</td></tr> <tr><td>tú </td><td>hablabas </td><td>''you were talking''</td><td>comías </td><td>''you were eating''</td><td>vivías </td><td>''you were living''</td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>hablaba </td><td>''he/she was talking''</td><td>comía </td><td>''he/she was eating''</td><td>vivía </td><td>''he/she was living''</td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>hablábamos </td><td>''we were talking''</td><td>comíamos </td><td>''we were eating''</td><td>vivíamos </td><td>''we were living''</td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>hablabais </td><td>''you (all) were talking''</td><td>comíais </td><td>''you (all) were eating''</td><td>vivíais </td><td>''you (all) were living''</td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>hablaban </td><td>''they were talking''</td><td>comían </td><td>''they were eating''</td><td>vivían </td><td>''they were living''</td></tr> </table> There are only three verbs that are irregular in the imperfect: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>ir </th><th>ser </th><th>ver </th></tr> <tr><td>yo </td><td>iba </td><td>era </td><td>veía </td></tr> <tr><td>tú </td><td>ibas </td><td>eras </td><td>veías </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>iba </td><td>era </td><td>veía </td></tr> <tr><td>nosotros/as </td><td>íbamos </td><td>éramos </td><td>veíamos </td></tr> <tr><td>vosotros/as </td><td>ibais </td><td>erais </td><td>veíais </td></tr> <tr><td>Uds./ellos/as</td><td>iban </td><td>eran </td><td>veían </td></tr> </table> ---- == Grammar - Preterite vs. Imperfect == Spanish has two tenses that correspond to the English ''simple past''. Roughly speaking, the '''Preterite''' is used to tell '''What happened''' - it refers to a '''specific''' event. <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> '''Preterite''' is used for... </td><td> '''Example''' </td></tr> <tr><td> A specific event </td><td> Ayer, yo '''comí''' una hamburguesa. </td></tr> <tr><td> Beginning/end of an event </td><td> La fiesta '''terminó''' a las tres de la mañana. </td></tr> <tr><td> A series of events </td><td> Carlos '''salió''' de la universidad, '''compró''' unas ropas y '''volvió''' a casa. </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Preterite </th><th>Key words </th></tr> <tr><td>'''esta mañana '''</td><td>''this morning ''</td></tr> <tr><td>'''anoche '''</td><td>''last night ''</td></tr> <tr><td>'''ayer '''</td><td>''yesterday ''</td></tr> <tr><td>'''el otro día '''</td><td>''the other day ''</td></tr> <tr><td>'''el lunes pasado '''</td><td>''last Monday ''</td></tr> <tr><td>'''la semana pasada '''</td><td>''last week ''</td></tr> <tr><td>'''el mes pasado '''</td><td>''last month ''</td></tr> <tr><td>'''el año pasado '''</td><td>''last year ''</td></tr> <tr><td>'''hace dos años '''</td><td>''two years ago ''</td></tr> <tr><td>'''en ese momento '''</td><td>''at that moment ''</td></tr> <tr><td>'''entonces '''</td><td>''then ''</td></tr> </table> The '''Imperfect''' is used to tell '''How things were''' - it refers to the '''general''' situation. <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> '''Imperfect''' is used for... </td><td> '''Example''' </td></tr> <tr><td> Habitual events </td><td> A veces Einstein se '''equivocaba'''. </td></tr> <tr><td> Time in the past </td><td> '''Eran''' las dos de la tarde. </td></tr> <tr><td> Conditions (physical or mental) </td><td> '''Era''' un día muy caluroso. </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Imperfect </th><th>Key words </th></tr> <tr><td>'''siempre '''</td><td>''always ''</td></tr> <tr><td>'''generalmente '''</td><td>''usually ''</td></tr> <tr><td>'''a menudo '''</td><td>''often ''</td></tr> <tr><td>'''muchas veces '''</td><td>''many times ''</td></tr> <tr><td>'''a veces '''</td><td>''sometimes ''</td></tr> <tr><td>'''nunca '''</td><td>''never ''</td></tr> <tr><td>'''todos los días '''</td><td rowspan="2">''every day ''</td></tr> <tr><td>'''cada día '''</td></tr> <tr><td>'''cada año '''</td><td>''every year ''</td></tr> </table> '''Exercise:''' [[Spanish/Exercises/Preterite vs. Imperfect|Preterite vs. Imperfect]] ---- == El vocabulario (''Vocabulary'') - La casa (''The house'') == <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>La casa </th><th>''The house'' </th></tr> <tr><td>la habitación / el cuarto / la pieza / la recámara</td><td>''the room'' </td></tr> <tr><td>el dormitorio / el cuarto </td><td>''the bedroom'' </td></tr> <tr><td>el comedor </td><td>''the dining room'' </td></tr> <tr><td>la cocina </td><td>''the kitchen'' </td></tr> <tr><td>el servicio / el baño / el cuarto de baño </td><td>''the bathroom'' </td></tr> <tr><td>las escaleras </td><td>''the stairs'' </td></tr> <tr><td>el sótano / el subterráneo </td><td>''the basement'' </td></tr> <tr><td>el tejado / el techo </td><td>''the roof'' </td></tr> <tr><td>el techo / el cielo raso </td><td>''the ceiling'' </td></tr> <tr><td>el piso / el suelo </td><td>''the floor'' </td></tr> <tr><td>la pared / el muro </td><td>''the wall'' </td></tr> <tr><td>la mesa </td><td>''the table'' </td></tr> <tr><td>la silla </td><td>''the chair'' </td></tr> <tr><td>el espejo </td><td>''the mirror'' </td></tr> <tr><td>la ventana </td><td>''the window'' </td></tr> <tr><td>el armario / el ropero / el clóset</td><td>''the closet'' </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>En la cocina... </th><th>''In the kitchen...'' </th></tr> <tr><td>la nevera / el frigorífico / el refrigerador</td><td>''the refrigerator '' </td></tr> <tr><td>el lavaplatos / la lavadora de platos</td><td>''the dishwasher'' </td></tr> <tr><td>el fregadero / el lavaplatos </td><td>''the kitchen sink'' </td></tr> <tr><td>la estufa / la cocina </td><td>''the stove'' </td></tr> <tr><td>el horno </td><td>''the oven'' </td></tr> <tr><td>el horno microondas </td><td>''the microwave'' </td></tr> <tr><td>la olla </td><td>''the pot'' </td></tr> <tr><td>la sartén / el sartén </td><td>''the (frying) pan'' </td></tr> </table> <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>En el comedor... </th><th>''In the dining room...''</th></tr> <tr><td>el plato </td><td>''the plate'' </td></tr> <tr><td>la taza </td><td>''the bowl'' </td></tr> <tr><td>el vaso </td><td>''the glass'' </td></tr> <tr><td>la copa </td><td>''the goblet, the wineglass'' </td></tr> <tr><td>el tenedor </td><td>''the fork'' </td></tr> <tr><td>el cuchillo </td><td>''the knife'' </td></tr> <tr><td>la cuchara </td><td>''the spoon'' </td></tr> <tr><td>la servilleta </td><td>''the napkin'' </td></tr> </table> [[Category:Spanish]] 2464 5741 2006-09-14T13:31:19Z 193.144.127.231 == Grammar - Formal Commands (el imperativo) == Commands are used when you ask someone to do something or give instructions to people. In this lesson we learn the formal commands, which are the ones you say to persons where you use the '''usted''' or '''ustedes''' form. The following table shows the endings for the regular verbs. Note that the stem changes that occur in the yo form, ('''e->ie''', '''e->i''', '''o->ue''', '''ar/er/ir->go''' '''cer->zco''' '''etc.''', ) apply for formal commands: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>&nbsp; </th><th>hablar </th><th>comer </th><th>pedir </th></tr> <tr><td>Usted </td><td>habl<u>e</u> </td><td>com<u>a</u> </td><td>pid<u>a</u> </td></tr> <tr><td>Ustedes </td><td>habl<u>en</u> </td><td>com<u>an</u> </td><td>pid<u>an</u> </td></tr> </table> The following verbs have irregular formal commands: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>&nbsp; </th><th>dar </th><th>estar </th><th>ir </th><th>saber </th><th>ser </th></tr> <tr><td>Usted </td><td>dé </td><td>esté </td><td>vaya </td><td>sepa </td><td>sea </td></tr> <tr><td>Ustedes </td><td>den </td><td>estén </td><td>vayan </td><td>sepan </td><td>sean </td></tr> </table> Like in English, the command is usually put in the beginning of the sentence: '''Examples''': <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> '''Piense''' antes de hablar. </td><td> Think before you speak. </td></tr> <tr><td> '''Terminen''' sus tareas escolares. </td><td> Finish your homework. </td></tr> <tr><td> '''Dejen''' la casa inmediatamente. </td><td> Leave the house immediately. </td></tr> </table> == Grammar - Informal Tú-Commands == In this lesson we learn the commands you say to someone you would address in the '''tú''' form. Spanish distinguishes two different types of '''tú'''-commands, the '''affirmative''' (''do something'') and the '''negative''' (''don't do something''). Like the formal commands, we also apply stem changes here: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>&nbsp; </th><th>hablar </th><th>comer </th><th>pedir </th></tr> <tr><td>Affirmative </td><td>habl<u>a</u> </td><td>com<u>e</u> </td><td>pid<u>e</u> </td></tr> <tr><td>Negative </td><td>no habl<u>es</u> </td><td>no com<u>as</u> </td><td>no pid<u>as</u> </td></tr> </table> The following verbs have irregular informal '''tú'''-commands for the affirmative and negative. <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>&nbsp; </th><th>decir </th><th>hacer </th><th>ir </th><th>poner </th></tr> <tr><td>Affirmative </td><td>di </td><td>haz </td><td>ve/andá (Chile, Argentina) </td><td>pon </td></tr> <tr><td>Negative </td><td>no digas </td><td>no hagas</td><td>no vayas </td><td>no pongas </td></tr> <tr><th>&nbsp; </th><th>salir </th><th>ser </th><th>tener </th><th>venir </th></tr> <tr><td>Affirmative </td><td>sal </td><td>sé </td><td>ten </td><td>ven </td></tr> <tr><td>Negative </td><td>no salgas </td><td>no seas </td><td>no tengas</td><td>no vengas</td></tr> </table><br> This can be memorized with the rhyming mnemonic device "''di haz pon ten, sal sé ve ven.''" '''Examples''': <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> '''Piensa''' antes de hablar. </td><td> Think before you speak. </td></tr> <tr><td> '''Termina''' tus tareas escolares. </td><td> Finish your homework. </td></tr> <tr><td> '''No dejes''' la casa. </td><td> Don't leave the house. </td></tr> </table> == El vocabulario (''Vocabulary'') - La salud (''Health'') == <table border="1" bgcolor="#FFFF99"> <tr><th>Los cuidados médicos </th><th>''Medical attention'' </th></tr> <tr><td>la salud </td><td>''the health'' </td></tr> <tr><td>la enfermedad </td><td>''the disease'' </td></tr> <tr><td>el dolor </td><td>''the pain'' </td></tr> <tr><td>el dolor de cabeza </td><td>''the headache'' </td></tr> <tr><td>el dolor de estómago </td><td>''the stomachache'' </td></tr> <tr><td>el resfriado </td><td>''the chill, the cold'' </td></tr> <tr><td>la medicina </td><td>''the medicine'' </td></tr> <tr><td>el jarabe </td><td>''the syrup'' </td></tr> <tr><td>la gripe </td><td>''the flu'' </td></tr> <tr><td>el hospital </td><td>''the hospital'' </td></tr> <tr><td>la cama </td><td>''the bed'' </td></tr> <tr><td>el médico </td><td>''the physician'' </td></tr> <tr><td>la enfermera </td><td>''the nurse'' </td></tr> <tr><td>el catarro </td><td>''the cold'' </td></tr> <tr><td>la tos </td><td>''the cough'' </td></tr> <tr><td>la fiebre </td><td>''the fever'' </td></tr> <tr><td>la quemadura del sol </td><td>''the sunburn'' </td></tr> <tr><td>el dolor de la muela </td><td>''the toothache'' </td></tr> </table> == El vocabulario (''Vocabulary'') - El cuerpo (''The Body'') == {| border=1 |- !Las partes del cuerpo !! ''Body parts'' |- |la cabeza || ''the head'' |- |el ojo || ''the eye'' |- |la oreja || ''the ear'' |- |<font size=1>[[Spanish/Partes del cuerpo|more]]...</font> || &nbsp; |} [[Category:Spanish]] 2465 6005 2006-10-20T19:01:14Z 218.103.202.228 /* El vocabulario (Vocabulary) - Los medios (Media) */ == Grammar - Past Participle (el participio)== Spanish uses the past participle primarily for present perfect, past perfect, and other similar times. For '''-ar''' verbs form the past participle by adding '''-ado''' to the stem. For '''-er''' and '''-ir''' verbs add '''-ido''': <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>Verb </th><th>Past Participle </th></tr> <tr><td>hablar </td><td>hablado </td></tr> <tr><td>comer </td><td>comido </td></tr> <tr><td>vivir </td><td>vivido </td></tr> </table> If the stem of an '''-er''' or '''-ir''' verb ends in one of the vowels '''-a''', '''-e''', or '''-o''', the '''i''' of '''-ido''' gets an accent mark: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>Verb </th><th>Past Participle </th></tr> <tr><td>caer </td><td>caído </td></tr> <tr><td>creer </td><td>creído </td></tr> <tr><td>leer </td><td>leído </td></tr> <tr><td>oir </td><td>oído </td></tr> <tr><td>reir </td><td>reído </td></tr> </table> There are a few verbs with an irregular past participle: <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>Verb </th><th>Past Participle </th></tr> <tr><td>abrir </td><td>abierto </td></tr> <tr><td>cubrir </td><td>cubierto </td></tr> <tr><td>descubrir </td><td>descubierto </td></tr> <tr><td>decir </td><td>dicho </td></tr> <tr><td>escribir </td><td>escrito </td></tr> <tr><td>freír </td><td>frito </td></tr> <tr><td>hacer </td><td>hecho </td></tr> <tr><td>ir </td><td>ido </td></tr> <tr><td>morir </td><td>muerto </td></tr> <tr><td>poner </td><td>puesto </td></tr> <tr><td>romper </td><td>roto </td></tr> <tr><td>satisfacer </td><td>satisfecho </td></tr> <tr><td>ver </td><td>visto </td></tr> <tr><td>volver </td><td>vuelto </td></tr> </table> As in English, the past participle can also be used as an adjective for a noun. In that case the ending has to match gender and number of the noun. Example: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> Su barba está '''afeitada'''. </td><td> ''His beard is shaved.'' </td></tr> </table> Finally, there are a few verbs with ''both'' a regular and an irregular past participle. In this case, the irregular past participle is used as an adjective, while the regular form is used for the verb tenses. <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th>Verb </th><th>Past Participle </th></tr> <tr><td>imprimir </td><td>imprimido / impreso </td></tr> <tr><td>ocultar </td><td>ocultado / oculto </td></tr> </table> ---- == Grammar - Present Perfect (el pretérito perfecto) == The Spanish present perfect is formed by conjugating the aŭiliary verb '''haber''' (= ''to have'') and adding the past participle of the verb. <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>Present Perfect</th><th>''English'' </th></tr> <tr><td>yo </td><td>he comido </td><td>''I have eaten'' </td></tr> <tr><td>tú </td><td>has comido </td><td>''you have eaten '' </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>ha comido </td><td>''you/he/she has eaten''</td></tr> <tr><td>nosotros(as) </td><td>hemos comido </td><td>''we have eaten'' </td></tr> <tr><td>vosotros(as) </td><td>habéis comido </td><td>''you have eaten'' </td></tr> <tr><td>Uds./ellos(as)</td><td>han comido </td><td>''you/they have eaten'' </td></tr> </table> Here are a few examples of the Spanish Present perfect. Note that in Spanish the aŭiliary verb '''haber''' and the past participle are never separated: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> Carlos y yo '''hemos jugado''' fútbol. </td><td> <i>Carlos and I '''have played''' soccer.</i> </td></tr> <tr><td> ¿'''Has hecho''' tus tareas escolares de español? </td><td> <i>'''Have''' you '''done''' your Spanish homework? </i> </td></tr> <tr><td> Nunca se '''ha enfermado'''. </td><td> <i>He '''has''' never '''been''' sick. </i> </td></tr> </table> ---- == Grammar - Pluperfect (el pretérito pluscuamperfecto) == The Spanish pluperfect is formed by conjugating imperfect of '''haber''' (= ''to have'') and adding the past participle of the verb. <table border="1" bgcolor="#9999FF"> <tr><th> </th><th>Present Perfect </th><th>''English'' </th></tr> <tr><td>yo </td><td>había comido </td><td>''I had eaten '' </td></tr> <tr><td>tú </td><td>habías comido </td><td>''you had eaten'' </td></tr> <tr><td>Ud./él/ella </td><td>había comido </td><td>''you/he/she had eaten''</td></tr> <tr><td>nosotros(as) </td><td>habíamos comido </td><td>''we had eaten'' </td></tr> <tr><td>vosotros(as) </td><td>habíais comido </td><td>''you (all) had eaten'' </td></tr> <tr><td>Uds./ellos(as)</td><td>habían comido </td><td>''you/they had eaten'' </td></tr> </table> Here are a few examples of the Spanish pluperfect. It is used to refer to an event that happened before another event in the past. As in the present perfect, the aŭiliary verb '''haber''' and the past participle are never separated: <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td> Carlos y yo '''habíamos jugado''' el fútbol antes la fiesta anoche. </td><td> <i>Carlos and I '''had played''' soccer before the party last night.</i> </td></tr> <tr><td> ¿Tu '''habías venido''' antes a Mexico? </td><td> <i>'''Had''' you '''been''' to Mexico before? </i> </td></tr> <tr><td> Nunca se '''había enfermado''' cuando era un niño. </td><td> <i>He '''had''' never '''been''' sick while he was a kid. </i> </td></tr> </table> ---- == El vocabulario (Vocabulary) - Los medios (Media)== <center> {| style="background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf; padding: 0.2em; width: 90%;" valign=top |[[Image:Flag of Spain.svg|left|26px|Spanish Flag]]<span style="font-size: 110%">'''El Vocabulario''' <br><small>''Los medios''</small></span> |- | {| style="width: 100%; text-align: left" | colspan=2 | <span style="font-size: 92%"><center>Media Vocabulary</center></span> |- |<div style="font-size: 95%; font-weight: bold; line-height: 105%"> el artículo<br /> la cadena<br /> el canal<br /> el/la comentarista<br /> el/la crítico/a<br /> en directo, en vivo<br /> la estación de radio<br /> las noticias<br /> el noticiero<br /> el/la periodista<br /> el periódico<br /> la prensa<br /> la primera plana<br /> la sección deportiva<br /> la sección financiera<br /> '''la''' radio<br /> el/la reportero/a<br /> la telenovela<br /> la revista<br /> la televisión<br /> el titular<br /> la historieta<br /> la música<br /> </span> |<div style="font-size: 95%; line-height:105%"> article<br /> network<br /> channel<br /> commentator<br /> critic<br /> live<br /> radio station<br /> news<br /> newscast<br /> journalist<br /> newspaper<br /> press<br /> front page<br /> sports section<br /> business section<br /> radio (As in what you hear on the radio)<br /> reporter<br /> soap opera<br /> magazine<br /> television<br /> headline<br /> comic book<br /> music<br /> </span> |} |} </center> [[Category:Spanish]] 2466 5743 2006-09-14T13:32:39Z 193.144.127.231 <!-- Aldonu tekston tie ĉi --> ---- {{Stub}} [[Category:Spanish]] 2467 5766 2006-09-15T05:52:33Z 82.159.136.238 <div class="notice metadata; plainlinks">[[Image:Puzzle stub.png|left|32px|Stub]] <noinclude>''Tiu ĉi {{MediaWiki:Article}}</noinclude><includeonly> La {{PAGENAME}} modulo</includeonly> estas '''[[project:ĝermo|ĝermo]]'''. Vi povas helpi Vikilibroj [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} etendiĝante ĝin].''<br>Se eblas, uzu [[Help:Stub#Templates for bookshelves|librobretaria-specifa]] kategoriiga ŝablono. </div><includeonly> [[Category:Ĝermo]] </includeonly><noinclude> ''Tio ĉi aldonas la paĝon al [[:Kategorio:Ĝermo]].'' [[en:Template:Stub]] [[nl:Sjabloon:Beg]] </noinclude> 2468 5747 2006-09-14T13:37:37Z 193.144.127.231 {{Stub}} ==Vocabulario== <table border="1" bgcolor="#99FF99"> <tr><td>''la plaza''</td><td>plaza</td></tr> <tr><td>''el parque''</td><td>park</td></tr> <tr><td>''la fuente''</td><td>fountain</td></tr> <tr><td>''los flores''</td><td>flowers</td></tr> <tr><td>''el café''</td><td>café ''or'' coffee</td></tr> <tr><td>''la calle''</td><td>road</td></tr> <tr><td>''la avenida''</td><td>avenue</td></tr> <tr><td>''la acera''</td><td>sidewalk</td></tr> <tr><td>''los árboles''</td><td>trees</td></tr> <tr><td>''el césped''</td><td>grass/lawn</td></tr> <tr><td>''la gente''</td><td>people</td></tr> <tr><td>''el perro''</td><td>dog</td></tr> <tr><td> </td><td> </td></tr> <tr><td>''caminar''</td><td rowspan="2">to walk</td></tr> <tr><td>''andar''</td></tr> <tr><td>''oír''</td><td>to hear</td></tr> <tr><td>''oler''</td><td>to smell</td></tr> <tr><td>''ver''</td><td>to see</td></tr> <tr><td>''correr''</td><td>to run</td></tr> <tr><td>''sentarse''</td><td>to sit</td></tr> </table> *Por ejemplo (</i>for example</i>) :<b>¿Por qué no vamos al parque?</b> <i>Why don't we go to the park?</i> :<b>La fuente es linda.</b> <i>The fountain is beautiful.</i> :<b>Hay mucha gente en el parque hoy.</b> <i>There are a lot of people in the park today.</i> [[Category:Spanish]] 2469 5751 2006-09-14T13:41:34Z 193.144.127.231 Spanish pronunciation is much simpler that that of English, as it is almost phonetic: with only a few exceptions there is a principal of '''one letter, one sound'''. ==The Spanish Alphabet== {| class="wikitable" |- ! Letter ! Pronunciation ! IPA ! English Approximation |- |Aa |a |{{IPA|a}} |like ''a'' in the word ''father'' |- |Bb |be, be larga, be alta |{{IPA|b}} |like ''b'' in the word ''bad''. |- | | |{{IPA|&beta;}} |'''between vowels''', the lips should not touch when pronouncing the sound (somewhat similar to the ''v'' in ''value''). |- |Cc |ce |{{IPA|s/&theta;}} |'''before the vowels ''e'' and ''i''''', like ''c'' in the word ''center'' (Americas) or ''th'' in the word ''thin'' (Spain). |- | | |{{IPA|k}} |'''everywhere else'''; like ''c'' in the word ''coffee'' |- |Dd |de |{{IPA|d}} |Does not have an exact English equivalent. Sounds similar to the ''d'' in the word ''day'', but instead of the tongue touching the roof of the mouth behind the teeth, it should touch the teeth themselves. Between vowels, the tongue should be lowered so as to not touch the teeth (somewhat similar to the ''th'' in ''the''). |- |Ee |e |{{IPA|e}} |like ''e'' in the word ''ten''. |- |Ff |efe |{{IPA|f}} |like ''f'' in the word ''four''. |- |Gg |ge |{{IPA|x}} |'''before the vowels ''e''''', like a Spanish ''j'' (see below). |- | | |{{IPA|g}} |'''everywhere else''', like ''g'' in the word ''get'', but between vowels (where the second vowel is ''a'', ''o'' or ''u''), the tongue should not touch the soft palate (no similar sound in English, but it's somewhat like Arabic ''ghain''). |- |Hh |hache |{IPA|}} |'''silent''', unless combined with ''c'' (see below). Hu- or hi- followed by another vowel at the start of the word stand for {{IPA|/w/}} (English ''w'') and {{IPA|/j/}} (English ''y''). Also used in foreign words like '''h&aacute;mster''', where it is pronounced like a Spanish ''j'' (see below). |- |Ii |i |{{IPA|i}} |like ''e'' in the word ''he''. Before other vowels, it approaches ''y'' in ''you''. |- |Jj |jota |{{IPA|x/h}} |Like the ''ch'' in ''loch'', although in many dialects it sounds like English ''h''. |- |Kk |ka |{{IPA|k}} |Like the ''k'' in ''ask''. Only used in words of foreign origin - Spanish prefers ''c'' and ''qu'' (see above and below, respectively). |- |Ll |ele |{{IPA|l}} |Does not have an exact English equivalent. It is similar to the English "l" in ''line'', but shorter, or "clipped." Instead of the tongue touching the roof of the mouth behind the teeth, it should touch the tip of the teeth themselves. |- |Mm |eme |{{IPA|m}} |like ''m'' in the word ''more''. |- |Nn |ene |{{IPA|n}} |like ''n'' in the word ''no''. Before '''p''', '''b''', '''f''' and '''v''' (and in some regions '''m''') sounds as ''m'' in the word ''important''. For example '''un paso''' sounds '''umpaso'''. Before '''g''', '''j''', '''k''' sound (c, k , q), '''w''' and '''hu''' sounds like ''n'' in ''anchor'': un gato, un juego, un cubo, un kilo, un queso, un whisky, un hueso. Before '''y''' sound (''y'' or ''ll''), it sounds like ''ñ'', see below. |- |&Ntilde;&ntilde; |e&ntilde;e |{{IPA|ɲ}} |like ''gn'' in the Italian word ''lasagna''. As it's always followed by a vowel, the most similar sound in English is {{IPA|/nj/]] (''ny'') + ''vowel'', as in ''canyon'', where the ''y'' is very short. In Argentina it's pronounced as Spanish '''ni''' + ''vowel''. |- |Oo |o |{{IPA|o}} |like ''o'' in the word ''more'', without the following ''r'' sound. |- |Pp |pe |{{IPA|p}} |like ''p'' in the word ''port''. |- |Qq |cu |{{IPA|k}} |like ''q'' in the word ''quit''. As in English, it is always followed by a ''u'', but before ''e'' or ''i'', the ''u'' is silent (''l&iacute;quido'' is pronounced {{IPA|/'li.ki.&delta;o/}}). The English {{IPA|/kw/}} sound is normally written ''cu'' in Spanish (''cuanto''), although ''qu'' can be used for this sound in front of ''a'' or ''o'' (''qu&aacute;sar'', ''qu&oacute;rum''). |- |Rr |ere, erre |{{IPA|r}} |This has two pronunciations, neither of which exist in English. The 'soft' pronunciation sounds like American relaxed pronunciation of ''tt'' in "butter", and is written ''r'' (always written ''r''). The 'hard' pronunciation is a multiply vibrating sound, similar to Scottish rolled r (generally written ''rr''). 'Hard' ''r'' is also the sound of ''r'' at the start of a word or after ''l'', ''n'' or ''s''. |- |Ss |ese |{{IPA|s}} |like ''s'' in ''six''. In many places it's aspirated in final position, although in Andalusia it is not itself pronounced, but changes the sound of the preceding vowel. (See regional variations). |- |Tt |te |{{IPA|t}} |Does not have an exact English equivalent. Like to the ''t'' in the word ''ten'', but instead of the tongue touching the roof of the mouth behind the teeth, it should touch the teeth themselves. |- |Uu |u |{{IPA|w}} |'''before another vowel''' (especially after ''c''), like ''w'' in the word ''twig''. |- | | | |'''in the combinations ''gue'' and ''gui'''', it is silent unless it has a diaresis (''g&uuml;e'', ''g&uuml;i''), in which case it is as above: ''w''. |- | | |{{IPA|u}} |'''everywhere else''', like ''oo'' in the word ''pool'', but shorter. |- |Vv |uve, ve, ve corta, ve baja |{{IPA|b, &beta;}} |identical to Spanish ''b'' (see above). |- |Ww |uve doble, doble ve, doble u |{{IPA|b, &beta;, w}} |Used only in words of foreign origin (Spanish prefers ''u''). Pronunciation varies from word to word: ''watt' is pronounced like ''bat'', but ''kiwi'' is pronounced like ''quihui''. |- |Xx |equis |{{IPA|ks}} |like ''ks'' (English ''x'') in the word ''extra''. |- | | |{{IPA|ʃ}} |in words of Amerindian origin, like ''sh'' in ''she''. |- | | | |(Note that ''x'' used to represent the sound of ''sh'', which then evolved into the sound now written with ''j''. A few words have retained the old spelling, but have modern pronounciation. Most notably, ''M&eacute;xico'' and its derivatives are pronounced like ''M&eacute;jico''. |- |Yy |i griega, ye |{{IPA|i}} |Technically, it is simply the prefered spelling of ''i'' + vowel at the beginning of a word or vowel + ''i'' at the end of a word (''yeso'' rather than ''ieso'', ''hay'' rather than ''hai''), and should be pronounced exactly as ''i''. However, in some places it is identical to English ''y''. In Argentina is pronounced similar to the English ''sh'' in the word ''she'', or English ''j'' in the word ''jump'', and in Chile is pronounced {{IPA|/ʒ/}} (like English ''si'' in the word ''vision''). |- |Zz |zeta, ceda |{{IPA|&theta;, s}} |Always the same sound as a soft ''c'' i.e. either {{IPA|/&theta;/}} (most of Spain) or {{IPA|/s/}} (elsewhere). See ''c'' for details. |} ===Double consonants=== {| class="wikitable" |- ! Letter ! Pronounciation ! IPA ! English Approximation |- |Ch ch |che |{{IPA|tʃ}} |like ''ch'' in the word ''church''. In Argentina it sounds almost like ''j'' in ''jump'', but it's clearly different from Argentinian '''y''' (see above). |- |Ll ll |doble ele, elle |{{IPA|ʎ/j}} |properly, like ''gl'' in the Italian word ''gli''. Does not have an English equivalent, but it's somewhat similar to ''li'' in the word ''million''. Very commonly simply pronounced as {{IPA|/j/}} (English ''y''). |- |Rr rr |erre | |See ''r'' above. |} ===Official letter status=== Until recently, the combination letters ''ch''and ''ll'' were considered letters in their own right, and were alphabetised after ''c'' and ''l'', respectively (i.e. after ''cz'' and ''lz''). They are now alphabetised "normally": words beginning with ''ch'' come between words beginning with ''ce'' and ''ci'', and so on. ==One letter, one sound== Pronunciation in Spanish is much simpler than in English. Each vowel has only one sound. Most consonants also have one sound, with some exceptions. Many of them sound very similar to their English counterparts. There is also a (written) consonant that only exists in Spanish: the ''ñ'' (pronounced like the "ni" in "onion"). For an "English" way of thinking about it, the ñ may be replaced by "ny". For example, when pronouncing "años", think of it as "anyos", or an-yos. A great practice is trying the onomatopoeia of chewing: "ñam, ñam, ñam" Notice that although the Spanish language is quasi-phonetic, in reality consonants can be pronounced in slightly different ways. E.g. when occurring single the letter ''l'' should be pronounced similar to the ''l'' in the English word ''late''. But in reality four ways of pronouncing the Spanish ''l'' can be distinguished and a fifth when it is written as ''ll''. Which of the four pronunciations is valid at a certain time depends on the word being pronounced. But don't let this disencourage you, the pronunciations are so close that a misspronunciation will be noticed merely as a slight foreign accent. The University of Iowa has a very visual and [http://www.uiowa.edu/%7Eacadtech/phonetics/ detailed explanation] of the Spanish pronunciation. ==Local pronunciation differences== Just like in English, different Spanish-speaking countries and areas have different accents when they speak. The main difference is that in the Americas two sounds were lost in comparison to Spain: '''z''' sounds like '''s''', and '''ll''' sounds like '''y'''. In Bolivia and Peru, '''z''' is lost but '''ll''' is kept. In Argentina and Uruguay '''ch''' and '''ll''' have a characteristic hard sound. In Mexico, vowels are reduced to schwa (like in English ''a''bout, c''e''lestial, g''o''rill''a''). In Puerto Rico and Cuba they confuse ''r'' and ''l''. In many countries ''j'' is not hard but it's like an English ''h'' (as in ''hot''). A Chilean is heard as saying ''mujier'' instead of ''mujer''. Also, in most parts of Spain, speakers pronounce z's and soft c's as th's. For example, cinco (in Americas pronounced like sinko), would be pronounced as "thinko". In spite of this differences, two Spanish speakers from different places wills always understand each other, provided they speak the cultivated versions of their respective cities. If fast colloquial speech is used, comprehension may be impaired. ==The Accent== In Spanish, as in English, there are two tones when pronouncing a syllable: stressed and unstressed. In the English word "''thinking''", "''think''" is pronounced at a higher tone than "''ing''". If both syllables are pronounced with the same stress, it sounds like "''thin king''". The accent in Spanish (explicit and implicit) marks the stressed syllable. It is very important to pronounce correctly the stress, as there are many words that are written with the same letters, being the only difference between them the presence of the accent. For example: ''esta'', that has an implicit accent in the letter ''e'' , means "this (feminine)"; and ''está'', that has an explicit accent in the letter ''a'', means "is"; also ''inglés'' means English, but ''ingles'' means "groins". A stress in the wrong syllable will also give a hard time to the listener, as it will be difficult for him/her to understand what he/she hears. Recognizing the explicit accent is very easy, as it's written with a ´ over stressed vowel. The implicit one can be mastered when the rules are followed. ===Rules for pronouncing the Implicit Accent=== There are only two (or one) rules for pronouncing the implicit accent, The syllable with the high tone is in bold letters: *If a word has no accent, and ends with a vowel, ''n'' or ''s '', pronounce the accent in the last but one syllable.<br/>'''Examples''': **''cara'' ('''ca'''-ra> = face **''mano'' ('''ma'''-no) (hand) **''amarillo'' (a-ma-'''ri'''-llo) (yellow) *If a word has no accent, and ends with a consonant, except ''n ''or ''s'', pronounce the accent in the last syllable.<br/>'''Examples''': **''farol'' (fa-'''rol''') (street lamp) **''azul'' (a-'''zul''') (blue) **''español'' (es-pa-'''ñol''') (Spanish) **''salvador'' (sal-va-'''dor''') (savior). ==The Diaeresis (¨)== In the clusters ''gue'' and ''gui'', ''u'' is not pronounced unless it has the diaeresis mark (¨). This mark is somewhat rare, however. Examples: *''pingüino'' = penguin *''agüéis'' (2nd person plural, present subjunctive of the verb ''aguar''). Here it's quite clear that the diaeresis helps preserve the ''u'' sound in all the verb tenses of ''aguar''. [[Category:Hispana]] 2470 5752 2006-09-14T13:42:10Z 193.144.127.231 <span title="This is an IPA-transcription; see: International phonetic alphabet." style="white-space: nowrap; font-family: Code2000, Gentium, Lucida Sans Unicode, TITUS Cyberbit Basic, Arial Unicode MS, Lucida Grande;">{{{1}}}</span> 2471 5754 2006-09-14T13:43:18Z 193.144.127.231 =Temas De Vocabulario (Vocabulary Topics)= * [[/Arts| Arts]] * [[/Emergency Room| Emergency Room]] * [[/Food| Food]] * [[/Love| Love]] * [[/Music| Music]] * [[/Outdoors| Outdoors]] * [[/Sports| Sports]] * [[/Technology| Technology]] * [[/To Describe Yourself| To Describe Yourself]] [[Category:Spanish]] 2472 5756 2006-09-14T13:48:27Z 82.159.136.238 *[[../Parts of Speech/]] *[[Spanish/Lesson_1#Grammar:_Personal_Pronouns|Personal pronouns]] *[[../Gender of nouns/]] *[[../Formation of the feminine in nouns/]] *[[../Formation of the feminine in adjectives/]] *[[Spanish/Lesson_2#Grammar_III_-_Matching_Adjectives|Matching adjectives]] *[[../Word Order/]] *[[../Diminutives/]] *[[../Tener que ...|Tener que ...]] *[[../Tener ganas de ...|Tener ganas de ...]] ==Outside links== * [http://www.indiana.edu/%7Ecall/lengua.html Gramática y Ortografía] de la Universidad de Indiana ''Grammar and ortography from the University of Indiana'' * [http://learnspanish.elanguageschool.net Learn Spanish Online] Free Spanish lessons * [http://www.press.uchicago.edu/Misc/Chicago/spanishdictionary/grammar.html Notas sobre la gramática] del diccionario de la Universidad de Chicago ''University of Chicago Spanish dictionary grammar notes''. * [http://www.studyspanish.com/tutorial.htm Tutorial de la gramática] ''Grammar tutorial from StudySpanish.com'' [[Category:Spanish grammar]] [[Category:Spanish]] 2473 5757 2006-09-14T13:49:39Z 82.159.136.238 __NOTOC__ :[[../Verb Phrases/]] :[[../Verb Tenses/]] :[[../Verbs List/]] :[[../Reflexive Verbs/]] :[[../How To Conjugate Verbs/]] ---- == Ejemplos == *Verbos regulares **[[../First Conjugation Verb|Amar (regular -AR verb)]] **[[../Second Conjugation Verb|Temer (regular -ER verb)]] **[[../Third Conjugation Verb|Partir (regular -IR verb)]] *Verbos aŭiliares **[[../Haber/]] *Verbos irregulares **[[../Ser/]] **[[../Estar/]] **[[../Ir/]] **[[../Hacer/]] *Otros verbos irregulares **[[../Gustar/]] **[[../Llover/]] ---- ==Expressions== *[[../Expressions/Hacer|Expressions using the verb ''hacer'']] *[[../Expressions/Tener|Expressions using the verb ''tener'']] ==Otras temas de los verbos== === Verbos con la voz pasiva === An action takes place without anyone being assigned responsibility for doing it. *[[../The Passive Voice/]] === Verbos reflexivos === Reflexive verbs indicate that the action of the verb reflects back on the subject. *[[../Reflexive Verbs/]] ===External Links=== *[http://spanish.allinfo-about.com/grammar/verbs/verbindex.html spanish.allinfo-about.com verb index] *[http://www.studyspanish.com/verbs/index.htm studyspanish.com verbs] ---- [[Spanish|Spanish Wikibook]] | [[../Verb Tenses/]] | [[../Verbs List/]] [[Category:Spanish]] 2474 5758 2006-09-14T13:50:20Z 82.159.136.238 This page is a list of links to the exercises in this Wikibook. The solutions can be found [[Spanish/Solutions to Exercises|here]]. Also, when you complete these exercises please do not modify the Wikibooks page containing them by actually filling in the blank or writing in the time or whatever else is called for in the instructions. These exercises are designed to be completed on a separate piece of paper and then checked using the [[Spanish/Solutions to Exercises|solutions page]]. ==Lesson 1== *[[/Greetings|Greetings]] *[[/Personal Pronouns|Personal Pronouns]] *[[/Verbs ser And estar|Ser and Estar]] ==Lesson 2== *[[/Articles|Articles]] *[[/Mathematics|Mathematics]] *[[/Telling Time|Telling Time]] ==Lesson 3== *[[/Regular Verbs|Regular Verbs]] ==Lesson 4== *[[/Stem Changing Verbs|Stem Changing Verbs]] ==Lesson 5== *[[/Comparisons|Comparisons]] *[[/Possessive Adjectives|Possessive Adjectives]] *[[/Questions|Questions]] ==Lesson 6== *[[/Object Pronouns|Object Pronouns]] ==Lesson 7== *[[/Preterite|Preterite]] *[[/Preterite vs. Imperfect|Preterite vs. Imperfect]] [[Category:Spanish]] 2475 5759 2006-09-14T13:50:34Z 82.159.136.238 This page is a list of links to the solutions to the exercises in this Wikibook. The exercises themselves can be found [[Spanish/Exercises|here]]. ==Lesson 1== *[[Spanish/Exercises/Greetings - Solutions|Greetings]] *[[Spanish/Exercises/Personal Pronouns - Solutions|Personal Pronouns]] *[[Spanish/Exercises/Verbs ser And estar - Solutions|Ser and Estar]] ==Lesson 2== *[[Spanish/Exercises/Articles - Solutions|Articles]] *[[Spanish/Exercises/Mathematics - Solutions|Mathematics]] *[[Spanish/Exercises/Telling Time - Solutions|Telling Time]] ==Lesson 3== *[[Spanish/Exercises/Regular Verbs - Solutions|Regular Verbs]] ==Lesson 4== *[[Spanish/Exercises/Stem Changing Verbs - Solutions|Stem Changing Verbs]] ==Lesson 5== *[[Spanish/Exercises/Comparisons - Solutions|Comparisons]] *[[Spanish/Exercises/Possessive Adjectives - Solutions|Possessive Adjectives]] *[[Spanish/Exercises/Questions - Solutions|Questions]] ==Lesson 6== *[[Spanish/Exercises/Object Pronouns - Solutions|Object Pronouns]] ==Lesson 7== *[[Spanish/Exercises/Preterite - Solutions|Preterite]] *[[Spanish/Exercises/Preterite vs. Imperfect - Solutions|Preterite vs. Imperfect]] [[Category:Spanish]] 2476 5760 2006-09-14T13:51:13Z 82.159.136.238 <center> <big>'''¡Bienvenidos! '''</big><br/> ''Welcome!'' </center> <center><big>'''[[Spanish|Vaya a los contenidos»]]''' </big><br/>''Go to the contents»''</center> <table border="0" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center"> <tr> <td>[[Image: Flag of Argentina.svg |125px| Flag of Argentina]] </td> <td>[[Image: Flag of Bolivia.svg |125px| Flag of Bolivia]] </td> <td>[[Image: Flag of Chile.svg |125px| Flag of Chile]] </td> <td>[[Image: Flag of Colombia.svg |125px| Flag of Colombia]] </td> <td>[[Image: Flag of Costa Rica (state).svg |125px| Flag of Costa Rica]] </td> <td>[[Image: Flag of Cuba.svg |125px| Flag of Cuba]] </td> </tr> <tr> <td><small>[[Wikipedia:Argentina|Argentina]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Bolivia|Bolivia]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Chile|Chile]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Colombia|Colombia]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Costa_Rica|Costa Rica]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Cuba|Cuba]]</small></td> </tr> <tr> <td>[[Image: Ecuador_flag_medium.png| Flag of Ecuador]] </td> <td>[[Image: El_salvador_flag_medium.png | Flag of El Salvador]] </td> <td>[[Image: Spain_flag_medium.png | Flag of España]] </td> <td>[[Image: US_flag_medium.png | Flag of the United States]] </td> <td>[[Image: Guatemala_flag_medium.png | Flag of Guatemala]] </td> <td>[[Image: Honduras_flag_medium.png | Flag of Honduras]] </td> </tr> <tr> <td><small>[[Wikipedia:Ecuador|Ecuador]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:El_Salvador|El Salvador]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Spain|España]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:United States of America|Estados Unidos]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Guatemala|Guatemala]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Honduras|Honduras]]</small></td> </tr><tr> <td>[[Image: Mexico_flag_medium.png | Flag of México]] </td> <td>[[Image: Nicaragua_flag_medium.png | Flag of Nicaragua]] </td> <td>[[Image: Panama_flag_medium.png| Flag of Panama]] </td> <td>[[Image: Paraguay_flag_medium.png | Flag of Paraguay]] </td> <td>[[Image: Peru_flag_medium.png| Flag of Peru]] </td> <td>[[Image: Puerto_rico_flag_medium.png | Flag of Puerto Rico]] </td> </tr> <tr> <td><small>[[Wikipedia:Mexico|México]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Nicaragua|Nicaragua]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Panama|Panamá]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Paraguay|Paraguay]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Peru|Perú]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Puerto_Rico|Puerto Rico]]</small></td> </tr> <tr> <td>[[Image: Dominican_republic_flag_medium.png | Flag of Dominican Republic]] </td> <td>[[Image: Uruguay_flag_medium.png | Flag of Uruguay]] </td> <td>[[Image: Venezuela_flag_medium.png | Flag of Venezuela]] </td> <td>&nbsp;</td> <td>&nbsp;</td> <td>&nbsp;</td> </tr> <tr> <td><small>[[Wikipedia:Dominican Republic|República Dominicana]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Uruguay|Uruguay]]</small></td> <td><small>[[Wikipedia:Venezuela|Venezuela]]</small></td> <td>&nbsp;</td> <td>&nbsp;</td> <td>&nbsp;</td> </tr> </table> [[es:El español como idioma extranjero (Portada)]] [[fr:Cours d'espagnol : Couverture]] [[pl:Hiszpański]] [[Category:Spanish]] 2477 5762 2006-09-14T13:54:18Z 82.159.136.238 == Ligiloj == Al la kurso: * En la angla: http://en.wikibooks.org/wiki/Spanish * En la hispana: http://es.wikibooks.org/wiki/Español 2478 5769 2006-09-15T05:53:57Z 82.159.136.238 En Vikilibroj, '''Ĝermo''' estas libro aŭ artikolo kiu ne estas ricevita multe da atento el redaktantoj. Ĝi estas kreita, sed ne jam enhavas sufiĉan informon por vere esti konsiderita kiel artikolo. La komunumo kredas, ke ĝermoj estas indaj kaj valoraj. La ĝermo-fazo estas la unua paŝo kiu artikolo troiras en la kurso igi plenan artikolon. La celo de ĉi tiu artikolo estas ĝenerale gvidi kiel trakti ĝermojn. ==Identigado de ĝermo== Ĝermo estas ja artikolo kiu estas verŝajne tro mallonga, sed ne tro mallonga esti senutila. Ĝenerale, ĝi minimume esti sufiĉe longa por difini la titolo de la artikolo. Ĉi tiu norme bezonas 3-10 mallongajn frazojn kun minimume unu vikipedia ligilo. Rimarku, ke pli longa artikolo povas esti ĝermo se la temo estas kompleksega; aliflanke, mallonga artikolo pri temo kun mallarĝa amplekso eble ne estas ĝermo. Grandaj artikoloj kiuj mankas vikigadon aŭ redaktadon ne ĝenerale konsiderata kiel ĝermoj. <!-- Pri angla {{expansion}} ŝablono? --> ==Kategoriado de ĝermo== Post skribante aŭ trovante la mallonga artikolo, la redaktanto povas aldoni Ĝermo-ŝablonon, kiu montras artikolon kiel ĝermo. Laŭ konvencio, ĉi tiuj ĝermo-ŝablonoj aperu malsupren la artikolo. Ĝermo-ŝablonoj enhavas du distingajn partojn: unue, mallonga mesaĝoj dirantaj, ke tiu artikolo estas ĝermo, kaj kuraĝigas redaktantojn por pligrandigi ĝin. Due, ĝi enhavas ligilon al Kategorio, kun aliaj ĝermoj de rilataj temoj. La ŝablono '''{{shl|ĝermo}}''' faros artikolo al ĝermo. Tamen, pro la kategorio Ĝermo estas tre grandega, subkategorioj de Ĝermoj estis farita. Ĉi tiel redaktanto utiligus la subĝermajn kategoriojn se eble. La jenaj subkategorioj de ĝermoj nune ekzistas: * '''{{shl|ĝermo-arkitekturo}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri arkitekturo|arkitekturaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-astronomio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri astronomio|astronomiaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-biografio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri biografio|biografiaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-biologio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri biologio|biologiaj temoj]]. **'''{{shl|ĝermo-botaniko}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri botaniko|botanikaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-geografio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri geografio|geografiaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-kemio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri kemio|kemiaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-kosmo}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri kosmo|kosmaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-lingvo}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri lingvo|lingvaj temoj]]. **'''{{shl|ĝermo-esperanto}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri Esperanto|Esperantaj temoj]]. ***'''{{shl|ĝermo-esperantisto}}''' &ndash; Ĝermaj biografioj de [[:Kategorio:Ĝermoj pri esperantistoj|esperantistoj]]. * '''{{shl|ĝermo-matematiko}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri matematiko|matematikaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-medicino}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri medicino|medicinaj temoj]]. * '''{{shl|ĝermo-teknologio}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri teknologio|teknologiaj temoj]]. **'''{{shl|ĝermo-hidraŭliko}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri hidraŭliko|hidraŭlikaj temoj]]. **'''{{shl|ĝermo-komputiko}}''' &ndash; Ĝermoj pri [[:Kategorio:Ĝermoj pri komputiko|komputikaj temoj]]. ==Ĝermeto== Tamen, ĝermo-artikolo ideale enhavas minimume tri kompletajn frazojn kaj unu ligilon. Ĉi tiu "regulo" ne estas "malmola regulo", sed "nobla celo". Ekzistas iuj artikoloj enhavante mallongajn difinojn aŭ subĝerman informon. Ĉi tiuj artikoloj ne estas forigenda, sed oni identigu kaj kreskigu ilin. Tiel, la ŝablono '''{{Ŝablono|Ĝermeto}}''' identigos ĉi tiujn artikolojn, kaj sia kategorio [[:Kategorio:Ĝermetoj]] montros ĉi tiujn. Esperplene, oni volos plibonigi artikolojn en ĉi tiu kategorio almenaŭ al nivelo de Ĝermoj. ==Vidu Ankaŭ== * [[w:eo:Vikipedio:La perfekta ĝermo de artikolo]] * [[w:eo:Vikipedio:Trovi aŭ kreskigi ĝermojn]] [[Kategorio:Vikilibroj|Ĝ]] [[th:&#3623;&#3636;&#3585;&#3636;&#3614;&#3637;&#3648;&#3604;&#3637;&#3618;:&#3650;&#3588;&#3619;&#3591;]] [[ar:&#1608;&#1610;&#1603;&#1610;&#1576;&#1610;&#1583;&#1610;&#1575;:&#1576;&#1584;&#1585;&#1577;]] [[be:&#1042;&#1110;&#1082;&#1110;&#1087;&#1101;&#1076;&#1099;&#1103;:&#1053;&#1072;&#1082;&#1110;&#1076;]] [[ca:Viquipèdia:Esborrany]] [[cs:Wikipedie:Pahýl]] [[da:Wikipedia:Udvide en stub]] [[de:Wikipedia:Stub]] [[en:Wikipedia:Stub]] [[es:Wikipedia:Encontrar o fijar un esbozo]] [[fo:Wikipedia:Stubbi]] [[fr:Wikipédia:Bouchon]] [[ga:Vicipéid:Stumpa]] [[he:&#1493;&#1497;&#1511;&#1497;&#1508;&#1491;&#1497;&#1492;:&#1511;&#1510;&#1512;&#1502;&#1512;]] [[id:Wikipedia:Tulisan rintisan]] [[is:Wikipedia:Stubbar]] [[it:Wikipedia:Stub]] [[ja:Wikipedia:&#12473;&#12479;&#12502;]] [[jv:Wikipedia:Stub]] [[ko:&#50948;&#53412;&#48177;&#44284;:&#53664;&#47561;&#44544;]] [[ku:Wîkîpediya:&#350;itl]] [[kw:Wikipedia:Stokk]] [[ms:Wikipedia:Rencana stub sempurna]] [[nds:Wikipedia:Stubben]] [[nl:Wikipedia:Beginnetje]] [[no:Wikipedia:Stubb]] [[pl:Wikipedia:Zal%C4%85%C5%BCek artyku%C5%82u]] [[pt:Wikipedia:Esboço]] [[ro:Wikipedia:G&#259;se&#351;te &#351;i repar&#259; un ciot]] [[ru:&#1042;&#1080;&#1082;&#1080;&#1087;&#1077;&#1076;&#1080;&#1103;:&#1041;&#1086;&#1083;&#1074;&#1072;&#1085;&#1082;&#1072; &#1089;&#1090;&#1072;&#1090;&#1100;&#1080;]] [[simple:Wikipedia:Stub]] [[sk:Wikipédia:Stub]] [[sl:Wikipedija:&#352;krbina]] [[sq:Wikipedia:Gjej_ose_rregullo_nj%C3%AB_cung]] [[sv:Wikipedia:Stumpartikel]] [[tl:Wikipedia:Maghanap o magkumpuni ng stub]] [[tr:Wikipedia:Madde tasla&#287;&#305;]] [[vi:Wikipedia:Bài m&#7899;m]] [[wa:Wikipedia:Djermons]] [[zh:Wikipedia:&#23567;&#20316;&#21697;]] [[zh-min-nan:Wikipedia:Phí]] 2479 5770 2006-09-15T05:55:32Z 82.159.136.238 &#123;{[[Ŝablono:{{{1}}}|{{{1}}}]]}} 2480 5771 2006-09-15T05:56:36Z 82.159.136.238 <includeonly>[[Ŝablono:{{{1}}}|<nowiki>{{</nowiki>{{{1}}}<nowiki>}}</nowiki>]]</includeonly><noinclude>[[Kategorio:Vikilibroj:Aliaj ŝablonoj]]</noinclude> 2481 5780 2006-09-15T07:42:35Z 82.159.136.238 <div style="background-color:#AF91FF;border:1px solid #AAAAAA; text-indent: 1em;" align="center">'''Higieno'''</div> <div style="border:1px solid #8898BF;border-top:0px solid white;padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:1em;"> {| width=100% style="font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 95%; background-color:#ffffff; " background="#ffffff" | width=1%| [[Image:Crystal_Clear_app_virussafe.png|50px|Medicino]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Medicino'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:System-users.svg|50px|Psikologio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Psikologio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kteatime.png|50px|Dietistiko]] | width=46% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;" | '''Dietistiko'''<br/> <!----------------------------------------------------------------> | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_accessibility-directory.svg|50px|fiziterapio]] | width=48% style="border-bottom: 1px dashed #AAAAAA;"| '''Fizioterapio'''<br/> |- | width=1%| [[Image:Nuvola_apps_kcmdrkonqi.png|50px|Sanitara Servo]] | width=48% | '''Sanitara servo'''<br/> </div> |} {{stub}} [[de:Regal:Medizin]] [[en:Wikibooks:Health science bookshelf|Wikibooks:Health science bookshelf]] 2482 6091 2006-10-27T17:04:32Z Dejo 63 '''ombrigita kareto''' Laŭ PIV kareto= Mara testudulo (unuspecia g. Caretta caretta) el la fam. de keloniedoj, la plej norda mara testudo, vivanta en Mediteraneo, sed demetanta ovojn precipe sur tropikaj marbordoj. Ne estas klara ĉu "la cabellera de carey sombreado suelta y a medio rizar" referencas al la koloro de la haroj aŭ la hararanĝo mem. Enrique Marini Palmieri en lia artikolo subtenas ke ĝi referancas al la koloro: cabellera castaña obscura como el carey sombreado [http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/13528399434915617422202/p0000006.htm] '''Creación narrativa y sobresemanticidad en María, de Jorge Isaacs''' Mi suspektis ke ekzistas testuda hararanĝo kaj guglis la germanan vorton Schildkrötenfrisur" (testuda hararanĝo) Estis unu trafo de arĥivo kiu priskribas bildon de knabino. "Ihre Haare sind zu mehreren kurzen Zöpfen geflochten, die leicht abstehen. Diese sogenannte Schildkrötenfrisur soll vor bösen Mächten schützen." traduko: Ŝiaj haroj estas plektitaj en pluraj mallongaj plektaĵoj kiuj elstaras iomete. Tiu tiel nomata testuda hararanĝo devus protekti kontraŭ demonoj." '''yarumo blanco''' = Cecropia telealba; en la angla: yarumo tree; germane; der yarumo [http://www.klimabuendnis.org/download/hwm_dt.pdf] provizore 'jarumarbo' '''El Genio del Cristianismo''' libro de Chateaubriand, '''La spirito de kristanismo''' (Le génie du christianisme, 1802) [[http://eo.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_CHATEAUBRIAND]] 2483 5819 2006-09-20T14:53:10Z Idanrm1 93 <noinclude> <b>Ĉi tiu ŝablono celantaj semidaj lingvoj teksto</b> </noinclude> <includeonly><span dir="rtl" style="white-space:nowrap">{{{1}}}</span></includeonly> 2484 6410 2006-12-30T17:44:29Z 81.182.110.118 Modereco Ĉe kelvico historia, monto de Bükk brile pintas, konsumiĝas vino nia, sed triop' nur bride drinkas. Ni petis nur kvaronpindon, al ni mastro tuj revenis. Por firmigi la fidindon, vin' tra faŭko malaperis. Kelo bone malvarmetas. Tri amikoj amuziĝas. Ni la kapon al ni hejtas, duonpindoj jam glutiĝas. Iu diris: - Por atingi - ni prefere ne kartludu! - nian normon, devas drinki! Unu pindon ni alglutu! poemo de Endre Tislerics tradukis el la hungara mastro Jano 2485 5842 2006-09-26T07:29:47Z Yvesn 78 [[:Gvidlibro pri Vikipedio|Gvidlibro pri Vikipedio]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio|Manlibro pri Vikipedio]]: Post longa pripensado, diskutado kun i.a. Chuck Smith kaj konsultado de diversaj vortaroj, konkludo estas ke tamen "Manlibro" estas pli bona #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio]] 2486 5844 2006-09-26T07:29:47Z Yvesn 78 [[:Diskuto:Gvidlibro pri Vikipedio|Diskuto:Gvidlibro pri Vikipedio]] movita al [[:Diskuto:Manlibro pri Vikipedio|Diskuto:Manlibro pri Vikipedio]]: Post longa pripensado, diskutado kun i.a. Chuck Smith kaj konsultado de diversaj vortaroj, konkludo estas ke #REDIRECT [[Diskuto:Manlibro pri Vikipedio]] 2487 5848 2006-09-26T07:36:36Z Yvesn 78 [[:Gvidlibro pri Vikipedio/Enkonduko|Gvidlibro pri Vikipedio/Enkonduko]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio/Enkonduko|Manlibro pri Vikipedio/Enkonduko]] #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio/Enkonduko]] 2488 5850 2006-09-26T07:37:52Z Yvesn 78 [[:Gvidlibro pri Vikipedio/Kial verki|Gvidlibro pri Vikipedio/Kial verki]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio/Kial verki|Manlibro pri Vikipedio/Kial verki]] #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio/Kial verki]] 2489 5852 2006-09-26T07:38:40Z Yvesn 78 [[:Gvidlibro pri Vikipedio/Kiel redakti|Gvidlibro pri Vikipedio/Kiel redakti]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio/Kiel redakti|Manlibro pri Vikipedio/Kiel redakti]] #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio/Kiel redakti]] 2490 5854 2006-09-26T07:39:12Z Yvesn 78 [[:Gvidlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo|Gvidlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo|Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo]] #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo]] 2491 5870 2006-09-26T08:20:05Z Yvesn 78 PD PD 2492 5885 2006-09-26T09:07:13Z Yvesn 78 PD PD 2493 5888 2006-09-28T08:01:37Z ArnoLagrange 60 [[:Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo|Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunomo]] movita al [[:Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunumo|Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunumo]]: mistajpo : komunumo #REDIRECT [[Manlibro pri Vikipedio/Vikipedia komunumo]] 2494 5892 2006-09-29T21:27:40Z ArnoLagrange 60 Rediroj estus forigendaj. Atenta provlego evidentigas redirojn en ĉi enkonduko konstruita per kopiado de diversokaze redaktitaj teksteroj. Rediroj estus forigendaj. [[Vikipediisto:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] 21:27, 29. Sep 2006 (UTC) 2495 5894 2006-09-29T21:36:52Z ArnoLagrange 60 Miaj preferoj Miaj preferoj 2496 5900 2006-09-29T21:57:50Z ArnoLagrange 60 [[Vikilibroj:Komputada librobreto]] Strangas la titolo ''"Komputado librobretario"''. Devus esti "[[Vikilibroj:Komputada librobreto]]" . Ĉu ne ? [[Vikipediisto:ArnoLagrange|ArnoLagrange]] 21:56, 29. Sep 2006 (UTC) 2497 5902 2006-09-29T22:26:33Z ArnoLagrange 60 Bildo de la informilo naskita per [[:w:Ŝablono:Redaktas]] Bildo de la informilo naskita per [[:w:Ŝablono:Redaktas]] 2498 5917 2006-10-03T06:54:22Z ArnoLagrange 60 REDIRECT[[Vikiversitato]] #REDIRECT[[Vikiversitato]] 2499 5918 2006-10-03T07:06:08Z ArnoLagrange 60 <div style="padding: 0.2em; width: 100%; background-color: #f2fff2; border: solid 1px #bfffbf;"> <div style="background-color: #c1ffc1; border: solid 1px #a0ffa0">&nbsp;Kodo : {{{1}}}</div> <span style="font-family: monospace">{{{2}}}</span> </div> 2500 5919 2006-10-03T07:08:36Z ArnoLagrange 60 Ĉi tio estas ekzemplo. La jenaj du frazetoj enestas en subsekcio. Ĉi tio estas ekzemplo. La jenaj du frazetoj enestas en subsekcio. 2501 5921 2006-10-03T07:09:28Z ArnoLagrange 60 Redaktu <noinclude> ==Uzo== Por krei, ekzemple, subsekcion "Informoj", vi devas enmeti la sekvantan kodon en la paĝon (anstataŭigante kolorojn kaj paĝnomon ĉi tie grase aperantajn). {{Kadrokodo|Kodoekzemplo por subsekcio| <code><nowiki>{{Subsekcio|nomo=</nowiki>'''Ŝablono:Subsekcio'''<nowiki>/Informoj|koloro=blue|randkoloro=red|fonkoloro=yellow}}</nowiki></code> }} rezultas {{Subsekcio|nomo=Ŝablono:Subsekcio/Informoj|koloro=blue|randkoloro=red|fonkoloro=yellow}} ---- </noinclude><includeonly><div style="background-color:{{{koloro}}};font-size:1px;height:8px;border:1px solid {{{randkoloro}}};-moz-border-radius-topright:0.5em;-moz-border-radius-topleft:0.5em;"></div> <div style="border:1px solid {{{randkoloro}}};border-top:0px solid {{{randkoloro}}};padding:5px 5px 0 5px;margin-bottom:4ex; background-color:{{{fonkoloro}}};"> {{:{{{nomo}}}}}<br clear="all" /> <div align="right" style="font-size:xx-small;">[[:{{{nomo}}}|Redaktu]]</div> </div></includeonly> 2502 6462 2007-01-15T05:02:52Z 213.73.76.21 /* La fakultatoj */ ==La fakultatoj== <center> {|width="100%" cellspacing="0" cellpadding="0" |width="50%"| {|width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" |[[Image:Nuvola_apps_kcoloredit.png|40px|center]] |style="font-size:95%"|'''[[w:Arto|Artoj]]'''<br /> [[Arto]] - [[Asocio|Asocioj]] - [[Belarto]] - [[Bildliteraturo]] - [[Astrologio]] - [[Danco]] - [[Esperanto-kulturo]] - [[Festoj]] - [[Familio]] - [[Hobio|Hobioj]] - [[Kino]] - [[Kuirarto]] - [[Lingvoj]] - [[Literaturo]] - [[Ludo|Ludoj]] - [[Mitologio]] - [[Muziko]] - [[Religio]] - [[Sporto]] - [[Superstiĉo]] - [[Teatro]] - [[Turismo]] - [[Tradicio]] - [[Vesto]] - [[Videoludo]] <!--- [[/Architecture et Urbanisme|Architecture et Urbanisme]]&nbsp;- [[/Cinéma|Cinéma]]&nbsp;- [[/Photographie|Photographie]]&nbsp;- [[/Histoire de l'art|Histoire&nbsp;de&nbsp;l’art]]&nbsp;- [[Faculté de Théâtre|Théâtre]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de Musique|Musique]]&nbsp;- [[Faculté d'Arts plastiques|Arts plastiques]]&nbsp;- ---> <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola apps colors.png|40px|center]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA"|'''Ĉiutagaĵo & [[w:Distro|distro]]'''<br /> <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola apps kfm home.png|40px|center]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA"|'''[[w:Socio|Socio]]'''<br /> [[Eduko]]&nbsp;- [[Politiko]]&nbsp; <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola_apps_bookcase.png|40px|center]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA;"|'''[[w:Religio|Religio]]j & [[w:Kredo|kredo]]j'''<br /> [[Athéisme]]&nbsp;- [[Bouddhisme]]&nbsp;- [[/Christianisme|Christianisme]]&nbsp;- [[Ésotérisme]]&nbsp;- [[Hindouisme]]&nbsp;- [[Islam]]&nbsp;- [[Jaïnisme]]&nbsp;- [[Judaïsme]]&nbsp;- [[Mythologie]]&nbsp;- [[Paganisme]]&nbsp;- [[Secte]]&nbsp;- [[Sikhisme]]&nbsp;- [[Taoïsme]]&nbsp;- [[Théologie]] - [[Wikiversité:Sciences parallèles|Sciences parallèles]] <!----------------------------------------------> |} |&nbsp;&nbsp; | {|width="100%" cellspacing="0" cellpadding="5" |[[Image:Nuvola_apps_browser.png|40px|center]] |style="font-size:95%"|'''[[w:Atlaso|Atlaso]] de la [[w:Tero|Tero]]'''<br /> [[Climatologie]]&nbsp;- [[/Écologie|Écologie]]&nbsp;- [[/Géographie|Géographie]]&nbsp;- [[Géologie]]&nbsp;- [[Géopolitique]]&nbsp;- [[/Eau|Hydrologie]]&nbsp;- [[Météorologie]]&nbsp;- [[/Maritime|Monde&nbsp;maritime]]&nbsp;- [[/Montagne|Montagne]]&nbsp;- [[Liste des pays du monde|Pays&nbsp;du&nbsp;monde]]&nbsp;- [[Toponymie]] <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola_apps_kdmconfig.png|40px|center]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA"|'''[[w:Filozofio|Filozofio]] kaj [[w:sociaj sciencoj|sociaj sciencoj]]'''<br /> [[Antropologio]] - [[Arkeologio]] - [[Ekonomiko]] - [[Filozofio]] - [[Historio]] - [[Homscienco|Homsciencoj]] - [[Lingvistiko]] - [[Pedagogio]] - [[Politiko]] - [[Psikologio]] - [[Sekseco]] <!--- [[Anthropologie]]&nbsp;- [[/Arĥeologio|Archéologie]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de droit|Droit]]&nbsp;- [[/Économie|Économie]]&nbsp;- [[Généalogie]]&nbsp;- [[Wikiversité:Histoire|Histoire]]&nbsp;- [[Wikiversité:Linguistique|Linguistique]]&nbsp;- [[/Philosophie|Philosophie]]&nbsp;- [[Psychologie]]&nbsp;- [[Sciences cognitives|Sciences cognitives]]&nbsp;- [[/Sociologie|Sociologie]]&nbsp;- [[/Géopolitique|Géopolitique]] ---> <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola_apps_kalzium.png|40px|]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA"|'''[[w:Matematiko|Matematiko]] kaj [[w:naturscienco|naturscienco]]'''<br /> [[Astronomio]] - [[Biologio]] - [[Fiziko]] - [[Geografio]] - [[Kemio]] - [[Logiko]] - [[Matematiko]] - [[Scienco]] - [[Tersciencoj]] <!--- [[# Faculté d'Astronomie|Astronomie]]&nbsp;- [[/Biologie|Biologie]]&nbsp;- [[/Botanique|Botanique]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de Chimie|Chimie]]&nbsp;-[[/Médecine|Médecine]]&nbsp;- [[Logique]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de Mathématiques|Mathématiques]]&nbsp;- [[Paléontologie]]&nbsp;- [[Pharmacie]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de mécanique|Mécanique]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de Physique|Physique]]&nbsp;- [[Wikiversité:Faculté de Géologie|Géologie]]&nbsp;- [[Faculté de Géophysique|Géophysique]] ---> <!----------------------------------------------> |- <!----------------------------------------------> |[[Image:Nuvola apps display.png|40px|center]] |style="font-size:95%;border-top:1px dashed #AAAAAA"|'''[[w:Teĥhnologio|Teĥhnologio]]j & [[w:Aplikitaj sciencoj|Aplikitaj sciencoj]]'''<br /> [[Agrikulturo]] - [[Arkitekturo]] - [[Edukado]] - [[Fasonado]] - [[Industrio]] - [[Inĝenieraj artoj]] - [[Juro]] - [[Komerco]] - [[Komputiko]] - [[Komunikado]] - [[Metiartoj]] - [[:Kategorio:Militoj|Militaferoj]] - [[Naturprotekto]] - [[Publikaferoj]] - [[Sansciencoj]] - [[Scienco]] - [[Skribarto]] - [[Teknologio]] - [[Transporto]] <!--- [[Aérospatiale]]&nbsp;- [[/Agropédia|Agronomie]]&nbsp;- [[/Cryptologie|Cryptologie]]&nbsp;- [[Cybernétique]]&nbsp;- [[/Électricité et Électronique|Électricité et Électronique]]&nbsp;- [[/Énergie|Énergie]]&nbsp;- [[Wikiversité:Département de Génie des Procédés|Génie des procédés]] - [[Wikiversité:Département informatique|Informatique]]&nbsp;- [[Ingénierie]]&nbsp;- [[Internet]]&nbsp;- [[Robotique]]&nbsp;- [[/Sciences de l'information et des bibliothèques|Sciences&nbsp;de&nbsp;l’information et des&nbsp;bibliothèques]]&nbsp;- [[Télécommunications]] ---> |} |} 2503 5923 2006-10-03T07:46:59Z ArnoLagrange 60 REDIRECT[[Vikiversitato:Vikiversitato]] #REDIRECT[[Vikiversitato:Vikiversitato]] 2504 5925 2006-10-03T07:49:54Z ArnoLagrange 60 forigo dde fuŝmemligo Projekta paĝo por la [[Vikiversitato]]. [[it:Wikiversità]] [[pt:Wikiversidade]] [[ca:Wikiversità]] [[de:Wikiversity:Leitseite]] [[en:Wikiversity]] [[es:Wikiversidad/Prueba]] [[fr:Wikiversité:Wikiversité]] <!--[[Wikiversity:&#54620;&#44397;&#50612;]]--> [[ie:Wikiversity:Interlingue - Occidental]] [[ia:Wikiversity:Interlingua]] [[ja:Wikiversity:メインページ]] [[nl:Wikiversity:Nederlands]] <!--[[Wikiversity:&#26085;&#26412;&#35486;]]--> [[ro:Wikiversity:Româna|Româna]] [[sr:Викиверзитет]] [[fi:Wikiversity:Suomi|Suomi]] [[vi:Wikiversity:Ti%E1%BA%BFng Vi%E1%BB%87t]] 2505 6189 2006-11-16T12:29:03Z 192.87.49.2 Bonvenon en la [[Vikiversitato]], virtuala komunuma kunlabora libera kaj senpaga [[w:universitato|universitato]] por studi kaj esplori. Rete alireblaj kursoj estas ĉi tie kreataj kunlaboreme kaj per interaktivaj sciinterŝanĝoj. ===Averto=== La Vikiversitato estas plu konstruata kaj diskutata. Venu kundiskuti pri ĝi en la [[Vikiversitato:Vikiversitato|projekta paĝo]]. Legu [[:fr:Wikiversité:Quelques idées à propos de la wikiversité|kelkajn ideojn pri la vikiversitato]] (angle kaj france) kaj ekrigardu [[m:Wikiresearch|Wikiresearch]] (angle) se vi deziras partopreni kunlaboran serĉadon kaj submeti viajn verkojn sub liberan permesilon. 2506 5927 2006-10-03T07:56:25Z ArnoLagrange 60 tradukenda ==Fokuso sur== Le [[:fr:Wikiversité:Département informatique|département informatique]] proposera comme premier cours la [[:fr:Wikilicence_informatique|''wikilicence'' d'informatique]]. Le département informatique recense actuellement des ressources existantes mais devant être revues, complétées ou étoffées pour être adaptées au concept de [[:fr:wikiversité]]. Le département recherche également des enseignants suceptibles d'offrir librement des supports de cours ou d'exercices libres de droit. Faites connaître le département autour de vous. 2507 5928 2006-10-03T07:59:35Z ArnoLagrange 60 tradukenda ==Novaĵoj== [[image:Math lecture at TKK.JPG|150px|right|Professeur prodigant ses cours dans une université classique]] ===Pri la Vikiversitato=== * [[Vikiversitato:Vikiversitato]] ''la projekta paĝo ebligante strukturi la la Vikiversitaton '' (konstruota) * [[:fr:Wikiversité:Créer un nouveau département]] (à remodeler) ===Informoj=== *[[:fr:Programmation C++ (débutant)|Un cours sur le langage C++]] *[[:fr:Programmation_Java|Un cours sur le langage Java ]] *[[:fr:Wikiversité:Faculté_de_chimie#Bienvenue|Ecole de Chimie]] en construction, recherche chimistes dans tous les domaines pour grandir. ===libroj=== *[[:fr:Programmation_PHP|Un cours sur le langage PHP]] *[[:fr:programmation JavaScript|Sommaire wikibook JavaScript]] 2509 5930 2006-10-03T08:03:53Z ArnoLagrange 60 tradukenda <noinclude>''Cette page sert de constituant aux bandeaux de bas de page présents sur les projets de wikilivres. Merci de veiller à ce qu'elle reste succinte.''</noinclude> ==La projektoj de Vikilibroj== La [[:fr:Wikiversité]] et [[:fr:Wikijunior]] sont des projets de [[:fr:Wikilivres]]. Vous pouvez consulter [[:fr:wikilivres:le Bistro|le bistro]] pour vos remarques, questions, etc, mais privilégiez les pages de discussion associées aŭ projets. 2510 5931 2006-10-03T08:08:20Z ArnoLagrange 60 Konstruenda projekta paĝo por organizi la projekton Vikilibroj. ''Konstruenda projekta paĝo por organizi la projekton Vikilibroj.'' [[fr:Wikilivres:Accueil]] 2511 6281 2006-11-28T06:46:54Z 193.173.54.35 {| |[[Image:Wikiversite-banner.jpg|none|450px|Logobildo e la vikiversitato]] |<span style="font-size:180%"><span style="color:#444444">'''VIKI'''</span><span style="color:#999999">'''VERSITATO'''</span></span> <h2>Virtuala libera kaj senkosta universitato. <br/><br/></h2> |} {{Subsekcio|nomo=Vikiversitato/Prezento|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} {| width="100%" |- align="top" valign="top" | width="50%" | {{Subsekcio|nomo=Vikiversitato/Fokuso sur|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} | width="50%" | {{Subsekcio|nomo=Vikiversitato/Novaĵoj|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} |- |} {{Subsekcio|nomo=Vikiversitato/Fakultatoj|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} {{Subsekcio|nomo=Vikiversitato/Scienca Esplorado|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} {{Subsekcio|nomo=Vikilibroj:Projektoj|koloro=#d2cee8|randkoloro=#ababab|fonkoloro=#FFFFFF}} <!-- ################## Ligiloj al mesaĝoj + refreŝigo + vikilibraj projektoj ################################# --> {| align="center" border="0" cellpadding="4" cellspacing="4" style="border: 2px solid #8ecfe4;background-color:#EEEEEE" valign="middle" |- | * [[Image:Fairytale filenew.png|24px|]] '''Por lasi [http://eo.wikibooks.org/w/wiki.phtml?title=Diskuto:Vikiversitato:Vikiversitato&action=edit&section=new mesaĝon, alklaku ĉi tie.]''' * [[Image:Fairytale upload.png|24px|]] '''[[Vikilibroj:Komunuma_portalo|Ĉiuj projektoj Vikilibroj]]''' * [[Image:Fairytale key enter-2.png|24px|]] [http://eo.wikibooks.org/w/index.php?title=Vikiversitato&action=purge '''Refreŝigu la paĝon'''] |} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ [[de:Wikiversity: Leitseite]] [[en:Wikiversity]] [[es:Wikiversidad:Portada]] [[fi:Wikiversity]] [[fr:Wikiversité]] [[it:Wikiversità]] [[pt:Wikiversidade]] [[sr:Викиверзитет]] [[sv:Wikiversity]] 2512 5939 2006-10-03T10:02:07Z ArnoLagrange 60 Ekranbildo montrrante la redaktilon kub specialaj signoj (03/10/2006). Ekranbildo montrrante la redaktilon kub specialaj signoj (03/10/2006). 2513 5943 2006-10-03T10:17:15Z ArnoLagrange 60 Ekranbildo rezultanta de enmeto de la ŝablono [[:w:Ŝablono:redaktas|redaktas]] Ekranbildo rezultanta de enmeto de la ŝablono [[:w:Ŝablono:redaktas|redaktas]] 2514 5945 2006-10-03T10:21:26Z ArnoLagrange 60 <div class="infobox sisterproject">[[Image:Metawiki.png|left|50px| ]] <div style="margin-left: 60px;">[[w:Vikipedio:Meta|Meta]] havas paĝon pri tio ĉi ĉe: <div style="margin-left: 10px;">'''''[[meta:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|{{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]]'''''</div> </div> </div> 2515 5946 2006-10-03T10:24:12Z ArnoLagrange 60 Ekzempla aspekto post enmeto de ŝablono. Ekzempla aspekto post enmeto de ŝablono. 2516 5969 2006-10-14T17:34:35Z Yvesn 78 2517 5984 2006-10-19T01:03:46Z 64.228.89.187 hispana originalo netradukita XXVIII Aquella tarde, antes de que se levantasen las señoras a preparar el café, como lo hacían siempre que había extraños en casa, traje a conversación las pescas de los niños y referí la causa por la cual les había ofrecido presenciar aquel día la colocación de los anzuelos en la quebrada. Se aceptó mi propuesta de elegir tal sitio para paseo. Solamente María me miró como diciéndome “¿conque no hay remedio?”. Atravesábamos ya el huerto. Fue necesario esperar a María y también a mi hermana, quien había ido a averiguar la causa de su demora. Daba yo el brazo a mi madre. Emma rehusó cortésmente apoyarse en el de Carlos, so pretexto de llevar de la mano a uno de los niños: María lo aceptó casi temblando, y al poner la mano en él, se detuvo a esperarme; apenas fue posible significarle que era necesario no vacilar. Habíamos llegado al punto de la ribera donde en la hoya de la vega, alfombrada de fina grama, sobresalen de trecho en trecho piedras negras manchadas de musgos blancos. La voz de Carlos tomaba un tono confidencial: hasta entonces había estado sin duda cobrando ánimo y empezaba a dar un rodeo para tomar buen viento. María intentó detenerse otra vez: en sus miradas a mi madre y a mí había casi una súplica; y no me quedó otro recurso que procurar no encontrarlas. Vio en mi semblante algo que le mostró el tormento a que estaba yo sujeto, pues en su rostro ya pálido noté un ceño de resolución extraño en ella. Por el continente de Carlos me persuadí de que era llegado el momento en que deseaba yo escuchar. Ella empezaba a responderle, y como su voz, aunque trémula, era más clara de lo que él parecía desear, llegaron a mis oídos estas frases interrumpidas. —Habría sido mejor que usted hablase solamente con ellos... Sé estimar el honor que usted... Esta negativa... Carlos estaba desconcertado: María se había soltado de su brazo, y acabando de hablar jugaba con los cabellos de Juan, quien asiéndola de la falda le mostraba un racimo de adorotes colgante del árbol inmediato. Dudo que la escena que acabo de describir con la exactitud que me es posible, fuera estimada en lo que valía por don Jerónimo, el cual con las manos dentro de las faltriqueras de su chupa azul, se acercaba en aquel momento con mi padre; para éste todo pasó como si lo hubiese oído. María se agregó mañosamente a nuestro grupo con pretexto de ayudarle a Juan a coger unas moras que él no alcanzaba. Como yo había tomado ya las frutas para dárselas al niño, ella me dijo al recibírmelas: —¿Qué hago para no volver con ese señor? —Es inevitable —le respondí. Y me acerqué a Carlos convidándolo a bajar un poco más por la vega para que viésemos un bello remanso, y le instaba con la mayor naturalidad que me era posible fingir, que viniésemos a bañarnos en él la mañana siguiente. Era pintoresco el sitio; pero, decididamente, Carlos veía en éste, menos que en cualesquiera otros, la hermosura de los árboles y los bejucos florecidos que se bañaban en las espumas, como guirnaldas desatadas por el viento. El Sol al acabar de ocultarse teñía las colinas, los bosques y las corrientes con resplandores color de topacio; con la luz apacible y misteriosa que llaman los campesinos “el Sol de los venados”, sin duda porque a tal hora salen esos habitantes de las espesuras a buscar pastos en los pajonales de las altas cuchillas o al pie de los magueyes que crecen entre las grietas de los peñascos. Al unirnos Carlos y yo al grupo que formaban los demás, ya iban a tomar el camino de la casa, y mi padre, con una oportunidad perfectamente explicable, dijo a don Jerónimo: —Nosotros no debemos pasar desde ahora por valetudinarios; regresemos acompañados. Dicho esto tomó la mano de María para ponerla en su brazo, dejando al señor de M... llevar a mi madre y a Emma. —Han estado más galantes que nosotros —dije a Carlos señalándole a mi padre y al suyo. Y los seguimos, llevando yo en los brazos a Juan, quien abriendo los suyos se me había presentado diciéndome: —Que me alces, porque hay espinas y estoy cansado. Refirióme después María que mi padre le había preguntado, cuando empezaban a vencer las cuestecillas de la vega, qué le había dicho Carlos; y como insistiese afablemente en que le contara, porque ella guardaba silencio, se resolvió al fin, animada así, a decirle lo que le había respondido a Carlos. —¿Es decir, —le preguntó mi padre casi riendo, oída la trabajosa relación que ella acababa de hacerle— es decir, que no quieres casarte nunca? Respondióle meneando la cabeza en señal de negativa, sin atreverse a verlo. —Hija, ¿sí tendrás ya visto algún novio? —continuó mi padre—: ¿no dices que no? —Sí digo —contestóle María muy asustada. —¿Será mejor que ese buen mozo que has desdeñado? —Y al decirle esto, mi padre le pasó la mano derecha por la frente para conseguir que lo mirase—. ¿Crees que eres muy linda? —¿Yo?, no señor. —Sí y te lo habrá dicho alguno muchas veces. Cuéntame cómo es ese afortunado. María temblaba sin atreverse a responder una palabra más, cuando mi padre continuó diciéndole: —El te acabará de merecer; tú querrás que sea un hombre de provecho... Vamos, confiésamelo, ¿no te ha dicho que me lo han contado todo? —Pero si no hay qué contar. —¿Conque tienes secretos para tu papá? —le dijo mirándola cariñosamente y en tono de queja; lo cual animó a María a responderle: —¿Pues no dice usted que se lo han contado todo? Mi padre guardó silencio por un rato. Parecía que lo apesaraba algún recuerdo. Subían las gradas del corredor del huerto cuando ella le oyó decir: —¡Pobre Salomón! Y pasaba al mismo tiempo una de sus manos por la cabellera de la hija de su amigo. Aquella noche en la cena, las miradas de María al encontrarlas yo, empezaron a revelarme lo que entre mi padre y ella había pasado. Se quedaba a veces pensativa, y creí notar que sus labios pronunciaban en silencio algunas palabras, como distraída solía hacerlo con los versos que le agradaban. Mi padre trató, en cuanto le fue posible, de hacer menos difícil la situación del señor de M... y de su hijo, quien, por lo que se notaba, había hablado con don Jerónimo sobre lo sucedido en la tarde: todo esfuerzo fue inútil. Habiendo dicho desde por la mañana el señor de M... que madrugaría al día siguiente, insistió en que le era preciso estar muy temprano en su hacienda, y se retiró con Carlos a las nueve de la noche, después de haberse despedido de la familia en el salón. Acompañé a mi amigo a su cuarto. Todo mi afecto hacia él había revivido en esas últimas horas de su permanencia en casa: la hidalguía de su carácter, esa hidalguía de que tantas pruebas me dio durante nuestra vida de estudiantes, lo magnificaba de nuevo ante mí. Casi me parecía vituperable la reserva que me había visto forzado a usar para con él. Si cuando tuve noticia de sus pretensiones, me decía yo, le hubiese confiado mi amor a María, y lo que en aquellos tres meses había llegado a ser ella para mí, él, incapaz de arrostrar las fatales predicciones hechas por el médico, hubiera desistido de su intento: y yo, menos inconsecuente y más leal, nada tendría que echarme en cara. Muy pronto, si no las comprende ya, tendrá que conocer las causas de mi reserva, en ocasión en que esa reserva tanto mal pudo haberle hecho. Estas reflexiones me apenaban. Las indicaciones recibidas de mi padre para manejar ese asunto eran tales, que bien podría sincerarme con ellas. Pero no: lo que en realidad había pasado, lo que tenía que suceder y sucedió, fue que ese amor, adueñado de mi alma para siempre, la había hecho insensible a todo otro sentimiento, ciega a cuanto no viniese de María. Tan luego como estuvimos solos en mi cuarto, me dijo, tomando todo el aire de franqueza estudiantil, sin que en su fisonomía desapareciera por completo la contrariedad que denunciaba: —Tengo que disculparme para contigo de una falta de confianza en tu lealtad. Yo deseaba oírle ya la confidencia, tan temible para mí un día antes. —¿De qué falta? —le respondí—: no la he notado. —¿Que no la has notado? —No. —¿No sabes el objeto con que mi padre y yo vinimos? —Sí. —¿Estás al corriente del resultado de mi propuesta? —No bien, pero... —Pero lo adivinas. —Es verdad. —Bueno. Entonces ¿por qué no hablé contigo sobre lo que pretendía, antes de hacerlo con cualquiera otro, antes de consultárselo a mi padre? —Una delicadeza exagerada de tu parte... —No hay tal delicadeza; lo que hubo fue torpeza, imprevisión, olvido... lo que quieras; pero eso no se llama como lo has llamado. Se paseó por el cuarto; y deteniéndose luego delante del sillón que yo ocupaba: —Oye —dijo— y admírate de mi candidez. ¡Cáspita! Yo no sé para qué diablos le sirve a uno haber vivido veinticuatro años. Hace poco más de un año que me separé de ti para venirme al Cauca, y ojalá te hubiera esperado como tanto lo deseaste. Desde mi llegada a casa fui objeto de las más obsequiosas atenciones de tu padre y de tu familia toda: ellos veían en mí a un amigo tuyo, porque acaso les habías hecho saber la clase de amistad que nos unía. Antes de que vinieras, vi dos o tres veces a la señorita María y a tu hermana, ya de visita en casa, ya aquí. Hace un mes que me habló mi padre del placer que le daría yo tomando por esposa a una de las dos. Tu prima había extinguido en mí, sin saberlo ella, todos aquellos recuerdos de Bogotá que tanto me atormentaban, como te lo decían mis primeras cartas. Convine con mi padre en que pidiera él para mí la mano de la señorita María. ¿Por qué no procuré verte antes? Bien es verdad que la prolongada enfermedad de mi madre me retuvo en la ciudad; pero ¿por qué no te escribí? ¿Sabes por qué?... Creía que al hacerte la confidencia de mis pretensiones era como exigirte algo a mi favor, y el orgullo me lo impidió. Olvidé que eras mi amigo; tú tendrías derecho, lo tienes, para olvidarlo también. Pero si tu prima me hubiese amado; si lo que no era otra cosa que las consideraciones a que tu amistad me daba derecho, hubiera sido amor, ¿tú habrías consentido en que ella fuera mi mujer sin...? ¡Vaya! Yo soy un tonto en preguntártelo, y tú muy cuerdo en no responderme. —Mira —agregó después de un instante en que estuvo acodado en la ventana—: tú sabes que yo no soy hombre de los que se echan a morir por estas cosas: recordarás que siempre me reí de la fe con que creías en las grandes pasiones de aquellos dramas franceses que me hacían dormir cuando tú me los leías en las noches de invierno. Lo que hay es otra cosa: yo tengo que casarme; y me halagaba la idea de entrar a tu casa, de ser casi tu hermano. No ha sucedido así, pero en cambio buscaré una mujer que me ame sin hacerme merecedor de tu odio, y... —¡De mi odio! —exclamé interrumpiéndole. —Sí; dispensa mi franqueza. ¡Qué niñería... no... qué imprudencia habría sido ponerme en semejante situación! Bello resultado: pesadumbres para tu familia, remordimiento para mí, y la pérdida de tu amistad. —Mucho debes de amarla —continuó después de una pausa—; mucho, puesto que pocas horas me han bastado para conocerlo, a pesar de lo que has procurado ocultármelo. ¿No es verdad que la amas así como creíste llegar a amar cuando tenías dieciocho años? —Sí —le respondí seducido por su noble franqueza. —¿Y tu padre lo ignora? —No. —¿No? —preguntó admirado. Entonces le referí la conferencia que había tenido días antes con mi padre. —¿Conque todo, todo lo arrostras? —me interrogó maravillado, apenas hube concluido mi relación—. ¿Y esa enfermedad que probablemente es la de su madre?... ¿Y vas a pasar quizá la mitad de tu vida sentado sobre una tumba?... Estas últimas palabras me hicieron estremecer de dolor: ellas, pronunciadas por boca de un hombre a quien no otra cosa que su afecto por mí podía dictárselas; por Carlos, a quien ninguna alucinación engañaba, tenían una solemnidad terrible, más terrible aún que el sí con el cual acababa yo de contestarlas. Púseme en pie, y al ofrecerle mis brazos a Carlos, me estrechó casi con ternura entre los suyos. Me separé de él abrumado de tristeza, pero libre ya del remordimiento que me humillaba cuando nuestra conferencia empezó. Volví al salón. Mientras mi hermana ensayaba en la guitarra un valse nuevo, María me refirió la conversación que al regreso del paseo había tenido con mi padre. Nunca se había mostrado tan expansiva conmigo: recordando ese diálogo, el pudor le velaba frecuentemente los ojos y el placer le jugaba en los labios. 2518 5985 2006-10-19T01:13:40Z 64.228.89.187 Ĉapitro 40 XL ne XC Ĉapitro 40 XL 2519 6018 2006-10-21T16:28:46Z Lvh 23 [[:Kuirlibro:Germana kazeotorto|Kuirlibro:Germana kazeotorto]] movita al [[:Kuirlibro:Germana kazetorto|Kuirlibro:Germana kazetorto]]: Pli ĝusta titolo [[Kuirlibro]] {| width="300px" align="right" border="1" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#FFEECC" !align="center" colspan="2"|[[dosiero:kazeotorto.jpg|300px]] |----- !align="center" colspan="2"|Superrigardo |-align-"center" |----- ||Kvanto de recepto: ||8-12 Personoj |----- ||Tempo: ||1 horo 30 minutoj |----- ||Facileco: ||facila |} '''Germana kazetorto''' == Ingrediencoj == ===por la murbo=== * 200 gr da faruno * 75 gr da sukero * 1 ovo * 100 gr da butero * 1 kulereto da bakpulvoro * 1 paketeto da vanilita sukero ===por la garnaĵo=== * 3 grandaj (aû 4 malgrandaj) ovoj * 150 gr da sukero * 1 paketeto da vanilita sukero * 750 gr da kazeo (20%) * 100 ml da lakto * 40 gr da amelo ===laŭvole=== * aŭ 100 gr sekvinberoj * aû pomopecoj * aû citronsuko == Kuirado == ===preparado de la murbo=== * Miksu ĉiujn ingrediencojn por obteni glatan paston. * Se la murbo estas tro mola, metu ĝin iom en fridujon. * Platigu la paston kaj per ĝi tegu grasumitan muldilon, la rando estu almenaŭ 3 cm alta. ===preparado de la garnaĵo=== * Apartigu ovoblankojn kaj ovoflavojn. * Kirlu ovoblankojn rigidige kun triono de la sukero. * Miksu ovoflavojn kun la cetera sukero, kazeo, lakto kaj amelo. * Submiksu delikate la ovoblankojn kaj aldonu laŭvole sekvinberojn, pomopecojn aŭ citronsuko. * Verŝu sur la murbon. ===bakado=== * Kuiru en forno je 150° dum ĉirkaŭ 50 minutoj. == Konsiloj == * Se la torto tro brunigas, kovru ĝin per metalfolio. * Post la kuirado lasu la torton ankoraŭ 10 minutojn en la elŝaltita bakforno. * Elmuldigu (renversante sur kradon kaj rerenversante ĝin sur pladon) kaj malvarmigu antaŭ manĝo [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 2520 6024 2006-10-23T17:19:04Z 195.85.173.20 [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] '''Pizosupo'''<br/> ==Ingrediencoj:== *500 g da sekigitaj rompitaj pizoj *2,5 l da akvo :La sekvaj ingediencoj laŭbezone varias en kvanto: *porkaĵo kiel lardo, kotleto, femuraĵo, ostporkaĵo *tubercelerio aŭ celerio *fumaĵita kolbaso *karotoj *terpomoj *poreo *cepoj *salo *pipro ==Preparado== Lavu la pizojn tre bone ĝis la akvo restas klara kaj metu ilin kun akvo kaj viando (escepte de la kolbaso) sur la varmfonton. Kiam ĝi bolas forigu de tempo al tempo la ŝaumon per ŝaŭmkulero. Lasu boleti la supon dum 45 minutoj. Se vi aldonis grandan pecon da viando vi elprenu ĝin el la supo, malgrandigu ĝin kaj eventuale elprenu la oston. Remetu la malgrandigitan viandon en la kuirpoton. Krude tranĉu ĉiujn legomojn. Aldonu la tranĉitajn legomojn en la kuirpoton kaj lasu boleti la supon ĝis ĉio estas tre mola, t.e. minimume ankoraŭ 30 minutojn. Gustumu la supon post 15 minutoj kaj aldonu salon kaj pipron laŭguste. Aldonu, 5 minutojn antaŭ la supo estas preta, tranĉaĵojn de la tuta kolbaso. ==Rimarkoj== Ĉi tiu estas la nederlanda pizosupo aŭ "Snert". La supo ankaŭ fareblas sen viando tiam aldonu pliajn legomojn kaj sojakolbason, tofuon k.t.p. [[Kuirlibro:Receptoj|Reiru al la kuirlibro-indekso]]<br/> [[Kuirlibro|Reiru al la kuirlibro-ĉefpaĝo]] 2521 6012 2006-10-21T16:00:21Z Lvh 23 Germana kazeotorto Germana kazeotorto 2522 6019 2006-10-21T16:28:46Z Lvh 23 [[:Kuirlibro:Germana kazeotorto|Kuirlibro:Germana kazeotorto]] movita al [[:Kuirlibro:Germana kazetorto|Kuirlibro:Germana kazetorto]]: Pli ĝusta titolo #REDIRECT [[Kuirlibro:Germana kazetorto]] 2523 6021 2006-10-22T10:54:18Z 128.211.162.36 Verko de mastro Jano =====Malpeziĝu========= Malpeziĝi, jen rimedo, Fama tez' de Arĥimedo: Vi, ke povu pezon perdi, Vin en akvon devas mergi. Tiom do vi malpeziĝos, Kiom akvo elpremiĝos. Super akv' enspiru nazo! Trejnu vin en jogo-naĝo! Post la trejnoj faru teston! Kontrolu la brustokreskon! Flosigos vin -Jen miraklo! -certa spirad'.Nur en akvo! mastro Jano 2524 6022 2006-10-22T16:18:20Z Hector 97 == '''LA PATROL-SISTEMO''' == --[[Vikipediisto:Hector|Hector]] 16:18, 22. Okt 2006 (UTC) La nomo de Roland E. Philipps estas honorata ĉie en la mondo kie estas konata la Skolta Movado. Roland, dua filo de Lordo St. Davids, estis junulo proksima je sia dudeka jariĝo kiam li decidis dediĉi sian vivon je la servo de tiu infanaro, kiu loĝis en la plej malriĉaj kaj popoligitaj kvartaloj en orienta Londono. Kiel Distrikta Komisaro dum la jaroj 1912-1914, li faris en tiuj ĉi areoj tre brilan laboron. Li skribis libron titolitan " La Patrola Sistemo", necesa komplemento de tiu baza skolta verko, "Skoltismo por Knaboj" de Baden-Powell. Li mortis la 7an de julio de 1916, heroe luktante por sia lando ĉirkaŭ la rivero Somme, en Francio. Li postlasis la domon numeron 29a en la strato Stepney Green, por la uzo favore al la Skoltoj el Orienta Londono. Nuntempe, tiu konstruaĵo estas propietaĵo de Brita Skolta Asocio kaj samtempe estas la oficejo de tiu londona areo, kaj gastejo por la britaj kaj eksterlandaj skoltoj, kaj ia speco de memoriga monumento en lia nomo: tra la tuta mondo oni konas ĝin kiel la Roland House (Roland Domo). En unu el ĝiaj subteroj, oni konstruis kapelon kun stragna beleco, kie troviĝas la bordonon kaj ŝultrajn knotojn uzitaj de Roland Philipps kiam estis simpla skolto, same kiel liaj ordenoj kaj spado. Sur la Milita Kruĉo, kiun li gajnis en la batalkampo, brulas la eternan "Memorigan Lampon". ANTAŬPAROLO DE BADEN-POWELL Rolland Phillips skribis al mi ekde la batalkampo priskribante bombadon en kiu li havis gravan funkcion, kaj akcidente menciis lian grandan ŝaton pro esti vundita en tri lokoj, kaj la tri vundoj faris al li memorigi la tri punktojn el la Skolta Promeso. Li vizitis min dun kelkajn tagojn kun la ideo resanigi el siajn vundoj sen iri al la malsanulejo, timante ke, se oni estus tie, li povus perdi la venontan batalon. Kaj tiel estis kiel li impresis min pro liaj karakteroj: 1.- Ke la Skolta Spirito estis la ĉefa forto, kiun donis al li egan energion kaj akutecon por igi lin sekvanto de la Skoltaj idealoj. 2.- La persona trejnado dum la skoltaj aktivecoj, donis al li ekzemplon praktikan por sekvi al la aliaj skoltoj. 3.- La frata helpemo praktikata en ĉiu knabo, sen ia ajn zorgo pri lia klaso, parolis al li pri koopera spirito krom tiu individua. Li estis viva ekzemplo de tiuj ĉi tri direktoj en ĉi tiuj tri principoj enhavataj en la Skolta Promeso,t.e., la spirito de devo je Dio, persona submeto al la Skolta Leĝo, kaj la frata devo al proksimulo. Roland Philipps estis junulo kiu lasis nin, sed jam lia personeco kaj ekzemplo influadis en grandnombro de knaboj, kaj li influadis al ili, ke la skolta spirito estas la ĉefa kaj esenca forto por fari bonan skoltan laboron. Tial, ĉi tiu eldonaĵo estas la plej bona ebla memorigo, kiun povas fari nia Frataro por omaĝi lin. Per tio, li vivas en niaj koroj kaj parolas al niaj mensoj, lia spirito sekvos inter ni por helpi al ni en nia laboro kaj antaeŭnirado. Multaj Trupestroj kaj personoj fremdaj, oni ne realigas unuavide la profiton, kiun oni povas akiri per la aplikado de la "Patrol-sistemo". Tiu ĉi konsistas en trejnigi la skoltojn en daŭraj malgrandaj grupoj, sub la estrumado de unu el ili kiu devenas la Patrolestron. Por atingi la plej bonaj rezultatoj, estas bezonate doni la tutan respondecon al la Patrolestro. Se oni malgrandigas tiun ĉi respondecon, la rezultoj ankaŭ estos multe pli malbonaj. Sed, se la Trupestro scias kiel servi sin el la Patrolestroj, oni povas eviti malagrablaĵojn kaj perdon de tempo. Tamen, la celo de tiu ĉi sistemo, ne estas eviti malagrablaĵojn al la Trupestro, sed doni respondecon al la knabo. Tiu ĉi estas la plej bona maniero por formi lian karakteron. Ofte okazas, ke tiu knabo kiu havas pli da emon, estas agnoskata de la ceteraj, almenaŭ silente, kiel estro por liaj kunuloj. Aplikante tiun ĉi sistemon, sendube oni atingos pli bonajn rezultatojn. La Trupestro diros la celon, kaj la patroloj oni stimulos sin por atingi ilin, kio helpos por disvolvi valorajn ecojn. La Unua Mondmilito (1914-1918) donis al la Patrolestroj eblecon, kiun multaj estroj sciis okupi. La Trupestroj devis forlasi la trupojn pro tio, ke ili devis servi la Patrujon , kaj en multaj lokoj kaj urboj la Patrolestroj konstituis sin kiel Honoraj Kortumoj por estrumi la Trupon dum la foresto de la Trupestroj; en plejmulton el la trupoj, la Patrolestroj scipovis bone trejnigi la knabojn, faris ilin progesi kaj donis gravajn servojn dum urĝaj cirkunstancoj al la publiko. Mi ĉiam konsideris la Patrolon kiel la baza unuo de nia organizaĵo, kaj ekde la komenco de la Milito, la patroloj montris ke oni povas vere fidi je ili por plenumado de devoj. Mi petas al vi, Patrolestroj, trejnigi la estontecon de viaj patroloj tute solaj; tiel vi povos pli bone okupiĝi pri viaj skoltoj kaj fari el ili kuraĝaj knaboj. Nenio servas havi en la patrolo unu aŭ du admirindaj knaboj kaj la ceteraj knaboj ja aĉaj kaj senvaloraj. Kio necesas, estas igi ĉiujn ilin plialtigi la nivelon je konvena loko. Por sukcesi en tio ĉi esence estas ke vi prediku per via ekzemplo; kion vi faros, oni ankaŭ faros viajn knabojn. Montru ilin, ke vi scias obei ordonojn, ĉu buŝaj, ĉu skribitaj; kaj ke vi plenumas ilin ĉu la trupestro ĉeestos aŭ ne. Montru ilin ke vi scipovas akiri lertecajn insignojn kaj la knaboj sekvos viajn konsilojn multe pli bone ol pere de eternaj paroladoj aŭ brilaj prelegoj. "Memoru ke via tasko estas gvidi kaj ne puŝi kaj multe malpli peli viajn skoltojn." Baden-Powell 2525 6023 2006-10-22T19:44:02Z 128.211.161.16 De vikipedio Pri vera ĉagreno, verkis mi nun kanton: Vane ami tiun, la ne reamanton, Humiliĝi, skribi petegan leteron, Esperi respondon, ne severan veron, Almozpeti kison, de li je foriro, Kun ulin' ekvidi, -turna rigardtiro. -False ĝoje ridi, per rezigno trompa, Plore hejmeniri, -kaz' animorompa. El kateto Joco Tradukis el la hungara mastro Jano 2581 6094 2006-10-27T21:00:37Z 200.116.115.233 + {{Vikipediisto:Kuartas/Bio}} 2582 6095 2006-10-27T21:01:31Z 200.116.115.233 '''Esperanta Vikilibraro''' havas hodiaŭ [[speciala:statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]] artikolojn. {| border="0" color="#000000" align="center" style="width:240px" |{{Vikipediisto es}} |- |{{Vikipediisto eo-3}} |- |{{vikipediisto en-2}} |- | {| cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:7.5pt; line-height:1.10em;background:#FFFFFF" | {|style="width:78px; height:120px;border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" | style="background:#FFFFFF; height:75px"|[[Image:Wikipedia-logo.png|50px|center]][[meta:list of wikipedias|'''Vikipedio''']] |- | style="background:#D0D6CF"| '''[[:w:es:Portada|es]]:'''[[:w:es:Usuario:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:w:en:Main page|en]]:'''[[:w:en:User:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:w:eo:Ĉefpaĝo|eo]]:'''[[:w:eo:Vikipediisto:Kuartas| ￭ ]] |} | {|style="width:78px; height:120px;border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" | style="background:#FFFFFF; height:75px"| [[Image:Wiktionary-logo-es.png|50px|center]] [[meta:Wiktionary|'''Wikivortaro''']] |- | style="background:#D0D6CF"| '''[[:wikt:es:Portada|es]]:'''[[:wikt:es:Usuario:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:wikt:en:Main page|en]]:'''[[:wikt:en:User:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:wikt:eo:Ĉefpaĝo|eo]]:'''[[:wikt:eo:Vikipediisto:Kuartas| ￭ ]] |} | {|style="width:78px; height:120px;border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" | style="background:#FFFFFF; height:75px"| [[Image:Wikibooks-logo.svg|50px|center]] [[meta:List of Wikibooks|'''Wikilibroj''']] |- | style="background:#D0D6CF"| '''[[:es:Portada|es]]:'''[[:es:Usuario:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:en:Main page|en]]:'''[[:en:User:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:eo:Ĉefpaĝo|eo]]:'''[[:eo:Vikipediisto:Kuartas| ￭ ]] |} |} |- | {| cellspacing="0" style="text-align:center; font-size:7.5pt; line-height:1.10em;background:#FFFFFF" | {|style="width:78px; height:120px; border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" |style="background:#FFFFFF; height:72px"| [[Image: Wikinews-logo.png|70px|center]] [[meta:Wikinews|'''Wikinovaĵoj''']] |- |style="background:#D0D6CF"|'''[[:n:es:Portada|es]]:'''[[:n:es:Usuario:Kuartas| ￭ ]]<br>'''[[:n:en:Main page|en]]:'''[[:n:en:User:Kuartas| ￭ ]] |} | {|style="width:78px; height:120px;border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" |style="background:#FFFFFF; height:72px"| [[Image:Commons-logo.PNG|45px|center]] |- |style="background:#D0D6CF"| '''[[:commons:Portada|commons]]:'''[[:commons:User:Kuartas| ￭ ]] |} | {|style="width:78px; height:120px;border-color:#D0D6CF;border-width:1px;border-style:solid" |style="background:#FFFFFF; height:72px"| [[Image:Metawiki.png|45px|center]] |- |style="background:#D0D6CF"| '''[[:meta:Portada|meta]]:'''[[:meta:User:Kuartas| ￭ ]] |} |} |} 2583 6100 2006-10-29T01:21:23Z 70.48.192.11 vega-dusignifa '''la honda vega''' vega havas du signifojn 1 fertile lowland -fertila malaltejo 2 LAm tobacco plantation - tabako-kultivejo 2584 6123 2006-11-01T17:16:52Z Yvesn 78 2585 6133 2006-11-03T19:32:28Z Yvesn 78 2586 6138 2006-11-06T08:40:19Z Fajro 27 [[bg:Категория:Начална категория]] [[da:Kategori:Kategorier]] [[de:Kategorie:!Hauptkategorie]] [[es:Categoría:Principal]] [[he:קטגוריה:קטגוריות]] [[ja:Category:主要カテゴリ]] [[nl:Categorie:Alles]] [[pl:Kategoria:Główna]] [[pt:Categoria:Principal]] [[simple:Category:Main Page]] [[th:Category:มูลฐาน]] [[uk:Категорія:Головна]] 2587 6140 2006-11-06T08:42:59Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2588 6142 2006-11-06T08:44:41Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2589 6143 2006-11-06T08:45:54Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2590 6145 2006-11-06T08:47:54Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2591 6147 2006-11-06T08:49:25Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2592 6151 2006-11-06T08:53:09Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2593 6155 2006-11-06T08:59:50Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2594 6156 2006-11-06T09:00:08Z Fajro 27 [[Kategorio:Ĉefpaĝo]] 2595 6160 2006-11-06T09:21:06Z Fajro 27 [[Kategorio:Lingvoj]] 2596 6163 2006-11-07T14:07:30Z Arkadiusz Zychewicz 85 '''Matematiko en lekcioj''' - estas libro pri matematiko. *[[Matematiko en lekcioj/Logiko|Logiko]] *[[Matematiko en lekcioj/Aroj|Aroj]] *[[Matematiko en lekcioj/Rilatoj|Rilatoj]] *[[Matematiko en lekcioj/Funkcioj|Funkcioj]] 2597 6166 2006-11-08T22:04:15Z 194.126.238.131 lingvaj eraroj Por lerni programlingvon C++ plej bone estas komenci per ekzemplo: <pre class="lang-cpp"> #include <iostream> using namespace std; int main( ) { cout << "Bonvenon mondo!" << endl; return 0; } </pre> 2598 6168 2006-11-09T18:47:05Z Marcos 16 [[:Kuirlibro: Borĉo|Kuirlibro: Borĉo]] movita al [[:Kuirlibro:Barĉo|Kuirlibro:Barĉo]]: Laŭ la Fundamento, la PIV kaj la Vikipedio, la ĝusta nomo en Esperanto estas "Barĉo". #REDIRECT [[Kuirlibro:Barĉo]] 2599 6170 2006-11-09T18:47:05Z Marcos 16 [[:Diskuto:Kuirlibro: Borĉo|Diskuto:Kuirlibro: Borĉo]] movita al [[:Diskuto:Kuirlibro:Barĉo|Diskuto:Kuirlibro:Barĉo]]: Laŭ la Fundamento, la PIV kaj la Vikipedio, la ĝusta nomo en Esperanto estas "Barĉo". #REDIRECT [[Diskuto:Kuirlibro:Barĉo]] 2600 6187 2006-11-13T20:34:58Z Denizo 101 korekteto Saluton, mi ankaŭ estas [[w:Vikipediisto:So9q|uzanto]] en la esperanta vikipedio. 2601 6188 2006-11-15T15:58:06Z 128.210.154.30 Se vi trejnis vin en jogo-naĝo jam multfoje, post kvaronhora trejnado via pulmo ampleksiĝas kaj probable vi povas flosi en senonda akvo per certa spirado tiel. ke nur via vizaĝo estas super nivelo de la akvo. Malpeziĝi, jen rimedo, Fama tez' de Arĥimedo: Por ke povu pezon perdi, Vin en akvon devas mergi. Tiom do vi malpeziĝos, Kiom akvo elpremiĝos. Super akv' enspiru nazo! Trejnu vin en jogo-naĝo! Post la trejnoj faru teston! Kontrolu la brustokreskon! Flosigos vin -Jen miraklo! -certa spirad'. [[Nur en akvo!]] originala verko de mastro Jano [[Kategorio:Mastro Jano]] 2602 6227 2006-11-19T07:30:25Z 213.10.32.23 [[Enkonduko]] [[Klasika Meĥaniko]] [[ Vibradoj kaj ondoj ]] [[Kvanta Meĥaniko]] [[Elektro kaj Magnetismo]] [[Termodinamiko]] [[Optiko]] [[Relativeco]] 2603 6294 2006-12-02T16:06:18Z 213.10.32.23 /* Mezuritaj valoroj kontraŭ realaj valoroj */ === Fizikaj grandecoj === Fizikaj grandecoj estas mezuritaj per komparado kun unitoj. La valoro indikas kiel ofte la unitoj estas inkluzita en la grandeco.<br> '''fizika grandeco = la valoro x la unito'''<br> Ekzemple: distanco havas longecon de 5.6 x (1 metro) = 5.6 m<br> Nedefinitaj nombroj ekzistas en fiziko kiel proporcio inter du samspeciaj grandecoj.<br> === Simboloj por grandecoj kaj unitoj === Se oni volas indiki fizikan grandecon ĝenerale, oni uzas literon kiel simbolo por tiu grandeco.<br> Ankaŭ unitoj estas prezentitaj kun literoj.<br> Ekzemple:<br> '''s = trairita vojo; s = sekundo'''<br> '''m = maso; m = metro'''<br> '''g = akceliĝo de gravito (pezoforto); g = gramo'''<br> ktp. === Fizikaj Formuloj === Fizikaj formuloj priskribas la interrilaton inter fizikaj grandecoj en la formo de matematikaj ekvacioj. Tiuj formuloj estas validaj malgraŭ la sistemo de unitoj uzita. Se oni anstataŭigas valoroj en formulo, oni devas plenumi la kalkuladon tiamaniere kiel postulinta. Ekzemple:<br><br> <math>Rapideco(v) = \frac {\mathrm trairita-vojo(s)}{\mathrm tempo(t)}</math>;<br> do<br> <math>v = \frac {\mathrm s}{\mathrm t}</math><br><br> Se, ekzemple s = 2000 m kaj t = 10 s:<br><br> <math>v = \frac {\mathrm 2000 m}{\mathrm 10 s} = \frac {\mathrm 2000}{\mathrm 10}. \frac {\mathrm m}{\mathrm s} = 200 m/s</math><br> === Sistemoj de unitoj === Oni ankau devas scii ke ekzistas diversaj sistemoj de unitoj. Estas konsilita ke oni minimume konas 1 sistemon. Krome, oni ankaŭ devas scii kiel la unitoj de la sistemoj estas interrilataj. Ĉi tie estas uzita la internacia sistemo de unitoj, mallongigita kiel SI (Sistème International d'Unites)<br><br> ====Difinoj de bazaj unitoj de la internacia sistemo==== '''La metro:''' 1 metro (m) estas difinita kiel la 1 650 763.72-a parto de la ondolongo de radiado kiel estas elsendinta fare de ⁸⁶Kr kiam ĝi transiras de la 5d₅ nivelo al la 2p₁₀ nivelo en vakuo.<br><br> '''La kilogramo:''' 1 kilogramo (kg) estas la maso de la internacia standarda kilogramo.<br><br> '''La sekundo:''' 1 sekundo (s) estas la 9 192 631 770-a parto de la daŭrado de la periodo de radiado elsendinta fare de ¹³³Cs kiam ĝi transiras inter la superfinaj strukturaj niveloj de la baza stato.<br><br> '''La ampero:''' 1 ampero (A) estas la forto de la konstanta elektra kurento kiu ekzistas inter 2 senfinaj rektaj kondukantoj en vakuo kaj kiu havas la valoron de 0.2 x 10^-6 N.<br><br> '''La kelvino:''' 1 kelvino (K) estas la 273.16 parto de la termodinamika temperaturo de la tripelpunkto de la akvo.<br><br> '''La molo:''' 1 molo (mol) estas la kvanto de maso de la sistemo kiu konsistas el kiom da partikloj kiel estas en 12/1000 kg karbono ¹²C. Oni devas nomi la speco de la partikloj kiel ekzemple atomoj, elektronoj, jonoj ktp. La kvanto estas 6,02214199 × 10²³.<br><br> '''La kandelo:''' la lumforto de 1/60 cm² de la surfaco de nigra radianto ĉe la temperaturo kiu estas la malfuidiĝa punkto de plateno, mezurinte perpendikulare je la surfaco. ====Skalpligrandigo kaj malpligrandigo==== Por unitoj ĝenerale estas uzintaj skalfaktorojn se la valoroj estas grandegaj aŭ malgrandegaj. Tiuj estas enklasigaj en partoj de 10³ aŭ 10^-3 tiamaniere: {| |- |Skalpligrandigo: |- |k (kilo)||= x10³ |- |M (Mega)||= x10⁶ |- |G (Giga)||= x10⁹ |- |T (Tera)||= x10¹² |- |P (Peta)||= x10¹⁵ |- |E (Exa)||= x10¹⁸ |- |Skalmalpligrandigo: |- |m (milli)||= x10^-3 |- |μ (micro)||= x10^-6 |- |n (nano)||= x10^-9 |- |p (pico)||= x10^-12 |- |f (femto)||= x10^-15 |- |a (atto)||= x10^-18 |} <BR> Por mezuroj de longoj kaj volumoj ankaŭ estas uzitaj:<BR> {| |- |da (deca)||= x10¹ |- |h (hecto)||= x10² |- |d (deci)||= x10^-1 |- |c(centi)||= x10^-2 |} === Skalaroj kaj Vektoroj === Fizika grandeco estas nomita '''skalaro''' (aŭ skalara grandeco) se ĝi estas komplete determinita per ĝia valoro (valoro x unito) kiel ekzemple temperaturo. Fizika grandeco estas nomita '''vektoro''' (aŭ vektora grandeco) se ĝi havas, krome valoron, ankoraŭ direkton kiel ekzemple forto aŭ vojo.<br> <p>Krome estas ankaŭ distingitaj '''aksialaj''' kaj '''polaraj''' vektoroj.<br> Aksiala vektoro indikas la direkton de rotacio kiel ekzemple angula rapideco aŭ rotacia momento.<br>Forto kaj vojo estas polaraj momentoj.</p> === La plej gravaj prilaboroj kun vektoroj === ====Adicio==== [[Dosiero:Vektoradicio.jpg]]<br> === Mezurado === ====Mezuritaj valoroj kontraŭ realaj valoroj==== Mezurado celas determini valorojn de grandecojn. La esenca valoro de grandeco estas nomita, la '''reala''' aŭ '''vera valoro'''. Sed, oni neniam povas determini ĉi tiun valoron kun absoluta certeco. Estas tiel, ĉar mezuriloj ĉiam havas limigitan mezakurecon. Tial, la ŝanco ke estos diferenco inter la reala kaj '''mezurita valoro''' estas tre granda.<BR> ====Erarkalkuloj==== 2604 6253 2006-11-25T19:32:07Z 4lex 62 [[:Klasika Meĥaniko|Klasika Meĥaniko]] movita al [[:Fiziko/Klasika Meĥaniko|Fiziko/Klasika Meĥaniko]] === Gravaj grandecoj === === Movado de punktmaso rektlinie === === Movado de punktmaso kurve === === Interrilato de forto, maso kaj akceliĝo, baza leĝo de dinamiko === === Denseco kaj voluma maso de objekto === === Frotado === === La tri aksiomoj de Neŭtono === === Centripeta kaj centrifuga forto === === La leĝoj de Keplero === === La Neŭtona leĝo de gravito === === Rilato inter maso kaj rapideco === === Meĥanika laboro === === Energio = Laborpovo === === Meĥanika povo === === Forta puŝo kaj kvanto de movado de objekto === === La leĝoj de kolizoj === === Rotacio === === Statiko === === Elasteco === === Ekvilibro en fluidaĵo kaj gasoj === === Fluo de fluidaĵo kaj gasoj === 2605 6255 2006-11-25T19:32:21Z 4lex 62 [[:Vibradoj kaj ondoj|Vibradoj kaj ondoj]] movita al [[:Fiziko/Vibradoj kaj ondoj|Fiziko/Vibradoj kaj ondoj]] === Harmoniaj vibradoj de punktmaso === === Harmoniaj rotaciaj vibradoj de puntmaso === === Plenŝutitaj vibradoj de puntmaso === === Amplitudmodulado === === Superpozicio de harmoniaj vibradoj === === Ruliĝantaj ondoj preter lineo === === Ruliĝantaj ondoj en spaco === === La leĝoj de reflektado === === La leĝoj de refraktado === === Transporto de energio en ruliĝitantaj ondoj === === Interfero de sinusondoj === === Polarizo === === Doplerefekto === 2606 6257 2006-11-25T19:32:36Z 4lex 62 [[:Kvanta Meĥaniko|Kvanta Meĥaniko]] movita al [[:Fiziko/Kvanta Meĥaniko|Fiziko/Kvanta Meĥaniko]] === Temperatura radiado de nigra objekto === === Kvanta karaktero de monokromata radiado === === Kvanta-onda dualismo === === Spektroj de lineoj kaj konstruado de atomo === === Konstruado de atomo === === Natura radioaktiveco === === Artefaritaj nukleaj transformiĝo === === Nuklea fendado === === Transuranoj === === Nuklea energio === === Konservado de impulso ĉe nukleaj reakcioj === 2607 6259 2006-11-25T19:32:49Z 4lex 62 [[:Elektro kaj Magnetismo|Elektro kaj Magnetismo]] movita al [[:Fiziko/Elektro kaj Magnetismo|Fiziko/Elektro kaj Magnetismo]] === Gravaj grandecoj === === La elektrostatika kampo === === Kontinua kurento === === La elektromagnetisma kampo === === Alterna kurento === === Elektraj ondoj === === Elektraj ondoj en kondukantoj === === Liberaj elektaj ondoj === === La elektromagnetisma spektro === === Elektra kondukto === === Disbranĉiĝado de ŝarĝanta partikloj === 2608 6261 2006-11-25T19:33:01Z 4lex 62 [[:Termodinamiko|Termodinamiko]] movita al [[:Fiziko/Termodinamiko|Fiziko/Termodinamiko]] === Gravaj konceptoj === === Varma ekspansio === === Gasleĝoj === === Varmo kiel energio === === Statŝanĝado ĉe idealaj gasoj === === Ŝanĝado de agregataj statoj === === Kinetika gasteorio === 2609 6263 2006-11-25T19:33:15Z 4lex 62 [[:Optiko|Optiko]] movita al [[:Fiziko/Optiko|Fiziko/Optiko]] === Frekvenco kaj koloro === === La lumrapideco === === Reflektado === === La spegulo === === Lumrefraktado === === Totala reflektado === === Diverĝigeco === === Fokuso kaj distanco de fokuso de maldikaj lensoj en aero === === Bildkonstruado ĉe lensoj === === Lensformuloj === === Bildformuloj ĉe sferspeguloj === === Optikaj iloj === === Lumteknikaj grandecoj === === Kondicioj de interfero === === Polarizo === 2610 6228 2006-11-19T07:30:35Z 213.10.32.23 === Speciala Relativeco === === Ĝenerala Relativeco === 2611 6249 2006-11-25T18:32:53Z 86.199.0.231 New page: *El la nokton, kiam la plena luno estas brila, *Venas rajdanto konata kiel Zorro. *Tiu aŭdaca renegato distranĉas Z per sia klingo *Z, kiu subtenas Zorron. *Zorro, la Vulpo tiel ruza k... *El la nokton, kiam la plena luno estas brila, *Venas rajdanto konata kiel Zorro. *Tiu aŭdaca renegato distranĉas Z per sia klingo *Z, kiu subtenas Zorron. *Zorro, la Vulpo tiel ruza kaj libera, *Zorro, kiu faras la signon de la Z. *Li ĝentilas, sed la malvirtaj ekflugas, *kiam ili kaptas la flugon de Zorro. *Li estas amiko de la febla, kaj la povra, kaj la humila, *tiu tre unika Moŝto Zorro. *Zorro, la Vulpo tiel ruza kaj libera *Zorro, kiu faras la signon de la Z. *Zorro, Zorro, Zorro, Zorro, Zorro... 2612 6252 2006-11-25T19:31:49Z 4lex 62 [[:Enkonduko|Enkonduko]] movita al [[:Fiziko/Enkonduko|Fiziko/Enkonduko]]: "Enkonduko" puvus esti pri ia ajn libro... #REDIRECT [[Fiziko/Enkonduko]] 2613 6254 2006-11-25T19:32:07Z 4lex 62 [[:Klasika Meĥaniko|Klasika Meĥaniko]] movita al [[:Fiziko/Klasika Meĥaniko|Fiziko/Klasika Meĥaniko]] #REDIRECT [[Fiziko/Klasika Meĥaniko]] 2614 6256 2006-11-25T19:32:21Z 4lex 62 [[:Vibradoj kaj ondoj|Vibradoj kaj ondoj]] movita al [[:Fiziko/Vibradoj kaj ondoj|Fiziko/Vibradoj kaj ondoj]] #REDIRECT [[Fiziko/Vibradoj kaj ondoj]] 2615 6258 2006-11-25T19:32:36Z 4lex 62 [[:Kvanta Meĥaniko|Kvanta Meĥaniko]] movita al [[:Fiziko/Kvanta Meĥaniko|Fiziko/Kvanta Meĥaniko]] #REDIRECT [[Fiziko/Kvanta Meĥaniko]] 2616 6260 2006-11-25T19:32:49Z 4lex 62 [[:Elektro kaj Magnetismo|Elektro kaj Magnetismo]] movita al [[:Fiziko/Elektro kaj Magnetismo|Fiziko/Elektro kaj Magnetismo]] #REDIRECT [[Fiziko/Elektro kaj Magnetismo]] 2617 6262 2006-11-25T19:33:01Z 4lex 62 [[:Termodinamiko|Termodinamiko]] movita al [[:Fiziko/Termodinamiko|Fiziko/Termodinamiko]] #REDIRECT [[Fiziko/Termodinamiko]] 2618 6264 2006-11-25T19:33:15Z 4lex 62 [[:Optiko|Optiko]] movita al [[:Fiziko/Optiko|Fiziko/Optiko]] #REDIRECT [[Fiziko/Optiko]] 2619 6269 2006-11-26T07:25:03Z Pinkseha 7 2620 6276 2006-11-27T10:47:55Z 193.173.54.35 New page: ==scienca esplorado== ==scienca esplorado== 2621 6400 2006-12-29T18:56:05Z 213.10.32.23 /* Scienca Esplorado */ ==Scienca Esplorado== [http://home.planet.nl/~pinkseha/ Kalkulo de Entitoj] 2622 6280 2006-11-27T10:56:08Z 193.173.54.35 New page: ==Scienca esplorado== ==Scienca esplorado== 2623 6284 2006-11-28T09:01:12Z Pinkseha 7 New page: ==Matematika Laborejo== ==Matematika Laborejo== 2624 6297 2006-12-02T23:50:13Z 195.4.200.176 Bela komenco - sed se ĝis nun daŭris 10 monatojn por tri alineoj, supozeble la mondo longe atendos la unuan "Vikiromanon" en Esperanto... :) [Nu, almenaŭ du n-oj venas de mi.. :D] ~~ 2625 6301 2006-12-08T18:44:56Z Dejo 63 kapa aŭ pieda parto de lito '''la kapa parto de la lito''' ekzemplo troviĝas en la biblio, Genezo Ĉapitro 47 verso 31 Kaj li diris: Ĵuru al mi. Kaj tiu ĵuris. Kaj Izrael adorkliniĝis sur la kapa parto de la lito. 2626 6332 2006-12-14T19:56:00Z 69.156.127.76 El mano-antaŭkruro '''bizo''' PIV Malvarma vento el nordoriento, kiu blovas sur Mediteraneo '''fondo''' tiu vorto estas dusenca en la hispana t.e. fono aŭ fundo. Laŭ PIV '''fundo''' Plej profunda, malalta surfaco de ia natura aŭ homfosita kavo: ''la fundo de valo, de la maro Z;'' '''Esto es''' ''En esto una ráfaga apagó de súbito la lámpara.'' Ne estas klare al kio referencas ''esto es'' Verŝajne referencas nur al la tuta etoso priskribita en la antaŭa frazo. Tiel mi tradukis per "Nun". '''chiminango''' n.m. Colomb. Planta arbórea de gran altura y corpulencia. (Pithecellobium dulce) '''ceiba''' n. f. Árbol originario de América, cuyos frutos proporcionan una especie de algodón llamado capoc, usado por llenar almohadas.(Familia bombacáceas) PIV '''ceibo''' G. (Ceiba el bombakacoj) de tropikaj falfoliaj arboj, parenca al baobabo k bombako; 11 sp-oj el Afriko k precipe Ameriko, el kiuj C. pentandra donas kapokon. La hispana vorto '''mano''' signifas kaj mano kaj antaŭkruro de besto. En E-0 '''piedo''' referencas kaj al homoj kaj al bestoj: ''la maldikaj piedoj de arabaj ĉevaloj'' Zam. 2627 6318 2006-12-13T21:43:09Z OrE 104 [[:Unuaj paŝoj|Unuaj paŝoj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Unuaj paŝoj|Lernolibro pri Rubeno/Unuaj paŝoj]]: eviti ĥaoson #REDIRECT [[Lernolibro pri Rubeno/Unuaj paŝoj]] 2628 6321 2006-12-13T21:44:56Z OrE 104 [[:Ĉenoj|Ĉenoj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Ĉenoj|Lernolibro pri Rubeno/Ĉenoj]]: eviti ĥaoson #REDIRECT [[Lernolibro pri Rubeno/Ĉenoj]] 2629 6323 2006-12-13T21:46:40Z OrE 104 [[:Novaj nomoj por malnovaj objektoj|Novaj nomoj por malnovaj objektoj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Novaj nomoj por malnovaj objektoj|Lernolibro pri Rubeno/Novaj nomoj por malnovaj objektoj]] #REDIRECT [[Lernolibro pri Rubeno/Novaj nomoj por malnovaj objektoj]] 2630 6325 2006-12-13T21:47:42Z OrE 104 [[:Variabloj|Variabloj]] movita al [[:Lernolibro pri Rubeno/Variabloj|Lernolibro pri Rubeno/Variabloj]] #REDIRECT [[Lernolibro pri Rubeno/Variabloj]] 2631 6330 2006-12-14T19:02:16Z 85.86.146.215 Redirecting to [[w:Vikipediisto:OrE]] #REDIRECT [[w:Vikipediisto:OrE]] 2632 6342 2006-12-17T18:42:43Z 86.95.208.192 Tintilaro (Jingle Bells) Verkis James PIERPONT, 1857 Elangligis David B. RICHARDSON Fonto: Amerika Esperanto-Kantaro, 1955 Glitante sur la neĝ' malantaŭ sol-ĉeval' Rapide iras ni sur kampo kaj en val'; Sur la ĉevala vost' gajigas tintilar'; Glitrajdo kaj kantado estas ĝojo sen kompar'. (Ho!) Tintilar', tintilar', tintu sur la voj'; Rajdi en glitveturil', ho kia granda ĝoj-o! Tintilar', tintilar', tintu sur la voj'; Rajdi en glitveturil', ho kia granda ĝoj'. Semajnon antaŭ nun glitrajdi iris ni, Fraŭlino Fanjo Brajt kaj, tutapude, mi. Sed nia ĉevalaĉon trafis malfeliĉ': Ĝi tiris nin sur neĝ-montet' kaj sekvis renversiĝ'! (Ho!) Tintilar', tintilar', tintu sur la voj'; Rajdi en glitveturil', ho kia granda ĝoj-o! Tintilar', tintilar', tintu sur la voj'; Rajdi en glitveturil', ho kia granda ĝoj'. 2633 6425 2007-01-02T20:33:51Z 65.92.188.36 pellar-alcaraván-ardeo '''breña''' 1. breñal veprejo, makiso. (Dicc. Esp-E-0 de Fernando de Diego) FDD '''makiso''' PIV Arbusta mediteranea vegetaĵaro, tre densa, ofte ne trairebla k dorna, ĝenerale sur nekalkaj grundoj. 2. Loko, kie kreskas makiso. '''entonces''' havas plurajn signifojn 1.tiam 2.tiukaze 3. do '''do''' PIV Partikulo montranta logikan sekvon, konkludon el la antaŭa diritaĵo '''carrera''' FDD 12. universitata(j) studo(j) universitata stud-tempo: exámenes de fin de carrera, ekzamenoj de fino de studoj; hacer la carrera de derecho, fari studojn pri juro; studi juron; ¿qué carrera hace usted?, kion vi studas? '''sinkopo''' PIV 1.Subita forta sveno Ne konfuzu '''kavaliro''' kaj '''kavaliero''' '''kavaliro''' PIV 1.En antikva Romo, civitano apartenanta al tiu el la tri ordoj, kiu estis meza inter la pleba k la patrica. '''kavaliero'''PIV Teraltaĵo, starigita malantaŭ remparoj de fortikaĵo,por doni pli grandan vidkapablon ka pafeblon al artilerio. [[Espriminte tiun neŝanĝeblan decidon]] Kio estas la neŝanĝebla decido? ke la patro kontraŭas la edziĝon aŭ ke la filo decidis edziĝi? '''pellar=alcaraván''' Ave zancuda, llamada también tero-tero y pellar. alcaraván=ardeo PIV de vadbirdoj el la ordo de cikoniformaj, kun longaj, maldikaj kruroj kaj kolo, kun granda, pika beko, vivantaj ĉe marcoj k riveroj. 2634 6438 2007-01-05T06:26:19Z Cielamiko 106 /* Historio */ Tie ĉi mi metos lernolibro de Pallada Lingvo.[[Dosiero:Hajelekes_haŝton.gif]] =Enkonduko= ==Historio== Pallada Lingvo estas lingvo komence pensita kiel lingvo de kontakto inter du rusaj lernanoj: Andrej Volkov kaj Vitalij Pavlenko. La projekto komenciĝis en 2003. Sed nur, en 2006, ili decidis kune skribi gramatikon. Kvankam konstruado daŭris bone, sed la 7-an de aprilo unu el la infanoj, mi, Pavlenko Vitalij, legis informon pri la internacia lingvo Esperanto. Tre rapide ideo pri lerno de Esperanto plenigis menson mian, kaj somere de 2006 mi uzinte lernolibron de Abduraĥman Junusov, lernis Esperanton. Projekto bremsiĝis. Tamen hieraŭ vespere mi sidiĝis ĉe tablo, prenis skribilon kaj komencis skribi ruse. Poste mi pensis pri tio, ke lerni mian lingvon ekvolos nur tiuj, kiuj dekomence eklernis Esperanton. Mi ne povas pensi pri disvastigo de mia projekto. Sed se almenaŭ du homoj eklernos mian lingvon, mi komprenos, ke faris tion ne vane. =Alfabeto kaj prononco= ==Vokaloj== En pallada lingvo estas naŭ da vokaloj: <br>Aa - oni prononcas same kiel esperanta Aa; <br>Oo - oni prononcas same kiel esperanta Oo; <br>Uu - oni prononcas same kiel esperanta Uu; <br>Ee - pli larĝe ol esperanta Ee, palataligas nur konsonantojn g, k, l; <br>Üü - kiel germana ü en vorto 'über'; <br>Öö - kiel germana ö en vorto 'schön'; <br>Ii - kiel esperanta Ii, nenial transiras al rusa ы, palataligas konsonanton antaŭ si; <br>Əə - kiel armena 'ə', oseta 'ы' aŭ antaŭreforma rusa ъ. Mallonga 'a' aŭ 'o'; <br>Ąą - naza 'o', ekzistas en pola lingvo. ==Konsonantoj== En pallada lingvo estas dudek kvin da konsonantoj: <br>Bb, Pp, Vv, Ff, Gg, Kk, Dd, Tt, Žž, Ŝŝ, Zz, Ss, Ll, Mm, Nn, Rr, Jj, Cc, Ĉĉ prononciĝas kiel <br>esperantaj samaj literoj(Žž=Ĵĵ); <br>Hh prononciĝas kiel Ĥĥ; <br>Řř prononciĝas meze inter Rr kaj Ĵĵ, ekzistas en armena lingvo; <br>Qq estas simple klako, apartiĝas per '; <br>Ћћ prononciĝas kiel serba sama litero, meza inter Ŝŝ kaj Ĉĉ; <br>Øø estas simple elspiro; <br>Xx estas kaŭkaza Xx. ==Alfabeto kune== Aa,... ==Prononco== Ĉiuj vortoj legiĝas same kun skribiĝas. Akcento ĉiam estas sur la lasta silabo de radikalo. =Baza kurso= ==Kiel lerni== 1. Por lerni, legu ĉio laŭte, kelkajfoje. 2. Faru vortaron kaj skribu tie vortoj el ekzercoj. 3. Legu vortaron, fermante unu el partoj kaj traduki alian. ==Leciono 1 - Lekt 1== 1. En pallada lingvo substantivoj havas nulan finaĵon en infinitivo: * gorc - monto, * vulic - strato, * ŝönek - floro, * mjast - urbo. 2. En pallada lingvo adjektivoj havas finaĵon -es en infinitivo: * legates - bona, * ŝönes - bela, * löbes - granda, * ąltes - alta. 3... =Vortaroj= ==Esperanta-pallada vortaro== ==Pallada-esperanto vortaro== Hh * hajelekes - pallada * haŝton - lingvo <br>Kk * ktar - jes <br>Zz * zol - ne 2635 6409 2006-12-30T12:07:16Z Cielamiko 106 Mi, Pavlenko Vitalij depatre Aleksej. [http://www.eo.wikipedia.org/Vikipediisto:Ĉielamiko Ankaŭ pri mi] 2636 6365 2006-12-26T08:48:10Z Cielamiko 106 Nova logo Nova logo 2637 6371 2006-12-26T16:41:59Z Cielamiko 106 Nomo de pallada lingvo Nomo de pallada lingvo 2638 6372 2006-12-26T16:44:58Z Cielamiko 106 2639 6373 2006-12-26T16:46:14Z Cielamiko 106 2640 6376 2006-12-27T09:12:48Z Cielamiko 106 New page: Se vi havas demandojn al mi, demandu tie ĉi!--~~~~ Se vi havas demandojn al mi, demandu tie ĉi!--[[Vikipediisto:Cielamiko|Cielamiko]] 09:12, 27. Dec 2006 (UTC) 2641 6394 2006-12-28T22:45:55Z Fajro 27 Redirecting to [[Keĉua Lingvo]] #REDIRECT [[Keĉua Lingvo]] 2642 6398 2006-12-29T08:22:37Z Fajro 27 eta eraro 2643 6401 2006-12-29T19:19:28Z MaxSem 107 Redirecting to [[m:User:MaxSem]] #REDIRECT [[m:User:MaxSem]] 2644 6403 2006-12-29T20:15:00Z Effeietsanders 108 New page: See [[m:user:Effeietsanders]] See [[m:user:Effeietsanders]] 2645 6404 2006-12-30T03:20:45Z Dejo 63 Ŝanĝu titolon de la paĝu al LIV '''Ĉapitro LIV''' Tiu estas Chapitro 54. LIV ne LVI Kiel oni ŝanĝas la titolon de la paĝo? 2646 6417 2006-12-31T18:01:42Z 84.2.200.123 La longeco de tekstoj kiel mesaĝoj inter radiotelefonoj estas limigitaj. Tiajn kurtajn mesaĝojn redaktitajn oni povus nomi M.T.M. tio estas mallongaj tajpitaj mesaĝoj. Pro la limigoj, por ŝpari kostojn kaj por sekretigi niajn mesaĝojn estas inde kurtigi la tekston per ĉifrigo de literoj au de vortoj. Kondiĉo de ĉifrigo de mi proponita estas la identeco de 120 specaj tajpaĵoj en la sendanta kaj ricevanta aparatoj. Kompreneble la sendanto kaj ricevanto devas havi la saman metodon kaj komunan vortaron por deĉifri la tekston. Se surbaze de Esperanta alfabeto la nombron de signifoj de tajpaĵoj oni decidas ne pli ol 24, (17 konsonantoj, 5 vokaloj, signo de supersignoj kaj vortospaco) oni povas decidi la vicordon en alfabeto de la tria litero per eluzo de ĉiuj 120 specaj tajpaĵoj. Unu literon signifos 5 tajpaĵoj, tiel vicnombroj de 2 tajpaĵoj decidos la vicnombron en alfabeto de la tria litero. 5x24=120 5x5=25 Skribsignojn kaj signon de majuskloj oni devas esprimi per 2 tajpaĵoj kaj per vicnombro 25. Ĉifri vortojn povas esti pli efika por ŝpari tekston kaj malpli deĉifrebla metodo. Estas konsiderinde ĉifri vortelementojn kaj eluzi la vortfaradon en Esperanta lingvo. Unu tajpaĵo povas havi diversajn signifojn aparte, en vortradikoj, en tabelvortoj, ĉe fino de vortoj. Per varioj de du tajpaĵoj oni povas ĉifri pli ol 14 mil vortradikojn. Nepre devas diferencigi vortradikojn, se ĝi ne estas unua en la vorto, en kazo de kunmetitaj vortoj, se ĝi konsistas ne el du tajpaĵoj. Do elektu la diferencigan signon kaj redaktu komunan vortaron kun via amiko au amikino! 2647 6414 2006-12-31T11:01:49Z Cielamiko 106 New page: Se vi volas ekscii rusa, skribu al mi al vetalinfacts@mail.ru!--~~~~ Se vi volas ekscii rusa, skribu al mi al vetalinfacts@mail.ru!--[[Vikipediisto:Cielamiko|Cielamiko]] 11:01, 31. Dec 2006 (UTC) 2648 6415 2006-12-31T13:02:08Z 65.92.124.99 New page: XXIX La llegada de los correos y la visita de los señores de M... habían aglomerado quehaceres en el escritorio de mi padre. Trabajamos todo el día siguiente, casi sin interrupción; ... XXIX La llegada de los correos y la visita de los señores de M... habían aglomerado quehaceres en el escritorio de mi padre. Trabajamos todo el día siguiente, casi sin interrupción; pero en los momentos que nos reunimos con la familia en el comedor, las sonrisas de María me hacían dulces promesas para la hora del descanso: a ellas les era dable hacerme leve hasta el más penoso trabajo. La alveno de la poŝto kaj la visito....... A las ocho de la noche acompañé a mi padre hasta su alcoba, y respondiendo a mi despedida de costumbre, añadió: Je la oka vespere...... —Hemos hecho algo pero nos falta mucho. Conque hasta mañana temprano. En días como aquél, María me esperaba siempre por la noche en el salón, conversando con Emma y mi madre, leyéndole a ésta algún capítulo de la Imitación de la Virgen o enseñando oraciones a los niños. Parecíale tan natural que me fuese necesario pasar a su lado unos momentos en esa hora, que me los concedía como algo que no le era permitido negarme. En el salón o en el comedor me reservaba siempre un asiento inmediato al suyo, y un tablero de damas o los naipes nos servían de pretexto para hablar a solas, menos con palabras que con miradas y sonrisas. Entonces sus ojos, en arrobadora languidez, no huían de los míos. —¿Viste a tu amigo esta mañana? —me preguntó procurando hallar respuesta en mi semblante. —Sí: ¿por qué me lo preguntas ahora? —Porque no he podido hacerlo antes. —¿Y qué interés tienes en saberlo? —¿Te instó él a que le pagaras la visita? —Sí. —Irás a pagársela, ¿no? —Seguramente. —El te quiere mucho, ¿no es así? —Así lo he creído siempre. —¿Y lo crees todavía? —¿Por qué no? —¿Lo quieres como cuando estabais ambos en el colegio? —Sí; pero ¿por qué hablas hoy de esto? —Es porque yo quisiera que tú fueses siempre su amigo, y que él siguiese siéndolo tuyo... Pero tú no le habrás contado nada. —¿Nada de qué? —Pues de eso. —¿Pero de qué cosa? —Si sabes qué es lo que digo... No le has dicho ¿no? Yo me complacía en la dificultad que ella encontraba para preguntarme si había hablado de nuestro amor a Carlos, y le respondí: —Es la primera vez que no te entiendo. —¡Avemaría! ¿Cómo no has de entender? Que si le has hablado de lo que... Y como me quedase mirándola al propio tiempo que me sonreía de su infantil afán, prosiguió: —Bueno; ya no me digas; —y se puso a hacer torrecillas con las fichas del tablero en que jugábamos. —Si no me miras —le dije— no te confieso lo que he dicho a Carlos. —Ya, pues... a ver, di —respondióme tratando de hacer lo que yo le exigía. —Se lo he contado todo. —¡Ay!, no; ¿todo? —¿Hice mal? —Sí así debía ser... Pero entonces, ¿por qué no se lo contaste antes de que viniera? —Mi padre se opuso a ello. —Sí, pero él no habría venido; ¿no hubiera sido mejor? —Sin duda, pero yo no debía hacerlo, y hoy él está satisfecho de mí. —¿Seguirá pues siendo tu amigo? —No hay motivo para que deje de serlo. —Sí, porque yo no quiero que por esto... —Carlos te agradecerá tanto como yo ese deseo. —¿Conque te separaste de él como de costumbre?. Y él ¿se ha ido contento? —Tan contento como era posible conseguirlo. —Pero, yo no tengo la culpa, ¿no? —No, María, ni él te estima menos que antes por lo que has hecho. —Si te quiere de veras, así debe ser. ¿Y sabes por qué ha pasado todo así con ese señor? —¿Por qué? —¡Pero cuidado con reírte! —No me reiré. —Pero si ya estás riéndote. —No es de lo que vas a decirme sino de lo que ya has dicho; di María. —Ha sido porque yo le he rezado mucho a la Virgen para que hiciera suceder todo así, desde ayer que mamá me habló. —¿Y si la Virgen no te hubiera concedido lo que le pedías? —Eso era imposible: siempre me concede lo que le pido, y como esta vez yo le rogaba tanto, estaba segura de que me oiría. Mamá se va —agregó— y Emma se está durmiendo. Ya ¿no? —¿Quieres irte? —¿Y qué voy a hacer?... ¿Mucho escribirán mañana también? —Parece que sí. —¿Y cuando Tránsito venga? —¿A qué horas viene? —Mandó decir que a las doce. —A esa hora habremos concluido. Hasta mañana. Respondió a mi despedida con las mismas palabras; pero admirándose de que me quedase con el pañuelo que ella tenía en la mano que me dio a estrechar. María no comprendía que ese pañuelo perfumado era un tesoro para una de mis noches. Después se negó casi siempre a concederme tal bien, hasta que vinieron los días en que se mezclaron tantas veces nuestras lágrimas. 2649 6473 2007-01-24T10:05:35Z 81.182.73.33 Mastro Jano estas hungara versfaranto. Liaj esperantaj verkoj estas: Finu la strofojn! (serio de diverstemaj strofoj) Medikrizoj, Konkurso por la vivo, Similigo, Ĉu estas verda la sinjoro? Kalendaro en la kapo, Tabelvortoj de fraulino, Fizikaj ebloj, Nokta Nikolao, Soife, Kreo el nenio, Politika koncepto en Hungario, Normala agrikultura procezo. Tradukoj: Modereco, En malhelo, Bogács, Testamento, Tristeco, Atlantiso, Vendisto, Ludema spirito, Religio de Mimi, Ĉu estas mia patrujo?. '''Finu la strofojn!''' Vinbermonto pluvon sorbas, akvo en ĝi ion solvas kaj aperas sur deklivo, ĝin enhavas frukto, vino. Gustumu do tiun vinon, divenu la solvon, finon! Tio estas lastajn rimojn, la sekvantajn strofo-finojn. 1. Ne estas ĝi apropatrin', ĝi favoras al la mastrin’; travivas ĝi duonjarojn, konsumante nur herbaĉojn, ne forgesu oni fakton, ke produktas dolĉan lakton, dume ankaau idojn nutras, bonan sterkon plus produktas. Se malvarmas la sezono, malpliiĝas la favoro; ĝi konsumas kolektaĵon, formanĝas la fojnostakon, salon, grenon ĝi bezonas, dume lakton, malpli donas. Kurta estus apropatrin’, do ĝi estas … 2. Aĉeteblas multaj tipoj, vokas per ĝi la amikoj. Se funkcias ĝi sen drato, vi kunportas ĝin, sur strato, havas lokon en manplato, vibre, au nur per sonoj, signas vokon de personoj. Ili estas … 3. La rondformaj estas eroj, la pli grandaj jam paperoj. Falsa estas la rekono, ke ĝi estas mem la bono, ĝenerale uzas homo, je ricevo kaj je dono, mankas al vi ĝi, la ... Mankas al ĝi la rekono, ne estas ĝi telefono. Ne funkcias ĝi per plako, ja ni havas ĝin en kapo. Tamen portas ĝi mesaĝojn, espereble ankau saĝojn. Ke aperu ĝi belsone, nun atentas mi persone. Por parigi kun la mono; same estas en ĝi bono, ju pli uzas ĝin la homo, des pli kreskas la valoro. El la mensoj pensojn peras, sur papero ĝi aperas. Sonu gaje nia kanto, vivu lingvo Esperanto! 4. Ĝian nomon misdisigas, la du vortojn mi difinas: Ĉu ĝi estus kruda fi’so, eble dungas ĝin ofico, havas taskon, serĉi fiŝon kaj aresti la banditon? Ne surhavas mildan ŝercon, ĝi reklamas pelon, serĉon. Eble fiŝo,sed ne kruda fiŝo, estas tia ... 5. Ĝia vosto estas rata, la hararo purigata, ĉar sin bani ĝi tre ŝatas, poste harojn zorge gratas. Kion havas tranĉi kanon, tio signas sian sanon. Ne toleras ĝi muzikon, tamen ludas harmonikon, kiam manĝas maizingojn, tiam uzas siajn fingrojn. Dion idoj gloras danke, ĉar mampintojn trovas flanke. Akvo, se ne havas ondojn, ne kovras la lakto-fontojn. Certe ĝi ne estas lojto, tia besto estas... 6. Ĝia hauto estas skvama, la koloro ŝajnas svaga. Ĝi la mondon vidas ronda. Ĝia lango estas longa. Se etendas ĝi la langon, ne supozu moka vangon! Ĝi ne mokas, ne provokas, nur la predon kapti volas. Tiel ĝia nom’ naskiĝis, nom’ de bestoj kunfandiĝis, unu estas ŝip’ dezerta, la alia reĝo besta. Ne kukurbo kaj ne melono, ja ĝi estas ... 7. Ĝi signifas kur-persiston, granda, kadras gajon, triston, travidebla, bremsas vidon kaj sen truoj, kovras ion: internon de ĉambro, kaŝindan sur strando. Rulu ĝin, ĝi ne kurtino, tio estas ja ... 8. Ĝin rigardu tra lupeo, malkaŝiĝos ties belo, ĉe vango, ĝi froste pikas, sunbrilo ĝin malamikas, vintra vent' ĝin ofte pelas, de manpren' ĝi malaperas. Tia ero en aero velas blinde kaj sen celo, pro pezeto iom sinkas, post degelo tero trinkas. Rimas nom' al reĝa floto, ĝi estas la ... 9. Eco de la ar' de eroj, estas reĝa la konkeroj, ne novigas landokartojn, sed konkeras landopartojn. Ankau la tut' de maro estas vere guto-aro. Do ne estas jam eraro, simple nomi ĝin er-aro. Ne estas li blanka reĝo, ĝia nomo estas ... 10. Tasko estas, Esperanta kaj mi estas esperanta, mi ĝin solvos kelk-procente, de ĝia grav’ sendepende. Logas al si pezajn kapojn, plenskribigi la kvadratojn, sencon havus ĝi egale, normale kaj vertikale, sed mi lasis, kun rezigno, -malfacila . . . 11. Ilin havas kelkaj kluboj, ne la verajn, nur el fumoj. Uzu vian fantazion, ili povas formi ĉion: mildan gregon, - blankaj ŝafoj, ardan tegon, - varmaj lafoj! La koleraj fulme pafas kaj kunulojn ofte trafas. La vundito, se tre larmas, la sturnaro ne plu svarmas. Ili estas do ne ruboj, povas esti nur la …… 12. Ĉie estas sur la tero, sub la fundo, en aero. Sen ĝi, ni ne povus vivi, en tre granda povus drivi. Estas grava la demando, kiel uzas ĝin la lando. Ne estas ĝi alergio, ĝi estas la …. 13. Ĝenerale loĝas alte, pro danĝero krias rajte. Ĝi vokas al manĝo-rito, gratulas al sunzenito. En kion vin ĝi atendas, en tio ĝi supre pendas, kiam sole por vi sonos, tiam vin jam ne konsolos, ne estos la sono rido, ĝi estas la ….. 14. Interese fabrikiĝis, per mergado ĝi dikiĝis, al romano iam helpis, dum legado tute velkis. Povas esti ornamaĵo, precipe per flagretado, ĝi gradigas emocion, ronde, ankau empation, sed ne estas ĝi rondelo, ja ĝi estas la … 15. Oni uzas ĝin multflanke kaj facile ĝin havante; -ĝiaj paroj, -ĝiaj eroj, tie estas en morteroj, -tria, por la miraj vidoj, ĝin enhavas piramidoj, -ankau havas muropartoj, -prilaboras certaj artoj, -vojofundo eble kuba, -vojorando eble gruza, ambau estas do pavimoj, -signe staras ĉe landlimoj, -povas esti ankau guto, -staras baze ĝi angulo, -povas flui kiel lafo, -ankau flugas ĝi en pafo kaj ne temas nun pri trafo, -estas lok’ de epitafo, -ĝi damaĝas en la galo, -konstruiĝas al koralo, -suplementas ĝi fajrilon, -pli valora havas brilon, -ekzistas jam famaj, -sankta, - ankau grenojn muelanta, -ĝi nomiĝas jam infera, -ĉu aera, la ĉiela?, falas kiel meteoro, -staras ies je memoro, -vaga ulo strate kriis, per ĝi ilojn li akrigis, -el ĝi ilojn tajlis homo, -roka groto, estis domo, -venas plus en vorto-rondon, kiuj signas vojo-longon -kaj nun estu antaulasta, kiam rolo nur balasta, -akvo multajn longe rulas, la apudaj ĝin poluras, ĝi troviĝas en betono, nomo estas simple . . . 16. Ĝian vojon io baras, ĝi kolorojn tiam faras, incidas dum ok minutoj, disiĝas en rosogutoj, gutoj grizas en krepusko, nun irizas herba lustro. Spegulas sen zumo, luno, faskegon de … 17. -Material’ el naturo, -nomo estas de kulturo, -por la skribo estas gipsa, la kulturo antau Krista, -ankau estas ĝi epoko, tion scias geologo, spuron lasas sur tabulo, -estas nomo de insulo, -oni signas plus per vaksa, kiel estu aĵ' ampleksa, ke fariĝu aĵ' ĝis preto, ĝia nomo estas … 18. Ĉu vi konas laborulon, kiu semas neĝborulon? Oni povas scii tion; alte taksas ĝi socion, estingas per ŝpruc' fajreton, ne teksas por ĉaso reton. Ne estas tem’ de Kroniko diligento de … 19. Lau supozo, sed science ĝi ekzistas grandprocente, kauzas ĝi ekspansion, rapidige kauzas tion. Nur tiu ĉi fenomeno atestas pri ĝia vero, sed malvera eble tio ĝi malhela . . . 2650 6421 2007-01-01T18:43:35Z 81.182.110.46 New page: Mi, esperanto pri efektivigo de mia ideo lanĉas tion en intereso de tiaj homoj, kiuj loĝas en domo sen lifto, ne tre alte, sur unua, dua au tria etaĝo kaj estas por ili malfacila tasko ... Mi, esperanto pri efektivigo de mia ideo lanĉas tion en intereso de tiaj homoj, kiuj loĝas en domo sen lifto, ne tre alte, sur unua, dua au tria etaĝo kaj estas por ili malfacila tasko iri supren sur ŝtuparo. Temas pri privata unupersona lifto, kiu funkcias ankau sen elektra energio nur ĝin levante kaj mallevante relative facile per mana forto. Ja ĝi funkcias kvazau baskulo kun kontraubalasto, kies pezo estus akordigita al pezo de la lifton uzanta unu certa persono. 2651 6427 2007-01-03T15:59:20Z 80.141.154.109 enmetis ==Lerni la germanan paŝo post paŝo - Nivelo A1 - Leciono 1== ===Celo=== Sciante kiel prononci la germanan, vi nun lernos kiel prezenti vin. Vi ne bezonos antaŭscion de germanaj aŭ anglalingvaj gramatikvortoj. <br><br> ===Teksto=== ''"Guten Tag! Ich heiße Lisa Müller. Ich wohne in Bern, aber ich komme aus Deutschland. Ich arbeite als Fremdenführerin."''<br> ''"Guten Tag! Ich heiße John Smith. Ich komme aus Manchester, aber ich arbeite in Bern."'' <br><br> ===Novaj vortoj=== {| class="wikitable" ! Germana ! Esperanto ! Noto(j) |- | ich | mi | |- | heißen | nomiĝi | Tiu estas solstara germana vorto, kiu neniel rilatas al la germana vorto por "nomi" |- | wohnen | loĝi | |- | in | en | |- | aber | sed | Uzata tre ofte |- | kommen | veni | |- | aus | el | |- | Deutschland | Germanio | La -land sufikso signifas "lando". "Deutsch" sen sufikso estas la nomo de la germana lingvo |- | arbeiten | labori | |- | als | kiel | |- | Fremdenführerin | turistgvidistino | Se vi volas diri vira turistgvidisto, uzu "Fremdenführer". La germana ofte sed ne ĉiam uzas la sufikson -in (kiel en Esperanto!) por virinoj. |} ===Eksplikadoj=== # Vi verŝajne jam rimarkis ke ekzistas vortlistero por ekzemple "heißen" sed ne por "heiße". Tio estas ĉar "heiße" estas konjugaciita formo "nomiĝas", sed "heißen" estas la infinitivo "nomiĝi". Vi ne dirus "Mi nomiĝi", ĉu? Do forprenu la -n de ĉiuj infinitivoj por fari la formon por la unua persono (tio kiu estas uzata kun "mi"). # Ĵuste kiel Esperanto, la germana lingvo donas al vi la eblecon kombini kelkajn vortojn por fari alian. Ekzemplo: Fremdenführer konsistas el "Fremden"(fremduloj) kaj "Führer"(gvidanto). Prononcante tiun vorton, ĉiam indiku ke estas pluraj partoj. Diru "Fremden-führer". Se vi diras "Frem-denführer" aŭ io simila, homoj eble ne komprenos vin. # Kial la unua litero de Fremdenführer estas majusklo? Tio ne estas eraro. En la germana, ĉiu substantivo (ĉiu vorto kiu en Esperanto finiĝus en -o) devas komenci per majusklo. Tio eble unuavide aspektas strange, sed ĝi tre utilas, ĉar la lingvo tiel estas malpli ambigua, almenaŭ kiam skribite.<br><br> ===Ekzercoj=== * Uzu la vortojn kiujn vi ĵus lernis en tiu ĉi leciono kiel eble plej ofte dum la sekvantaj tagoj. Se vi ne konas iujn germanojn aŭ amikojn kiuj lernas la germanan, almenaŭ pensu pri ilin ĉiam kiam vi havas paŭzon kaj imagu kiel vi prezentus vin mem al germano. Se vi necesas vortojn ekzemple por via lando ktp, bonvolu rigardu la pludaŭrigon.<br><br> * Elektu la ĝustan respondon: ** (el la prononca leciono) Kiu el la sekvantaj germanaj frazoj '''ne''' estas dirita por saluti iun? : A. Hallo! B. Guten Tag! C. Guten Abend! D. Gute Nacht! ** Kiuj vortoj bezonas majusklan literon en la germana lingvo? : A. La vorto je la komenco de frazo, la vorto "Ich" kaj nomoj kiel "Esperanto". : B. La vorto je la komenco de frazo kaj ĉiuj substantivoj, ekzemple ankaŭ vortoj por profesioj. : C. Nur la vorto je la komenco de frazo. : D. La unua vorto kaj ĉiu tria sekvanta vorto. ** En kiu el la sekvantaj frazoj estas eraro? : A. Ich kommen aus London. : B. Ich heiße Lisa. : C. Ich arbeite als Putzfrau. : D. Ich wohne in Berlin. ** En kiu el la sekvantaj frazos estas eraro? : A. Ich wohne in Deutschland. : B. Ich komme aus New York. : C. Ich heiße Thomas. : D. Ich arbeite als Fremden Führer. <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Ĝustaj respondoj por tiu ĉi ekzerco </div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">1D, 2B, 3A, 4D</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> * Plenigu per la sekvantaj verboj: arbeiten, heißen, kommen, lernen (''= lerni''), lieben (''= ami''), sprechen (''= paroli'') : Hallo! Ich ___ Max Schmidt. Ich ___ als Kaufmann in Amerika, aber ich ___ aus Hamburg. Ich ___ Deutsch und Englisch. Ich ___ Spanisch. Ich ___ Spanisch. <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Ĝustaj respondoj por tiu ĉi ekzerco </div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">heiße, arbeite, komme, spreche, lerne, liebe</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> * Kiel vi diras... ** ke via nomo estas Michael? ** ke vi venas el Usono? ** ke vi loĝas en Hamburg? <div style="clear: both; width: 100%; padding: 0; text-align: left; border: none;" class="NavFrame"> <div style="background: #F0F8FF; text-align: left; border: 2px solid #50A6C2" class="NavHead"> Ĝustaj respondoj por tiu ĉi ekzerco </div> <div style="background: #F0F8FF" class="NavContent" align="{{{align|left}}}">Ich heiße Michael. Ich komme aus Amerika. Ich wohne in Hamburg.</div> <div class="NavEnd">&nbsp;</div></div><br> ===Plidaŭrigo=== Se vi ŝatus lerni pli da vortoj kiujn vi povas uzi sen studi alian lecionon, uzu tiun ĉi sekcion por trovi ilin. Vi ne devas lerni ĉion, nur elektu la vortojn kiujn vi konsideras interesaj aŭ uzeblaj por via propra situacio. Se vi ne havas tempon, vi povas entute ignori tiun ĉi sekcion. Ne necesos koni iujn el tiuj ĉi vortoj por la sekvaj lecionoj. Aldona frazo: "Ich spreche Englisch und Esperanto. Ich lerne Deutsch." Novaj vortoj: sprechen (paroli), und (kaj), lernen (lerni) kaj nomoj de lingvoj el la listo. * [[Germana/Vortaro/Lingvoj|Listo de nomoj de lingvoj]] * [[Germana/Vortaro/Profesioj|Listo de nomoj de profesioj]] {| class="wikitable" ! colspan="2" |Landoj |- ! Germana ! Esperanto |- | Amerika | Ameriko / Usono |- | Australien | Aŭstralio |- | Deutschland | Germanio |- | England | Anglujo; ankaŭ nekorekte uzata por riferi al la tuta Britio |- | Frankreich | Francio |- | Großbritannien | Granda Britio |- | Indien | Barato / Hindio |- | Irland | Irlando |- | Italien | Italio |- | Kanada | Kanado |- | Mexiko | Meksiko |- | Neuseeland | Novzelando |- | Österreich | Aŭstrio |- | Russland | Rusio |- | Schweiz | Svislando |- | Spanien | Hispanio |- | Südafrika | Sudafriko |} (pli kompleta listo troviĝos [[Germana/Vortaro/Nacioj de la mondo|ĉi tie]]) ===Kultura informo: Berno=== Berno estas la ĉefurbo de Svislando. Malgraŭ tio, ĝi estas kompare malgranda urbo kun nur cirkaŭ 130 000 enloĝantoj. Troviĝas sur peninsulo formita de la turnoj de la rivero Aare. La belega malnova urboparto de Berno estas listita ĉe UNESCO World Heritage List kaj ekzistas multege da interesegaj ejoj kiujn vi povus viziti, speciale se vi interesiĝas pri historio aŭ arto. Legu pli pri Berno ĉe [[wikipedia:Bern]]. [[Kategorio: Germana]] 2652 6431 2007-01-04T16:09:12Z 85.140.48.195 Redirecting to [[Rusa:Ĉapitro II: Literoj]] #REDIRECT [[Rusa:Ĉapitro II: Literoj]] 2653 6461 2007-01-15T03:20:55Z Robert Weemeyer 28 == Esperanto == * Barion, St.: ''Die Übertragung der Einheits-Kurzschrift auf Esperanto. Ihre Darstellung und Beurteilung nach der Übertragung von Karp Wallon.'' – Euskirchen 1927. 13 folioj.<ref name="dresdeno" /> * Barit, Charles: ''"L' Espero". Stenografia sistemo tute finita speciale verkita por la lingvo internacia Esperanto.'' – Limoges: Canet, 1908. 24 paĝoj.<ref name="vieno">Aŭstria Nacia Biblioteko</ref><ref name="dresdeno" /> * Bobbiesi, H.: ''Lernu stenografion.'' En: ''Argentina Esperantisto'' 146/147 (1938) paĝoj 6–7, 148/149 (1938) paĝoj 6–7, 150/154 (1938) paĝoj 6–8, 155/158 (1939) paĝoj 6–7. * Brabbée, Ewald; Haager, Karl: ''Originalstenografio por Esperanto. Sistemo Brabbée.'' – Wien, Leipzig, 1929. 32 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Brauns, J.: ''Stenografio internacia.'' – Stockholm, 1899. 8 paĝoj.<ref>Biblioteko de EK Brno</ref> * Butler, Montagu Christie: ''Raporta stenografio. Alfaro de la angla sistemo Pitmana al Esperanto.'' – London: Cameron, [1920]. 47 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /> * Catton, Josiah: ''Espersteno. Alfaro de la Pitman'a sistemo de stenografio al Esperanto.'' – London: Pitman, [s. j.]. 23 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /> * Christoffel, G.: ** ''Lernolibro de la natura stenografio Gabelsberger.'' – Wolfenbüttel: Heckner, 1907. 49 paĝoj. <ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /><ref name="frankfurto">UB Frankfurt/StUB</ref> ** ''Wie gelangen wir zu einer Welt-Stenographie?'' – 1909. 14 folioj.<ref name="dresdeno" /> * Dalmau, Delfi: ** ''Estenografia internacional Dalmau.'' – Barcelona, 1955. 20 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Esperanta resumo de la stenologio kaj stenografio.'' – Barcelona, 1961. 15 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Dyba, Felix: ''ĈIES internacia Esperanta stenografio.'' ** ''Koresponda skribo.'' – Berlin-Niederschönhausen: Dyba. 13 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="munkeno">Bayerische Staatsbibliothek München</ref><ref name="dresdeno" /> ** ''Raportista skribo.'' – Berlin-Tegel: Dyba. 14 paĝoj.<ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /> * Engelgardt, Vladimir Aleksandrovic: ''Kurs Internacional-Stenografio. Sistemo F. v. Kunovski.'' – Moskva: Izdanie CKSESR, 1930. 50 paĝoj.<ref name="dnb" /><ref name="dresdeno" /> * Englert, Georg: ''Fundamenta dokumento de Esperanta stenografio.'' – [München, 1955]. 10 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Flageul, Pierre: ** ''Malgranda metodo de Esperanta stenografio.'' – Issy-les-Moulineaux, 1914. 16 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> ** ''Malgranda lernolibro de Esperanta stenografio laŭ la Duployéa sistemo.'' – 2-a eldono. Issy-les-Moulineaux: Speciala Presejo de Fluganta Skribilo, 1914. 16 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Lernolibro de Esperanta stenografio. Laŭ la sistemo Duployé.'' – 4-a eldono. Issy-les-Moulineaux: Eldonejo de Esperanta Stenografio, 1932. 16 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> ** ''Lernolibro de Esperanta stenografio.'' – Paris: Pedagogia Centro por Disvastigo de Fonetika Skribo, [proksimume 1950]. – [16] folioj.<ref name="vieno" /> ** ''Esperanta metagrafo. Supera grado de l' Esperanta stenografo.'' – Issy-les-Moulineaux: Fluganta Skribilo, 1924[–1926]. 63 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Méthode de sténographie Espérantiste et de sténographie française. Règles, thèmes et versions.'' – 2-a eldono. Issy-les-Moulineaux: Impr. Spéciale de Fluganta Skribilo, 1924. 25 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Doktoro Pierre Corret, esperantisto kaj stenografisto. Parolado farita la 27-an de novembro 1936 en la Esperantista Grupo de Parizo.'' Stenografia eldono. – Issy-les-Moulineaux: Stenografa Instituto Tutmonda, 1937. [20] paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Fariĝu stenografisto. Alfabeto de la esperanta stenografo Duployé-Flageul.'' – [Issy-les-Moulineaux: Flageul, s. j.]. 16 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * ''Fluganta skribilo. Ĉiutrimonata interligilo de l'adeptoj de l' adeptoj de l' Rapidskribo Duployé-Flageul.'' 1931–38, 1960–61. <ref name="dresdeno">Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden</ref> * ''Flugila plumo. Monata gazeto por Esperanto-Stenografio laŭ la sistemo Stolze-Schrey.'' 1911.<ref name="berlino" /> * ''Flugila stelo. Revuo por esperanta stenografio.'' 1906–1908.<ref name="dresdeno" /><ref name="berlino">Staatsbibliothek zu Berlin</ref> * ''Fraznoto.'' <ref>http://fonostenograf.narod.ru/esperanto/</ref> * Friess, Heinrich: ''Intersteno de F. de Kunovski. Gvidilo en Esperanto.'' – 4-a eldono, 1-a represo. [S. l.]: Tutmonda Esperanto-Asocio, [s. j.]. — [8] paĝoj.<ref name="vieno" /> * Gacond, Claude: ''Unesteno.'' 1966.<ref>http://www.esperanto-gacond.ch/Claude_Gacond_Radioprelego_0165.pdf</ref> * Gamble, Joseph Henry: ''Sonosteno. La plej konciza, presebla, multlingva ĝenerala skribo.'' – [Pisa]: Edistudio, [1995]. – 110 paĝoj. ISBN 88-7036-050-1.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> ** (Recenzo:) Shlyafer, Aleksandro: ''Stenu ĉiulingve, se vi kapablos.'' En: ''Monato.''<ref>http://www.esperanto.be/fel/mon/rec/sono.html</ref> * Haager, Karl: ** ''Sistemfundamento de la originalstenografio por Esperanto sistemo Brabbée.'' – Wien, [proksimume 1955]. – 23, 7 folioj.<ref name="vieno" /> ** ''Kompleta vortaro de la Esperanto-stenografio, original-sistemo Ewald Brabbée.'' – Wien, [proksimume 1955]. – 194 folioj.<ref name="vieno" /> ** ''Lern- kaj ekzerclibro de la Esperanto-originalstenografio sistemo Brabbée.'' – Wien.<ref name="vieno" /> * Halvelik, M.: ''Universala skribo.'' – 1966. 128 paĝoj. * Hamann, Fred A.: ** ''Fundamento de Ispografio.'' – Wauwatosa-Milwaukee, Ispo-Eldonejo, [1933]. 80 paĝoj. (''Ispo-Serio'' 1.)<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> ** ''Ispografio.'' En: ''La Praktiko'' 1938, n-ro 4, paĝo 7. * Höke, d-ro: ''Stenografio, la unua skribo.'' En: ''Heroldo de Esperanto'' 1928, n-ro 474, paĝo 5. * ''Internacia Groote'ano.'' 1933–1934.<ref name="dresdeno" /> * ''Internacia stenografia gazeto Gabelsberger. Kun stenografia aldono laŭ la sistemo Gabelsberger-Schramm.'' 1911–1912.<ref name="dresdeno" /><ref name="berlino" /> * ''Internacia stenografisto. Trimonata gazeto. Oficiala organo de l' Internacia Asocio de la Esperantistoj-Stenografistoj.'' 1930–1934.<ref name="dresdeno" /> * Jackson, Ernest L.: ''Gregg shorthand. Adapted to the Esperanto Language.'' – New York, 1918. 26 paĝoj.<ref>http://gregg.angelfishy.net/espgrg01.shtml</ref><ref name="dresdeno" /> * Jossinet, Roland: ''Ĉu speciala sistemo por Esperanto-stenografio?'' En: ''Heroldo de Esperanto'' 1960, n-ro 1314 (18/1960), paĝo 2. * Köhrmann, Herbert; Rahn, Gottfried: ''Internacia lingvo per internacia parolspuro.'' – [Hannover, 1985.] 27 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Kökény, Lajos: ** ''Radnai-stenografio. Mallonga prezento de la esperanto-alfaro.'' – Budapest: Radnai, 1928. 8 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> ** ''Stenografio kaj Esperanto.'' En: ''Sciencaj komunikaĵoj'' 1976, paĝoj 25–27. * Kreuz, Robert: ** ''Esperanto-Redeschrift nach Stolze-Schrey.'' In: ''Der Deutsche Stenograph. Fachbeilage'' 1926, paĝoj 61–67.<ref name="dresdeno" /> ** ''Lehrt Esperanto-Kurzschrift.'' En: ''Festschrift anläßlich des 16. Deutschen Esperanto-Kongresses in Köln 1927,'' paĝoj 42–44. ** ''Sistem-resumo de la Esperanto-stenografio Stolze-Schrey.'' – Genève: [Kreuz], 1932. – 4 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Kunowski, Felix von: ** ''Internacionalstenografio. Sistemo de stenografio internacia por ĉiuj lingvoj. Gvidilo en Esperanto.'' *** ''[Koresponda skribo.]'' – Essen: Instituto de Internacionalstenografio, [proksimume 1927]. 8 paĝoj.<ref name="chaŭ">Bibliothèque Ville de La Chaux-de-Fonds</ref><ref>Riksdagsbiblioteket, Stokholmo</ref><ref name="dresdeno" /> *** ''Rapida skribo.'' – Duisburg, [s. j.]. 16 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> ** ''Internacional-Stenografio la estonta skribo por trafiko.'' En: ''Heroldo de Esperanto'' 1928, n-ro 474, paĝo 5. ** ''Intersteno.'' – Duisburg-Meiderich, [s. j.]. [14] folioj.<ref name="dresdeno" /> ** ''Lernolibro de Intersteno.'' – [S. l.], 2000. 53 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Ledger, George: ''Pitman's phonography adapted to Esperanto.'' London: Pitman & Sons, [1906]. 40 paĝoj.<ref name="berlino" /><ref name="frankfurto" /> * Lefebvre, Alfred: ''Provo de stenografio internacia. Laŭ la principoj de Prépéan – Aimé – Paris.'' – Paris: [Polgar], 1921. – 6 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Lyndridge, Alfred W.: ** ''Esperanto shorthand.'' – Southend-on-Sea, [1904].<ref name="scotland" /> ** ''Esperant-Fonografio. Alfarado de Pitman's shorthand por la reportisto kaj lernanto.'' – Southend-on-Sea, [1905]. 24 paĝoj.<ref name="scotland">National Library of Scotland</ref> ** ''A synopsis of Esperant-Fonografio.'' – [Westcliff-on-Sea, 1910.]<ref name="scotland" /> ** ''Esperanto Shorthand. An adaptation of Pitman's shorthand to Esperanto.'' – Southend-on-Sea, [1913]. 32 paĝoj.<ref name="british">British Library</ref><ref name="scotland" /> * Mayr, Max: ''Mondosteno. La plej klara, mallonga kaj facila stenografio esperanta.'' – [Reichertshausen, Mayr, 1933]. 4 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Michaowski, W.: ''Esperanto kaj stenografio.'' En: ''Pola Esperantisto'' 1936, n-ro 8/9, paĝo 106. * Möller, Otto: ** ''Esperanto-Stenografie. Übertragung der Deutschen Stenografie in der Fassung der DDR-Urkunde vom 1. 6. 1970 auf die Welthilfssprache Esperanto.'' – Heilbad Heiligenstadt, 1976. 5 folioj.<ref name="dresdeno" /> ** ''Systemübersicht der Anpassung der Deutschen Stenografie an die internationale Sprache "Esperanto".'' - Berlin: Gesellschaft für Stenografie und Maschinenschreiben der DDR, 1979. 12 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Nilsson, Otto A.: ''Stenografio laŭ la sistemo de Melin.'' – Stockholm: Förlagsföreningen Esperanto, [1948]. 17 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Nováková, Ludmila: ''La stenografio kaj Esperanto.'' En: ''Informilo, monata gazeto por esperantistoj-handikapuloj'' 1/2006.<ref>http://www.volny.cz/toiso-8859-2.cs/aeh-ikeh/informilo/INFORMILO_2006_1.htm</ref> * ''Le Phare sténographique. Revue mensuelle illustrée; organe sténo-dactylographique & eperantiste.'' 1908–1914.<ref name="dresdeno" /> * Provost, A. G.: ** ''Stenografaj gamoj. Mallongaj tekstoj pri diversaj temoj por trafi stenografan rapidecon kaj ekzerciĝi por daktilografio.'' – Issy-Les Moulineaŭ: Stenografa Instituto Tutmonda, 1937. [72] paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Esperanta Metagrafio sistemo Duployé-Flageul.'' Paris, [s. j.]. 32 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Ramschak, Alois: ''Esperanto kaj stenografio.'' En: ''Aŭstria Esperanto-Revuo'' 1948, n-ro 4/6, paĝoj 52–53. * ''Revuo internacia de stenografio.'' 1904.<ref name="dresdeno" /> * Robert, Emmanuel: ''Supplément commercial à "L' Espéranto en dix leçons", suivi d' un précis de sténographie.'' – Paris: Robert, [proksimume 1930]. 32 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Roller, Heinrich: ''Kompleta lernlibro de la Esperanta stenografio. Laŭ la Roller's Tutmonda Sistemo, uzebla por ĉiuj lingvoj.'' – Berlin: Stenografia Instituto de Heinrich Roller, [proksimume 1908]. – 16 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /><ref name="dnb" /> * Roubos, B. P.: ** ''Leerboek stenografie "Groote" voor esperantisten-"Groote"-schrijvers.'' – Dordrecht: [Roubos], 1929. 8 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Stenografio por esperantistoj.'' – Dordrecht, [1925]. [8] folioj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Scheithauer, Karl: ''Plena lernolibro de Esperanto stenografio (Rapidskribo).'' – Leipzig: Scheithauer, [proksimume 1926]. 12 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /><ref name="dnb" /> * Scheller, Arndt: ''Esperanto-Stenografio Sistemo Scheller.'' – Hildburghausen 1926. 15 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Schneeberger, Friedrich: ** ''Sistemdokumento de la Esperanta Stenografio laŭ la sistemo Stolze-Schrey.'' Laufen, 1904. 3 paĝoj.<ref name="berno">Schweizerische Nationalbibliothek</ref><ref name="dresdeno" /> ** ''Resumo de la Esperanta stenografio laŭ la sistemo Stolze-Schrey.'' – Laufen, 1904. 4 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berno" /><ref name="dresdeno" /> ** ''Lernolibro de Esperanta stenografio. Unuiga sistemo Stolze-Schrey.'' – Berlin: Möller & Borel, 1905. 24 paĝoj. (''Kolekto Esperanta aprobita de d-ro Zamenhof'' 82.)<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="berno" /><ref name="dresdeno" /><ref name="frankfurto" /> ** ''Regularo kaj sigelaro de kongresa stenografio. Sistemo Stolze-Schrey.'' – Laufen, 1906. 6 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Schramm, Albert: ''Esperanta Stenografio laŭ la sistemo de Gabelsberger.'' – Wolfenbüttel: Heckner. 1-a eldono 1910<ref name="dresdeno" />, 2-a eldono 1921<ref name="dresdeno" />, 3-a eldono 1922<ref name="berlino" />. 18 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Schulz: ''Kurze Übersicht über das Esperanto-Stenografie-System.'' – Kottbus, 1922.<ref name="dresdeno" /> * Sdun, E.: ''Esperanta stenografio.'' – Hattingen: Sdun, [proksimume 1983]. 14, 12, 6, 19 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Sepúlveda Cuadra, Luis Enrique: ''Sistemo Duployé por Esperanto.'' En: ''Le Phare sténographique'' junio 1913.<ref name="dresdeno" /> * Siegert, B.: ''Leteroj por instruado de Esperanto-stenografio Arends.'' – Lahr i. B.: Richter, [s. j.]. 14 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Sprotte, Rudolf: ** ''Aoro. Stenografio internacia. Lernolibro.'' – Berlin: Möller & Borel, [1908 aŭ 1909]. 36 paĝoj.<ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /> ** ''Simpla stenografisistemo.'' – Charlottenburg, [1908]. 4 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /> * Stark, Emil: ''Lernolibro de Esperanta Stenografio. Unuiga sistemo Stolze-Schrey.'' – Magdeburg: Germana Esperanto-Gazeto, 1911. 24 paĝoj.<ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /> * Stenografa Instituto Tutmonda: ''Unua libro de Stenografa Instituto Tutmonda, scienca asocio por la disvastigo de la Esperanta stenografio Duploye-Flageul.'' – Issy-Les Moulineaux: Stenografa Instituto Tutmonda, 1936. [74] paĝoj, multaj ilustraĵoj.<ref name="vieno" /> * ''Stenografaj desegnoj. Ornamarto priskribita per Esperanta Stenografio Duployé-Flageul kun multaj modeloj.'' – Issy-les-Moulineaux, 1932. 16 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * ''Stenografio. Organo por Intersteno kaj la ceteraj stenografisistemoj.'' Tutmonda Intersteno-Asocio. 1955.<ref name="dresdeno" /> * Sturzenegger, Johannes Jakob; Matzinger, Heinrich: ''Unesteno. Universala Esperanta Stenografio.'' – Zürich: Eldonejo Mondo, [1965]. 284 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="dresdeno" /><ref>Saarländische Universitäts- und Landesbibliothek</ref><ref>Universitätsbibliothek Würzburg</ref><ref name="dnb">Deutsche Nationalbibliothek</ref> * Teich, Theodor Wilhelm: ** ''Kurzschrift: Stenografie für Deutsch, Englisch, Französisch und International (Esperanto).'' – [Duisburg, s. j.]. 26 paĝoj.<ref name="vieno" /> ** ''Laŭsona Stenografio.'' Duisburg, 1979. 2 folioj.<ref name="dresdeno" /> * Vilkki, Joel: ''Intersteno aŭ unesteno?'' En: ''Esperanta Finnlando'' 1968, n-ro 2. <ref>http://www.pcuf.fi/~harle/ef682.html</ref> * Wallon, Karp: ** ''Fundamento de la Esperanto-Stenografio "Rapido".'' En: ''Esperanto-Praktiko'' 9 (1927), paĝoj 21–22 kaj 44–46. ** ''Rapido. Esperanto-stenografio laŭ la oficiala germana unueca sistemo.'' – Berlin: Apitz; Ellersiek & Borel, 1927. 32 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berlino" /><ref name="dresdeno" /><ref name="dnb" /> ** ''Zur Geschichte der Esperanto-Stenographie.'' In: ''Deutsche Stenografen-Zeitung'' 43 (1928), paĝoj 197–200 kaj 230–233. * Weemeyer, Robert: ''Mia profeso: stenografo''. En: ''Kune'' 3/2003. <ref>http://www.esperanto.de/gej/asocio/nr03_3/stenografo.htm</ref> * Wingen, Wilhelm kaj Hans: ''Ni stenografas laŭ la Germana Unueco Stenografio.'' – Bailieboro: Esperanto Press, 1980. 40 paĝoj. ISBN 0-919186-15-7.<ref name="vieno" /> * Wohlrabe, W.: [kurso de Esperanta stenografio laŭ la sistemo de „Nationalstenographie“]. En: ''Der Unterrichtsleiter'' majo 1909.<ref name="dresdeno" /> * Zamenhof, Ludwik Lazar: ''Poezioj de L. L. Zamenhof. Skribitaj en Esperanta stenografio Duployé-Flageul.'' – Issy-les-Moulineaux: Eldonejo de Esperanta Stenografio, 1929. 16 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> * Zisman, A.: ''Esteno Esperanta stenografio.'' – Moskvo, 1976. == Ido == * Carlton, William J.: ''Charles Dickens kom stenografisto.'' – Chapelle: Lagnel. (''Librario di la Klasika Verki en Ido'' 1.)<ref name="vieno" /> * Federn, Ilmari: ''Koresteno. Korespondo-stenografio da Ferdinand Schrey.'' – Berlin: Ido-Centrale, 1932. 16 paĝoj. * Peus, Heinrich: ''Stenografo Ido.'' – Dessau: Peus, 1922. 8 paĝoj. (''Zweisprachige Bibliothek'' 25.)<ref name="vieno" /> * Pigal, Engelbert K.: ''Kompendio di la internaciona stenografo.'' [S. l.], 1922. [1] folio.<ref name="vieno" /> * Schneeberger, Fr.: ''Internaciona Stenografo. Sistemo Stenilo.'' – Lüsslingen, [s. j.]. [2] folioj.<ref name="dresdeno" /> * ''Stenidano. Revueto por la stenografo di la linguo internationa Ido sistemo Stolze-Schrey stenido.'' 1913–1914.<ref name="dresdeno" /> == Occidental == * Creux, Adolphe: ''Stenografie Duployé por Occidental.'' – Chapelle-Vaud: Occidental-Buro, 1929. 18 paĝoj.<ref name="vieno" /><ref name="berno" /> * Pigal, Engelbert K.: ''Panscrit. Adaption Occidental del stenografie, systema Scheithauer.'' – [Wien, 1928]. 8 paĝoj. <ref name="vieno" /> == Volapük == * Eck, Catharina W.: ''Tidabuk stenogafa plo Volapük. Pelautöl segun sit Stolzeik.'' – 's-Gravenhage: Jilautel, 1892. - 38, 20 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Lenze, Karl: ''Tidabuk lefulnik stenogafa volapükik.'' – Leipzig, 1886. - 8 paĝoj.<ref name="vieno" /> * Roller, Heinrich: ''Roller's Stenographie, angewendet auf die Weltsprache.'' – Berlin, [s. j.]. 4 paĝoj.<ref name="dresdeno" /> == Bibliotekoj == <references/> 2654 6468 2007-01-16T19:23:40Z Flicken 112 Kopita de la angla Kopita de la angla 2655 6477 2007-01-25T18:44:15Z 84.2.216.49 New page: ==Medikrizoj== Poemo de mastro Jano Mi ne frapas, kiel forĝist' la feron kun ardo, Ja la kazo, se okazis estis nur hazardo. Superfluas la kverelo, lukto kaj batalo, Do prijuĝu kons... ==Medikrizoj== Poemo de mastro Jano Mi ne frapas, kiel forĝist' la feron kun ardo, Ja la kazo, se okazis estis nur hazardo. Superfluas la kverelo, lukto kaj batalo, Do prijuĝu konsekvencojn! Ĉu estas fatalo? Pri praulo de praulo laŭ difine temas, Jen prakazo ĉi okaze origine venas. Estis simi' la specio, aŭ tiaspeca, Ĝin prijuĝi pro nobleco, ne estus nun deca. Simiaro bone fartis, Tero paradizo Estis, ĝis la medikrizo. Ĉesis paradizo. Ho ve! Tero, pro vetero fruktojn, malpli donis, Estis vero, sur partero, brutojn ĝi disponis. En la aro de simioj forta virsimio, En versaro, pro similoj nomiĝu Similo! Da muskoloj havis multon kaj li ne tro saĝe Ekvagadis sur la fundo, sola, tro kuraĝe. Jes. Similo tion faris, malgraŭ sia emo, Se ne farus, li ne vagus, ne estus nun temo. Arbedaro kaj herbaro estis por li baroj, Pli rapide irus, grimpus en densaj arbaroj. Ĉu 'stas vana la espero tiel funde rampi, Superflua entrepreno sian forton lanĉi? Li meditus, se li scius, sed sekvis surpriza, Vid' al vide al li staris granda urso griza. L'urso staras, tre timiga, preta je atako, Lukto sekvas vivfiniga, tio estos fato! Se sur arbo, tia urso, lin foje atakus, per bastono li la urson ĝismorte batadus, Sed partere senespere serĉis li bastonon, Senpartnere, sangaspire hurlis Ĝi bas-tonon. Jen hazardo, kuŝis klabo sur tero delonge, Li ĝin prenis, lukti pretis multe pli aplombe! Ĉar li bravis, ankaŭ havis grandan bruskan forton, Validige, determinis sian pluan sorton. Krome venis al hazardo, sekret' por la mondo, Stat' de urso, malbonfarto, pro malsano trombo. La rezulto por li multo! -tute konsterniĝis, -Estas klabo sorĉa klabo, urso ja sterniĝis! Jes. Similo tion sentis. Malgraŭ sia emo Li la klabon poste portis, ne lasis el preno. De nuntempo, se minacas io, ajna besto, Klabohelpo tiun igos mangaĵo kaj vesto. Tion sentis kaj ne pensis, estas kaz' edifa, Disfamigi kaj klarigi estus vivmodifa, Sed l' organo, sonformado estis primitiva, Pro arogoj, ĝi per movoj estis prezentita. La kunuloj kredis sorĉon kaj simile agis, Ĉar komune revis sorĉon, kune ili vagis. Dum suferis de malsato la "Similo"-grupoj, Komenciĝis la ĉasado far' de ties trupoj. Poste ĉaso, malgraŭ emo, iĝis jam kutimo, Poste certe venis sperte, gajno de rutino Kaj per ĉaso nova raso iĝis jam "Simila", Sed la rampo, vepra kampo estis tro timiga. Ili gvati, timi malpli povis per rektiĝo, Iro, klino proksimiĝis al la perfektiĝo. Sed okazis, se okazis sincere dirante, La afero, sur la Tero malrapide, = lante. Rabobestoj satiĝinte ripozis tagmeze, Sinpaŝtintoj samon faris grupe, stomakpeze, Nur Similaj trupoj estis, kiuj kampe vagis, Ne kelkfoje, sed multfoje tio jam okazis. En varmeg' kaj fortostreĉo la cerbo boliĝis, Eĉ, sen akvo 'stas miraklo, ke ĝi ne moliĝis. Estis vero, ke en peno perdiĝis cerb-ĉeloj, Nur elteno, granda peno gvidis al la celoj. Tiam, kiam ili murdis vere grandan beston, Murdajn movojn recitante faris grandan feston, Festo ĉesis, kaj necesis post konsum' digesto, Ili lacis, tagoj pasis kun ripozo, resto. En ripozo post mitozo dividiĝis ĉeloj, Reaperis regeneris sin la cerboeroj. Eĉ tri tagoj tiam pasis, ĝis venis la stato, Post tri tagoj sekvis vagoj pro ven' de malsato. Tiel tio ripetiĝis dum jar -centoj -miloj, Ke jam ili pli rektiĝis, ĉiam pli gefiloj. Sur surfacoj de la cerboj jam aperis sulkoj Kaj per lertoj per la spertoj malmultiĝis stultoj. Similraso plisaĝiĝis, sed restis simila, Havas kulton, faras multon sed l' imit' simia. Ĉu armiloj post jarmiloj faros ĉies finon, Ĉu nun krizo, medikrizo, lasas rasan vivon? Superfluas la kverelo, lukto kaj batalo, Hom' prijuĝu konsekvencojn. Tio estas fato. '''Grasa teksto'''