Wikipedia
amiwiki
https://ami.wikipedia.org/wiki/Sa%E2%80%99ayayaw_pising_no_tyin-naw
MediaWiki 1.39.0-wmf.22
first-letter
Mitiya
Kasi’iked
Kasasowal
Midemakay
Kasasowal no midemakay
Wikipedia
Wikipedia a kasasowal
Faylo
Masasowal to faylo
MediaWiki
Masasowal to MediaWiki
Masalipa
Masalipaay a kasasowal
Nipadama’
Mipadama’ a masasowal
Kasasiwasiw
Masasowal to kasasiwasiw
TimedText
TimedText talk
模組
模組討論
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Brazil
0
124
32121
30331
2022-08-02T19:23:21Z
WikiEditor50
43
wikitext
text/x-wiki
Brazil (巴西)
== Palaciro Nikapolongan Kitakit (巴西聯邦共和國) ==
== '''Takaray sowal (概要)''' ==
[[Faylo:Flag_of_Brazil.svg|thumb|Hata no Polaciro (Flag of Brazil)]]
Palaciro Nikapolongan Kitakit (Potawya a sowal: ''República Federativa do Brasil''; Holam a sowal: 巴西聯邦共和國, kalopitahidan: 巴西; Brasil)[1], ono Latin-Amirika kitakit. O palo no kitakit a tamdaw i, cilafasay to 6 ok, o sakaenem ko kaadihay no tamdaw itini i hekal. Itiraay i saka’etip no Satimolan-Amirika ko kaitiraan nona kitakit, sahetoay i sasofo’an no Sifo’ay-Konis no Cikiw ato Kacifrangan-Konis no Cikiw ko kitiraan no Palaciro, misi’ayaway to Tata’akay-Saka’amisay Riyar (''Atlantic Ocean''; 大西洋), o kakahad no pala i, ira ko 8,515,767 km², mido’edo’edoay to Rosiya, Kanata, Congko, Amirika. O sera no Palaciro madado’edo’ay ato Wlakuy, Acuntin, Palakuy, Poliwiya, Piro, Kolonpiya, Winoyloya, Kaiyana, Solinan ato Sakowan no Fransu a Kaiyana.
O sakakaay ko kakahad no Fa’etay-Pala Kilikilangan no Palaciro, minganganay to Kahengangay-Kilang no Palaciro (''brazilwood;'' 巴西紅木). O tatapangan a tokai a syoto i, o Pasiliya, mihaopay to Sie-Pawlo Tokai ato Liyielonoyro Tokai. Ikakaay ko misaradan a mamala marad a tadafokeloh, tadafangcal ko tireng nona kilang, o niletekan ato nipasadakan a paliwal o sakakaay i hekal.
[[Faylo:Brazil_(orthographic_projection).svg|thumb|Kaitiraan no Polaciro (Brazil orthographic projection)]]
O nipasakan a paliwal a dafong ira ko kafi, tefos, ato mami’ isakakaay kalokitakit, nawhani, patahtahay to kinairaira no pala ato ’aloman ko matayalay, orasaka o polong a mili’etanan o sakaceay ko rayray i Katimolay-Amirika, saka 6 i hekal, saka 3 i Sa’etipay-Pecih no Cikiw, sakacecay i Sakatimol-Pecih no Cikiw.
Itini i rikisi no Palaciro o nano mikowanan no Potawya, orasaka o sowal no Potawya ko sowal no sifoan, sahetoay o mitooray to Tinsukiw ato Fa’elohay-Misakristo.
== '''Tatapangan no ngangan no kitakit''' (國名來源) ==
O tatapangan no ngangan no Polaciro (Potawya asowal: ''Brasil'';Holam a sowal: 巴西), minganganay toya malengaway a
kilang i lilis no riyar no Polaciro, sano Potawya a sowal「''pau-brasil''」hananay, ora「''brasil''」sa i, o matiyaay sakahengan sanay lamal, o Latin a sowal kora「''brasa''」, o langto no lamal, pawikol hananay to ''-il'' mala ''brasil'' a tilid.[2][3][4][[Faylo:Caesalpinia-echinata.jpg|thumb|Kahengangay Kilang (Caesalpinia-echinata)]]O misanga’an nani Kahengangay-Kilang no Polaciro a tadakahengangay a sacengel, tada limelaen ko Yoropa a tamdaw. I saka16 sici a mihecahecaan adihay to komiletekan no Yiencumin no Polaciro, o micakayay a Yoropa tamdaw ko mipaliwalay tayra i Yoropa, ona paliwalay tamdaw ira ko nani Potawya ira ko nani Fransuay.[5] Ona cikilangay a palpalaan itini sowal no sifo no Potawya o「''Terra de Santa Cruz''」 (Fangcalay a Ciwcika) hananay a pangangan itiya ho, o roma ’i o「''Terra do Brasil''」hananay no Nipaliwalay a pangangan, oninian to a ngangan ko maalaay a maceror to koya katelang a panganganan no sifo. Itiya ho o mikalicay to tamina a tamdaw o 「pala no Ingko」 (''Terra di Papagal)'' hananay
[[Faylo:Psitteuteles_versicolor_-Queensland-8-4c.jpg|thumb|Ingko 'Ayam (Psitteuteles versicolor -Queensland-8-4c)]]
a pangangan. O roma sato ’i itira i Palakuy o cecay a sowal no sifo tora Kuarani a sowal, o「''Pindorama''」hananay ko Polaciro a mitahidang, o「pala no ’afinong」sanay ko imi nira.
== '''kaitiraan (地理位置)''' ==
O polong a pala no Polaciro sahetoay o Fa’etay-Kakarayan (Ikiris a sowal: ''Tropical climate;'' Holam a sowal: 熱帶氣候).[1] Isaka’amis o sakakaay ko kakahad a dafdaf –Yamasun-Dafdaf (Potawya a sowal: ''Bacia do rio Amazonas''; Holam a sowal: 亞馬遜平原), itini sahetoay o Sifo’ay-Kunis no Cikiw a kala’oraday kakarayan, patahtahay to ’orad, ika’amis no sakawali makedalay to mamang. Katimol o saktosa ko rayray i hekal a Takaraway-Dahetal (Potawya a sowal: ''Planalto Brasileiro'';Holam a sowal: 巴西高原), matafesiw ko 500’ofad㎢ ko kakahad, ikakaay a Fa’edetay-Rengorengosan Kakarayan, o syoto nona kitakit
[[Faylo:Iguacu-004.jpg|thumb|Yikuwasu-Cascas (Iguacu)]]
itiniay tona dahetal. Isakatimol nona dahetal ’akawangay to mamang, adihay ko tapolo ato dafdaf sahetoay o Lafa’efaay-Kakarayan, mado’etay, latek ira ko so’eda, o polong no tamdaw itiniay a maro’, o liomah ko ’orip.
O lilis no Tasiyang- Riyar adihay ko lotolotokan, o sakakaay ko ’akawang nani tongroh no riyar ira ko 2,900m. Ika’amisay a Kaiyana Takaraway-Dahetal o pocok i, ira ko 3,014 m, o sa’akawangay itini.
O itiniay a Yamasun-’Alo o sakakaay ko rakat no nanom. O sakatosa ’alo i Katimolay-Amirika Karopaw o Palana-’Alo, oya cinganganay i hekal a Yikuwasu-Cascas (Potawya asowal: ''Cataratas do Iguaçu''; Holam a sowal: 伊瓜蘇瀑布) itiraay i capa’ nona ’alo.
Itini i 10 00 S, 55 00 W, no Notimolan- Amilika Karopaw ko Brazil Polong no sekalay i 8,515,770 sq km saka 5 ko rayray no ngangan. O sekalay no sera i, 8,358,140 sq km, no nanom a sekalay i,157,630 sq km Polong i 205,823,665 ko tamdaw.
sera: Masakilac ko sera o malo liomah (農業) a sera 32.90%, Malo no kilakilangan (林業) a sera 61.90%, malo no roma to a sera 5.20%.
siyoto (首都) O Brasilia (巴西利亞) ko Siyoto.katomirengan no kitakit a romi’ad, Pihiratengan no kitakit a romi’ad i sakasiwa 7 a romi’ad.O Sawara’an no kitakit anini i ci [[Michel Temer]] (米歇爾·泰梅爾), patirengan a romi’ad i 2016 a miheca saka 8 folad saka 31 a romi’ad.
== '''Sieci''' (政治) ==
I 1988 miheca a misang’ to Tatapangan-Rikec no Polaciro Kitakit tora Kinpo hananay, mahapinang ko pipasetek o
[[Faylo:Lula_-_foto_oficial_-_05_jan_2007.jpg|thumb|Congtong no Polaxiro (Lula - foto oficial - 05 jan 2007)]]
mitatoy to masamaamaan a ’icel no sakowan, o congtong ato sadama a congtong o finawlan ko mamitopa a misinkiw, sepat miheca ko katayalan, manga’ay a patokitok malacontong to kinacecay. O congtong ko mamitoro’ to mamalatapang no citodongay a kakeridan no sifo, o congtong o mikomoday no sifo ato sawara’an no kitakit.
O misanga’ay to rikec no kitakit i, o Finawlan-Pikaikian no Polaciro, tosaay ko ksafaco no Finawlan-Pikaikian, o Fafa'eday-Pikaikian i, ira ko 81 ko kiing, alatatolo ko Tata’angay-Sakowan ato Teked-Etal no Nikapolongan-Sifo,8 a mihecaan ko katayalan, kalosepat miheca sinkiwen a mifalic ko cecay no kalitolo, to ikor a 4 miheca oya osaw to tosa no kalitolo ko fafalicen a misinkiw. O Kararemay-Pikaikian i, ira ko 513 ko kiing, o tamdaw no kalosakowan ko pisilsil a misinkiw to mamalakiing, o katayalan 4 miheca.
== '''Kacacofelan a Demak''' (外交) ==
O Mikiharay ato Roma Kitakit (Potawya a sowal: ''Palácio do Itamaraty''; Holaam a sowal: 伊塔馬拉蒂宮)
[[Faylo:Brasilia_Congresso_Nacional_05_2007_221.jpg|thumb|Pikaikian no Kitakit (Brasilia Congresso Nacional 05 2007 221)]]
ko citodongay tona demak no Polaciro, o Polaciro a kitakit i, itini i Latin-Amirika Karopaw o sieci to, o kicai to mitongasoc ko kaitiraan no Polaciro, itini i hekalay a pili’etan to kicai mahecaday mitongasoc. Orasak, o Kacacofelan Demak no Polaciro mipahapinangay to katata’ang no niyah a kitakit itini tona etal, misa’icel a mipaading to Sakanga’ay no kitakit, Sakarihaday no kitakit, Nisaharatengan ato micoroh to sakacemahad no kitakit. I kaleponan no Sakatosa-Lalood no Hekal tahira i kalahecian no 20 sici, ono Finawlan-Sifo to, ono Sofitayan-Sifo to, mahecaday misa’icel a mocoroh to no Kikaiyan-Demak a mipacakat to sapisiwar a ’icel tona hekal, ta cilacila a mipa’edeng to sapisiwaraw no Amirika to sieci ato kicai itini i Latin-Amirika.
O Tatapangan a Rikec ko pido’edoan no Kacacofelan a Demak no Polaciro, o cowa ka pilalang to demak no roma a kitakit, o Finacadan-kopasetek ato Nikapolongan no Hekal a Ca’enot sanay a lekakawa ko sapidademak.
Do’edoen ko Tatapangan-Rikec no Polaciro, o congtong ko saikoray to a mamisetek to tayal no Kacacofelan-Demak. O tayal no Citodongay Mikihar to Papotalay Demak mahaop ko sieci, mali’aca, kicai, kinkoan ato punka a kacacofel, nikawrira, o congton ko miparakatay to emin a pasitiraan no tayal.
== '''Kasasilsil no sakowan''' (行政區劃) ==
O polong a kasasilsil no sakowan 26 ko Tata’angay Sakowan ato cecay ko Tekeday Sakowan ( Potawya a sowal: ''Brasília;''Holam a sowal: 巴西利亞), i laloma’ no Tata’angay Sakowan ira ko Niyaro’, tosaay ko pidemakan a faco.
{| class="wikitable"
|#
|’Amis (Niyaro’)
|Kuwaping (Sakowan)
|Polaciro
|Dahad/km²
|Tamdaw
|-
|1
|Sie Pawlo
|聖保羅州
|São Paulo
|248,209
|41,901,219
(2012)
|-
|2
|Liyeleniro
|里約熱內盧州
|Rio de Janeiro
|43,696.
|15,561,720
(2006)
|-
|3
|Sarwato
|薩爾瓦多州
|Salvador
|565,733
|2,714,119
(2015)
|-
|4
|Fotolaysa
|福塔萊薩州
|Fortaleza
|146,348
|8,217,085
(2006)
|-
|5
|Minascilas
|米納斯吉拉斯
|Minas Gerais
|588,528
|21,168,791
(2019)
|-
|6
|PasiliyaK
|聯邦區
|Distrito Federal
|5,801.937
|2,383,784
(2006)
|-
|7
|Kulitipa
|巴拉那州
|Paraná
|199,282
|10,387,378
(2006)
|-
|8
|Manaws
|亞馬遜州
|Amazonas
|1,570,947
|4,001,667
(2016)
|-
|9
|Losifi
|伯南布科州
|Pernambuco
|98,311.616
|8,502,603
(2006)
|-
|10
|Alekolikang
|南里約格蘭州
|Rio Grande do Sul
|281,748.538
|10,963,216
(2006)
|-
|11
|Pilong
|帕拉州
|Pará
|1,247,689.5
|7,792,561
(2012)
|-
|12
|Kuwaloliws
|聖保羅州
|São Paulo
|248,209.4
|41,901,219
(2012K)
|-
|13
|Koyaniya
|戈亞斯州
|Goiás
|340,086
|7,018,354
(2019)
|-
|14
|Kanpinas
|聖保羅州
|São Paulo
|248,209.4
|41,901,219
(2012)
|-
|15
|Sie Luys
|馬拉尼昂州
|Maranhão
|331.983,293
|6.184.538
(2006)
|-
|16
|Sie Konsaro
|里約熱內盧州
|Rio de Janeiro
|43,696.1
|15,561,720
(2006)
|-
|17
|Masayie
|阿拉戈斯州
|Alagoas
|27,767.661
|3,050,652
(2006)
|-
|18
|Kasiyas Koncie
|里約熱內盧州
|Rio de Janeiro
|43,696.1
|15,561,720
(2006)
|-
|19
|Sinyikuwas
|里約熱內盧州
|Rio de Janeiro
|43,696.1
|15,561,720
(2006)
|-
|20
|Toloysina
|皮奧伊州
|Piauí,
|251.529,186
|3.036.290
(2006)
|}
== '''Kicai''' (經濟) ==
O sakakaay a tayal no Polaciro i, o liomah, mikarkar, miasanga’a to dafong ato mihamham to lafang, nikawrira, cowa ka ‘edeng to matayalay temadaw.
Kapolongan a Nitayalan a 'Epoc Ilaloma' no kitakit (''Gross Domestic Product''; ''GDP'') o skakaay itini i Latin-Amirika, sata’angay sanay to pisiwar to kala’aca i hekal, o kacemahad no GDP to mihecahecaan marawisay to ko 5.4%, i 2014 miheca a GDP no kakotandaw tangasaay to i 12,00 Amirika payso, o nipasadakan a dafong i, ira ko kafi, kalitang, tadafokeloh, ami’ marad, tefos ato sikoki.
I 1998 miheca o Hekalay a Kiking no Payso a Lekatep (''International Monetary Fund'', ''IMF'') ko mikomoday to tayal sa ira ko 415 ’ok ko pipadama no hekalay kitakit to payso, o pisa’eli no IMF i, odengan to pisongila’ to no paysoan faco ato no Kicai a faco. 1999 miheca saka 1 folad, milekal ko Tatapangan Kinko no Polaciro, palasawaden to kakafit no Polaciro a payso「real brasileiro; 巴西雷亞爾」ato no Amirika-Payso, ona demak tonini i, mirowan to ’epoc no payso no Polaciro to saka caay ka serer ko kacemahad no katayal.
I 2001 miheca masener ko ikakaay a kalali’aca, tangsolsol han no Tatapangan Kinko no Polaciro a mipacakat ko wawa no picaliw to payso ta maneker ko kacakat no ‘aca no kalodafong (Ikiris a sowal: ''inflation''; Holam a sowal: 通貨膨脹).
O ka’aisa’isal to ni’etanan taha nini caay sananay ka lalen, o sakakaay a ’inolong no Polaciro Sifo anini kona demak.
== '''Tamdaw ato Pitooran''' (人口宗教) ==
O ililisay no Tasiyang-Riyar ’alomanay ko tamdaw a maro’ itini, i
laloma’ no kitakit i korapaw matakaray to ko tamdaw. Masasiromaroma ko finacadan ato punka. O polong a tamdaw o kkohecalay a tamdaw mahaop ko 47.3%, cilamlam co roma a ’ilang a tamdaw mahaop ko 43.1%, o nani Afirikaay a tamdaw ira ko 7.6%, Aciya tamdaw ira ko 2.1%, o Yuencumin no Amirika-Karopaw 0.2%, o sa’osi no cilamlamay ato kohetingay tamdaw sakali’eki sanay ko ko ka’aloman to tamdaw.[7] [8] [9]
[[Faylo:Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg|thumb|Pacikan Sie-Pitolo Tata'angay-Kiwkai ( Petersdom von Engelsburg gesehen)]]
O isakatimolay no kitakit i, o teloc no Yoropa ko ’alomanay a maro’, ona tamtamdaw i, miso’edac to 19 sici a Itali, Toic, Tpolan, Sipanya ato Potawya a maforaway a tayni ton apala. Iska’amis ato i ka’amis no saka’etip no kitakit sahetoay o Yuencumin ko maro’ay, ira a malamlam a maro’ ko teloc no Yoropa ato Afrika.
O polong a tamdaw no Polaciro ira ko cecay ko ‘ok ira ko cecay so’sot ko sa’osi i 2013 miheca, katimol no sakawali a pala o sakodefetay ko tamdaw a maro’ itini, o pisa’sosi i 2004 miheca o maro’ay itini a tamdaw matafesiw ko 7,800 ko ’ofad, malecad to 42% no polong a tamdaw no Polaciro. Itini i Polaciro toloay ko ikakaay ko ka’aloman no tamdaw a takai (tata’alay a niyaro’), onini i, o Sie-Pawlo (Potawya a sowal: ''São Paulo''; Holam a sowal: 聖保羅) 4,200 ‘ofad ko tamdaw, o Minascilas (Potawya a sowal: ''Minas Gerais''; Holam a sowal: 米納斯吉拉斯), 1,900 ’ofad ko tamdaw, o Liyielenili (Potawya a sowal: ''Rio de Janeiro''; Holam a sowal: 里約熱內盧), i katatekoan no Sie-Pawlo ato Liyielenili masapimali’acaan a etal, ira ko 23% a tamdaw no Polaciro maro’ itini, masa o sakakaay ko kadefet no tamdaw itini.
O pitooran no tamtamdaw i, Tinsikiw (latek mahahop ko 65%), Fa’elohay-Misakristoay (mahaop ko 25%), tona pinapina a miheca pasilalemay ko mitooray to Tinsikiw, roma sa i, kali’eli a matongal ko mitooray to Fa’elohay-Misakristoay.
== '''Punka''' (文化) ==
O kacacamolan no kasasiromaroma a finacadan ko Polaciro, orasak, masasiromaroma ko kasiiked no pidemak to punka, ona kasasiromaroma i, ira ko nani Yoropaay, ira ko nani Afrikaay, ira ko nani Aciyaay a maforaway a tayni. Orasaka, o sakero ato radiw masasiroma ko kasiikedan.
[[Faylo:HK_TST_night_柏麗購物大道_Park_Lane_Shopper's_Boulevard_巴西_Brasil_森巴舞娘_Samba_female_dancers_Nov-2010_01.JPG|thumb|Brasil 森巴舞娘 Samba female dancers Nov-2010 01]]
Itiya ho i saka 29 sici, oya sakakaay ko ngangan to misanga’ay to radiw i hekal ci Antoniyo Karolos Komis (''Antônio Carlos Gomes''), o Polaciro a tamdaw, tahira to i saka 20 sici oya ikakaay ko ngangan i hekal ci Haytor Wila Lopos (Potawya a sowal: ''Heitor Villa-Lobos''; Holam a sowal: 海托爾·維拉-羅伯斯), o sakaromadiw a dafong ato no iniyahay a radiw ko sakacakat no ngangan ningra. O nidemakan ningra i, mipatapi’elaay to faloco’ no fanacadan a macgaw ko faloco’ tono niyah a dafong no punka,
O mitayhyoway to radiw no Polacior i, Sepa-Radiw (''Samba''; 森巴) ato Senpa-Sakero, sahetoay o nani niyaro’ay, tada tangongol ko pirecep to punka i hekal, ona romadiway to masakeroay to cowa ko nipadetengan a pahatatanam, o nani falo’ay saanay ko kafana’ to radiw ato sakero. Kalomihecaan to sakatosa folad ira ko Tadamaanay-Lawla (Ikiris a sowal: ''carnival''; Holoma a sowal: 嘉年華) adihay a mapasadak ko masamaamaanay a radiw ato sakero, mapedped ko nani cowacowaay a kitakit a lafang tayni a malacecay a malapahak, onini ko sakcakat no Pipalafangan-Demak no Polaciro.
== '''Tahapinangan a Tilid(參考文獻)''' ==
[1] Demographics. Brazilian Government. 2011 [2011-10-08]. (原始內容存檔於2011-11-17). (英文)
[2] CNRTL- Centre National de Ressources Textuelles et Lexicales (法文).
[3] Michaelis–Moderno Dicionário da Língua Portuguesa (葡萄牙文).
[4] iDicionário Aulete 網際網路檔案館的存檔,存檔日期2012-02-29. (葡萄牙文).
[5] (葡萄牙文) Eduardo Bueno, Brasil: uma História(São Paulo: Ática, 2003; <nowiki>ISBN 85-08-08213-4</nowiki>),p.36.
[6] 周淑貞主編,1997年:《氣象學與氣候學》,第204頁,中國:高等教育出版社。
[7] Tendências Demográficas: Uma análise da população com base nos resultados dos Censos Demográficos 1940 e 2000. [2012-02-12]. (原始內容存檔於2016-01-13).
[8] Censo demográfico revela que o Brasil ficou mais velho e menos branco. [2012-02-12]. (原始內容存檔於2011-06-07).
[9] População que se declara branca diminui, diz IBGE. [2012-02-12]. (原始內容存檔於2013-01-16).
== '''Pikafitan i Papotal (外部連接)''' ==
* The Sino-Brazilian Principles in a Latin American and BRICS Context: The Case for Comparative Public Budgeting Legal Research (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館) ''Wisconsin International Law Journal'', 13 May 2015
* 巴西政府官方網站(葡萄牙語)
* 巴西行政區劃網頁 中文
* 中華人民共和國駐巴西大使館
* 中華民國駐巴西台北經濟文化辦事處 (頁面存檔備份,存於網際網路檔案館)
* Universidade de Sao Paulo (聖保羅大學)
* 巴西亞洲中國文化語言中心Asia brasil Centro Cultural de Língua Chinesa
* Brazil Real Estate
* 《世界概況》上有關巴西的條目 (英文)
* 開放式目錄計劃中和巴西相關的內容 (英文)
* 維基媒體的巴西地圖集 (英文)
* OpenStreetMap上有關巴西的地理資訊
* 谷歌地圖
* Casas Terravista Trancoso
* [http://www.cia.gov/ CIA]
* [http://www.mofa.gov.tw/default.html 外交部]
* [https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_current_heads_of_state_and_government List of current heads of state and government]
[[Kasasiwasiw:Pasawalian 'Amis]]
mofb5wqvtmz622j2sqwfdo896gzn9v6