Վիքիպեդիա hywiki https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Վիքիպեդիա Վիքիպեդիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Կատեգորիա Կատեգորիայի քննարկում Պորտալ Պորտալի քննարկում Վիքինախագիծ Վիքինախագծի քննարկում Սևագիր Սևագրի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 1513 8473947 8462231 2022-07-23T01:50:03Z 2402:800:6313:501:EC09:5812:5D6E:4041 wikitext text/x-wiki {{Աուդիո հոդված|Hy-Իտալիա (Italy).ogg|հունիսի 20, 2019|6365942}} {{Տեղեկաքարտ Երկիր |native_name = Իտալիայի Հանրապետություն<br />''Repubblica Italiana'' |common_name = Իտալիա |image_flag = Flag of Italy.svg |image_coat = Italy-Emblem.svg |image_map = EU-Italy.svg |national_anthem = ''Il Canto degli Italiani'' |official_languages = [[իտալերեն]] |capital = [[Հռոմ]] |latd=41 |latm=54 |latNS=N |longd=12 |longm=29 |longEW=E |government_type = [[Ունիտար պետություն|Ունիտար]] [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտական]] hանրապետություն |ղեկավար_կոչում_1 = [[Իտալիայի նախագահ|նախագահ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Սերջիո Մատարելլա]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[Մարիո Դրագի]] |largest_city = մայրաքաղաք |area = 301, 318 |percent_water = 2.4 |population_estimate = 60, 589, 445<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2017 Իտալիայի բնակչությունը 2017-ին]</ref> |population_estimate_rank = 23-րդ |population_estimate_year = 2017 |population_census = 57, 784, 372<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2000 Իտալիայի բնակչությունը 2000-ին]</ref> |population_census_rank = 22-րդ |population_census_year = 2000 |population_density = 205 |population_densitymi² = 532 |population_density_rank = 63-րդ |GDP_PPP_year = 2015 |GDP_PPP = $2, 157 տրիլիոն<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_PPP_rank = 12-րդ |GDP_PPP_per_capita = $35, 811<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_PPP_per_capita_rank = 32-րդ |GDP_nominal = $1.842 տրիլիոն<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_nominal_rank = 8-րդ |GDP_nominal_year = 2015 |GDP_nominal_per_capita = $30, 594<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_nominal_per_capita_rank = 27-րդ |sovereignty_type = Հիմնում |established_event1 = [[Ռիսորզիմենտո]] |established_date1 = մարտի 17, 1861 |established_event2 = Հանրապետություն |established_date2 = հունիսի 2, 1946 |established_event3 = [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|ԵՏՄ]] անդամակցում {{nowrap|(ներկայումս [[Եվրամիություն]])}} |established_date3 = հունվարի 1, 1958 |Gini = 32.7<ref>[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do Իատլիայի Ջինի-ի ցուցանիշը 2014-ին]</ref> |Gini_year = 2014 |Gini_category = <span style="color:#ffcc00">միջին</span> |HDI_year = 2013 |HDI = {{steady}} 0.872<ref>[http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf Իտալիայի ՄԶՀ-ի գործակիցը 2013-ին]</ref> |HDI_rank = 26-րդ |currency = [[Եվրո]] |currency_code = EUR |time_zone = [[CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.it]] |calling_code = 39 |}} '''Իտալիա''' ({{lang-it|Italia}}), պաշտոնապես '''Իտալիայի Հանրապետություն''' ({{lang-it|Repubblica italiana|links=no}})<ref>[http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en Search the agreements database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140329075757/http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en |date=2014-03-29 }} Council of the European Union (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html Italy: The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709111211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |date=2017-07-09 }} Central Intelligence Agency (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pcgn.org.uk/country_names.htm|title=Country names|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17433143|title=BBC News – Italy profile – Facts|work=BBC News}}</ref>, [[Ունիտար պետություն|ունիտար]] [[խորհրդարանական հանրապետություն]] Եվրոպայում։ Տեղակայված է [[Միջերկրական ծով]]ի սրտում։ Իտալիան ազատ ցամաքային սահմաններ ունի [[Ֆրանսիա]]յի, [[Շվեյցարիա]]յի, [[Ավստրիա]]յի, [[Սլովենիա]]յի, [[Սան Մարինո]]յի և [[Վատիկան]]ի հետ։ Իտալիայի տարածքը կազմում է 301.338 կմ քառակուսի (116,347 քառակուսի մղոն) և հիմնականում ունի հանգիստ սեզոնային և [[միջերկրածովային կլիմա]]։ Իր տեսքի պատճառով հաճախ այն անվանում են ''lo Stivale'' ([[կոշիկ]])<ref>{{cite web|url=http://www.romagnaoggi.it/cronaca/maltempo-e-emergenza-su-tutto-lo-stivale-si-cercano-due-dispersi.html|title=Maltempo, è emergenza su tutto lo Stivale. Si cercano due dispersi|work=RomagnaOggi|accessdate=2017 թ․ փետրվարի 8|archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 10|archive-url=https://web.archive.org/web/20141210190943/http://www.romagnaoggi.it/cronaca/maltempo-e-emergenza-su-tutto-lo-stivale-si-cercano-due-dispersi.html|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.tgcom24.mediaset.it/magazine/2014/notizia/l-italia-vista-dallo-spazio-lo-stivale-illuminato-di-notte-e-uno-spettacolo_2061127.shtml|title=L'Italia vista dallo spazio: lo stivale illuminato di notte è uno spettacolo|date=օգոստոսի 4, 2014|work=Tgcom24}}</ref>։ 61 միլիոն բնակչությամբ Իտալիան չորրորդ ամենախոշոր բնակչություն ունեցող երկիրն է [[Եվրոպական միություն]]ում։ [[Անտիկ ժամանակաշրջան]]ում հին [[կարթագեն]]ացիները, [[փյունիկիա]]ցիները և [[հույներ]]ն Իտալիայի հարավում հիմնել են բնակավայրեր․ [[էտրուսկներ]]ը և [[կելտեր]]ը բնակվել են Իտալիայի կենտրոնական հատվածում, իսկ հյուսիսում բնակվել են հին իտալական տարբեր ցեղեր և ժողովուրդներ, որոնք հետագայում սփռվել են ողջ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզով]] մեկ։ [[Իտալական ցեղեր]]ը հիմնել են [[Հռոմեական թագավորություն]]ը, որը հետագայում դարձել է [[Հռոմեական հանրապետություն|հանրապետություն]] և նվաճել հարևան քաղաքակրթությունները։ [[Հին Հռոմ|Հռոմը]] հետագայում հասավ իր հզորության գագաթնակետին և նվաճեց [[Օյկումենա|հին աշխարհ]]ի մեծ մասը՝ դառնալով արևմտյան քաղաքակրթության մշակութային, քաղաքական և կրոնական առաջատար կենտրոնն աշխարհում։ [[Միջնադար]]ի սկզբում [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում|Հռոմեական կայսրությունը փլուզվեց]] և ենթարկվեց բարբարոսների հարձակումներին։ 11-րդ դարի սկզբին բազմաթիվ քաղաք-պետություններ և ծովային հանրապետություններ հզորացան և զարգացրին նավաշինարարությունը, առևտուրն ու բանկային գործը, ինչը հիմք հանդիսացավ ժամանակակից [[կապիտալիզմ]]ի<ref>{{cite web|last=Sée|first=Henri|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|work=University of Rennes|publisher=Batoche Books|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 7|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|dead-url=yes}}</ref> ձևավորման համար։ Այս անկախ պետությունների միջոցով Եվրոպան առևտրային ճանապարհ բացեց դեպի Մերձավոր Արևելք և Ասիա։ Արդյունքում, հարստացան [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալները]], որոնք մեծ հեղինակություն ձեռք բերեցին ամբողջ Եվրոպայում։ Կենտրոնական Իտալիայի մեծ մասը գտնվում էր [[Կրոնապետություն|կրոնապետական]] [[Պապական մարզ]]երի վերահսկողության տակ, մինչդեռ Հարավային Իտալիան մնաց ֆեոդալական՝ ընդհուպ մինչև 19-րդ դարը, մասամբ [[Բյուզանդական կայսրություն|բյուզանդացիների]], [[արաբներ]]ի, [[նորմաններ]]ի, [[Արագոնի թագավորություն|իսպանացիների]] և [[Բուրբոններ]]ի տարածաշրջան կատարած արշավանքների պատճառով<ref name=natgeo>{{cite book|last1=Jepson|first1=Tim|title=National Geographic Traveler: Italy|date=2012|publisher=National Geographic Books, |url=https://books.google.am/books?id=f2jihJ0bq4EC&pg=PA28&dq=trade+routes+italy+new+world&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj1-sSc7uPJAhUIND4KHeYWC3U4ChDoAQgnMAI#v=onepage&q=trade%20routes%20italy%20new%20world&f=false}}</ref>։ [[Վերածնունդ]]ը սկսվեց Իտալիայում և սփռվեց ամբողջ Եվրոպայում` առաջ քաշելով նոր հայացքներ հումանիզմի, գիտության, հայտնագործությունների և արվեստի ոլորտներում։ Վերածնունդը դարձավ իտալական մշակույթի ծաղկման ժամանակաշրջան՝ տալով այնպիսի հայտնի արվեստագետներ և գիտնականներ, ինչպիսիք են [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ը, [[Միքելանջելո]]ն և [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ն։ Իտալացի ճանապարհորդներ, ինչպիսիք են [[Մարկո Պոլո]]ն, [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը, [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ն և [[Ջիովաննի դա Վարացանո]]ն, բացահայտեցին նոր ճանապարհներ դեպի [[Հեռավոր Արևելք]] և [[Նոր աշխարհ]]` օգնելով Եվրոպային մտնել [[Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի ժամանակաշրջան։ Սակայն Իտալիայի առևտրային և քաղաքական հզորությունն անկում ապրեց, երբ հայտնաբերվեցին դեպի Ասիա շրջանցող ուղիները<ref name="natgeo"/><ref>{{cite book|last1=Bonetto|first1=Cristian|title=Discover Italy|date=2010|publisher=Lonely Planet|url=https://books.google.am/books?id=OnmfD4Ue3RMC&pg=PA169&dq=new+world+trade+italy&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiCxana7OPJAhUIdj4KHee5AXMQ6AEIODAD#v=onepage&q=new%20world%20trade%20italy&f=false}}</ref><ref name=bouchard>{{cite book|last1=Bouchard|first1=Norma|last2=Ferme|first2=Valerio|title=Italy and the Mediterranean: Words, Sounds, and Images of the Post-Cold War Era|date=2013|publisher=Palgrave Macmillan|url=https://books.google.am/books?id=_XwhAQAAQBAJ&pg=PT30&dq=new+world+trade+italy&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwisoJyO7ePJAhWLaz4KHZORAHsQ6AEIPjAE#v=onepage&q=new%20world%20trade%20italy&f=false|accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 17}}</ref>։ Հետագայում իտալական քաղաք պետություններն սկսեցին արյունահեղ պատերազմները միմյանց հետ, որոնք հայտնի են 15-16-րդ դարերի [[Իտալական պատերազմներ]] անվամբ։ Արդյունքում իտալական քաղաք-պետոթյունները թուլացան և նրանցից ոչ մեկը չդարձավ առաջնորդ ուժ։ Քաղաք պետությունների թուլացումն առիթ հանդիսացավ եվրոպական տերությունների կողմից դեպի Իտալիա արշավանքների, որոնցից էին [[Առաջին Ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիա]]ն, [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանիա]]ն և [[Ավստրիական կայսրություն|Ավստրիա]]ն։ 19-րդ դարի կեսերին [[Իտալական ազգայնականություն|Իտալական ազգայնականության]] աջակցությամբ սկսվեց պայքար անկախության համար, ինչի արդյունքում երկիրն ընկավ հեղափոխական մի ժամանակաշրջան, որը հայտնի է ''[[Ռիսորզիմենտո]]'' անվամբ։ Վերջինիս նպատակն էր ստեղծել միավորված ազգային պետություն։ Մի քանի անհաջող փորձերից հետո, 1861 թվականին հնարավոր եղավ երկիրը միավորել։ Վերջինս դարձավ գերտերություն՝ երկար դարեր օտարի լծի տակ մնալուց հետո<ref>{{cite web |url=http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |title=Unification of Italy |publisher=Library.thinkquest.org |date=ապրիլի 4, 2003 |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 19 |archive-date=2009 թ․ մարտի 7 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090307050237/http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |dead-url=yes }}</ref>։ 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը նոր կազմավորված [[Իտալիայի թագավորություն]]ն սկսեց արագ տեմպերով զարգանալ, ստեղծվեցին արդյունաբերական կենտրոններ՝ հիմնականում երկրի հյուսիսում։ Իտալիան վերածվեց գաղութատիրական կայսրության<ref name="allempires.com">{{cite web |url=http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |title=The Italian Colonial Empire |publisher=All Empires |accessdate=2012 թ․ հունիսի 17 |quote=At its peak, just before WWII, the Italian Empire comprehended the territories of present time Italy, Albania, Rhodes, Dodecaneses, Libya, Ethiopia, Eritrea, the majority of Somalia and the little concession of Tientsin in China |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120224012449/http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |dead-url=yes }}</ref>, մինչդեռ հարավային Իտալիայի տնտեսությունը մնաց թերզարգացած<ref>http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf</ref>։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի արդյունքում լինելով հաղթանակած կողմերից մեկը՝ Իտալիան մտավ տնտեսական ճգնաժամի և սոցիալական բողոքների փուլ, ինչի արդյունքում 1922 թվականին հատատվեց [[Իտալական ֆաշիզմ|ֆաշիստական]] դիկտատուրա։ [[Առանցքի ուժեր]]ի կազմում [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին մասնակցությունն ավարտվեց պարտությամբ, տնտեսական անկմամբ և [[Իտալիայի քաղաքացիան պատերազմ]]ով։ Հաջորդեց Իտալիայի լիբերացումը և ժողովրդավարական կարգերի հաստատումը, իսկ Իտալիայի միապետությունն անկում ապրեց։ Ներկայումս Իտալիայի տնտեսությունն իր մեծությամբ երրորդն է [[Եվրագոտի|Եվրագոտում]] և ութերորդը` աշխարհում։ Ազգային հարստության ցուցանիշներով Իտալիան յոթերորդն է աշխարհում, իսկ երկրի կենտրոնական բանկում ոսկու պահուստների ցուցանիշներով՝ երրորդն աշխարհում։ Իտալիան ունի մարդկային զարգացվածության բարձր աստիճան և կյանքի միջին տևողության ցուցանիշներով վեցերորդն է աշխարհում։ Երկիրը մեծ դեր ունի տարածաշրջանի տնտեսական, ռազմական, մշակութային, դիվանագիտական զարգացման գործընթացում<ref>Gabriele Abbondanza, ''Italy as a Regional Power: the African Context from National Unification to the Present Day'' (Rome: Aracne, 2016)</ref><ref>"''Operation Alba may be considered one of the most important instances in which Italy has acted as a regional power, taking the lead in executing a technically and politically coherent and determined strategy.''" See Federiga Bindi, ''Italy and the European Union'' (Washington, D.C.: Brookings Institution Press, 2011), p. 171.</ref><ref name="Canada Among Nations">{{cite book|title=Canada Among Nations, 2004: Setting Priorities Straight|date=հունվարի 17, 2005|publisher=McGill-Queen's Press – MQUP|isbn=0773528369|page=85|url=https://books.google.am/books?id=nTKBdY5HBeUC&printsec=frontcover&dq=Canada+Among+Nations, +2004:+Setting+Priorities+Straight&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjY4P_wzKXNAhXBJsAKHTXoBBQQ6AEIHDAA#v=onepage&q=Canada%20Among%20Nations%2C%202004%3A%20Setting%20Priorities%20Straight&f=false|accessdate=2016 թ․ հունիսի 13}} ("''The United States is the sole world's superpower. France, Italy, Germany and the United Kingdom are great powers''")</ref><ref name="Milena Sterio">{{cite book|last1=Sterio|first1=Milena|title=The right to self-determination under international law : "selfistans", secession and the rule of the great powers|date=2013|publisher=Routledge|location=Milton Park, Abingdon, Oxon|isbn=0415668182|page=xii (preface)|accessdate=2016 թ․ հունիսի 13}} ("''The great powers are super-sovereign states: an exclusive club of the most powerful states economically, militarily, politically and strategically. These states include veto-wielding members of the United Nations Security Council (United States, United Kingdom, France, China, and Russia), as well as economic powerhouses such as Germany, Italy and Japan.''")</ref>։ Իտալիան [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական միության]] հիմնադիր և առաջատար անդամներից մեկն է։ Բացի այդ անդամակցում է միջազգային այնպիսի կազմակերպությունների աշխատանքներին, ինչպիսիք են՝ [[ՄԱԿ]]-ը, [[ՆԱՏՕ]]-ն, [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]]-ն, [[ԵԱՀԿ]]-ն, [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|ԱՀԿ]]-ն, [[Մ7]]/[[Մ8]], [[Մ20]], [[Միջերկրածովյան միություն]]ը, [[Եվրոպայի Խորհուրդ]]ը և այլն։ Որպես մշակութային կենտրոն, Իտալիայում են գտնվում [[Համաշխարհային ժառանգություն|Համաշխարհային ժառանգության 51 օբյեկտներ]]։ Այս ցուցանիշով Իտալիան առաջինն է աշխարհում։ Իտալիան հինգերորդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող երկիրն է աշխարհում։ == Անվան ''ծագումնաբանություն'' == {{main|«Իտալիա» անվանում}} {{քաղվածք|Ես այն [[Էնեաս]]ն եմ, այն առաքինի մարդը, ով իր պահապան աստվածներին իր նավով տանում է իր հետ՝ փրկելով թշնամիներից։ Իմ անունը հայտնի է երկնքի սահմաններից դուրս։ Ես փնտրում եմ իմ երկիրը՝ Իտալիան և մարդկանց, որոնց ծնունդ էր տվել երկնային Յուպիտերը։ (...) Աստվածների սրբազան արձանները, Փռյուգիական պենատները, որոնք ինձ հետ բերել եմ Տրոյայի այրվող ճիրաններից, թվում է, թե հառել են իմ աչքերի առջև։ Երբ ես պառկում եմ քնելու, լիալուսնի վառ լույսը ներթափանցում է իմ սենյակի մեջ։ Այնուհետ նրանք խոսում են ինձ հետ և իրենց բառերով ստիպում մոռանալ իմ հոգսերը. (...) Կա մի տեղանք, որը հույները անվանում են ''Հեսփերիա''։ Այդ տեղանքն ունի հզորագույն ուժ և բարեբեր հողեր։ Այնտեղ բնակվում են էնոտրիացիները։ Առավել երիտասարդ սերունդն իրենց առաջնորդից հետո երկիրն անվանում է Իտալիա և սա է մեր իրական տունը|source=''[[Էնեական]]'', Գիրք I և Գիրք III}} "Իտալիա" անվան ծագման վերաբերյալ գոյություն ունեն մի քանի վարկածներ<ref name= Manco>Alberto Manco, ''Italia. Disegno storico-linguistico'', 2009, Napoli, L'Orientale, {{ISBN|978-88-95044-62-0}}</ref>։ Վարկածներից մեկի համաձայն անվանումն առաջացել է օսկերեն ''Víteliú'' (հորթերի երկիր) անվանումից ([[լատիներեն]] ''vitulus''՝ "հորթ", նաև [[ումբերեն]] ''vitlo'' "հորթ" բառերից։ Անվանումը կիրառել են հին հույները<ref>J.P. Mallory and D.Q. Adams, ''Encyclopedia of Indo-European Culture'' (London: Fitzroy and Dearborn, 1997), 24.</ref>։ Ցուլը եղել է Հարավային Իտալիայի ժողովուրդների խորհրդանիշը և հաճախ պատկերվել է Հռոմեական գայլին պոզահարելիս՝ որպես ազատ Իտալիայի խորհրդանիշ՝ մ.թ.ա. 91-88 թվականներին տեղի ունեցած [[Դաշնակցային պատերազմ]]ի ժամանակ։ Հույն պատմաբան [[Դիոնիսիոս Հալիկառնասցի]]ն, բացի այս վարկածից, առաջ է քաշում մեկ այլ տեսակետ, համաձայն որի Իտալիա անվանումն առաջացել է [[Իտալուս]]ի անունից, ով եղել է էնոտրիացիները թագավորը և, լեգենդներից մեկի համաձայն նաև, [[Հռոմուլոս և Հռեմոս]]ի հայրը<ref>Dionysius of Halicarnassus, ''Roman Antiquities'', [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Dionysius_of_Halicarnassus/1B*.html 1.35], on LacusCurtius</ref>։ Այս տեսակետն են առաջ քաշել նաև [[Արիստոտել]]ը<ref>Aristotle, ''Politics'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D7%3Asection%3D1329b#note-link2 7.1329b] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150910185719/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D7%3Asection%3D1329b |date=10 September 2015 }}, on Perseus</ref> և [[Թուկիդիդես]]ը<ref>Thucydides, ''The Peloponnesian War'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+6.2.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0200 6.2.4] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924213434/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+6.2.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0200 |date=24 September 2015 }}, on Perseus</ref>։ Այսպիսով, վարկածներից մեկի համաձայն Իտալիա անվանումն առաջացել է [[մ․թ․ա․ մոտ 500]] թվականին ''Վիտալիա'' ձևով և սկզբնապես վերաբերում էր միայն [[Կալբրիա]]յին՝ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] հարավային վերջավորությանը, ուր բնակություն էր հաստատել հյուսիսից եկած [[վիտալներ]]ի ցեղը։ Վերջինիս անունով էլ այդ փոքրիկ տարածքը կոչեցին [[հին հույներ]]ը (ավելի ուշ անվանումը [[լատիներեն]] վերաիմաստավորվել է որպես vitulus՝ «հորթ»)։ Համաձայն [[Անտիոքոս Սիրակուզացու]], ''Իտալիա'' անվանումը սկզբնական շրջանում տարածվել է միայն Իտալիայի հարավային հատվածների վրա, որոնք ընկած են Բրուտիական թերակղզուց դեպի հարավ։ Խոսքը վերաբերում է ժամանակակից [[Կալաբրիա]]յի [[Ռեջիո դի Կալաբրիա]] պրովինցիային և [[Կատանձարո]] և [[Վիբո Վալենտիա]] պրովինցիաների մի մասին։ Այդ ժամանակվանից սկսած էնոտրիա և Իտալիա անվանումները դարձել են հոմանիշներ<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>, և Իտալիա անվանումը սկսել է կիրառվել նաև [[Լուկանիա]]յի տարածքները բնութագրելու ժամանակ։ Հույները "Իտալիա" ասելով ի նկատի ունեին ավելի լայն տարածաշրջան։ Նրանք [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] հյուսիսային հատվածն անվանում էին ''Տիրենիա'' (հույները տիրեններ էին անվանում էտրուսկներին)։ Մ․թ․ա․ 2-1-ին դարերում անվանումն աստիճանաբար տարածվել է ամբողջ թերակղզու վրա և միայն հռոմեական կայսր [[Օկտավիանոս Օգոստոս]]ի ժամանակաշրջանում Իտալիա սկսեց կոչվել ողջ թերակղզին, որը ձգվում էր դեպի հյուսիս, ընդհուպ մինչև [[Ալպեր]]<ref>Pallottino, M., ''History of Earliest Italy'', trans. Ryle, M & Soper, K. in Jerome Lectures, Seventeenth Series, p. 50</ref>։ == Պատմություն == {{Հիմնական|Իտալիայի պատմություն}} === Նախապատմական և հնագույն շրջան === {{Հիմնական|Էտրուսկներ|Մեծ Հունաստան}} [[Պատկեր:Etruscan Painting 1.jpg|մինի|Էտրուսկյան քաղաքակրթության [[ֆրեսկո]] [[Մոնտերոցիի նեկրոպոլիս]]ում, մ.թ.ա. 5-րդ դար]] Իտալիայում պեղումները բացահայտեցին [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու առկայությունը, որը թվագրվում է [[Հին քարի դար]]ին՝ մոտ 200 000 տարի առաջ<ref>Kluwer Academic/Plenum Publishers 2001, ch. 2. {{ISBN|0-306-46463-2}}.</ref> (ժամանակակից մարդիկ ի հայտ են եկել 40 000 տարի առաջ)։ Այս շրջանի հնագիտական պեղումները ներառում են՝ [[Ադդաուրայի քարայր]]ը, [[Ալտամուրա]]ն, [[Մոնտե Պոգիոլո]]ն և [[Գրավինա ին Պուլիա]]ն<ref>{{cite web|url=http://www.iipp.it|title=Istituto Italiano di Preistoria e Protostoria|publisher=IIPP|date=հունվարի 29, 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131015231105/http://www.iipp.it/|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 15|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 13}}</ref>։ Նախահռոմենական Իտալիայի ժամանակաշրջանի [[Իտալիայի հին ժողովուրդների ցուցակ|հին ժողովուրդները]], ինչպիսիք են՝ [[Ումբրիներ]]ը, Ռոմանները (որոնցից առաջացել են [[Հին Հռոմ|Հռոմիացիները]]), [[Վոլսկի]]ն, [[Օսկի]]ները, [[Սամնիտներ]]ը, [[Սաբին]]ները, [[Կելտեր]]ը, [[Լիգուրներ]]ը և շատ ուրիշներ եղել են նախահնդեվրոպական ժողովուրդներ․ պատմական հիմնական ոչ հնդեվրոպական ժառանգության հնարավոր ժողովուրդները ներառում են՝ [[Էտրուսկներ]]ին, Սիցիլիայի [[Սիկաններ]]ին, նախապատմական Սարդինցիներին, որոնք ծնունդ տվեցին [[Նուրագյան քաղաքակրթություն|Նուրագյան քաղաքակրթությանը]]։ Հնադարյան այլ պոպուլյացիաներից, որոնք ունեին անորոշ լեզվական ընտանիքներ և հավանաբար ոչ հնդեվրոպական ծագում՝ Ռետիներն ու Քոմունիներն էին՝ հայտնի իրենց [[Կամոնիկա հովտի ժայռապատկերներ|ժայռապատկերներով]]։ Մ.թ.ա. 17-11-րդ դարերում [[Միկենյան քաղաքակրթություն|Միկենյան հույները]] կապ հաստատեցին Իտալիայի հետ<ref>[http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ The Mycenaeans] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927095436/http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ |date=27 September 2013 }} and Italy: the archaeological and archaeometric ceramic evidence, University of Glasgow, Department of Archaeology</ref><ref>Emilio Peruzzi, ''Mycenaeans in early Latium'', (Incunabula Graeca 75), Edizioni dell'Ateneo & Bizzarri, Roma, 1980</ref><ref>Gert Jan van Wijngaarden, ''Use and Appreciation of Mycenaean Pottery in the Levant, Cyprus and Italy (1600–1200 B.C.): The Significance of Context'', Amsterdam Archaeological Studies, Amsterdam University Press, 2001</ref><ref>Bryan Feuer, ''Mycenaean civilization: an annotated bibliography through 2002'', McFarland & Company; Rev Sub edition (2 March 2004)</ref> և մ.թ.ա. 8-րդ և 7-րդ դարերում հունական գաղութներ հիմնեցին [[Սիցիլիա]]յի ափերին և Ապենինյան թերակղզու հարավային մասերում, որը հայտնի է որպես [[Մեծ Հունաստան]]։ [[Փյունիկիա|Փյունիկեցիները]] գաղութներ հիմնեցին նաև Սիցիլիայի և Սարդինիայի ափերին։ === Հին Հռոմ === {{Հիմնական|Հին Հռոմ}} [[Պատկեր:Colosseum in Rome, Italy - April 2007.jpg|thumb|[[Կոլիզեում]]ը` [[Հռոմ]]ում։ Կառուցվել է 70-80 թվականներին և համարվում է հին աշխարհի ճարտարապետության մեծագույն կոթողներից մեկը:]] [[Պատկեր:Roman Empire Trajan 117AD.png|մինի| [[Հռոմեական կայսրություն]]ը՝ իր ամենամեծ տարածքով․ 117 թվական]] [[Հին Հռոմ|Հռոմը]] զբաղեցնում է [[Տիբեր]] գետի շրջակա տարածքը։ Պայմանակաորեն [[Հռոմի ստեղծում|ստեղծվել]] է մ․թ․ա․ 753 թվականին՝ շուրջ 244 տարի ղեկավարվելով [[Հռոմի թագավորության պատմություն|միապետական]] համակարգի՝ սկզբում անկախ ծագում ունեցող [[Լատիններ]]ի և [[Սաբիններ]]ի, այնուհետև Էտրուսկների կողմից։ Ըստ ավանդության ունեցել է 7 թագավորներ․ [[Հռոմուլոս]], [[Նումա Պոմպիլիոս]], [[Տուլուս Հոստիլիուս]], [[Անկոս Մարկիոս]], [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին]], [[Սերվիոս Տուլլիոս]] և [[Լուկիոս Տարքվինիոս Գոռոզ]]։ Մ․թ․ա․ 509 թվականին հռոմեացիներն իրենց քաղաքից վտարեցին վերջին թագավորին և հիմնեցին [[Հռոմեական հանրապետություն]]ը։ [[Հուլիոս Կեսար]]ի վերելքից և սպանությունից հետո՝ մ․թ․ա․ 1-ին դարում, Հռոմը դարերի ընթացքում աճեց՝ վերածվելով խոշոր [[Հռոմեական կայսրություն]]՝ տարածվելով [[Հռոմեական Բրիտանիա|Բրիտանիայից]] մինչև [[Միջագետք (Հռոմեական նահանգ)|Միջագետք]] և ընդգրկելով ամբողջ [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ավազանը, որտեղ հունական, հռոմեական և շատ այլ մշակույթներ միավորվում էին յուրօրինակ քաղաքակրթությունում։ Իտալական թերակղզին անվանվեց [[Հռոմեական Իտալիա|Իտալիա]] և ոչ թե նահանգ, այլ Հռոմ քաղաքի տարածք, որի շնորհիվ ուներ հատուկ կարգավիճակ<ref>{{cite book |last=Mommsen |first=Theodor |author-link=Theodor Mommsen |year=1855 |title=[[History of Rome (Mommsen)|History of Rome]], Book II: From the Abolition of the Monarchy in Rome to the Union of Italy |location=Leipzig |publisher=Reimer & Hirsel |isbn= }}</ref>։ Առաջին իմպերատոր [[Օկտավիանոս Օգոստոս]]ի երկար և հաղթական թագավորումը դրեց խաղաղության և բարգավաճման ոսկե դարի սկիզբը։ Հռոմեական կայսրությունն ուներ այդ ժամանակաների ամենաուժեղ տնտեսությունը, մշակութակութը, քաղաքական և ռազմական ուժերը։ Դա [[Աշխարհի պատմության խոշորագույն տերությունների (կայսրությունների) ցանկ|համաշխարհային պատմության ամենաընդարձակ կայսրություններից]] էր։ [[Տրայանոս]]ի ղեկավարման ընթացքում ընդգրկում էր 5 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք<ref name="size">{{cite journal |journal=Social Science History |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |first=Rein |last=Taagepera |volume=3 |issue=3/4 |year=1979 |page=125|doi=10.2307/1170959|jstor=1170959|publisher=Duke University Press |authorlink=Rein Taagepera}}</ref><ref name="cliodynamics.info">{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=2006|volume=12|issue=2|page=222|url=http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|accessdate=2016 թ․ փետրվարի 6|issn=1076-156X|deadurl=yes|archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20160517210851/http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|archivedate=2016 թ․ մայիսի 17|df=dmy-all}}</ref>։ Հռոմեական ժառանգությունը խոր ազդեցություն ունեցավ արևմտյան քաղաքակրթության վրա՝ ուրվագծելով ժամանակակից աշխարհի մեծ մասը․ հռոմեական ազդեցության շատ ժառանգություններում լայնորեն տարածված է [[ռոմանական լեզուներ]]ի կիրառությունը՝ ծագած լատիներենից, [[Հռոմեական թվեր|թվային համակարգը]], ժամանակակից արևմտյան այբուբենն ու [[Գրիգորյան օրացույց|օրացույցը]] և Քրիստոնեության ի հայտ գալը՝ որպես գլխավոր համաշխարհային կրոն<ref>{{cite book|last=Richard|first=Carl J.|title=Why we're all Romans : the Roman contribution to the western world|year=2010|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, Md.|isbn=0-7425-6779-6|pages=xi–xv|edition=1st pbk.}}</ref>։ Սկսած 3-րդ դարից, Հռոմեական կայսրությունը դանդաղորեն թուլացավ, իսկ 395 թվականին պառակտվեց երկու մասի։ [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն]]ը, վերջ ի վերջո բարբարոսների ներխուժման ճնշումների ներքո, 476 թվականին անկում ապրեց, երբ [[Հռոմուլոս Օգոստուլոս|վերջին կայսրը]] գահընկեց արվեց բարբարոսների առաջնորդ [[Օդոակր]]ի կողմից։ Մինչդեռ, [[Բյուզանդական կայսրություն|Արևմտյան կայսրությունը]] գոյատևեց հազարավոր տարիներ։ === Միջին դարեր === [[File:Iron Crown.JPG|thumb|upright=0.8|left|[[Երկաթե Լոմբարդական թագ]]ով թագադրվում էին Հռոմեական Սուրբ Միապետության արքաները]] [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում]]ից հետո, Իտալիան գրավվեց [[Օստգոթեր]]ի կողմից<ref>{{cite book|last=Sarris|first=Peter|title=Empires of faith : the fall of Rome to the rise of Islam, 500 – 700.|year=2011|publisher=Oxford UP|location=Oxford|isbn=0-19-926126-1|page=118|edition=1st. pub.}}</ref>, այնուհետև 6-րդ դարում կարճ ժամանակով [[Գոթական պատերազմ (535-554)|վերանվաճվեց]] [[Բյուզանդական կայսրություն|բյուզանդական կայսր]] [[Հուստինիանոս Ա]]-ի կողմից։ Նույն դարի վերջում [[Գերմանական ժողովուրդներ]]ի՝ [[Լանգոբարդներ]]ի ներխուժումը թուլացրեց Բյուզանդական վերահսկողությունը ([[Ռավեննայի էկզարխություն]]) և մոտ 1300 տարի թերակղզու քաղաքական միասնությանը վերջ տրվեց։ Հետագայում՝ 8-րդ դարում, Լոմբարդական թագավորությունը միացվեց [[Կառլոս Մեծ]]ի [[Ֆրանկական թագավորություն|Ֆրանկական թագավորությանը]]։ Նաև ֆրանկներն օգնեցին Իտալիայի կենտրոնում ձևավորել [[Պապական մարզ]]եր։ Մինչ 13-րդ դարը, իտալական քաղաքականությունում գերիշխող էր [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] և Վատիկանի միջև հարաբերությունները․ դրա հետ մեկտեղ շատ իտալական քաղաք-նահանգներ ճյուղավորվում էին՝ [[գվելֆեր և գիբելիններ]]ի կամ [[գվելֆեր և գիբելիններ]]ի<ref>{{cite book|last=Nolan|first=Cathal J.|title=The age of wars of religion, 1000–1650 : an encyclopedia of global warfare and civilization|url=https://archive.org/details/agewarsreligione00nola|year=2006|publisher=Greenwood Press|location=Westport (Connecticut)|isbn=0-313-33045-X|page=[https://archive.org/details/agewarsreligione00nola/page/n446 360]|edition=1. publ.}}</ref>։ [[File:Marco Polo Mosaic from Palazzo Tursi.jpg|thumb|upright=0.75|[[Մարկո Պոլո]], 13-րդ դարի հետազոտող, իր 24 տարվա ճամփորդությունները գրառել է «Աշխարհի հրաշքների մասին» գրքում<ref>{{cite web|title=Marco Polo - Exploration - HISTORY.com|url=http://www.history.com/topics/exploration/marco-polo|accessdate=2017 թ․ հունվարի 9}}</ref>։]] Գերմանական կայսրն ու Հռոմի պապը դարձան միջանադարյան Եվրոպայի [[համընդհանուր ուժ]]։ Ինչևէ, ինվեստուրայի համար վիճաբանությունը (երկու ծայրահեղական հայացքների կոնֆլիկտ, թե արդյոք աշխարհիկ մարդիկ՝ ինչպիսին թագավորներն են, կոմսերը կամ դուքսերն ունեն որևէ օրինական դեր եկեղեցական պաշտոնների նշանակամնա գործում) ու Իտալիայի հյուսիսում գվելֆերի և գիբելինների միջև բախումը հանգեցրեցին կայսերական-ֆեոդալական համակարգի անկմանը, որտեղ քաղաք-պետությունները ստացան անկախություն։ Հենց այդ քաոսային դարաշրջանում իտալական քաղաքներում ի հայտ եկան հատկանշական ինստիտուտներ, միջնադարյան կոմունաներ։ Հաշվի առնելով ծայրահեղ տարածքային ընդհարումներով իշխանության վակումը և Կայսրության և Պապական մարզի պայքարը, տեղի կոմունաները փնտրում էին օրենքի հաստատելու ինքնավար ուղիներ<ref>{{cite book|last=Jones|first=Philip|title=The Italian city-state : from Commune to Signoria|year=1997|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-822585-0|pages=55–77}}</ref>։ Ինվեստուրայի վիճաբանությունը վերջապես կայունացվեց [[Վորմսի համաձայնագիր|Վորմսի համաձայնագրով]]։ 1176 թվականին քաղաք- պետությունների միավորմամբ Լոմբարդական միությունը հաղթեց գերմանական կայսր [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս]]ին՝ [[Լենանոյի ճակատամարտ]]ում, այդպիսով ապահովելով արդյունավետ անկախություն Իտալիայի բազմաթիվ հյուսիսային և կենտրոնական քաղաքների համար։[[File:Naval Jack of Italy.svg|thumb|left|160px|[[Իտալական նավատորմ]]ի դրոշը, որը բաղկացած էր [[ծովային հանրապետություններ]]ի մեծ մասի զինանշաններից (ժամացուցույցի ուղղությամբ ձախից). [[Վենետիկի հանրապետություն|Վենետիկ]], [[Ջենովայի հանրապետություն|Ջենովա]], [[Պիզայի հանրապետություն|Պիզա]] և [[Ամալֆիի հանրապետություն|Ամալֆի]]]] Ափամերձ և հարավային տարածքներում, հանրապետություններն աճելով վերջ ի վերջո գերիշխող էին Միջերկրական ծովում և ունեին առևտրական ուղիների մենաշնորհ [[Արևելք (տարածաշրջան)|Արևելքում]]։ Նրանք անկախ տալասոկրատիկ քաղաք-պետություններ էին, չնայած նրանց մեծամասնությունը ծագում էին Բյուզանդական կայսրությանը պատկնող տարածքներից։ Բոլոր այդ քաղաքներն իրենց անկախության ընթացքում ունեին ղեկավարման նման համակրգ, որտեղ առևտրական դասակարգն ուներ զգալի ուժ։ Չնայած, գործնականում նրանք օլիգարխիկ էին և քիչ էին նման ժամանակակից ժողովրդավարությանը, հարաբերական քաղաքական ազատությունը նպաստեց ակադեմիական և գեղարվեստական առաջխաղացմանը<ref name=Lane>{{cite book|last=Lane|first=Frederic C.|title=Venice, a maritime republic|year=1991|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore|isbn=978-0-8018-1460-0|page=73|edition=4. print.}}</ref>։ Չորս առավել նշանավոր ծովամերձ պետություններից էին՝ Վենետիկը, Ջենովան, Պիզան և Ամաֆին։ Վենտիկն ու Ջենովան Եվրոպայի առևտրական դարպասներն էին՝ արևելքի համար և արտադրում էին ապակի, մինչ Ֆլորենցիան մետաքսի, բրդի, բանկերի և զարդերի մայրաքաղաքն էր։ Հարստությունը, որը բերում էի Իտալիային այդպիսի աշխատանքը, նշանակում էր, որ լայն հասարակական և մասնավոր գեղարվեստական նախագծերը կարող էին լինել պատվիրված։ Հանրապետությունները դժվարությամբ մասնակցեցին [[Խաչակրաց արշավանքներ]]ին՝ ապահովելով աջակցություն, հատկապես օգտագործելով քաղաքական և առևտրական հնարավորությունները<ref name=Lane/>։ Իտալիան առաջինը զգաց մեծ տնտեսական փոփոխությունները Եվրոպայում, որը հանգեցրեց [[առևտրական հեղոփոխություն|առևտրական հեղոփոխության]]․ [[Վենետիկ]]ի հանրապետությունը կարողացավ [[Կոստանդնուպոլսի գրավում (1204)|հաղթել Բյուզանդական կայսրությանը]] և ֆինանսավորել [[Մարկո Պոլո]]յի ճամփորդությունը դեպի Ասիա․ Իտալիայի քաղաքներում հիմնվեցին առաջին համալսարանները և գիտնական [[Թովմա Աքվինացի]]ն ստացավ միջազգային ճանաչում, [[Ֆրիդրիխ II Հոհենշտաուֆեն]]ն իտալիան դարձրեց քաղաքական-մշակութային կենտրոն, որը ներառում էր Սրբազան Հռոմեական կայսրությունը և [[Երուսաղեմի թագավորություն]]ը․ կապիտալիստական և բանկային ընտանիքները տեղափոխել են Ֆլորենցիա, որտեղ [[Դանթե Ալիգիերի|Դանթեն]] և [[Ջոտտո դի Բոնդոնե]]ն ազդեցիկ էին շուրջ 1300 տարի<ref name="auto"/>։ Հարավում, 9-րդ դարում, [[Սիցիլիա]]ն դարձավ [[Սիցիլիայի էմիրություն]]՝ բարգավաճելով մինչ 11-րդ դար, երբ Իտալո-Նորմանները նվաճեցին այն<ref>{{cite book|last=Ali|first=Ahmed Essa with Othman|title=Studies in Islamic civilization : the Muslim contribution to the Renaissance|year=2010|publisher=International Institute of Islamic Thought|location=Herndon, VA|isbn=978-1-56564-350-5|pages=38–40}}</ref>։ Բարդ իրադարձությունների արդյունքում հարավային Իտալիան զարգացավ որպես միացյալ թագավորություն։ [[Սարդինիա]]յում նախկին բյուզանդական նահանգները դարձան անկախ պետություններ՝ իտալերենում հայտնի որպես՝ Սարդինական միջնադարյան թագավորություն, չնայած կղզու որոշ հատվածներ գտնվում էին Գեոնայի կամ Պիզայի խշխանության տակ՝ մինչ 15-րդ դարի Արագոնական անեքսիան։ 1348 թվականի [[սև մահ]]ի [[համավարակ]]ն իր հետքը թողեց Իտալիայում, ոչնչացնելով բնակչության մեկ երրորդին<ref>Stéphane Barry and Norbert Gualde, "The Biggest Epidemics of History" (La plus grande épidémie de l'histoire), in ''L'Histoire'' n° 310, June 2006, pp. 45–46</ref><ref>"[http://www.brown.edu/Departments/Italian_Studies/dweb/plague/effects/death_toll.shtml Plague]". Brown University. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20090831003435/http://www.brown.edu/Departments/Italian_Studies/dweb/plague/effects/death_toll.shtml |date=31 August 2009 }}</ref>։ Սակայն ժանտախտից առողջացումը հանգեցրեց քաղաքների, առևտրի, տնտեսության վերականգնմանը, որի արդյունքում ծաղկում ապրեց [[հումանիզմ]]ը և [[վերածնունդ]]ը, որը հետագայում տարածվեց Եվրոպայում։ === Վաղ նոր ժամանակաշրջան === {{Հիմնական|Իտալական Վերածնունդ}} [[Պատկեր:Italy 1494.svg|մինի|ձախից|Իտալիայի նահանգները մինչ 1494 թվականի Իտալական պատերազմի սկիզբը:]] 1400-ական և 1500-ական թվականներին Իտալիայում սկիզբ առավ [[Վերածնունդ]]ը։ [[Իտալական Վերածնունդ|Իտալական Վերածննդով]] նշանավորվեց միջնադարից դեպի նոր ժամանակներ անցումը, երբ Եվրոպան տնտեսապես և մշակութային առումով վերականգնվեց [[Ուշ միջնադար|ուշ միջնադար]]ի ճգնաժամից և թևակոխեց [[Վաղ նոր դարաշրջան|վաղ նոր դարաշրջան]]։ Իտալական պետությունները դարձան տարածաշրջանային պետություններ՝ [[Արքայազն|արքայազն]]ների՝ դե ֆակտո միապետների արդյունավետ կառավարման տակ, որոնք վերահսկում էին նաև առևտուրը։ Նրանց արքունիքները դարձան [[Արվեստներ|արվեստի]] և [[Գիտություն|գիտության]] խոշոր կենտրոններ։ Իտալիայի իշխանապետությունները ժամանակակից պետությունների առաջին տեսակն էին՝ ի տարբերություն ֆեոդալական միապետությունների և բազմազգ կայսրությունների։ Իշխանապետությունները կառավարում էին [[քաղաքական դինաստիաներ]]ը և վաճառականների ընտանիքները, օրինակ՝ [[Մեդիչիներ]]ը՝ [[Ֆլորենցիա]]յում, [[Վիսկոնտիների ընտանիք|Վիսկոնտիներ]]ը և [[Սֆորցա ընտանիք|Սֆորցաները]]՝ [[Միլանի դքսություն]]ում, [[Դորիաների ընտանիք|Դորիաները]]՝ [[Ջենովայի հանրապետություն]]ում, [[Լորեդաններ]]ը, [[Մոչենիգոներ]]ը և [[Բարբարիգոներ]]ը՝ [[Վենետիկի հանրապետություն]]ում, [[Էստեներ]]ը՝ [[Ֆեռարա]]յում և [[Գոնզագաներ]]ը՝ [[Մանտովա]]յում<ref name="strathern" /><ref>[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511133416/http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm |date=11 May 2011 }}. {{ISBN|5-85050-825-2}}</ref>։ Այսպիսով, Վերածնունդն Իտալիայի առևտրային քաղաքների կուտակած հարստության արդյունքն էր՝ գերիշխող դինաստիաների [[Հովանավորչություն|հովանավորչության]] հետ մեկտեղ<ref name="strathern">Strathern, Paul ''The Medici: Godfathers of the Renaissance'' (2003)</ref>։ Իտալական Վերածնունդը զգալի ազդեցություն է թողել հետագա դարերի եվրոպական գեղանկարչության և քանդակագործության վրա։ Վերածննդի դարաշրջանի իտալացի հայտնի նկարիչներից և քանդակագործներից են [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Ֆիլիպո Բրունելեսկի]]ն, [[Սանդրո Բոտիչելլի]]ն, [[Միքելանջելո]]ն, [[Ռաֆայել Սանտի]]ն, [[Ջոտտո դի Բոնդոնե]]ն, [[Դոնատելլո]]ն և [[Տիցիան]]ը, ճարտարապետներից՝ [[Լեոն Բատիստա Ալբերտի]]ն, [[Անդրեա Պալլադիո]]ն և [[Դոնատո Բրամանտե]]ն։ [[Պատկեր:Leonardo self.jpg|thumb|upright|[[Լեոնարդո դա Վինչի]], Վերածննդի դարաշրջանի ներկայացուցիչ, ինքնադիմանկար (մոտ 1512 թ., [[Թուրինի թագավորական գրադարան]])]] Կոնստանցի տիեզերական ժողովին (1415–1417)` հօգուտ Հռոմի [[Արևմտյան պառակտում|արևմտյան պառակտում]]ից հետո, նոր [[Մարտինոս V]] պապը երեք տարի Իտալիայի մի շարք քաղաքներով ճանապարհորդելուց հետո վերադարձավ [[Պապական մարզ]] և Իտալիան վերականգնեց որպես Արևմտյան երկրների միակ քրիստոնեական կենտրոն։ Այդ ճանապարհորդության ժամանակ [[Մեդիչի բանկ]]ը դարձավ Պապական իշխանության պաշտոնական վարկային ինստիտուտը և նոր հարաբերություններ հաստատվեցին եկեղեցու և թերակղզու նոր քաղաքական դինաստիաների միջև։ Պապերը՝ որպես ընտրովի միապետներ, Վերածննդի դարաշրջանի կոնկլավները և կոնսիստորիաներն Իտալիայի դատարանների միջև դարձրեցին քաղաքական պայքարի առիթ՝ թերակղզում գերիշխող դեր գրավելու և [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Կաթոլիկ եկեղեցու]] վիթխարի ռեսուրսներին հասանելիություն ունենալու նպատակով։ 1439 թվականին [[Եվգինեոս IV]] պապը և Բյուզանդիայի [[Հովհաննես VIII Պալեոլոգոս]] կայսրը [[Ֆլորենցիայի տիեզերական ժողով]]ին, որը հյուրընկալել էր իտալացի բանկիր և քաղաքական գործիչ [[Կոզիմո դե Մեդիչի]]ն, հաշտության պայմանագիր կնքեցին Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիների միջև։ 1453 թվականին [[Նիկողայոս V]] պապը [[Ջիովաննի Ջուստինիանի]]ի գլխավորությամբ զորք ուղարկեց [[Կոստանդնուպոլսի պարիսպներ]]ը պաշտպանելու համար, սակայն վճռորոշ ճակատամարտում զորքը պարտվեց հրանոթներով զինված ավելի առաջնակարգ թուրքական բանակին, և սուլթան [[Մեհմեդ II]]-ը [[Կոստանդնուպոլսի անկում|գրավեց Բյուզանդիան]]։ Կոստանդնուպոլսի անկումը հանգեցրեց [[Վերածննդի հույն գիտնականներ|հույն գիտնականների]] և գրողների ներգաղթին Իտալիա՝ նպաստելով հունահռոմեական [[հումանիզմ]]ի նոր ալիքին<ref name="Britannica1">Encyclopædia Britannica, ''Renaissance'', 2008, O.Ed.</ref><ref name="Harris">Har, Michael H. ''History of Libraries in the Western World'', Scarecrow Press Incorporate, 1999, {{ISBN|0-8108-3724-2}}</ref><ref name="Norwich">Norwich, John Julius, ''A Short History of Byzantium'', 1997, Knopf, {{ISBN|0-679-45088-2}}</ref>։ Հումանիստ կառավարիչները, ինչպիսիք էին [[Ֆեդերիկո դա Մոնտեֆելտրո]]ն և [[Պիոս II]] պապն աշխատում էին [[Կատարյալ քաղաք|կատարյալ քաղաք]]ներ կառուցելու վրա, որտեղ ''մարդը պետք է ամեն ինչի չափանիշը լիներ'', այդ իսկ պատճառով հիմնեցին [[Ուրբինո]] և [[Պիենցա]] քաղաքները։ [[Ջովանի Պիկո դելլա Միրանդոլա|Պիկո դելլա Միրանդոլան]] գրեց «[[Մարդու արժանապատվության մասին ճառ]]»-ը, որը համարվում է [[Վերածննդի հումանիզմ|Վերածննդի դարաշրջանի հումանիզմի]] դրսևորումը, որտեղ նա ընդգծում էր մարդու [[Կամքի ազատություն|ազատ կամքի]] կարևորությունը։ Հումանիստ պատմաբան [[Լեոնարդո Բրունի]]ն առաջինն էր, որը պատմությունը բաժանեց երեք փուլի՝ հին, միջին և արդի<ref name=hankins-2001>{{cite book |url=http://www.hup.harvard.edu/results-list.php?collection=1389 |title=History of the Florentine People |volume=1 |author1=Leonardo Bruni |author2=James Hankins |date=9 October 2010 |publisher=Harvard University Press |location=Boston |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130103172600/http://www.hup.harvard.edu/results-list.php?collection=1389 |archive-date=3 January 2013}}</ref>։ Կոստանդնուպոլսի անկման երկրորդ հետևանքը [[աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի սկիզբն էր։ [[Պատկեր:Columbus Taking Possession.jpg|thumb|left|[[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը 1492 թվականին գլխավորում է դեպի Նոր աշխարհ արշավը։ [[Քրիստափոր Կոլումբոսի ճանապարհորդություններ|Նրա ճանապարհորդությունների]] արդյունքում հայտնագործվել է Ամերիկան, որը մարդկության պատմության մեջ նոր դարաշրջան բացեց և երկու աշխարհների միջև կապ ստեղծեց։]] Գերիշխող ծովային հանրապետությունների իտալացի հետազոտողները և ծովագնացները, որոնք ձգտում էին դեպի Հնդկաստան տանող, Օսմանյան կայսրությունը շրջանցող այլընտրանքային ճանապարհ գտնել, իրենց ծառայություններն առաջարկեցին Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանում գտնվող երկրների միապետներին և վճռորոշ դեր խաղացին աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների դարաշրջանում և Ամերիկայի՝ եվրոպացիների կողմից գաղութացման ժամանակ։ Նրանց շրջանում ամենանշանակալիներն էին [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը՝ գաղութարար, որը հայտնագործել է Նոր աշխարհը և Ամերիկան ու ճանապարհ հարթել եվրոպացիների բնակեցման համար<ref>Encyclopædia Britannica, 1993 ed., Vol. 16, pp. 605ff / Morison, ''Christopher Columbus'', 1955 ed., pp. 14ff</ref>, [[Ջոն Քեբոտ]]ը, որը նավարկում էր դեպի Անգլիա և առաջին եվրոպացին էր, որ ոտք դրեց «Նոր հայտնագործած մայրցամաքի վրա» և 1497 թվականին հետազոտեց Հյուսիսային Ամերիկայի որոշ հատվածներ<ref>{{cite web |year=2007 |url=http://www.newadvent.org/cathen/03126d.htm |title=''Catholic Encyclopedia'' "John & Sebastian Cabot" |publisher=newadvent |access-date=17 May 2008 }}</ref>, [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ն, որը նավարկում էր դեպի Պորտուգալիա և առաջինը մոտ 1501 թվականին ցույց տվեց, որ Նոր աշխարհը (հատկապես Բրազիլիան) Ասիան չէ, ինչպես սզբնական շրջանում ենթադրվում էր, այլ Հին աշխարհի բնակիչներին անհայտ չորրորդ մայրցամաք (Ամերիկան իր անունը ստացել է Ամերիգո Վեսպուչիից)<ref>{{cite book|author=Eric Martone|title=Italian Americans: The History and Culture of a People|url=https://books.google.com/books?id=MHJ1DQAAQBAJ&pg=PA109|year=2016|publisher=ABC-CLIO|page=504|isbn=9781610699952}}</ref> և [[Ջիովաննի դա Վեռացցանո]]ն, որը ծառայում էր Ֆրանսիային և առաջին եվրոպացին էր, որ 1524 թվականին հետազոտեց Հյուսիսային Ամերիկայի ատլանտյան ափը՝ Ֆլորիդայի և Նյու Բրանսուիկի միջև<ref>{{Cite book |url={{Google books|1qsuAAAAYAAJ |page=PA13 |keywords= |text= |plainurl=yes}} |title=The Life and Voyages of Verrazzano |last=Greene |first=George Washington |publisher=Folsom, Wells, and Thurston |year=1837 |location=Cambridge University |page=13 |author-link= |access-date=18 August 2017 |via=Google Books}}</ref>։ Կոստանդնուպոլսի անկմամբ [[Պատերազմներ Լոմբարդիայում|պատերազմները Լոմբարդիայում]] ավարտվեցին և Վենետիկի, Նեապոլի, Ֆլորենցիայի, Միլանի և Պապական իշխանության միջև պաշտպանողական դաշնագիր կնքվեց, որը հայտնի է «[[Սրբազան լիգա (1495)|Սրբազան լիգա]]» անվամբ։ [[Լորենցո Մեդիչի]]ն Վերածննդի դարաշրջանի մեծ հովանավոր էր Ֆլորենցիայից և Սրբազան լիգայի աջակիցը։ Մասնավորապես, [[Պացցիի դավադրություն]]ից հետո և [[Օսմանցիների ներխուժումն Իտալիա (1480-1481)|օսմանների՝ Իտալիա ներխուժելու]] անհաջող փորձի ժամանակ Մեդիչին խուսափեց լիգայի փլուզումից։ Այդուհանդերձ, [[Կարլ VIII (Ֆրանսիայի արքա)|Կարլ VIII]] արքայի ռազմական արշավն Իտալիայում հանգեցրեց Սրբազան լիգայի փլուզմանը և Վալուաների և Հաբսբուրգների միջև [[Իտալական պատերազմներ|իտալական պատերազմներ]]ի սկզբին։ 1500-ական թվականներին [[Բարձր Վերածնունդ|Բարձր Վերածննդի]] դարաշրջանում Իտալիան և՛ Եվրոպայի հիմնական մարտի դաշտն էր, և՛ մայրցամաքի մշակութա-տնտեսական կենտրոնը։ [[Հուլիոս II]]-ի (1503–1513) նման պապերը պայքարում էին օտարերկրյա միապետների դեմ Իտալիան կառավարելու համար, իսկ մյուս պապերը, օրինակ՝ [[Պողոս III]] պապը (1534–1549), նախընտրում էին միջնորդ հանդիսանալ եվրոպական գերտերությունների միջև՝ Իտալիայում խաղաղություն ապահովելու նպատակով։ Այս հակամարտության ժամանակ Մեդիչի պապերը՝ [[Լևոն X]]-ը (1513–1521) և [[Կղեմես VII]]-ը (1523–1534) ընդդիմացան բողոքականների [[ռեֆորմացիա]]յին և [[Եկատերինա Մեդիչի|պաշտպանեցին իրենց ընտանիքների շահերը]]։ 1559 թվականին ֆրանսիացիների՝ Իտալիա ներխուժումից և իտալական պատերազմներից հետո [[Հյուսիսային Իտալիա|Իտալիայի հյուսիսային հատվածի]] մի շարք պետություններ մնացին Սրբազան Հռոմեական կայսրության կազմում, անուղղակիորեն Ավստրիայի Հաբսբուրգների իշխանության տակ, մինչդեռ ամբողջ [[Հարավային Իտալիա]]ն (Նեապոլ, Սիցիլիա և Սարդինիա) և Միլանը Իսպանիայի Հաբսբուրգների իշխանության տակ էին։ [[Պատկեր:Flag of Repubblica Cispadana1.jpg|thumb|upright|[[Ցիսպադինի հանրապետություն|Ցիսպադինի հանրապետության]] դրոշը, որն ինքնիշխան Իտալական պետության առաջին [[Իտալիայի դրոշ|եռագույնն]] էր (1797)։]] Պապական իշխանությունը հզոր ուժ մնաց և սկսեց [[հակառեֆորմացիա|հակառեֆորմացիայի]] գործընթացը։ Տվյալ ժամանակաշրջանի գլխավոր իրադարձություններն են՝ [[Տրոնտոյի տիեզերական ժողով]]ը (1545–1563), [[Եղիսաբեթ I]] թագուհու վտարումը եկեղեցուց (1570) և [[Լեպանտոյի ծովամարտ]]ը (1571) (վերջին երկուսը տեղի են ունեցել [[Պիոս V]] պապի օրոք), [[Գրիգորյան աշտարակ|Գրիգորյան աստղադիտարանի]] կառուցումը, [[Գրիգորյան օրացույց]]ի ընդունումը, [[Գրիգոր XIII]] պապի օրոք [[Մատեո Ռիչչի]]ի [[Ճիզվիտների առաքելությունը Չինաստանում|ճիզվիտական առաքելությունը Չինաստանում]], [[Հուգենոտյան պատերազմներ]]ը, [[Կղեմես VIII]] պապի օրոք [[Թուրքական երկար պատերազմ|թուրքական երկար պատերազմ]]ը և [[Ջորդանո Բրունո]]յի մահապատիժը, Պապական մարզում [[Դեի Լինչեի ազգային ակադեմիա|դեի Լինչեի ազգային ակադեմիա]]յի ստեղծումը, որտեղ գլխավոր կերպարը [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ն էր (ավելի ուշ [[Գալիլեյի գործ|դատարանի առջև կանգնեց]]), [[Ուրբանոս VIII]] և [[Իննոկենտիոս X]] պապերի օրոք [[Երեսնամյա պատերազմ]]ի վերջին շրջանը, [[Թուրքական մեծ պատերազմ]]ի ժամանակ [[Իննոկենտիոս XI]] պապի կողմից վերջին [[Սրբազան լիգա (1684)|Սրբազան լիգա]]յի ստեղծումը։ Իտալիայի տնտեսությունն անկում ապրեց 1600-ական և 1700-ական թվականներին, քանի որ թերակղզին զրկվեց [[Տրանսատլանտյան ստրկավաճառություն|տրանսատլանտյան ստրկավաճառությանը]] մասնակցելու հնարավորությունից։ 18-րդ դարում գահաժառանգության շուրջ եվրոպական պատերազմներից հետո հարավն անցավ իսպանական Բուրբոնների, իսկ հյուսիսը՝ Ավստրիայի [[Հաբսբուրգ-Լոթարինգիա դինաստիա]]յի վերահսկողության տակ։ [[Հակաֆրանսիական կոալիցիա]]յի պատերազմների ժամանակ Նապոլեոնն Իտալիայի հյուսիս-կենտրոնական հատվածը վերակազմավորեց մի շարք ֆրանսիական [[քույր հանրապետություններ]]ի, իսկ հետո՝ [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիական կայսրության]] հետ [[Անձնական ունիա|միասին]]՝ [[Իտալական թագավորություն|Իտալիայի թագավորության]]<ref>Napoleon Bonaparte, "The Economy of the Empire in Italy: Instructions from Napoleon to Eugène, Viceroy of Italy," ''Exploring the European Past: Texts & Images'', Second Edition, ed. Timothy E. Gregory (Mason: Thomson, 2007), 65–66.</ref>։ Թերակղզու հարավային հատվածը կառավարում էր Նապոլեոնի փեսան՝ [[Յոախիմ Մյուրատ]]ը, որը [[Նեապոլի թագավորություն|Նեապոլի թագավորության]] արքան էր։ 1814 թվականի [[Վիեննայի վեհաժողով]]ը վերականգնեց 18-րդ դարավերջի իրավիճակը, սակայն [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] արժեքները հնարավոր չեղավ արմատախիլ անել և շուտով դրանք կրկին երևան եկան [[Քաղաքական ցնցումներ|քաղաքական ցնցումներ]]ի ժամանակ, որոնք բնորոշ էին 19-րդ դարի առաջին կեսին։ [[Նապոլեոնյան Իտալիայի դրոշներ|Նապոլեոնի ժամանակաշրջանում]]՝ 1797 թվականին, առաջին անգամ պաշտոնապես ընդունվեց [[Իտալիայի դրոշ|իտալական եռագույնը]] որպես ինքնիշխան Իտալական պետության՝ Հեղափոխական Ֆրանսիայի նապոլեոնյան քույր հանրապետության՝ [[Ցիսպադանի հանրապետություն|Ցիսպադանի հանրապետության]] ազգային դրոշ՝ Ֆրանսիական հեղափոխությանը (1789–1799) հաջորդած իրադարձությունների հիման վրա, որոնք իրենց արժեքների հետ մեկտեղ քարոզում էին ազգային [[ինքնորոշում]]<ref>{{cite book|last1=Maiorino |first1=Tarquinio|last2=Marchetti Tricamo|first2=Giuseppe |last3=Zagami |first3=Andrea |title=Il tricolore degli italiani. Storia avventurosa della nostra bandiera|year=2002 |publisher=Arnoldo Mondadori Editore|language=it|isbn=978-88-04-50946-2|page=156}}</ref><ref>[http://www.esteri.it/MAE/EN/Benvenuti_in_Italia/Conoscere_Italia/bandieraInno.htm The tri-coloured standard].Getting to Know Italy, Ministry of Foreign Affairs (retrieved 5 October 2008) {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080223131121/http://www.esteri.it/MAE/EN/Benvenuti_in_Italia/Conoscere_Italia/bandieraInno.htm |date=23 February 2008}}</ref>։ Այս իրադարձությունը նշվում է որպես [[Եռագույնի օր]]<ref name="miolegale">Article 1 of the law n. 671 of 31 December 1996 ("National celebration of the bicentenary of the first national flag")</ref>։ [[Իտալիայի ազգային գույներ|Իտալիայի եռագույնն]] առաջին անգամ հայտնվեց [[Իտալական կոկարդ|կոկարդի]] վրա 1789 թվականին<ref name="Cita|Ferorelli |p. 662">{{cite journal |last1=Ferorelli |first1=Nicola |date=1925 |title=La vera origine del tricolore italiano |url=http://www.risorgimento.it/rassegna/index.php?id=10511&ricerca_inizio=0&ricerca_query=&ricerca_ordine=DESC&ricerca_libera= |journal=Rassegna Storica del Risorgimento |volume= XII |issue=fasc. III |language=it|pages=662 }}</ref> և միայն յոթ տարի անց՝ 1796 թվականին, [[Լոմբարդիա լեգեոն|Լոմբարդիա լեգեոնն]] ընդունեց Իտալիայի կանաչ-սպիտակ-կարմիր [[Զինվորական դրոշ|զինվորական դրոշ]]ը<ref>{{cite book|last1=Tarozzi|first1=Fiorenza|last2=Vecchio|first2=Giorgio |title=Gli italiani e il tricolore|year=1999|publisher=Il Mulino|language=it|isbn=88-15-07163-6|pages=67–68}}</ref>։ === Իտալիայի միավորում === {{Հիմնական|Ռիսորջիմենտո}} {{բազմակի պատկեր | գոտի = left | պատկեր1 = Gebrüder Alinari - Giuseppe Mazzini (Zeno Fotografie).jpg | լայնություն1 = 126 | alt1 = | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Giuseppe Garibaldi (1866).jpg | լայնություն2 = 141 | alt2 = | նկարագրություն2 = | նկարագրություն = [[Ջուզեպպե Մացցինի]]ն (ձախից)՝ Իտալիայի հեղափոխական շարժման ազդեցիկ առաջնորդը և [[Ջուզեպպե Գարիբալդի]]ն (աջից)՝ նոր ժամանակաշրջանի մեծագույն գեներալներից մեկը<ref name="scholar and patriot">{{cite web |url={{Google books|iWK7AAAAIAAJ |page=PA133 |keywords=Garibaldi+one+of+the+greatest+generals+of+modern+time |text= |plainurl=yes}}|title=Scholar and Patriot|publisher=Manchester University Press|via=Google Books}}</ref> և «Երկու աշխարհների հերոսը», որը ղեկավարել և պայքարել է մի շարք մարտերում<ref name="Garibaldi on Encyclopædia Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/225978/Giuseppe-Garibaldi |title=Giuseppe Garibaldi (Italian revolutionary) |access-date=6 March 2014 | url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226091529/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/225978/Giuseppe-Garibaldi |archive-date=26 February 2014 }}</ref>, որոնք հանգեցրել են Իտալիայի միավորմանը։ }} [[Իտալիայի թագավորության հռչակում|Իտալիայի թագավորության ծնունդը]] [[Սավոյ դինաստիա]]յին հավատարիմ իտալացի ազգայնականների և միապետների ջանքերի արդյունքն էր, որոնք ընդհանուր նպատակ ունեին՝ ամբողջ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] վրա միացյալ թագավորություն ստեղծել։ 1815 թվականի [[Վիեննայի վեհաժողով]]ից հետո ստեղծվեց Իտալիայի [[Ռիսորջիմենտո]] սոցիալ-քաղաքական շարժումը՝ նպատակ ունենալով միավորել Իտալիան՝ կոնսոլիդացնելով թերակղզու տարբեր պետությունները և երկիրն ազատել օտարերկրյա վերահսկողությունից։ Աչքի ընկնող արմատական դեմքը հայրենասեր լրագրող [[Ջուզեպպե Մացցինի]]ն էր, որն անդամակցում էր «[[Կարբոնարներ|Կարբոնարի]]» գաղտնի հեղափոխական միությանը և 1830-ական թվականների սկզբին հիմնադրել էր «[[Երիտասարդ Իտալիա]]» ազդեցիկ քաղաքական շարժումը։ Մացցինին ունիտար հանրապետության կողմնակից էր և քարոզում էր ընդարձակ ազգայնական շարժում։ Նրա արգասաբեր քարոզչությունն օգնեց, որ միավորման շարժումն ակտիվ միանա։ Այս համատեքստում 1847 թվականին հանրայնորեն առաջին անգամ կատարվեց «[[Il Canto degli Italiani]]» երգը, որը 1946 թվականից Իտալիայի ազգային օրհներգն էր<ref>{{cite book|last1=Maiorino |first1=Tarquinio|last2=Marchetti Tricamo|first2=Giuseppe |last3=Zagami |first3=Andrea |title=Il tricolore degli italiani. Storia avventurosa della nostra bandiera|year=2002 |publisher=Arnoldo Mondadori Editore|language=it|isbn=978-88-04-50946-2|page=18}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.quirinale.it/page/inno|title=Fratelli d'Italia|access-date=1 October 2021|language=it}}</ref>։ Խոսքերի հեղինակը [[Գոֆրեդո Մամելի]]ն էր, երաժշտության հեղինակը՝ [[Միկելե Նովարո]]ն։ Երգը հայտնի է նաև «Inno di Mameli» անվամբ՝ խոսքերի հեղինակի պատվին կամ առաջին տողի՝ «Fratelli d'Italia» անվամբ։ [[Պատկեր:Image-Inno di Mameli 2.jpg|thumb|1946 թվականից Իտալիայի [[Ազգային օրհներգ|օրհներգի]]՝ «[[Իտալիայի օրհներգ|Il Canto degli Italiani]]»-ի հոլոգրաֆիկ պատճենը։]] «Երիտասարդ Իտալիա»-ի ամենահայտնի անդամը հեղափոխական գեներալ [[Ջուզեպպե Գարիբալդի]]ն էր, որը հայտնի էր իր չափազանց հավատարիմ հետևորդներով<ref>Denis Mack Smith, ''Modern Italy: A Political History'', (University of Michigan Press, 1997) p. 15. A literary echo may be found in the character of Giorgio Viola in Joseph Conrad's ''Nostromo''.</ref> և ղեկավարում էր Իտալիայի հարավային հատվածում հանուն միավորման հանրապետականների շարժումը։ Այդուհանդերձ, Իտալիայի հյուսիսում՝ [[Սարդինիայի թագավորություն|Սարդինիայի թագավորության]] (Սավոյ դինաստիա) կառավարությունը, որը գլխավորում էր [[Կամիլլո Բենսո Կավուր]]ը, միացյալ իտալական պետություն ստեղծելու ևս նկրտումներ ուներ։ 1848 թվականին ամբողջ Եվրոպայով ընթացող [[1848-1849 թվականների հեղափոխություններ|լիբերալ հեղափոխությունների]] համատեքստում [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրիայում]] [[Իտալա-ավստրիական պատերազմ (1848-1849)|անկախության համար առաջին անհաջող պատերազմը]] տեղի ունեցավ։ 1855 թվականին Սարդինիայի թագավորությունը [[Ղրիմի պատերազմ]]ում դարձավ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի դաշնակիցը, ինչը գերտերությունների աչքերում Կավուրի դիվանագիտությունը լեգիտիմ դարձրեց<ref>Enrico Dal Lago, "Lincoln, Cavour, and National Unification: American Republicanism and Italian Liberal Nationalism in Comparative Perspective." ''The Journal of the Civil War Era'' 3#1 (2013): 85–113.</ref><ref>William L. Langer, ed., ''An Encyclopedia of World Cup History''. 4th ed. 1968. pp 704–7.</ref>։ Սարդինիայի թագավորությունը Ֆրանսիայի օգնությամբ կրկին հարձակվեց Ավստրիական կայսրության վրա (1859 թվականի [[Իտալա-ֆրանս-ավստրիական պատերազմ (1859)|Իտալիայի անկախության երկրորդ պատերազմ]]), ինչի արդյունքում ազատագրվեց [[Լոմբարդիա]]ն։ [[Պլոմբիերի պայմանագիր|Պլոմբիերի պայմանագրի]] համաձայն՝ Սարդինիայի թագավորությունը զիջեց [[Սավոյ]]ը և [[Նիս]]ը [[Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն|Ֆրանսիային]], ինչի հետևանքով տեղի ունեցավ «[[Նիսի գաղթ]]ը» ({{lang-en|Niçard exodus}})` [[Նիսի իտալացիներ|Նիսում բնակվող իտալացիներ]]ի մասսայական գաղթն Իտալիա<ref>{{cite web|url=https://www.montecarlonews.it/2017/08/28/notizie/argomenti/altre-notizie-1/articolo/un-nizzardo-su-quattro-prese-la-via-dellesilio-in-seguito-allunita-ditalia-dice-lo-scrittore.html|title="Un nizzardo su quattro prese la via dell'esilio" in seguito all'unità d'Italia, dice lo scrittore Casalino Pierluigi|date=28 August 2017|access-date=14 May 2021|language=it}}</ref>։ [[Պատկեր:Italian-unification.gif|thumb|1829-1871 թվականներին Իտալիայի միավորումը պատկերող անիմացիոն քարտեզ։]] 1860–1861 թվականներին Գարիբալդին գլխավորեց Նեապոլի և Սիցիլիայի` միավորման համար շարժումը («[[Հազարական աշխարհազորի արշավ]]»)<ref>Mack Smith, Denis (1997). ''Modern Italy; A Political History''. Ann Arbor: The University of Michigan Press. {{ISBN|0-472-10895-6}}</ref>, մինչդեռ Սավոյ դինաստիայի բանակը նվաճեց Ապենինյան թերակղզու կենտրոնական շրջանները՝ բացառությամբ Հռոմի և Պապական մարզի մի մասի։ [[Տեանո]]ն Ջուզեպպե Գարիբալդիի և Սարդինիայի վերջին արքա [[Վիկտոր Էմանուիլ II]]-ի՝ 1860 թվականի հոկտեմբերի 26-ի նշանավոր հանդիպման վայրն էր, որտեղ Գարիբալդին սեղմեց Վիկտոր Էմանուիլի ձեռքը և նրան ճանաչեց որպես Իտալիայի արքա։ Այսպես, Գարիբալդին զոհեց հանրապետական հույսերը հանուն միապետության ներքո Իտալիայի միավորման։ Կավուրը համաձայնվեց ներառել նաև Գարիբալդիի Հարավային Իտալիան՝ թույլ տալով, որ այն 1860 թվականին Սարդինիայի թագավորության հետ միանա միությանը։ Սա հնարավորություն տվեց, որ Սարդինիայի կառավարությունը 1861 թվականի մարտի 17-ին հայտարարի Իտալիայի միացյալ թագավորության մասին<ref>{{Cite news |url=https://www.thelocal.it/20170317/everything-to-know-about-march-17th-italys-unity-unification-risorgimento-day |title=Everything you need to know about March 17th, Italy's Unity Day |date=17 March 2017|access-date=17 July 2017 |language=en}}</ref>։ Վիկտոր Էմանուիլ II-ն այնուհետև դարձավ միացյալ Իտալիայի առաջին արքան, իսկ մայրաքաղաքը Թուրինից տեղափոխվեց Ֆլորենցիա։ 1866 թվականին Վիկտոր Էմանուիլ II-ը [[Ավստրո-պրուսական պատերազմ]]ում դաշինք կնքեց [[Պրուսիա]]յի հետ՝ վարելով [[Իտալիայի անկախության երրորդ պատերազմ|Իտալիայի անկախության համար երրորդ պատերազմ]]ը, որը հնարավորություն տվեց բռնակցել Վենետոն։ Վերջապես 1870 թվականին, երբ Ֆրանսիան [[Ֆրանս-պրուսական պատերազմ|Ֆրանս-պրուսական աղետալի պատերազմում]] իր կայազորները թողեց Հռոմում՝ պրուսական մեծ զորքն ահի մեջ պահելու համար, իտալացիները շտապեցին լրացնել իշխանության մեջ եղած բացը՝ [[Հռոմի գրավում|գրավելով Պապական մարզը]]։ Ավարտվեց Իտալիայի միավորումը և շուտով Իտալիայի մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Հռոմ։ Վիկտոր Էմանուիլը, Գարիբալդին, Կավուրը և Մացցինին համարվում են ''Իտալիայի չորս հայրերը''<ref name="scholar and patriot" />։ === Լիբերալ ժամանակաշրջան === {{Հիմնական|Իտալիայի թագավորություն}} {{բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left | պատկեր1 = VictorEmmanuel2.jpg | լայնություն1 = 139 | alt1 = | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Tuminello, Lodovico (1824-1907) - Cavour cropped.jpg | լայնություն2 = 158 | alt2 = | նկարագրություն2 = | նկարագրություն = Իտալիայի միացման առաջնորդներ [[Վիկտոր Էմանուիլ II]]-ը (ձախից) և [[Կամիլլո Բենսո Կավուր]]ը (աջից) համապատասխանաբար դարձան միացյալ Իտալիայի առաջին թագավորը և առաջին վարչապետը։ }} Իտալիայի նորաստեղծ թագավորությունը ստացավ [[Մեծ տերություններ|գերտերության]] կարգավիճակ։ Սարդինիայի թագավորության Սահմանադրությունը՝ 1848 թվականի [[Ալբերտինոյի ստատուտ]]ը, 1861 թվականին տարածվեց ամբողջ Իտալիայի թագավորության վրա, որով նորաստեղծ պետությունը որոշակի ազատություն ուներ, սակայն չքավոր ու կրթություն չունեցող դասակարգը զրկված էր ընտրելու իրավունքից։ Նորաստեղծ թագավորության կառավարումն իրականացվում էր խորհրդարանական սահմանադրական միապետության շրջանակներում, որտեղ գերակշռում էին լիբերալ ուժերը։ [[Հյուսիսային Իտալիա]]ն արագ արդյունաբերականացվեց, իսկ հարավը և հյուսիսի գյուղական տարածքները շարունակեցին մնալ չզարգացած և գերբնակեցված, ինչը միլիոնավոր մարդկանց ստիպեց արտասահման գաղթել՝ ստեղծելով մեծ և ազդեցիկ [[Իտալական սփյուռք|սփյուռք]]։ [[Իտալիայի սոցիալիստական կուսակցություն]]ն անընդհատ ուժեղանում էր՝ մարտահրավեր նետելով ավանդական լիբերալ և պահպանողական ուժերին։ 19-րդ դարի վերջին երկու տասնամյակից սկսած՝ Իտալիան վերածվեց [[Իտալիայի գաղութներ|գաղութարար տերության]]՝ իր տիրապետության տակ վերցնելով [[Իտալական Էրիթրեա|Էրիթրեան]] և [[Իտալական Սոմալի|Սոմալին]]՝ Արևելյան Աֆրիկայում, [[Իտալական Տրիպոլիտանիա|Տրիպոլիտանիան]] և [[Իտալական Կիրենաիկա|Կիրենաիկան]]՝ Հյուսիսային Աֆրիկայում (վերջինս միավորվեց [[Իտալական Լիբիա|Լիբիայի]] գաղութի հետ) և [[Էգեյան ծովի իտալական կղզիներ|Դոդեկանես]] կղզիները<ref>(Bosworth (2005), p. 49.)</ref>։ 1899 թվականի նոյեմբերի 2-ից մինչև 1901 թվականի սեպտեմբերի 7-ը Իտալիան [[Ութ գերտերությունների դաշինք]]ի կազմում մասնակցեց [[Իհետուանի ապստամբություն|Իհետուանի ապստամբությանը]] Չինաստանում, 1901 թվականի սեպտեմբերի 7-ին [[Տյանցզինի իտալական կոնցեսիա|Տյանցզինի կոնցեսիան]] փոխանցվեց երկրին, իսկ 1902 թվականի հունիսի 7-ին կոնցեսիան անցավ Իտալիայի տիրապետության տակ և սկսեց ղեկավարվել [[Հյուպատոս (դիվանագետ)|հյուպատոսի]] կողմից։ 1913 թվականին ընդունվեց տղամարդկանց ընտրելու համընդհանուր իրավունքը։ Նախապատերազմական շրջանում՝ 1892-1921 թվականներին, վարչապետի պաշտոնը հինգ անգամ զբաղեցրեց [[Ջովաննի Ջոլիտտի]]ն. տվյալ ժամանակաշրջանը բնորոշվում է որպես Իտալիայի հասարակության տնտեսական, արդյունաբերական և քաղաքական-մշակութային արդիականացման շրջան։ [[Պատկեր:Vittoriano Altare della Patria 2013-09-16.jpg|thumb|upright=1.2|[[Վիտտորիանո|Վիկտոր Էմանուիլ II-ի հուշարձանը]] Հռոմում, որը համարվում է միացյալ պետության առաջին թագավորին նվիրված [[Իտալիայի պետական խորհրդանիշներ|Իտալիայի ազգային խորհրդանիշը]] և Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո [[Անհայտ զինվորի գերեզման (Իտալիա)|անհայտ զինվորի հուշահամալիրը]]։ Բացվել է 1911 թվականին [[Իտալիայի միավորման տարելից|Իտալիայի միավորման 50-ամյա տարելիցի]] կապակցությամբ։]] 1915 թվականին Իտալիան մտավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի մեջ՝ նպատակ ունենալով ավարտել ազգային միավորումը։ Այդ իսկ պատճառով Իտալիայի միջամտությունը պատերազմին պատմագրական տեսանկյունից համարվում է նաև Իտալիայի՝ [[Իտալիայի մուտքն Առաջին համաշխարհային պատերազմ|անկախության համար չորրորդ պատերազմը]]<ref>{{cite web|url=http://www.piacenzaprimogenita150.it/index.php?it/176/il-1861-e-le-quattro-guerre-per-lindipendenza-1848-1918|title=Il 1861 e le quattro Guerre per l'Indipendenza (1848–1918)|date=6 March 2015|language=it|access-date=12 March 2021}}</ref>, որով ավարտվում է [[Ռիսորջիմենտո|Իտալիայի միավորումը]], որին միտված ռազմական գործողությունները սկսվել էին դեռևս [[1848 թվականի հեղափոխություններ]]ի ժամանակ՝ [[Իտալա-ավստրիական պատերազմ (1848-1849)|Անկախության առաջին պատերազմով]]<ref name="ReferenceA">{{cite web|url=http://www.beniculturali.it/mibac/export/MiBAC/sito-MiBAC/Contenuti/MibacUnif/Eventi/visualizza_asset.html_1239896580.html|title=La Grande Guerra nei manifesti italiani dell'epoca|language=it|access-date=12 March 2021|archive-date=23 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923183754/http://www.beniculturali.it/mibac/export/MiBAC/sito-MiBAC/Contenuti/MibacUnif/Eventi/visualizza_asset.html_1239896580.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_LntMIUOXngC&q=%22quarta+guerra+d%27indipendenza%22&pg=PA41|title=Il Manuale di Storia in Italia, di Piergiovanni Genovesi|isbn=9788856818680|language=it|access-date=12 March 2021|last1=Genovesi|first1=Piergiovanni|date=11 June 2009}}</ref>։ Իտալիան, որը [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանական կայսրության]] և [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրո-Հունգարական կայսրության]] դաշնակիցն էր [[Եռյակ դաշինք]]ում, 1915 թվականին միացավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի իր [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցներ|դաշնակիցներին]]՝ [[Լոնդոնի պայմանագիր (1915)|խոստացված]] տարածքային պահանջները բավարարելու միտումով, որոնց թվում էին [[Ներքին Կրայնա]]յի արևմտյան հատվածը, նախկին [[Ավստրիական ծովեզր]]ը, [[Դալմաթիա]]ն, ինչպես նաև [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] որոշ հատվածներ։ Երկիրը, որպես «[[Մեծ քառյակ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|Մեծ քառյակի]]» գերտերություններից մեկը, մեծ ներդրում ունեցավ պատերազմում հաղթանակ տանելու մեջ։ [[Իտալական ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|Իտալական ռազմաճակատ]]ում մարտերը սկզբնական շրջանում արդյունք չէին տալիս, քանի որ իտալական զորքը երկարատև, [[Դիրքային պատերազմ|հյուծող պատերազմ]] էր վարում Ալպերում՝ ապահովելով փոքր առաջխաղացում և կրելով ծանր կորուստներ։ Այդուհանդերձ, բանակի վերակազմավորման և այսպես կոչված «՚99 տղաներ»-ի («Ragazzi del '99», 1899 թվականին ծնված բոլոր տղամարդիկ, որոնք դառնում էին 18 տարեկան) շնորհիվ Իտալիան հաղթանակներ տարավ այնպիսի խոշոր մարտերում, ինչպիսիք էին [[Մոնտե Գրապպայի առաջին մարտ|Մոնտե Գրապպան]] և [[Մոնտե Գրապպայի մարտ|Պիավե գետի մի շարք մարտերը]]։ 1918 թվականի հոկտեմբերին իտալացիները զանգվածային հարձակում սկսեցին, որի գագաթնակետը [[Վիտտորիո-Վենետոյի ճակատամարտ]]ում հաղթանակն էր։ Իտալացիների հաղթանակով<ref>Burgwyn, H. James: ''Italian foreign policy in the interwar period, 1918–1940.'' Greenwood Publishing Group, 1997. p. 4. {{ISBN|0-275-94877-3}}</ref><ref>Schindler, John R.: ''Isonzo: The Forgotten Sacrifice of the Great War.'' Greenwood Publishing Group, 2001. p. 303. {{ISBN|0-275-97204-6}}</ref><ref>Mack Smith, Denis: ''Mussolini.'' Knopf, 1982. p. 31. {{ISBN|0-394-50694-4}}</ref>, որն ամրագրվեց «[[Bollettino della Vittoria]]» և «[[Bollettino della Vittoria Navale]]» փաստաթղթերում, ավարտվեց Իտալական ռազմաճակատի պատերազմը, փլուզվեց [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն]]ը։ Այս հաղթանակը նաև կարևոր դեր խաղաց երկու շաբաթ անց Առաջին համաշխարհային պատերազմն [[Կոմպիենի զինադադար (1918)|ավարտվելու]] գործում։ Իտալիայի զինված ուժերը ներգրավված էին նաև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Աֆրիկյան թատերաբեմ|Աֆրիկյան]], [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Բալկանյան թատերաբեմ|Բալկանյան]], [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Միջինարևելյան թատերաբեմ|Միջինարևելյան թատերաբեմերում]], այնուհետև մասնակցեցին [[Կոստանդնուպոլսի պաշարում|Կոստանդնուպոլսի պաշարմանը]]։ Պատերազմի ժամանակ ավելի քան 650 000 իտալացի զինվոր և նույնքան էլ խաղաղ բնակչություն զոհվեց<ref>{{cite book |title=La Salute pubblica in Italia durante e dopo la Guerra |last=Mortara |first=G |year=1925 |publisher=Yale University Press |location=New Haven }}</ref>, իսկ թագավորությունը հայտնվեց սնանկացման եզրին։ [[Սեն Ժերմենի հաշտության պայմանագիր]]ը (1919) և [[Ռապալլոյի պայմանագիր (1920)|Ռապալլոյի պայմանագիր]]ը (1920) հնարավոր դարձրին [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի, [[Վենետիկ-Ջուլիա]]յի, [[Իստրիա]]յի, [[Կվարներ]]ի, ինչպես նաև [[Դալմաթիա]]յի [[Զադար]] քաղաքի բռնակցումը։ Հաջորդ՝ [[Հռոմի պայմանագիր (1924)|Հռոմի պայմանագրով]] (1924) Իտալիային բռնակցվեց [[Ռիեկա|Ֆիումե]] քաղաքը։ Իտալիան չստացավ Լոնդոնի պայմանագրով (1915) խոստացված մյուս տարածքները, այդ պատճառով պատերազմի այս ելքը հայտնի է նաև «[[Խեղված հաղթանակ|խեղված հաղթանակ]]» անվամբ։ [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն որդեգրեց «խեղված հաղթանակի» հռետորաբանությունը և դարձավ [[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|իտալական ֆաշիզմի]] հիմնադիրը, որը [[Ֆաշիստական Իտալիա (1922-1943)|Ֆաշիստական Իտալիա]]յի [[Քարոզչությունը Ֆաշիստական Իտալիայում|քարոզչության]] կարևոր կետն էր։ Պատմաբանները «խեղված հաղթանակը» համարում են «քաղաքական առասպել», որն օգտագործում էին ֆաշիստները՝ [[Իտալիայի գաղութներ|իտալական իմպերիալիզմը]] վառ պահելու և Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո [[Լիբերալիզմը և արմատականությունը Իտալիայում|լիբերալ Իտալիայի]] հաջողությունները խամրեցնելու նպատակով<ref>G.Sabbatucci, ''La vittoria mutilata'', in AA.VV., ''Miti e storia dell'Italia unita'', Il Mulino, Bologna 1999, pp.101–106</ref>։ Իտալիան նաև մշտական անդամի կարգավիճակ ստացավ [[Ազգերի լիգա]]յի գործադիր խորհրդում։ === Ֆաշիստական վարչակարգ === {{Հիմնական|Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Մեծ Իտալիա|Իտալիան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում}} [[Պատկեր:Duce Benito Mussolini.jpg|thumb|right|180px|[[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Ֆաշիստական]] բռնապետ [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն, որն իրեն անվանում էր [[դուչե]], [[Ֆաշիստական Իտալիա (1922-1943)|ղեկավարեց երկիրը 1922-1943 թվականներին]]։]] Առաջին համաշխարհային պատերազմի կործանիչ ազդեցությունից հետո սկսված [[Կարմիր երկամյակ|սոցիալիստական քարոզչությունը]]՝ ոգեշնչված [[Ռուսական հեղափոխություն]]ից, Իտալիայում հանգեցրեց հակահեղափոխության և բռնաճնշումների։ Լիբերալ հանրությունը, վախենալով խորհրդային ոճով հեղափոխությունից, սկսեց աջակցել փոքր [[Իտալիայի ազգային ֆաշիստական կուսակցություն|Ազգային ֆաշիստական կուսակցությանը]], որը ղեկավարում էր [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն։ 1922 թվականի հոկտեմբերին այդ կուսակցության «[[Սև վերնաշապիկավորներ]]ը» փորձեցին [[ցույց|զանգվածային ցույցեր]] կազմակերպել և [[պետական հեղաշրջում]] անել («[[Արշավանք Հռոմի վրա]]» անվամբ), ինչը ձախողվեց, սակայն վերջին պահին [[Վիկտոր Էմանուիլ III]] թագավորը հրաժարվեց հայտարարել պաշարման դրություն և Մուսոլինիին նշանակեց վարչապետ՝ այդպիսով քաղաքական իշխանությունն առանց զինված հակամարտության փոխանցելով ֆաշիստներին<ref>{{Cite book|title=The Seizure of Power: Fascism in Italy, 1919–1929|last=Lyttelton|first=Adrian|publisher=New York: Routledge|year=2008|isbn=978-0-415-55394-0|pages=75–77}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/event/March-on-Rome|title=March on Rome {{!}} Italian history|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-07-25}}</ref>։ Հաջորդ մի քանի տարիներին Մուսոլինին արգելեց բոլոր քաղաքական կուսակցությունների գործունեությունը և սահմանափակեց անձնական ազատությունները՝ հաստատելով բռնապետություն։ Այդ գործողությունները գրավեցին միջազգային հանրության ուշադրությունը, ինչն արդյունքում ոգեշնչման աղբյուր հանդիսացավ մյուս նմանատիպ բռնապետությունների համար, որոնցից էին Նացիստական Գերմանիան և Ֆրանկիստական Իսպանիան։ Իտալական ֆաշիզմը հիմնված էր իտալական ազգայնականության ու իմպերիալիզմի վրա և մասնավորապես ձգտում էր ավարտել իր կարծիքով կիսատ մնացած Իտալիայի միավորումը՝ երկրի կազմի մեջ [[Մեծ Իտալիա]]ն ներառելու միջոցով<ref name="autogenerated1922">Aristotle A. Kallis. ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''. London, England, UK; New York City, USA: Routledge, 2000, pp. 41.</ref><ref name="autogenerated3">Terence Ball, Richard Bellamy. The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought. Pp. 133</ref>։ Իտալիայի արևելյան հատվածում ֆաշիստները պնդում էին, որ Դալմաթիան իտալական մշակույթի մաս է, որտեղ բնակվող իտալացիները՝ ներառյալ [[Հարավային սլավոններ|հարավսլավոնական ծագում ունեցող]] իտալացված բնակչությունը, արտաքսվել էին Դալմաթիայից ու աքսորի մեջ էին գտնվում Իտալիայում։ Այնպես որ ֆաշիստներն աջակցում էին դալմաթիական ծագում ունեցող իտալացիների վերադարձին<ref>Jozo Tomasevich. War and Revolution in Yugoslavia 1941–1945: Occupation and Collaboration. Stanford, California, USA: Stanford University Press, 2001. P. 131.</ref>։ Մուսոլինին Դալմաթիան բնորոշում էր որպես դարեր շարունակ իտալական մշակութային արմատներ ունեցող տարածք՝ Իստրիայի նման<ref name="ReferenceB">Larry Wolff. Venice And the Slavs: The Discovery of Dalmatia in the Age of Enlightenment. Stanford, California, USA: Stanford University Press, P. 355.</ref>։ Իտալիայի հարավում ֆաշիտները պահանջում էին Մալթան, որը պատկանում էր Միացյալ Թագավորությանը և Կերկիրան, որը պատկանում էր Հունաստանին։ Հյուսիսում պահանջում էին Իտալական Շվեյցարիան, իսկ արևմուտքում՝ Կորսիկան, Նիսը և Սավոյը, որոնք պատկանում էին Ֆրանսիային<ref>Aristotle A. Kallis. ''Fascist Ideology: Expansionism in Italy and Germany 1922–1945''. London, England; UK; New York, New York, USA: Routledge, 2000. P. 118.</ref><ref>''Mussolini Unleashed, 1939–1941: Politics and Strategy in Fascist Italy's Last War''. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 1986, 1999. P. 38.</ref>։ Ֆաշիստական վարչակարգը Կորսիկայի մասին գրականություն էր հրատարակել, որը հավաստում էր կղզու իտալական լինելը<ref name="Davide Rodogno 2006. P. 88">Davide Rodogno. ''Fascism's European Empire: Italian Occupation during the Second World War''. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2006. P. 88.</ref>, իսկ Նիսի վերաբերյալ գրականության մեջ ասվում էր, որ այն իտալական տարածք է՝ ելնելով պատմական, ազգային և լեզվական հիմունքներից<ref name="Davide Rodogno 2006. P. 88" />։ [[Պատկեր:Italy's colonial empire.png|thumb|left|200px|[[Իտալիայի կայսրություն|Իտալիայի կայսրության]] ենթակայության տակ գտնվող տարածքները՝ {{Legend|#366635|Իտալիայի թագավորություն}}{{Legend|#CBFE75|Իտալիայի գաղութներ}} {{Legend|#666666|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գրաված պրոտեկտորատներ և տարածքներ}}]] [[Վիլլա Ջիուստիի հաշտություն]]ը, որով վերջ դրվեց Իտալիայի և Ավստրո-Հունգարիայի միջև պատերազմին Առաջին համաշխարհային պատերազմի վերջում, հանգեցրեց Իտալիային հարող Հարավսլավիայի տարածքների բռնակցմանն Իտալիային։ Միջպատերազմական շրջանում Ֆաշիստական Իտալիայի իշխանությունները բռնակցված տարածքներում սկսեցին [[Իտալացում|իտալացման]] արշավ, ինչը ճնշեց սլավոնական լեզուն, դպրոցները, քաղաքական կուսակցությունները և մշակութային հաստատությունները։ 1922 թվականից մինչև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ն ընկած ժամանակաշրջանում ճնշումների տակ ընկան նաև [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի [[գերմաներեն|գերմանախոս]] և [[Լադիներեն|լադինախոս]] բնակչությունը, ինչպես նաև [[Արևմտյան Ալպեր]]ի [[ֆրանսերեն|ֆրանսախոս]] և [[Ֆրանկոպրովանսալերեն|ֆրանկոպրովանսալախոս]] շրջանները, օրինակ՝ [[Վալլե Դ'Աոստա]]ն<ref>{{cite web|url=https://www.valledaosta-guidaturistica.it/toponomastica-valle-daosta/|title=I nomi dei comuni valdostani durante il fascismo|access-date=8 February 2022|language=it}}</ref>։ Մուսոլինին խոստացավ Իտալիային վերադարձնել Եվրոպայի [[Գերտերություն|գերտերության]] երբեմնի համբավը՝ ստեղծելով «Նոր Հռոմեական կայսրություն»<ref>{{cite book|last=Stephen J. Lee|title=European Dictatorships, 1918–1945|url=https://books.google.com/books?id=u-mm5UDlzBEC&pg=PA157|year=2008|publisher=Routledge |pages=157–58|isbn=978-0-415-45484-1}}</ref> և պահպանելով [[Միջերկրական ծով]]ում իր իշխանությունը։ [[Քարոզչությունը Ֆաշիստական Իտալիայում|Քարոզչության]] ընթացքում ֆաշիստները Միջերկրական ծովը նկարագրելու համար օգտագործում էին հին հռոմեական «[[Mare Nostrum]]» նշանաբանը ([[լատիներեն]]ից թարգմանաբար՝ «Մեր ծովը»)։ Այդ իսկ պատճառով ֆաշիստական վարչակարգը վարում էր [[Ինտերվենցիոնիզմ (քաղաքականություն)|ինտերվենցիոնիստական]] արտաքին քաղաքականություն։ 1923 թվականին Իտալիան [[Կերկիրայի միջադեպ|կարճ ժամանակով գրավեց Կերկիրա]] հունական կղզին, երբ հունական տարածքում սպանվեց գեներալ [[Էնրիկո Տելլինի|Տելլինին]]։ 1925 թվականին Իտալիան Ալբանիային ստիպեց [[դե ֆակտո]] դառնալ [[պրոտեկտորատ]]։ 1935 թվականին Մուսոլինին [[Երկրորդ իտալա-եթովպիական պատերազմ|ներխուժեց Եթովպիա]] և ստեղծեց [[Իտալական Արևելյան Աֆրիկա]]ն, ինչը հանգեցրեց միջազգային հանրությունից օտարացման և [[Ազգերի լիգա]]յից Իտալիայի դուրս գալուն։ Իտալիան [[Պողպատե պակտ|դաշինք կազմեց Նացիստական Գերմանիայի]] և [[Բեռլինյան պակտ|Ճապոնիայի կայսրության հետ]] ու [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ում սկսեց վճռականորեն աջակցել [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո]]յին։ 1939 թվականին Իտալիան [[Իտալիայի ներխուժումը Ալբանիա|պաշտոնապես բռնակցեց Ալբանիային]]։ 1940 թվականի հունիսի 10-ին Իտալիան մտավ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ։ Սկզբնական շրջանում հաջողություն գրանցելով [[Իտալիայի ներխուժումը Բրիտանական Սոմալի|Բրիտանական Սոմալիում]], [[Իտալիայի ներխուժումը Եգիպտոս|Եգիպտոսում]], [[Բալկանյան արշավանք|Բալկաններում]], որտեղ ստեղծվեց [[Դալմաթիայի նահանգ]]ը, ինչպես նաև արևելյան ռազմաճակատներում, իտալացիները պարտություն կրեցին Արևելյան Աֆրիկայում, [[Իտալական զորքերը ԽՍՀՄ-ում (1941-1943)|Խորհրդային Միությունում]] և [[Էլ-Ալամեյնի երկրորդ ճակատամարտ|Հյուսիսային Աֆրիկայում]]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ [[Իտալիայի ռազմական հանցագործություններ|Իտալիայի կողմից ռազմական հանցագործությունների]] թվում էին [[Արտադատարանային սպանություններ|արտադատարանային սպանություններ]]ն ու [[Էթնիկ զտումներ|էթնիկ զտումներ]]ը<ref name="JamesBurgwyn_2004">James H. Burgwyn (2004). [http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/rmis/2004/00000009/00000003/art00005 General Roatta's war against the partisans in Yugoslavia: 1942] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921054155/http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/rmis/2004/00000009/00000003/art00005 |date=21 September 2013 }}, Journal of Modern Italian Studies, Volume 9, Number 3, pp. 314–329(16)</ref>՝ մոտ 25 000 մարդու [[Իտալիայի համակենտրոնացման ճամբարների ցանկ|Իտալիայի համակենտրոնացման ճամբարներ]] արտաքսելու միջոցով, որոնց թվում էին հիմնականում հրեաներ, խորվաթներ և սլավոններ։ Համակենտրոնացման ճամբարներից էին [[Ռաբ համակենտրոնացման ճամբար|Ռաբ]]ը, [[Գոնարս համակենտրոնացման ճամբար|Գոնարս]]ը, [[Մոնիգո համակենտրոնացման ճամբար|Մոնիգո]]ն, [[Ռենիչի դի Անգիարի]]ն և այլն։ [[Հարավսլավիայի ժողովրդա-ազատագրական բանակ|Հարավսլավացի պարտիզանները]] պատերազմից առաջ և հետո ևս ռազմական հանցագործություններ էին գործում (ներառյալ [[Ֆոյբա|ֆոյբա]]ն) տեղի էթնիկ իտալացի բնակչության նկատմամբ ([[Իտալացիները Իստրիայում|Իստրիայի իտալացիների]] և [[Իտալացիները Դալմաթիայում|Դալմաթիայի իտալացիների]])։ Ի տարբերություն Գերմանիայի՝ Իտալիայում և Հարավսլավիայում ավելի քիչ ռազմական հանցագործություններ են գրանցվել<ref name="RoryCarroll_2001">[https://web.archive.org/web/20130716012326/http://www.guardian.co.uk/education/2001/jun/25/artsandhumanities.highereducation Italy's bloody secret] (archived by WebCite), written by Rory Carroll, Education, The Guardian, June 2001</ref><ref name="Pedaliu_JContHistory">Effie Pedaliu (2004) Britain and the 'Hand-over' of Italian War Criminals to Yugoslavia, 1945–48. Journal of Contemporary History. Vol. 39, No. 4, Special Issue: Collective Memory, pp. 503–529</ref><ref name="oliva06">Gianni Oliva (2006) [http://www.libreriauniversitaria.it/si-ammazza-troppo-poco-crimini/libro/9788804551294 ''«Si ammazza troppo poco». I crimini di guerra italiani. 1940–43''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720023109/http://www.libreriauniversitaria.it/si-ammazza-troppo-poco-crimini/libro/9788804551294 |date=20 July 2011 }}, Mondadori, {{ISBN|88-04-55129-1}}</ref><ref name="blpp2004">Baldissara, Luca & Pezzino, Paolo (2004). ''Crimini e memorie di guerra: violenze contro le popolazioni e politiche del ricordo'', L'Ancora del Mediterraneo. {{ISBN|978-88-8325-135-1}}</ref>։ [[Պատկեր:01 partigiani a milano1.jpg|thumb|[[Իտալիայի դիմադրության շարժում|Իտալացի պարտիզանները]] Միլանում [[Քաղաքացիական պատերազմ Իտալիայում (1943-1945)|քաղաքացիական պատերազմի]] ժամանակ, 1945 թվականի ապրիլ։]] 1943 թվականի հուլիսին դաշնակիցները [[Սիցիլիական գործողություն|ներխուժեցին Սիցիլիա]], ինչը [[Ֆաշիստական վարչակարգի տապալումը Իտալիայում|հուլիսի 25-ին]] հանգեցրեց Ֆաշիստական վարչակարգի փլուզմանը և Մուսոլինիի տապալմանը։ Վիկտոր Էմանուիլ III թագավորի հրամանով և [[Ֆաշիզմի մեծ խորհուրդ|Ֆաշիզմի մեծ խորհրդի]] անդամների մեծամասնության հետ համագործակցությամբ (որոնք անվստահություն հայտնեցին) Մուսոլինին հեռացվեց իշխանությունից և ձերբակալվեց։ Սեպտեմբերի 8-ին Իտալիան [[Հաշտության պայմանագիր Իտալիայի և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցների միջև|հաշտագիր ստորագրեց]]՝ վերջ դնելով իր դաշնակիցների հետ պատերազմին։ Կարճ ժամանակ անց գերմանացիներն իտալացի ֆաշիստների օգնությամբ իրենց ձեռքը վերցրին Իտալիայի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածների վերահսկողությունը։ Հյուսիսում գերմանացիները ստեղծեցին [[Իտալիայի Սոցիալական Հանրապետություն]]ը՝ նացիստական [[Խամաճիկ պետություն|խամաճիկ պետություն]], որի ղեկավարը դարձավ Մուսոլինին, երբ նրան [[Կաղնի գործողություն|փրկեցին]] գերմանացի դեսանտայինները։ Հարավում որոշ իտալական զորքեր ձևավորեցին [[Իտալիայի պատերազմող բանակ]]ը, որը դաշնակիցների հետ մարտնչում էր մինչև պատերազմի ավարտը, մինչդեռ մյուս իտալական զորքերը, որոնք հավատարիմ էին Մուսոլինիին և նրա Սոցիալական Հանրապետությանը, շարունակում էին գերմանացիների հետ կռվել [[Ազգային հանրապետական բանակ (Իտալիա)|Ազգային հանրապետական բանակի]] կազմում։ Բացի այդ, հաշտությունից հետո մեծ [[Իտալիայի դիմադրության շարժում|հակաֆաշիստական դիմադրության շարժում]] սկսվեց, որը [[Գերիլիա|պարտիզանական պատերազմ]] էր վարում [[Առանցք գործողություն|նացիստ գերմանացի օկուպանտների]] և [[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Իտալիայի ֆաշիստական ուժերի]] դեմ։ Արդյունքում երկիրը մտավ քաղաքացիական պատերազմի մեջ։ 1945 թվականի ապրիլի վերջին, երբ զգացվում էր պարտությունը, Մուսոլինին փորձեց փախչել հյուսիս<ref>{{Citation |first=Marino |last=Viganò |title=Un'analisi accurata della presunta fuga in Svizzera |journal=Nuova Storia Contemporanea |volume=3 |year=2001 |language=it}}</ref>, բայց իտալացի պարտիզանները նրան գերեվարեցին և [[Բենիտո Մուսոլինիի մահը|մահապատժի ենթարկեցին]] [[Կոմո|Կոմո լճի]] մոտ։ Այնուհետև մարմինը տարան [[Միլան]], որտեղ գլխիվայր կախեցին սպասարկման կայանում, որպեսզի ամբողջ հանրությունը տեսնի և համոզվի նրա մահվան մեջ<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/28/newsid_3564000/3564529.stm |title=1945: Italian partisans kill Mussolini |access-date=17 October 2011 |work=BBC News |date=28 April 1945 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20111126075555/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/28/newsid_3564000/3564529.stm |archive-date=26 November 2011}}</ref>։ Մարտական գործողություններն ավարտվեցին 1945 թվականի ապրիլի 29-ին, երբ [[Կազերտայի հանձնումը|գերմանական ուժերը հանձնվեցին Իտալիայում]]։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի կորուստներ|Գրեթե կես միլիոն իտալացի (ներառյալ խաղաղ բնակչությունը) զոհվեց]] պատերազմի ժամանակ<ref name="britannica.com">{{cite encyclopedia |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |title=Italy – Britannica Online Encyclopedia |encyclopedia=Britannica.com |access-date=2 August 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120306095718/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |archive-date=6 March 2012}}</ref>, հասարակությունը բաժանվեց, իսկ Իտալիայի տնտեսությունն ամբողությամբ փլուզվեց. 1944 թվականին մեկ բնակչին բաժին ընկնող եկամուտը նվազագույնն էր 44 տարիների ընթացքում<ref>Adrian Lyttelton (editor), ''"Liberal and fascist Italy, 1900–1945"'', Oxford University Press, 2002. p. 13</ref>։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Իտալիան բարկացած էր միապետության վրա, քանի որ այն վերջին քսան տարիների ընթացքում աջակցում էր ֆաշիստական վարչակարգին։ Այս հիասթափությունները նպաստեցին Իտալիայի հանրապետական շարժման վերածնմանը<ref>{{Citation|year=1970|title=Italia|encyclopedia=Dizionario enciclopedico italiano|volume=VI|page=456|publisher=Treccani|language=it}}</ref>։ === Հանրապետական շրջան === {{Հիմնական|Իտալիայի նորագույն պատմություն}} [[Պատկեր:Alcide de Gasperi 2.jpg|thumb|upright|left|Իտալիայի [[Իտալիայի վարչապետների ցանկ|առաջին]] հանրապետական [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] [[Ալչիդե դե Գասպերի]]ն, որը համարվում է նաև [[Եվրոպական Միության հիմնադիր հայրեր|Եվրոպական Միության հիմնադիրներից]] մեկը:]] 1946 թվականի հունիսի 2-ի [[Իտալիայի սահմանադրական հանրաքվե (1946)|հանրաքվեից]]<ref>{{cite video |year=1946 |title=Damage Foreshadows A-Bomb Test, 1946/06/06 (1946) |url=https://archive.org/details/1946-06-06_Damage_Foreshadows_A-Bomb_Test |publisher=Universal Newsreel |access-date=22 February 2012}}</ref> հետո Իտալիան դարձավ հանրապետություն. այդ օրը նշվում է որպես [[Festa della Repubblica|Հանրապետության օր]] ({{lang-it|Festa della Repubblica}})։ Սա առաջին անգամն էր, որ իտալացի կանայք քվեարկեցին համազգային մակարդակով և երկրորդ անգամը՝ հաշվի առնելով տեղական ընտրությունները, որոնք տեղի էին ունեցել որոշ քաղաքներում հանրաքվեից մի քանի ամիս առաջ<ref>{{cite web |url=http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |title=Italia 1946: le donne al voto, dossier a cura di Mariachiara Fugazza e Silvia Cassamagnaghi |access-date=30 May 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520041048/http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |archive-date=20 May 2011}}</ref><ref>{{cite news |title=La prima volta in cui le donne votarono in Italia, 75 anni fa |url=https://www.ilpost.it/2021/03/10/primo-voto-italia-donne-10-marzo-1946/ |access-date=24 August 2021 |work=Il Post |date=10 March 2021 |language=it-IT}}</ref>։ [[Վիկտոր Էմանուիլ III]]-ի որդին՝ [[Ումբերտո II]]-ը, ստիպված էր հրաժարվել գահից, որից հետո արտաքսվեց։ 1948 թվականի հունվարի 1-ին հաստատվեց [[Իտալիայի սահմանադրություն|Հանրապետության Սահմանադրություն]]ը։ Իտալիայի հետ [[Խաղաղության պայմանագիր Իտալիայի հետ (1947)|Խաղաղության պայմանագրով]] [[Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն|Հարավսլավիան]] բռնակցեց [[Իստրիա]]ն, [[Կվարներ]]ը, [[Վենետիկ-Ջուլիա]]յի մեծ մասը, ինչպես նաև [[Դալմաթիա]]յի [[Զադար]] քաղաքը, ինչը հանգեցրեց [[Իտալացիների արտագաղթը Իստրիայից և Դալմաթիայից|Իստրիա-դալմաթյան արտագաղթին]]. տեղի էթնիկ [[իտալացիներ]]ի ([[Իտալացիները Իստրիայում|Իստրիայի իտալացիներ]]ը և [[Իտալացիները Դալմաթիայում|Դալմաթիայի իտալացիները]]) մոտ 230 000-350 000-ը գաղթեցին, մյուսները, լինելով էթնիկ սլավոններ, խորվաթներ և [[Իստրոռումիններ|իստրոռումիններ]], նախընտրեցին պահպանել Իտալիայի քաղաքացիությունը<ref>{{cite web |first=Benedetta |last=Tobagi |url=http://www.treccani.it/scuola/lezioni/storia/la_repubblica_italiana.html |title=La Repubblica italiana &#124; Treccani, il portale del sapere |publisher=Treccani.it |access-date=28 January 2015}}</ref>։ Ավելի ուշ, [[Տրիեստի ազատ տարածք]]ը բաժանվեց երկու պետությունների։ Իտալիան ևս կորցրեց իր գաղութները՝ պաշտոնապես վերջ դնելով [[Իտալիայի կայսրություն|Իտալիայի կայսրությանը]]։ 1950 թվականին [[Իտալական Սոմալի]]ն մինչև 1960 թվականի հուլիսի 1-ը դարձավ ՄԱԿ-ի մանդատի տակ գտնվող, սակայն Իտալիայի կողմից կառավարվող տարածք։ Իտալիայի ներկայիս սահմանը գոյություն ունի 1975 թվականից, երբ [[Տրիեստ]]ը պաշտոնապես կրկին կցվեց Իտալիային։ Հնարավոր կոմունիստական հեղափոխություն լինելու վախերը (հատկապես Միացյալ Նահանգներում) վճռորոշ դեր խաղացին 1948 թվականի ապրիլի 18-ին կայացած առաջին [[Իտալիայի խորհրդարանական ընտրություններ (1948)|խորհրդարանական ընտրություններում]], երբ [[Քրիստոնյա դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|քրիստոնյա դեմոկրատներն]] [[Ալչիդե դե Գասպերի]]ի ղեկավարությամբ համոզիչ հաղթանակ տարան<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=UV-ti1sYcbcC |title=NATO 1948: The Birth of the Transatlantic Alliance |author1=Lawrence S. Kaplan |author2=Morris Honick |pages=52–55 |date=2007 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-0-7425-3917-4}}</ref><ref>{{Cite book |author=Robert Ventresca |title=From Fascism to Democracy: Culture and Politics in the Italian Election of 1948 |publisher=University of Toronto Press |date=2004 |pages=236–37}}</ref>։ Այնուհետև 1949 թվականին Իտալիան դարձավ [[ՆԱՏՕ]]-ի անդամ։ [[Մարշալի պլան]]ն օգնեց վերականգնել Իտալիայի տնտեսությունը, որը մինչև 1960-ականների վերջ կայուն ձևով աճում էր. սա հայտնի է «[[Իտալական տնտեսական հրաշք|Տնտեսական հրաշք]]» անվամբ։ 1957 թվականին Իտալիան դարձավ [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|Եվրոպական տնտեսական համագործակցության]] համահիմնադիրներից մեկը, որը 1993 թվականին վերափոխվեց [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]]։ [[Պատկեր:Римський договір.jpg|thumb|right|1957 թվականի մարտի 25-ին [[Հռոմի պայմանագիր|Հռոմի պայմանագրի]] ստորագրումը, որով ստեղծվեց [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն]]ը՝ ներկայիս [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]] «նախնին»:]] 1960-ական թվականների վերջից մինչև 1980-ականների սկիզբը երկրում հայտնի էին «[[Կապարի տարիներ (Իտալիա)|Կապարի տարիներ]]» անվամբ՝ մի ժամանակաշրջան, որը բնորոշվում է տնտեսական ճգնաժամով (հատկապես [[Նավթի ճգնաժամ (1973)|1973 թվականի նավթի ճգնաժամից]] հետո), համատարած սոցիալական կոնֆլիկտներով և ահաբեկչական գործողություններով, որոնք հրահրում էին ընդդիմադիր ծայրահեղական խմբերը՝ ԱՄՆ և ԽՍՀՄ հետախուզական ծառայությունների ներգրավմամբ<ref>{{cite web |title=Commissione parlamentare d'inchiesta sul terrorismo in Italia e sulle cause della mancata individuazione dei responsabili delle stragi (Parliamentary investigative commission on terrorism in Italy and the failure to identify the perpetrators) |year=1995 |access-date=2 May 2006 |url=http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060819211212/http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf <!-- Bot retrieved archive --> |archive-date=19 August 2006 |language=it}}</ref><ref name="Docs"> {{cite web |title=Secret Warfare: Operation Gladio and NATO's Stay-Behind Armies |access-date=2 May 2006 |publisher=Swiss Federal Institute of Technology / International Relation and Security Network |url=http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm#Documents |archive-url=https://web.archive.org/web/20060425182721/http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm |archive-date=25 April 2006 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |title=Clarion: Philip Willan, Guardian, 24 June 2000, p. 19 |publisher=Cambridgeclarion.org |date=24 June 2000 |access-date=24 April 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100329113138/http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |archive-date=29 March 2010}}</ref>։ Կապարի տարիների գագաթնակետը 1978 թվականին քրիստոնյա դեմոկրատների ղեկավար [[Ալդո Մորո]]յի սպանությունն էր և 1985 թվականին [[Ահաբեկչություն Բոլոնիայում|Բոլոնիայում երկաթգծի կայարանում տեղի ունեցած ահաբեկչությունը]], որի ժամանակ 85 մարդ էր զոհվել։ 1980-ականներին՝ առաջին անգամ սկսած 1945 թվականից, երկու կառավարությունները գլխավորում էին ոչ քրիստոնյա դեմոկրատ վարչապետներ՝ մեկը հանրապետական ([[Ջովաննի Սպադոլինի]]), մյուսը՝ սոցիալիստ ([[Բետինո Քրաքսի]]), սակայն քրիստոնյա դեմոկրատներն այդպես էլ մնացին հիմնական իշխող կուսակցությունը։ Քրաքսիի կառավարման տարիներին տնտեսությունը վերականգնվեց և Իտալիան դարձավ աշխարհի հինգերորդ արդյունաբերական պետությունը, երբ 1970-ականներին մտավ [[Մեծ յոթնյակ]]։ Այդուհանդերձ, Քրաքսիի կառավարման տարիներին նրա վարած ծախսերի քաղաքականության հետևանքով Իտալիայի պետական պարտքը շեշտակի աճեց՝ գերազանցելով երկրի ՀՆԱ-ի 100%-ը։ [[Պատկեր:Strage di bologna funerali 1.jpg|thumb|left|1980 թվականի օգոստոսի 2-ին [[Ահաբեկչություն Բոլոնիայում|Բոլոնիայում տեղի ունեցած պայթյուններից]] զոհերի թաղումը. [[Կապարի տարիներ (Իտալիա)|Կապարի տարիներ]]ին սա ամենաշատ զոհ ունեցող ահաբեկչական հարձակումն էր Իտալիայում։]] 1992-1993 թվականներին [[Կոզա Նոստրա|սիցիլիական մաֆիա]]ն մի քանի ահաբեկչական հարձակումներ է կազմակերպել Իտալիայում՝ «[[Մաքսի դատավարություն|Մաքսի դատավարության]]» ժամանակ մի քանի ցմահ դատավճիռներից և կառավարության նախաձեռնած նոր հակամաֆիական միջոցառումներից հետո։ 1992 թվականին դինամիտի երկու խոշոր պայթյունների հետևանքով զոհվեցին դատավորներ [[Ջովաննի Ֆալկոնե]]ն (մայիսի 23, [[Պայթյուններ Կապաչիում|Կապաչիի պայթյուններ]]) և [[Պաոլո Բորսելինո]]ն (հուլիսի 19, [[Վիա դը Ամելիոյի պայթյուններ]])<ref>{{cite web |url=https://www.corriere.it/International/english/articoli/2012/03/08/borsellino.shtml |title=New Arrests for Via D'Amelio Bomb Attack |publisher=corriere.it |date=8 March 2012}}</ref>։ Մեկ տարի անց (1993 թվականի մայիս-հուլիս) հարձակում արվեց զբոսաշրջային վայրերի վրա, ինչպիսիք էին [[Պայթյուններ Վիա դեի Ջեորգոֆիլիում|Վիա դեի Ջեորգոֆիլին]] Ֆլորենցիայում, [[Պայթյուն Վիա Պալեստրոյում|Վիա Պալեստրոն]] Միլանում և [[Լաթերանի բազիլիկ եկեղեցի|Լաթերանի բազիլիկ եկեղեցու]] հրապարակը ու Վիա Սան Տեոդորոն Հռոմում, ինչի հետևանքով զոհվեց 10 մարդ, վիրավորվեց 93-ը և մեծ վնաս հասցվեց մշակութային օբյեկտներին, որոնցից էր [[Ուֆֆիցի|Ուֆֆիցի պատկերասրահը]]։ Կաթոլիկ եկեղեցին բացեիբաց դատապարտեց մաֆիային, երկու եկեղեցիներում պայթյուններ հնչեցին, իսկ մաֆիային դեմ արտահայտվող քահանան սպանվեց Հռոմում<ref name=Dickie2007p416>{{cite book|author=John Dickie|title=Cosa Nostra. A History of the Sicilian Mafia|url=https://archive.org/details/cosanostrahistor0000dick_z0s5|publisher=Hodder & Stoughton|year=2007|page=[https://archive.org/details/cosanostrahistor0000dick_z0s5/page/416 416]|isbn=978-0340935262}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ipezzimancanti.it/download/Tagliavia%20sentenza.pdf|title=Sentenza del processo di 1º grado a Francesco Tagliavia per le stragi del 1993}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.parlamento.it/application/xmanager/projects/parlamento/Reso.steno.26.3.2012Int..pdf|title=Audizione del procuratore Sergio Lari dinanzi alla Commissione Parlamentare Antimafia – XVI LEGISLATURA (PDF).}}</ref>։ 1990-ական թվականների սկզբին Իտալիան զգալի մարտահրավերների առաջ կանգնեց, քանի որ քաղաքական կաթվածից, հսկայական պետական պարտքից և լայնատարած կոռուպցիոն համակարգից (հայտնի է Տանգենտոպոլի անվամբ և բացահայտվել է [[«Մաքուր ձեռքեր» գործողություն|«Մաքուր ձեռքեր»]] հետաքննության արդյունքում) հիասթափված ընտրողներն արմատական բարեփոխումներ էին պահանջում։ Սկանդալներում ներգրավված էին բոլոր խոշոր կուսակցությունները, բայց հատկապես նրանք, որոնք կառավարության կոալիցիայի մեջ էին. քրիստոնյա դեմոկրատների կուսակցությունը, որը ղեկավարում էր գրեթե 50 տարի, ծանր ճգնաժամ ունեցավ և վերջում լուծարվեց՝ բաժանվելով մի քանի խմբակցությունների<ref>The so-called "Second Republic" was born by forceps: not with a revolt of Algiers, but formally under the same Constitution, with the mere replacement of one ruling class by another: {{cite journal |last1=Buonomo |first1=Giampiero |title=Tovaglie pulite |journal=Mondoperaio Edizione Online |date=2015 }}</ref>։ Կոմունիստները վերակազմավորվեցին որպես [[Սոցիալ-դեմոկրատիա|սոցիալ-դեմոկրատական ուժ]]։ 1990-ական և 2000-ական թվականներին երկիրը հաջորդաբար ղեկավարում էին [[Կենտրոնամետ աջերի կոալիցիա|աջ կենտրոնամետ]] (ղեկավարը մեդիամագնատ [[Սիլվիո Բեռլուսկոնի]]ն էր) և [[Կենտրոնամետ ձախերի կոալիցիա|ձախ կենտրոնամետ]] (ղեկավարը համալսարանի պրոֆեսոր [[Ռոմանո Պրոդի]]ն էր) կոալիցիաները։ [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի]] ժամանակ` 2011 թվականին, Բեռլուսկոնին հրաժարական տվեց, իսկ նրա պահպանողական կառավարությանը փոխարինելու եկավ [[Մարիո Մոնտի]]ի տեխնոկրատ կառավարությունը<ref>{{cite news |last1=Hooper |first1=John |title=Mario Monti appoints technocrats to steer Italy out of economic crisis |url=https://www.theguardian.com/world/2011/nov/16/mario-monti-technocratic-cabinet-italy |access-date=19 March 2020 |work=The Guardian |date=16 November 2011}}</ref>։ [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իտալիայում (2013)|2013 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից]] հետո [[Դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|Դեմոկրատական կուսակցության]] փոխքարտուղար [[Լետտայի կառավարություն|Էնրիկո Լետտան նոր կառավարություն]] ձևավորեց։ 2014 թվականին չդիմանալով [[Դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|Դեմոկրատական կուսակցության]] նոր [[Դեմոկրատական կուսակցության քարտուղարների ցանկ (Իտալիա)|քարտուղար]] [[Մատտեո Ռենցի]]ի մարտահրավերներին՝ Լետտան հրաժարական տվեց, որին փոխարինեց Ռենցին։ Նոր կառավարությունն այնպիսի կարևոր սահմանադրական բարեփոխումներ սկսեց, ինչպիսիք էին [[Իտալիայի Սենատ|Սենատի]] լուծարումը և նոր ընտրական օրենսդրությունը։ Դեկտեմբերի 4-ին հանրաքվեով մերժվեց [[Սահմանադրական հանրաքվե Իտալիայում (2016)|սահմանադրական բարեփոխումը]] և Ռենցին հրաժարական տվեց. նոր [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] նշանակվեց արտաքին գործերի նախարար [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն<ref>{{cite news |title=New Italian PM Paolo Gentiloni sworn in |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-38295549 |access-date=19 March 2020 |work=BBC News |date=12 December 2016}}</ref>։ [[Պատկեր:2020 coronavirus task force.jpg|thumb|right|Իտալիայի կառավարության աշխատանքային խումբը՝ [[COVID-19 համավարակը Իտալիայում|COVID-19-ի հետ կապված արտակարգ իրավիճակը]] դիմակայելու համար։]] 2010-ական թվականների [[Եվրոպայի միգրացիոն ճգնաժամ]]ի ժամանակ Իտալիան փախստականների համար Եվրոպական Միություն մտնելու առաջատար երկիրն էր։ 2013-1018 թվականներին երկիրն ընդունեց ավելի քան 700 000 ներգաղթյալների և փախստականների՝ հիմնականում Ենթասահարայից<ref>{{cite web |title=What will Italy's new government mean for migrants? |url=https://www.thelocal.it/20180521/what-will-italys-new-government-mean-for-migrants |website=The Local |date=21 May 2018}}</ref><ref>{{cite news |title=African migrants fear for future as Italy struggles with surge in arrivals |url=https://www.reuters.com/article/us-italy-migrants-africa/african-migrants-fear-for-future-as-italy-struggles-with-surge-in-arrivals-idUSKBN1A30QD |work=Reuters |date=18 July 2017}}</ref>, ինչը հավելյալ «բեռ» էր պետության բյուջեի վրա, և հանրությունը սկսեց աջակցել աջ ծայրահեղական ուժերին կամ եվրոսկեպտիկ քաղաքական կուսակցություններին<ref>{{cite news |title=Italy starts to show the strains of migrant influx |url=http://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts |access-date=10 January 2017 |work=The Local|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170429061446/https://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts |archive-date=29 April 2017}}</ref><ref>{{cite news |title=Italy's far right jolts back from dead |url=http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/ |access-date=10 January 2017 |work=Politico |date=3 February 2016|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170119122156/http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/ |archive-date=19 January 2017}}</ref>։ 2018 թվականի [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իտալիայում (2018)|խորհրդարանական ընտրություններին]] մասնակցող ազդեցիկ ուժերից էին [[Հինգ աստղերի շարժում]]ը և [[Հյուսիսի լիգա|Լիգան]], իսկ այս երկու կուսակցությունների կազմած [[Կոնտեի կառավարություն (առաջին)|պոպուլիստական կոալիցիայի]] ղեկավար [[Ջուզեպպե Կոնտե|Ջուզեպպե Կոնտեն]] դարձավ վարչապետ<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220103/https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html |archive-date=2022-01-03 |url-access=subscription |url-status=live |title=Opinion – The Populists Take Rome |date=24 May 2018 |access-date=2 June 2018 |via=NYTimes.com}}</ref>։ Այդուհանդերձ, տասնչորս ամիս անց Լիգան հրաժարվեց սատարել Կոնտեին, որը նոր աննախադեպ կառավարական կոալիցիա կազմեց Հին աստղերի շարժման և կենտրոնամետ ձախերի միջև<ref>{{cite news |title=Italy's Conte forms coalition of bitter rivals, booting far-right from power |url=https://www.france24.com/en/20190905-italy-coalition-conte-five-star-populists-democrats |access-date=9 September 2019 |work=France 24 |date=5 September 2019 |language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=New Italian government formed, allying M5S and the center-left {{!}} DW {{!}} 4 September 2019 |url=https://www.dw.com/en/new-italian-government-formed-allying-m5s-and-the-center-left/a-50287864 |access-date=9 September 2019 |work=Deutsche Welle |date=4 September 2019}}</ref>։ 2020 թվականին Իտալիան [[COVID-19 համավարակը Իտալիայում|մեծապես տուժեց COVID-19 համավարակից]]<ref>[http://www.salute.gov.it/nuovocoronavirus Nuovo coronavirus], ''Minsitero della Salute''</ref>։ Կոնտեի կառավարությունը [[COVID-19 լոքդաունը Իտալիայում|համազգային լոքդաուն]] հայտարարեց մարտից մայիս ամիսներին՝ հիվանդության տարածումը կանխելու նպատակով<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51810673|title=Coronavirus: Italy extends emergency measures nationwide|work=BBC News|date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Beaumont |first1=Peter |url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/10/from-confidence-to-quarantine-how-coronavirus-swept-italy |title=From confidence to quarantine: how coronavirus swept Italy |date=10 March 2020 |work=The Guardian|access-date=12 March 2020 |last2=Sample |first2=Ian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>, իսկ հաջորդ ձմռանը լրացուցիչ սահմանափակումներ մտցվեցին<ref>{{cite news |title=Coronavirus, Conte firma il nuovo Dpcm: in semi-lockdown per un mese. Stop a bar e ristoranti alle 18 ma aperti la domenica |url=https://www.repubblica.it/politica/2020/10/25/news/coronavirus_nuovo_dpcm_conte_firma_ristoranti_aperti_domenica-271793108/?ref=RHTP-BH-I271771521-P2-S1-T1 |access-date=25 October 2020 |work=la Repubblica |date=25 October 2020 |language=it}}</ref>։ Այդ միջոցառումները, որոնք չնայած մեծապես արժանացել էին հանրության հավանությանը<ref>{{cite web |last1=De Feo |first1=Gianluca |title=Sondaggio Demos: gradimento per Conte alle stelle |url=https://www.youtrend.it/2020/03/20/sondaggio-demos-gradimento-per-conte-alle-stelle/ |website=YouTrend |access-date=22 March 2020 |language=it-IT |date=20 March 2020}}</ref>, բնորոշվում են նաև որպես երկրի պատմության մեջ մարդու [[սահմանադրական իրավունք]]ների ամենամեծ ոտնահարում<ref>{{cite news |title=Blog {{!}} Coronavirus, la sospensione delle libertà costituzionali è realtà. Ma per me ce la stiamo cavando bene |url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2020/03/18/coronavirus-la-sospensione-delle-liberta-costituzionali-e-realta-ma-per-me-ce-la-stiamo-cavando-bene/5739296/ |access-date=22 March 2020 |work=Il Fatto Quotidiano |date=18 March 2020 |language=it-IT}}</ref><ref>{{cite news |title=Un uomo solo è al comando dell'Italia, e nessuno ha niente da ridire |url=https://www.linkiesta.it/2020/03/italia-coronavirus-conte-uomo-solo-al-comando/ |access-date=4 March 2020 |work=Linkiesta |date=24 March 2020 |language=it-IT}}</ref>։ Ունենալով ավելի քան 155 000 հաստատված մահ՝ Իտալիան COVID-19 համավարակից [[COVID-19 համավարակ|մահացության ցուցանիշով առաջատարներից է աշխարհում]]<ref>{{cite news |last1=Ellyatt |first1=Holly |title=Italy's lockdown will be extended, prime minister says as death toll spikes and hospitals struggle |url=https://www.cnbc.com/2020/03/19/italys-death-rate-reaches-record-high-hospitals-in-lombardy-struggle.html |access-date=19 March 2020 |publisher=CNBC |date=19 March 2020}}</ref>։ Համավարակը [[COVID-19 համավարակի ազդեցությունը տնտեսության վրա|լուրջ հարված հասցրեց նաև երկրի տնտեսությանը]]. Իտալիան համարվում է ամենաշատ տուժած երկրներից մեկը<ref>[https://www.agi.it/economia/news/2020-04-14/coronavirus-fmi-crisi-economica-8331041/ L'Italia pagherà il conto più salato della crisi post-epidemia], AGI</ref>։ 2021 թվականի փետրվարին Կոնտեի կառավարությունը, չնայած խորհրդարանում ունեցած մեծամասնությանը, [[Կառավարման ճգնաժամ Իտալիայում (2021)|ճգնաժամի մեջ հայտնվեց]] և Կոնտեն ստիպված էր հրաժարական տալ։ [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ի նախկին նախագահ [[Մարիո Դրագի]]ն ազգային [[Դրագիի կառավարություն|միասնության կառավարություն]] ձևավորեց, որին աջակցում էին գրեթե բոլոր հիմնական կուսակցությունները<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-56049115 Mario Draghi sworn in as Italy's new prime minister], ''BBC''</ref>։ Նոր կառավարությունը հանձն առավ խթանել տնտեսությունը՝ համավարակի հարուցած ճգնաժամը հաղթահարելու նպատակով<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2021/feb/12/mario-draghis-new-italian-government-to-be-sworn-in-on-saturday|title=Mario Draghi's new government to be sworn in on Saturday|date=12 February 2021|website=the Guardian}}</ref>։ == Աշխարհագրություն == {{Main|Իտալիայի աշխարհագրություն}} [[պատկեր:Italy topographic map-blank.svg|thumb|left|Իտալիայի տեղագրական քարտեզը]] Իտալիան գտնվում է [[Հարավային Եվրոպա]]յում` զբաղեցնելով [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] ողջ տարածքը։ Հյուսիսում սահմանակից է [[Ֆրանսիա]]յին, [[Շվեյցարիա]]յին, [[Ավստրիա]]յին և [[Սլովենիա]]յին։ Հյուսիսում իտալական սահմանն ավարտվում է [[Ալպեր]]ի մոտ՝ ներառելով [[Պադանի հարթավայր|Պադանի]] և [[Վենետիկի հարթավայր]]երը։ Իտալիայի կազմի մեջ են մտնում [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան ողջ թերակղզի]]ն, ինչպես նաև [[Միջերկրական ծով|միջերկրածովյան]] [[Սիցիլիա]], [[Սարդինիա]] և հարակից մանր [[Միջերկրական ծովի կղզիների ցանկ|կղզիները]]։ [[Սան Մարինո]]ն և [[Վատիկան]]ը, որոնք ինքնիշխան պետություններ, Իտալիայի կազմում գտնվող անկլավներ են։ Իսկ [[Կամպիոնե դ’Իտալիա]]ն իտալական էքսկլավ է, որը գտնվում է [[Շվեյցարիա]]յում։ Երկրի ընդհանուր տարածքը կազմում է 301230 կմ² (116,306 քառակուսի մղոն) է, որից 294020 կմ² ցամաքային է (113,522 քառակուսի մղոն), իսկ 7210 կմ²-ն (2,784 քառակուսի մղոն)՝ ջրային։ Ներառյալ նաև կղզիները, Իտալիան [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ]], [[Հոնիական ծով|Հոնիական]], [[Տիրենյան ծով|Տիրենյան]] ծովերի երկայնքով ունի 7660 կմ (4,722 մղոն) սահմանագիծ (Տիրենյան ծովի հետ ունի 740 կմ (460 մղոն) երկարությամբ սահմանագիծ), [[Ֆրանսիա]]յի հետ՝ 488 կմ (303 մղոն), [[Ավստրիա]]յի հետ՝ 430 կմ (267 մղոն), [[Սլովենիա]]յի հետ՝ 232 կմ (144 մղոն) և [[Շվեյցարիա]]յի հետ՝ 740 կմ (460 մղոն)։ Իտալիան իր կազմում գտնվող անկլավներ Սան Մարինոյի և Վատիկանի հետ ունի համապատասխանաբար 39 կմ (24 մղոն) և 3.2 կմ (2 մղոն) ընդհանուր սահմանագիծ։ Իտալիան լեռնային երկիր է։ Տարածքի շուրջ 80 %-ը զբաղեցնում են լեռները, նախալեռները և բլուրները<ref>Յու. Մուրադյան, Արտասահմանյան երկրների սոցիալ-տնտեսական աշխարհագրություն, Երևան, 2010</ref>։ [[Ապենինյան լեռներ]]ը ձևավորում են թերակղզու ողնաշարը, իսկ [[Ալպեր]]ը ձևավորում են թերակղզու հյուսիսային սահմանագիծը, որտեղ գտնվում է Իտալիայի ամենաբարձր կետը՝ [[Մոնբլան]]ը (իտալերեն արտասանվում է Մոնտե Բիանկո)։ Վերջինս ունի 4810 մետր բարձրություն<ref group="Ն">Ֆրանսիական պաշտոնական քարտեզում նշվում է, որ Մոնբլանը գտնվում է Ֆրանսիայի տարածքում, իսկ Իտալիայի ամենաբարձր կետը համարվում է Մոնբլան դե Կուրմիերը, որն ունի 4748 մետր բարձրություն</ref>։ Իտալիայի ամենաերկար գետը [[Պո (գետ)|Պո]]ն է, որն ունի 652 կմ (405 մղոն) երկարություն։ Այն սկիզբ է առնում Ալպյան լեռնաշղթայից (Ֆրանսիայի հետ արևմտյան սահմանի մոտ) և անցնելով [[Պադանի հարթավայր]]ով՝ թափվում [[Ադրիատիկ ծով]]ը։ Ըստ նվազման կարգի, Իտալիայի հինգ ամենամեծ լճերն են<ref>{{cite web|url=http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |title=Morphometric and hydrological characteristics of some important Italian lakes |publisher=Istituto per lo Studio degli Ecosistemi |accessdate=2010 թ․ մարտի 3 |location=Largo Tonolli 50, 28922 Verbania Pallanza |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100205043503/http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |archivedate=2010 թ․ փետրվարի 5 }}</ref> [[Գարդա (լիճ)|Գարդա]]ն (367.94 քառակուսի կմ կամ 142 քառակուսի մղոն), [[Լագո Մաջորե]]ն (212.51 քառակուսի կմ կամ 82 քառակուսի մղոն, գտնվում է Շվեյցարիայի հետ սահմանագծին), [[Կոմո]]ն (145.9 քառակուսի կմ կամ 56 քառակուսի մղոն), [[Տրազիմենյան լիճ]]ը (124.9 քառակուսի կմ կամ 48 քառակուսի մղոն) և [[Բոլսենա լիճ]]ը (113.55 քառակուսի կմ կամ 44 քառակուսի մղոն)։ Չնայած, որ Իտալիայի կազմում են գտնվում Ապենինյան թերակղզին, հարակից խոշոր կղզիները և Հարավային Ալպերի ավազանի մեծ մասը, իտալական որոշ տարածքներ գտնվում են Ալպյան ավազանից դուրս, իսկ որոշ կղզիներ, ընդհանրապես, գտնվում են [[Եվրասիա]] մայրցամաքից դուրս։ Այդ կոմունաներն են [[Լիվինո]]ն, [[Սեստո]]ն, [[Սան Կանդիդո]]ն, [[Դոբիակո]]ն (մասնակիորեն), [[Կիուզաֆորտե]]ն, [[Տարվիզիո]]ն և [[Կուրոն Վենոստա]]ն, որոնք պատկանում են [[Դանուբ]] գետի ավազանին։ Մինչդեռ [[Լագո դի Լեյ]]ը պատկանում է [[Հռենոս]] գետի ավազանին, իսկ [[Լամպեդուզա]] և [[Լամպիոն]] կղզիներն աշխարհագրորեն պատկանում են [[Աֆրիկա]]յին։ <gallery mode="packed" heights="135" style="font-size:88%;line-height:120%"> Պատկեր:Mbcourmayeur0001.jpg|[[ԵՄ]] ամենաբարձր կետը՝ [[Մոնբլան]]ը [[Վալլե Դ'Աոստա]]յից Պատկեր:Dolomites - panoramio (14).jpg|Դոլոմիթներն Իտալական Ալպերում Պատկեր:Bellagio 1.jpg|[[Կոմո]] լիճը հաճախ անվանում են որպես երկրագնդի ամենագեղեցիկ լիճ<ref>{{cite web|title=Clima, cibo e ville. Il lago più bello è quello di Como|language=Italian|publisher=[[Il Corriere della Sera]]|date=2014|url=http://archiviostorico.corriere.it/2014/gennaio/24/Clima_cibo_ville_lago_piu_co_0_20140124_1110d202-84c3-11e3-9095-7e94aaaa6e8f.shtml|accessdate=2014 թ․ հունվարի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150927195302/http://archiviostorico.corriere.it/2014/gennaio/24/Clima_cibo_ville_lago_piu_co_0_20140124_1110d202-84c3-11e3-9095-7e94aaaa6e8f.shtml|archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 27|df=dmy-all}}</ref> Պատկեր:Vernazza and the sea, Cinque Terre, Italy.jpg|[[Իտալական ռիվիերա]]ն [[Լիգուրիա]]յում Պատկեր:I fenicotteri rosa prendono il volo - panoramio.jpg|[[Պո (գետ)|Պո գետի]] դելտան Պատկեր:Marmore Falls 01.jpg|[[Կասկատա դել Մարմուր]] ջրվեժն [[Ումբրիա|Ումբրի]]յում Պատկեր:Hilly landscape of Tuscany.jpg|Ալիքաձև լանդշաֆտ [[Տոսկանա]]յում Պատկեր:Capri Faraglioni with boat.jpg|''[[Ֆարագլիոնի]]'' ժայռերը [[Կապրի]]ում Պատկեր:St. Antioco Island, Sardinia.jpg|[[Սանտ Անտիոկո]]յի ժայռոտ ափերը, [[Սարդինիա]] Պատկեր:Golfo di Macari S.Vito lo Capo, Trapani (Sicily).jpg|Մակարի ծովածոցը [[Սան Վիտո Լո Կապո]]յում, [[Սիցիլիա]] </gallery> ===Ջրային համակարգ=== {{See also|Իտալիայի գետերի ցանկ|Իտալիայի լճերի ցանկ}} {{Բազմապատիկ պատկերներ | նկարագրություն = Առաջին պատկերում [[Չինկվե Տերրե]]ն է [[Իտալական ռիվիերա]]յում, իսկ երկրորդում՝ [[Ֆլամինգո|ֆլամինգո]]ները [[Պո (գետ)|Պո]] գետի դելտայի վրա։ | լայնություն = 500 | պատկեր1 = Vernazza and the sea, Cinque Terre, Italy.jpg | պատկեր2 = Decollo - panoramio.jpg }} [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] ափերը ողողում են [[Միջերկրական ծով]]ի մաս կազմող չորս տարբեր ծովեր։ Այսպես, արևելքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովն]] է{{sfn|Cushman-Roisin|Gačić|Poulain|2001|pp=1–2}}, հարավում՝ [[Հոնիական ծով]]ը<ref>{{cite book |url=https://iho.int/uploads/user/pubs/standards/s-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |title=Limits of Oceans and Seas |edition=3rd |year=1953 |publisher=Organisation hydrographique internationale|access-date=28 December 2020 |issue=28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111008191433/http://www.iho.int/iho_pubs/standard/S-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |archive-date=8 October 2011}}</ref>, իսկ արևմուտքում՝ [[Լիգուրյան ծով|Լիգուրյան]] և [[Տիրենյան ծով]]երը<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/place/Tyrrhenian-Sea |title=Tyrrhenian Sea |encyclopedia=Encyclopedia Britannica|access-date=18 July 2017 |editor-last=Chisholm |editor-first=Hugh |editor-link=Hugh Chisholm |publisher=Cambridge University Press}}</ref>։ Կղզիների հետ միասին Իտալիայի ափագիծն ունի ավելի քան 8000 կիլոմետր երկարություն<ref>{{Cite web|title=Piattaforma Tecnologica Nazionale Marittima|url=https://www.mit.gov.it/mit/mop_all.php?p_id=06441|access-date=28 May 2021|website=Ministry of Infrastructure and Transport|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025554/https://www.mit.gov.it/mit/mop_all.php?p_id=06441|url-status=dead}}</ref>։ Իտալիայի ափերը ներառում են [[Ամալֆիի առափնյա|Ամալֆիի]], [[Կիլենտան առափնյա|Կիլենտան]], [[Աստվածների առափնյա|Աստվածների]], [[Կոստա Վերդե առափնյա|Կոստա Վերդե]], [[Արմավենիների ռիվիերա (Մարկե)|Արմավենիների ռիվիերա]], [[Բրենտա ռիվիերա]], [[Կոստա Սմերալդա]] և [[Տրաբոչի առափնյա]]ները։ [[Իտալական ռիվիերա]]ն ներառում է Լիգուրիայի գրեթե ողջ ափագիծը՝ [[Ֆրանսիա]]յի սահմանի մոտ գտնվող [[Վենտիմիլիա]] կոմունայից ձգվելով մինչև [[Կապո Կորվո]], որը գտնվում է [[Սպեցիա]]յի ծոցի ծայր արևելքում<ref>{{Cite book|first=Rosa |last=Baughan |year=1880 |title=Winter havens in the sunny South, a complete handbook to the Riviera |location=London |publisher=The Bazaar |url=https://books.google.com/books?id=zg8IAAAAQAAJ}}</ref><ref>{{Cite book|first=Charles B. |last=Black |year=1887 |title=The Riviera, Or The Coast from Marseilles to Leghorn, Including Carrara, Lucca, Pisa, Pistoja and Florence |edition=Third |location=Edinburgh |publisher=Adam and Charles Black |url=https://books.google.com/books?id=KKsaAAAAYAAJ }}</ref>։ [[Ապենինյան լեռներ]]ը ձգվում են թերակղզու ողջ երկայնքով՝ ջրային հատվածները բաժանելով երկու հակադիր մասերի։ Մյուս կողմից, առատ տեղումների ու Հյուսիսային Իտալիայում Ալպիական շղթայի առկայության պատճառով, որտեղ կան սառցադաշտեր, գետերը բազմաթիվ են։ Հիմնական ջրբաժանն անցնում է Ալպերի և Ապենինյան լեռնաշղթայի երկայնքով ու Իտալիայի տարածքը բաժանում հինգ հիմնական ավազանների, որոնք համապատասխանում են այն ծովերին, որոնց մեջ թափվում են գետերը. Ադրիատիկ, Հոնիական, Տիրենյան, Լիգուրյան և Միջերկրական<ref name=Londrillo>{{cite book |author=Antonio Londrillo |title=Alla scoperta della mia regione |language=it |publisher=Bulgarini |year=2004 |isbn=88-234-2327-9 |page=26}}</ref>։ Հաշվի առնելով դրանց ակունքները՝ իտալական գետերը կարելի է բաժանել երկու հիմնական խմբերի։ Առաջին խմբի գետերը գտնվում են երկրի հյուսիսում՝ Ալպյան հատվածում և Պո գետի ավազանում, իսկ երկրորդը՝ Ապենինյան թերակղզու հիմնական հատվածում և իտալական կղզիներում<ref name=Londrillo/>։ Իտալիայի գետերի մեծ մասը թափվում են կա՛մ [[Ադրիատիկ ծով]]ը, ինչպես օրինակ [[Պո (գետ)|Պոն]], [[Պյավե (գետ)|Պյավեն]], [[Ադիջե (գետ)|Ադիջեն]], [[Բրենտա (գետ)|Բրենտան]], [[Տալյամենտո]]ն և [[Ռենո (գետ)|Ռենոն]], կա՛մ [[Տիրենյան ծով]]ը, որի մեջ թափվում են [[Առնո (գետ)|Առնոն]], [[Տիբեր]]ը և [[Վոլտուրնո]]ն։ Սահմանային մյուս կոմունաների գետերը ([[Լոմբարդիա]]յում՝ [[Լիվինիո]]ն, [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ում՝ [[Սեստո]]ն և [[Սան Կանդիդո]]ն), [[Դանուբ]]ի վտակ [[Դրավա]]յի ավազանի միջոցով, թափվում են [[Սև ծով]]ը, իսկ Լոմբարդիայում գտնվող [[Լագո դի Լեյ]] ջրամբարի գետերը, [[Հռենոս]]ի ավազանի միջոցով, թափվում են [[Հյուսիսային ծով]]<ref>{{cite web |url=http://www.comuni-italiani.it/fiumi/ |title=List of Italian rivers |publisher=comuni-italiani.it |access-date=30 July 2018}}</ref>։ [[պատկեր:Delfini tra panarea e stromboli 2.jpg|thumb|Դելֆինները [[Տիրենյան ծով]]ում գտնվող [[Լիպարյան կղզիներ]]ի մոտ։]] Իտալիայի ամենաերկար գետը [[Պո (գետ)|Պոն]] է, որն ունի 652 կամ 682 կիլոմետր երկարություն (հաշվի առնելով [[Մայրա (գետ)|Մայրա գետի]] աջափնյա վտակի երկարությունը)։ Գետի ակունքը սկսվում է [[Մոնտե Վիզո]]յի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Վալ Պո հովտում գտնվող բլուրներից հոսող ջրերից։ Պո գետի շուրջը գտնվող ընդարձակ հովիտը [[Պադանի հարթավայր]]<nowiki/>ն է ({{lang-it|Pianura Padana}} կամ Val Padana)։ Այն Իտալիայի գլխավոր արդյունաբերական շրջանն է։ 2002 թվականի տվյալներով՝ Պադանի հովտում բնակվում էր ավելի քան 16 միլիոն մարդ, ինչը կազմում էր Իտալիայի բնակչության մոտ ⅓-ը<ref name="NG2002">{{cite magazine|last=Zwingle|first=Erla|date=May 2002|title=Italy's Po River Punished for centuries by destructive floods, northern Italians stubbornly embrace their nation's longest river, which nurtures rice fields, vineyards, fisheries—and legends|url=http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0205/feature6/|magazine=National Geographic|access-date=6 April 2009}}</ref>։ Իտալական երկրորդ խոշոր գետը [[Ադիջե (գետ)|Ադիջեն]] է, որը ձևավորվում է [[Ռեսչեն լիճ|Ռեսչեն լճի]] մոտից և թափվում Ադրիատիկ ծով՝ [[Կիոջա]]յի մոտ ձևավորելով հյուսիս-հարավ երթուղին<ref>Karel Kovar [https://books.google.com/books?id=SBSygC_IHHIC&lpg=PA504&ots=MleWGtFz-z&dq=%22Adige%20river%22%20trout%20fishing&pg=PA504#v=onepage&q=%22Adige%20river%22%20trout&f=false "Hydrology, Water Resources and Ecology in Headwaters".] p. 505</ref>։ Երկրի հյուսիսում կան մերձալպիական մորենապատնեշային ծագման մի շարք լճեր, որոնք շատ հաճախ անվանվում են [[Իտալական լճեր]]։ Իտալիայում կա ավելի քան 1000 լիճ<ref name=Londrillo26>{{cite book |author=Antonio Londrillo |title=Alla scoperta della mia regione |language=it |publisher=Bulgarini |year=2004 |isbn=88-234-2327-9 |page=28}}</ref>, որոնցից ամենամեծը [[Գարդա (լիճ)|Գարդա լիճն]] է (370 քառակուսի կիլոմետր)։ Մերձալպիական մյուս հայտնի լճերից են [[Լագո Մաջորե]]ն (212,5 կմ²), որի հյուսիսային հատվածը գտնվում է [[Շվեյցարիա]]յի տարածքում, [[Կոմո]] լիճը (146 կմ²), որը [[Եվրոպա]]յի ամենախորը լճերից մեկն է, [[Օրտա (լիճ)|Օրտան]], [[Լուգանո (լիճ)|Լուգանոն]], [[Իզեո (լիճ)|Իզեոն]] և [[Իդրո (լիճ)|Իդրո]]ն<ref>{{cite book |author=Catherine Richards |title=Lake Como, Lake Lugano, Lake Maggiore, Lake Garda – The Italian Lakes |url={{Google books|ou6VJPNa_F0C |page=PA91 |keywords= |text= |plainurl=yes}}|date=2011|publisher=Hunter Publishing, Inc|isbn=978-1-58843-770-9|page=91}}</ref>։ Իտալական թերակղզու մյուս հայտնի լճերից են [[Տրազիմենյան լիճ]]ը, [[Բոլսենա (լիճ)|Բոլսենան]], [[Բրաչիանո (լիճ)|Բրաչիանոն]], [[Վիկո (լիճ)|Վիկոն]], [[Վարանո (լիճ)|Վարանոն]], [[Մոնտե Գարգանո]]յում գտնվող [[Լեսինա (լիճ)|Լեսինա լիճը]] և [[Սարդինիա]]յում գտնվող [[Օմոդեո (լիճ)|Օմոդեոն]]<ref>{{cite web |title=Laghi italiani |publisher=Istituto Italiano di Idrobiologia |url=http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |access-date=17 November 2006 | archive-url= https://web.archive.org/web/20061012063939/http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm | archive-date= 12 October 2006 | url-status= dead}}</ref>։ Իտալիայի ափագծով մեկ կան ծովածոցեր՝ ներառյալ Հյուսիսային Ադրիատիկում գտնվող [[Վենետիկի ծովածոց|Վենետիկի]], [[Մարանոյի ծովածոց|Մարանոյի]] և Գրադոյի ծովածոցերը, ինչպես նաև Տոսկանայի ափերին գտնվող [[Օրբետելոյի ծովածոց]]ը։ Ճահճուտները և լճակները, որոնք նախկինում ծածկում էին Իտալիայի ընդարձակ հարթավայրային տարածքները, վերջին հարյուրամյակում հիմնականում չորացել են<ref name=Londrillo26/>։ Մնացած մի քանի ճահճուտները, ինչպես օրինակ [[Կոմակիո]]յի հարթավայրերը [[Էմիլիա-Ռոմանիա]]յում կամ [[Ստանյո դի Կալյարի]]ն [[Սարդինիա]]յում, պահպանվող բնական միջավայրեր են<ref name=Londrillo26/>։ === Հրաբխականություն === {{Տես նաև|Իտալիայի հրաբխականություն}} [[պատկեր:Mt Etna and Catania1.jpg|thumb|[[Էտնա]]ն գործող հրաբուխ է [[Սիցիլիա]]յում]] Իտալիայի տարածքը գտնվում է Եվրասիական և Աֆրիկյան սալերի բախման կետում, ինչի արդյունքում էլ երկրի տարածքում ակտիվ են երկրաշարժային և հրաբխային գոտիները։ Իտալիայում կան 14 հրաբուխներ, որոնցից 4-ն ակտիվ են. [[Էտնա]]ն (Առասպելական [[Վուլկան]] աստծո դարբնոցը), [[Ստրոմբոլի]]ն, [[Վուլկանո]]ն և [[Վեզուվ]]ը։ Վերջինս [[Եվրոպա]] աշխարհամասի միակ գործող հրաբուխն է։ Հենց Վեզուվի ժայթքման արդյունքում են 79 թվականին կործանվել [[Պոմպեյ (քաղաք)|Պոմպեյ]] և [[Հերկուլանում]] քաղաքները։ Որոշ կղզիներ և բլուրներ առաջացել են հրաբխային ակտիվության հետևանքով։ [[Նեապոլ]]ից դեպի հյուսիս-արևմուտք գտնվում է խոշոր ակտիվ Ֆլեգրեյան [[կալդերա]]ն։ Բարձր հրաբխային և մագմատիկ նեոգեն ակտիվությունը բաժանվում է տարածաշրջանների. * Մագմատիկ Տոսկանա ([[Մոնտի Կիմինի]], [[Տոլֆա]] և [[Ամիատա]]), * Մագմատիկ Լացիում ([[Մոնտի Վոլսինի]], [[Վիկո նել Լացիո]], [[Ալբանյան լեռներ]], [[Ռոքամոնֆինա]]), * Ումբրիա-Լացիո շրջան ([[Սան Վենանցո]], Կուպաելլո և [[Պոլինո (Ումբրիա)|Պոլինո]]), [[պատկեր:Vesuvius from Monte Somma (Panorama II).jpg|thumb|[[Վեզուվ]] լեռան համայնպատկերը լուսանկարված [[Սոմա (լեռ)|Սոմա]] լեռից]] * Հրաբխային զանգ ([[Վեզուվ]], [[Ֆլեգրեյան դաշտեր]], [[Իսկիա]]), * Քամոտ կամար և Տիրենյան ավազան ([[Լիպարյան կղզիներ]] և Տիրենեյան ստորջրյա լեռներ), * Աֆրիկական-Ադրիատիկ ավազան ([[Սիցիլիայի նեղուց]], [[Ֆերդինանդեա]], Էտնա և Վուլտուրե լեռ)<ref name=Scro>{{cite|Scrocca et al.||cidScro}}</ref>։ Մինչև 1950-ական թվականներն իտալիան եղել է առաջին և միակ երկիրը, որը մշակել է երկրաջերմային էներգիա։ Նպատակն էլեկտրականության ստացումն էր, որն իրականացվել է [[Լարդերելո]] շրջանում, այնուհետև [[Ամիատա]] լեռան հարակից տարածքում։ Բարձր երկրաջերմային թեքվածքը, որն օգտագործվում է թերակղզու տարածքի մեծ մասի համար, հնարավորություն է տալիս գտնելու երկրաջերմային այլ տարածքներ ևս։ Այսպես. 1960-ական և 1970-ական թվականներին իրականացված հետազոտությունները փաստում են, որ երկրաջերմային պոտենցիալ տարածքներ կան նաև [[Լացիո]]յում և [[Տոսկանա]]յում, ինչպես նաև մի շարք հրաբխային կղզիներում<ref>{{cite web|title=Inventario delle risorse geotermiche nazionali|publisher=UNMIG|date=2011|url=http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 14|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722034736/http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 22|df=dmy-all}}</ref>։ === Օգտակար հանածոներ === Իտալիայում օգտակար հանածոների մեծ բազմազանություն կա, սակայն դրանցից շատերի հանքավայրերում պաշարների թիվը մեծ չէ։ Դրանք սփռված են երկրի ողջ տարածքում, հաճախ այնպիսի վայրերում, որոնք անհարմար են մշակման համար։ Այսպես, 1982 թվականին այդ երկրում ամբողջությամբ դադարեցվել է երկաթի հանքաքարի արդյունահանումը, այդ թվում նաև [[Էլբա (կղզի)|Էլբա կղզում]] (մի շարք վայրերում, բայց հատկապես [[Կարարա]]յի շրջանում)։ Հումքի այլ տեսակների պաշարներով Իտալիայի տարածքն աղքատ է։ [[Վալլե Դ'Աոստա]] մարզում հանդիպում է [[անտրացիտ]]ի ոչ մեծ քանակություն, [[Տոսկանա]]յում՝ [[Գորշ ածուխ|գորշ ածխի]], մյուս հատվածներում՝ [[տորֆ]]ի և տորֆանման լիգնիտների։ Կենտրոնական Իտալիայում և [[Լիգուրիա]]յում կան մանգանի ոչ մեծ հանքավայրեր։ [[Բոքսիտ]]ները, որոնք երկար ժամանակ արդյունահանվում էին [[Ապուլիա]]յի կարստային իջվածքներից, այժմ գրեթե սպառված են։ [[Սիցիլիա]] կղզում կան կալիական աղի և քարաղի, ասֆալտի ու բիտումի պաշարներ<ref name="Страны и народы" />։ Իտալիայի էներգետիկ ռեսուրսները բավարարում են երկրի էներգիայի պահանջների միայն 15%-ը։ [[Սարդինիա]]յում, [[Տոսկանա]]յում, [[Ումբրիա]]յում և [[Կալաբրիա]]յում կան շագանակագույն և ցածրորակ ածխի հանքավայրեր։ Սիցիլիա կղզում, Պադանի հարթավայրում և Կենտրոնական Իտալիայի արևելյան ափին առկա նավթի սահմանափակ պաշարները ապահովում են Իտալիայի բնակչության 2%-ի նավթի պաշարները։ Երկրի տնտեսության համար շատ կարևոր են Պադանի հովտում բնական գազի հանքավայրերը և դրա ստորջրյա շարունակությունը՝ [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծով]]ի մայրցամաքային ծանծաղուտը։ Բնական գազի պաշարներ են հայտնաբերվել նաև Հյուսիսային, Կենտրոնական և Հարավային Ապենիններում ու Սիցիլիա կղզում<ref name="Страны и народы" />։ Հետպատերազմական տարիներին Իտալիայի համար նավթի բավականին կարևոր ռեսուրսներ են հայտնաբերվել [[Պադանի հարթավայր]]ում, Ալպիական նախալեռների հատվածում, ինչպես նաև [[Սիցիլիա]] կղզում։ Դրան հավելում են հանդիսանում բիտումի թերթաքարերը, որի հանքավայրեր կան Սիցիլիա կղզու [[Ռագուզա (Սիցիլիա)|Ռագուզայի շրջանում]], [[Աբրուցո]]յի մարզի [[Սան Վալենտինո ին Աբրուցո Չիտերիորե]]ի շրջանում, ինչպես նաև [[Լացիո]]յի մարզի [[Ֆրոզինոնե (գավառ)|Ֆրոզինոնե գավառում]]<ref name="Страны и народы" />։ === Շրջակա միջավայր === {{See also|Իտալիայի ազգային պարկերի ցանկ}} [[պատկեր:Italy natural parks.png|thumb|left|Իտալիայի ազգային (կանաչ) և տարածքային (նարնջագույն) պարկերը]] Իտալիայում տեղի ունեցած արագ արդյունաբերական աճից հետո, երկիրը ձեռնամուխ եղավ շրջակա միջավայրի առկա խնդիրները լուծելու։ Տեղի ունեցած որոշակի բարեփոխումներից հետո, Իտալիան բնապահպանական կայունության տեսանկյունից 84-րդն է աշխարհում<ref name="dev.prenhall">{{cite web|url=http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |title=Italy – Environment |publisher=Dev.prenhall.com |accessdate=օգոստոսի 2, 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701064224/http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 }}</ref>։ Երկրի տարածքի 5 %-ը զբաղեցնում են [[ազգային պարկ]]երը<ref>{{cite web|title=National Parks in Italy|publisher=Parks.it|date=1995–2010|url=http://www.parks.it/indice/NatParks.html|accessdate=2010 թ․ մարտի 15|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100329203159/http://www.parks.it/indice/NatParks.html|archivedate=2010 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջին տասնամյակում Իտալիան դարձել է [[վերականգնվող էներգիա]] արտադրող առաջատար երկրներից մեկը։ Իտալիան աշխարհում 4-րդն է [[արևային էներգիա]]յով ապահովվածության տեսանկյունից<ref name="REN21">{{cite web|url=http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |title=Renewables 2010 Global Status Report |author=REN21 |publisher=REN21 |date=հուլիսի 15, 2010 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 16 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110820095506/http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |archivedate=օգոստոսի 20, 2011 }}</ref><ref name="BaroPhoto2010">{{cite web |url=http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro196.asp |title=Photovoltaic energy barometer 2010 – EurObserv'ER |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726043955/http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro196.asp |dead-url=yes }}</ref> և վեցերորդը՝ [[հողմաէներգետիկա]]յի արտադրության ծավալներով (2010 թվականի տվյալներով)<ref name="wwea">{{cite web |publisher=World Wind Energy Association |title=World Wind Energy Report 2010 |format=PDF |work=Report |date=February 2011 |url=http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf |accessdate=օգոստոսի 8, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110904232058/http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf |archivedate= սեպտեմբերի 4, 2011 |df= }}</ref>։ Իտալիայում վերականգնվող էներգիան ապահովում է երկրի համար անհրաժեշտ էներգիայի ընդհանուր ծավալների 12 %-ը։ Նախատեսվում է, որ մինչև 2020 թվականն այդ ցուցանիշը կհասնի 17 %-ի<ref>wwea</ref>։ [[պատկեր:Bergtocht van Gimillan (1805m.) naar Colle Tsa Sètse in Cogne Valley (Italië). Zicht op de omringende alpentoppen van Gran Paradiso 06.jpg|thumb|[[Գրան Պարադիսո ազգային պարկ]]ը, որը հիմնվել է 1922 թվականին, Իտալիայի ամենահին ազգային պարկն է:]] Այդուհանդերձ, Իտալիայի համար օդի աղտոտումը շատ լուրջ հիմնախնդիր է, հատկապես արդյունաբերական հյուսիսում։ 1990-ական թվականներին Իտալիան աշխարհում 10-րդն էր արդյունաբերական ածխածնի երկօքսիդի արտանետումների ծավալներով<ref name="Encyclopedia of the Nations">{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|title=Italy – Environment|publisher=Encyclopedia of the Nations|accessdate=2010 թ․ ապրիլի 7|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110104111601/http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|archivedate=2011 թ․ հունվարի 4|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիան ածխածնի երկօքսիդի արտադրությամբ աշխարհում 12-րդն է<ref>United Nations Statistics Division, Millennium Development Goals indicators: [http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= Carbon dioxide emissions ({{CO2}}), thousand metric tons of {{CO2}}] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091225014715/http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= |date=25 December 2009 }} (collected by CDIAC)</ref><ref>Human-produced, direct emissions of carbon dioxide only. Excludes other greenhouse gases; land-use, land-use-change and forestry (LULUCF); and natural background flows of {{CO2}}</ref>։ Ծանրաբեռնված երթևեկությունը և խոշոր քաղաքներում գերբնակեցվածությունը շարունակում են սրացնել շրջակա միջավայրի և առողջապահական հիմնախնդիրները, չնայած այն հանգամանքին, որ 1970-80-ական թվականներին թունամշուշի (սմոգի) ծավալներն էականորեն կրճատվել էին։ Սմոգի առկայությունը երկրում դարձել է հազվադեպ երևույթ և էականորեն կրճատվել են նաև [[Ծծմբի օքսիդ (IV)|ծծմբի երկօքսիդի]] ծավալները<ref>[http://www.euro.who.int/document/hms/ehiexes_e.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100303051309/http://www.euro.who.int/document/hms/ehiexes_e.pdf|date=3 March 2010}}</ref>։ Բազմաթիվ գետահուներ և ափագծեր նույնպես աղտոտվել են արդյունաբերական և գյուղատնտեսական գործունեության արդյունքում։ Ջրի մակարդակի բարձրացման արդյունքում վերջին տարիներին [[Վենետիկ]]ի առանձին հատվածները պարբերաբար հայտնվում են ջրի տակ։ Արդյունաբերական գործունեության արդյունքում առաջացած թափոններից ոչ միշտ են ազատվում օրինական ճանապարհով, որն էլ իր հերթին ազդում է քաղաքացիների առողջության և շրջակա միջավայրի պահպանման գործընթացի վրա։ Վերջինիս վառ օրինակ է համարվում [[Սևեսոյի աղետ]]ը։ 1963-1990 թվականներին երկրում գործարկվել են մի շարք ատոմային ռեակտորներ, սակայն [[Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար]]ից և 1987 թվականին տեղի ունեցած ատոմային էներգիայի հարցին նվիրված հանրաքվեից հետո, ատմոային ծրագիրը կասեցվեց։ 2008 թվականին իտալական կառավարությունն ընդունել է որոշում՝ ֆրանսիական տեխնոլոգիաներով երկրում 4 ատոմակայաններ կառուցելու մասին։ Այդուհանդերձ, 2011 թվականին [[Ֆուկուսիմայի աղետ]]ից հետո, դարձյալ հանրաքվեով, այս որոշումը կասեցվեց<ref>{{cite web |author=Duncan Kennedy |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |title=Italy nuclear: Berlusconi accepts referendum blow |publisher=Bbc.co.uk |date=հունիսի 14, 2011 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 20 |deadurl=no |archiveurl=https://www.webcitation.org/5zOE5XqnJ?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |archivedate=2011 թ․ հունիսի 12 |df=dmy-all }}</ref>։ Անտառահատումները, անօրինական կառույցների տարածումը և հողերի վատ կառավարման քաղաքականությունը հանգեցրել է Իտալիայի լեռնային շրջանների էրոզիային։ Բնապահպանական այդպիսի խոշոր աղետներ են եղել 1963 թվականին տեղի ունեցած [[Վայոնտի ամբարտակ]]ի փլուզումը, 1998 թվականին տեղի ունեցած [[Սարնո]]յի<ref name="Sicily mudslide leaves scores dead">{{cite news|author=Nick Squires|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html#|title=Sicily mudslide leaves scores dead|date=հոկտեմբերի 2, 2009|accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 2|work=The Daily Telegraph|location=London|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091006082824/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html|archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref> և 2009 թվականի [[Մեսինա]]յի սելավային ջրհեղեղները։ ===Կենսաբազմազանություն=== {{main|Իտալիայի ֆաունա|Իտալիայի ֆլորա}} [[պատկեր:Wolf at Castello Belfort.jpg|thumb|[[Իտալական գայլ]]ը, որը հիմնականում բնակվում է [[Ապենինյան լեռներ]]ում և Արևմտյան Ալպերում, խորհրդանշական է լատինական և իտալական մշակույթների համար, որի վառ օրինակներից մեկը համարվում է [[Հռոմի ստեղծում|Հռոմի հիմնադրման մասին]] լեգենդը<ref>{{Cite book | publisher = Printed for A. Strahan | last = Livy | others = George Baker (trans.) | title = The history of Rome | year = 1797 }}</ref>:]] Իտալիան ունի կենսաբազմազանության և, հատկապես, ֆաունայի (կենդանական աշխարհի) խիստ բազմազանություն [[Եվրոպա]]յում։ Ըստ տարբեր հաշվարկների, Իտալիայում հանդիպում է շուրջ 57 000 կենդանատեսակ, այսինքն Եվրոպայի կենդանական աշխարհի տեսակների շուրջ 1/3-ը ներկայացված է Իտալիայում<ref>{{cite web|url=http://www.minambiente.it/sites/default/files/archivio/allegati/biodiversita/italian_fifth_report_cbd.pdf|title=ITALY'S FIFTH NATIONAL REPORT TO THE CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY|publisher=Italian Ministry for the Environment, Land and Sea|accessdate=2015 թ․ մայիսի 17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150518094031/http://www.minambiente.it/sites/default/files/archivio/allegati/biodiversita/italian_fifth_report_cbd.pdf|archivedate=2015 թ․ մայիսի 18|df=dmy-all}}</ref>։ Ապենինյան թերակղզին գտնվում է [[Միջերկրական ծով]]ի կենտրոնական հատվածում՝ ձևավորելով յուրօրինակ միջանցք [[Եվրոպա]]յի և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի միջև։ Թերակղզու ափագիծը կազմում է շուրջ 8,000&nbsp;կմ։ Ժամանակին Իտալիայի տարածք են տեղափոխվել նաև այնպիսի կենդանատեսակներ, որոնք բնորոշ էին [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզուն]], [[Եվրասիա]]յին և [[Մերձավոր Արևելք]]ին։ Իտալիայի երկրաբանական բազմաշերտ կառուցվածքը, ներառյալ [[Իտալական Ալպեր]]ը և [[Ապենինյան լեռներ]]ը, Կենտրոնական Իտալիայի անտառապատ տարածքները և Հարավային Իտալիայում տարածված գարիգան և մակվիսը, նպաստում են ջերմ կլիմայի և բնական միջավայրի բազմազանությանը։ Իտալիայի ֆաունան ներառում է 4777 էնդեմիկ կենդանատեսակներ, ինչպես օրինակ [[սարդինական երկարականջ չղջիկ]]ը, [[կորսիկական ազնիվ եղջերու]], [[ակնոցավոր սալամանդրա]]ն, [[քարանձավային սալամանդրա]]ն, [[իտալական սալամանդրա]]ն,[[Մոնտե Ալբոի քարանձավային սալամանդրա]]ն, [[սարդինական տրիտոն]]ը, [[իտալական տրիտոն]]ը, [[իտալական գորտ]]ը, [[ապենինյան դեղին գորտ]]ը, [[լիպարյան մողես]]ը, [[սիցիլիական մողես]]ը, [[իտալական լորտու]]ն և [[սիցիլիակա կրիա]]ն։ Իտալիայում գրանցված են կաթնասունների 102 տեսակներ, ինչպես օրինակ [[ալպիական արջամուկ]]ը, [[ճստիկ սպիտակատամ]]ը (աշխարհի ամենափոքր կաթնասունը) և [[եվրոպական դաշտամուկ]]ը։ Խոշոր կաթնասուններից են [[իտալական գայլ]]ը, [[ապենինյան գորշ գայլ]]ը, [[պիրենեյան քարայծ]]ը, [[ալպիական քարայծ]]ը, [[խոշորատամ դելֆին]]ը, [[փոմփոլավոր վայրենակերպ]]ը և [[սպիտակակուրծք փոկ]]ը։ Իտալիայում գրանցված են նաև 516 թռչնատեսակներ և անողնաշարավորների 56213 տեսակներ։ Իտալիայում, ըստ տարբեր հաշվարկների, գրանցված են մոտ 5500 անոթային բուսատեսակներ<ref>Pignatti, S.,1982 ''Flora d’Italia''. Edagricole, Bologna, vol. 1–3, 1982</ref>։ Այդուհանդերձ, 2005 թվականի տվյալներով 6759 բուսատեսակներ գրանցված են «Իտալիայի անոթային ֆլորայի տեղեկատուի» մեջ <ref>[http://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/3767/1/Guarino%20et%20al,%20bioidentify.pdf Riccardo Guarino, Sabina Addamiano, Marco La Rosa, Sandro Pignatti ''Flora Italiana Digitale'':an interactive identification tool for the Flora of Italy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161226162840/https://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/3767/1/Guarino%20et%20al%2C%20bioidentify.pdf |date=26 December 2016 }}</ref>։ Ալպերում՝ մինչև 800 մ բարձրության վրա, աճում են լեռնային լայնատերև անտառները ([[կաղնի]], շագանակենի, հացենի, թխկի), 800 – 1800 մ բարձրություններում՝ (գորշ անտառահողերում, լեռնային հումուսային հողերում և ռենձիններում)՝ հաճարենին և փշատերև անտառները, ավելի բարձր՝ լեռնամարգագետնային հողերում, թփուտները և ենթալպյան ու ալպյան մարգագետինները։ Պադանի հարթավայրում տարածված է կուլտուրացված բուսականությունը, Ապենիններում և [[Սիցիլիա]] ու [[Սարդինիա]] կղզիներում (մինչև 500–600 մ բարձրությունները), շագանակագույն և հրաբխային հողերում՝ մշտադալար խցանակաղնին, [[սոճի]]ն, թփուտները, 1000–1500 մ բարձր՝ լեռնային լայնատերև անտառները։ Կենսաաշխարհագրական տեսանկյունից՝ Իտալիայի ֆլորան բաժանվում է [[Ցիրկումբորեալ շրջան|Ցիրկումբորեալ]] կամ Կանադա-եվրոպական և [[Միջերկրածովյան շրջան]]ների միջև։ Իտալիան վավերացրել է «Վայրի բնության, կենդանիների և բնական կենսապայմանների պահպանման Բեռնի կոնվենցիան» և «92/43/EEC դիրեկտիվը», որոնք երկուսն էլ փորձում են ապահովել Իտալիայի ֆլորայի և ֆաունայի պաշտպանությունը։ === Կլիմա === {{Main|Իտալիայի կլիմա}} [[պատկեր:Isola di Levanzo, Sicilia, Italia.jpg|thumb|[[Հարավային Իտալիա]]ն ունի [[միջերկրածովյան կլիմա]]]] Շնորհիվ թերակղզու ձգվածության և, հիմնականում, լեռնային աշխարհագրական դիրքին, Իտալիայի կլիման խիստ բազմազան է։ Հյուսիսային և Կենտրոնական մասերի ցամաքային հատվածներում, [[մերձարևադարձային մուսսոնային կլիմա]]յին հաջորդում են [[խոնավ ցամաքային կլիմա]]ն և [[ծովային կլիմա]]ն։ Մասնավորապես, [[Պադանի հարթավայր]]ն ունի հիմնականում մայրցամաքային կլիմա, որն արտահայտվում է խիստ ձմեռներով և շոգ ամառներով<ref>Adriana Rigutti, ''Meteorologia'', Giunti, p. 95, 2009.</ref><ref>Thomas A. Blair, ''Climatology: General and Regional'', Prentice Hall pages 131–132</ref>։ [[Լիգուրիա]]յի, [[Տոսկանա]]յի ափամերձ հատվածներում և Հարավային Իտալիայում հիմնականում գերիշխող է [[միջերկրածովյան կլիմա]]ն ([[Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում]] Csa): Թերակղզու ցամաքային հատվածներում, սկսած բարձունքներից մինչև դաշտավայրեր, կլիման բազմազան է։ Մասնավորապես, ձմեռային ամիսներին եղանակն այստեղ ցուրտ է, խոնավ, իսկ տեղումների քանակը՝ բարձր։ Ափամերձ պրովինցիաներում ձմեռը մեղմ է, իսկ ամառը՝ տաք և չոր։ Ընդորում, մերձափնյա հատվածներում ամառը բավականին շոգ է։ Ձմռան ամիսներին միջին ջերմաստիճանը կազմում է 0&nbsp;°C-ից (32&nbsp;°F) (Ալպերի հատված) մինչև 12&nbsp;°C (54&nbsp;°F)` Սիցիլիայում։ Ամռան ամիսներին միջին ջերմաստիճանը կազմում է 20&nbsp;°C-ից (68&nbsp;°F) մինչև 25&nbsp;°C (77&nbsp;°F): Հուլիսի միջին ջերմաստիճանն ալպերի ստորոտում 20-22&nbsp;°C է, Պադանի հարթավայրում՝ 22-24&nbsp;°C, Ապենինյան թերակղզում և կղզիներում՝ 23-28&nbsp;°C։ Սիրոկո քամիների հետևանքով ջերմաստիճանը բարձրանում է 40&nbsp;°C-ից 45&nbsp;°C։ Ալպերում՝ 3500 մ բարձրությունից վեր, հուլիսին ջերմաստիճանն իջնում է մինչև 0&nbsp;°C։ Ձմռան ամիսները երկրի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածներում աչքի են ընկնում երկարատև ցուրտ, մառախլապատ և ձյունառատ եղանակով, իսկ հարավային հատվածներում՝ արևային եղանակով։ Ամառային ամիսները երկրի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածներում տաք են և խոնավ։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանն ալպերի ստորոտում և Պադանի հարթավայրում մոտ 0&nbsp;°C է, Ապենինյան թերակղզում և կղզիներում՝ 1-12&nbsp;°C։ Ալպերում հաճախ են լինում -15&nbsp;°C-ից-20&nbsp;°C սառնամանիքներ։ Գարնան և աշնան ամիսներին եղանակն անձրևային է<ref>{{cite web|title=Climate Atlas of Italy|url=http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|publisher=Network of the Air Force Meteorological Service|accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 30|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114223307/http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 14|df=dmy-all}}</ref>։ Տեղումների տարեկան քանակն Արևելյան Ալպերում և Ապենինների հյուսիսում, ինչպես նաև լեռների արևմտյան լանջերին ավելի քան 3000 մմ է, արևելյան լանջերին և ներքին շրջաններում՝ 600-800 մմ, կղզիներում՝ 500 մմ։ == Քաղաքականություն == {{Main|Իտալիայի քաղաքականություն}} Իտալիան, սկսած 1946 թվականի հունիսի 2-ից, [[ունիտար պետություն|ունիտար]] խորհրդարանական պետություն է, երբ 1946 թվականին տեղի ունեցած սահմանադրական հանրաքվեի արդյունքում միապետությունը լուծարվել է։ Իտալիայի գլուխը երկրի նախագահն է ({{lang-it|Presidente della Repubblica}}): Ներկայումս այդ պաշտոնը զբաղեցնում է [[Սերջիո Մատարելլա]]ն։ Երկրի նախագահն ընտրվում է [[Իտալիայի խորհրդարան]]ի կողմից՝ 7 տարի ժամկետով։ Ընդորում, ընտրությունը տեղի է ունենում միացյալ նիստի՝ երկու պալատների միացյալ քվեարկության արդյունքում։ Իտալիան ունի գրված ժողովրդավարական սահմանադրություն, որը մշակվել է Սահմանադրական ասամբլեա կողմից։ Վերջինս ձևավորվել է հակաֆաշիստական բոլոր ուժերի ներկայացուցիչներից, ովքեր պայքարում էին [[Իտալական քաղաքացիական պատերազմ]]ի ժամանակ պայքարում էին ֆաշիստական ուժերի դեմ<ref>Smyth, Howard McGaw Italy: From Fascism to the Republic (1943–1946) ''The Western Political Quarterly'' vol. 1 no. 3 (pp. 205–222), September 1948.{{jstor|442274}}</ref>։ === Կառավարություն === {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = right | ուղղություն = Horizontal | վերնագիր = | լայնություն = 250 | պատկեր1 = Mario Draghi 2021 (cropped).jpg | նկարագրություն1 =<center>[[Մարիո Դրագի]]՝<br><small>Իտալիայի վարչապետ (սկսած 2021 թվականից)</small></center> | պատկեր2 =Sergio Mattarella Presidente della Repubblica Italiana.jpg | նկարագրություն2 = <center>[[Սերջիո Մատարելլա]]՝<br><small>Իտալիայի նախագահ (սկսած 2015 թվականից)</small></center> }} Իտալիան ունի խորհրդարանական կառավարություն, որը հիմնված է համամասնական ներկայացուցչության ընտրական համակարգի վրա։ Խորհրդարանն իտալիայում երկպալատ է։ Ստորին պալատն ի[[Իտալիայի պատգամավորների պալատ|տալիայի պատգամավորների պալատ]]ն է, իսկ վերին պալատը՝ [[Իտալիայի Սենատ]]ը, որը տեղակայված է [[Պալացցո Մադամա]] նստավայրում։ Երկու պալատներն էլ ունեն միևնույն իրավասությունները։ Վարչապետը, որը հաճախ կոչվում է նաև Նախարարների խորհրդի նախագահ ({{lang-it|Presidente del Consiglio dei Ministri}}), կառավարության գլուխն է։ Վարչապետը և կաբինետը նշանակվում են երկրի նախագահի կողմից, սակայն ընտրվում են երկրի խորհրդարանի կողմից։ Ներկայումս վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնում է [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն, ով ներկայացնում է [[Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցություն]]ը։ Վարչապետը Նախարարների խորհրդի նախագահն է, որն իրենից ներկայացնում է երկրի գործադիր մարմինը։ Վերջինս իրականացնում է երկրի գործադիր իշխանությունը, ինչպես նաև պետական հիմնական քաղաքականությունը՝ արտաքին և ներքին քաղաքականության շրջանակներում։ Խորհրդի ձևաչափը նման է խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող մյուս երկրների գործադիր իշխանությանը, բայց Իտալիայի կառավարության առաջնորդն իրավասու չէ պահանջելու խորհրդարանի ցրումը։ Խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող մյուս պետությունների գործադիր մարմնից Խորհուրդը տարբերվում է նաև նրանով, որ հետախուզությունների և տեղեկատվության քաղաքական պատասխանատվությունը դրվում է Նախարարների խորհրդի նախագահի վրա։ Դրա շնորհիվ, վարչապետն ունի բացառիկ իրավասություն կորդինացնելու տեղեկատվական քաղաքականությունները, կառավարելու ֆինանսական ռեսուրսները և ուժեղացնել ազգային կիբեռանվտանգությունը, ընդունելու և պաշտպանելու պետական գաղտնիքը, իրավասություն տալու գործակալներին՝ իրականացնելու գործողություններ Իտալիայում և նրա սահմաններից դուրս, երբ վտանգի տակ է գտնվում իրավունքն ու օրենքը<ref>{{cite web|url=http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|title=About us – Sistema di informazione per la sicurezza della Repubblica|website=www.sicurezzanazionale.gov.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150329090926/http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|archivedate=2015 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Camera dei deputati Aula Palazzo Montecitorio Roma.jpg|thumb|Պատգամավորների պալատն իտալիայի խորհրդարանի ստորին պալատն է:]] Իտալիայի խորհրդարանի յուրահատկությունն արտասահմանում բնակվող իտալացիների շահերի ներկայացումն է։ 12 պատգամավորներ և 6 սենատորներ ընտրվում են 4 մայրցամաքային տարածքներից։ Այսինքն, այդ պատգամավորները և սենատորներն ընտրվում են այլ երկրներում առկա իտալական համայնքներից։ Ի հավելումն, Իտալիայի սենատում կան սենատորների փոքր խումբ, ովքեր ընտրվում են ցմահ։ Վերջիններս ընտրվում են նախագահի կողմից՝ «սոցիալական, գիտական, արվեստի և գրականության ոլորտներում ունեցած անգնահատելի ներդրման համար»։ Հանրապետության նախկին նախագահները նաև ցման սենատորներ են։ Իտալիայի երեք խոշոր քաղաքական կուսակցություններն են [[Հյուսիսի լիգա]]ն, [[Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցություն]]ը և [[Հինգ աստղ շարժում]]ը։ 2018 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ այս երեք կուսակցությունները Պատգամավորների խորհրդում ստացել հնարավոր 630 մանդատներից 614-ը, իսկ Սենատում՝ 315 մանդատներից 309-ը<ref>{{cite web|url=https://www.thelocal.it/20180321/italy-new-parliament|title=Italy's new parliament is younger, more diverse and more female|date=մարտի 21, 2018|publisher=}}</ref>։ Մանդատների մեծ մասը ստացել է Լուիջի Դի Մայոյի Հինգ աստղ շարժումը, մնացածը բաշխվել են [[Սիլվիո Բերլուսկոնի]]ի [[Առաջ Իտալիա]] կուսակցության, որն աջ-կենտրոնամետ կոալիցիա է ձևավորել Մատեո Սալվինիի «Հյուսիսի լիգա» և Ջիորջիա Մելոնիի «Իտալիայի եղբայրներ» կոալիցիաների հետ։ Մանդատները բաշխվել են նաև [[Մատտեո Ռենզի]]ի Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցության միջև, որը կոալիցիա է ստեղծել ձախ-կենտրոնամետ «Տրենտինո Տիրոլի ինքնավար կուսակցության», «Հարավային Տիրոլի ժողովրդական կուսակցության» և անկախ «Ազատություն և հավասարություն կուսակցության» հետ։ === Իրավունք և արդարադատություն === {{Main|Իրավունքն Իտալիայում|Արդարադատությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Rome (IT), Corte Suprema di Cassazione -- 2013 -- 3787.jpg|thumb|Իտալիայի բարձրագույն վճռաբեկ դատարանի գլխավոր մասնաշենքը:]] Իտալական իրավական համակարգը հիմնված է [[հռոմեական իրավունք]]ի վրա, որը հետագայում փոփոխվել է [[Նապոլեոնի օրենսգիրք|Նապոլեոնի օրենսգրքի]] և նորմատիվ իրավական այլ ակտերի կողմից։ Իտալիայի բարձրագույն վճռաբերկ դատարանը երկրի բարձրագույն դատական մարմինն է։ Այստեղ կարող են դիմել ոչ միայն քրեական, այլև քաղաքացիական գործերի համար։ Իտալիայի սահմանադրական դատարանը ({{lang-it|Corte Costituzionale}}) ստուգում է ընդունված օրենքների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը և ստեղծվել է [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո։ Առավել խորանալով 19-րդ դարի կեսերին՝ իտալական կազմակերպված հանցագործությունը («մաֆիա» հասկացությունը) և հանցագործ կազմակերպությունները Հարավային Իտալիայի որոշ մարզերում ներթափանցել են սոցիալական և տնտեսական կյանք։ Իտալիայում գործող ամենահայտնի մաֆիական կազմակերպությունը [[Կոզա նոստրա]]ն է (սիցիլիական մաֆիան), որը հետագայում տարածվեց աշխարհի մի շարք երկրներում և, հատկապես, [[Միացյալ Նահանգներ]]ում։ Մաֆիայի եկամուտները կազմում են իտալական ՀՆԱ-ի<ref>{{cite web |url=http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |title=Confesercenti, la crisi economica rende ancor più pericolosa la mafia |author=Claudio Tucci |date=նոյեմբերի 11, 2008 |work=Confesercenti |publisher=Ilsole24ore.com |language=Italian |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427081220/http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 27 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |title=Italy claims finally defeating the mafia |author=Nick Squires |date=հունվարի 9, 2010 |work=The Daily Telegraph |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429173631/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df=dmy-all }}</ref> 9 %-ը<ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html?_r=1|work=The New York Times|title=Mafia crime is 7% of GDP in Italy, group reports|first=Peter|last=Kiefer|date=հոկտեմբերի 22, 2007|accessdate=2011 թ․ ապրիլի 19|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501085052/http://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html?_r=1|archivedate=2011 թ․ մայիսի 1|df=dmy-all}}</ref>։ 2009 թվականին հրապարակված զեկույցներից մեկի համաձայն, Իտալիայի 610 [[կոմունա]]ներում [[մաֆիա]]յի ազդեցությունը բավականին մեծ է։ Այս կոմունաներում բնակվում է 13 միլիոն մարդ և արտադրվում Իտալիայի ՀՆԱ-ի 14,6 %-ը<ref>{{cite web|url=http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |title=Rapporto Censis: 13 milioni di italiani convivono con la mafia |author=Maria Loi |date=հոկտեմբերի 1, 2009 |work=Censis |publisher=Antimafia Duemila |language=Italian |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429082416/http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 }}</ref><ref>{{cite news| url=https://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| work=The Guardian| location=London| title=Mafia's influence hovers over 13&nbsp;m Italians, says report| first=Tom| last=Kington| date=հոկտեմբերի 1, 2009| accessdate=2010 թ․ մայիսի 5| deadurl=no| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130908050448/http://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 8| df=dmy-all}}</ref>։ [[Կալաբրիա]]յի [[Նդրանգետա]]ն միայն, որը ներկայումս Իտալիայի ամենահզոր մաֆիական կազմակերպությունն է, պատասխանատու է երկրի ՀՆԱ-ի 3 %-ի արտադրության համար<ref>{{cite web |url=http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |title=Italy: Anti-mafia police arrest 35 suspects in northern Lombardy region |author=ANSA |date=մարտի 14, 2011 |work=adnkronos.com |publisher=Mafia Today |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429100220/http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df=dmy-all }}</ref>։ Այդուհանդերձ, 1000 մարդուց միայն 0.013-ն են միջինում իրականացնում հանցագործություն և այս ցուցանիշներով Իտալիան աշխարհի պետությունների ցանկում 47-րդն է<ref name="NationMaster.com">{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|title=Crime Statistics – Murders (per capita) (most recent) by country|publisher=NationMaster.com|accessdate=2010 թ․ ապրիլի 4|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080929181837/http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|archivedate=2008 թ․ սեպտեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref> (62 պետությունների շարքում)։ Երկիրը բռնաճնշումների ցուցանիշով աշխարհում 43-րդն է (65 պետությունների շարքում) և սա բավականին ցածր ցուցանիշ է՝ զարգացած պետությունների շրջանում։ ==== Օրենքի գերակայություն ==== {{Հիմնական|Օրենքի գերակայությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Alfa-Romeo159-Carabinieri-di-Roma.JPG|thumbnail|Իտալական կարաբիներների ուժերին պատկանող [[Ալֆա Ռոմեո]] ավտոմեքենան]] Իրավունքի առաջնայնությունն ու օրենքի գերակայությունն Իտալիայում ապահովվում են ոստիկանական ուժերի կողմից, որոնցից 5-ն իտալական ազգային գործակալություններ են, այսինքն պետական կառույցներ են։ [[Իտալիայի պետական ոստիկանություն]]ը ({{lang-it|Polizia di Stato}}) երկրի ազգային քաղաքացիական ոստիկանությունն է։ Բացի պարեկությունից, հետաքննությունից և օրենքի գերակայության ապահովումից, ոստիկանությունը պարեկություն է իրականացնում նաև Ավտոստրադայում (Իտալիայի ճեպընթացների համակարգ) և ապահովում է երկաթուղու, կամուրջների և ջրային ճանապարհների ու մերձափնյա հատվածների անվտանգությունը։ [[Կարաբիներներ]]ը, որը հաճախ անվանում են նաև Արմա դե Կարաբինիերի, ժանդարմերիայի (ոստիկանության) զորքերի իրավասություններ ունեցող մարմին են։ Բացի այդ, այս մարմինն իրականացնում է նաև երկրի ռազմական ոստիկանության իրավասությունները։ [[Ֆինանսական գվարդիա]]ն ({{lang-it|Guardia di Finanza}}) Իտալիայի էկոնոմիկայի և ֆինանսների նախարարության ենթակայության տակ գտնվող ուժեր են, որոնք ունեն ոստիկանական լիազորություններ։ Վերջիններս պատասխանատու են ֆինանսական, տնտեսական, դատական և հանրային անվտանգության համար։ Քրեակատարողական ոստիկանությունը ({{lang-it|Polizia Penitenziaria}}) համակարգում է իտալական բանտային համակարգը և կազմակերպում ձերբակալվածների և կալանավորվածների տեղափոխությունը։ ==== Ոչ ավանդական հարաբերություններն ու օրենսդրությունը ==== Մինչև 2016 թվականն Իտալիան մնում էր [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի վերջին երկիրը, որը չէր ճանաչում [[Նույնասեռ ամուսնություն|նույնասեռ ամուսնություններ]]ը կամ միասեռականների քաղաքացիական միությունները, ինչը հանգեցնում էր [[Գեյ շքերթ|գեյ շքերթ]]ների մասնակիցների բողոքների ցույցերի<ref>{{cite web|url=https://www.svoboda.org/content/article/27507945.html|title=В Италии – демонстрации в поддержку закона об однополых браках|publisher=Радио Свобода|first=|last=|date=2016-01-24|accessdate=2016-01-30}}</ref>։ 2016 թվականի մայիսի 11-ին [[Իտալիայի պատգամավորների պալատ]]ը ձայների մեծամասնությամբ (372 կողմ, 51 դեմ և 99 ձեռնպահ) հավանություն տվեց Իտալիայում «Քաղաքացիական միությունների մասին» օրենքին։ Ընդ որում, այդտեղ խոսք չէր գնում քաղաքացիական միությունների ու ամուսնությունների հավասարեցման մասին<ref>{{cite web|url= https://www.repubblica.it/politica/2016/05/11/news/unioni_civili_voto_fiducia_camera-139563931/?ref=HREA-1|title= Unioni civili, storico sì alla Camera: sono legge. Renzi: "Lotta da fare senza contare voti"|author = Piera Matteucci|date =2016-05-11|website = |publisher= la Repubblica |accessdate= 2016-05-12|lang= it|archiveurl= |archivedate= }}</ref>։ Իտալիան չեղարկեց միասեռականության քննադատության համար քրեական պատասխանատվության մասին օրենքը։ Իտալական խորհրդարանը չաջակցեց այն օրենսդրական նախագծին, որով նախատեսվում էր ազատազրկում [[ԼԳԲՏ]] քննադատության համար։ [[Իտալիայի Սենատ]]ի (խորհրդարանի վերին պալատ) 2021 թվականի հոկտեմբերի 27-ի նիստի ժամանակ պատգամավորների մեծամասնությունը դեմ քվեարկեց այս նախաձեռնությանը<ref>[https://vsirazom.ua/news/italiya-vidhylyla-zakon-pro-kryminalnu-vidpovidalnist-za-krytyku-gomoseksualizmu Італія відхилила закон про кримінальну відповідальність за критику гомосексуалізму | Всі разом!]</ref>։ Իտալիայում մարմնավաճառությունը չի հանդիսանում օրենքով թույլատրելի գործունեություն։ 1958 թվականից գործող օրենքով արգելված է ոչ միայն կանանց վաճառքն ու մարմնավաճառության նպատակով շահագործումը, այլև դրան նպաստելու ցանկացած ձևն ու հրահրումը՝ ինչպես շահադիտական նպատակներով, այնպես էլ առանց դրա։ Իտալիայում չկան [[հասարակաց տուն|հասարակաց տներ]], սակայն փողոցներում հնագույն մասնագիտությամբ զբաղվում են տասնյակ հազարավոր կանայք, հիմնականում՝ ներգաղթյալներ<ref>[https://books.google.ru/books?id=AUSYEtGbaVoC Prostitution and the State in Italy, p.213]</ref><ref>[https://books.google.ru/books?id=gbAUdBR2f5sC The Politics of Prostitution, p.165]</ref><ref>[https://euobserver.com/social/29340 EUobserver / Romanian sex workers most prevalent in EU]</ref>։ Իտալիայում [[նուդիզմ]]ն օրինականացվել է 2006 թվականին, իսկ [[նուդիստական լողափ]]եր տարեկան այցելում է մոտ 600 հազար մարդ<ref>{{cite web|url=https://realty.newsru.com/article/13jul2016/milan|title=Первый в Италии нудистский ресторан откроется в Милане|author =|date =2016-07-13|website = |publisher=NEWSru.com|accessdate= 2016-07-13|lang=|archiveurl= |archivedate= }}</ref>։ === Արտաքին քաղաքականություն === {{Հիմնական|Իտալիայի արտաքին քաղաքականություն}} [[պատկեր:EU High Representative Mogherini Walks With Italian FM Gentioni Prior to First Working Session of G7 Ministerial Meeting cropped.jpg|thumb|Վարչապես [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն և [[ԵՄ]] արտաքին հարաբերությունների և անվտանգության բարձրագույն հանձնակատար [[Ֆեդերիկա Մոգերինի]]ն:]] Իտալիան [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|Եվրոպական տնտեսական համագործակցության]], որի գործառույթները ներկայումս փոխանցվել են [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]]ը, և [[ՆԱՏՕ]]-ի հիմնադիր անդամ է։ Իտալիան [[ՄԱԿ]]-ի անդամ է դարձել 1955 թվականին։ Բացի այդ, երկիրն անդամակցում և աջակցում է միջազգային մի շարք կազմակերպությունների, ինչպես օրինակ [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]] (ՏՀԶԿ), [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]]ը (ԱՀԿ), [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությանը]] (ԵԱՀԿ), [[Եվրոպայի Խորհուրդ|Եվրոպայի Խորհրդին]], [[Մեծ յոթնյակ]]ին և [[Կենտրոնական եվրոպական նախաձեռնություն|Կենտրոնական եվրոպական նախաձեռնությանը]]։ Վերջին տարիներին Իտալիան ստանձնել միջազգային որոշ կազմակերպությունների նախագահությունը։ Այսպես, 2018 թվականին նա դարձել է [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|ԵԱՀԿ]]-ի, 2017 թվականին՝ [[Մեծ յոթնյակ]]ի, 2014 թվականի հուլիսից-դեկտեմբեր ամիսներին՝ Եվրոպայի Խորհրդի նախագահող պետություն։ Իտալիան եղել է նաև [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի]] ոչ մշտական անդամ։ Վերջին անգամ Խորհրդի անդամ է եղել 2017 թվականին։ Իտալիան մեծապես աջակցում է բազմակողմ միջազգային քաղաքականությանը, թե ՄԱԿ-ի կողմից իրականացվող ծրագրերի, թե սեփական և համաեվրոպական ծրագրերի շրջանակներում։ 2013 թվականի տվյալներով, Իտալիայի զինված ուժերի 5296 զինծառայողներ իրենց ծառայությունն են անցնում արտերկրում։ Իտալիան ներգրավված է ՄԱԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի կողմից իրականացվող խաղաղապահ առաքելություններում։ Ընդորում, ՄԱԿ-ի կազմում խաղաղապահ առաքելություն է իրականացնում 33 երկրներում։ Իտալացի զինվորականներն աշխատում են նաև ՆԱՏՕ-ի միջազգային պատվիրակություններում<ref>{{cite web|title=MISSIONI/ATTIVITA’ INTERNAZIONALI DAL 1 October 2013 AL 31 December 2013 – SITUAZIONE AL 11.12.2013|url=http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20dicembre%202013.pdf|publisher=Italian Ministry of Defence|accessdate=2014 թ․ հունվարի 27|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140201175427/http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20dicembre%202013.pdf|archivedate=2014 թ․ փետրվարի 1|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական խաղաղապահ ուժերի մեծ մասը ՄԱԿ-ի կազմում խաղաղապահ առաքելություն են իրականացրել [[Սոմալի]]ում, [[Մոզամբիկ]]ում և [[Արևելյան Թիմոր]]ում, իսկ ՆԱՏՕ-ի կազմում՝ [[Բոսնիա]]յում, [[Կոսովո]]յում և [[Ալբանիա]]յում։ 2003 թվականի փետրվարից Իտալիան 2000 զինծառայողներ է տեղակայել նաև [[Աֆղանստան]]ում, որոնք այնտեղ են եղել [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր]]ի կազմում։ Իտալիան աջակցում է [[Իրաք]]ում խաղաղության և կայունության հաստատման միջազգային փորձերին, սակայն 2006 թվականին երկիրն իրաքից հանել իր 3200 հոգուց բաղկացած անձնակազմը, որոնք իրականացնում էին միայն մարդասիրական գործունեություն և քաղաքացիական անձանց պաշտպանություն։ 2006 թվականի օգոստոսին Իտալիան 2450 զինծառայողներ կենտրոնացրեց [[Լիբանան]]ում, ովքեր ՄԱԿ-ի կազմում պետք է իրականացնեին խաղաղապահ առաքելություն<ref name="NewsMax">"[http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml Italian soldiers leave for Lebanon] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060902001118/http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml |date=2 September 2006 }} Corriere della Sera, 30 August 2006</ref>։ Իտալիան համարվում է [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչության]] ամենախոշոր ֆինանսավորողներից մեկը։ Միայն 2013 թվականին իտալական կառավարությունը վարչության հաշվին փոխանցել է 60 միլիոն եվրո<ref>{{cite news|title=Italy donates 60 million euros to PA|url=http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|accessdate=2014 թ․ հունվարի 27|newspaper=[[Ma'an News Agency]]|date=սեպտեմբերի 4, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018104825/http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref>։ === Ռազմական ոլորտ === {{Հիմնական|Իտալիայի զինված ուժեր}} [[պատկեր:Cavour (550).jpg|thumb|[[MM Cavour]] ավիակիրը]] [[պատկեր:Eurofighter Typhoon 02.jpg|thumb|Իտալիայի զինված ուժերի [[Eurofighter Typhoon]] կործանիչը]] [[Իտալիայի ցամաքային զորքեր]]ը, [[Իտալիայի ռազմածովային ուժեր|ռազմածովային ուժերը]], [[Իտալիայի ռազմաօդային ուժեր|ռազմաօդային ուժերը]] և [[կարաբիներներ]]ը միասին կազմում են [[Իտալիայի զինված ուժեր]]ը, որը գտնվում է Բարձրագույն պաշտպանական խորհրդի հրամանատարության տակ։ Վերջինիս կազմը հաստատում է երկրի նախագահը։ Սկսած 2005 թվականից Իտալիայում ծառայությունը կամավոր է<ref>{{cite web |url=http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |title=Law n°226 of&nbsp;August 23, 2004 |publisher=Camera.it |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 13 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117013103/http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |archivedate=2013 թ․ հունվարի 17 |df=dmy-all }}</ref>։ 2010 թվականին Իտալիայի զինված ուժերում ծառայում էին 293, 202 զինծառայողներ<ref name="IISS">"The Military Balance 2010", pp. 141–145. International Institute for Strategic Studies, 3 February 2010.</ref>, որոնցից 114,778-ը կարաբիներներ էին<ref>{{cite web|language=Italian |url=http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |title=Nota aggiuntiva allo stato di previsione per la Difesa per l'anno 2009 |author=Italian Ministry of Defence |accessdate=2014 թ․ հուլիսի 11 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110504073613/http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |archivedate=2011 թ․ մայիսի 4 }}</ref>։ 2010 թվականի տվյալներով, ռազմական ծախսերի տեսանկյունից Իտալիան աշխարհում 10-րդն է։ Միայն 2009 թվականին, երկրի ռազմական ծախսերը կազմել են $35.8&nbsp;միլիարդ, որը կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի 1.7%-ը։ Լինելով [[ՆԱՏՕ]]-ի ատոմային զենքի տարածման ռազմավարության մասնակից՝ Իտալիայում են տեղակայված ամերիկյան B61 տիպի ատոմային ռումբեր, որոնք գտնվում են [[Գհեդի]]ի և [[Ավիանոյի ավիաբազա]]ներում<ref>{{cite web|url=http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |title=NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe – part 1 |format=PDF |year=2005 |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |author=Hans M. Kristensen / Natural Resources Defense Council |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101060355/http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |archivedate= հունվարի 1, 2011 |df= }}</ref>։ Իտալիայի բանակը երկրի ազգային ցամաքային ուժերն են։ 2008 թվականի տվյալներով, երկրի ցամաքային ուժերի կազմում ծառայում են 109,703 զինծառայողներ։ Առավել կիրառելի մարտական տեխնիկաներից են [[Դարդո (ՀՄՄ)|Դարդո]] տիպի [[հետևակի մարտական մեքենա]]ն, [[Centauro]] հակատանկային համակարգը և [[Արիետե]] տանկը։ Բացի այդ, հետևակի կողմից կիրառվում են նաև [[Agusta A129 Mangusta]] տիպի հարձակողական ուղղաթիռներ, որոնք վերջին տարիներ օգտագործվել են ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ի և ՄԱԿ-ի առաքելությունների ժամանակ։ Իտալիայի ցամաքային ուժերում առկա են նաև մեծ քանակությամբ [[Լեոպարդ-2]] տիպի տանկեր և [[M113 (զրահափոխադրիչ)|M113]] տիպի զրահափոխադրիչներ։ Իտալիայի ռազմածովային ուժերը, 2008 թվականի դրությամբ, ուներ 35,200 զինծառայողներից բաղկացած անձնակազմ։ Ռազմածովային ուժերի կազմում գրանցված են 85 ռազմանավեր և 123 կործանիչներ<ref>{{cite web |url=http://www.marina.difesa.it/ |title=Marina Militare (Italian military navy website) |publisher=Marina.difesa.it |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |language=Italian |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124010636/http://www.marina.difesa.it/ |archivedate=2010 թ․ նոյեմբերի 24 |df=dmy-all }}</ref>։ Նավատորմն առաջնորդվում է [[օվկիանոսային ռազմավարություն|օվկիանոսային ռազմավարությամբ]]։ Մեր օրերում իտալական ռազմական նավատորմը, լինելով ԵՄ-ի և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետության զինված ստորաբաժանում, մասնակցել է բազմաթիվ խաղաղապահ գործողությունների և կոալիցիոն առաջադրանքների ամբողջ աշխարհում։ Իտալիայի ռազմաօդային ուժերը, 2008 թվականի տվյալներով, ուներ 43,882 զինծառայողներից բաղկացած անձնակազմ։ Ուժերի հաշվեկշռում գրանցված են 585 ինքնաթիռներ, ներառյալ 219 մարտական կործանիչներ և 114 ուղղաթիռներ։ Անձնակազմի տեղափոխությունն իրականացվում է [[Lockheed Martin C-130J Super Hercules]] և [[C-27J Spartan]] տիպի ինքնաթիռներով։ Իտալիայի զինված ուժերի գլխավոր ստորաբաժանումներից մեկը Կարաբիներներն են, որի կազմի մեջ են մտնում իտալական ժանդարմերիան և ռազմական ոստիկանությունը։ Կարաբիներների հիմնական խնդիրը ռազմական և քաղաքացիական անվտանգության ապահովումն է՝ իրավունքի առաջնայնության և օրենքի գերակայության շրջանակներում։ Չնայած կարաբիներների տարբեր ստորաբաժանումները կցված են այս կամ այն նախարարությանը և ունեն հստակ լիազորությունների շարք, զորատեսակը ենթակա է ներքին գործերի նախարարությանը, երբ անհրաժեշտություն է լինում պահպանելու հասարակական կարգը և անվտանգությունը<ref>{{cite web|url=http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|title=The Carabinieri Force is linked to the Ministry of Defence|publisher=Carabinieri|accessdate=2010 թ․ մայիսի 14|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430214042/http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref>։ === Վարչական բաժանում === {{Հիմնական|Իտալիայի մարզեր|Իտալիայի մետրոպոլ քաղաքներ|Իտալիայի պրովինցիաներ|Կոմունա (Իտալիա){{!}}Իտալիայի կոմունաներ}} Իտալիան բաժանված է 20 մարզերի ({{lang-it|regioni}}), որոնցից հինգն ունեն հատուկ ինքնավար մարզի կարգավիճակ, ինչը հնարավորություն է տալիս ընդունելու օրենքներ, որոնք տարածվում են միայն ինքնավար մարզի վրա։ Իրենց հերթին 20 մարզերն էլ բաժանված են 96 պրովինցիաների ({{lang-it|province}}): Վերջիններս էլ բաժանված են 7960 կոմունաների ({{lang-it|comuni}}) (2018 թվականի տվյալներով)։ Բացի այդ, երկրում կան 14 մետրոպոլ քաղաքներ<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/it/archivio/6789|title=Codici comuni, province e regioni|website=www.istat.it|language=Italian|accessdate=17 Jan 2018|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152617/http://www.istat.it/it/archivio/6789|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ {| class="sortable wikitable" style="text-align:left; width:45%; float:left;" |- ! Մարզ !! Կենտրոն !! Տարածք (կմ²) !! Տարածք (քառ. մղոն) !! Բնակչություն !! ՀՆԱ-ն արտահայտված միլիարդ եվրոյով (2016)<ref>http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=nama_10r_2gdp&lang=en</ref> !! Մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն եվրոյով (2016) |- | [[Աբրուցո]] || [[Լ'Աքվիլա]] | style="text-align:right" | 10,763 | style="text-align:right" | 4,156 | style="text-align:right" | 1,331,574 | style="text-align:right"|32 | style="text-align:right"| 24,032 |- | [[Վալլե Դ'Աոստա]] || [[Աոստա]] | style="text-align:right" | 3,263 | style="text-align:right" | 1,260 | style="text-align:right" | 128,298 | style="text-align:right"|4 | style="text-align:right"| 31,177 |- | [[Ապուլիա]] || [[Բարի (քաղաք)|Բարի]] | style="text-align:right" | 19,358 | style="text-align:right" | 7,474 | style="text-align:right" | 4,090,105 | style="text-align:right"|72 | style="text-align:right"| 17,603 |- | [[Բազիլիկատա]] || [[Պոտենցա]] | style="text-align:right" | 9,995 | style="text-align:right" | 3,859 | style="text-align:right" | 576,619 | style="text-align:right"|12 | style="text-align:right"| 20,811 |- | [[Կալաբրիա]] || [[Կատանձարո]] | style="text-align:right" | 15,080 | style="text-align:right" | 5,822 | style="text-align:right" | 1,976,631 | style="text-align:right"|33 | style="text-align:right"| 16,695 |- | [[Կամպանիա]] || [[Նեապոլ]] | style="text-align:right" | 13,590 | style="text-align:right" | 5,247 | style="text-align:right" | 5,861,529 | style="text-align:right"|107 | style="text-align:right"| 18,255 |- | [[Էմիլիա Ռոմանիա]] || [[Բոլոնիա]] | style="text-align:right" | 22,446 | style="text-align:right" | 8,666 | style="text-align:right" | 4,450,508 | style="text-align:right"|154 | style="text-align:right"| 34,603 |- | [[Ֆրիուլի Վենետիկ Ջուլիա]] || [[Տրիեստ]] | style="text-align:right" | 7,858 | style="text-align:right" | 3,034 | style="text-align:right" |1,227,122 | style="text-align:right"|37 | style="text-align:right"| 30,152 |- | [[Լացիո]] || [[Հռոմ]] | style="text-align:right" | 17,236 | style="text-align:right" | 6,655 | style="text-align:right" | 5,892,425 | style="text-align:right"|186 | style="text-align:right"| 31,566 |- | [[Լիգուրիա]] || [[Ջենովա]] | style="text-align:right" | 5,422 | style="text-align:right" | 2,093 | style="text-align:right" | 1,583,263 | style="text-align:right"|48 | style="text-align:right"| 30,137 |- | [[Լոմբարդիա]] || [[Միլան]] | style="text-align:right" | 23,844 | style="text-align:right" | 9,206 | style="text-align:right" | 10,002,615 | style="text-align:right"|367 | style="text-align:right"| 36,690 |- | [[Մարկե]] || [[Անկոնա]] | style="text-align:right" | 9,366 | style="text-align:right" | 3,616 | style="text-align:right" | 1,550,796 | style="text-align:right"|41 | style="text-align:right"| 26,438 |- | [[Մոլիզե]] || [[Կամպոբասո]] | style="text-align:right" | 4,438 | style="text-align:right" | 1,713 | style="text-align:right" | 313,348 | style="text-align:right"|6 | style="text-align:right"| 19,148 |- | [[Պիեմոնտ]] || [[Թուրին]] | style="text-align:right" | 25,402 | style="text-align:right" | 9,808 | style="text-align:right" | 4,424,467 | style="text-align:right"|129 | style="text-align:right"| 29,156 |- | [[Սարդինիա]] || [[Կալիարի]] | style="text-align:right" | 24,090 | style="text-align:right" | 9,301 | style="text-align:right" | 1,663,286 | style="text-align:right"|34 | style="text-align:right"| 20,441 |- | [[Սիցիլիա (մարզ)|Սիցիլիա]] || [[Պալերմո]] | style="text-align:right" | 25,711 | style="text-align:right" | 9,927 | style="text-align:right" | 5,092,080 | style="text-align:right"|87 | style="text-align:right"| 17,085 |- | [[Տոսկանա]] || [[Ֆլորենցիա]] | style="text-align:right" | 22,993 | style="text-align:right" | 8,878 | style="text-align:right" | 3,752,654 | style="text-align:right"|112 | style="text-align:right"| 29,846 |- | [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]] || [[Տրենտո]] | style="text-align:right" | 13,607 | style="text-align:right" | 5,254 | style="text-align:right" | 1,055,934 | style="text-align:right"|42 | style="text-align:right"| 39,755 |- | [[Ումբրիա]] || [[Պերուջա]] | style="text-align:right" | 8,456 | style="text-align:right" | 3,265 | style="text-align:right" | 894,762 | style="text-align:right" | 21 | style="text-align:right" | 23,470 |- | [[Վենետո]] || [[Վենետիկ]] | style="text-align:right" | 18,399 | style="text-align:right" | 7,104 | style="text-align:right" | 4,927,596 | style="text-align:right"|156 | style="text-align:right"| 31,658 |} {{Իտալիայի վարչական քարտեզ|float=right}} {{clear}} === Պետական խորհրդանիշներ === {{Main|Իտալիայի դրոշ|Իտալիայի զինանշան|Իտալիայի օրհներգ}} [[պատկեր:FIFA world cup 2006 - Rome circus maximus flag.jpg|thumb|Իտալիայի դրոշը]] Իտալիայի պետական խորհրդանիշներն ամրագրված են [[Իտալիայի սահմանադրություն|Սահմանադրությամբ]] և գործող օրենսդրությամբ<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի դրոշ]]ն ուղղանկյուն պաստառ է՝ 3:2 համամասնությամբ, որը բաժանված է երեք ուղղահայաց հավասարաչափ շերտերի։ Ձախ շերտը կանաչ է, մեջտեղինը՝ սպիտակ, իսկ աջ շերտը՝ կարմիր<ref name="Страны и народы" /><ref>Իտալիայի սահմանադրության 12-րդ հոդվածն ամրագրում է. «Իտալիայի դրոշը եռագույն է՝ կանաչ, սպիտակ և կարմիր՝ երեք ուղղահայաց հավասարաչափ շերտերի տեսքով»</ref>։ Առաջին անգամ իտալական եռագույնը հայտնվել է 1797 թվականի հունվարի 7-ին Էմիլիայում՝ որպես [[Ջուզեպպե Կոմպանիոնի]] հռչակած հանրապետության դրոշ։ [[Նապոլեոն Բոնապարտ]]ի կառավարման ժամանակ այն կիրառվել է որպես [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] խորհրդանշան։ [[Վիեննայի վեհաժողով]]ից և [[Ռեստավրացիա]]յից հետո եռագույնը մնացել է ազատության խորհրդանշան և կիրառվել 1831 և 1848 թվականների հեղափոխական շարժումների ժամանակ<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի զինանշան]]ին պատկերված է կարմիր ծայրերով սպիտակ հնգաթև աստղ, որը տեղադրված է ատամնավոր ասեղի վրա։ Զինանշանի ձախ հատվածում գտնվում է ձիթենու, իսկ աջում՝ կաղնու ճյուղ։ Կանաչ ճյուղերը կապված են կարմիր ժապավենով, որի վրա սպիտակ մեծատառերով գրված է «Իտալական Հանրապետություն» (իտալ. REPUBBLICA ITALIANA)։ Իտալական Հանրապետության պաշտոնական խորհրդանշանը հրապարակվել է 1948 թվականի մայիսի 5-ին Իտալիայի նախագահ [[Էնրիկո դե Նիկոլա]]յի կողմից։ Խորհրդանշանի էսքիզն արել է նկարիչ [[Պաոլո Պասկետո]]ն, որն այդ իրավունքն ստացել է 1946 և 1947 թվականներին տեղի ունեցած մրցույթների ժամանակ։ Դրանց մասնակցում էին նաև 500 այլ նկարիչներ՝ իրենց շուրջ 800 էսքիզներով<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի օրհներգ|Իտալիայի ազգային օրհներգ]]ը, որը հայտնի է նաև «Իտալիայի եղբայրներ» և «Իտալացիների երգ» անուններով, Իտալիայի Հանրապետության ոչ պաշտոնական օրհներգն էր 1946 թվականի հոկտեմբերի 12-ից մինչև 2017 թվականի նոյեմբերի 15-ը<ref>{{cite web | url =https://www.vedomosti.ru/politics/news/2017/11/16/741942-poyavilsya-ofitsialnii-gimn| title = У Италии впервые за 60 лет появился официальный гимн| date = 2017-11-16 | publisher = Ведомости |accessdate = 2017-11-16 | lang = ru}}</ref>։ 2005 թվականի նոյեմբերի 17-ին [[Իտալիայի Սենատ]]ն առաջին ընթերցմամբ ընդունել է «Պաշտոնական օրհներգի մասին» օրենք, սակայն միայն 12 տարի անց է օրենքը վերջնականապես ընդունվել<ref>{{cite web | url =https://www.repubblica.it/politica/2017/11/15/news/senato_mameli_fratelli_d_italia_ufficialmente_inno_italiano-181179715/| title = Senato, "Il canto degli italiani" di Mameli diventa ufficialmente inno| date = 2017-11-15 | publisher = [[la Repubblica]] |accessdate = 2017-11-16 | lang = it}}</ref>։ Օրհներգի տեքստը 1847 թվականի աշնանը գրել է [[Գոֆրեդո Մամելի|Գոֆրեդո Մամելին]], իսկ երաժշտությունը, ավելի ուշ, կոմպոզիտոր [[Միկելե Նովարո|Միկելե Նովարոն]]։ 20-րդ դարի 80-ական թվականներին լայնորեն տարածված էր [[Ջուզեպպե Վերդի]]ի «[[Նաբուկկո]]» օպերայից մի հատված, որը կատարվում էր որպես օրհներգ<ref name="Страны и народы" />։ == Տնտեսություն == {{Հիմնական|Իտալիայի տնտեսություն}} [[պատկեր:Full Milan skyline from Duomo roof.jpg|thumb|[[Միլան]]ը ֆինանսական կենտրոն է և համաշխարհային նորաձևության մայրաքաղաքը:]] Իտալիան ունի խոշոր զարգացած<ref>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |title=Archived copy |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 22 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022143402/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 22 |df=dmy-all }}</ref> կապիտալիստական խառը տնտեսություն, որը [[Եվրագոտի|Եվրագոտում]] իր մեծությամբ երրորդն է, իսկ աշխարհում՝ ութերորդը<ref>{{cite web |url=http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |work=The World Bank: World Development Indicators database |title=Gross domestic product (2015) |date=ապրիլի 28, 2017 |publisher=World Bank |accessdate=2017 թ․ մայիսի 17 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170201165545/http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |archivedate=2017 թ․ փետրվարի 1 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալիան [[Մեծ յոթնյակ]]ի, [[Եվրագոտի|Եվրագոտու]] և [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]] հիմնադիր անդամներից մեկն է։ Իտալիան աշխարհի ամենաարդյունաբերականացված և ներկրման ու արտահանման ծավալներով առաջատար պետություններից մեկն է<ref>{{cite news|last1=Sensenbrenner|first1=Frank|last2=Arcelli|first2=Angelo Federico|title=Italy's Economy Is Much Stronger Than It Seems|url=http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|publisher=The Huffington Post|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206190937/http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|last1=Dadush|first1=Uri|title=Is the Italian Economy on the Mend?|url=http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|publisher=Carnegie Endowment for International Peace|7=Carnegie Europe|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713124951/http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|archivedate=2015 թ․ հուլիսի 13|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Doing Business in Italy: 2014 Country Commercial Guide for U.S. Companies|url=http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|publisher=United States Commercial Service|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715152504/http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 15|df=dmy-all}}</ref>։ Երկիրը համարվում է բարձր զարգացած պետություն։ 2005 թվականի տվյալներով, կենսապայմանների որակի ինդեքսում Իտալիան զբաղեցնում է 8-րդ հորիզոնականը<ref name="economist.com">[http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index] {{webarchive|url=https://www.webcitation.org/69MVHhwNd?url=http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf |date=23 July 2012 }}, Economist, 2005</ref> և 26-րդը՝ մարդկային զարգացման ինդեքսի ցուցանիշում։ Պետությունը հայտնի է իր ստեղծագործ և ինովացիոն բիզնեսով<ref>{{cite web|title=The Global Creativity Index 2011|url=http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|publisher=Martin Prosperity Institute|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140930054555/http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 30|df=dmy-all}}</ref>, մեծ և մրցունակ գյուղատնտեսական հատվածով<ref>{{cite web|last1=Aksoy|first1=M. Ataman|last2=Ng|first2=Francis|title=The Evolution of Agricultural Trade Flows|url=https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|publisher=[[World Bank|The World Bank]]|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129120448/https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref> (Իտալիան աշխարհի ամենախոշոր գինի արտադրողն է)<ref>{{cite news|last=Pisa|first=Nick|title=Italy overtakes France to become world's largest wine producer|url=https://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|accessdate=օգոստոսի 17, 2011|newspaper=The Telegraph|date=հունիսի 12, 2011|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110903021833/http://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|archivedate=2011 թ․ սեպտեմբերի 3|df=dmy-all}}</ref> և իր հեղինակավոր ու որակյալ ավտոմոբիլային, մեքենայական, սննդի, դիզայներական և նորաձևության արդյունաբերություններով<ref>{{cite web|title=Automotive Market Sector Profile – Italy|url=http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|publisher=The Canadian Trade Commissioner Service|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205163959/http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 5|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Data & Trends of the European Food and Drink Industry 2013–2014|url=http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|publisher=FoodDrinkEurope|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206010318/http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Italy fashion industry back to growth in 2014|url=http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|publisher=Reuters|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205114140/http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 5|df=dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Ferrari 488 GTB.jpg|thumb|left|[[Ferrari 488]] տիպի ավտոմեքնենա։ Իտալիայում մեծապես զարգացած է ավտոարդյունաբերությունը<ref>{{cite web |url = http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |title = The top 10 largest automakers in the world |last = Leblanc |first = John |date = ապրիլի 25, 2014 |publisher = ''Driving'' |access-date = ապրիլի 29, 2017 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170317092225/http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |archivedate = 2017-03-17 |df = dmy-all }}</ref>, իսկ ապրանքների արտահանման ցուցանիշներով աշխարհում յոթերորդն է<ref name="OECDtrade">{{cite web|title=Trade in goodsExports, Million US dollars, 2016|url=https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|publisher=OECD|accessdate=2017 թ․ մայիսի 17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170415175641/https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|archivedate=2017 թ․ ապրիլի 15|df=dmy-all}}</ref>:]] Իտալիան աշխարհի վեցերորդ ամենախոշոր արդյունաբերական պետությունն է<ref>"[http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= Manufacturing, value added (current US$)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010152014/http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= |date=10 October 2017 }}". accessed on 17 May 2017.</ref>։ Համեմատության համար Իտալիայում քիչ են համաշխարհային խոշոր կորպորացիաները։ Երկրում մեծ թիվին են կազմում փոքր և միջին ձեռնարկատիրական ընկերությունները, որոնք գտնվում են քաղաքների արդյունաբերական հատվածներում և հանդիսանում են իտալական արդյունաբերության ողնաշարը։ Սա է պատճառը, որ արդյունաբերական հատվածը հաճախ իր ուշադրությունը կենտրոնացնում է մասնագիտացված շուկայի և բարձրակարգ ապրանքների արտահանման վրա։ Եթե որակի ապահովման և բարձրակարգ ապրանքների արտադրության տեսանկյունից Իտալիան ունի լուրջ առավելություն, ապա ցածրորակ ապրանքների արտադրության գործընթացում զիջում է չինական և ասիական մյուս շուկաներում արտադրվող ապրանքների արտադրությանը։ Այդ իսկ պատճառով, տեղական շուկայում հայրենական արտադրության ցածրորակ ապրանքները զիջում են չինական և ասիական մյուս շուկաների կողմից արտադրված ապրանքներին<ref>{{cite news|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|title=Knowledge Economy Forum 2008: Innovative Small And Medium Enterprises Are Key To Europe & Central Asian Growth|publisher=The World Bank|date=մայիսի 19, 2005|accessdate=2008 թ․ հունիսի 17|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080623065619/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|archivedate=2008 թ․ հունիսի 23|df=dmy-all}}</ref>։ 2016 թվականի տվյալներով, Իտալիան աշխարհի յոթերորդ ամենախոշոր արտահանողն է։ Նա առևտրական սերտ հարաբերություններ ունի [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]] անդամ բոլոր պետությունների հետ, որոնց հետ իրականացվում է արտաքին առևտրի ընդհանուր ծավալների 59 %-ը։ Ի շնորհիվ միասնական շուկայի, Իտալիայի ԵՄ անդամ խոշոր առևտրական գործընկերներն են [[Գերմանիա]]ն (12.9%), [[Ֆրանսիա]]ն (11.4%) և [[Իսպանիա]]ն (7.4%)<ref name="cia.gov">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=2011 թ․ հունվարի 26 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110211144943/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |archivedate=2011 թ․ փետրվարի 11 |df=dmy-all }}</ref>: [[պատկեր:Eurozone.svg|thumb|Իտալիան Արժութային միության, [[Եվրագոտի|Եվրագոտու]] (մուգ կապույտ) և [[Եվրոպական միասնական շուկա]]յի անդամ է:]] Իտալիայում մեքենաշինական արտադրությունն իտալիայի արդյունաբերության կարևոր հատվածներից մեկն է։ 2015 թվականի տվյալներով, Իտալիայում գործում են 144 000 ընկերություններ, որտեղ աշխատում է մոտ 485 000 մարդ<ref>{{Cite web|url=http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|title=Auto: settore da 144mila imprese in Italia e 117 mld fatturato|accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 23|work=adnkronos.com|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150925121926/http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 25|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջինս ապահովում է երկրի ՀՆԱ-ի 8,5 %-ը<ref name="acea.thisconnect.com">{{Cite web|url=http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|title=Country Profiles – Italy|accessdate=2008 թ․ փետրվարի 9|work=acea.thisconnect.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080211190839/http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|archivedate=2008 թ․ փետրվարի 11|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>։ [[Fiat Chrysler Automobiles]]-ը (կրճատ FCA) ներկայումս յոթերորդ ամենախոշոր ավտոարտադրողն է աշխարհում<ref>{{cite web|title=Fiat Chrysler to spin off Ferrari, issue $2.5 billion convertible bond|url=https://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141029141145/http://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Երկիրը հայտնի է ավտոմեքենաների արտադրության իր լայն տեսականիով՝ սկսած էժան ավտոմեքենաներից, մինչև թանկարժեք, բարձրակարգ ավտոմեքենաներ, ինչպես օրինակ [[Մազերատի]]ն, [[Lamborghini|Լամբորջինին]] և [[Ֆերրարի]]ն։ Վերջինս «Brand Finance»-ի կողմից ճանաչվել է որպես աշխարհի ամենահզոր ապրանքանիշ<ref>{{cite web |url = http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |title = Ferrari – The World's Most Powerful Brand |last = Haigh |first = Robert |date = փետրվարի 18, 2014 |publisher = [[Brand Finance]] |access-date = փետրվարի 9, 2015 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160202035054/http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |archivedate = 2016-02-02 |df = dmy-all }}</ref>։ Իտալական ավտոմեքենաները 12 անգամ հաղթել են «[[Եվրոպայի տարվա ավտոմեքենա]]» մրցանակը, որոնցից 9-ը հաղթել է [[Ֆիատ]]ը (առավել շատ, քան որևէ ավտոարտադրող ընկերություն), 2-ը՝ [[Ալֆա Ռոմեո]]ն և 1-ը՝ [[Lancia]]-ն։ Իտալիան Եվրոպական միացյալ շուկայի մի մասն է, որն ներառում է շուրջ 500 միլիոն սպառողների։ ԵՄ անդամ երկրների տարածքներում առևտրային քաղաքականություններն իրականացվում են Եվրոպական Միության (ԵՄ) օրենսդրությանը համապատասխան։ Իտալիան միասնական արժութային համակարգին՝ եվրոյի գոտուն միացել է 2002 թվականին<ref name="euroc">{{cite news |title =Germans Say Goodbye to the Mark, a Symbol of Strength and Unity |newspaper =The New York Times |accessdate =մարտի 18, 2011 |url =https://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |first =Edmund L. |last =Andrews |date =հունվարի 1, 2002 |deadurl =no |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110501031330/http://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |archivedate =մայիսի 1, 2011 |df =dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |title=On Jan.&nbsp;1, out of many arises one Euro |newspaper=St. Petersburg Times |first= Susan |last =Taylor Martin |date=դեկտեմբերի 28, 1998 |page=National, 1.A }}</ref>։ Իտալիան նաև Եվրագոտու անդամ, որն ներառում է 330 միլիոն սպառողների։ Իտալիայի դրամային քաղաքականությունն իրականացվում է [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ի հետ համատեղ։ Իտալիան մեծապես տուժել է 2007-2008 թվականների [[Ֆինանսական ճգնաժամ (2007-08)|ֆինանսական ճգնաժամի]] ժամանակ, որն էլ ավելի թեժացրեց երկրի կառուցվածքային խնդիրները<ref>{{cite web|last1=Orsi|first1=Roberto|title=The Quiet Collapse of the Italian Economy|url=http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|publisher=The London School of Economics|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141119075748/http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 19|df=dmy-all}}</ref>։ 1950- 1970-ական թվականներին տարեցտարի գրանցվել է երկրի ՀՆԱ-ի 5-6 % աճ<ref>{{cite book | author = Nicholas Crafts, Gianni Toniolo | title = Economic growth in Europe since 1945 | url = https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf | publisher = Cambridge University Press | year= 1996 | page = [https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf/page/n452 428] | isbn = 0-521-49627-6}}</ref>, իսկ 1980-1990-ական թվականներին՝ տնտեսական անկում, որը ստագնացիոն փուլ մտավ միայն 2000-ական թվականների սկզբին<ref>{{cite web|last1=Balcerowicz|first1=Leszek|title=Economic Growth in the European Union|url=http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|publisher=The Lisbon Council|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 8|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714205108/http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 14|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|title="Secular stagnation" in graphics|url=https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|publisher=The Economist|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141123234145/http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 23|df=dmy-all}}</ref>։ Կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքական ջանքերը՝ բարձրացնելու տնտեսական աճը հանգեցրեցին [[պետական պարտք]]ի կտրուկ աճին։ 2014 թվականի տվյալներով, Իտալիայի պետական պարտքը կազմել է ՀՆԱ-ի ցուցանիշների 135 %-ը և այս ցուցանիշով ԵՄ կազմում Իտալիան զիջել է միայն [[Հունաստան]]ին, որի պետական պարտքը կազմել է ՀՆԱ-ի ցուցանիշների 174 %-ը<ref>{{cite web|title=Government debt increased to 93.9% of GDP in euro area and to 88.0% in EU28|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|publisher=Eurostat|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141021162159/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 21|df=dmy-all}}</ref>։ Սակայն ի տարբերություն Հունաստանի, Իտալիայում մեծ է ներքին պարտքը, այսինքն պետությունը պարտք է ներքին սուբյեկտներին<ref>{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |title=Could Italy Be Better Off than its Peers? |publisher=CNBC |date=մայիսի 18, 2010 |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430030613/http://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30 |df= }}</ref>, իսկ պետական պարտքի միջին ծավալներն ավելի քիչ, քան ՏՀԶԿ-ի կողմից սահմանված միջին ցուցանիշը<ref>{{cite web|title=Household debt and the OECD's surveillance of member states|url=http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD's%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|publisher=OECD Economics Department|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150109041518/http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD%27s%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|archivedate=2015 թ․ հունվարի 9|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի հյուսիսի և հարավի միջև ընկած տարբերությունները լուրջ սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիր են երկրի համար<ref>{{cite news|title=Oh for a new risorgimento|url=http://www.economist.com/node/18780831|publisher=The Economist|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141024163715/http://www.economist.com/node/18780831|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 24|df=dmy-all}}</ref>։ Եթե ուշադրություն դարձենք հյուսիսի և հարավի միջև առկա վիճակագրական ցուցանիշներին, ապա տեսանելի կլինի այդ հիմնախնդիրը <ref>{{cite web|url=http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|title=Comune per Comune, ecco la mappa navigabile dei redditi dichiarati in Italia|website=www.lastampa.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150405032750/http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|archivedate=2015 թ․ ապրիլի 5|df=dmy-all}}</ref>։ Ամենահարուստ գավառ համարվող [[Բոլցանո (գավառ)|Բոլցանոյում]] կամ Հարավային Տիրոլում յուրաքանչյուր շնչին բաժին է ընկնում ազգային ՀՆԱ-ի 152 %-ը, իսկ ամենաաղքատ մարզում՝ [[Կալաբրիա]]յում միայն 61 %-ը<ref>{{cite web|title=GDP per capita at regional level|url=https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 25|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054135/https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում գործազրկության միջին մակարդակը Եվրագոտու միջին մակարդակից բարձր է և կազմում է 11,1 %<ref>{{cite web|title=Euro area unemployment rate at 11%|url=http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf/|publisher=Eurostat|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170731232352/http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 31|df=dmy-all}}</ref>։ Գործազրկության մակարդակը հյուսիսում կազմում է 6.6 %, իսկ հարավում՝ 19.2 %<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|title=Employment and unemployment: second quarter 2017|format=PDF|author=[[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]]|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054033/http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|df=dmy-all}}</ref>: ===Էներգիա=== {{main|Էներգիան Իտալիայում|Վերականգնվող էներգիան Իտալիայում}} [[պատկեր:The Eni building, Quartiere XXXII Europa, Roma, Lazio, Italy - panoramio.jpg|thumb|left|[[Eni|ENI]]-ն նավթի և գազի արդյունահանման աշխարհի խոշորագույն ընկերություններից մեկն է<ref>{{Cite web|url=https://www.globalwitness.org/en/campaigns/oil-gas-and-mining/spotlight-sharpens/|title=The spotlight sharpens: Eni and corruption in Republic of Congo's oil sector|website=Global Witness}}</ref>։]] [[Eni]]-ն, որը գործում է աշխարհի 79 երկրներում, աշխարհում նավթի և գազի արդյունահանմամբ զբաղվող խոշորագույն յոթ ընկերություններից մեկն է և աշխարհի խոշոր արդյունաբերական ընկերություններից մեկը<ref name=Eni>{{cite web |url=https://finance.yahoo.com/q?s=E |title=Summary for Eni SpA |access-date=1 July 2020}}</ref>։ [[Բազիլիկատա]]յի մարզի Վալ դ'Ագրի տեղանքում է գտնվում Եվրոպայում ածխաջրածնի հողի տակ գտնվող խոշորագույն հանքավայրը<ref>{{cite web |url=https://www.eni.com/en-IT/operations/italy-val-agri-upstream-activities.html |title=In Val d'Agri with Upstream activities |publisher= [[Eni]]|access-date=3 February 2021}}</ref>։ Բնական գազի չափավոր պաշարները, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Պադանի հարթավայր]]ում և [[Ադրիատիկ ծով]]ի մերձափնյա շրջաններում, հայտնաբերվել են վերջին տարիներին և կազմում են երկրի կարևորագույն հանքային ռեսուրսները։ Իտալիան [[պեմզա]]յի, [[պոզոլանա]]յի և [[դաշտային սպաթներ]]ի առաջատար արտադրողներից մեկն է<ref name="nat_resources">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy/26994/Forestry#toc26986 |title=Italy, the economy: Resources and power|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica Online]]|date=3 February 2015 |access-date=9 February 2015}}</ref>։ Իտալիայի համար մեկ այլ կարևոր հանքային ռեսուրս է [[մարմար]]ը՝ հատկապես աշխարհում հայտնի [[Կարարայի մարմար|Կարարայի սպիտակ մարմար]]ը, որն արդյունահանվում է [[Տոսկանա]]յի [[Մասսա-Կարարա]] նահանգից։ Իտալիան էներգիայի ոլորտում իր կարիքները բավարարելու համար ներմուծում է դրա շուրջ 80%-ը <ref>{{cite web |title=Energy imports, net (% of energy use) |url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS |publisher=[[World Bank]] |access-date=24 November 2014|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430031708/http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS |archive-date=30 April 2011}}</ref><ref>{{cite news |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF |title=Energy, transport and environment indicators |author=Eurostat |access-date=10 May 2009|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091123071423/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF |archive-date=23 November 2009|author-link=Eurostat}}</ref><ref>{{cite news |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |title=Panorama of energy |author=Eurostat |access-date=10 May 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100603143806/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |archive-date=3 June 2010 |author-link=Eurostat}}</ref>։ Առաջին էլեկտրակայանը Եվրոպայում, որը կոչվում էր Սանտա Ռադեգոնդա, կառուցվել է Միլանում 1883 թվականին։ [[պատկեր:Pannelli solari Unicoop Tirreno.JPG|thumb|right|upright=0.95|Արևային վահանակներ [[Պիոմբինո]]յում։ Իտալիան աշխարհում վերականգնվող էներգիայի խոշորագույն արտադրողներից մեկն է<ref name="legambiente2015">{{cite web|title=Il rapporto Comuni Rinnovabili 2015|url=http://www.comunirinnovabili.it/il-rapporto-comuni-rinnovabili-2015/|website=Comuni Rinnovabili|date=18 May 2015|publisher=Legambiente|access-date=13 March 2016|language=it}}</ref>։]] Վերջին տասնամյակում Իտալիան դարձել է աշխարհում վերականգնվող էներգիայի խոշորագույն արտադրողներից մեկը՝ լինելով երկրորդ արտադրողը [[Եվրոպական միություն]]ում և իններորդը՝ աշխարհում։ [[Հողմաէներգետիկա]]ն, [[հիդրոէներգետիկա]]ն և [[Երկրաջերմային էներգիա|երկրաջերմային էներգետիկա]]ն էլեկտրականության ևս կարևոր աղբյուրներ են Իտալիայի համար։ Վերականգնվող էներգիային բաժին է ընկնում Իտալիայում արտադրվող ամբողջ էլեկտրաէներգիայի 27,5%-ը, որից միայն հիդրոէներգետիկային՝ 12,6%-ը։ Դրան հաջորդում են արևային էներգետիկան (5,7%), հողմաէներգետիկան՝ 4,1%, կենսաէներգետիկան՝ 3,5% և երկրաջերմային էներգետիկան՝ 1.6%<ref name="gse">{{cite web |url=http://www.gse.it/it/Statistiche/RapportiStatistici/Pagine/default.aspx |title=Rapporto Statistico sugli Impianti a fonti rinnovabili |date=19 December 2013 |publisher=Gestore dei Servizi Energetici |format=PDF |access-date=11 February 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171018022905/http://www.gse.it/it/Statistiche/RapportiStatistici/Pagine/default.aspx |archive-date=18 October 2017 |url-status=dead }}</ref>։ Երկրի կարիքների մնացած մասը բավարարվում է հանածո վառելիքի (38.2%-ը բնական գազ, 13%-ը՝ ածուխ, 8.4%-ը՝ նավթ) և ներմուծման միջոցով<ref name="gse"/>։ 2014 թվականի տվյալներով՝ միայն արևային էներգիայի արտադրությանը բաժին է ընկնում Իտալիայում էլեկտրականության ողջ արտադրության մոտ 9%-ը, ինչի արդյունքում Իտալիան համարվում է աշխարհում արևային էներգիա արտադրող խոշորագույն երկրներից մեկը<ref name="legambiente2015"/>։ Մոնտալտո դի Կաստրո արևային էլեկտրակայանը, որի կառուցումն ավարտվել է 2010 թվականին, Իտալիայի խոշորագույն արևային էլեկտրակայանն է (85 մեգավատտ հզորությամբ)։ Արևային մյուս խոշոր էլեկտրակայանների թվում են Սան Բելինոն (70,6 մեգավատտ հզորությամբ), Սելինո Սան Մարկոն (42.7 մեգավատտ հզորությամբ) և Սան Ալբերտոն (34.6 մեգավատտ հզորությամբ)<ref>{{Cite web|url=https://www.solarserver.com/solar-magazine/solar-energy-system-of-the-month/the-italian-montalto-di-castro-and-rovigo-pv-plants.html|title=The Italian Montalto di Castro and Rovigo PV plants|website=www.solarserver.com|access-date=8 May 2018}}</ref>։ Իտալիան նաև եղել է առաջին երկիրը, որ երկրաջերմային էներգիան օգտագործել է էլեկտրականության արտադրման համար<ref name="UNMIG"/>։ 1980-ական թվականներից ի վեր Իտալիան գործարկել է ատոմային չորս ռեակտորներ։ Այդուհանդերձ, Իտալիայում ատոմային էներգիայից հրաժարվել են դեռ 1987 թվականին ընդունված Սահմանադրությամբ, որի պատճառը 1986 թվականին [[Խորհրդային Ուկրաինա]]յում [[Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար|Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարն]] էր։ Էլեկտրականության արտադրությամբ զբաղվող իտալական [[Enel]] ընկերությունը [[Սլովակիա]]յում, [[Իսպանիա]]յում և [[Ֆրանսիա]]յում գործարկում է մի քանի ռեակտորներ<ref>{{cite web |url=http://www.enel.com/en-GB/group/production/nuclear_power/ |title=Nuclear Production |date=31 December 2013 |publisher=[[Enel]] |access-date=11 February 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150207204805/http://www.enel.com/en-GB/group/production/nuclear_power/ |archive-date=7 February 2015 }}</ref><ref name="nuclear">{{cite web |url=http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Others/Emerging-Nuclear-Energy-Countries/ |title=Emerging Nuclear Energy Countries |date=December 2014 |publisher=[[World Nuclear Association]] |access-date=11 February 2015}}</ref>, ինչը նրան թույլ է տալիս մուտք գործել միջուկային էներգիայի դաշտ և անմիջական մասնակցություն ունենալ կայանների նախագծմանը, շինարարությանը ու շահագործմանը՝ առանց Իտալիայի տարածքում ռեակտորների տեղակայման<ref name="nuclear"/>։ === Գյուղատնտեսություն === [[պատկեր:Vineyards in Tuscany quality image.jpg|thumb|Խաղողի վազեր [[Տոսկանա]]յում։ Իտալական սնունդը հայտնի է իր բարձր որակով և ապրանքների բազմազանությամբ:]] Համաձայն գյուղատնտեսական վերջին մարդահամարի՝ 2010 թվականին Իտալիայում եղել են 1.6 միլիոն գյուղացիական տնտեսություններ (-32.4% 2000 թվականի համեմատ)։ Այդ գյուղացիական տնտեսությունները զբաղեցնում են 12.7 միլիոն հեկտար, որոնց 63 %-ը գտնվում են Հարավային Իտալիայում<ref name="agrocensus">{{cite web |url=http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |title=Censimento Agricoltura 2010 |date=հոկտեմբերի 24, 2010 |publisher=National Institute of Statistics|access-date=2015 թ․ փետրվարի 11 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150213021626/http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |archivedate=2015 թ․ փետրվարի 13 |df=dmy-all }}</ref>։ Գյուղացիական տնտեսությունների ճնշող մեծամասնությունը (99 %) ընտանեկան փոքր ֆերմաներ են, որոնք միջինում կազմում են 8 հեկտար<ref name="agrocensus"/>։ Գյուղատնտեսական հողատարածքների ընդհանուր ծավալների կազմում (բացառությամբ անտառատարածքների) [[հացահատիկ]]ների դաշտերը կազմում են 31 %, [[Ձիթենի]]ների դաշտերը՝ 8.2 %, [[խաղող]]ի վազերը՝ 5.4 %, ցիտրուսի պլանտացիաները՝ 3.8 %, [[շաքարի ճակնդեղ]]ը՝ 1.7 %, իսկ [[բուսաբուծություն|բուսաբածական]] հողատարածքները՝ 2.4 %: Հողատարածքների մնացած մասը զբաղեցնում են արոտավայրերը (25.9 %) և կերակրի հացահատկի դաշտերը (11.6 %)<ref name="agrocensus"/>: Իտալիան գինեգործության ծավալներով աշխարհի առաջատար պետությունն է<ref name=OIVstats>{{cite web|title=OIV report on the State of the vitiviniculture world market|url=http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|website=news.reseau-concept.net|publisher=Réseau-CONCEPT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728145648/http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 28 |format=PowerPoint presentation|date=2010}}</ref>, ինչպես նաև [[ձիթապտղի ձեթ]]ի, մրգերի ([[խնձոր]], [[ձիթապտուղ]], [[խաղող]], [[նարինջ]], [[կիտրոն]], [[տանձ]], [[ծիրան]], [[պնդուկ]], [[դեղձ]], [[բալ]], [[սալոր]], [[ելակ]], [[կիվի (միրգ)|կիվի]]) և բանջարեղենի (հատկապես [[լոլիկ]]ի և [[կանկար]]ի) խոշոր արտադրող։ Իտալական ամենահայտնի գինիներից են [[Տոսկանա|տոսկանյան]] [[Կիանտի]]ն և [[պիեմոնտ]]յան [[Բարոլո]]ն։ Այլ հայտնի գինետեսակներ են [[Բարբարեսկո]]ն, [[Բարբերա Դ՚Աստի]]ն, [[Բրունելո դի Մոնտալչինո]]ն, [[Ֆրասկատի ԴՈԿ]]-ը, [[Մոնտեպուլչիանո դ՚Աբրուցո]], [[Մորելինո դի Սկանսանո|Մորելինո դի Սկանսան]]ն և պղպջակավոր գինետեսակներից [[Ֆրանչիակորտա]]ն և [[պրոսեկո]]ն։ Իտալիայի կողմից արտադրվող բարձրակարգ ապրանքները, մասնավորապես գինիները և պանրատեսակները, պաշտպանվում են [[Denominazione di Origine Controllata]] չափանիշներով և լեյբլներով։ Եվրոպական Միության կողմից սահմանված այս խիստ չափանիշները նպաստում են ցածրորակ ապրանքներից շուկան պաշտպանելու գործընթացին։ === Ենթակառուցվածքներ === {{Main|Տրանսպորտն Իտալիայում}} [[պատկեր:Elettrotreno ETR.400.jpg|thumb|[[Frecciarossa 1000]] ճեպընթաց գնացքը, որը զարգացնում է մինչև {{convert|400|km/h|0|abbr=on}} արագություն<ref>{{cite web|title=Frecciarossa 1000 in Figures|url=http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000:-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|publisher=Ferrovie dello Stato Italiane|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141218192603/http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000%3A-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref>, Իտալիայի և Եվրոպայի ամենաարագընթաց գնացքն է:]] 2004 թվականին Իտալիայի տրանսպորտային հատվածն ապահովել է շուրջ 119.4&nbsp;միլիարդ եվրոյի շրջանառություն։ Երկրի 153,700 ձեռնարկություններում աշխատում են 953,700 քաղաքացիներ։ 2002 թվականի տվյալներով, Իտալիայի ճանապարհային ցանցն ունի 668721 կիլոմետր (415,524 մղոն) ընդհանուր երկարություն, ներառյալ 6,487 կիլոմետր (4,031 մղոն) երկարություն ունեցող ցանցը, որը պետական է, սակայն կառավարվում է [[Atlantia]] մասնավոր կազմակերպության կողմից։ 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայում առկա են եղել 34,667,000 ավտոմեքենաներ, ընդորում յուրաքանչյուր 1000 մարդուն բաժին է ընկնում 590 ավտոմեքենա։ Նույն 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայի ճանապարհներով անցնում են 4,015,000 տրանսպորտային միջոցներ<ref name="European Commission">{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|title=Panorama of Transport|format=PDF|author=European Commission|accessdate=2009 թ․ մայիսի 3|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090407142402/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|archivedate=2009 թ․ ապրիլի 7|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի պետական երկաթուղային ցանցը, որի ղեկավարումն իրականացվում է [[Ferrovie dello Stato]] պետական ընկերության կողմից։ 2008 թվականի տվյալներով ընդհանուր 16,529 կիլոմետր (10,271 մղոն) երկարությամբ երկաթգծից 11,727 կիլոմետրը (10,271 մղոն) էլեկտրացված է, իսկ 4802 կիլոմետրը նախատեսված է [[լոկոմոտիվ]]ների և ակնավոր երկաթուղային փոխադրամիջոցների համար։ Ջրային փոխադրման պետական համակարգը, որն ունի 1477 կիլոմետր (918 մղոն) ընդհանուր երկարություն, ապահովում է նավարկելի գետերով և ջրանցքներով քաղաքացիների ուղևորափոխադրումները։ Ջրային փոխադրման պետական համակարգը ստեղծվել է 2002 թվականին։ 2004 թվականին Իտալիայում գործել են 30 հիմնական միջազգային օդանավակայաններ, ներառյալ նաև հաբեր համարվող [[Միլան]]ի [[Մալպենսա օդանավակայան]]ը և [[Հռոմ]]ի [[Լեոոնարդո դա Վինչիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ը։ Երկրում գործում են 43 խոշոր նավահանգիստներ, ներառյալ [[Ջենովա]]յի նավահանգիստը, որն Իտալիայի ամենախոշոր և [[Միջերկրական ծով]]ի երկրորդ խոշոր նավահանգիստն է։ 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայի քաղաքացիական ավիացիան իրականացրել է շուրջ 389,000 չվերթներ։ Բացի այդ, երկրում գործում են 581 առևտրային նավեր<ref name="European Commission"/>։ Իտալիան ստիպված է ներկրման հաշվին ապահովել էլեկտրականության պահանջարկի շուրջ 80%-ը<ref>{{cite web|title=Energy imports, net (% of energy use)|url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|publisher=[[World Bank]]|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031708/http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|title=Energy, transport and environment indicators|author=Eurostat|accessdate=2009 թ․ մայիսի 10|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123071423/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 23|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |title=Panorama of energy |author=Eurostat |accessdate=2009 թ․ մայիսի 10 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100603143806/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |archivedate= հունիսի 3, 2010 |df= }}</ref>։ Իտալիան բավարար ներդրումներ չի իրականացնում՝ ապահովելու խմելու ջրի կայուն մատակարարումը և սանիտարական ենթակառուցվածքների զարգացումը, չնայած այն հանգամանքին, որ խմելու ջրի և աղբահանության համար սահմանված վճարաչափերն ամենացածրն են [[Եվրոպական Միություն]]ում։ Գալլի օրենքը, որն ընդունվել է 1993 թվականին, նպատակամիտված է բարձրացնելու ներդրումների ծավալները և կոնսոլիդացնելով ծառայություններ մատուցողներին՝ բարելավելու սպասարկման որակական հատկանիշները։ Արդյունքում բարձրացվել է մատուցվող ծառայությունների որակը, իսկ սակագները չեն բարձրացվում՝ ի հաշիվ վճարվող հարկերի։ Բացի այս բարեփոխումներից, ներդրումային մակարդակները նվազել են և դեռևս բավարար չեն իրական արդյունքների հասնելու համար<ref>{{cite web|last1=L. Anwandter and P. Rubino|title=Risks, uncertainties and conflicts of Interest in the Italian water sector: A review and proposals for reform|publisher=Materiali UVAL (Public Investment Evaluation Unit of the Department for Development and Cohesion Policies (DPS) in the Ministry for Economic Development), According to [[National Institute of Statistics (Italy)|ISTAT]] figures analysed by the Water Resources Surveillance Committee (CoViRi),|date=2006|page=9}}</ref><ref>{{cite web|last1=Bardelli|first1=Lorenzo|title=Pro aqua Italian policy to get prices and governance right|publisher=Utilitatis, 29th International Congress of CIRIEC, Wien, 14 September 2012|page=16}}</ref><ref>{{cite web|last1=Albasser|first1=Francesco|title=The Italian Water industry – Beyond the Public/Private debate & back to basics, Presentation at the Conference Water Loss Europe|publisher=in3act Energy|page=12|date=May 2012}}</ref>։ === Գիտություն և տեխնոլոգիա === {{Հիմնական|Գիտությունն ու տեխնոլոգիան Իտալիայում}} [[պատկեր:Collage scienziati italiani.jpg|thumb|Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ պատկերված են էլեկտրական մարտկոցի և մեթանի հայտնագործող [[Ալեսանդրո Վոլտա]]ն<ref name = "wmnqsy">Giuliano Pancaldi, ''"Volta: Science and culture in the age of enlightenment"'', Princeton University Press, 2003.</ref><br>, ֆիզիկոս և աստղագետ [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ը, ով համարվում է ժամանակակից գիտության հայրը<ref name="Einstein">{{cite book|last=Weidhorn|first=Manfred|title=The Person of the Millennium: The Unique Impact of Galileo on World History|url=https://archive.org/details/personofmillenni0000weid|year=2005|publisher=iUniverse|isbn=0-595-36877-8|page=[https://archive.org/details/personofmillenni0000weid/page/155 155]}}</ref><br>[[Գուլիելմո Մարկոնի]]ն, ով իրականացրել է առաջին ռադիոկապը՝ Ատլանտյան օվկիանոսի վրայով<ref>{{cite book|doi=10.1109/EUMA.1995.337090|chapter=Guglielmo Marconi – The father of long distance radio communication – An engineer's tribute|title=25th European Microwave Conference, 1995|year=1995|last1=Bondyopadhyay|first1=Prebir K.|page=879}}</ref><br> և [[Էնրիկո Ֆերմի]], ով ստեղծել է առաջին [[միջուկային ռեակտոր]]ը՝ «Chicago Pile-1»-ը<ref>{{cite news|url=http://www.history.com/this-day-in-history/enrico-fermi-architect-of-the-nuclear-age-dies|title=Enrico Fermi, architect of the nuclear age, dies|date=Autumn 1954|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117014820/http://www.history.com/this-day-in-history/enrico-fermi-architect-of-the-nuclear-age-dies|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>:]] Դարեր ի վեր Իտալիան ձևավորել է գիտական միջավայր, որը ֆիզիկայի և գիտության մյուս ճյուղերին տվել է բազմաթիվ հայտնի գիտնականներ։ [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակաշրջանի իտալացի պոլիմատները (տարբեր ոլորտներում մեծ ազդեցություն ունեցող մարդիկ), ինչպես օրինակ [[Լեոնարդո դա Վինչի]] ն (1452–1519), [[Միքելանջելո]]ն (1475–1564) և [[Լեոն Բատիստա Ալբերտի]]ն (1404–72) մեծ ներդրում են ունեցել գիտության տարբեր ճյուղերի զարգացման գործընթացում, ինչպես օրինակ ֆիզիկայի, մաթեմատիկայի և աստղագիտության բնագավառներում։ Նրանք մեծ դերակատարություն են ունեցել [[գիտության հեղափոխություն|գիտության հեղափոխության]] մեջ։ Նրանք մեծ ներդրում են ունեցել [[հեռադիտակ]]ի բարելավման և աստղագիտական հետագա հայտնագործությունների ոլորտներում։ Գիտական հեղափոխության շարունակությունը դարձավ նաև [[Նիկոլայ Կոպեռնիկոս]]ի կողմից առաջ քաշված [[Կոորդինատների երկրակենտրոն համակարգ]]ի մոդելը։ Այլ աստղագետներ, ինչպես օրինակ [[Ջովաննի Դոմենիկո Կասինի]]ն (1625–1712) և [[Ջովանի Սկիապարելլի]]ն (1835–1910) [[արեգակնային համակարգ]]ի վերաբերյալ իրականացրել են խոշոր հայտնագործություններ։ Մինչ Իտալիան լքելը, մաթեմատիկայի բնագավառում հայտնի գիտնական է եղել [[Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ]]ը (ի ծնե Ջուզեպպե Լյուդովիկո Լագրանժ, 1736-1813)։ [[Ֆիբոնաչի]]ն (1170–1250) և [[Ջերոլամո Կարդանո]]ն (1501–76) մաթեմատիկայի բնագավառում իրականացրել են ֆունդամենտալ զարգացումներ։ [[Լուկա Պաչոլի]]ն առաջին անգամ աշխարհում հայտնաբերել է [[հաշվապահական հաշվառում]]ը։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, ֆիզիկոս [[Էնրիկո Ֆերմի]]ն (1901-1954) [[Չիկագո]]յում գլխավորել ամերիկյան միջուկային ծրագիրը, որը մշակել էր աշխարհում առաջին [[միջուկային ռեակտոր]]ը՝ «Chicago Pile-1»-ը։ Բացի այդ, Էնրիկո Ֆերմին մեծ ներդրում է ունեցել ֆիզիկայի բնագավառում, հատկապես [[քվանտային մեխանիկա]]յի զարգացման գործընթացում և եղել է միջուկային զենքի ստեղծման կարևոր դերակատարներից մեկը։ Նա, [[Էմիլիո Սեգրե]]ն ((1905-1989), ով հայտնաբերել է [[տեխնեցիում]]ի ու [[աստատ]]ի տարրերը և [[հակապրոտոն]]ը), [[Բրունո Ռոսսի]]ն ((1905-1993), ով եղել է Cosmic Rays-ի և X-ray աստղագիտության հիմնադիր) և իտալացի մի շարք գիտնականներ 1930-ական թվականներին ստիպված են եղել լքել Իտալիան՝ «Հակահրեական ֆաշիստական օրենքի» պատճառով<ref>Lucia Orlando, "Physics in the 1930s: Jewish Physicists' Contribution to the Realization of the" New Tasks" of Physics in Italy." ''Historical studies in the physical and biological sciences'' (1998): 141–181. {{jstor|27757806}}</ref>։ Այլ հայտնի ֆիզիկոսներ են [[Ամեդեո Ավոգադրո]]ն, ով հայտնի է [[մոլեկուլային ֆիզիկա]]յի ոլորտում և առաջ է քաշել [[Ավոգադրոյի օրենք]]ը և [[Ավոգադրոյի հաստատուն]]ը, [[Էվանջելիստա Տորիչելլի]]ն, ով հայտնաբերել է [[բարոմետր]]ը, [[Ալեսանդրո Վոլտա]]ն, ով հայտնաբերել է [[էլեկտրական մարտկոց]]ը, [[Գուլիելմո Մարկոնի]]ն, ով Ատլանտյան օվկիանոսի վրայով ապահովել է առաջին ռադիոկապը, [[Գալիլեո Ֆերարիս]]ը և [[Անտոնիո Պաչինետի]]ն, ովքեր համարվում են ասինխրոն մեքենայի հիմնադիրները, [[Ալեսանդրո Կրուտո]]ն, ով համարվում է լամպի ստեղծողը և Ինոկենո Մանզետին, ով համարվում է ավտոռոբոտաշինության հիմնադիրներից մեկը, [[Էտորե Մայորանա]]ն, ով հայտնաբերել է Մայորանայի ֆերմիոնը (տարրական մասնիկ), ֆիզիկայի ոլորտում Նոբելյան մրցանակակիր [[Կառլո Ռուբիա]]ն, ով [[ՑԵՌՆ]]-ում հայտնաբերել է [[W- և Z-բոզոններ]]ը։ [[Անտոնիո Մեուչի]]ն հայտնի է առաջին ձայնահաղորդակցային սարքի հայտնաբերման համար, որը հաճախ անվանում են նաև առաջին հեռախոս<ref>Wheen, Andrew. [https://books.google.am/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA45&#v=onepage&q&f=false ''Dot-Dash to Dot.com: How Modern Telecommunications Evolved from the Telegraph to the Internet.''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160429211228/https://books.google.am/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA45& |date=29 April 2016 }} Springer, 2010. p. 45. Web. 23 September 2011.</ref><ref>Cleveland, Cutler (Lead Author) ; Saundry, Peter (Topic Editor). [http://www.eoearth.org/article/Meucci,_Antonio Meucci, Antonio.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130526094228/http://www.eoearth.org/article/Meucci,_Antonio |date=26 May 2013 }} ''Encyclopedia of Earth, 2006.'' Web. 22 July 2012.</ref>։ 1964 թվականին [[Պիեռ Ջորջիո Պերոտտո]]ն նախագծել է սեղանի առաջին համակարգիչը՝ «Programma 101»-ը, որը դարձավ անհատական առաջին համակարգիճն աշխարհում։ Բուսաբանության ոլորտում [[Ֆրանչեսկո Ռեդի]] դարձավ առաջինը, ով վիճարկեց սպոնտան սերնդի տեսությունը՝ ցույց տալով, որ թրթուրներն առաջանում են ճանճերի ձվերից։ Բացի այդ, նա մանրամասնորեն նկարագրել է 180 մակաբույծների։ [[Մարչելլո Մալպիգի]]ն համարվում է [[հյուսվածքաբանություն|հյուսվածքաբանության]] հայրը, [[Լուձարո Սպալանցանի]]ն կարևոր ուսումնասիրություններ է իրականացրել ողնաշարի գործառույթների, կենդանիների վերարտադրութան և բջջային տեսության ոլորտներում, [[Կամիլո Գոլջի]]ն, որի բազմաթիվ հայտնագործություններ, ներառյալ [[Գոլջիի ապարատ]]ը, նպաստել է [[նեյրոնային դոկտրինա]]յի ձևավորմանը, [[Ռիտա Լևի-Մոնտալչինի]]ն բացահայտել է նյարդերի աճի գործոնը։ Վերջինս 1986 թվականին ստացել է Նոբելյան մրցանակ։ Քիմիայի բնագավառում [[Ջուլիո Նատա]]ն 1963 թվականին ստացել է Նոբելյան մրցանակ։ Մրցանակը շնորհվել է բարձր [[պոլիմերներ]]ի ոլորտում աշխատելու համար։ [[Ջուզեպե Օկիալինի]]ն ստացել է [[Ֆիզիկայի բնագավառում Վոլֆի մրցանակ]]՝ 1947 թվականին [[պիոններ]]ի կամ պի-[[մեզոն]]ի քայքայման եղանակի հայտնաբերման համար։ [[Էննիո դե Ջորջիո]]ն, ով 1990 թվականին ստացել է Մաթեմատիկայի ոլորտում Վոլֆի մրցանակ, լուծել է [[Բերնշթեյնի խնդիր]]ը և մեծ ներդրում ունեցել Իտալիայում մաթեմատիկական հետազոտությունների և ուսումնասիրությունների տարածման և զարգացման գործընթացում։ === Զբոսաշրջություն === {{Main|Զբոսաշրջությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Atrani (Costiera Amalfitana, 23-8-2011).jpg|thumb|[[ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ]] հանդիսացող [[Ամալֆիի ափ]]ն իտալիա այցելող զբոսաշրջիկների նախընտրելի վայրերից մեկն է<ref>[http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB "Foreign tourist numbers in Italy head towards new record"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170601184213/http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB |date=1 June 2017 }}, Retrieved 21 May 2017.</ref>:]] Իտալիան հինգերորդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող երկիրն է աշխարհում։ 2015 թվականի տվյալներով, Իտալիա են այցելել 50,7 միլիոն արտասահմանցի զբոսաշրջիկներ<ref name="WTO Tourism Highlights 2016 Edition">{{cite web |url=http://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418145 |title=2016 Tourism Highlights|publisher=[[World Tourism Organization]]|accessdate=օգոստոսի 4, 2016}}</ref>։ 2014 թվականի տվյալներով, տուրիստական ոլորտը (ներառյալ նաև տուրիստական ներդրումների ազդեցությունները, մատակարարման ցանցը և եկամուտների ազդեցությունը) պետական բյուջեի համար ապահովել է 162,7 միլիարդ եվրո եկամուտ, որը կազմում է Իտալիայի ՀՆԱ-ի 10,1 %-ը։ 2014 թվականին, տուրիստական ոլորտն իտալիայում ապահովել է 1,082,000 աշխատատեղ, որը կազմում է երկրում ընդհանուր զբաղվածության 4.8 %-ը<ref>{{cite web|title=Travel & Tourism Economic Impact 2015 Italy|url=https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|publisher=World Travel and Tourism Council|accessdate=2017 թ․ մայիսի 20|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152616/https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիան առավել հայտնի է իր մշակութային և բնության հուշարձաններով, որտեղ տարեկան այցելում են միլիոնավոր զբոսաշրջիկներ։ Իտալիայում են գտնվում [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներից]] 53-ը։ Այս ցուցանիշով Իտալիան աշխարհում առաջինն է<ref name=convention>{{cite web |url=http://whc.unesco.org/en/convention/ |title=The World Heritage Convention |publisher=UNESCO |accessdate=2010 թ․ սեպտեմբերի 17 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160827065310/http://whc.unesco.org/en/convention/ |archivedate=օգոստոսի 27, 2016 |df=dmy-all }}</ref>։ [[Միլան]]ը [[Եվրոպա]]յի 6-րդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող քաղաքն է և 14-րդը՝ աշխարհում։ 2016 թվականի տվյալներով, Միլան է այցելել 7.65 միլիոն մարդ, մինչդեռ [[Հռոմ]]ն այցելությունների թվաքանակով 8-րդն է Եվրոպայում և 16-րդն աշխարհում։ 2016 թվականի տվյալներով, Հռոմ է այցելել 7,12 միլիոն արտասահմանցի զբոսաշրջիկ<ref>{{cite web |title=Global Destination Cities Index by Mastercard, 2016 edition |url=https://newsroom.mastercard.com/wp-content/uploads/2016/09/FINAL-Global-Destination-Cities-Index-Report.pdf |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160924013157/https://newsroom.mastercard.com/wp-content/uploads/2016/09/FINAL-Global-Destination-Cities-Index-Report.pdf |archivedate=2016 թ․ սեպտեմբերի 24 |df=dmy-all |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 25 }}</ref>։ Ի հավելումն, [[Վենետիկ]]ը և [[Ֆլորենցիա]]ն մտնում են աշխարհի 100 ամենաայցելվող քաղաքների ցանկի մեջ։ Իտալիայի ամենաայցելվող տեսարժան վայրերի ցանկում են [[Կոլիզեյ]]ը, [[Հռոմի ֆորում]]ը, [[Պոմպեյ]]ը, [[Ուֆֆիցի]]ն, [[Ֆլորենցիայի գեղարվեստի ակադեմիա]]ն, [[Սուրբ Հրեշտակի ամրոց]]ը, [[Բոբոլի այգիներ]]ը, [[Վենարիա Ռեալե]]ն, [[Եգիպտական թանգարան (Թուրին)|Թուրինի եգիպտական թանգարան]]ը, [[Բորգեզե պատկերասրահ]]ը, [[Կազերտայի պալատ]]ը, [[Սանտա Մարիա դելլա Գրացիե]]ն, [[Վիլա դ՚Էստե]]ն, [[Պիտտի]]ն, [[Հերկուլանում]]ը, [[Նեապոլի ազգային հնագիտական թանգարան]]ը, [[Մեդիչիի եկեղեցի]]ն, [[Օստիա Անտիկա]]ն, [[Կապույտ քարայր (Կապրի)|Կապույտ քարայր]]ը, [[Վենետիկի ազգային հնագիտական թանգարան]]ը, [[Կոմո]] լիճը և [[Բրերա պատկերասրահ]]ը<ref>{{cite web|title=2013 Survey on Museums, Monuments and Archeological sites|url=http://www.statistica.beniculturali.it/RILEVAZIONI/MUSEI/Anno%202013/MUSEI_TAVOLA8_2013.pdf|publisher=Italian Ministry of Heritage and Cultural Activities|accessdate=2017 թ․ մայիսի 20|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152618/http://www.statistica.beniculturali.it/RILEVAZIONI/MUSEI/Anno%202013/MUSEI_TAVOLA8_2013.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ ===Հարավի խնդիր=== Իտալիայի [[Ռիսորջիմենտո|միավորմանը]] հաջորդած տասնամյակների ընթացքում երկրի հյուսիսային մարզերը՝ մասնավորապես [[Լոմբարդիա]]ն, [[Պիեմոնտ]]ը և [[Լիգուրիա]]ն, արդյունաբերականացման և տնտեսական զարգացման գործընթաց սկսեցին, մինչդեռ [[Հարավային Իտալիա|հարավային մարզերը]] էականորեն զիջեցին դրանց<ref>{{Cite web|title=meridionale, questione nell'Enciclopedia Treccani|url=https://www.treccani.it/enciclopedia/questione-meridionale|access-date=4 February 2021|website=www.treccani.it|language=it-IT}}</ref>։ Հյուսիսի և հարավի միջև առկա անհամաչափությունը, որն առավել ընդլայնվեց միավորմանը հաջորդած առաջին հարյուրամյակից հետո, կրճատվեց 1960-1970-ական թվականներին պետական ծառայության, գյուղատնտեսական և կրթական բարեփոխումների շնորհիվ<ref>{{Cite journal|last=Torres|first=Raymond|date=May 2014|title=Sintesi del rapporto-Rapporto sul mondo del lavoro 2014: L'occupazione al centro dello sviluppo|url=http://dx.doi.org/10.1002/wow3.54|journal=World of Work Report|volume=2014|issue=1|pages=i–8|doi=10.1002/wow3.54|issn=2049-9280}}</ref>, ինչն ընդլայնեց արդյունաբերականացումը և բարելավեց Իտալիայի հարավային մարզերի [[Իտալիայի բնակչություն|բնակչության]] կենսապայմանները։ Այդուհանդերձ, այս գործընթացն ընդհատվեց 1980-ական թվականներին։ Այդ պահից սկսած Իտալիայի հարավի ՀՆԱ-ն կազմում է Հյուսիսի ՀՆԱ-ի միայն 58%-ը<ref>{{Cite web|date=2 February 2012|title=Principali aggregati dei conti economici regionali|url=https://www.istat.it/it/archivio/52316|access-date=4 February 2021|website=www.istat.it|language=it}}</ref>, բայց այս տարբերությանը որոշակիորեն մեղմացնող հանգամանք է այն, որ հարավային բնակավայրերում կյանքը միջինում մոտ 10-15%-ով ավելի էժան է (տարբերությունն էլ ավելի մեծ է փոքր և մեծ քաղաքների միջև), քան Իտալիայի հյուսիսում<ref>{{Cite web|date=2010-10-25|title=Le statistiche sui livelli dei prezzi al consumo sul territorio: primi risultati e prospettive. La domanda di informazioni sui differenziali territoriali tra i prezzi.|url=https://www.istat.it/it/files/2011/01/Cannari_intervento.pdf|access-date=2022-01-18|website=www.istat.it|language=it}}</ref>։ Հարավում գործազրկությունը կրկնակի մեծ է։ Այսպես, Հյուսիսում այն կազմում է 6,7%, մինչդեռ հարավում գործազրկությունը հասել է շուրջ 14,9%-ի<ref>{{Cite web|date=2 April 2012|title=Occupati e disoccupati|url=https://www.istat.it/it/archivio/58306|access-date=4 February 2021|website=www.istat.it|language=it}}</ref>։ «Censis»-ի կողմից իրականացված հետազոտության մեջ նշվում է, որ Հարավային Իտալիայի զարգացման հապաղման վրա էականորեն ազդել են հանցավոր կազմակերպությունները։ 1981-2003 թվականներին նրանց ներկայության պատճառով Հարավում հարստության տարեկան կորուստը կազմել է 2,5%։ Հետազոտության հեղինակների պնդմամբ՝ հանցավոր կազմակերպությունների բացակայության արդյունքում Իտալիայի հարավի անվանական ՀՆԱ-ն հասած կլիներ Հյուսիսի անվանական ՀՆԱ-ի մակարդակին<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Senza la mafia il Sud raggiunge il Nord|url=http://www.censis.it/10?resource_50=4721|access-date=4 February 2021|website=Censis|language=it|archive-date=7 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181107000129/http://www.censis.it/10?resource_50=4721|url-status=dead}}</ref>։ == Ժողովրդագրություն == {{Main|Ժողովրդագրությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Map of population density in Italy (2011 census) alt colours.jpg|thumb|Իտալիայի բնակչության խտության քարտեզն ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների:]] 2013 թվականի վերջին Իտալիայում բնակվում էր 60,782,668 մարդ<ref>{{cite web|title=National demographic balance, 2013|url=http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|publisher=National Institute of Statistics (Italy)|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 1|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006153822/http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում բնակչությունը խիտ է բնակեցված։ Այսպես, 1 քառակուսի կիլոմետր տարածքում միջինում բնակվում է 202 մարդ և այս ցուցանիշներով Իտալիան առաջիններից մեկն է [[Արևմտյան Եվրոպա]]յում։ Այդուհանդերձ, բնակչության բաշխվածությունն անհավասարաչափ է բաշխված։ Ամենախիտ բնակեցված տարածաշրջաններն են համարվում [[Պո]] գետի հարթավայրը, որտեղ բնակվում է երկրի բնակչության գրեթե կեսը և [[Հռոմ]]ի ու [[Նեապոլ]]ի մետրոպոլ շրջանները։ Մինչդեռ այնպիսի շրջաններ, ինչպիսիք են [[Ալպեր]]ը և Ապենինյան բարձրավանդակը, [[Բազիլիկատա]]յի սարահարթը և [[Սարդինիա]] կղզին ավելի քիչ են բնակեցված։ 20-րդ դարում Իտալիայի բնակչությունը գրեթե կրկնապատկվել է, սակայն բնակչության աճը պայմանավորված էր ոչ թե օտարերկրյա պետություններից ներգաղթի ցուցանիշների ավելացմամբ, այլ ներքին միգրացիայի հաշվին, երբ հարավի աղքատ գյուղացիակ բնակչությունը շարժվեց դեպի հյուսիսի արդյունաբերական քաղաքներ։ Վերջինս տեղի ունեցավ 1950-1960-ական թվականներին տեղի ունեցած [[Իտալական տնտեսական հրաշք]]ի արդյունքում։ Բնակչության ծնելիության բարձր տեմպերը շարունակվեցին ընդհուպ մինչև 1970-ական թվականները, որից հետո ծնելիության աճը սկսեց կրճատվել։ Իտալիայի բնակչությունն արագորեն ծերանում է։ 2000-ական թվականների վերջին, Իտալիայի հինգ բնակչից մեկը 65 տարեկան և ավելի էր<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |title=Ageing characterises the demographic perspectives of the European societies – Issue number 72/2008 |author=EUROSTAT |accessdate=2009 թ․ ապրիլի 28 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090102184227/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |archivedate= հունվարի 2, 2009 |df= }}</ref>։ Սակայն, վերջին տարիներին Իտալիայում դարձյալ սկսել է աճել ծնելիության մակարդակը<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|title=Crude birth rates, mortality rates and marriage rates 2005–2008|author=Istituto Nazionale di Statistica|accessdate=2009 թ․ մայիսի 10|language=it|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/616HDoLE0?url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|archivedate=օգոստոսի 21, 2011|df=dmy-all}}</ref>։ Ծնելիության միջին ընդհանուր ցուցանիշը նույնպես սկսել է աճել։ Այսպես, եթե 1995 թվականին մեկ կնոջը բաժին էր ընկնում 1.18 երեխա, ապա 2008 թվականի տվյալներով, մեկ կնոջը բաժին է ընկնում 1.41 երեխա<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|title=Average number of children born per woman 2005–2008|author=Istituto Nazionale di Statistica|accessdate=2009 թ․ մայիսի 3|language=it|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/616HEONZD?url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|archivedate=օգոստոսի 21, 2011|df=dmy-all}}</ref>։ Նախատեսվում է, որ մինչև 2030 թվականն այդ ցուցանիշը կտատանվի 1.6-1.8 երեխայի սահմաններում<ref>{{cite web |url=http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |title=Previsioni della popolazione, 2011–2065, dati al 1° gennaio |publisher=Demo.istat.it |date= |accessdate=2013 թ․ մարտի 12 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306125456/http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |archivedate=2013 թ․ մարտի 6 |df=dmy-all }}</ref>։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև 1960-ական թվականները, Իտալիան զանգվածային էմիգրացիոն պետություն էր։ 1898-1914 թվականներին, որը դարձավ [[իտալական սփյուռք]]ի գագաթնակետը, ամեն տարի Իտալիայից արտագաղթում էր մինչև 750,000 մարդ<ref>{{cite web|url=http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |title=Causes of the Italian mass emigration |publisher=ThinkQuest Library |date=օգոստոսի 15, 1999 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701010600/http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 |accessdate=օգոստոսի 11, 2014}}</ref>։ Իտալիայի սահմաններից դուրս բնակվում էր շուրջ 25 միլիոն իտալացիներ։ Վերջինս իր մեծությամբ ժամանակի ամենախոշոր սփյուռքներից մեկն էր աշխարհում<ref>Favero, Luigi e Tassello, Graziano. ''Cent'anni di emigrazione italiana (1861–1961)'' Introduction</ref>։ Արդյունքում, այսօր Իտալիայի շուրջ 4.1 միլիոն քաղաքացիներ բնակվում են երկրի սահմաններից դուրս<ref name=aire>{{cite web|url=http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|title=Statistiche del Ministero dell'Interno|publisher=|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100227045432/http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|archivedate=2010 թ․ փետրվարի 27|df=dmy-all}}</ref>։ Ներկայումս շուրջ 60 միլիոն իտալացիներ կամ իտալական ծագում ունեցող անձինք բնակվում են Իտալիայի սահմաններից դուրս, հիմնականում [[Արգենտինա]]յում<ref>{{cite web |url=http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |title=Unos 20 millones de personas que viven en la Argentina tienen algún grado de descendencia italiana |accessdate=2008 թ․ հունիսի 27 |last=Lee |first=Adam |date=ապրիլի 3, 2006 |language=Spanish |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080611032202/http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |archivedate=2008 թ․ հունիսի 11 |df=dmy-all }}</ref>, [[Բրազիլիա]]յում<ref>[http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf Consulta Nazionale Emigrazione. Progetto ITENETs – "Gli italiani in Brasile"; pp. 11, 19] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120212103430/http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf |date=12 February 2012 }} . Retrieved 10 September 2008.</ref>,, [[Ուրուգվայ]]ում<ref>{{cite web|url=http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|title=Ethnic origins, 2006 counts, for Uruguay, provinces and territories – 20% sample data|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511132255/http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|archivedate=2011 թ․ մայիսի 11|df=dmy-all}}</ref>,, [[Վենեսուելա]]յում<ref>Santander Laya-Garrido, Alfonso. ''Los Italianos forjadores de la nacionalidad y del desarrollo economico en Venezuela''. Editorial Vadell. Valencia, 1978</ref>,, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ում<ref>{{cite web|author=American FactFinder, United States Census Bureau |url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201:543;ACS_2006_EST_G00_S0201PR:543;ACS_2006_EST_G00_S0201T:543;ACS_2006_EST_G00_S0201TPR:543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |title=U.S Census Bureau – Selected Population Profile in the United States |publisher=American FactFinder, United States Census Bureau |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031737/http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201PR%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201T%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201TPR%3A543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30 |df= }}</ref>,, [[Կանադա]]յում<ref>{{cite web |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |title=Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories – 20% sample data |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091101151108/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 1 |df=dmy-all }}</ref>,, [[Ավստրալիա]]յում<ref>{{cite web|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20(2001,%202006%20Census%20Years)&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |title=20680-Ancestry by Country of Birth of Parents – Time Series Statistics (2001, 2006 Census Years) – Australia |publisher=Australian Bureau of Statistics|date=հունիսի 27, 2007 |accessdate=2008 թ․ դեկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071001032237/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20%282001%2C%202006%20Census%20Years%29&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |archivedate= հոկտեմբերի 1, 2007 |df= }}</ref> և [[Ֆրանսիա]]յում<ref>"''[https://books.google.am/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false The Cambridge survey of world migration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160413151427/https://books.google.am/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143&dq&hl=en |date=13 April 2016 }}''". Robin Cohen (1995). Cambridge University Press. p. 143. {{ISBN|0-521-44405-5}}</ref>։ {{Իտալիայի խոշոր քաղաքներ}} === Մետրոպոլ քաղաքներ և խոշոր ուրբանիզացիոն կենտրոններ === Աղբյուրներ<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/|title=Demo-Geodemo. – Mappe, Popolazione, Statistiche Demografiche dell'ISTAT|first=Vincenzo Patruno, Marina Venturi, Silvestro|last=Roberto|website=demo.istat.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709154623/http://demo.istat.it/|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 9|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |title=Archived copy |accessdate=2017 թ․ նոյեմբերի 3 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150903213351/http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |df=dmy-all }}</ref>։ {|class="wikitable sortable" style="text-align:left;" |-style="font-size:100%; text-align:center;" !align=center|Մետրոպոլ քաղաք !align=center|Շրջան !align=center|Տարածք <small>(կմ²)</small> !align=center|Բնակչություն<small>(հունվարի 1, 2016)</small> !align=center|Ուրբանիզացիոն տարածքներ <br>(բնակչություն <small>(2014))</small> |- |'''[[Հռոմ]]''' |align=center|[[Լացիո]] |align=right|5,352 |align=right|4,340,474 |align=right|4,370,538 |- |'''[[Միլան]]''' |align=center|[[Լոմբարդիա]] |align=right|1,575 |align=right|3,208,509 |align=right|4,252,246 |- |'''[[Նեապոլ]]''' |align=center|[[Կամպանիա]] |align=right|1,171 |align=right|3,113,898 |align=right|3,627,021 |- |'''[[Թուրին]]''' |align=center|[[Պիեմոնտ]] |align=right|6,829 |align=right|2,282,127 |align=right|1,801,729 |- |'''[[Պալերմո]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|5,009 |align=right|1,271,406 |align=right|1,006,602 |- |'''[[Բարի (քաղաք)|Բարի]]''' |align=center|[[Ապուլիա]] |align=right|3,821 |align=right|1,263,820 |align=right|589,407 |- | '''[[Կատանիա]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|3,574 |align=right|1,115,535 |align=right|657,293 |- |'''[[Ֆլորենցիա]]''' |align=center|[[Տոսկանա]] |align=right|3,514 |align=right|1,113,348 |align=right|760,325 |- |'''[[Բոլոնիա]]''' |align=center|[[Էմիլիա Ռոմանիա]] |align=right|3,702 |align=right|1,005,831 |align=right|770,998 |- |'''[[Ջենովա]]''' |align=center|[[Լիգուրիա]] |align=right|1,839 |align=right|854,099 |align=right|723,959 |- |'''[[Վենետիկ]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right|2,462 |align=right|855,696 |align=right|499,966 |- |'''[[Մեսինա]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|3,266 |align=right|640,675 |align=right|277,584 |- |'''[[Ռեջիո դի Կալաբրիա]]''' |align=center|[[Կալաբրիա]] |align=right|3,183 |align=right|555,836 |align=right|221,789 |- |'''[[Կալյարի]]''' |align=center|[[Սարդինիա]] |align=right|1,248 |align=right|430,413 |align=right|476,974 <!-- |- |'''[[Վերոնա]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right| |align=right| |align=right|514,433 |- |'''[[Պադուա]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right| |align=right| |align=right|506,212 --> |} === Ներգաղթ === {{Հիմնական|Էմիգրացիա դեպի Իտալիա}} [[պատկեր:COB data Italy.PNG|thumb|upright=1.6|Իտալիայում բնակվում են մեծ թվաքանակով ներգաղթյալներ, ովքեր այստեղ են եկել [[Արևելյան Եվրոպա]]յի և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի երկրներից:]] 2016 թվականի դրությամբ, Իտալիայում բնակվում են 5,05 միլիոն օտարերկրացիներ<ref>{{cite web|title=Resident Foreigners on 31st December 2016|url=http://demo.istat.it/index_e.html|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170622080908/http://www.demo.istat.it/index_e.html|archivedate=2017 թ․ հունիսի 22|df=dmy-all}}</ref>, որոնք կազմում էին երկրի բնակչության ընդհանուր թվաքանակւ 8,3 %-ը։ Այս թվերը ներառում են ավելի քան մեկ ու կես միլիոն երեխաների, ովքեր ծնվել են Իտալիայում, սակայն համարվում են երկրորդ սերնդի ներգաղթյալները։ Այս թվերի մեջ ներառված չեն այն օտարերկրացիները, ովքեր դիմել են Իտալիայի քաղաքացիություն ստանալու համար<ref>{{cite web|title=Immigrants.Stat|url=http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170709143540/http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 9|df=dmy-all}}</ref>։ 2016 թվականին մոտ 201,000 մարդ դիմել է Իտալիայի քաղաքացիություն ստանալու համար<ref>{{cite web|title=National demographic balance 2016|url=https://www.istat.it/en/archive/201143|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15}}</ref>, այն դեպքում, երբ 2014 թվականին այդ ցուցանիշը կազմում էր 130,000<ref>{{cite web|title=National demographic balance 2014|url=http://www.istat.it/en/archive/162261|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170502084016/http://www.istat.it/en/archive/162261|archivedate=2017 թ․ մայիսի 2|df=dmy-all}}</ref>։ Պաշտոնական թվերը նույնպես չեն ներառում անօրինական ներգաղթի թվերը, որը, ըստ 2008 թվականի տվյալների, կազմել է առնվազն 670,000 մարդ<ref>Elisabeth Rosenthal, "[http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/ Italy cracks down on illegal immigration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821061114/http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/ |date=21 August 2013 }}". ''The Boston Globe''. 16 May 2008.</ref>։ Մինչ 1980-ական թվականներն իտալիան ունեցել է թե լեզվական, և թե մշակութային տեսանկյունից միասեռ հասարակություն։ 1980-ական թվականներից հետո, դեպի Իտալիա սկսեցին շարժվել ներգաղթյալների խոշոր հոսքեր<ref>{{cite book|last1=Allen|first1=Beverly|title=Revisioning Italy national identity and global culture|url=https://archive.org/details/revisioningitaly00alle|date=1997|publisher=University of Minnesota Press|location=Minneapolis|isbn=978-0-8166-2727-1|page=[https://archive.org/details/revisioningitaly00alle/page/n181 169]}}</ref>։ [[Բեռլինի պատ]]ի փլուզումից հետո և, հատկապես [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]] 2004 և 2007 թվականներին ընդլայնումից հետո, միգրանտների խոշոր հոսքեր նախկին սոցիալիստական ճամբարի երկրներից (հատկապես [[Ռումինիա]], [[Ալբանիա]], [[Ուկրաինա]] և [[Լեհաստան]]) սկսեցին շարժվել դեպի Իտալիա։ Դեպի Իտալիա միգրանտների հոսքը տեղի է ունենում նաև [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յից, հատկապես [[Մարոկկո]]յից, [[Եգիպտոս]]ից և [[Թունիս]]ից, որոնց հոսքն ավելի ուժեղացավ [[Արաբական գարուն|Արաբական գարնան]] մեկնարկից հետո։ Այդուհանդերձ, վերջին տարիներին նկատվում են նաև Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի (հատկապես [[Չինաստան]]ից<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm Milan police in Chinatown clash] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010205822/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm |date=10 October 2017 }}". BBC News. 13 April 2007.</ref> ու [[Ֆիլիպիններ]]ից) և [[Լատինական Ամերիկա]]յի բնակիչների ներգաղթ դեպի Իտալիա։ Ներկայումս, [[Ռումինիա]]յի մեկ միլիոն քաղաքացիներ, որոնց 10 %-ը [[գնչուներ]] են<ref>"[http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404 EUROPE: Home to Roma, And No Place for Them]". IPS ipsnews.net. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120305064429/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404 |date=5 March 2012 }}</ref>, փաստացիորեն բնակվում են Իտալիայում։ Ռումինական համայնքն իտալիայում ամենախոշորն է։ Երկրորդ և երրորդ փոքրամասնություններն ա[[ալբանացիներ|լբանական]] և [[Մարոկկացիներ|մարոկկական]] համայնքներն են, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի կես միլիոն ներկայացուցիչ։ Իտալիայում չգրանցված ռումինացիների թիվը դժվար է հաշվել, սակայն Բալկանյան ուսումնասիրությունների վերլուծական կենտրոնի 2007 թվականի տվյալներով չգրանցված ռումինացիների թիվը կարող է գերազանցել 1,5 միլիոնը<ref>{{cite web |url=http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081029110649/http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |dead-url=yes |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Balkan Investigative Reporting Network |publisher=Birn.eu.com |date=նոյեմբերի 8, 2007 |accessdate=2008 թ․ նոյեմբերի 4 }}</ref>{{refn|Համաձայն 2005 թվականի հոկտեմբերին կազմված Միտրիցայի զեկույցի, Իտալիայում բնակվում են 1,061,400 ռումինացիներ՝ կազմելով Ռումինիայից արտագաղթած 2.8&nbsp;միլիոն միգրանտների 37 %-ը<ref>Mitrica, Mihai [https://web.archive.org/web/20071023072029/http://evz.ro/article.php?artid=201813 Un milion de romani s-au mutat in Italia] ("One million Romanians have moved to Italy"). ''Evenimentul Zilei'', 31 October 2005. Visited 11 April 2006.</ref>։ Այդուհանդերձ, կենտրոնը չի բացահայտում, թե ինչ մեթոդներով են իրականացվել հաշվարկները, այդ իսկ պատճառով այդքան էլ վստահելի չեն այս ցուցանիշները։|group=Ն}}: 2000-ական թվականների վերջին Իտալիայի արտասահմանցի բնակչության 54 %-ը [[Եվրոպա]]յից էին, 22 %-ը՝ [[Աֆրիկա]]յից, 16 %-ը՝ [[Ասիա]]յից, 8 %-ը՝ [[Ամերիկա]]յից և 0.06 %-ը՝ [[Օվկիանիա]]յից։ Միգրանտների բաշխվածությունն իտալիայում խիստ անհամաչափ է։ Միգրանտների 87 %-ը բնակվում է երկրի հյուսիսային և կենտրոնական մասերում (տնտեսապես առավել զարգացած մարզերում), մինչդեռ միայն 13 %-ն է ապրում թերակղզու հարավային մարզերում։ === Լեզուներ === {{Հիմնական|Իտալիայի լեզուներ|Իտալերեն}} [[պատկեր:Linguistic map of the Italian language.svg|thumb|upright=1.7|Աշխարհում իտալերենի տարածման աշխարհագրական շրջանները {{legend|#0c5eb1|Մայրենի լեզու}} {{legend|#9fceff|Երկրորդ կամ ոչ պաշտոնական լեզու}} {{legend|#00ff00|Իտալախոս փոքրամասնություններ}}]] Համաձայն N 482/99 շրջանակային օրենքի առաջին հոդվածի և Իտալիայի սահմանադրության 6-րդ հոդվածի, երկրի պաշտոնական լեզուն [[իտալերեն]]ն է<ref name="lang">{{cite web|title=Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 "Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche" pubblicata nella Gazzetta Ufficiale n. 297 del 20 dicembre 1999|url=http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|publisher=Italian Parliament|accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 2|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150512051856/http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|archivedate=2015 թ․ մայիսի 12|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում բնիկ իտալախոսների թիվը կազմում է 64 միլիոն<ref>[https://www.ethnologue.com/language/ita Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150730230004/http://www.ethnologue.com/language/ita |date=30 July 2015 }} Ethnologue.com</ref><ref name="europa2006">{{cite web|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|title=Eurobarometer – Europeans and their languages|format=485&nbsp;KB|date=February 2006|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430202903/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref><ref>Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007</ref>, մինչդեռ իտալախոսների ընդհանուր թվաքանակը, ներառյալ նրանք, ովքեր իտալերենը դիտարկում են որպես երկրորդ լեզու, կազմում է 85 միլիոն<ref name="Italian language">[http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502004444/http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian |date=2 May 2014 }} University of Leicester</ref>։ Տարբեր մարզերում առօրյա-խոսակցական ձևաչափում օգտագործվում է [[ռեգիոնալ իտալերեն]]ը, որը չպետք է շփոթել իտալերենի բարբառների կամ փոքրամասնությունների լեզուների հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|title=UNESCO Atlas of the World's Languages in danger|website=www.unesco.org|language=en|access-date=2018 թ․ հունվարի 2|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161218184822/http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|archivedate=2016 թ․ դեկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |title=Italian language |work=Encyclopædia Britannica |date=նոյեմբերի 3, 2008 |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 19 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091129081859/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 29 |df=dmy-all }}</ref>։ Այդուհանդերձ, 20-րդ դարում ազգային կրթական համակարգի ներդրման արդյունքում մարզերի միջև խոսակցական տարբերությունների սկսեցին կրճատվել։ Ստանդարտացման գործընթացը սկսեց ավելի տարածվել 1950-ական թվականներին, իսկ 1960-ական թվականներին տեղի ունեցած տնտեսական աճի արդյունքում զարգացան իտալական մեդիան և հեռուստատեսությունը։ [[RAI]] հանրային հեռուստատեսությունն օգնեց տարածել ստանդարտ իտալերենը։ [[պատկեր:Minoranze linguistiche it.svg|upright=0.7|thumb|left|Իտալիայի պաշտոնապես ճանաչված լեզվային փոքրամասնությունները<ref>{{cite web|url=http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|title=Lingue di Minoranza e Scuola: Carta Generale|website=www.minoranze-linguistiche-scuola.it|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152621/http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30}}</ref>:]] N 482/99 շրջանակային օրենքով ճանաչվում են 12 պատմական լեզվային փոքրամասնություններ՝ [[ալբաներեն]], [[կատալոներեն]], [[գերմաներեն]], [[հունարեն]], [[սլովեներեն]], [[խորվաթերեն]], [[ֆրանսերեն]], [[ֆրանկոպրովանսերեն]], [[ֆրիուլիերեն]], [[լադիներեն]] (ռոմանական լեզու), [[օքսիտաներեն]] և [[սարդիներեն]]<ref name="lang" />։ Այս լեզուներից չորսը որոշ մարզերում ունեն իտալերենին հավասար կարգավիճակ։ [[Ֆրանսերեն]]ը պաշտոնական լեզու է [[Վալլե Դ'Աոստա]]յում, չնայած որ [[ֆրանկոպրովանսերեն]]ն առավել տարածված է մարզում<ref>[L.cost. 26 febbraio 1948, n. 4, Statuto speciale per la Valle d'Aosta; L.cost. 26 febbraio 1948, n. 5, Statuto speciale per il Trentino-Alto Adige; L. cost. 31 gennaio 1963, n. 1, Statuto speciale della Regione Friuli Venezia Giulia]</ref>, [[գերմաներեն]]ը՝ [[Բոլցանո (գավառ)|Հարավային Տիրոլում]], լադիներենը՝ Հարավային Տիրոլի և [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի որոշ գավառներում, իսկ [[սլովեներեն]]ը՝ [[Տրիեստե (գավառ)|Տրիեստե]]ում, [[Գորիցիա (գավառ)|Գորիցիայում]] և [[Ուդինե (գավառ)|Ուդինեում]]։ ISO-ի և [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կողմից ճանաչված այլ լեզուներ իտալական օրենքով ճանաչված չեն։ Ֆրանսիայի նման Իտալիան ստորագրել է [[Ռեգիոնալ լեզուների եվրոպական խարտիա]]ն, սակայն չի վավերացրել<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|title=Ready for Ratification|last=|first=|date=|website=|publisher=European Centre for Minority Issues|access-date=|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180103133317/https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|archivedate=2018 թ․ հունվարի 3|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջին տարիներին գրանցված ներգաղթի ներհոսքի պատճառով, Իտալիայի բնակչության մեջ քիչ է այն քաղաքացիների թվաքանակը, որոնք իտալախոս չեն կամ էլ չեն խոսում ազգակից լեզուներից որևիցե մեկով։ Համաձայն Իտալիայի ազգային վիճակագրական ինստիտուտի տվյալների, [[ռումիներեն]]ն իտալիայի բնակչության շրջանում տարածված երկրորդ ամենախոշոր լեզուն է։ Իտալիայում շուրջ 800 000 մարդու համար ռումիներենը համարվում է մայրենի լեզու։ Այդ բնակչության 21.9 %-ը 6 տարեկանից ցածր քաղաքացիներ են։ Տարածված մյուս լեզուներից է [[արաբերեն]]ը, որով խոսում է 475,000 մարդ։ Ընդորում, արաբերենով խոսում են Իտալիայում բնակվող օտարերկրացիների 13.1 %-ը։ [[Ալբաներեն]]ով խոսում է 380,000 մարդ, իսկ [[իսպաներեն]]ով՝ 255,000 մարդ։ Տարածված լեզուներ են նաև [[ուկրաիներեն]]ը, [[հինդի]]ն, [[լեհերեն]]ը և [[թամիլերեն]]ը<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/en/archive/129304|title=Linguistic diversity among foreign citizens in Italy|publisher=Italian National Institute of Statistics|accessdate=2014 թ․ հուլիսի 27|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140730134706/http://www.istat.it/en/archive/129304|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 30|df=dmy-all}}</ref>։ === Կրոն === {{Հիմնական|Կրոնն Իտալիայում}} {{Բազմապատիկ պատկերներ | պատկեր1 = Florence Duomo from Michelangelo hill.jpg |width1=500|height1=335 | պատկեր2 = Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg |width2=500|height2=335 | պատկեր3 = Basilica Venecia.jpg |width3=500|height3=335 | պատկեր4 = Milano, Duomo, 2016-06 CN-03.jpg |width4=500|height4=335 | նկարագրություն = Իտալիայում են գտնվում աշխարհի ամենախոշոր տաճարները և ճարտարապետական հուշարձանները։ Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ ձախից աջ՝ [[Սանտա Մարիա դել Ֆիորե|Ֆլորենցիայի տաճարն]] է, որն ունի աշխարհի ամենամեծ աղյուսե գմբեթը<ref>{{cite web |url=http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |title=The Duomo of Florence &#124; Tripleman |publisher=tripleman.com |accessdate=2010 թ․ մարտի 25 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091206202243/http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |archivedate=2009 թ․ դեկտեմբերի 6 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.brunelleschisdome.com/ |title=Brunelleschi's Dome |publisher=Brunelleschi's Dome.com |accessdate=2010 թ․ մարտի 25 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100416043408/http://www.brunelleschisdome.com/ |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 16 |df=dmy-all }}</ref>, [[Սուրբ Պետրոսի տաճար]]ը, որը համարվում է քրիստոնյա աշխարհի ամենամեծ տաճարը<ref>{{cite web|url=http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|title=St. Peter's Basilica (Basilica di San Pietro) in Rome, Italy|work=reidsitaly.com|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150223025429/http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|archivedate=23 February 2015|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30}}</ref>, [[Միլանի տաճար]]ը, որը Իտալիայի ամենամեծ տաճարն է և իր մեծությամբ երրորդը աշխարհում և [[Սուրբ Մարկոսի տաճար]]ը, որը համարվում է իտալա-բյուզանդական ճարտարապետության ամենահայտնի օրինակներից մեկը<ref>{{cite web|url =http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|title =Basilica di San Marco|date =|access-date =10 February 2016|website =|publisher =|last =|first =|deadurl =yes|archiveurl =https://web.archive.org/web/20150305102304/http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|archivedate =5 March 2015|df =dmy-all}}</ref>։ | նկարագրության ֆոն = #BBDD99 | ֆոնի գույն = #BBDD99 | նկարագրության գոտի = | լայնություն =500 }} Իտալիայի բնակչության մեծ մասը [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]]ներ են, չնայած, որ 1985 թվականից երկիրը չունի [[պետական կրոն]]<ref>{{cite news|title=Catholicism No Longer Italy's State Religion|url=http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 7|newspaper=Sun Sentinel|date=հունիսի 4, 1985|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131020143004/http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 20|df=dmy-all}}</ref>։ 2017 թվականին տեղի ունեցած հարցումների համաձայն, իտալացիների միայն 74,4 %-ն է իրեն համարում [[Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի|Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցու]] հետևորդ<ref name="Ipsos2017"/>։ [[Սուրբ աթոռ]]ը համակարգում է Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու ողջ գործունեությունը, այդ թվում նաև տարբեր գործակալությունների գործունեությունը, որոնք կազմակերպում են եկեղեցու վարչական գործունեությունը։ Դիվանագիտական տեսանկյունից, Սուրբ աթոռը ճանաչվել է որպես միջազգային իրավունքի առանձին սուբյեկտ, ինքնիշխան ամբողջություն, որի ղեկավարը համարվում է [[Հռոմի պապ]]ը։ Վերջինս համարվում է նաև Հռոմի հոգևոր առաջնորդը, ում հետ երկրները հաստատում են իրենց դիվանագիտական հարաբերությունները<ref>Տեքստը բառացիորեն վերցվել է {{cite web|url=http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |title=Archived copy |accessdate=2016 թ․ փետրվարի 5 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101231084624/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |archivedate=2010 թ․ դեկտեմբերի 31 |df= }} (viewed on 14 December 2011) կայքից</ref><ref>The Holy See's sovereignty has been recognized explicitly in many international agreements and is particularly emphasized in article 2 of the Lateran Treaty of 11 February 1929, in which "Italy recognizes the sovereignty of the Holy See in international matters as an inherent attribute in conformity with its traditions and the requirements of its mission to the world" ([http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm Lateran Treaty, English translation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180523023017/http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm |date=2018-05-23 }})</ref>։ Հաճախ սխալմամբ Սուրբ աթոռը և Վատիկանը նույնացվում են, սակայն այս երկու հասկացություններն աշխարհագրական տարբեր տարածքներ են ներառում։ Վատիկանը, որպես միջազգային հարաբերությունների առանձին սուբյեկտ, ի հայտ է եկել 1929 թվականին, իսկ Սուրբ աթոռը հայտնի է դեռևս վաղ քրիստոնեական ժամանակաշրջանից։ Օտարերկրյա դեսպաններն իրենց հավատարմագրերն են հանձնում ոչ թե Վատիկանին, այլ Սուրբ աթոռին, իսկ այլ երկրներում և միջազգային կազմակերպություններում պապի ներկայացուցիչները ներկայացնում են Սուրբ աթոռը, այլ ոչ Վատիկանը։ Իտալիայում քրիստոնեական փոքրամասնություններ են հանդիսանում [[Ուղղափառություն|ուղղափառները]], [[վալդենսներ]]ը և [[Բողոքականություն|բողոքական]] եկեղեցու հետևորդները։ 2011 թվականին Իտալիայում գրանցված էին 1.5 միլիոն ուղղափառ քրիստոնյաներ, որոնք կազմում են բնակչության ընդհանուր թվաքանակի 2.5 %-ը<ref>{{cite book|last1=Leustean|first1=Lucian N.|title=Eastern Christianity and Politics in the Twenty-First Century|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-68490-3|page=723}}</ref>, կես միլիոնը՝ [[հոգեգալստականներ]] և [[ավետարանչականներ]], որոնցից 400.000-ը՝ [[Աստծո ասամբլեա]]յի ներկայացուցիչներ, 235,685-ը՝ [[Եհովայի վկաներ]]<ref>{{cite web|url=http://www.cesnur.org/religioni_italia/t/testimoni_geova_02.htm|title=Le religioni in Italia: I Testimoni di Geova (Religions in Italy: The Jehovah's Witnesses)|publisher=Center for Studies on New Religions|accessdate=2011 թ․ մայիսի 30|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606172757/http://www.cesnur.org/religioni_italia/t/testimoni_geova_02.htm|archivedate=2011 թ․ հունիսի 6|df=dmy-all}}</ref>, 30,000-ը՝ վալդենսներ<ref>{{cite web|url=http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20060211233818/http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |dead-url=yes |archive-date=2006 թ․ փետրվարի 11 |title=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |language=Italian |publisher=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 }}</ref>, 25,000-ը՝ [[յոթերոդ օրվա աքվենդիստների եկեղեցի|աքվենդիստներ]], 22,000-ը՝ [[Հիսուս Քրիստոսի վերջին օրվա սրբերի եկեղեցի|Հիսուս Քրիստոսի վերջին օրվա սրբերի եկեղեցու]] հետևորդներ, 15,000-ը՝ [[Բապտիստներ]], ընդորում 5000-ը՝ ազատ բապտիստներ, 7000-ը՝ [[Լյութերականություն|լյութերականներ]], 4000-ը՝ [[մեթոդիզմ|մեթոդիստներ]] (Մեթոդիստների և վալդենսների միացյալ եկեղեցի)<ref>{{cite web|url=http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/europe/italy/evangelical-methodist-church-in-italy.html |title=World Council of Churches – Evangelical Methodist Church in Italy |publisher=World Council of Churches |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080709033652/http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/europe/italy/evangelical-methodist-church-in-italy.html |archivedate=2008 թ․ հուլիսի 9 }}</ref>։ {{bar box |title=Իտալիայի կրոնական պատկերը (2017)<ref name="Ipsos2017">{{Cite news|url=http://www.acli.it/wp-content/uploads/2017/11/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2017.pdf|title=I cattolici tra presenza nel sociale e nuove domande alla politica - novembre 2017|publisher=Ipsos MORI|date=17 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180124122738/http://www.acli.it/wp-content/uploads/2017/11/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2017.pdf|archive-date=2018 թ․ հունվարի 24}}</ref> |titlebar=#ddd |float=left |bars= {{bar percent|[[Կաթոլիկություն]]|DarkOrchid|74.2}} {{bar percent|Չեն հարում որևէ կրոնի|Yellow|21.4}} {{bar percent|Այլ կրոններ|Chartreuse|2.0}} }} Իտալիայի ամենահին կրոնական համայնքներից մեկը համարվում է հրեական համայնքը։ Հրեաներն իտալիայում բնակվել են մեր թվարկությունից առաջ՝ դեռևս [[Հին Հռոմ]]ում։ Մի քանի դար շարունակ հրեաները, հատկապես Իսպանիայից, ներգաղթել են Իտալիա։ Այդուհանդերձ, [[Հոլոքոստ]]ի պատճառով, Իտալիայի հրեաների 20 %-ը ոչնչացվեց<ref name=isbn0553343025>{{cite book|author=Dawidowicz, Lucy S.|title=The war against the Jews, 1933–1945|publisher=Bantam Books|location=New York|year=1986|isbn=0-553-34302-5}}p. 403</ref>։ Ոչ միայն Հոլոքոստի, այլև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին նախորդած և հաջորդած գաղթից պատճառով, ներկայումս Իտալիայում հրեաների թիվը կազմում է 28,400<ref>{{cite web|title=THE JEWISH COMMUNITY OF ITALY Unione delle Comunita Ebraiche Italiane|url=http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130313095857/http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|dead-url=yes|archive-date=2013 թ․ մարտի 13|publisher=The European Jewish Congress|accessdate=օգոստոսի 25, 2014}}</ref>։ Վերջին երկու տասնամյակում տեղի ունեցած միգրացիոն խոշոր ներհոսքից հետո, երկրում մեծացել է ոչ քրիստոնյա բնակչության և կրոնական համայնքների թիվը։ Երկրի մոտ 800,000 բնակիչներ հնդկական թերակղզում առաջացած հավատալիքների հետևորդներ են։ Երկրում բնակվում են 70,000 [[սիկհեր]], իսկ Իտալիայի տարածքում գործում են 33 գուրդվարաներ<ref>{{cite web |url=http://www.nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |title=NRI Sikhs in Italy |publisher=Nriinternet.com |date=նոյեմբերի 15, 2004 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110207031755/http://nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |archivedate=2011 թ․ փետրվարի 7 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալիան, կրոնական ազատությունն ապահովելու համար, եկամտահարկից մնացած միջոցների որոշակի մի մասը փոխանցում է պետության կողմից ճանաչված կրոնական համայնքներին, որն առավել հայտնի է «Յուրաքանչյուր 1000-ից 8-ը» անվամբ ({{lang-it|''Otto per mille''}}): Հատկացումներն ուղղվում են քրիստոնեական, հրեական, բուդդիստական և հինդու համայնքներին։ Ցուցակից դուրս են մնացել մուսուլմանական համայնքները, քանի որ վերջիններս, որպես այդպիսին, չեն գրանցվել Իտալիայի պետական ռեգիստրում՝ որպես կրոնական կառույց։ Վերջիններս հիմնականում հանդես են գալիս մշակութային կառույցների տեսքով<ref>{{cite web |url=http://www.adnkronos.com/AKI/English/Religion/?id=3.1.880028077 |title=Italy: Islam denied income tax revenue – Adnkronos Religion |publisher=Adnkronos.com |date=ապրիլի 7, 2003 |accessdate=2013 թ․ հունիսի 2 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620070907/http://www.adnkronos.com/AKI/English/Religion/?id=3.1.880028077 |archivedate=2013 թ․ հունիսի 20 |df=dmy-all }}</ref>։ Հարկատու, ովքեր չունեն պետության կողմից տրամադրվող ֆինանսական միջոցների կարիքը, այդ միջոցներն ուղղում են պետության սոցիալական ոլորտի զարգացմանը<ref>[http://documenti.camera.it/Leg16/dossier/Testi/BI0350.htm#_Toc278992388 Camera dei deputati Dossier BI0350] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927211619/http://documenti.camera.it/Leg16/dossier/Testi/BI0350.htm |date=27 September 2013 }}. Documenti.camera.it (10 March 1998). Retrieved on 12 July 2013.</ref>։ === Կրթություն === {{Հիմնական|Կրթությունը Իտալիայում}} [[պատկեր:Archiginnasio ora blu Bologna.jpg|thumb|[[Բոլոնիայի համալսարան]]ը, որը հիմնադրվել է 1088 թվականին, աշխարհի ամենահին բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է:]] Իտալիայում կրթությունն անվճար ու պարտադիր է 6-16 տարեկան երեխաների համար<ref>{{cite web|url=http://www.camera.it/parlam/leggi/06296l.htm|title=Law 27 December 2007, n.296|publisher=Italian Parliament|accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 30|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121206012402/http://www.camera.it/parlam/leggi/06296l.htm|archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref> և բաղկացած է հինգ աստիճաններից. մանկապարտեզ ({{lang-it|''scuola dell'infanzia}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''asilo''), տարրական դպրոց ({{lang-it|''scuola primaria}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola elementare''), միջնակարգ դպրոց ({{lang-it|''scuola secondaria di primo grado}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola media''), ավագ դպրոց ({{lang-it|''scuola secondaria di secondo grado}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola superiore'') և համալսարան ({{lang-it|''università''}})<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Complete.pdf |title=&#124; Human Development Reports |publisher=Hdr.undp.org |date= |accessdate=2014 թ․ հունվարի 18 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429033726/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Complete.pdf |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df= }}</ref>: Առաջնային կրթությունը տևում է ութ տարի։ Դպրոցականներն անցնում են իտալերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, մաթեմատիկա, բնական գիտություններ, պատմություն, աշխարհագրություն, հասարակական գիտություններ, ֆիզիկական պատրաստություն, ինչպես նաև կերպարվեստ և երգ-երաժշտություն։ Երկրորդային կրթությունը տևում է հինգ տարի և ներառում է դպրոցների երեք հիմնական տիպեր, որոնք բևեռացված են ակադեմիական տարբեր մակարդակների վրա։ ''Liceo''-ն պատրաստում է բուհերի դիմորդներ, ովքեր շարունակելու են կրթությունը բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում, մինչդեռ տեխնիկական ինստիտուտները և մասնագիտական ինստիտուտները պատրաստում են հատուկ մասնագիտական կադրեր։ 2012 թվականին, սկսվեց իտալական միջնակարգ կրթության համապատասխանեցումը [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] կողմից սահմանված չափանիշներին՝ 2003 թվականից ի վեր իրականացնելով լուրջ և համապարփակ բարեփոխումներ գիտության և մաթեմատիկայի ոլորտներում<ref>{{cite web|title=PISA 2012 Results|url=http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/PISA-2012-results-italy.pdf|publisher=OECD|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304093347/http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/PISA-2012-results-italy.pdf|archivedate=2016 թ․ մարտի 4|df=dmy-all}}</ref>։ Այդուհանդերձ, խորն անդունդ գոյություն ունի Հյուսիսային Իտալիայի դպրոցների, որոնց արդյունքները միջին համապետական ցուցանիշներից ավելի բարձր են (ընդորում, որոշ ասպեկտների տեսանկյունից այդ ցուցանիշներն աշխարհում առաջատար դիրքերում են գտնվում) և Հարավային Իտալիայի դպրոցների միջև, որոնց արդյունքներն այդքան էլ գոհացուցիչ չեն<ref>{{cite web|title=The literacy divide: territorial differences in the Italian education system|url=http://new.sis-statistica.org/wp-content/uploads/2013/10/CO09-The-literacy-divide-territorial-differences-in-the-Italian.pdf|publisher=Parthenope University of Naples|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117015624/http://new.sis-statistica.org/wp-content/uploads/2013/10/CO09-The-literacy-divide-territorial-differences-in-the-Italian.pdf|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում երրորդային կրթությունը բաշխված է պետական համալսարանների, մասնավոր համալսարանների և հեղինակավոր ու սելեկտիվ բարձրակարգ դպրոցներում, որտեղ սովորելը պարտադիր է, եթե քաղաքացին ցանկանում է մասնագիտանալ այս կամ այն ոլորտներում, ինչպես օրինակ դիվանագիտական դպրոցները։ Իտալիայում հայտնի սելեկտիվ դպրոց է [[Պիզայի բարձրագույն նորմալ դպրոց]]ը։ Իտալիայի բուհական համակարգն աշխարհի առաջատար բուհական համակարգերի ցանկում չի ներառվում։ Իտալական որևէ բուհ չկա աշխարհի 100 ամենահեղինակավոր բուհերի ցանկում, իսկ աշխարհի 500 ամենահեղինակավոր բուհերի ցանկում ներառված են իտալական 20 բուհեր<ref>{{cite web|url=http://www.shanghairanking.com/ARWU2015.html|title=Academic Ranking of World Universities 2015|publisher=Shanghai Ranking Consultancy|date=2015|accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151030134046/http://www.shanghairanking.com/ARWU2015.html|archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 30|df=dmy-all}}</ref>։ Այդուհանդերձ, ներկայիս կառավարությունն իրականացնում է խոշոր բարեփոխումներ և փոփոխություններ՝ բարելավելու կրթական համակարգի ինստիտուցիոնալ մակարդակը և որակական արդյունքները<ref>{{cite news|title=Italy's Budget/4: 500 new university "chairs of excellence" open up to foreign professors and scholars|url=http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/government-policies/2015-10-15/italy-s-stability-law-funds-500-new-university-professors-open-to-foreign-candidates--174432.php?uuid=ACDy9uGB|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|publisher=Il Sole 24 Ore Digital Edition|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151017111942/http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/government-policies/2015-10-15/italy-s-stability-law-funds-500-new-university-professors-open-to-foreign-candidates--174432.php?uuid=ACDy9uGB|archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>։ === Առողջապահություն === {{Հիմնական|Առողջապահությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Oil-1383546 1920.jpg|thumb|right|[[Ձիթապտղի ձեթ]]ը և բանջարեղենը միջերկրածովյան խոհանոցի և դիետայի բաղկացուցիչ մասերն են:]] 1978 թվականից սկսած Իտալիայում ներդրվել է հանրային առողջապահության համընդհանուր համակարգը<ref name="dev.prenhall_a">{{cite web|url=http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/health.html |title=Italy – Health |publisher=Dev.prenhall.com |accessdate=օգոստոսի 2, 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701064229/http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/health.html |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 }}</ref>։ Այդուհանդերձ, երկրում քաղաքացիներին առողջապահական ծառայությունները մատուցվում են հանրային-մասնավոր խառը համակարգի կողմից։ Առողջապահության հանրային հատվածը հանդիսանում է Ազգային առողջապահական ծառայությունը ({{lang-it|Servizio Sanitario Nazionale}}), որը գործում է Իտալիայի առողջապահության նախարարության կազմում և իրականացվում է տարածաշրջանային մակարդակով։ 2012 թվականին Իտալիայում առողջապահական ծախսերը կազմում էին ազգային ՀՆԱ-ի 9.2 %-ը, որը բավականին մոտ է [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]] անդամ պետությունների միջին ցուցանիշին՝ 9.3 %<ref name="OECD">{{cite web |url=http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-ITALY-2014.pdf |title=OECD Health Statistics 2014 How Does Italy Compare? |publisher=OECD |year=2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924133234/http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-ITALY-2014.pdf |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |df=dmy-all }}</ref>: 2000 թվականին իտալական առողջապահական համակարգն աշխարհում ռեյտինգային ինդեքսներում երկրորդն էր<ref name="dev.prenhall_a"/><ref name="photius.com">{{cite web |url=http://www.photius.com/rankings/healthranks.html |title=The World Health Organization's ranking of the world's health systems |publisher=ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΚΗΣ (Photius Coutsoukis) |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 27 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105190014/http://www.photius.com/rankings/healthranks.html |archivedate=2010 թ․ հունվարի 5 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալական առողջապահական համակարգն աշխարհում կրկին երկրորդն էր՝ [[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]] կողմից կազմված էֆֆեկտիվ առողջապահական համակարգերի ինդեքսում։ Իտալիայում կյանքի միջին տևողությունը բավականին բարձր է։ Տղամարդկանց պարագայում այն կազմում է 80 տարեկան, իսկ կանանց համար՝ 85: Այս ցուցանիշով Իտալիան աշխարհում հինգերորդն է<ref>{{cite web |title=World Health Statistics 2016: Monitoring health for the SDGs Annex B: tables of health statistics by country, WHO region and globally |publisher=World Health Organization |url=http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/Annex_B/en/ |date=2016 |accessdate=2016 թ․ հունիսի 27 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160623023234/http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/Annex_B/en/ |archivedate=2016 թ․ հունիսի 23 |df=dmy-all }}</ref>։ Ի համեմատություն արևմտյան մյուս երկրների, Իտալիայում չափահաս բնակչության ավելորդ քաշի մակարդակը բարձր չէ։ Այն ցածր է 10 %-ից<ref name=IOTF2008>{{cite web |url=http://www.iotf.org/database/documents/GlobalPrevalenceofAdultObesity16thDecember08.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/5lwMsu50m?url=http://www.iotf.org/database/documents/GlobalPrevalenceofAdultObesity16thDecember08.pdf |archivedate=2009 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Global Prevalence of Adult Obesity |format=PDF |publisher=International Obesity Taskforce |accessdate=2008 թ․ հունվարի 29}}</ref>): Շատ գիտնականների կարծիքով, այս ցուցանիշի պատճառը հայտնի [[Միջերկրածովյան դիետա]]ն է։ 2012 թվականի տվյալներով Իտալիայում օրական ծխում է բնակչության 22 %-ը։ Ընդորում, 2000 թվականին այդ ցուցանիշը կազմել է 24,4 %։ Այդուհանդերձ, ցուցանիշը ՏՀԶԿ միջին ցուցանիշից բարձր է<ref name="OECD"/>։ 2005 թվականից սկսած հանրային վայրերում ծխելու համար, այդ թվում սրճարաններում, ռեստորաններում, գիշերային ակումբներում և գրասենյակներում, ստեղծվել են հատուկ իզոլացված սենյակներ<ref>{{cite news|title=Smoking Ban Begins in Italy {{!}} Europe {{!}} DW.COM {{!}} 10 January 2005|url=http://www.dw.com/en/smoking-ban-begins-in-italy/a-1453590|accessdate=օգոստոսի 1, 2010|work=Deutsche Welle|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150621143640/http://www.dw.com/en/smoking-ban-begins-in-italy/a-1453590|archivedate=2015 թ․ հունիսի 21|df=dmy-all}}</ref>։ 2013 թվականին [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ն միջերկրածովյան դիետան ներառել է մարդկության ոչ նյութական արժեքների ցանկում։ Ընդորում, դիետայի այս տեսակը ներառվել է ոչ միայն Իտալիայի, այլև [[Մարոկկո]]յի, [[Իսպանիա]]յի, [[Պորտուգալիա]]յի, [[Հունաստան]]ի, [[Կիպրոս]]ի և [[Խորվաթիա]]յի ցանկերում<ref>{{cite web | url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00473 | accessdate=2014 թ․ ապրիլի 3 | title=UNESCO Culture Sector, Eighth Session of the Intergovernmental Committee (8.COM) – from 2 to 7 December 2013 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20131220125948/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00473 | archivedate=2013 թ․ դեկտեմբերի 20 | df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00884 | accessdate=2014 թ․ ապրիլի 3 | title=UNESCO – Culture – Intangible Heritage – Lists & Register – Inscribed Elements – Mediterranean Diet | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20140415064011/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00884 | archivedate=2014 թ․ ապրիլի 15 | df=dmy-all }}</ref>։ == Մշակույթ == {{Հիմնական|Իտալիայի մշակույթ}} [[պատկեր:Vicenza - (Lista del Patrimonio Mondiale) - Villa Almerico Capra (La Rotonda).JPG|thumb|upright=0.9|[[Վիլա Ռոտոնդա]]ն [[Վենետո]]յի ամենահայտնի առանձնատներից մեկն է:]] Ընդհուպ մինչև 1861 թվականը դարեր շարունակ քաղաքական և աշխարհագրական տեսանկյունից բաժանված լինելով՝ Իտալիան ունեցել է յուրօրինակ մշակույթ, որը ներառել է տարբեր տարածաշրջանների ավանդույթներն և դարձել ուժի և հովանավորության յուրահատուկ համադրություն<ref>{{cite book|last=Killinger|first=Charles|title=Culture and customs of Italy|url=https://archive.org/details/culturecustomsit00kill|year=2005|publisher=Greenwood Press|location=Westport, Conn.|isbn=0-313-32489-1|page=[https://archive.org/details/culturecustomsit00kill/page/n27 3]|edition=1. publ.}}</ref>։ Միջնադարում և [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակաշրջանում, մի շարք հայտնի պալատական արքունիքներ մրցակցել են աշխարհի հայտնի ճարտարապետներին, արտիստներին և գիտնականներին իրենց մոտ հրավիրելու համար, որի արդյունքում ստեղծվել է հուշարձանների, կտավների, երաժշտության և գրականության խոշոր ժառանգություն<ref>{{cite book|last=Cole|first=Alison|title=Virtue and magnificence : art of the Italian Renaissance courts|url=https://archive.org/details/virtuemagnificen0000cole|year=1995|publisher=H.N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-2733-0}}</ref>։ Իտալիայում են գտնվում ամենաշատ թվող [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում գտնվող հուշարձանները։ Ներկայումս այդ հուշարձանների թիվը կազմում է 53։ Իտալիան ունի տարբեր ժամանակաշրջանների արվեստի, մշակույթի և գրականության խոշոր ժառանգություն։ Երկիրն աշխարհի վրա ունեցել է խոշոր մշակութային ազդեցություն։ Մեծ թվաքանակով իտալացիներ տարբեր ժամանակաշրջաններում գաղթել են Իտալիայից՝ ձևավորելով իտալական սփյուռքը։ Ավելին, երկրում առկա են տարբեր տիպի մոտ 100,000 հուշարձաններ՝ թանգարաններ, պալատներ, կառույցներ, արձաններ, եկեղեցիներ, արվեստի պատկերասրահներ, առանձնատներ, շատրվաններ, պատմական տներ և հնագիտական մնացորդներ<ref name="Eyewitness Travel 2005, pg. 19">Eyewitness Travel (2005), pg. 19</ref>։ === Ճարտարապետություն === {{Հիմնական|Իտալիայի ճարտարապետություն}} Իտալական ճարտարապետական ոճը խիստ բազմազան է, որը չի կարող բնորոշվել կոնկրետ որևէ ժամանակաշրջանի կամ տարածաշրջանի, քանի որ Իտալիան, ընդհուպ մինչև 1861 թվականը, մասնատված է եղել մանր իշխանությունների և մարզերի միջև։ Այս գործոնի ազդեցության պատճառով էլ իտալական ճարտարապետական ոճն ունի իրեն բնորոշ առանձնահատկությունները և գեղագիտական նրբությունները։ Իտալիան հայտնի է իր ճարտարապետական նվաճումներով<ref>[http://www.justitaly.org/italy/italy-architecture.asp Architecture in Italy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120115053940/http://www.justitaly.org/italy/italy-architecture.asp |date=15 January 2012 }}, ItalyTravel.com</ref>, որոնք մեծ նշանակություն ունեն համաշխարհային ճարտարապետության համար։ Դրանց շարքին են դասվում կամարները, գմբեթները, որոնք մեծապես օգտագործվել են [[Հին Հռոմ]]ի ժամանակաշրջանում։ Կամարները և գմբեթներն օգտագործվել են նաև 14-16-րդ դարերում՝ [[Վերածնունդ|Վերածննդի ժամանակաշրջանում]]։ Իտալիան համարվում է [[Պալադինիզմ]]ի հայրենիքը։ Վերջինս ճարտարապետական ոճ է, որն իր վրա կրել նեոդասական ճարտարապետության ազդեցությունը և իր հերթին ազդեցություն ունեցել 17-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, [[Ավստրալիա]]յում և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ում կառուցված տների վրա։ Արևմտյան ճարտարապետության գլուխգործոցներ համարվող [[Կոլիզեյ]]ը, [[Միլանի տաճար]]ը, [[Սանտա Մարիա դել Ֆիորե]]ն, [[Պիզայի աշտարակ]]ը և [[Դոժերի պալատ]] նույնպես գտնվում են Իտալիայում։ <gallery mode="packed"> պատկեր:Canal Grande Chiesa della Salute e Dogana dal ponte dell Accademia.jpg|[[Վենետիկ]]ը կառուցված է 117 կղզիների վրա։ պատկեր:Pisa - Campo Santo - Campanile 2 - 2005-08-08 10-23 2005.JPG|[[Պիզայի աշտարակ]]ը և [[Պիզայի տաճար|տաճարը]] պատկեր:Reggia di Caserta, prospettiva dalla fontana di Venere e Adone - panoramio.jpg|[[Կազերտայի պալատ|Կազերտայի թագավորական պալատը]] պատկեր:Castel del Monte BW 2016-10-14 12-26-11 r.jpg|[[Կաստել դել Մոնտեի ամրոց]]ը, որը կառուցվել է [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] կայսր [[Ֆրիդրիխ II Հոհենշտաուֆեն]]ի կողմից։ պատկեր:Temple of Concordia, Agrigento.jpg|[[Կոնկորդիայի տաճար]]ը,որը գտնվում է [[Տաճարների հովիտ|Տաճարների հովտում]], [[Ագրիջենտո]]յում։ </gallery> Իտալիայի ճարտարապետությունը մեծապես իր ազդեցությունն է թողել համաշխարհային ճարտարապետության վրա։ Բրիտանացի հնագետ[[Ինիգո Ջոնս]], լինելով իտալական կառույցների և քաղաքների ճարտարապետության ազդեցության տակ, իտալական վերածննդի ժամանակաշրջանի ճարտարապետությանը բնորոշ տարրերը 17րդ դարում բերեց Անգլիա։ Ընդորում, իր գործունեության ընթացքում Ջոնսը եղել է [[Անդրեա Պալլադիո]]յի ազդեցության տակ<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/jones_inigo.shtml |title=History – Historic Figures: Inigo Jones (1573–1652) |publisher=BBC |date=հունվարի 1, 1970 |accessdate=2013 թ․ մարտի 12 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130821112543/http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/jones_inigo.shtml |archivedate=օգոստոսի 21, 2013 |df=dmy-all }}</ref>։ Բացի այդ, «italianizzante» ճարտարապետական ոճով (բառացի իտալացված), որը բավականին հայտնի է եղել 19-րդ դարում, ընդունված է բնորոշել այլ պետությունների ճարտարապետական այն շինությունները, որոնք կառուցվել են իտալական ոճով, հատկապես Վերածննդի դարաշրջանի ոճով։ === Կերպարվեստ === {{Հիմնական|Իտալական արվեստ}} [[պատկեր:Leonardo da Vinci (1452-1519) - The Last Supper (1495-1498).jpg|thumb|[[Լեոնարդո դա Վինչի]]ի ''[[Խորհրդավոր ընթրիք (Լեոնարդո դա Վինչի)|Խորհրդավոր ընթրիքը]]'' (1494–1499) կտավը, որը գտնվում է [[Միլան]]ի [[Սանտա Մարիա դելլա Գրացիե]] եկեղեցում]] Իտալական կերպարվեստի պատմությունը հանդիսանում է արևմտյան նկարչական արվեստի բաղկացուցիչ մասը։ [[Հռոմեական արվեստ]]ի վրա մեծ ազդեցություն ունեցել է Հունաստանը և ընդունված է ասել, որ հռոմեական արվեստը հանդիսանում է հին հունական արվեստի ժառանգորդը։ Այդուհանդերձ, հռոմեական նկարչական արվեստն ունի եզակի և կարևոր առանձնահատկություններ։ Հռոմեական նկարչական արվեստի միակ պահպանված նմուշները պատերին պատկերված նկարներն են, որոնց մեծ մասը գտնվում է [[Հարավային Իտալիա]]յում՝ [[Կամպանիա]]յի վիլլաներում։ Այսպիսի նկարները կարելի է խմբավորել 4 հիմնական ոճերի կամ ժամանակաշրջանների միջև<ref>{{cite web |url=http://www.art-and-archaeology.com/roman/painting.html |title=Roman Painting |publisher=art-and-archaeology.com |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726163006/http://art-and-archaeology.com/roman/painting.html |archivedate=2013 թ․ հուլիսի 26 |df=dmy-all |accessdate=2018 թ․ մայիսի 12 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.accd.edu/sac/vat/arthistory/arts1303/Rome4.htm |title=Roman Wall Painting |publisher=accd.edu |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070319123717/http://www.accd.edu/sac/vat/arthistory/arts1303/Rome4.htm |archivedate=2007 թ․ մարտի 19 |df= }}</ref>։ Բարակ տախտակների վրա կատարված նկարազարդումներն առավել հայտնի են դարձել [[ռոմանական արվեստ]]ի ժամանակաշրջանում։ Վերջիններիս վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել բյուզանդական սրբապատկերները։ 13-րդ դարի կեսերին միջնադարյան արվեստը և [[գոթիկա|գոթական արվեստը]] դարձել են առավել իրական, երբ հասարակության մոտ առաջացավ հետաքրքրություն [[Չիմաբուե]]ի և նրա աշակերտի՝ [[Ջիոտտո]]յի արվեստի նկատմամբ, որոնք դարձան արվեստի այս ճյուղի կարկառուն ներկայացուցիչներն Իտալիայում։ Ջիոտտոյից սկսած, արվեստի այս ճյուղի նմուշները սկսեցին էլ ավելի մշակվել՝ դառնալով ավելի ազատ և նորարական։ Չիմաբուեն և նրա աշակերտը՝ Ջիոտտոն համարվում են արևմտյան մշակույթի միջնադարյան ժամանակաշրջանի ամենակարկառուն դեմքերը։ [[պատկեր:Michelangelo's David 2015.jpg|thumb|left|upright= 0.75|[[Դավիթ (Միքելանջելո)|Միքելանջելոյի Դավիթը]] (1501–1504), որը գտնվում է [[Ֆլորենցիա]]յի [[Գալերիա դել Ակադեմիա]]յում:]] [[Իտալական Վերածնունդ]]ը շատերի կարծիքով համարվում է նկարչական արվեստի ոսկեդարը, որը ձգվել է 14-րդ դարից մինչև 17-րդ դարի կեսերը։ Վերջինս լուրջ ազդեցություն է ունեցել ոչ միայն իտալական, այլև համաշխարհային նկարչական արվեստի վրա։ Իտալացի մի շարք նկարիչներ, ինչպես օրինակ [[Պաոլո Ուչելլո]]ն, [[Անջելիկո]]ն, [[Մազաչչո]]ն, [[Պիեռա Դելլա Ֆրանչեսկա]]ն, [[Անդրեա Մանտենյա]]ն, [[Ֆրա Ֆիլիպպո Լիպպի]]ն, [[Ջորջոնե]]ն, [[Տինտորետտո]]ն, [[Սանդրո Բոտիչելլի]]ն, [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Միքելանջելո]]ն, [[Ռաֆայել Սանտի]]ն, [[Ջովաննի Բելլինի]]ն և [[Տիցիան]]ը, հեռանկարային պատկերի, մարդու անատոմիայի ուսմունքի, համաչափության, ինչպես նաև նկարչության տեխնիկական հնարքների զարգացման արդյունքում, իտալական նկարչական արվեստը հասցրել են բարձր մակարդակի։ Միքելանջելոն եղել է հայտնի քանդակագործ, ով հիմնականում գործել է 1550-1520 թվականներին։ Նրա գլուխգործոցներից են ''[[Դավիթ (Միքելանջելո)|Դավիթը]]'', ''Պիետան'' և ''[[Մովսես (Միքելանջելո)|Մովսես]]ը''։ Վերածննդի ժամանակաշրջանի հայտնի քանդակագործներ են նաև [[Լորենցո Գիբերտի]]ն, [[Լուկա դելա Ռոբիա]]ն, [[Դոնատելլո]]ն, [[Ֆիլիպո Բրունելեսկի]]ն և [[Անդրեա դել Վերոկկիո]]ն։ [[պատկեր:Sandro Botticelli - La nascita di Venere - Google Art Project - edited.jpg|thumb|255px|''[[Վեներայի ծնունդը (նկար, Բոտիչելլի)|Վեներայի ծնունդը]]'' (1484-86), [[Սանդրո Բոտիչելլի]], [[Ուֆֆիցի]], [[Ֆլորենցիա]]]] 15-րդ և 16—րդ դարերում, [[Բարձր Վերածնունդ]]ն իտալիայում սկիզբ դրեց արվեստի մի նոր ճյուղի՝ [[մաներիզմ]]ի։ Բալանսավորված ստեղծագործությունների և հեռանկարների ուղղությամբ ռացիոնալ մոտեցման փոխարեն, որոնցով բնութագրվում էր արվեստը 16-րդ դարին, մանիերիստները փնտրում էին անկայունություն, արհեստականություն և կասկածանք։ [[Պիեռա Դելլա Ֆրանչեսկա]]յի անխռով դեմքը և ժեստերն ու Ռաֆայելի Կույսերի անդորրը փոխարինվեցին [[Պոնտորմո]]յի անհանգստացնող արտահայտություններով և [[Էլ Գրեկո]]յի էմոցիոնալ լարվածությամբ։ 17-րդ դարում [[իտալական բարոկկո]]յի հայտնի ներկայացուցիչներ էին [[Կարավաջո]]ն, [[Անիբալե Կարաչի]]ն, [[Արտեմիզիա Ջենտիլեսկի]]ն, [[Մատիա Պրետի]]ն, [[Կարլո Սարաչենի]]ն և [[Բարտոլոմեո Մանֆրեդի]]ն։ Ավելի ուշ, 18-րդ դարում, իտալական ռոկոկոյի վրա մեծապես ազդել է ֆրանսիական ռոկոկոն, քանի որ արվեստի այս ուղղությունն առաջացել է Ֆրանսիայում։ Իտալական ռոկոկոյի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Ջովաննի Բատիստա Տիեպոլո]]ն և [[Ջովաննի Անտոնիո Կանալետտո]]ն։ Իտալական նեոդասական քանդակագործությունը հիմնված էր շարժման գաղափարախոսական ասպեկտի վրա։ Իտալական նեոդասական քանդակագործության նմուշներից են [[Անտոնիո Կանովա]]յի մերկ քանդակները։ 19-րդ դարում իտալական ռոմանտիզմի ներկայացուցիչներ էին [[Ֆրանչեսկո Հայեց]]ը, [[Ջուզեպպե Բեզուոլի]]ն և [[Ֆրանչեսկո Պոդեստի]]ն։ [[Իմպրեսիոնիզմ]]ը Ֆրանսիայից Իտալիա է բերվել [[Մաքիայոլի]] շարժմա կողմից, որը հայտնի ներկայացուցիչներ են եղել [[Ջովանի Ֆատորի]]ն և [[Ջովանի Բոլդինի]]ն։ Իտալական ռեալիզմի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Ջիոչինո Տոմա]]ն և [[Ջուզեպպե Պելիզա դա Վոլպեդո]]ն։ 20-րդ դարում, [[ֆուտուրիզմ]]ի օգնությամբ, հատկապես [[Ումբերտո Բոչոնի]]ն և [[Ջակոմո Բալլա]]ն, Իտալիան դարձավ նկարչության և քանդակագործության գեղարվեստական էվոլյուցիայի հայրենիքը։ Իտալական ֆուտուրիզմի հայտնի ներկայացուցիչներից է [[Ջորջո դե Կիրիկո]]ն, ով մեծ ազդեցություն է ունեցել [[սյուրռեալիզմ]]ի և արվեստի մյուս ուղղությունների իտալացի ներկայացուցիչների վրա։ === Գրականություն === {{Հիմնական|Իտալական գրականություն}} Իտալական գրականությունը սկսվել է մ.թ.ա. 753 թվականին՝ Հռոմի հիմնադրումից հետո։ Լատինական գրականությունը եղել և շարունակում են մեծ դերակատարություն ունենալ համաշխարհային գրականության մեջ։ Լատինական գրականությունը համաշխարհային գրականությանը տվել է հեղինակավոր գրողների, բանաստեղծների, փիլիսոփաների և պատմիչների, ինչպես օրինակ [[Պլինիոս Ավագ]]ը, [[Պլինիոս Կրտսեր]]ը, [[Վերգիլիոս]]ը, [[Հորացիոս]]ը, [[Սեքստոս Պրոպերցիոս]]ը, [[Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո]]ն և [[Տիտոս Լիվիոս]]ը։ Հռոմեացիները նույնպես հայտնի էին իրենց բանավոր ճառերով, բանաստեղծական ձիրքով, դրամաներով և էպիգրամներով<ref>{{cite web|title=''Poetry and Drama: Literary Terms and Concepts.''|publisher=The Rosen Publishing Group|date=2011|url=https://books.google.am/books?id=LHA_SydyKOYC&pg=PA39&dq|accessdate=2011 թ․ հոկտեմբերի 18}}</ref>։ 13-րդ դարի առաջին տարիներին սուրբ [[Ֆրանցիսկ Ասսիզեցի]]ն գրաքննադատների կողմից ճանաչվել է որպես առաջին իտալացի բանաստեղծ։ Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունը համարվում է «Արևի օրհներգը» կրոնական երգը<ref>{{Cite book | chapter=2 – Poetry. Francis of Assisi (pp. 5ff.) | chapterurl=https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&pg=PA5&dq=%22Poetry+Francis+of+Assisi%22 | title=The Cambridge History of Italian Literature | url=https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&printsec=frontcover | editor1-first=Peter | editor1-last=Brand | editor2-first=Lino | editor2-last=Pertile | editor2link=Lino Pertile | year=1999 | publisher=[[Cambridge University Press]] | isbn=978-0-52166622-0 | accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 31 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160610172548/https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&printsec=frontcover | archivedate=2016 թ․ հունիսի 10 | df=dmy-all }}</ref>։ [[պատկեր:DanteDetail.jpg|thumb|[[Դանթե Ալիգիերի]]ն, պատկերված [[Քավարան]]ի լեռների և [[Ֆլորենցիա]]յի ֆոնին, ցուցադրում է [[Աստվածային կատակերգություն|Աստվածային կատակերգության]] հայտնի "''Nel mezzo del cammin di nostra vita"'' նախադասությունը, [[Դոմենիկո դի Միկելինո]]յի պատկերը, 1465 թվական:]] Իտալական քնարական մեկ այլ ուղղություն ծագել է [[Սիցիլիա]]յում։ Կայսր Ֆրեդերիկ II-ի պալատում, որը Սիցիլիական թագավորությունը կառավարել է 13-րդ դարի առաջին կեսին, պրովանսյան ոճով գրված բառերը և ձևերը շարադրվել են տեղական լեզվի պարզ հնչերանգով։ Այդ բանաստեղծներից ամենահայտնին եղել է նոտար [[Ջակոմո Լենտինի]]ն, ով համարվում է [[սոնետ]]ի ստեղծողը, չնայած, որ ամենահայտնի սոնետիստը համարվում է [[Պետրարկա]]ն<ref>Ernest Hatch Wilkins, ''The invention of the sonnet, and other studies in Italian literature'' (Rome: Edizioni di Storia e letteratura, 1959), 11–39</ref>։ [[Գվիդո Գվինցելի]]ն համարվում է ''Դոլչե ստիլ նովո'' ուղղության հիմնադիր։ Վերջինս դպրոց-ուղղություն է, որի հետևորդներն ավանդական սիրային պոեզիայում ավելացնում էին փիլիսոփայական տարածականությունը։ Սիրո այս նոր ընկալումը, որն արտահայտվում էր պարզ, անաղարտ ձևով, մեծ ազդեցություն է ունեցել [[Գվիդո Կավալկանտի]]ի և ֆլորենսիացի բանաստեղծ [[Դանթե Ալիգիերի]]ի վրա, ով դրել է ժամանակակից իտալերենի հիմքերը։ Նրա հայտնի «[[Աստվածային կատակերգություն]]» աշխատությունը համարվում է միջնադարյան Եվրոպայում ստեղծված ամենահայտնի գրական աշխատություններից մեկը։ Ավելին, բանաստեղծը ստեղծել է տերցին բանաստեղծական ձևը։ 14-րդ դարի երկու մեծագույն գրողներ՝ [[Ֆրանչեսկո Պետրարկա]]ն և [[Ջովաննի Բոկաչչո]]ն, ուսումնասիրել և նմանեցրել են անտիկ գրականությանը բնորոշ տարրերն իրենց գրական առանձնահատկությունների և ոճերի հետ։ Պետրարկան փառքի է հասել իր «Երգերի գիրք» բանաստեղծական ժողովածուի շնորհիվ։ Պետրարկայի սիրային պոեզիան դարերի ընթացքում եղել է որպես ժանրի լավագույն մոդելներից մեկը։ Նույնչափ ազդեցիկ էր նաև Բոկաչչոյի «[[Դեկամերոն]]ը», որը համարվում է երբեմնի գրված պատմվածքների ամենահայտնի ժողովածուներից մեկը<ref name=Britannica-Shakespeare>{{cite encyclopedia| title = Giovanni Boccaccio: The Decameron.| encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]]| location = | date = | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/70836/Giovanni-Boccaccio/755/The-Decameron| accessdate = դեկտեմբերի 18, 2013| deadurl = no| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131219020413/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/70836/Giovanni-Boccaccio/755/The-Decameron| archivedate = դեկտեմբերի 19, 2013| df = dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Portrait of Niccolò Machiavelli by Santi di Tito.jpg|thumb|left|upright= 0.8|Ժամանակակից քաղաքագիտության և էթիկայի հիմնադիր [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ն։]] Իտալական վերածննդի հեղինակները ստեղծել են մի շարք արժեքավոր աշխատություններ։ [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ի «[[Տիրակալը]]» աշխատությունը համարվում է քաղաքագիտության և ժամանակակից փիլիսոփայության ամենահայտնի գործերից մեկը, որտեղ արդյունավետ ճշմարտությունը համարվում է առավել կարևոր, քան որևէ աբստրակտ իդեալ։ Այդ ժամանակաշրջանի մեկ այլ կարևոր աշխատություն է [[Լուդովիկո Արիոստո]]յի «Կատաղած Օռլանդոն» աշխատությունը, որը համարվում է [[Մատեո Մարիա Բոյարդո]]յի անավարտ «Սիրահարված Օռլանդոն» աշխատության շարունակությունը։ «Կատաղած Օռլանդոն», թերևս, համարվում է երբևիցե գրված ամենավեհանձն (ամենախրոխտ) բանաստեղծություններից մեկը։ [[Բալդասարե Կաստիլիոնե]]ի «Պալատականի գիրքը» երկխոսությունը նկարագրում է իդեալական պալատական ջենթլմենի կերպարը և հոգևոր գեղեցկությունը։ Լիրիկական բանաստեղծ [[Տորկվատո Տասսո]]ն իր «[[Ազատագրված Երուսաղեմ (վեպ)|Ազատագրված Երուսաղեմ]]» վեպում օգտագործելով օկտավներ, նկարագրում է քրիստոնեության դարաշրջանը, ուշադրություն դարձնելով նաև հանգավորվածության արիստոտելյան սկզբունքներին։ [[Ջովաննի Ֆրանչեսկո Ստրապարոլա]]ն և [[Ջամբատիստա Բազիլե]]ն, որոնք գրել են համապատասխանաբար «Ստրապարոլայի զվարճալի գիշերները» (1550–1555) և «[[Պենտամերոն]]» աշխատությունները, Եվրոպայի ողջ տարածքում առաջինն են հեքիաթները<ref>Steven Swann Jones, ''The Fairy Tale: The Magic Mirror of Imagination'', Twayne Publishers, New York, 1995, {{ISBN|0-8057-0950-9}}, p. 38</ref><ref>Bottigheimer 2012a, 7; Waters 1894, xii; Zipes 2015, 599.</ref><ref>{{citation |last=Opie |first=Iona |authorlink2=Peter Opie| first2 =Peter|last2 = Opie |authorlink=Iona Opie |title=The Classic Fairy Tales |location=Oxford and New York |publisher=Oxford University Press |date=1974 |isbn=978-0-19-211559-1}} See p. 20. The claim for earliest fairy-tale is still debated, see for example Jan M. Ziolkowski, ''Fairy tales from before fairy tales: the medieval Latin past of wonderful lies'', University of Michigan Press, 2007. Ziolkowski examines [[Egbert of Liège]]'s Latin beast poem ''Fecunda natis'' (''The Richly Laden Ship'', c. 1022/24), the earliest known version of "[[Little Red Riding Hood]]". Further info: [https://web.archive.org/web/20071023044216/http://www.leithart.com/archives/003139.php Little Red Pentecostal], Peter J. Leithart, 9 July 2007.</ref>։ 17-րդ դարի սկզբին ստեղծվել են մի շարք հայտնի գրական գլուխգործոցներ, ինչպես օրինակ, [[Ջամբատիստա Մարինո]]յի երկարաշունչ առասպելական բանաստեղծությունը՝ «Ադոնիսը»։ Բարոկկո ժամանակաշրջանը ներկայացվում է [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ի գիտական արձակով, ինչպես նաև [[Թոմազո Կամպանելա]]յի «Արևի քաղաքը» աշխատություններով, որտեղ նկարագրվում է փիլիսոփա քահանայի կողմից ղեկավարվող օրինակելի հասարակություն։ 17-րդ դարի վերջին, Արկադիայի ակադեմիկոսները սկսել են շարժում, որի նպատակը պոեզիայում պարզության և դասական սահմանափակման վերականգնումն էր։ Վերջինիս վառ օրինակ համարվում է [[Պիետրո Մետաստազիո]]յի հերոսական մելոդրամաները։ 18-րդ դարում թատերագիր [[Կարլո Գոլդոնի]]ն ստեղծել է թատերական պիեսների մի ամբողջ շարք, որոնցից շատերը նկարագրում էին այդ ժամանակների միջին դասը։ [[պատկեր:Pinocchio.jpg|thumb|upright= 0.67|''[[Պինոկիոյի արկածները։ Փայտե տիկնիկի պատմությունը|Պինոկիոյի արկածներ]]''ն աշխարհի ամենաշատ թարգմանված ոչ կրոնական աշխատությունն է<ref name=Gasparini/> և համարվում է մանկական գրականության անբաժան մասնիկներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://www.encyclopedia.com/article-1G2-2697200012/pinocchio-carlo-collodi.html |title=Pinocchio: Carlo Collodi – Children's Literature Review |publisher=Encyclopedia.com |date= |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 1 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151003075814/http://www.encyclopedia.com/article-1G2-2697200012/pinocchio-carlo-collodi.html |archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 3 |df=dmy-all }}</ref>։]] Ռոմանտիզմի ժամանակաշրջանը համընկնում է [[Ռիսորջիմենտո]]յի որոշ գաղափարների հետ։ Վերջինը հայրենասիրական շարժում է, որը խորհրդանշում է Իտալիայի քաղաքական միասնականությունը և օտար պետություններից ազատությունը։ Իտալացի գրողները հարել են ռոմանտիզմով 19-րդ դարի սկզբին։ Իտալական վերածննդի ժամանակաշրջանը փառաբանվել է բանաստեղծներ [[Վիտորիո Ալֆիերի]]ի, [[Ուգո Ֆոսկոլո]]յի և [[Ջակոմո Լեոպարդի]]ի կողմից։ Ռոմանտիզմի իտալացի հայտնի ներկայացուցիչ [[Ալեսանդրո Մանձոնի]]ի աշխատություններն իտալական միասնականության խորհրդանիշներ են։ Պատճառն աշխատությունների հայրենասիրական ուղերձն է, ինչպես նաև նրա ջանքերը՝ արդիականացնելու իտալերենը։ Նրա «Նշանվածները» իտալական առաջին պատմական վեպն է, որը գովերգում է արդարադատության և նախախնամության քրիստոնեական արժեքները և համարվում է իտալերենով ամենալայն տարածված և կարդացված վեպը<ref name="Archibald Colquhoun 1954">Archibald Colquhoun. ''Manzoni and his Times.'' J.M. Dent & Sons, London, 1954.</ref>։ 19-րդ դարի վերջին, [[վերիզմ]] ռեալիստական գրական շարժումը մեծ դերակատարություն է ունեցել իտալական գրականության մեջ։ Այդ շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչները եղել են [[Ջովաննի Վերգա]]ն և [[Լուիջի Կապուանա]]ն։ Նույն ժամանակաշրջանում, [[Էմիլիո Սալգարի]]ն, որը գրել է ավազակների մասին արկածային աշխատություններ և համարվում է արկածային գրականության հիմնադիրներից մեկը, տպագրել է իր «[[Սանդոկան]]» շարքը<ref>{{cite book|author1=Gaetana Marrone|author2=Paolo Puppa|title=Encyclopedia of Italian Literary Studies|url={{Google books|d9NcAgAAQBAJ|page=PA1654|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=2006|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-45530-9|page=1654}}</ref>։ 1883 թվականին [[Կառլո Կոլլոդի]]ն նույնպես տպագրել է «[[Պինոկիոյի արկածները։ Փայտե տիկնիկի պատմությունը]]» աշխատությունը, աշխարհի ամենաշատ թարգմանված ոչ կրոնական աշխատությունն է և համարվում է մանկական գրականության անբաժան մասնիկներից մեկը<ref name=Gasparini>Giovanni Gasparini. ''La corsa di Pinocchio''. Milano, Vita e Pensiero, 1997. p. 117. {{ISBN|88-343-4889-3}}</ref>։ [[Ֆուտուրիզմ]] կոչվող շարժումն իտալական գրականության վրա մեծապես ազդել է 20-րդ դարի սկզբին։ [[Ֆիլիպո Մարինետտի]]ն գրել է «Ֆուտուրիզմի մանիֆեստը» աշխատությունը, որը կոչ է անում օգտագործել լեզուն և փոխաբերությունները, որոնք ցույց են տալիս են մեխանիկական ժամանակաշրջանի (20-րդ դարի առաջին կես) արագությունը, դինամիզմը և դաժանությունը կամ բռնությունը<ref>{{cite book|last=|first=|title=The 20th-Century art book.|year=2001|publisher=Phaidon Press|location=dsdLondon|isbn=978-0-7148-3542-6|edition=Reprinted.}}</ref>։ Նոբելյան մրցանակակիր իտալացի ժամանակակից գրողներ են [[Գաբրիելե Դ՛Անունցիո]]ն (ստեղծագործել է 1889-1910 թվականներին), ազգայնական գրող [[Ջոզուե Կարդուչչի]]ն՝ 1906 թվականին, ռեալիստ գրող [[Գրացիա Դելեդա]]ն՝ 1926 թվականին, ժամանակակից գրող [[Լուիջի Պիրանդելլո]]ն՝ 1936 թվականին, պատմվածքների հեղինակ [[Իտալո Կալվինո]]ն՝ 1960 թվականին, բանաստեղծներ [[Սալվատորե Քվազիմոդո]]ն և [[Էուջենիո Մոնտալե]]ն՝ համապատասխանաբար 1959 և 1975 թվականներին, [[Ումբերտո Էկո]]ն՝ 1980 թվականին, սատիրիստ և թատերագիր [[Դարիո Ֆո]]ն՝ 1997 թվականին<ref>{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/|title=All Nobel Prizes in Literature|publisher=Nobelprize.org|accessdate=2011 թ․ մայիսի 30|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110529091551/http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/|archivedate=2011 թ․ մայիսի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալացի հայտնի փիլիսոփաներ են [[Չեզարե Բեկարիա]]ն, [[Ջորդանո Բրունո]]ն, [[Բենեդետտո Կրոչե]]ն, [[Մարսիլիո Ֆիչինո]]ն և [[Ջամբատիստա Վիկո]]ն։ === Փիլիսոփայություն === Դարերի ընթացքում իտալական փիլիսոփայությունն ու գրականությունը հսկայական ազդեցություն են ունեցել [[Արևմտյան փիլիսոփայություն|արևմտյան փիլիսոփայության]] վրա՝ սկսած հույներից և հռոմեացիներից՝ հասնելով մինչև Վերածննդի հումանիզմ, [[Լուսավորության դարաշրջան]] և ժամանակակից փիլիսոփայություն<ref name=Garin>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=sVP3vBmDktQC |title=History of Italian Philosophy |last=Garin |first=Eugenio |year=2008 |publisher=VIBS|isbn=9789042023215 }}</ref>։ Փիլիսոփայությունն Իտալիա է բերել [[Պյութագորաս]]ը, փիլիսոփայության իտալական դպրոցի հիմնադիրը [[Կրոտոնե]]ն է<ref>{{cite book |author=Herodotus |title=The Histories |year=1996 |url=https://archive.org/details/histories00hero_0 |page=[https://archive.org/details/histories00hero_0/page/226 226] |publisher=Penguin Classics}}</ref>։ [[Մեծ Հունաստան]]ի ժամանակաշրջանի իտալական խոշոր փիլիսոփաներ էին [[Քսենոփանես]]ը, [[Պարմենիդես]]ը, [[Զենոն Էլեացի]]ն, [[Էմպեդոկլես]]ը և Գորգիասը։ Հռոմեական փիլիսոփաներ էին [[Ցիցերոն]]ը, [[Տիտուս Լուկրեցիուս Կարուս]]ը, [[Լուցիուս Աննեուս Սենեկա]]ը, [[Գայոս Մուսոնիոս Ռուֆոս]]ը, [[Պլուտարքոս]]ը, [[Էպիկտետոս]]ը, [[Մարկոս Ավրելիոս]]ը, [[Կղեմես Ալեքսանդրացի]]ն, [[Սեքստոս Էմպիրիկոս]]ը, Ալեքսանդր Ափրոդիսիասը, [[Պլոտինոս]]ը, [[Պորփյուր]]ը, [[Յամբլիքոս]]ը, [[Օգոստինոս Երանելի]]ն, Յոհանես Փիլոպոնուսը, [[Բոետիոս]]ը<ref name=Garin/>։ === Թատրոն === {{Հիմնական|Կոմեդիա դել'արտե}} {{Տես նաև|Հին Հռոմի թատրոն}} [[պատկեր:Arlecchino und Colombina - Giovanni Domenico Ferretti.jpg|thumb|upright=0.75|[[Կոմեդիա դել'արտե]] ժողովրդական թատրոնի երկու կերպարները՝ [[Արլեկին]]ը և [[Կոլոմբինա]], [[Ջիովանի Դոմենիկո Ֆերրետի]]ի կտավը։]] Իտալական ժամանակակից թատրոնը համարվում է հռոմեական ավանդույթների կրող։ Հին հռոմեական թատրոնը եղել է արվեստի զարգացող և բազմատեսակ ճյուղ, որն ներառել է փողոցային թատրոնների փառատոնային ներկայացումները, մերկապարերը և ակրոբատիկային։ Հռոմեական թատրոնում բեմադրվել են [[Տիտոս Մակկիոս Պլավտուս]]ի լայնորեն տարածված կատակերգական տեսարաններից մինչև [[Սենեկա]]յի ողբերգությունների բանավոր ներկայացումները։ Չնայած որ Հռոմն ունեցել է թատերական սեփական ավանդույթները, մ․թ․ա․ 3-րդ դարում [[Հռոմեական մշակույթ]]ի հելենիզացիան (հունականացման) ունեցել է հիմնարար և նշանակալի ազդեցություն հռոմեական թատրոնի վրա։ Վերջինիս զարգացման արդյունքում էականորեն զարգացել և տարածվել է նաև լատինական գրականությունը։ Գրականության մի շարք ժանրերի նման, հռոմեացի ողբերգակները եղել են հունական ազդեցության կրողը կամ հետևորդը։ Օրինակ, [[Սենեկա]]յի «[[Ֆեդրա (Սենեկա)|Ֆեդրայի]]» վրա մեծ ազդեցություն ունեն [[Եվրիպիդես]]ի ստեղծագործությունները, իսկ շատ հաճախ էլ նշվում է, որ այն Եվրիպիդեսի համանուն ստեղծագործության կրկնությունն է։ Կամ էլ օրինակ, Տիտոս Մակկիոս Պլավտուսի կատակերգությունների մեծ մասը համարվում են [[Մենանդրոս]]ի աշխատությունների ուղղակի թարգմանություններ<ref>{{Cite book|title=Theatre and Drama in the Making|last=Gassner|first=John |publisher=Applause Theatre Books|year=1992|location=New York}}</ref>։ 16-րդ դարում ր 18-րդ դարի սկզբին [[Կոմեդիա դել'արտե]]ն եղել է իմպրովիզացիոն թատրոնի տարատեսակ։ Թատրոնի այս տարատեսակը մինչ օրս գործում է Իտալիայում։ Շրջիկ թատերախմբերը փողոցներում պատրաստում են բացօթյա բեմեր և ցուցադրում են ձեռնածության, ակրոբատիկայի, հումորային տեսարաններ, որոնք ուղեկցվում են սուր սյուժեով և մատուցվում հատուկ դերասանների կողմից։ [[Կոմեդիա դել'արտե]]ում օգտագործվող սցենարը կոչվում է ''կանովաչո''։ Ներկայացումները չեն հիմնվում որևէ գրավոր դրամայի վրա, այլ հիմքում ընկած են հատուկ սցենարները, որոնք կոչվում են ''լացի''։ Վերջիններս հանդիսանում են չկաղապարված իրավիճակներ, գործողության բարդություն կամ վերջնարդյունք, որի շուրջը դերասանները կատարում են իմպրովիզացիա։ ''Կոմեդիայի'' կերպարները սովորաբար հանդիսանում են խառը սոցիալական տիպերի ներկայացուցիչներ և ընդգծված խառնվածք ունեցող անձինք, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի հստակ կերպար, հագուստ, ինչպես օրինակ խելառ ծերունի, անազնիվ, կաշառակեր պետական պաշտոնյա կամ վախկոտ ռազմական գործիչ։ Այս կերպարների հիմնական կատեգորիաները ներառում են պետական ծառայողներին, տարեց մարդկանց, սիրահարներին և նավապետերին<ref>{{Cite book|title=The Routledge Companion to Commedia Dell'Arte|author1=Chaffee, Judith |author2=Crick, Olly|publisher=Rutledge Taylor and Francis Group|year=2015|isbn=978-0-415-74506-2|location=London and New York|page=1|quote=|via=}}</ref>։ [[Կառլո Գոլդոնի]]ն, ով 1734 թվականին գրել է մի քանի սցենարներ, դուրս մղեց դիմակներով կատակերգական ներկայացումները և իրավիճակային կատակերգությունները՝ փոխարինելով այն կենցաղային ներկայացումներով և իրավիճակներով։ Այս ներկայացումներում առանձնահատուկ դերակատարություն են ունեցել դերասանները և նրանց վարքագիծը։ Նա իրավացիորեն պնդում է, որ իտալական կյանքն ու բարքերը ենթակա են գեղարվեստական վերաբերմունքի, որը, որպես այդպիսին, չի եղել նախկինում։ [[Նեապոլ]]ում գտնվող [[Սան Կառլո]] թատրոնն աշխարհի ամենահին շարունակական գործող օպերան է, որը բացվել է 1737 թվականին՝ [[Միլան]]ի [[Լա Սկալա]] և [[Վենետիկ]]ի [[Լա Ֆենիչե]] թատրոններից մի քանի տասնամյակ առաջ<ref name=SanCarlo>{{cite web|url=http://www.teatrosancarlo.it/teatro/il?_locale|title=The Theatre and its history|publisher=Teatro di San Carlo's official website|date=դեկտեմբերի 23, 2013}}</ref>։ === Երաժշտություն === {{Հիմնական|Իտալական երաժշտություն}} [[պատկեր:GiacomoPuccini.jpg|thumb|upright|Իտալացի կոմպոզիտոր [[Ջակոմո Պուչինի]]ի օպերաները, որոնց թվում են «[[Բոհեմ (օպերա)|Բոհեմը]]», «[[Տոսկա]]ն», «[[Մադամ Բատերֆլայ]]ը» և [[Տուրանդոտ (օպերա)|Տուրանդոտը]]», դասվում են աշխարհում ամենաշատ բեմադրված [[օպերաների ցանկ]]ում<ref>{{cite web| url=http://www.operaamerica.org/pressroom/quickfacts2006.html | title=Quick Opera Facts 2007 | publisher=OPERA America | year=2007 | accessdate=2007 թ․ ապրիլի 23 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061001054025/http://www.operaamerica.org/pressroom/quickfacts2006.html |archivedate = հոկտեմբերի 1, 2006}}</ref><ref>{{cite web | url=http://opera.stanford.edu/misc/Dornic_survey.html | title=An Operatic Survey | publisher=Opera Glass | author=Alain P. Dornic | year=1995 | accessdate=2007 թ․ ապրիլի 23 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070914030020/http://opera.stanford.edu/misc/Dornic_survey.html | archivedate=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 | df=dmy-all }}</ref>։]] Իտալական ֆոլք երաժշտությունից մինչև դասական, երաժշտությունը մշտապես խոշոր դերակատարություն է ունեցել իտալական մշակույթում։ Դասական երաժշտության մի շարք գործիքներ, ինչպես օրինակ դաշնամուրը և ջութակը, հայտնաբերվել են Իտալիայում<ref>{{cite book|last=Erlich|first=Cyril|title=The Piano: A History|publisher=Oxford University Press, USA; Revised edition|year=1990|isbn=0-19-816171-9 }}</ref><ref>{{cite book|last1=Allen|first1=Edward Heron|title=Violin-making, as it was and is: Being a Historical, Theoretical, and Practical Treatise on the Science and Art of Violin-making, for the Use of Violin Makers and Players, Amateur and Professional. Preceded by An Essay on the Violin and Its Position as a Musical Instrument|date=1914|publisher= E. Howe}} Accessed 5 September 2015.</ref>։ Դասական երաժշտության մի շարք ձևերի, ինչպես օրինակ [[սիմֆոնիա]]յի [[կոնցերտ]]ի և [[սոնատ]]ի, արմատները ձգվում են դեպի 16-17-րդ դարերի իտալական երաժշտություն։ [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանի իտալացի հայտնի կոմպոզիտորներ են [[Ջովաննի Պիեռլուիջի Պալեստրինա]]ն, [[Կլաուդիո Մոնտեվերդի]]ն և [[Կառլո Ջեզուալդո]]ն, բարոկկո ոճի կոմպոզիտորներ [[Դոմենիկո Սկարլատի]]ն, [[Արկանջելո Կորելլի]]ն և [[Անտոնիո Վիվալդի]]ն, կլասիցիստ կոմպոզիտորներ [[Ջովաննի Պաիզելլո]]ն, [[Նիկոլո Պագանինի]]ն և [[Ջոակինո Ռոսսինի]]ն, ինչպես նաև [[Ջուզեպպե Վերդի]]ն և [[Ջակոմո Պուչինի]]ն, ովքեր քնարերգական ժանրի հայտնի կոմպոզիտորներ են։ Ժամանակակից իտալացի կոմպոզիտորները, ինչպես օրինակ [[Լուչանո Բերիո]]ն և [[Լուիջի Նոնո]]ն, մեծ ներդրում են ունեցել էքսպերիմենտալ և էլեկտրոնային երաժշտությունների զարգացման գործընթացում։ Դասական երաժշտության ավանդույթները մինչ օրս խորն արմատներ ունեն Իտալիայում։ Այստեղ են գտնվում այնպիսի հանրահայտ օպերաներ, ինչպիսիք են Միլանի [[Լա Սկալա]] և Նեապոլի [[Սան Կառլո թատրոն]]ները։ Վերջինս, աշխարհի ամենահին գործող օպերային թատրոնն է<ref name=SanCarlo/>։ Իտալական երաժշտարվեստի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Մաուրիսիո Պոլինի]]ն և տենոր [[Լուչանո Պավարոտտի]]ն։ Վերջիններիս Իտալիան երախտապարտ է՝ հայրենական երաժշտարվեստն ամենաբարձր մակարդակի հասցնելու համար։ [[պատկեր:Luciano Pavarotti in Saint Petersburg.jpg|thumb|left|Բոլոր ժամանակների ամենահայտնի տենորներից մեկը՝ [[Լուչանո Պավարոտտի]]ն:]] Ընդունված է համարել, որ Իտալիան օպերայի հայրենիքն է<ref name="books.google.co.uk">{{cite book|url=https://books.google.am/?id=C37Gq2GagZIC&dq=Italian+opera&printsec=frontcover&q= |title=Italian Opera |publisher=Google Books |date= ապրիլի 29, 1994|accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 20|isbn=978-0-521-46643-1|author1=Kimbell, David R. B}}</ref>։ Իտալական օպերան, որպես այդպիսին, ստեղծվել է 17-րդ դարի սկզբին իտալական [[Մանտովա]] և [[Վենետիկ]] քաղաքներում<ref name="books.google.co.uk"/>։ 19-րդ և 20-րդ դարերի իտալացի կոմպոզիտորների, ինչպես օրինակ, [[Ջոակինո Ռոսսինի|Ռոսսինի]]ի, [[Վերդի]]ի, [[Վինչենցո Բելլինի|Բելլինիի]], [[Գաետանո Դոնիցետի|Դոնիցետիի]] և [[Ջակոմո Պուչինի|Պուչինի]]ի օպերաները համարվում են աշխարհի ամենահայտնի օպերաներից և բեմադրվում ամբողջ աշխարհում։ Միլանի Լա Սկալա օպերային թատրոնը համարվում է աշխարհի ամենահայտնի օպերային թատրոններից մեկը։ Իտալացի օպերային հայտնի երգիչներ են [[Էնրիկո Կարուզո]]ն և [[Ալեսանդրո Բոնչի]]ն։ Ի սկզբանե առաջանալով 1920-ական թվականներին, [[ջազ]]ը խորն արմատներ է ձգել Իտալիայում։ Հետագա տարիներին այն շարունակել է մնալ տարածված, չնայած ֆաշիստական ռեժիմի քսենոֆոբիական մշակութային քաղաքականությանը։ Այսօր, Իտալիայում ջազի ամենահեղինակավոր կենտրոնները համարվում են [[Միլան]]ը, [[Հռոմ]]ը և [[Սիցիլիա]]ն։ 1970-ական թվականներին Իտալիան դարձել է պրոգրեսիվ ռոքի և փոփ շարժման կենտրոններից մեկը։ Այս երաժշտական ուղղության իտալական հայտնի խմբեր են [[Premiata Forneria Marconi]]-ն, [[Banco del Mutuo Soccorso]]-ն, [[Le Orme]]-ն, [[Goblin (խումբ)|Goblin]]-ը և [[Pooh (խումբ)|Pooh]]-ը<ref>{{cite book |last= Keller, Catalano and Colicci |title=Garland Encyclopedia of World Music |url=https://books.google.it/books?id=Gh03DwAAQBAJ&pg=PT1022&lpg=PT1022&dq=keller+catalano+and+colicci&source=bl&ots=DjFrSxDWnJ&sig=yBGVEFA_AY4Tvd-vjOwzQx4_Iag&hl=it&sa=X&ved=2ahUKEwicjMDVu6vaAhWBnBQKHevVCdwQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=keller%20catalano%20and%20colicci&f=false |pages= 604–625}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանը եղել է բեկումնային նաև իտալական կինեմատոգրաֆիայի համար։ [[Չինեչիտտա]]յի ֆիլմերում հնչում են իտալացի հայտնի կոմպոզիտորների, այդ թվում նաև [[Էնիո Մորիկոնե]]ի, [[Արմանդո Տրովայոլի]]ի, [[Պիեռո Պիչոնի]]ի և [[Պիերո Ումիլիանի]]ի ստեղծագործությունները։ 1980-ական թվականների սկզբին, իտալական հիփ հոփ երաժշտության հայտնի դեմքերից մեկը եղել է [[Ջովանոտի]]ն<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2012/10/04/arts/music/jovanotti-italian-rapper-brings-his-act-to-new-york.html?_r=0 |title=A Roman Rapper Comes to New York, Where He Can Get Real |newspaper=The New York Times|accessdate=2014 թ․ փետրվարի 24}}</ref>։ Իտալական հայտնի մետալ խմբեր [[Rhapsody of Fire]]-ը, [[Lacuna Coil]]-ը, [[Elvenking (խումբ)|Elvenking]]-ը, [[Forgotten Tomb]]-ը և [[Fleshgod Apocalypse]]-ը համարվում են մետալ ենթամշակույթի առաջնամարտիկներից<ref>{{Cite book|last1=Sharpe-Young|first1= Garry|authorlink1= MusicMight|title= A–Z of Power Metal|series= Rockdetector Series|year= 2003|publisher= Cherry Red Books|isbn= 978-1-901447-13-2}} "American metal such as Queensrÿche, Attacker, Jag Panzer, Iced Earth, Liege Lord, and Savatage; European bands such as Helloween, Gamma Ray, Blind Guardian, Running Wild, and Grave Digger;"</ref>։ [[պատկեր:Giorgio Moroder Melt! 2015 02.jpg|thumb|upright=0.9|Իտալական դիսկոյի և էլեկտրոնային երաժշտության հայրը՝ [[Ջորջո Մորոդեր]]ը, ով հայտնի է նաև «Դիսկոյի հայր» անվամբ<ref name=Moroder>"This record was a collaboration between Philip Oakey, the big-voiced lead singer of the techno-pop band the Human League, and Giorgio Moroder, the Italian-born father of disco who spent the '80s writing synth-based pop and film music." {{cite web|url={{Allmusic|class=album|id=r59464|pure_url=yes}} |title=Philip Oakey & Giorgio Moroder: Overview |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=AllMusic |author=Evan Cater}}</ref>։]] Ժամանակակից դիսկոյի և էլեկտրոնային երաժշտության զարգացման գործում մեծ դերակատարություն է ունեցել Իտալիան։ Իտալական դիսկոն հայտնի է իր ֆուտուրիստական երաժշտությամբ և սինթեզատորների ու դրամ մեքենաների ({{lang-en|Drum machine}}) էական կիրառմամբ։ Իտալական դիսկոն էլեկտրոնային պարային երաժշտության ամենավաղ տեսակներից մեկն է։ Դրանց թվին են դասվում նաև եվրո դիսկոն, որը հանդիսանում է դիսկո ոճի երաժշտության եղանակներից մեկը։ Վերջինս, հետագայում ենթարկվելով տարբեր ազդեցությունների տարանջատվել է եվրո դիսկո և նյու դիսկո երաժշտական ոճերի<ref>{{cite news|title=Scene and heard: Italo-disco|url=https://www.theguardian.com/music/musicblog/2008/sep/01/sceneandhearditalodisco|publisher=The Guardian|accessdate=2012 թ․ հուլիսի 14|location=London|first=John|last=McDonnell|date=սեպտեմբերի 1, 2008}}</ref>։ 1980-ական թվականներին ժանրը միաձուլվել է եվրոպական պարային և էլեկտրոնային երաժշտության այլ ոճերի հետ, ինչպես օրինակ իտալական հաուսի, որը հանդիսանում է իտալական դիսկոյի և ավանդական հաուս երաժշտության խառնուրդ։ Նրա երաժշտության տեմպը, որպես կանոն, բարձրանում էր վերև և օգտագործվում դաշնամուրային երաժշտության մեղեդիներ։ Այս ոճի իտալական խմբեր են «Black Box»-ը, «East Side Beat»-ը և «49ers»-ը։ 1990-ական թվականների երկրորդ կեսին, Եվրոդանսի ենթաժանրերից մեկը համարվող իտալո դանսը միաձուլվեց։ Իր վրա կրելով իտալո դիսկոյի և իտալո հաուսի ազդեցությունը՝ իտալո դանսը գլխավորապես ներառել է սինթեզային ռիֆեր, մեղեդային երաժշտություն և ձայնագրիչների կիրառություն։ Իտալացի հայտնի դիջեյներ և ռեմիքսերներ են [[Գաբրիել Պոնտե]]ն ([[Eiffel 65]] խմբի անդամ), [[Բենի Բենասի]]ն, [[Ջիջի Դ'Ագոստինո]]ն և [[Տակաբրո]] եռյակը։ Այնպիսի պրոդյուսեր, ինչպիսին է եռակի օսկարակիր և [[Ոսկե գլոբուս]]ի քառակի դափնեկիր[[Ջորջո Մորոդեր]]ը, մեծ ազդեցություն է ունեցել էլեկտրոնային պարային երաժշտության զարգացման գործընթացում<ref name=Moroder/>։ Այսօր, իտալական փոփ երաժշտությունը ներկայացվում է յուրաքանչյուր տարի կազմակերպվող [[Սան Ռեմոյի երաժշտական փառատոն]]ում, որի հաղթողները շատ հաճախ մասնակցում են [[Եվրատեսիլ երգի մրցույթ]]ում և [[Սպոլետո]]յում կազմակերպվող «[[Festival dei Due Mondi]]»-ին<ref>{{Cite web | url = http://www.esctoday.com/news/read/7817 | publisher = www.esctoday.com | accessdate =օգոստոսի 18, 2011 | title = Sanremo Music Festival kicks off tonight | date = փետրվարի 27, 2007 | author = Yiorgos Kasapoglou}}</ref>։ Այնպիսի երգիչներ, ինչպիսիք են [[Մինա (երգչուհի)|Մինան]], [[Անդրեա Բոչելլի]]ն, [[Ալ Բանո]]ն, [[Գրեմմի]] դափնեկիր [[Լաուրա Պաուզինի]]ն, [[Ձուկերո]]ն, [[Էրոս Ռամազոտի]]ն և [[Տիցիանո Ֆերո]]ն, ունեն միջազգային մեծ ճանաչում։ === Կինեմատոգրաֆիա === {{Main|Կինեմատոգրաֆիան Իտալիայում}} Իտալական կինեմատոգրաֆիայի պատմությունն սկսվել է [[Լյումիեր եղբայրներ (այլ կիրառումներ)|Լյումիեր եղբայրների]] կողմից առաջին ֆիլմի ցուցադրությունից մի քանի ամիս անց։ Իտալական առաջին ֆիլմը տևել է ընդամենը մի քանի վայրկյան։ Ֆիլմում Հռոմի [[Լևոն XIII]] պապն օրհնում է տեսախցիկը։ Իտալական կինոարդյունաբերությունն ստեղծվել է 1903 թվականին։ 1908 թվականի դրությամբ Իտալիայում գործում են երեք կինոընկերություններ՝ «Società Italiana Cines», «Ambrosio Film» և « Itala Film»։ Հետագայում մի քանի կինոընկերություններ բացվել են Միլանում և Նեապոլում։ Կարճ ժամանակահատվածում այս ընկերությունները սկսեցին արտադրել բարձրորակ ֆիլմեր։ Արդյունքում, այդ ֆիլմերն սկսվեցին ցուցադրվել նաև Իտալիայի սահմաններից դուրս։ Ավելի ուշ, կինեմատոգրաֆիան օգտագործվել է Բենիտո Մուսոլինիի կողմից, որը Հռոմում հիմնադրեց [[Չինեչիտտա]] ստուդիան։ Մուսոլինին կինոստուդիան, մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վերջ, օգտագործում էր ֆաշիստական պրոպագանդայի տարածման նպատակով<ref>{{cite web |url=http://ccat.sas.upenn.edu/italians/resources/Amiciprize/1996/mussolini.html |title=The Cinema Under Mussolini |publisher=Ccat.sas.upenn.edu |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100731200507/http://ccat.sas.upenn.edu/italians/resources/Amiciprize/1996/mussolini.html |archivedate=2010 թ․ հուլիսի 31 |df=dmy-all }}</ref>։ Պատերազմից հետո, իտալական կինոարդյունաբերությունն էականորեն տարածվել և ձեռք է բերել մեծ ճանաչում, մինչև 1980-ական թվականների գեղարվեստական անկումը։ Այս ժամանակաշրջանի հայտնի իտալացի ռեժիսորներ են [[Վիտտորիո դե Սիկա]]ն, [[Ֆեդերիկո Ֆելինի]]ն, [[Սերջիո Լեոնե]]ն, [[Պիեռ Պաոլո Պազոլինի]]ն, [[Լուկինո Վիսկոնտի]]ն, [[Միքելանջելո Անտոնիոնի]]ն և [[Ռոբերտո Ռոսսելինի]]ն։ Նրանցից շատերը համարվում են բոլոր ժամանակների լավագույն և ամենաազդեցիկ ռեժիսորներից մեկը<ref>{{cite web|last=Ebert|first=Roger|title=The Bicycle Thief / Bicycle Thieves (1949)|url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19990319/REVIEWS08/903190306/1023|publisher=Chicago Sun-Times|accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 8|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/5rMY1F7y2?url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19990319%2FREVIEWS08%2F903190306%2F1023|archivedate=2010 թ․ հուլիսի 20|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moviemaker.com/archives/moviemaking/directing/articles-directing/the-25-most-influential-directors-of-all-time-3358/|title=The 25 Most Influential Directors of All Time|work=MovieMaker Magazine|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151211230213/http://www.moviemaker.com/archives/moviemaking/directing/articles-directing/the-25-most-influential-directors-of-all-time-3358|archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 11|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://whatculture.com/film/10-most-influential-directors-of-all-time.php/2|title=10 Most Influential Directors Of All Time|work=WhatCulture.com|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151121112410/http://whatculture.com/film/10-most-influential-directors-of-all-time.php/2|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 21|df=dmy-all}}</ref>։ Այս ռեժիսորները ստեղծել են այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսիք են «Հեծանվագողերը», «Քաղցր կյանք», «[[8½]]», «[[Լավը, վատը, չարը]]» և «Մի անգամ Վայրի Արևմուտքում»։ 1940-ական թվականների կեսերից մինչև 1950-ական թվականների սկիզբը եղել է իտալական նեոռեալիստական ֆիլմարտադրության ժամանակաշրջանը։ Այդ տարիներին նկարահանված ֆիլմերը ցույց էին տալիս հետպատերազմական Իտալիայի աղքատ բնակչության կեցությունը<ref>{{cite web |url=http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/Neorealism-HISTORICAL-ORIGINS-OF-ITALIAN-NEOREALISM.html |title=Historical origins of italian neorealism – Neorealism – actor, actress, film, children, voice, show, born, director, son, cinema, scene |publisher=Filmreference.com |accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 7 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120514060041/http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/Neorealism-HISTORICAL-ORIGINS-OF-ITALIAN-NEOREALISM.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 14 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.criterion.com/explore/6-italian-neorealism |title=Italian Neorealism – Explore – The Criterion Collection |publisher=Criterion.com |accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 7 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110918102158/http://www.criterion.com/explore/6-italian-neorealism |archivedate=2011 թ․ սեպտեմբերի 18 |df=dmy-all }}</ref>։ [[պատկեր:Cinecittà - Entrance.jpg|thumb|[[Չինեչիտտա]] ստուդիայի մուտքը Հռոմում, որն ամենամեծ կինոստուդիան է ամբողջ Եվրոպայում։]] 1950-ական թվականներից սկսած, երբ պետությունը սկսեց զարգանալ և հարստանալ, նեոռեալիզմի ձևերից մեկը, որն առավել հայտնի է վարդագույն նեոռեալիզմ, պսակվեց հաջողությամբ։ Ֆիլմերի այլ ժանրեր, ինչպես օրինակ, [[պեպլում]]ը և [[սպագետի վեստերն]]ները, առավել հայտնի դարձան 1960 և 1970-ական թվականներին։ Դերասանուհիներ [[Սոֆի Լորեն]]ը, [[Ջուլիետա Մազինա]]ն և [[Ջինա Լոլոբրիջիդա]]ն այս տարիներին դարձան համաշխարհային կինոարվեստի դեմքերից մեկը։ Իտալական [[էրոտիկ թրիլեր]]ները կամ [[ջալո]]ները, որոնք 1970-ական թվականներին արտադրվում էին ռեժիսորներ [[Մարիո Բավա]]յի և [[Դարիո Արջենտո]]յի կողմից, մեծ ազդեցություն են ունեցել սարսափ ժանրի համաշխարհային ֆիլմերի վրա։ Վերջին տարիներին իտալական ֆիլմարտադրությունն իր տեղը սկսել է աստիճանաբար զիջել։ 20-րդ դարի վերջի և 21-րդ դարի սկզբի իտալական հայտնի ֆիլմերից են [[Ռոբերտո Բենինյի]]ի «[[Կյանքը հիասքանչ է (ֆիլմ, 1997)|Կյանքը հիասքանչ է]]», [[Մասսիմո Տրոիզի]]ի «Փոստատար» և [[Պաոլո Սորրենտինո]]յի «Մեծ գեղեցկությունը»։ Չինեչիտտա ստուդիան ամենամեծ ֆիլմարտադրական ընկերությունն է մայրցամաքային Եվրոպայում և համարվում է իտալական կինեմատոգրաֆիայի կենտրոնը, որտեղ նկարահանվել են բազմաթիվ ֆիլմերի տեսարաններ։ Չինեչիտտան աշխարհի ամենամեծ ֆիլմ արտադրող համայնքերից մեկն է։ 1950-ական թվականներին, Հռոմում բազմաթիվ ֆիլմերի նկարահանման պատճառով, քաղաքը ստացել է «Տիբեր գետի Հոլիվուդ» անվանումը։ Ավելի քան 3 000 ֆիլմեր նկարահանվել են այստեղ, որոնցից 90-ը նոմինացվել են Օսկարի, իսկ 47-րդ դարձել այդ մրցանակի դափնեկիր։ Այդ ֆիլմերի շարքում են ''[[Հռոմեական արձակուրդներ]]'', ''[[Բեն-Հուր]]'', ''[[Կլեոպատրա (ֆիլմ, 1963)|Կլեոպատրա]]'', ''[[Ռոմեո և Ջուլիետ (ֆիլմ, 1968)|Ռոմեո և Ջուլիետ]]'', ''[[Անգլիացի հիվանդը]]'', ''[[Քրիստոսի չարչարանքները]]'' և ''[[Նյու Յորքի ավազակախմբերը]]'' ֆիլմերը<ref>{{Cite book|title = Italian Cinema: From Neorealism to the Present|url = https://books.google.am/books/about/Italian_cinema.html?id=PiTBFMc7tp4C|publisher = Continuum|date = 2001|isbn = 9780826412478|language = en|first = Peter E.|last = Bondanella|page = 13}}</ref>։ Իտալիան ամենաշատ Օսկար ստացած պետությունն է՝ «Օսկար օտարալեզու լավագույն ֆիլմ» անվանակարգում։ Այդ մրցանակն իտալական ֆիլմերն ստացել են 14 անգամ, 3 անգամ արժանացել Ակադեմիայի պատվավոր մրցանակ և 31 անգամ նոմինացվել։ 2016 թվականի տվյալներով, իտալական ֆիլմերը 12 անգամ արժանացել են «[[Ոսկյա արմավենու ճյուղ]]» (երկրորդ պետությունը մրցանակների քանակով), 11 անգամ՝ «Ոսկե առյուծ» և 7 անգամ՝ «Ոսկե արջ» կինոմրցանակների։ === Սպորտ === {{Main|Սպորտն Իտալիայում}} [[պատկեր:Nat team of italy 2012.jpg|thumb|''[[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ազուրին]]''՝ Իտալիայի ֆուտբոլի տղամարդկանց ազգային հավաքականն է։ Լուսանկարում 2012 թվականի ֆուտբոլի հավաքականն է։]] Իտալիայում ամենատարածված և ամենապոպուլյար սպորտաձևը համարվում է [[ֆուտբոլ]]ը<ref>{{cite book|last=Hamil|first=Sean|title=Managing football : an international perspective|url=https://archive.org/details/managingfootball00hami|year=2010|publisher=Elsevier/Butterworth-Heinemann|location=Amsterdam|isbn=978-1-85617-544-9|page=[https://archive.org/details/managingfootball00hami/page/285 285]|edition=1st ed., dodr.|last2=Chadwick|first2=Simon}}</ref>։ Իտալիայի [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|ֆուտբոլի ազգային հավաքականը]], որը հաճախ անվանում են նաև ''Գլի Ազուրի''՝ «Կապույտներ», աշխարհի ամենատիտղոսակիր և հաջողակ հավաքականներից մեկն է, որը չորս անգամ նվաճել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|աշխարհի չեմպիոն]]ի տիտղոսը (1934, 1938, 1982 և 2006 թվականներին)<ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/worldcup/archive/index.html |title=Previous FIFA World Cups |publisher=FIFA.com |accessdate=2011 թ․ հունվարի 8 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110125063612/http://www.fifa.com/worldcup/archive/index.html |archivedate=2011 թ․ հունվարի 25 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալական ակումբները 48 անգամ նվաչել են եվրոպական գավաթները՝ դարձնելով Իտալիան երկրորդ ամենահաջողակ պետությունը եվրոպական ֆուտբոլում։ Իտալիայի ֆուտբոլի առաջնության բարձրագույն լիգան կոչվում է [[Սերիա A (Իտալիա)|Սերիա A]] և համարվում է երրորդ լավագույնը՝ [[ՈՒԵՖԱ-ի վարկանիշային աղյուսակ]]ում։ Ամբողջ աշխարհում միլիոնավոր երկրպագուներ հետևում են իտալական ակումբների հանդիպումներին։ [[պատկեր:Giro d'Italia 2012, 072 pampeago rodriguez met puffertje (17786750665).jpg|thumb|left|upright=0.9|Հիմնվելով 1909 թվականին՝ «Ջիրո դ'Իտալիան» համարվում է երկրորդ ամենահին առաջնությունը Գրանդ տուրերի մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1|title=Union Cycliste Internationale|publisher=|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114060844/http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1|archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 14|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 23}}</ref>։]] Բացի ֆուտբոլից, Իտալիայում տարածված սպորտաձևեր են [[վոլեյբոլ]]ը, [[բասկետբոլ]]ը և [[ռեգբի]]ն։ Իտալիայի տղամարդկանց և կանանց վոլեյբոլի ազգային հավաքականները դասվում են աշխարհի լավագույն հավաքականների շարքում։ Իտալիայի բասկետբոլի ազգային հավաքականը նվաճել է ոսկե մեդալներ Եվրոբասկետ 1983 և Եվրոբասկետ 1999 մրցաշարերում, ինչպես նաև արծաթե մեդալ՝ 2004 թվականին [[Աթենք]]ի [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2004|ամառային օլիմպիական խաղերում]]։ Լիգա Բասկետ Սերիան Ա-ն Եվրոպայում համարվում է ամենամրցակցային առաջնություններից մեկը։ Իտալիայում ռեգբին բավականին տարածված է, հատկապես երկրի հյուսիսային մարզերում։ Իտալիայի ռեգբիի ազգային հավաքականը մասնակցում է Վեց ազգերի առաջնությանը և զբաղեցնում բարձր հորիզոնականներ Ռեգբիի աշխարհի առաջնությանը։ Համաշխարհային ռեգբիում Իտալիայի հավաքականը համարվում է առաջնային հավաքականներից մեկը։ Իտալիայի վոլեյբոլի տղամարդկանց ազգային հավաքականը երեք անգամ անընդմեջ դարձել է Վոլեյբոլի աշխարհի առաջնության հաղթող (1990, 1994 և 1998 թվականներին), իսկ 1996, 2004 և 2016 թվականներին դարձել ամառային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր։ [[պատկեր:FIA F1 Austria 2018 Nr. 7 Räikkönen.jpg|thumb|[[Scuderia Ferrari]]-ին իր [[Ferrari SF71H]] ավտոմեքենայով համարվում է «Ֆորմուլա 1» մրցաշարի ամենահին գործող և ամենահաջողակ թիմերից մեկն է<ref>{{cite web|url=https://www.formula1.com/content/fom-website/en/championship/teams/Ferrari.html|title=Ferrari|work=Formula1.com|accessdate=2016 թ․ փետրվարի 6|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160208235628/http://www.formula1.com/content/fom-website/en/championship/teams/Ferrari.html|archivedate=2016 թ․ փետրվարի 8|df=dmy-all}}</ref>։]] Իտալիան անհատական սպորտաձևերում նույնպես ունի բազմամյա և հաջողակ պատմություն։ Հեծանվասպորտը բավականին տարածված սպորտաձև է երկրում<ref>{{cite book|last=Foot|first=John|title=Pedalare! Pedalare! : a history of Italian cycling|publisher=Bloomsbury|location=London|isbn=978-1-4088-2219-7|page= 312|date=2012-05-10}}</ref>։ Իտալիան, բացառությամբ Բելգիայի, ամենաշատն է նվաճել «UCI Road World Championships» առաջնության հաղթողի տիտղոսը։ Ջիրո դ'Իտալիան հեծանվասպորտի առաջնություն է, որը կազմակերպվում է յուրաքանչյուր տարի մայիս ամսին և համարվում Գրանդ երեք տուրերից մեկը՝ [[Tour de France]]-ի և [[Vuelta a España]]-ի հետ միասին։ Սրանցից յուրաքանչյուրը տևում է երեք շաբաթ։ [[Լեռնադահուկային սպորտ]]ը նույնպես տարածված սպորտաձև է Իտալիայում։ Իտալիան լեռնադահուկային տուրիզմի հայտնի վայրերից մեկն է, որը հայտնի իր լեռնադահուկային տուրիզմի կենտրոններով<ref>{{cite news|last=Hall|first=James|title=Italy is best value skiing country, report finds|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/travelnews/9697128/Italy-is-best-value-skiing-country-report-finds.html|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|newspaper=The Daily Telegraph|date=նոյեմբերի 23, 2012|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131003012827/http://www.telegraph.co.uk/travel/travelnews/9697128/Italy-is-best-value-skiing-country-report-finds.html|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 3|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիացի լեռնադահուկորդները խոշոր նվաճումներ են արձանագրել [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին, Լեռնադահուկային սպորտի աշխարհի գավաթի և աշխարհի առաջնությունների ժամանակ։ [[Թենիս]]ը նույնպես մեծ հեղինակություն է վայելում երկրում։ Ընդունված է ասել, որ այն չորրորդն է Իտալիայում՝ ամենատարածված սպորտաձևերի թվում<ref>{{cite web|title=Il tennis è il quarto sport in Italia per numero di praticanti|url=http://www.federtennis.it/DettaglioNews.asp?IDNews=55672|publisher=Federazione Italiana Tennis|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927033216/http://www.federtennis.it/DettaglioNews.asp?IDNews=55672|archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 27|df=dmy-all}}</ref>։ Հռոմի առաջնությունը, որը հիմնվել է 1930 թվականին, թենիսի աշխարհի ամենահայտնի առաջնություններից մեկն է։ Իտալացի պրոֆեսիոնալ թենիսիստները 1976 թվականին նվաճել են [[Դևիսի գավաթ]]ը, իսկ 2006, 2009, 2010 և 2013 թվականներին՝ [[Ֆեդերացիայի գավաթ]]ը։ Ավտոսպորտը նույնպես Իտալիայի տարածված սպորտաձևերից է։ Իտալիան ամենաշատն է հաղթել MotoGP աշխարհի առաջնությանը։ Իտալական [[Scuderia Ferrari]]-ն մինչ օրս գործող ամենահին թիմն է Grand Prix մրցաշարում։ Թիմն ստեղծվել է 1948 թվականին և իր վիճակագրական ցուցանիշներով համարվում է [[Ֆորմուլա 1]]-ի պատմության ամենահաջողակ թիմը, որն իր հաշվին գրանցել է ռեկորդային 232 հաղթանակ։ Ընդհանուր առմամբ, Իտալիան բավականին հաջող է հանդես գալիս [[Օլիմպիական խաղեր]]ում։ Առաջին անգամ մասնակցել է 1896 թվականի [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1896|ամառային օլիմպիական խաղերին]] և ներկայացված եղել 48 սպորտաձևերից 47-ում։ Իտալացի մարզիկներն ամառային օլիմպիական խաղերի ժամանակ նվաճել են 522 մեդալներ և ևս 106-ը՝ [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին։ Նվաճված ընդհանուր 628 մեդալներից 235-ը եղել են ոսկե, որի արդյունքում Իտալիան համարվում է բոլոր ժամանակներում 5-րդ ամենահաջող հանդես եկող հավաքականը՝ Օլիմպիական խաղերի պատմության մեջ։ Երկիրն ընդունել է երկու Ձմեռային օլիմպիական խաղեր, որոնք տեղի են ունեցել 1956 թվականին [[Կորտինա դ’Ամպեցո]]յում և 2006 թվականին՝ [[Թուրին]]ում։ 1960 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի ընդունող քաղաք էլ դարձել է [[Հռոմ]]ը։ === Նորաձևություն և դիզայն === {{Main|Իտալական նորաձևություն|Իտալական դիզայն}} [[պատկեր:Prada milano.JPG|thumb|[[Պրադա]] ապրանքանիշի խանութը [[Միլան]]ում]] Իտալական նորաձևությունն ունի հին ավանդույթներ և համարվում է ամենապոպուլյարը ողջ աշխարհում։ [[Միլան]]ը, [[Ֆլորենցիա]]ն և [[Հռոմ]]ը համարվում նորաձևության իտալական մայրաքաղաքները։ Համաձայն «Համաշխարհային նորաձևության թոփ մայրաքաղաքների դասակարգման», որը 2013 թվականին կազմել էր [[Global Language Monitor]]-ը, աշխարհում Հռոմը դասակարգվել է նորաձևության 6-րդ, իսկ Միլանը՝ 12-րդ մայրաքաղաքը<ref>{{cite web|url=http://www.languagemonitor.com/fashion/sorry-kate-new-york-edges-paris-and-london-in-top-global-fashion-capital-10th-annual-survey/|title=New York Takes Top Global Fashion Capital Title from London, edging past Paris|publisher=Languagemonitor.com|date=|accessdate=2014 թ․ փետրվարի 25|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222011026/http://www.languagemonitor.com/fashion/sorry-kate-new-york-edges-paris-and-london-in-top-global-fashion-capital-10th-annual-survey/|archivedate=2014 թ․ փետրվարի 22|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական նորաձևության հանրահայտ ապրանքանիշներ, ինչպես օրինակ [[Gucci]], [[Giorgio Armani|Armani]], [[Պրադա|Prada]], [[Versace]], [[Valentino SpA|Valentino]], [[Dolce & Gabbana]], [[Missoni]], [[Ֆենդի|Fendi]], [[Moschino]], [[Մաքս Մառա|Max Mara]], [[Trussardi]] և [[Ferragamo]], համարվում են աշխարհի ամենահայտնի նորաձևության տներից մեկը։ Բացի այդ, նորաձևության իտալական [[Vogue Italia]] ամսագիրը համարվում է նորաձևության աշխարհի ամենահայտնի ամսագրերից մեկը<ref>{{Cite book | url = https://books.google.am/?id=pkeaOOxb_isC&pg=PA16#v=onepage | title = Your Modeling Career: You Don't Have to Be a Superstar to Succeed | isbn = 978-1-58115-045-2 | first=Debbie | last = Press | year = 2000}}</ref>։ Իտալիան հայտնի է նաև դիզայնի, հատկապես ինտերիերի դիզայնի, ճարտարապետական, արդյունաբերական և քաղաքային դիզայնների ոլորտներում։ Իտալիայում են ծնվել համաշխարհային հռչակ ունեցող կահույքի այնպիսի դիզայներներ, ինչպիսիք են [[Ջո Պոնտի]]ն և [[Էտորե Սոտսաս]]ը։ Իտալական մի շարք արտահայտություններ, ինչպես օրինակ ''"Bel Disegno"'' և ''"Linea Italiana"'' մտել են կահույքի դիզայնի բառարաններ<ref>Miller (2005) p. 486</ref>։ Իտալական կենցաղային տեխնիկայի և կահույքի դասական օրինակներ են [[Zanussi]] ընկերության լվացքի մեքենաները և սառնարանները<ref name="Insight Guides 2004 p.220">Insight Guides (2004) p.220</ref>, Ատրիումի նորատիպ բազմոցները<ref name="Insight Guides 2004 p.220"/> և Էտորե Սոտսասի կողմից ստեղծված պոստ մոդեռն ոճի գրապահարանները, որը դիզայներն ստեղծել է [[Բոբ Դիլան]]ի "[[Stuck Inside of Mobile with the Memphis Blues Again]]" երգի ազդեցության ներք<ref name="Insight Guides 2004 p.220"/>։ Այսօր, [[Միլան]]ը և [[Թուրին]]ն առաջատարն են ճարտարապետական և արդյունաբերական դիզայնների ոլորտներում։ Միլանում է տեղի ունենում [[Fiera Milano]] ցուցահանդեսը, որն իր մեծությամբ ամենախոշոր դիզայներական ցուցահանդեսն է Եվրոպայում<ref name="wiley.com">{{cite web |url=http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html |title=Design City Milan |publisher=Wiley |accessdate=2010 թ․ հունվարի 3 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101206052654/http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html |archivedate=2010 թ․ դեկտեմբերի 6 |df=dmy-all }}</ref>։ Միլանում են տեղի ունենում նաև դիզայներական և ճարտարապետական բնույթի խոշոր միջոցառումներ և ցուցադրություններ, ինչպես օրինակ "''Fuori Salone''" և Միլանի կահույքի ցուցադրությունը։ Միլանում են աշխատանքային գործունեություն ծավալում [[Բրունո Մունարի]]ն, [[Լուչո Ֆոնտանա]]ն, [[Էնրիկո Կաստելանի]]ն և [[Պիեռո Մանզոնի]]ն<ref>{{cite web|url=http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |title=Frieze Magazine – Archive – Milan and Turin |publisher=Frieze |accessdate=2010 թ․ հունվարի 3 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100110123141/http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |archivedate=2010 թ․ հունվարի 10 |df= }}</ref>։ === Խոհանոց === {{Main|Իտալական խոհանոց}} [[պատկեր:Italian food.JPG|thumb|Իտալական խոհանոցի որոշ հայտնի ճաշատեսակներ. [[Պիցցա]] (Մարգարիտա), [[մակարոնեղեն|Պաստա]] ([[Կարբոնարա]]), [[Էսպրեսո]] և [[Ժելատո]]]] Իտալական խոհանոցը զարգացել է դարեր ի վեր՝ ենթարկվելով սոցիալական և քաղաքական փոփոխությունների ազդեցություններին։ Այն սկիզբ է առել դեռևս մ.թ.ա. 4-րդ դարում և ունի հին հռոմեական ծագումնաբանություն և արմատներ։ Իտալական խոհանոցը մեծապես կրել է էտրուսկյան, հին հունական, հին հռոմեական, բյուզանդական և հրեական խոհանոցների ազդեցությունը<ref>{{cite web |url=http://www.inmamaskitchen.com/ITALIAN_COOKING/rome_Lazio/Rome_LAZIO.html |title=Italian Cooking: History of Food and Cooking in Rome and Lazio Region, Papal Influence, Jewish Influence, The Essence of Roman Italian Cooking |publisher=Inmamaskitchen.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100410100532/http://www.inmamaskitchen.com/ITALIAN_COOKING/rome_Lazio/Rome_LAZIO.html |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 10 |df=dmy-all }}</ref>։ Էական փոփոխություններ տեղի ունեցել [[Նոր աշխարհ]]ի բացահայտման արդյունքում, երբ խոհանոցային արվեստում սկսեցին կիրառվել այնպիսի մթերքներ, ինչպիսիք են [[կարտոֆիլ]]ը, [[լոլիկ]]ը, [[տաքդեղ]]ը և [[եգիպտացորեն]]ը, որոնք մինչև 18-րդ դարը չեն կիրառվել խոհանոցում, սակայն ներկայումս հանդիսանում են իտալական խոհանոցի կենտրոնական ատրիբուտներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://www.epicurean.com/articles/making-of-italian-food.html |title=The Making of Italian Food...From the Beginning |publisher=Epicurean.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100327080045/http://www.epicurean.com/articles/making-of-italian-food.html |archivedate=2010 թ․ մարտի 27 |df=dmy-all }}</ref><ref>Del Conte, 11–21.</ref>։ Իտալական խոհանոցն առանձնահատուկ է իր տարածքային բազմազանությամբ<ref>{{cite web |author=Related Articles |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/718430/Italian-cuisine |title=Italian cuisine – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date=հունվարի 2, 2009 |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100716014306/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/718430/Italian-cuisine |archivedate=2010 թ․ հուլիսի 16 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.indigoguide.com/italy/food.htm |title=Italian Food – Italy's Regional Dishes & Cuisine |publisher=Indigoguide.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110102020059/http://www.indigoguide.com/italy/food.htm |archivedate=2011 թ․ հունվարի 2 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rusticocooking.com/regions.htm |title=Regional Italian Cuisine |publisher=Rusticocooking.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100410072851/http://www.rusticocooking.com/regions.htm |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 10 |df=dmy-all }}</ref>, համային խիստ տարբերություններով և համարվում է աշխարհի ամենահայտնի ազգային խոհանոցներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://travel.cnn.com/explorations/eat/worlds-best-food-cultures-453528 |title=Which country has the best food? |publisher=CNN |date=հունվարի 6, 2013 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 14 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130629071154/http://travel.cnn.com/explorations/eat/worlds-best-food-cultures-453528 |archivedate=2013 թ․ հունիսի 29 |df=dmy-all }}</ref>, որը մեծ հեղինակություն է վայելում Իտալիայի սահմաններից դուրս<ref>{{cite web |last=Freeman |first=Nancy |url=http://www.sallybernstein.com/food/cuisines/us/ |title=American Food, Cuisine |publisher=Sallybernstein.com |date=մարտի 2, 2007 |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100418064119/http://sallybernstein.com/food/cuisines/us/ |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 18 |df=dmy-all }}</ref>։ Միջերկրածովյան դիետան, որը հիմնականում հիմնված է իտալական խոհանոց մթերքների վրա, ինչպես օրինակ մակարոնեղեն, ձուկ, մրգեր և բանջարեղեն, առանձնանում է իր հեշտությամբ և բազմազանությամբ։ Դիետայի ճաշատեսակների մեծ մասը բաղկացած են 4-8 բաղադրիչների համադրումից<ref>The Silver Spoon {{ISBN|88-7212-223-6}}, 1997 ed.</ref>։ Իտալացի խոհարարները նախընտրում են օգտագործել որակյալ մթերքներ և խուսափում են պատրաստել բարդ և ժամանակատար ճաշատեսակներ<ref>Mario Batali Simple Italian Food: Recipes from My Two Villages (1998), {{ISBN|0-609-60300-0}}</ref>։ Ճաշատեսակները և բաղադրատոմսերը հաճախ համարվում են որպես տեղական և ընտանեկան ավանդույթների ածանցյալ, որոնք ստեղծվում են շեֆ խոհարարների կողմից։ Իտալական ճաշատեսակների մեծ մասը հարմար է պատրաստել տնային պայմաններում։ Հենց սա է այն հիմնական պատճառներից մեկը, որ իտալական խոհանոցը հայտնի է ողջ աշխարհում՝ սկսած [[Ամերիկա]]յից<ref>{{cite web|title=Most Americans Have Dined Outin the Past Month and, Among Type of Cuisine, American Food is Tops Followed by Italian|url=http://www.harrisinteractive.com/vault/HarrisPoll18-DiningOut_4-3-13.pdf|publisher=Harris Insights & Analytics|accessdate=օգոստոսի 31, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130520205539/http://www.harrisinteractive.com/vault/HarrisPoll18-DiningOut_4-3-13.pdf|archivedate=2013 թ․ մայիսի 20|df=dmy-all}}</ref>, մինչև [[Ասիա]]<ref>{{cite news|last=Kazmin|first=Amy|title=A taste for Italian in New Delhi|url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/7ab87234-9214-11e2-851f-00144feabdc0.html#axzz2dZCeLdLg|accessdate=օգոստոսի 31, 2013|newspaper=[[Financial Times]]|date=մարտի 26, 2013}}</ref>։ Բաղադրիչները և ճաշատեսակները խիստ տարբեր են՝ կախված մարզերից և շրջաններից։ Իտալական խոհանոցի հաջողության կարևոր բանալիներից մեկը հանդիսանում է ազգային ավանդական մթերքների օգտագործումը։ Իտալիան ունի ամենամեծ թվաքանակով գրանցված ազգային ավանդական մթերքները, որոնք գտնվում են Եվրոպական Միության օրենքի պաշտպանության ներքո<ref>{{cite web|last=Keane|first=John|title=Italy leads the way with protected products under EU schemes|url=http://www.bordbia.ie/industryservices/information/alerts/Pages/ItalyleadsthewaywithprotectedproductsunderEUschemes.aspx|publisher=Bord Bia|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140329075250/http://www.bordbia.ie/industryservices/information/alerts/Pages/ItalyleadsthewaywithprotectedproductsunderEUschemes.aspx|archivedate=2014 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ [[Պանիր]]ը, սալյամին և գինին իտալական խոհանոցի բաղկացուցիչ մասերից են, որոնք էապես տարբերվում Իտալիայի տարբեր մարզերում։ Վերջիններս սուրճի հետ միասին (հատկապես էսպրեսոյի), հանդիսանում են իտալական գաստրոնոմիկ (սննդագիտական) մշակույթի բաղկացուցիչ մասը<ref>{{cite news|last=Marshall|first=Lee|title=Italian coffee culture: a guide|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/italy/6246202/Italian-coffee-culture-a-guide.html|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=սեպտեմբերի 30, 2009|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131010212148/http://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/italy/6246202/Italian-coffee-culture-a-guide.html|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական խոհանոցում աղանդերների պատրաստման ժամանակ օգտագործում են բազմաթին սննդամթերքներ, ինչպես օրինակ [[ցիտրուսայիններ|ցիտրուսային մրգեր]], [[պիստակ]] և [[Մասկարպոնե (պանիր)|մասկարպոնե]] և [[ռիկոտա]] պանրով կամ կակաոյով, վանիլով կամ դարչինով պատված նուշեր։ [[Ժելատո]]ն<ref>{{cite news|last=Jewkes|first=Stephen|title=World's first museum about gelato culture opens in Italy|url=http://www.timescolonist.com/life/travel/world-s-first-museum-about-gelato-culture-opens-in-italy-1.15866|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=Times Colonist|date=հոկտեմբերի 13, 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016062518/http://www.timescolonist.com/life/travel/world-s-first-museum-about-gelato-culture-opens-in-italy-1.15866|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 16|df=dmy-all}}</ref>, [[տիրամիսու]]ն<ref>{{cite news|last=Squires|first=Nick|title=Tiramisu claimed by Treviso|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/10261930/Tiramisu-claimed-by-Treviso.html|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=օգոստոսի 23, 2013|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130829091009/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/10261930/Tiramisu-claimed-by-Treviso.html|archivedate=օգոստոսի 29, 2013|df=dmy-all}}</ref> և [[կասատա]]ն համարվում են իտալական անուշեղենի, թխվածքների և թխվածքաբլիթների ամենահայտնի օրինակներից։ ===Տոներ և փառատոններ=== {{Main|Իտալիայի տոներ|Իտալիայի փառատոններ}} [[պատկեր:65th venice film festival.jpg|thumb|[[Վենետիկի կինոփառատոն]]ն աշխարհի ամենահին և երեք ամենախոշոր կինոփառատոններից մեկն է՝ [[Կաննի կինոփառատոն|Կաննի]] և [[Բեռլինի կինոփառատոն|Բեռլինի]] հետ միասին<ref name=VeniceFilmFest>{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-unveils-lineup-720770|title=Venice: David Gordon Green's 'Manglehorn,' Abel Ferrara's 'Pasolini' in Competition Lineup|work=[[The Hollywood Reporter]]|last=Anderson|first=Ariston|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160218220740/http://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-unveils-lineup-720770|archivedate=2016 թ․ փետրվարի 18|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://time.com/3291348/addio-lido-last-postcards-from-the-venice-film-festival/|title=Addio, Lido: Last Postcards from the Venice Film Festival|work=[[Time (magazine)|TIME]]|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140920162423/http://time.com/3291348/addio-lido-last-postcards-from-the-venice-film-festival/|archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 20|df=dmy-all}}</ref>:]] Իտալիայում տոները լինում են կրոնական, ազգային և տեղական նշանակության<ref>{{cite web|title=Festività nazionali in Italia|url=http://www.amblondra.esteri.it/Ambasciata_Londra/Menu/In_linea_con_utente/Domande_frequenti/altro.htm|publisher=Italian Embassy in London|accessdate=2012 թ․ ապրիլի 15|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120624220055/http://www.amblondra.esteri.it/Ambasciata_Londra/Menu/In_linea_con_utente/Domande_frequenti/altro.htm|archivedate=2012 թ․ հունիսի 24|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի ազգայինն տոնը՝ «''[[Festa della Repubblica]]''» (''Հանրապետության օր'') ամեն տարի նշվում է հունիսի 2-ին, քանի որ 1946 թվականին այդ օրը կազմավորվեց Իտալիայի Հանրապետությունը։ Սուրբ Լուչիայի օրը, որը նշվում է դեկտեմբերի 13-ին, բավականին հայտնի է իտալական որոշ մարզերի երեխաների շրջանակում։ Այդ մարզերում Սուրբ Լուչիան կամ Սանտա Լուչիան ունի [[Սանտա Կլաուս]]ին մոտ նշանակություն և կատարում է համանման դեր<ref name=alio>[http://www.bestofsicily.com/mag/art333.htm Alio, Jacqueline. "Saint Lucy – Sicily's Most Famous Woman", ''Best of Sicily Magazine'', 2009] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015021932/http://bestofsicily.com/mag/art333.htm |date=15 October 2012 }}</ref>։ Ի հավելումն, Իտալիայում Աստվածահայտնության տոնն ասոցացվում է միֆական [[Բեֆանա]] կերպարի հետ, որը ցախավել քշող ծեր կին է, ով հունվարի 5-6-ի գիշերը բարի երեխաներին բերում է նվերներ և քաղցրավենիք, իսկ չարաճճիներին՝ փայտածուխ և մոխրով լի պայուսակներ<ref>{{cite book|last1=Roy|first1=Christian|title=Traditional Festivals|date=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781576070895|page=144|url=https://books.google.am/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA144|accessdate=2015 թ․ հունվարի 13}}</ref>։ [[Աստվածածնի վերափոխման տոն]]ը, որն օգոստոսի 15-ին համընկնում է ''[[Ֆերագոստո]]յի'' հետ, կարող է ձգվել մինչև մեկ շաբաթ կամ ամսվա մեծ մասը<ref>{{cite book | last = Jonathan Boardman | first = | title = Rome: A Cultural and Literary Companion | trans-title = | url = https://books.google.am/?id=VHAUAQAAIAAJ | format = Google Books | publisher = Signal Books | location = University of California | isbn = 978-1902669151 | page =219 | year = 2000 }}</ref>։ Յուրաքանչյուր քաղաք կամ մարզ նշում է տեղական սրբերի տոները։ Օրինակ, հունիսի 29-ին [[Հռոմ]]ում նշվում է [[Սուրբ Պետրոս-Պողոս տոն]]ը, իսկ դեկտեմբերի 7-ին [[Միլան]]ում՝ [[Ամբրոսիոս Մեդիոլանցի|Ամբրոսիոս Մեդիոլանց]]ու օրը<ref>{{cite web|title=Festività nazionali in Italia|url=http://www.governo.it/Presidenza/ufficio_cerimoniale/cerimoniale/giornate.html|publisher=Governo Italiano – Dipartimento per il Cerimoniale dello Stato|accessdate=2013 թ․ ապրիլի 25|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130522221028/http://www.governo.it/Presidenza/ufficio_cerimoniale/cerimoniale/giornate.html|archivedate=2013 թ․ մայիսի 22|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում կազմակերպվում են մի շարք փառատոններ և տոնակատարություններ։ Դրանց թվում են Պալիո դի Սիենա ձիարշավը, [[Ավագ շաբաթ]]վա արարողությունները, Արեցոյի ասպետային խաղերը, Գուբիոյում Սուրբ Ուբալդոյի օրը, Ֆոլինյոյում ասպետական մենամարտերը և [[Ֆլորենտական կալչո]]ն։ 2013 թվականին [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ն իտալական որոշ փառատոններ և պասոներ ներառել է համաշխարհային ոչ նյութական օբյեկտների ժառանգության ցանկում։ Դրանց թվում են Վարիա դի Պալմին, [[Վիտերբո]]յում Սանտա Ռոսայի տոնակատարությունը, [[Նոլա]]յում Ֆեստա դե Գիգլին և Ֆարադա դի լի Կանդերերին [[Սասսարի]]ում <ref>{{cite web|title=Celebrations of big shoulder-borne processional structures|url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00721|publisher=UNESCO.org|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141213122708/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=EN|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 13|df=dmy-all}}</ref>։ Այլ տոնակատարություններից են [[Վենետիկ]]ի, [[Վիարեջո]]յի, [[Սատրիանո դի Լուկանիա]]յի, [[Մամոիադա]]յի և [[Իվրեա]]յի կառնավալները։ Վերջինս առավել հայտնի է [[Նարինջների ճակատամարտ]]ով։ Հեղինակավոր [[Վենետիկի կինոփառատոն]]ը, որի շրջանակներում շնորհվում է «[[Ոսկե առյուծ]]» կինոմրցանակը։ Կինոփառատոնը հիմնադրվել է 1932 թվականին և կազմակերպվում է յուրաքանչյուր տարի։ Այն աշխարհի ամենահին կինոփառատոնն է<ref name=VeniceFilmFest/>։ == Զանգվածային լրատվության միջոցներ == Իտալիայում գործում է ANSA իտալական տեղեկատվական գործակալությունը։ Ամենահայտնի տպագիր լրատվամիջոցների թվում են [[Corriere Della Sera]]-ն, [[Il Giornale]]-ն, [[La Repubblica]]-ն, [[La Stampa]]-ն, Espresso-ն, Italia Oggi-ն, [[La Nazione]]-ն և այլն։ Իտալիայի հեռուստառադիոհեռարձակումը բաժանվում է հանրայինի և մասնավորի։ Իտալիայի հանրային հեռարձակողը [[RAI|Rai]]-ն է, որը հեռարձակում է [[Rai 1]], [[Rai 2]] և [[Rai 3]] հեռուստաընկերությունները, 3 ռադիոկայաններ՝ [[Rai Radio 1]]-ը, [[Rai Radio 2]]-ը և [[Rai Radio 3]]-ը։ Իտալական մասնավոր հեռուստաընկերությունների թվում են [[Rete 4]]-ը, [[Canale 5]]-ը և [[Italia 1]]-ը, որոնք միավորված են [[Mediaset]] մեդիահոլդինգի մեջ{{sfn|Фридман|2016|с=24, 81—87, 111—112}}։ ==Նշումներ== {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ2}} == Գրականություն == {{Refbegin}} * {{cite web|title=History of Italy: Primary Documents|first=Richard|last=Hacken|publisher=EuroDocs: Harold B. Lee Library: Brigham Young University|url=http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Italy:_Primary_Documents|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * {{cite web|title=FastiOnline: A database of archaeological excavations since the year 2000|date=2004–2007|publisher=International Association of Classical Archaeology (AIAC)|url=http://www.fastionline.org/|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * Hibberd, Matthew. ''The media in Italy'' (McGraw-Hill International, 2007) * Sarti, Roland, ed. ''Italy: A reference guide from the Renaissance to the present'' (2004) * Sassoon, Donald. ''Contemporary Italy: politics, economy and society since 1945'' (Routledge, 2014) * {{cite web|title=Italy History – Italian History Index|language=Italian, English|date=1995–2010|publisher=European University Institute, The World Wide Web Virtual Library|url=http://vlib.iue.it/hist-italy/Index.html|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * {{cite book|last1=AA.|first1=VV.|title=Zoologia: Evoluzione e adattamento|date=2007|publisher=Monduzzi|cid=cidZool|isbn=88-323-6106-X}} * {{cite book|last1=Giovanni|first1=Bernetti|title=Atlante di selvicoltura|date=2005|publisher=Edagricole|cid=cidBern|isbn=88-506-4665-8}} * {{cite book|last1=Carlo Blasi, Luigi Boitani,|first1=Sandro La Posta|title=Stato della biodiversità in Italia - Contributo alla strategia nazionale per la biodiversità|date=2005|publisher=Palombi editori|cid=cidBlasi|isbn=88-7621-514-X}} * {{cite book|last1=Maurice Kottelat,|first1=Jörg Freyhof|title=Handbook of European Freshwater Fishes|date=2007|publisher=OSF|cid=cidKott|isbn=2-8399-0298-2|lingua=en}} * {{cite book|last1=Sandro|first1=Pignatti|title=Ecologia vegetale|date=2000|publisher=UTET|cid=cidPign|isbn=88-02-04670-0}} * {{cite book|last1=Sergio|first1=Zerunian|title=Condannati all'estinzione? Biodiversità, biologia, minacce e strategie di conservazione dei pesci d'acqua dolce indigeni in Italia|date=2002|publisher=Edagricole|cid=cidZeru|isbn=88-506-4778-6}} {{Refend}} == Արտաքին հղումներ == ; Կառավարություն * [http://www.governo.it/ Government website] * [http://www.parlamento.it/ Official site of the Italian Parliament] * [http://www.quirinale.it/qrnw/presidente/lingue/en/en.html Official site of the President of the Italian Republic] * [http://www.study-in-italy.it/ Italian Higher Education for International Students] * [http://www.parks.it/Eindex.html Italian National and Regional parks] * [http://www.italia.it/en/home.html Italian tourism official website] ; Տնտեսություն * [http://www.mef.gov.it/english-corner/index.html Site of the Ministry of Economy and Finance] ; Ընդհանուր տեղեկատվություն * [https://www.bbc.com/news/world-europe-17433142 Italy] from the BBC News * [https://web.archive.org/web/20081216082829/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/italy.htm Italy] from ''UCB Libraries GovPubs'' * {{dmoz|Regional/Europe/Italy}} * [https://www.britannica.com/place/Italy Italy] ''Encyclopædia Britannica'' entry * [http://www.oecd.org/italy/ Italy] from the OECD * [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/italy/index_en.htm Italy] at the European Union * {{wikiatlas|Italy}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=IT Key Development Forecasts for Italy] from International Futures {{Իտալիա ըստ թեմայի}} {{Կաղապարների խումբ |title = Իտալիայի հետ կապված հոդվածներ|list= {{Եվրոպայի երկրներ}} {{Միջերկրական ծովի երկրներ և տարածքներ}} {{Եվրոպական միության անդամ երկրներ}} {{Եվրոպական տնտեսական տարածք}} {{Եվրոպայի խորհուրդ}} {{ՏՀԶԿ անդամներ երկրներ}} {{Մ8}} {{Մ20}} {{ԵԱՀԿ}} }} {{ՎՊԵ|Italy|Իտալիա}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=426}} [[Կատեգորիա:Իտալիա]] [[Կատեգորիա:1861 հիմնադրումներ Եվրոպայում]] [[Կատեգորիա:Մեծ յոթնյակի երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ քսանյակի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Իտալախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպական միության անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան միության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Եվրոպայի երկրներ]] [[Կատեգորիա:1861 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մերձմայրցամաքային երկրներ]] szk3cgipy1i6fwo4w4ecshcaig9ejzr 8473980 8473947 2022-07-23T08:42:35Z GeoO 14988 [[Special:Contributions/2402:800:6313:501:EC09:5812:5D6E:4041|2402:800:6313:501:EC09:5812:5D6E:4041]] ([[User talk:2402:800:6313:501:EC09:5812:5D6E:4041|քննարկում]]) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել [[User:GeoO|GeoO]] մասնակցի վերջին տարբերակին։ wikitext text/x-wiki {{Աուդիո հոդված|Hy-Իտալիա (Italy).ogg|հունիսի 20, 2019|6365942}} {{Տեղեկաքարտ Երկիր |native_name = Իտալիայի Հանրապետություն<br />''Repubblica Italiana'' |common_name = Իտալիա |image_flag = Flag of Italy.svg |image_coat = Italy-Emblem.svg |image_map = EU-Italy.svg |national_anthem = ''Il Canto degli Italiani'' |official_languages = [[իտալերեն]] |capital = [[Հռոմ]] |latd=41 |latm=54 |latNS=N |longd=12 |longm=29 |longEW=E |government_type = [[Ունիտար պետություն|Ունիտար]] [[Պառլամենտական համակարգ|պառլամենտական]] hանրապետություն |ղեկավար_կոչում_1 = [[Իտալիայի նախագահ|նախագահ]] |ղեկավարի_անուն_1 = [[Սերջիո Մատարելլա]] |ղեկավար_կոչում_2 = [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] |ղեկավարի_անուն_2 = [[Մարիո Դրագի]] |largest_city = մայրաքաղաք |area = 301, 318 |percent_water = 2.4 |population_estimate = 60, 589, 445<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2017 Իտալիայի բնակչությունը 2017-ին]</ref> |population_estimate_rank = 23-րդ |population_estimate_year = 2017 |population_census = 57, 784, 372<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2000 Իտալիայի բնակչությունը 2000-ին]</ref> |population_census_rank = 22-րդ |population_census_year = 2000 |population_density = 205 |population_densitymi² = 532 |population_density_rank = 63-րդ |GDP_PPP_year = 2015 |GDP_PPP = $2, 157 տրիլիոն<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_PPP_rank = 12-րդ |GDP_PPP_per_capita = $35, 811<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_PPP_per_capita_rank = 32-րդ |GDP_nominal = $1.842 տրիլիոն<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_nominal_rank = 8-րդ |GDP_nominal_year = 2015 |GDP_nominal_per_capita = $30, 594<ref name="Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=39&pr.y=6&sy=2015&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=136&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= Իտալիայի ՀՆԱ-ն 2015-ին]</ref> |GDP_nominal_per_capita_rank = 27-րդ |sovereignty_type = Հիմնում |established_event1 = [[Ռիսորզիմենտո]] |established_date1 = մարտի 17, 1861 |established_event2 = Հանրապետություն |established_date2 = հունիսի 2, 1946 |established_event3 = [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|ԵՏՄ]] անդամակցում {{nowrap|(ներկայումս [[Եվրամիություն]])}} |established_date3 = հունվարի 1, 1958 |Gini = 32.7<ref>[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do Իատլիայի Ջինի-ի ցուցանիշը 2014-ին]</ref> |Gini_year = 2014 |Gini_category = <span style="color:#ffcc00">միջին</span> |HDI_year = 2013 |HDI = {{steady}} 0.872<ref>[http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf Իտալիայի ՄԶՀ-ի գործակիցը 2013-ին]</ref> |HDI_rank = 26-րդ |currency = [[Եվրո]] |currency_code = EUR |time_zone = [[CET]] |utc_offset = +1 |time_zone_DST = [[CEST]] |utc_offset_DST = +2 |cctld = [[.it]] |calling_code = 39 |}} '''Իտալիա''' ({{lang-it|Italia}}), պաշտոնապես '''Իտալիայի Հանրապետություն''' ({{lang-it|Repubblica italiana|links=no}})<ref>[http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en Search the agreements database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140329075757/http://ue.eu.int/policies/agreements/search-the-agreements-database?command=searchResult&partyId=HR&doclang=en&lang=en |date=2014-03-29 }} Council of the European Union (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html Italy: The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170709111211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |date=2017-07-09 }} Central Intelligence Agency (retrieved 13 October 2013).</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pcgn.org.uk/country_names.htm|title=Country names|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17433143|title=BBC News – Italy profile – Facts|work=BBC News}}</ref>, [[Ունիտար պետություն|ունիտար]] [[խորհրդարանական հանրապետություն]] Եվրոպայում։ Տեղակայված է [[Միջերկրական ծով]]ի սրտում։ Իտալիան ազատ ցամաքային սահմաններ ունի [[Ֆրանսիա]]յի, [[Շվեյցարիա]]յի, [[Ավստրիա]]յի, [[Սլովենիա]]յի, [[Սան Մարինո]]յի և [[Վատիկան]]ի հետ։ Իտալիայի տարածքը կազմում է 301.338 կմ քառակուսի (116,347 քառակուսի մղոն) և հիմնականում ունի հանգիստ սեզոնային և [[միջերկրածովային կլիմա]]։ Իր տեսքի պատճառով հաճախ այն անվանում են ''lo Stivale'' ([[կոշիկ]])<ref>{{cite web|url=http://www.romagnaoggi.it/cronaca/maltempo-e-emergenza-su-tutto-lo-stivale-si-cercano-due-dispersi.html|title=Maltempo, è emergenza su tutto lo Stivale. Si cercano due dispersi|work=RomagnaOggi|accessdate=2017 թ․ փետրվարի 8|archive-date=2014 թ․ դեկտեմբերի 10|archive-url=https://web.archive.org/web/20141210190943/http://www.romagnaoggi.it/cronaca/maltempo-e-emergenza-su-tutto-lo-stivale-si-cercano-due-dispersi.html|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.tgcom24.mediaset.it/magazine/2014/notizia/l-italia-vista-dallo-spazio-lo-stivale-illuminato-di-notte-e-uno-spettacolo_2061127.shtml|title=L'Italia vista dallo spazio: lo stivale illuminato di notte è uno spettacolo|date=օգոստոսի 4, 2014|work=Tgcom24}}</ref>։ 61 միլիոն բնակչությամբ Իտալիան չորրորդ ամենախոշոր բնակչություն ունեցող երկիրն է [[Եվրոպական միություն]]ում։ [[Անտիկ ժամանակաշրջան]]ում հին [[կարթագեն]]ացիները, [[փյունիկիա]]ցիները և [[հույներ]]ն Իտալիայի հարավում հիմնել են բնակավայրեր․ [[էտրուսկներ]]ը և [[կելտեր]]ը բնակվել են Իտալիայի կենտրոնական հատվածում, իսկ հյուսիսում բնակվել են հին իտալական տարբեր ցեղեր և ժողովուրդներ, որոնք հետագայում սփռվել են ողջ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզով]] մեկ։ [[Իտալական ցեղեր]]ը հիմնել են [[Հռոմեական թագավորություն]]ը, որը հետագայում դարձել է [[Հռոմեական հանրապետություն|հանրապետություն]] և նվաճել հարևան քաղաքակրթությունները։ [[Հին Հռոմ|Հռոմը]] հետագայում հասավ իր հզորության գագաթնակետին և նվաճեց [[Օյկումենա|հին աշխարհ]]ի մեծ մասը՝ դառնալով արևմտյան քաղաքակրթության մշակութային, քաղաքական և կրոնական առաջատար կենտրոնն աշխարհում։ [[Միջնադար]]ի սկզբում [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում|Հռոմեական կայսրությունը փլուզվեց]] և ենթարկվեց բարբարոսների հարձակումներին։ 11-րդ դարի սկզբին բազմաթիվ քաղաք-պետություններ և ծովային հանրապետություններ հզորացան և զարգացրին նավաշինարարությունը, առևտուրն ու բանկային գործը, ինչը հիմք հանդիսացավ ժամանակակից [[կապիտալիզմ]]ի<ref>{{cite web|last=Sée|first=Henri|title=Modern Capitalism Its Origin and Evolution|url=http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|work=University of Rennes|publisher=Batoche Books|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|archive-date=2013 թ․ հոկտեմբերի 7|archive-url=https://web.archive.org/web/20131007010542/http://www.efm.bris.ac.uk/het/see/ModernCapitalism.pdf|dead-url=yes}}</ref> ձևավորման համար։ Այս անկախ պետությունների միջոցով Եվրոպան առևտրային ճանապարհ բացեց դեպի Մերձավոր Արևելք և Ասիա։ Արդյունքում, հարստացան [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալները]], որոնք մեծ հեղինակություն ձեռք բերեցին ամբողջ Եվրոպայում։ Կենտրոնական Իտալիայի մեծ մասը գտնվում էր [[Կրոնապետություն|կրոնապետական]] [[Պապական մարզ]]երի վերահսկողության տակ, մինչդեռ Հարավային Իտալիան մնաց ֆեոդալական՝ ընդհուպ մինչև 19-րդ դարը, մասամբ [[Բյուզանդական կայսրություն|բյուզանդացիների]], [[արաբներ]]ի, [[նորմաններ]]ի, [[Արագոնի թագավորություն|իսպանացիների]] և [[Բուրբոններ]]ի տարածաշրջան կատարած արշավանքների պատճառով<ref name=natgeo>{{cite book|last1=Jepson|first1=Tim|title=National Geographic Traveler: Italy|date=2012|publisher=National Geographic Books, |url=https://books.google.am/books?id=f2jihJ0bq4EC&pg=PA28&dq=trade+routes+italy+new+world&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj1-sSc7uPJAhUIND4KHeYWC3U4ChDoAQgnMAI#v=onepage&q=trade%20routes%20italy%20new%20world&f=false}}</ref>։ [[Վերածնունդ]]ը սկսվեց Իտալիայում և սփռվեց ամբողջ Եվրոպայում` առաջ քաշելով նոր հայացքներ հումանիզմի, գիտության, հայտնագործությունների և արվեստի ոլորտներում։ Վերածնունդը դարձավ իտալական մշակույթի ծաղկման ժամանակաշրջան՝ տալով այնպիսի հայտնի արվեստագետներ և գիտնականներ, ինչպիսիք են [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ը, [[Միքելանջելո]]ն և [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ն։ Իտալացի ճանապարհորդներ, ինչպիսիք են [[Մարկո Պոլո]]ն, [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը, [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ն և [[Ջիովաննի դա Վարացանո]]ն, բացահայտեցին նոր ճանապարհներ դեպի [[Հեռավոր Արևելք]] և [[Նոր աշխարհ]]` օգնելով Եվրոպային մտնել [[Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի ժամանակաշրջան։ Սակայն Իտալիայի առևտրային և քաղաքական հզորությունն անկում ապրեց, երբ հայտնաբերվեցին դեպի Ասիա շրջանցող ուղիները<ref name="natgeo"/><ref>{{cite book|last1=Bonetto|first1=Cristian|title=Discover Italy|date=2010|publisher=Lonely Planet|url=https://books.google.am/books?id=OnmfD4Ue3RMC&pg=PA169&dq=new+world+trade+italy&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiCxana7OPJAhUIdj4KHee5AXMQ6AEIODAD#v=onepage&q=new%20world%20trade%20italy&f=false}}</ref><ref name=bouchard>{{cite book|last1=Bouchard|first1=Norma|last2=Ferme|first2=Valerio|title=Italy and the Mediterranean: Words, Sounds, and Images of the Post-Cold War Era|date=2013|publisher=Palgrave Macmillan|url=https://books.google.am/books?id=_XwhAQAAQBAJ&pg=PT30&dq=new+world+trade+italy&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwisoJyO7ePJAhWLaz4KHZORAHsQ6AEIPjAE#v=onepage&q=new%20world%20trade%20italy&f=false|accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 17}}</ref>։ Հետագայում իտալական քաղաք պետություններն սկսեցին արյունահեղ պատերազմները միմյանց հետ, որոնք հայտնի են 15-16-րդ դարերի [[Իտալական պատերազմներ]] անվամբ։ Արդյունքում իտալական քաղաք-պետոթյունները թուլացան և նրանցից ոչ մեկը չդարձավ առաջնորդ ուժ։ Քաղաք պետությունների թուլացումն առիթ հանդիսացավ եվրոպական տերությունների կողմից դեպի Իտալիա արշավանքների, որոնցից էին [[Առաջին Ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիա]]ն, [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանիա]]ն և [[Ավստրիական կայսրություն|Ավստրիա]]ն։ 19-րդ դարի կեսերին [[Իտալական ազգայնականություն|Իտալական ազգայնականության]] աջակցությամբ սկսվեց պայքար անկախության համար, ինչի արդյունքում երկիրն ընկավ հեղափոխական մի ժամանակաշրջան, որը հայտնի է ''[[Ռիսորզիմենտո]]'' անվամբ։ Վերջինիս նպատակն էր ստեղծել միավորված ազգային պետություն։ Մի քանի անհաջող փորձերից հետո, 1861 թվականին հնարավոր եղավ երկիրը միավորել։ Վերջինս դարձավ գերտերություն՝ երկար դարեր օտարի լծի տակ մնալուց հետո<ref>{{cite web |url=http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |title=Unification of Italy |publisher=Library.thinkquest.org |date=ապրիլի 4, 2003 |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 19 |archive-date=2009 թ․ մարտի 7 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090307050237/http://library.thinkquest.org/TQ0312582/unification.html |dead-url=yes }}</ref>։ 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը նոր կազմավորված [[Իտալիայի թագավորություն]]ն սկսեց արագ տեմպերով զարգանալ, ստեղծվեցին արդյունաբերական կենտրոններ՝ հիմնականում երկրի հյուսիսում։ Իտալիան վերածվեց գաղութատիրական կայսրության<ref name="allempires.com">{{cite web |url=http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |title=The Italian Colonial Empire |publisher=All Empires |accessdate=2012 թ․ հունիսի 17 |quote=At its peak, just before WWII, the Italian Empire comprehended the territories of present time Italy, Albania, Rhodes, Dodecaneses, Libya, Ethiopia, Eritrea, the majority of Somalia and the little concession of Tientsin in China |archive-date=2012 թ․ փետրվարի 24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120224012449/http://www.allempires.com/article/index.php?q=italian_colonial |dead-url=yes }}</ref>, մինչդեռ հարավային Իտալիայի տնտեսությունը մնաց թերզարգացած<ref>http://globalmakeover.com/sites/economicreconstruction.com/static/JonRynn/FirstChapterDissertation.pdf</ref>։ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի արդյունքում լինելով հաղթանակած կողմերից մեկը՝ Իտալիան մտավ տնտեսական ճգնաժամի և սոցիալական բողոքների փուլ, ինչի արդյունքում 1922 թվականին հատատվեց [[Իտալական ֆաշիզմ|ֆաշիստական]] դիկտատուրա։ [[Առանցքի ուժեր]]ի կազմում [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին մասնակցությունն ավարտվեց պարտությամբ, տնտեսական անկմամբ և [[Իտալիայի քաղաքացիան պատերազմ]]ով։ Հաջորդեց Իտալիայի լիբերացումը և ժողովրդավարական կարգերի հաստատումը, իսկ Իտալիայի միապետությունն անկում ապրեց։ Ներկայումս Իտալիայի տնտեսությունն իր մեծությամբ երրորդն է [[Եվրագոտի|Եվրագոտում]] և ութերորդը` աշխարհում։ Ազգային հարստության ցուցանիշներով Իտալիան յոթերորդն է աշխարհում, իսկ երկրի կենտրոնական բանկում ոսկու պահուստների ցուցանիշներով՝ երրորդն աշխարհում։ Իտալիան ունի մարդկային զարգացվածության բարձր աստիճան և կյանքի միջին տևողության ցուցանիշներով վեցերորդն է աշխարհում։ Երկիրը մեծ դեր ունի տարածաշրջանի տնտեսական, ռազմական, մշակութային, դիվանագիտական զարգացման գործընթացում<ref>Gabriele Abbondanza, ''Italy as a Regional Power: the African Context from National Unification to the Present Day'' (Rome: Aracne, 2016)</ref><ref>"''Operation Alba may be considered one of the most important instances in which Italy has acted as a regional power, taking the lead in executing a technically and politically coherent and determined strategy.''" See Federiga Bindi, ''Italy and the European Union'' (Washington, D.C.: Brookings Institution Press, 2011), p. 171.</ref><ref name="Canada Among Nations">{{cite book|title=Canada Among Nations, 2004: Setting Priorities Straight|date=հունվարի 17, 2005|publisher=McGill-Queen's Press – MQUP|isbn=0773528369|page=85|url=https://books.google.am/books?id=nTKBdY5HBeUC&printsec=frontcover&dq=Canada+Among+Nations, +2004:+Setting+Priorities+Straight&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjY4P_wzKXNAhXBJsAKHTXoBBQQ6AEIHDAA#v=onepage&q=Canada%20Among%20Nations%2C%202004%3A%20Setting%20Priorities%20Straight&f=false|accessdate=2016 թ․ հունիսի 13}} ("''The United States is the sole world's superpower. France, Italy, Germany and the United Kingdom are great powers''")</ref><ref name="Milena Sterio">{{cite book|last1=Sterio|first1=Milena|title=The right to self-determination under international law : "selfistans", secession and the rule of the great powers|date=2013|publisher=Routledge|location=Milton Park, Abingdon, Oxon|isbn=0415668182|page=xii (preface)|accessdate=2016 թ․ հունիսի 13}} ("''The great powers are super-sovereign states: an exclusive club of the most powerful states economically, militarily, politically and strategically. These states include veto-wielding members of the United Nations Security Council (United States, United Kingdom, France, China, and Russia), as well as economic powerhouses such as Germany, Italy and Japan.''")</ref>։ Իտալիան [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական միության]] հիմնադիր և առաջատար անդամներից մեկն է։ Բացի այդ անդամակցում է միջազգային այնպիսի կազմակերպությունների աշխատանքներին, ինչպիսիք են՝ [[ՄԱԿ]]-ը, [[ՆԱՏՕ]]-ն, [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]]-ն, [[ԵԱՀԿ]]-ն, [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|ԱՀԿ]]-ն, [[Մ7]]/[[Մ8]], [[Մ20]], [[Միջերկրածովյան միություն]]ը, [[Եվրոպայի Խորհուրդ]]ը և այլն։ Որպես մշակութային կենտրոն, Իտալիայում են գտնվում [[Համաշխարհային ժառանգություն|Համաշխարհային ժառանգության 51 օբյեկտներ]]։ Այս ցուցանիշով Իտալիան առաջինն է աշխարհում։ Իտալիան հինգերորդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող երկիրն է աշխարհում։ == Անվան ծագումնաբանություն == {{main|«Իտալիա» անվանում}} {{քաղվածք|Ես այն [[Էնեաս]]ն եմ, այն առաքինի մարդը, ով իր պահապան աստվածներին իր նավով տանում է իր հետ՝ փրկելով թշնամիներից։ Իմ անունը հայտնի է երկնքի սահմաններից դուրս։ Ես փնտրում եմ իմ երկիրը՝ Իտալիան և մարդկանց, որոնց ծնունդ էր տվել երկնային Յուպիտերը։ (...) Աստվածների սրբազան արձանները, Փռյուգիական պենատները, որոնք ինձ հետ բերել եմ Տրոյայի այրվող ճիրաններից, թվում է, թե հառել են իմ աչքերի առջև։ Երբ ես պառկում եմ քնելու, լիալուսնի վառ լույսը ներթափանցում է իմ սենյակի մեջ։ Այնուհետ նրանք խոսում են ինձ հետ և իրենց բառերով ստիպում մոռանալ իմ հոգսերը. (...) Կա մի տեղանք, որը հույները անվանում են ''Հեսփերիա''։ Այդ տեղանքն ունի հզորագույն ուժ և բարեբեր հողեր։ Այնտեղ բնակվում են էնոտրիացիները։ Առավել երիտասարդ սերունդն իրենց առաջնորդից հետո երկիրն անվանում է Իտալիա և սա է մեր իրական տունը|source=''[[Էնեական]]'', Գիրք I և Գիրք III}} "Իտալիա" անվան ծագման վերաբերյալ գոյություն ունեն մի քանի վարկածներ<ref name= Manco>Alberto Manco, ''Italia. Disegno storico-linguistico'', 2009, Napoli, L'Orientale, {{ISBN|978-88-95044-62-0}}</ref>։ Վարկածներից մեկի համաձայն անվանումն առաջացել է օսկերեն ''Víteliú'' (հորթերի երկիր) անվանումից ([[լատիներեն]] ''vitulus''՝ "հորթ", նաև [[ումբերեն]] ''vitlo'' "հորթ" բառերից։ Անվանումը կիրառել են հին հույները<ref>J.P. Mallory and D.Q. Adams, ''Encyclopedia of Indo-European Culture'' (London: Fitzroy and Dearborn, 1997), 24.</ref>։ Ցուլը եղել է Հարավային Իտալիայի ժողովուրդների խորհրդանիշը և հաճախ պատկերվել է Հռոմեական գայլին պոզահարելիս՝ որպես ազատ Իտալիայի խորհրդանիշ՝ մ.թ.ա. 91-88 թվականներին տեղի ունեցած [[Դաշնակցային պատերազմ]]ի ժամանակ։ Հույն պատմաբան [[Դիոնիսիոս Հալիկառնասցի]]ն, բացի այս վարկածից, առաջ է քաշում մեկ այլ տեսակետ, համաձայն որի Իտալիա անվանումն առաջացել է [[Իտալուս]]ի անունից, ով եղել է էնոտրիացիները թագավորը և, լեգենդներից մեկի համաձայն նաև, [[Հռոմուլոս և Հռեմոս]]ի հայրը<ref>Dionysius of Halicarnassus, ''Roman Antiquities'', [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Dionysius_of_Halicarnassus/1B*.html 1.35], on LacusCurtius</ref>։ Այս տեսակետն են առաջ քաշել նաև [[Արիստոտել]]ը<ref>Aristotle, ''Politics'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D7%3Asection%3D1329b#note-link2 7.1329b] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150910185719/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0058%3Abook%3D7%3Asection%3D1329b |date=10 September 2015 }}, on Perseus</ref> և [[Թուկիդիդես]]ը<ref>Thucydides, ''The Peloponnesian War'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+6.2.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0200 6.2.4] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924213434/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Thuc.+6.2.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0200 |date=24 September 2015 }}, on Perseus</ref>։ Այսպիսով, վարկածներից մեկի համաձայն Իտալիա անվանումն առաջացել է [[մ․թ․ա․ մոտ 500]] թվականին ''Վիտալիա'' ձևով և սկզբնապես վերաբերում էր միայն [[Կալբրիա]]յին՝ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] հարավային վերջավորությանը, ուր բնակություն էր հաստատել հյուսիսից եկած [[վիտալներ]]ի ցեղը։ Վերջինիս անունով էլ այդ փոքրիկ տարածքը կոչեցին [[հին հույներ]]ը (ավելի ուշ անվանումը [[լատիներեն]] վերաիմաստավորվել է որպես vitulus՝ «հորթ»)։ Համաձայն [[Անտիոքոս Սիրակուզացու]], ''Իտալիա'' անվանումը սկզբնական շրջանում տարածվել է միայն Իտալիայի հարավային հատվածների վրա, որոնք ընկած են Բրուտիական թերակղզուց դեպի հարավ։ Խոսքը վերաբերում է ժամանակակից [[Կալաբրիա]]յի [[Ռեջիո դի Կալաբրիա]] պրովինցիային և [[Կատանձարո]] և [[Վիբո Վալենտիա]] պրովինցիաների մի մասին։ Այդ ժամանակվանից սկսած էնոտրիա և Իտալիա անվանումները դարձել են հոմանիշներ<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>, և Իտալիա անվանումը սկսել է կիրառվել նաև [[Լուկանիա]]յի տարածքները բնութագրելու ժամանակ։ Հույները "Իտալիա" ասելով ի նկատի ունեին ավելի լայն տարածաշրջան։ Նրանք [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] հյուսիսային հատվածն անվանում էին ''Տիրենիա'' (հույները տիրեններ էին անվանում էտրուսկներին)։ Մ․թ․ա․ 2-1-ին դարերում անվանումն աստիճանաբար տարածվել է ամբողջ թերակղզու վրա և միայն հռոմեական կայսր [[Օկտավիանոս Օգոստոս]]ի ժամանակաշրջանում Իտալիա սկսեց կոչվել ողջ թերակղզին, որը ձգվում էր դեպի հյուսիս, ընդհուպ մինչև [[Ալպեր]]<ref>Pallottino, M., ''History of Earliest Italy'', trans. Ryle, M & Soper, K. in Jerome Lectures, Seventeenth Series, p. 50</ref>։ == Պատմություն == {{Հիմնական|Իտալիայի պատմություն}} === Նախապատմական և հնագույն շրջան === {{Հիմնական|Էտրուսկներ|Մեծ Հունաստան}} [[Պատկեր:Etruscan Painting 1.jpg|մինի|Էտրուսկյան քաղաքակրթության [[ֆրեսկո]] [[Մոնտերոցիի նեկրոպոլիս]]ում, մ.թ.ա. 5-րդ դար]] Իտալիայում պեղումները բացահայտեցին [[Նեանդերթալյան մարդ]]ու առկայությունը, որը թվագրվում է [[Հին քարի դար]]ին՝ մոտ 200 000 տարի առաջ<ref>Kluwer Academic/Plenum Publishers 2001, ch. 2. {{ISBN|0-306-46463-2}}.</ref> (ժամանակակից մարդիկ ի հայտ են եկել 40 000 տարի առաջ)։ Այս շրջանի հնագիտական պեղումները ներառում են՝ [[Ադդաուրայի քարայր]]ը, [[Ալտամուրա]]ն, [[Մոնտե Պոգիոլո]]ն և [[Գրավինա ին Պուլիա]]ն<ref>{{cite web|url=http://www.iipp.it|title=Istituto Italiano di Preistoria e Protostoria|publisher=IIPP|date=հունվարի 29, 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131015231105/http://www.iipp.it/|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 15|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 13}}</ref>։ Նախահռոմենական Իտալիայի ժամանակաշրջանի [[Իտալիայի հին ժողովուրդների ցուցակ|հին ժողովուրդները]], ինչպիսիք են՝ [[Ումբրիներ]]ը, Ռոմանները (որոնցից առաջացել են [[Հին Հռոմ|Հռոմիացիները]]), [[Վոլսկի]]ն, [[Օսկի]]ները, [[Սամնիտներ]]ը, [[Սաբին]]ները, [[Կելտեր]]ը, [[Լիգուրներ]]ը և շատ ուրիշներ եղել են նախահնդեվրոպական ժողովուրդներ․ պատմական հիմնական ոչ հնդեվրոպական ժառանգության հնարավոր ժողովուրդները ներառում են՝ [[Էտրուսկներ]]ին, Սիցիլիայի [[Սիկաններ]]ին, նախապատմական Սարդինցիներին, որոնք ծնունդ տվեցին [[Նուրագյան քաղաքակրթություն|Նուրագյան քաղաքակրթությանը]]։ Հնադարյան այլ պոպուլյացիաներից, որոնք ունեին անորոշ լեզվական ընտանիքներ և հավանաբար ոչ հնդեվրոպական ծագում՝ Ռետիներն ու Քոմունիներն էին՝ հայտնի իրենց [[Կամոնիկա հովտի ժայռապատկերներ|ժայռապատկերներով]]։ Մ.թ.ա. 17-11-րդ դարերում [[Միկենյան քաղաքակրթություն|Միկենյան հույները]] կապ հաստատեցին Իտալիայի հետ<ref>[http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ The Mycenaeans] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927095436/http://www.gla.ac.uk/schools/humanities/research/archaeologyresearch/projects/mycenaeansitaly/ |date=27 September 2013 }} and Italy: the archaeological and archaeometric ceramic evidence, University of Glasgow, Department of Archaeology</ref><ref>Emilio Peruzzi, ''Mycenaeans in early Latium'', (Incunabula Graeca 75), Edizioni dell'Ateneo & Bizzarri, Roma, 1980</ref><ref>Gert Jan van Wijngaarden, ''Use and Appreciation of Mycenaean Pottery in the Levant, Cyprus and Italy (1600–1200 B.C.): The Significance of Context'', Amsterdam Archaeological Studies, Amsterdam University Press, 2001</ref><ref>Bryan Feuer, ''Mycenaean civilization: an annotated bibliography through 2002'', McFarland & Company; Rev Sub edition (2 March 2004)</ref> և մ.թ.ա. 8-րդ և 7-րդ դարերում հունական գաղութներ հիմնեցին [[Սիցիլիա]]յի ափերին և Ապենինյան թերակղզու հարավային մասերում, որը հայտնի է որպես [[Մեծ Հունաստան]]։ [[Փյունիկիա|Փյունիկեցիները]] գաղութներ հիմնեցին նաև Սիցիլիայի և Սարդինիայի ափերին։ === Հին Հռոմ === {{Հիմնական|Հին Հռոմ}} [[Պատկեր:Colosseum in Rome, Italy - April 2007.jpg|thumb|[[Կոլիզեում]]ը` [[Հռոմ]]ում։ Կառուցվել է 70-80 թվականներին և համարվում է հին աշխարհի ճարտարապետության մեծագույն կոթողներից մեկը:]] [[Պատկեր:Roman Empire Trajan 117AD.png|մինի| [[Հռոմեական կայսրություն]]ը՝ իր ամենամեծ տարածքով․ 117 թվական]] [[Հին Հռոմ|Հռոմը]] զբաղեցնում է [[Տիբեր]] գետի շրջակա տարածքը։ Պայմանակաորեն [[Հռոմի ստեղծում|ստեղծվել]] է մ․թ․ա․ 753 թվականին՝ շուրջ 244 տարի ղեկավարվելով [[Հռոմի թագավորության պատմություն|միապետական]] համակարգի՝ սկզբում անկախ ծագում ունեցող [[Լատիններ]]ի և [[Սաբիններ]]ի, այնուհետև Էտրուսկների կողմից։ Ըստ ավանդության ունեցել է 7 թագավորներ․ [[Հռոմուլոս]], [[Նումա Պոմպիլիոս]], [[Տուլուս Հոստիլիուս]], [[Անկոս Մարկիոս]], [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին]], [[Սերվիոս Տուլլիոս]] և [[Լուկիոս Տարքվինիոս Գոռոզ]]։ Մ․թ․ա․ 509 թվականին հռոմեացիներն իրենց քաղաքից վտարեցին վերջին թագավորին և հիմնեցին [[Հռոմեական հանրապետություն]]ը։ [[Հուլիոս Կեսար]]ի վերելքից և սպանությունից հետո՝ մ․թ․ա․ 1-ին դարում, Հռոմը դարերի ընթացքում աճեց՝ վերածվելով խոշոր [[Հռոմեական կայսրություն]]՝ տարածվելով [[Հռոմեական Բրիտանիա|Բրիտանիայից]] մինչև [[Միջագետք (Հռոմեական նահանգ)|Միջագետք]] և ընդգրկելով ամբողջ [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ավազանը, որտեղ հունական, հռոմեական և շատ այլ մշակույթներ միավորվում էին յուրօրինակ քաղաքակրթությունում։ Իտալական թերակղզին անվանվեց [[Հռոմեական Իտալիա|Իտալիա]] և ոչ թե նահանգ, այլ Հռոմ քաղաքի տարածք, որի շնորհիվ ուներ հատուկ կարգավիճակ<ref>{{cite book |last=Mommsen |first=Theodor |author-link=Theodor Mommsen |year=1855 |title=[[History of Rome (Mommsen)|History of Rome]], Book II: From the Abolition of the Monarchy in Rome to the Union of Italy |location=Leipzig |publisher=Reimer & Hirsel |isbn= }}</ref>։ Առաջին իմպերատոր [[Օկտավիանոս Օգոստոս]]ի երկար և հաղթական թագավորումը դրեց խաղաղության և բարգավաճման ոսկե դարի սկիզբը։ Հռոմեական կայսրությունն ուներ այդ ժամանակաների ամենաուժեղ տնտեսությունը, մշակութակութը, քաղաքական և ռազմական ուժերը։ Դա [[Աշխարհի պատմության խոշորագույն տերությունների (կայսրությունների) ցանկ|համաշխարհային պատմության ամենաընդարձակ կայսրություններից]] էր։ [[Տրայանոս]]ի ղեկավարման ընթացքում ընդգրկում էր 5 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք<ref name="size">{{cite journal |journal=Social Science History |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |first=Rein |last=Taagepera |volume=3 |issue=3/4 |year=1979 |page=125|doi=10.2307/1170959|jstor=1170959|publisher=Duke University Press |authorlink=Rein Taagepera}}</ref><ref name="cliodynamics.info">{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=2006|volume=12|issue=2|page=222|url=http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|accessdate=2016 թ․ փետրվարի 6|issn=1076-156X|deadurl=yes|archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20160517210851/http://peterturchin.com/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|archivedate=2016 թ․ մայիսի 17|df=dmy-all}}</ref>։ Հռոմեական ժառանգությունը խոր ազդեցություն ունեցավ արևմտյան քաղաքակրթության վրա՝ ուրվագծելով ժամանակակից աշխարհի մեծ մասը․ հռոմեական ազդեցության շատ ժառանգություններում լայնորեն տարածված է [[ռոմանական լեզուներ]]ի կիրառությունը՝ ծագած լատիներենից, [[Հռոմեական թվեր|թվային համակարգը]], ժամանակակից արևմտյան այբուբենն ու [[Գրիգորյան օրացույց|օրացույցը]] և Քրիստոնեության ի հայտ գալը՝ որպես գլխավոր համաշխարհային կրոն<ref>{{cite book|last=Richard|first=Carl J.|title=Why we're all Romans : the Roman contribution to the western world|year=2010|publisher=Rowman & Littlefield|location=Lanham, Md.|isbn=0-7425-6779-6|pages=xi–xv|edition=1st pbk.}}</ref>։ Սկսած 3-րդ դարից, Հռոմեական կայսրությունը դանդաղորեն թուլացավ, իսկ 395 թվականին պառակտվեց երկու մասի։ [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն]]ը, վերջ ի վերջո բարբարոսների ներխուժման ճնշումների ներքո, 476 թվականին անկում ապրեց, երբ [[Հռոմուլոս Օգոստուլոս|վերջին կայսրը]] գահընկեց արվեց բարբարոսների առաջնորդ [[Օդոակր]]ի կողմից։ Մինչդեռ, [[Բյուզանդական կայսրություն|Արևմտյան կայսրությունը]] գոյատևեց հազարավոր տարիներ։ === Միջին դարեր === [[File:Iron Crown.JPG|thumb|upright=0.8|left|[[Երկաթե Լոմբարդական թագ]]ով թագադրվում էին Հռոմեական Սուրբ Միապետության արքաները]] [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում]]ից հետո, Իտալիան գրավվեց [[Օստգոթեր]]ի կողմից<ref>{{cite book|last=Sarris|first=Peter|title=Empires of faith : the fall of Rome to the rise of Islam, 500 – 700.|year=2011|publisher=Oxford UP|location=Oxford|isbn=0-19-926126-1|page=118|edition=1st. pub.}}</ref>, այնուհետև 6-րդ դարում կարճ ժամանակով [[Գոթական պատերազմ (535-554)|վերանվաճվեց]] [[Բյուզանդական կայսրություն|բյուզանդական կայսր]] [[Հուստինիանոս Ա]]-ի կողմից։ Նույն դարի վերջում [[Գերմանական ժողովուրդներ]]ի՝ [[Լանգոբարդներ]]ի ներխուժումը թուլացրեց Բյուզանդական վերահսկողությունը ([[Ռավեննայի էկզարխություն]]) և մոտ 1300 տարի թերակղզու քաղաքական միասնությանը վերջ տրվեց։ Հետագայում՝ 8-րդ դարում, Լոմբարդական թագավորությունը միացվեց [[Կառլոս Մեծ]]ի [[Ֆրանկական թագավորություն|Ֆրանկական թագավորությանը]]։ Նաև ֆրանկներն օգնեցին Իտալիայի կենտրոնում ձևավորել [[Պապական մարզ]]եր։ Մինչ 13-րդ դարը, իտալական քաղաքականությունում գերիշխող էր [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] և Վատիկանի միջև հարաբերությունները․ դրա հետ մեկտեղ շատ իտալական քաղաք-նահանգներ ճյուղավորվում էին՝ [[գվելֆեր և գիբելիններ]]ի կամ [[գվելֆեր և գիբելիններ]]ի<ref>{{cite book|last=Nolan|first=Cathal J.|title=The age of wars of religion, 1000–1650 : an encyclopedia of global warfare and civilization|url=https://archive.org/details/agewarsreligione00nola|year=2006|publisher=Greenwood Press|location=Westport (Connecticut)|isbn=0-313-33045-X|page=[https://archive.org/details/agewarsreligione00nola/page/n446 360]|edition=1. publ.}}</ref>։ [[File:Marco Polo Mosaic from Palazzo Tursi.jpg|thumb|upright=0.75|[[Մարկո Պոլո]], 13-րդ դարի հետազոտող, իր 24 տարվա ճամփորդությունները գրառել է «Աշխարհի հրաշքների մասին» գրքում<ref>{{cite web|title=Marco Polo - Exploration - HISTORY.com|url=http://www.history.com/topics/exploration/marco-polo|accessdate=2017 թ․ հունվարի 9}}</ref>։]] Գերմանական կայսրն ու Հռոմի պապը դարձան միջանադարյան Եվրոպայի [[համընդհանուր ուժ]]։ Ինչևէ, ինվեստուրայի համար վիճաբանությունը (երկու ծայրահեղական հայացքների կոնֆլիկտ, թե արդյոք աշխարհիկ մարդիկ՝ ինչպիսին թագավորներն են, կոմսերը կամ դուքսերն ունեն որևէ օրինական դեր եկեղեցական պաշտոնների նշանակամնա գործում) ու Իտալիայի հյուսիսում գվելֆերի և գիբելինների միջև բախումը հանգեցրեցին կայսերական-ֆեոդալական համակարգի անկմանը, որտեղ քաղաք-պետությունները ստացան անկախություն։ Հենց այդ քաոսային դարաշրջանում իտալական քաղաքներում ի հայտ եկան հատկանշական ինստիտուտներ, միջնադարյան կոմունաներ։ Հաշվի առնելով ծայրահեղ տարածքային ընդհարումներով իշխանության վակումը և Կայսրության և Պապական մարզի պայքարը, տեղի կոմունաները փնտրում էին օրենքի հաստատելու ինքնավար ուղիներ<ref>{{cite book|last=Jones|first=Philip|title=The Italian city-state : from Commune to Signoria|year=1997|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|isbn=978-0-19-822585-0|pages=55–77}}</ref>։ Ինվեստուրայի վիճաբանությունը վերջապես կայունացվեց [[Վորմսի համաձայնագիր|Վորմսի համաձայնագրով]]։ 1176 թվականին քաղաք- պետությունների միավորմամբ Լոմբարդական միությունը հաղթեց գերմանական կայսր [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս]]ին՝ [[Լենանոյի ճակատամարտ]]ում, այդպիսով ապահովելով արդյունավետ անկախություն Իտալիայի բազմաթիվ հյուսիսային և կենտրոնական քաղաքների համար։[[File:Naval Jack of Italy.svg|thumb|left|160px|[[Իտալական նավատորմ]]ի դրոշը, որը բաղկացած էր [[ծովային հանրապետություններ]]ի մեծ մասի զինանշաններից (ժամացուցույցի ուղղությամբ ձախից). [[Վենետիկի հանրապետություն|Վենետիկ]], [[Ջենովայի հանրապետություն|Ջենովա]], [[Պիզայի հանրապետություն|Պիզա]] և [[Ամալֆիի հանրապետություն|Ամալֆի]]]] Ափամերձ և հարավային տարածքներում, հանրապետություններն աճելով վերջ ի վերջո գերիշխող էին Միջերկրական ծովում և ունեին առևտրական ուղիների մենաշնորհ [[Արևելք (տարածաշրջան)|Արևելքում]]։ Նրանք անկախ տալասոկրատիկ քաղաք-պետություններ էին, չնայած նրանց մեծամասնությունը ծագում էին Բյուզանդական կայսրությանը պատկնող տարածքներից։ Բոլոր այդ քաղաքներն իրենց անկախության ընթացքում ունեին ղեկավարման նման համակրգ, որտեղ առևտրական դասակարգն ուներ զգալի ուժ։ Չնայած, գործնականում նրանք օլիգարխիկ էին և քիչ էին նման ժամանակակից ժողովրդավարությանը, հարաբերական քաղաքական ազատությունը նպաստեց ակադեմիական և գեղարվեստական առաջխաղացմանը<ref name=Lane>{{cite book|last=Lane|first=Frederic C.|title=Venice, a maritime republic|year=1991|publisher=Johns Hopkins University Press|location=Baltimore|isbn=978-0-8018-1460-0|page=73|edition=4. print.}}</ref>։ Չորս առավել նշանավոր ծովամերձ պետություններից էին՝ Վենետիկը, Ջենովան, Պիզան և Ամաֆին։ Վենտիկն ու Ջենովան Եվրոպայի առևտրական դարպասներն էին՝ արևելքի համար և արտադրում էին ապակի, մինչ Ֆլորենցիան մետաքսի, բրդի, բանկերի և զարդերի մայրաքաղաքն էր։ Հարստությունը, որը բերում էի Իտալիային այդպիսի աշխատանքը, նշանակում էր, որ լայն հասարակական և մասնավոր գեղարվեստական նախագծերը կարող էին լինել պատվիրված։ Հանրապետությունները դժվարությամբ մասնակցեցին [[Խաչակրաց արշավանքներ]]ին՝ ապահովելով աջակցություն, հատկապես օգտագործելով քաղաքական և առևտրական հնարավորությունները<ref name=Lane/>։ Իտալիան առաջինը զգաց մեծ տնտեսական փոփոխությունները Եվրոպայում, որը հանգեցրեց [[առևտրական հեղոփոխություն|առևտրական հեղոփոխության]]․ [[Վենետիկ]]ի հանրապետությունը կարողացավ [[Կոստանդնուպոլսի գրավում (1204)|հաղթել Բյուզանդական կայսրությանը]] և ֆինանսավորել [[Մարկո Պոլո]]յի ճամփորդությունը դեպի Ասիա․ Իտալիայի քաղաքներում հիմնվեցին առաջին համալսարանները և գիտնական [[Թովմա Աքվինացի]]ն ստացավ միջազգային ճանաչում, [[Ֆրիդրիխ II Հոհենշտաուֆեն]]ն իտալիան դարձրեց քաղաքական-մշակութային կենտրոն, որը ներառում էր Սրբազան Հռոմեական կայսրությունը և [[Երուսաղեմի թագավորություն]]ը․ կապիտալիստական և բանկային ընտանիքները տեղափոխել են Ֆլորենցիա, որտեղ [[Դանթե Ալիգիերի|Դանթեն]] և [[Ջոտտո դի Բոնդոնե]]ն ազդեցիկ էին շուրջ 1300 տարի<ref name="auto"/>։ Հարավում, 9-րդ դարում, [[Սիցիլիա]]ն դարձավ [[Սիցիլիայի էմիրություն]]՝ բարգավաճելով մինչ 11-րդ դար, երբ Իտալո-Նորմանները նվաճեցին այն<ref>{{cite book|last=Ali|first=Ahmed Essa with Othman|title=Studies in Islamic civilization : the Muslim contribution to the Renaissance|year=2010|publisher=International Institute of Islamic Thought|location=Herndon, VA|isbn=978-1-56564-350-5|pages=38–40}}</ref>։ Բարդ իրադարձությունների արդյունքում հարավային Իտալիան զարգացավ որպես միացյալ թագավորություն։ [[Սարդինիա]]յում նախկին բյուզանդական նահանգները դարձան անկախ պետություններ՝ իտալերենում հայտնի որպես՝ Սարդինական միջնադարյան թագավորություն, չնայած կղզու որոշ հատվածներ գտնվում էին Գեոնայի կամ Պիզայի խշխանության տակ՝ մինչ 15-րդ դարի Արագոնական անեքսիան։ 1348 թվականի [[սև մահ]]ի [[համավարակ]]ն իր հետքը թողեց Իտալիայում, ոչնչացնելով բնակչության մեկ երրորդին<ref>Stéphane Barry and Norbert Gualde, "The Biggest Epidemics of History" (La plus grande épidémie de l'histoire), in ''L'Histoire'' n° 310, June 2006, pp. 45–46</ref><ref>"[http://www.brown.edu/Departments/Italian_Studies/dweb/plague/effects/death_toll.shtml Plague]". Brown University. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20090831003435/http://www.brown.edu/Departments/Italian_Studies/dweb/plague/effects/death_toll.shtml |date=31 August 2009 }}</ref>։ Սակայն ժանտախտից առողջացումը հանգեցրեց քաղաքների, առևտրի, տնտեսության վերականգնմանը, որի արդյունքում ծաղկում ապրեց [[հումանիզմ]]ը և [[վերածնունդ]]ը, որը հետագայում տարածվեց Եվրոպայում։ === Վաղ նոր ժամանակաշրջան === {{Հիմնական|Իտալական Վերածնունդ}} [[Պատկեր:Italy 1494.svg|մինի|ձախից|Իտալիայի նահանգները մինչ 1494 թվականի Իտալական պատերազմի սկիզբը:]] 1400-ական և 1500-ական թվականներին Իտալիայում սկիզբ առավ [[Վերածնունդ]]ը։ [[Իտալական Վերածնունդ|Իտալական Վերածննդով]] նշանավորվեց միջնադարից դեպի նոր ժամանակներ անցումը, երբ Եվրոպան տնտեսապես և մշակութային առումով վերականգնվեց [[Ուշ միջնադար|ուշ միջնադար]]ի ճգնաժամից և թևակոխեց [[Վաղ նոր դարաշրջան|վաղ նոր դարաշրջան]]։ Իտալական պետությունները դարձան տարածաշրջանային պետություններ՝ [[Արքայազն|արքայազն]]ների՝ դե ֆակտո միապետների արդյունավետ կառավարման տակ, որոնք վերահսկում էին նաև առևտուրը։ Նրանց արքունիքները դարձան [[Արվեստներ|արվեստի]] և [[Գիտություն|գիտության]] խոշոր կենտրոններ։ Իտալիայի իշխանապետությունները ժամանակակից պետությունների առաջին տեսակն էին՝ ի տարբերություն ֆեոդալական միապետությունների և բազմազգ կայսրությունների։ Իշխանապետությունները կառավարում էին [[քաղաքական դինաստիաներ]]ը և վաճառականների ընտանիքները, օրինակ՝ [[Մեդիչիներ]]ը՝ [[Ֆլորենցիա]]յում, [[Վիսկոնտիների ընտանիք|Վիսկոնտիներ]]ը և [[Սֆորցա ընտանիք|Սֆորցաները]]՝ [[Միլանի դքսություն]]ում, [[Դորիաների ընտանիք|Դորիաները]]՝ [[Ջենովայի հանրապետություն]]ում, [[Լորեդաններ]]ը, [[Մոչենիգոներ]]ը և [[Բարբարիգոներ]]ը՝ [[Վենետիկի հանրապետություն]]ում, [[Էստեներ]]ը՝ [[Ֆեռարա]]յում և [[Գոնզագաներ]]ը՝ [[Մանտովա]]յում<ref name="strathern" /><ref>[http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm Peter Barenboim, Sergey Shiyan, ''Michelangelo: Mysteries of Medici Chapel'', SLOVO, Moscow, 2006] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511133416/http://www.florentine-society.ru/Medici_Chapel_Mysteries.htm |date=11 May 2011 }}. {{ISBN|5-85050-825-2}}</ref>։ Այսպիսով, Վերածնունդն Իտալիայի առևտրային քաղաքների կուտակած հարստության արդյունքն էր՝ գերիշխող դինաստիաների [[Հովանավորչություն|հովանավորչության]] հետ մեկտեղ<ref name="strathern">Strathern, Paul ''The Medici: Godfathers of the Renaissance'' (2003)</ref>։ Իտալական Վերածնունդը զգալի ազդեցություն է թողել հետագա դարերի եվրոպական գեղանկարչության և քանդակագործության վրա։ Վերածննդի դարաշրջանի իտալացի հայտնի նկարիչներից և քանդակագործներից են [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Ֆիլիպո Բրունելեսկի]]ն, [[Սանդրո Բոտիչելլի]]ն, [[Միքելանջելո]]ն, [[Ռաֆայել Սանտի]]ն, [[Ջոտտո դի Բոնդոնե]]ն, [[Դոնատելլո]]ն և [[Տիցիան]]ը, ճարտարապետներից՝ [[Լեոն Բատիստա Ալբերտի]]ն, [[Անդրեա Պալլադիո]]ն և [[Դոնատո Բրամանտե]]ն։ [[Պատկեր:Leonardo self.jpg|thumb|upright|[[Լեոնարդո դա Վինչի]], Վերածննդի դարաշրջանի ներկայացուցիչ, ինքնադիմանկար (մոտ 1512 թ., [[Թուրինի թագավորական գրադարան]])]] Կոնստանցի տիեզերական ժողովին (1415–1417)` հօգուտ Հռոմի [[Արևմտյան պառակտում|արևմտյան պառակտում]]ից հետո, նոր [[Մարտինոս V]] պապը երեք տարի Իտալիայի մի շարք քաղաքներով ճանապարհորդելուց հետո վերադարձավ [[Պապական մարզ]] և Իտալիան վերականգնեց որպես Արևմտյան երկրների միակ քրիստոնեական կենտրոն։ Այդ ճանապարհորդության ժամանակ [[Մեդիչի բանկ]]ը դարձավ Պապական իշխանության պաշտոնական վարկային ինստիտուտը և նոր հարաբերություններ հաստատվեցին եկեղեցու և թերակղզու նոր քաղաքական դինաստիաների միջև։ Պապերը՝ որպես ընտրովի միապետներ, Վերածննդի դարաշրջանի կոնկլավները և կոնսիստորիաներն Իտալիայի դատարանների միջև դարձրեցին քաղաքական պայքարի առիթ՝ թերակղզում գերիշխող դեր գրավելու և [[Կաթոլիկ եկեղեցի|Կաթոլիկ եկեղեցու]] վիթխարի ռեսուրսներին հասանելիություն ունենալու նպատակով։ 1439 թվականին [[Եվգինեոս IV]] պապը և Բյուզանդիայի [[Հովհաննես VIII Պալեոլոգոս]] կայսրը [[Ֆլորենցիայի տիեզերական ժողով]]ին, որը հյուրընկալել էր իտալացի բանկիր և քաղաքական գործիչ [[Կոզիմո դե Մեդիչի]]ն, հաշտության պայմանագիր կնքեցին Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիների միջև։ 1453 թվականին [[Նիկողայոս V]] պապը [[Ջիովաննի Ջուստինիանի]]ի գլխավորությամբ զորք ուղարկեց [[Կոստանդնուպոլսի պարիսպներ]]ը պաշտպանելու համար, սակայն վճռորոշ ճակատամարտում զորքը պարտվեց հրանոթներով զինված ավելի առաջնակարգ թուրքական բանակին, և սուլթան [[Մեհմեդ II]]-ը [[Կոստանդնուպոլսի անկում|գրավեց Բյուզանդիան]]։ Կոստանդնուպոլսի անկումը հանգեցրեց [[Վերածննդի հույն գիտնականներ|հույն գիտնականների]] և գրողների ներգաղթին Իտալիա՝ նպաստելով հունահռոմեական [[հումանիզմ]]ի նոր ալիքին<ref name="Britannica1">Encyclopædia Britannica, ''Renaissance'', 2008, O.Ed.</ref><ref name="Harris">Har, Michael H. ''History of Libraries in the Western World'', Scarecrow Press Incorporate, 1999, {{ISBN|0-8108-3724-2}}</ref><ref name="Norwich">Norwich, John Julius, ''A Short History of Byzantium'', 1997, Knopf, {{ISBN|0-679-45088-2}}</ref>։ Հումանիստ կառավարիչները, ինչպիսիք էին [[Ֆեդերիկո դա Մոնտեֆելտրո]]ն և [[Պիոս II]] պապն աշխատում էին [[Կատարյալ քաղաք|կատարյալ քաղաք]]ներ կառուցելու վրա, որտեղ ''մարդը պետք է ամեն ինչի չափանիշը լիներ'', այդ իսկ պատճառով հիմնեցին [[Ուրբինո]] և [[Պիենցա]] քաղաքները։ [[Ջովանի Պիկո դելլա Միրանդոլա|Պիկո դելլա Միրանդոլան]] գրեց «[[Մարդու արժանապատվության մասին ճառ]]»-ը, որը համարվում է [[Վերածննդի հումանիզմ|Վերածննդի դարաշրջանի հումանիզմի]] դրսևորումը, որտեղ նա ընդգծում էր մարդու [[Կամքի ազատություն|ազատ կամքի]] կարևորությունը։ Հումանիստ պատմաբան [[Լեոնարդո Բրունի]]ն առաջինն էր, որը պատմությունը բաժանեց երեք փուլի՝ հին, միջին և արդի<ref name=hankins-2001>{{cite book |url=http://www.hup.harvard.edu/results-list.php?collection=1389 |title=History of the Florentine People |volume=1 |author1=Leonardo Bruni |author2=James Hankins |date=9 October 2010 |publisher=Harvard University Press |location=Boston |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130103172600/http://www.hup.harvard.edu/results-list.php?collection=1389 |archive-date=3 January 2013}}</ref>։ Կոստանդնուպոլսի անկման երկրորդ հետևանքը [[աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի սկիզբն էր։ [[Պատկեր:Columbus Taking Possession.jpg|thumb|left|[[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը 1492 թվականին գլխավորում է դեպի Նոր աշխարհ արշավը։ [[Քրիստափոր Կոլումբոսի ճանապարհորդություններ|Նրա ճանապարհորդությունների]] արդյունքում հայտնագործվել է Ամերիկան, որը մարդկության պատմության մեջ նոր դարաշրջան բացեց և երկու աշխարհների միջև կապ ստեղծեց։]] Գերիշխող ծովային հանրապետությունների իտալացի հետազոտողները և ծովագնացները, որոնք ձգտում էին դեպի Հնդկաստան տանող, Օսմանյան կայսրությունը շրջանցող այլընտրանքային ճանապարհ գտնել, իրենց ծառայություններն առաջարկեցին Ատլանտյան օվկիանոսի ավազանում գտնվող երկրների միապետներին և վճռորոշ դեր խաղացին աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների դարաշրջանում և Ամերիկայի՝ եվրոպացիների կողմից գաղութացման ժամանակ։ Նրանց շրջանում ամենանշանակալիներն էին [[Քրիստափոր Կոլումբոս]]ը՝ գաղութարար, որը հայտնագործել է Նոր աշխարհը և Ամերիկան ու ճանապարհ հարթել եվրոպացիների բնակեցման համար<ref>Encyclopædia Britannica, 1993 ed., Vol. 16, pp. 605ff / Morison, ''Christopher Columbus'', 1955 ed., pp. 14ff</ref>, [[Ջոն Քեբոտ]]ը, որը նավարկում էր դեպի Անգլիա և առաջին եվրոպացին էր, որ ոտք դրեց «Նոր հայտնագործած մայրցամաքի վրա» և 1497 թվականին հետազոտեց Հյուսիսային Ամերիկայի որոշ հատվածներ<ref>{{cite web |year=2007 |url=http://www.newadvent.org/cathen/03126d.htm |title=''Catholic Encyclopedia'' "John & Sebastian Cabot" |publisher=newadvent |access-date=17 May 2008 }}</ref>, [[Ամերիգո Վեսպուչի]]ն, որը նավարկում էր դեպի Պորտուգալիա և առաջինը մոտ 1501 թվականին ցույց տվեց, որ Նոր աշխարհը (հատկապես Բրազիլիան) Ասիան չէ, ինչպես սզբնական շրջանում ենթադրվում էր, այլ Հին աշխարհի բնակիչներին անհայտ չորրորդ մայրցամաք (Ամերիկան իր անունը ստացել է Ամերիգո Վեսպուչիից)<ref>{{cite book|author=Eric Martone|title=Italian Americans: The History and Culture of a People|url=https://books.google.com/books?id=MHJ1DQAAQBAJ&pg=PA109|year=2016|publisher=ABC-CLIO|page=504|isbn=9781610699952}}</ref> և [[Ջիովաննի դա Վեռացցանո]]ն, որը ծառայում էր Ֆրանսիային և առաջին եվրոպացին էր, որ 1524 թվականին հետազոտեց Հյուսիսային Ամերիկայի ատլանտյան ափը՝ Ֆլորիդայի և Նյու Բրանսուիկի միջև<ref>{{Cite book |url={{Google books|1qsuAAAAYAAJ |page=PA13 |keywords= |text= |plainurl=yes}} |title=The Life and Voyages of Verrazzano |last=Greene |first=George Washington |publisher=Folsom, Wells, and Thurston |year=1837 |location=Cambridge University |page=13 |author-link= |access-date=18 August 2017 |via=Google Books}}</ref>։ Կոստանդնուպոլսի անկմամբ [[Պատերազմներ Լոմբարդիայում|պատերազմները Լոմբարդիայում]] ավարտվեցին և Վենետիկի, Նեապոլի, Ֆլորենցիայի, Միլանի և Պապական իշխանության միջև պաշտպանողական դաշնագիր կնքվեց, որը հայտնի է «[[Սրբազան լիգա (1495)|Սրբազան լիգա]]» անվամբ։ [[Լորենցո Մեդիչի]]ն Վերածննդի դարաշրջանի մեծ հովանավոր էր Ֆլորենցիայից և Սրբազան լիգայի աջակիցը։ Մասնավորապես, [[Պացցիի դավադրություն]]ից հետո և [[Օսմանցիների ներխուժումն Իտալիա (1480-1481)|օսմանների՝ Իտալիա ներխուժելու]] անհաջող փորձի ժամանակ Մեդիչին խուսափեց լիգայի փլուզումից։ Այդուհանդերձ, [[Կարլ VIII (Ֆրանսիայի արքա)|Կարլ VIII]] արքայի ռազմական արշավն Իտալիայում հանգեցրեց Սրբազան լիգայի փլուզմանը և Վալուաների և Հաբսբուրգների միջև [[Իտալական պատերազմներ|իտալական պատերազմներ]]ի սկզբին։ 1500-ական թվականներին [[Բարձր Վերածնունդ|Բարձր Վերածննդի]] դարաշրջանում Իտալիան և՛ Եվրոպայի հիմնական մարտի դաշտն էր, և՛ մայրցամաքի մշակութա-տնտեսական կենտրոնը։ [[Հուլիոս II]]-ի (1503–1513) նման պապերը պայքարում էին օտարերկրյա միապետների դեմ Իտալիան կառավարելու համար, իսկ մյուս պապերը, օրինակ՝ [[Պողոս III]] պապը (1534–1549), նախընտրում էին միջնորդ հանդիսանալ եվրոպական գերտերությունների միջև՝ Իտալիայում խաղաղություն ապահովելու նպատակով։ Այս հակամարտության ժամանակ Մեդիչի պապերը՝ [[Լևոն X]]-ը (1513–1521) և [[Կղեմես VII]]-ը (1523–1534) ընդդիմացան բողոքականների [[ռեֆորմացիա]]յին և [[Եկատերինա Մեդիչի|պաշտպանեցին իրենց ընտանիքների շահերը]]։ 1559 թվականին ֆրանսիացիների՝ Իտալիա ներխուժումից և իտալական պատերազմներից հետո [[Հյուսիսային Իտալիա|Իտալիայի հյուսիսային հատվածի]] մի շարք պետություններ մնացին Սրբազան Հռոմեական կայսրության կազմում, անուղղակիորեն Ավստրիայի Հաբսբուրգների իշխանության տակ, մինչդեռ ամբողջ [[Հարավային Իտալիա]]ն (Նեապոլ, Սիցիլիա և Սարդինիա) և Միլանը Իսպանիայի Հաբսբուրգների իշխանության տակ էին։ [[Պատկեր:Flag of Repubblica Cispadana1.jpg|thumb|upright|[[Ցիսպադինի հանրապետություն|Ցիսպադինի հանրապետության]] դրոշը, որն ինքնիշխան Իտալական պետության առաջին [[Իտալիայի դրոշ|եռագույնն]] էր (1797)։]] Պապական իշխանությունը հզոր ուժ մնաց և սկսեց [[հակառեֆորմացիա|հակառեֆորմացիայի]] գործընթացը։ Տվյալ ժամանակաշրջանի գլխավոր իրադարձություններն են՝ [[Տրոնտոյի տիեզերական ժողով]]ը (1545–1563), [[Եղիսաբեթ I]] թագուհու վտարումը եկեղեցուց (1570) և [[Լեպանտոյի ծովամարտ]]ը (1571) (վերջին երկուսը տեղի են ունեցել [[Պիոս V]] պապի օրոք), [[Գրիգորյան աշտարակ|Գրիգորյան աստղադիտարանի]] կառուցումը, [[Գրիգորյան օրացույց]]ի ընդունումը, [[Գրիգոր XIII]] պապի օրոք [[Մատեո Ռիչչի]]ի [[Ճիզվիտների առաքելությունը Չինաստանում|ճիզվիտական առաքելությունը Չինաստանում]], [[Հուգենոտյան պատերազմներ]]ը, [[Կղեմես VIII]] պապի օրոք [[Թուրքական երկար պատերազմ|թուրքական երկար պատերազմ]]ը և [[Ջորդանո Բրունո]]յի մահապատիժը, Պապական մարզում [[Դեի Լինչեի ազգային ակադեմիա|դեի Լինչեի ազգային ակադեմիա]]յի ստեղծումը, որտեղ գլխավոր կերպարը [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ն էր (ավելի ուշ [[Գալիլեյի գործ|դատարանի առջև կանգնեց]]), [[Ուրբանոս VIII]] և [[Իննոկենտիոս X]] պապերի օրոք [[Երեսնամյա պատերազմ]]ի վերջին շրջանը, [[Թուրքական մեծ պատերազմ]]ի ժամանակ [[Իննոկենտիոս XI]] պապի կողմից վերջին [[Սրբազան լիգա (1684)|Սրբազան լիգա]]յի ստեղծումը։ Իտալիայի տնտեսությունն անկում ապրեց 1600-ական և 1700-ական թվականներին, քանի որ թերակղզին զրկվեց [[Տրանսատլանտյան ստրկավաճառություն|տրանսատլանտյան ստրկավաճառությանը]] մասնակցելու հնարավորությունից։ 18-րդ դարում գահաժառանգության շուրջ եվրոպական պատերազմներից հետո հարավն անցավ իսպանական Բուրբոնների, իսկ հյուսիսը՝ Ավստրիայի [[Հաբսբուրգ-Լոթարինգիա դինաստիա]]յի վերահսկողության տակ։ [[Հակաֆրանսիական կոալիցիա]]յի պատերազմների ժամանակ Նապոլեոնն Իտալիայի հյուսիս-կենտրոնական հատվածը վերակազմավորեց մի շարք ֆրանսիական [[քույր հանրապետություններ]]ի, իսկ հետո՝ [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Ֆրանսիական կայսրության]] հետ [[Անձնական ունիա|միասին]]՝ [[Իտալական թագավորություն|Իտալիայի թագավորության]]<ref>Napoleon Bonaparte, "The Economy of the Empire in Italy: Instructions from Napoleon to Eugène, Viceroy of Italy," ''Exploring the European Past: Texts & Images'', Second Edition, ed. Timothy E. Gregory (Mason: Thomson, 2007), 65–66.</ref>։ Թերակղզու հարավային հատվածը կառավարում էր Նապոլեոնի փեսան՝ [[Յոախիմ Մյուրատ]]ը, որը [[Նեապոլի թագավորություն|Նեապոլի թագավորության]] արքան էր։ 1814 թվականի [[Վիեննայի վեհաժողով]]ը վերականգնեց 18-րդ դարավերջի իրավիճակը, սակայն [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] արժեքները հնարավոր չեղավ արմատախիլ անել և շուտով դրանք կրկին երևան եկան [[Քաղաքական ցնցումներ|քաղաքական ցնցումներ]]ի ժամանակ, որոնք բնորոշ էին 19-րդ դարի առաջին կեսին։ [[Նապոլեոնյան Իտալիայի դրոշներ|Նապոլեոնի ժամանակաշրջանում]]՝ 1797 թվականին, առաջին անգամ պաշտոնապես ընդունվեց [[Իտալիայի դրոշ|իտալական եռագույնը]] որպես ինքնիշխան Իտալական պետության՝ Հեղափոխական Ֆրանսիայի նապոլեոնյան քույր հանրապետության՝ [[Ցիսպադանի հանրապետություն|Ցիսպադանի հանրապետության]] ազգային դրոշ՝ Ֆրանսիական հեղափոխությանը (1789–1799) հաջորդած իրադարձությունների հիման վրա, որոնք իրենց արժեքների հետ մեկտեղ քարոզում էին ազգային [[ինքնորոշում]]<ref>{{cite book|last1=Maiorino |first1=Tarquinio|last2=Marchetti Tricamo|first2=Giuseppe |last3=Zagami |first3=Andrea |title=Il tricolore degli italiani. Storia avventurosa della nostra bandiera|year=2002 |publisher=Arnoldo Mondadori Editore|language=it|isbn=978-88-04-50946-2|page=156}}</ref><ref>[http://www.esteri.it/MAE/EN/Benvenuti_in_Italia/Conoscere_Italia/bandieraInno.htm The tri-coloured standard].Getting to Know Italy, Ministry of Foreign Affairs (retrieved 5 October 2008) {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080223131121/http://www.esteri.it/MAE/EN/Benvenuti_in_Italia/Conoscere_Italia/bandieraInno.htm |date=23 February 2008}}</ref>։ Այս իրադարձությունը նշվում է որպես [[Եռագույնի օր]]<ref name="miolegale">Article 1 of the law n. 671 of 31 December 1996 ("National celebration of the bicentenary of the first national flag")</ref>։ [[Իտալիայի ազգային գույներ|Իտալիայի եռագույնն]] առաջին անգամ հայտնվեց [[Իտալական կոկարդ|կոկարդի]] վրա 1789 թվականին<ref name="Cita|Ferorelli |p. 662">{{cite journal |last1=Ferorelli |first1=Nicola |date=1925 |title=La vera origine del tricolore italiano |url=http://www.risorgimento.it/rassegna/index.php?id=10511&ricerca_inizio=0&ricerca_query=&ricerca_ordine=DESC&ricerca_libera= |journal=Rassegna Storica del Risorgimento |volume= XII |issue=fasc. III |language=it|pages=662 }}</ref> և միայն յոթ տարի անց՝ 1796 թվականին, [[Լոմբարդիա լեգեոն|Լոմբարդիա լեգեոնն]] ընդունեց Իտալիայի կանաչ-սպիտակ-կարմիր [[Զինվորական դրոշ|զինվորական դրոշ]]ը<ref>{{cite book|last1=Tarozzi|first1=Fiorenza|last2=Vecchio|first2=Giorgio |title=Gli italiani e il tricolore|year=1999|publisher=Il Mulino|language=it|isbn=88-15-07163-6|pages=67–68}}</ref>։ === Իտալիայի միավորում === {{Հիմնական|Ռիսորջիմենտո}} {{բազմակի պատկեր | գոտի = left | պատկեր1 = Gebrüder Alinari - Giuseppe Mazzini (Zeno Fotografie).jpg | լայնություն1 = 126 | alt1 = | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Giuseppe Garibaldi (1866).jpg | լայնություն2 = 141 | alt2 = | նկարագրություն2 = | նկարագրություն = [[Ջուզեպպե Մացցինի]]ն (ձախից)՝ Իտալիայի հեղափոխական շարժման ազդեցիկ առաջնորդը և [[Ջուզեպպե Գարիբալդի]]ն (աջից)՝ նոր ժամանակաշրջանի մեծագույն գեներալներից մեկը<ref name="scholar and patriot">{{cite web |url={{Google books|iWK7AAAAIAAJ |page=PA133 |keywords=Garibaldi+one+of+the+greatest+generals+of+modern+time |text= |plainurl=yes}}|title=Scholar and Patriot|publisher=Manchester University Press|via=Google Books}}</ref> և «Երկու աշխարհների հերոսը», որը ղեկավարել և պայքարել է մի շարք մարտերում<ref name="Garibaldi on Encyclopædia Britannica">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/225978/Giuseppe-Garibaldi |title=Giuseppe Garibaldi (Italian revolutionary) |access-date=6 March 2014 | url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140226091529/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/225978/Giuseppe-Garibaldi |archive-date=26 February 2014 }}</ref>, որոնք հանգեցրել են Իտալիայի միավորմանը։ }} [[Իտալիայի թագավորության հռչակում|Իտալիայի թագավորության ծնունդը]] [[Սավոյ դինաստիա]]յին հավատարիմ իտալացի ազգայնականների և միապետների ջանքերի արդյունքն էր, որոնք ընդհանուր նպատակ ունեին՝ ամբողջ [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] վրա միացյալ թագավորություն ստեղծել։ 1815 թվականի [[Վիեննայի վեհաժողով]]ից հետո ստեղծվեց Իտալիայի [[Ռիսորջիմենտո]] սոցիալ-քաղաքական շարժումը՝ նպատակ ունենալով միավորել Իտալիան՝ կոնսոլիդացնելով թերակղզու տարբեր պետությունները և երկիրն ազատել օտարերկրյա վերահսկողությունից։ Աչքի ընկնող արմատական դեմքը հայրենասեր լրագրող [[Ջուզեպպե Մացցինի]]ն էր, որն անդամակցում էր «[[Կարբոնարներ|Կարբոնարի]]» գաղտնի հեղափոխական միությանը և 1830-ական թվականների սկզբին հիմնադրել էր «[[Երիտասարդ Իտալիա]]» ազդեցիկ քաղաքական շարժումը։ Մացցինին ունիտար հանրապետության կողմնակից էր և քարոզում էր ընդարձակ ազգայնական շարժում։ Նրա արգասաբեր քարոզչությունն օգնեց, որ միավորման շարժումն ակտիվ միանա։ Այս համատեքստում 1847 թվականին հանրայնորեն առաջին անգամ կատարվեց «[[Il Canto degli Italiani]]» երգը, որը 1946 թվականից Իտալիայի ազգային օրհներգն էր<ref>{{cite book|last1=Maiorino |first1=Tarquinio|last2=Marchetti Tricamo|first2=Giuseppe |last3=Zagami |first3=Andrea |title=Il tricolore degli italiani. Storia avventurosa della nostra bandiera|year=2002 |publisher=Arnoldo Mondadori Editore|language=it|isbn=978-88-04-50946-2|page=18}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.quirinale.it/page/inno|title=Fratelli d'Italia|access-date=1 October 2021|language=it}}</ref>։ Խոսքերի հեղինակը [[Գոֆրեդո Մամելի]]ն էր, երաժշտության հեղինակը՝ [[Միկելե Նովարո]]ն։ Երգը հայտնի է նաև «Inno di Mameli» անվամբ՝ խոսքերի հեղինակի պատվին կամ առաջին տողի՝ «Fratelli d'Italia» անվամբ։ [[Պատկեր:Image-Inno di Mameli 2.jpg|thumb|1946 թվականից Իտալիայի [[Ազգային օրհներգ|օրհներգի]]՝ «[[Իտալիայի օրհներգ|Il Canto degli Italiani]]»-ի հոլոգրաֆիկ պատճենը։]] «Երիտասարդ Իտալիա»-ի ամենահայտնի անդամը հեղափոխական գեներալ [[Ջուզեպպե Գարիբալդի]]ն էր, որը հայտնի էր իր չափազանց հավատարիմ հետևորդներով<ref>Denis Mack Smith, ''Modern Italy: A Political History'', (University of Michigan Press, 1997) p. 15. A literary echo may be found in the character of Giorgio Viola in Joseph Conrad's ''Nostromo''.</ref> և ղեկավարում էր Իտալիայի հարավային հատվածում հանուն միավորման հանրապետականների շարժումը։ Այդուհանդերձ, Իտալիայի հյուսիսում՝ [[Սարդինիայի թագավորություն|Սարդինիայի թագավորության]] (Սավոյ դինաստիա) կառավարությունը, որը գլխավորում էր [[Կամիլլո Բենսո Կավուր]]ը, միացյալ իտալական պետություն ստեղծելու ևս նկրտումներ ուներ։ 1848 թվականին ամբողջ Եվրոպայով ընթացող [[1848-1849 թվականների հեղափոխություններ|լիբերալ հեղափոխությունների]] համատեքստում [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրիայում]] [[Իտալա-ավստրիական պատերազմ (1848-1849)|անկախության համար առաջին անհաջող պատերազմը]] տեղի ունեցավ։ 1855 թվականին Սարդինիայի թագավորությունը [[Ղրիմի պատերազմ]]ում դարձավ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի դաշնակիցը, ինչը գերտերությունների աչքերում Կավուրի դիվանագիտությունը լեգիտիմ դարձրեց<ref>Enrico Dal Lago, "Lincoln, Cavour, and National Unification: American Republicanism and Italian Liberal Nationalism in Comparative Perspective." ''The Journal of the Civil War Era'' 3#1 (2013): 85–113.</ref><ref>William L. Langer, ed., ''An Encyclopedia of World Cup History''. 4th ed. 1968. pp 704–7.</ref>։ Սարդինիայի թագավորությունը Ֆրանսիայի օգնությամբ կրկին հարձակվեց Ավստրիական կայսրության վրա (1859 թվականի [[Իտալա-ֆրանս-ավստրիական պատերազմ (1859)|Իտալիայի անկախության երկրորդ պատերազմ]]), ինչի արդյունքում ազատագրվեց [[Լոմբարդիա]]ն։ [[Պլոմբիերի պայմանագիր|Պլոմբիերի պայմանագրի]] համաձայն՝ Սարդինիայի թագավորությունը զիջեց [[Սավոյ]]ը և [[Նիս]]ը [[Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն|Ֆրանսիային]], ինչի հետևանքով տեղի ունեցավ «[[Նիսի գաղթ]]ը» ({{lang-en|Niçard exodus}})` [[Նիսի իտալացիներ|Նիսում բնակվող իտալացիներ]]ի մասսայական գաղթն Իտալիա<ref>{{cite web|url=https://www.montecarlonews.it/2017/08/28/notizie/argomenti/altre-notizie-1/articolo/un-nizzardo-su-quattro-prese-la-via-dellesilio-in-seguito-allunita-ditalia-dice-lo-scrittore.html|title="Un nizzardo su quattro prese la via dell'esilio" in seguito all'unità d'Italia, dice lo scrittore Casalino Pierluigi|date=28 August 2017|access-date=14 May 2021|language=it}}</ref>։ [[Պատկեր:Italian-unification.gif|thumb|1829-1871 թվականներին Իտալիայի միավորումը պատկերող անիմացիոն քարտեզ։]] 1860–1861 թվականներին Գարիբալդին գլխավորեց Նեապոլի և Սիցիլիայի` միավորման համար շարժումը («[[Հազարական աշխարհազորի արշավ]]»)<ref>Mack Smith, Denis (1997). ''Modern Italy; A Political History''. Ann Arbor: The University of Michigan Press. {{ISBN|0-472-10895-6}}</ref>, մինչդեռ Սավոյ դինաստիայի բանակը նվաճեց Ապենինյան թերակղզու կենտրոնական շրջանները՝ բացառությամբ Հռոմի և Պապական մարզի մի մասի։ [[Տեանո]]ն Ջուզեպպե Գարիբալդիի և Սարդինիայի վերջին արքա [[Վիկտոր Էմանուիլ II]]-ի՝ 1860 թվականի հոկտեմբերի 26-ի նշանավոր հանդիպման վայրն էր, որտեղ Գարիբալդին սեղմեց Վիկտոր Էմանուիլի ձեռքը և նրան ճանաչեց որպես Իտալիայի արքա։ Այսպես, Գարիբալդին զոհեց հանրապետական հույսերը հանուն միապետության ներքո Իտալիայի միավորման։ Կավուրը համաձայնվեց ներառել նաև Գարիբալդիի Հարավային Իտալիան՝ թույլ տալով, որ այն 1860 թվականին Սարդինիայի թագավորության հետ միանա միությանը։ Սա հնարավորություն տվեց, որ Սարդինիայի կառավարությունը 1861 թվականի մարտի 17-ին հայտարարի Իտալիայի միացյալ թագավորության մասին<ref>{{Cite news |url=https://www.thelocal.it/20170317/everything-to-know-about-march-17th-italys-unity-unification-risorgimento-day |title=Everything you need to know about March 17th, Italy's Unity Day |date=17 March 2017|access-date=17 July 2017 |language=en}}</ref>։ Վիկտոր Էմանուիլ II-ն այնուհետև դարձավ միացյալ Իտալիայի առաջին արքան, իսկ մայրաքաղաքը Թուրինից տեղափոխվեց Ֆլորենցիա։ 1866 թվականին Վիկտոր Էմանուիլ II-ը [[Ավստրո-պրուսական պատերազմ]]ում դաշինք կնքեց [[Պրուսիա]]յի հետ՝ վարելով [[Իտալիայի անկախության երրորդ պատերազմ|Իտալիայի անկախության համար երրորդ պատերազմ]]ը, որը հնարավորություն տվեց բռնակցել Վենետոն։ Վերջապես 1870 թվականին, երբ Ֆրանսիան [[Ֆրանս-պրուսական պատերազմ|Ֆրանս-պրուսական աղետալի պատերազմում]] իր կայազորները թողեց Հռոմում՝ պրուսական մեծ զորքն ահի մեջ պահելու համար, իտալացիները շտապեցին լրացնել իշխանության մեջ եղած բացը՝ [[Հռոմի գրավում|գրավելով Պապական մարզը]]։ Ավարտվեց Իտալիայի միավորումը և շուտով Իտալիայի մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Հռոմ։ Վիկտոր Էմանուիլը, Գարիբալդին, Կավուրը և Մացցինին համարվում են ''Իտալիայի չորս հայրերը''<ref name="scholar and patriot" />։ === Լիբերալ ժամանակաշրջան === {{Հիմնական|Իտալիայի թագավորություն}} {{բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left | պատկեր1 = VictorEmmanuel2.jpg | լայնություն1 = 139 | alt1 = | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Tuminello, Lodovico (1824-1907) - Cavour cropped.jpg | լայնություն2 = 158 | alt2 = | նկարագրություն2 = | նկարագրություն = Իտալիայի միացման առաջնորդներ [[Վիկտոր Էմանուիլ II]]-ը (ձախից) և [[Կամիլլո Բենսո Կավուր]]ը (աջից) համապատասխանաբար դարձան միացյալ Իտալիայի առաջին թագավորը և առաջին վարչապետը։ }} Իտալիայի նորաստեղծ թագավորությունը ստացավ [[Մեծ տերություններ|գերտերության]] կարգավիճակ։ Սարդինիայի թագավորության Սահմանադրությունը՝ 1848 թվականի [[Ալբերտինոյի ստատուտ]]ը, 1861 թվականին տարածվեց ամբողջ Իտալիայի թագավորության վրա, որով նորաստեղծ պետությունը որոշակի ազատություն ուներ, սակայն չքավոր ու կրթություն չունեցող դասակարգը զրկված էր ընտրելու իրավունքից։ Նորաստեղծ թագավորության կառավարումն իրականացվում էր խորհրդարանական սահմանադրական միապետության շրջանակներում, որտեղ գերակշռում էին լիբերալ ուժերը։ [[Հյուսիսային Իտալիա]]ն արագ արդյունաբերականացվեց, իսկ հարավը և հյուսիսի գյուղական տարածքները շարունակեցին մնալ չզարգացած և գերբնակեցված, ինչը միլիոնավոր մարդկանց ստիպեց արտասահման գաղթել՝ ստեղծելով մեծ և ազդեցիկ [[Իտալական սփյուռք|սփյուռք]]։ [[Իտալիայի սոցիալիստական կուսակցություն]]ն անընդհատ ուժեղանում էր՝ մարտահրավեր նետելով ավանդական լիբերալ և պահպանողական ուժերին։ 19-րդ դարի վերջին երկու տասնամյակից սկսած՝ Իտալիան վերածվեց [[Իտալիայի գաղութներ|գաղութարար տերության]]՝ իր տիրապետության տակ վերցնելով [[Իտալական Էրիթրեա|Էրիթրեան]] և [[Իտալական Սոմալի|Սոմալին]]՝ Արևելյան Աֆրիկայում, [[Իտալական Տրիպոլիտանիա|Տրիպոլիտանիան]] և [[Իտալական Կիրենաիկա|Կիրենաիկան]]՝ Հյուսիսային Աֆրիկայում (վերջինս միավորվեց [[Իտալական Լիբիա|Լիբիայի]] գաղութի հետ) և [[Էգեյան ծովի իտալական կղզիներ|Դոդեկանես]] կղզիները<ref>(Bosworth (2005), p. 49.)</ref>։ 1899 թվականի նոյեմբերի 2-ից մինչև 1901 թվականի սեպտեմբերի 7-ը Իտալիան [[Ութ գերտերությունների դաշինք]]ի կազմում մասնակցեց [[Իհետուանի ապստամբություն|Իհետուանի ապստամբությանը]] Չինաստանում, 1901 թվականի սեպտեմբերի 7-ին [[Տյանցզինի իտալական կոնցեսիա|Տյանցզինի կոնցեսիան]] փոխանցվեց երկրին, իսկ 1902 թվականի հունիսի 7-ին կոնցեսիան անցավ Իտալիայի տիրապետության տակ և սկսեց ղեկավարվել [[Հյուպատոս (դիվանագետ)|հյուպատոսի]] կողմից։ 1913 թվականին ընդունվեց տղամարդկանց ընտրելու համընդհանուր իրավունքը։ Նախապատերազմական շրջանում՝ 1892-1921 թվականներին, վարչապետի պաշտոնը հինգ անգամ զբաղեցրեց [[Ջովաննի Ջոլիտտի]]ն. տվյալ ժամանակաշրջանը բնորոշվում է որպես Իտալիայի հասարակության տնտեսական, արդյունաբերական և քաղաքական-մշակութային արդիականացման շրջան։ [[Պատկեր:Vittoriano Altare della Patria 2013-09-16.jpg|thumb|upright=1.2|[[Վիտտորիանո|Վիկտոր Էմանուիլ II-ի հուշարձանը]] Հռոմում, որը համարվում է միացյալ պետության առաջին թագավորին նվիրված [[Իտալիայի պետական խորհրդանիշներ|Իտալիայի ազգային խորհրդանիշը]] և Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո [[Անհայտ զինվորի գերեզման (Իտալիա)|անհայտ զինվորի հուշահամալիրը]]։ Բացվել է 1911 թվականին [[Իտալիայի միավորման տարելից|Իտալիայի միավորման 50-ամյա տարելիցի]] կապակցությամբ։]] 1915 թվականին Իտալիան մտավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի մեջ՝ նպատակ ունենալով ավարտել ազգային միավորումը։ Այդ իսկ պատճառով Իտալիայի միջամտությունը պատերազմին պատմագրական տեսանկյունից համարվում է նաև Իտալիայի՝ [[Իտալիայի մուտքն Առաջին համաշխարհային պատերազմ|անկախության համար չորրորդ պատերազմը]]<ref>{{cite web|url=http://www.piacenzaprimogenita150.it/index.php?it/176/il-1861-e-le-quattro-guerre-per-lindipendenza-1848-1918|title=Il 1861 e le quattro Guerre per l'Indipendenza (1848–1918)|date=6 March 2015|language=it|access-date=12 March 2021}}</ref>, որով ավարտվում է [[Ռիսորջիմենտո|Իտալիայի միավորումը]], որին միտված ռազմական գործողությունները սկսվել էին դեռևս [[1848 թվականի հեղափոխություններ]]ի ժամանակ՝ [[Իտալա-ավստրիական պատերազմ (1848-1849)|Անկախության առաջին պատերազմով]]<ref name="ReferenceA">{{cite web|url=http://www.beniculturali.it/mibac/export/MiBAC/sito-MiBAC/Contenuti/MibacUnif/Eventi/visualizza_asset.html_1239896580.html|title=La Grande Guerra nei manifesti italiani dell'epoca|language=it|access-date=12 March 2021|archive-date=23 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923183754/http://www.beniculturali.it/mibac/export/MiBAC/sito-MiBAC/Contenuti/MibacUnif/Eventi/visualizza_asset.html_1239896580.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=_LntMIUOXngC&q=%22quarta+guerra+d%27indipendenza%22&pg=PA41|title=Il Manuale di Storia in Italia, di Piergiovanni Genovesi|isbn=9788856818680|language=it|access-date=12 March 2021|last1=Genovesi|first1=Piergiovanni|date=11 June 2009}}</ref>։ Իտալիան, որը [[Գերմանական կայսրություն|Գերմանական կայսրության]] և [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն|Ավստրո-Հունգարական կայսրության]] դաշնակիցն էր [[Եռյակ դաշինք]]ում, 1915 թվականին միացավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի իր [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցներ|դաշնակիցներին]]՝ [[Լոնդոնի պայմանագիր (1915)|խոստացված]] տարածքային պահանջները բավարարելու միտումով, որոնց թվում էին [[Ներքին Կրայնա]]յի արևմտյան հատվածը, նախկին [[Ավստրիական ծովեզր]]ը, [[Դալմաթիա]]ն, ինչպես նաև [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] որոշ հատվածներ։ Երկիրը, որպես «[[Մեծ քառյակ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|Մեծ քառյակի]]» գերտերություններից մեկը, մեծ ներդրում ունեցավ պատերազմում հաղթանակ տանելու մեջ։ [[Իտալական ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)|Իտալական ռազմաճակատ]]ում մարտերը սկզբնական շրջանում արդյունք չէին տալիս, քանի որ իտալական զորքը երկարատև, [[Դիրքային պատերազմ|հյուծող պատերազմ]] էր վարում Ալպերում՝ ապահովելով փոքր առաջխաղացում և կրելով ծանր կորուստներ։ Այդուհանդերձ, բանակի վերակազմավորման և այսպես կոչված «՚99 տղաներ»-ի («Ragazzi del '99», 1899 թվականին ծնված բոլոր տղամարդիկ, որոնք դառնում էին 18 տարեկան) շնորհիվ Իտալիան հաղթանակներ տարավ այնպիսի խոշոր մարտերում, ինչպիսիք էին [[Մոնտե Գրապպայի առաջին մարտ|Մոնտե Գրապպան]] և [[Մոնտե Գրապպայի մարտ|Պիավե գետի մի շարք մարտերը]]։ 1918 թվականի հոկտեմբերին իտալացիները զանգվածային հարձակում սկսեցին, որի գագաթնակետը [[Վիտտորիո-Վենետոյի ճակատամարտ]]ում հաղթանակն էր։ Իտալացիների հաղթանակով<ref>Burgwyn, H. James: ''Italian foreign policy in the interwar period, 1918–1940.'' Greenwood Publishing Group, 1997. p. 4. {{ISBN|0-275-94877-3}}</ref><ref>Schindler, John R.: ''Isonzo: The Forgotten Sacrifice of the Great War.'' Greenwood Publishing Group, 2001. p. 303. {{ISBN|0-275-97204-6}}</ref><ref>Mack Smith, Denis: ''Mussolini.'' Knopf, 1982. p. 31. {{ISBN|0-394-50694-4}}</ref>, որն ամրագրվեց «[[Bollettino della Vittoria]]» և «[[Bollettino della Vittoria Navale]]» փաստաթղթերում, ավարտվեց Իտալական ռազմաճակատի պատերազմը, փլուզվեց [[Ավստրո-Հունգարական կայսրություն]]ը։ Այս հաղթանակը նաև կարևոր դեր խաղաց երկու շաբաթ անց Առաջին համաշխարհային պատերազմն [[Կոմպիենի զինադադար (1918)|ավարտվելու]] գործում։ Իտալիայի զինված ուժերը ներգրավված էին նաև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Աֆրիկյան թատերաբեմ|Աֆրիկյան]], [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Բալկանյան թատերաբեմ|Բալկանյան]], [[Առաջին համաշխարհային պատերազմի Միջինարևելյան թատերաբեմ|Միջինարևելյան թատերաբեմերում]], այնուհետև մասնակցեցին [[Կոստանդնուպոլսի պաշարում|Կոստանդնուպոլսի պաշարմանը]]։ Պատերազմի ժամանակ ավելի քան 650 000 իտալացի զինվոր և նույնքան էլ խաղաղ բնակչություն զոհվեց<ref>{{cite book |title=La Salute pubblica in Italia durante e dopo la Guerra |last=Mortara |first=G |year=1925 |publisher=Yale University Press |location=New Haven }}</ref>, իսկ թագավորությունը հայտնվեց սնանկացման եզրին։ [[Սեն Ժերմենի հաշտության պայմանագիր]]ը (1919) և [[Ռապալլոյի պայմանագիր (1920)|Ռապալլոյի պայմանագիր]]ը (1920) հնարավոր դարձրին [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի, [[Վենետիկ-Ջուլիա]]յի, [[Իստրիա]]յի, [[Կվարներ]]ի, ինչպես նաև [[Դալմաթիա]]յի [[Զադար]] քաղաքի բռնակցումը։ Հաջորդ՝ [[Հռոմի պայմանագիր (1924)|Հռոմի պայմանագրով]] (1924) Իտալիային բռնակցվեց [[Ռիեկա|Ֆիումե]] քաղաքը։ Իտալիան չստացավ Լոնդոնի պայմանագրով (1915) խոստացված մյուս տարածքները, այդ պատճառով պատերազմի այս ելքը հայտնի է նաև «[[Խեղված հաղթանակ|խեղված հաղթանակ]]» անվամբ։ [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն որդեգրեց «խեղված հաղթանակի» հռետորաբանությունը և դարձավ [[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|իտալական ֆաշիզմի]] հիմնադիրը, որը [[Ֆաշիստական Իտալիա (1922-1943)|Ֆաշիստական Իտալիա]]յի [[Քարոզչությունը Ֆաշիստական Իտալիայում|քարոզչության]] կարևոր կետն էր։ Պատմաբանները «խեղված հաղթանակը» համարում են «քաղաքական առասպել», որն օգտագործում էին ֆաշիստները՝ [[Իտալիայի գաղութներ|իտալական իմպերիալիզմը]] վառ պահելու և Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո [[Լիբերալիզմը և արմատականությունը Իտալիայում|լիբերալ Իտալիայի]] հաջողությունները խամրեցնելու նպատակով<ref>G.Sabbatucci, ''La vittoria mutilata'', in AA.VV., ''Miti e storia dell'Italia unita'', Il Mulino, Bologna 1999, pp.101–106</ref>։ Իտալիան նաև մշտական անդամի կարգավիճակ ստացավ [[Ազգերի լիգա]]յի գործադիր խորհրդում։ === Ֆաշիստական վարչակարգ === {{Հիմնական|Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Մեծ Իտալիա|Իտալիան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում}} [[Պատկեր:Duce Benito Mussolini.jpg|thumb|right|180px|[[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Ֆաշիստական]] բռնապետ [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն, որն իրեն անվանում էր [[դուչե]], [[Ֆաշիստական Իտալիա (1922-1943)|ղեկավարեց երկիրը 1922-1943 թվականներին]]։]] Առաջին համաշխարհային պատերազմի կործանիչ ազդեցությունից հետո սկսված [[Կարմիր երկամյակ|սոցիալիստական քարոզչությունը]]՝ ոգեշնչված [[Ռուսական հեղափոխություն]]ից, Իտալիայում հանգեցրեց հակահեղափոխության և բռնաճնշումների։ Լիբերալ հանրությունը, վախենալով խորհրդային ոճով հեղափոխությունից, սկսեց աջակցել փոքր [[Իտալիայի ազգային ֆաշիստական կուսակցություն|Ազգային ֆաշիստական կուսակցությանը]], որը ղեկավարում էր [[Բենիտո Մուսոլինի]]ն։ 1922 թվականի հոկտեմբերին այդ կուսակցության «[[Սև վերնաշապիկավորներ]]ը» փորձեցին [[ցույց|զանգվածային ցույցեր]] կազմակերպել և [[պետական հեղաշրջում]] անել («[[Արշավանք Հռոմի վրա]]» անվամբ), ինչը ձախողվեց, սակայն վերջին պահին [[Վիկտոր Էմանուիլ III]] թագավորը հրաժարվեց հայտարարել պաշարման դրություն և Մուսոլինիին նշանակեց վարչապետ՝ այդպիսով քաղաքական իշխանությունն առանց զինված հակամարտության փոխանցելով ֆաշիստներին<ref>{{Cite book|title=The Seizure of Power: Fascism in Italy, 1919–1929|last=Lyttelton|first=Adrian|publisher=New York: Routledge|year=2008|isbn=978-0-415-55394-0|pages=75–77}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/event/March-on-Rome|title=March on Rome {{!}} Italian history|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2017-07-25}}</ref>։ Հաջորդ մի քանի տարիներին Մուսոլինին արգելեց բոլոր քաղաքական կուսակցությունների գործունեությունը և սահմանափակեց անձնական ազատությունները՝ հաստատելով բռնապետություն։ Այդ գործողությունները գրավեցին միջազգային հանրության ուշադրությունը, ինչն արդյունքում ոգեշնչման աղբյուր հանդիսացավ մյուս նմանատիպ բռնապետությունների համար, որոնցից էին Նացիստական Գերմանիան և Ֆրանկիստական Իսպանիան։ Իտալական ֆաշիզմը հիմնված էր իտալական ազգայնականության ու իմպերիալիզմի վրա և մասնավորապես ձգտում էր ավարտել իր կարծիքով կիսատ մնացած Իտալիայի միավորումը՝ երկրի կազմի մեջ [[Մեծ Իտալիա]]ն ներառելու միջոցով<ref name="autogenerated1922">Aristotle A. Kallis. ''Fascist ideology: territory and expansionism in Italy and Germany, 1922–1945''. London, England, UK; New York City, USA: Routledge, 2000, pp. 41.</ref><ref name="autogenerated3">Terence Ball, Richard Bellamy. The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought. Pp. 133</ref>։ Իտալիայի արևելյան հատվածում ֆաշիստները պնդում էին, որ Դալմաթիան իտալական մշակույթի մաս է, որտեղ բնակվող իտալացիները՝ ներառյալ [[Հարավային սլավոններ|հարավսլավոնական ծագում ունեցող]] իտալացված բնակչությունը, արտաքսվել էին Դալմաթիայից ու աքսորի մեջ էին գտնվում Իտալիայում։ Այնպես որ ֆաշիստներն աջակցում էին դալմաթիական ծագում ունեցող իտալացիների վերադարձին<ref>Jozo Tomasevich. War and Revolution in Yugoslavia 1941–1945: Occupation and Collaboration. Stanford, California, USA: Stanford University Press, 2001. P. 131.</ref>։ Մուսոլինին Դալմաթիան բնորոշում էր որպես դարեր շարունակ իտալական մշակութային արմատներ ունեցող տարածք՝ Իստրիայի նման<ref name="ReferenceB">Larry Wolff. Venice And the Slavs: The Discovery of Dalmatia in the Age of Enlightenment. Stanford, California, USA: Stanford University Press, P. 355.</ref>։ Իտալիայի հարավում ֆաշիտները պահանջում էին Մալթան, որը պատկանում էր Միացյալ Թագավորությանը և Կերկիրան, որը պատկանում էր Հունաստանին։ Հյուսիսում պահանջում էին Իտալական Շվեյցարիան, իսկ արևմուտքում՝ Կորսիկան, Նիսը և Սավոյը, որոնք պատկանում էին Ֆրանսիային<ref>Aristotle A. Kallis. ''Fascist Ideology: Expansionism in Italy and Germany 1922–1945''. London, England; UK; New York, New York, USA: Routledge, 2000. P. 118.</ref><ref>''Mussolini Unleashed, 1939–1941: Politics and Strategy in Fascist Italy's Last War''. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 1986, 1999. P. 38.</ref>։ Ֆաշիստական վարչակարգը Կորսիկայի մասին գրականություն էր հրատարակել, որը հավաստում էր կղզու իտալական լինելը<ref name="Davide Rodogno 2006. P. 88">Davide Rodogno. ''Fascism's European Empire: Italian Occupation during the Second World War''. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2006. P. 88.</ref>, իսկ Նիսի վերաբերյալ գրականության մեջ ասվում էր, որ այն իտալական տարածք է՝ ելնելով պատմական, ազգային և լեզվական հիմունքներից<ref name="Davide Rodogno 2006. P. 88" />։ [[Պատկեր:Italy's colonial empire.png|thumb|left|200px|[[Իտալիայի կայսրություն|Իտալիայի կայսրության]] ենթակայության տակ գտնվող տարածքները՝ {{Legend|#366635|Իտալիայի թագավորություն}}{{Legend|#CBFE75|Իտալիայի գաղութներ}} {{Legend|#666666|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գրաված պրոտեկտորատներ և տարածքներ}}]] [[Վիլլա Ջիուստիի հաշտություն]]ը, որով վերջ դրվեց Իտալիայի և Ավստրո-Հունգարիայի միջև պատերազմին Առաջին համաշխարհային պատերազմի վերջում, հանգեցրեց Իտալիային հարող Հարավսլավիայի տարածքների բռնակցմանն Իտալիային։ Միջպատերազմական շրջանում Ֆաշիստական Իտալիայի իշխանությունները բռնակցված տարածքներում սկսեցին [[Իտալացում|իտալացման]] արշավ, ինչը ճնշեց սլավոնական լեզուն, դպրոցները, քաղաքական կուսակցությունները և մշակութային հաստատությունները։ 1922 թվականից մինչև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ն ընկած ժամանակաշրջանում ճնշումների տակ ընկան նաև [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի [[գերմաներեն|գերմանախոս]] և [[Լադիներեն|լադինախոս]] բնակչությունը, ինչպես նաև [[Արևմտյան Ալպեր]]ի [[ֆրանսերեն|ֆրանսախոս]] և [[Ֆրանկոպրովանսալերեն|ֆրանկոպրովանսալախոս]] շրջանները, օրինակ՝ [[Վալլե Դ'Աոստա]]ն<ref>{{cite web|url=https://www.valledaosta-guidaturistica.it/toponomastica-valle-daosta/|title=I nomi dei comuni valdostani durante il fascismo|access-date=8 February 2022|language=it}}</ref>։ Մուսոլինին խոստացավ Իտալիային վերադարձնել Եվրոպայի [[Գերտերություն|գերտերության]] երբեմնի համբավը՝ ստեղծելով «Նոր Հռոմեական կայսրություն»<ref>{{cite book|last=Stephen J. Lee|title=European Dictatorships, 1918–1945|url=https://books.google.com/books?id=u-mm5UDlzBEC&pg=PA157|year=2008|publisher=Routledge |pages=157–58|isbn=978-0-415-45484-1}}</ref> և պահպանելով [[Միջերկրական ծով]]ում իր իշխանությունը։ [[Քարոզչությունը Ֆաշիստական Իտալիայում|Քարոզչության]] ընթացքում ֆաշիստները Միջերկրական ծովը նկարագրելու համար օգտագործում էին հին հռոմեական «[[Mare Nostrum]]» նշանաբանը ([[լատիներեն]]ից թարգմանաբար՝ «Մեր ծովը»)։ Այդ իսկ պատճառով ֆաշիստական վարչակարգը վարում էր [[Ինտերվենցիոնիզմ (քաղաքականություն)|ինտերվենցիոնիստական]] արտաքին քաղաքականություն։ 1923 թվականին Իտալիան [[Կերկիրայի միջադեպ|կարճ ժամանակով գրավեց Կերկիրա]] հունական կղզին, երբ հունական տարածքում սպանվեց գեներալ [[Էնրիկո Տելլինի|Տելլինին]]։ 1925 թվականին Իտալիան Ալբանիային ստիպեց [[դե ֆակտո]] դառնալ [[պրոտեկտորատ]]։ 1935 թվականին Մուսոլինին [[Երկրորդ իտալա-եթովպիական պատերազմ|ներխուժեց Եթովպիա]] և ստեղծեց [[Իտալական Արևելյան Աֆրիկա]]ն, ինչը հանգեցրեց միջազգային հանրությունից օտարացման և [[Ազգերի լիգա]]յից Իտալիայի դուրս գալուն։ Իտալիան [[Պողպատե պակտ|դաշինք կազմեց Նացիստական Գերմանիայի]] և [[Բեռլինյան պակտ|Ճապոնիայի կայսրության հետ]] ու [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ]]ում սկսեց վճռականորեն աջակցել [[Ֆրանցիսկո Ֆրանկո]]յին։ 1939 թվականին Իտալիան [[Իտալիայի ներխուժումը Ալբանիա|պաշտոնապես բռնակցեց Ալբանիային]]։ 1940 թվականի հունիսի 10-ին Իտալիան մտավ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ։ Սկզբնական շրջանում հաջողություն գրանցելով [[Իտալիայի ներխուժումը Բրիտանական Սոմալի|Բրիտանական Սոմալիում]], [[Իտալիայի ներխուժումը Եգիպտոս|Եգիպտոսում]], [[Բալկանյան արշավանք|Բալկաններում]], որտեղ ստեղծվեց [[Դալմաթիայի նահանգ]]ը, ինչպես նաև արևելյան ռազմաճակատներում, իտալացիները պարտություն կրեցին Արևելյան Աֆրիկայում, [[Իտալական զորքերը ԽՍՀՄ-ում (1941-1943)|Խորհրդային Միությունում]] և [[Էլ-Ալամեյնի երկրորդ ճակատամարտ|Հյուսիսային Աֆրիկայում]]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ [[Իտալիայի ռազմական հանցագործություններ|Իտալիայի կողմից ռազմական հանցագործությունների]] թվում էին [[Արտադատարանային սպանություններ|արտադատարանային սպանություններ]]ն ու [[Էթնիկ զտումներ|էթնիկ զտումներ]]ը<ref name="JamesBurgwyn_2004">James H. Burgwyn (2004). [http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/rmis/2004/00000009/00000003/art00005 General Roatta's war against the partisans in Yugoslavia: 1942] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130921054155/http://www.ingentaconnect.com/content/routledg/rmis/2004/00000009/00000003/art00005 |date=21 September 2013 }}, Journal of Modern Italian Studies, Volume 9, Number 3, pp. 314–329(16)</ref>՝ մոտ 25 000 մարդու [[Իտալիայի համակենտրոնացման ճամբարների ցանկ|Իտալիայի համակենտրոնացման ճամբարներ]] արտաքսելու միջոցով, որոնց թվում էին հիմնականում հրեաներ, խորվաթներ և սլավոններ։ Համակենտրոնացման ճամբարներից էին [[Ռաբ համակենտրոնացման ճամբար|Ռաբ]]ը, [[Գոնարս համակենտրոնացման ճամբար|Գոնարս]]ը, [[Մոնիգո համակենտրոնացման ճամբար|Մոնիգո]]ն, [[Ռենիչի դի Անգիարի]]ն և այլն։ [[Հարավսլավիայի ժողովրդա-ազատագրական բանակ|Հարավսլավացի պարտիզանները]] պատերազմից առաջ և հետո ևս ռազմական հանցագործություններ էին գործում (ներառյալ [[Ֆոյբա|ֆոյբա]]ն) տեղի էթնիկ իտալացի բնակչության նկատմամբ ([[Իտալացիները Իստրիայում|Իստրիայի իտալացիների]] և [[Իտալացիները Դալմաթիայում|Դալմաթիայի իտալացիների]])։ Ի տարբերություն Գերմանիայի՝ Իտալիայում և Հարավսլավիայում ավելի քիչ ռազմական հանցագործություններ են գրանցվել<ref name="RoryCarroll_2001">[https://web.archive.org/web/20130716012326/http://www.guardian.co.uk/education/2001/jun/25/artsandhumanities.highereducation Italy's bloody secret] (archived by WebCite), written by Rory Carroll, Education, The Guardian, June 2001</ref><ref name="Pedaliu_JContHistory">Effie Pedaliu (2004) Britain and the 'Hand-over' of Italian War Criminals to Yugoslavia, 1945–48. Journal of Contemporary History. Vol. 39, No. 4, Special Issue: Collective Memory, pp. 503–529</ref><ref name="oliva06">Gianni Oliva (2006) [http://www.libreriauniversitaria.it/si-ammazza-troppo-poco-crimini/libro/9788804551294 ''«Si ammazza troppo poco». I crimini di guerra italiani. 1940–43''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720023109/http://www.libreriauniversitaria.it/si-ammazza-troppo-poco-crimini/libro/9788804551294 |date=20 July 2011 }}, Mondadori, {{ISBN|88-04-55129-1}}</ref><ref name="blpp2004">Baldissara, Luca & Pezzino, Paolo (2004). ''Crimini e memorie di guerra: violenze contro le popolazioni e politiche del ricordo'', L'Ancora del Mediterraneo. {{ISBN|978-88-8325-135-1}}</ref>։ [[Պատկեր:01 partigiani a milano1.jpg|thumb|[[Իտալիայի դիմադրության շարժում|Իտալացի պարտիզանները]] Միլանում [[Քաղաքացիական պատերազմ Իտալիայում (1943-1945)|քաղաքացիական պատերազմի]] ժամանակ, 1945 թվականի ապրիլ։]] 1943 թվականի հուլիսին դաշնակիցները [[Սիցիլիական գործողություն|ներխուժեցին Սիցիլիա]], ինչը [[Ֆաշիստական վարչակարգի տապալումը Իտալիայում|հուլիսի 25-ին]] հանգեցրեց Ֆաշիստական վարչակարգի փլուզմանը և Մուսոլինիի տապալմանը։ Վիկտոր Էմանուիլ III թագավորի հրամանով և [[Ֆաշիզմի մեծ խորհուրդ|Ֆաշիզմի մեծ խորհրդի]] անդամների մեծամասնության հետ համագործակցությամբ (որոնք անվստահություն հայտնեցին) Մուսոլինին հեռացվեց իշխանությունից և ձերբակալվեց։ Սեպտեմբերի 8-ին Իտալիան [[Հաշտության պայմանագիր Իտալիայի և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի դաշնակիցների միջև|հաշտագիր ստորագրեց]]՝ վերջ դնելով իր դաշնակիցների հետ պատերազմին։ Կարճ ժամանակ անց գերմանացիներն իտալացի ֆաշիստների օգնությամբ իրենց ձեռքը վերցրին Իտալիայի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածների վերահսկողությունը։ Հյուսիսում գերմանացիները ստեղծեցին [[Իտալիայի Սոցիալական Հանրապետություն]]ը՝ նացիստական [[Խամաճիկ պետություն|խամաճիկ պետություն]], որի ղեկավարը դարձավ Մուսոլինին, երբ նրան [[Կաղնի գործողություն|փրկեցին]] գերմանացի դեսանտայինները։ Հարավում որոշ իտալական զորքեր ձևավորեցին [[Իտալիայի պատերազմող բանակ]]ը, որը դաշնակիցների հետ մարտնչում էր մինչև պատերազմի ավարտը, մինչդեռ մյուս իտալական զորքերը, որոնք հավատարիմ էին Մուսոլինիին և նրա Սոցիալական Հանրապետությանը, շարունակում էին գերմանացիների հետ կռվել [[Ազգային հանրապետական բանակ (Իտալիա)|Ազգային հանրապետական բանակի]] կազմում։ Բացի այդ, հաշտությունից հետո մեծ [[Իտալիայի դիմադրության շարժում|հակաֆաշիստական դիմադրության շարժում]] սկսվեց, որը [[Գերիլիա|պարտիզանական պատերազմ]] էր վարում [[Առանցք գործողություն|նացիստ գերմանացի օկուպանտների]] և [[Ֆաշիստական վարչակարգն Իտալիայում|Իտալիայի ֆաշիստական ուժերի]] դեմ։ Արդյունքում երկիրը մտավ քաղաքացիական պատերազմի մեջ։ 1945 թվականի ապրիլի վերջին, երբ զգացվում էր պարտությունը, Մուսոլինին փորձեց փախչել հյուսիս<ref>{{Citation |first=Marino |last=Viganò |title=Un'analisi accurata della presunta fuga in Svizzera |journal=Nuova Storia Contemporanea |volume=3 |year=2001 |language=it}}</ref>, բայց իտալացի պարտիզանները նրան գերեվարեցին և [[Բենիտո Մուսոլինիի մահը|մահապատժի ենթարկեցին]] [[Կոմո|Կոմո լճի]] մոտ։ Այնուհետև մարմինը տարան [[Միլան]], որտեղ գլխիվայր կախեցին սպասարկման կայանում, որպեսզի ամբողջ հանրությունը տեսնի և համոզվի նրա մահվան մեջ<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/28/newsid_3564000/3564529.stm |title=1945: Italian partisans kill Mussolini |access-date=17 October 2011 |work=BBC News |date=28 April 1945 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20111126075555/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/28/newsid_3564000/3564529.stm |archive-date=26 November 2011}}</ref>։ Մարտական գործողություններն ավարտվեցին 1945 թվականի ապրիլի 29-ին, երբ [[Կազերտայի հանձնումը|գերմանական ուժերը հանձնվեցին Իտալիայում]]։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի կորուստներ|Գրեթե կես միլիոն իտալացի (ներառյալ խաղաղ բնակչությունը) զոհվեց]] պատերազմի ժամանակ<ref name="britannica.com">{{cite encyclopedia |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |title=Italy – Britannica Online Encyclopedia |encyclopedia=Britannica.com |access-date=2 August 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120306095718/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy |archive-date=6 March 2012}}</ref>, հասարակությունը բաժանվեց, իսկ Իտալիայի տնտեսությունն ամբողությամբ փլուզվեց. 1944 թվականին մեկ բնակչին բաժին ընկնող եկամուտը նվազագույնն էր 44 տարիների ընթացքում<ref>Adrian Lyttelton (editor), ''"Liberal and fascist Italy, 1900–1945"'', Oxford University Press, 2002. p. 13</ref>։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Իտալիան բարկացած էր միապետության վրա, քանի որ այն վերջին քսան տարիների ընթացքում աջակցում էր ֆաշիստական վարչակարգին։ Այս հիասթափությունները նպաստեցին Իտալիայի հանրապետական շարժման վերածնմանը<ref>{{Citation|year=1970|title=Italia|encyclopedia=Dizionario enciclopedico italiano|volume=VI|page=456|publisher=Treccani|language=it}}</ref>։ === Հանրապետական շրջան === {{Հիմնական|Իտալիայի նորագույն պատմություն}} [[Պատկեր:Alcide de Gasperi 2.jpg|thumb|upright|left|Իտալիայի [[Իտալիայի վարչապետների ցանկ|առաջին]] հանրապետական [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] [[Ալչիդե դե Գասպերի]]ն, որը համարվում է նաև [[Եվրոպական Միության հիմնադիր հայրեր|Եվրոպական Միության հիմնադիրներից]] մեկը:]] 1946 թվականի հունիսի 2-ի [[Իտալիայի սահմանադրական հանրաքվե (1946)|հանրաքվեից]]<ref>{{cite video |year=1946 |title=Damage Foreshadows A-Bomb Test, 1946/06/06 (1946) |url=https://archive.org/details/1946-06-06_Damage_Foreshadows_A-Bomb_Test |publisher=Universal Newsreel |access-date=22 February 2012}}</ref> հետո Իտալիան դարձավ հանրապետություն. այդ օրը նշվում է որպես [[Festa della Repubblica|Հանրապետության օր]] ({{lang-it|Festa della Repubblica}})։ Սա առաջին անգամն էր, որ իտալացի կանայք քվեարկեցին համազգային մակարդակով և երկրորդ անգամը՝ հաշվի առնելով տեղական ընտրությունները, որոնք տեղի էին ունեցել որոշ քաղաքներում հանրաքվեից մի քանի ամիս առաջ<ref>{{cite web |url=http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |title=Italia 1946: le donne al voto, dossier a cura di Mariachiara Fugazza e Silvia Cassamagnaghi |access-date=30 May 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110520041048/http://www.insmli.it/pubblicazioni/35/Voto%20donne%20versione%20def.pdf |archive-date=20 May 2011}}</ref><ref>{{cite news |title=La prima volta in cui le donne votarono in Italia, 75 anni fa |url=https://www.ilpost.it/2021/03/10/primo-voto-italia-donne-10-marzo-1946/ |access-date=24 August 2021 |work=Il Post |date=10 March 2021 |language=it-IT}}</ref>։ [[Վիկտոր Էմանուիլ III]]-ի որդին՝ [[Ումբերտո II]]-ը, ստիպված էր հրաժարվել գահից, որից հետո արտաքսվեց։ 1948 թվականի հունվարի 1-ին հաստատվեց [[Իտալիայի սահմանադրություն|Հանրապետության Սահմանադրություն]]ը։ Իտալիայի հետ [[Խաղաղության պայմանագիր Իտալիայի հետ (1947)|Խաղաղության պայմանագրով]] [[Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն|Հարավսլավիան]] բռնակցեց [[Իստրիա]]ն, [[Կվարներ]]ը, [[Վենետիկ-Ջուլիա]]յի մեծ մասը, ինչպես նաև [[Դալմաթիա]]յի [[Զադար]] քաղաքը, ինչը հանգեցրեց [[Իտալացիների արտագաղթը Իստրիայից և Դալմաթիայից|Իստրիա-դալմաթյան արտագաղթին]]. տեղի էթնիկ [[իտալացիներ]]ի ([[Իտալացիները Իստրիայում|Իստրիայի իտալացիներ]]ը և [[Իտալացիները Դալմաթիայում|Դալմաթիայի իտալացիները]]) մոտ 230 000-350 000-ը գաղթեցին, մյուսները, լինելով էթնիկ սլավոններ, խորվաթներ և [[Իստրոռումիններ|իստրոռումիններ]], նախընտրեցին պահպանել Իտալիայի քաղաքացիությունը<ref>{{cite web |first=Benedetta |last=Tobagi |url=http://www.treccani.it/scuola/lezioni/storia/la_repubblica_italiana.html |title=La Repubblica italiana &#124; Treccani, il portale del sapere |publisher=Treccani.it |access-date=28 January 2015}}</ref>։ Ավելի ուշ, [[Տրիեստի ազատ տարածք]]ը բաժանվեց երկու պետությունների։ Իտալիան ևս կորցրեց իր գաղութները՝ պաշտոնապես վերջ դնելով [[Իտալիայի կայսրություն|Իտալիայի կայսրությանը]]։ 1950 թվականին [[Իտալական Սոմալի]]ն մինչև 1960 թվականի հուլիսի 1-ը դարձավ ՄԱԿ-ի մանդատի տակ գտնվող, սակայն Իտալիայի կողմից կառավարվող տարածք։ Իտալիայի ներկայիս սահմանը գոյություն ունի 1975 թվականից, երբ [[Տրիեստ]]ը պաշտոնապես կրկին կցվեց Իտալիային։ Հնարավոր կոմունիստական հեղափոխություն լինելու վախերը (հատկապես Միացյալ Նահանգներում) վճռորոշ դեր խաղացին 1948 թվականի ապրիլի 18-ին կայացած առաջին [[Իտալիայի խորհրդարանական ընտրություններ (1948)|խորհրդարանական ընտրություններում]], երբ [[Քրիստոնյա դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|քրիստոնյա դեմոկրատներն]] [[Ալչիդե դե Գասպերի]]ի ղեկավարությամբ համոզիչ հաղթանակ տարան<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=UV-ti1sYcbcC |title=NATO 1948: The Birth of the Transatlantic Alliance |author1=Lawrence S. Kaplan |author2=Morris Honick |pages=52–55 |date=2007 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-0-7425-3917-4}}</ref><ref>{{Cite book |author=Robert Ventresca |title=From Fascism to Democracy: Culture and Politics in the Italian Election of 1948 |publisher=University of Toronto Press |date=2004 |pages=236–37}}</ref>։ Այնուհետև 1949 թվականին Իտալիան դարձավ [[ՆԱՏՕ]]-ի անդամ։ [[Մարշալի պլան]]ն օգնեց վերականգնել Իտալիայի տնտեսությունը, որը մինչև 1960-ականների վերջ կայուն ձևով աճում էր. սա հայտնի է «[[Իտալական տնտեսական հրաշք|Տնտեսական հրաշք]]» անվամբ։ 1957 թվականին Իտալիան դարձավ [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|Եվրոպական տնտեսական համագործակցության]] համահիմնադիրներից մեկը, որը 1993 թվականին վերափոխվեց [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]]։ [[Պատկեր:Римський договір.jpg|thumb|right|1957 թվականի մարտի 25-ին [[Հռոմի պայմանագիր|Հռոմի պայմանագրի]] ստորագրումը, որով ստեղծվեց [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն]]ը՝ ներկայիս [[Եվրոպական միություն|Եվրոպական Միության]] «նախնին»:]] 1960-ական թվականների վերջից մինչև 1980-ականների սկիզբը երկրում հայտնի էին «[[Կապարի տարիներ (Իտալիա)|Կապարի տարիներ]]» անվամբ՝ մի ժամանակաշրջան, որը բնորոշվում է տնտեսական ճգնաժամով (հատկապես [[Նավթի ճգնաժամ (1973)|1973 թվականի նավթի ճգնաժամից]] հետո), համատարած սոցիալական կոնֆլիկտներով և ահաբեկչական գործողություններով, որոնք հրահրում էին ընդդիմադիր ծայրահեղական խմբերը՝ ԱՄՆ և ԽՍՀՄ հետախուզական ծառայությունների ներգրավմամբ<ref>{{cite web |title=Commissione parlamentare d'inchiesta sul terrorismo in Italia e sulle cause della mancata individuazione dei responsabili delle stragi (Parliamentary investigative commission on terrorism in Italy and the failure to identify the perpetrators) |year=1995 |access-date=2 May 2006 |url=http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20060819211212/http://www.isn.ethz.ch/php/documents/collection_gladio/report_ital_senate.pdf <!-- Bot retrieved archive --> |archive-date=19 August 2006 |language=it}}</ref><ref name="Docs"> {{cite web |title=Secret Warfare: Operation Gladio and NATO's Stay-Behind Armies |access-date=2 May 2006 |publisher=Swiss Federal Institute of Technology / International Relation and Security Network |url=http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm#Documents |archive-url=https://web.archive.org/web/20060425182721/http://www.isn.ethz.ch/php/collections/coll_gladio.htm |archive-date=25 April 2006 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |title=Clarion: Philip Willan, Guardian, 24 June 2000, p. 19 |publisher=Cambridgeclarion.org |date=24 June 2000 |access-date=24 April 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20100329113138/http://www.cambridgeclarion.org/press_cuttings/us.terrorism_graun_24jun2000.html |archive-date=29 March 2010}}</ref>։ Կապարի տարիների գագաթնակետը 1978 թվականին քրիստոնյա դեմոկրատների ղեկավար [[Ալդո Մորո]]յի սպանությունն էր և 1985 թվականին [[Ահաբեկչություն Բոլոնիայում|Բոլոնիայում երկաթգծի կայարանում տեղի ունեցած ահաբեկչությունը]], որի ժամանակ 85 մարդ էր զոհվել։ 1980-ականներին՝ առաջին անգամ սկսած 1945 թվականից, երկու կառավարությունները գլխավորում էին ոչ քրիստոնյա դեմոկրատ վարչապետներ՝ մեկը հանրապետական ([[Ջովաննի Սպադոլինի]]), մյուսը՝ սոցիալիստ ([[Բետինո Քրաքսի]]), սակայն քրիստոնյա դեմոկրատներն այդպես էլ մնացին հիմնական իշխող կուսակցությունը։ Քրաքսիի կառավարման տարիներին տնտեսությունը վերականգնվեց և Իտալիան դարձավ աշխարհի հինգերորդ արդյունաբերական պետությունը, երբ 1970-ականներին մտավ [[Մեծ յոթնյակ]]։ Այդուհանդերձ, Քրաքսիի կառավարման տարիներին նրա վարած ծախսերի քաղաքականության հետևանքով Իտալիայի պետական պարտքը շեշտակի աճեց՝ գերազանցելով երկրի ՀՆԱ-ի 100%-ը։ [[Պատկեր:Strage di bologna funerali 1.jpg|thumb|left|1980 թվականի օգոստոսի 2-ին [[Ահաբեկչություն Բոլոնիայում|Բոլոնիայում տեղի ունեցած պայթյուններից]] զոհերի թաղումը. [[Կապարի տարիներ (Իտալիա)|Կապարի տարիներ]]ին սա ամենաշատ զոհ ունեցող ահաբեկչական հարձակումն էր Իտալիայում։]] 1992-1993 թվականներին [[Կոզա Նոստրա|սիցիլիական մաֆիա]]ն մի քանի ահաբեկչական հարձակումներ է կազմակերպել Իտալիայում՝ «[[Մաքսի դատավարություն|Մաքսի դատավարության]]» ժամանակ մի քանի ցմահ դատավճիռներից և կառավարության նախաձեռնած նոր հակամաֆիական միջոցառումներից հետո։ 1992 թվականին դինամիտի երկու խոշոր պայթյունների հետևանքով զոհվեցին դատավորներ [[Ջովաննի Ֆալկոնե]]ն (մայիսի 23, [[Պայթյուններ Կապաչիում|Կապաչիի պայթյուններ]]) և [[Պաոլո Բորսելինո]]ն (հուլիսի 19, [[Վիա դը Ամելիոյի պայթյուններ]])<ref>{{cite web |url=https://www.corriere.it/International/english/articoli/2012/03/08/borsellino.shtml |title=New Arrests for Via D'Amelio Bomb Attack |publisher=corriere.it |date=8 March 2012}}</ref>։ Մեկ տարի անց (1993 թվականի մայիս-հուլիս) հարձակում արվեց զբոսաշրջային վայրերի վրա, ինչպիսիք էին [[Պայթյուններ Վիա դեի Ջեորգոֆիլիում|Վիա դեի Ջեորգոֆիլին]] Ֆլորենցիայում, [[Պայթյուն Վիա Պալեստրոյում|Վիա Պալեստրոն]] Միլանում և [[Լաթերանի բազիլիկ եկեղեցի|Լաթերանի բազիլիկ եկեղեցու]] հրապարակը ու Վիա Սան Տեոդորոն Հռոմում, ինչի հետևանքով զոհվեց 10 մարդ, վիրավորվեց 93-ը և մեծ վնաս հասցվեց մշակութային օբյեկտներին, որոնցից էր [[Ուֆֆիցի|Ուֆֆիցի պատկերասրահը]]։ Կաթոլիկ եկեղեցին բացեիբաց դատապարտեց մաֆիային, երկու եկեղեցիներում պայթյուններ հնչեցին, իսկ մաֆիային դեմ արտահայտվող քահանան սպանվեց Հռոմում<ref name=Dickie2007p416>{{cite book|author=John Dickie|title=Cosa Nostra. A History of the Sicilian Mafia|url=https://archive.org/details/cosanostrahistor0000dick_z0s5|publisher=Hodder & Stoughton|year=2007|page=[https://archive.org/details/cosanostrahistor0000dick_z0s5/page/416 416]|isbn=978-0340935262}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ipezzimancanti.it/download/Tagliavia%20sentenza.pdf|title=Sentenza del processo di 1º grado a Francesco Tagliavia per le stragi del 1993}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.parlamento.it/application/xmanager/projects/parlamento/Reso.steno.26.3.2012Int..pdf|title=Audizione del procuratore Sergio Lari dinanzi alla Commissione Parlamentare Antimafia – XVI LEGISLATURA (PDF).}}</ref>։ 1990-ական թվականների սկզբին Իտալիան զգալի մարտահրավերների առաջ կանգնեց, քանի որ քաղաքական կաթվածից, հսկայական պետական պարտքից և լայնատարած կոռուպցիոն համակարգից (հայտնի է Տանգենտոպոլի անվամբ և բացահայտվել է [[«Մաքուր ձեռքեր» գործողություն|«Մաքուր ձեռքեր»]] հետաքննության արդյունքում) հիասթափված ընտրողներն արմատական բարեփոխումներ էին պահանջում։ Սկանդալներում ներգրավված էին բոլոր խոշոր կուսակցությունները, բայց հատկապես նրանք, որոնք կառավարության կոալիցիայի մեջ էին. քրիստոնյա դեմոկրատների կուսակցությունը, որը ղեկավարում էր գրեթե 50 տարի, ծանր ճգնաժամ ունեցավ և վերջում լուծարվեց՝ բաժանվելով մի քանի խմբակցությունների<ref>The so-called "Second Republic" was born by forceps: not with a revolt of Algiers, but formally under the same Constitution, with the mere replacement of one ruling class by another: {{cite journal |last1=Buonomo |first1=Giampiero |title=Tovaglie pulite |journal=Mondoperaio Edizione Online |date=2015 }}</ref>։ Կոմունիստները վերակազմավորվեցին որպես [[Սոցիալ-դեմոկրատիա|սոցիալ-դեմոկրատական ուժ]]։ 1990-ական և 2000-ական թվականներին երկիրը հաջորդաբար ղեկավարում էին [[Կենտրոնամետ աջերի կոալիցիա|աջ կենտրոնամետ]] (ղեկավարը մեդիամագնատ [[Սիլվիո Բեռլուսկոնի]]ն էր) և [[Կենտրոնամետ ձախերի կոալիցիա|ձախ կենտրոնամետ]] (ղեկավարը համալսարանի պրոֆեսոր [[Ռոմանո Պրոդի]]ն էր) կոալիցիաները։ [[Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամ (2007-2010)|Համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի]] ժամանակ` 2011 թվականին, Բեռլուսկոնին հրաժարական տվեց, իսկ նրա պահպանողական կառավարությանը փոխարինելու եկավ [[Մարիո Մոնտի]]ի տեխնոկրատ կառավարությունը<ref>{{cite news |last1=Hooper |first1=John |title=Mario Monti appoints technocrats to steer Italy out of economic crisis |url=https://www.theguardian.com/world/2011/nov/16/mario-monti-technocratic-cabinet-italy |access-date=19 March 2020 |work=The Guardian |date=16 November 2011}}</ref>։ [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իտալիայում (2013)|2013 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից]] հետո [[Դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|Դեմոկրատական կուսակցության]] փոխքարտուղար [[Լետտայի կառավարություն|Էնրիկո Լետտան նոր կառավարություն]] ձևավորեց։ 2014 թվականին չդիմանալով [[Դեմոկրատական կուսակցություն (Իտալիա)|Դեմոկրատական կուսակցության]] նոր [[Դեմոկրատական կուսակցության քարտուղարների ցանկ (Իտալիա)|քարտուղար]] [[Մատտեո Ռենցի]]ի մարտահրավերներին՝ Լետտան հրաժարական տվեց, որին փոխարինեց Ռենցին։ Նոր կառավարությունն այնպիսի կարևոր սահմանադրական բարեփոխումներ սկսեց, ինչպիսիք էին [[Իտալիայի Սենատ|Սենատի]] լուծարումը և նոր ընտրական օրենսդրությունը։ Դեկտեմբերի 4-ին հանրաքվեով մերժվեց [[Սահմանադրական հանրաքվե Իտալիայում (2016)|սահմանադրական բարեփոխումը]] և Ռենցին հրաժարական տվեց. նոր [[Իտալիայի վարչապետ|վարչապետ]] նշանակվեց արտաքին գործերի նախարար [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն<ref>{{cite news |title=New Italian PM Paolo Gentiloni sworn in |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-38295549 |access-date=19 March 2020 |work=BBC News |date=12 December 2016}}</ref>։ [[Պատկեր:2020 coronavirus task force.jpg|thumb|right|Իտալիայի կառավարության աշխատանքային խումբը՝ [[COVID-19 համավարակը Իտալիայում|COVID-19-ի հետ կապված արտակարգ իրավիճակը]] դիմակայելու համար։]] 2010-ական թվականների [[Եվրոպայի միգրացիոն ճգնաժամ]]ի ժամանակ Իտալիան փախստականների համար Եվրոպական Միություն մտնելու առաջատար երկիրն էր։ 2013-1018 թվականներին երկիրն ընդունեց ավելի քան 700 000 ներգաղթյալների և փախստականների՝ հիմնականում Ենթասահարայից<ref>{{cite web |title=What will Italy's new government mean for migrants? |url=https://www.thelocal.it/20180521/what-will-italys-new-government-mean-for-migrants |website=The Local |date=21 May 2018}}</ref><ref>{{cite news |title=African migrants fear for future as Italy struggles with surge in arrivals |url=https://www.reuters.com/article/us-italy-migrants-africa/african-migrants-fear-for-future-as-italy-struggles-with-surge-in-arrivals-idUSKBN1A30QD |work=Reuters |date=18 July 2017}}</ref>, ինչը հավելյալ «բեռ» էր պետության բյուջեի վրա, և հանրությունը սկսեց աջակցել աջ ծայրահեղական ուժերին կամ եվրոսկեպտիկ քաղաքական կուսակցություններին<ref>{{cite news |title=Italy starts to show the strains of migrant influx |url=http://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts |access-date=10 January 2017 |work=The Local|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170429061446/https://www.thelocal.it/20150519/migrant-surge-tests-italys-humanitarian-instincts |archive-date=29 April 2017}}</ref><ref>{{cite news |title=Italy's far right jolts back from dead |url=http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/ |access-date=10 January 2017 |work=Politico |date=3 February 2016|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170119122156/http://www.politico.eu/article/italys-other-matteo-salvini-northern-league-politicians-media-effettosalvini/ |archive-date=19 January 2017}}</ref>։ 2018 թվականի [[Խորհրդարանական ընտրություններ Իտալիայում (2018)|խորհրդարանական ընտրություններին]] մասնակցող ազդեցիկ ուժերից էին [[Հինգ աստղերի շարժում]]ը և [[Հյուսիսի լիգա|Լիգան]], իսկ այս երկու կուսակցությունների կազմած [[Կոնտեի կառավարություն (առաջին)|պոպուլիստական կոալիցիայի]] ղեկավար [[Ջուզեպպե Կոնտե|Ջուզեպպե Կոնտեն]] դարձավ վարչապետ<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220103/https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html |archive-date=2022-01-03 |url-access=subscription |url-status=live |title=Opinion – The Populists Take Rome |date=24 May 2018 |access-date=2 June 2018 |via=NYTimes.com}}</ref>։ Այդուհանդերձ, տասնչորս ամիս անց Լիգան հրաժարվեց սատարել Կոնտեին, որը նոր աննախադեպ կառավարական կոալիցիա կազմեց Հին աստղերի շարժման և կենտրոնամետ ձախերի միջև<ref>{{cite news |title=Italy's Conte forms coalition of bitter rivals, booting far-right from power |url=https://www.france24.com/en/20190905-italy-coalition-conte-five-star-populists-democrats |access-date=9 September 2019 |work=France 24 |date=5 September 2019 |language=en}}</ref><ref>{{cite news |title=New Italian government formed, allying M5S and the center-left {{!}} DW {{!}} 4 September 2019 |url=https://www.dw.com/en/new-italian-government-formed-allying-m5s-and-the-center-left/a-50287864 |access-date=9 September 2019 |work=Deutsche Welle |date=4 September 2019}}</ref>։ 2020 թվականին Իտալիան [[COVID-19 համավարակը Իտալիայում|մեծապես տուժեց COVID-19 համավարակից]]<ref>[http://www.salute.gov.it/nuovocoronavirus Nuovo coronavirus], ''Minsitero della Salute''</ref>։ Կոնտեի կառավարությունը [[COVID-19 լոքդաունը Իտալիայում|համազգային լոքդաուն]] հայտարարեց մարտից մայիս ամիսներին՝ հիվանդության տարածումը կանխելու նպատակով<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51810673|title=Coronavirus: Italy extends emergency measures nationwide|work=BBC News|date=10 March 2020}}</ref><ref>{{Cite news |last1=Beaumont |first1=Peter |url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/10/from-confidence-to-quarantine-how-coronavirus-swept-italy |title=From confidence to quarantine: how coronavirus swept Italy |date=10 March 2020 |work=The Guardian|access-date=12 March 2020 |last2=Sample |first2=Ian |language=en-GB |issn=0261-3077}}</ref>, իսկ հաջորդ ձմռանը լրացուցիչ սահմանափակումներ մտցվեցին<ref>{{cite news |title=Coronavirus, Conte firma il nuovo Dpcm: in semi-lockdown per un mese. Stop a bar e ristoranti alle 18 ma aperti la domenica |url=https://www.repubblica.it/politica/2020/10/25/news/coronavirus_nuovo_dpcm_conte_firma_ristoranti_aperti_domenica-271793108/?ref=RHTP-BH-I271771521-P2-S1-T1 |access-date=25 October 2020 |work=la Repubblica |date=25 October 2020 |language=it}}</ref>։ Այդ միջոցառումները, որոնք չնայած մեծապես արժանացել էին հանրության հավանությանը<ref>{{cite web |last1=De Feo |first1=Gianluca |title=Sondaggio Demos: gradimento per Conte alle stelle |url=https://www.youtrend.it/2020/03/20/sondaggio-demos-gradimento-per-conte-alle-stelle/ |website=YouTrend |access-date=22 March 2020 |language=it-IT |date=20 March 2020}}</ref>, բնորոշվում են նաև որպես երկրի պատմության մեջ մարդու [[սահմանադրական իրավունք]]ների ամենամեծ ոտնահարում<ref>{{cite news |title=Blog {{!}} Coronavirus, la sospensione delle libertà costituzionali è realtà. Ma per me ce la stiamo cavando bene |url=https://www.ilfattoquotidiano.it/2020/03/18/coronavirus-la-sospensione-delle-liberta-costituzionali-e-realta-ma-per-me-ce-la-stiamo-cavando-bene/5739296/ |access-date=22 March 2020 |work=Il Fatto Quotidiano |date=18 March 2020 |language=it-IT}}</ref><ref>{{cite news |title=Un uomo solo è al comando dell'Italia, e nessuno ha niente da ridire |url=https://www.linkiesta.it/2020/03/italia-coronavirus-conte-uomo-solo-al-comando/ |access-date=4 March 2020 |work=Linkiesta |date=24 March 2020 |language=it-IT}}</ref>։ Ունենալով ավելի քան 155 000 հաստատված մահ՝ Իտալիան COVID-19 համավարակից [[COVID-19 համավարակ|մահացության ցուցանիշով առաջատարներից է աշխարհում]]<ref>{{cite news |last1=Ellyatt |first1=Holly |title=Italy's lockdown will be extended, prime minister says as death toll spikes and hospitals struggle |url=https://www.cnbc.com/2020/03/19/italys-death-rate-reaches-record-high-hospitals-in-lombardy-struggle.html |access-date=19 March 2020 |publisher=CNBC |date=19 March 2020}}</ref>։ Համավարակը [[COVID-19 համավարակի ազդեցությունը տնտեսության վրա|լուրջ հարված հասցրեց նաև երկրի տնտեսությանը]]. Իտալիան համարվում է ամենաշատ տուժած երկրներից մեկը<ref>[https://www.agi.it/economia/news/2020-04-14/coronavirus-fmi-crisi-economica-8331041/ L'Italia pagherà il conto più salato della crisi post-epidemia], AGI</ref>։ 2021 թվականի փետրվարին Կոնտեի կառավարությունը, չնայած խորհրդարանում ունեցած մեծամասնությանը, [[Կառավարման ճգնաժամ Իտալիայում (2021)|ճգնաժամի մեջ հայտնվեց]] և Կոնտեն ստիպված էր հրաժարական տալ։ [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ի նախկին նախագահ [[Մարիո Դրագի]]ն ազգային [[Դրագիի կառավարություն|միասնության կառավարություն]] ձևավորեց, որին աջակցում էին գրեթե բոլոր հիմնական կուսակցությունները<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-56049115 Mario Draghi sworn in as Italy's new prime minister], ''BBC''</ref>։ Նոր կառավարությունը հանձն առավ խթանել տնտեսությունը՝ համավարակի հարուցած ճգնաժամը հաղթահարելու նպատակով<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2021/feb/12/mario-draghis-new-italian-government-to-be-sworn-in-on-saturday|title=Mario Draghi's new government to be sworn in on Saturday|date=12 February 2021|website=the Guardian}}</ref>։ == Աշխարհագրություն == {{Main|Իտալիայի աշխարհագրություն}} [[պատկեր:Italy topographic map-blank.svg|thumb|left|Իտալիայի տեղագրական քարտեզը]] Իտալիան գտնվում է [[Հարավային Եվրոպա]]յում` զբաղեցնելով [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] ողջ տարածքը։ Հյուսիսում սահմանակից է [[Ֆրանսիա]]յին, [[Շվեյցարիա]]յին, [[Ավստրիա]]յին և [[Սլովենիա]]յին։ Հյուսիսում իտալական սահմանն ավարտվում է [[Ալպեր]]ի մոտ՝ ներառելով [[Պադանի հարթավայր|Պադանի]] և [[Վենետիկի հարթավայր]]երը։ Իտալիայի կազմի մեջ են մտնում [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան ողջ թերակղզի]]ն, ինչպես նաև [[Միջերկրական ծով|միջերկրածովյան]] [[Սիցիլիա]], [[Սարդինիա]] և հարակից մանր [[Միջերկրական ծովի կղզիների ցանկ|կղզիները]]։ [[Սան Մարինո]]ն և [[Վատիկան]]ը, որոնք ինքնիշխան պետություններ, Իտալիայի կազմում գտնվող անկլավներ են։ Իսկ [[Կամպիոնե դ’Իտալիա]]ն իտալական էքսկլավ է, որը գտնվում է [[Շվեյցարիա]]յում։ Երկրի ընդհանուր տարածքը կազմում է 301230 կմ² (116,306 քառակուսի մղոն) է, որից 294020 կմ² ցամաքային է (113,522 քառակուսի մղոն), իսկ 7210 կմ²-ն (2,784 քառակուսի մղոն)՝ ջրային։ Ներառյալ նաև կղզիները, Իտալիան [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ]], [[Հոնիական ծով|Հոնիական]], [[Տիրենյան ծով|Տիրենյան]] ծովերի երկայնքով ունի 7660 կմ (4,722 մղոն) սահմանագիծ (Տիրենյան ծովի հետ ունի 740 կմ (460 մղոն) երկարությամբ սահմանագիծ), [[Ֆրանսիա]]յի հետ՝ 488 կմ (303 մղոն), [[Ավստրիա]]յի հետ՝ 430 կմ (267 մղոն), [[Սլովենիա]]յի հետ՝ 232 կմ (144 մղոն) և [[Շվեյցարիա]]յի հետ՝ 740 կմ (460 մղոն)։ Իտալիան իր կազմում գտնվող անկլավներ Սան Մարինոյի և Վատիկանի հետ ունի համապատասխանաբար 39 կմ (24 մղոն) և 3.2 կմ (2 մղոն) ընդհանուր սահմանագիծ։ Իտալիան լեռնային երկիր է։ Տարածքի շուրջ 80 %-ը զբաղեցնում են լեռները, նախալեռները և բլուրները<ref>Յու. Մուրադյան, Արտասահմանյան երկրների սոցիալ-տնտեսական աշխարհագրություն, Երևան, 2010</ref>։ [[Ապենինյան լեռներ]]ը ձևավորում են թերակղզու ողնաշարը, իսկ [[Ալպեր]]ը ձևավորում են թերակղզու հյուսիսային սահմանագիծը, որտեղ գտնվում է Իտալիայի ամենաբարձր կետը՝ [[Մոնբլան]]ը (իտալերեն արտասանվում է Մոնտե Բիանկո)։ Վերջինս ունի 4810 մետր բարձրություն<ref group="Ն">Ֆրանսիական պաշտոնական քարտեզում նշվում է, որ Մոնբլանը գտնվում է Ֆրանսիայի տարածքում, իսկ Իտալիայի ամենաբարձր կետը համարվում է Մոնբլան դե Կուրմիերը, որն ունի 4748 մետր բարձրություն</ref>։ Իտալիայի ամենաերկար գետը [[Պո (գետ)|Պո]]ն է, որն ունի 652 կմ (405 մղոն) երկարություն։ Այն սկիզբ է առնում Ալպյան լեռնաշղթայից (Ֆրանսիայի հետ արևմտյան սահմանի մոտ) և անցնելով [[Պադանի հարթավայր]]ով՝ թափվում [[Ադրիատիկ ծով]]ը։ Ըստ նվազման կարգի, Իտալիայի հինգ ամենամեծ լճերն են<ref>{{cite web|url=http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |title=Morphometric and hydrological characteristics of some important Italian lakes |publisher=Istituto per lo Studio degli Ecosistemi |accessdate=2010 թ․ մարտի 3 |location=Largo Tonolli 50, 28922 Verbania Pallanza |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100205043503/http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |archivedate=2010 թ․ փետրվարի 5 }}</ref> [[Գարդա (լիճ)|Գարդա]]ն (367.94 քառակուսի կմ կամ 142 քառակուսի մղոն), [[Լագո Մաջորե]]ն (212.51 քառակուսի կմ կամ 82 քառակուսի մղոն, գտնվում է Շվեյցարիայի հետ սահմանագծին), [[Կոմո]]ն (145.9 քառակուսի կմ կամ 56 քառակուսի մղոն), [[Տրազիմենյան լիճ]]ը (124.9 քառակուսի կմ կամ 48 քառակուսի մղոն) և [[Բոլսենա լիճ]]ը (113.55 քառակուսի կմ կամ 44 քառակուսի մղոն)։ Չնայած, որ Իտալիայի կազմում են գտնվում Ապենինյան թերակղզին, հարակից խոշոր կղզիները և Հարավային Ալպերի ավազանի մեծ մասը, իտալական որոշ տարածքներ գտնվում են Ալպյան ավազանից դուրս, իսկ որոշ կղզիներ, ընդհանրապես, գտնվում են [[Եվրասիա]] մայրցամաքից դուրս։ Այդ կոմունաներն են [[Լիվինո]]ն, [[Սեստո]]ն, [[Սան Կանդիդո]]ն, [[Դոբիակո]]ն (մասնակիորեն), [[Կիուզաֆորտե]]ն, [[Տարվիզիո]]ն և [[Կուրոն Վենոստա]]ն, որոնք պատկանում են [[Դանուբ]] գետի ավազանին։ Մինչդեռ [[Լագո դի Լեյ]]ը պատկանում է [[Հռենոս]] գետի ավազանին, իսկ [[Լամպեդուզա]] և [[Լամպիոն]] կղզիներն աշխարհագրորեն պատկանում են [[Աֆրիկա]]յին։ <gallery mode="packed" heights="135" style="font-size:88%;line-height:120%"> Պատկեր:Mbcourmayeur0001.jpg|[[ԵՄ]] ամենաբարձր կետը՝ [[Մոնբլան]]ը [[Վալլե Դ'Աոստա]]յից Պատկեր:Dolomites - panoramio (14).jpg|Դոլոմիթներն Իտալական Ալպերում Պատկեր:Bellagio 1.jpg|[[Կոմո]] լիճը հաճախ անվանում են որպես երկրագնդի ամենագեղեցիկ լիճ<ref>{{cite web|title=Clima, cibo e ville. Il lago più bello è quello di Como|language=Italian|publisher=[[Il Corriere della Sera]]|date=2014|url=http://archiviostorico.corriere.it/2014/gennaio/24/Clima_cibo_ville_lago_piu_co_0_20140124_1110d202-84c3-11e3-9095-7e94aaaa6e8f.shtml|accessdate=2014 թ․ հունվարի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150927195302/http://archiviostorico.corriere.it/2014/gennaio/24/Clima_cibo_ville_lago_piu_co_0_20140124_1110d202-84c3-11e3-9095-7e94aaaa6e8f.shtml|archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 27|df=dmy-all}}</ref> Պատկեր:Vernazza and the sea, Cinque Terre, Italy.jpg|[[Իտալական ռիվիերա]]ն [[Լիգուրիա]]յում Պատկեր:I fenicotteri rosa prendono il volo - panoramio.jpg|[[Պո (գետ)|Պո գետի]] դելտան Պատկեր:Marmore Falls 01.jpg|[[Կասկատա դել Մարմուր]] ջրվեժն [[Ումբրիա|Ումբրի]]յում Պատկեր:Hilly landscape of Tuscany.jpg|Ալիքաձև լանդշաֆտ [[Տոսկանա]]յում Պատկեր:Capri Faraglioni with boat.jpg|''[[Ֆարագլիոնի]]'' ժայռերը [[Կապրի]]ում Պատկեր:St. Antioco Island, Sardinia.jpg|[[Սանտ Անտիոկո]]յի ժայռոտ ափերը, [[Սարդինիա]] Պատկեր:Golfo di Macari S.Vito lo Capo, Trapani (Sicily).jpg|Մակարի ծովածոցը [[Սան Վիտո Լո Կապո]]յում, [[Սիցիլիա]] </gallery> ===Ջրային համակարգ=== {{See also|Իտալիայի գետերի ցանկ|Իտալիայի լճերի ցանկ}} {{Բազմապատիկ պատկերներ | նկարագրություն = Առաջին պատկերում [[Չինկվե Տերրե]]ն է [[Իտալական ռիվիերա]]յում, իսկ երկրորդում՝ [[Ֆլամինգո|ֆլամինգո]]ները [[Պո (գետ)|Պո]] գետի դելտայի վրա։ | լայնություն = 500 | պատկեր1 = Vernazza and the sea, Cinque Terre, Italy.jpg | պատկեր2 = Decollo - panoramio.jpg }} [[Ապենինյան թերակղզի|Ապենինյան թերակղզու]] ափերը ողողում են [[Միջերկրական ծով]]ի մաս կազմող չորս տարբեր ծովեր։ Այսպես, արևելքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովն]] է{{sfn|Cushman-Roisin|Gačić|Poulain|2001|pp=1–2}}, հարավում՝ [[Հոնիական ծով]]ը<ref>{{cite book |url=https://iho.int/uploads/user/pubs/standards/s-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |title=Limits of Oceans and Seas |edition=3rd |year=1953 |publisher=Organisation hydrographique internationale|access-date=28 December 2020 |issue=28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111008191433/http://www.iho.int/iho_pubs/standard/S-23/S-23_Ed3_1953_EN.pdf |archive-date=8 October 2011}}</ref>, իսկ արևմուտքում՝ [[Լիգուրյան ծով|Լիգուրյան]] և [[Տիրենյան ծով]]երը<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/place/Tyrrhenian-Sea |title=Tyrrhenian Sea |encyclopedia=Encyclopedia Britannica|access-date=18 July 2017 |editor-last=Chisholm |editor-first=Hugh |editor-link=Hugh Chisholm |publisher=Cambridge University Press}}</ref>։ Կղզիների հետ միասին Իտալիայի ափագիծն ունի ավելի քան 8000 կիլոմետր երկարություն<ref>{{Cite web|title=Piattaforma Tecnologica Nazionale Marittima|url=https://www.mit.gov.it/mit/mop_all.php?p_id=06441|access-date=28 May 2021|website=Ministry of Infrastructure and Transport|archive-date=17 April 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417025554/https://www.mit.gov.it/mit/mop_all.php?p_id=06441|url-status=dead}}</ref>։ Իտալիայի ափերը ներառում են [[Ամալֆիի առափնյա|Ամալֆիի]], [[Կիլենտան առափնյա|Կիլենտան]], [[Աստվածների առափնյա|Աստվածների]], [[Կոստա Վերդե առափնյա|Կոստա Վերդե]], [[Արմավենիների ռիվիերա (Մարկե)|Արմավենիների ռիվիերա]], [[Բրենտա ռիվիերա]], [[Կոստա Սմերալդա]] և [[Տրաբոչի առափնյա]]ները։ [[Իտալական ռիվիերա]]ն ներառում է Լիգուրիայի գրեթե ողջ ափագիծը՝ [[Ֆրանսիա]]յի սահմանի մոտ գտնվող [[Վենտիմիլիա]] կոմունայից ձգվելով մինչև [[Կապո Կորվո]], որը գտնվում է [[Սպեցիա]]յի ծոցի ծայր արևելքում<ref>{{Cite book|first=Rosa |last=Baughan |year=1880 |title=Winter havens in the sunny South, a complete handbook to the Riviera |location=London |publisher=The Bazaar |url=https://books.google.com/books?id=zg8IAAAAQAAJ}}</ref><ref>{{Cite book|first=Charles B. |last=Black |year=1887 |title=The Riviera, Or The Coast from Marseilles to Leghorn, Including Carrara, Lucca, Pisa, Pistoja and Florence |edition=Third |location=Edinburgh |publisher=Adam and Charles Black |url=https://books.google.com/books?id=KKsaAAAAYAAJ }}</ref>։ [[Ապենինյան լեռներ]]ը ձգվում են թերակղզու ողջ երկայնքով՝ ջրային հատվածները բաժանելով երկու հակադիր մասերի։ Մյուս կողմից, առատ տեղումների ու Հյուսիսային Իտալիայում Ալպիական շղթայի առկայության պատճառով, որտեղ կան սառցադաշտեր, գետերը բազմաթիվ են։ Հիմնական ջրբաժանն անցնում է Ալպերի և Ապենինյան լեռնաշղթայի երկայնքով ու Իտալիայի տարածքը բաժանում հինգ հիմնական ավազանների, որոնք համապատասխանում են այն ծովերին, որոնց մեջ թափվում են գետերը. Ադրիատիկ, Հոնիական, Տիրենյան, Լիգուրյան և Միջերկրական<ref name=Londrillo>{{cite book |author=Antonio Londrillo |title=Alla scoperta della mia regione |language=it |publisher=Bulgarini |year=2004 |isbn=88-234-2327-9 |page=26}}</ref>։ Հաշվի առնելով դրանց ակունքները՝ իտալական գետերը կարելի է բաժանել երկու հիմնական խմբերի։ Առաջին խմբի գետերը գտնվում են երկրի հյուսիսում՝ Ալպյան հատվածում և Պո գետի ավազանում, իսկ երկրորդը՝ Ապենինյան թերակղզու հիմնական հատվածում և իտալական կղզիներում<ref name=Londrillo/>։ Իտալիայի գետերի մեծ մասը թափվում են կա՛մ [[Ադրիատիկ ծով]]ը, ինչպես օրինակ [[Պո (գետ)|Պոն]], [[Պյավե (գետ)|Պյավեն]], [[Ադիջե (գետ)|Ադիջեն]], [[Բրենտա (գետ)|Բրենտան]], [[Տալյամենտո]]ն և [[Ռենո (գետ)|Ռենոն]], կա՛մ [[Տիրենյան ծով]]ը, որի մեջ թափվում են [[Առնո (գետ)|Առնոն]], [[Տիբեր]]ը և [[Վոլտուրնո]]ն։ Սահմանային մյուս կոմունաների գետերը ([[Լոմբարդիա]]յում՝ [[Լիվինիո]]ն, [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ում՝ [[Սեստո]]ն և [[Սան Կանդիդո]]ն), [[Դանուբ]]ի վտակ [[Դրավա]]յի ավազանի միջոցով, թափվում են [[Սև ծով]]ը, իսկ Լոմբարդիայում գտնվող [[Լագո դի Լեյ]] ջրամբարի գետերը, [[Հռենոս]]ի ավազանի միջոցով, թափվում են [[Հյուսիսային ծով]]<ref>{{cite web |url=http://www.comuni-italiani.it/fiumi/ |title=List of Italian rivers |publisher=comuni-italiani.it |access-date=30 July 2018}}</ref>։ [[պատկեր:Delfini tra panarea e stromboli 2.jpg|thumb|Դելֆինները [[Տիրենյան ծով]]ում գտնվող [[Լիպարյան կղզիներ]]ի մոտ։]] Իտալիայի ամենաերկար գետը [[Պո (գետ)|Պոն]] է, որն ունի 652 կամ 682 կիլոմետր երկարություն (հաշվի առնելով [[Մայրա (գետ)|Մայրա գետի]] աջափնյա վտակի երկարությունը)։ Գետի ակունքը սկսվում է [[Մոնտե Վիզո]]յի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Վալ Պո հովտում գտնվող բլուրներից հոսող ջրերից։ Պո գետի շուրջը գտնվող ընդարձակ հովիտը [[Պադանի հարթավայր]]<nowiki/>ն է ({{lang-it|Pianura Padana}} կամ Val Padana)։ Այն Իտալիայի գլխավոր արդյունաբերական շրջանն է։ 2002 թվականի տվյալներով՝ Պադանի հովտում բնակվում էր ավելի քան 16 միլիոն մարդ, ինչը կազմում էր Իտալիայի բնակչության մոտ ⅓-ը<ref name="NG2002">{{cite magazine|last=Zwingle|first=Erla|date=May 2002|title=Italy's Po River Punished for centuries by destructive floods, northern Italians stubbornly embrace their nation's longest river, which nurtures rice fields, vineyards, fisheries—and legends|url=http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0205/feature6/|magazine=National Geographic|access-date=6 April 2009}}</ref>։ Իտալական երկրորդ խոշոր գետը [[Ադիջե (գետ)|Ադիջեն]] է, որը ձևավորվում է [[Ռեսչեն լիճ|Ռեսչեն լճի]] մոտից և թափվում Ադրիատիկ ծով՝ [[Կիոջա]]յի մոտ ձևավորելով հյուսիս-հարավ երթուղին<ref>Karel Kovar [https://books.google.com/books?id=SBSygC_IHHIC&lpg=PA504&ots=MleWGtFz-z&dq=%22Adige%20river%22%20trout%20fishing&pg=PA504#v=onepage&q=%22Adige%20river%22%20trout&f=false "Hydrology, Water Resources and Ecology in Headwaters".] p. 505</ref>։ Երկրի հյուսիսում կան մերձալպիական մորենապատնեշային ծագման մի շարք լճեր, որոնք շատ հաճախ անվանվում են [[Իտալական լճեր]]։ Իտալիայում կա ավելի քան 1000 լիճ<ref name=Londrillo26>{{cite book |author=Antonio Londrillo |title=Alla scoperta della mia regione |language=it |publisher=Bulgarini |year=2004 |isbn=88-234-2327-9 |page=28}}</ref>, որոնցից ամենամեծը [[Գարդա (լիճ)|Գարդա լիճն]] է (370 քառակուսի կիլոմետր)։ Մերձալպիական մյուս հայտնի լճերից են [[Լագո Մաջորե]]ն (212,5 կմ²), որի հյուսիսային հատվածը գտնվում է [[Շվեյցարիա]]յի տարածքում, [[Կոմո]] լիճը (146 կմ²), որը [[Եվրոպա]]յի ամենախորը լճերից մեկն է, [[Օրտա (լիճ)|Օրտան]], [[Լուգանո (լիճ)|Լուգանոն]], [[Իզեո (լիճ)|Իզեոն]] և [[Իդրո (լիճ)|Իդրո]]ն<ref>{{cite book |author=Catherine Richards |title=Lake Como, Lake Lugano, Lake Maggiore, Lake Garda – The Italian Lakes |url={{Google books|ou6VJPNa_F0C |page=PA91 |keywords= |text= |plainurl=yes}}|date=2011|publisher=Hunter Publishing, Inc|isbn=978-1-58843-770-9|page=91}}</ref>։ Իտալական թերակղզու մյուս հայտնի լճերից են [[Տրազիմենյան լիճ]]ը, [[Բոլսենա (լիճ)|Բոլսենան]], [[Բրաչիանո (լիճ)|Բրաչիանոն]], [[Վիկո (լիճ)|Վիկոն]], [[Վարանո (լիճ)|Վարանոն]], [[Մոնտե Գարգանո]]յում գտնվող [[Լեսինա (լիճ)|Լեսինա լիճը]] և [[Սարդինիա]]յում գտնվող [[Օմոդեո (լիճ)|Օմոդեոն]]<ref>{{cite web |title=Laghi italiani |publisher=Istituto Italiano di Idrobiologia |url=http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm |access-date=17 November 2006 | archive-url= https://web.archive.org/web/20061012063939/http://www.iii.to.cnr.it/limnol/cicloac/lagit.htm | archive-date= 12 October 2006 | url-status= dead}}</ref>։ Իտալիայի ափագծով մեկ կան ծովածոցեր՝ ներառյալ Հյուսիսային Ադրիատիկում գտնվող [[Վենետիկի ծովածոց|Վենետիկի]], [[Մարանոյի ծովածոց|Մարանոյի]] և Գրադոյի ծովածոցերը, ինչպես նաև Տոսկանայի ափերին գտնվող [[Օրբետելոյի ծովածոց]]ը։ Ճահճուտները և լճակները, որոնք նախկինում ծածկում էին Իտալիայի ընդարձակ հարթավայրային տարածքները, վերջին հարյուրամյակում հիմնականում չորացել են<ref name=Londrillo26/>։ Մնացած մի քանի ճահճուտները, ինչպես օրինակ [[Կոմակիո]]յի հարթավայրերը [[Էմիլիա-Ռոմանիա]]յում կամ [[Ստանյո դի Կալյարի]]ն [[Սարդինիա]]յում, պահպանվող բնական միջավայրեր են<ref name=Londrillo26/>։ === Հրաբխականություն === {{Տես նաև|Իտալիայի հրաբխականություն}} [[պատկեր:Mt Etna and Catania1.jpg|thumb|[[Էտնա]]ն գործող հրաբուխ է [[Սիցիլիա]]յում]] Իտալիայի տարածքը գտնվում է Եվրասիական և Աֆրիկյան սալերի բախման կետում, ինչի արդյունքում էլ երկրի տարածքում ակտիվ են երկրաշարժային և հրաբխային գոտիները։ Իտալիայում կան 14 հրաբուխներ, որոնցից 4-ն ակտիվ են. [[Էտնա]]ն (Առասպելական [[Վուլկան]] աստծո դարբնոցը), [[Ստրոմբոլի]]ն, [[Վուլկանո]]ն և [[Վեզուվ]]ը։ Վերջինս [[Եվրոպա]] աշխարհամասի միակ գործող հրաբուխն է։ Հենց Վեզուվի ժայթքման արդյունքում են 79 թվականին կործանվել [[Պոմպեյ (քաղաք)|Պոմպեյ]] և [[Հերկուլանում]] քաղաքները։ Որոշ կղզիներ և բլուրներ առաջացել են հրաբխային ակտիվության հետևանքով։ [[Նեապոլ]]ից դեպի հյուսիս-արևմուտք գտնվում է խոշոր ակտիվ Ֆլեգրեյան [[կալդերա]]ն։ Բարձր հրաբխային և մագմատիկ նեոգեն ակտիվությունը բաժանվում է տարածաշրջանների. * Մագմատիկ Տոսկանա ([[Մոնտի Կիմինի]], [[Տոլֆա]] և [[Ամիատա]]), * Մագմատիկ Լացիում ([[Մոնտի Վոլսինի]], [[Վիկո նել Լացիո]], [[Ալբանյան լեռներ]], [[Ռոքամոնֆինա]]), * Ումբրիա-Լացիո շրջան ([[Սան Վենանցո]], Կուպաելլո և [[Պոլինո (Ումբրիա)|Պոլինո]]), [[պատկեր:Vesuvius from Monte Somma (Panorama II).jpg|thumb|[[Վեզուվ]] լեռան համայնպատկերը լուսանկարված [[Սոմա (լեռ)|Սոմա]] լեռից]] * Հրաբխային զանգ ([[Վեզուվ]], [[Ֆլեգրեյան դաշտեր]], [[Իսկիա]]), * Քամոտ կամար և Տիրենյան ավազան ([[Լիպարյան կղզիներ]] և Տիրենեյան ստորջրյա լեռներ), * Աֆրիկական-Ադրիատիկ ավազան ([[Սիցիլիայի նեղուց]], [[Ֆերդինանդեա]], Էտնա և Վուլտուրե լեռ)<ref name=Scro>{{cite|Scrocca et al.||cidScro}}</ref>։ Մինչև 1950-ական թվականներն իտալիան եղել է առաջին և միակ երկիրը, որը մշակել է երկրաջերմային էներգիա։ Նպատակն էլեկտրականության ստացումն էր, որն իրականացվել է [[Լարդերելո]] շրջանում, այնուհետև [[Ամիատա]] լեռան հարակից տարածքում։ Բարձր երկրաջերմային թեքվածքը, որն օգտագործվում է թերակղզու տարածքի մեծ մասի համար, հնարավորություն է տալիս գտնելու երկրաջերմային այլ տարածքներ ևս։ Այսպես. 1960-ական և 1970-ական թվականներին իրականացված հետազոտությունները փաստում են, որ երկրաջերմային պոտենցիալ տարածքներ կան նաև [[Լացիո]]յում և [[Տոսկանա]]յում, ինչպես նաև մի շարք հրաբխային կղզիներում<ref>{{cite web|title=Inventario delle risorse geotermiche nazionali|publisher=UNMIG|date=2011|url=http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 14|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722034736/http://unmig.sviluppoeconomico.gov.it/unmig/geotermia/inventario/inventario.asp|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 22|df=dmy-all}}</ref>։ === Օգտակար հանածոներ === Իտալիայում օգտակար հանածոների մեծ բազմազանություն կա, սակայն դրանցից շատերի հանքավայրերում պաշարների թիվը մեծ չէ։ Դրանք սփռված են երկրի ողջ տարածքում, հաճախ այնպիսի վայրերում, որոնք անհարմար են մշակման համար։ Այսպես, 1982 թվականին այդ երկրում ամբողջությամբ դադարեցվել է երկաթի հանքաքարի արդյունահանումը, այդ թվում նաև [[Էլբա (կղզի)|Էլբա կղզում]] (մի շարք վայրերում, բայց հատկապես [[Կարարա]]յի շրջանում)։ Հումքի այլ տեսակների պաշարներով Իտալիայի տարածքն աղքատ է։ [[Վալլե Դ'Աոստա]] մարզում հանդիպում է [[անտրացիտ]]ի ոչ մեծ քանակություն, [[Տոսկանա]]յում՝ [[Գորշ ածուխ|գորշ ածխի]], մյուս հատվածներում՝ [[տորֆ]]ի և տորֆանման լիգնիտների։ Կենտրոնական Իտալիայում և [[Լիգուրիա]]յում կան մանգանի ոչ մեծ հանքավայրեր։ [[Բոքսիտ]]ները, որոնք երկար ժամանակ արդյունահանվում էին [[Ապուլիա]]յի կարստային իջվածքներից, այժմ գրեթե սպառված են։ [[Սիցիլիա]] կղզում կան կալիական աղի և քարաղի, ասֆալտի ու բիտումի պաշարներ<ref name="Страны и народы" />։ Իտալիայի էներգետիկ ռեսուրսները բավարարում են երկրի էներգիայի պահանջների միայն 15%-ը։ [[Սարդինիա]]յում, [[Տոսկանա]]յում, [[Ումբրիա]]յում և [[Կալաբրիա]]յում կան շագանակագույն և ցածրորակ ածխի հանքավայրեր։ Սիցիլիա կղզում, Պադանի հարթավայրում և Կենտրոնական Իտալիայի արևելյան ափին առկա նավթի սահմանափակ պաշարները ապահովում են Իտալիայի բնակչության 2%-ի նավթի պաշարները։ Երկրի տնտեսության համար շատ կարևոր են Պադանի հովտում բնական գազի հանքավայրերը և դրա ստորջրյա շարունակությունը՝ [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծով]]ի մայրցամաքային ծանծաղուտը։ Բնական գազի պաշարներ են հայտնաբերվել նաև Հյուսիսային, Կենտրոնական և Հարավային Ապենիններում ու Սիցիլիա կղզում<ref name="Страны и народы" />։ Հետպատերազմական տարիներին Իտալիայի համար նավթի բավականին կարևոր ռեսուրսներ են հայտնաբերվել [[Պադանի հարթավայր]]ում, Ալպիական նախալեռների հատվածում, ինչպես նաև [[Սիցիլիա]] կղզում։ Դրան հավելում են հանդիսանում բիտումի թերթաքարերը, որի հանքավայրեր կան Սիցիլիա կղզու [[Ռագուզա (Սիցիլիա)|Ռագուզայի շրջանում]], [[Աբրուցո]]յի մարզի [[Սան Վալենտինո ին Աբրուցո Չիտերիորե]]ի շրջանում, ինչպես նաև [[Լացիո]]յի մարզի [[Ֆրոզինոնե (գավառ)|Ֆրոզինոնե գավառում]]<ref name="Страны и народы" />։ === Շրջակա միջավայր === {{See also|Իտալիայի ազգային պարկերի ցանկ}} [[պատկեր:Italy natural parks.png|thumb|left|Իտալիայի ազգային (կանաչ) և տարածքային (նարնջագույն) պարկերը]] Իտալիայում տեղի ունեցած արագ արդյունաբերական աճից հետո, երկիրը ձեռնամուխ եղավ շրջակա միջավայրի առկա խնդիրները լուծելու։ Տեղի ունեցած որոշակի բարեփոխումներից հետո, Իտալիան բնապահպանական կայունության տեսանկյունից 84-րդն է աշխարհում<ref name="dev.prenhall">{{cite web|url=http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |title=Italy – Environment |publisher=Dev.prenhall.com |accessdate=օգոստոսի 2, 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701064224/http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/environment.html |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 }}</ref>։ Երկրի տարածքի 5 %-ը զբաղեցնում են [[ազգային պարկ]]երը<ref>{{cite web|title=National Parks in Italy|publisher=Parks.it|date=1995–2010|url=http://www.parks.it/indice/NatParks.html|accessdate=2010 թ․ մարտի 15|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100329203159/http://www.parks.it/indice/NatParks.html|archivedate=2010 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջին տասնամյակում Իտալիան դարձել է [[վերականգնվող էներգիա]] արտադրող առաջատար երկրներից մեկը։ Իտալիան աշխարհում 4-րդն է [[արևային էներգիա]]յով ապահովվածության տեսանկյունից<ref name="REN21">{{cite web|url=http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |title=Renewables 2010 Global Status Report |author=REN21 |publisher=REN21 |date=հուլիսի 15, 2010 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 16 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110820095506/http://www.ren21.net/Portals/97/documents/GSR/REN21_GSR2011.pdf |archivedate=օգոստոսի 20, 2011 }}</ref><ref name="BaroPhoto2010">{{cite web |url=http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro196.asp |title=Photovoltaic energy barometer 2010 – EurObserv'ER |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |archive-date=2011 թ․ հուլիսի 26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726043955/http://www.eurobserv-er.org/pdf/baro196.asp |dead-url=yes }}</ref> և վեցերորդը՝ [[հողմաէներգետիկա]]յի արտադրության ծավալներով (2010 թվականի տվյալներով)<ref name="wwea">{{cite web |publisher=World Wind Energy Association |title=World Wind Energy Report 2010 |format=PDF |work=Report |date=February 2011 |url=http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf |accessdate=օգոստոսի 8, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110904232058/http://www.wwindea.org/home/images/stories/pdfs/worldwindenergyreport2010_s.pdf |archivedate= սեպտեմբերի 4, 2011 |df= }}</ref>։ Իտալիայում վերականգնվող էներգիան ապահովում է երկրի համար անհրաժեշտ էներգիայի ընդհանուր ծավալների 12 %-ը։ Նախատեսվում է, որ մինչև 2020 թվականն այդ ցուցանիշը կհասնի 17 %-ի<ref>wwea</ref>։ [[պատկեր:Bergtocht van Gimillan (1805m.) naar Colle Tsa Sètse in Cogne Valley (Italië). Zicht op de omringende alpentoppen van Gran Paradiso 06.jpg|thumb|[[Գրան Պարադիսո ազգային պարկ]]ը, որը հիմնվել է 1922 թվականին, Իտալիայի ամենահին ազգային պարկն է:]] Այդուհանդերձ, Իտալիայի համար օդի աղտոտումը շատ լուրջ հիմնախնդիր է, հատկապես արդյունաբերական հյուսիսում։ 1990-ական թվականներին Իտալիան աշխարհում 10-րդն էր արդյունաբերական ածխածնի երկօքսիդի արտանետումների ծավալներով<ref name="Encyclopedia of the Nations">{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|title=Italy – Environment|publisher=Encyclopedia of the Nations|accessdate=2010 թ․ ապրիլի 7|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110104111601/http://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Italy-ENVIRONMENT.html|archivedate=2011 թ․ հունվարի 4|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիան ածխածնի երկօքսիդի արտադրությամբ աշխարհում 12-րդն է<ref>United Nations Statistics Division, Millennium Development Goals indicators: [http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= Carbon dioxide emissions ({{CO2}}), thousand metric tons of {{CO2}}] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091225014715/http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=749&crid= |date=25 December 2009 }} (collected by CDIAC)</ref><ref>Human-produced, direct emissions of carbon dioxide only. Excludes other greenhouse gases; land-use, land-use-change and forestry (LULUCF); and natural background flows of {{CO2}}</ref>։ Ծանրաբեռնված երթևեկությունը և խոշոր քաղաքներում գերբնակեցվածությունը շարունակում են սրացնել շրջակա միջավայրի և առողջապահական հիմնախնդիրները, չնայած այն հանգամանքին, որ 1970-80-ական թվականներին թունամշուշի (սմոգի) ծավալներն էականորեն կրճատվել էին։ Սմոգի առկայությունը երկրում դարձել է հազվադեպ երևույթ և էականորեն կրճատվել են նաև [[Ծծմբի օքսիդ (IV)|ծծմբի երկօքսիդի]] ծավալները<ref>[http://www.euro.who.int/document/hms/ehiexes_e.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100303051309/http://www.euro.who.int/document/hms/ehiexes_e.pdf|date=3 March 2010}}</ref>։ Բազմաթիվ գետահուներ և ափագծեր նույնպես աղտոտվել են արդյունաբերական և գյուղատնտեսական գործունեության արդյունքում։ Ջրի մակարդակի բարձրացման արդյունքում վերջին տարիներին [[Վենետիկ]]ի առանձին հատվածները պարբերաբար հայտնվում են ջրի տակ։ Արդյունաբերական գործունեության արդյունքում առաջացած թափոններից ոչ միշտ են ազատվում օրինական ճանապարհով, որն էլ իր հերթին ազդում է քաղաքացիների առողջության և շրջակա միջավայրի պահպանման գործընթացի վրա։ Վերջինիս վառ օրինակ է համարվում [[Սևեսոյի աղետ]]ը։ 1963-1990 թվականներին երկրում գործարկվել են մի շարք ատոմային ռեակտորներ, սակայն [[Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար]]ից և 1987 թվականին տեղի ունեցած ատոմային էներգիայի հարցին նվիրված հանրաքվեից հետո, ատմոային ծրագիրը կասեցվեց։ 2008 թվականին իտալական կառավարությունն ընդունել է որոշում՝ ֆրանսիական տեխնոլոգիաներով երկրում 4 ատոմակայաններ կառուցելու մասին։ Այդուհանդերձ, 2011 թվականին [[Ֆուկուսիմայի աղետ]]ից հետո, դարձյալ հանրաքվեով, այս որոշումը կասեցվեց<ref>{{cite web |author=Duncan Kennedy |url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |title=Italy nuclear: Berlusconi accepts referendum blow |publisher=Bbc.co.uk |date=հունիսի 14, 2011 |accessdate=2013 թ․ ապրիլի 20 |deadurl=no |archiveurl=https://www.webcitation.org/5zOE5XqnJ?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-13741105 |archivedate=2011 թ․ հունիսի 12 |df=dmy-all }}</ref>։ Անտառահատումները, անօրինական կառույցների տարածումը և հողերի վատ կառավարման քաղաքականությունը հանգեցրել է Իտալիայի լեռնային շրջանների էրոզիային։ Բնապահպանական այդպիսի խոշոր աղետներ են եղել 1963 թվականին տեղի ունեցած [[Վայոնտի ամբարտակ]]ի փլուզումը, 1998 թվականին տեղի ունեցած [[Սարնո]]յի<ref name="Sicily mudslide leaves scores dead">{{cite news|author=Nick Squires|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html#|title=Sicily mudslide leaves scores dead|date=հոկտեմբերի 2, 2009|accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 2|work=The Daily Telegraph|location=London|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091006082824/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6255575/Sicily-mudslide-leaves-scores-dead.html|archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref> և 2009 թվականի [[Մեսինա]]յի սելավային ջրհեղեղները։ ===Կենսաբազմազանություն=== {{main|Իտալիայի ֆաունա|Իտալիայի ֆլորա}} [[պատկեր:Wolf at Castello Belfort.jpg|thumb|[[Իտալական գայլ]]ը, որը հիմնականում բնակվում է [[Ապենինյան լեռներ]]ում և Արևմտյան Ալպերում, խորհրդանշական է լատինական և իտալական մշակույթների համար, որի վառ օրինակներից մեկը համարվում է [[Հռոմի ստեղծում|Հռոմի հիմնադրման մասին]] լեգենդը<ref>{{Cite book | publisher = Printed for A. Strahan | last = Livy | others = George Baker (trans.) | title = The history of Rome | year = 1797 }}</ref>:]] Իտալիան ունի կենսաբազմազանության և, հատկապես, ֆաունայի (կենդանական աշխարհի) խիստ բազմազանություն [[Եվրոպա]]յում։ Ըստ տարբեր հաշվարկների, Իտալիայում հանդիպում է շուրջ 57 000 կենդանատեսակ, այսինքն Եվրոպայի կենդանական աշխարհի տեսակների շուրջ 1/3-ը ներկայացված է Իտալիայում<ref>{{cite web|url=http://www.minambiente.it/sites/default/files/archivio/allegati/biodiversita/italian_fifth_report_cbd.pdf|title=ITALY'S FIFTH NATIONAL REPORT TO THE CONVENTION ON BIOLOGICAL DIVERSITY|publisher=Italian Ministry for the Environment, Land and Sea|accessdate=2015 թ․ մայիսի 17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150518094031/http://www.minambiente.it/sites/default/files/archivio/allegati/biodiversita/italian_fifth_report_cbd.pdf|archivedate=2015 թ․ մայիսի 18|df=dmy-all}}</ref>։ Ապենինյան թերակղզին գտնվում է [[Միջերկրական ծով]]ի կենտրոնական հատվածում՝ ձևավորելով յուրօրինակ միջանցք [[Եվրոպա]]յի և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի միջև։ Թերակղզու ափագիծը կազմում է շուրջ 8,000&nbsp;կմ։ Ժամանակին Իտալիայի տարածք են տեղափոխվել նաև այնպիսի կենդանատեսակներ, որոնք բնորոշ էին [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզուն]], [[Եվրասիա]]յին և [[Մերձավոր Արևելք]]ին։ Իտալիայի երկրաբանական բազմաշերտ կառուցվածքը, ներառյալ [[Իտալական Ալպեր]]ը և [[Ապենինյան լեռներ]]ը, Կենտրոնական Իտալիայի անտառապատ տարածքները և Հարավային Իտալիայում տարածված գարիգան և մակվիսը, նպաստում են ջերմ կլիմայի և բնական միջավայրի բազմազանությանը։ Իտալիայի ֆաունան ներառում է 4777 էնդեմիկ կենդանատեսակներ, ինչպես օրինակ [[սարդինական երկարականջ չղջիկ]]ը, [[կորսիկական ազնիվ եղջերու]], [[ակնոցավոր սալամանդրա]]ն, [[քարանձավային սալամանդրա]]ն, [[իտալական սալամանդրա]]ն,[[Մոնտե Ալբոի քարանձավային սալամանդրա]]ն, [[սարդինական տրիտոն]]ը, [[իտալական տրիտոն]]ը, [[իտալական գորտ]]ը, [[ապենինյան դեղին գորտ]]ը, [[լիպարյան մողես]]ը, [[սիցիլիական մողես]]ը, [[իտալական լորտու]]ն և [[սիցիլիակա կրիա]]ն։ Իտալիայում գրանցված են կաթնասունների 102 տեսակներ, ինչպես օրինակ [[ալպիական արջամուկ]]ը, [[ճստիկ սպիտակատամ]]ը (աշխարհի ամենափոքր կաթնասունը) և [[եվրոպական դաշտամուկ]]ը։ Խոշոր կաթնասուններից են [[իտալական գայլ]]ը, [[ապենինյան գորշ գայլ]]ը, [[պիրենեյան քարայծ]]ը, [[ալպիական քարայծ]]ը, [[խոշորատամ դելֆին]]ը, [[փոմփոլավոր վայրենակերպ]]ը և [[սպիտակակուրծք փոկ]]ը։ Իտալիայում գրանցված են նաև 516 թռչնատեսակներ և անողնաշարավորների 56213 տեսակներ։ Իտալիայում, ըստ տարբեր հաշվարկների, գրանցված են մոտ 5500 անոթային բուսատեսակներ<ref>Pignatti, S.,1982 ''Flora d’Italia''. Edagricole, Bologna, vol. 1–3, 1982</ref>։ Այդուհանդերձ, 2005 թվականի տվյալներով 6759 բուսատեսակներ գրանցված են «Իտալիայի անոթային ֆլորայի տեղեկատուի» մեջ <ref>[http://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/3767/1/Guarino%20et%20al,%20bioidentify.pdf Riccardo Guarino, Sabina Addamiano, Marco La Rosa, Sandro Pignatti ''Flora Italiana Digitale'':an interactive identification tool for the Flora of Italy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161226162840/https://www.openstarts.units.it/dspace/bitstream/10077/3767/1/Guarino%20et%20al%2C%20bioidentify.pdf |date=26 December 2016 }}</ref>։ Ալպերում՝ մինչև 800 մ բարձրության վրա, աճում են լեռնային լայնատերև անտառները ([[կաղնի]], շագանակենի, հացենի, թխկի), 800 – 1800 մ բարձրություններում՝ (գորշ անտառահողերում, լեռնային հումուսային հողերում և ռենձիններում)՝ հաճարենին և փշատերև անտառները, ավելի բարձր՝ լեռնամարգագետնային հողերում, թփուտները և ենթալպյան ու ալպյան մարգագետինները։ Պադանի հարթավայրում տարածված է կուլտուրացված բուսականությունը, Ապենիններում և [[Սիցիլիա]] ու [[Սարդինիա]] կղզիներում (մինչև 500–600 մ բարձրությունները), շագանակագույն և հրաբխային հողերում՝ մշտադալար խցանակաղնին, [[սոճի]]ն, թփուտները, 1000–1500 մ բարձր՝ լեռնային լայնատերև անտառները։ Կենսաաշխարհագրական տեսանկյունից՝ Իտալիայի ֆլորան բաժանվում է [[Ցիրկումբորեալ շրջան|Ցիրկումբորեալ]] կամ Կանադա-եվրոպական և [[Միջերկրածովյան շրջան]]ների միջև։ Իտալիան վավերացրել է «Վայրի բնության, կենդանիների և բնական կենսապայմանների պահպանման Բեռնի կոնվենցիան» և «92/43/EEC դիրեկտիվը», որոնք երկուսն էլ փորձում են ապահովել Իտալիայի ֆլորայի և ֆաունայի պաշտպանությունը։ === Կլիմա === {{Main|Իտալիայի կլիմա}} [[պատկեր:Isola di Levanzo, Sicilia, Italia.jpg|thumb|[[Հարավային Իտալիա]]ն ունի [[միջերկրածովյան կլիմա]]]] Շնորհիվ թերակղզու ձգվածության և, հիմնականում, լեռնային աշխարհագրական դիրքին, Իտալիայի կլիման խիստ բազմազան է։ Հյուսիսային և Կենտրոնական մասերի ցամաքային հատվածներում, [[մերձարևադարձային մուսսոնային կլիմա]]յին հաջորդում են [[խոնավ ցամաքային կլիմա]]ն և [[ծովային կլիմա]]ն։ Մասնավորապես, [[Պադանի հարթավայր]]ն ունի հիմնականում մայրցամաքային կլիմա, որն արտահայտվում է խիստ ձմեռներով և շոգ ամառներով<ref>Adriana Rigutti, ''Meteorologia'', Giunti, p. 95, 2009.</ref><ref>Thomas A. Blair, ''Climatology: General and Regional'', Prentice Hall pages 131–132</ref>։ [[Լիգուրիա]]յի, [[Տոսկանա]]յի ափամերձ հատվածներում և Հարավային Իտալիայում հիմնականում գերիշխող է [[միջերկրածովյան կլիմա]]ն ([[Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում]] Csa): Թերակղզու ցամաքային հատվածներում, սկսած բարձունքներից մինչև դաշտավայրեր, կլիման բազմազան է։ Մասնավորապես, ձմեռային ամիսներին եղանակն այստեղ ցուրտ է, խոնավ, իսկ տեղումների քանակը՝ բարձր։ Ափամերձ պրովինցիաներում ձմեռը մեղմ է, իսկ ամառը՝ տաք և չոր։ Ընդորում, մերձափնյա հատվածներում ամառը բավականին շոգ է։ Ձմռան ամիսներին միջին ջերմաստիճանը կազմում է 0&nbsp;°C-ից (32&nbsp;°F) (Ալպերի հատված) մինչև 12&nbsp;°C (54&nbsp;°F)` Սիցիլիայում։ Ամռան ամիսներին միջին ջերմաստիճանը կազմում է 20&nbsp;°C-ից (68&nbsp;°F) մինչև 25&nbsp;°C (77&nbsp;°F): Հուլիսի միջին ջերմաստիճանն ալպերի ստորոտում 20-22&nbsp;°C է, Պադանի հարթավայրում՝ 22-24&nbsp;°C, Ապենինյան թերակղզում և կղզիներում՝ 23-28&nbsp;°C։ Սիրոկո քամիների հետևանքով ջերմաստիճանը բարձրանում է 40&nbsp;°C-ից 45&nbsp;°C։ Ալպերում՝ 3500 մ բարձրությունից վեր, հուլիսին ջերմաստիճանն իջնում է մինչև 0&nbsp;°C։ Ձմռան ամիսները երկրի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածներում աչքի են ընկնում երկարատև ցուրտ, մառախլապատ և ձյունառատ եղանակով, իսկ հարավային հատվածներում՝ արևային եղանակով։ Ամառային ամիսները երկրի հյուսիսային և կենտրոնական հատվածներում տաք են և խոնավ։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանն ալպերի ստորոտում և Պադանի հարթավայրում մոտ 0&nbsp;°C է, Ապենինյան թերակղզում և կղզիներում՝ 1-12&nbsp;°C։ Ալպերում հաճախ են լինում -15&nbsp;°C-ից-20&nbsp;°C սառնամանիքներ։ Գարնան և աշնան ամիսներին եղանակն անձրևային է<ref>{{cite web|title=Climate Atlas of Italy|url=http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|publisher=Network of the Air Force Meteorological Service|accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 30|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114223307/http://clima.meteoam.it/atlanteClimatico.php?ling=eng|archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 14|df=dmy-all}}</ref>։ Տեղումների տարեկան քանակն Արևելյան Ալպերում և Ապենինների հյուսիսում, ինչպես նաև լեռների արևմտյան լանջերին ավելի քան 3000 մմ է, արևելյան լանջերին և ներքին շրջաններում՝ 600-800 մմ, կղզիներում՝ 500 մմ։ == Քաղաքականություն == {{Main|Իտալիայի քաղաքականություն}} Իտալիան, սկսած 1946 թվականի հունիսի 2-ից, [[ունիտար պետություն|ունիտար]] խորհրդարանական պետություն է, երբ 1946 թվականին տեղի ունեցած սահմանադրական հանրաքվեի արդյունքում միապետությունը լուծարվել է։ Իտալիայի գլուխը երկրի նախագահն է ({{lang-it|Presidente della Repubblica}}): Ներկայումս այդ պաշտոնը զբաղեցնում է [[Սերջիո Մատարելլա]]ն։ Երկրի նախագահն ընտրվում է [[Իտալիայի խորհրդարան]]ի կողմից՝ 7 տարի ժամկետով։ Ընդորում, ընտրությունը տեղի է ունենում միացյալ նիստի՝ երկու պալատների միացյալ քվեարկության արդյունքում։ Իտալիան ունի գրված ժողովրդավարական սահմանադրություն, որը մշակվել է Սահմանադրական ասամբլեա կողմից։ Վերջինս ձևավորվել է հակաֆաշիստական բոլոր ուժերի ներկայացուցիչներից, ովքեր պայքարում էին [[Իտալական քաղաքացիական պատերազմ]]ի ժամանակ պայքարում էին ֆաշիստական ուժերի դեմ<ref>Smyth, Howard McGaw Italy: From Fascism to the Republic (1943–1946) ''The Western Political Quarterly'' vol. 1 no. 3 (pp. 205–222), September 1948.{{jstor|442274}}</ref>։ === Կառավարություն === {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = right | ուղղություն = Horizontal | վերնագիր = | լայնություն = 250 | պատկեր1 = Mario Draghi 2021 (cropped).jpg | նկարագրություն1 =<center>[[Մարիո Դրագի]]՝<br><small>Իտալիայի վարչապետ (սկսած 2021 թվականից)</small></center> | պատկեր2 =Sergio Mattarella Presidente della Repubblica Italiana.jpg | նկարագրություն2 = <center>[[Սերջիո Մատարելլա]]՝<br><small>Իտալիայի նախագահ (սկսած 2015 թվականից)</small></center> }} Իտալիան ունի խորհրդարանական կառավարություն, որը հիմնված է համամասնական ներկայացուցչության ընտրական համակարգի վրա։ Խորհրդարանն իտալիայում երկպալատ է։ Ստորին պալատն ի[[Իտալիայի պատգամավորների պալատ|տալիայի պատգամավորների պալատ]]ն է, իսկ վերին պալատը՝ [[Իտալիայի Սենատ]]ը, որը տեղակայված է [[Պալացցո Մադամա]] նստավայրում։ Երկու պալատներն էլ ունեն միևնույն իրավասությունները։ Վարչապետը, որը հաճախ կոչվում է նաև Նախարարների խորհրդի նախագահ ({{lang-it|Presidente del Consiglio dei Ministri}}), կառավարության գլուխն է։ Վարչապետը և կաբինետը նշանակվում են երկրի նախագահի կողմից, սակայն ընտրվում են երկրի խորհրդարանի կողմից։ Ներկայումս վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնում է [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն, ով ներկայացնում է [[Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցություն]]ը։ Վարչապետը Նախարարների խորհրդի նախագահն է, որն իրենից ներկայացնում է երկրի գործադիր մարմինը։ Վերջինս իրականացնում է երկրի գործադիր իշխանությունը, ինչպես նաև պետական հիմնական քաղաքականությունը՝ արտաքին և ներքին քաղաքականության շրջանակներում։ Խորհրդի ձևաչափը նման է խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող մյուս երկրների գործադիր իշխանությանը, բայց Իտալիայի կառավարության առաջնորդն իրավասու չէ պահանջելու խորհրդարանի ցրումը։ Խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող մյուս պետությունների գործադիր մարմնից Խորհուրդը տարբերվում է նաև նրանով, որ հետախուզությունների և տեղեկատվության քաղաքական պատասխանատվությունը դրվում է Նախարարների խորհրդի նախագահի վրա։ Դրա շնորհիվ, վարչապետն ունի բացառիկ իրավասություն կորդինացնելու տեղեկատվական քաղաքականությունները, կառավարելու ֆինանսական ռեսուրսները և ուժեղացնել ազգային կիբեռանվտանգությունը, ընդունելու և պաշտպանելու պետական գաղտնիքը, իրավասություն տալու գործակալներին՝ իրականացնելու գործողություններ Իտալիայում և նրա սահմաններից դուրս, երբ վտանգի տակ է գտնվում իրավունքն ու օրենքը<ref>{{cite web|url=http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|title=About us – Sistema di informazione per la sicurezza della Repubblica|website=www.sicurezzanazionale.gov.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150329090926/http://www.sicurezzanazionale.gov.it/sisr.nsf/english/about-us.html|archivedate=2015 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Camera dei deputati Aula Palazzo Montecitorio Roma.jpg|thumb|Պատգամավորների պալատն իտալիայի խորհրդարանի ստորին պալատն է:]] Իտալիայի խորհրդարանի յուրահատկությունն արտասահմանում բնակվող իտալացիների շահերի ներկայացումն է։ 12 պատգամավորներ և 6 սենատորներ ընտրվում են 4 մայրցամաքային տարածքներից։ Այսինքն, այդ պատգամավորները և սենատորներն ընտրվում են այլ երկրներում առկա իտալական համայնքներից։ Ի հավելումն, Իտալիայի սենատում կան սենատորների փոքր խումբ, ովքեր ընտրվում են ցմահ։ Վերջիններս ընտրվում են նախագահի կողմից՝ «սոցիալական, գիտական, արվեստի և գրականության ոլորտներում ունեցած անգնահատելի ներդրման համար»։ Հանրապետության նախկին նախագահները նաև ցման սենատորներ են։ Իտալիայի երեք խոշոր քաղաքական կուսակցություններն են [[Հյուսիսի լիգա]]ն, [[Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցություն]]ը և [[Հինգ աստղ շարժում]]ը։ 2018 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ այս երեք կուսակցությունները Պատգամավորների խորհրդում ստացել հնարավոր 630 մանդատներից 614-ը, իսկ Սենատում՝ 315 մանդատներից 309-ը<ref>{{cite web|url=https://www.thelocal.it/20180321/italy-new-parliament|title=Italy's new parliament is younger, more diverse and more female|date=մարտի 21, 2018|publisher=}}</ref>։ Մանդատների մեծ մասը ստացել է Լուիջի Դի Մայոյի Հինգ աստղ շարժումը, մնացածը բաշխվել են [[Սիլվիո Բերլուսկոնի]]ի [[Առաջ Իտալիա]] կուսակցության, որն աջ-կենտրոնամետ կոալիցիա է ձևավորել Մատեո Սալվինիի «Հյուսիսի լիգա» և Ջիորջիա Մելոնիի «Իտալիայի եղբայրներ» կոալիցիաների հետ։ Մանդատները բաշխվել են նաև [[Մատտեո Ռենզի]]ի Իտալիայի դեմոկրատական կուսակցության միջև, որը կոալիցիա է ստեղծել ձախ-կենտրոնամետ «Տրենտինո Տիրոլի ինքնավար կուսակցության», «Հարավային Տիրոլի ժողովրդական կուսակցության» և անկախ «Ազատություն և հավասարություն կուսակցության» հետ։ === Իրավունք և արդարադատություն === {{Main|Իրավունքն Իտալիայում|Արդարադատությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Rome (IT), Corte Suprema di Cassazione -- 2013 -- 3787.jpg|thumb|Իտալիայի բարձրագույն վճռաբեկ դատարանի գլխավոր մասնաշենքը:]] Իտալական իրավական համակարգը հիմնված է [[հռոմեական իրավունք]]ի վրա, որը հետագայում փոփոխվել է [[Նապոլեոնի օրենսգիրք|Նապոլեոնի օրենսգրքի]] և նորմատիվ իրավական այլ ակտերի կողմից։ Իտալիայի բարձրագույն վճռաբերկ դատարանը երկրի բարձրագույն դատական մարմինն է։ Այստեղ կարող են դիմել ոչ միայն քրեական, այլև քաղաքացիական գործերի համար։ Իտալիայի սահմանադրական դատարանը ({{lang-it|Corte Costituzionale}}) ստուգում է ընդունված օրենքների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը և ստեղծվել է [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո։ Առավել խորանալով 19-րդ դարի կեսերին՝ իտալական կազմակերպված հանցագործությունը («մաֆիա» հասկացությունը) և հանցագործ կազմակերպությունները Հարավային Իտալիայի որոշ մարզերում ներթափանցել են սոցիալական և տնտեսական կյանք։ Իտալիայում գործող ամենահայտնի մաֆիական կազմակերպությունը [[Կոզա նոստրա]]ն է (սիցիլիական մաֆիան), որը հետագայում տարածվեց աշխարհի մի շարք երկրներում և, հատկապես, [[Միացյալ Նահանգներ]]ում։ Մաֆիայի եկամուտները կազմում են իտալական ՀՆԱ-ի<ref>{{cite web |url=http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |title=Confesercenti, la crisi economica rende ancor più pericolosa la mafia |author=Claudio Tucci |date=նոյեմբերի 11, 2008 |work=Confesercenti |publisher=Ilsole24ore.com |language=Italian |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427081220/http://www.ilsole24ore.com/art/SoleOnLine4/Economia%20e%20Lavoro/2008/11/confesercenti-mafia-racket-pizzo.shtml?uuid=20ff3b9c-afe7-11dd-8057-9c09c8bfa449 |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 27 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |title=Italy claims finally defeating the mafia |author=Nick Squires |date=հունվարի 9, 2010 |work=The Daily Telegraph |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429173631/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/6957240/Italy-claims-finally-defeating-the-mafia.html |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df=dmy-all }}</ref> 9 %-ը<ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html?_r=1|work=The New York Times|title=Mafia crime is 7% of GDP in Italy, group reports|first=Peter|last=Kiefer|date=հոկտեմբերի 22, 2007|accessdate=2011 թ․ ապրիլի 19|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110501085052/http://www.nytimes.com/2007/10/22/world/europe/22iht-italy.4.8001812.html?_r=1|archivedate=2011 թ․ մայիսի 1|df=dmy-all}}</ref>։ 2009 թվականին հրապարակված զեկույցներից մեկի համաձայն, Իտալիայի 610 [[կոմունա]]ներում [[մաֆիա]]յի ազդեցությունը բավականին մեծ է։ Այս կոմունաներում բնակվում է 13 միլիոն մարդ և արտադրվում Իտալիայի ՀՆԱ-ի 14,6 %-ը<ref>{{cite web|url=http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |title=Rapporto Censis: 13 milioni di italiani convivono con la mafia |author=Maria Loi |date=հոկտեմբերի 1, 2009 |work=Censis |publisher=Antimafia Duemila |language=Italian |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429082416/http://www.antimafiaduemila.com/content/view/20052/78/ |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 }}</ref><ref>{{cite news| url=https://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| work=The Guardian| location=London| title=Mafia's influence hovers over 13&nbsp;m Italians, says report| first=Tom| last=Kington| date=հոկտեմբերի 1, 2009| accessdate=2010 թ․ մայիսի 5| deadurl=no| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130908050448/http://www.theguardian.com/world/2009/oct/01/mafia-influence-hovers-over-italians| archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 8| df=dmy-all}}</ref>։ [[Կալաբրիա]]յի [[Նդրանգետա]]ն միայն, որը ներկայումս Իտալիայի ամենահզոր մաֆիական կազմակերպությունն է, պատասխանատու է երկրի ՀՆԱ-ի 3 %-ի արտադրության համար<ref>{{cite web |url=http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |title=Italy: Anti-mafia police arrest 35 suspects in northern Lombardy region |author=ANSA |date=մարտի 14, 2011 |work=adnkronos.com |publisher=Mafia Today |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 21 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429100220/http://mafiatoday.com/sicilian-mafia-ndrangheta/italy-anti-mafia-police-arrest-35-suspects-in-northern-lombardy-region/ |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df=dmy-all }}</ref>։ Այդուհանդերձ, 1000 մարդուց միայն 0.013-ն են միջինում իրականացնում հանցագործություն և այս ցուցանիշներով Իտալիան աշխարհի պետությունների ցանկում 47-րդն է<ref name="NationMaster.com">{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|title=Crime Statistics – Murders (per capita) (most recent) by country|publisher=NationMaster.com|accessdate=2010 թ․ ապրիլի 4|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080929181837/http://www.nationmaster.com/graph/cri_mur_percap-crime-murders-per-capita|archivedate=2008 թ․ սեպտեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref> (62 պետությունների շարքում)։ Երկիրը բռնաճնշումների ցուցանիշով աշխարհում 43-րդն է (65 պետությունների շարքում) և սա բավականին ցածր ցուցանիշ է՝ զարգացած պետությունների շրջանում։ ==== Օրենքի գերակայություն ==== {{Հիմնական|Օրենքի գերակայությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Alfa-Romeo159-Carabinieri-di-Roma.JPG|thumbnail|Իտալական կարաբիներների ուժերին պատկանող [[Ալֆա Ռոմեո]] ավտոմեքենան]] Իրավունքի առաջնայնությունն ու օրենքի գերակայությունն Իտալիայում ապահովվում են ոստիկանական ուժերի կողմից, որոնցից 5-ն իտալական ազգային գործակալություններ են, այսինքն պետական կառույցներ են։ [[Իտալիայի պետական ոստիկանություն]]ը ({{lang-it|Polizia di Stato}}) երկրի ազգային քաղաքացիական ոստիկանությունն է։ Բացի պարեկությունից, հետաքննությունից և օրենքի գերակայության ապահովումից, ոստիկանությունը պարեկություն է իրականացնում նաև Ավտոստրադայում (Իտալիայի ճեպընթացների համակարգ) և ապահովում է երկաթուղու, կամուրջների և ջրային ճանապարհների ու մերձափնյա հատվածների անվտանգությունը։ [[Կարաբիներներ]]ը, որը հաճախ անվանում են նաև Արմա դե Կարաբինիերի, ժանդարմերիայի (ոստիկանության) զորքերի իրավասություններ ունեցող մարմին են։ Բացի այդ, այս մարմինն իրականացնում է նաև երկրի ռազմական ոստիկանության իրավասությունները։ [[Ֆինանսական գվարդիա]]ն ({{lang-it|Guardia di Finanza}}) Իտալիայի էկոնոմիկայի և ֆինանսների նախարարության ենթակայության տակ գտնվող ուժեր են, որոնք ունեն ոստիկանական լիազորություններ։ Վերջիններս պատասխանատու են ֆինանսական, տնտեսական, դատական և հանրային անվտանգության համար։ Քրեակատարողական ոստիկանությունը ({{lang-it|Polizia Penitenziaria}}) համակարգում է իտալական բանտային համակարգը և կազմակերպում ձերբակալվածների և կալանավորվածների տեղափոխությունը։ ==== Ոչ ավանդական հարաբերություններն ու օրենսդրությունը ==== Մինչև 2016 թվականն Իտալիան մնում էր [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի վերջին երկիրը, որը չէր ճանաչում [[Նույնասեռ ամուսնություն|նույնասեռ ամուսնություններ]]ը կամ միասեռականների քաղաքացիական միությունները, ինչը հանգեցնում էր [[Գեյ շքերթ|գեյ շքերթ]]ների մասնակիցների բողոքների ցույցերի<ref>{{cite web|url=https://www.svoboda.org/content/article/27507945.html|title=В Италии – демонстрации в поддержку закона об однополых браках|publisher=Радио Свобода|first=|last=|date=2016-01-24|accessdate=2016-01-30}}</ref>։ 2016 թվականի մայիսի 11-ին [[Իտալիայի պատգամավորների պալատ]]ը ձայների մեծամասնությամբ (372 կողմ, 51 դեմ և 99 ձեռնպահ) հավանություն տվեց Իտալիայում «Քաղաքացիական միությունների մասին» օրենքին։ Ընդ որում, այդտեղ խոսք չէր գնում քաղաքացիական միությունների ու ամուսնությունների հավասարեցման մասին<ref>{{cite web|url= https://www.repubblica.it/politica/2016/05/11/news/unioni_civili_voto_fiducia_camera-139563931/?ref=HREA-1|title= Unioni civili, storico sì alla Camera: sono legge. Renzi: "Lotta da fare senza contare voti"|author = Piera Matteucci|date =2016-05-11|website = |publisher= la Repubblica |accessdate= 2016-05-12|lang= it|archiveurl= |archivedate= }}</ref>։ Իտալիան չեղարկեց միասեռականության քննադատության համար քրեական պատասխանատվության մասին օրենքը։ Իտալական խորհրդարանը չաջակցեց այն օրենսդրական նախագծին, որով նախատեսվում էր ազատազրկում [[ԼԳԲՏ]] քննադատության համար։ [[Իտալիայի Սենատ]]ի (խորհրդարանի վերին պալատ) 2021 թվականի հոկտեմբերի 27-ի նիստի ժամանակ պատգամավորների մեծամասնությունը դեմ քվեարկեց այս նախաձեռնությանը<ref>[https://vsirazom.ua/news/italiya-vidhylyla-zakon-pro-kryminalnu-vidpovidalnist-za-krytyku-gomoseksualizmu Італія відхилила закон про кримінальну відповідальність за критику гомосексуалізму | Всі разом!]</ref>։ Իտալիայում մարմնավաճառությունը չի հանդիսանում օրենքով թույլատրելի գործունեություն։ 1958 թվականից գործող օրենքով արգելված է ոչ միայն կանանց վաճառքն ու մարմնավաճառության նպատակով շահագործումը, այլև դրան նպաստելու ցանկացած ձևն ու հրահրումը՝ ինչպես շահադիտական նպատակներով, այնպես էլ առանց դրա։ Իտալիայում չկան [[հասարակաց տուն|հասարակաց տներ]], սակայն փողոցներում հնագույն մասնագիտությամբ զբաղվում են տասնյակ հազարավոր կանայք, հիմնականում՝ ներգաղթյալներ<ref>[https://books.google.ru/books?id=AUSYEtGbaVoC Prostitution and the State in Italy, p.213]</ref><ref>[https://books.google.ru/books?id=gbAUdBR2f5sC The Politics of Prostitution, p.165]</ref><ref>[https://euobserver.com/social/29340 EUobserver / Romanian sex workers most prevalent in EU]</ref>։ Իտալիայում [[նուդիզմ]]ն օրինականացվել է 2006 թվականին, իսկ [[նուդիստական լողափ]]եր տարեկան այցելում է մոտ 600 հազար մարդ<ref>{{cite web|url=https://realty.newsru.com/article/13jul2016/milan|title=Первый в Италии нудистский ресторан откроется в Милане|author =|date =2016-07-13|website = |publisher=NEWSru.com|accessdate= 2016-07-13|lang=|archiveurl= |archivedate= }}</ref>։ === Արտաքին քաղաքականություն === {{Հիմնական|Իտալիայի արտաքին քաղաքականություն}} [[պատկեր:EU High Representative Mogherini Walks With Italian FM Gentioni Prior to First Working Session of G7 Ministerial Meeting cropped.jpg|thumb|Վարչապես [[Պաոլո Ջենտիլոնի]]ն և [[ԵՄ]] արտաքին հարաբերությունների և անվտանգության բարձրագույն հանձնակատար [[Ֆեդերիկա Մոգերինի]]ն:]] Իտալիան [[Եվրոպական տնտեսական համագործակցություն|Եվրոպական տնտեսական համագործակցության]], որի գործառույթները ներկայումս փոխանցվել են [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]]ը, և [[ՆԱՏՕ]]-ի հիմնադիր անդամ է։ Իտալիան [[ՄԱԿ]]-ի անդամ է դարձել 1955 թվականին։ Բացի այդ, երկիրն անդամակցում և աջակցում է միջազգային մի շարք կազմակերպությունների, ինչպես օրինակ [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը]] (ՏՀԶԿ), [[Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն|Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության]]ը (ԱՀԿ), [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությանը]] (ԵԱՀԿ), [[Եվրոպայի Խորհուրդ|Եվրոպայի Խորհրդին]], [[Մեծ յոթնյակ]]ին և [[Կենտրոնական եվրոպական նախաձեռնություն|Կենտրոնական եվրոպական նախաձեռնությանը]]։ Վերջին տարիներին Իտալիան ստանձնել միջազգային որոշ կազմակերպությունների նախագահությունը։ Այսպես, 2018 թվականին նա դարձել է [[Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն|ԵԱՀԿ]]-ի, 2017 թվականին՝ [[Մեծ յոթնյակ]]ի, 2014 թվականի հուլիսից-դեկտեմբեր ամիսներին՝ Եվրոպայի Խորհրդի նախագահող պետություն։ Իտալիան եղել է նաև [[ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդ|ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի]] ոչ մշտական անդամ։ Վերջին անգամ Խորհրդի անդամ է եղել 2017 թվականին։ Իտալիան մեծապես աջակցում է բազմակողմ միջազգային քաղաքականությանը, թե ՄԱԿ-ի կողմից իրականացվող ծրագրերի, թե սեփական և համաեվրոպական ծրագրերի շրջանակներում։ 2013 թվականի տվյալներով, Իտալիայի զինված ուժերի 5296 զինծառայողներ իրենց ծառայությունն են անցնում արտերկրում։ Իտալիան ներգրավված է ՄԱԿ-ի և ՆԱՏՕ-ի կողմից իրականացվող խաղաղապահ առաքելություններում։ Ընդորում, ՄԱԿ-ի կազմում խաղաղապահ առաքելություն է իրականացնում 33 երկրներում։ Իտալացի զինվորականներն աշխատում են նաև ՆԱՏՕ-ի միջազգային պատվիրակություններում<ref>{{cite web|title=MISSIONI/ATTIVITA’ INTERNAZIONALI DAL 1 October 2013 AL 31 December 2013 – SITUAZIONE AL 11.12.2013|url=http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20dicembre%202013.pdf|publisher=Italian Ministry of Defence|accessdate=2014 թ․ հունվարի 27|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140201175427/http://www.difesa.it/OperazioniMilitari/Documents/SIT%20ANNO%202013%20al%2011%20dicembre%202013.pdf|archivedate=2014 թ․ փետրվարի 1|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական խաղաղապահ ուժերի մեծ մասը ՄԱԿ-ի կազմում խաղաղապահ առաքելություն են իրականացրել [[Սոմալի]]ում, [[Մոզամբիկ]]ում և [[Արևելյան Թիմոր]]ում, իսկ ՆԱՏՕ-ի կազմում՝ [[Բոսնիա]]յում, [[Կոսովո]]յում և [[Ալբանիա]]յում։ 2003 թվականի փետրվարից Իտալիան 2000 զինծառայողներ է տեղակայել նաև [[Աֆղանստան]]ում, որոնք այնտեղ են եղել [[Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժեր]]ի կազմում։ Իտալիան աջակցում է [[Իրաք]]ում խաղաղության և կայունության հաստատման միջազգային փորձերին, սակայն 2006 թվականին երկիրն իրաքից հանել իր 3200 հոգուց բաղկացած անձնակազմը, որոնք իրականացնում էին միայն մարդասիրական գործունեություն և քաղաքացիական անձանց պաշտպանություն։ 2006 թվականի օգոստոսին Իտալիան 2450 զինծառայողներ կենտրոնացրեց [[Լիբանան]]ում, ովքեր ՄԱԿ-ի կազմում պետք է իրականացնեին խաղաղապահ առաքելություն<ref name="NewsMax">"[http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml Italian soldiers leave for Lebanon] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060902001118/http://www.corriere.it/Primo_Piano/Cronache/2006/08_Agosto/29/libano.shtml |date=2 September 2006 }} Corriere della Sera, 30 August 2006</ref>։ Իտալիան համարվում է [[Պաղեստինյան ազգային վարչություն|Պաղեստինյան ազգային վարչության]] ամենախոշոր ֆինանսավորողներից մեկը։ Միայն 2013 թվականին իտալական կառավարությունը վարչության հաշվին փոխանցել է 60 միլիոն եվրո<ref>{{cite news|title=Italy donates 60 million euros to PA|url=http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|accessdate=2014 թ․ հունվարի 27|newspaper=[[Ma'an News Agency]]|date=սեպտեմբերի 4, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018104825/http://www.maannews.net/eng/ViewDetails.aspx?ID=626926|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref>։ === Ռազմական ոլորտ === {{Հիմնական|Իտալիայի զինված ուժեր}} [[պատկեր:Cavour (550).jpg|thumb|[[MM Cavour]] ավիակիրը]] [[պատկեր:Eurofighter Typhoon 02.jpg|thumb|Իտալիայի զինված ուժերի [[Eurofighter Typhoon]] կործանիչը]] [[Իտալիայի ցամաքային զորքեր]]ը, [[Իտալիայի ռազմածովային ուժեր|ռազմածովային ուժերը]], [[Իտալիայի ռազմաօդային ուժեր|ռազմաօդային ուժերը]] և [[կարաբիներներ]]ը միասին կազմում են [[Իտալիայի զինված ուժեր]]ը, որը գտնվում է Բարձրագույն պաշտպանական խորհրդի հրամանատարության տակ։ Վերջինիս կազմը հաստատում է երկրի նախագահը։ Սկսած 2005 թվականից Իտալիայում ծառայությունը կամավոր է<ref>{{cite web |url=http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |title=Law n°226 of&nbsp;August 23, 2004 |publisher=Camera.it |accessdate=2012 թ․ հուլիսի 13 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117013103/http://www.camera.it/parlam/leggi/04226l.htm |archivedate=2013 թ․ հունվարի 17 |df=dmy-all }}</ref>։ 2010 թվականին Իտալիայի զինված ուժերում ծառայում էին 293, 202 զինծառայողներ<ref name="IISS">"The Military Balance 2010", pp. 141–145. International Institute for Strategic Studies, 3 February 2010.</ref>, որոնցից 114,778-ը կարաբիներներ էին<ref>{{cite web|language=Italian |url=http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |title=Nota aggiuntiva allo stato di previsione per la Difesa per l'anno 2009 |author=Italian Ministry of Defence |accessdate=2014 թ․ հուլիսի 11 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110504073613/http://www.difesa.it/NR/rdonlyres/5EF11493-59DD-4FB7-8485-F4258D9F5891/0/Nota_Aggiuntiva_2009.pdf |archivedate=2011 թ․ մայիսի 4 }}</ref>։ 2010 թվականի տվյալներով, ռազմական ծախսերի տեսանկյունից Իտալիան աշխարհում 10-րդն է։ Միայն 2009 թվականին, երկրի ռազմական ծախսերը կազմել են $35.8&nbsp;միլիարդ, որը կազմում է երկրի ՀՆԱ-ի 1.7%-ը։ Լինելով [[ՆԱՏՕ]]-ի ատոմային զենքի տարածման ռազմավարության մասնակից՝ Իտալիայում են տեղակայված ամերիկյան B61 տիպի ատոմային ռումբեր, որոնք գտնվում են [[Գհեդի]]ի և [[Ավիանոյի ավիաբազա]]ներում<ref>{{cite web|url=http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |title=NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe – part 1 |format=PDF |year=2005 |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |author=Hans M. Kristensen / Natural Resources Defense Council |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110101060355/http://www.nrdc.org/nuclear/euro/euro_pt1.pdf |archivedate= հունվարի 1, 2011 |df= }}</ref>։ Իտալիայի բանակը երկրի ազգային ցամաքային ուժերն են։ 2008 թվականի տվյալներով, երկրի ցամաքային ուժերի կազմում ծառայում են 109,703 զինծառայողներ։ Առավել կիրառելի մարտական տեխնիկաներից են [[Դարդո (ՀՄՄ)|Դարդո]] տիպի [[հետևակի մարտական մեքենա]]ն, [[Centauro]] հակատանկային համակարգը և [[Արիետե]] տանկը։ Բացի այդ, հետևակի կողմից կիրառվում են նաև [[Agusta A129 Mangusta]] տիպի հարձակողական ուղղաթիռներ, որոնք վերջին տարիներ օգտագործվել են ԵՄ-ի, ՆԱՏՕ-ի և ՄԱԿ-ի առաքելությունների ժամանակ։ Իտալիայի ցամաքային ուժերում առկա են նաև մեծ քանակությամբ [[Լեոպարդ-2]] տիպի տանկեր և [[M113 (զրահափոխադրիչ)|M113]] տիպի զրահափոխադրիչներ։ Իտալիայի ռազմածովային ուժերը, 2008 թվականի դրությամբ, ուներ 35,200 զինծառայողներից բաղկացած անձնակազմ։ Ռազմածովային ուժերի կազմում գրանցված են 85 ռազմանավեր և 123 կործանիչներ<ref>{{cite web |url=http://www.marina.difesa.it/ |title=Marina Militare (Italian military navy website) |publisher=Marina.difesa.it |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |language=Italian |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124010636/http://www.marina.difesa.it/ |archivedate=2010 թ․ նոյեմբերի 24 |df=dmy-all }}</ref>։ Նավատորմն առաջնորդվում է [[օվկիանոսային ռազմավարություն|օվկիանոսային ռազմավարությամբ]]։ Մեր օրերում իտալական ռազմական նավատորմը, լինելով ԵՄ-ի և ՆԱՏՕ-ի անդամ պետության զինված ստորաբաժանում, մասնակցել է բազմաթիվ խաղաղապահ գործողությունների և կոալիցիոն առաջադրանքների ամբողջ աշխարհում։ Իտալիայի ռազմաօդային ուժերը, 2008 թվականի տվյալներով, ուներ 43,882 զինծառայողներից բաղկացած անձնակազմ։ Ուժերի հաշվեկշռում գրանցված են 585 ինքնաթիռներ, ներառյալ 219 մարտական կործանիչներ և 114 ուղղաթիռներ։ Անձնակազմի տեղափոխությունն իրականացվում է [[Lockheed Martin C-130J Super Hercules]] և [[C-27J Spartan]] տիպի ինքնաթիռներով։ Իտալիայի զինված ուժերի գլխավոր ստորաբաժանումներից մեկը Կարաբիներներն են, որի կազմի մեջ են մտնում իտալական ժանդարմերիան և ռազմական ոստիկանությունը։ Կարաբիներների հիմնական խնդիրը ռազմական և քաղաքացիական անվտանգության ապահովումն է՝ իրավունքի առաջնայնության և օրենքի գերակայության շրջանակներում։ Չնայած կարաբիներների տարբեր ստորաբաժանումները կցված են այս կամ այն նախարարությանը և ունեն հստակ լիազորությունների շարք, զորատեսակը ենթակա է ներքին գործերի նախարարությանը, երբ անհրաժեշտություն է լինում պահպանելու հասարակական կարգը և անվտանգությունը<ref>{{cite web|url=http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|title=The Carabinieri Force is linked to the Ministry of Defence|publisher=Carabinieri|accessdate=2010 թ․ մայիսի 14|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430214042/http://www.carabinieri.it/Internet/Multilingua/EN/GoverningBodies/|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref>։ === Վարչական բաժանում === {{Հիմնական|Իտալիայի մարզեր|Իտալիայի մետրոպոլ քաղաքներ|Իտալիայի պրովինցիաներ|Կոմունա (Իտալիա){{!}}Իտալիայի կոմունաներ}} Իտալիան բաժանված է 20 մարզերի ({{lang-it|regioni}}), որոնցից հինգն ունեն հատուկ ինքնավար մարզի կարգավիճակ, ինչը հնարավորություն է տալիս ընդունելու օրենքներ, որոնք տարածվում են միայն ինքնավար մարզի վրա։ Իրենց հերթին 20 մարզերն էլ բաժանված են 96 պրովինցիաների ({{lang-it|province}}): Վերջիններս էլ բաժանված են 7960 կոմունաների ({{lang-it|comuni}}) (2018 թվականի տվյալներով)։ Բացի այդ, երկրում կան 14 մետրոպոլ քաղաքներ<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/it/archivio/6789|title=Codici comuni, province e regioni|website=www.istat.it|language=Italian|accessdate=17 Jan 2018|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152617/http://www.istat.it/it/archivio/6789|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ {| class="sortable wikitable" style="text-align:left; width:45%; float:left;" |- ! Մարզ !! Կենտրոն !! Տարածք (կմ²) !! Տարածք (քառ. մղոն) !! Բնակչություն !! ՀՆԱ-ն արտահայտված միլիարդ եվրոյով (2016)<ref>http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=nama_10r_2gdp&lang=en</ref> !! Մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն եվրոյով (2016) |- | [[Աբրուցո]] || [[Լ'Աքվիլա]] | style="text-align:right" | 10,763 | style="text-align:right" | 4,156 | style="text-align:right" | 1,331,574 | style="text-align:right"|32 | style="text-align:right"| 24,032 |- | [[Վալլե Դ'Աոստա]] || [[Աոստա]] | style="text-align:right" | 3,263 | style="text-align:right" | 1,260 | style="text-align:right" | 128,298 | style="text-align:right"|4 | style="text-align:right"| 31,177 |- | [[Ապուլիա]] || [[Բարի (քաղաք)|Բարի]] | style="text-align:right" | 19,358 | style="text-align:right" | 7,474 | style="text-align:right" | 4,090,105 | style="text-align:right"|72 | style="text-align:right"| 17,603 |- | [[Բազիլիկատա]] || [[Պոտենցա]] | style="text-align:right" | 9,995 | style="text-align:right" | 3,859 | style="text-align:right" | 576,619 | style="text-align:right"|12 | style="text-align:right"| 20,811 |- | [[Կալաբրիա]] || [[Կատանձարո]] | style="text-align:right" | 15,080 | style="text-align:right" | 5,822 | style="text-align:right" | 1,976,631 | style="text-align:right"|33 | style="text-align:right"| 16,695 |- | [[Կամպանիա]] || [[Նեապոլ]] | style="text-align:right" | 13,590 | style="text-align:right" | 5,247 | style="text-align:right" | 5,861,529 | style="text-align:right"|107 | style="text-align:right"| 18,255 |- | [[Էմիլիա Ռոմանիա]] || [[Բոլոնիա]] | style="text-align:right" | 22,446 | style="text-align:right" | 8,666 | style="text-align:right" | 4,450,508 | style="text-align:right"|154 | style="text-align:right"| 34,603 |- | [[Ֆրիուլի Վենետիկ Ջուլիա]] || [[Տրիեստ]] | style="text-align:right" | 7,858 | style="text-align:right" | 3,034 | style="text-align:right" |1,227,122 | style="text-align:right"|37 | style="text-align:right"| 30,152 |- | [[Լացիո]] || [[Հռոմ]] | style="text-align:right" | 17,236 | style="text-align:right" | 6,655 | style="text-align:right" | 5,892,425 | style="text-align:right"|186 | style="text-align:right"| 31,566 |- | [[Լիգուրիա]] || [[Ջենովա]] | style="text-align:right" | 5,422 | style="text-align:right" | 2,093 | style="text-align:right" | 1,583,263 | style="text-align:right"|48 | style="text-align:right"| 30,137 |- | [[Լոմբարդիա]] || [[Միլան]] | style="text-align:right" | 23,844 | style="text-align:right" | 9,206 | style="text-align:right" | 10,002,615 | style="text-align:right"|367 | style="text-align:right"| 36,690 |- | [[Մարկե]] || [[Անկոնա]] | style="text-align:right" | 9,366 | style="text-align:right" | 3,616 | style="text-align:right" | 1,550,796 | style="text-align:right"|41 | style="text-align:right"| 26,438 |- | [[Մոլիզե]] || [[Կամպոբասո]] | style="text-align:right" | 4,438 | style="text-align:right" | 1,713 | style="text-align:right" | 313,348 | style="text-align:right"|6 | style="text-align:right"| 19,148 |- | [[Պիեմոնտ]] || [[Թուրին]] | style="text-align:right" | 25,402 | style="text-align:right" | 9,808 | style="text-align:right" | 4,424,467 | style="text-align:right"|129 | style="text-align:right"| 29,156 |- | [[Սարդինիա]] || [[Կալիարի]] | style="text-align:right" | 24,090 | style="text-align:right" | 9,301 | style="text-align:right" | 1,663,286 | style="text-align:right"|34 | style="text-align:right"| 20,441 |- | [[Սիցիլիա (մարզ)|Սիցիլիա]] || [[Պալերմո]] | style="text-align:right" | 25,711 | style="text-align:right" | 9,927 | style="text-align:right" | 5,092,080 | style="text-align:right"|87 | style="text-align:right"| 17,085 |- | [[Տոսկանա]] || [[Ֆլորենցիա]] | style="text-align:right" | 22,993 | style="text-align:right" | 8,878 | style="text-align:right" | 3,752,654 | style="text-align:right"|112 | style="text-align:right"| 29,846 |- | [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]] || [[Տրենտո]] | style="text-align:right" | 13,607 | style="text-align:right" | 5,254 | style="text-align:right" | 1,055,934 | style="text-align:right"|42 | style="text-align:right"| 39,755 |- | [[Ումբրիա]] || [[Պերուջա]] | style="text-align:right" | 8,456 | style="text-align:right" | 3,265 | style="text-align:right" | 894,762 | style="text-align:right" | 21 | style="text-align:right" | 23,470 |- | [[Վենետո]] || [[Վենետիկ]] | style="text-align:right" | 18,399 | style="text-align:right" | 7,104 | style="text-align:right" | 4,927,596 | style="text-align:right"|156 | style="text-align:right"| 31,658 |} {{Իտալիայի վարչական քարտեզ|float=right}} {{clear}} === Պետական խորհրդանիշներ === {{Main|Իտալիայի դրոշ|Իտալիայի զինանշան|Իտալիայի օրհներգ}} [[պատկեր:FIFA world cup 2006 - Rome circus maximus flag.jpg|thumb|Իտալիայի դրոշը]] Իտալիայի պետական խորհրդանիշներն ամրագրված են [[Իտալիայի սահմանադրություն|Սահմանադրությամբ]] և գործող օրենսդրությամբ<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի դրոշ]]ն ուղղանկյուն պաստառ է՝ 3:2 համամասնությամբ, որը բաժանված է երեք ուղղահայաց հավասարաչափ շերտերի։ Ձախ շերտը կանաչ է, մեջտեղինը՝ սպիտակ, իսկ աջ շերտը՝ կարմիր<ref name="Страны и народы" /><ref>Իտալիայի սահմանադրության 12-րդ հոդվածն ամրագրում է. «Իտալիայի դրոշը եռագույն է՝ կանաչ, սպիտակ և կարմիր՝ երեք ուղղահայաց հավասարաչափ շերտերի տեսքով»</ref>։ Առաջին անգամ իտալական եռագույնը հայտնվել է 1797 թվականի հունվարի 7-ին Էմիլիայում՝ որպես [[Ջուզեպպե Կոմպանիոնի]] հռչակած հանրապետության դրոշ։ [[Նապոլեոն Բոնապարտ]]ի կառավարման ժամանակ այն կիրառվել է որպես [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] խորհրդանշան։ [[Վիեննայի վեհաժողով]]ից և [[Ռեստավրացիա]]յից հետո եռագույնը մնացել է ազատության խորհրդանշան և կիրառվել 1831 և 1848 թվականների հեղափոխական շարժումների ժամանակ<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի զինանշան]]ին պատկերված է կարմիր ծայրերով սպիտակ հնգաթև աստղ, որը տեղադրված է ատամնավոր ասեղի վրա։ Զինանշանի ձախ հատվածում գտնվում է ձիթենու, իսկ աջում՝ կաղնու ճյուղ։ Կանաչ ճյուղերը կապված են կարմիր ժապավենով, որի վրա սպիտակ մեծատառերով գրված է «Իտալական Հանրապետություն» (իտալ. REPUBBLICA ITALIANA)։ Իտալական Հանրապետության պաշտոնական խորհրդանշանը հրապարակվել է 1948 թվականի մայիսի 5-ին Իտալիայի նախագահ [[Էնրիկո դե Նիկոլա]]յի կողմից։ Խորհրդանշանի էսքիզն արել է նկարիչ [[Պաոլո Պասկետո]]ն, որն այդ իրավունքն ստացել է 1946 և 1947 թվականներին տեղի ունեցած մրցույթների ժամանակ։ Դրանց մասնակցում էին նաև 500 այլ նկարիչներ՝ իրենց շուրջ 800 էսքիզներով<ref name="Страны и народы" />։ [[Իտալիայի օրհներգ|Իտալիայի ազգային օրհներգ]]ը, որը հայտնի է նաև «Իտալիայի եղբայրներ» և «Իտալացիների երգ» անուններով, Իտալիայի Հանրապետության ոչ պաշտոնական օրհներգն էր 1946 թվականի հոկտեմբերի 12-ից մինչև 2017 թվականի նոյեմբերի 15-ը<ref>{{cite web | url =https://www.vedomosti.ru/politics/news/2017/11/16/741942-poyavilsya-ofitsialnii-gimn| title = У Италии впервые за 60 лет появился официальный гимн| date = 2017-11-16 | publisher = Ведомости |accessdate = 2017-11-16 | lang = ru}}</ref>։ 2005 թվականի նոյեմբերի 17-ին [[Իտալիայի Սենատ]]ն առաջին ընթերցմամբ ընդունել է «Պաշտոնական օրհներգի մասին» օրենք, սակայն միայն 12 տարի անց է օրենքը վերջնականապես ընդունվել<ref>{{cite web | url =https://www.repubblica.it/politica/2017/11/15/news/senato_mameli_fratelli_d_italia_ufficialmente_inno_italiano-181179715/| title = Senato, "Il canto degli italiani" di Mameli diventa ufficialmente inno| date = 2017-11-15 | publisher = [[la Repubblica]] |accessdate = 2017-11-16 | lang = it}}</ref>։ Օրհներգի տեքստը 1847 թվականի աշնանը գրել է [[Գոֆրեդո Մամելի|Գոֆրեդո Մամելին]], իսկ երաժշտությունը, ավելի ուշ, կոմպոզիտոր [[Միկելե Նովարո|Միկելե Նովարոն]]։ 20-րդ դարի 80-ական թվականներին լայնորեն տարածված էր [[Ջուզեպպե Վերդի]]ի «[[Նաբուկկո]]» օպերայից մի հատված, որը կատարվում էր որպես օրհներգ<ref name="Страны и народы" />։ == Տնտեսություն == {{Հիմնական|Իտալիայի տնտեսություն}} [[պատկեր:Full Milan skyline from Duomo roof.jpg|thumb|[[Միլան]]ը ֆինանսական կենտրոն է և համաշխարհային նորաձևության մայրաքաղաքը:]] Իտալիան ունի խոշոր զարգացած<ref>{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |title=Archived copy |accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 22 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171022143402/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/02/weodata/weoselgr.aspx |archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 22 |df=dmy-all }}</ref> կապիտալիստական խառը տնտեսություն, որը [[Եվրագոտի|Եվրագոտում]] իր մեծությամբ երրորդն է, իսկ աշխարհում՝ ութերորդը<ref>{{cite web |url=http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |work=The World Bank: World Development Indicators database |title=Gross domestic product (2015) |date=ապրիլի 28, 2017 |publisher=World Bank |accessdate=2017 թ․ մայիսի 17 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170201165545/http://databank.worldbank.org/data/download/GDP.pdf |archivedate=2017 թ․ փետրվարի 1 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալիան [[Մեծ յոթնյակ]]ի, [[Եվրագոտի|Եվրագոտու]] և [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]] հիմնադիր անդամներից մեկն է։ Իտալիան աշխարհի ամենաարդյունաբերականացված և ներկրման ու արտահանման ծավալներով առաջատար պետություններից մեկն է<ref>{{cite news|last1=Sensenbrenner|first1=Frank|last2=Arcelli|first2=Angelo Federico|title=Italy's Economy Is Much Stronger Than It Seems|url=http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|publisher=The Huffington Post|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206190937/http://www.huffingtonpost.com/frank-sensenbrenner/italy-economy_b_3401988.html|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|last1=Dadush|first1=Uri|title=Is the Italian Economy on the Mend?|url=http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|publisher=Carnegie Endowment for International Peace|7=Carnegie Europe|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713124951/http://carnegieeurope.eu/publications/?fa=50565&reloadFlag=1|archivedate=2015 թ․ հուլիսի 13|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Doing Business in Italy: 2014 Country Commercial Guide for U.S. Companies|url=http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|publisher=United States Commercial Service|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715152504/http://www.export.gov/italy/static/2014%20CCG%20Italy_Latest_eg_it_076513.pdf|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 15|df=dmy-all}}</ref>։ Երկիրը համարվում է բարձր զարգացած պետություն։ 2005 թվականի տվյալներով, կենսապայմանների որակի ինդեքսում Իտալիան զբաղեցնում է 8-րդ հորիզոնականը<ref name="economist.com">[http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf The Economist Intelligence Unit's quality-of-life index] {{webarchive|url=https://www.webcitation.org/69MVHhwNd?url=http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf |date=23 July 2012 }}, Economist, 2005</ref> և 26-րդը՝ մարդկային զարգացման ինդեքսի ցուցանիշում։ Պետությունը հայտնի է իր ստեղծագործ և ինովացիոն բիզնեսով<ref>{{cite web|title=The Global Creativity Index 2011|url=http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|publisher=Martin Prosperity Institute|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140930054555/http://martinprosperity.org/media/GCI%20Report%20Sep%202011.pdf|archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 30|df=dmy-all}}</ref>, մեծ և մրցունակ գյուղատնտեսական հատվածով<ref>{{cite web|last1=Aksoy|first1=M. Ataman|last2=Ng|first2=Francis|title=The Evolution of Agricultural Trade Flows|url=https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|publisher=[[World Bank|The World Bank]]|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 25|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129120448/https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/3793/WPS5308.pdf?sequence=1|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref> (Իտալիան աշխարհի ամենախոշոր գինի արտադրողն է)<ref>{{cite news|last=Pisa|first=Nick|title=Italy overtakes France to become world's largest wine producer|url=https://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|accessdate=օգոստոսի 17, 2011|newspaper=The Telegraph|date=հունիսի 12, 2011|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110903021833/http://www.telegraph.co.uk/foodanddrink/wine/8571222/Italy-overtakes-France-to-become-worlds-largest-wine-producer.html|archivedate=2011 թ․ սեպտեմբերի 3|df=dmy-all}}</ref> և իր հեղինակավոր ու որակյալ ավտոմոբիլային, մեքենայական, սննդի, դիզայներական և նորաձևության արդյունաբերություններով<ref>{{cite web|title=Automotive Market Sector Profile – Italy|url=http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|publisher=The Canadian Trade Commissioner Service|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205163959/http://www.enterprisecanadanetwork.ca/_uploads/resources/Automotive-Market-Sector-Profile-Italy.pdf|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 5|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Data & Trends of the European Food and Drink Industry 2013–2014|url=http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|publisher=FoodDrinkEurope|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141206010318/http://www.fooddrinkeurope.eu/uploads/publications_documents/Data__Trends_of_the_European_Food_and_Drink_Industry_2013-2014.pdf|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=Italy fashion industry back to growth in 2014|url=http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|publisher=Reuters|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141205114140/http://uk.reuters.com/article/2014/01/10/uk-italy-fashion-growth-idUKBREA0912220140110|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 5|df=dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Ferrari 488 GTB.jpg|thumb|left|[[Ferrari 488]] տիպի ավտոմեքնենա։ Իտալիայում մեծապես զարգացած է ավտոարդյունաբերությունը<ref>{{cite web |url = http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |title = The top 10 largest automakers in the world |last = Leblanc |first = John |date = ապրիլի 25, 2014 |publisher = ''Driving'' |access-date = ապրիլի 29, 2017 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20170317092225/http://driving.ca/toyota/corolla/auto-news/news/the-top-10-largest-automakers-in-the-world |archivedate = 2017-03-17 |df = dmy-all }}</ref>, իսկ ապրանքների արտահանման ցուցանիշներով աշխարհում յոթերորդն է<ref name="OECDtrade">{{cite web|title=Trade in goodsExports, Million US dollars, 2016|url=https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|publisher=OECD|accessdate=2017 թ․ մայիսի 17|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170415175641/https://data.oecd.org/trade/trade-in-goods.htm#indicator-chart|archivedate=2017 թ․ ապրիլի 15|df=dmy-all}}</ref>:]] Իտալիան աշխարհի վեցերորդ ամենախոշոր արդյունաբերական պետությունն է<ref>"[http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= Manufacturing, value added (current US$)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010152014/http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=2&series=NV.IND.MANF.KD&country= |date=10 October 2017 }}". accessed on 17 May 2017.</ref>։ Համեմատության համար Իտալիայում քիչ են համաշխարհային խոշոր կորպորացիաները։ Երկրում մեծ թիվին են կազմում փոքր և միջին ձեռնարկատիրական ընկերությունները, որոնք գտնվում են քաղաքների արդյունաբերական հատվածներում և հանդիսանում են իտալական արդյունաբերության ողնաշարը։ Սա է պատճառը, որ արդյունաբերական հատվածը հաճախ իր ուշադրությունը կենտրոնացնում է մասնագիտացված շուկայի և բարձրակարգ ապրանքների արտահանման վրա։ Եթե որակի ապահովման և բարձրակարգ ապրանքների արտադրության տեսանկյունից Իտալիան ունի լուրջ առավելություն, ապա ցածրորակ ապրանքների արտադրության գործընթացում զիջում է չինական և ասիական մյուս շուկաներում արտադրվող ապրանքների արտադրությանը։ Այդ իսկ պատճառով, տեղական շուկայում հայրենական արտադրության ցածրորակ ապրանքները զիջում են չինական և ասիական մյուս շուկաների կողմից արտադրված ապրանքներին<ref>{{cite news|url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|title=Knowledge Economy Forum 2008: Innovative Small And Medium Enterprises Are Key To Europe & Central Asian Growth|publisher=The World Bank|date=մայիսի 19, 2005|accessdate=2008 թ․ հունիսի 17|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080623065619/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/ECAEXT/0,,contentMDK:21808326~menuPK:258604~pagePK:2865106~piPK:2865128~theSitePK:258599,00.html|archivedate=2008 թ․ հունիսի 23|df=dmy-all}}</ref>։ 2016 թվականի տվյալներով, Իտալիան աշխարհի յոթերորդ ամենախոշոր արտահանողն է։ Նա առևտրական սերտ հարաբերություններ ունի [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]] անդամ բոլոր պետությունների հետ, որոնց հետ իրականացվում է արտաքին առևտրի ընդհանուր ծավալների 59 %-ը։ Ի շնորհիվ միասնական շուկայի, Իտալիայի ԵՄ անդամ խոշոր առևտրական գործընկերներն են [[Գերմանիա]]ն (12.9%), [[Ֆրանսիա]]ն (11.4%) և [[Իսպանիա]]ն (7.4%)<ref name="cia.gov">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=2011 թ․ հունվարի 26 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110211144943/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/it.html |archivedate=2011 թ․ փետրվարի 11 |df=dmy-all }}</ref>: [[պատկեր:Eurozone.svg|thumb|Իտալիան Արժութային միության, [[Եվրագոտի|Եվրագոտու]] (մուգ կապույտ) և [[Եվրոպական միասնական շուկա]]յի անդամ է:]] Իտալիայում մեքենաշինական արտադրությունն իտալիայի արդյունաբերության կարևոր հատվածներից մեկն է։ 2015 թվականի տվյալներով, Իտալիայում գործում են 144 000 ընկերություններ, որտեղ աշխատում է մոտ 485 000 մարդ<ref>{{Cite web|url=http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|title=Auto: settore da 144mila imprese in Italia e 117 mld fatturato|accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 23|work=adnkronos.com|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150925121926/http://www.adnkronos.com/soldi/economia/2015/09/23/auto-settore-mila-imprese-italia-mld-fatturato_WooBmrBqxgxO7mOvIRXUBI.html|archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 25|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջինս ապահովում է երկրի ՀՆԱ-ի 8,5 %-ը<ref name="acea.thisconnect.com">{{Cite web|url=http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|title=Country Profiles – Italy|accessdate=2008 թ․ փետրվարի 9|work=acea.thisconnect.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080211190839/http://acea.thisconnect.com/index.php/country_profiles/detail/italy|archivedate=2008 թ․ փետրվարի 11|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>։ [[Fiat Chrysler Automobiles]]-ը (կրճատ FCA) ներկայումս յոթերորդ ամենախոշոր ավտոարտադրողն է աշխարհում<ref>{{cite web|title=Fiat Chrysler to spin off Ferrari, issue $2.5 billion convertible bond|url=https://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141029141145/http://www.reuters.com/article/2014/10/29/us-fiatchrysler-ferrari-divestiture-idUSKBN0II1DB20141029|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Երկիրը հայտնի է ավտոմեքենաների արտադրության իր լայն տեսականիով՝ սկսած էժան ավտոմեքենաներից, մինչև թանկարժեք, բարձրակարգ ավտոմեքենաներ, ինչպես օրինակ [[Մազերատի]]ն, [[Lamborghini|Լամբորջինին]] և [[Ֆերրարի]]ն։ Վերջինս «Brand Finance»-ի կողմից ճանաչվել է որպես աշխարհի ամենահզոր ապրանքանիշ<ref>{{cite web |url = http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |title = Ferrari – The World's Most Powerful Brand |last = Haigh |first = Robert |date = փետրվարի 18, 2014 |publisher = [[Brand Finance]] |access-date = փետրվարի 9, 2015 |deadurl = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160202035054/http://brandfinance.com/news/ferrari--the-worlds-most-powerful-brand/ |archivedate = 2016-02-02 |df = dmy-all }}</ref>։ Իտալական ավտոմեքենաները 12 անգամ հաղթել են «[[Եվրոպայի տարվա ավտոմեքենա]]» մրցանակը, որոնցից 9-ը հաղթել է [[Ֆիատ]]ը (առավել շատ, քան որևէ ավտոարտադրող ընկերություն), 2-ը՝ [[Ալֆա Ռոմեո]]ն և 1-ը՝ [[Lancia]]-ն։ Իտալիան Եվրոպական միացյալ շուկայի մի մասն է, որն ներառում է շուրջ 500 միլիոն սպառողների։ ԵՄ անդամ երկրների տարածքներում առևտրային քաղաքականություններն իրականացվում են Եվրոպական Միության (ԵՄ) օրենսդրությանը համապատասխան։ Իտալիան միասնական արժութային համակարգին՝ եվրոյի գոտուն միացել է 2002 թվականին<ref name="euroc">{{cite news |title =Germans Say Goodbye to the Mark, a Symbol of Strength and Unity |newspaper =The New York Times |accessdate =մարտի 18, 2011 |url =https://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |first =Edmund L. |last =Andrews |date =հունվարի 1, 2002 |deadurl =no |archiveurl =https://web.archive.org/web/20110501031330/http://www.nytimes.com/2002/01/01/world/germans-say-goodbye-to-the-mark-a-symbol-of-strength-and-unity.html |archivedate =մայիսի 1, 2011 |df =dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |title=On Jan.&nbsp;1, out of many arises one Euro |newspaper=St. Petersburg Times |first= Susan |last =Taylor Martin |date=դեկտեմբերի 28, 1998 |page=National, 1.A }}</ref>։ Իտալիան նաև Եվրագոտու անդամ, որն ներառում է 330 միլիոն սպառողների։ Իտալիայի դրամային քաղաքականությունն իրականացվում է [[Եվրոպական կենտրոնական բանկ]]ի հետ համատեղ։ Իտալիան մեծապես տուժել է 2007-2008 թվականների [[Ֆինանսական ճգնաժամ (2007-08)|ֆինանսական ճգնաժամի]] ժամանակ, որն էլ ավելի թեժացրեց երկրի կառուցվածքային խնդիրները<ref>{{cite web|last1=Orsi|first1=Roberto|title=The Quiet Collapse of the Italian Economy|url=http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|publisher=The London School of Economics|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141119075748/http://blogs.lse.ac.uk/eurocrisispress/2013/04/23/the-quiet-collapse-of-the-italian-economy/|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 19|df=dmy-all}}</ref>։ 1950- 1970-ական թվականներին տարեցտարի գրանցվել է երկրի ՀՆԱ-ի 5-6 % աճ<ref>{{cite book | author = Nicholas Crafts, Gianni Toniolo | title = Economic growth in Europe since 1945 | url = https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf | publisher = Cambridge University Press | year= 1996 | page = [https://archive.org/details/economicgrowtheu1945craf/page/n452 428] | isbn = 0-521-49627-6}}</ref>, իսկ 1980-1990-ական թվականներին՝ տնտեսական անկում, որը ստագնացիոն փուլ մտավ միայն 2000-ական թվականների սկզբին<ref>{{cite web|last1=Balcerowicz|first1=Leszek|title=Economic Growth in the European Union|url=http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|publisher=The Lisbon Council|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 8|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714205108/http://www.lisboncouncil.net/growth/documents/LISBON_COUNCIL_Economic_Growth_in_the_EU%20(1).pdf|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 14|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|title="Secular stagnation" in graphics|url=https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|publisher=The Economist|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141123234145/http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2014/11/secular-stagnation-graphics|archivedate=2014 թ․ նոյեմբերի 23|df=dmy-all}}</ref>։ Կառավարության կողմից իրականացվող քաղաքական ջանքերը՝ բարձրացնելու տնտեսական աճը հանգեցրեցին [[պետական պարտք]]ի կտրուկ աճին։ 2014 թվականի տվյալներով, Իտալիայի պետական պարտքը կազմել է ՀՆԱ-ի ցուցանիշների 135 %-ը և այս ցուցանիշով ԵՄ կազմում Իտալիան զիջել է միայն [[Հունաստան]]ին, որի պետական պարտքը կազմել է ՀՆԱ-ի ցուցանիշների 174 %-ը<ref>{{cite web|title=Government debt increased to 93.9% of GDP in euro area and to 88.0% in EU28|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|publisher=Eurostat|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141021162159/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-22072014-AP/EN/2-22072014-AP-EN.PDF|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 21|df=dmy-all}}</ref>։ Սակայն ի տարբերություն Հունաստանի, Իտալիայում մեծ է ներքին պարտքը, այսինքն պետությունը պարտք է ներքին սուբյեկտներին<ref>{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |title=Could Italy Be Better Off than its Peers? |publisher=CNBC |date=մայիսի 18, 2010 |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430030613/http://www.cnbc.com/id/37207942/Could_Italy_Be_Better_Off_than_its_Peers |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30 |df= }}</ref>, իսկ պետական պարտքի միջին ծավալներն ավելի քիչ, քան ՏՀԶԿ-ի կողմից սահմանված միջին ցուցանիշը<ref>{{cite web|title=Household debt and the OECD's surveillance of member states|url=http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD's%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|publisher=OECD Economics Department|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 26|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150109041518/http://www.nationalbanken.dk/da/om_nationalbanken/oekonomisk_forskning/Documents/4_Household%20debt%20and%20the%20OECD%27s%20surveillance%20of%20member%20states%20by%20Christophe%20Andr%C3%A9.pdf|archivedate=2015 թ․ հունվարի 9|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի հյուսիսի և հարավի միջև ընկած տարբերությունները լուրջ սոցիալ-տնտեսական հիմնախնդիր են երկրի համար<ref>{{cite news|title=Oh for a new risorgimento|url=http://www.economist.com/node/18780831|publisher=The Economist|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141024163715/http://www.economist.com/node/18780831|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 24|df=dmy-all}}</ref>։ Եթե ուշադրություն դարձենք հյուսիսի և հարավի միջև առկա վիճակագրական ցուցանիշներին, ապա տեսանելի կլինի այդ հիմնախնդիրը <ref>{{cite web|url=http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|title=Comune per Comune, ecco la mappa navigabile dei redditi dichiarati in Italia|website=www.lastampa.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150405032750/http://www.lastampa.it/economia/speciali/redditi-italia|archivedate=2015 թ․ ապրիլի 5|df=dmy-all}}</ref>։ Ամենահարուստ գավառ համարվող [[Բոլցանո (գավառ)|Բոլցանոյում]] կամ Հարավային Տիրոլում յուրաքանչյուր շնչին բաժին է ընկնում ազգային ՀՆԱ-ի 152 %-ը, իսկ ամենաաղքատ մարզում՝ [[Կալաբրիա]]յում միայն 61 %-ը<ref>{{cite web|title=GDP per capita at regional level|url=https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 25|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054135/https://www.istat.it/it/files/2016/12/Conti-regionali_2015.pdf?title=Conti+economici+territoriali+-+12%2Fdic%2F2016+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում գործազրկության միջին մակարդակը Եվրագոտու միջին մակարդակից բարձր է և կազմում է 11,1 %<ref>{{cite web|title=Euro area unemployment rate at 11%|url=http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf/|publisher=Eurostat|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170731232352/http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8121455/3-31072017-AP-EN.pdf|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 31|df=dmy-all}}</ref>։ Գործազրկության մակարդակը հյուսիսում կազմում է 6.6 %, իսկ հարավում՝ 19.2 %<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|title=Employment and unemployment: second quarter 2017|format=PDF|author=[[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]]|accessdate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026054033/http://www.istat.it/it/files/2017/09/Mercato-del-lavoro-II-trim-2017.pdf?title=Il+mercato+del+lavoro+-+12%2Fset%2F2017+-+Testo+integrale+e+nota+metodologica.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 26|df=dmy-all}}</ref>: ===Էներգիա=== {{main|Էներգիան Իտալիայում|Վերականգնվող էներգիան Իտալիայում}} [[պատկեր:The Eni building, Quartiere XXXII Europa, Roma, Lazio, Italy - panoramio.jpg|thumb|left|[[Eni|ENI]]-ն նավթի և գազի արդյունահանման աշխարհի խոշորագույն ընկերություններից մեկն է<ref>{{Cite web|url=https://www.globalwitness.org/en/campaigns/oil-gas-and-mining/spotlight-sharpens/|title=The spotlight sharpens: Eni and corruption in Republic of Congo's oil sector|website=Global Witness}}</ref>։]] [[Eni]]-ն, որը գործում է աշխարհի 79 երկրներում, աշխարհում նավթի և գազի արդյունահանմամբ զբաղվող խոշորագույն յոթ ընկերություններից մեկն է և աշխարհի խոշոր արդյունաբերական ընկերություններից մեկը<ref name=Eni>{{cite web |url=https://finance.yahoo.com/q?s=E |title=Summary for Eni SpA |access-date=1 July 2020}}</ref>։ [[Բազիլիկատա]]յի մարզի Վալ դ'Ագրի տեղանքում է գտնվում Եվրոպայում ածխաջրածնի հողի տակ գտնվող խոշորագույն հանքավայրը<ref>{{cite web |url=https://www.eni.com/en-IT/operations/italy-val-agri-upstream-activities.html |title=In Val d'Agri with Upstream activities |publisher= [[Eni]]|access-date=3 February 2021}}</ref>։ Բնական գազի չափավոր պաշարները, որոնք հիմնականում գտնվում են [[Պադանի հարթավայր]]ում և [[Ադրիատիկ ծով]]ի մերձափնյա շրջաններում, հայտնաբերվել են վերջին տարիներին և կազմում են երկրի կարևորագույն հանքային ռեսուրսները։ Իտալիան [[պեմզա]]յի, [[պոզոլանա]]յի և [[դաշտային սպաթներ]]ի առաջատար արտադրողներից մեկն է<ref name="nat_resources">{{cite encyclopedia|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297474/Italy/26994/Forestry#toc26986 |title=Italy, the economy: Resources and power|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica Online]]|date=3 February 2015 |access-date=9 February 2015}}</ref>։ Իտալիայի համար մեկ այլ կարևոր հանքային ռեսուրս է [[մարմար]]ը՝ հատկապես աշխարհում հայտնի [[Կարարայի մարմար|Կարարայի սպիտակ մարմար]]ը, որն արդյունահանվում է [[Տոսկանա]]յի [[Մասսա-Կարարա]] նահանգից։ Իտալիան էներգիայի ոլորտում իր կարիքները բավարարելու համար ներմուծում է դրա շուրջ 80%-ը <ref>{{cite web |title=Energy imports, net (% of energy use) |url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS |publisher=[[World Bank]] |access-date=24 November 2014|url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430031708/http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS |archive-date=30 April 2011}}</ref><ref>{{cite news |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF |title=Energy, transport and environment indicators |author=Eurostat |access-date=10 May 2009|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091123071423/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF |archive-date=23 November 2009|author-link=Eurostat}}</ref><ref>{{cite news |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |title=Panorama of energy |author=Eurostat |access-date=10 May 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100603143806/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |archive-date=3 June 2010 |author-link=Eurostat}}</ref>։ Առաջին էլեկտրակայանը Եվրոպայում, որը կոչվում էր Սանտա Ռադեգոնդա, կառուցվել է Միլանում 1883 թվականին։ [[պատկեր:Pannelli solari Unicoop Tirreno.JPG|thumb|right|upright=0.95|Արևային վահանակներ [[Պիոմբինո]]յում։ Իտալիան աշխարհում վերականգնվող էներգիայի խոշորագույն արտադրողներից մեկն է<ref name="legambiente2015">{{cite web|title=Il rapporto Comuni Rinnovabili 2015|url=http://www.comunirinnovabili.it/il-rapporto-comuni-rinnovabili-2015/|website=Comuni Rinnovabili|date=18 May 2015|publisher=Legambiente|access-date=13 March 2016|language=it}}</ref>։]] Վերջին տասնամյակում Իտալիան դարձել է աշխարհում վերականգնվող էներգիայի խոշորագույն արտադրողներից մեկը՝ լինելով երկրորդ արտադրողը [[Եվրոպական միություն]]ում և իններորդը՝ աշխարհում։ [[Հողմաէներգետիկա]]ն, [[հիդրոէներգետիկա]]ն և [[Երկրաջերմային էներգիա|երկրաջերմային էներգետիկա]]ն էլեկտրականության ևս կարևոր աղբյուրներ են Իտալիայի համար։ Վերականգնվող էներգիային բաժին է ընկնում Իտալիայում արտադրվող ամբողջ էլեկտրաէներգիայի 27,5%-ը, որից միայն հիդրոէներգետիկային՝ 12,6%-ը։ Դրան հաջորդում են արևային էներգետիկան (5,7%), հողմաէներգետիկան՝ 4,1%, կենսաէներգետիկան՝ 3,5% և երկրաջերմային էներգետիկան՝ 1.6%<ref name="gse">{{cite web |url=http://www.gse.it/it/Statistiche/RapportiStatistici/Pagine/default.aspx |title=Rapporto Statistico sugli Impianti a fonti rinnovabili |date=19 December 2013 |publisher=Gestore dei Servizi Energetici |format=PDF |access-date=11 February 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171018022905/http://www.gse.it/it/Statistiche/RapportiStatistici/Pagine/default.aspx |archive-date=18 October 2017 |url-status=dead }}</ref>։ Երկրի կարիքների մնացած մասը բավարարվում է հանածո վառելիքի (38.2%-ը բնական գազ, 13%-ը՝ ածուխ, 8.4%-ը՝ նավթ) և ներմուծման միջոցով<ref name="gse"/>։ 2014 թվականի տվյալներով՝ միայն արևային էներգիայի արտադրությանը բաժին է ընկնում Իտալիայում էլեկտրականության ողջ արտադրության մոտ 9%-ը, ինչի արդյունքում Իտալիան համարվում է աշխարհում արևային էներգիա արտադրող խոշորագույն երկրներից մեկը<ref name="legambiente2015"/>։ Մոնտալտո դի Կաստրո արևային էլեկտրակայանը, որի կառուցումն ավարտվել է 2010 թվականին, Իտալիայի խոշորագույն արևային էլեկտրակայանն է (85 մեգավատտ հզորությամբ)։ Արևային մյուս խոշոր էլեկտրակայանների թվում են Սան Բելինոն (70,6 մեգավատտ հզորությամբ), Սելինո Սան Մարկոն (42.7 մեգավատտ հզորությամբ) և Սան Ալբերտոն (34.6 մեգավատտ հզորությամբ)<ref>{{Cite web|url=https://www.solarserver.com/solar-magazine/solar-energy-system-of-the-month/the-italian-montalto-di-castro-and-rovigo-pv-plants.html|title=The Italian Montalto di Castro and Rovigo PV plants|website=www.solarserver.com|access-date=8 May 2018}}</ref>։ Իտալիան նաև եղել է առաջին երկիրը, որ երկրաջերմային էներգիան օգտագործել է էլեկտրականության արտադրման համար<ref name="UNMIG"/>։ 1980-ական թվականներից ի վեր Իտալիան գործարկել է ատոմային չորս ռեակտորներ։ Այդուհանդերձ, Իտալիայում ատոմային էներգիայից հրաժարվել են դեռ 1987 թվականին ընդունված Սահմանադրությամբ, որի պատճառը 1986 թվականին [[Խորհրդային Ուկրաինա]]յում [[Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար|Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարն]] էր։ Էլեկտրականության արտադրությամբ զբաղվող իտալական [[Enel]] ընկերությունը [[Սլովակիա]]յում, [[Իսպանիա]]յում և [[Ֆրանսիա]]յում գործարկում է մի քանի ռեակտորներ<ref>{{cite web |url=http://www.enel.com/en-GB/group/production/nuclear_power/ |title=Nuclear Production |date=31 December 2013 |publisher=[[Enel]] |access-date=11 February 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150207204805/http://www.enel.com/en-GB/group/production/nuclear_power/ |archive-date=7 February 2015 }}</ref><ref name="nuclear">{{cite web |url=http://www.world-nuclear.org/info/Country-Profiles/Others/Emerging-Nuclear-Energy-Countries/ |title=Emerging Nuclear Energy Countries |date=December 2014 |publisher=[[World Nuclear Association]] |access-date=11 February 2015}}</ref>, ինչը նրան թույլ է տալիս մուտք գործել միջուկային էներգիայի դաշտ և անմիջական մասնակցություն ունենալ կայանների նախագծմանը, շինարարությանը ու շահագործմանը՝ առանց Իտալիայի տարածքում ռեակտորների տեղակայման<ref name="nuclear"/>։ === Գյուղատնտեսություն === [[պատկեր:Vineyards in Tuscany quality image.jpg|thumb|Խաղողի վազեր [[Տոսկանա]]յում։ Իտալական սնունդը հայտնի է իր բարձր որակով և ապրանքների բազմազանությամբ:]] Համաձայն գյուղատնտեսական վերջին մարդահամարի՝ 2010 թվականին Իտալիայում եղել են 1.6 միլիոն գյուղացիական տնտեսություններ (-32.4% 2000 թվականի համեմատ)։ Այդ գյուղացիական տնտեսությունները զբաղեցնում են 12.7 միլիոն հեկտար, որոնց 63 %-ը գտնվում են Հարավային Իտալիայում<ref name="agrocensus">{{cite web |url=http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |title=Censimento Agricoltura 2010 |date=հոկտեմբերի 24, 2010 |publisher=National Institute of Statistics|access-date=2015 թ․ փետրվարի 11 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150213021626/http://dati-censimentoagricoltura.istat.it/ |archivedate=2015 թ․ փետրվարի 13 |df=dmy-all }}</ref>։ Գյուղացիական տնտեսությունների ճնշող մեծամասնությունը (99 %) ընտանեկան փոքր ֆերմաներ են, որոնք միջինում կազմում են 8 հեկտար<ref name="agrocensus"/>։ Գյուղատնտեսական հողատարածքների ընդհանուր ծավալների կազմում (բացառությամբ անտառատարածքների) [[հացահատիկ]]ների դաշտերը կազմում են 31 %, [[Ձիթենի]]ների դաշտերը՝ 8.2 %, [[խաղող]]ի վազերը՝ 5.4 %, ցիտրուսի պլանտացիաները՝ 3.8 %, [[շաքարի ճակնդեղ]]ը՝ 1.7 %, իսկ [[բուսաբուծություն|բուսաբածական]] հողատարածքները՝ 2.4 %: Հողատարածքների մնացած մասը զբաղեցնում են արոտավայրերը (25.9 %) և կերակրի հացահատկի դաշտերը (11.6 %)<ref name="agrocensus"/>: Իտալիան գինեգործության ծավալներով աշխարհի առաջատար պետությունն է<ref name=OIVstats>{{cite web|title=OIV report on the State of the vitiviniculture world market|url=http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|website=news.reseau-concept.net|publisher=Réseau-CONCEPT|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110728145648/http://news.reseau-concept.net/images/oiv_es/Client/DIAPORAMA_STATISTIQUES_Tbilissi_2010_EN.ppt|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 28 |format=PowerPoint presentation|date=2010}}</ref>, ինչպես նաև [[ձիթապտղի ձեթ]]ի, մրգերի ([[խնձոր]], [[ձիթապտուղ]], [[խաղող]], [[նարինջ]], [[կիտրոն]], [[տանձ]], [[ծիրան]], [[պնդուկ]], [[դեղձ]], [[բալ]], [[սալոր]], [[ելակ]], [[կիվի (միրգ)|կիվի]]) և բանջարեղենի (հատկապես [[լոլիկ]]ի և [[կանկար]]ի) խոշոր արտադրող։ Իտալական ամենահայտնի գինիներից են [[Տոսկանա|տոսկանյան]] [[Կիանտի]]ն և [[պիեմոնտ]]յան [[Բարոլո]]ն։ Այլ հայտնի գինետեսակներ են [[Բարբարեսկո]]ն, [[Բարբերա Դ՚Աստի]]ն, [[Բրունելո դի Մոնտալչինո]]ն, [[Ֆրասկատի ԴՈԿ]]-ը, [[Մոնտեպուլչիանո դ՚Աբրուցո]], [[Մորելինո դի Սկանսանո|Մորելինո դի Սկանսան]]ն և պղպջակավոր գինետեսակներից [[Ֆրանչիակորտա]]ն և [[պրոսեկո]]ն։ Իտալիայի կողմից արտադրվող բարձրակարգ ապրանքները, մասնավորապես գինիները և պանրատեսակները, պաշտպանվում են [[Denominazione di Origine Controllata]] չափանիշներով և լեյբլներով։ Եվրոպական Միության կողմից սահմանված այս խիստ չափանիշները նպաստում են ցածրորակ ապրանքներից շուկան պաշտպանելու գործընթացին։ === Ենթակառուցվածքներ === {{Main|Տրանսպորտն Իտալիայում}} [[պատկեր:Elettrotreno ETR.400.jpg|thumb|[[Frecciarossa 1000]] ճեպընթաց գնացքը, որը զարգացնում է մինչև {{convert|400|km/h|0|abbr=on}} արագություն<ref>{{cite web|title=Frecciarossa 1000 in Figures|url=http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000:-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|publisher=Ferrovie dello Stato Italiane|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141218192603/http://www.fsitaliane.it/fsi-en/GROUP/Safety-and-Technology/Frecciarossa1000%3A-the-train-of-the-future/Frecciarossa-1000-in-Figures|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref>, Իտալիայի և Եվրոպայի ամենաարագընթաց գնացքն է:]] 2004 թվականին Իտալիայի տրանսպորտային հատվածն ապահովել է շուրջ 119.4&nbsp;միլիարդ եվրոյի շրջանառություն։ Երկրի 153,700 ձեռնարկություններում աշխատում են 953,700 քաղաքացիներ։ 2002 թվականի տվյալներով, Իտալիայի ճանապարհային ցանցն ունի 668721 կիլոմետր (415,524 մղոն) ընդհանուր երկարություն, ներառյալ 6,487 կիլոմետր (4,031 մղոն) երկարություն ունեցող ցանցը, որը պետական է, սակայն կառավարվում է [[Atlantia]] մասնավոր կազմակերպության կողմից։ 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայում առկա են եղել 34,667,000 ավտոմեքենաներ, ընդորում յուրաքանչյուր 1000 մարդուն բաժին է ընկնում 590 ավտոմեքենա։ Նույն 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայի ճանապարհներով անցնում են 4,015,000 տրանսպորտային միջոցներ<ref name="European Commission">{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|title=Panorama of Transport|format=PDF|author=European Commission|accessdate=2009 թ․ մայիսի 3|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090407142402/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DA-07-001/EN/KS-DA-07-001-EN.PDF|archivedate=2009 թ․ ապրիլի 7|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի պետական երկաթուղային ցանցը, որի ղեկավարումն իրականացվում է [[Ferrovie dello Stato]] պետական ընկերության կողմից։ 2008 թվականի տվյալներով ընդհանուր 16,529 կիլոմետր (10,271 մղոն) երկարությամբ երկաթգծից 11,727 կիլոմետրը (10,271 մղոն) էլեկտրացված է, իսկ 4802 կիլոմետրը նախատեսված է [[լոկոմոտիվ]]ների և ակնավոր երկաթուղային փոխադրամիջոցների համար։ Ջրային փոխադրման պետական համակարգը, որն ունի 1477 կիլոմետր (918 մղոն) ընդհանուր երկարություն, ապահովում է նավարկելի գետերով և ջրանցքներով քաղաքացիների ուղևորափոխադրումները։ Ջրային փոխադրման պետական համակարգը ստեղծվել է 2002 թվականին։ 2004 թվականին Իտալիայում գործել են 30 հիմնական միջազգային օդանավակայաններ, ներառյալ նաև հաբեր համարվող [[Միլան]]ի [[Մալպենսա օդանավակայան]]ը և [[Հռոմ]]ի [[Լեոոնարդո դա Վինչիի անվան միջազգային օդանավակայան]]ը։ Երկրում գործում են 43 խոշոր նավահանգիստներ, ներառյալ [[Ջենովա]]յի նավահանգիստը, որն Իտալիայի ամենախոշոր և [[Միջերկրական ծով]]ի երկրորդ խոշոր նավահանգիստն է։ 2005 թվականի տվյալներով, Իտալիայի քաղաքացիական ավիացիան իրականացրել է շուրջ 389,000 չվերթներ։ Բացի այդ, երկրում գործում են 581 առևտրային նավեր<ref name="European Commission"/>։ Իտալիան ստիպված է ներկրման հաշվին ապահովել էլեկտրականության պահանջարկի շուրջ 80%-ը<ref>{{cite web|title=Energy imports, net (% of energy use)|url=http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|publisher=[[World Bank]]|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 24|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031708/http://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|title=Energy, transport and environment indicators|author=Eurostat|accessdate=2009 թ․ մայիսի 10|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091123071423/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF|archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 23|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |title=Panorama of energy |author=Eurostat |accessdate=2009 թ․ մայիսի 10 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100603143806/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-GH-09-001/EN/KS-GH-09-001-EN.PDF |archivedate= հունիսի 3, 2010 |df= }}</ref>։ Իտալիան բավարար ներդրումներ չի իրականացնում՝ ապահովելու խմելու ջրի կայուն մատակարարումը և սանիտարական ենթակառուցվածքների զարգացումը, չնայած այն հանգամանքին, որ խմելու ջրի և աղբահանության համար սահմանված վճարաչափերն ամենացածրն են [[Եվրոպական Միություն]]ում։ Գալլի օրենքը, որն ընդունվել է 1993 թվականին, նպատակամիտված է բարձրացնելու ներդրումների ծավալները և կոնսոլիդացնելով ծառայություններ մատուցողներին՝ բարելավելու սպասարկման որակական հատկանիշները։ Արդյունքում բարձրացվել է մատուցվող ծառայությունների որակը, իսկ սակագները չեն բարձրացվում՝ ի հաշիվ վճարվող հարկերի։ Բացի այս բարեփոխումներից, ներդրումային մակարդակները նվազել են և դեռևս բավարար չեն իրական արդյունքների հասնելու համար<ref>{{cite web|last1=L. Anwandter and P. Rubino|title=Risks, uncertainties and conflicts of Interest in the Italian water sector: A review and proposals for reform|publisher=Materiali UVAL (Public Investment Evaluation Unit of the Department for Development and Cohesion Policies (DPS) in the Ministry for Economic Development), According to [[National Institute of Statistics (Italy)|ISTAT]] figures analysed by the Water Resources Surveillance Committee (CoViRi),|date=2006|page=9}}</ref><ref>{{cite web|last1=Bardelli|first1=Lorenzo|title=Pro aqua Italian policy to get prices and governance right|publisher=Utilitatis, 29th International Congress of CIRIEC, Wien, 14 September 2012|page=16}}</ref><ref>{{cite web|last1=Albasser|first1=Francesco|title=The Italian Water industry – Beyond the Public/Private debate & back to basics, Presentation at the Conference Water Loss Europe|publisher=in3act Energy|page=12|date=May 2012}}</ref>։ === Գիտություն և տեխնոլոգիա === {{Հիմնական|Գիտությունն ու տեխնոլոգիան Իտալիայում}} [[պատկեր:Collage scienziati italiani.jpg|thumb|Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ պատկերված են էլեկտրական մարտկոցի և մեթանի հայտնագործող [[Ալեսանդրո Վոլտա]]ն<ref name = "wmnqsy">Giuliano Pancaldi, ''"Volta: Science and culture in the age of enlightenment"'', Princeton University Press, 2003.</ref><br>, ֆիզիկոս և աստղագետ [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ը, ով համարվում է ժամանակակից գիտության հայրը<ref name="Einstein">{{cite book|last=Weidhorn|first=Manfred|title=The Person of the Millennium: The Unique Impact of Galileo on World History|url=https://archive.org/details/personofmillenni0000weid|year=2005|publisher=iUniverse|isbn=0-595-36877-8|page=[https://archive.org/details/personofmillenni0000weid/page/155 155]}}</ref><br>[[Գուլիելմո Մարկոնի]]ն, ով իրականացրել է առաջին ռադիոկապը՝ Ատլանտյան օվկիանոսի վրայով<ref>{{cite book|doi=10.1109/EUMA.1995.337090|chapter=Guglielmo Marconi – The father of long distance radio communication – An engineer's tribute|title=25th European Microwave Conference, 1995|year=1995|last1=Bondyopadhyay|first1=Prebir K.|page=879}}</ref><br> և [[Էնրիկո Ֆերմի]], ով ստեղծել է առաջին [[միջուկային ռեակտոր]]ը՝ «Chicago Pile-1»-ը<ref>{{cite news|url=http://www.history.com/this-day-in-history/enrico-fermi-architect-of-the-nuclear-age-dies|title=Enrico Fermi, architect of the nuclear age, dies|date=Autumn 1954|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117014820/http://www.history.com/this-day-in-history/enrico-fermi-architect-of-the-nuclear-age-dies|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>:]] Դարեր ի վեր Իտալիան ձևավորել է գիտական միջավայր, որը ֆիզիկայի և գիտության մյուս ճյուղերին տվել է բազմաթիվ հայտնի գիտնականներ։ [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակաշրջանի իտալացի պոլիմատները (տարբեր ոլորտներում մեծ ազդեցություն ունեցող մարդիկ), ինչպես օրինակ [[Լեոնարդո դա Վինչի]] ն (1452–1519), [[Միքելանջելո]]ն (1475–1564) և [[Լեոն Բատիստա Ալբերտի]]ն (1404–72) մեծ ներդրում են ունեցել գիտության տարբեր ճյուղերի զարգացման գործընթացում, ինչպես օրինակ ֆիզիկայի, մաթեմատիկայի և աստղագիտության բնագավառներում։ Նրանք մեծ դերակատարություն են ունեցել [[գիտության հեղափոխություն|գիտության հեղափոխության]] մեջ։ Նրանք մեծ ներդրում են ունեցել [[հեռադիտակ]]ի բարելավման և աստղագիտական հետագա հայտնագործությունների ոլորտներում։ Գիտական հեղափոխության շարունակությունը դարձավ նաև [[Նիկոլայ Կոպեռնիկոս]]ի կողմից առաջ քաշված [[Կոորդինատների երկրակենտրոն համակարգ]]ի մոդելը։ Այլ աստղագետներ, ինչպես օրինակ [[Ջովաննի Դոմենիկո Կասինի]]ն (1625–1712) և [[Ջովանի Սկիապարելլի]]ն (1835–1910) [[արեգակնային համակարգ]]ի վերաբերյալ իրականացրել են խոշոր հայտնագործություններ։ Մինչ Իտալիան լքելը, մաթեմատիկայի բնագավառում հայտնի գիտնական է եղել [[Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ]]ը (ի ծնե Ջուզեպպե Լյուդովիկո Լագրանժ, 1736-1813)։ [[Ֆիբոնաչի]]ն (1170–1250) և [[Ջերոլամո Կարդանո]]ն (1501–76) մաթեմատիկայի բնագավառում իրականացրել են ֆունդամենտալ զարգացումներ։ [[Լուկա Պաչոլի]]ն առաջին անգամ աշխարհում հայտնաբերել է [[հաշվապահական հաշվառում]]ը։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, ֆիզիկոս [[Էնրիկո Ֆերմի]]ն (1901-1954) [[Չիկագո]]յում գլխավորել ամերիկյան միջուկային ծրագիրը, որը մշակել էր աշխարհում առաջին [[միջուկային ռեակտոր]]ը՝ «Chicago Pile-1»-ը։ Բացի այդ, Էնրիկո Ֆերմին մեծ ներդրում է ունեցել ֆիզիկայի բնագավառում, հատկապես [[քվանտային մեխանիկա]]յի զարգացման գործընթացում և եղել է միջուկային զենքի ստեղծման կարևոր դերակատարներից մեկը։ Նա, [[Էմիլիո Սեգրե]]ն ((1905-1989), ով հայտնաբերել է [[տեխնեցիում]]ի ու [[աստատ]]ի տարրերը և [[հակապրոտոն]]ը), [[Բրունո Ռոսսի]]ն ((1905-1993), ով եղել է Cosmic Rays-ի և X-ray աստղագիտության հիմնադիր) և իտալացի մի շարք գիտնականներ 1930-ական թվականներին ստիպված են եղել լքել Իտալիան՝ «Հակահրեական ֆաշիստական օրենքի» պատճառով<ref>Lucia Orlando, "Physics in the 1930s: Jewish Physicists' Contribution to the Realization of the" New Tasks" of Physics in Italy." ''Historical studies in the physical and biological sciences'' (1998): 141–181. {{jstor|27757806}}</ref>։ Այլ հայտնի ֆիզիկոսներ են [[Ամեդեո Ավոգադրո]]ն, ով հայտնի է [[մոլեկուլային ֆիզիկա]]յի ոլորտում և առաջ է քաշել [[Ավոգադրոյի օրենք]]ը և [[Ավոգադրոյի հաստատուն]]ը, [[Էվանջելիստա Տորիչելլի]]ն, ով հայտնաբերել է [[բարոմետր]]ը, [[Ալեսանդրո Վոլտա]]ն, ով հայտնաբերել է [[էլեկտրական մարտկոց]]ը, [[Գուլիելմո Մարկոնի]]ն, ով Ատլանտյան օվկիանոսի վրայով ապահովել է առաջին ռադիոկապը, [[Գալիլեո Ֆերարիս]]ը և [[Անտոնիո Պաչինետի]]ն, ովքեր համարվում են ասինխրոն մեքենայի հիմնադիրները, [[Ալեսանդրո Կրուտո]]ն, ով համարվում է լամպի ստեղծողը և Ինոկենո Մանզետին, ով համարվում է ավտոռոբոտաշինության հիմնադիրներից մեկը, [[Էտորե Մայորանա]]ն, ով հայտնաբերել է Մայորանայի ֆերմիոնը (տարրական մասնիկ), ֆիզիկայի ոլորտում Նոբելյան մրցանակակիր [[Կառլո Ռուբիա]]ն, ով [[ՑԵՌՆ]]-ում հայտնաբերել է [[W- և Z-բոզոններ]]ը։ [[Անտոնիո Մեուչի]]ն հայտնի է առաջին ձայնահաղորդակցային սարքի հայտնաբերման համար, որը հաճախ անվանում են նաև առաջին հեռախոս<ref>Wheen, Andrew. [https://books.google.am/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA45&#v=onepage&q&f=false ''Dot-Dash to Dot.com: How Modern Telecommunications Evolved from the Telegraph to the Internet.''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160429211228/https://books.google.am/books?id=B6shu_hAiGkC&pg=PA45& |date=29 April 2016 }} Springer, 2010. p. 45. Web. 23 September 2011.</ref><ref>Cleveland, Cutler (Lead Author) ; Saundry, Peter (Topic Editor). [http://www.eoearth.org/article/Meucci,_Antonio Meucci, Antonio.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130526094228/http://www.eoearth.org/article/Meucci,_Antonio |date=26 May 2013 }} ''Encyclopedia of Earth, 2006.'' Web. 22 July 2012.</ref>։ 1964 թվականին [[Պիեռ Ջորջիո Պերոտտո]]ն նախագծել է սեղանի առաջին համակարգիչը՝ «Programma 101»-ը, որը դարձավ անհատական առաջին համակարգիճն աշխարհում։ Բուսաբանության ոլորտում [[Ֆրանչեսկո Ռեդի]] դարձավ առաջինը, ով վիճարկեց սպոնտան սերնդի տեսությունը՝ ցույց տալով, որ թրթուրներն առաջանում են ճանճերի ձվերից։ Բացի այդ, նա մանրամասնորեն նկարագրել է 180 մակաբույծների։ [[Մարչելլո Մալպիգի]]ն համարվում է [[հյուսվածքաբանություն|հյուսվածքաբանության]] հայրը, [[Լուձարո Սպալանցանի]]ն կարևոր ուսումնասիրություններ է իրականացրել ողնաշարի գործառույթների, կենդանիների վերարտադրութան և բջջային տեսության ոլորտներում, [[Կամիլո Գոլջի]]ն, որի բազմաթիվ հայտնագործություններ, ներառյալ [[Գոլջիի ապարատ]]ը, նպաստել է [[նեյրոնային դոկտրինա]]յի ձևավորմանը, [[Ռիտա Լևի-Մոնտալչինի]]ն բացահայտել է նյարդերի աճի գործոնը։ Վերջինս 1986 թվականին ստացել է Նոբելյան մրցանակ։ Քիմիայի բնագավառում [[Ջուլիո Նատա]]ն 1963 թվականին ստացել է Նոբելյան մրցանակ։ Մրցանակը շնորհվել է բարձր [[պոլիմերներ]]ի ոլորտում աշխատելու համար։ [[Ջուզեպե Օկիալինի]]ն ստացել է [[Ֆիզիկայի բնագավառում Վոլֆի մրցանակ]]՝ 1947 թվականին [[պիոններ]]ի կամ պի-[[մեզոն]]ի քայքայման եղանակի հայտնաբերման համար։ [[Էննիո դե Ջորջիո]]ն, ով 1990 թվականին ստացել է Մաթեմատիկայի ոլորտում Վոլֆի մրցանակ, լուծել է [[Բերնշթեյնի խնդիր]]ը և մեծ ներդրում ունեցել Իտալիայում մաթեմատիկական հետազոտությունների և ուսումնասիրությունների տարածման և զարգացման գործընթացում։ === Զբոսաշրջություն === {{Main|Զբոսաշրջությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Atrani (Costiera Amalfitana, 23-8-2011).jpg|thumb|[[ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ]] հանդիսացող [[Ամալֆիի ափ]]ն իտալիա այցելող զբոսաշրջիկների նախընտրելի վայրերից մեկն է<ref>[http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB "Foreign tourist numbers in Italy head towards new record"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170601184213/http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/business-and-economy/2017-05-04/turismo-stranieri-124013.php?uuid=AEVg9GGB |date=1 June 2017 }}, Retrieved 21 May 2017.</ref>:]] Իտալիան հինգերորդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող երկիրն է աշխարհում։ 2015 թվականի տվյալներով, Իտալիա են այցելել 50,7 միլիոն արտասահմանցի զբոսաշրջիկներ<ref name="WTO Tourism Highlights 2016 Edition">{{cite web |url=http://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418145 |title=2016 Tourism Highlights|publisher=[[World Tourism Organization]]|accessdate=օգոստոսի 4, 2016}}</ref>։ 2014 թվականի տվյալներով, տուրիստական ոլորտը (ներառյալ նաև տուրիստական ներդրումների ազդեցությունները, մատակարարման ցանցը և եկամուտների ազդեցությունը) պետական բյուջեի համար ապահովել է 162,7 միլիարդ եվրո եկամուտ, որը կազմում է Իտալիայի ՀՆԱ-ի 10,1 %-ը։ 2014 թվականին, տուրիստական ոլորտն իտալիայում ապահովել է 1,082,000 աշխատատեղ, որը կազմում է երկրում ընդհանուր զբաղվածության 4.8 %-ը<ref>{{cite web|title=Travel & Tourism Economic Impact 2015 Italy|url=https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|publisher=World Travel and Tourism Council|accessdate=2017 թ․ մայիսի 20|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152616/https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic%20impact%20research/countries%202015/italy2015.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիան առավել հայտնի է իր մշակութային և բնության հուշարձաններով, որտեղ տարեկան այցելում են միլիոնավոր զբոսաշրջիկներ։ Իտալիայում են գտնվում [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկ|ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներից]] 53-ը։ Այս ցուցանիշով Իտալիան աշխարհում առաջինն է<ref name=convention>{{cite web |url=http://whc.unesco.org/en/convention/ |title=The World Heritage Convention |publisher=UNESCO |accessdate=2010 թ․ սեպտեմբերի 17 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160827065310/http://whc.unesco.org/en/convention/ |archivedate=օգոստոսի 27, 2016 |df=dmy-all }}</ref>։ [[Միլան]]ը [[Եվրոպա]]յի 6-րդ ամենաշատ զբոսաշրջիկներ ընդունող քաղաքն է և 14-րդը՝ աշխարհում։ 2016 թվականի տվյալներով, Միլան է այցելել 7.65 միլիոն մարդ, մինչդեռ [[Հռոմ]]ն այցելությունների թվաքանակով 8-րդն է Եվրոպայում և 16-րդն աշխարհում։ 2016 թվականի տվյալներով, Հռոմ է այցելել 7,12 միլիոն արտասահմանցի զբոսաշրջիկ<ref>{{cite web |title=Global Destination Cities Index by Mastercard, 2016 edition |url=https://newsroom.mastercard.com/wp-content/uploads/2016/09/FINAL-Global-Destination-Cities-Index-Report.pdf |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160924013157/https://newsroom.mastercard.com/wp-content/uploads/2016/09/FINAL-Global-Destination-Cities-Index-Report.pdf |archivedate=2016 թ․ սեպտեմբերի 24 |df=dmy-all |accessdate=2018 թ․ ապրիլի 25 }}</ref>։ Ի հավելումն, [[Վենետիկ]]ը և [[Ֆլորենցիա]]ն մտնում են աշխարհի 100 ամենաայցելվող քաղաքների ցանկի մեջ։ Իտալիայի ամենաայցելվող տեսարժան վայրերի ցանկում են [[Կոլիզեյ]]ը, [[Հռոմի ֆորում]]ը, [[Պոմպեյ]]ը, [[Ուֆֆիցի]]ն, [[Ֆլորենցիայի գեղարվեստի ակադեմիա]]ն, [[Սուրբ Հրեշտակի ամրոց]]ը, [[Բոբոլի այգիներ]]ը, [[Վենարիա Ռեալե]]ն, [[Եգիպտական թանգարան (Թուրին)|Թուրինի եգիպտական թանգարան]]ը, [[Բորգեզե պատկերասրահ]]ը, [[Կազերտայի պալատ]]ը, [[Սանտա Մարիա դելլա Գրացիե]]ն, [[Վիլա դ՚Էստե]]ն, [[Պիտտի]]ն, [[Հերկուլանում]]ը, [[Նեապոլի ազգային հնագիտական թանգարան]]ը, [[Մեդիչիի եկեղեցի]]ն, [[Օստիա Անտիկա]]ն, [[Կապույտ քարայր (Կապրի)|Կապույտ քարայր]]ը, [[Վենետիկի ազգային հնագիտական թանգարան]]ը, [[Կոմո]] լիճը և [[Բրերա պատկերասրահ]]ը<ref>{{cite web|title=2013 Survey on Museums, Monuments and Archeological sites|url=http://www.statistica.beniculturali.it/RILEVAZIONI/MUSEI/Anno%202013/MUSEI_TAVOLA8_2013.pdf|publisher=Italian Ministry of Heritage and Cultural Activities|accessdate=2017 թ․ մայիսի 20|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152618/http://www.statistica.beniculturali.it/RILEVAZIONI/MUSEI/Anno%202013/MUSEI_TAVOLA8_2013.pdf|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ ===Հարավի խնդիր=== Իտալիայի [[Ռիսորջիմենտո|միավորմանը]] հաջորդած տասնամյակների ընթացքում երկրի հյուսիսային մարզերը՝ մասնավորապես [[Լոմբարդիա]]ն, [[Պիեմոնտ]]ը և [[Լիգուրիա]]ն, արդյունաբերականացման և տնտեսական զարգացման գործընթաց սկսեցին, մինչդեռ [[Հարավային Իտալիա|հարավային մարզերը]] էականորեն զիջեցին դրանց<ref>{{Cite web|title=meridionale, questione nell'Enciclopedia Treccani|url=https://www.treccani.it/enciclopedia/questione-meridionale|access-date=4 February 2021|website=www.treccani.it|language=it-IT}}</ref>։ Հյուսիսի և հարավի միջև առկա անհամաչափությունը, որն առավել ընդլայնվեց միավորմանը հաջորդած առաջին հարյուրամյակից հետո, կրճատվեց 1960-1970-ական թվականներին պետական ծառայության, գյուղատնտեսական և կրթական բարեփոխումների շնորհիվ<ref>{{Cite journal|last=Torres|first=Raymond|date=May 2014|title=Sintesi del rapporto-Rapporto sul mondo del lavoro 2014: L'occupazione al centro dello sviluppo|url=http://dx.doi.org/10.1002/wow3.54|journal=World of Work Report|volume=2014|issue=1|pages=i–8|doi=10.1002/wow3.54|issn=2049-9280}}</ref>, ինչն ընդլայնեց արդյունաբերականացումը և բարելավեց Իտալիայի հարավային մարզերի [[Իտալիայի բնակչություն|բնակչության]] կենսապայմանները։ Այդուհանդերձ, այս գործընթացն ընդհատվեց 1980-ական թվականներին։ Այդ պահից սկսած Իտալիայի հարավի ՀՆԱ-ն կազմում է Հյուսիսի ՀՆԱ-ի միայն 58%-ը<ref>{{Cite web|date=2 February 2012|title=Principali aggregati dei conti economici regionali|url=https://www.istat.it/it/archivio/52316|access-date=4 February 2021|website=www.istat.it|language=it}}</ref>, բայց այս տարբերությանը որոշակիորեն մեղմացնող հանգամանք է այն, որ հարավային բնակավայրերում կյանքը միջինում մոտ 10-15%-ով ավելի էժան է (տարբերությունն էլ ավելի մեծ է փոքր և մեծ քաղաքների միջև), քան Իտալիայի հյուսիսում<ref>{{Cite web|date=2010-10-25|title=Le statistiche sui livelli dei prezzi al consumo sul territorio: primi risultati e prospettive. La domanda di informazioni sui differenziali territoriali tra i prezzi.|url=https://www.istat.it/it/files/2011/01/Cannari_intervento.pdf|access-date=2022-01-18|website=www.istat.it|language=it}}</ref>։ Հարավում գործազրկությունը կրկնակի մեծ է։ Այսպես, Հյուսիսում այն կազմում է 6,7%, մինչդեռ հարավում գործազրկությունը հասել է շուրջ 14,9%-ի<ref>{{Cite web|date=2 April 2012|title=Occupati e disoccupati|url=https://www.istat.it/it/archivio/58306|access-date=4 February 2021|website=www.istat.it|language=it}}</ref>։ «Censis»-ի կողմից իրականացված հետազոտության մեջ նշվում է, որ Հարավային Իտալիայի զարգացման հապաղման վրա էականորեն ազդել են հանցավոր կազմակերպությունները։ 1981-2003 թվականներին նրանց ներկայության պատճառով Հարավում հարստության տարեկան կորուստը կազմել է 2,5%։ Հետազոտության հեղինակների պնդմամբ՝ հանցավոր կազմակերպությունների բացակայության արդյունքում Իտալիայի հարավի անվանական ՀՆԱ-ն հասած կլիներ Հյուսիսի անվանական ՀՆԱ-ի մակարդակին<ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=Senza la mafia il Sud raggiunge il Nord|url=http://www.censis.it/10?resource_50=4721|access-date=4 February 2021|website=Censis|language=it|archive-date=7 November 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181107000129/http://www.censis.it/10?resource_50=4721|url-status=dead}}</ref>։ == Ժողովրդագրություն == {{Main|Ժողովրդագրությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Map of population density in Italy (2011 census) alt colours.jpg|thumb|Իտալիայի բնակչության խտության քարտեզն ըստ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալների:]] 2013 թվականի վերջին Իտալիայում բնակվում էր 60,782,668 մարդ<ref>{{cite web|title=National demographic balance, 2013|url=http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|publisher=National Institute of Statistics (Italy)|accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 1|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006153822/http://www.istat.it/it/files/2014/06/Bilanciodemografico_2013_def.pdf?title=Bilancio+demografico+nazionale+-+16%2Fgiu%2F2014+-+Testo+integrale.pdf|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում բնակչությունը խիտ է բնակեցված։ Այսպես, 1 քառակուսի կիլոմետր տարածքում միջինում բնակվում է 202 մարդ և այս ցուցանիշներով Իտալիան առաջիններից մեկն է [[Արևմտյան Եվրոպա]]յում։ Այդուհանդերձ, բնակչության բաշխվածությունն անհավասարաչափ է բաշխված։ Ամենախիտ բնակեցված տարածաշրջաններն են համարվում [[Պո]] գետի հարթավայրը, որտեղ բնակվում է երկրի բնակչության գրեթե կեսը և [[Հռոմ]]ի ու [[Նեապոլ]]ի մետրոպոլ շրջանները։ Մինչդեռ այնպիսի շրջաններ, ինչպիսիք են [[Ալպեր]]ը և Ապենինյան բարձրավանդակը, [[Բազիլիկատա]]յի սարահարթը և [[Սարդինիա]] կղզին ավելի քիչ են բնակեցված։ 20-րդ դարում Իտալիայի բնակչությունը գրեթե կրկնապատկվել է, սակայն բնակչության աճը պայմանավորված էր ոչ թե օտարերկրյա պետություններից ներգաղթի ցուցանիշների ավելացմամբ, այլ ներքին միգրացիայի հաշվին, երբ հարավի աղքատ գյուղացիակ բնակչությունը շարժվեց դեպի հյուսիսի արդյունաբերական քաղաքներ։ Վերջինս տեղի ունեցավ 1950-1960-ական թվականներին տեղի ունեցած [[Իտալական տնտեսական հրաշք]]ի արդյունքում։ Բնակչության ծնելիության բարձր տեմպերը շարունակվեցին ընդհուպ մինչև 1970-ական թվականները, որից հետո ծնելիության աճը սկսեց կրճատվել։ Իտալիայի բնակչությունն արագորեն ծերանում է։ 2000-ական թվականների վերջին, Իտալիայի հինգ բնակչից մեկը 65 տարեկան և ավելի էր<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |title=Ageing characterises the demographic perspectives of the European societies – Issue number 72/2008 |author=EUROSTAT |accessdate=2009 թ․ ապրիլի 28 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090102184227/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-08-072/EN/KS-SF-08-072-EN.PDF |archivedate= հունվարի 2, 2009 |df= }}</ref>։ Սակայն, վերջին տարիներին Իտալիայում դարձյալ սկսել է աճել ծնելիության մակարդակը<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|title=Crude birth rates, mortality rates and marriage rates 2005–2008|author=Istituto Nazionale di Statistica|accessdate=2009 թ․ մայիսի 10|language=it|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/616HDoLE0?url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_1.pdf|archivedate=օգոստոսի 21, 2011|df=dmy-all}}</ref>։ Ծնելիության միջին ընդհանուր ցուցանիշը նույնպես սկսել է աճել։ Այսպես, եթե 1995 թվականին մեկ կնոջը բաժին էր ընկնում 1.18 երեխա, ապա 2008 թվականի տվյալներով, մեկ կնոջը բաժին է ընկնում 1.41 երեխա<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|title=Average number of children born per woman 2005–2008|author=Istituto Nazionale di Statistica|accessdate=2009 թ․ մայիսի 3|language=it|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/616HEONZD?url=http://demo.istat.it/altridati/indicatori/2008/Tab_4.pdf|archivedate=օգոստոսի 21, 2011|df=dmy-all}}</ref>։ Նախատեսվում է, որ մինչև 2030 թվականն այդ ցուցանիշը կտատանվի 1.6-1.8 երեխայի սահմաններում<ref>{{cite web |url=http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |title=Previsioni della popolazione, 2011–2065, dati al 1° gennaio |publisher=Demo.istat.it |date= |accessdate=2013 թ․ մարտի 12 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130306125456/http://demo.istat.it/uniprev2011/index.html?lingua=ita |archivedate=2013 թ․ մարտի 6 |df=dmy-all }}</ref>։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև 1960-ական թվականները, Իտալիան զանգվածային էմիգրացիոն պետություն էր։ 1898-1914 թվականներին, որը դարձավ [[իտալական սփյուռք]]ի գագաթնակետը, ամեն տարի Իտալիայից արտագաղթում էր մինչև 750,000 մարդ<ref>{{cite web|url=http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |title=Causes of the Italian mass emigration |publisher=ThinkQuest Library |date=օգոստոսի 15, 1999 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701010600/http://library.thinkquest.org/26786/en/articles/view.php3?arKey=4&paKey=7&loKey=0&evKey=&toKey=&torKey=&tolKey= |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 |accessdate=օգոստոսի 11, 2014}}</ref>։ Իտալիայի սահմաններից դուրս բնակվում էր շուրջ 25 միլիոն իտալացիներ։ Վերջինս իր մեծությամբ ժամանակի ամենախոշոր սփյուռքներից մեկն էր աշխարհում<ref>Favero, Luigi e Tassello, Graziano. ''Cent'anni di emigrazione italiana (1861–1961)'' Introduction</ref>։ Արդյունքում, այսօր Իտալիայի շուրջ 4.1 միլիոն քաղաքացիներ բնակվում են երկրի սահմաններից դուրս<ref name=aire>{{cite web|url=http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|title=Statistiche del Ministero dell'Interno|publisher=|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100227045432/http://www.interno.it/mininterno/export/sites/default/it/sezioni/servizi/legislazione/elezioni/0947_2010_02_01_DM27012010.html|archivedate=2010 թ․ փետրվարի 27|df=dmy-all}}</ref>։ Ներկայումս շուրջ 60 միլիոն իտալացիներ կամ իտալական ծագում ունեցող անձինք բնակվում են Իտալիայի սահմաններից դուրս, հիմնականում [[Արգենտինա]]յում<ref>{{cite web |url=http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |title=Unos 20 millones de personas que viven en la Argentina tienen algún grado de descendencia italiana |accessdate=2008 թ․ հունիսի 27 |last=Lee |first=Adam |date=ապրիլի 3, 2006 |language=Spanish |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080611032202/http://www.asteriscos.tv/dossier-3.html |archivedate=2008 թ․ հունիսի 11 |df=dmy-all }}</ref>, [[Բրազիլիա]]յում<ref>[http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf Consulta Nazionale Emigrazione. Progetto ITENETs – "Gli italiani in Brasile"; pp. 11, 19] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120212103430/http://www.consultanazionaleemigrazione.it/itestero/Gli_italiani_in_Brasile.pdf |date=12 February 2012 }} . Retrieved 10 September 2008.</ref>,, [[Ուրուգվայ]]ում<ref>{{cite web|url=http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|title=Ethnic origins, 2006 counts, for Uruguay, provinces and territories – 20% sample data|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110511132255/http://www.hotelsclick.com/hoteles/UY/Uruguay-DEMOGRAF%C3%ADA-5.html|archivedate=2011 թ․ մայիսի 11|df=dmy-all}}</ref>,, [[Վենեսուելա]]յում<ref>Santander Laya-Garrido, Alfonso. ''Los Italianos forjadores de la nacionalidad y del desarrollo economico en Venezuela''. Editorial Vadell. Valencia, 1978</ref>,, [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ում<ref>{{cite web|author=American FactFinder, United States Census Bureau |url=http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201:543;ACS_2006_EST_G00_S0201PR:543;ACS_2006_EST_G00_S0201T:543;ACS_2006_EST_G00_S0201TPR:543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |title=U.S Census Bureau – Selected Population Profile in the United States |publisher=American FactFinder, United States Census Bureau |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430031737/http://factfinder.census.gov/servlet/IPTable?_bm=y&-reg=ACS_2006_EST_G00_S0201%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201PR%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201T%3A543%3BACS_2006_EST_G00_S0201TPR%3A543&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201PR&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201T&-qr_name=ACS_2006_EST_G00_S0201TPR&-ds_name=ACS_2006_EST_G00_&-TABLE_NAMEX=&-ci_type=A&-redoLog=true&-charIterations=047&-geo_id=01000US&-geo_id=NBSP&-format=&-_lang=en |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30 |df= }}</ref>,, [[Կանադա]]յում<ref>{{cite web |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |title=Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories – 20% sample data |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091101151108/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 1 |df=dmy-all }}</ref>,, [[Ավստրալիա]]յում<ref>{{cite web|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20(2001,%202006%20Census%20Years)&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |title=20680-Ancestry by Country of Birth of Parents – Time Series Statistics (2001, 2006 Census Years) – Australia |publisher=Australian Bureau of Statistics|date=հունիսի 27, 2007 |accessdate=2008 թ․ դեկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071001032237/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=0&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=0&issue=2006&producttype=Census%20Tables&javascript=true&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPTD&&collection=Census&period=2006&productlabel=Ancestry%20by%20Country%20of%20Birth%20of%20Parents%20-%20Time%20Series%20Statistics%20%282001%2C%202006%20Census%20Years%29&producttype=Census%20Tables&method=Place%20of%20Usual%20Residence&topic=Ancestry& |archivedate= հոկտեմբերի 1, 2007 |df= }}</ref> և [[Ֆրանսիա]]յում<ref>"''[https://books.google.am/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false The Cambridge survey of world migration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160413151427/https://books.google.am/books?id=BLo2RqGdv_wC&pg=PA143&dq&hl=en |date=13 April 2016 }}''". Robin Cohen (1995). Cambridge University Press. p. 143. {{ISBN|0-521-44405-5}}</ref>։ {{Իտալիայի խոշոր քաղաքներ}} === Մետրոպոլ քաղաքներ և խոշոր ուրբանիզացիոն կենտրոններ === Աղբյուրներ<ref>{{cite web|url=http://demo.istat.it/|title=Demo-Geodemo. – Mappe, Popolazione, Statistiche Demografiche dell'ISTAT|first=Vincenzo Patruno, Marina Venturi, Silvestro|last=Roberto|website=demo.istat.it|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709154623/http://demo.istat.it/|archivedate=2011 թ․ հուլիսի 9|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |title=Archived copy |accessdate=2017 թ․ նոյեմբերի 3 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150903213351/http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=urb_lpop1&lang=en |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |df=dmy-all }}</ref>։ {|class="wikitable sortable" style="text-align:left;" |-style="font-size:100%; text-align:center;" !align=center|Մետրոպոլ քաղաք !align=center|Շրջան !align=center|Տարածք <small>(կմ²)</small> !align=center|Բնակչություն<small>(հունվարի 1, 2016)</small> !align=center|Ուրբանիզացիոն տարածքներ <br>(բնակչություն <small>(2014))</small> |- |'''[[Հռոմ]]''' |align=center|[[Լացիո]] |align=right|5,352 |align=right|4,340,474 |align=right|4,370,538 |- |'''[[Միլան]]''' |align=center|[[Լոմբարդիա]] |align=right|1,575 |align=right|3,208,509 |align=right|4,252,246 |- |'''[[Նեապոլ]]''' |align=center|[[Կամպանիա]] |align=right|1,171 |align=right|3,113,898 |align=right|3,627,021 |- |'''[[Թուրին]]''' |align=center|[[Պիեմոնտ]] |align=right|6,829 |align=right|2,282,127 |align=right|1,801,729 |- |'''[[Պալերմո]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|5,009 |align=right|1,271,406 |align=right|1,006,602 |- |'''[[Բարի (քաղաք)|Բարի]]''' |align=center|[[Ապուլիա]] |align=right|3,821 |align=right|1,263,820 |align=right|589,407 |- | '''[[Կատանիա]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|3,574 |align=right|1,115,535 |align=right|657,293 |- |'''[[Ֆլորենցիա]]''' |align=center|[[Տոսկանա]] |align=right|3,514 |align=right|1,113,348 |align=right|760,325 |- |'''[[Բոլոնիա]]''' |align=center|[[Էմիլիա Ռոմանիա]] |align=right|3,702 |align=right|1,005,831 |align=right|770,998 |- |'''[[Ջենովա]]''' |align=center|[[Լիգուրիա]] |align=right|1,839 |align=right|854,099 |align=right|723,959 |- |'''[[Վենետիկ]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right|2,462 |align=right|855,696 |align=right|499,966 |- |'''[[Մեսինա]]''' |align=center|[[Սիցիլիա]] |align=right|3,266 |align=right|640,675 |align=right|277,584 |- |'''[[Ռեջիո դի Կալաբրիա]]''' |align=center|[[Կալաբրիա]] |align=right|3,183 |align=right|555,836 |align=right|221,789 |- |'''[[Կալյարի]]''' |align=center|[[Սարդինիա]] |align=right|1,248 |align=right|430,413 |align=right|476,974 <!-- |- |'''[[Վերոնա]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right| |align=right| |align=right|514,433 |- |'''[[Պադուա]]''' |align=center|[[Վենետո]] |align=right| |align=right| |align=right|506,212 --> |} === Ներգաղթ === {{Հիմնական|Էմիգրացիա դեպի Իտալիա}} [[պատկեր:COB data Italy.PNG|thumb|upright=1.6|Իտալիայում բնակվում են մեծ թվաքանակով ներգաղթյալներ, ովքեր այստեղ են եկել [[Արևելյան Եվրոպա]]յի և [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յի երկրներից:]] 2016 թվականի դրությամբ, Իտալիայում բնակվում են 5,05 միլիոն օտարերկրացիներ<ref>{{cite web|title=Resident Foreigners on 31st December 2016|url=http://demo.istat.it/index_e.html|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170622080908/http://www.demo.istat.it/index_e.html|archivedate=2017 թ․ հունիսի 22|df=dmy-all}}</ref>, որոնք կազմում էին երկրի բնակչության ընդհանուր թվաքանակւ 8,3 %-ը։ Այս թվերը ներառում են ավելի քան մեկ ու կես միլիոն երեխաների, ովքեր ծնվել են Իտալիայում, սակայն համարվում են երկրորդ սերնդի ներգաղթյալները։ Այս թվերի մեջ ներառված չեն այն օտարերկրացիները, ովքեր դիմել են Իտալիայի քաղաքացիություն ստանալու համար<ref>{{cite web|title=Immigrants.Stat|url=http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170709143540/http://stra-dati.istat.it/Index.aspx|archivedate=2017 թ․ հուլիսի 9|df=dmy-all}}</ref>։ 2016 թվականին մոտ 201,000 մարդ դիմել է Իտալիայի քաղաքացիություն ստանալու համար<ref>{{cite web|title=National demographic balance 2016|url=https://www.istat.it/en/archive/201143|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15}}</ref>, այն դեպքում, երբ 2014 թվականին այդ ցուցանիշը կազմում էր 130,000<ref>{{cite web|title=National demographic balance 2014|url=http://www.istat.it/en/archive/162261|publisher=Istat|accessdate=2017 թ․ հունիսի 15|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170502084016/http://www.istat.it/en/archive/162261|archivedate=2017 թ․ մայիսի 2|df=dmy-all}}</ref>։ Պաշտոնական թվերը նույնպես չեն ներառում անօրինական ներգաղթի թվերը, որը, ըստ 2008 թվականի տվյալների, կազմել է առնվազն 670,000 մարդ<ref>Elisabeth Rosenthal, "[http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/ Italy cracks down on illegal immigration] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130821061114/http://www.boston.com/news/world/europe/articles/2008/05/16/italy_cracks_down_on_illegal_immigration/ |date=21 August 2013 }}". ''The Boston Globe''. 16 May 2008.</ref>։ Մինչ 1980-ական թվականներն իտալիան ունեցել է թե լեզվական, և թե մշակութային տեսանկյունից միասեռ հասարակություն։ 1980-ական թվականներից հետո, դեպի Իտալիա սկսեցին շարժվել ներգաղթյալների խոշոր հոսքեր<ref>{{cite book|last1=Allen|first1=Beverly|title=Revisioning Italy national identity and global culture|url=https://archive.org/details/revisioningitaly00alle|date=1997|publisher=University of Minnesota Press|location=Minneapolis|isbn=978-0-8166-2727-1|page=[https://archive.org/details/revisioningitaly00alle/page/n181 169]}}</ref>։ [[Բեռլինի պատ]]ի փլուզումից հետո և, հատկապես [[Եվրոպական Միություն|Եվրոպական Միության]] 2004 և 2007 թվականներին ընդլայնումից հետո, միգրանտների խոշոր հոսքեր նախկին սոցիալիստական ճամբարի երկրներից (հատկապես [[Ռումինիա]], [[Ալբանիա]], [[Ուկրաինա]] և [[Լեհաստան]]) սկսեցին շարժվել դեպի Իտալիա։ Դեպի Իտալիա միգրանտների հոսքը տեղի է ունենում նաև [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յից, հատկապես [[Մարոկկո]]յից, [[Եգիպտոս]]ից և [[Թունիս]]ից, որոնց հոսքն ավելի ուժեղացավ [[Արաբական գարուն|Արաբական գարնան]] մեկնարկից հետո։ Այդուհանդերձ, վերջին տարիներին նկատվում են նաև Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի (հատկապես [[Չինաստան]]ից<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm Milan police in Chinatown clash] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010205822/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6550725.stm |date=10 October 2017 }}". BBC News. 13 April 2007.</ref> ու [[Ֆիլիպիններ]]ից) և [[Լատինական Ամերիկա]]յի բնակիչների ներգաղթ դեպի Իտալիա։ Ներկայումս, [[Ռումինիա]]յի մեկ միլիոն քաղաքացիներ, որոնց 10 %-ը [[գնչուներ]] են<ref>"[http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404 EUROPE: Home to Roma, And No Place for Them]". IPS ipsnews.net. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120305064429/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=42404 |date=5 March 2012 }}</ref>, փաստացիորեն բնակվում են Իտալիայում։ Ռումինական համայնքն իտալիայում ամենախոշորն է։ Երկրորդ և երրորդ փոքրամասնություններն ա[[ալբանացիներ|լբանական]] և [[Մարոկկացիներ|մարոկկական]] համայնքներն են, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի կես միլիոն ներկայացուցիչ։ Իտալիայում չգրանցված ռումինացիների թիվը դժվար է հաշվել, սակայն Բալկանյան ուսումնասիրությունների վերլուծական կենտրոնի 2007 թվականի տվյալներով չգրանցված ռումինացիների թիվը կարող է գերազանցել 1,5 միլիոնը<ref>{{cite web |url=http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20081029110649/http://www.birn.eu.com/en/111/15/5745/ |dead-url=yes |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 29 |title=Balkan Investigative Reporting Network |publisher=Birn.eu.com |date=նոյեմբերի 8, 2007 |accessdate=2008 թ․ նոյեմբերի 4 }}</ref>{{refn|Համաձայն 2005 թվականի հոկտեմբերին կազմված Միտրիցայի զեկույցի, Իտալիայում բնակվում են 1,061,400 ռումինացիներ՝ կազմելով Ռումինիայից արտագաղթած 2.8&nbsp;միլիոն միգրանտների 37 %-ը<ref>Mitrica, Mihai [https://web.archive.org/web/20071023072029/http://evz.ro/article.php?artid=201813 Un milion de romani s-au mutat in Italia] ("One million Romanians have moved to Italy"). ''Evenimentul Zilei'', 31 October 2005. Visited 11 April 2006.</ref>։ Այդուհանդերձ, կենտրոնը չի բացահայտում, թե ինչ մեթոդներով են իրականացվել հաշվարկները, այդ իսկ պատճառով այդքան էլ վստահելի չեն այս ցուցանիշները։|group=Ն}}: 2000-ական թվականների վերջին Իտալիայի արտասահմանցի բնակչության 54 %-ը [[Եվրոպա]]յից էին, 22 %-ը՝ [[Աֆրիկա]]յից, 16 %-ը՝ [[Ասիա]]յից, 8 %-ը՝ [[Ամերիկա]]յից և 0.06 %-ը՝ [[Օվկիանիա]]յից։ Միգրանտների բաշխվածությունն իտալիայում խիստ անհամաչափ է։ Միգրանտների 87 %-ը բնակվում է երկրի հյուսիսային և կենտրոնական մասերում (տնտեսապես առավել զարգացած մարզերում), մինչդեռ միայն 13 %-ն է ապրում թերակղզու հարավային մարզերում։ === Լեզուներ === {{Հիմնական|Իտալիայի լեզուներ|Իտալերեն}} [[պատկեր:Linguistic map of the Italian language.svg|thumb|upright=1.7|Աշխարհում իտալերենի տարածման աշխարհագրական շրջանները {{legend|#0c5eb1|Մայրենի լեզու}} {{legend|#9fceff|Երկրորդ կամ ոչ պաշտոնական լեզու}} {{legend|#00ff00|Իտալախոս փոքրամասնություններ}}]] Համաձայն N 482/99 շրջանակային օրենքի առաջին հոդվածի և Իտալիայի սահմանադրության 6-րդ հոդվածի, երկրի պաշտոնական լեզուն [[իտալերեն]]ն է<ref name="lang">{{cite web|title=Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 "Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche" pubblicata nella Gazzetta Ufficiale n. 297 del 20 dicembre 1999|url=http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|publisher=Italian Parliament|accessdate=2014 թ․ դեկտեմբերի 2|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150512051856/http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm|archivedate=2015 թ․ մայիսի 12|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում բնիկ իտալախոսների թիվը կազմում է 64 միլիոն<ref>[https://www.ethnologue.com/language/ita Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150730230004/http://www.ethnologue.com/language/ita |date=30 July 2015 }} Ethnologue.com</ref><ref name="europa2006">{{cite web|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|title=Eurobarometer – Europeans and their languages|format=485&nbsp;KB|date=February 2006|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110430202903/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf|archivedate=2011 թ․ ապրիլի 30|df=dmy-all}}</ref><ref>Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007</ref>, մինչդեռ իտալախոսների ընդհանուր թվաքանակը, ներառյալ նրանք, ովքեր իտալերենը դիտարկում են որպես երկրորդ լեզու, կազմում է 85 միլիոն<ref name="Italian language">[http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian Italian language] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502004444/http://www2.le.ac.uk/departments/modern-languages/lal/languages%20at%20lal/italian |date=2 May 2014 }} University of Leicester</ref>։ Տարբեր մարզերում առօրյա-խոսակցական ձևաչափում օգտագործվում է [[ռեգիոնալ իտալերեն]]ը, որը չպետք է շփոթել իտալերենի բարբառների կամ փոքրամասնությունների լեզուների հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|title=UNESCO Atlas of the World's Languages in danger|website=www.unesco.org|language=en|access-date=2018 թ․ հունվարի 2|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161218184822/http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php|archivedate=2016 թ․ դեկտեմբերի 18|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |title=Italian language |work=Encyclopædia Britannica |date=նոյեմբերի 3, 2008 |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 19 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091129081859/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/297241/Italian-language |archivedate=2009 թ․ նոյեմբերի 29 |df=dmy-all }}</ref>։ Այդուհանդերձ, 20-րդ դարում ազգային կրթական համակարգի ներդրման արդյունքում մարզերի միջև խոսակցական տարբերությունների սկսեցին կրճատվել։ Ստանդարտացման գործընթացը սկսեց ավելի տարածվել 1950-ական թվականներին, իսկ 1960-ական թվականներին տեղի ունեցած տնտեսական աճի արդյունքում զարգացան իտալական մեդիան և հեռուստատեսությունը։ [[RAI]] հանրային հեռուստատեսությունն օգնեց տարածել ստանդարտ իտալերենը։ [[պատկեր:Minoranze linguistiche it.svg|upright=0.7|thumb|left|Իտալիայի պաշտոնապես ճանաչված լեզվային փոքրամասնությունները<ref>{{cite web|url=http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|title=Lingue di Minoranza e Scuola: Carta Generale|website=www.minoranze-linguistiche-scuola.it|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010152621/http://www.minoranze-linguistiche-scuola.it/carta-generale/|archivedate=2017 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30}}</ref>:]] N 482/99 շրջանակային օրենքով ճանաչվում են 12 պատմական լեզվային փոքրամասնություններ՝ [[ալբաներեն]], [[կատալոներեն]], [[գերմաներեն]], [[հունարեն]], [[սլովեներեն]], [[խորվաթերեն]], [[ֆրանսերեն]], [[ֆրանկոպրովանսերեն]], [[ֆրիուլիերեն]], [[լադիներեն]] (ռոմանական լեզու), [[օքսիտաներեն]] և [[սարդիներեն]]<ref name="lang" />։ Այս լեզուներից չորսը որոշ մարզերում ունեն իտալերենին հավասար կարգավիճակ։ [[Ֆրանսերեն]]ը պաշտոնական լեզու է [[Վալլե Դ'Աոստա]]յում, չնայած որ [[ֆրանկոպրովանսերեն]]ն առավել տարածված է մարզում<ref>[L.cost. 26 febbraio 1948, n. 4, Statuto speciale per la Valle d'Aosta; L.cost. 26 febbraio 1948, n. 5, Statuto speciale per il Trentino-Alto Adige; L. cost. 31 gennaio 1963, n. 1, Statuto speciale della Regione Friuli Venezia Giulia]</ref>, [[գերմաներեն]]ը՝ [[Բոլցանո (գավառ)|Հարավային Տիրոլում]], լադիներենը՝ Հարավային Տիրոլի և [[Տրենտինո Ալտո Ադիջե]]ի որոշ գավառներում, իսկ [[սլովեներեն]]ը՝ [[Տրիեստե (գավառ)|Տրիեստե]]ում, [[Գորիցիա (գավառ)|Գորիցիայում]] և [[Ուդինե (գավառ)|Ուդինեում]]։ ISO-ի և [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի կողմից ճանաչված այլ լեզուներ իտալական օրենքով ճանաչված չեն։ Ֆրանսիայի նման Իտալիան ստորագրել է [[Ռեգիոնալ լեզուների եվրոպական խարտիա]]ն, սակայն չի վավերացրել<ref>{{Cite web|url=https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|title=Ready for Ratification|last=|first=|date=|website=|publisher=European Centre for Minority Issues|access-date=|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180103133317/https://rm.coe.int/european-centre-for-minority-issues-vol-1-/1680737191|archivedate=2018 թ․ հունվարի 3|df=dmy-all}}</ref>։ Վերջին տարիներին գրանցված ներգաղթի ներհոսքի պատճառով, Իտալիայի բնակչության մեջ քիչ է այն քաղաքացիների թվաքանակը, որոնք իտալախոս չեն կամ էլ չեն խոսում ազգակից լեզուներից որևիցե մեկով։ Համաձայն Իտալիայի ազգային վիճակագրական ինստիտուտի տվյալների, [[ռումիներեն]]ն իտալիայի բնակչության շրջանում տարածված երկրորդ ամենախոշոր լեզուն է։ Իտալիայում շուրջ 800 000 մարդու համար ռումիներենը համարվում է մայրենի լեզու։ Այդ բնակչության 21.9 %-ը 6 տարեկանից ցածր քաղաքացիներ են։ Տարածված մյուս լեզուներից է [[արաբերեն]]ը, որով խոսում է 475,000 մարդ։ Ընդորում, արաբերենով խոսում են Իտալիայում բնակվող օտարերկրացիների 13.1 %-ը։ [[Ալբաներեն]]ով խոսում է 380,000 մարդ, իսկ [[իսպաներեն]]ով՝ 255,000 մարդ։ Տարածված լեզուներ են նաև [[ուկրաիներեն]]ը, [[հինդի]]ն, [[լեհերեն]]ը և [[թամիլերեն]]ը<ref>{{cite web|url=http://www.istat.it/en/archive/129304|title=Linguistic diversity among foreign citizens in Italy|publisher=Italian National Institute of Statistics|accessdate=2014 թ․ հուլիսի 27|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140730134706/http://www.istat.it/en/archive/129304|archivedate=2014 թ․ հուլիսի 30|df=dmy-all}}</ref>։ === Կրոն === {{Հիմնական|Կրոնն Իտալիայում}} {{Բազմապատիկ պատկերներ | պատկեր1 = Florence Duomo from Michelangelo hill.jpg |width1=500|height1=335 | պատկեր2 = Saint Peter's Basilica facade, Rome, Italy.jpg |width2=500|height2=335 | պատկեր3 = Basilica Venecia.jpg |width3=500|height3=335 | պատկեր4 = Milano, Duomo, 2016-06 CN-03.jpg |width4=500|height4=335 | նկարագրություն = Իտալիայում են գտնվում աշխարհի ամենախոշոր տաճարները և ճարտարապետական հուշարձանները։ Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ ձախից աջ՝ [[Սանտա Մարիա դել Ֆիորե|Ֆլորենցիայի տաճարն]] է, որն ունի աշխարհի ամենամեծ աղյուսե գմբեթը<ref>{{cite web |url=http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |title=The Duomo of Florence &#124; Tripleman |publisher=tripleman.com |accessdate=2010 թ․ մարտի 25 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091206202243/http://www.tripleman.com/index.php?showimage=737 |archivedate=2009 թ․ դեկտեմբերի 6 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.brunelleschisdome.com/ |title=Brunelleschi's Dome |publisher=Brunelleschi's Dome.com |accessdate=2010 թ․ մարտի 25 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100416043408/http://www.brunelleschisdome.com/ |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 16 |df=dmy-all }}</ref>, [[Սուրբ Պետրոսի տաճար]]ը, որը համարվում է քրիստոնյա աշխարհի ամենամեծ տաճարը<ref>{{cite web|url=http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|title=St. Peter's Basilica (Basilica di San Pietro) in Rome, Italy|work=reidsitaly.com|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150223025429/http://www.reidsitaly.com/destinations/lazio/rome/sights/st_peters.html|archivedate=23 February 2015|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ ապրիլի 30}}</ref>, [[Միլանի տաճար]]ը, որը Իտալիայի ամենամեծ տաճարն է և իր մեծությամբ երրորդը աշխարհում և [[Սուրբ Մարկոսի տաճար]]ը, որը համարվում է իտալա-բյուզանդական ճարտարապետության ամենահայտնի օրինակներից մեկը<ref>{{cite web|url =http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|title =Basilica di San Marco|date =|access-date =10 February 2016|website =|publisher =|last =|first =|deadurl =yes|archiveurl =https://web.archive.org/web/20150305102304/http://www.basilicasanmarco.it/WAI/eng/basilica/architettura/interne/fasi_costrutt.bsm|archivedate =5 March 2015|df =dmy-all}}</ref>։ | նկարագրության ֆոն = #BBDD99 | ֆոնի գույն = #BBDD99 | նկարագրության գոտի = | լայնություն =500 }} Իտալիայի բնակչության մեծ մասը [[կաթոլիկություն|կաթոլիկ]]ներ են, չնայած, որ 1985 թվականից երկիրը չունի [[պետական կրոն]]<ref>{{cite news|title=Catholicism No Longer Italy's State Religion|url=http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 7|newspaper=Sun Sentinel|date=հունիսի 4, 1985|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131020143004/http://articles.sun-sentinel.com/1985-06-04/news/8501220260_1_italian-state-new-agreement-church|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 20|df=dmy-all}}</ref>։ 2017 թվականին տեղի ունեցած հարցումների համաձայն, իտալացիների միայն 74,4 %-ն է իրեն համարում [[Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի|Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցու]] հետևորդ<ref name="Ipsos2017"/>։ [[Սուրբ աթոռ]]ը համակարգում է Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու ողջ գործունեությունը, այդ թվում նաև տարբեր գործակալությունների գործունեությունը, որոնք կազմակերպում են եկեղեցու վարչական գործունեությունը։ Դիվանագիտական տեսանկյունից, Սուրբ աթոռը ճանաչվել է որպես միջազգային իրավունքի առանձին սուբյեկտ, ինքնիշխան ամբողջություն, որի ղեկավարը համարվում է [[Հռոմի պապ]]ը։ Վերջինս համարվում է նաև Հռոմի հոգևոր առաջնորդը, ում հետ երկրները հաստատում են իրենց դիվանագիտական հարաբերությունները<ref>Տեքստը բառացիորեն վերցվել է {{cite web|url=http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |title=Archived copy |accessdate=2016 թ․ փետրվարի 5 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101231084624/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/europe/holy-see/ |archivedate=2010 թ․ դեկտեմբերի 31 |df= }} (viewed on 14 December 2011) կայքից</ref><ref>The Holy See's sovereignty has been recognized explicitly in many international agreements and is particularly emphasized in article 2 of the Lateran Treaty of 11 February 1929, in which "Italy recognizes the sovereignty of the Holy See in international matters as an inherent attribute in conformity with its traditions and the requirements of its mission to the world" ([http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm Lateran Treaty, English translation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180523023017/http://www.aloha.net/~mikesch/treaty.htm |date=2018-05-23 }})</ref>։ Հաճախ սխալմամբ Սուրբ աթոռը և Վատիկանը նույնացվում են, սակայն այս երկու հասկացություններն աշխարհագրական տարբեր տարածքներ են ներառում։ Վատիկանը, որպես միջազգային հարաբերությունների առանձին սուբյեկտ, ի հայտ է եկել 1929 թվականին, իսկ Սուրբ աթոռը հայտնի է դեռևս վաղ քրիստոնեական ժամանակաշրջանից։ Օտարերկրյա դեսպաններն իրենց հավատարմագրերն են հանձնում ոչ թե Վատիկանին, այլ Սուրբ աթոռին, իսկ այլ երկրներում և միջազգային կազմակերպություններում պապի ներկայացուցիչները ներկայացնում են Սուրբ աթոռը, այլ ոչ Վատիկանը։ Իտալիայում քրիստոնեական փոքրամասնություններ են հանդիսանում [[Ուղղափառություն|ուղղափառները]], [[վալդենսներ]]ը և [[Բողոքականություն|բողոքական]] եկեղեցու հետևորդները։ 2011 թվականին Իտալիայում գրանցված էին 1.5 միլիոն ուղղափառ քրիստոնյաներ, որոնք կազմում են բնակչության ընդհանուր թվաքանակի 2.5 %-ը<ref>{{cite book|last1=Leustean|first1=Lucian N.|title=Eastern Christianity and Politics in the Twenty-First Century|date=2014|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-68490-3|page=723}}</ref>, կես միլիոնը՝ [[հոգեգալստականներ]] և [[ավետարանչականներ]], որոնցից 400.000-ը՝ [[Աստծո ասամբլեա]]յի ներկայացուցիչներ, 235,685-ը՝ [[Եհովայի վկաներ]]<ref>{{cite web|url=http://www.cesnur.org/religioni_italia/t/testimoni_geova_02.htm|title=Le religioni in Italia: I Testimoni di Geova (Religions in Italy: The Jehovah's Witnesses)|publisher=Center for Studies on New Religions|accessdate=2011 թ․ մայիսի 30|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110606172757/http://www.cesnur.org/religioni_italia/t/testimoni_geova_02.htm|archivedate=2011 թ․ հունիսի 6|df=dmy-all}}</ref>, 30,000-ը՝ վալդենսներ<ref>{{cite web|url=http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20060211233818/http://www.chiesavaldese.org/pages/storia/dove_viviamo.php |dead-url=yes |archive-date=2006 թ․ փետրվարի 11 |title=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |language=Italian |publisher=Chiesa Evangelica Valdese – Unione delle chiese Metodiste e Valdesi (Waldensian Evangelical Church – Union of Waldensian and Methodist churches) |accessdate=2011 թ․ մայիսի 30 }}</ref>, 25,000-ը՝ [[յոթերոդ օրվա աքվենդիստների եկեղեցի|աքվենդիստներ]], 22,000-ը՝ [[Հիսուս Քրիստոսի վերջին օրվա սրբերի եկեղեցի|Հիսուս Քրիստոսի վերջին օրվա սրբերի եկեղեցու]] հետևորդներ, 15,000-ը՝ [[Բապտիստներ]], ընդորում 5000-ը՝ ազատ բապտիստներ, 7000-ը՝ [[Լյութերականություն|լյութերականներ]], 4000-ը՝ [[մեթոդիզմ|մեթոդիստներ]] (Մեթոդիստների և վալդենսների միացյալ եկեղեցի)<ref>{{cite web|url=http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/europe/italy/evangelical-methodist-church-in-italy.html |title=World Council of Churches – Evangelical Methodist Church in Italy |publisher=World Council of Churches |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080709033652/http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/europe/italy/evangelical-methodist-church-in-italy.html |archivedate=2008 թ․ հուլիսի 9 }}</ref>։ {{bar box |title=Իտալիայի կրոնական պատկերը (2017)<ref name="Ipsos2017">{{Cite news|url=http://www.acli.it/wp-content/uploads/2017/11/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2017.pdf|title=I cattolici tra presenza nel sociale e nuove domande alla politica - novembre 2017|publisher=Ipsos MORI|date=17 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180124122738/http://www.acli.it/wp-content/uploads/2017/11/Cattolici-e-politica-analisi-Ipsos-novembre-2017.pdf|archive-date=2018 թ․ հունվարի 24}}</ref> |titlebar=#ddd |float=left |bars= {{bar percent|[[Կաթոլիկություն]]|DarkOrchid|74.2}} {{bar percent|Չեն հարում որևէ կրոնի|Yellow|21.4}} {{bar percent|Այլ կրոններ|Chartreuse|2.0}} }} Իտալիայի ամենահին կրոնական համայնքներից մեկը համարվում է հրեական համայնքը։ Հրեաներն իտալիայում բնակվել են մեր թվարկությունից առաջ՝ դեռևս [[Հին Հռոմ]]ում։ Մի քանի դար շարունակ հրեաները, հատկապես Իսպանիայից, ներգաղթել են Իտալիա։ Այդուհանդերձ, [[Հոլոքոստ]]ի պատճառով, Իտալիայի հրեաների 20 %-ը ոչնչացվեց<ref name=isbn0553343025>{{cite book|author=Dawidowicz, Lucy S.|title=The war against the Jews, 1933–1945|publisher=Bantam Books|location=New York|year=1986|isbn=0-553-34302-5}}p. 403</ref>։ Ոչ միայն Հոլոքոստի, այլև [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ին նախորդած և հաջորդած գաղթից պատճառով, ներկայումս Իտալիայում հրեաների թիվը կազմում է 28,400<ref>{{cite web|title=THE JEWISH COMMUNITY OF ITALY Unione delle Comunita Ebraiche Italiane|url=http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20130313095857/http://www.eurojewcong.org/communities/italy.html|dead-url=yes|archive-date=2013 թ․ մարտի 13|publisher=The European Jewish Congress|accessdate=օգոստոսի 25, 2014}}</ref>։ Վերջին երկու տասնամյակում տեղի ունեցած միգրացիոն խոշոր ներհոսքից հետո, երկրում մեծացել է ոչ քրիստոնյա բնակչության և կրոնական համայնքների թիվը։ Երկրի մոտ 800,000 բնակիչներ հնդկական թերակղզում առաջացած հավատալիքների հետևորդներ են։ Երկրում բնակվում են 70,000 [[սիկհեր]], իսկ Իտալիայի տարածքում գործում են 33 գուրդվարաներ<ref>{{cite web |url=http://www.nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |title=NRI Sikhs in Italy |publisher=Nriinternet.com |date=նոյեմբերի 15, 2004 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110207031755/http://nriinternet.com/EUROPE/ITALY/2004/111604Gurdwara.htm |archivedate=2011 թ․ փետրվարի 7 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալիան, կրոնական ազատությունն ապահովելու համար, եկամտահարկից մնացած միջոցների որոշակի մի մասը փոխանցում է պետության կողմից ճանաչված կրոնական համայնքներին, որն առավել հայտնի է «Յուրաքանչյուր 1000-ից 8-ը» անվամբ ({{lang-it|''Otto per mille''}}): Հատկացումներն ուղղվում են քրիստոնեական, հրեական, բուդդիստական և հինդու համայնքներին։ Ցուցակից դուրս են մնացել մուսուլմանական համայնքները, քանի որ վերջիններս, որպես այդպիսին, չեն գրանցվել Իտալիայի պետական ռեգիստրում՝ որպես կրոնական կառույց։ Վերջիններս հիմնականում հանդես են գալիս մշակութային կառույցների տեսքով<ref>{{cite web |url=http://www.adnkronos.com/AKI/English/Religion/?id=3.1.880028077 |title=Italy: Islam denied income tax revenue – Adnkronos Religion |publisher=Adnkronos.com |date=ապրիլի 7, 2003 |accessdate=2013 թ․ հունիսի 2 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130620070907/http://www.adnkronos.com/AKI/English/Religion/?id=3.1.880028077 |archivedate=2013 թ․ հունիսի 20 |df=dmy-all }}</ref>։ Հարկատու, ովքեր չունեն պետության կողմից տրամադրվող ֆինանսական միջոցների կարիքը, այդ միջոցներն ուղղում են պետության սոցիալական ոլորտի զարգացմանը<ref>[http://documenti.camera.it/Leg16/dossier/Testi/BI0350.htm#_Toc278992388 Camera dei deputati Dossier BI0350] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927211619/http://documenti.camera.it/Leg16/dossier/Testi/BI0350.htm |date=27 September 2013 }}. Documenti.camera.it (10 March 1998). Retrieved on 12 July 2013.</ref>։ === Կրթություն === {{Հիմնական|Կրթությունը Իտալիայում}} [[պատկեր:Archiginnasio ora blu Bologna.jpg|thumb|[[Բոլոնիայի համալսարան]]ը, որը հիմնադրվել է 1088 թվականին, աշխարհի ամենահին բարձրագույն ուսումնական հաստատությունն է:]] Իտալիայում կրթությունն անվճար ու պարտադիր է 6-16 տարեկան երեխաների համար<ref>{{cite web|url=http://www.camera.it/parlam/leggi/06296l.htm|title=Law 27 December 2007, n.296|publisher=Italian Parliament|accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 30|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121206012402/http://www.camera.it/parlam/leggi/06296l.htm|archivedate=2012 թ․ դեկտեմբերի 6|df=dmy-all}}</ref> և բաղկացած է հինգ աստիճաններից. մանկապարտեզ ({{lang-it|''scuola dell'infanzia}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''asilo''), տարրական դպրոց ({{lang-it|''scuola primaria}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola elementare''), միջնակարգ դպրոց ({{lang-it|''scuola secondaria di primo grado}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola media''), ավագ դպրոց ({{lang-it|''scuola secondaria di secondo grado}}, պաշտոնապես կոչվում է նաև ''scuola superiore'') և համալսարան ({{lang-it|''università''}})<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Complete.pdf |title=&#124; Human Development Reports |publisher=Hdr.undp.org |date= |accessdate=2014 թ․ հունվարի 18 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429033726/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Complete.pdf |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 29 |df= }}</ref>: Առաջնային կրթությունը տևում է ութ տարի։ Դպրոցականներն անցնում են իտալերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, մաթեմատիկա, բնական գիտություններ, պատմություն, աշխարհագրություն, հասարակական գիտություններ, ֆիզիկական պատրաստություն, ինչպես նաև կերպարվեստ և երգ-երաժշտություն։ Երկրորդային կրթությունը տևում է հինգ տարի և ներառում է դպրոցների երեք հիմնական տիպեր, որոնք բևեռացված են ակադեմիական տարբեր մակարդակների վրա։ ''Liceo''-ն պատրաստում է բուհերի դիմորդներ, ովքեր շարունակելու են կրթությունը բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում, մինչդեռ տեխնիկական ինստիտուտները և մասնագիտական ինստիտուտները պատրաստում են հատուկ մասնագիտական կադրեր։ 2012 թվականին, սկսվեց իտալական միջնակարգ կրթության համապատասխանեցումը [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության]] կողմից սահմանված չափանիշներին՝ 2003 թվականից ի վեր իրականացնելով լուրջ և համապարփակ բարեփոխումներ գիտության և մաթեմատիկայի ոլորտներում<ref>{{cite web|title=PISA 2012 Results|url=http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/PISA-2012-results-italy.pdf|publisher=OECD|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304093347/http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/PISA-2012-results-italy.pdf|archivedate=2016 թ․ մարտի 4|df=dmy-all}}</ref>։ Այդուհանդերձ, խորն անդունդ գոյություն ունի Հյուսիսային Իտալիայի դպրոցների, որոնց արդյունքները միջին համապետական ցուցանիշներից ավելի բարձր են (ընդորում, որոշ ասպեկտների տեսանկյունից այդ ցուցանիշներն աշխարհում առաջատար դիրքերում են գտնվում) և Հարավային Իտալիայի դպրոցների միջև, որոնց արդյունքներն այդքան էլ գոհացուցիչ չեն<ref>{{cite web|title=The literacy divide: territorial differences in the Italian education system|url=http://new.sis-statistica.org/wp-content/uploads/2013/10/CO09-The-literacy-divide-territorial-differences-in-the-Italian.pdf|publisher=Parthenope University of Naples|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117015624/http://new.sis-statistica.org/wp-content/uploads/2013/10/CO09-The-literacy-divide-territorial-differences-in-the-Italian.pdf|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում երրորդային կրթությունը բաշխված է պետական համալսարանների, մասնավոր համալսարանների և հեղինակավոր ու սելեկտիվ բարձրակարգ դպրոցներում, որտեղ սովորելը պարտադիր է, եթե քաղաքացին ցանկանում է մասնագիտանալ այս կամ այն ոլորտներում, ինչպես օրինակ դիվանագիտական դպրոցները։ Իտալիայում հայտնի սելեկտիվ դպրոց է [[Պիզայի բարձրագույն նորմալ դպրոց]]ը։ Իտալիայի բուհական համակարգն աշխարհի առաջատար բուհական համակարգերի ցանկում չի ներառվում։ Իտալական որևէ բուհ չկա աշխարհի 100 ամենահեղինակավոր բուհերի ցանկում, իսկ աշխարհի 500 ամենահեղինակավոր բուհերի ցանկում ներառված են իտալական 20 բուհեր<ref>{{cite web|url=http://www.shanghairanking.com/ARWU2015.html|title=Academic Ranking of World Universities 2015|publisher=Shanghai Ranking Consultancy|date=2015|accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151030134046/http://www.shanghairanking.com/ARWU2015.html|archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 30|df=dmy-all}}</ref>։ Այդուհանդերձ, ներկայիս կառավարությունն իրականացնում է խոշոր բարեփոխումներ և փոփոխություններ՝ բարելավելու կրթական համակարգի ինստիտուցիոնալ մակարդակը և որակական արդյունքները<ref>{{cite news|title=Italy's Budget/4: 500 new university "chairs of excellence" open up to foreign professors and scholars|url=http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/government-policies/2015-10-15/italy-s-stability-law-funds-500-new-university-professors-open-to-foreign-candidates--174432.php?uuid=ACDy9uGB|accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 16|publisher=Il Sole 24 Ore Digital Edition|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151017111942/http://www.italy24.ilsole24ore.com/art/government-policies/2015-10-15/italy-s-stability-law-funds-500-new-university-professors-open-to-foreign-candidates--174432.php?uuid=ACDy9uGB|archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 17|df=dmy-all}}</ref>։ === Առողջապահություն === {{Հիմնական|Առողջապահությունն Իտալիայում}} [[պատկեր:Oil-1383546 1920.jpg|thumb|right|[[Ձիթապտղի ձեթ]]ը և բանջարեղենը միջերկրածովյան խոհանոցի և դիետայի բաղկացուցիչ մասերն են:]] 1978 թվականից սկսած Իտալիայում ներդրվել է հանրային առողջապահության համընդհանուր համակարգը<ref name="dev.prenhall_a">{{cite web|url=http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/health.html |title=Italy – Health |publisher=Dev.prenhall.com |accessdate=օգոստոսի 2, 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090701064229/http://dev.prenhall.com/divisions/hss/worldreference/IT/health.html |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 1 }}</ref>։ Այդուհանդերձ, երկրում քաղաքացիներին առողջապահական ծառայությունները մատուցվում են հանրային-մասնավոր խառը համակարգի կողմից։ Առողջապահության հանրային հատվածը հանդիսանում է Ազգային առողջապահական ծառայությունը ({{lang-it|Servizio Sanitario Nazionale}}), որը գործում է Իտալիայի առողջապահության նախարարության կազմում և իրականացվում է տարածաշրջանային մակարդակով։ 2012 թվականին Իտալիայում առողջապահական ծախսերը կազմում էին ազգային ՀՆԱ-ի 9.2 %-ը, որը բավականին մոտ է [[Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն|ՏՀԶԿ]] անդամ պետությունների միջին ցուցանիշին՝ 9.3 %<ref name="OECD">{{cite web |url=http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-ITALY-2014.pdf |title=OECD Health Statistics 2014 How Does Italy Compare? |publisher=OECD |year=2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924133234/http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-ITALY-2014.pdf |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 24 |df=dmy-all }}</ref>: 2000 թվականին իտալական առողջապահական համակարգն աշխարհում ռեյտինգային ինդեքսներում երկրորդն էր<ref name="dev.prenhall_a"/><ref name="photius.com">{{cite web |url=http://www.photius.com/rankings/healthranks.html |title=The World Health Organization's ranking of the world's health systems |publisher=ΦΩΤΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΚΗΣ (Photius Coutsoukis) |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 27 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100105190014/http://www.photius.com/rankings/healthranks.html |archivedate=2010 թ․ հունվարի 5 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալական առողջապահական համակարգն աշխարհում կրկին երկրորդն էր՝ [[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության]] կողմից կազմված էֆֆեկտիվ առողջապահական համակարգերի ինդեքսում։ Իտալիայում կյանքի միջին տևողությունը բավականին բարձր է։ Տղամարդկանց պարագայում այն կազմում է 80 տարեկան, իսկ կանանց համար՝ 85: Այս ցուցանիշով Իտալիան աշխարհում հինգերորդն է<ref>{{cite web |title=World Health Statistics 2016: Monitoring health for the SDGs Annex B: tables of health statistics by country, WHO region and globally |publisher=World Health Organization |url=http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/Annex_B/en/ |date=2016 |accessdate=2016 թ․ հունիսի 27 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160623023234/http://www.who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/Annex_B/en/ |archivedate=2016 թ․ հունիսի 23 |df=dmy-all }}</ref>։ Ի համեմատություն արևմտյան մյուս երկրների, Իտալիայում չափահաս բնակչության ավելորդ քաշի մակարդակը բարձր չէ։ Այն ցածր է 10 %-ից<ref name=IOTF2008>{{cite web |url=http://www.iotf.org/database/documents/GlobalPrevalenceofAdultObesity16thDecember08.pdf |archiveurl=https://www.webcitation.org/5lwMsu50m?url=http://www.iotf.org/database/documents/GlobalPrevalenceofAdultObesity16thDecember08.pdf |archivedate=2009 թ․ դեկտեմբերի 11 |title=Global Prevalence of Adult Obesity |format=PDF |publisher=International Obesity Taskforce |accessdate=2008 թ․ հունվարի 29}}</ref>): Շատ գիտնականների կարծիքով, այս ցուցանիշի պատճառը հայտնի [[Միջերկրածովյան դիետա]]ն է։ 2012 թվականի տվյալներով Իտալիայում օրական ծխում է բնակչության 22 %-ը։ Ընդորում, 2000 թվականին այդ ցուցանիշը կազմել է 24,4 %։ Այդուհանդերձ, ցուցանիշը ՏՀԶԿ միջին ցուցանիշից բարձր է<ref name="OECD"/>։ 2005 թվականից սկսած հանրային վայրերում ծխելու համար, այդ թվում սրճարաններում, ռեստորաններում, գիշերային ակումբներում և գրասենյակներում, ստեղծվել են հատուկ իզոլացված սենյակներ<ref>{{cite news|title=Smoking Ban Begins in Italy {{!}} Europe {{!}} DW.COM {{!}} 10 January 2005|url=http://www.dw.com/en/smoking-ban-begins-in-italy/a-1453590|accessdate=օգոստոսի 1, 2010|work=Deutsche Welle|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150621143640/http://www.dw.com/en/smoking-ban-begins-in-italy/a-1453590|archivedate=2015 թ․ հունիսի 21|df=dmy-all}}</ref>։ 2013 թվականին [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ն միջերկրածովյան դիետան ներառել է մարդկության ոչ նյութական արժեքների ցանկում։ Ընդորում, դիետայի այս տեսակը ներառվել է ոչ միայն Իտալիայի, այլև [[Մարոկկո]]յի, [[Իսպանիա]]յի, [[Պորտուգալիա]]յի, [[Հունաստան]]ի, [[Կիպրոս]]ի և [[Խորվաթիա]]յի ցանկերում<ref>{{cite web | url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00473 | accessdate=2014 թ․ ապրիլի 3 | title=UNESCO Culture Sector, Eighth Session of the Intergovernmental Committee (8.COM) – from 2 to 7 December 2013 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20131220125948/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00473 | archivedate=2013 թ․ դեկտեմբերի 20 | df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web | url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00884 | accessdate=2014 թ․ ապրիլի 3 | title=UNESCO – Culture – Intangible Heritage – Lists & Register – Inscribed Elements – Mediterranean Diet | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20140415064011/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00884 | archivedate=2014 թ․ ապրիլի 15 | df=dmy-all }}</ref>։ == Մշակույթ == {{Հիմնական|Իտալիայի մշակույթ}} [[պատկեր:Vicenza - (Lista del Patrimonio Mondiale) - Villa Almerico Capra (La Rotonda).JPG|thumb|upright=0.9|[[Վիլա Ռոտոնդա]]ն [[Վենետո]]յի ամենահայտնի առանձնատներից մեկն է:]] Ընդհուպ մինչև 1861 թվականը դարեր շարունակ քաղաքական և աշխարհագրական տեսանկյունից բաժանված լինելով՝ Իտալիան ունեցել է յուրօրինակ մշակույթ, որը ներառել է տարբեր տարածաշրջանների ավանդույթներն և դարձել ուժի և հովանավորության յուրահատուկ համադրություն<ref>{{cite book|last=Killinger|first=Charles|title=Culture and customs of Italy|url=https://archive.org/details/culturecustomsit00kill|year=2005|publisher=Greenwood Press|location=Westport, Conn.|isbn=0-313-32489-1|page=[https://archive.org/details/culturecustomsit00kill/page/n27 3]|edition=1. publ.}}</ref>։ Միջնադարում և [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակաշրջանում, մի շարք հայտնի պալատական արքունիքներ մրցակցել են աշխարհի հայտնի ճարտարապետներին, արտիստներին և գիտնականներին իրենց մոտ հրավիրելու համար, որի արդյունքում ստեղծվել է հուշարձանների, կտավների, երաժշտության և գրականության խոշոր ժառանգություն<ref>{{cite book|last=Cole|first=Alison|title=Virtue and magnificence : art of the Italian Renaissance courts|url=https://archive.org/details/virtuemagnificen0000cole|year=1995|publisher=H.N. Abrams|location=New York|isbn=0-8109-2733-0}}</ref>։ Իտալիայում են գտնվում ամենաշատ թվող [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում գտնվող հուշարձանները։ Ներկայումս այդ հուշարձանների թիվը կազմում է 53։ Իտալիան ունի տարբեր ժամանակաշրջանների արվեստի, մշակույթի և գրականության խոշոր ժառանգություն։ Երկիրն աշխարհի վրա ունեցել է խոշոր մշակութային ազդեցություն։ Մեծ թվաքանակով իտալացիներ տարբեր ժամանակաշրջաններում գաղթել են Իտալիայից՝ ձևավորելով իտալական սփյուռքը։ Ավելին, երկրում առկա են տարբեր տիպի մոտ 100,000 հուշարձաններ՝ թանգարաններ, պալատներ, կառույցներ, արձաններ, եկեղեցիներ, արվեստի պատկերասրահներ, առանձնատներ, շատրվաններ, պատմական տներ և հնագիտական մնացորդներ<ref name="Eyewitness Travel 2005, pg. 19">Eyewitness Travel (2005), pg. 19</ref>։ === Ճարտարապետություն === {{Հիմնական|Իտալիայի ճարտարապետություն}} Իտալական ճարտարապետական ոճը խիստ բազմազան է, որը չի կարող բնորոշվել կոնկրետ որևէ ժամանակաշրջանի կամ տարածաշրջանի, քանի որ Իտալիան, ընդհուպ մինչև 1861 թվականը, մասնատված է եղել մանր իշխանությունների և մարզերի միջև։ Այս գործոնի ազդեցության պատճառով էլ իտալական ճարտարապետական ոճն ունի իրեն բնորոշ առանձնահատկությունները և գեղագիտական նրբությունները։ Իտալիան հայտնի է իր ճարտարապետական նվաճումներով<ref>[http://www.justitaly.org/italy/italy-architecture.asp Architecture in Italy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120115053940/http://www.justitaly.org/italy/italy-architecture.asp |date=15 January 2012 }}, ItalyTravel.com</ref>, որոնք մեծ նշանակություն ունեն համաշխարհային ճարտարապետության համար։ Դրանց շարքին են դասվում կամարները, գմբեթները, որոնք մեծապես օգտագործվել են [[Հին Հռոմ]]ի ժամանակաշրջանում։ Կամարները և գմբեթներն օգտագործվել են նաև 14-16-րդ դարերում՝ [[Վերածնունդ|Վերածննդի ժամանակաշրջանում]]։ Իտալիան համարվում է [[Պալադինիզմ]]ի հայրենիքը։ Վերջինս ճարտարապետական ոճ է, որն իր վրա կրել նեոդասական ճարտարապետության ազդեցությունը և իր հերթին ազդեցություն ունեցել 17-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբը [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, [[Ավստրալիա]]յում և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ում կառուցված տների վրա։ Արևմտյան ճարտարապետության գլուխգործոցներ համարվող [[Կոլիզեյ]]ը, [[Միլանի տաճար]]ը, [[Սանտա Մարիա դել Ֆիորե]]ն, [[Պիզայի աշտարակ]]ը և [[Դոժերի պալատ]] նույնպես գտնվում են Իտալիայում։ <gallery mode="packed"> պատկեր:Canal Grande Chiesa della Salute e Dogana dal ponte dell Accademia.jpg|[[Վենետիկ]]ը կառուցված է 117 կղզիների վրա։ պատկեր:Pisa - Campo Santo - Campanile 2 - 2005-08-08 10-23 2005.JPG|[[Պիզայի աշտարակ]]ը և [[Պիզայի տաճար|տաճարը]] պատկեր:Reggia di Caserta, prospettiva dalla fontana di Venere e Adone - panoramio.jpg|[[Կազերտայի պալատ|Կազերտայի թագավորական պալատը]] պատկեր:Castel del Monte BW 2016-10-14 12-26-11 r.jpg|[[Կաստել դել Մոնտեի ամրոց]]ը, որը կառուցվել է [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] կայսր [[Ֆրիդրիխ II Հոհենշտաուֆեն]]ի կողմից։ պատկեր:Temple of Concordia, Agrigento.jpg|[[Կոնկորդիայի տաճար]]ը,որը գտնվում է [[Տաճարների հովիտ|Տաճարների հովտում]], [[Ագրիջենտո]]յում։ </gallery> Իտալիայի ճարտարապետությունը մեծապես իր ազդեցությունն է թողել համաշխարհային ճարտարապետության վրա։ Բրիտանացի հնագետ[[Ինիգո Ջոնս]], լինելով իտալական կառույցների և քաղաքների ճարտարապետության ազդեցության տակ, իտալական վերածննդի ժամանակաշրջանի ճարտարապետությանը բնորոշ տարրերը 17րդ դարում բերեց Անգլիա։ Ընդորում, իր գործունեության ընթացքում Ջոնսը եղել է [[Անդրեա Պալլադիո]]յի ազդեցության տակ<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/jones_inigo.shtml |title=History – Historic Figures: Inigo Jones (1573–1652) |publisher=BBC |date=հունվարի 1, 1970 |accessdate=2013 թ․ մարտի 12 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130821112543/http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/jones_inigo.shtml |archivedate=օգոստոսի 21, 2013 |df=dmy-all }}</ref>։ Բացի այդ, «italianizzante» ճարտարապետական ոճով (բառացի իտալացված), որը բավականին հայտնի է եղել 19-րդ դարում, ընդունված է բնորոշել այլ պետությունների ճարտարապետական այն շինությունները, որոնք կառուցվել են իտալական ոճով, հատկապես Վերածննդի դարաշրջանի ոճով։ === Կերպարվեստ === {{Հիմնական|Իտալական արվեստ}} [[պատկեր:Leonardo da Vinci (1452-1519) - The Last Supper (1495-1498).jpg|thumb|[[Լեոնարդո դա Վինչի]]ի ''[[Խորհրդավոր ընթրիք (Լեոնարդո դա Վինչի)|Խորհրդավոր ընթրիքը]]'' (1494–1499) կտավը, որը գտնվում է [[Միլան]]ի [[Սանտա Մարիա դելլա Գրացիե]] եկեղեցում]] Իտալական կերպարվեստի պատմությունը հանդիսանում է արևմտյան նկարչական արվեստի բաղկացուցիչ մասը։ [[Հռոմեական արվեստ]]ի վրա մեծ ազդեցություն ունեցել է Հունաստանը և ընդունված է ասել, որ հռոմեական արվեստը հանդիսանում է հին հունական արվեստի ժառանգորդը։ Այդուհանդերձ, հռոմեական նկարչական արվեստն ունի եզակի և կարևոր առանձնահատկություններ։ Հռոմեական նկարչական արվեստի միակ պահպանված նմուշները պատերին պատկերված նկարներն են, որոնց մեծ մասը գտնվում է [[Հարավային Իտալիա]]յում՝ [[Կամպանիա]]յի վիլլաներում։ Այսպիսի նկարները կարելի է խմբավորել 4 հիմնական ոճերի կամ ժամանակաշրջանների միջև<ref>{{cite web |url=http://www.art-and-archaeology.com/roman/painting.html |title=Roman Painting |publisher=art-and-archaeology.com |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130726163006/http://art-and-archaeology.com/roman/painting.html |archivedate=2013 թ․ հուլիսի 26 |df=dmy-all |accessdate=2018 թ․ մայիսի 12 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.accd.edu/sac/vat/arthistory/arts1303/Rome4.htm |title=Roman Wall Painting |publisher=accd.edu |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070319123717/http://www.accd.edu/sac/vat/arthistory/arts1303/Rome4.htm |archivedate=2007 թ․ մարտի 19 |df= }}</ref>։ Բարակ տախտակների վրա կատարված նկարազարդումներն առավել հայտնի են դարձել [[ռոմանական արվեստ]]ի ժամանակաշրջանում։ Վերջիններիս վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել բյուզանդական սրբապատկերները։ 13-րդ դարի կեսերին միջնադարյան արվեստը և [[գոթիկա|գոթական արվեստը]] դարձել են առավել իրական, երբ հասարակության մոտ առաջացավ հետաքրքրություն [[Չիմաբուե]]ի և նրա աշակերտի՝ [[Ջիոտտո]]յի արվեստի նկատմամբ, որոնք դարձան արվեստի այս ճյուղի կարկառուն ներկայացուցիչներն Իտալիայում։ Ջիոտտոյից սկսած, արվեստի այս ճյուղի նմուշները սկսեցին էլ ավելի մշակվել՝ դառնալով ավելի ազատ և նորարական։ Չիմաբուեն և նրա աշակերտը՝ Ջիոտտոն համարվում են արևմտյան մշակույթի միջնադարյան ժամանակաշրջանի ամենակարկառուն դեմքերը։ [[պատկեր:Michelangelo's David 2015.jpg|thumb|left|upright= 0.75|[[Դավիթ (Միքելանջելո)|Միքելանջելոյի Դավիթը]] (1501–1504), որը գտնվում է [[Ֆլորենցիա]]յի [[Գալերիա դել Ակադեմիա]]յում:]] [[Իտալական Վերածնունդ]]ը շատերի կարծիքով համարվում է նկարչական արվեստի ոսկեդարը, որը ձգվել է 14-րդ դարից մինչև 17-րդ դարի կեսերը։ Վերջինս լուրջ ազդեցություն է ունեցել ոչ միայն իտալական, այլև համաշխարհային նկարչական արվեստի վրա։ Իտալացի մի շարք նկարիչներ, ինչպես օրինակ [[Պաոլո Ուչելլո]]ն, [[Անջելիկո]]ն, [[Մազաչչո]]ն, [[Պիեռա Դելլա Ֆրանչեսկա]]ն, [[Անդրեա Մանտենյա]]ն, [[Ֆրա Ֆիլիպպո Լիպպի]]ն, [[Ջորջոնե]]ն, [[Տինտորետտո]]ն, [[Սանդրո Բոտիչելլի]]ն, [[Լեոնարդո դա Վինչի]]ն, [[Միքելանջելո]]ն, [[Ռաֆայել Սանտի]]ն, [[Ջովաննի Բելլինի]]ն և [[Տիցիան]]ը, հեռանկարային պատկերի, մարդու անատոմիայի ուսմունքի, համաչափության, ինչպես նաև նկարչության տեխնիկական հնարքների զարգացման արդյունքում, իտալական նկարչական արվեստը հասցրել են բարձր մակարդակի։ Միքելանջելոն եղել է հայտնի քանդակագործ, ով հիմնականում գործել է 1550-1520 թվականներին։ Նրա գլուխգործոցներից են ''[[Դավիթ (Միքելանջելո)|Դավիթը]]'', ''Պիետան'' և ''[[Մովսես (Միքելանջելո)|Մովսես]]ը''։ Վերածննդի ժամանակաշրջանի հայտնի քանդակագործներ են նաև [[Լորենցո Գիբերտի]]ն, [[Լուկա դելա Ռոբիա]]ն, [[Դոնատելլո]]ն, [[Ֆիլիպո Բրունելեսկի]]ն և [[Անդրեա դել Վերոկկիո]]ն։ [[պատկեր:Sandro Botticelli - La nascita di Venere - Google Art Project - edited.jpg|thumb|255px|''[[Վեներայի ծնունդը (նկար, Բոտիչելլի)|Վեներայի ծնունդը]]'' (1484-86), [[Սանդրո Բոտիչելլի]], [[Ուֆֆիցի]], [[Ֆլորենցիա]]]] 15-րդ և 16—րդ դարերում, [[Բարձր Վերածնունդ]]ն իտալիայում սկիզբ դրեց արվեստի մի նոր ճյուղի՝ [[մաներիզմ]]ի։ Բալանսավորված ստեղծագործությունների և հեռանկարների ուղղությամբ ռացիոնալ մոտեցման փոխարեն, որոնցով բնութագրվում էր արվեստը 16-րդ դարին, մանիերիստները փնտրում էին անկայունություն, արհեստականություն և կասկածանք։ [[Պիեռա Դելլա Ֆրանչեսկա]]յի անխռով դեմքը և ժեստերն ու Ռաֆայելի Կույսերի անդորրը փոխարինվեցին [[Պոնտորմո]]յի անհանգստացնող արտահայտություններով և [[Էլ Գրեկո]]յի էմոցիոնալ լարվածությամբ։ 17-րդ դարում [[իտալական բարոկկո]]յի հայտնի ներկայացուցիչներ էին [[Կարավաջո]]ն, [[Անիբալե Կարաչի]]ն, [[Արտեմիզիա Ջենտիլեսկի]]ն, [[Մատիա Պրետի]]ն, [[Կարլո Սարաչենի]]ն և [[Բարտոլոմեո Մանֆրեդի]]ն։ Ավելի ուշ, 18-րդ դարում, իտալական ռոկոկոյի վրա մեծապես ազդել է ֆրանսիական ռոկոկոն, քանի որ արվեստի այս ուղղությունն առաջացել է Ֆրանսիայում։ Իտալական ռոկոկոյի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Ջովաննի Բատիստա Տիեպոլո]]ն և [[Ջովաննի Անտոնիո Կանալետտո]]ն։ Իտալական նեոդասական քանդակագործությունը հիմնված էր շարժման գաղափարախոսական ասպեկտի վրա։ Իտալական նեոդասական քանդակագործության նմուշներից են [[Անտոնիո Կանովա]]յի մերկ քանդակները։ 19-րդ դարում իտալական ռոմանտիզմի ներկայացուցիչներ էին [[Ֆրանչեսկո Հայեց]]ը, [[Ջուզեպպե Բեզուոլի]]ն և [[Ֆրանչեսկո Պոդեստի]]ն։ [[Իմպրեսիոնիզմ]]ը Ֆրանսիայից Իտալիա է բերվել [[Մաքիայոլի]] շարժմա կողմից, որը հայտնի ներկայացուցիչներ են եղել [[Ջովանի Ֆատորի]]ն և [[Ջովանի Բոլդինի]]ն։ Իտալական ռեալիզմի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Ջիոչինո Տոմա]]ն և [[Ջուզեպպե Պելիզա դա Վոլպեդո]]ն։ 20-րդ դարում, [[ֆուտուրիզմ]]ի օգնությամբ, հատկապես [[Ումբերտո Բոչոնի]]ն և [[Ջակոմո Բալլա]]ն, Իտալիան դարձավ նկարչության և քանդակագործության գեղարվեստական էվոլյուցիայի հայրենիքը։ Իտալական ֆուտուրիզմի հայտնի ներկայացուցիչներից է [[Ջորջո դե Կիրիկո]]ն, ով մեծ ազդեցություն է ունեցել [[սյուրռեալիզմ]]ի և արվեստի մյուս ուղղությունների իտալացի ներկայացուցիչների վրա։ === Գրականություն === {{Հիմնական|Իտալական գրականություն}} Իտալական գրականությունը սկսվել է մ.թ.ա. 753 թվականին՝ Հռոմի հիմնադրումից հետո։ Լատինական գրականությունը եղել և շարունակում են մեծ դերակատարություն ունենալ համաշխարհային գրականության մեջ։ Լատինական գրականությունը համաշխարհային գրականությանը տվել է հեղինակավոր գրողների, բանաստեղծների, փիլիսոփաների և պատմիչների, ինչպես օրինակ [[Պլինիոս Ավագ]]ը, [[Պլինիոս Կրտսեր]]ը, [[Վերգիլիոս]]ը, [[Հորացիոս]]ը, [[Սեքստոս Պրոպերցիոս]]ը, [[Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո]]ն և [[Տիտոս Լիվիոս]]ը։ Հռոմեացիները նույնպես հայտնի էին իրենց բանավոր ճառերով, բանաստեղծական ձիրքով, դրամաներով և էպիգրամներով<ref>{{cite web|title=''Poetry and Drama: Literary Terms and Concepts.''|publisher=The Rosen Publishing Group|date=2011|url=https://books.google.am/books?id=LHA_SydyKOYC&pg=PA39&dq|accessdate=2011 թ․ հոկտեմբերի 18}}</ref>։ 13-րդ դարի առաջին տարիներին սուրբ [[Ֆրանցիսկ Ասսիզեցի]]ն գրաքննադատների կողմից ճանաչվել է որպես առաջին իտալացի բանաստեղծ։ Նրա ամենահայտնի ստեղծագործությունը համարվում է «Արևի օրհներգը» կրոնական երգը<ref>{{Cite book | chapter=2 – Poetry. Francis of Assisi (pp. 5ff.) | chapterurl=https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&pg=PA5&dq=%22Poetry+Francis+of+Assisi%22 | title=The Cambridge History of Italian Literature | url=https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&printsec=frontcover | editor1-first=Peter | editor1-last=Brand | editor2-first=Lino | editor2-last=Pertile | editor2link=Lino Pertile | year=1999 | publisher=[[Cambridge University Press]] | isbn=978-0-52166622-0 | accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 31 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160610172548/https://books.google.am/books?id=3uq0bObScHMC&printsec=frontcover | archivedate=2016 թ․ հունիսի 10 | df=dmy-all }}</ref>։ [[պատկեր:DanteDetail.jpg|thumb|[[Դանթե Ալիգիերի]]ն, պատկերված [[Քավարան]]ի լեռների և [[Ֆլորենցիա]]յի ֆոնին, ցուցադրում է [[Աստվածային կատակերգություն|Աստվածային կատակերգության]] հայտնի "''Nel mezzo del cammin di nostra vita"'' նախադասությունը, [[Դոմենիկո դի Միկելինո]]յի պատկերը, 1465 թվական:]] Իտալական քնարական մեկ այլ ուղղություն ծագել է [[Սիցիլիա]]յում։ Կայսր Ֆրեդերիկ II-ի պալատում, որը Սիցիլիական թագավորությունը կառավարել է 13-րդ դարի առաջին կեսին, պրովանսյան ոճով գրված բառերը և ձևերը շարադրվել են տեղական լեզվի պարզ հնչերանգով։ Այդ բանաստեղծներից ամենահայտնին եղել է նոտար [[Ջակոմո Լենտինի]]ն, ով համարվում է [[սոնետ]]ի ստեղծողը, չնայած, որ ամենահայտնի սոնետիստը համարվում է [[Պետրարկա]]ն<ref>Ernest Hatch Wilkins, ''The invention of the sonnet, and other studies in Italian literature'' (Rome: Edizioni di Storia e letteratura, 1959), 11–39</ref>։ [[Գվիդո Գվինցելի]]ն համարվում է ''Դոլչե ստիլ նովո'' ուղղության հիմնադիր։ Վերջինս դպրոց-ուղղություն է, որի հետևորդներն ավանդական սիրային պոեզիայում ավելացնում էին փիլիսոփայական տարածականությունը։ Սիրո այս նոր ընկալումը, որն արտահայտվում էր պարզ, անաղարտ ձևով, մեծ ազդեցություն է ունեցել [[Գվիդո Կավալկանտի]]ի և ֆլորենսիացի բանաստեղծ [[Դանթե Ալիգիերի]]ի վրա, ով դրել է ժամանակակից իտալերենի հիմքերը։ Նրա հայտնի «[[Աստվածային կատակերգություն]]» աշխատությունը համարվում է միջնադարյան Եվրոպայում ստեղծված ամենահայտնի գրական աշխատություններից մեկը։ Ավելին, բանաստեղծը ստեղծել է տերցին բանաստեղծական ձևը։ 14-րդ դարի երկու մեծագույն գրողներ՝ [[Ֆրանչեսկո Պետրարկա]]ն և [[Ջովաննի Բոկաչչո]]ն, ուսումնասիրել և նմանեցրել են անտիկ գրականությանը բնորոշ տարրերն իրենց գրական առանձնահատկությունների և ոճերի հետ։ Պետրարկան փառքի է հասել իր «Երգերի գիրք» բանաստեղծական ժողովածուի շնորհիվ։ Պետրարկայի սիրային պոեզիան դարերի ընթացքում եղել է որպես ժանրի լավագույն մոդելներից մեկը։ Նույնչափ ազդեցիկ էր նաև Բոկաչչոյի «[[Դեկամերոն]]ը», որը համարվում է երբեմնի գրված պատմվածքների ամենահայտնի ժողովածուներից մեկը<ref name=Britannica-Shakespeare>{{cite encyclopedia| title = Giovanni Boccaccio: The Decameron.| encyclopedia = [[Encyclopædia Britannica]]| location = | date = | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/70836/Giovanni-Boccaccio/755/The-Decameron| accessdate = դեկտեմբերի 18, 2013| deadurl = no| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131219020413/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/70836/Giovanni-Boccaccio/755/The-Decameron| archivedate = դեկտեմբերի 19, 2013| df = dmy-all}}</ref>։ [[պատկեր:Portrait of Niccolò Machiavelli by Santi di Tito.jpg|thumb|left|upright= 0.8|Ժամանակակից քաղաքագիտության և էթիկայի հիմնադիր [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ն։]] Իտալական վերածննդի հեղինակները ստեղծել են մի շարք արժեքավոր աշխատություններ։ [[Նիկոլո Մաքիավելի]]ի «[[Տիրակալը]]» աշխատությունը համարվում է քաղաքագիտության և ժամանակակից փիլիսոփայության ամենահայտնի գործերից մեկը, որտեղ արդյունավետ ճշմարտությունը համարվում է առավել կարևոր, քան որևէ աբստրակտ իդեալ։ Այդ ժամանակաշրջանի մեկ այլ կարևոր աշխատություն է [[Լուդովիկո Արիոստո]]յի «Կատաղած Օռլանդոն» աշխատությունը, որը համարվում է [[Մատեո Մարիա Բոյարդո]]յի անավարտ «Սիրահարված Օռլանդոն» աշխատության շարունակությունը։ «Կատաղած Օռլանդոն», թերևս, համարվում է երբևիցե գրված ամենավեհանձն (ամենախրոխտ) բանաստեղծություններից մեկը։ [[Բալդասարե Կաստիլիոնե]]ի «Պալատականի գիրքը» երկխոսությունը նկարագրում է իդեալական պալատական ջենթլմենի կերպարը և հոգևոր գեղեցկությունը։ Լիրիկական բանաստեղծ [[Տորկվատո Տասսո]]ն իր «[[Ազատագրված Երուսաղեմ (վեպ)|Ազատագրված Երուսաղեմ]]» վեպում օգտագործելով օկտավներ, նկարագրում է քրիստոնեության դարաշրջանը, ուշադրություն դարձնելով նաև հանգավորվածության արիստոտելյան սկզբունքներին։ [[Ջովաննի Ֆրանչեսկո Ստրապարոլա]]ն և [[Ջամբատիստա Բազիլե]]ն, որոնք գրել են համապատասխանաբար «Ստրապարոլայի զվարճալի գիշերները» (1550–1555) և «[[Պենտամերոն]]» աշխատությունները, Եվրոպայի ողջ տարածքում առաջինն են հեքիաթները<ref>Steven Swann Jones, ''The Fairy Tale: The Magic Mirror of Imagination'', Twayne Publishers, New York, 1995, {{ISBN|0-8057-0950-9}}, p. 38</ref><ref>Bottigheimer 2012a, 7; Waters 1894, xii; Zipes 2015, 599.</ref><ref>{{citation |last=Opie |first=Iona |authorlink2=Peter Opie| first2 =Peter|last2 = Opie |authorlink=Iona Opie |title=The Classic Fairy Tales |location=Oxford and New York |publisher=Oxford University Press |date=1974 |isbn=978-0-19-211559-1}} See p. 20. The claim for earliest fairy-tale is still debated, see for example Jan M. Ziolkowski, ''Fairy tales from before fairy tales: the medieval Latin past of wonderful lies'', University of Michigan Press, 2007. Ziolkowski examines [[Egbert of Liège]]'s Latin beast poem ''Fecunda natis'' (''The Richly Laden Ship'', c. 1022/24), the earliest known version of "[[Little Red Riding Hood]]". Further info: [https://web.archive.org/web/20071023044216/http://www.leithart.com/archives/003139.php Little Red Pentecostal], Peter J. Leithart, 9 July 2007.</ref>։ 17-րդ դարի սկզբին ստեղծվել են մի շարք հայտնի գրական գլուխգործոցներ, ինչպես օրինակ, [[Ջամբատիստա Մարինո]]յի երկարաշունչ առասպելական բանաստեղծությունը՝ «Ադոնիսը»։ Բարոկկո ժամանակաշրջանը ներկայացվում է [[Գալիլեո Գալիլեյ]]ի գիտական արձակով, ինչպես նաև [[Թոմազո Կամպանելա]]յի «Արևի քաղաքը» աշխատություններով, որտեղ նկարագրվում է փիլիսոփա քահանայի կողմից ղեկավարվող օրինակելի հասարակություն։ 17-րդ դարի վերջին, Արկադիայի ակադեմիկոսները սկսել են շարժում, որի նպատակը պոեզիայում պարզության և դասական սահմանափակման վերականգնումն էր։ Վերջինիս վառ օրինակ համարվում է [[Պիետրո Մետաստազիո]]յի հերոսական մելոդրամաները։ 18-րդ դարում թատերագիր [[Կարլո Գոլդոնի]]ն ստեղծել է թատերական պիեսների մի ամբողջ շարք, որոնցից շատերը նկարագրում էին այդ ժամանակների միջին դասը։ [[պատկեր:Pinocchio.jpg|thumb|upright= 0.67|''[[Պինոկիոյի արկածները։ Փայտե տիկնիկի պատմությունը|Պինոկիոյի արկածներ]]''ն աշխարհի ամենաշատ թարգմանված ոչ կրոնական աշխատությունն է<ref name=Gasparini/> և համարվում է մանկական գրականության անբաժան մասնիկներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://www.encyclopedia.com/article-1G2-2697200012/pinocchio-carlo-collodi.html |title=Pinocchio: Carlo Collodi – Children's Literature Review |publisher=Encyclopedia.com |date= |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 1 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151003075814/http://www.encyclopedia.com/article-1G2-2697200012/pinocchio-carlo-collodi.html |archivedate=2015 թ․ հոկտեմբերի 3 |df=dmy-all }}</ref>։]] Ռոմանտիզմի ժամանակաշրջանը համընկնում է [[Ռիսորջիմենտո]]յի որոշ գաղափարների հետ։ Վերջինը հայրենասիրական շարժում է, որը խորհրդանշում է Իտալիայի քաղաքական միասնականությունը և օտար պետություններից ազատությունը։ Իտալացի գրողները հարել են ռոմանտիզմով 19-րդ դարի սկզբին։ Իտալական վերածննդի ժամանակաշրջանը փառաբանվել է բանաստեղծներ [[Վիտորիո Ալֆիերի]]ի, [[Ուգո Ֆոսկոլո]]յի և [[Ջակոմո Լեոպարդի]]ի կողմից։ Ռոմանտիզմի իտալացի հայտնի ներկայացուցիչ [[Ալեսանդրո Մանձոնի]]ի աշխատություններն իտալական միասնականության խորհրդանիշներ են։ Պատճառն աշխատությունների հայրենասիրական ուղերձն է, ինչպես նաև նրա ջանքերը՝ արդիականացնելու իտալերենը։ Նրա «Նշանվածները» իտալական առաջին պատմական վեպն է, որը գովերգում է արդարադատության և նախախնամության քրիստոնեական արժեքները և համարվում է իտալերենով ամենալայն տարածված և կարդացված վեպը<ref name="Archibald Colquhoun 1954">Archibald Colquhoun. ''Manzoni and his Times.'' J.M. Dent & Sons, London, 1954.</ref>։ 19-րդ դարի վերջին, [[վերիզմ]] ռեալիստական գրական շարժումը մեծ դերակատարություն է ունեցել իտալական գրականության մեջ։ Այդ շարժման ամենահայտնի ներկայացուցիչները եղել են [[Ջովաննի Վերգա]]ն և [[Լուիջի Կապուանա]]ն։ Նույն ժամանակաշրջանում, [[Էմիլիո Սալգարի]]ն, որը գրել է ավազակների մասին արկածային աշխատություններ և համարվում է արկածային գրականության հիմնադիրներից մեկը, տպագրել է իր «[[Սանդոկան]]» շարքը<ref>{{cite book|author1=Gaetana Marrone|author2=Paolo Puppa|title=Encyclopedia of Italian Literary Studies|url={{Google books|d9NcAgAAQBAJ|page=PA1654|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=2006|publisher=Routledge|isbn=978-1-135-45530-9|page=1654}}</ref>։ 1883 թվականին [[Կառլո Կոլլոդի]]ն նույնպես տպագրել է «[[Պինոկիոյի արկածները։ Փայտե տիկնիկի պատմությունը]]» աշխատությունը, աշխարհի ամենաշատ թարգմանված ոչ կրոնական աշխատությունն է և համարվում է մանկական գրականության անբաժան մասնիկներից մեկը<ref name=Gasparini>Giovanni Gasparini. ''La corsa di Pinocchio''. Milano, Vita e Pensiero, 1997. p. 117. {{ISBN|88-343-4889-3}}</ref>։ [[Ֆուտուրիզմ]] կոչվող շարժումն իտալական գրականության վրա մեծապես ազդել է 20-րդ դարի սկզբին։ [[Ֆիլիպո Մարինետտի]]ն գրել է «Ֆուտուրիզմի մանիֆեստը» աշխատությունը, որը կոչ է անում օգտագործել լեզուն և փոխաբերությունները, որոնք ցույց են տալիս են մեխանիկական ժամանակաշրջանի (20-րդ դարի առաջին կես) արագությունը, դինամիզմը և դաժանությունը կամ բռնությունը<ref>{{cite book|last=|first=|title=The 20th-Century art book.|year=2001|publisher=Phaidon Press|location=dsdLondon|isbn=978-0-7148-3542-6|edition=Reprinted.}}</ref>։ Նոբելյան մրցանակակիր իտալացի ժամանակակից գրողներ են [[Գաբրիելե Դ՛Անունցիո]]ն (ստեղծագործել է 1889-1910 թվականներին), ազգայնական գրող [[Ջոզուե Կարդուչչի]]ն՝ 1906 թվականին, ռեալիստ գրող [[Գրացիա Դելեդա]]ն՝ 1926 թվականին, ժամանակակից գրող [[Լուիջի Պիրանդելլո]]ն՝ 1936 թվականին, պատմվածքների հեղինակ [[Իտալո Կալվինո]]ն՝ 1960 թվականին, բանաստեղծներ [[Սալվատորե Քվազիմոդո]]ն և [[Էուջենիո Մոնտալե]]ն՝ համապատասխանաբար 1959 և 1975 թվականներին, [[Ումբերտո Էկո]]ն՝ 1980 թվականին, սատիրիստ և թատերագիր [[Դարիո Ֆո]]ն՝ 1997 թվականին<ref>{{cite web|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/|title=All Nobel Prizes in Literature|publisher=Nobelprize.org|accessdate=2011 թ․ մայիսի 30|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110529091551/http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/|archivedate=2011 թ․ մայիսի 29|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալացի հայտնի փիլիսոփաներ են [[Չեզարե Բեկարիա]]ն, [[Ջորդանո Բրունո]]ն, [[Բենեդետտո Կրոչե]]ն, [[Մարսիլիո Ֆիչինո]]ն և [[Ջամբատիստա Վիկո]]ն։ === Փիլիսոփայություն === Դարերի ընթացքում իտալական փիլիսոփայությունն ու գրականությունը հսկայական ազդեցություն են ունեցել [[Արևմտյան փիլիսոփայություն|արևմտյան փիլիսոփայության]] վրա՝ սկսած հույներից և հռոմեացիներից՝ հասնելով մինչև Վերածննդի հումանիզմ, [[Լուսավորության դարաշրջան]] և ժամանակակից փիլիսոփայություն<ref name=Garin>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=sVP3vBmDktQC |title=History of Italian Philosophy |last=Garin |first=Eugenio |year=2008 |publisher=VIBS|isbn=9789042023215 }}</ref>։ Փիլիսոփայությունն Իտալիա է բերել [[Պյութագորաս]]ը, փիլիսոփայության իտալական դպրոցի հիմնադիրը [[Կրոտոնե]]ն է<ref>{{cite book |author=Herodotus |title=The Histories |year=1996 |url=https://archive.org/details/histories00hero_0 |page=[https://archive.org/details/histories00hero_0/page/226 226] |publisher=Penguin Classics}}</ref>։ [[Մեծ Հունաստան]]ի ժամանակաշրջանի իտալական խոշոր փիլիսոփաներ էին [[Քսենոփանես]]ը, [[Պարմենիդես]]ը, [[Զենոն Էլեացի]]ն, [[Էմպեդոկլես]]ը և Գորգիասը։ Հռոմեական փիլիսոփաներ էին [[Ցիցերոն]]ը, [[Տիտուս Լուկրեցիուս Կարուս]]ը, [[Լուցիուս Աննեուս Սենեկա]]ը, [[Գայոս Մուսոնիոս Ռուֆոս]]ը, [[Պլուտարքոս]]ը, [[Էպիկտետոս]]ը, [[Մարկոս Ավրելիոս]]ը, [[Կղեմես Ալեքսանդրացի]]ն, [[Սեքստոս Էմպիրիկոս]]ը, Ալեքսանդր Ափրոդիսիասը, [[Պլոտինոս]]ը, [[Պորփյուր]]ը, [[Յամբլիքոս]]ը, [[Օգոստինոս Երանելի]]ն, Յոհանես Փիլոպոնուսը, [[Բոետիոս]]ը<ref name=Garin/>։ === Թատրոն === {{Հիմնական|Կոմեդիա դել'արտե}} {{Տես նաև|Հին Հռոմի թատրոն}} [[պատկեր:Arlecchino und Colombina - Giovanni Domenico Ferretti.jpg|thumb|upright=0.75|[[Կոմեդիա դել'արտե]] ժողովրդական թատրոնի երկու կերպարները՝ [[Արլեկին]]ը և [[Կոլոմբինա]], [[Ջիովանի Դոմենիկո Ֆերրետի]]ի կտավը։]] Իտալական ժամանակակից թատրոնը համարվում է հռոմեական ավանդույթների կրող։ Հին հռոմեական թատրոնը եղել է արվեստի զարգացող և բազմատեսակ ճյուղ, որն ներառել է փողոցային թատրոնների փառատոնային ներկայացումները, մերկապարերը և ակրոբատիկային։ Հռոմեական թատրոնում բեմադրվել են [[Տիտոս Մակկիոս Պլավտուս]]ի լայնորեն տարածված կատակերգական տեսարաններից մինչև [[Սենեկա]]յի ողբերգությունների բանավոր ներկայացումները։ Չնայած որ Հռոմն ունեցել է թատերական սեփական ավանդույթները, մ․թ․ա․ 3-րդ դարում [[Հռոմեական մշակույթ]]ի հելենիզացիան (հունականացման) ունեցել է հիմնարար և նշանակալի ազդեցություն հռոմեական թատրոնի վրա։ Վերջինիս զարգացման արդյունքում էականորեն զարգացել և տարածվել է նաև լատինական գրականությունը։ Գրականության մի շարք ժանրերի նման, հռոմեացի ողբերգակները եղել են հունական ազդեցության կրողը կամ հետևորդը։ Օրինակ, [[Սենեկա]]յի «[[Ֆեդրա (Սենեկա)|Ֆեդրայի]]» վրա մեծ ազդեցություն ունեն [[Եվրիպիդես]]ի ստեղծագործությունները, իսկ շատ հաճախ էլ նշվում է, որ այն Եվրիպիդեսի համանուն ստեղծագործության կրկնությունն է։ Կամ էլ օրինակ, Տիտոս Մակկիոս Պլավտուսի կատակերգությունների մեծ մասը համարվում են [[Մենանդրոս]]ի աշխատությունների ուղղակի թարգմանություններ<ref>{{Cite book|title=Theatre and Drama in the Making|last=Gassner|first=John |publisher=Applause Theatre Books|year=1992|location=New York}}</ref>։ 16-րդ դարում ր 18-րդ դարի սկզբին [[Կոմեդիա դել'արտե]]ն եղել է իմպրովիզացիոն թատրոնի տարատեսակ։ Թատրոնի այս տարատեսակը մինչ օրս գործում է Իտալիայում։ Շրջիկ թատերախմբերը փողոցներում պատրաստում են բացօթյա բեմեր և ցուցադրում են ձեռնածության, ակրոբատիկայի, հումորային տեսարաններ, որոնք ուղեկցվում են սուր սյուժեով և մատուցվում հատուկ դերասանների կողմից։ [[Կոմեդիա դել'արտե]]ում օգտագործվող սցենարը կոչվում է ''կանովաչո''։ Ներկայացումները չեն հիմնվում որևէ գրավոր դրամայի վրա, այլ հիմքում ընկած են հատուկ սցենարները, որոնք կոչվում են ''լացի''։ Վերջիններս հանդիսանում են չկաղապարված իրավիճակներ, գործողության բարդություն կամ վերջնարդյունք, որի շուրջը դերասանները կատարում են իմպրովիզացիա։ ''Կոմեդիայի'' կերպարները սովորաբար հանդիսանում են խառը սոցիալական տիպերի ներկայացուցիչներ և ընդգծված խառնվածք ունեցող անձինք, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի հստակ կերպար, հագուստ, ինչպես օրինակ խելառ ծերունի, անազնիվ, կաշառակեր պետական պաշտոնյա կամ վախկոտ ռազմական գործիչ։ Այս կերպարների հիմնական կատեգորիաները ներառում են պետական ծառայողներին, տարեց մարդկանց, սիրահարներին և նավապետերին<ref>{{Cite book|title=The Routledge Companion to Commedia Dell'Arte|author1=Chaffee, Judith |author2=Crick, Olly|publisher=Rutledge Taylor and Francis Group|year=2015|isbn=978-0-415-74506-2|location=London and New York|page=1|quote=|via=}}</ref>։ [[Կառլո Գոլդոնի]]ն, ով 1734 թվականին գրել է մի քանի սցենարներ, դուրս մղեց դիմակներով կատակերգական ներկայացումները և իրավիճակային կատակերգությունները՝ փոխարինելով այն կենցաղային ներկայացումներով և իրավիճակներով։ Այս ներկայացումներում առանձնահատուկ դերակատարություն են ունեցել դերասանները և նրանց վարքագիծը։ Նա իրավացիորեն պնդում է, որ իտալական կյանքն ու բարքերը ենթակա են գեղարվեստական վերաբերմունքի, որը, որպես այդպիսին, չի եղել նախկինում։ [[Նեապոլ]]ում գտնվող [[Սան Կառլո]] թատրոնն աշխարհի ամենահին շարունակական գործող օպերան է, որը բացվել է 1737 թվականին՝ [[Միլան]]ի [[Լա Սկալա]] և [[Վենետիկ]]ի [[Լա Ֆենիչե]] թատրոններից մի քանի տասնամյակ առաջ<ref name=SanCarlo>{{cite web|url=http://www.teatrosancarlo.it/teatro/il?_locale|title=The Theatre and its history|publisher=Teatro di San Carlo's official website|date=դեկտեմբերի 23, 2013}}</ref>։ === Երաժշտություն === {{Հիմնական|Իտալական երաժշտություն}} [[պատկեր:GiacomoPuccini.jpg|thumb|upright|Իտալացի կոմպոզիտոր [[Ջակոմո Պուչինի]]ի օպերաները, որոնց թվում են «[[Բոհեմ (օպերա)|Բոհեմը]]», «[[Տոսկա]]ն», «[[Մադամ Բատերֆլայ]]ը» և [[Տուրանդոտ (օպերա)|Տուրանդոտը]]», դասվում են աշխարհում ամենաշատ բեմադրված [[օպերաների ցանկ]]ում<ref>{{cite web| url=http://www.operaamerica.org/pressroom/quickfacts2006.html | title=Quick Opera Facts 2007 | publisher=OPERA America | year=2007 | accessdate=2007 թ․ ապրիլի 23 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20061001054025/http://www.operaamerica.org/pressroom/quickfacts2006.html |archivedate = հոկտեմբերի 1, 2006}}</ref><ref>{{cite web | url=http://opera.stanford.edu/misc/Dornic_survey.html | title=An Operatic Survey | publisher=Opera Glass | author=Alain P. Dornic | year=1995 | accessdate=2007 թ․ ապրիլի 23 | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070914030020/http://opera.stanford.edu/misc/Dornic_survey.html | archivedate=2007 թ․ սեպտեմբերի 14 | df=dmy-all }}</ref>։]] Իտալական ֆոլք երաժշտությունից մինչև դասական, երաժշտությունը մշտապես խոշոր դերակատարություն է ունեցել իտալական մշակույթում։ Դասական երաժշտության մի շարք գործիքներ, ինչպես օրինակ դաշնամուրը և ջութակը, հայտնաբերվել են Իտալիայում<ref>{{cite book|last=Erlich|first=Cyril|title=The Piano: A History|publisher=Oxford University Press, USA; Revised edition|year=1990|isbn=0-19-816171-9 }}</ref><ref>{{cite book|last1=Allen|first1=Edward Heron|title=Violin-making, as it was and is: Being a Historical, Theoretical, and Practical Treatise on the Science and Art of Violin-making, for the Use of Violin Makers and Players, Amateur and Professional. Preceded by An Essay on the Violin and Its Position as a Musical Instrument|date=1914|publisher= E. Howe}} Accessed 5 September 2015.</ref>։ Դասական երաժշտության մի շարք ձևերի, ինչպես օրինակ [[սիմֆոնիա]]յի [[կոնցերտ]]ի և [[սոնատ]]ի, արմատները ձգվում են դեպի 16-17-րդ դարերի իտալական երաժշտություն։ [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանի իտալացի հայտնի կոմպոզիտորներ են [[Ջովաննի Պիեռլուիջի Պալեստրինա]]ն, [[Կլաուդիո Մոնտեվերդի]]ն և [[Կառլո Ջեզուալդո]]ն, բարոկկո ոճի կոմպոզիտորներ [[Դոմենիկո Սկարլատի]]ն, [[Արկանջելո Կորելլի]]ն և [[Անտոնիո Վիվալդի]]ն, կլասիցիստ կոմպոզիտորներ [[Ջովաննի Պաիզելլո]]ն, [[Նիկոլո Պագանինի]]ն և [[Ջոակինո Ռոսսինի]]ն, ինչպես նաև [[Ջուզեպպե Վերդի]]ն և [[Ջակոմո Պուչինի]]ն, ովքեր քնարերգական ժանրի հայտնի կոմպոզիտորներ են։ Ժամանակակից իտալացի կոմպոզիտորները, ինչպես օրինակ [[Լուչանո Բերիո]]ն և [[Լուիջի Նոնո]]ն, մեծ ներդրում են ունեցել էքսպերիմենտալ և էլեկտրոնային երաժշտությունների զարգացման գործընթացում։ Դասական երաժշտության ավանդույթները մինչ օրս խորն արմատներ ունեն Իտալիայում։ Այստեղ են գտնվում այնպիսի հանրահայտ օպերաներ, ինչպիսիք են Միլանի [[Լա Սկալա]] և Նեապոլի [[Սան Կառլո թատրոն]]ները։ Վերջինս, աշխարհի ամենահին գործող օպերային թատրոնն է<ref name=SanCarlo/>։ Իտալական երաժշտարվեստի հայտնի ներկայացուցիչներ են [[Մաուրիսիո Պոլինի]]ն և տենոր [[Լուչանո Պավարոտտի]]ն։ Վերջիններիս Իտալիան երախտապարտ է՝ հայրենական երաժշտարվեստն ամենաբարձր մակարդակի հասցնելու համար։ [[պատկեր:Luciano Pavarotti in Saint Petersburg.jpg|thumb|left|Բոլոր ժամանակների ամենահայտնի տենորներից մեկը՝ [[Լուչանո Պավարոտտի]]ն:]] Ընդունված է համարել, որ Իտալիան օպերայի հայրենիքն է<ref name="books.google.co.uk">{{cite book|url=https://books.google.am/?id=C37Gq2GagZIC&dq=Italian+opera&printsec=frontcover&q= |title=Italian Opera |publisher=Google Books |date= ապրիլի 29, 1994|accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 20|isbn=978-0-521-46643-1|author1=Kimbell, David R. B}}</ref>։ Իտալական օպերան, որպես այդպիսին, ստեղծվել է 17-րդ դարի սկզբին իտալական [[Մանտովա]] և [[Վենետիկ]] քաղաքներում<ref name="books.google.co.uk"/>։ 19-րդ և 20-րդ դարերի իտալացի կոմպոզիտորների, ինչպես օրինակ, [[Ջոակինո Ռոսսինի|Ռոսսինի]]ի, [[Վերդի]]ի, [[Վինչենցո Բելլինի|Բելլինիի]], [[Գաետանո Դոնիցետի|Դոնիցետիի]] և [[Ջակոմո Պուչինի|Պուչինի]]ի օպերաները համարվում են աշխարհի ամենահայտնի օպերաներից և բեմադրվում ամբողջ աշխարհում։ Միլանի Լա Սկալա օպերային թատրոնը համարվում է աշխարհի ամենահայտնի օպերային թատրոններից մեկը։ Իտալացի օպերային հայտնի երգիչներ են [[Էնրիկո Կարուզո]]ն և [[Ալեսանդրո Բոնչի]]ն։ Ի սկզբանե առաջանալով 1920-ական թվականներին, [[ջազ]]ը խորն արմատներ է ձգել Իտալիայում։ Հետագա տարիներին այն շարունակել է մնալ տարածված, չնայած ֆաշիստական ռեժիմի քսենոֆոբիական մշակութային քաղաքականությանը։ Այսօր, Իտալիայում ջազի ամենահեղինակավոր կենտրոնները համարվում են [[Միլան]]ը, [[Հռոմ]]ը և [[Սիցիլիա]]ն։ 1970-ական թվականներին Իտալիան դարձել է պրոգրեսիվ ռոքի և փոփ շարժման կենտրոններից մեկը։ Այս երաժշտական ուղղության իտալական հայտնի խմբեր են [[Premiata Forneria Marconi]]-ն, [[Banco del Mutuo Soccorso]]-ն, [[Le Orme]]-ն, [[Goblin (խումբ)|Goblin]]-ը և [[Pooh (խումբ)|Pooh]]-ը<ref>{{cite book |last= Keller, Catalano and Colicci |title=Garland Encyclopedia of World Music |url=https://books.google.it/books?id=Gh03DwAAQBAJ&pg=PT1022&lpg=PT1022&dq=keller+catalano+and+colicci&source=bl&ots=DjFrSxDWnJ&sig=yBGVEFA_AY4Tvd-vjOwzQx4_Iag&hl=it&sa=X&ved=2ahUKEwicjMDVu6vaAhWBnBQKHevVCdwQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=keller%20catalano%20and%20colicci&f=false |pages= 604–625}}</ref>։ Նույն ժամանակաշրջանը եղել է բեկումնային նաև իտալական կինեմատոգրաֆիայի համար։ [[Չինեչիտտա]]յի ֆիլմերում հնչում են իտալացի հայտնի կոմպոզիտորների, այդ թվում նաև [[Էնիո Մորիկոնե]]ի, [[Արմանդո Տրովայոլի]]ի, [[Պիեռո Պիչոնի]]ի և [[Պիերո Ումիլիանի]]ի ստեղծագործությունները։ 1980-ական թվականների սկզբին, իտալական հիփ հոփ երաժշտության հայտնի դեմքերից մեկը եղել է [[Ջովանոտի]]ն<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2012/10/04/arts/music/jovanotti-italian-rapper-brings-his-act-to-new-york.html?_r=0 |title=A Roman Rapper Comes to New York, Where He Can Get Real |newspaper=The New York Times|accessdate=2014 թ․ փետրվարի 24}}</ref>։ Իտալական հայտնի մետալ խմբեր [[Rhapsody of Fire]]-ը, [[Lacuna Coil]]-ը, [[Elvenking (խումբ)|Elvenking]]-ը, [[Forgotten Tomb]]-ը և [[Fleshgod Apocalypse]]-ը համարվում են մետալ ենթամշակույթի առաջնամարտիկներից<ref>{{Cite book|last1=Sharpe-Young|first1= Garry|authorlink1= MusicMight|title= A–Z of Power Metal|series= Rockdetector Series|year= 2003|publisher= Cherry Red Books|isbn= 978-1-901447-13-2}} "American metal such as Queensrÿche, Attacker, Jag Panzer, Iced Earth, Liege Lord, and Savatage; European bands such as Helloween, Gamma Ray, Blind Guardian, Running Wild, and Grave Digger;"</ref>։ [[պատկեր:Giorgio Moroder Melt! 2015 02.jpg|thumb|upright=0.9|Իտալական դիսկոյի և էլեկտրոնային երաժշտության հայրը՝ [[Ջորջո Մորոդեր]]ը, ով հայտնի է նաև «Դիսկոյի հայր» անվամբ<ref name=Moroder>"This record was a collaboration between Philip Oakey, the big-voiced lead singer of the techno-pop band the Human League, and Giorgio Moroder, the Italian-born father of disco who spent the '80s writing synth-based pop and film music." {{cite web|url={{Allmusic|class=album|id=r59464|pure_url=yes}} |title=Philip Oakey & Giorgio Moroder: Overview |accessdate=2009 թ․ դեկտեմբերի 21 |publisher=AllMusic |author=Evan Cater}}</ref>։]] Ժամանակակից դիսկոյի և էլեկտրոնային երաժշտության զարգացման գործում մեծ դերակատարություն է ունեցել Իտալիան։ Իտալական դիսկոն հայտնի է իր ֆուտուրիստական երաժշտությամբ և սինթեզատորների ու դրամ մեքենաների ({{lang-en|Drum machine}}) էական կիրառմամբ։ Իտալական դիսկոն էլեկտրոնային պարային երաժշտության ամենավաղ տեսակներից մեկն է։ Դրանց թվին են դասվում նաև եվրո դիսկոն, որը հանդիսանում է դիսկո ոճի երաժշտության եղանակներից մեկը։ Վերջինս, հետագայում ենթարկվելով տարբեր ազդեցությունների տարանջատվել է եվրո դիսկո և նյու դիսկո երաժշտական ոճերի<ref>{{cite news|title=Scene and heard: Italo-disco|url=https://www.theguardian.com/music/musicblog/2008/sep/01/sceneandhearditalodisco|publisher=The Guardian|accessdate=2012 թ․ հուլիսի 14|location=London|first=John|last=McDonnell|date=սեպտեմբերի 1, 2008}}</ref>։ 1980-ական թվականներին ժանրը միաձուլվել է եվրոպական պարային և էլեկտրոնային երաժշտության այլ ոճերի հետ, ինչպես օրինակ իտալական հաուսի, որը հանդիսանում է իտալական դիսկոյի և ավանդական հաուս երաժշտության խառնուրդ։ Նրա երաժշտության տեմպը, որպես կանոն, բարձրանում էր վերև և օգտագործվում դաշնամուրային երաժշտության մեղեդիներ։ Այս ոճի իտալական խմբեր են «Black Box»-ը, «East Side Beat»-ը և «49ers»-ը։ 1990-ական թվականների երկրորդ կեսին, Եվրոդանսի ենթաժանրերից մեկը համարվող իտալո դանսը միաձուլվեց։ Իր վրա կրելով իտալո դիսկոյի և իտալո հաուսի ազդեցությունը՝ իտալո դանսը գլխավորապես ներառել է սինթեզային ռիֆեր, մեղեդային երաժշտություն և ձայնագրիչների կիրառություն։ Իտալացի հայտնի դիջեյներ և ռեմիքսերներ են [[Գաբրիել Պոնտե]]ն ([[Eiffel 65]] խմբի անդամ), [[Բենի Բենասի]]ն, [[Ջիջի Դ'Ագոստինո]]ն և [[Տակաբրո]] եռյակը։ Այնպիսի պրոդյուսեր, ինչպիսին է եռակի օսկարակիր և [[Ոսկե գլոբուս]]ի քառակի դափնեկիր[[Ջորջո Մորոդեր]]ը, մեծ ազդեցություն է ունեցել էլեկտրոնային պարային երաժշտության զարգացման գործընթացում<ref name=Moroder/>։ Այսօր, իտալական փոփ երաժշտությունը ներկայացվում է յուրաքանչյուր տարի կազմակերպվող [[Սան Ռեմոյի երաժշտական փառատոն]]ում, որի հաղթողները շատ հաճախ մասնակցում են [[Եվրատեսիլ երգի մրցույթ]]ում և [[Սպոլետո]]յում կազմակերպվող «[[Festival dei Due Mondi]]»-ին<ref>{{Cite web | url = http://www.esctoday.com/news/read/7817 | publisher = www.esctoday.com | accessdate =օգոստոսի 18, 2011 | title = Sanremo Music Festival kicks off tonight | date = փետրվարի 27, 2007 | author = Yiorgos Kasapoglou}}</ref>։ Այնպիսի երգիչներ, ինչպիսիք են [[Մինա (երգչուհի)|Մինան]], [[Անդրեա Բոչելլի]]ն, [[Ալ Բանո]]ն, [[Գրեմմի]] դափնեկիր [[Լաուրա Պաուզինի]]ն, [[Ձուկերո]]ն, [[Էրոս Ռամազոտի]]ն և [[Տիցիանո Ֆերո]]ն, ունեն միջազգային մեծ ճանաչում։ === Կինեմատոգրաֆիա === {{Main|Կինեմատոգրաֆիան Իտալիայում}} Իտալական կինեմատոգրաֆիայի պատմությունն սկսվել է [[Լյումիեր եղբայրներ (այլ կիրառումներ)|Լյումիեր եղբայրների]] կողմից առաջին ֆիլմի ցուցադրությունից մի քանի ամիս անց։ Իտալական առաջին ֆիլմը տևել է ընդամենը մի քանի վայրկյան։ Ֆիլմում Հռոմի [[Լևոն XIII]] պապն օրհնում է տեսախցիկը։ Իտալական կինոարդյունաբերությունն ստեղծվել է 1903 թվականին։ 1908 թվականի դրությամբ Իտալիայում գործում են երեք կինոընկերություններ՝ «Società Italiana Cines», «Ambrosio Film» և « Itala Film»։ Հետագայում մի քանի կինոընկերություններ բացվել են Միլանում և Նեապոլում։ Կարճ ժամանակահատվածում այս ընկերությունները սկսեցին արտադրել բարձրորակ ֆիլմեր։ Արդյունքում, այդ ֆիլմերն սկսվեցին ցուցադրվել նաև Իտալիայի սահմաններից դուրս։ Ավելի ուշ, կինեմատոգրաֆիան օգտագործվել է Բենիտո Մուսոլինիի կողմից, որը Հռոմում հիմնադրեց [[Չինեչիտտա]] ստուդիան։ Մուսոլինին կինոստուդիան, մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի վերջ, օգտագործում էր ֆաշիստական պրոպագանդայի տարածման նպատակով<ref>{{cite web |url=http://ccat.sas.upenn.edu/italians/resources/Amiciprize/1996/mussolini.html |title=The Cinema Under Mussolini |publisher=Ccat.sas.upenn.edu |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 30 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100731200507/http://ccat.sas.upenn.edu/italians/resources/Amiciprize/1996/mussolini.html |archivedate=2010 թ․ հուլիսի 31 |df=dmy-all }}</ref>։ Պատերազմից հետո, իտալական կինոարդյունաբերությունն էականորեն տարածվել և ձեռք է բերել մեծ ճանաչում, մինչև 1980-ական թվականների գեղարվեստական անկումը։ Այս ժամանակաշրջանի հայտնի իտալացի ռեժիսորներ են [[Վիտտորիո դե Սիկա]]ն, [[Ֆեդերիկո Ֆելինի]]ն, [[Սերջիո Լեոնե]]ն, [[Պիեռ Պաոլո Պազոլինի]]ն, [[Լուկինո Վիսկոնտի]]ն, [[Միքելանջելո Անտոնիոնի]]ն և [[Ռոբերտո Ռոսսելինի]]ն։ Նրանցից շատերը համարվում են բոլոր ժամանակների լավագույն և ամենաազդեցիկ ռեժիսորներից մեկը<ref>{{cite web|last=Ebert|first=Roger|title=The Bicycle Thief / Bicycle Thieves (1949)|url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19990319/REVIEWS08/903190306/1023|publisher=Chicago Sun-Times|accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 8|deadurl=no|archiveurl=https://www.webcitation.org/5rMY1F7y2?url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19990319%2FREVIEWS08%2F903190306%2F1023|archivedate=2010 թ․ հուլիսի 20|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moviemaker.com/archives/moviemaking/directing/articles-directing/the-25-most-influential-directors-of-all-time-3358/|title=The 25 Most Influential Directors of All Time|work=MovieMaker Magazine|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151211230213/http://www.moviemaker.com/archives/moviemaking/directing/articles-directing/the-25-most-influential-directors-of-all-time-3358|archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 11|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://whatculture.com/film/10-most-influential-directors-of-all-time.php/2|title=10 Most Influential Directors Of All Time|work=WhatCulture.com|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151121112410/http://whatculture.com/film/10-most-influential-directors-of-all-time.php/2|archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 21|df=dmy-all}}</ref>։ Այս ռեժիսորները ստեղծել են այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսիք են «Հեծանվագողերը», «Քաղցր կյանք», «[[8½]]», «[[Լավը, վատը, չարը]]» և «Մի անգամ Վայրի Արևմուտքում»։ 1940-ական թվականների կեսերից մինչև 1950-ական թվականների սկիզբը եղել է իտալական նեոռեալիստական ֆիլմարտադրության ժամանակաշրջանը։ Այդ տարիներին նկարահանված ֆիլմերը ցույց էին տալիս հետպատերազմական Իտալիայի աղքատ բնակչության կեցությունը<ref>{{cite web |url=http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/Neorealism-HISTORICAL-ORIGINS-OF-ITALIAN-NEOREALISM.html |title=Historical origins of italian neorealism – Neorealism – actor, actress, film, children, voice, show, born, director, son, cinema, scene |publisher=Filmreference.com |accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 7 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120514060041/http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/Neorealism-HISTORICAL-ORIGINS-OF-ITALIAN-NEOREALISM.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 14 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.criterion.com/explore/6-italian-neorealism |title=Italian Neorealism – Explore – The Criterion Collection |publisher=Criterion.com |accessdate=2011 թ․ սեպտեմբերի 7 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110918102158/http://www.criterion.com/explore/6-italian-neorealism |archivedate=2011 թ․ սեպտեմբերի 18 |df=dmy-all }}</ref>։ [[պատկեր:Cinecittà - Entrance.jpg|thumb|[[Չինեչիտտա]] ստուդիայի մուտքը Հռոմում, որն ամենամեծ կինոստուդիան է ամբողջ Եվրոպայում։]] 1950-ական թվականներից սկսած, երբ պետությունը սկսեց զարգանալ և հարստանալ, նեոռեալիզմի ձևերից մեկը, որն առավել հայտնի է վարդագույն նեոռեալիզմ, պսակվեց հաջողությամբ։ Ֆիլմերի այլ ժանրեր, ինչպես օրինակ, [[պեպլում]]ը և [[սպագետի վեստերն]]ները, առավել հայտնի դարձան 1960 և 1970-ական թվականներին։ Դերասանուհիներ [[Սոֆի Լորեն]]ը, [[Ջուլիետա Մազինա]]ն և [[Ջինա Լոլոբրիջիդա]]ն այս տարիներին դարձան համաշխարհային կինոարվեստի դեմքերից մեկը։ Իտալական [[էրոտիկ թրիլեր]]ները կամ [[ջալո]]ները, որոնք 1970-ական թվականներին արտադրվում էին ռեժիսորներ [[Մարիո Բավա]]յի և [[Դարիո Արջենտո]]յի կողմից, մեծ ազդեցություն են ունեցել սարսափ ժանրի համաշխարհային ֆիլմերի վրա։ Վերջին տարիներին իտալական ֆիլմարտադրությունն իր տեղը սկսել է աստիճանաբար զիջել։ 20-րդ դարի վերջի և 21-րդ դարի սկզբի իտալական հայտնի ֆիլմերից են [[Ռոբերտո Բենինյի]]ի «[[Կյանքը հիասքանչ է (ֆիլմ, 1997)|Կյանքը հիասքանչ է]]», [[Մասսիմո Տրոիզի]]ի «Փոստատար» և [[Պաոլո Սորրենտինո]]յի «Մեծ գեղեցկությունը»։ Չինեչիտտա ստուդիան ամենամեծ ֆիլմարտադրական ընկերությունն է մայրցամաքային Եվրոպայում և համարվում է իտալական կինեմատոգրաֆիայի կենտրոնը, որտեղ նկարահանվել են բազմաթիվ ֆիլմերի տեսարաններ։ Չինեչիտտան աշխարհի ամենամեծ ֆիլմ արտադրող համայնքերից մեկն է։ 1950-ական թվականներին, Հռոմում բազմաթիվ ֆիլմերի նկարահանման պատճառով, քաղաքը ստացել է «Տիբեր գետի Հոլիվուդ» անվանումը։ Ավելի քան 3 000 ֆիլմեր նկարահանվել են այստեղ, որոնցից 90-ը նոմինացվել են Օսկարի, իսկ 47-րդ դարձել այդ մրցանակի դափնեկիր։ Այդ ֆիլմերի շարքում են ''[[Հռոմեական արձակուրդներ]]'', ''[[Բեն-Հուր]]'', ''[[Կլեոպատրա (ֆիլմ, 1963)|Կլեոպատրա]]'', ''[[Ռոմեո և Ջուլիետ (ֆիլմ, 1968)|Ռոմեո և Ջուլիետ]]'', ''[[Անգլիացի հիվանդը]]'', ''[[Քրիստոսի չարչարանքները]]'' և ''[[Նյու Յորքի ավազակախմբերը]]'' ֆիլմերը<ref>{{Cite book|title = Italian Cinema: From Neorealism to the Present|url = https://books.google.am/books/about/Italian_cinema.html?id=PiTBFMc7tp4C|publisher = Continuum|date = 2001|isbn = 9780826412478|language = en|first = Peter E.|last = Bondanella|page = 13}}</ref>։ Իտալիան ամենաշատ Օսկար ստացած պետությունն է՝ «Օսկար օտարալեզու լավագույն ֆիլմ» անվանակարգում։ Այդ մրցանակն իտալական ֆիլմերն ստացել են 14 անգամ, 3 անգամ արժանացել Ակադեմիայի պատվավոր մրցանակ և 31 անգամ նոմինացվել։ 2016 թվականի տվյալներով, իտալական ֆիլմերը 12 անգամ արժանացել են «[[Ոսկյա արմավենու ճյուղ]]» (երկրորդ պետությունը մրցանակների քանակով), 11 անգամ՝ «Ոսկե առյուծ» և 7 անգամ՝ «Ոսկե արջ» կինոմրցանակների։ === Սպորտ === {{Main|Սպորտն Իտալիայում}} [[պատկեր:Nat team of italy 2012.jpg|thumb|''[[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Ազուրին]]''՝ Իտալիայի ֆուտբոլի տղամարդկանց ազգային հավաքականն է։ Լուսանկարում 2012 թվականի ֆուտբոլի հավաքականն է։]] Իտալիայում ամենատարածված և ամենապոպուլյար սպորտաձևը համարվում է [[ֆուտբոլ]]ը<ref>{{cite book|last=Hamil|first=Sean|title=Managing football : an international perspective|url=https://archive.org/details/managingfootball00hami|year=2010|publisher=Elsevier/Butterworth-Heinemann|location=Amsterdam|isbn=978-1-85617-544-9|page=[https://archive.org/details/managingfootball00hami/page/285 285]|edition=1st ed., dodr.|last2=Chadwick|first2=Simon}}</ref>։ Իտալիայի [[Իտալիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|ֆուտբոլի ազգային հավաքականը]], որը հաճախ անվանում են նաև ''Գլի Ազուրի''՝ «Կապույտներ», աշխարհի ամենատիտղոսակիր և հաջողակ հավաքականներից մեկն է, որը չորս անգամ նվաճել է [[Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն|աշխարհի չեմպիոն]]ի տիտղոսը (1934, 1938, 1982 և 2006 թվականներին)<ref>{{cite web |url=https://www.fifa.com/worldcup/archive/index.html |title=Previous FIFA World Cups |publisher=FIFA.com |accessdate=2011 թ․ հունվարի 8 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110125063612/http://www.fifa.com/worldcup/archive/index.html |archivedate=2011 թ․ հունվարի 25 |df=dmy-all }}</ref>։ Իտալական ակումբները 48 անգամ նվաչել են եվրոպական գավաթները՝ դարձնելով Իտալիան երկրորդ ամենահաջողակ պետությունը եվրոպական ֆուտբոլում։ Իտալիայի ֆուտբոլի առաջնության բարձրագույն լիգան կոչվում է [[Սերիա A (Իտալիա)|Սերիա A]] և համարվում է երրորդ լավագույնը՝ [[ՈՒԵՖԱ-ի վարկանիշային աղյուսակ]]ում։ Ամբողջ աշխարհում միլիոնավոր երկրպագուներ հետևում են իտալական ակումբների հանդիպումներին։ [[պատկեր:Giro d'Italia 2012, 072 pampeago rodriguez met puffertje (17786750665).jpg|thumb|left|upright=0.9|Հիմնվելով 1909 թվականին՝ «Ջիրո դ'Իտալիան» համարվում է երկրորդ ամենահին առաջնությունը Գրանդ տուրերի մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1|title=Union Cycliste Internationale|publisher=|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114060844/http://www.uciprotour.com/Modules/BUILTIN/getObject.asp?MenuId=MTcxNw&ObjTypeCode=FILE&type=FILE&id=34028&LangId=1|archivedate=2012 թ․ նոյեմբերի 14|df=dmy-all|accessdate=2018 թ․ նոյեմբերի 23}}</ref>։]] Բացի ֆուտբոլից, Իտալիայում տարածված սպորտաձևեր են [[վոլեյբոլ]]ը, [[բասկետբոլ]]ը և [[ռեգբի]]ն։ Իտալիայի տղամարդկանց և կանանց վոլեյբոլի ազգային հավաքականները դասվում են աշխարհի լավագույն հավաքականների շարքում։ Իտալիայի բասկետբոլի ազգային հավաքականը նվաճել է ոսկե մեդալներ Եվրոբասկետ 1983 և Եվրոբասկետ 1999 մրցաշարերում, ինչպես նաև արծաթե մեդալ՝ 2004 թվականին [[Աթենք]]ի [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2004|ամառային օլիմպիական խաղերում]]։ Լիգա Բասկետ Սերիան Ա-ն Եվրոպայում համարվում է ամենամրցակցային առաջնություններից մեկը։ Իտալիայում ռեգբին բավականին տարածված է, հատկապես երկրի հյուսիսային մարզերում։ Իտալիայի ռեգբիի ազգային հավաքականը մասնակցում է Վեց ազգերի առաջնությանը և զբաղեցնում բարձր հորիզոնականներ Ռեգբիի աշխարհի առաջնությանը։ Համաշխարհային ռեգբիում Իտալիայի հավաքականը համարվում է առաջնային հավաքականներից մեկը։ Իտալիայի վոլեյբոլի տղամարդկանց ազգային հավաքականը երեք անգամ անընդմեջ դարձել է Վոլեյբոլի աշխարհի առաջնության հաղթող (1990, 1994 և 1998 թվականներին), իսկ 1996, 2004 և 2016 թվականներին դարձել ամառային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր։ [[պատկեր:FIA F1 Austria 2018 Nr. 7 Räikkönen.jpg|thumb|[[Scuderia Ferrari]]-ին իր [[Ferrari SF71H]] ավտոմեքենայով համարվում է «Ֆորմուլա 1» մրցաշարի ամենահին գործող և ամենահաջողակ թիմերից մեկն է<ref>{{cite web|url=https://www.formula1.com/content/fom-website/en/championship/teams/Ferrari.html|title=Ferrari|work=Formula1.com|accessdate=2016 թ․ փետրվարի 6|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160208235628/http://www.formula1.com/content/fom-website/en/championship/teams/Ferrari.html|archivedate=2016 թ․ փետրվարի 8|df=dmy-all}}</ref>։]] Իտալիան անհատական սպորտաձևերում նույնպես ունի բազմամյա և հաջողակ պատմություն։ Հեծանվասպորտը բավականին տարածված սպորտաձև է երկրում<ref>{{cite book|last=Foot|first=John|title=Pedalare! Pedalare! : a history of Italian cycling|publisher=Bloomsbury|location=London|isbn=978-1-4088-2219-7|page= 312|date=2012-05-10}}</ref>։ Իտալիան, բացառությամբ Բելգիայի, ամենաշատն է նվաճել «UCI Road World Championships» առաջնության հաղթողի տիտղոսը։ Ջիրո դ'Իտալիան հեծանվասպորտի առաջնություն է, որը կազմակերպվում է յուրաքանչյուր տարի մայիս ամսին և համարվում Գրանդ երեք տուրերից մեկը՝ [[Tour de France]]-ի և [[Vuelta a España]]-ի հետ միասին։ Սրանցից յուրաքանչյուրը տևում է երեք շաբաթ։ [[Լեռնադահուկային սպորտ]]ը նույնպես տարածված սպորտաձև է Իտալիայում։ Իտալիան լեռնադահուկային տուրիզմի հայտնի վայրերից մեկն է, որը հայտնի իր լեռնադահուկային տուրիզմի կենտրոններով<ref>{{cite news|last=Hall|first=James|title=Italy is best value skiing country, report finds|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/travelnews/9697128/Italy-is-best-value-skiing-country-report-finds.html|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|newspaper=The Daily Telegraph|date=նոյեմբերի 23, 2012|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131003012827/http://www.telegraph.co.uk/travel/travelnews/9697128/Italy-is-best-value-skiing-country-report-finds.html|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 3|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիացի լեռնադահուկորդները խոշոր նվաճումներ են արձանագրել [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին, Լեռնադահուկային սպորտի աշխարհի գավաթի և աշխարհի առաջնությունների ժամանակ։ [[Թենիս]]ը նույնպես մեծ հեղինակություն է վայելում երկրում։ Ընդունված է ասել, որ այն չորրորդն է Իտալիայում՝ ամենատարածված սպորտաձևերի թվում<ref>{{cite web|title=Il tennis è il quarto sport in Italia per numero di praticanti|url=http://www.federtennis.it/DettaglioNews.asp?IDNews=55672|publisher=Federazione Italiana Tennis|accessdate=օգոստոսի 29, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927033216/http://www.federtennis.it/DettaglioNews.asp?IDNews=55672|archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 27|df=dmy-all}}</ref>։ Հռոմի առաջնությունը, որը հիմնվել է 1930 թվականին, թենիսի աշխարհի ամենահայտնի առաջնություններից մեկն է։ Իտալացի պրոֆեսիոնալ թենիսիստները 1976 թվականին նվաճել են [[Դևիսի գավաթ]]ը, իսկ 2006, 2009, 2010 և 2013 թվականներին՝ [[Ֆեդերացիայի գավաթ]]ը։ Ավտոսպորտը նույնպես Իտալիայի տարածված սպորտաձևերից է։ Իտալիան ամենաշատն է հաղթել MotoGP աշխարհի առաջնությանը։ Իտալական [[Scuderia Ferrari]]-ն մինչ օրս գործող ամենահին թիմն է Grand Prix մրցաշարում։ Թիմն ստեղծվել է 1948 թվականին և իր վիճակագրական ցուցանիշներով համարվում է [[Ֆորմուլա 1]]-ի պատմության ամենահաջողակ թիմը, որն իր հաշվին գրանցել է ռեկորդային 232 հաղթանակ։ Ընդհանուր առմամբ, Իտալիան բավականին հաջող է հանդես գալիս [[Օլիմպիական խաղեր]]ում։ Առաջին անգամ մասնակցել է 1896 թվականի [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1896|ամառային օլիմպիական խաղերին]] և ներկայացված եղել 48 սպորտաձևերից 47-ում։ Իտալացի մարզիկներն ամառային օլիմպիական խաղերի ժամանակ նվաճել են 522 մեդալներ և ևս 106-ը՝ [[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին։ Նվաճված ընդհանուր 628 մեդալներից 235-ը եղել են ոսկե, որի արդյունքում Իտալիան համարվում է բոլոր ժամանակներում 5-րդ ամենահաջող հանդես եկող հավաքականը՝ Օլիմպիական խաղերի պատմության մեջ։ Երկիրն ընդունել է երկու Ձմեռային օլիմպիական խաղեր, որոնք տեղի են ունեցել 1956 թվականին [[Կորտինա դ’Ամպեցո]]յում և 2006 թվականին՝ [[Թուրին]]ում։ 1960 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերի ընդունող քաղաք էլ դարձել է [[Հռոմ]]ը։ === Նորաձևություն և դիզայն === {{Main|Իտալական նորաձևություն|Իտալական դիզայն}} [[պատկեր:Prada milano.JPG|thumb|[[Պրադա]] ապրանքանիշի խանութը [[Միլան]]ում]] Իտալական նորաձևությունն ունի հին ավանդույթներ և համարվում է ամենապոպուլյարը ողջ աշխարհում։ [[Միլան]]ը, [[Ֆլորենցիա]]ն և [[Հռոմ]]ը համարվում նորաձևության իտալական մայրաքաղաքները։ Համաձայն «Համաշխարհային նորաձևության թոփ մայրաքաղաքների դասակարգման», որը 2013 թվականին կազմել էր [[Global Language Monitor]]-ը, աշխարհում Հռոմը դասակարգվել է նորաձևության 6-րդ, իսկ Միլանը՝ 12-րդ մայրաքաղաքը<ref>{{cite web|url=http://www.languagemonitor.com/fashion/sorry-kate-new-york-edges-paris-and-london-in-top-global-fashion-capital-10th-annual-survey/|title=New York Takes Top Global Fashion Capital Title from London, edging past Paris|publisher=Languagemonitor.com|date=|accessdate=2014 թ․ փետրվարի 25|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222011026/http://www.languagemonitor.com/fashion/sorry-kate-new-york-edges-paris-and-london-in-top-global-fashion-capital-10th-annual-survey/|archivedate=2014 թ․ փետրվարի 22|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական նորաձևության հանրահայտ ապրանքանիշներ, ինչպես օրինակ [[Gucci]], [[Giorgio Armani|Armani]], [[Պրադա|Prada]], [[Versace]], [[Valentino SpA|Valentino]], [[Dolce & Gabbana]], [[Missoni]], [[Ֆենդի|Fendi]], [[Moschino]], [[Մաքս Մառա|Max Mara]], [[Trussardi]] և [[Ferragamo]], համարվում են աշխարհի ամենահայտնի նորաձևության տներից մեկը։ Բացի այդ, նորաձևության իտալական [[Vogue Italia]] ամսագիրը համարվում է նորաձևության աշխարհի ամենահայտնի ամսագրերից մեկը<ref>{{Cite book | url = https://books.google.am/?id=pkeaOOxb_isC&pg=PA16#v=onepage | title = Your Modeling Career: You Don't Have to Be a Superstar to Succeed | isbn = 978-1-58115-045-2 | first=Debbie | last = Press | year = 2000}}</ref>։ Իտալիան հայտնի է նաև դիզայնի, հատկապես ինտերիերի դիզայնի, ճարտարապետական, արդյունաբերական և քաղաքային դիզայնների ոլորտներում։ Իտալիայում են ծնվել համաշխարհային հռչակ ունեցող կահույքի այնպիսի դիզայներներ, ինչպիսիք են [[Ջո Պոնտի]]ն և [[Էտորե Սոտսաս]]ը։ Իտալական մի շարք արտահայտություններ, ինչպես օրինակ ''"Bel Disegno"'' և ''"Linea Italiana"'' մտել են կահույքի դիզայնի բառարաններ<ref>Miller (2005) p. 486</ref>։ Իտալական կենցաղային տեխնիկայի և կահույքի դասական օրինակներ են [[Zanussi]] ընկերության լվացքի մեքենաները և սառնարանները<ref name="Insight Guides 2004 p.220">Insight Guides (2004) p.220</ref>, Ատրիումի նորատիպ բազմոցները<ref name="Insight Guides 2004 p.220"/> և Էտորե Սոտսասի կողմից ստեղծված պոստ մոդեռն ոճի գրապահարանները, որը դիզայներն ստեղծել է [[Բոբ Դիլան]]ի "[[Stuck Inside of Mobile with the Memphis Blues Again]]" երգի ազդեցության ներք<ref name="Insight Guides 2004 p.220"/>։ Այսօր, [[Միլան]]ը և [[Թուրին]]ն առաջատարն են ճարտարապետական և արդյունաբերական դիզայնների ոլորտներում։ Միլանում է տեղի ունենում [[Fiera Milano]] ցուցահանդեսը, որն իր մեծությամբ ամենախոշոր դիզայներական ցուցահանդեսն է Եվրոպայում<ref name="wiley.com">{{cite web |url=http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html |title=Design City Milan |publisher=Wiley |accessdate=2010 թ․ հունվարի 3 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101206052654/http://www.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-0470026839.html |archivedate=2010 թ․ դեկտեմբերի 6 |df=dmy-all }}</ref>։ Միլանում են տեղի ունենում նաև դիզայներական և ճարտարապետական բնույթի խոշոր միջոցառումներ և ցուցադրություններ, ինչպես օրինակ "''Fuori Salone''" և Միլանի կահույքի ցուցադրությունը։ Միլանում են աշխատանքային գործունեություն ծավալում [[Բրունո Մունարի]]ն, [[Լուչո Ֆոնտանա]]ն, [[Էնրիկո Կաստելանի]]ն և [[Պիեռո Մանզոնի]]ն<ref>{{cite web|url=http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |title=Frieze Magazine – Archive – Milan and Turin |publisher=Frieze |accessdate=2010 թ․ հունվարի 3 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100110123141/http://www.frieze.com/issue/article/milan_turin |archivedate=2010 թ․ հունվարի 10 |df= }}</ref>։ === Խոհանոց === {{Main|Իտալական խոհանոց}} [[պատկեր:Italian food.JPG|thumb|Իտալական խոհանոցի որոշ հայտնի ճաշատեսակներ. [[Պիցցա]] (Մարգարիտա), [[մակարոնեղեն|Պաստա]] ([[Կարբոնարա]]), [[Էսպրեսո]] և [[Ժելատո]]]] Իտալական խոհանոցը զարգացել է դարեր ի վեր՝ ենթարկվելով սոցիալական և քաղաքական փոփոխությունների ազդեցություններին։ Այն սկիզբ է առել դեռևս մ.թ.ա. 4-րդ դարում և ունի հին հռոմեական ծագումնաբանություն և արմատներ։ Իտալական խոհանոցը մեծապես կրել է էտրուսկյան, հին հունական, հին հռոմեական, բյուզանդական և հրեական խոհանոցների ազդեցությունը<ref>{{cite web |url=http://www.inmamaskitchen.com/ITALIAN_COOKING/rome_Lazio/Rome_LAZIO.html |title=Italian Cooking: History of Food and Cooking in Rome and Lazio Region, Papal Influence, Jewish Influence, The Essence of Roman Italian Cooking |publisher=Inmamaskitchen.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100410100532/http://www.inmamaskitchen.com/ITALIAN_COOKING/rome_Lazio/Rome_LAZIO.html |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 10 |df=dmy-all }}</ref>։ Էական փոփոխություններ տեղի ունեցել [[Նոր աշխարհ]]ի բացահայտման արդյունքում, երբ խոհանոցային արվեստում սկսեցին կիրառվել այնպիսի մթերքներ, ինչպիսիք են [[կարտոֆիլ]]ը, [[լոլիկ]]ը, [[տաքդեղ]]ը և [[եգիպտացորեն]]ը, որոնք մինչև 18-րդ դարը չեն կիրառվել խոհանոցում, սակայն ներկայումս հանդիսանում են իտալական խոհանոցի կենտրոնական ատրիբուտներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://www.epicurean.com/articles/making-of-italian-food.html |title=The Making of Italian Food...From the Beginning |publisher=Epicurean.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100327080045/http://www.epicurean.com/articles/making-of-italian-food.html |archivedate=2010 թ․ մարտի 27 |df=dmy-all }}</ref><ref>Del Conte, 11–21.</ref>։ Իտալական խոհանոցն առանձնահատուկ է իր տարածքային բազմազանությամբ<ref>{{cite web |author=Related Articles |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/718430/Italian-cuisine |title=Italian cuisine – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date=հունվարի 2, 2009 |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100716014306/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/718430/Italian-cuisine |archivedate=2010 թ․ հուլիսի 16 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.indigoguide.com/italy/food.htm |title=Italian Food – Italy's Regional Dishes & Cuisine |publisher=Indigoguide.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110102020059/http://www.indigoguide.com/italy/food.htm |archivedate=2011 թ․ հունվարի 2 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rusticocooking.com/regions.htm |title=Regional Italian Cuisine |publisher=Rusticocooking.com |date= |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100410072851/http://www.rusticocooking.com/regions.htm |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 10 |df=dmy-all }}</ref>, համային խիստ տարբերություններով և համարվում է աշխարհի ամենահայտնի ազգային խոհանոցներից մեկը<ref>{{cite web |url=http://travel.cnn.com/explorations/eat/worlds-best-food-cultures-453528 |title=Which country has the best food? |publisher=CNN |date=հունվարի 6, 2013 |accessdate=2013 թ․ հոկտեմբերի 14 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130629071154/http://travel.cnn.com/explorations/eat/worlds-best-food-cultures-453528 |archivedate=2013 թ․ հունիսի 29 |df=dmy-all }}</ref>, որը մեծ հեղինակություն է վայելում Իտալիայի սահմաններից դուրս<ref>{{cite web |last=Freeman |first=Nancy |url=http://www.sallybernstein.com/food/cuisines/us/ |title=American Food, Cuisine |publisher=Sallybernstein.com |date=մարտի 2, 2007 |accessdate=2010 թ․ ապրիլի 24 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100418064119/http://sallybernstein.com/food/cuisines/us/ |archivedate=2010 թ․ ապրիլի 18 |df=dmy-all }}</ref>։ Միջերկրածովյան դիետան, որը հիմնականում հիմնված է իտալական խոհանոց մթերքների վրա, ինչպես օրինակ մակարոնեղեն, ձուկ, մրգեր և բանջարեղեն, առանձնանում է իր հեշտությամբ և բազմազանությամբ։ Դիետայի ճաշատեսակների մեծ մասը բաղկացած են 4-8 բաղադրիչների համադրումից<ref>The Silver Spoon {{ISBN|88-7212-223-6}}, 1997 ed.</ref>։ Իտալացի խոհարարները նախընտրում են օգտագործել որակյալ մթերքներ և խուսափում են պատրաստել բարդ և ժամանակատար ճաշատեսակներ<ref>Mario Batali Simple Italian Food: Recipes from My Two Villages (1998), {{ISBN|0-609-60300-0}}</ref>։ Ճաշատեսակները և բաղադրատոմսերը հաճախ համարվում են որպես տեղական և ընտանեկան ավանդույթների ածանցյալ, որոնք ստեղծվում են շեֆ խոհարարների կողմից։ Իտալական ճաշատեսակների մեծ մասը հարմար է պատրաստել տնային պայմաններում։ Հենց սա է այն հիմնական պատճառներից մեկը, որ իտալական խոհանոցը հայտնի է ողջ աշխարհում՝ սկսած [[Ամերիկա]]յից<ref>{{cite web|title=Most Americans Have Dined Outin the Past Month and, Among Type of Cuisine, American Food is Tops Followed by Italian|url=http://www.harrisinteractive.com/vault/HarrisPoll18-DiningOut_4-3-13.pdf|publisher=Harris Insights & Analytics|accessdate=օգոստոսի 31, 2013|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130520205539/http://www.harrisinteractive.com/vault/HarrisPoll18-DiningOut_4-3-13.pdf|archivedate=2013 թ․ մայիսի 20|df=dmy-all}}</ref>, մինչև [[Ասիա]]<ref>{{cite news|last=Kazmin|first=Amy|title=A taste for Italian in New Delhi|url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/7ab87234-9214-11e2-851f-00144feabdc0.html#axzz2dZCeLdLg|accessdate=օգոստոսի 31, 2013|newspaper=[[Financial Times]]|date=մարտի 26, 2013}}</ref>։ Բաղադրիչները և ճաշատեսակները խիստ տարբեր են՝ կախված մարզերից և շրջաններից։ Իտալական խոհանոցի հաջողության կարևոր բանալիներից մեկը հանդիսանում է ազգային ավանդական մթերքների օգտագործումը։ Իտալիան ունի ամենամեծ թվաքանակով գրանցված ազգային ավանդական մթերքները, որոնք գտնվում են Եվրոպական Միության օրենքի պաշտպանության ներքո<ref>{{cite web|last=Keane|first=John|title=Italy leads the way with protected products under EU schemes|url=http://www.bordbia.ie/industryservices/information/alerts/Pages/ItalyleadsthewaywithprotectedproductsunderEUschemes.aspx|publisher=Bord Bia|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140329075250/http://www.bordbia.ie/industryservices/information/alerts/Pages/ItalyleadsthewaywithprotectedproductsunderEUschemes.aspx|archivedate=2014 թ․ մարտի 29|df=dmy-all}}</ref>։ [[Պանիր]]ը, սալյամին և գինին իտալական խոհանոցի բաղկացուցիչ մասերից են, որոնք էապես տարբերվում Իտալիայի տարբեր մարզերում։ Վերջիններս սուրճի հետ միասին (հատկապես էսպրեսոյի), հանդիսանում են իտալական գաստրոնոմիկ (սննդագիտական) մշակույթի բաղկացուցիչ մասը<ref>{{cite news|last=Marshall|first=Lee|title=Italian coffee culture: a guide|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/italy/6246202/Italian-coffee-culture-a-guide.html|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=սեպտեմբերի 30, 2009|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131010212148/http://www.telegraph.co.uk/travel/destinations/europe/italy/6246202/Italian-coffee-culture-a-guide.html|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 10|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալական խոհանոցում աղանդերների պատրաստման ժամանակ օգտագործում են բազմաթին սննդամթերքներ, ինչպես օրինակ [[ցիտրուսայիններ|ցիտրուսային մրգեր]], [[պիստակ]] և [[Մասկարպոնե (պանիր)|մասկարպոնե]] և [[ռիկոտա]] պանրով կամ կակաոյով, վանիլով կամ դարչինով պատված նուշեր։ [[Ժելատո]]ն<ref>{{cite news|last=Jewkes|first=Stephen|title=World's first museum about gelato culture opens in Italy|url=http://www.timescolonist.com/life/travel/world-s-first-museum-about-gelato-culture-opens-in-italy-1.15866|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=Times Colonist|date=հոկտեմբերի 13, 2012|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016062518/http://www.timescolonist.com/life/travel/world-s-first-museum-about-gelato-culture-opens-in-italy-1.15866|archivedate=2013 թ․ հոկտեմբերի 16|df=dmy-all}}</ref>, [[տիրամիսու]]ն<ref>{{cite news|last=Squires|first=Nick|title=Tiramisu claimed by Treviso|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/10261930/Tiramisu-claimed-by-Treviso.html|accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 5|newspaper=[[The Daily Telegraph]]|date=օգոստոսի 23, 2013|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130829091009/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/italy/10261930/Tiramisu-claimed-by-Treviso.html|archivedate=օգոստոսի 29, 2013|df=dmy-all}}</ref> և [[կասատա]]ն համարվում են իտալական անուշեղենի, թխվածքների և թխվածքաբլիթների ամենահայտնի օրինակներից։ ===Տոներ և փառատոններ=== {{Main|Իտալիայի տոներ|Իտալիայի փառատոններ}} [[պատկեր:65th venice film festival.jpg|thumb|[[Վենետիկի կինոփառատոն]]ն աշխարհի ամենահին և երեք ամենախոշոր կինոփառատոններից մեկն է՝ [[Կաննի կինոփառատոն|Կաննի]] և [[Բեռլինի կինոփառատոն|Բեռլինի]] հետ միասին<ref name=VeniceFilmFest>{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-unveils-lineup-720770|title=Venice: David Gordon Green's 'Manglehorn,' Abel Ferrara's 'Pasolini' in Competition Lineup|work=[[The Hollywood Reporter]]|last=Anderson|first=Ariston|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160218220740/http://www.hollywoodreporter.com/news/venice-film-festival-unveils-lineup-720770|archivedate=2016 թ․ փետրվարի 18|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://time.com/3291348/addio-lido-last-postcards-from-the-venice-film-festival/|title=Addio, Lido: Last Postcards from the Venice Film Festival|work=[[Time (magazine)|TIME]]|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140920162423/http://time.com/3291348/addio-lido-last-postcards-from-the-venice-film-festival/|archivedate=2014 թ․ սեպտեմբերի 20|df=dmy-all}}</ref>:]] Իտալիայում տոները լինում են կրոնական, ազգային և տեղական նշանակության<ref>{{cite web|title=Festività nazionali in Italia|url=http://www.amblondra.esteri.it/Ambasciata_Londra/Menu/In_linea_con_utente/Domande_frequenti/altro.htm|publisher=Italian Embassy in London|accessdate=2012 թ․ ապրիլի 15|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120624220055/http://www.amblondra.esteri.it/Ambasciata_Londra/Menu/In_linea_con_utente/Domande_frequenti/altro.htm|archivedate=2012 թ․ հունիսի 24|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայի ազգայինն տոնը՝ «''[[Festa della Repubblica]]''» (''Հանրապետության օր'') ամեն տարի նշվում է հունիսի 2-ին, քանի որ 1946 թվականին այդ օրը կազմավորվեց Իտալիայի Հանրապետությունը։ Սուրբ Լուչիայի օրը, որը նշվում է դեկտեմբերի 13-ին, բավականին հայտնի է իտալական որոշ մարզերի երեխաների շրջանակում։ Այդ մարզերում Սուրբ Լուչիան կամ Սանտա Լուչիան ունի [[Սանտա Կլաուս]]ին մոտ նշանակություն և կատարում է համանման դեր<ref name=alio>[http://www.bestofsicily.com/mag/art333.htm Alio, Jacqueline. "Saint Lucy – Sicily's Most Famous Woman", ''Best of Sicily Magazine'', 2009] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015021932/http://bestofsicily.com/mag/art333.htm |date=15 October 2012 }}</ref>։ Ի հավելումն, Իտալիայում Աստվածահայտնության տոնն ասոցացվում է միֆական [[Բեֆանա]] կերպարի հետ, որը ցախավել քշող ծեր կին է, ով հունվարի 5-6-ի գիշերը բարի երեխաներին բերում է նվերներ և քաղցրավենիք, իսկ չարաճճիներին՝ փայտածուխ և մոխրով լի պայուսակներ<ref>{{cite book|last1=Roy|first1=Christian|title=Traditional Festivals|date=2005|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781576070895|page=144|url=https://books.google.am/books?id=IKqOUfqt4cIC&pg=PA144|accessdate=2015 թ․ հունվարի 13}}</ref>։ [[Աստվածածնի վերափոխման տոն]]ը, որն օգոստոսի 15-ին համընկնում է ''[[Ֆերագոստո]]յի'' հետ, կարող է ձգվել մինչև մեկ շաբաթ կամ ամսվա մեծ մասը<ref>{{cite book | last = Jonathan Boardman | first = | title = Rome: A Cultural and Literary Companion | trans-title = | url = https://books.google.am/?id=VHAUAQAAIAAJ | format = Google Books | publisher = Signal Books | location = University of California | isbn = 978-1902669151 | page =219 | year = 2000 }}</ref>։ Յուրաքանչյուր քաղաք կամ մարզ նշում է տեղական սրբերի տոները։ Օրինակ, հունիսի 29-ին [[Հռոմ]]ում նշվում է [[Սուրբ Պետրոս-Պողոս տոն]]ը, իսկ դեկտեմբերի 7-ին [[Միլան]]ում՝ [[Ամբրոսիոս Մեդիոլանցի|Ամբրոսիոս Մեդիոլանց]]ու օրը<ref>{{cite web|title=Festività nazionali in Italia|url=http://www.governo.it/Presidenza/ufficio_cerimoniale/cerimoniale/giornate.html|publisher=Governo Italiano – Dipartimento per il Cerimoniale dello Stato|accessdate=2013 թ․ ապրիլի 25|language=Italian|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130522221028/http://www.governo.it/Presidenza/ufficio_cerimoniale/cerimoniale/giornate.html|archivedate=2013 թ․ մայիսի 22|df=dmy-all}}</ref>։ Իտալիայում կազմակերպվում են մի շարք փառատոններ և տոնակատարություններ։ Դրանց թվում են Պալիո դի Սիենա ձիարշավը, [[Ավագ շաբաթ]]վա արարողությունները, Արեցոյի ասպետային խաղերը, Գուբիոյում Սուրբ Ուբալդոյի օրը, Ֆոլինյոյում ասպետական մենամարտերը և [[Ֆլորենտական կալչո]]ն։ 2013 թվականին [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ն իտալական որոշ փառատոններ և պասոներ ներառել է համաշխարհային ոչ նյութական օբյեկտների ժառանգության ցանկում։ Դրանց թվում են Վարիա դի Պալմին, [[Վիտերբո]]յում Սանտա Ռոսայի տոնակատարությունը, [[Նոլա]]յում Ֆեստա դե Գիգլին և Ֆարադա դի լի Կանդերերին [[Սասսարի]]ում <ref>{{cite web|title=Celebrations of big shoulder-borne processional structures|url=http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00721|publisher=UNESCO.org|accessdate=2014 թ․ նոյեմբերի 29|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141213122708/http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=EN|archivedate=2014 թ․ դեկտեմբերի 13|df=dmy-all}}</ref>։ Այլ տոնակատարություններից են [[Վենետիկ]]ի, [[Վիարեջո]]յի, [[Սատրիանո դի Լուկանիա]]յի, [[Մամոիադա]]յի և [[Իվրեա]]յի կառնավալները։ Վերջինս առավել հայտնի է [[Նարինջների ճակատամարտ]]ով։ Հեղինակավոր [[Վենետիկի կինոփառատոն]]ը, որի շրջանակներում շնորհվում է «[[Ոսկե առյուծ]]» կինոմրցանակը։ Կինոփառատոնը հիմնադրվել է 1932 թվականին և կազմակերպվում է յուրաքանչյուր տարի։ Այն աշխարհի ամենահին կինոփառատոնն է<ref name=VeniceFilmFest/>։ == Զանգվածային լրատվության միջոցներ == Իտալիայում գործում է ANSA իտալական տեղեկատվական գործակալությունը։ Ամենահայտնի տպագիր լրատվամիջոցների թվում են [[Corriere Della Sera]]-ն, [[Il Giornale]]-ն, [[La Repubblica]]-ն, [[La Stampa]]-ն, Espresso-ն, Italia Oggi-ն, [[La Nazione]]-ն և այլն։ Իտալիայի հեռուստառադիոհեռարձակումը բաժանվում է հանրայինի և մասնավորի։ Իտալիայի հանրային հեռարձակողը [[RAI|Rai]]-ն է, որը հեռարձակում է [[Rai 1]], [[Rai 2]] և [[Rai 3]] հեռուստաընկերությունները, 3 ռադիոկայաններ՝ [[Rai Radio 1]]-ը, [[Rai Radio 2]]-ը և [[Rai Radio 3]]-ը։ Իտալական մասնավոր հեռուստաընկերությունների թվում են [[Rete 4]]-ը, [[Canale 5]]-ը և [[Italia 1]]-ը, որոնք միավորված են [[Mediaset]] մեդիահոլդինգի մեջ{{sfn|Фридман|2016|с=24, 81—87, 111—112}}։ ==Նշումներ== {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ2}} == Գրականություն == {{Refbegin}} * {{cite web|title=History of Italy: Primary Documents|first=Richard|last=Hacken|publisher=EuroDocs: Harold B. Lee Library: Brigham Young University|url=http://eudocs.lib.byu.edu/index.php/History_of_Italy:_Primary_Documents|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * {{cite web|title=FastiOnline: A database of archaeological excavations since the year 2000|date=2004–2007|publisher=International Association of Classical Archaeology (AIAC)|url=http://www.fastionline.org/|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * Hibberd, Matthew. ''The media in Italy'' (McGraw-Hill International, 2007) * Sarti, Roland, ed. ''Italy: A reference guide from the Renaissance to the present'' (2004) * Sassoon, Donald. ''Contemporary Italy: politics, economy and society since 1945'' (Routledge, 2014) * {{cite web|title=Italy History – Italian History Index|language=Italian, English|date=1995–2010|publisher=European University Institute, The World Wide Web Virtual Library|url=http://vlib.iue.it/hist-italy/Index.html|accessdate=2010 թ․ մարտի 6}} * {{cite book|last1=AA.|first1=VV.|title=Zoologia: Evoluzione e adattamento|date=2007|publisher=Monduzzi|cid=cidZool|isbn=88-323-6106-X}} * {{cite book|last1=Giovanni|first1=Bernetti|title=Atlante di selvicoltura|date=2005|publisher=Edagricole|cid=cidBern|isbn=88-506-4665-8}} * {{cite book|last1=Carlo Blasi, Luigi Boitani,|first1=Sandro La Posta|title=Stato della biodiversità in Italia - Contributo alla strategia nazionale per la biodiversità|date=2005|publisher=Palombi editori|cid=cidBlasi|isbn=88-7621-514-X}} * {{cite book|last1=Maurice Kottelat,|first1=Jörg Freyhof|title=Handbook of European Freshwater Fishes|date=2007|publisher=OSF|cid=cidKott|isbn=2-8399-0298-2|lingua=en}} * {{cite book|last1=Sandro|first1=Pignatti|title=Ecologia vegetale|date=2000|publisher=UTET|cid=cidPign|isbn=88-02-04670-0}} * {{cite book|last1=Sergio|first1=Zerunian|title=Condannati all'estinzione? Biodiversità, biologia, minacce e strategie di conservazione dei pesci d'acqua dolce indigeni in Italia|date=2002|publisher=Edagricole|cid=cidZeru|isbn=88-506-4778-6}} {{Refend}} == Արտաքին հղումներ == ; Կառավարություն * [http://www.governo.it/ Government website] * [http://www.parlamento.it/ Official site of the Italian Parliament] * [http://www.quirinale.it/qrnw/presidente/lingue/en/en.html Official site of the President of the Italian Republic] * [http://www.study-in-italy.it/ Italian Higher Education for International Students] * [http://www.parks.it/Eindex.html Italian National and Regional parks] * [http://www.italia.it/en/home.html Italian tourism official website] ; Տնտեսություն * [http://www.mef.gov.it/english-corner/index.html Site of the Ministry of Economy and Finance] ; Ընդհանուր տեղեկատվություն * [https://www.bbc.com/news/world-europe-17433142 Italy] from the BBC News * [https://web.archive.org/web/20081216082829/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/italy.htm Italy] from ''UCB Libraries GovPubs'' * {{dmoz|Regional/Europe/Italy}} * [https://www.britannica.com/place/Italy Italy] ''Encyclopædia Britannica'' entry * [http://www.oecd.org/italy/ Italy] from the OECD * [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/italy/index_en.htm Italy] at the European Union * {{wikiatlas|Italy}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=IT Key Development Forecasts for Italy] from International Futures {{Իտալիա ըստ թեմայի}} {{Կաղապարների խումբ |title = Իտալիայի հետ կապված հոդվածներ|list= {{Եվրոպայի երկրներ}} {{Միջերկրական ծովի երկրներ և տարածքներ}} {{Եվրոպական միության անդամ երկրներ}} {{Եվրոպական տնտեսական տարածք}} {{Եվրոպայի խորհուրդ}} {{ՏՀԶԿ անդամներ երկրներ}} {{Մ8}} {{Մ20}} {{ԵԱՀԿ}} }} {{ՎՊԵ|Italy|Իտալիա}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=426}} [[Կատեգորիա:Իտալիա]] [[Կատեգորիա:1861 հիմնադրումներ Եվրոպայում]] [[Կատեգորիա:Մեծ յոթնյակի երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ քսանյակի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Իտալախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպական միության անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Միջերկրածովյան միության անդամներ]] [[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]] [[Կատեգորիա:Հանրապետություններ]] [[Կատեգորիա:Հարավային Եվրոպայի երկրներ]] [[Կատեգորիա:1861 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի երկրներ]] [[Կատեգորիա:Մերձմայրցամաքային երկրներ]] pd9q12r0kamd53dqpr1w27fk2tuizxo 0 3922 8473953 7308143 2022-07-23T04:03:16Z Սահակ 24 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Վերին մակարդակի դոմեն}} '''.ir''', [[Իրան]]ի վերին մակարդակի ազգային դոմենն է։ == Արտաքին հղումներ == * [https://www.iana.org/domains/root/db/ir.html IANA .ir whois տեղեկություն] {{Վերին մակարդակի ազգային դոմեններ}} {{DEFAULTSORT:ir}} [[Կատեգորիա:Վերին մակարդակի ազգային դոմեններ|ir]] {{Անավարտ}} [[sv:Toppdomän#I]] c063k86lmxzeoarnmre8m4if91by57n 0 4933 8473905 8273273 2022-07-22T23:06:57Z 172.112.79.214 /* Ծծմբի տարաձևություններ */ wikitext text/x-wiki {{Քիմիական տարր | անվանում = Ծծումբ | համար = 16 | սիմվոլ = S | վերևից = [[Թթվածին|O]] | ներքևից = [[Սելեն|Se]] | խումբ = | պարբերություն = | բլոկ = | արտաքին տեսք = [[Պատկեր:Sulfur-sample.jpg|200px]] Ծծումբը բաց դեղին փխրուն պինդ նյութ է։ | պատկեր = | ատոմային զանգված = [32,059; 32,076] | կոնֆիգուրացիա = [Ne] 3s² 3p⁴ | էլեկտրոնային թաղանթ = | ատոմի շառավիղ = 127 | կովալենտային շառավիղ = 102 | Վան-դեր-Վալսի շառավիղ = | իոնի շառավիղ = 30 (+6e) 184 (-2e) | էլեկտրաբացասականություն = 2,58 | էլեկտրոդային պոտենցիալ = 0 | օքսիդացման աստիճան = +6, +4, +2, -2 | իոնիզացման էներգիա 1 = 999,0 (10,35) | իոնիզացման էներգիա 2 = | իոնիզացման էներգիա 3 = | ֆազ = | խտություն = 2,070 | խտություն2 = | խտություն3 = | խտություն հջ = | հալման ջերմաստիճան = | եռման ջերմաստիճան = | կրիտիկական կետ Կ = | հալման ջերմունակություն = | հալման ջերմունակություն2 = | գոլորշիացման ջերմունակություն = 10.5 | ջերմունակություն = 22,61 | ջերմունակություն2 = | մոլային ծավալ = 15.5 | հագեցած գոլորշի = | ճնշում հգ 1 = | ճնշում հգ 10 = | ճնշում հգ 100 = | ճնշում հգ 1 k = | ճնշում հգ 10 k = | ճնշում հգ 100 k = | բյուրեղացանցի կառուցվածք = շեղանկյուն | բյուրեղացանցի տվյալներ = a=10,437 b=12,845 c=24,369 | C/a հարաբերություն = | Դեբայի ջերմաստիճան = | մագնիսական կառուցվածք = | տեսակարար դիմադրություն = | ջերմահաղորդականություն = 0.27 | ջերմաստիճանահաղորդականություն = | ջերմային ընդարձակում = | ձայնի արագություն = | Յունգի մոդուլ = | CAS համար = | արգելվող գոտի = | իզոտոպներ = | իզոտոպներ լրացումներ = }} {{Պարբերական համակարգի տարր|align=center|fontsize=100%|number=16}} '''Ծծումբ'''՝ S ({{lang-lat|sulfur}}), քիմիական տարր է, որի նշանն է '''S''' և ատոմային թիվը՝ 16: Գտնվում է պարբերական համակարգի 6-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում։ Իսկ [[Ջրածին|ջրածնի]] և [[Թթվածին|թթվածնի]] միացություններում բաղկացած է տարբեր [[իոններ]]ներից, փոխազդում է համարյա բոլոր թթուների և [[աղ]]երի հետ։ Ծծմբի աղերը քիչ են լուծվում ջրում։ Ցուցաբերում է ոչ մետաղական հատկություններ։ Ծծումբը մարդուն հայտնի է վաղնջական ժամանակներից։ [[Երկրակեղև]]ում ծծմբի պարունակությունը 0,05 % է, հանդիպում է ինչպես ազատ (բնածին ծծումբ), այնպես էլ միացությունների՝ գերազանցապես սուլֆիդների, օրինակ՝ <math>ZnS, PbS, Cu_2S, FeS_2,</math> և սուլֆատների, օրինակ՝ CaSO4. 2H2O, Na2SO4. 10H2O ձևով։ == Ծծմբի տարաձևություններ == Ծծումբն առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ α-ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։ Հալվում է 113 և եռում՝ 445&nbsp;°C ջերմաստիճանում։ Հալված ծծումբը սառեցնելիս առաջանում են բաց դեղնավուն ասեղնաձև (մոնոկլինային) բյուրեղներ՝ β-ծծումբ, որը հետագա սառեցման ընթացքում դանդաղ վերածվում է α-ծծբմի։ [[Պատկեր:Cyclooctasulfur-above-3D-balls.png|մինի|աջից|ծծմբի մոլեկուլի կառուցվածքը S8-ում]] Նշված երկու տարաձևություններն առաջանում են տարբեր տեսքի բյուրեղներ, սակայն երկուսն էլ ունեն մոլեկուլային կառուցվածք՝ բաղկացած S₈ [[մոլեկուլ]]ներից։ Ծծմբի մոլեկուլը նման է «թագի»։ Հալված ծծումբը սառը [[Ջուր|ջրի]] մեջ լցնելիս գոյանում է շագանակագույն առաձգական զանգված, որը կոչվում է պլաստիկ ծծումբ՝ երրորդ տարաձևությունը։ Պլաստիկը ևս, նման β-ծծմբին, անկայուն է և աստիճանաբար վերածվում է α-ծծմբի։ Ծծումբը ջրում չի թրջվում, և, նույնիսկ ծանր լինելով (p=2.1 գ/սմ³), ծծմբի փոշին մնում է ջրի մակերևույթին։ Մետաղների սուլֆիդների նույնպես օժտված են այս հատկությամբ, որի հիման վրա զատում են այդ միացությունները հանքաքարում պարունակվող դատարկ [[ապար]]ներից։ == Բնական հանքային ծծումբ == Ծծումբը 16-րդ տարրն է, իր տարածվածությամբ երկրակեղևում։ Երկրակեղևում նրա պարունակությունը 0,05 % է (ըստ զանգվածի)։ Բնության մեջ հանդես է գալիս ինչպես ազատ ձևով այնպես էլ, միացությունների ձևով։ Առավել կարևոր բնական հանքային ծծումբի միացություններն են՝ * <math>FeS_2</math> - երկաթի կոլչեդան կամ պիրիտ, * <math>ZnS</math> - [[ցինկ]]ի սուլֆիդ * <math>PbS</math> - [[կապար]]ի սուլֆիդ * <math>HgS</math> - [[սնդիկ]]ի սուլֆիդ (կինաբար) * <math>Sb_2S_3</math> - Ծարիրի սուլֆատ Բացի դրանից ծծումբ կան նաև [[նավթ]]ում, [[բնական ածուխ|բնական ածխում]], [[բնական գազ]]ում և թերթաքարում։ Ծծումբը 6-րդ տարրն է իր պարունակությամբ բնական ջրերում, հանդես է գալիս հիմնականում սուլֆիտ իոնների ձևով, առաջացնում է «մշտական» կարծրություն քաղցրահամ ջրերում։ Կենսական կարևոր տարր է բարձրակարգ օրգանիզմների համար, անբաժանելի մասն է [[սպիտակուց]]ների, կենտրոնացած է մազերում։ ===== Ծագման պատմություն ===== [[Պատկեր:Soufresicile2.jpg|մինի|Ծծմբի բյուրեղներ]] Ծծմբի ծագման պետություն, ինչպես նաև ծծմբի միացությունները հայտնի էին դեռևս հնագույն ժամանակներից։ Ծծումբը մարդկությանը հայտնի է հնագույն ժամանակներից։ Այն հիշատակվում Է [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչում]], [[Հոմերոս]]ի պոեմներում։ Ռազմական նպատակների համար ծծմբից պատրաստել են հրկիզող խառնուրդներ, օրինակ՝ «հունական կրակը»։ Մոտավորապես [[13-րդ դար]]ում [[Չինաստան]]ում ծծումբը կիրառվել Է հրատեխնիկական նպատակներով։ Նախկինում մարդիկ կարծում էին, թե այրվող ծծմբից առաջացած կապույտ բոցն ու սուր հոտը վանում են չարքերին։ Ծծումբը և նրա միացություններն օգտագործել են մաշկային հիվանդություններ (օրինակ՝ քոսը) բուժելու, ինչպես նաև այգեգործական նպատակներով։ Արաբ ալքիմիկոսները կարծում էին, թե բոլոր [[մետաղ]]ները կազմված են ծծմբի և [[սնդիկ]]ի խառնուրդից։ Ծծումբը, որպես [[Քիմիական տարրեր|քիմիական տարր]], առաջինը բացահայտել Է ֆրանսիացի քիմիկոս [[Լավուազիե|Ա. Լավուազիեն]] [[18-րդ դար]]ի վերջին։ Առաջի տեղեկությունները գրականություններում ծծմբի մասին գրել է Ագրիկոլը։ == Ծծմբի ֆիզիկական հատկություններ == [[Պատկեր:Sulfur - El Desierto mine, San Pablo de Napa, Daniel Campos Province, Potosí, Bolivia.jpg|մինի|բնական ծծումբ]] Ծծումբը դեղին գույնի բյուրեղային նյութ է։ Այն հալվում է 115,2°C ջերմաստիճանում։ Ծծումբի ուժեղ տաքացման ժամանակ առաջանում են մուգ-շագանակագույն գոլորշիներ։ Արագ սառեցնելիս ծծումբի գոլորշիներն անմիջապես, առանց հեղուկանալու փոխարկվում են նրբագույն փխրուն փոշու, որը կոչվում է ծծմբածաղիկ։ Ծծումբը ջրում չի լուծվում, բայց այն լուծվում է մի քանի ուրիշ [[հեղուկ]]ներում, օրինակ, ծծմբածխածնում։ ===== Ծծմբի քիմիական հատկություններ ===== [[Պատկեր:Burning-sulfur.png|մինի|աջից|Ծծմբի այրումը]] * Ծծումբը փոխազդում է մետաղների հետ։ * Ծծումբը փոխազդում է ոչ մետաղների հետ։ * Ծծումբը փոխազդում է թթվածնի ու [[Հալոգեններ|հալոգեն]]ների հետ։ * Ծծումբը փոխազդում է բարդ նյութերի հետ։ Ծծումբը քիմիապես ակտիվ տարր է և կարող է անմիջականորեն միանալ գրեթե բոլոր տարրերի հետ՝ բացառությամբ [[ազոտ]]ի, [[յոդ]]ի, [[Ոսկի|ոսկու]], [[պլատին]]ի և [[ազնիվ գազեր]]ի։ Միացություններում ծծմբի բնորոշ օքսիդացման աստիճաներն են՝ -2, +4, և +6: Ծծումբն այրվում է թթվածնում կամ օդում՝ առաջացնելով [[ծծմբի օքսիդ (IV)]]։ Վեցավալենտ օքսիդն առաջանում է աննշան չափով, քանի որ ռեակցիայի արագությունը չափազանց փոքր է։ Տաքացման պայմաններում ծծումբը փոխազդում է ջրածնի հետ․ :: <math>\mathsf{S + O_2 \rightarrow SO_2 \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{S + H_2 \rightarrow H_2S \uparrow}</math> Հալոգեների հետ միանում է սենյակային ջերմաստիճանում, իսկ [[Ածխածին|ածխածնի]] և [[ֆոսֆոր]]ի հետ՝ տաքացման պայմաններում․ :: <math>\mathsf{2S + Cl_2 \rightarrow S_2Cl_2 \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{S + 3F_2 \rightarrow SF_6 \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{C + 2S \rightarrow CS_2 \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{2P + 5S \rightarrow P_2S_5 \uparrow}</math> [[Ալկալիական մետաղներ|Ալկալիական]] և [[Հողալկալիական մետաղներ|հողալկալ]]ական մետաղների, ինչպես նաև սնդիկի հետ ծծումբը փոխազդում է սենյակային ջերմաստիճանում՝ առաջացնելով սուլֆիդներ․ :: <math>\mathsf{Ca + S \rightarrow CaS \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{Hg + S \rightarrow HgS \uparrow}</math> Վերջին ռեակցիայի շնորհիվ կարելի է վնասազերծել թափված սնդիկը, որի գոլորշին, ինչպես նաև գիտենք թունավոր է։ Բարդ նյութերի հետ փոխազդեցությունից նշենք ծծմբի ռեակցիաները օքսիդիչ թթուների հետ․ :: <math>\mathsf{S + 6HNO_3 \rightarrow H_2SO_4 + 6NO_2 + 2H_2O \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{S + 2H_2SO_4 \rightarrow 3SO_2 + 2H_2O \uparrow}</math> ===== Ծծմբի կիրառություն ===== Արդյունահանվող ծծմբի գրեթե կեսն օգտագործվում է [[ծծմբային գազ]], այնուհետև ծծմբական թթու ստանալու համար։ Մեծ քանակներով ծծումբ ծախսվում է [[ռետին]]ի ստացման համար։ Օգտագործվում է [[խաղող]]ի և [[բամբակ]]ի թփերի վնասատուների դեմ պայքարելու, բժշկությունում մաշկային հիվանդությունների բուժման նպատակով քսուքներ պատրաստելու համար։ Այն ծախսվում է նաև ներկերի, [[լուսանկար]]ների, [[ծծմբածխածին|ծծմբածխածնի]], [[լուցկի|լուցկու]] արտադրություններում։ ===== Ծծմբաջրածին ===== Ծծմբաջրածինն անգույն, նեխած [[Ձու (սննդամթերք)|ձվի]] հոտով թունավոր գազ է։ Բնության մեջ հանդիպում է [[հրաբխային գազեր]]րում և հանքային ջրերում, առաջանում է նաև սպիտակուցային նյութերի քայքայման հետևանքով։ Լաբորատորիայում սովորաբար ստանում են [[երկաթ]]ի սուլֆիդի և աղաթթվի փոխազդեցությամբ․ :: <math>\mathsf{FeS + 2HCl \rightarrow FeCl_2 + H_2S \uparrow}</math> [[Օդ]]ում ծծմբաջրածինն այրվում է երկնագույն բոցով՝ առաջացնելով ծծմբի (lV) օքսիդ։ Անբավարար օդի պայմաններում գոյանում է ազատ ծծումբ․ :: <math>\mathsf{2H_2S + 3O_2 \rightarrow 2SO_2 + H_2O \uparrow}</math> :: <math>\mathsf{2H_2S + O_2 \rightarrow 2S + 2H_2O \uparrow}</math> Ծծմբաջրածինն ուժեղ վերականգնիչ է, հեշտությամբ տալիս է [[էլեկտրոն]]ներ, ինչը պայմանավորված է ծծմբի ցածրագույն՝ -2 օքսիդացման աստիճանով։ Փոխազդում է անգամ թույլ օքսիդիչների, օրինակ՝ յոդի հետ․ :: <math>\mathsf{H_2 + I_2 \rightarrow S + 2HI \uparrow}</math> Ծծբաջրածնի ջրային լուծույթը կոչվում է ծծմբաջրածնային ջուր և ցուցաբերում է թույլ թթվային հատկություն։ Ծծմբաջրածնական թթուն կարող է դիսոցվել (դիսոցման աստիճանը շատ փոքր է) երկու փուլով՝ առաջացնելով երկու թթվային մնացորդ և, հետևաբար, երկու խումբ աղեր՝ սուլֆիդներ և հիդրոսուլֆադներ․ *'''H₂S = H⁺ + HS^-''' *'''HS^- = H⁺ + S⁻²''' Բոլոր հիդրոսուլֆիդները լուծելի են, իսկ սուլֆիդներից լուծելի են միայն ալկալիական մետաղներինը։ Այս հատկությամբ է պայմանավորված ծծմբաջրածնի օգտագործումը վերլուծական քիմիայում՝ մետաղների զանազանման համար։ Լուծույթում սուլֆիդ իոնը՝ S^2- (ծծմբաջրածնի կամ լուծելի սուլֆիդի տեսքով), հայտնաբերում են Cu²⁺ կամ Pb²⁺ իոնների միջոցով, որոնց ազդեցությամբ առաջանում է այդ մետաղների սուլֆիդի՝ ջրում և թթուներում անլուծելի սև նստվածք։ ===== Ծծմբի օքսիդներ ===== [[Պատկեր:Lapis lazuli block.jpg|մինի|ձախից|Կապույտ քար: Կապույտ գույնը ստացել է ծծմբի շնորհիվ]] Ծծումբն առաջանում է երկու կայուն օքսիդ՝ '''SO₂''' և '''SO₃''': [[Ծծմբի օքսիդ (IV)|Ծծմբի (IV) օքսիդը]] հաճախ կոչվում է նաև ծծմբային գազ, իսկ [[Ծծմբի օքսիդ (VI)|ծծմբի (VI) օքսիդը]]՝ ծծմբական անհիդրիդ։ Լաբորատորիայում ծծմբային գազը ստանում են հետևյալ ռեակցիաներով․ :: <math>\mathsf{Na_2SO_3 + H_2SO_4 \rightarrow Na_2SO_4 + SO_2 + H_2O\uparrow}</math> :: <math>\mathsf{Cu + 2H_2SO_4 \rightarrow CuSO_4 + SO_2 + 2H_2O\uparrow}</math> Արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբից կամ ծծմբային միացություններից։ Օրինակ՝ :: <math>\mathsf{2CuS + 3O_2 \rightarrow 2CuO + 2SO_2 \uparrow}</math> Ծծմբի (IV) օքսիդը օդից 2,2 անգամ ծանր, բնորոշ սուր հոտով, անգույն, ջրում լավ լուծվող գազ է։ Սակայն լուծված օքսիդի միայն մի փոքր մասն է քիմիապես փոխազդում ջրի հետ՝ առաջացնելով ծծմբային թթու․ :: <math>\mathsf{SO_2 + 2H_2O \rightarrow H_2SO_3 \uparrow}</math> Վերջինս երկհիմն, միջին ուժի թթու է։ Ծծմբային գազը, լինելով թթվային օքսիդ, փոխազդում է հիմքերի հետ՝ առաջացնելով սուլֆիտ և հիդրոսուլֆիտ։ Օրինակ՝ :: <math>\mathsf{SO_2 + 2NaOH \rightarrow Na_2SO_3 + H_2O\uparrow}</math> :: <math>\mathsf{SO_2 + NaOH \rightarrow NaHSO_3\uparrow}</math> Ծծմբային գազը՝ որպես գունաթափող նյութ, օգտագործվում է գործվածքը և ծղոտը սպիտակեցնելու, իսկ որպես մանրէասպան նյութ՝ մրգերն հատապտուղները ծխահարելու և նեխումը կանխելու համար։ Ծծմբի (VI) օքսիդն արդյունաբերությունում ստանում են ծծմբային գազի օքսիդացումով․ == Կիրառություններ == Ծծումբը մանր փոշու՝ ծծմբածաղկի ձևով օգտագործվում է խաղողի թփի հիվանդությունների դեմ պայքարելու համար։ Մեծ քանակով ծծումբ է ծախսվում [[կաուչուկ]]ի վուլկանացման՝ կաուչուկը ռետինի փոխարկելու համար։ Դրա համար էլ առանց ծծումբի անհնար է արտադրել այնպիսի ռետինե իրեր, ինչպիսիք են [[անվադող]]երը, կրկնակոշիկները, շլանգները և այլ իրեր։ Ծծումբը մտնում է որսորդական վառոդի կազմի մեջ, կիրառվում է լուցկու արտադրության ժամանակ։ Ծծումբի զգալի քանակություն օգտագործվում է [[Ծծմբական թթու|ծծմբական թթվի]] արտադրման ժամանակ։ Ծծումբը առաջացնում է երեք տարաձևություն, որոնցից ամենակայունը շեղանկյուն կամ ալֆա ծծումբն է, որը սովորաբար ստանում են դեղին փոշու տեսքով։ Աշխարհում ծծմբի խոշորագույն մատակարարներն են [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ը, [[Մեքսիկա]]ն և [[Իտալիա]]ն։ Ծծումբ պարունակող հանքաքարեր կան նաև [[Հայաստան]]ի որոշ (օրինակ՝ [[Ալավերդի|Ալավերդու]] և [[Կապան]]ի) [[Պղինձ|պղնձի]] հանքավայրերում։ Ծծմբի արդյունահանման և արդյունաբերական ստացման ծավալները տարեցտարի աճում են ամբողջ աշխարհում։ Երբ որոշ երկրներում ծծմբի պաշարների կուտակումը գերազանցեց դրանց սպառումը, գիտնականները մշակեցին շինարարությունում լայնորեն կիրառվող նոր նյութեր՝ ջերմամեկուսիչ ծծմբական [[փրփրապլաստ]], հատուկ բետոնե խառնուրդներ, ինչպես նաև ավտոմայրուղիների պատվածքներ, որոնցում ծծումբը մասամբ կամ լրիվ փոխարինում է պորտլանդ [[ցեմենտ]]ին։ ===== Ծծմբի արտադրություն ===== [[Պատկեր:Sulfuric acid 2000.png|thumb|760 px|կենտրոն|Ծծմբական թթվի արտադրությունը 2000 թվականին]] == Կենսաբանական դեր == Ծծումբը կենսաբանական տարրերից մեկն է։ Մտնում է մի քանի ամինաթթուների (ցիստեին, մեթիոնին) [[վիտամին]]ների (թիամին), ֆերմենտների բաղադրության մեջ։ Ծծումբը մասնակցում է սպիտակուցային կառուցվածքների ձևավորմանը։ Մասնակցում է բակտերիաների սինթեզին (ծծումբը մտնում է բակտերիոքլորոֆիլի կազմության մեջ ծծմբաջրածինը հանդիսանում է ջրածնի ստացման հիմանակն աղբյուր)։ Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներում ծծումբը հանդիսանում է էներգիայի աղբյուր քեմոսինթեզում։ Մարդու օրգանիզմում պարունակվում է ուղիղ 2գ ծծումբ։ == Ծծմբի հրդեհային հատկություններ == [[Պատկեր:Io highest resolution true color.jpg|մինի|ծծումբի և նրա միացությունների տարեկան արտադրանքը]] Հրդեհի մարման միջոցներ. փրփրաջուր, օդա-մեխանիկական փրփուր։ Ըստ Վ. Մարշալի տեղեկությունների ծծմբի փոշին պատկանում է պայթուցիկ նյութերի շարքին, բայց պայթելու համար անհրաժեշտ է բարձր կոնցենտրացիայով փոշի՝ կարգ 20 գ/մ³ (20,000 մգ/մ), այդպիսի կոնցենտրացիան մի քանի անգամներ գերազանցում է առավելագույն թույլատրելի կոնցենտրացիան մարդու համար աշխատանքային ոլորտում՝ 6 մգ/մ<ref>[http://www.ecologylife.ru/ekologiya-chernogo-morya-2001/ekologo-–-gigienicheskie-posledstviya-vzryivov-pyili-i-pozharov-komovoy-seryi-soprovozhdayuschie-eyo-peregruzku-v-portu-mariupol.html Е. П. Белобров, А. В. Сидоров «Эколого-гигиенические последствия взрывов пыли и пожаров комовой серы, сопровождающие её перегрузку в порту Мариуполь»]</ref>։ Օդում ծծումբը առաջացնում է պայթուցիկ խառնուրդ<ref>[http://www.gosthelp.ru/text/RD5029081Metodicheskieuka.html РД 50-290-81 Методические указания. Анализаторы содержания серы в нефти. Методы и средства поверки]</ref>։. Այրվող ծծումբը հոսում է միայն հալված վիճակում, այրելով մնացած հեղուկները։ Այրվող ծծումբի վերին շերտը եռում է, ստեղծելով որոշակի զանգված, որը առաջացնում է կարակ՝ մինչև 5 սմ<ref>[http://daily.sec.ru/dailypblprnver.cfm?pid=22051 В. Аксютин, П. Щеглов, В. Жолобов, С. Алексанянц «Ликвидация пожаров при аварийных ситуациях с опасными грузами]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}»</ref>. բարձրությամբ։ Կրակի ջերմաստիճանը այրվելու ժամանակ հասնում է 1820&nbsp;°C: == Տես նաև == * [[Ծծմբաջրածին]] * {{Cl|Ծծումբի միացություններ}} * [[Ասկարիցիդներ]] * [[Ականջածծումբ]] == Արտաքին հղումներ == * {{cite web|url=http://www.webelements.com/sulfur/|title=Sulfur|publisher=WebElements|lang=en|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 5–ին}} * {{cite web|url=http://n-t.ru/ri/ps/pb016.htm|title=Сера|date=2002-03-18|publisher=Հանրաճանաչ քիմիական տարրերի գրադարան|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 5–ին|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqRu5618?url=http://n-t.ru/ri/ps/pb016.htm|archivedate=2013 թ․ օգոստոսի 13|dead-url=no}} * {{cite web|url=http://www.catalogmineralov.ru/mineral/72.html#|title=Ինքնածին ծծումբ|publisher=Каталог минералов|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 5–ին|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqRvXz1n?url=http://www.catalogmineralov.ru/mineral/72.html|archivedate=2013 թ․ օգոստոսի 13|dead-url=no}} * {{cite web|url=http://hnb.com.ua/articles/s-zdorovie-sera_s-344|title=Ծծումբ – դերը մարդու օրգանիզմում|accessdate=2013 թ․ օգոստոսի 5–ին|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqRxeaax?url=http://hnb.com.ua/articles/s-zdorovie-sera_s-344|archivedate=2013 թ․ օգոստոսի 13|dead-url=no}} == Գրականություն == * Յու․ Վ․ Խոդակով, Լ․ Ա․ Ցվետկով և ուրիշներ։ «Քիմիա», Երևան, 1961։ * 10-րդ քիմիայի դասագիրք == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՎՊԵ}} {{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=129}} {{Փոքր պարբերական աղյուսակ}} {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}} [[Կատեգորիա:Ոչ մետաղներ]] [[Կատեգորիա:Խալկոգեններ]] [[Կատեգորիա:Ֆունգիցիդներ]] [[Կատեգորիա:Ծծումբ]] [[Կատեգորիա:Ագրոքիմիա]] 06xd03j3hyixqo5v6nipbfxzic8656y 0 6882 8473802 8453250 2022-07-22T15:23:44Z 91.196.36.8 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Մխիթար Գոշ (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ|Գոշ (այլ կիրառումներ)}} {{Անձ}} '''Մխիթար Գոշ''' ({{ԱԾ}}), հայ մտածող–գիտնական, օրենսդիր, առակագիր, հոգևորական, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։ Մխիթար Գոշի առակներով 12–րդ դարի հայ գրականության մեջ մուտք է գործել ժողովրդական բանարվեստի տեսակը՝ [[առակ]]ը։ Մ. Գոշի իմաստության համբավն այնքան է հռչակվել, որ շատերը հեռավոր վայրերից եկել են աշակերտելու նրան։ Նա մեծ հեղինակություն է վայելել ոչ միայն մտավորականների, այլև ժամանակի քաղաքական ու պետական գործիչների շրջանում, եղել է [[Զաքարե Բ|Զաքարե Երկայնաբազուկ]]ի խոստովանահայրն ու խորհրդատուն։ Միջնադարում նրա մասին պատմվել են ավանդություններ, որոնց մեջ նա սրբացվել է։ Ամերիկյան հանրագիտարանը համարում է, որ Գոշը հայկական վերածնունդի հիմնական ներկայացուցիչներից մեկն է։ Բրիտանացի մտավորական [[Դեյվիդ Լենգ]]ը Գոշին համեմատում է հայտնի առակագիրներ [[Եզոպոս]]ի և [[Ժան դը Լաֆոնտեն|Լաֆոնտենի]] հետ։ == Կենսագրություն == Այ դեբիլներ մի քիչ շատ տեղեկություններ գրեք էլիիի Մխիթար Գոշի (Գոշ բառը նշանակում է սակավամազ) կենսագրական տվյալները հիմնականում պահպանվել են [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցու]] մոտ։ Մխիթար Գոշը ծնվել է Գանձակում՝ թյուրքերի տիրապետության շրջանում։ Գոշի ծննդյան թվականը հայտնի չէ, սակայն, հիմք ընդունելով, որ նա մահացել է խոր ծերության ժամանակ՝ [[1213]] թվականին, գիտնականները ենթադրում են, որ նա ծնվել 1120-30-ական թվականներին։ Կրթվել է ծննդավայրում։ Չափահաս դառնալով՝ ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա։ Աշակերտել է [[Հովհաննես Տավուշեցի|Հովհաննես Տավուշեցուն]] և ստացել վարդապետի կոչում։ Այնուհետև Մխիթար Գոշը մեկնել է [[Կիլիկիա]]։ Թաքցնելով վարդապետական աստիճան ունենալը՝ ուսանել է Սև լեռան երևելի գիտնականների մոտ և վերստին ստացել վարդապետի աստիճան։ Դրանից հետո որոշ ժամանակ տեղափոխվել է [[Կարին]], որտեղ ընկերացել է [[Քուրդ Արծրունի|Քուրդ Արծրունու]] հետ։ Վերադառնալով հայրենիք՝ սկզբում ապրել է [[Գանձակ]]ում, սակայն նրա և Աղվանից Ստեփանոս կաթողիկոսի հարաբերությունները սրվել են։ Այդ մասին վկայում է նաև Մխիթար Գոշը<ref group="Ն">Եւ բազում հնչեաց ի մեր փորձութիւնք, ներքոեյ եւ արտաքոյ։</ref>։ Մխիթար Գոշը տեղափոխվել է Հաթերքի իշխան Վախթանգի մոտ՝ [[Խաչեն]], այստեղից էլ՝ <u>[[Հին Գետիկ վանք|''Հին Գետիկի վանքը'']]։</u> Որոշ ժամանակ անց երկրաշարժից ավերվել են վանքն ու շրջակա գյուղերը։ [[Զաքարե ամիրսպասալար|Ամիրսպասալար Զաքարե]] և [[Իվանե Զաքարյան]] իշխանների հովանավորությամբ Գետիկից ոչ հեռու՝ Տանձուտա ձորում, կառուցել է [[Նոր Գետիկ վանք]]ը և հանգրվանել այնտեղ։ [[Նոր Գետիկ]]ի վանքը գտնվում է Այրարատ նահագնից հյուսիս-արևելք, այժմ Հայաստանի Հանրապետության [[Տավուշի մարզ]]ում։ Այնտեղ նա բացել է իր դպրոցը։ [[1196]]-[[1198]] գնացել է [[Երուսաղեմ]] ուխտագնացության։ Մասնակցել է [[1205]]-ի Լոռեի և 1207-ի Անիի եկեղեցական ժողովներին։ [[1207]] թվականին [[Զաքարե ամիրսպասալար]]ը [[Անի]] քաղաքում Արևելյան Հայաստանի եկեղեցական ժողով է գումարում՝ հաստատելու [[Սիս|Սիսի ժողով]]ի կանոնները շարժական սեղանի թույլտվության մասին, որպեսզի զինվորականները ևս պատարագի հնարավորություն ունենան։ Մխիթար Գոշը չի գալիս հիվանդության պատճառով, սակայն այն հոգևորականները, ովքեր դեմ էին այս որոշմանը, դիմեցին Մխիթարին՝ նրա ներկայություն ապահովելու համար։ Վերջինս, տեղի տալով հոգևորականների խնդրանքին, ներկա գտնվեց Անիի եկեղեցական ժողովին։ Զաքարեն անձամբ է դիմավորում Գոշին՝ ասելով․ «Քանի որ դու եկար, այլևս նրանք փույթ չեն»։ Ժամանակակիցներն ու հետագա սերունդը Մխիթար Գոշին մեծարել են «այր իմաստուն ու հեզ», «վարդապետական ուսմամբ հռչակեալ», «մեծ վարդապետ», «հռչակաւորն և մեծ իմաստուն գիտութեամբ» պատվանուններով։ Մահացել է [[1213]] թվականին՝ Նոր Գետիկում (այժմ՝ Հայաստանի Գոշ գյուղում)։ Սելջուկ-թուրքերի արշավանքներից հետո հայ իշխանները, միավորելով իրենց ուժերը, կարողացել էին վերականգնել հայոց անկախ պետականությունը։ [[Զաքարե ամիրսպասալար]]ը կապեր էր հաստատել [[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն|Կիլիկիայի հայկական թագավորության]] հետ։ Վերահաստատելով հայոց անկախ պետականությունը՝ անհրաժեշտ էր օրենքների ժողովածու և այստեղ էր, որ հանդես եկավ Գոշը իր [[Դատաստանագիրք (Մխիթար Գոշ)|Դատաստանագրք]]ով։ Սակայն, չվերականգնվեց հայոց անկախ թագավորությունը։ Հայոց իշխանական տները անկում ապրեցին մի կողմից սելջուկների, մյուս կողմից մոնղոլների արշավանքների ներքո։ Մովսես Խորենացու նման Մխիթար Գոշը մտահոգված էր երկրի ուժերի համախմբմամբ։ Այդ կապակցությամբ Գոշը, ներկայացնելով հյուսիսից արևելյան Հայաստանը [[12-րդ դար]]ի 60-70-ական թվականներին, միաժամանակ մեղադրում է հայ իշխաններին, որոնք չմիավորվեցին օրհասական պահերին, ինչպես նաև չվերականգնեցին հայոց անկախ թագավորությունը։ Այսպիսով, Մխիթար Գոշը հիմք դրեց մի ժառանգության, որը հետագայում տարածում էր ստանալու ամբողջ աշխարհում և հասնելու էր նրան, որ ճանաչվի և ներառվի հզոր երկրների օրենսդրական ժողովածուներում։ Մխիթար Գոշի մահվանից հետո իր կողմից հիմնված Նոր Գետիկի վանքը վերանվանվել է [[Գոշավանք]] (Գոշի վանք)։ [[Վանաձոր]] քաղաքում գործում է Մխիթար Գոշի անվան հայ-ռուսական միջազգային համալսարան։ == Ստեղծագործական աշխատանք == === Մատենագրություն === [[Պատկեր:The sculpture of Mkhitar Gosh.jpg|մինի|Մխիթար Գոշի արձանը Գոշավանքի մոտ]] Մ. Գոշի գրչին են պատկանում մատենագրության զանազան ճյուղերին վերաբերող մոտ մեկ տասնյակ աշխատություններ. ''«Համառօտ մեկնութիւն մարգարեութեանն Երեմիայի», «Ողբք ի վերայ բնութեանս՝ ի դիմաց Ադամայ առ որդիս նորա», «Յայտարարութիւն ուղղափառութեան հաւատոյ ընդդէմ ամենայն հերձուածողաց՝ ի խնդրոյ մեծ զօրավարին Զաքարէի և եղբօր իւրոյ», «Թուղթ խրատականք», «Շարք հայրապետացն Աղուանից», աղոթքներ, առակներ։'' Ուշագրավ են «Յայտարարութիւն»–ը, որ Զաքարեին և Իվանեին ուղղված գրություն է, որով հեղինակը հորդորել է նրանց մեղմելու հայ և վրաց եկեղեցիների տարբերությունների պատճառով եղած բամբասանքների ազդեցությունը այդ երկու ժողովածուների քաղ. համակեցության վրա, և «Շարք հայրապետացն Աղուանից»–ը, միակ աղբյուրը, որտեղ համառոտ շարադրված է [[Աղվանք]]ի 11-12 դդ պատմությունը։ Մխիթար Գոշը թողել է հսկայական ժառանգություն, «իմաստախոհ գրքեր ուսումնասերների օգտի համար»։ Միջնադարյան հայ մատենագրություններում Մխիթար Գոշի անվամբ հանդիպում են միջնադարյան հայ մատենագրության մեջ աղոթքներ, ճառեր, քարոզներ, մեկնաբանություններ, թղթեր, ժամանակագրություն և այլն։ Գոշի թողած հսկայական ժառանգության մեջ, սակայն առանձնանում են նրա «Առակների» ժողովածուն և «Դատաստանագիրքը»։ Մխիթար Գոշի գրչին պատկանող ստեղծագործությունները համեմված ժամանակի շունչով և նրա կողմից կատարված ահռելի աշխատանքի արդյունքում ծնվեց նրա հիրավի ամենից կարևոր աշխատությունը, որը հետագա սերունդների և իր ժամանակակիցների համար հիմք հանդիսացավ հայ իրավական մտքի զարգացման համար։ Մխիթար Գոշի աշխատություններում ամբողջապես արտացոլված է նրա վերաբերմունքը պետական իրավական համակարգի առկայության կարևորության մասին իր պատկերացումները։ Մխիթար Գոշը կարևորում էր հասարակական կյանքում հզոր և կենտրոնացված պետության առկայությունը։ Այս ամենին զուգահեռ Գոշը շատ լավ էր հասկանում սեփական սովորութային օրենքների և այլ օրենսդրությունների ներգրավվումը ժողովրդի հասարակական կյանքում, որի արդյունքում ձևավորվեց նրա առակների և օրենքների ժողովածուն։ Առակների միջոցով Գոշը ձգտում էր ժողովրդի մեջ տարածել բարոյականության և հասարակության մասին իր պատկերացումները, իսկ ահա նրա դատաստանագիրքը, ոչ միայն հայ, այլև աշխարհի շատ ժողովուրդների մոտ ընդունվեց որպես ժամանակի լավագույն օրենքների ժողովածու։ Գոշի դատաստանագիրքը ներառում է բազմաթիվ անխախտ օրենքների ժողովածուներ, սակայն ամենից կարևոր հանգամանքն այն է, որ Գոշի կատարած աշխատանքի արդյունքում հայոց իրավական միտքը ապրեց իր ծաղկուն ժամանակներից մեկը։ Գոշի [[Գոշի դատաստանագիրք|դատաստանագիրք]]ը գրելու ժամանակ ([[1184 թվական]]ին Գոշը սկսեց դատաստանագիրքը) չկար հայոց անկախ պետականություն, անգամ իշխանությունները գտնվում էին սելջուկյան ամիրայությունների իշխանության ներքո։ Իրավագիտության պատմության մեջ սա այն եզակի դեպքերից է, երբ չունենալով պետականություն՝ որևէ հասարակության մեջ ստեղծվում է նմանատիպ օրենքների ժողովածու։ === Դատաստանագիրք === Հայ իրավունքի հուշարձանն է Դատաստանագիրքը։ Ճիշտ անվանումն է «Գիրք Դատաստանի»։ Գյանջայի մուսուլման ամիրաները թույլատրում էին քրիստոնյաներին ունենալ սեփական օրենքները, սակայն նրանց օրենքները ամբողջական չէին, այսպիսով նրանք շատ հաճախ դիմում էին մուսուլմանական դատարաններ։ Այս հանգամանքը հաճախ ունենում էր վատ հետևանքներ, և Գոշն սկսեց իր հայտնի դատաստանագրքի աշխատանքները, որպեսզի կանխի մուսուլմանական դատարանների ոտնձգությունները քրիստոնյաների նկատմամբ։ [[1184]] թվական գրված այս աշխատությունը անվանվեց Դատաստանագիրք Մխիթար Գոշի կամ Հայկական դատաստանագիրք, այն դարձավ հայերի համար գլխավոր օրենսդրություն։ Դատաստանագրքում արտացոլված են միջնադարյան Հայաստանին համապատասխան օրենսդրություն, ժամանակի ընթացքում Դատաստանագիրքը դարձավ հայոց մեջ հիմնական օրենսդրական ակտը, որը տարծվեց նաև սփյուռքի հայկական գաղթօջախներում։ [[Դատաստանագիրք (Մխիթար Գոշ)|Դատաստանագիրք]]ը կազմված է Ա, Բ, Գ խմբագրություններից։ Ա խմբագրությունը բաղկացած է նախադրությունից և բուն դատաստանագրքից, որը կազմված է 251 հոդվածից։ Գ խմբագրությունը նույնանում է Ա-ի հետ, սակայն համառոտ է և տարբերվում է ըստ էության։ Համաձայն Գոշի իրավագրքի՝ պետությունը և եկեղեցին հասարակության երկու կարևոր հիմնասյուներն են։ Բ խմբագրությունը բաժանվում է աշխարհական (130 հոդված) և եկեղեցական մասերի (124 հոդված)։ Գրքում մեղավորությունը բաժանվում է երկու առանձին բաղադրիչների՝ եկեղեցական և աշխարհական, սրան համապատասխան Գոշը առանձնացնում է պատժի երկու ձև՝ մարմնական-նյութական և եկեղեցահոգևորականական (մահապատիժ, ձերբակալություն, նյութական, ֆինանսական տույժեր)։ Պատիժը, համաձայն նրա, չպետք է հետապնդի ֆիզիկական նպատականեր կամ վրեժի նպատակ, այլ պետք է ուղղված լինի զղջման, ուղղման և մարդու վերադաստիարակման։ Համաձայն Գոշի՝ ամեն մարդ տիրապետում է իր բնական իրավունքին, որի հիմնական պատճառ է համարում աստծո կողմից շնորհված մարդկային գիտակցությունը։ Գոշի առաջադիմական հայացքն այն է, որ նա մահապատժի փոխարեն առաջարկում է հանցագործին մարմնական պատիժների ենթարկել։ Դատաստանագրքի գրման ժամանակ Գոշը ուսումնասիրել և օգտագործել է մովսիսական օրենքները, հայոց կանոնական իրավունքը, հայ սովորութային իրավունքը։ Առաջին անգամ որպես պարտադիր օրենք այն օգտագործվել է [[Կիլիկյան Հայաստան]]ում։ « Գիրք դատաստանի»-ն առաջին անգամ հայերեն հրատարակվել է Վ. Բաստամյանցը՝ 1880-ին։ Դարերի ընթացքում Գոշի այս աշխատությունը օգտագործվել է ոչ միայն Հայաստանում և Կիլիկիայի հայակական թագավորությունում, այլև հայկական գաղթօջախներում, [[Լեհաստան]]ում, [[Հնդկաստան]]ում, [[Վրաստան]]ում։ [[18-րդ դար]]ում [[Վրաստան]]ում Մխիթար Գոշի կանոնները օգտագործվել են Վախթանգի կանոնների մեջ և դրանում արտացոլվել են առանձին գլխով՝ կոչվելով հայկական օրենքներ։ Մատենադարանում պահպանվել են Գոշի Դատաստանագրքի 40-ից ավելի օրենքներ։ Դեռևս Միջնադարում Դատաստանագիրքը թարգմանվել է [[լատիներեն]], [[լեհերեն]] և [[վրացերեն]] լեզուներով, կիրառվել է հայ գաղթօջախներում։ === Պետությունը Գոշի աշխատություններում === Մխիթար Գոշի կողմից առաջ քաշված գաղափարները պետականության վերստեղծման մասին խիստ կարևոր էին։ Նույն ժամանակներում [[Կիլիկյան Հայաստանի թագավորություն|Կիլիկյան Հայաստան]]ում գործունեություն էր ծավալում [[Տարսոն]]ի եպիսկոպոս [[Ներսես Լամբրոնացի]]ն, ով ևս աչքի էր ընկնում նմանատիպ գաղափարներով։ Լամբրոնացին ևս ձգտում էր Կիլիկիայում հայկական թագավորություն ստեղծել, այսպիսով նա սերտորեն համագործակցում է Լևոն Բ Մեծի հետ, ով հետագայում բազմեց Կիլիկիայի հայկական թագավորության գահին։ Լամբրոնացին և Գոշը լավագույնս ներկայացնում էին պետականության վերստեղծման ուղիները։ Ի տարբերություն Լամբրոնացու՝ հայ և կաթոլիկ եկեղեցիների սերտ համագործակցության գաղափարների՝ Գոշը խոսում էր եկեղեցու և օրենքների գերակայության և անկախության մասին։ Գոշի Դատաստանագիրքը վկայում է այն մասին, որ նա կողմ էր անկախ պետության, որը հնարավորություն կտար հայկական գործոնի հզորացմանը։ Այս նպատակաով նա իրականացրեց որոշակի միջոցառումներ։ Լամբրոնացին իր նպատակների իրականացման համար նախաձեռնեց հայ և կաթոլիկ եկեղեցիների միավորման գործընթացը։ Ներսեսը նախաձեռնեց օրենքների ժողովածու, որի նպատակն էր հասնել հայ և լատին եկեղեցու միարարությանը։ Լամբրոնացու աշխատությունը հիմնականում նպատակաուղղված էր կրոնական խնդիրների կարգավորմանը։ Սրան հակառակ Գոշի աշխատանքի նպատակն էր հասնել այն բանին, որ [[Հայաստան]]ում ստեղծվի հայկական անկախ թագավորություն, որը կունենա սեփական օրենքների ժողովածուն և այդպիսով կախված չի լինի արտաքին միջամտության վտանգից։ Սրան զուգահեռ Մխիթարը չի անտեսում արտաքին գործոնները, բայց շեշտը դնում է ներքին ուժերի համախմբանը և հզորացմանը մեկ ճշմարիտ գաղափարի շուրջ։ Ըստ Մխիթար Գոշի՝ պետք է միավորել բոլոր ներքին ուժերը։ Ավատատերերին պետք է ստիպել հեռու վանել իրենց ավատական ընչաքաղցությունը և ձգտել հզորացնել սեփական տիրույթները։ Գոշը իր աշխատանքում խոսում է մեկ ընդհանուր պետության ստեղծման անհրաժեշտության մասին։ Այս հանգամանքները հաշվի առնելով է, որ Մխիթարի այս ձեռնարկը համարվում է պահանջների բավարարման լավագույն մեխանիզմներից մեկը։ Դատաստանագիրքը փաստացի ապահովում է և՛ ներքին, և՛ վերին խավի պահանջները, որը կարևոր նշանակություն ունի ցանակացած իրավական համակարգում։ === Առակներ === Նրա առակների նյութը հիմնականում հասարակական և կենցաղային խնդիրներն են, դասակարգերի, դասերի ու խավերի, անհատների փոխհարաբերության հարցերը, որոնք նոր էին հայ գրականության մեջ։ Այստեղ բազմազան գծերով արտացոլված է դարաշրջանի հասարակության պատկերը։ Առակագիրը շոշափում է խնդիրներ, որով նրա ժողովածուն առանձին կարևորություն է ստանում ժամանակի սոցիալ–պատմական իրադրության պարզաբանման համար։ Մի շարք առակներում երևում է հասարակական շերտավորումը և սոցիալական պայքարի առկայությունը։ Մարդիկ դատում ու դատապարտում են իշխաններին, տրտնջում թագավորներից, նույնիսկ՝ Աստծուց։ Սակայն, հեղինակի կարծիքով, ժողովուրդը պետք է հնազանդվի իշխողներին, իսկ վերջիններս պարտավոր են նրանց պահպանել օտար կեղեքիչներից ու վտանգից։ Առակներում ևս Մ. Գոշը կենտրոնացած ուժեղ պետականության գաղափարն է արծածում։ Այստեղ այլաբանորեն կոնկրետ մարդն է նկարագրվում՝ իբրև գյուղացի, քաղաքացի, ազնվական–իշխան, արհեստավոր, կրոնավոր, թագավոր և այլն՝ իր կեցության առանձնահատկություններով։ [[Պատկեր:Nor-getik.jpg|մինի|250px|'''Մխիթար Գոշի''' կողմից հիմնադրված վանքը՝ [[Գոշավանք]]ը։]] Մ. Գոշը իր ժողովածուն կազմել է ուսուցողական նպատակներով։ Նրա համար առակը հրապարակախոսության միջոց է՝ դրվատելու առաքինությունները, ծաղրելու պակասությունները, հիմարությունն ու տգիտությունը, խարազանելու չարիքը։ Ժողովածուն ունի կուռ կառուցվածք. պարունակում է 190 առակ, որոնք երեք բաժիններում դասավորված են որոշակի կարգով, ըստ գործող անձանց կամ նյութի՝ երկնային մարմիններ ու երկիր, տնկիներ ու ծառեր, բույսեր ու ծաղիկներ, մրգեր, լեռ, գետ, աղբյուր, ջրային ու ցամաքային կենդանիներ, թռչուններ, մարդիկ։ Բարոյականք կոչված առակների նյութը բույսերի և կենդանիների հատկություններն են, բարքը, որ հեղինակը դնում է իբրև առակի պատմողական մաս և դրանից հանում բարոյախոսական եզրակացություն։ Այդ պատճառով էլ այս խմբի առակները մեծ մասամբ սակավ գործողությամբ այլաբանական համեմատություններ են։ Գործողությունն ուժեղ է առասպելական և ստեղծական կոչված առակներում, որոնց նյութը քաղված է կենդանիների ու մարդկանց կյանքից։ Բոլոր դեպքերում պատմվածքի մասը ծավալուն չէ։ Առասպելական, մասամբ և ստեղծական առակներում Մ. Գոշը վերցնում է այնպիսի գործող անձինք, որոնց սոսկ անունները պատրաստի հասկացություններ են. աղվես՝ խորամանկություն, նապաստակ՝ վախկոտություն, արջ՝ միամտություն–հիմարություն ևն։ Նրա առակների ժողովածուն առաջին արձակ ստեղծագործությունն է հայ գրականության մեջ, որ գրված է իբրև գրական–գեղարվեստական երկ։ Այս իմաստով Մ. Գոշը գեղարվեստական արձակի հիմնադիրն է հայ գրականության մեջ։ Մ. Գոշի առակներն առաջին անգամ հրատարակվել են [[1790]] թվականին [[Վենետիկ]]ում, թարգմանվել են ֆրանսերեն և ռուսերեն։ Մխիթար Գոշի Դատաստանագիրքը հայոց և միջազգային իրավունքի պատմության մեջ մեծ իրադարձություն է եղել։ Այն պարունակել է այնպիսի դրույթներ, որոնք տեղ են գտել այժմյան բազմաթիվ իրավական ակտերում։ Գոշը այնպիսի գաղափարների հեղինակ է, որոնք բխել են անմիջականորեն մարդու բնական իրավունքներից։ Դատաստանագիրքը պարունակել է քրեական, քաղաքացիական և այլ կարևոր հարաբերություններ կարգավորող դրույթներ։ == Ժամանակագրություն == Համարվում է ժամանակագրության հեղինակ։ Այս հիշատակության բնօրինակ տեքստը անվերնագիր է։ [[Ղևոնդ Ալիշան]]ը [[19-րդ դար|XIX-XX դարերում]] այս աշախատությունն անվանել է Աղվանից երկրի իրադարձությունները [[XII դար]]ում։ [[1958]] թվական առաջին անգամ հայտնի հայագետ Դոուսենը այն անվանել է Աղվանական ժամանակագրություն։ Աղվանքը Միջնադարում կրել է հայկական իշխանությունների ազդեցությունը։ Դոուսետը նաև նկարագրում է այդ պատմական աշխատությունը՝ իբրև հայկական պատմագրության աղբյուրներից մեկը։ == Մխիթար Գոշի տնտեսագիտական հայացքները == Մխիթար Գոշը, լինելով ֆեոդալական հասարակարգի գաղափարախոս, այդ տնտեսակարգի հիմքը համարել է ֆեոդալական սեփականությունը և բնական է, որ հանդես է եկել նրա պաշտպանությամբ։ Նա հողի և ունեցվածքի ֆեոդալական սեփականության ռացիոնալ օգտագործումը համարել է այդ տնտեսակարգի ամրապնդման և զարգացման հիմք և այդ տեսանկյունից էլ քննարկել է ֆեոդալական տնտեսությունների կազմակերպման և զարգացման հետ կապված սոցիալ-տնտեսական հարաքբերությունները։ Մխիթար Գոշը ֆեոդալական աստիճանակարգված ենթակայության հիմքը համարել է սեփականատիրական հարաբերությունները։ Իշխանների տեղը հասարակական աստիճանակարգում որոշվում է ըստ նրանց ունեցվածքի և բնական ու հասարակական հարստությունների նկատմամբ ունեցած իրավունքների{{փաստ}}։ Գոշի տնտեսագիտական ուսմունքում զգալի տեղ է հատկացված աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորման հարցերին։ Հեղինական առանձնացրել է աշխատանքային հարաբերությունների երկու տեսակ՝ ճորտային և վարձու աշխատանքներ՝ տարբեր վերաբերմունք դրսևորելով դրանց նկատմամբ։ Նա գտնում էր, որ վարձու աշխատողները պետք է նյութական պատասխանատվություն կրեն արտադրության միջոցների և արտադրանքի անվնաս պահպանման ու ռացիոնալ օգտագործման, ինչպես նաև իրենց տնօրինության տակ գտնվող նյութական բարիքների ու արտադրանքի որակի համար{{փաստ}}։ Մխիթար Գոշի աշխատություններում որոշակի գաղափարներ են արտահայտված նաև միջնադարյան Հայաստանում ձևավորվող ապրանքա-փողային հարաբերությունների վերաբերյալ։ Հատկանշական է, որ Գոշը նույնպես ընդունում է ոսկու իշխանության ուժը, սակայն այն վերապահությամբ, որ դրա առջև միշտ չէ, որ բոլորը խոնարվում են։ Նա անդրադարձել է նաև փոխատվության, փոխադարձ օգնության, գրավադրման գործառնությունների առանձնահատկություններին, որոնցից առավել ուշագրավ է փոխատվության գործառնության նրա մեկնաբանությանը։ Վաշխառությունը Գոշը համարել է ոչ հարգի գործունեություն, սակայն նկատել է, որ առանց դրան տնտեսությունը չի կարող նորմալ գոյատևել{{փաստ}}։ == Աշխատություններ == * [https://digilib.aua.am/book/277/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Ա խմբագրութիւն։] * [https://digilib.aua.am/book/278/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Բ խմբագրութիւն։] * [https://digilib.aua.am/book/279/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Գ խմբագրութիւն։] * [http://s2w.hbz-nrw.de/ulbbn/content/pageview/2819311 Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագիրք Հայոց, իրաւաբանական հետազօտութիւնք հանդերձ ծանօթութեամբք Վահան ծ. վրդ. Բաստամեանց, Վաղարշապատ, 1880։] * Թուղթ Մխիթարայ Վարդապետին որ Գոշն կոչիւր,- «Արարատ», 1900, էջ 497-504, 562-568, 1901, էջ 55-61, 121-127։ == Թարգմանություններ== * [http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=3817468 C.J.F. Dowsett, The Albanian Chronicle of Maxit'ar Goš,- Bulletin of the School of Oriental and African Studies / Volume 21 / Issue 03 / October 1958, pp 472-490.] * [https://books.google.am/books/about/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%9C%D1%85.html?id=_d6nGQAACAAJ&redir_esc=y Армянский судебник Мхитара Гоша (перевод А. Паповяна), Изд-во Акадении наук Армянской ССР, 1954.] * [https://books.google.am/books/about/The_Lawcode_Datastanagirk_of_Mxit_ar_Go.html?id=WtRfM_muG7QC&redir_esc=y Mkhitʻar Gōsh, The Lawcode (Datastanagirk') of Mxit'ar Goš, Translated by Robert W. Thomson, Rodopi, 2000, 359 pp.], ISBN 9042007907, ISBN 9789042007901. * [http://www.qypchaq.unesco.kz/Memorials-Rus.htm Кыпчакско-польская версия Армянского Судебника и Армяно-кыпчакский Процессуальный кодекс 1519-1594 гг. / Составители А.Н.Гаркавец, Г.Сапаргалиев.– Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур, 2003. – 792 стр.] * [http://www.qahana.am/markup/structured_files/spiritual_library/53/Mxitar%20Gosh%20Datastanagirk.pdf Մխիթար Գոշ, Դատաստանագիրք, Թարգմ. Մաքսիմ Ոսկանյանի։ Երեւան, 2001։] * [http://rbedrosian.com/goshint.htm Mkhitar Gosh's Fables. Transl. R. Bedrosian, 2002.] * [http://rbedrosian.com/mgcint.htm Mkhitar Gosh's Colophon or The Aghuanian Chronicle, Transl. R. Bedrosian, 2007.] == Երկեր == * Առակք։ Ոտանաւորք, Վենետիկ, 1790, 216 էջ։ * Առակք, [[Վենետիկ]], 1842, 188 էջ։ * Առակք, Վենետիկ, 1854, 188 էջ։ * Դատաստանագիրք հայոց, [[Վաղարշապատ]], 1880, 442 էջ։ * Խրատք ոգեշահք, Վենետիկ, 1933, 84 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, [[Երևան]], 1951, 142 էջ։ * Գիրք դատաստանի, Երևան, 1975, 644 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, Երևան, 1986, 80 էջ։ * Դատաստանագիրք, Երևան, 2001, 160 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2007, 92 էջ։ * Դատաստանագիրք, Երևան, 2008, 244 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2010, 120 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, Երևան, 2012, 92 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2014, 96 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Հայկական առակներ, Երևան, 2015, 112 էջ։ == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Գրականություն == * Ղևոնդ Ալիշան, Յաղագս իսկագիր և նախագաղափար օրինակի Գրոցն դաստաստանի Մխիթարայ Գօշի,- «Բազմավէպ», 1848, էջ 117-122։ * [http://serials.flib.sci.am/openreader/Mxitar_Gosh_1911/book/Binder1.pdf Խաչիկ Սամուէլեան, Մխիթար Գօշի Դատաստանագիրքն ու հին հայոց քաղաքացիական իրաւունքը։ Փորձ ուսումնասիրութեան, Վիեննա։ Մխիթարեան տպարան, 1911 (Ազգային մատենադարան, ԿԳ)։] * [http://serials.flib.sci.am/openreader/Matenagrakan_1926/book/Binder1.pdf Հ. Համազասպ Ոսկեան, Մխիթար Գօշ,- Հ. Համազասպ Ոսկեան, Մատենագրական քննութիւններ, Վիեննա։ Մխիթարեան տպարան, 1926 (Ազգային մատենադարան, ՃԺԲ)։] * Վարդան Վրդ. Հացունի, Դատաստանագիրք Մխիթարայ Գոշի և հնագոյն օրինակները,- «Բազմավէպ», 1942, էջ 4-9։ * [http://hpj.asj-oa.am/479/1/63-1(137).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի ձեռագրերն ու խմբագրությունները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 1, էջ 137-150։] * [http://hpj.asj-oa.am/1693/1/1971-3(35).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի գործադրության մասին միջնադարյան Հայաստանում.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1971, № 3, էջ 35-48։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170329092509/http://hpj.asj-oa.am/1693/1/1971-3(35).pdf |date=2017-03-29 }} * [http://hpj.asj-oa.am/700/1/64-4(149).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի հետ կապված մի քանի հարցերի մասին.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1964, № 4, էջ 149-170։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141309/http://hpj.asj-oa.am/700/1/64-4(149).pdf |date=2019-04-07 }} * [http://hpj.asj-oa.am/630/1/1964-2(193).pdf Պիվազյան Է. Ա., Մխիթար Գոշի «Դատաստանագրքի» խմբագրությունների մասին.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1964, № 2, էջ 193-212։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170328233233/http://hpj.asj-oa.am/630/1/1964-2(193).pdf |date=2017-03-28 }} * [http://hpj.asj-oa.am/4600/1/1986-4(80).pdf Պիվազյան Էմ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի աղբյուրների հարցի շուրջը. Պատմա-բանասիրական հանդես, 1986, № 4, էջ 80-98։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141311/http://hpj.asj-oa.am/4600/1/1986-4(80).pdf |date=2019-04-07 }} * Էմ. Ա. Պիվազյան. Մխիթար Գոշի «Դատաստանագրքի» բանասիրական քննություն. Երևանի համալսարանի հրատ., Երևան,1987, 255 էջ։ * [http://basss.asj-oa.am/1104/1/1955-6(107).pdf Амбарцумиан А. А., О русском переводе Судебника Мхитара Гоша.- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր։ Հասարակական գիտություններ, 1955 № 6, стр. 107-116.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141315/http://basss.asj-oa.am/1104/1/1955-6(107).pdf |date=2019-04-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Քույրհղումներ}} * [http://www.brepols.net/Pages/ShowProduct.aspx?prod_id=IS-9782503504551-1 Մատենագիտությունը տե՛ս R.W. Thomson, Bibliography of Classical Armenian Literature to 1500 AD, Brepols-Turnhout, 1995, pp. 170-173.] * [http://gardmanq.do.am/blog/mxit_39_ar_gosh/2014-02-02-22 Մխիթար Գոշի կյանքն ու ստեղծագործությունները] * [http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=5857 Մխիթար Գոշ «Առակներ» (առցանց)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130722232540/http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=5857 |date=2013-07-22 }} * [http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/content/titleinfo/2819308 Մխիթար Գոշ «Դատաստանագիրք Հայոց» (առցանց)] * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GSln=gosh&GSbyrel=all&GSdyrel=all&GSob=n&GRid=20699714& Մխիթար Գոշի գերեզմանը] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=7|էջ=630}} {{Հայկական գիր և գրականություն}} {{Հայ իրավունք}} {{Հայրաբանություն}} {{DEFAULTSORT:Գոշ, Մխիթար}} [[Կատեգորիա:Միջնադարյան հայ բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Միջնադարի հայ առակագիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քահանաներ]] [[Կատեգորիա:Հայ իրավագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հոգևորականներ]] t5by6hfbu17woystn0n9oo9zlfshq7o 8473803 8473802 2022-07-22T15:25:01Z 91.196.36.8 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Մխիթար Գոշ (այլ կիրառումներ)}} {{Այլ|Գոշ (այլ կիրառումներ)}} {{Անձ}} '''Մխիթար Գոշ''' ({{ԱԾ}}), հայ մտածող–գիտնական, օրենսդիր, առակագիր, հոգևորական, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։ Մխիթար Գոշի առակներով 12–րդ դարի հայ գրականության մեջ մուտք է գործել ժողովրդական բանարվեստի տեսակը՝ [[առակ]]ը։ Մ. Գոշի իմաստության համբավն այնքան է հռչակվել, որ շատերը հեռավոր վայրերից եկել են աշակերտելու նրան։ Նա մեծ հեղինակություն է վայելել ոչ միայն մտավորականների, այլև ժամանակի քաղաքական ու պետական գործիչների շրջանում, եղել է [[Զաքարե Բ|Զաքարե Երկայնաբազուկ]]ի խոստովանահայրն ու խորհրդատուն։ Միջնադարում նրա մասին պատմվել են ավանդություններ, որոնց մեջ նա սրբացվել է։ Ամերիկյան հանրագիտարանը համարում է, որ Գոշը հայկական վերածնունդի հիմնական ներկայացուցիչներից մեկն է։ Բրիտանացի մտավորական [[Դեյվիդ Լենգ]]ը Գոշին համեմատում է հայտնի առակագիրներ [[Եզոպոս]]ի և [[Ժան դը Լաֆոնտեն|Լաֆոնտենի]] հետ։ == Մխիթար Գոշի (Գոշ բառը նշանակում է սակավամազ) կենսագրական տվյալները հիմնականում պահպանվել են [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցու]] մոտ։ Մխիթար Գոշը ծնվել է Գանձակում՝ թյուրքերի տիրապետության շրջանում։ == Գոշի ծննդյան թվականը հայտնի չէ, սակայն, հիմք ընդունելով, որ նա մահացել է խոր ծերության ժամանակ՝ [[1213]] թվականին, գիտնականները ենթադրում են, որ նա ծնվել 1120-30-ական թվականներին։ Կրթվել է ծննդավայրում։ Չափահաս դառնալով՝ ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա։ Աշակերտել է [[Հովհաննես Տավուշեցի|Հովհաննես Տավուշեցուն]] և ստացել վարդապետի կոչում։ Այնուհետև Մխիթար Գոշը մեկնել է [[Կիլիկիա]]։ Թաքցնելով վարդապետական աստիճան ունենալը՝ ուսանել է Սև լեռան երևելի գիտնականների մոտ և վերստին ստացել վարդապետի աստիճան։ Դրանից հետո որոշ ժամանակ տեղափոխվել է [[Կարին]], որտեղ ընկերացել է [[Քուրդ Արծրունի|Քուրդ Արծրունու]] հետ։ Վերադառնալով հայրենիք՝ սկզբում ապրել է [[Գանձակ]]ում, սակայն նրա և Աղվանից Ստեփանոս կաթողիկոսի հարաբերությունները սրվել են։ Այդ մասին վկայում է նաև Մխիթար Գոշը<ref group="Ն">Եւ բազում հնչեաց ի մեր փորձութիւնք, ներքոեյ եւ արտաքոյ։</ref>։ Մխիթար Գոշը տեղափոխվել է Հաթերքի իշխան Վախթանգի մոտ՝ [[Խաչեն]], այստեղից էլ՝ <u>[[Հին Գետիկ վանք|''Հին Գետիկի վանքը'']]։</u> Որոշ ժամանակ անց երկրաշարժից ավերվել են վանքն ու շրջակա գյուղերը։ [[Զաքարե ամիրսպասալար|Ամիրսպասալար Զաքարե]] և [[Իվանե Զաքարյան]] իշխանների հովանավորությամբ Գետիկից ոչ հեռու՝ Տանձուտա ձորում, կառուցել է [[Նոր Գետիկ վանք]]ը և հանգրվանել այնտեղ։ [[Նոր Գետիկ]]ի վանքը գտնվում է Այրարատ նահագնից հյուսիս-արևելք, այժմ Հայաստանի Հանրապետության [[Տավուշի մարզ]]ում։ Այնտեղ նա բացել է իր դպրոցը։ [[1196]]-[[1198]] գնացել է [[Երուսաղեմ]] ուխտագնացության։ Մասնակցել է [[1205]]-ի Լոռեի և 1207-ի Անիի եկեղեցական ժողովներին։ [[1207]] թվականին [[Զաքարե ամիրսպասալար]]ը [[Անի]] քաղաքում Արևելյան Հայաստանի եկեղեցական ժողով է գումարում՝ հաստատելու [[Սիս|Սիսի ժողով]]ի կանոնները շարժական սեղանի թույլտվության մասին, որպեսզի զինվորականները ևս պատարագի հնարավորություն ունենան։ Մխիթար Գոշը չի գալիս հիվանդության պատճառով, սակայն այն հոգևորականները, ովքեր դեմ էին այս որոշմանը, դիմեցին Մխիթարին՝ նրա ներկայություն ապահովելու համար։ Վերջինս, տեղի տալով հոգևորականների խնդրանքին, ներկա գտնվեց Անիի եկեղեցական ժողովին։ Զաքարեն անձամբ է դիմավորում Գոշին՝ ասելով․ «Քանի որ դու եկար, այլևս նրանք փույթ չեն»։ Ժամանակակիցներն ու հետագա սերունդը Մխիթար Գոշին մեծարել են «այր իմաստուն ու հեզ», «վարդապետական ուսմամբ հռչակեալ», «մեծ վարդապետ», «հռչակաւորն և մեծ իմաստուն գիտութեամբ» պատվանուններով։ Մահացել է [[1213]] թվականին՝ Նոր Գետիկում (այժմ՝ Հայաստանի Գոշ գյուղում)։ Սելջուկ-թուրքերի արշավանքներից հետո հայ իշխանները, միավորելով իրենց ուժերը, կարողացել էին վերականգնել հայոց անկախ պետականությունը։ [[Զաքարե ամիրսպասալար]]ը կապեր էր հաստատել [[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն|Կիլիկիայի հայկական թագավորության]] հետ։ Վերահաստատելով հայոց անկախ պետականությունը՝ անհրաժեշտ էր օրենքների ժողովածու և այստեղ էր, որ հանդես եկավ Գոշը իր [[Դատաստանագիրք (Մխիթար Գոշ)|Դատաստանագրք]]ով։ Սակայն, չվերականգնվեց հայոց անկախ թագավորությունը։ Հայոց իշխանական տները անկում ապրեցին մի կողմից սելջուկների, մյուս կողմից մոնղոլների արշավանքների ներքո։ Մովսես Խորենացու նման Մխիթար Գոշը մտահոգված էր երկրի ուժերի համախմբմամբ։ Այդ կապակցությամբ Գոշը, ներկայացնելով հյուսիսից արևելյան Հայաստանը [[12-րդ դար]]ի 60-70-ական թվականներին, միաժամանակ մեղադրում է հայ իշխաններին, որոնք չմիավորվեցին օրհասական պահերին, ինչպես նաև չվերականգնեցին հայոց անկախ թագավորությունը։ Այսպիսով, Մխիթար Գոշը հիմք դրեց մի ժառանգության, որը հետագայում տարածում էր ստանալու ամբողջ աշխարհում և հասնելու էր նրան, որ ճանաչվի և ներառվի հզոր երկրների օրենսդրական ժողովածուներում։ Մխիթար Գոշի մահվանից հետո իր կողմից հիմնված Նոր Գետիկի վանքը վերանվանվել է [[Գոշավանք]] (Գոշի վանք)։ [[Վանաձոր]] քաղաքում գործում է Մխիթար Գոշի անվան հայ-ռուսական միջազգային համալսարան։ == Ստեղծագործական աշխատանք == === Մատենագրություն === [[Պատկեր:The sculpture of Mkhitar Gosh.jpg|մինի|Մխիթար Գոշի արձանը Գոշավանքի մոտ]] Մ. Գոշի գրչին են պատկանում մատենագրության զանազան ճյուղերին վերաբերող մոտ մեկ տասնյակ աշխատություններ. ''«Համառօտ մեկնութիւն մարգարեութեանն Երեմիայի», «Ողբք ի վերայ բնութեանս՝ ի դիմաց Ադամայ առ որդիս նորա», «Յայտարարութիւն ուղղափառութեան հաւատոյ ընդդէմ ամենայն հերձուածողաց՝ ի խնդրոյ մեծ զօրավարին Զաքարէի և եղբօր իւրոյ», «Թուղթ խրատականք», «Շարք հայրապետացն Աղուանից», աղոթքներ, առակներ։'' Ուշագրավ են «Յայտարարութիւն»–ը, որ Զաքարեին և Իվանեին ուղղված գրություն է, որով հեղինակը հորդորել է նրանց մեղմելու հայ և վրաց եկեղեցիների տարբերությունների պատճառով եղած բամբասանքների ազդեցությունը այդ երկու ժողովածուների քաղ. համակեցության վրա, և «Շարք հայրապետացն Աղուանից»–ը, միակ աղբյուրը, որտեղ համառոտ շարադրված է [[Աղվանք]]ի 11-12 դդ պատմությունը։ Մխիթար Գոշը թողել է հսկայական ժառանգություն, «իմաստախոհ գրքեր ուսումնասերների օգտի համար»։ Միջնադարյան հայ մատենագրություններում Մխիթար Գոշի անվամբ հանդիպում են միջնադարյան հայ մատենագրության մեջ աղոթքներ, ճառեր, քարոզներ, մեկնաբանություններ, թղթեր, ժամանակագրություն և այլն։ Գոշի թողած հսկայական ժառանգության մեջ, սակայն առանձնանում են նրա «Առակների» ժողովածուն և «Դատաստանագիրքը»։ Մխիթար Գոշի գրչին պատկանող ստեղծագործությունները համեմված ժամանակի շունչով և նրա կողմից կատարված ահռելի աշխատանքի արդյունքում ծնվեց նրա հիրավի ամենից կարևոր աշխատությունը, որը հետագա սերունդների և իր ժամանակակիցների համար հիմք հանդիսացավ հայ իրավական մտքի զարգացման համար։ Մխիթար Գոշի աշխատություններում ամբողջապես արտացոլված է նրա վերաբերմունքը պետական իրավական համակարգի առկայության կարևորության մասին իր պատկերացումները։ Մխիթար Գոշը կարևորում էր հասարակական կյանքում հզոր և կենտրոնացված պետության առկայությունը։ Այս ամենին զուգահեռ Գոշը շատ լավ էր հասկանում սեփական սովորութային օրենքների և այլ օրենսդրությունների ներգրավվումը ժողովրդի հասարակական կյանքում, որի արդյունքում ձևավորվեց նրա առակների և օրենքների ժողովածուն։ Առակների միջոցով Գոշը ձգտում էր ժողովրդի մեջ տարածել բարոյականության և հասարակության մասին իր պատկերացումները, իսկ ահա նրա դատաստանագիրքը, ոչ միայն հայ, այլև աշխարհի շատ ժողովուրդների մոտ ընդունվեց որպես ժամանակի լավագույն օրենքների ժողովածու։ Գոշի դատաստանագիրքը ներառում է բազմաթիվ անխախտ օրենքների ժողովածուներ, սակայն ամենից կարևոր հանգամանքն այն է, որ Գոշի կատարած աշխատանքի արդյունքում հայոց իրավական միտքը ապրեց իր ծաղկուն ժամանակներից մեկը։ Գոշի [[Գոշի դատաստանագիրք|դատաստանագիրք]]ը գրելու ժամանակ ([[1184 թվական]]ին Գոշը սկսեց դատաստանագիրքը) չկար հայոց անկախ պետականություն, անգամ իշխանությունները գտնվում էին սելջուկյան ամիրայությունների իշխանության ներքո։ Իրավագիտության պատմության մեջ սա այն եզակի դեպքերից է, երբ չունենալով պետականություն՝ որևէ հասարակության մեջ ստեղծվում է նմանատիպ օրենքների ժողովածու։ === Դատաստանագիրք === Հայ իրավունքի հուշարձանն է Դատաստանագիրքը։ Ճիշտ անվանումն է «Գիրք Դատաստանի»։ Գյանջայի մուսուլման ամիրաները թույլատրում էին քրիստոնյաներին ունենալ սեփական օրենքները, սակայն նրանց օրենքները ամբողջական չէին, այսպիսով նրանք շատ հաճախ դիմում էին մուսուլմանական դատարաններ։ Այս հանգամանքը հաճախ ունենում էր վատ հետևանքներ, և Գոշն սկսեց իր հայտնի դատաստանագրքի աշխատանքները, որպեսզի կանխի մուսուլմանական դատարանների ոտնձգությունները քրիստոնյաների նկատմամբ։ [[1184]] թվական գրված այս աշխատությունը անվանվեց Դատաստանագիրք Մխիթար Գոշի կամ Հայկական դատաստանագիրք, այն դարձավ հայերի համար գլխավոր օրենսդրություն։ Դատաստանագրքում արտացոլված են միջնադարյան Հայաստանին համապատասխան օրենսդրություն, ժամանակի ընթացքում Դատաստանագիրքը դարձավ հայոց մեջ հիմնական օրենսդրական ակտը, որը տարծվեց նաև սփյուռքի հայկական գաղթօջախներում։ [[Դատաստանագիրք (Մխիթար Գոշ)|Դատաստանագիրք]]ը կազմված է Ա, Բ, Գ խմբագրություններից։ Ա խմբագրությունը բաղկացած է նախադրությունից և բուն դատաստանագրքից, որը կազմված է 251 հոդվածից։ Գ խմբագրությունը նույնանում է Ա-ի հետ, սակայն համառոտ է և տարբերվում է ըստ էության։ Համաձայն Գոշի իրավագրքի՝ պետությունը և եկեղեցին հասարակության երկու կարևոր հիմնասյուներն են։ Բ խմբագրությունը բաժանվում է աշխարհական (130 հոդված) և եկեղեցական մասերի (124 հոդված)։ Գրքում մեղավորությունը բաժանվում է երկու առանձին բաղադրիչների՝ եկեղեցական և աշխարհական, սրան համապատասխան Գոշը առանձնացնում է պատժի երկու ձև՝ մարմնական-նյութական և եկեղեցահոգևորականական (մահապատիժ, ձերբակալություն, նյութական, ֆինանսական տույժեր)։ Պատիժը, համաձայն նրա, չպետք է հետապնդի ֆիզիկական նպատականեր կամ վրեժի նպատակ, այլ պետք է ուղղված լինի զղջման, ուղղման և մարդու վերադաստիարակման։ Համաձայն Գոշի՝ ամեն մարդ տիրապետում է իր բնական իրավունքին, որի հիմնական պատճառ է համարում աստծո կողմից շնորհված մարդկային գիտակցությունը։ Գոշի առաջադիմական հայացքն այն է, որ նա մահապատժի փոխարեն առաջարկում է հանցագործին մարմնական պատիժների ենթարկել։ Դատաստանագրքի գրման ժամանակ Գոշը ուսումնասիրել և օգտագործել է մովսիսական օրենքները, հայոց կանոնական իրավունքը, հայ սովորութային իրավունքը։ Առաջին անգամ որպես պարտադիր օրենք այն օգտագործվել է [[Կիլիկյան Հայաստան]]ում։ « Գիրք դատաստանի»-ն առաջին անգամ հայերեն հրատարակվել է Վ. Բաստամյանցը՝ 1880-ին։ Դարերի ընթացքում Գոշի այս աշխատությունը օգտագործվել է ոչ միայն Հայաստանում և Կիլիկիայի հայակական թագավորությունում, այլև հայկական գաղթօջախներում, [[Լեհաստան]]ում, [[Հնդկաստան]]ում, [[Վրաստան]]ում։ [[18-րդ դար]]ում [[Վրաստան]]ում Մխիթար Գոշի կանոնները օգտագործվել են Վախթանգի կանոնների մեջ և դրանում արտացոլվել են առանձին գլխով՝ կոչվելով հայկական օրենքներ։ Մատենադարանում պահպանվել են Գոշի Դատաստանագրքի 40-ից ավելի օրենքներ։ Դեռևս Միջնադարում Դատաստանագիրքը թարգմանվել է [[լատիներեն]], [[լեհերեն]] և [[վրացերեն]] լեզուներով, կիրառվել է հայ գաղթօջախներում։ === Պետությունը Գոշի աշխատություններում === Մխիթար Գոշի կողմից առաջ քաշված գաղափարները պետականության վերստեղծման մասին խիստ կարևոր էին։ Նույն ժամանակներում [[Կիլիկյան Հայաստանի թագավորություն|Կիլիկյան Հայաստան]]ում գործունեություն էր ծավալում [[Տարսոն]]ի եպիսկոպոս [[Ներսես Լամբրոնացի]]ն, ով ևս աչքի էր ընկնում նմանատիպ գաղափարներով։ Լամբրոնացին ևս ձգտում էր Կիլիկիայում հայկական թագավորություն ստեղծել, այսպիսով նա սերտորեն համագործակցում է Լևոն Բ Մեծի հետ, ով հետագայում բազմեց Կիլիկիայի հայկական թագավորության գահին։ Լամբրոնացին և Գոշը լավագույնս ներկայացնում էին պետականության վերստեղծման ուղիները։ Ի տարբերություն Լամբրոնացու՝ հայ և կաթոլիկ եկեղեցիների սերտ համագործակցության գաղափարների՝ Գոշը խոսում էր եկեղեցու և օրենքների գերակայության և անկախության մասին։ Գոշի Դատաստանագիրքը վկայում է այն մասին, որ նա կողմ էր անկախ պետության, որը հնարավորություն կտար հայկական գործոնի հզորացմանը։ Այս նպատակաով նա իրականացրեց որոշակի միջոցառումներ։ Լամբրոնացին իր նպատակների իրականացման համար նախաձեռնեց հայ և կաթոլիկ եկեղեցիների միավորման գործընթացը։ Ներսեսը նախաձեռնեց օրենքների ժողովածու, որի նպատակն էր հասնել հայ և լատին եկեղեցու միարարությանը։ Լամբրոնացու աշխատությունը հիմնականում նպատակաուղղված էր կրոնական խնդիրների կարգավորմանը։ Սրան հակառակ Գոշի աշխատանքի նպատակն էր հասնել այն բանին, որ [[Հայաստան]]ում ստեղծվի հայկական անկախ թագավորություն, որը կունենա սեփական օրենքների ժողովածուն և այդպիսով կախված չի լինի արտաքին միջամտության վտանգից։ Սրան զուգահեռ Մխիթարը չի անտեսում արտաքին գործոնները, բայց շեշտը դնում է ներքին ուժերի համախմբանը և հզորացմանը մեկ ճշմարիտ գաղափարի շուրջ։ Ըստ Մխիթար Գոշի՝ պետք է միավորել բոլոր ներքին ուժերը։ Ավատատերերին պետք է ստիպել հեռու վանել իրենց ավատական ընչաքաղցությունը և ձգտել հզորացնել սեփական տիրույթները։ Գոշը իր աշխատանքում խոսում է մեկ ընդհանուր պետության ստեղծման անհրաժեշտության մասին։ Այս հանգամանքները հաշվի առնելով է, որ Մխիթարի այս ձեռնարկը համարվում է պահանջների բավարարման լավագույն մեխանիզմներից մեկը։ Դատաստանագիրքը փաստացի ապահովում է և՛ ներքին, և՛ վերին խավի պահանջները, որը կարևոր նշանակություն ունի ցանակացած իրավական համակարգում։ === Առակներ === Նրա առակների նյութը հիմնականում հասարակական և կենցաղային խնդիրներն են, դասակարգերի, դասերի ու խավերի, անհատների փոխհարաբերության հարցերը, որոնք նոր էին հայ գրականության մեջ։ Այստեղ բազմազան գծերով արտացոլված է դարաշրջանի հասարակության պատկերը։ Առակագիրը շոշափում է խնդիրներ, որով նրա ժողովածուն առանձին կարևորություն է ստանում ժամանակի սոցիալ–պատմական իրադրության պարզաբանման համար։ Մի շարք առակներում երևում է հասարակական շերտավորումը և սոցիալական պայքարի առկայությունը։ Մարդիկ դատում ու դատապարտում են իշխաններին, տրտնջում թագավորներից, նույնիսկ՝ Աստծուց։ Սակայն, հեղինակի կարծիքով, ժողովուրդը պետք է հնազանդվի իշխողներին, իսկ վերջիններս պարտավոր են նրանց պահպանել օտար կեղեքիչներից ու վտանգից։ Առակներում ևս Մ. Գոշը կենտրոնացած ուժեղ պետականության գաղափարն է արծածում։ Այստեղ այլաբանորեն կոնկրետ մարդն է նկարագրվում՝ իբրև գյուղացի, քաղաքացի, ազնվական–իշխան, արհեստավոր, կրոնավոր, թագավոր և այլն՝ իր կեցության առանձնահատկություններով։ [[Պատկեր:Nor-getik.jpg|մինի|250px|'''Մխիթար Գոշի''' կողմից հիմնադրված վանքը՝ [[Գոշավանք]]ը։]] Մ. Գոշը իր ժողովածուն կազմել է ուսուցողական նպատակներով։ Նրա համար առակը հրապարակախոսության միջոց է՝ դրվատելու առաքինությունները, ծաղրելու պակասությունները, հիմարությունն ու տգիտությունը, խարազանելու չարիքը։ Ժողովածուն ունի կուռ կառուցվածք. պարունակում է 190 առակ, որոնք երեք բաժիններում դասավորված են որոշակի կարգով, ըստ գործող անձանց կամ նյութի՝ երկնային մարմիններ ու երկիր, տնկիներ ու ծառեր, բույսեր ու ծաղիկներ, մրգեր, լեռ, գետ, աղբյուր, ջրային ու ցամաքային կենդանիներ, թռչուններ, մարդիկ։ Բարոյականք կոչված առակների նյութը բույսերի և կենդանիների հատկություններն են, բարքը, որ հեղինակը դնում է իբրև առակի պատմողական մաս և դրանից հանում բարոյախոսական եզրակացություն։ Այդ պատճառով էլ այս խմբի առակները մեծ մասամբ սակավ գործողությամբ այլաբանական համեմատություններ են։ Գործողությունն ուժեղ է առասպելական և ստեղծական կոչված առակներում, որոնց նյութը քաղված է կենդանիների ու մարդկանց կյանքից։ Բոլոր դեպքերում պատմվածքի մասը ծավալուն չէ։ Առասպելական, մասամբ և ստեղծական առակներում Մ. Գոշը վերցնում է այնպիսի գործող անձինք, որոնց սոսկ անունները պատրաստի հասկացություններ են. աղվես՝ խորամանկություն, նապաստակ՝ վախկոտություն, արջ՝ միամտություն–հիմարություն ևն։ Նրա առակների ժողովածուն առաջին արձակ ստեղծագործությունն է հայ գրականության մեջ, որ գրված է իբրև գրական–գեղարվեստական երկ։ Այս իմաստով Մ. Գոշը գեղարվեստական արձակի հիմնադիրն է հայ գրականության մեջ։ Մ. Գոշի առակներն առաջին անգամ հրատարակվել են [[1790]] թվականին [[Վենետիկ]]ում, թարգմանվել են ֆրանսերեն և ռուսերեն։ Մխիթար Գոշի Դատաստանագիրքը հայոց և միջազգային իրավունքի պատմության մեջ մեծ իրադարձություն է եղել։ Այն պարունակել է այնպիսի դրույթներ, որոնք տեղ են գտել այժմյան բազմաթիվ իրավական ակտերում։ Գոշը այնպիսի գաղափարների հեղինակ է, որոնք բխել են անմիջականորեն մարդու բնական իրավունքներից։ Դատաստանագիրքը պարունակել է քրեական, քաղաքացիական և այլ կարևոր հարաբերություններ կարգավորող դրույթներ։ == Ժամանակագրություն == Համարվում է ժամանակագրության հեղինակ։ Այս հիշատակության բնօրինակ տեքստը անվերնագիր է։ [[Ղևոնդ Ալիշան]]ը [[19-րդ դար|XIX-XX դարերում]] այս աշախատությունն անվանել է Աղվանից երկրի իրադարձությունները [[XII դար]]ում։ [[1958]] թվական առաջին անգամ հայտնի հայագետ Դոուսենը այն անվանել է Աղվանական ժամանակագրություն։ Աղվանքը Միջնադարում կրել է հայկական իշխանությունների ազդեցությունը։ Դոուսետը նաև նկարագրում է այդ պատմական աշխատությունը՝ իբրև հայկական պատմագրության աղբյուրներից մեկը։ == Մխիթար Գոշի տնտեսագիտական հայացքները == Մխիթար Գոշը, լինելով ֆեոդալական հասարակարգի գաղափարախոս, այդ տնտեսակարգի հիմքը համարել է ֆեոդալական սեփականությունը և բնական է, որ հանդես է եկել նրա պաշտպանությամբ։ Նա հողի և ունեցվածքի ֆեոդալական սեփականության ռացիոնալ օգտագործումը համարել է այդ տնտեսակարգի ամրապնդման և զարգացման հիմք և այդ տեսանկյունից էլ քննարկել է ֆեոդալական տնտեսությունների կազմակերպման և զարգացման հետ կապված սոցիալ-տնտեսական հարաքբերությունները։ Մխիթար Գոշը ֆեոդալական աստիճանակարգված ենթակայության հիմքը համարել է սեփականատիրական հարաբերությունները։ Իշխանների տեղը հասարակական աստիճանակարգում որոշվում է ըստ նրանց ունեցվածքի և բնական ու հասարակական հարստությունների նկատմամբ ունեցած իրավունքների{{փաստ}}։ Գոշի տնտեսագիտական ուսմունքում զգալի տեղ է հատկացված աշխատանքային հարաբերությունների կարգավորման հարցերին։ Հեղինական առանձնացրել է աշխատանքային հարաբերությունների երկու տեսակ՝ ճորտային և վարձու աշխատանքներ՝ տարբեր վերաբերմունք դրսևորելով դրանց նկատմամբ։ Նա գտնում էր, որ վարձու աշխատողները պետք է նյութական պատասխանատվություն կրեն արտադրության միջոցների և արտադրանքի անվնաս պահպանման ու ռացիոնալ օգտագործման, ինչպես նաև իրենց տնօրինության տակ գտնվող նյութական բարիքների ու արտադրանքի որակի համար{{փաստ}}։ Մխիթար Գոշի աշխատություններում որոշակի գաղափարներ են արտահայտված նաև միջնադարյան Հայաստանում ձևավորվող ապրանքա-փողային հարաբերությունների վերաբերյալ։ Հատկանշական է, որ Գոշը նույնպես ընդունում է ոսկու իշխանության ուժը, սակայն այն վերապահությամբ, որ դրա առջև միշտ չէ, որ բոլորը խոնարվում են։ Նա անդրադարձել է նաև փոխատվության, փոխադարձ օգնության, գրավադրման գործառնությունների առանձնահատկություններին, որոնցից առավել ուշագրավ է փոխատվության գործառնության նրա մեկնաբանությանը։ Վաշխառությունը Գոշը համարել է ոչ հարգի գործունեություն, սակայն նկատել է, որ առանց դրան տնտեսությունը չի կարող նորմալ գոյատևել{{փաստ}}։ == Աշխատություններ == * [https://digilib.aua.am/book/277/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Ա խմբագրութիւն։] * [https://digilib.aua.am/book/278/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Բ խմբագրութիւն։] * [https://digilib.aua.am/book/279/ Մխիթար Գոշ, Գիրք Դատաստանի, Գ խմբագրութիւն։] * [http://s2w.hbz-nrw.de/ulbbn/content/pageview/2819311 Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագիրք Հայոց, իրաւաբանական հետազօտութիւնք հանդերձ ծանօթութեամբք Վահան ծ. վրդ. Բաստամեանց, Վաղարշապատ, 1880։] * Թուղթ Մխիթարայ Վարդապետին որ Գոշն կոչիւր,- «Արարատ», 1900, էջ 497-504, 562-568, 1901, էջ 55-61, 121-127։ == Թարգմանություններ== * [http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=3817468 C.J.F. Dowsett, The Albanian Chronicle of Maxit'ar Goš,- Bulletin of the School of Oriental and African Studies / Volume 21 / Issue 03 / October 1958, pp 472-490.] * [https://books.google.am/books/about/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%9C%D1%85.html?id=_d6nGQAACAAJ&redir_esc=y Армянский судебник Мхитара Гоша (перевод А. Паповяна), Изд-во Акадении наук Армянской ССР, 1954.] * [https://books.google.am/books/about/The_Lawcode_Datastanagirk_of_Mxit_ar_Go.html?id=WtRfM_muG7QC&redir_esc=y Mkhitʻar Gōsh, The Lawcode (Datastanagirk') of Mxit'ar Goš, Translated by Robert W. Thomson, Rodopi, 2000, 359 pp.], ISBN 9042007907, ISBN 9789042007901. * [http://www.qypchaq.unesco.kz/Memorials-Rus.htm Кыпчакско-польская версия Армянского Судебника и Армяно-кыпчакский Процессуальный кодекс 1519-1594 гг. / Составители А.Н.Гаркавец, Г.Сапаргалиев.– Алматы: Дешт-и-Кыпчак, Баур, 2003. – 792 стр.] * [http://www.qahana.am/markup/structured_files/spiritual_library/53/Mxitar%20Gosh%20Datastanagirk.pdf Մխիթար Գոշ, Դատաստանագիրք, Թարգմ. Մաքսիմ Ոսկանյանի։ Երեւան, 2001։] * [http://rbedrosian.com/goshint.htm Mkhitar Gosh's Fables. Transl. R. Bedrosian, 2002.] * [http://rbedrosian.com/mgcint.htm Mkhitar Gosh's Colophon or The Aghuanian Chronicle, Transl. R. Bedrosian, 2007.] == Երկեր == * Առակք։ Ոտանաւորք, Վենետիկ, 1790, 216 էջ։ * Առակք, [[Վենետիկ]], 1842, 188 էջ։ * Առակք, Վենետիկ, 1854, 188 էջ։ * Դատաստանագիրք հայոց, [[Վաղարշապատ]], 1880, 442 էջ։ * Խրատք ոգեշահք, Վենետիկ, 1933, 84 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, [[Երևան]], 1951, 142 էջ։ * Գիրք դատաստանի, Երևան, 1975, 644 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, Երևան, 1986, 80 էջ։ * Դատաստանագիրք, Երևան, 2001, 160 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2007, 92 էջ։ * Դատաստանագիրք, Երևան, 2008, 244 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2010, 120 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Առակներ, Երևան, 2012, 92 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2014, 96 էջ։ * Մխիթար Գոշ, Վարդան Այգեկցի, Հայկական առակներ, Երևան, 2015, 112 էջ։ == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Գրականություն == * Ղևոնդ Ալիշան, Յաղագս իսկագիր և նախագաղափար օրինակի Գրոցն դաստաստանի Մխիթարայ Գօշի,- «Բազմավէպ», 1848, էջ 117-122։ * [http://serials.flib.sci.am/openreader/Mxitar_Gosh_1911/book/Binder1.pdf Խաչիկ Սամուէլեան, Մխիթար Գօշի Դատաստանագիրքն ու հին հայոց քաղաքացիական իրաւունքը։ Փորձ ուսումնասիրութեան, Վիեննա։ Մխիթարեան տպարան, 1911 (Ազգային մատենադարան, ԿԳ)։] * [http://serials.flib.sci.am/openreader/Matenagrakan_1926/book/Binder1.pdf Հ. Համազասպ Ոսկեան, Մխիթար Գօշ,- Հ. Համազասպ Ոսկեան, Մատենագրական քննութիւններ, Վիեննա։ Մխիթարեան տպարան, 1926 (Ազգային մատենադարան, ՃԺԲ)։] * Վարդան Վրդ. Հացունի, Դատաստանագիրք Մխիթարայ Գոշի և հնագոյն օրինակները,- «Բազմավէպ», 1942, էջ 4-9։ * [http://hpj.asj-oa.am/479/1/63-1(137).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի ձեռագրերն ու խմբագրությունները.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1963, № 1, էջ 137-150։] * [http://hpj.asj-oa.am/1693/1/1971-3(35).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի գործադրության մասին միջնադարյան Հայաստանում.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1971, № 3, էջ 35-48։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170329092509/http://hpj.asj-oa.am/1693/1/1971-3(35).pdf |date=2017-03-29 }} * [http://hpj.asj-oa.am/700/1/64-4(149).pdf Թորոսյան Խ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի հետ կապված մի քանի հարցերի մասին.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1964, № 4, էջ 149-170։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141309/http://hpj.asj-oa.am/700/1/64-4(149).pdf |date=2019-04-07 }} * [http://hpj.asj-oa.am/630/1/1964-2(193).pdf Պիվազյան Է. Ա., Մխիթար Գոշի «Դատաստանագրքի» խմբագրությունների մասին.- «Պատմա-բանասիրական հանդես», 1964, № 2, էջ 193-212։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170328233233/http://hpj.asj-oa.am/630/1/1964-2(193).pdf |date=2017-03-28 }} * [http://hpj.asj-oa.am/4600/1/1986-4(80).pdf Պիվազյան Էմ. Ա., Մխիթար Գոշի Դատաստանագրքի աղբյուրների հարցի շուրջը. Պատմա-բանասիրական հանդես, 1986, № 4, էջ 80-98։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141311/http://hpj.asj-oa.am/4600/1/1986-4(80).pdf |date=2019-04-07 }} * Էմ. Ա. Պիվազյան. Մխիթար Գոշի «Դատաստանագրքի» բանասիրական քննություն. Երևանի համալսարանի հրատ., Երևան,1987, 255 էջ։ * [http://basss.asj-oa.am/1104/1/1955-6(107).pdf Амбарцумиан А. А., О русском переводе Судебника Мхитара Гоша.- ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր։ Հասարակական գիտություններ, 1955 № 6, стр. 107-116.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190407141315/http://basss.asj-oa.am/1104/1/1955-6(107).pdf |date=2019-04-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{Քույրհղումներ}} * [http://www.brepols.net/Pages/ShowProduct.aspx?prod_id=IS-9782503504551-1 Մատենագիտությունը տե՛ս R.W. Thomson, Bibliography of Classical Armenian Literature to 1500 AD, Brepols-Turnhout, 1995, pp. 170-173.] * [http://gardmanq.do.am/blog/mxit_39_ar_gosh/2014-02-02-22 Մխիթար Գոշի կյանքն ու ստեղծագործությունները] * [http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=5857 Մխիթար Գոշ «Առակներ» (առցանց)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130722232540/http://www.abcd.am/abcd/bookview_v2_4.php?p_id_text=5857 |date=2013-07-22 }} * [http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/content/titleinfo/2819308 Մխիթար Գոշ «Դատաստանագիրք Հայոց» (առցանց)] * [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GSln=gosh&GSbyrel=all&GSdyrel=all&GSob=n&GRid=20699714& Մխիթար Գոշի գերեզմանը] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=7|էջ=630}} {{Հայկական գիր և գրականություն}} {{Հայ իրավունք}} {{Հայրաբանություն}} {{DEFAULTSORT:Գոշ, Մխիթար}} [[Կատեգորիա:Միջնադարյան հայ բանաստեղծներ]] [[Կատեգորիա:Միջնադարի հայ առակագիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քահանաներ]] [[Կատեգորիա:Հայ իրավագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գիտնականներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հոգևորականներ]] f882s12y4toknt6uwvebjayeivo95si 0 9848 8474023 8382736 2022-07-23T10:33:15Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Վարչական միավոր |բնօրինակ անվանում = Landskapet Åland<br />Ahvenanmaan maakunta }} '''Ալանդյան կղզիներ''', կղզեխումբ և ինքնավար շրջան Հյուսիսային [[Եվրոպա]]յում՝ [[Բալթիկ ծով]]ի [[Բոտնիկ ծոց]]ի հարավային մասում՝ [[Ֆինլանդիա]]յի տարածքում։ Բաղկացած է 6,5 հզ. կղզուց (ամենամեծը՝ [[Ալանդ]], 640 կմ²)։ Բարձրությունը մինչև 132 [[մետր]]։ Գլխավոր քաղաքն ու նավահանգիստը՝ [[Մարիեհամն|Մարիանհամինա]]<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան|title=Աշխարհագրական անունների բառարան|publisher=«Լույս»|location=Երևան|year=1987|page=13}}</ref>։ == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Ֆինլանդիայի մարզեր}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=136}} [[Կատեգորիա:Ալանդյան կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Կղզեխմբեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ինքնավար մարզեր]] [[Կատեգորիա:Շվեդախոս երկրներ և տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Եվրոպական միության հատուկ տարածքներ]] [[Կատեգորիա:Կղզի պետություններ]] [[Կատեգորիա:1920 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]] m8tiwzt6cwr5l2wld3lmnk6jkoyc9gr 0 17180 8473886 8197472 2022-07-22T18:59:50Z CommonsDelinker 212 "ՀՀ_ԿԸՀ.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կազմակերպություն|երկիր={{ARM}}|պատկեր=|ղեկավարի անուն=[[Տիգրան Մուկուչյան]]|գլխավոր քարտուղար=Արմեն Սմբատյան}} Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովն անկախ պետական մարմին է, որը կազմակերպում է Ազգային ժողովի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները, հանրաքվեները, ինչպես նաև վերահսկողություն է իրականացնում դրանց օրինականության նկատմամբ։ Մինչ Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի գործունեությունը կարգավորվում էր «ՀԽՍՀ ժողովրդական դեպուտատների ընտրությունների մասին» ՀԽՍՀ օրենքով։ 1990 թվականից սկսած ՀՀ Գերագույն խորհուրդն ընդունեց նաև ընտրություններին վերաբերող մի շարք նոր օրենքներ, կատարեց փոփոխություններ և լրացումներ գործող օրենքներում<ref>{{Cite web|url=https://www.elections.am/PageFor/About|title=ԿԸՀ մասին|website=www.elections.am|accessdate=2021 թ․ հունիսի 17}}</ref>։ == Հղումներ == * [http://www.elections.am/ ԿԸՀ-ի պաշտոնական կայք] * [http://www.gov.am/am/links/ ՀՀ պետական մարմինների կայքերի հղումներ] [[Կատեգորիա:Հայաստանի քաղաքականություն]] oex7b907ujjgitd8gqw5kuy36lag50y 0 18440 8473937 8473640 2022-07-23T00:06:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{այլ|Հանրապետության հրապարակ (բազմանշանակություն)}} {{Տեղեկաքարտ Կառույց |նախկին անվանում = Լենինի հրապարակ (1940-1990)<ref name="concise">{{cite book|title=[https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BF_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%E2%80%A4_%D5%80_%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8.djvu/page264-2550px-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BF_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%E2%80%A4_%D5%80_%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8.djvu.jpg Հանրապետության հրապարակ]|date=1999|publisher=[[Հայկական համառոտ հանրագիտարան|Հայկական Համառոտ Հանրագիտարան]]|page= 296|language=hy}}</ref> | կառուցման սկիզբ = 1926<ref name="arlis"/>{{sfn|Tigranian|1985|p=25}}{{sfn|Avetisyan|1979|p=80}} | կառուցման ավարտ = 1977<ref name="arlis"/> |Commons = Republic Square of Yerevan }} '''Հանրապետության հրապարակ,''' քաղաքի վարչական կենտրոնի գլխավոր ճարտարապետական համակառույցը, տոնակատարությունների, շքերթների և ժողովրդական հավաքույթների վայր, տրանսպորտային կարևոր հանգույց։ Ստեղծվել է ըստ [[Երևան]]ի գլխավոր հատակագծի․ այն նախագծվել է ճարտարապետ [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ի կողմից 1924 թվականին<ref name="gov.am">{{cite web|title=Government Building History|url=http://www.gov.am/en/building/|publisher=Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160804132912/http://www.gov.am/en/building/|archivedate=օգոստոսի 4, 2016}}</ref><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Government+Building+History&rft.pub=Government+of+the+Republic+of+Armenia&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gov.am%2Fen%2Fbuilding%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ARepublic+Square%2C+Yerevan" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span>։<!-- Հրապարակը շրջապատված է հինգ գլխավոր շենքերով, որ կառուցված են նեոդասական ոճով ու հայկական մոտիվներով<ref name=":0">{{cite book|last1=Louis|first1=Victor E.|last2=Louis|first2=Jennifer M.|title=Louis motorist's guide to the Soviet Union|date=1987|publisher=Pergamon Press|isbn=9780080318172|page=517|quote=The centre of Erevan is Lenin Square; it was built as an architectural whole using the Armenian national style of architecture.}}</ref><ref name=":1">{{cite book|last1=Gregorian|first1=Vartan|authorlink1=Vartan Gregorian|title=The Road to Home: My Life and Times|date=2008|publisher=Simon and Schuster|isbn=9781439129111|page=[https://books.google.am/books?id=ItHMQaSdGEIC&pg=PA178&dq=erevan+lenin+square 178]|quote=Buildings around the square were designed to reflect some features of ancient Armenian architecture.}}</ref>։ --> Հանրապետության հրապարակի հատակագիծը սեղանի և օվալի համադրություն է (մակերեսը՝ 3 հեկտար<ref name="concise" /><ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=11 ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿ]</ref> կամ 3,5 հեկտար, համաձայն Google Earth-ի տարածքի չափման ֆունկցիայի)՝ տեղադրված քաղաքի հյուսիս-հարավ առանցքով։ Նրա ծավալատարածված հորինվածքն ընդգրկում է վարչական շենքեր՝ [[Հայաստանի Հանրապետության կառավարական տուն|Կառավարական տունը]] ([[Ճարտարապետություն|ճարտարապետ]]՝ [[Ալեքսանդր Թամանյան]], ԽՍՀՄ պետական մրցանակ, [[1942]], հետմահու, նիստերի դահլիճի նախագիծը և շինության ավարտի ղեկավարումը՝ [[Գևորգ Թամանյան]]ի), Կառավարական 2-րդ տունը (ճարտարապետներ՝ [[Սամվել Սաֆարյան (ճարտարապետ)|Սամվել Սաֆարյան]], [[Վարազդատ Արևշատյան]], նախագծման սկզբնական փուլում նաև՝ [[Ռաֆայել Իսրայելյան]]), Արհեստակցական միությունների շենքը, «[[Արմենիա Մարիոթ|Արմենիա» հյուրանոցը]], թանգարանների շենքը (երեքն էլ՝ ճարտարապետներ՝ [[Մարկ Գրիգորյան]], [[Էդուարդ Սարապյան]], վերջինը՝ Ս. Ղազարյանի մասնակցությամբ)։ շ Համակառույցի գեղագիտական արտահայտչականությունը լրացնում է խոշոր ջրավազանն իր շատրվաններով, որը միաժամանակ մեղմացնում է հրապարակի միկրոկլիման։ Բոլոր շենքերը կառուցված են և երեսպատված սպիտակ (Կառավարական 2-րդ տունը, թանգարանների շենքը) և վարդագույն (մնացած շենքերը) երանգների [[ֆելզիտային տուֆ]]ով։ Կառավարական տունը հրապարակի առաջին կառույցն է, ավելի ուշ կառուցված Կառավարական 2-րդ տունը և հրապարակի հարավարևմտյան շենքերը ճարտարապետական ձևերի բնույթով, ընդհանուր բարձրությամբ, ուրվագծով, ծավալային շեշտերով, ճակատային քայլքի չափով ներդաշնակ են նրան, որով և պայմանավորված է Հանրապետության հրապարակի հորինվածքային և ոճային միասնությունը։ Հանրապետության հրապարակը [[հայկական ճարտարապետություն|հայ ճարտարապետության]] լավագույն անսամբլներից է։ [[1971]] թվականին Հանրապետության հրապարակի կառուցապատման հեղինակներն արժանացել են [[ՀԽՍՀ]] պետական մրցանակի։ Կառույցների մեծ մասի շինարարությունն ավարտին է հասցվել մինչև 1950 թվականը, իսկ վերջին շենքի՝ [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ|Ազգային պատկերասրահի]] կառուցումն ավարտվել է 1977 թվականին<ref name="arlis">{{cite web|author1=Հայաստանի Հանրապետության կառավարություն|title=Հայաստանի Հանրապետության Երևան քաղաքի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետակական ցուցակ|url=https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=56884|website=arlis.am|publisher=Armenian Legal Information System|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160805184927/https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=56884|archivedate=օգոստոսի 5, 2016|language=hy|date=նոյեմբերի 2, 2004}}</ref>։ 1940-1990 թվականներին կոչվել է '''Լենինի հրապարակ'''։ Հրապարակի հարավ-արևմուտքում մինչև [[1991]] թվականը կանգնած է եղել [[Լենինի հուշարձան (Երևան)|Լենինի արձանը]] ([[1940]], [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]] [[Սերգեյ Մերկուրով]], ճարտարապետներ՝ [[Նատալյա Փարեմուզովա]], [[Լևոն Վարդանով]] (Վարդանյան))։ Հայաստանի անկախացումից հետո արձանը հանվել է (պատվանդանն ապապամոնտաժվել է [[1996]] թվականին), հրապարակը՝ վերանվանվել<ref>{{cite news|title=In the Caucasus, Ancient Blood Feuds Threaten to Engulf 2 New Republics|url=https://www.nytimes.com/1992/07/08/world/in-the-caucasus-ancient-blood-feuds-threaten-to-engulf-2-new-republics.html?pagewanted=all|work=[[The New York Times]]|date=հուլիսի 8, 1992|quote=On the former Lenin Square, now Republic Square, the statue of Lenin is gone and his pedestal is being prepared for demolition.|last1=Schmemann|first1=Serge|authorlink1=}}</ref>։ Հանրապետության հրապարակը բնութագրվել է որպես «քաղաքի ու Հայաստանի ամենակարևոր քաղաքացիական տարածքը», Երևանի «ճարտարապետական սեփականություն»<ref>{{cite journal|date=1983|journal=Travel to the USSR|issue=92—103|quote=The city's architectural highlight is Lenin Square, with its statue of Lenin, Government House, the Armenia Hotel, the picture gallery and other buildings. The main streets branch out from Lenin Square.|page=iii}}</ref> և «Երևանի ամենաակնառու ճարտարապետական համալիրը»<ref>{{cite book|last1=Gross|first1=Eugenie Harris|last2=Gross|first2=Jeffrey|title=The Soviet Union: a guide for travellers|date=1977|publisher=J. Murray|page=255|quote=Lenin Square, at the center of the city, contains the most outstanding architectural ensemble in Yerevan. The buildings surrounding the square express a single architectural concept.}}</ref>։ Գրող և ճանապարհորդ Դեերդո Հոլդինգը Հանրապետության հրապարակը կոչել է «20-րդ դարում աշխարհում կառուցված լավագույն կենտրոնական հրապարակներից մեկը»<ref>{{cite book|last=Holding|first=Deirdre|title=Armenia: with Nagorno Karabagh|date=2014|publisher=Bradt Travel Guides|isbn=9781841625553|page=[https://books.google.am/books?id=Gbz-AwAAQBAJ&pg=PA128 128]}}</ref>։ == Ճարտարապետություն == Հրապարակը կազմված է երկու մասերից։ Առաջինը՝ շրջանաձև է, որի կենտրոնում քարե նախշերով սալահատակ է, որն ըստ մտահղացման բարձրից դիտելիս պետք է հիշեցնի հայկական գորգ։ Երկրորդն ունի սեղանաձև տեսք և ներառում է երգող շատրվանները, որ տեղակայված են [[Հայաստանի պատմության թանգարան]]ի և [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ|Ազգային պատկերասրահ]]ի շենքի դիմաց<ref name=":0" />։ Հրապարակի շուրջը գտնվող շենքերը կառուցված են վարդագույն և սպիտակ տուֆից, իսկ դրանց ստորին մասը՝ բազալտից։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Yerevan-Republic-Square-in-early-1920s.jpg|ձախից|մինի|Հանրապետության հրապարակը 1920-ական թվականներին։ Հայացքը ներկայիս կառավարության մոտից դեպի նախկին Նոյան Տապան խանութ։ Աջ կողմում երևում է Արական գիմնազիայի շենքը՝ ներկայումս վերակառուցված որպես [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ|Ազգային պատկերասրահ]], կողքին՝ Դայմոնդ ռեստորանի շենքը։ Դիմացի այգիների փոխարեն ներկայումս շատրվաններ են։]] Քաղաքային հրապարակը տարբեր համամասնություններով այդ վայրի հարևանությամբ գոյություն է ունեցել շատ դարեր<ref>{{cite book|last1=Brookes|first1=Richard|authorlink1=|title=The General Gazetteer; or Compendious Geographical Dictionary|date=1820|location=London|page=[https://books.google.am/books?id=-mY6AQAAIAAJ&pg=PT255&dq=is+an+open+square,+400+paces+over,+in+which+are+very+fine ERN-ERZ]|edition=17th|quote=Erivan ... The Meidan is and open square, 400 paces over, in which are very fine trees.}}</ref>։ Մասնավորապես Շահումյանի հրապարակի մոտակայքում գոյություն ունեցած Ղանթարի շուկան փաստորեն գտնվել է Շահար թաղամասի ու բերդի միջնամասում։ Ներկայիս հրապարակի տարածքում գտնվել են բնակելի շենքեր մինչ նոր հրապարակի շինարարության սկիզբը՝ 1920-ական թվականների կեսը։ Շենքերի ապամոնտաժումը սկսվել է 1926 թվականին՝ առևտրային կետերի ու կրպակներից, երբ կառուցվել է Գյուղատնտեսության ժողովրդական կոմիսարիատի շենքը՝ ապագայում Կառավարության շենքի տեղում։ [[1935]] թվականից հետո ապամոնտաժվել է [[Փավստոս Բուզանդի փողոց (Երևան)|Սվերդլովի (Բուզանդի)]], [[Նալբանդյան փողոց (Երևան)|Նալբանդյան]], [[Աբովյան փողոց (Երևան)|Աբովյան]], [[Ամիրյան փողոց (Երևան)|Ամիրյան]] ու բուլվարի միջնամասի շենքերը՝ հարթացնելով այսօրվա հրապարակի ողջ տարածքը<ref>{{Cite web|url=https://pastvu.com/p/433318|title=Հրապարակ. Площадь Ленина в 1-й период реконструкции|website=PastVu|accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 4}}</ref>։ 2003 թվականին Երևանի Հանրապետության հրապարակի ողջ տարածքում իրականացվել են բարեկարգման շինարարական աշխատանքներ։ Հրապարակի ասֆալտապատ վերին շերտը հեռացնելու ընթացքում բացվել են խոր փոսորակներ, քարե պատերի մնացորդներ, սև, կարմիր տուֆի մշակված սալիկներ, կղմինդրներ, կավանոթի բեկորներ, տուֆից պատրաստված ջրատար խողովակներ։ ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հնագիտական ջոկատը պեղումներ է իրականացրել տեղում և հասցրել է հետազոտել բացված փոսորակներից միայն երեքը<ref name="mediamax fountains" />։    Պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են հրապարակի և հարակից փողոցների ասֆալտի տակ պահպանված 17-րդ դարին պատկանող և անցյալ դարասկզբին քանդված շենքերի նկուղային հարկաբաժիններ։ Քառակուսի հատակագծով սրահի տարբեր բաժանմունքները ստեղծվել են խաչվող [[Թաղ (ճարտարապետություն)|թաղերով]] ավարտվող միջնապատերի շնորհիվ։ Բարեկարգման աշխատանքների արդյունքում հրապարակի կենտրոնում կառուցվել է հայտնի խճանկարը, իսկ պեղված տարածքները ծածկվել են հողով ու ավազով, ասելով՝ «այս տարածքները փակում ենք՝ թողնելով հետագա սերունդներին»։ Այդ կառույցները ներկայացնում են շինարարական արվեստի կարևոր ժամանակահատված, որը մեզանում քիչ է ուսումնասիրված։ Հայտնաբերված գտածոները վկայում են այն մասին, որ Երևանն անընդհատ զարգացում է ապրել<ref name="mediamax fountains" />:[[Պատկեր:Erivan_Main_Square_1916.jpg|մինի|Երևանի Կենտրոնական հրապարակ, 1935-1937 թվականների լուսանկար]] Մինչխորհրդային տարիներին՝ 1906-1911 թվականներին, հրապարակը նախագծել է [[Բորիս Մեհրաբյան|Բորիս Մեհրաբյանը]]<ref>{{cite web|url=https://www.yerevan.am/am/square/#|title=Հանրապետության հրապարակ|website=yerevan.am}}</ref> որպես Երևանի հատակագծի մաս։ Հրապարակի ժամանակակից տեսքը 1924 թվականին նախագծել է քաղաքի գլխավոր ճարտարապետ [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ը։ Հրապարակի շինարարությունն սկսվել է 1926 թվականին՝ [[Հայաստանի Հանրապետության կառավարական տուն|Կառավարության շենքի]] կառուցումով<ref name="arlis"/>{{sfn|Tigranian|1985|p=25}}{{sfn|Avetisyan|1979|p=80}}<ref name=":0">{{cite book|last1=Louis|first1=Victor E.|last2=Louis|first2=Jennifer M.|title=Louis motorist's guide to the Soviet Union|date=1987|publisher=Pergamon Press|isbn=9780080318172|page=517|quote=The centre of Erevan is Lenin Square; it was built as an architectural whole using the Armenian national style of architecture.}}</ref><ref name=":1">{{cite book|last1=Gregorian|first1=Vartan|authorlink1=|title=The Road to Home: My Life and Times|date=2008|publisher=Simon and Schuster|isbn=9781439129111|page=[https://books.google.am/books?id=ItHMQaSdGEIC&pg=PA178&dq=erevan+lenin+square 178]|quote=Buildings around the square were designed to reflect some features of ancient Armenian architecture.}}</ref>։ Նախագիծը մշակվել է մինչև 1950-ական թվականները, երբ նախագծվել են բոլոր հինգ շենքերը, և ավարտվել 1977 թվականին<ref name="arlis"/>, երբ կառուցվել է [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ|Ազգային պատկերասրահը]]։ Խորհրդային շրջանում հրապարակը կրել է Լենինի անունը՝ ի պատիվ խորհրդային առաջնորդ [[Վլադիմիր Լենին]]ի։ Հրապարակում [[Լենինի հուշարձան (Երևան)|Լենինի արձանը]] տեղադրվել է 1940 թվականին և ապամոնտաժվել 1991 թվականին՝ Հայաստանի անկախացման նախաշեմին։ == Տեսարժան վայրեր== === Կառույցներ === {| class="wikitable" !Կառույց !Պատմություն |- |<center>'''[[Հայաստանի Հանրապետության կառավարական տուն|Կառավարության շենք № 1]]'''[[Պատկեր:Plaza de la República, Ereván, Armenia, 2016-10-02, DD 111-112 HDR.jpg|225x225փքս]]</center> |Շենքը պատկանում է [[Հայաստանի կառավարություն|Հայաստանի կառավարությանը]] (նախարարների կաբինետ և գործադիր իշխանության ոչ լրիվ կազմ)։ Խորհրդային տարիներին այնտեղ է գտնվել Ժողովրդական կոմիսարիատը՝ խորհրդային Հայաստանի գործադիր մարմինը։ Հյուսիսարևմտյան հատվածը կառուցվել է 1926-1929 թվականներին [[Ալեքսանդր Թամանյան]]ի նախագծով<ref name=":0" />։ 1938 թվականին շենքի մնացած մասի կառուցումը հանձն է առնել նրա որդին՝ [[Գևորգ Թամանյան]]ը։ Շենքի կառուցումն ավարտվել է 1941 թվականին<ref name="arlis"/><ref name="gov.am"/>։ |- |<center>'''Հայաստանի պատմության թանգարան և Ազգային պատկերասրահ'''[[Պատկեր:Plaza de la República, Ereván, Armenia, 2016-10-02, DD 113-114 HDR.jpg|225x225փքս]]</center> |Շենքում տեղակայված են [[Հայաստանի պատմության թանգարան]]ը և [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ]]ը, [[Առնո Բաբաջանյան համերգասրահ|Առնո Բաբաջանյան համերգասրահը]] ու [[Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան|Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանը]]։ Անսամբլի հիմք է ծառայել [[1916|1913]] թվականին հիմնադրված ու [[1917]] թվականին արտաքին շինարարությունը ավարտված<ref>{{Cite journal|date=2020-02-26|title=Эриванская гимназия|url=https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D1%8F&oldid=105341928|language=ru}}</ref> հսկայական П-աձև շենքը, որի ներքին հարդարման աշխատանքները ավարտվել են միայն [[1920]] թվականին։ Ապագա Արական գիմնազիայի համար նախատեսված շենքի նախնական նախագիծը ստեղծել է ճարտարապետ [[Միխայիլ ֆոն դեր Նոննե|Միխայիլ Ֆոն Դեր Նոննեն]] 1881 թվականին, ով 1876-1909 թվականներին եղել է Երևանի գլխավոր ճարտարապետը<ref>{{Cite web|url=https://www.panorama.am/ru/news/2018/08/03/Михаил-фон-дер-Нонне-старый-Ереван/1987112|title=Михаил фон дер Нонне и старый Ереван|last=LLC|first=Helix Consulting|website=www.panorama.am|language=en|accessdate=2020 թ․ օգոստոսի 4}}</ref>։ [[1907]] թվականին նախագիծը լրամշակել է Ա․ Վասիլյեվը, իսկ հետագայում նաև [[Վասիլի Միրզոյան|Վասիլի Միրզոյանը]] ու Վ․ Սիմոնսոնը։ Վերջինիս նախագիծն էլ հենց սկսել է կառուցվել 1913 թվականին։ Մուտքը նախագծվել է Աբովյան փողոցի կողմից, որը մինչ այսօր ծառայում է, որպես [[Առնո Բաբաջանյան համերգասրահ|Առնո Բաբաջանյան համերգասրահի]] մուտք<ref name="arlis"/>։ 1950-ական թվականներին [[Մարկ Գրիգորյան]]ի և [[Էդուարդ Սարապյան]]ի կողմից<ref name="arlis" /> նախագծվել է Հրապարակի կողմից ճակատային մասի ու լրացուցիչ հարկերի նախագիծը՝ շենքի թևերից մեկի հիմքի վրա։ Շինարարությունը ավարտվել է [[1977]] թվականին։ Շենքի այս մասում տեղակայվել է Ազգային պատկերասրահը<ref name="arlis" /><ref>{{cite web|title=1947-1991 Հայաստանի պետական պատկերասրահ|url=http://www.gallery.am/hy/History/1947-1991/|website=gallery.am|publisher=[[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ]]|language=y}}</ref>։ Հանդիպակած թևում այժմ գործում է [[Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան|Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանը]]։ |- |<center>'''Marriott հյուրանոց'''[[Պատկեր:Plaza de la República, Ereván, Armenia, 2016-10-03, DD 10.jpg|225x225փքս]]</center> |Շենքը կառուցվել 1958 թվականին Մարկ Գրիգորյանի և Էդուարդ Սարապյանի նախագծով<ref name="sovenc">{{cite book|last1=Gevorgian|first1=A. O.|title=The Great Soviet Encyclopedia|date=1979|chapter=Yerevan|quote=The main architectural ensemble of the city is Lenin Square, at which several streets converge. On the square are a monument to V. I. Lenin (cast bronze, 1940, sculptor S. D. Merkurov), the Government House of the Armenian SSR (1926-41, A. I. and G. A. Tamanian), the second Government House (1955, S. A. Safarian, V. A. Arevshatian, and R. S. Israelian), the Armenian Historical Museum (1975), the Hotel Armenia (1958), and the building of the Communications Ministry and the Trade Union Council (1956-58); the last three were designed by M. V. Grigorian and E. A. Sarapian.}} [http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Erevan view article online]</ref>։ Խորհրդային տարիներին հյուրանոցը կոչվել է ''Արմենիա''։ Այն լյուքս դասի է, Հայաստանի առաջատար հյուրանոցներից մեկը<ref>{{cite web|title=Armenia Marriott Hotel Yerevan|url=http://www.marriott.com/hotels/travel/evnmc-armenia-marriott-hotel-yerevan/|website=marriott.com}}</ref><ref>{{cite book|last1=Karanian|first1=Matthew|last2=Kurkjian|first2=Robert|title=Edge of Time: Traveling in Armenia and Karabagh|url=https://archive.org/details/edgeoftimetravel0000kara|date=2002|publisher=Stone Garden Productions|isbn=9780967212029|page=[https://archive.org/details/edgeoftimetravel0000kara/page/78 78]|quote=The country's flagship hotel is still the massive Hotel Armenia, which faces Republic Square in the heart of the city. In 2003 the hotel will be renamed the Armenia Marriott Hotel Yerevan to reflect its new ownership.}}</ref>։ Ունի 380 սենյակ<ref>{{cite journal|title=Marriott|journal=Asian Hotel & Catering Times|date=2001|volume=26|page=7|quote=...the 380-room Armenia Marriott Hotel Yerevan.}}</ref>։ |- |<center>'''Կառավարության շենք № 2'''[[Պատկեր:Plaza de la República, Ereván, Armenia, 2016-10-03, DD 11.jpg|225x225փքս]]</center> |Շենքը կառուցվել է 1955 թվականին [[Սամվել Սաֆարյան (ճարտարապետ)|Սամվել Սաֆարյանի]], [[Ռաֆայել Իսրայելյան]]ի և [[Վարազդատ Արևշատյան]]ի նախագծով<ref name="arlis"/><ref name="arlis"/><ref>{{cite web|title=Սամվել Սաֆարյան վաստակավոր ճարտարապետ|url=http://www.archmuseum.am/?p=1780|website=archmuseum.am|publisher=[[Ալեքսանդր Թամանյանի անվան ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտ|Հայաստանի ճարտարապետության ազգային թանգարան-ինստիտուտ]]|language=|quote=...Կառավարական 2-րդ շենքը Երևանի Հանրապետության հրապարակում (համահեղինակներ՝ Ռ.Իսրաելյան, Վ.Արևշատյան)...|accessdate=2018 թ․ սեպտեմբերի 27|archive-date=2018 թ․ հունիսի 16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180616154829/http://www.archmuseum.am/?p=1780|dead-url=yes}}</ref><ref name="mfa"/>։ Առաջին հարկի պատուհանների վերևի ֆրիզն անավարտ է<ref name="armenianheritagehy">{{cite web|title=Շրջայց Երևանով. Հանրապետության հրապարակ|url=http://www.armenianheritage.org/hy/monument/Republicsquareexcavations/1325|website=armenianheritage.org|publisher=Armenian Monuments Awareness Project|language=}}</ref>։ 1996 թվականից մինչև 2016 թվականըշենքը պատկանել Արտաքին գործերի նախարարությանը<ref name="mfa">{{cite web|title=Պատմություն|url=http://www.mfa.am/en/history/|website=mfa.am|publisher=Հայաստանի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160804133228/http://www.mfa.am/en/history/|archivedate=օգոստոսի 4, 2016}}</ref>։ |- |<center>'''Հայաստանի փոստի կենտրոնական շենք''' [[Պատկեր:Yerevan Square of Republic.jpg|225x225փքս]]</center> |Շենքը կառուցվել է 1933 թվականից մինչև 1956 թվականը Մարկ Գրիգորյանի և Էդուարդ Սարապյանի նախագծով<ref name="arlis"/>։ Մինչև 2016 թվականը շենքում տեղակայված է եղել Հայաստանի տրանսպորտի և կապի նախարարությունը<ref name="armenianheritagehy"/>։ |- |} === Լենինի արձան === [[Պատկեր:Yerevan_Lenin_Square_1978_Soviet_stamp.png|մինի|Լենինի արձանը և Կառավարության շենքը, 1978 թվականի խորհրդային նամականիշ]] Խորհրդային առաջնորդ Վլադիմիր [[Լենինի հուշարձան (Երևան)|Լենինի յոթ մետրանոց արձանը]] հրապարակում կանգնեցվել է [[Սերգեյ Մերկուրով]]ի կողմից 1940 թվականի նոյեմբերի 24-ին<ref name="mediamax">{{cite web|title=Լենինի արձան` (ան)կենդանի պատմություն|url=http://www.mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/6339/|website=mediamax.am|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160804130911/http://www.mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/6339/|archivedate=օգոստոսի 4, 2016|language=hy|date=նոյեմբերի 27, 2012}}</ref><ref>{{cite web|title=Խոսող կոթողներ. Լենինի արձան|url=http://www.1tv.am/hy/news/2015/07/10/%D4%B1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6/19710|website=1tv.am|publisher=Public Television of Armenia|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160808084317/http://www.1tv.am/hy/news/2015/07/10/%D4%B1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6/19710|archivedate=օգոստոսի 8, 2016|language=hy|date=հուլիսի 10, 2015}}</ref>։ Արձանը տեղադրվել է տասնմեկ մետր բարձրություն ունեցող պատվանդանի վրա և ուղղված է եղել դեպի Ազգային պատկերասրահի ապագա շենքը։ Արձանը «շուտով ձեռք է բերել ճանաչում որպես հուշարձանային արվեստի մեծ ստեղծագործություն»։ Արձանը պատվանդանից հանվել է 1991 թվականի ապրիլի 13-ին՝ [[ԽՍՀՄ անկում|Խորհրդային Միության պաշտոնական փլուզման]] նախօրեին։ Արձանը «տեղադրել են բեռնատարի վրա և տարել կենտրոնական հրապարակով, ինչպես մեռածի մարմինը բաց դագաղում» մարդկանց ուրախ բացականչությունների ներքո<ref>{{cite book|last=Verdery|first=Katherine|title=What Was Socialism, and What Comes Next?|date=1996|publisher=Princeton University Press|isbn=9781400821990|page=[https://books.google.am/books?id=4wn3nucc3cIC&pg=PA232&dq=in+erevan+armenia+lenin%27s+statue 232]}}</ref>։ Ներկայում արձանը գտնվում է Ազգային պատկերասրահի բակում։ Պատվանդանը հրապարակում մնացել է մինչև 1996 թվականը, ինչից հետո ապամոնտաժվել է։ === Փոփոխություններ === Տեր-Ղազարյանը գրել է. «Լենինի արձանի ապամոնտաժումը խախտել է տարածքի հավասարակշռությունը։ Այն դատարկ տեղի համար, որտեղ նախկինում կանգնած էր Լենինը, առաջարկվել են բազմաթիվ տարբերակներ, սակայն նրանցից ոչ մեկը հաջողված չէր»{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=583}}։ 2000 թվականի դեկտեմբերի 31-ին պատվանդանի տեղում տեղադրվել է քսանչորս մետրանոց խաչ՝ լուսավորված փոքր լամպերով։ Տեղադրումն ավարտվել է 2001 թվականի նախօրեին, երբ Հայաստանի և [[հայ առաքելական եկեղեցի]]ն տոնել է քրիստոնեության ընդունման 1700-ամյակը։ Խաչը լուսավորվել է 1700 լամպերով և մնացել տոնակատարության կենտրոնական խորհրդանիշն ամբողջ տարվա ընթացքում։ Տոնակատարությունների ավարտին՝ 2001 թվականի վերջին, խաչն ապամոնտաժվել էր։ Քանի որ դա ժամանակավոր նախագիծ էր, դրա տեղադրումը և ապամոնտաժումը մեծ աղմուկ չեն առաջացրել{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=584}}։ 2004 թվականի փետրվարին դատարկ տեղում դրվել է հեռուստատեսային էկրան, որով ցուցադրվել են ապրանքների և կազմակերպությունների գովազդներ<ref>{{cite news|last=Tuayeva|first=Salima|title=From Vladimir to Video: Action movies replace a stoic dictator in Republic Square|url=http://archives.armenianow.com/2004/february06/features/square/|work=ArmeniaNow|date=փետրվարի 6, 2004}}</ref>։ Էկրանը հանվել է 2006 թվականին{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=584}}։ === Առաջարկներ === Հայաստանում մի քանի անգամ անցկացվել են նախագծերի մրցույթներ՝ նպատակ ունենալով լրացնել այն տեղը, որտեղ նախկինում եղել է Լենինի արձանը։ Տարածված է եղել [[Սասունցի Դավիթ (արձան, Երևան)|Սասունցի Դավթի արձանը]] Հանրապետության հրապարակ տեղափոխելու գաղափարը։ Ինչպես արտահայտվել է Դիանա Տեր-Ղազարյանը, [[Սասնա ծռեր|հայկական էպոսի]]՝ ապաքաղաքական բնույթ ունեցող հերոսն անվտանգ ընտրություն է։ Սակայն, ինչպես նա գրել է 2013 թվականին, իր ներկայիս տեղից արձանի տեղափոփումը «քիչ հավանական է»{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=585}}։ === Շատրվաններ === Մի ամբողջ տարի երգող շատրվանները չեն աշխատել և կրկին բացվել են [[2007 թվական]]ի սեպտեմբերին՝ ֆրանսիական Aquatique Show International ընկերության կողմից կատարված վերանորոգումից հետո<ref name="mediamax fountains">{{cite news|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն|url=http://www.mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|work=mediamax.am|agency=Mediamax|date=ապրիլի 3, 2013|language=hy}}</ref>։ Շատրվանների նորացման համար ծախսվել է շուրջ 1,4 միլիոն [[եվրո]]<ref>{{cite news|title=Հրապարակում ջրային հրավառություն է լինելու|url=https://www.aravot.am/2007/06/25/327733/|work=[[Առավոտ (օրաթերթ)|Առավոտ]]|date=հունիսի 25, 2007|language=}}</ref><ref>{{cite news|title=Երևանի Հանրապետության հրապարակի շատրվանները կգործարկվեն մինչև նոյեմբերի 1֊ը|url=https://armenpress.am/arm/news/446787|agency=[[Արմենպրես]]|date=սեպտեմբերի 27, 2007|language=}}</ref>։ === Տոնածառ === Ամեն տարի, սկսած 1950 թվականի դեկտեմբերից, ձմեռային տոներից առաջ հրապարակում տեղադրվում է տոնածառ<ref>{{cite news|title=Ամանորը և տոնածառը Երևանում` կենդանի պատմություն|url=http://www.mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/6544/|work=mediamax.am|agency=Mediamax|date=դեկտեմբերի 26, 2012|language=hy}}</ref>։ [[Պատկեր:Yerevan_Republic_Square_pulpulak.jpg|մինի|200x200փքս|Երևանի Հանրապետության հրապարակի Յոթնաղբյուր ցայտաղբյուր]] === Ցայտաղբյուր === Յոթնաղբյուր [[ցայտաղբյուր]]ը տեղակայված է [[Հայաստանի պատմության թանգարան|Պատմության թանգարանի]] շենքի մոտ։ Այն բաղկացած է յոթ ոչ մեծ ցայտաղբյուրներից, այդ պատճառով էլ կոչվում է Յոթ աղբյուր։ Ցայտաղբյուրը տեղադրվել է 1965 թվականին և վերանորոգվել 2010 թվականին<ref name="mediamax fountains"/>։ Յոթնաղբյուրի 12 անցքերից յուրաքանչյուրի մեջտեղում կա մեկ հայերեն տառ։ «Ա» տառի վերևի զարդի մեջ մակագրված է «անուշ լինի»։ Ցայտաղբյուրի կենտրոնական մասում խաչ է գծված, որի անկյուններում չորս լեզվով գրված է «Երևան Երևանից»։ Հայերեն մակագրությունը նայում է դեպի հարավ, որով էլ կողմնորոշվելով կարեի է իմանալ հյուսիսը, արևելքը, արևմուտքը<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ == Դեպքեր և միջոցառումներ == === Շքերթներ === Խորհրդային ժամանակաշրջանում ամեն տարի հրապարակում անցկացվել են շքերթներ մայիսի 1-ին ([[Մայիսի 1 (տոն)|Աշխատանքի օր]]), մայիսի 9-ին ([[Հաղթանակի օր]] մինչև 1969 թվականը<ref name="mediamax"/>) և նոյեմբերի 7-ին ([[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյանն հեղափոխության օր]])։{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=582}}<ref name="mediamax"/>։ Խորհրդային Հայաստանի ղեկավարները կանգնել են բեմի վրա Լենինի արձանի մոտ{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=582}}։ Վերջին անգամ այդ շքերթներն անցկացվել են 1988 թվականին<ref name="mediamax"/>։ Հայաստանի անկախության առթիվ հրապարակում սեպտեմբերի 21-ին մի քանի անգամ անցկացվել են ռազմական շքերթներ, այդ թվում՝ 1996 (5-րդ տարեդարձ)<ref>{{cite news|title=Զորահանդես. 7 տարվա ընթացքում ոչ մի նոր տեխնիկա|url=https://a1plus.am/hy/article/15129|agency=[[Ա1+]]|date=սեպտեմբերի 21, 2006|quote=...1996 և 1999 թվականների զորահանդեսների...}}</ref>,, 1999 (8-րդ տարեդարձ)<ref>{{cite news|title=Armenia Marks Independence Anniversary With Military Parade|url=http://asbarez.com/41176/armenia-marks-independence-anniversary-with-military-parade/|work=[[Ասպարեզ (թերթ)|Ասպարեզ]]|date=սեպտեմբերի 21, 1999}}</ref>, 2006 (15-րդ տարեդարձ)<ref>{{cite news|title=Հանրապետության հրապարակում անցկացվեց զորահանդես` նվիրված ՀՀ անկախության 15րդ տարեդարձին|url=https://armenpress.am/arm/news/432301|agency=[[Արմենպրես]]|date=սեպտեմբերի 21, 2006}}</ref><ref>{{cite news|title=Military parade is over in Yerevan: Armenian tricolor in the sky and 15 artillery salvos (photo report)|url=http://www.regnum.ru/english/708702.html|agency=REGNUM News Agency|date=սեպտեմբերի 21, 2006|deadurl=bot: unknown|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090525023017/http://www.regnum.ru/english/708702.html|archivedate=2009 թ․ մայիսի 25|df=}}</ref>, 2011 (20-րդ տարեդարձ)<ref>{{cite news|last1=Danielyan|first1=Emil|title=Armenia Parades Military Might On Independence Day|url=https://www.azatutyun.am/a/24335604.html|work=azatutyun.am|agency=Radio Free Europe/Radio Liberty Armenian Service|date=սեպտեմբերի 21, 2011}}</ref>, 2016 (25-րդ տարեդարձ) թվականներին<ref>{{cite news|title=Military Parade Highlights Independence Day Celebrations in Armenia|url=http://asbarez.com/155085/armenia-marks-25th-anniversary-of-independence-with-military-parade/|work=[[Ասպարեզ (թերթ)|Ասպարեզ]]|date=սեպտեմբերի 21, 2016}}</ref>։ === Համերգներ === 2006 թվականի սեպտեմբերի 30-ին Հանրապետության հրապարակում համերգ է տվել ֆրանսիացի հայազգի երգիչ [[Շառլ Ազնավուր]]ը<ref>{{cite web|title=Charles Aznavour’s concert in Armenia|url=http://repatarmenia.org/eng/may-12-charles-aznavours-concert-in-armenia/|website=repatarmenia.org|publisher=Repat Armenia Foundation|accessdate=2018 թ․ հոկտեմբերի 2|archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 2|archive-url=https://web.archive.org/web/20161002103500/http://repatarmenia.org/eng/may-12-charles-aznavours-concert-in-armenia|dead-url=yes}}</ref>։ 2015 թվականի ապրիլի 23-ին ամերիկյան [[System of a Down]] ռոք խումբը, որի բոլոր մասնակիցները հայկական ծագում ունեն, իրենց առաջին համերգն են անցկացրել Հայաստանում՝ Հանրապետության հրապարակում։ Անվճար համերգը նվիրվել է [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանության]] 100-ամյա տարելիցին։ Համերգին ներկա են եղել հազարավոր ունկնդիրներ<ref>{{cite news|last1=Westcott|first1=Lucy|title=System of a Down's Pilgrimage to Commemorate the Armenian Genocide|url=http://europe.newsweek.com/system-down-pilgrimage-commemorate-armenian-genocide-324211?rm=eu|work=Newsweek|date=ապրիլի 23, 2015}}</ref><ref>{{cite news|title=Watch System of a Down's First Ever Armenian Show|url=https://www.rollingstone.com/music/videos/system-of-a-down-armenia-live-stream-20150423|work=Rolling Stone|date=ապրիլի 23, 2015}}</ref><ref>{{cite news|title=Tankian’s Message: SOAD vocalist speaks to crowd on Genocide during concert in Yerevan|url=https://www.armenianow.com/genocide/62784/armenia_genocide_concert_serj_tankian_system_of_a_down|work=ArmeniaNow|date=ապրիլի 24, 2015|access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 2|archive-date=2018 թ․ հունիսի 16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180616103804/https://www.armenianow.com/genocide/62784/armenia_genocide_concert_serj_tankian_system_of_a_down|dead-url=yes}}</ref>։ 2017 թվականի հունիսի 8-ին հրապարակում անցկացվել է անվճար համերգ ռուս հիփ-հոփ արտիստ [[Տիմատի]]ի կողմից։ Համերգին ներկա էր ավելի քան 40000 մարդ<ref>{{cite news|title=Տիմատիի բացօթյա համերգին Երևանում ավելի քան 40.000 հանդիսատես էր հավաքվել|url=http://panarmenian.net/m/arm/news/241497|agency=PanARMENIAN.Net|date=հունիսի 9, 2017|language=hy}}</ref>։ === Քաղաքական ցույցեր === ==== Խորհրդային ժամանակաշրջան ==== 1965 թվականի ապրիլի 24-ին Հանրապետության հրապարակում և Հայաստանի այլ քաղաքներում տեղի են ունեցել զանգվածային ցույցեր՝ նվիրված Հայոց ցեղասպանության 50-ամյակին<ref>{{cite book|last1=Malkasian|first1=Mark|title=Gha-ra-bagh!: The Emergence of the National Democratic Movement in Armenia|date=1996|publisher=Wayne State University Press|isbn=9780814326046|page=[https://books.google.am/books?id=aRJJ9qs6PeQC&pg=PA76&lpg=PA76&dq=They+were+also+among+the+university+students+who+skipped+classes 76]|quote=They were also among the university students who skipped classes on 24 April 1965, marching instead toward Yerevan's Lenin Square...}}</ref><ref>{{cite book|last1=Petrone|first1=Karen|title=The Great War in Russian Memory|date=2011|publisher=Indiana University Press|isbn=9780253001443|page=[https://books.google.am/books?id=5yKphQtTe0kC&pg=PA288&dq=erevan+lenin+square 288]}}</ref><ref>{{cite book|last1=Lieberman|first1=Benjamin|title=The Holocaust and Genocides in Europe|date=2013|publisher=A&C Black|isbn=9781441194787|page=[https://books.google.am/books?id=ySFMAQAAQBAJ&pg=PA213&dq=erevan+lenin+square 213]|quote=On the fiftieth anniversary of the Armenian Genocide thousands gathered in Lenin Square in the Yerevan...}}</ref>։ 1974 թվականի հունվարին [[Ազգային միացյալ կուսակցություն|Հայաստանի ազգային միացյալ կուսակցություն]] ընդհատակյա կազմակերպության անդամ Ռազմիկ Զոհրաբյանն այրել է Լենինի դիմանկարը՝ բողոքելով տոտալիտար խորհրդային իշխանության դեմ<ref>{{cite book|last=Payaslian|first=Simon|authorlink=|title=The Political Economy of Human Rights in Armenia: Authoritarianism and Democracy in a Former Soviet Republic|date=2011|publisher=I.B. Tauris|isbn=9780857731692|page=[https://books.google.am/books?id=nqv3AgAAQBAJ&pg=PA87&dq=razmik+zohrapyan+january+1974+lenin+republic+square 87]|quote=In January 1974, Razmik Zohrapyan, a member of the NUP, burned Lenin‖s picture in Lenin Square (now Republic Square) in protest of Soviet totalitarian rule.}}</ref>։ ==== Անկախ Հայաստան ==== [[Պատկեր:Demonstration,_Republic_Sq._Yerevan,_Apr_20,_2018.jpg|մինի|Ցույց Հանրապետության հրապարակում 2018 թվականի ապրիլի 20-ին]] [[2008 թվական]]ի նախագահական ընտրություններից հետո նորընտիր նախագահ [[Սերժ Սարգսյան]]ը Հանրապետության հրապարակում անցկացրել է իր 60.000-70.000 «պոտենցիալ կողմնակիցների» միտինգ, որոնք ավտոբուսներով բերվել են [[Երևան]]ի բոլոր վարչական շրջաններից և [[Հայաստան]]ի տարբեր մարզերից։ Նրանցից շատերը գնացել են [[Ազատության հրապարակ (Երևան)|Ազատության հրապարակ]], որտեղ տեղի է ունեցել [[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]]ի կողմնակիցների ցույցը<ref>{{cite web|last1=Pennington|first1=Joseph|title=LTP AND SARGSIAN HOLD DUELING RALLIES; LTP WINS HANDS DOWN|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/08YEREVAN164_a.html|website=[[WikiLeaks]]|publisher=Embassy of the United States, Yerevan|date=փետրվարի 28, 2008}}</ref>։ [[Մարտ]]ին՝ ցույցի բռնի ցրումից հետո, տարածքը ժամանակավորապես շրջապատվել է Հայաստանի [[Զինված ուժեր]]ի կողմից<ref>{{cite news|last1=Tavernise|first1=Sabrina|authorlink1=|title=Emergency Order Empties Armenian Capital’s Streets|url=https://www.nytimes.com/2008/03/03/world/europe/03armenia.html?_r=0|work=The New York Times|date=մարտի 3, 2008|quote=By Sunday night, military units moved in, taking up position at places like the government buildings at Republic Square.}}</ref>։ [[2012 թվական]]ի [[Մայիսի 4|մայիսի 4-ին]] [[Հայաստանի հանրապետական կուսակցություն|ՀՀԿ]] համագումարի և Հանրապետության հրապարակում խորհրդարանական ընտրությունների նախօրեին տեղի ունեցած համերգի ժամանակ պայթել են ջրածնով լցված տասնյակ փուչիկներ։ Առնվազն 144 մարդ վիրավորվել է<ref>{{cite news|title=Vote 2012: Accident at RPA rally causes 144 injuries|url=https://www.armenianow.com/vote_2012/37822/explosion_election_campaign_republic_square|work=ArmeniaNow|date=մայիսի 4, 2012|access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 27|archive-date=2018 թ․ նոյեմբերի 16|archive-url=https://web.archive.org/web/20181116131943/https://www.armenianow.com/vote_2012/37822/explosion_election_campaign_republic_square|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|last1=Stepanian|first1=Ruzanna|last2=Shoghikian|first2=Hovannes|title=Scores Injured As Balloon Blasts Spark Chaos At Armenian Election Rally|url=https://www.azatutyun.am/a/24570350.html|work=azatutyun.am|agency=Radio Free Europe/Radio Liberty Armenian Service|date=մայիսի 4, 2012}}</ref>։ Ապրիլի 17-23-ն ընկած հատվածում Հանրապետության հրապարակում տեղի է ունեցել զանգվածային բողոքի ակցիա [[Սերժ Սարգսյան]]ի վարչապետ ընտրվելու կապակցությամբ։  [[Ապրիլի 22|Ապրիլի 22-ին]] ընդդիմության առաջնորդ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ի ձերբակալման օրը, ոստիկանության զորքերը դուրս են բերվել հրապարակ։ Տասնյակ ցուցարարներ ձերբակալվել են<ref>{{cite news|title=Armenian Protesters Detained At Yerevan's Central Square|url=https://www.rferl.org/a/armenia-protests-republic-square/29185401.html|agency=Radio Free Europe/Radio Liberty|date=ապրիլի 22, 2018}}</ref><ref>{{cite news|title=Կառավարության դիմաց ոստիկանությունը մեծ ուժեր է կենտրոնացրել. բերման ենթարկեցին մի քանի ցուցարարի|url=https://news.am/arm/news/447688.html|work=news.am|date=ապրիլի 22, 2018}}</ref>։ Երեկոյան շուրջ 120 հազար ցուցարարներ դուրս են եկել հրապարակ և հարակից փողոցներ<ref>{{cite news|last1=Kucera|first1=Joshua|title=Armenian opposition leader arrested, but protesters rally|url=https://eurasianet.org/s/armenian-opposition-leader-arrested-but-protesters-rally|work=eEurasianet|date=ապրիլի 22, 2018}}</ref>։ Հաջորդ օրը՝ [[Ապրիլի 23|ապրիլի 23-ին]]՝ [[Սերժ Սարգսյան]]ի հրաժարականից հետո, Հանրապետության հրապարակը դարձել է զանգվածային տոնակատարությունների կենտրոն<ref>{{cite news|last1=Navasardian|first1=Boris|title=Armenia looks to the future as protesters celebrate resignation of Prime Minister Serzh Sargsyan|url=https://www.independent.co.uk/news/armenia-protests-resignation-prime-minister-serzh-sargsyan-nikol-pashinyan-a8319091.html|work=The Independent|date=ապրիլի 23, 2018|access-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 27|archive-date=2018 թ․ ապրիլի 24|archive-url=https://web.archive.org/web/20180424050539/https://www.independent.co.uk/news/armenia-protests-resignation-prime-minister-serzh-sargsyan-nikol-pashinyan-a8319091.html|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Thousands Celebrate As Armenia's Longtime Ruler Sarkisian Steps Down|url=https://www.rferl.org/a/armenia-fresh-protests-sarkisian-yerevan-pashinian/29186416.html|agency=RFE/RL|date=ապրիլի 23, 2018}}</ref>։ [[Ապրիլի 24|Ապրիլի 24-ին]]՝ [[Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր|Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը]], տասնյակ ցուցարարներ մաքրել են հրապարակը և հարակից փողոցները<ref>{{cite news|last1=Ghazaryan|first1=Diana|title=Yerevan's Republic Square: Protest Epicenter Gets Citizen Clean-Up|url=http://hetq.am/eng/news/87957/citizens-of-armenia-are-cleaning-republic-square-and-its-surroundings-after-the-rallies.html|work=Hetq Online|date=ապրիլի 24, 2018|access-date=2018-09-27|archive-date=2018-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20180616104003/http://hetq.am/eng/news/87957/citizens-of-armenia-are-cleaning-republic-square-and-its-surroundings-after-the-rallies.html|dead-url=yes}}</ref>։ === Այլ դեպքեր === 1968 թվականին Հանրապետության հրապարակում մեծ շուքով նշվել է Երևանի հիմնադրման 2750-ամյակը{{sfn|Ter-Ghazaryan|2013|p=582}}։ 2016 թվականի հունիսի 25-ին Հռոմի պապ [[Ֆրանցիսկոս (Հռոմի պապ)|Ֆրանցիսկոս]]ը և [[Գարեգին Բ]]-ն Հանրապետության հրապարակում կատարել են [[Էկումենյան շարժում|էկումենյան]] աղոթք<ref>{{cite web|title=Ecumenical Prayer Vigil for Peace: Address of the Holy Father|url=http://w2.vatican.va/content/francesco/en/speeches/2016/june/documents/papa-francesco_20160625_armenia-incontro-ecumenico.html|website=vatican.va|publisher=Holy See|location=Yerevan, Republic Square|date=հունիսի 25, 2016}}</ref><ref>{{cite news|title=Pope Francis Holds Ecumenical Service at Yerevan’s Republic Square|url=http://armenianweekly.com/2016/06/26/pope-francis-republic-square/|work=Armenian Weekly|date=հունիսի 26, 2016}}</ref>, որին ներկա է եղել շուրջ 50,000 մարդ<ref>{{cite news|last1=Povoledo|first1=Elisabetta|title=Pope Francis to Armenians: Seek Peace, but Never Forget Genocide|url=https://www.nytimes.com/2016/06/26/world/europe/pope-francis-to-armenians-seek-peace-but-never-forget-genocide.html|work=[[The New York Times]]|date=հունիսի 25, 2016}}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed"> Պատկեր:2014 Erywań, Hotel Armenia Marriot (02).jpg|Արմենիա Մարիոթ հյուրանոցը Պատկեր:Yerevan square by Rita W.jpg|Տարածքային կառավարման նախարարության շենքը Պատկեր:Yerevan post office.jpg|Տրանսպորտի և կապի նախարարության շենքը Պատկեր:2014 Erywań, Budynek Ministerstwa Spraw Zagranicznych Armenii (01).jpg|Արտաքին գործերի և էներգետիկայի նախարարության շենքերը Պատկեր:Armenia Museum of Art and History.jpg|[[Հայաստանի Պետական Պատկերասրահ|Հայաստանի ազգային պատկերասրահի]] և [[Երևանի պատմության թանգարան]]ի շենքը Պատկեր:Երևանի հրապարակը 20րդ դ. սկզբին.jpg|Հրապարակը 20-րդ դարի սկզբին </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == *{{cite journal|last=Ter-Ghazaryan|first=Diana K.|title="Civilizing the city center": symbolic spaces and narratives of the nation in Yerevan's post-Soviet landscape|journal=Nationalities Papers|date=2013|volume=41|issue=4|pages=570–589|doi=10.1080/00905992.2013.802766|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00905992.2013.802766?journalCode=cnap20|ref={{sfnRef|Ter-Ghazaryan2013}}}} *{{cite book|last=Ավետիսյան|first=Կամսար|authorlink=Կամսար Ավետիսյան|title=Հայրենագիտական էտյուդներ|date=1979|publisher=Սովետական գրող|location=Yerevan|pages=72–81|url=http://armenianhouse.org/avetisyan/soviet-yerevan.html|language=|chapter=Երևանի ընդհանուր նկարագիրը|ref={{sfnRef|Avetisyan1979}}}} *{{cite journal|last=Տիգրանյան|first=Էդմոնդ|title=Երևանի Վ. Ի. Լենինի անվան հրապարակի քաղաքաշինական ասպեկտները|journal=Լրաբեր հասարակական գիտությունների|date=1985|issue=9|pages=24–29|url=http://lraber.asj-oa.am/5456/|language=|ref={{sfnRef|Tigranian1985}}|access-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 4|archive-date=2018 թ․ հունվարի 13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180113150159/http://lraber.asj-oa.am/5456/|dead-url=yes}} == Արտաքին հղումներ == * [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=11 Հանրապետության հրապարակը avproduction.am կայքում] * {{Cite web |url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/ |title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am |date=2019-09-04 |website=web.archive.org |accessdate=2022-07-22}} {{ՀՀ ՊՄԱՀ|1.6/96}} {{Երևանի հրապարակներ}} {{ՎՊԵ|Republic Square of Yerevan}} {{ՀՀՀ|articl=[http://hy.wikisource.org/wiki/Էջ։ Հայկական_Համառոտ_Հանրագիտարան․_Հ_տառով_հոդվածները.djvu/264 Հանրապետության հրապարակ]}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=563}} [[Կատեգորիա:Հրապարակներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ճարտարապետական հուշարձաններ նամականիշների վրա]] crnyr4jgjtxiq6cz5k73ssj9xe7qsae 4 19202 8473892 8470415 2022-07-22T19:02:28Z Beko 1511 wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Վիքիպեդիա:Ադմինիստրատորների տեղեկատախտակ/Արխիվ/%(year)d |algo = old(60d) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |minthreadsleft = 0 }} {{Ադմինիստրատորների տեղեկատախտակ}}{{-}} Ադմինիստրատորներին ուղղված ցանկացած հարցով և հայտով կարող եք դիմել այս էջում։ Էջը հսկվում է ադմինիստրատորների կողմից, և ձեր հարցը ուշադրության կարժանանա առաջին հնարավորության դեպքում։ {{Հայերեն Վիքիպեդիայի ադմիններ}} __TOC__ __NEWSECTIONLINK__ {{Դյուրանցում|[[ՎՊ:ԱՏ]]}} == To All Armenian Wikipeidan == Please Inform All Armenian Wikipedians to protect Articles about Armenia and Armenians in English Wikipedia Cyberattack happened Pan Turks and Azeris attack to Articles about Armenia and Armenians For example https://en.wikipedia.org/wiki/Armenia%E2%80%93United_States_relations They Change Armenia Flag with LGBT Flag Please inform to All Armenian Wikipedians to protect Articles about Armenia and Armenians [[User:Luckie Luke|<font color="orange">Luckie Luke</font>]] ([[User talk:Luckie Luke|<font color="orange">Talk</font>]]) Բարև ձեզ։ Մենք ունենք էջ, որը ջնջվել է, չի պահպանվել նաև էլ.փոստը։ Կարող ենք վերականգնել էջը` փոխելով էլ.փոստը։ Նախապես շնորհակալություն։ Էլ.փոստ եմ թողնում կապվելու համար sukiasyantaguhi@gmail.com == IP-ի արգելափակում == Հարգելի ադմինները, խնդրեմ նայել [[Մասնակցի քննարկում:ԱՐԱՐ Երգչախումբ|այս վերջին]] քննարկումը։ Մասնակիցը ցանկանում է նոր անունով գրանցվել, բայց կարծես չի ստացվում։--[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 17:30, 27 հունվարի 2022 (UTC) :Պատասխանել եմ քննարկման էջում։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 17:51, 27 հունվարի 2022 (UTC) == Քարտեզներ == Հարգելի ադմիններ, ողջույններ։ Խնդրում եմ ուշադրություն դարձնել շուրջ մեկ տարի առաջ կատարված այս խմբագրմանը [https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%BC%D6%85%D6%80%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&diff=prev&oldid=7595060]: Մասնակիցը Արցախի հայերեն քարտեզը փոխարինել է ադրբեջաներեն տեղանուններից բաղկացած քարտեզով։ Հաշվի առնելով, որ սա հայերեն Վիքիպեդիա է, պետք է հայերեն տեղանունները գերակա դիրք ունենան։ Ճիշտ է այդ քարտեզը վիզուալ ավելի լավ է պատկերում իրավիճակային դրվագները, բայց դա չի նշանակում, որ պետք է այդ քարտեզը տեղադրել, պետք է հայերեն համարժեք քարտեզ ստեղծել։ Շնորհակալություն։ ---[[Մասնակից:Ankax Hayastan|Հայորդի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ankax Hayastan|քննարկում]]) 18:51, 28 հունվարի 2022 (UTC) Շնորհակալություն դիտարկման համար, գուցե խմբագիրներից մեկը կարողանա ստեղծել ավելի հարմար քարտեզ (նախկինում քարտեզներով զբաղվող մասնակիցները հիմա չեն խմբագրում), իսկ մինչ այդ թող մնա հայերենը։ --[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 10:52, 30 հունվարի 2022 (UTC) == Sophy Abrahamyan մասնակցի գործողություններ == Հարգելի' ադմիններ, կխնդրեմ հետևեք [[Մասնակցի քննարկում:Sophy Abrahamyan|այստեղ]] բացածս քննարկմանը։--[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 10:23, 30 հունվարի 2022 (UTC) Հավանաբար Հայերեն Վիքիպեդիայի ադմինները կարող են միայն զգուշացնել Վիքիպահեստ բեռնվող նկարների վերաբերյալ։ Դրանից առաջ նկարը բեռնվելէր այստեղ, ես եմ առաջարկել բեռնել Վիքիպահեստ, բայց նշել եմ, որ այն պետք է լինի իր լուսանկարը։ Կարծում եմ՝ կանոնների չիմացության հարց է, ոչ թե միտումնավոր։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 10:56, 30 հունվարի 2022 (UTC) :Արմեն ջան, եթե գտնում ես հեղինակային իրավունքի հարց կա, ապա կարող ես ջնջման առաջարկել հենց Վիքիպահեստում։ Այստեղ ադմինները չեն կարող արգելափակել Վիքիպահեստում լուսանկար ներբեռնելու համար։ Ուրիշ հարց է, որ մասնակցին կարելի է զգուշացում տալ, որ ՀՎՊ-ի հոդվածներում այդ լուսանկարները չօգտագործի, բայց ավելի տրամաբանական է հենց Վիքիպահեստում այդ հարցը կարգավորել։ Իհարկե նախ պետք է ճշտել արդյո՞ք մասնակիցը կապ ունի լուսանկարի հետ, արդյո՞ք ինքն է լուսանկարել, կամ թույլատրություն ստացել է կամ այդ կայքում ինչ կարգավիճակով է լուսանկարը հրապարակվել և այլն։ ...[[Մասնակից:Ankax Hayastan|Հայորդի]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ankax Hayastan|քննարկում]]) 18:49, 30 հունվարի 2022 (UTC) ::Հարգելի' [[Մասնակից:Ankax Hayastan]], ես տեղյակ եմ այդ ընթացակարգից, դրա համար նշել եմ, որ ''եթե ադմին են նաև Վիքիպահեստում'', կխնդրեմ ջնջել։ Եթե մտնեք այդ լուսանկարներից ցանկացածը կտեսնեք, որ հեղինակը որևէ կապ չունի լուսանկարի հետ, բեռնել է ազատ արտոնագրով, հեղինակը նշել է՝ անհայտ, կայքն էլ նշել, թե որտեղից է քաշել։ Այնպես որ այդտեղ ուսումնասիրելու հավելյալ բան չկա։ P.S. Մասնակցին խնդրել եմ ինքը ջնջման ներկայացնի, այլապես ես կանեմ։ --[[Մասնակից:Armenmir|Armen]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 06:27, 31 հունվարի 2022 (UTC) == Հոդվածի վերնագրի տեխնիկական հարց == Հարգելի ադմինիստրատորներ, [[Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ (1918)]] հոդվածը անհրաժեշտ է վերանվանել [[Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ]], քանի որ այդ անունով մեկ այլ կռիվ կարծես թե չի եղել, հետևաբար իմաստ չկա փակագծերում տարեթիվը նշել։ Ինքս չեմ կարող անել, քանի որ Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ անունով էջ արդեն գոյություն ունի վերահղվում է Ղարաքիլիսայի ճակատամարտ (1918) հոդվածին։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:58, 31 հունվարի 2022 (UTC) :: {{Արված է}}։ --[[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 12:00, 31 հունվարի 2022 (UTC) :::Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 12:03, 31 հունվարի 2022 (UTC) == Նվազագույն ծավալի հոդվածների վերաբերյալ == Հարգելի ադմինիստրատորներ, անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/212.73.65.135 այս ԱյՓից] կատարվող խմբագրումներին։ Մասնակիցը ստեղծում է իսկապես կարևոր հոդվածներ (որպես աղբյուր կարծես թե ՀՍՀ-ն է վերցնում), սակայն դրանցից շատերը 3000 բայթից քիչ ծավալ ունեն։ Որպեսզի չխախտվի Հայերեն Վիքիպեդիայի կանոնակարգը, անհրաժեշտ է ինչ-որ քայլ կատարել։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 08:08, 22 փետրվարի 2022 (UTC) :Հայերեն Վիքիպեդիայի օրենքներով կարելի է կարճ հոդված գրել՝ մինչև 3000 բայթ, եթե հոդվածը կարևոր է, բայց որևէ տեղ այլ աղբյուրներ չկան, ու հնարավոր չէ աղբյուրներով հաստաված նյութ ավելացնել։ Տվյալ դեպքում աղբյուրները պիտակվում են որպես կարճ, ու եթե մեկ շաբաթվա ընթացքում տեքստը չի ավելացվում, ապա ջնջվում են։ Եթե ինչ-որ հոդված կարճ լինելու դեպքում չի պիտակվել, ապա կարող եք պիտակել և այն մեկ շաբաթից ավելի չի մնա Վիքիպեդիայում, եթե չուղղվի։--[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 08:26, 22 փետրվարի 2022 (UTC) == Հոդվածի ձուլում == Ունենք Չափնի (Շահումյանի շրջան) և Չափնի (Արցախ) հոդվածներ։ Ես ձուլեցի 2021 թվականին գրված հոդվածը 2019 թվականին գրվածին։ Սակայն ունենք վերնագրի խնդիր, այն է՝ հոդվածի վերնագիրը պետք է լինի ոչ թե Չափնի (Արցախ), այլ ընդունված ձևով՝ Չափնի (Շահումյանի շրջան)։ Ուստի անհրաժեշտ է [[Չափնի (Արցախ)]] հոդվածը վերանվանել [[Չափնի (Շահումյանի շրջան)]]-ի, որն արդեն գոյություն ունի։ Մի խոսքով զուտ տեխնիկական հարց է։ Իսկ ինչո՞ւ Չափնի (Շահումյանի շրջան), այլ ոչ թե Չափնի։ Որովհետև Սյունիքի մարզում ևս կա այդ անունով հոդված։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 09:41, 11 Մայիսի 2022 (UTC) Դատարկ էջը ջնջեցի, կարող եք տեղափոխել։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 10:08, 11 Մայիսի 2022 (UTC) :Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 10:19, 11 Մայիսի 2022 (UTC) === Հոդվածի ձուլում 2 === [[Խրխափոր]] և [[Խարխափուտ]] հոդվածները ձուլեցի, քանի որ դրանք նույն բնակավայրի մասին են։ Հոդվածը պետք է ունենա Խարխափուտ վերնագիրը, այլ ոչ թե Խրխափոր, քանի որ Արցախի Հանրապետության պետական թղթերում, դրանց հղում տրված բնակավայրերի մասին հեղինակավոր գրքում Խարխափուտ է գրված։ Խրխափորն ավելի հին անուն է կարծես (շատ չեմ ուսումնասիրել, որ հստակ ասեմ) և օգտագործվում է առավելապես պատմամշակութային ուղղվածություն ունեցող հեղինակավոր գրքում։ Ես ձուլել եմ հոդվածները, որքանով որ առկա բովանդակությունը թույլ էր տալիս, բայց մի տեխնիկական խնդիր կա։ Խրխափոր հոդվածն ավելի շուտ է գրված (2021-06-02), քան Խարխափուտը (2021-07-06), ուստի, ըստ ընդունված կարգի, պետք է հոդվածի բովանդակությունը թողնել ավելի շուտ գրված էջում (Խրխափորում), բայց վերնագիրը դարձնել Խարխափուտ։ Այսքան մանրամասն գրեցի, որպեսզի փոփոխություն կատարող ադմինի համար հստակ լինի պատճառաբանությունը։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:13, 27 Մայիսի 2022 (UTC) {{արված է}}--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 17:03, 27 Մայիսի 2022 (UTC) ::Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 07:43, 28 Մայիսի 2022 (UTC) == Զանգվածային սխալներ == Հարգելի՛ ադմիններ, խնդրում եմ ուշադրություն դարձնել {{user|Զոր Ջան}}-ի ստեղծած զանգվածային հոդվածներին, որոնք մեքենայական թարգմանության նմուշներ են։ Մի քանի անգամ զգուշացվել է այդ մասին, բազմաթիվ հոդվածներ պիտակվել են կամ տեղափոխվել սևագրություն, սակայն կրկին վերստեղծվել են աննշան փոփոխություններով։ Փորձելու համար թարգմանած որոշ հոդվածների բնօրինակներ նայել եմ ավտոմատ թարգմանչով, նույնական են իր ստեղծածների հետ։ --[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 08:14, 30 Մայիսի 2022 (UTC) :Բարև ձեզ, կարող եք էջի անուները ա՞սեք։ [[Մասնակից:Զոր Ջան|Զոր Ջան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Զոր Ջան|քննարկում]]) 09:34, 30 Մայիսի 2022 (UTC) ::@[[Մասնակից:Զոր Ջան|Զոր Ջան]], հոդվածները ձեր քննարկման էջում դրված են։ --[[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 18:52, 30 Մայիսի 2022 (UTC) :::[[Մասնակից:Զոր Ջան|Զոր Ջան]], բացածս բոլոր հոդվածները մեքենայական թարգմանության օրինակ էին և ենթակա արագ ջնջման, բոլո՞րը նշեմ։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 19:31, 30 Մայիսի 2022 (UTC) <br>Հարգելի՛ ադմիններ, մասնակցի ստեղծած հոդվածները խառը նայում եմ, բոլորում նույն պատմությունն է։ Հոդվածների թիվը գրեթե 200-ն է, մեքենայական թարգմանությամբ։ Խնդրում եմ դիտարկել և որոշել, միգուցե ավելի ճիշտ լինի ամբողջությամբ ջնջել։--[[Մասնակից:A.arpi.a|A.arpi.a]] ([[Մասնակցի քննարկում:A.arpi.a|քննարկում]]) 06:02, 3 Հունիսի 2022 (UTC) == 185.79.2.174 == խնդրեմ ուշադրություն դարձրեք [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/185.79.2.174 այս գործողություններին]։ [[Մասնակից:ERJANIK|ERJANIK]] ([[Մասնակցի քննարկում:ERJANIK|քննարկում]]) 22:24, 9 Հունիսի 2022 (UTC) :Շնորհակալ եմ, @[[Մասնակից:ERJANIK|ERJANIK]] ջան, արգելափակեցի: [[Մասնակից:Sigma'am|∑ίγμα]] <sup>([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քնն.]])</sup> 00:39, 10 Հունիսի 2022 (UTC) == Վերնագրի վերափոխում == Հարգելի ադմինիստրատորներ, անհրաժեշտ է [[Անի (գյուղ, Արցախ)|այս]] հոդվածի ներկա վերնագիրը այն է՝ «[[Անի (գյուղ, Արցախ)]]»-ը, դարձնել վերահղում, իսկ որպես հոդվածի վերնագիր դարձնել [[Անի (Քաշաթաղի շրջան)|«Անի (Քաշաթաղի շրջան)»]]-ը: Արցախի Հանրապետության այն բնակավայրերի մասին հոդվածներում օգտագործվում է (ճիշտ է օգտագործել) ոչ թե փակագծերում երկրի անունը կրճատ գրելը, այլ տվյալ շրջանի, մարզի անունը, եթե այդ անունով այլ վայրերում նույնպես բնակավայրեր կան։ Օրինակ՝ Գետամեջ (Քաշաթաղի շրջան), Արծվաշեն (Քաշաթաղի շրջան) և այլն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:15, 16 Հունիսի 2022 (UTC) Ջնջվել է։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 11:19, 16 Հունիսի 2022 (UTC) :Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:21, 16 Հունիսի 2022 (UTC) == Move two files == Hello! Sorry for writing in English. These two files have the file extension .jpg eventhough the MIME is image/png and they thus need to be renamed: * [[:Պատկեր:Lazio-logo.jpg|Պատկեր:Lazio-logo.jpg]] → [[:Պատկեր:Lazio-logo.png|Պատկեր:Lazio-logo.png]] * [[:Պատկեր:Լևոն Տեր-Մելիքսեթյան.jpg|Պատկեր:Լևոն Տեր-Մելիքսեթյան.jpg]] → [[:Պատկեր:Լևոն Տեր-Մելիքսեթյան.png|Պատկեր:Լևոն Տեր-Մելիքսեթյան.png]] Thanks! [[Մասնակից:Jonteemil|Jonteemil]] ([[Մասնակցի քննարկում:Jonteemil|քննարկում]]) 18:48, 9 Հուլիսի 2022 (UTC) :Hi, [[User:Jonteemil|Jonteemil]], {{Done}}։ --[[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 19:03, 9 Հուլիսի 2022 (UTC) == Ռուդիկ Ղարիբյան == {{ՔՓ|Քննարկումը տեղափոխել եմ '''[[:Վիքիպեդիա:Խորհրդարան#Ռուդիկ_Ղարիբյան|Խորհրդարան]]''', ավելի լայն շրջանում խորհրդակցելու համար։ --[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 09:38, 17 Հուլիսի 2022 (UTC)}} Հարգելի ադմինիստրատորներ, ես հասկանում եմ թեմայի նրբությունը, բայց եթե նախկինում ջնջված [[Ռուդիկ Ղարիբյան|հոդվածը]] նորից է ստեղծվում ու էլ չի ջնջվում, ապա կարելի՞ է ենթադրել, որ Հայաստանի զինված ուժերի կամ Արցախի պաշտպանության բանակի յուրաքանչյուր զոհված զինծառայողների մասին հոդվածներ գրելը չի հակասում Հայերեն Վիքիպեդիայի կանոնակարգին։ Եթե այդպես է, ես միայն ուրախ կլինեմ։ Որպես լրացուցիչ տեղեկություն նշեմ, որ հոդվածը ստեղծած մասնակիցը բացել էր հետևյալ քննարկումները՝ [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6/%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D6%80_2022#%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%AB%D5%AF_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%AB_%D5%BB%D5%B6%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%B4 1], [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6/%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE/%D5%93%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%A1%D6%80_2022#%D4%B6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%AB_%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%AF 2], [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6/%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE/%D4%B1%D5%BA%D6%80%D5%AB%D5%AC_2022#%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4 3]։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:20, 15 Հուլիսի 2022 (UTC) Հարգելի՛ [[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]], քանի որ այդպես էլ արձագանք չեղավ գրառմանը (հավանաբար հաջորդ գրառման պատճառով չեն տեսել), բայց արձագանք չլինելը հետագայում կարող է մեկնաբանվել որպես համաձայնության նշան, գրում եմ իմ կարծիքը. դա միայն նշանակում է, որ այդպես էլ չենք կարողացել մասնակցին համոզել, որ կանոնակարգը թույլ չի տալիս գրել նման հոդված (հարցի նրբությունը չգիտեմ, բայց Վիքիպեդիան հիշատակը հարգելու միակ միջոցը չէ, պետք չէր հանրագիտարանին այդքան մեծ նշանակություն տալ, առանց որի անհնար է հիշել կամ հարգել մարդկանց (տվյալ դեպքում նորից պետք է հիշել այն մարդկանց, որոնք խմբագիրների շրջանում ծանոթ չունեն), իսկ հոդվածի ներածությունում նշվածները ևս մեկ անգամ փաստում են, որ ավելի լավ էր հոդվածը չգրել, քան գրել նման ձևով), եթե ուզում եք, կարող եք նորից փորձել, գուցե կարողանաք համոզել, իսկ հոդվածը կարող եք ներկայացնել արագ ջնջման (կարող եք նայել նաև [[Սամվել Խաչատրյան (զինծառայող)]] հոդվածը), գուցե ադմիններից մեկը երբևէ ջնջի (կարող է չեն տեսել)։ Ես չեմ ջնջի հիմա կամ մոտակա ժամանակներում, քանի որ տվյալ մասնակիցը [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6#%D4%B1%D5%A4%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B9%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4 իմ խմբագրումները համարում է հետապնդում] և իր ներկայացրած անհիմն մեղադրանքների մասին իմ գրառմանը չի էլ պատասխանում, քանի որ իր ուզածին հասել էր ու հարցը համարեց փակված։ Ծայրահեղ դեպքում, եթե ադմինների ու այլ խմբագիրների կողմից արձագանք չլինի, այդ հոդվածի մնալը կարող ենք համարել բացառություն չգիտեմ ինչ պատճառաբանությամբ, բայց կանոնակարգը կշարունակի գործել մնացած հոդվածների դեպքում կամ կաշխատենք այնպես անել, որ այն որոշ չափով գործի, հակառակ դեպքում հնարավոր կլինի գրել նաև մեր խմբագիրների կամ ակումբականների, ՔՈԱՖ Սմարթ կենտրոնի շրջանավարտների ու այլոց մասին։--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 14:53, 16 Հուլիսի 2022 (UTC) Ոչ լռությունը համաձայնության նշան չէ (գոնե իմ դեպքում խնդրում եմ լռությունը համաձայնության նշան չմեկնաբանանել)։ Բայց հաշվի առնելով որ այսօր Ռուդիկի 20-ամյակն է, և իր ընկեր վիքիպեդիացիները քանի շաբաթ հուշ-ցերեկույթ էին պատրաստում իր ծծնդյան առիթվ, և ոնց հասկացա նաև զգացմունքային առումով շատ կարևոր էր այդ հոդվածի առկայությունը, կարծում եմ դա հարգելով և էմպատիա ցուցաբերելով կարելի է մի քանի օր ևս սպասել, ապա անցնել քննարկմանը։ Շատ ավելի խնդրահարուց հարցեր ունենք, որոնք սպասոմ եմ շատ–շատ ավելի երկար։ --[[Մասնակից:Xelgen|Ալեքսեյ a.k.a. Xelgen]] ([[Մասնակցի_քննարկում:Xelgen|քննարկում]]) 18:47, 16 Հուլիսի 2022 (UTC) {{ՔՎ}} == Ձուլման հետ կապված տեխնիկական հարց == Քանի որ բնակավայրի մասին [[Հարար (գյուղ, Արցախ)]] հոդվածը գրվել էր ավելի շուտ, քան [[Հարար]] հոդվածը, ուստի 2-րդը միաձուլեցի 1-ինին ինչպես կարգն է պահանջում։ Սակայն վերնագիրը պետք է լինի Հարար, ուստի անհրաժեշտ է այն վերնագիրը ջնջել ու տեղ ազատել, որպեսզի Հարար (գյուղ, Արցախ)-ը վերանվանենք։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:42, 15 Հուլիսի 2022 (UTC) {{արված է}}--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 11:48, 15 Հուլիսի 2022 (UTC) :Շնորհակալություն։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 11:49, 15 Հուլիսի 2022 (UTC) == Սևագիր էջեր == :Ադմինիստրատորներ ջան, կոլեգաներ, այստեղ եմ գրում, որովհետև հիմնականում հարցը վերաբերում է մեզ և փոփոխությունները մենք պետք է անենք։ :Խոսքս ''Սևագիր'' հարթակի կամ անվանատածքի մասին է, որտեղ դեռևս անցյալ տարվա նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներից մոտ 150 հոդված էր հավաքվել։ Անվանատարածքում ստեղծում են սևագիր էջ հոդվածի հեղինակները՝ սա շատ քիչ, մի մասը վերահղում են ակտիվ մասնակիցները, իսկ հիմնական մասը ադմիններս ենք տեղափոխում հիմնական հարթակից։ :Հարցը չափորոշիչներն են, և թե ինչո՞ւ ենք տեղափոխում։ Հոդվածներ կան որոնք պիտակվել են ստանդարդ «կարճ էջ, անաղբյուր էջ» պիտակներով, որոնք մեկ շաբաթ են տալիս թերությունը ուղղելու համար, բայց հետո տեսնում ես դրանք հեռացվել են ու հոդվածը տեղափոխվել է սևագիր։ Կարծում եմ եթե հոդվածը հնարավոր է պիտակել ստանդարտ պիտակներով, ապա սևագիր տեղափոխել պետք չէ։ Նույնը նաև ''Արագ ջնջման ենթակա հոդվածներն'' են, որնք կարծում եմ պետք է ջնջենք, և ոչ թե տեղափոխենք սևագիր։ Ամեն պիտակավորում իր բախտին պետք է արժանանա։ :Սևագիր տեղափոխելուց հետո, որպես կանոն չենք հետևում հոդվածին։ Հոդվածների մի մասը տեղափոխվում է հիմնական հարթակ, բայց մնում է սևագրությունում, կամ էլ մնում է վերահղումը; Հոդվածը արագ ջնջման ենթակա էր, տեղափոխվել է սևագիր այն հույսով, որ մասնակիցը կշտկի, չի արել ու էլի մնացել է։ Հոդվածներ կան, որ մասնակիցն աշխատել է , ուղղումներ է արել ու էլի է մնացել, որվհետև չենք տեսել։ :Մեր Սևագիրը միջազգայինի Draft-ն է, որը նախ պարտադիր առաջարկվում է նորեկներին, իսկ հետո հնարավոր է այնտեղ տեղափոխել, ինչո՞ւ մենք նորեկներին չենք պարտադրում այնտեղ գրել, կարծում եմ գլխացավանքը ավելի քիչ կլինի, քան այստեղից այնտեղ տեղափոխել, հեռացրած պիատակները նորից վերադարձնել և այլն։ Իհարկե, ասենք հիմնական տարածքում պայմանական 5 հոդվված ունեցողը արդեն կկարողանա միանգամից այնտեղ էլ ստեղծել։ Սա նաև կխթանի, որ նորմալ գրեն դրաֆտում և գոնե մեկ հոդվածով չբավարարվեն։ Պետք է չափորոշիչներ հաստատենք, թե ով կարող է սևագրից հիմնական տարածք տեղափոխել։ :Այժմ սևագիրը կարիք ունի առաջարկվող ժամկետի, որի ընթացքում հոդվածը ավտոմատ կհայտնվի արագ հեռացման ենթակա էջերի կատեգորիայում, այսպես 7-8 ամսվա հոդվածներ չեն կուտակվի։ Եթե մարդ այդքան ժամանակ խմբագրում չի անում, ապա չի էլ անի հետագայում։ Կարևոր է, որ կարողանանք նայել նաև կատեգորիայով, ինչպես մյուս պիտակված հոդվածները։ :Եթե նորեկ մասնակիցը հոդվածը պարտադիր ստեղծի սևագրում, վատ հոդվածները չենք տեղափոխի հիմնական տարածք ու ոչ թե մենք կսկսենք խնդրել իրեն, որ մի տեղափոխիր հիմնական տարածք, նորից ուղղիր, այլ ինքը մեզ կդիմի։ Իսկ այս պահին մասնակից ունենք, որ երևի 50 հոդված է [[:Մասնակցի քննարկում:Զոր Ջան|լցրել՝ բառիս բուն իմաստով]], ու չի էլ մտածում ուղղումներ անելու մասին։ Դրա համար կարող ենք սևագրի էջի ժամկետ սահմանել, որից հետո կջնջվի։ Հիմնական սա էի ուզում ասել, մնացածը կարող ենք քննարկել։ --[[User:Beko|<font face="Helvetica="black">'''Բեքո'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 19:02, 22 Հուլիսի 2022 (UTC) 1p6lt34fe0pdh9rkdu29wii0d9qsu1x 0 26856 8473780 8427641 2022-07-22T14:00:33Z 217.76.14.186 wikitext text/x-wiki '''Հայաստանի ինտերնետ պրովայդերներ''', որոնք տրամադրում են [[Ինտերնետ]] կապ [[Հայաստան]]ում։ {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+ !Անվանում!!Կայք |- |[[Յուքոմ]]||[https://www.ucom.am/ Ucom Armenia] |- |[[Տելեկոմ Արմենիա|Team Telecom Armenia]]||[https://www.telecomarmenia.am/hy/ Telecom Armenia] |- |[[Վիվա-ՄՏՍ]]||[https://mts.am mts.am] |- |[[GNC-Alfa|Ռոստելեկոմ]] |[https://www.rtarmenia.am/ RTArmenia] |- |[[Արմինկո|Arminco]]||[http://www.arminco.com/ www.arminco.com] |- |Delta Telecom||[https://deltatelecom.am deltatelecom.am] |- |Web.am||[https://web.am web.am] |- |Netsys||[http://www.netsys.am/ www.netsys.am] |- |Ինտերակտիվ Թիվի ||[http://www.interactive.am/ www.interactive.am] |- |FastClick||[http://www.fastclick.am/ www.fastclick.am] |- |CrossNet||[http://www.cross.am/ www.cross.am] |- |Bit Computers||[http://www.bit.am/ www.bit.am] |- |Hi-TECH Gateway||[http://www.hi-teck.com/ www.hi-teck.com] |- |Dolphin||[http://www.dolphin.am/ www.dolphin.am] |- |iNet (ԱՅ-ՆԵՏ, ԱՅՆԵՏ) |http://www.i-net.am/ |} == Տես նաև == * [[.am]] * [[.հայ]] == Հղումներ == * [http://spyur.am/cgi-bin/spsr_arm.pl?show_search=no&lang=arm&s=0&show_summ=1&conn=1&keyword=%D4%BB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D5%BF+%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%81+%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84%D5%AB+%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4+&search.x=9&search.y=6&C01=1 Հայաստանի ինտերնետ պրովայդերները Սփյուռ տեղեկատույում, որոնում]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://spyur.am/arm/zabm.htm#Z_a01 Կատեգորիա "ԻՆՏԵՐՆԵՏ-ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՆԵՐ" Սփյուռ տեղեկատույում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080224070703/http://www.spyur.am/arm/zabm.htm#Z_a01 |date=2008-02-24 }} [[Կատեգորիա:Հայաստանի հեռահաղորդակցական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի Ինտերնետ պրովայդերներ]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր:Հայաստան]] {{Անավարտ}} l0sa0pzfqsw48ve8oztfj2lkzbgb9xw 8473822 8473780 2022-07-22T17:08:00Z Hd91919 104584 wikitext text/x-wiki '''Հայաստանի ինտերնետ պրովայդերներ''', որոնք տրամադրում են [[Ինտերնետ]] կապ [[Հայաստան]]ում։ == Ինտերնետ պրովայդերներ որոնք հասանելի են == {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+ !Անվանում!!Կայք |- |[[Յուքոմ]]||[https://www.ucom.am/ Ucom Armenia] |- |[[Տելեկոմ Արմենիա|Team Telecom Armenia]]||[https://www.telecomarmenia.am/hy/ Telecom Armenia] |- |[[Վիվա-ՄՏՍ]]||[https://mts.am mts.am] |- |[[GNC-Alfa|Ռոստելեկոմ]] |[https://www.rtarmenia.am/ RTArmenia] |- |[[Արմինկո|Arminco]]||[http://www.arminco.com/ www.arminco.com] |- |Delta Telecom||[https://deltatelecom.am deltatelecom.am] |- |Web.am||[https://web.am web.am] |- |Netsys||[http://www.netsys.am/ www.netsys.am] |- |Ինտերակտիվ Թիվի ||[http://www.interactive.am/ www.interactive.am] |- |CrossNet||[http://www.cross.am/ www.cross.am] |- |Bit Computers||[http://www.bit.am/ www.bit.am] |- |Hi-TECH Gateway||[http://www.hi-teck.com/ www.hi-teck.com] |- |Dolphin||[http://www.dolphin.am/ www.dolphin.am] |- |iNet (ԱՅ-ՆԵՏ, ԱՅՆԵՏ) |http://www.i-net.am/ |} == Ինտերնետ պրովայդերներ որոնք չեն գործում == {| class="wikitable sortable mw-collapsible" |+ !Անվանում!!Կայք |- |[[Այքոն Քոմունիքեյշնս]]||[http://www.icon.am/ www.icon.am] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100528093851/http://icon.am/ |date=2010-05-28 }} |- |FastClick||[http://www.fastclick.am/ www.fastclick.am] |- |} == Տես նաև == * [[.am]] * [[.հայ]] == Հղումներ == * [http://spyur.am/cgi-bin/spsr_arm.pl?show_search=no&lang=arm&s=0&show_summ=1&conn=1&keyword=%D4%BB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D5%BF+%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%81+%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84%D5%AB+%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4+&search.x=9&search.y=6&C01=1 Հայաստանի ինտերնետ պրովայդերները Սփյուռ տեղեկատույում, որոնում]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://spyur.am/arm/zabm.htm#Z_a01 Կատեգորիա "ԻՆՏԵՐՆԵՏ-ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՏԱԿԱՐԱՐՆԵՐ" Սփյուռ տեղեկատույում] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080224070703/http://www.spyur.am/arm/zabm.htm#Z_a01 |date=2008-02-24 }} [[Կատեգորիա:Հայաստանի հեռահաղորդակցական ընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի Ինտերնետ պրովայդերներ]] [[Կատեգորիա:Ցանկեր:Հայաստան]] {{Անավարտ}} 5zaz4bc6fy27tzjloona3qgnvn076dj 0 39745 8473931 8473715 2022-07-23T00:05:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | այլ անվանումներ = Ագորի, Ախորի, Ախուրի, Ակոռի, Աքոռի | պատկեր= Aqori gyuxy verevic.jpg | պատկերի նկարագրում = Աքորի գյուղ | տարածք = 24.8 | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1400 | բնակչություն = 2065<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref> | մարդահամարի թվական = 2011 | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = աքորեցի | կայք = http://lori.mtad.am/about-communities/484/ | կայքի լեզու = hy |համայնք=Ալավերդի (համայնք)}} '''Աքորի''', գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Թումանյանի տարածաշրջանում, [[Ալավերդի (համայնք)|Ալավերդի]] համայնքում՝ [[Ալավերդի]] քաղաքից 1 կմ արևելք, [[Դեբեդ]] գետի ձախ կողմում, [[Լալվար]] լեռան հարավարևելյան ստորոտին։ == Անվան ծագումնաբանություն == Անվան ծագումնաբանությունը ոմանք կապում են ախոռի բառի հետ՝ ենթադրելով, որ այստեղ եղել է իջևանատուն և մսուր (ախոռ) ձիերի համար<ref name="A">{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=460-461}}</ref>։ Նախկինում ունեցել է Ագորի, Ախորի, Ախուրի, Ակոռի,Աքոռի անվանումները։ == Աշխարհագրություն == Գտնվում է մարզկենտրոնից 49 կմ հյուսիս-արևելք՝ [[Ալավերդի]]-[[Վանաձոր]] ավտոմայրուղու աջ կողմում, մայրաքաղաք [[Երևան]]ից 151 կմ հեռավորության վրա։ == Պատմություն == Գյուղը կոնկրետ հիմնադրման օր չունի, բնակավայր է անհայտ ժամանակներից։ Նախկինում գյուղը պատկանել է կոմս Լորիս Մելիքովներին (Լոռվա մելիքներին)։ Հարյուրամյակներ առաջ գյուղում վերաբնակեցում է հաստատել Կունենցի Վարդանը<ref>{{Cite web|url=https://newsflow.am/akori/|title=Աքորի – 5 եղբայրներից սկիզբ առած Դարքի գյուղը|date=2020-01-09|website=Newsflow|language=en-US|accessdate=2020 թ․ հունվարի 17}}</ref>, իր 5 որդիների հետ։ == Կլիմա == Կլիման բարեխառն լեռնային է, տևական և ցուրտ [[ձմեռ]]ներով։ Ամեն տարի հաստատվում է կայուն ձնածածկույթ։ [[Ամառ]]ները տաք են և համեմատաբար խոնավ։ Տարեկան [[մթնոլորտային տեղումներ]]ի քանակը կազմում է 600-700 մմ։ {{Եղանակի Աղյուսակ |location = Աքորի |single line = Yes |metric first = Yes |Jan mean C=-7.4 |Feb mean C=-5.5 |Mar mean C=-1 |Apr mean C=6 |May mean C=11.1 |Jun mean C=14.3 |Jul mean C=17.6 |Aug mean C=17.7 |Sep mean C=13.6 |Oct mean C=7.9 |Nov mean C=1.9 |Dec mean C=-3.9 |year mean C=6.1 |Jan precipitation mm = 23 |Feb precipitation mm = 27 |Mar precipitation mm = 35 |Apr precipitation mm = 67 |May precipitation mm = 111 |Jun precipitation mm = 104 |Jul precipitation mm = 64 |Aug precipitation mm = 49 |Sep precipitation mm = 45 |Oct precipitation mm = 41 |Nov precipitation mm = 31 |Dec precipitation mm = 22 |year precipitation mm = 615 |source 1 = }} == Բնակչություն == Բնակիչների մի մասը եկել է [[Թիֆլիս]]ից և [[Ստեփանավան]]ի գյուղերից։ Ըստ ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների՝ 2019 թվականին համայնքի բնակչությունը կազմել է 2987 մարդ<ref>{{Cite web|url=http://cfoa.am/archives/states/%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%80%D5%AB|title=Թբիլիսիի եւ Ստեփանավանի շրջաններից։ 1897 թ-ին ունեցել է ...|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=23.06.2019}}</ref>։ Սեռային կազմում տղամարդիկ կազմում են 45%, կանայք՝ 55%։ Աքորիի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև<ref name=hay_gyux>{{cite web |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 40 |date= |accessdate=2013 Նոյեմբերի 14 |archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |dead-url=yes }}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[1897]] | [[1926]] | [[1939]] | [[1959]] | [[1970]] | [[1979]] | [[1989]] | [[2001]] | [[2004]] | [[2011]] | [[2015]] | [[2019]] |- ! Բնակիչ | 824 | 1169 | 1816 | 1701 | 2309 | 2235 | 2423 | 2617 | 2682 | 2065<ref name=census2011/> | 2973 | 2987 |- |} == Գյուղատնտեսություն == Գյուղատնտեսությունում մեծ բաժին ունեն վարելահողերը (220 հա), խոտհարքերը (190 հա)։ Պետական հողերը հիմնականում օգտագործվում են որպես արոտավայրեր (702 հա), վարելահողեր (42 հա) և խոտհարքեր (52 հա)։ Գյուղի մասնագիտացման ուղղությունը երկրագործությունն է։ Զբաղվում են պտղաբուծությամբ ([[տանձ]], [[խնձոր]], [[մորի]], [[Մոշենի|մոշ,]] [[Կեռասենի|կեռաս]]), դաշտավարությամբ, չեն մշակում [[Հացահատիկային բույսեր|հացահատիկային]], կերային և բանջարաբոստանային կուլտուրաներ։ Բնակիչների որոշ մասը զբաղվում է նաև խոշոր եղջերավոր անասնաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ և մեղվաբուծությամբ։ == Պատմամշակութային կառույցներ == ====Սուրբ Նշան եկեղեցի==== [[Պատկեր:Սեդվի վանք.JPG|մինի|Սեդվի]] Սեդվու վանքը գտնվում է [[Թումանյանի շրջան]]ի Աքորի գյուղից 4 կմ դեպի հարավ` Աքորի-[[Կաճաճկուտ]] ավտոճանապարհին մոտ՝ Սեդվու ձորում։ Վանական համալիրից պահպանվել են Սուրբ Նշան եկեղեցին (XIII դ.)՝ կից մատուռով, որոշ օժանդակ շինություններ և պարսպապատերի մնացորդներ։ Հուշարձանի պահպանությունն իրականացնում է նախարարության ենթակայության «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ը։ [[Պատկեր:Բգավոր եկեղեցի3.JPG|մինի|217x217փքս|Բգավոր]] ====Բգավոր եկեղեցի==== Գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվում է «Բգավոր» գյուղատեղին (10-14 դարեր) իր համանուն եկեղեցիով<ref>{{Cite web|url=http://www.hiarmenia.com/cgi/mecnkar.php?jp=../nkar/=199,67_1big.jpg&&nkar=199,67&id=66&hat=16&art=%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE&hodv=true|title=Աքորիի Բգավոր եկեղեցի|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Եկեղեցու հարավարևմտյան կողմի ցածր մասում տեղակայված է հին գյուղատեղը՝ մեծ թվով կացարանների մնացորդներով` «բագերով», որից և եկեղեցին ստացել է Բգավոր («բագեր» ունեցող) անվանումը<ref name="A" />։ Պատմական աղբյուրները չեն պարունակում որևէ տեղեկություն եկեղեցու կառուցման մասին։ Հուշարձանը չունի վիմական արձանագրություններ։ Բգավոր եկեղեցու ճարտարապետական հորինվածքը հիշեցնում է այս տարածաշրջանում գտնվող 13-րդ դարի [[Ախթալայի վանք|Ախթալայի]] և [[Քոբայրի վանք|Քոբայրի]] հուշարձանները, դա հնարավորություն է տալիս ենթադրել, որ Բգավորը պատկանում է այդ դարաշրջանին։ Եկեղեցու գեղարվեստական հարդարանքի որոշ տարրերը նման են նույն ժամանակաշրջանի վրացական եկեղեցիներին, ինչը պայմանավորված է [[Զաքարյաններ]]ի շրջանում (12-14-րդ դարեր) հայ-վրացական տնտեսական ու մշակութային սերտ կապերով։ ====Այլ==== [[Պատկեր:Աքորի եկեղեցի.jpg|մինի|Սուրբ Գևորգ եկեղեցի]] Գյուղում նաև գտնվում Սուրբ Գրիգոր (10-12-րդ դարեր), «Ագեղցի» (10-13-րդ դարեր) եկեղեցիները, իսկ 4 կմ հարավ-արևելք՝ ձորի մեջ, գտնվում է [[Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Աքորի)|Սուրբ Գևորգ եկեղեցին]]։ == Լեռներ == ==== Լալվար լեռ ==== Առավելագույն բարձրությունը՝ 2552 մետր, հայ-վրացական սահմանի երկարությամբ շուրջ 86 կմ՝ մինչև Դեբեդի կիրճ։ Այստեղ առաջացնում է աստիճանակերպ լանջերով զանգվածներ։ Վիրահայոց լեռները չեն կազմում իրար շարունակող լեռների մի ամբողջություն, սրանք իրար մոտ տեղադրված առանձին լեռնազանգվածների խմբեր են, որոնցից սկսվում են տարբեր ուղղությամբ ձգվող լեռնաճյուղեր։ Լեռնաշղթան բաժանվում է 3 մասի՝ Արևմտյան (Լոք լեռնագագաթ՝ 2140 մ), Կենտրոնական (Լալվար լեռնագագաթ՝ 2552 մ), Արևելյան (Լեջան լեռնագագաթ՝ 2527մ)։ ==== Սիս լեռ ==== Սիս լեռը գտնվում է Աքորի գյուղից 6 կմ հյուսիս, բարձրությունը՝ 2140 մետր, կապում է Վիրահայոց լեռները։ [[Պատկեր:Աքորի Ցիցի քարա.jpg|մինի|776x776px|կենտրոն|Սիս լեռը և Աքորի գյուղը]] == Հասարակական կառույցներ == 2019 թվականի դրությամբ գյուղն ունի միջնակարգ [[դպրոց]], երաժշտական դպրոց, [[գրադարան]], բուժկետ, [[մանկապարտեզ]] և կապի հանգույց<ref name=Aqori>{{cite web|url=http://lori.mtad.am/about-communities/484/ |title=Աքորի |date= |accessdate=2013 Նոյեմբերի 29}}</ref>։ Աքորի գյուղում գործում է ՔՈԱՖ ՍՄԱՐԹ սենյակ, իսկ մանկապարտեզում [[Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամ]]ի ջանքերով բացվել է մանկան զարգացման «Արևոտ» անկյուն<ref>{{Cite news|url=|title=Արևոտ սենյակ Լոռիում|last=«Ֆորտունա» ՀԸ|first=Անահիտ Կարապետյան|date=Հուլիսի 11, 2017|work=|access-date=https://www.youtube.com/watch?v=NVABzQF4sFM|via=}}</ref>։ Աքորու միջնակարգ դպրոցն ունի 7 մասնաշենք, սովորում է շուրջ 300 աշակերտ<ref>{{Cite web|url=https://lurer.com/?p=272038&l=am|title=Լոռու մարզի Աքորի համայնքի հիմնական դպրոցի ․․․|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=25.06.2019}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Թումանյանի շրջան]] * [[Հայաստանի մանուկներ բարեգործական հիմնադրամ]] == Արտաքին հղումներ == * [https://avproduction.am/?ln=am&page=culture&id=100 Աքորիի Սուրբ Գևորգ եկեղեցի] * [http://lori.mtad.am Աքորի գյուղի մասին, Լոռու մարզպետարանի պաշտոնական կայքում] * [http://www.caa.am/ Աքորի գյուղը Հայաստանի համայնքների միության կայքում] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի գյուղեր]] fmonbdhnipjueyjuloiiy95w1tosoix 10 44573 8473918 8473375 2022-07-23T00:00:08Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Թարմացնում եմ տվյալները wikitext text/x-wiki <!-- Ցանկը պարբերաբար թարմացվում է բոտի կողմից, խնդրում ենք կաղապարում փոփոխություններ չանել, քանի որ դրանք չեղարկվելու են հաջորդ թարմացմամբ։ Փոխարենը կարող եք ձեր առաջրկությունները անել քննարկման էջում --><onlyinclude>{{#switch:{{{1}}} | date = Վերջին անգամ թարմացվել է 2022 թվականի հուլիսի 23-ին՝ Երևանի ժամանակով 04:00-ին։ | hy2 = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = {{NUMBEROFARTICLES:R}} | NUMBEROFFILES | FILES = {{NUMBEROFFILES:R}} | NUMBEROFPAGES |PAGES = {{NUMBEROFPAGES:R}} | NUMBEROFUSERS | USERS = {{NUMBEROFUSERS:R}} | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = {{NUMBEROFACTIVEUSERS:R}} | NUMBEROFADMINS | ADMINS = {{NUMBEROFADMINS:R}} | NUMBEROFEDITS | EDITS = {{NUMBEROFEDITS:R}} | 0 }} | be-x-old = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 225968 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78602 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2322074 | NUMBEROFFILES | FILES = 1884 | NUMBEROFUSERS | USERS = 75931 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 137 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | zh-tw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7096939 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1291975 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 72533088 | NUMBEROFFILES | FILES = 60420 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3244218 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8961 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66 | 0 }} | nan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1062440 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 431342 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3127204 | NUMBEROFFILES | FILES = 362 | NUMBEROFUSERS | USERS = 53667 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | minnan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1062440 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 431342 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3127204 | NUMBEROFFILES | FILES = 362 | NUMBEROFUSERS | USERS = 53667 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | nb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1694167 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 594324 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 22703240 | NUMBEROFFILES | FILES = 5 | NUMBEROFUSERS | USERS = 557240 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1019 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 40 | 0 }} | jp = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3945697 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1334759 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 90407736 | NUMBEROFFILES | FILES = 33132 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1958332 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14798 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 40 | 0 }} | dk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 906322 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 282804 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11180604 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 434000 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 695 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25 | 0 }} | ten = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4271 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 231 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25996 | NUMBEROFFILES | FILES = 110 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32144 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ng = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 443 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5923 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2385 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | mus = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 115 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3603 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2348 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | mh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 206 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4212 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2140 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | lrc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 237 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 140064 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5036 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | kr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 162 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4641 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5464 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | kj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 114 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3548 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1376 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ii = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 189 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11653 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2031 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | hz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 176 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4483 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3761 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ho = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 129 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3786 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1575 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 0 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | cho = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 201 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4220 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1809 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | aa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 509 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 0 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4685 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4062 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | test2 = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 41265 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1479 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 496975 | NUMBEROFFILES | FILES = 152 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15245 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 114 | 0 }} | test = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 70391 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5225 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 514769 | NUMBEROFFILES | FILES = 5642 | NUMBEROFUSERS | USERS = 53866 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 118 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 298 | 0 }} | kcg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1644 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 443 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 15318 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 385 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | cr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2154 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 158 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 36869 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16663 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | dz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2277 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 227 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 29269 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9154 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ti = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2722 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 233 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 23695 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8422 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | kl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2255 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 241 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 74440 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12236 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | pwn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 428 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 277 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 9574 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 796 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | sg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1979 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20478 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5952 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | din = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1083 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 305 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7888 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5656 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ee = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3044 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 405 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 49422 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13191 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ff = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2410 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 466 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 24228 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7826 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | ik = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2542 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 414 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37523 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7904 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ady = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3070 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 451 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 12019 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5937 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | pnt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2035 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 480 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35118 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9413 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ch = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2494 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 541 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 22826 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14356 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ss = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2384 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 553 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 38029 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7585 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | ak = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2434 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 590 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28849 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12354 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | iu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3180 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 593 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 44481 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16925 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | rn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2441 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 616 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 23078 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8935 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ve = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2120 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 637 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 19099 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7155 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | chy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2255 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 662 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 24100 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10549 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ts = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3749 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 711 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 36589 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8782 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | bm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3140 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 748 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 40178 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9815 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | tn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3343 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 778 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26724 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9178 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | rmy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2699 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 730 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50204 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16344 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | guw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1309 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 958 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26904 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 448 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ami = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1649 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 831 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 31984 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 872 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | st = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4236 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 836 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28347 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9379 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | mad = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1624 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 859 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8669 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1529 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | got = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3803 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 867 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 46112 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17639 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ny = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4000 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 912 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37767 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9311 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | pih = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3321 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 891 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 44093 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10420 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ltg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3220 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1014 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35305 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6656 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | chr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3903 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1026 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 46126 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21690 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | alt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3639 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1044 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35759 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1593 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | gcr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2554 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1049 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 16200 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2153 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | sm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3262 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1064 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 42502 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9585 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | om = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3727 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1087 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37883 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9394 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | srn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2725 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1112 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 39120 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7005 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 9 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | trv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2055 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1110 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 85117 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1161 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | shi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3830 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1150 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33284 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1431 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | cu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5559 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1164 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 82551 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22950 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mnw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4488 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1221 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33507 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2619 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ks = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7702 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1166 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 61311 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9275 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ty = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3009 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1218 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 53060 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6830 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | xh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3789 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1224 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 33792 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11632 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | nqo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2553 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1266 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 9807 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2828 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | kg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2900 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1254 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43781 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9936 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | lbe = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14618 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1264 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50181 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7772 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | fj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3628 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1275 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35384 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8322 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | roa-rup = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4254 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1293 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 205200 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12949 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | jbo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5712 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1305 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 111633 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14940 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | bi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3289 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1393 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41712 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12108 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | lg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4806 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1418 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26718 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7129 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | tet = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3906 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1502 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 66393 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8887 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ki = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3072 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1504 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20577 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7935 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | nia = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3582 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1513 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 17412 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1183 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | nov = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4402 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1516 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 177691 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10800 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | tcy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8590 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1629 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 100048 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4880 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | kbd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6738 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1594 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43680 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9106 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | wo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5366 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1651 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 104409 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13878 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | na = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4880 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1661 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89514 | NUMBEROFFILES | FILES = 4 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11451 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | jam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3022 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1685 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20755 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7174 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | kbp = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3373 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1698 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 16048 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3812 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | tpi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5675 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1351 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 86596 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12313 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mdf = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11528 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1870 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 64091 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8491 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | arc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6418 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1850 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 95296 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18717 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | dag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4387 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1912 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 40980 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1752 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 38 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | tum = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5432 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3534 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28924 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7161 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | to = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5322 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1905 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41553 | NUMBEROFFILES | FILES = 12 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9194 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | tw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4990 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2086 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 91990 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13897 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 45 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | atj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3013 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1909 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 14659 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3659 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | pdc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5830 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1931 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 105112 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30248 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | kaa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5067 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1931 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 45521 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10185 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | za = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4140 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2010 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 39338 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9703 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | szy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5358 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2030 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 128379 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2289 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | inh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11570 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2075 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 54147 | NUMBEROFFILES | FILES = 35 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3258 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | xal = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11793 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2046 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 84858 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9243 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | krc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14324 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2057 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 106183 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9647 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 19 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | tay = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2822 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2420 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 54074 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1080 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 0 | 0 }} | awa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5346 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2436 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 24097 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1880 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 11 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | pap = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5925 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2595 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89007 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13331 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | haw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5521 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2454 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96419 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14985 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | pi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4634 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2546 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 101614 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6615 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | pag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8814 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2578 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 73047 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7552 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | pfl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6904 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2740 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89806 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10715 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | bxr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11036 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2771 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 69837 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13775 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | gag = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6574 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2793 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 67723 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12621 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | av = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14388 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3005 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 82346 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13286 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ksh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10536 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2914 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1606795 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21321 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | dv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11192 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3017 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 129908 | NUMBEROFFILES | FILES = 932 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23287 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | cbk-zam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8229 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3127 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 110060 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13489 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | rw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9331 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3309 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 85755 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11100 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ln = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8557 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3270 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 121688 | NUMBEROFFILES | FILES = 32 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11758 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | dty = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19160 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3307 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 237348 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5475 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | dsb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11196 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3325 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 142748 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17184 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | tyv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11154 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3360 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 43355 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8058 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ext = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7530 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3365 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 115752 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16000 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | koi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10949 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3442 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 59684 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7867 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | gom = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9030 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3548 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 206344 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 8598 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ang = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16445 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3584 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 205476 | NUMBEROFFILES | FILES = 300 | NUMBEROFUSERS | USERS = 117577 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | lad = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12944 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3605 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 208838 | NUMBEROFFILES | FILES = 23 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19604 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | fur = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8578 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3758 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 170309 | NUMBEROFFILES | FILES = 318 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13167 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | rm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9593 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3754 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 162936 | NUMBEROFFILES | FILES = 51 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18482 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | olo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10580 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3864 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 32040 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5985 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mwl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10208 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 3880 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 98665 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12185 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | lo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12330 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4058 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 94810 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15362 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | stq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10680 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4066 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 120581 | NUMBEROFFILES | FILES = 438 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12501 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | lfn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6665 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4175 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 37944 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9121 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ig = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14833 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8564 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 84389 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13726 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 93 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | smn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14074 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4478 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 65566 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2264 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | lez = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12987 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4306 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 86537 | NUMBEROFFILES | FILES = 10 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9761 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | bjn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 22366 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4595 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 77009 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12768 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 18920 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4721 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 277603 | NUMBEROFFILES | FILES = 1146 | NUMBEROFUSERS | USERS = 20129 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | gn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11162 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4846 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 120485 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16374 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | zea = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 9548 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5033 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 117980 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12019 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | nrm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10368 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 4832 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 219206 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12309 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ay = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8626 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5027 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 95539 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15294 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | skr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5744 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5209 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 26848 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1272 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | udm = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17086 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5171 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 120710 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13766 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ary = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 43324 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5663 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 182810 | NUMBEROFFILES | FILES = 38 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6191 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 40 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | kw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11743 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5503 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 199429 | NUMBEROFFILES | FILES = 6 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13679 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | gv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20485 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5558 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 308360 | NUMBEROFFILES | FILES = 186 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18005 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | pcd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10535 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5408 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 68759 | NUMBEROFFILES | FILES = 49 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15741 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | csb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 8721 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5432 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 185891 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15393 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | kv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16623 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5481 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 138417 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13200 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | ug = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14872 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5297 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 153630 | NUMBEROFFILES | FILES = 282 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19725 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | frp = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15399 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5601 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 214345 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14663 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ab = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20311 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 5984 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 118062 | NUMBEROFFILES | FILES = 9 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17656 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | bo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17552 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6012 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 139808 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26377 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | co = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 14790 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6201 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 379487 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19819 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | fiu-vro = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12055 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6206 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 176510 | NUMBEROFFILES | FILES = 201 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13171 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 23 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | tk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15594 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6289 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 229066 | NUMBEROFFILES | FILES = 319 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24673 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 50 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | glk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13789 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6414 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 61953 | NUMBEROFFILES | FILES = 807 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14238 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | kab = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 15891 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6428 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 105855 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11993 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | gan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 33573 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6490 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 394749 | NUMBEROFFILES | FILES = 146 | NUMBEROFUSERS | USERS = 38497 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | vep = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30988 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6697 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 150966 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14419 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | sat = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16881 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7375 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96108 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5393 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | nah = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19183 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7125 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 497257 | NUMBEROFFILES | FILES = 170 | NUMBEROFUSERS | USERS = 20672 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | sc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16363 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7326 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 177233 | NUMBEROFFILES | FILES = 150 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21854 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | mi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13441 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7421 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 153228 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16559 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | nds-nl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20398 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7597 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 320604 | NUMBEROFFILES | FILES = 571 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25793 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | vls = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21204 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7627 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 308775 | NUMBEROFFILES | FILES = 480 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24597 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | myv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26041 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7700 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 139413 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11752 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | se = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20856 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 7802 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 300635 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26222 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | bh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 68864 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8008 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 722964 | NUMBEROFFILES | FILES = 54 | NUMBEROFUSERS | USERS = 29527 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | sn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16559 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8311 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96692 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15404 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | so = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 25601 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8380 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 238192 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32031 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 62 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | rue = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17602 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8373 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 130706 | NUMBEROFFILES | FILES = 87 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25255 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | nso = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 10751 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8515 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 49581 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5803 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | pam = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21414 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 8845 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 295699 | NUMBEROFFILES | FILES = 403 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19357 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ie = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 13887 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10132 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 149670 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16820 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | km = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 33317 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9456 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 281290 | NUMBEROFFILES | FILES = 1101 | NUMBEROFUSERS | USERS = 36141 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 78 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | roa-tara = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 17642 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9306 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 140115 | NUMBEROFFILES | FILES = 288 | NUMBEROFUSERS | USERS = 10788 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 12 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | hak = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 18259 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 9443 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 122344 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30309 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | hyw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 21532 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10220 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 194752 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 7242 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 35 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | mni = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 16185 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10092 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 48467 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2130 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | as = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 72687 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10533 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 328290 | NUMBEROFFILES | FILES = 1705 | NUMBEROFUSERS | USERS = 34339 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 103 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | hif = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 42057 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10268 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 271983 | NUMBEROFFILES | FILES = 192 | NUMBEROFUSERS | USERS = 29459 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mhr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27152 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10408 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 184728 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 13065 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | mrj = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 18607 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10426 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 100449 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 9928 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 16 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | zu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 23948 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 10564 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 96427 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17424 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | shn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27010 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11503 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 54629 | NUMBEROFFILES | FILES = 60 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3250 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 15 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | lij = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26604 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11008 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 230939 | NUMBEROFFILES | FILES = 6 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14425 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 25 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | 0 }} | zh-classical = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 96612 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11391 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 379279 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 94320 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | wa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 27205 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11532 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 388047 | NUMBEROFFILES | FILES = 618 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22181 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | sa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 70014 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 11770 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 469137 | NUMBEROFFILES | FILES = 445 | NUMBEROFUSERS | USERS = 35282 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | bcl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 32734 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12252 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 232661 | NUMBEROFFILES | FILES = 865 | NUMBEROFUSERS | USERS = 19611 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 47 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | ace = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 26464 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 12545 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 137201 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24057 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | gor = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 20484 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13122 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50347 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3995 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | eml = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 35042 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13010 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 152073 | NUMBEROFFILES | FILES = 2739 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23312 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | mzn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30401 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13436 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 165653 | NUMBEROFFILES | FILES = 263 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30023 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 45 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | li = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 65471 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13644 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 454009 | NUMBEROFFILES | FILES = 623 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26465 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | ban = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 29617 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14585 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 119464 | NUMBEROFFILES | FILES = 112 | NUMBEROFUSERS | USERS = 5279 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | mai = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 39217 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13720 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 229378 | NUMBEROFFILES | FILES = 115 | NUMBEROFUSERS | USERS = 11714 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 30 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | fo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 40249 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13767 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 368585 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 26829 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 37 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | map-bms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30200 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13751 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 213121 | NUMBEROFFILES | FILES = 462 | NUMBEROFUSERS | USERS = 14895 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | hsb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 35364 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 13822 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 377247 | NUMBEROFFILES | FILES = 133 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23016 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | sah = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 47595 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14223 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 380968 | NUMBEROFFILES | FILES = 1765 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22131 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | ps = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 53806 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15060 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 282644 | NUMBEROFFILES | FILES = 1718 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27700 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 56 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | nap = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 23706 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 14730 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 664613 | NUMBEROFFILES | FILES = 281 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27650 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | am = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 45899 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15036 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 371408 | NUMBEROFFILES | FILES = 1765 | NUMBEROFUSERS | USERS = 39054 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | bug = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19593 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15401 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 200524 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 12229 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1 | 0 }} | sd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 56213 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15233 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 239918 | NUMBEROFFILES | FILES = 145 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15709 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ha = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 30321 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17018 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 160553 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18218 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 98 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ilo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 70127 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15360 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 391737 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16153 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 26 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | yi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 44148 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15381 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 578131 | NUMBEROFFILES | FILES = 1062 | NUMBEROFUSERS | USERS = 45295 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | cdo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 31330 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15546 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 89252 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 18908 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 20 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | os = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 59533 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15997 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 522283 | NUMBEROFFILES | FILES = 165 | NUMBEROFUSERS | USERS = 22522 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 36 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | frr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 41086 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 16034 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 230678 | NUMBEROFFILES | FILES = 1323 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17933 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 24 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | gd = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 32196 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15901 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 566783 | NUMBEROFFILES | FILES = 347 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25544 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | or = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 71437 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 15761 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 460566 | NUMBEROFFILES | FILES = 125 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30986 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 43 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | bat-smg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 29082 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17081 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 355435 | NUMBEROFFILES | FILES = 109 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24111 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 28 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | lld = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 63095 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 59749 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 93879 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2166 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 18 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | si = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 79571 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 17989 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 508218 | NUMBEROFFILES | FILES = 3129 | NUMBEROFUSERS | USERS = 58112 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 69 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | crh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 39318 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19517 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 176835 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17764 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 34 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | xmf = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 36463 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 19577 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 184896 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 17028 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | nv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 34656 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 20507 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 295873 | NUMBEROFFILES | FILES = 709 | NUMBEROFUSERS | USERS = 15065 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97649 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 21298 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 704655 | NUMBEROFFILES | FILES = 1475 | NUMBEROFUSERS | USERS = 77648 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 103 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | avk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 28609 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23561 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 110848 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3001 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 29 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | qu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55975 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23067 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 650018 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 27110 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | ia = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 37686 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 23731 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 641609 | NUMBEROFFILES | FILES = 4 | NUMBEROFUSERS | USERS = 44577 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | bpy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 62806 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 25085 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 886431 | NUMBEROFFILES | FILES = 47 | NUMBEROFUSERS | USERS = 23455 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 22 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | scn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55688 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 26206 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 732658 | NUMBEROFFILES | FILES = 1407 | NUMBEROFUSERS | USERS = 41238 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 31 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | kn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 129728 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 28326 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1103448 | NUMBEROFFILES | FILES = 2592 | NUMBEROFUSERS | USERS = 75752 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 176 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | als = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 69614 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 28953 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1013681 | NUMBEROFFILES | FILES = 571 | NUMBEROFUSERS | USERS = 92168 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 79 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | 0 }} | gu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 117211 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 29937 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 824000 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 68699 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 72 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | bar = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 116389 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 31628 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 829996 | NUMBEROFFILES | FILES = 1320 | NUMBEROFUSERS | USERS = 63263 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 54 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | ne = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 103325 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 32226 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1065656 | NUMBEROFFILES | FILES = 1258 | NUMBEROFUSERS | USERS = 58414 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 91 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | io = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 48805 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 33260 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 990546 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 33552 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 59 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | yo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 59144 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 34258 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 551895 | NUMBEROFFILES | FILES = 168 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24757 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 63 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | pa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 133901 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 38245 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 606980 | NUMBEROFFILES | FILES = 1570 | NUMBEROFUSERS | USERS = 42107 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 140 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | 0 }} | diq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 60548 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40160 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 487080 | NUMBEROFFILES | FILES = 209 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24849 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 27 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | sco = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 146714 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 40554 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 861535 | NUMBEROFFILES | FILES = 690 | NUMBEROFUSERS | USERS = 94776 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 95 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ckb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 184020 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42102 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 958252 | NUMBEROFFILES | FILES = 1601 | NUMBEROFUSERS | USERS = 51039 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 153 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | an = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 128170 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42032 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1833667 | NUMBEROFFILES | FILES = 1499 | NUMBEROFUSERS | USERS = 68069 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 75 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | wuu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 55367 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42552 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 294198 | NUMBEROFFILES | FILES = 136 | NUMBEROFUSERS | USERS = 78465 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 52 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | tl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 233459 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 42951 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1951718 | NUMBEROFFILES | FILES = 1897 | NUMBEROFUSERS | USERS = 123083 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 133 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | fy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 149726 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49049 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1081922 | NUMBEROFFILES | FILES = 7560 | NUMBEROFUSERS | USERS = 43292 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 77 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | 0 }} | cv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97622 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 49535 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 748959 | NUMBEROFFILES | FILES = 537 | NUMBEROFUSERS | USERS = 31097 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 63 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | lmo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 121644 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 52838 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1109052 | NUMBEROFFILES | FILES = 4437 | NUMBEROFUSERS | USERS = 37550 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 39 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | ku = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 109082 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 53827 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1091155 | NUMBEROFFILES | FILES = 565 | NUMBEROFUSERS | USERS = 51578 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 102 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | is = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 141207 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 54617 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1756829 | NUMBEROFFILES | FILES = 3218 | NUMBEROFUSERS | USERS = 86386 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 129 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 19 | 0 }} | szl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 69094 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 55827 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 347405 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 21662 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 44 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | ga = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 95592 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 56992 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1061589 | NUMBEROFFILES | FILES = 1116 | NUMBEROFUSERS | USERS = 52314 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 89 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | ba = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 169543 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 60195 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1146141 | NUMBEROFFILES | FILES = 1454 | NUMBEROFUSERS | USERS = 35281 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 88 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | lb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 131359 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 60958 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2389998 | NUMBEROFFILES | FILES = 2366 | NUMBEROFUSERS | USERS = 54945 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 76 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | su = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 97369 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 61273 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 628041 | NUMBEROFFILES | FILES = 545 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28291 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 51 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | ht = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 81995 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 67829 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 802845 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28397 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 69 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | pnb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 113643 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 65703 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 605787 | NUMBEROFFILES | FILES = 225 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32286 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 67 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | pms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 101468 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 66350 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 855222 | NUMBEROFFILES | FILES = 2069 | NUMBEROFUSERS | USERS = 25237 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 32 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | jv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 177374 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 69602 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1591805 | NUMBEROFFILES | FILES = 5430 | NUMBEROFUSERS | USERS = 53684 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 101 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | vec = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 140315 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 68965 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1099628 | NUMBEROFFILES | FILES = 724 | NUMBEROFUSERS | USERS = 31971 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 45 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | br = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 141281 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72176 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1999668 | NUMBEROFFILES | FILES = 5401 | NUMBEROFUSERS | USERS = 69855 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 79 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | new = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 196935 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 72352 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 848701 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 24960 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 21 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | sw = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 146704 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 74035 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1230612 | NUMBEROFFILES | FILES = 2269 | NUMBEROFUSERS | USERS = 54672 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 138 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14 | 0 }} | te = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 305229 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 77475 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3588225 | NUMBEROFFILES | FILES = 13259 | NUMBEROFUSERS | USERS = 113964 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 197 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13 | 0 }} | be-tarask = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 225968 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78602 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2322074 | NUMBEROFFILES | FILES = 1884 | NUMBEROFUSERS | USERS = 75931 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 137 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | ml = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 487201 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 78830 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3699252 | NUMBEROFFILES | FILES = 6953 | NUMBEROFUSERS | USERS = 162557 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 266 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | 0 }} | ky = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 111145 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 81481 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 422271 | NUMBEROFFILES | FILES = 2688 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32991 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 72 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | nds = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 162066 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 83842 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 989635 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 48825 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 46 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | mr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 283645 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 85290 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2134899 | NUMBEROFFILES | FILES = 19140 | NUMBEROFUSERS | USERS = 145164 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 182 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | sq = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 262836 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 85940 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2460345 | NUMBEROFFILES | FILES = 4725 | NUMBEROFUSERS | USERS = 143293 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 218 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | oc = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 156248 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 87498 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2306711 | NUMBEROFFILES | FILES = 924 | NUMBEROFUSERS | USERS = 48189 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 90 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | bs = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 367554 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 90275 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3412918 | NUMBEROFFILES | FILES = 5456 | NUMBEROFUSERS | USERS = 144033 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 172 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 9 | 0 }} | mg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 245069 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 94860 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1045394 | NUMBEROFFILES | FILES = 3 | NUMBEROFUSERS | USERS = 28707 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 59 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | af = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 372185 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 104001 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2509428 | NUMBEROFFILES | FILES = 9610 | NUMBEROFUSERS | USERS = 151333 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 179 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | 0 }} | my = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 215890 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 103563 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 751631 | NUMBEROFFILES | FILES = 2978 | NUMBEROFUSERS | USERS = 102434 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 142 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4 | 0 }} | tg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 262403 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 107581 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1306545 | NUMBEROFFILES | FILES = 485 | NUMBEROFUSERS | USERS = 35958 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 91 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | lv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 465861 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 114669 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3651375 | NUMBEROFFILES | FILES = 25467 | NUMBEROFUSERS | USERS = 107560 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 278 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 13 | 0 }} | bn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 984792 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 125455 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5991957 | NUMBEROFFILES | FILES = 15215 | NUMBEROFUSERS | USERS = 381839 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1117 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14 | 0 }} | zh-yue = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 283195 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 125295 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1849705 | NUMBEROFFILES | FILES = 2626 | NUMBEROFUSERS | USERS = 242706 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 320 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | 0 }} | vo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 251541 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 119737 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3272797 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 32250 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 33 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 2 | 0 }} | mk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 523578 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 129510 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4783471 | NUMBEROFFILES | FILES = 8676 | NUMBEROFUSERS | USERS = 102904 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 260 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | 0 }} | ast = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 228292 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 129833 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3693634 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 106206 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 120 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | cy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 274146 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 134946 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11091715 | NUMBEROFFILES | FILES = 11265 | NUMBEROFUSERS | USERS = 73371 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 131 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | 0 }} | la = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 275632 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 137085 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3684990 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 157481 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 153 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 21 | 0 }} | uz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 666765 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 153432 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2708836 | NUMBEROFFILES | FILES = 2097 | NUMBEROFUSERS | USERS = 75822 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 643 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | 0 }} | ta = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 464473 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 147491 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3467726 | NUMBEROFFILES | FILES = 7963 | NUMBEROFUSERS | USERS = 206755 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 297 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 31 | 0 }} | th = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 969727 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 149138 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 10191860 | NUMBEROFFILES | FILES = 27284 | NUMBEROFUSERS | USERS = 428158 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 956 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | 0 }} | hi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1185559 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 152045 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5582395 | NUMBEROFFILES | FILES = 3577 | NUMBEROFUSERS | USERS = 705545 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1194 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | ka = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 459398 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 161851 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4385100 | NUMBEROFFILES | FILES = 14832 | NUMBEROFUSERS | USERS = 142596 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 221 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | nn = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 372218 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 162571 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3386071 | NUMBEROFFILES | FILES = 16 | NUMBEROFUSERS | USERS = 121366 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 122 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 14 | 0 }} | ur = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 988433 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 173493 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4977932 | NUMBEROFFILES | FILES = 12461 | NUMBEROFUSERS | USERS = 148448 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 309 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | sl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 438784 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 177078 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5710630 | NUMBEROFFILES | FILES = 8334 | NUMBEROFUSERS | USERS = 213119 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 348 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22 | 0 }} | gl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 470685 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 186885 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6129911 | NUMBEROFFILES | FILES = 995 | NUMBEROFUSERS | USERS = 127787 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 234 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 8 | 0 }} | az = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 508860 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 185507 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6530644 | NUMBEROFFILES | FILES = 23714 | NUMBEROFUSERS | USERS = 250488 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 705 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | 0 }} | lt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 499110 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 203565 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6629996 | NUMBEROFFILES | FILES = 23842 | NUMBEROFUSERS | USERS = 165857 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 331 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10 | 0 }} | simple = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 697156 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 214452 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8332827 | NUMBEROFFILES | FILES = 36 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1218428 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1016 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 17 | 0 }} | el = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 628882 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 211822 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 9563671 | NUMBEROFFILES | FILES = 18487 | NUMBEROFUSERS | USERS = 367335 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1047 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 22 | 0 }} | hr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 444594 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 212633 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6416228 | NUMBEROFFILES | FILES = 20931 | NUMBEROFUSERS | USERS = 276800 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 483 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | be = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 644858 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 220328 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 4154734 | NUMBEROFFILES | FILES = 3235 | NUMBEROFUSERS | USERS = 120115 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 273 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | min = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 385038 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 225480 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 2443246 | NUMBEROFFILES | FILES = 177 | NUMBEROFUSERS | USERS = 16041 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 41 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | et = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 541018 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 229069 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6157446 | NUMBEROFFILES | FILES = 755 | NUMBEROFUSERS | USERS = 167521 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 429 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 33 | 0 }} | kk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 587173 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 231866 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3050249 | NUMBEROFFILES | FILES = 10537 | NUMBEROFUSERS | USERS = 120421 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 209 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | 0 }} | sk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 548136 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 241343 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7390612 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 220755 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 522 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 10 | 0 }} | azb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 570490 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 241919 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1520209 | NUMBEROFFILES | FILES = 244 | NUMBEROFUSERS | USERS = 37579 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 132 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | da = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 906322 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 282804 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11180604 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 434000 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 695 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25 | 0 }} | bg = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 630972 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 283140 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 11443617 | NUMBEROFFILES | FILES = 549 | NUMBEROFUSERS | USERS = 310425 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 750 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 25 | 0 }} | hy = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 987309 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 292817 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8464198 | NUMBEROFFILES | FILES = 11306 | NUMBEROFUSERS | USERS = 123328 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 441 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 11 | 0 }} | he = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1334676 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 319237 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 34279588 | NUMBEROFFILES | FILES = 73558 | NUMBEROFUSERS | USERS = 990473 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3136 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 32 | 0 }} | eo = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 710343 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 322157 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7643875 | NUMBEROFFILES | FILES = 10815 | NUMBEROFUSERS | USERS = 198701 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 336 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 16 | 0 }} | ms = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1040209 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 359268 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 5608136 | NUMBEROFFILES | FILES = 19612 | NUMBEROFUSERS | USERS = 297311 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 603 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 15 | 0 }} | eu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 822829 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 396318 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8980564 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 138063 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 301 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | 0 }} | tt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 564344 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 417461 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3521791 | NUMBEROFFILES | FILES = 6068 | NUMBEROFUSERS | USERS = 42872 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 5 | 0 }} | ro = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2616583 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 432098 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 14975749 | NUMBEROFFILES | FILES = 116382 | NUMBEROFUSERS | USERS = 590010 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 853 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 18 | 0 }} | zh-min-nan = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1062440 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 431342 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3127204 | NUMBEROFFILES | FILES = 362 | NUMBEROFUSERS | USERS = 53667 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 86 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | sh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4644058 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 456770 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 41239489 | NUMBEROFFILES | FILES = 10239 | NUMBEROFUSERS | USERS = 175612 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 173 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 12 | 0 }} | ce = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 905049 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 478470 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 8661636 | NUMBEROFFILES | FILES = 315 | NUMBEROFUSERS | USERS = 30501 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 48 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | tr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2367281 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 502590 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 28105282 | NUMBEROFFILES | FILES = 37448 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1413543 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2932 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 24 | 0 }} | cs = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1396893 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 507052 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 21471538 | NUMBEROFFILES | FILES = 1 | NUMBEROFUSERS | USERS = 583874 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2057 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 32 | 0 }} | hu = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1445683 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 508508 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25059589 | NUMBEROFFILES | FILES = 8380 | NUMBEROFUSERS | USERS = 508559 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1553 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 24 | 0 }} | fi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1405441 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 534550 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 20570334 | NUMBEROFFILES | FILES = 69477 | NUMBEROFUSERS | USERS = 518683 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1545 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 30 | 0 }} | no = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1694167 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 594324 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 22703240 | NUMBEROFFILES | FILES = 5 | NUMBEROFUSERS | USERS = 557240 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1019 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 40 | 0 }} | ko = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2719649 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 596526 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 32957900 | NUMBEROFFILES | FILES = 12658 | NUMBEROFUSERS | USERS = 745496 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1552 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 27 | 0 }} | id = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3260530 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 625296 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 21380633 | NUMBEROFFILES | FILES = 47235 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1340577 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3183 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 41 | 0 }} | sr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3980499 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 660823 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 25086141 | NUMBEROFFILES | FILES = 36032 | NUMBEROFUSERS | USERS = 309346 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 702 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 18 | 0 }} | ca = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1759196 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 704874 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 30412166 | NUMBEROFFILES | FILES = 15442 | NUMBEROFUSERS | USERS = 424292 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1024 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 30 | 0 }} | fa = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5325131 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 920535 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 35130682 | NUMBEROFFILES | FILES = 81506 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1136394 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 5266 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 34 | 0 }} | pt = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 5389930 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1093851 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 63872955 | NUMBEROFFILES | FILES = 58316 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2782434 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8534 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 56 | 0 }} | uk = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4095551 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1176885 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 36543124 | NUMBEROFFILES | FILES = 110462 | NUMBEROFUSERS | USERS = 635255 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3191 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 49 | 0 }} | ar = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7775562 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1175604 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 58686486 | NUMBEROFFILES | FILES = 49576 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2280449 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4589 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 26 | 0 }} | war = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 2881747 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1265909 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 6285038 | NUMBEROFFILES | FILES = 42 | NUMBEROFUSERS | USERS = 52704 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 81 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 3 | 0 }} | vi = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 19371219 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1274506 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 68833128 | NUMBEROFFILES | FILES = 24429 | NUMBEROFUSERS | USERS = 873586 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 2086 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 20 | 0 }} | zh = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7096939 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1291975 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 72533087 | NUMBEROFFILES | FILES = 60420 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3244218 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 8961 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66 | 0 }} | ja = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3945697 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1334759 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 90407730 | NUMBEROFFILES | FILES = 33132 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1958332 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 14798 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 40 | 0 }} | pl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 3549400 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1529611 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 67445006 | NUMBEROFFILES | FILES = 262 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1182452 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 4128 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 102 | 0 }} | arz = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 1997230 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1592157 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 7090549 | NUMBEROFFILES | FILES = 1472 | NUMBEROFUSERS | USERS = 186851 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 215 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 7 | 0 }} | it = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7474945 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1763806 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 128179524 | NUMBEROFFILES | FILES = 139880 | NUMBEROFUSERS | USERS = 2275130 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 7769 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 122 | 0 }} | es = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7695797 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1790595 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 144457859 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 6597764 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 13541 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 63 | 0 }} | ru = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7415833 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 1838838 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 123939685 | NUMBEROFFILES | FILES = 237369 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3219330 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 10593 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 76 | 0 }} | nl = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 4460596 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2095719 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 62327999 | NUMBEROFFILES | FILES = 20 | NUMBEROFUSERS | USERS = 1220391 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 3577 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 36 | 0 }} | fr = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 12116746 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2439833 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 195059026 | NUMBEROFFILES | FILES = 68952 | NUMBEROFUSERS | USERS = 4427675 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17114 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 159 | 0 }} | sv = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 6115300 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2551441 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 50802633 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 829016 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 1944 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 66 | 0 }} | de = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 7481058 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 2708714 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 223219544 | NUMBEROFFILES | FILES = 128417 | NUMBEROFUSERS | USERS = 3963802 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 17315 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 193 | 0 }} | ceb = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 11232124 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6125908 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 34877233 | NUMBEROFFILES | FILES = 0 | NUMBEROFUSERS | USERS = 92562 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 187 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 6 | 0 }} | en = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 56516629 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 6547404 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 1101914288 | NUMBEROFFILES | FILES = 897941 | NUMBEROFUSERS | USERS = 44116907 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 114260 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 1032 | 0 }} | total = {{#switch:{{{2}}} | NUMBEROFPAGES | PAGES = 260562810 | NUMBEROFARTICLES | ARTICLES = 63638566 | NUMBEROFEDITS | EDITS = 3405561585 | NUMBEROFFILES | FILES = 2865045 | NUMBEROFUSERS | USERS = 109746045 | NUMBEROFACTIVEUSERS | ACTIVEUSERS = 308751 | NUMBEROFADMINS | ADMINS = 4356 | 0 }} | 0 }}</onlyinclude><noinclude>[[Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Տեղեկաքարտերի ենթաէջեր]]</noinclude> bz841uzxgarnusyxlj0ypa9mnm7lwfu 0 46540 8473836 8186002 2022-07-22T17:48:04Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ, լայնությունը մինչև 300 կմ, խորությունը 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ 21-րդ դարի սկզբին այստեղ հաճախացել են ծովահենության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] oevltwmt6v3d1tm82alcwwvnj7fvyvh 8473841 8473836 2022-07-22T18:04:43Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և Միջերկրական ու Արաբական ծովերը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref name="yah1">{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է Պարսից ծոցի նավթը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ<ref name=":0" /><ref name=":1" />: 21-րդ դարի սկզբին այստեղ հաճախացել են ծովահենության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] eee1aij4jhhg4vmxzioxjcldv65a6sv 8473842 8473841 2022-07-22T18:05:33Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և Միջերկրական ու Արաբական ծովերը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է Պարսից ծոցի նավթը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ: 21-րդ դարի սկզբին այստեղ հաճախացել են ծովահենության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] kt21y7phh9kcn516jf7dtze4hgymyqn 8473849 8473842 2022-07-22T18:19:06Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ու [[Արաբական ծով]]երը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է [[Պարսից ծոց]]ի [[նավթ]]ը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ: Այն հարուստ է արժեքավոր ձկնատեսակներով, [[Կրիաներ|կրիա]]ներով, [[Խեցգետնանմաններ|խեցգետնակերպ]]երով, որոնց որսը, սակայն, սահմանափակված է<ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.com/reference/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/aden-gulf|title=Aden, Gulf of {{!}} Encyclopedia.com|website=www.encyclopedia.com|access-date=2019-06-14}}</ref>: Մի ժամանակ հաճախակի հանդիպել են նաև տարատեսակ [[կետ]]եր, [[դելֆին]]ներ, [[Դյուգոն|դյուգոն]]ներ: [[21-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հաճախացել են [[Ծովահենություն|ծովահեն]]ության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] oe4njtmyx9bl1qdq7tryjrou9005cgr 8473851 8473849 2022-07-22T18:20:39Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ու [[Արաբական ծով]]երը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է [[Պարսից ծոց]]ի [[նավթ]]ը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ: Այն հարուստ է արժեքավոր ձկնատեսակներով, [[Կրիաներ|կրիա]]ներով, [[Խեցգետնանմաններ|խեցգետնակերպ]]երով, որոնց որսը, սակայն, սահմանափակված է<ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.com/reference/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/aden-gulf|title=Aden, Gulf of {{!}} Encyclopedia.com|website=www.encyclopedia.com|access-date=2019-06-14}}</ref>: Մի ժամանակ հաճախակի հանդիպել են նաև տարատեսակ [[կետ]]եր, [[դելֆին]]ներ, [[Դյուգոն|դյուգոն]]ներ: [[21-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հաճախացել են [[Ծովահենություն|ծովահեն]]ության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite magazine |url= https://www.thenation.com/article/cost-doing-business-open-sea/ |title= The Cost of Doing Business on the Open Sea |first= Richard |last= Pollak |magazine= [[The Nation]] |date= April 22, 2009}} == Աղբյուրներ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] 24vxqo1kl9eiqqs7w03j53q3q1nbfdm 8473852 8473851 2022-07-22T18:21:53Z Slava Sahakyan70 65321 /* Աղբյուրներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ու [[Արաբական ծով]]երը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է [[Պարսից ծոց]]ի [[նավթ]]ը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ: Այն հարուստ է արժեքավոր ձկնատեսակներով, [[Կրիաներ|կրիա]]ներով, [[Խեցգետնանմաններ|խեցգետնակերպ]]երով, որոնց որսը, սակայն, սահմանափակված է<ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.com/reference/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/aden-gulf|title=Aden, Gulf of {{!}} Encyclopedia.com|website=www.encyclopedia.com|access-date=2019-06-14}}</ref>: Մի ժամանակ հաճախակի հանդիպել են նաև տարատեսակ [[կետ]]եր, [[դելֆին]]ներ, [[Դյուգոն|դյուգոն]]ներ: [[21-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հաճախացել են [[Ծովահենություն|ծովահեն]]ության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite magazine |url= https://www.thenation.com/article/cost-doing-business-open-sea/ |title= The Cost of Doing Business on the Open Sea |first= Richard |last= Pollak |magazine= [[The Nation]] |date= April 22, 2009}} == Արտաքին հղումներ == *{{commons category}} * [http://www.nasa.gov/content/space-station-flyover-of-gulf-of-aden-and-horn-of-africa/#.VNj6ifnF8mE Space Station photograph of the Gulf of Aden and the Horn of Africa] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] kr2e5ychwvaehpu8y1ouvlxulvw114p 8473853 8473852 2022-07-22T18:23:17Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), գտնվում է [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ու [[Արաբական ծով]]երը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է [[Պարսից ծոց]]ի [[նավթ]]ը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ: Այն հարուստ է արժեքավոր ձկնատեսակներով, [[Կրիաներ|կրիա]]ներով, [[Խեցգետնանմաններ|խեցգետնակերպ]]երով, որոնց որսը, սակայն, սահմանափակված է<ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.com/reference/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/aden-gulf|title=Aden, Gulf of {{!}} Encyclopedia.com|website=www.encyclopedia.com|access-date=2019-06-14}}</ref>: Մի ժամանակ հաճախակի հանդիպել են նաև տարատեսակ [[կետ]]եր, [[դելֆին]]ներ, [[Դյուգոն|դյուգոն]]ներ: [[21-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հաճախացել են [[Ծովահենություն|ծովահեն]]ության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite magazine |url= https://www.thenation.com/article/cost-doing-business-open-sea/ |title= The Cost of Doing Business on the Open Sea |first= Richard |last= Pollak |magazine= [[The Nation]] |date= April 22, 2009}} == Արտաքին հղումներ == *{{commons category}} * [http://www.nasa.gov/content/space-station-flyover-of-gulf-of-aden-and-horn-of-africa/#.VNj6ifnF8mE Space Station photograph of the Gulf of Aden and the Horn of Africa] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] alumgpbdpeb3l7okqc4x71l25ylc2fa 8473921 8473853 2022-07-23T00:01:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադենի ծոց''' ([[արաբերեն]]՝ خليج عدن), գտնվում է [[Արաբական ծով]]ում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական]] և [[Սոմալի թերակղզի]]ների միջև։ Երկարությունը շուրջ 900 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 300 կմ, խորությունը՝ 4525 մետր։ Գլխավոր նավահանգիստը՝ [[Ադեն]]։ [[Բաբ էլ-Մանդեբի նեղուց]]ով հաղորդակցվում է [[Կարմիր ծով]]ի հետ և [[Միջերկրական ծով|Միջերկրական]] ու [[Արաբական ծով]]երը կապող նավագնացային ուղու կարևոր մասն է կազմում. այդ ծովածոցը տարեկան հատում է շուրջ 21 հազար նավ<ref>{{cite web|url=https://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |title=Pirates fire on US cruise ship in hijack attempt: Yahoo! News |access-date=2008-12-04 |publisher=[[Yahoo!]] |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081204080826/http://news.yahoo.com/s/ap/20081202/ap_on_re_af/piracy |archive-date=December 4, 2008 }}</ref>։ Այդ նավուղին սովորաբար օգտագործվում է [[Պարսից ծոց]]ի [[նավթ]]ը տեղափոխելու նպատակով, դրանով իսկ Ադենի ծովածոցը ներգրավվում է համաշխարհային տնտեսության մեջ։ Այն հարուստ է արժեքավոր ձկնատեսակներով, [[Կրիաներ|կրիա]]ներով, [[Խեցգետնանմաններ|խեցգետնակերպ]]երով, որոնց որսը, սակայն, սահմանափակված է<ref>{{Cite web|url=https://www.encyclopedia.com/reference/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/aden-gulf|title=Aden, Gulf of {{!}} Encyclopedia.com|website=www.encyclopedia.com|access-date=2019-06-14}}</ref>։ Մի ժամանակ հաճախակի հանդիպել են նաև տարատեսակ [[կետ]]եր, [[դելֆին]]ներ, [[Դյուգոն|դյուգոն]]ներ։ [[21-րդ դար]]ի սկզբին այստեղ հաճախացել են [[Ծովահենություն|ծովահեն]]ության դեպքերը<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|title=Российский корабль «Неустрашимый» отбил атаку пиратов на датское судно в Аденском заливе|publisher=[[Эхо Москвы]]|date=2008-11-12|access-date=2008-11-13|archive-date=2016-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313010142/http://echo.msk.ru/news/552887-echo.html|deadlink=no}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite magazine |url= https://www.thenation.com/article/cost-doing-business-open-sea/ |title= The Cost of Doing Business on the Open Sea |first= Richard |last= Pollak |magazine= [[The Nation]] |date= April 22, 2009}} == Արտաքին հղումներ == *{{commons category}} * [http://www.nasa.gov/content/space-station-flyover-of-gulf-of-aden-and-horn-of-africa/#.VNj6ifnF8mE Space Station photograph of the Gulf of Aden and the Horn of Africa] {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=70}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] b62ovjb57pzbzedqyj67y16xr3famxt 0 48737 8473826 8200039 2022-07-22T17:16:53Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist <!-- See Wikipedia:WikiProject Musicians --> | Name = Անի Լորակ<br />Ані Лорак | բնօրինակ_անուն = | լոգո = | լոգոյի_լայնություն = | Img = Ani Lorak ESC Party 2009 8.jpg | Img_capt = Անի Լորակը Եվրատեսիլ 2008 մրցույթի ժամանակ։ | Landscape = | Background = solo_singer | Ի ծնե անուն = Karolina Myroslavivna Kuiek<br /><small>(Кароліна Мирославівна Куєк)</small> | Alias = Ani Lorak <small>(Ани Лорак)</small> | Born = | Died = | Origin = [[Կիցման]], [[Ուկրաինա]] | գործիքներ = voice | ժանր = [[Փոփ]], [[Սոուլ]], [[Փոփ ռոք]] | մասնագիտություն = singer | գործունեության տարիներ = 1996–present | Label = [[Moon Records Ukraine|Moon Records]], [[Lavina Music]] | Associated_acts = | URL = [http://www.anilorak.com/en/ www.anilorak.com] | Notable_instruments = }} '''Անի Լորակ''' ({{lang-uk|Ані Лорак}}, իսկական անունը '''Կարոլինա Միրոսլավովնա Կուեկ''', ({{lang-uk|Кароліна Мирославівна Куєк}}), {{ԱԾ}}), ուկրաինացի ժողովրդական, էստրադային երգչուհի է<ref>{{cite web|url=http://www.president.gov.ua/ru/documents/7918.html|title=Указ Президента Украины № 482/2008 О присвоении К.Куек (А.Лорак) почетного звания «Народный артист Украины»|work=Официальное представительство Президента Украины|author=Віктор ЮЩЕНКО|lang=uk|date=2008-05-29|accessdate=2014 թ․ օգոստոսի 13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141031190841/http://www.president.gov.ua/ru/documents/7918.html|archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 31}}</ref>։ [[2008]] թվականին մասնակցել է [[Եվրատեսիլ 2008 երգի մրցույթ]]ին, որտեղ ներկայացրել է Shady Lady երգը և գրավել 2-րդ հորիզոնականը։ Ստացել է նաև շատ այլ մրցանակներ՝ «Ոսկի գրամաֆոն», «Տարվա երգչուհի», «Տարվա մարդ», «Տարվա երգ», իսկ հետո հինգ «ոսկի» և երկու պլատինե սկավառակներ։ Ձայնի դիապազոնը՝ 4.5 օկտավա<ref>{{cite web|url=http://e-news.com.ua/show/129406.html|title=Ани Лорак больше не секс-символ|date=2006-11-09|publisher=e-news.com.ua|accessdate=2012 թ․ օգոստոսի 24|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BVCuGgbT?url=http://e-news.com.ua/show/129406.html|archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 18}}</ref>։ == Կենսագրություն == Անի Լորակը ծնվել է Ուկրաինական ԽՍՀ-ի [[Չեռնովցիի մարզ|Չեռնովցիի]] մարզի Կիցմանի շրջանի Կիցման քաղաքում։ Աղջկա ծնողները բաժանվել էին դեռ նրա ծնվելուց առաջ։ Բայց, չնայած դրան, երգչուհու մայրը` Ժաննա Վասիլեևնան, աղջկան տվեց հոր ազգանունը։ Աղջկա մանկությունն անցել է աղքատության մեջ։ Մայրն ամբողջովին նվիրվել է աշխատանքին, որ կարողանա կերակրել իր երեխաներին։ Դա է պատճառը, որ ստիպված էր 6 տարի աղջկան ուղարկել Չեռնովցիի Սադգորսկի համար 4 գիշերօթիկ դպրոցը, որտեղ աղջիկը եղբայրների հետ միասին սովորեց մինչև 7-րդ դասարան<ref name="post/192011">[http://gazeta.ua/ru/post/192011 Ани Лорак была серой мышкой | Новости на Gazeta.ua<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> (ուներ 3 եղբայր, սակայն ավագը`Սերգեյը, մահացել էր Աֆղանիստանի պատերազմի ժամանակ, երբ Անին 9 տարեկան էր<ref>{{Cite news|title=Ани Лорак: Я скучаю по своим любимым мужчинам|url=https://teleprogramma.pro/stars/interview/10609/|work=Телепрограмма: телегид и шоу-бизнес {{!}} teleprogramma.pro|accessdate=2017 թ․ դեկտեմբերի 17|language=ru-RU|archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 30|archive-url=https://web.archive.org/web/20170930114449/http://teleprogramma.pro/stars/interview/10609/|dead-url=yes}}</ref>): Ցանկոււթյունը` դառնալ երգչուհի, ի հայտ էր եկել դեռ 4 տարեկանում։ Սկսել է մասնակցել դպրոցական տարբեր երգի միջոցառումների։ 1992 թվականին մասնակցել է Չեռնովցիում տեղի ունեցող փառատոնին և հաղթել<ref name="KM">{{cite web|url=http://www.km.ru/stil-zvezdy/2011/06/10/stil-zvezdy/u-ani-lorak-rodilas-dochka|title=У Ани Лорак родилась дочка|author=Наталья Емельянова.|date=2011-06-10|publisher=KM.ru|accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 3}}</ref>։ Հավանաբար այդտեղ է ծանոթացել պրոդյուսեր Յուրի ֆալյոսի հետ և ստորագրել իր առաջին պայմանագիրը<ref name="post/1920112">[http://gazeta.ua/ru/post/192011 Ани Лорак была серой мышкой | Новости на Gazeta.ua<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>: === 1990 === 1992 թվականին նա մասնակցել է [[Չեռնովցի|Չեռնիվցիի]] «Первоцвет» փառատոնին<ref name="KM2">{{cite web|url=http://www.km.ru/stil-zvezdy/2011/06/10/stil-zvezdy/u-ani-lorak-rodilas-dochka|title=У Ани Лорак родилась дочка|date=2011-06-10|publisher=KM.ru|accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 3|author=Наталья Емельянова.}}</ref>։ Հենց այստեղ էլ Կառոլինան ծանոթացավ պրոդյուսերի՝ Յուրի Ֆալեսոյի հետ և ստորագրեց իր առաջին մասնագիտական պայմանագիրը<ref name="KM2" /><ref name="post/1920113">[http://gazeta.ua/ru/post/192011 Ани Лорак была серой мышкой | Новости на Gazeta.ua<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>: Երիտասարդ երգչուհուն հայտնի դարձրեց ռուսական հեռուստածրագիրը՝ «Утренняя звезда»-ը, որը թողարկվել է 1995 թվականի մարտին։ Հենց այդ ժամանակ էլ Կարոլինան հայտնի դարձավ որպես Անի Լորակ։ Կարոլինան հանդես եկավ որպես Անի՝ Կարոլինա անվան հակառակ ընթերցմամբ<ref name="KM2" />։ 1995 թվականի աշնանը ավարտվեց «Хочу летать» (Թռչել եմ ուզում) ալբոմի ձայնագրումը։ Ալբոմն իր մեջ պարունակում էր ջազ-ռոքի տարրեր։ 1996 թվականին նա հաղթեց [[Նյու Յորք|Նյու-Յորքում]] տեղի ունեցած «Big Apple Music 1996 Competition» մրցույթում։ 1999 թվականի սկզբին Անի Լորակը սկսեց իր շրջագայությունները՝ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]], [[Ֆրանսիա]], [[Գերմանիա]],[[Հունգարիա]], ինչպես նաև Ուկրաինիայի խոշորագույն քաղաքներ։ 1999 թվականին նա ճանաչվեց Ուկրաինայի ամենաերիտասարդ վաստակավոր արտիստ։ Նույն տարում երգչուհին հանդիպեց ռուս հայտնի կոմպոզիտորի՝ Իգոր Կրուտոյի հետ։ == Անձնական կյանք == [[2009]] թվականի [[Օգոստոս 15|oգոստոս 15-]]ին ամուսնացել է «Turtes Travel» տուրիստական գործակալության սեփականատերերից մեկի՝ ազգությամբ թուրք [[Մուրատ Նալկակիօղլի]]ի հետ<ref>[http://rus.newsru.ua/rest/15aug2009/lorak.html «Ани Лорак вышла замуж. Праздновать будут в Турции» // rus.newsru.ua] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090818120106/http://www.rus.newsru.ua/rest/15aug2009/lorak.html|date=2009-08-18}}</ref>։ Դուստրը՝ Սոֆիա Մուրատովնա Նալչադժիօղլուն (ծնվ. 9 հունիսի, 2011) 2012 թվականի ապրիլի 7-ին Կիևում մկրտվեց, կնքահայրն էր Ֆիլիպ Կիրկորովը, իսկ կնքամայրը՝ Իրինա Բերժնայան<ref>[http://extrafast.ru/3042-doch-ani-lorak-budet-pravoslavnoy.html Дочь Ани Лорак будет православной // extrafast.ru]</ref>։ Սոֆիան Մոսկվայի Պավլովսկի գիմնազիայի ուսանողուհի է<ref>[https://www.obozrevatel.com/show/stoit-millionyi-v-kakuyu-shkolu-ani-lorak-otdala-svoyu-doch.htm Стоит миллионы: в какую школу Ани Лорак отдала свою дочь]{{ref-ru}}</ref>։ 2019 թվականի հունվարի 31-ին Մուրատ Նալչաջիօղլուն պաշտոնապես բաժանվեց<ref name=":02">{{Cite web|url=http://www.spletnik.ru/buzz/love/90386-egor-gleb-o-novom-vozlyublennom-ani-lorak.html|title=Егор Глеб: что мы знаем о новом возлюбленном Ани Лорак|date=2019-06-17|website=spletnik.ru|publisher=|accessdate=|author=}}</ref><ref>[http://www.spletnik.ru/buzz/love/87657-ani-lorak-i-murat-nalchadzhioglu-ofitcialno-razvelis.html/ Ани Лорак и Мурат Налчаджиоглу официально не развелись]</ref>։ 2019 թվականից սկսած Անի Լորակը հանդիպում է Եգոր Գլեբի ՝ [[Black Star Inc.|Black Star Inc-ի]] [[երաժշտական պրոդյուսեր]]ի հետ<ref name=":02" />։ '''Ընտանիք''' Հայրը՝ Միրոսլավ Իվանովիչ Կուեկը (ծն. 1947 թ. Հունվարի 2) Ուկրաինայի վաստակավոր լրագրող, աշխատում է տարածաշրջանային թերթի ՝ Վոլնե Ժիտթյայի համար։ Բանաստեղծ է, ամուսնացած է բանաստեղծուհի Սիլվիա Զայեցի հետ։ Մայրը՝ Ժաննա Վասիլևնա Լինկովան (ծնվ.նոյեմբերի 7-ին 1946), աշխատել է տարածաշրջանային ռադիոյում և հեռուստատեսությունում, ապրում է Չեռնիվցիում։ == Սկավառակագրություն == * Хочу летать (1996) * Я вернусь (1998) * Ангел Мрій Моїх - Dream Angel (1999) * www.anilorak.com (2000) * Там, де ти є (2001) * REMIX Мрій про мене (2003) * Анi Лорак (2004) * Smile (2005) * Розкажи (2006) * 15 (2007) * [[Shady Lady]] (2008) * Солнце (2009) * The Best (2010) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.anilorak.com/ Օֆիցիալ հասցե] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081026141147/http://www.anilorak.com/ |date=2008-10-26 }} * [http://www.gl5.ru/bio/lorak_ani_bio.php Биография Ани Лорак] * [http://www.anilorak-fanclub.com/ Օֆիցիալ ֆան կլուբ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110209191349/http://www.anilorak-fanclub.com/ |date=2011-02-09 }} {{DEFAULTSORT:Լորակ, Անի}} [[Կատեգորիա:Եվրատեսիլ 2008 երգի մրցույթ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինացի երգիչներ]] [[Կատեգորիա:«Ոսկե գրամաֆոն» մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի վաստակավոր արտիստներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] hb2492sox6ftjc735smbygzx6idx5gk 0 55566 8473887 8436151 2022-07-22T19:00:12Z CommonsDelinker 212 "Tumo_Center_for_Creative_Technologies.png" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ոչ առևտրային կազմակերպություն | անվանում = Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոն | պատկերանիշ = | նկարագրություն = | տիպ = | հիմնադրված = 2011 թվական | հիմնադիրներ = Սեմ և Սիլվիա Սիմոնյաններ | տեղագրություն = {{ARM}}<br>{{NKR}} | հիմնական անձինք = Մարի Լու Փափազյան | ներկայացուցչություն = | գործունեության որլորտ = Ուսուցում դիզայնի ու տեխնոլոգիաների ոլորտում | հավաքումներ = | եկամուտ = | նվիրատվություններ = | կամավորների թիվ = | աշխատակիցների թիվ = | անդամների թիվ = | դուստր կազմակերպություններ = | սեփականատեր = | կարգախոս = | կայք = [https://tumo.org/ tumo.org] }} [[Պատկեր:TUMO opening.jpg|alt=|մինի|323x323փքս|Թումո կենտրոնի բացումը 2011 թվականին]] '''Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոն''', 12-18 տարեկան պատանիների համար նախատեսված անվճար կրթական կենտրոն, որը մասնագիտացված է դիզայնի և տեխնոլոգինարի ոլորտում։ Թումո կենտրոնը բացվել է 2011 թվականին [[Թումո Երևան|Երևանում]]։ Հայաստանում այժմ գործում է 4 Թումո կենտրոն՝ Երևանում, Դիլիջանում, Գյումրիում և Ստեփանակերտում։ Հայաստանից դուրս կա 7 միջազգային կենտրոն [[Փարիզ|Փարիզում]], [[Բեյրութ|Բեյրութում]], [[Մոսկվա|Մոսկվայում]], [[Տիրանա|Տիրանայում]], [[Բեռլին|Բեռլինում]], [[Կիև|Կիևում]] և [[Լիոն|Լիոնում]]։ Առաջիկայում ծրագրվում է բացել կենտրոններ [[Կողբ (Տավուշի մարզ)|Կողբում]], [[Մասիս (քաղաք)|Մասիսում]], իսկ արտերկրում՝ [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայիում]], [[Տոկիո|Տոկիոյում]] և [[Նուր-Սուլթան]]ում։ 2019 թվականին հայտարարվել է Թումոյի նոր մարզային ծրագրի՝ «Թումո տուփ»-ի մասին։ Թումո-տուփը հեշտ տեղաշարժվող, սակայն տեխնիկապես հագեցած մինի-Թումո է։ Այն կարող է տեղադրվել ցանկացած քաղաքում կամ գյուղում և ծառայել որպես Թումոյի ինքնուսուցողական տարածք տեղի պատանիների համար։ Այս պահին ծրագրվում է բացել 2 Թումո-տուփ՝ Տավուշի մարզի [[Բերդ (քաղաք)|Բերդ]] քաղաքում և [[Կապան]]ում<ref>{{Cite web|url=https://tumo.org/hy/%d5%a9%d5%b8%d6%82%d5%b4%d5%b8-%d5%bf%d5%b8%d6%82%d6%83-%d5%b6%d5%a1%d5%ad%d5%a1%d5%a3%d5%ab%d5%ae/|title=Այսօր ներկայացվեց Թումո տուփ նախագիծը|last=Team|first=TUMO|date=2019-07-03|website=TUMO|accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 17}}</ref>։ 2019 թվականին հայտարարվել է ԵՄ Թումո ինժեներական և կիրառական գիտությունների համալիրի հիմնադրման մասին։ Համալիրը տեղակայված է լինելու Թումո Երևանի հարևանությամբ և զբաղեցնելու է 25 հազար ք.մ. տարածք, արժենալու է 25 մլն եվրո և լինելու է հետազոտությունների, կրթության և ստարտափների հանգույց։ Համալիրում են տեղակայված լինելու [[Հայաստանում ֆրանսիական համալսարան]]ի մասնաճյուղը և [[:en:42 (school)|Դպրոց 42]]-ը՝ որը Ֆրանսիայում հիմնադրված հայտնի ծրագրովման դպրոց է նախատեսված երիտասարդ մասնագետների համար<ref name=":1">{{Cite web|url=https://tumo.org/hy/%d4%b5%d5%84-%d4%b9%d5%88%d5%92%d5%84%d5%88-%d5%b0%d5%a1%d5%b4%d5%a1%d5%ac%d5%ab%d6%80%d5%ab-%d5%b4%d5%a5%d5%af%d5%b6%d5%a1%d6%80%d5%af%d5%a8/|title=ԵՄ ԹՈՒՄՈ համալիրի մեկնարկը|last=Team|first=TUMO|date=2019-03-19|website=TUMO|accessdate=2019 թ․ սեպտեմբերի 17}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ 2017 թվականին հիմնադրվել է Թումոյի ևս մեկ ծրագիր՝ Թումո ստուդիաները ([https://www.tumostudios.com TUMO Studios]): Այն շահույթ չհետապնդող նախագիծ է, որը մասնագիտացված է անալոգային արտադրանք ստեղծելու վրա։ Ստուդիաները նախատեսված է 16-28 տարեկան երիտասարդ մասնագետների համար, որոնք կարող են այստեղ հմտանալ կավագործության, ոսկերչության, նորաձևության, ասեղնագործության, խոհարարության ևշատ այլ ոլորտներում։ Թումոն դարձել է «[[Եվրոպա Նոստրա]]» մրցանակաբաշխություն 2019-ի հաղթող «Կրթության, վերապատրաստման և իրազեկման բարձրացման» անվանակարգում։ Մրցանակը տրվում է պահպանման, հետազոտության, նվիրված ծառայության, կրթության, վերապատրաստման և իրազեկման բարձրացման ոլորտներում նշանակալի ավանդ ունեցող կազմակերպություններին և անհատներին։ 2018 թվականի փետրվարի 19-ին [[Հնդկաստան]]ի Հայդերաբադ քաղաքում պաշտոնապես մեկնարկած ՏՏ համաշխարհային համաժողովում ([https://wcit2019.org/ WCIT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191008090514/https://wcit2019.org/ |date=2019-10-08 }}) Թումոյին հանձնվել է գլխավոր՝ համաժողովի նախագահ Իվոն Չյուի կողմից տրվող մրցանակը «Թվային դարի խորհուրդը իրագործելու» համար <ref name=":0">[https://ittrend.am/2018/02/20/tumo-wcit-2018/ Թումոն ՏՏ համաշխարհային համաժողովում մրցանակի է արժանացել]</ref>։ == Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոն == Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոնը հիմնվել է 2011 թվականին։ Առաջին Թումո կենտրոնը բացվել է Երևանում օգոստոսի 14-ին։ Բացման հանդիսավոր արարողությանը համերգով է հանդես եկել [[System of a Down]] խմբի մեներգիչ [[Սերժ Թանկյան]]ը։ Երևանյան կենտրոնը նաև հանդիսանում է որպես ընկերության գլխամասը։ Կենտրոնի նախաձեռնությունը [[Սիմոնյան կրթական հիմնադրամ]]ինն ու դրա ղեկավարներ [[Սեմ Սիմոնյան|Սեմ]] և Սիլվա Սիմոնյաններինն է։ [[Սեմ Սիմոնյան]]ը ամերիկահայ ճարտարագետ և ձեռներեց է, ով 90-ականներին իր ԻՆԵԹ ընկերության հետ լուրջ հաջողություն է գրանցել հեռահաղորդակցման ոլորտում։ Թումոյի գլխավոր տնօրենն է Մարի Լու Փափազյանը, ով մշակել է Թումոյի կրթական ծրագիրը և ղեկավարել է կենտրոնի առաջին շինության նախագծման ու կառուցման աշխատանքները։ Նախքան Թումոն, նա ղեկավարել է Կրթություն հանուն զարգացման հիմնադրամը, որը զբաղվում էր առցանց կրթական ծրագրերի միջոցով Հայաստանի և սփյուռքի ուսանողներին միավորելով։ Նա նաև ղեկավարել է Նյու Յորքի մի քանի հայտնի բարձրահարկ կառույցների շինարարական աշխատանքներ։ Մարի Լուն կրթության մեջ հաշվողական տեխնոլոգիաների ոլորտում մագիստրոսի կոչում է ստացել [[:en:Teachers College, Columbia University|Կոլումբիայի համալսարանի Ուսուցիչների քոլեջից]], ինչպես նաև ունի կոչումներ ճարտարագիտության և շինարարական մենեջմենթի մեջ։ ==== Թումոյի խորհրդի անդամներն են` ==== * [[Սերժ Թանկյան]] - Երաժիշտ, [[System of a Down]] * [[Րաֆֆի Կրիկորյան]] - [[:en:Emerson Collective|Emerson Collective]], [[:en:Uber|Uber]], [[Twitter]] * [[Մայքլ Արամ]] - Հիմնադիր, [https://www.michaelaram.com/ Michael Aram] * Ռև Լեբարեդեան - Փոխտնօրեն, [[Nvidia|NVIDIA]] * [[Քեթրին Սարաֆյան]] - Պրոդյուսեր, [[Փիքսար|Pixar]] * Բեկոր Փափազյան - Հիմնադիր տնօրեն, Bazillion Beings * Ռոջեր Կուպելյան - Արտ-տնօրեն, [http://www.fugitivestudios.co.uk/ Fugitive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190909153439/http://www.fugitivestudios.co.uk/ |date=2019-09-09 }} * Ալեքս Սերոբյան - Տնօրեն, [[:en:Industrial Toys|Industrial Toys]] == Կրթական ծրագիր == Թումոն արտադպրոցական, նորարարական կրթական ծրագիր է դիզայնի և տեխնոլոգիաների միջակայքում։ Թումոն պատանիների համար ապահովում է ազատ տարածք և անհրաժեշտ սարքավորումներ անցնելու համար կրթական փուլերն ու զարգացնելու տեխնիկական հմտությունները։ Կրթական ծրագրի առանձնահատկությունն այն է, որ ուսանողները կողմնորոշվում են Թումոյի ծրագրավորման թիմի ստեղծած ծրագրով՝ Թումո շավղով, որով պատանիները իրականացնում են ինքնուսուցման վարժանքներն և ընտրում հետաքրքրության ոլորտները։ Ծրագիրը այս ամենը դասավորում է ըստ ուսանողի հետաքրքրությունների և առաջխաղացման տեմպի։ Թումոյի կրթական ծրագիրը բաղկացած է ինքնուսուցողական վարժանքներից, դասընթացներից և աշխատարաններից՝ 14 հիմնական ոլորտներում։ Դրանք են՝ * Անիմացիա * Խաղերի ստեղծում * Ֆիլմերի ստեղծում * Կայքերի մշակում * Երաժշտություն * Ստեղծագրություն * Նկարչություն * Գրաֆիկական դիզայն * Եռաչափ մոդելավորում * Ծրագրավորում * Ռոբոտաշինություն * Շարժական գրաֆիկա * Լուսանկարչություն * Նոր մեդիա ==== Ինքնուսուցում ==== Ինտերակտիվ և կարճ ինքնուսուցողական վարժանքները ոգեշնչում են և կառուցում նոր հմտություններ։ Թումոյի մարզիչները քաջալերում են պատանիներին և օգնում առաջ շարժվել իրենց կրթական ծրագրով։ Հարյուրավոր վարժանքների մի մասը նախապայմաններ են, որ ուղղորդում են դեպի մասնակցություն դասընթացների՝ ծրագրի յուրաքանչյուր ոլորտում։ ==== Դասընթացներ ==== Թումոյում գործում են դասընթացներ բոլոր 14 կրթական ոլորտներում։ Սկսնակ, միջին և առաջադեմ դասընթացները ավարտվում են անհատական կամ խմբային նախագծերով, որոնցից յուրաքանչյուրը տեղադրվում է մասնակցի պորֆոլիոյի մեջ, իսկ երբեմն ուղարկվում է մրցույթների և փառատոնների կամ հրապարակվում է առցանց հարթակներում։ ==== Աշխատարաններ ==== Աշխատարանները կարճատև ծրագրեր են՝ անցկացվող ոլորտի առաջատար մասնագետներ կողմից։ Ամեն տարի 100-ից ավելի մասնագետներ աշխարհի տարբեր ծայրերից գալիս են Թումո կամավոր սկզբունքով աշխատելու թումոցիների հետ իրական նախագծերի վրա։ Աշխատարանը կարող է տևել ինչպես երկու շաբաթ, այնպես էլ մի քանի ամիս։ ==== Պորտֆոլիո ==== Թումոյում չկան դիպլոմներ և կրթության սերտիֆիկատներ։ Թումոյի ուսանողի անցած ուղղու ժամանակ գրանցած բոլոր հաջողություններն ու իրականացրած նախագծերը վերածվում են առցանց պորտֆոլիոյի, որը կարող է օգտագործվել համալսարան կամ աշխատանքի ընդունվելիս։ Թումոյի ուսանողների աշխատանքները կարելի է տեսնել այստեղ՝ [https://tumo.org/hy/պորտֆոլիո/ www.tumo.org/hy/պորտֆոլիո/] == Մասնաճյուղեր == [[Պատկեր:TUMO Yerevan.jpg|մինի|Թումո Երևան]] === [[Թումո Երևան]] === Թումոյի առաջին կենտրոնը բացվել է 2011-ն Երևանում։ Կենտրոնի անվանումը ոգեշնչված է Թումանյանի այգուց, որը կրում է նշանավոր հայ հեղինակ Հովհաննես Թումանյանի անունը։ Երևանի կենտրոնը նախագծվել է ճարտարապետ Բերնար Խուրիի կողմից՝ Թումոյի մակավարժական մոտեցումը հաղորդելով ճկունությամբ, թափանցիկությամբ ու տեխնոլոգիական ստեղծարարությամբ։ Այժմ կենտրոն է հաճախում շուրջ 15000 ակտիվ ուսանող։ === Թումո Դիլիջան === Դիլիջան քաղաքում գտնվող երկրորդ Թումո կենտրոնը բացվել է 2013-ին Թումոյի և [[Հայկական բարեգործական ընդհանուր միություն|ՀԲԸՄ]]-ի համագործակցության շրջանակներում՝ Հայաստանի կենտրոնական բանկի աջակցությամբ։ Թումո Դիլիջանը կրթություն է տրամադրում հարյուրավոր պատանիների, որոնց մի մասը կենտրոն է հաճախում հեռավոր գյուղերից։ Ներկայումս կենտրոնի տարածքը ընդլայնվում է՝ հնարավորություն ունենալու Թումոյի կրթական ծրագրում ընդգրկելու ավելի շատ երիտասարդների շրջակա բնակավայրերից։ === [[Թումո Գյումրի]] === 2015 թվականից Թումո Գյումրին գտնվում է ժամանակավոր տարածքում, որտեղ արդեն սովորում է 2000 ուսանող։ Կենտրոնը շուտով կտեղափոխվի Գյումրիի պատմական թատրոնի շենք, որը Թումոն վերականգնում է՝ ուսանողների թիվը հասցնելու 4000-ի։ Գյումրիում կենտրոն հիմնելու գաղափարը նախաձեռնել է «Շանթ» հեռուստաընկերությունը, որի անցկացրած հեռուստամարաթոնի արդյունքում հավաքվեցին կենտրոնը մեկնարկելու համար անհրաժեշտ միջոցների մի մասը։ Թումո Գյումրին երկու կենտրոններից առաջինն է, որը իրական դարձավ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության հետ համագործակցության շնորհիվ։ === Թումո Ստեփանակերտ === Թումո Ստեփանակերտը Թումոյի և [[Հայկական բարեգործական ընդհանուր միություն|ՀԲԸՄ]]-ի համագործակցության երկրորդ կենտրոնն է։ Այն գտնվում է քաղաքի պատմական շինության առաջին հարկում, որը նվիրաբերվել է Թումոյին Արցախի կառավարության կողմից և վերանորոգվել է Ղարաբաղ Տելեկոմի աջակցությամբ։ Ներկայումս կենտրոն է այցելում ավելի քան 1000 ուսանող Ստեփանակերտից և շրջակա բնակավայրերից։ Նախատեսվածից շատ ուսանողների հետաքրքրվածության արդյունքում կենտրոնը շուտով ընդլայնվելու է և տեղակայվելու նույն շենքի նաև երկրորդ հարկում։ === '''Թումո Փարիզ''' === Թումոյի առաջին միջազգային կենտրոնը բացվել է Փարիզում 2018 թվականի հոկտեմբերին։ Այն գտնվում է Forum des Images կենտրոնում՝ Փարիզի Les Halles շրջանի գլխավոր հատվածում։ Կենտրոնը անվճար կրթություն է ապահովում 12-ից 18 տարեկան շուրջ 1500 պատանու։ === Թումո Բեյրութ === [[Պատկեր:TUMO Beirut.jpg|alt=|մինի|Թումո Բեյրութ]] Բեյրութում բացված կենտրոնը երկրորդն էր Հայաստանից դուրս և առաջինն էր Միջին Արևելքում։ Այն տեղակայված է Բեյրութի կենտրոնում` Beirut Digital District-ում։ Ոչ պաշտոնական բացումը տեղի է ունեցել 2018 թվակակին, իսկ շուտով տեղի կունենա կենտրոնի պաշտոնական բացումը և Լիբանանի պատանիները հնարավորություն կստանան ավելի արդյունավետ կերպով շարունակել իրենց ուսումը Թումո Բեյրութի10 կրթական ոլորտներում։ == Թումո տուփ == «Թումո-տուփ» նախագծի մեկնարկը հայտարարվել է 2019 թվականին։ Թումո-տուփերը լինելու են Թումոյի արբանյակային կենտրոններ, որոնք տրանսպորտի միջոցով կապվելու են Թումո մեծ կենտրոնների հետ։ Այս համակարգը հնարավորություն է տալիս մինիմալ ֆինանսական միջոցներով ապահովել մարզերի պատանիներին Թումոյի կրթական փորձառությամբ։ Թումո-տուփը հեշտ տեղաշարժվող, սակայն տեխնիկապես հագեցած մինի-Թումո է։ Այն կարող է տեղադրվել ցանկացած քաղաքում կամ գյուղում և ծառայել որպես Թումոյի ինքնուսուցողական տարածք տեղի պատանիների համար։ Անցնելով ինքնուսուցման ընթացքը իրենց տեղական Թումո-տուփում` ուսանողները մասնագիտացված դասընթացների փուլում ուղևորվում են մոտակա մեծ կենտրոն` Թումո հանգույց։ Առաջին Թումո-տուփը Ամունդի-ԱԿԲԱ ընկերության հետ համագործակցությամբ, ինչպես նաև HAYG Foundation հիմնադրամի նվիրատվությամբ մեկնարկում է Բերդ քաղաքում։ Բերդի և մոտակա բնակավայրերի ուսանողները գործնական դասընթացները կանցնեն Թումո Դիլիջանում, որը կվերածվի կրթական հանգույցի։ Թումո-տուփը հնարավորություն կտա տեխնոլոգիաների և դիզայնի ոլորտներում կրթությամբ ապահովել տարեկան շուրջ 250 պատանիների։ Երկրորդ Թումո-տուփը նախատեսվում է բացել Սյունիքի մարզի Կապան քաղաքում։ == ԵՄ Թումո համալիր == 2019 թվականին մեկնարկած «ԵՄ Թումո ինժեներական և կիրառական գիտությունների համալիր» նախագիծը իրականացվում է Եվրոպական միության և [[Հայաստանում ֆրանսիական համալսարան]]ի հետ համագործակցությամբ և տեղակայված է լինելու Երևանի Թումո կենտրոնի հարևանությամբ։ 25 հազար ք.մ. տարածք գրավող և 25 միլիոն եվրո արժեցող համալիրը լինելու է հետազոտությունների, կրթության և ստարտափների հանգույց։ Նախագիծը կստեղծի բաց հարթակ և ակտիվ համայնք՝ համադրելով կրթությունն ու բիզնեսը, և միավորելով ուսանողների, երիտասարդ մասնագետների և տեղական ընկերությունների իրենց միջազգային գործընկերների հետ։ Համալիրում են տեղակայված լինելու [[Հայաստանում ֆրանսիական համալսարան]]ի մասնաճյուղը և [[:en:42 (school)|Դպրոց 42]]-ը` որը Ֆրանսիայում հիմնադրված հայտնի ծրագրավորման դպրոց է նախատեսված երիտասարդ մասնագետների համար։ Համալիրի ճարտարապետական նախագիծը իրականացնելու է հոլանդական աշխարհահռչակ [[:en:MVRDV|MVRDV]] ընկերությունը։ Վերջնական ճարտարապետական նախագիծը կներկայացվի 2020 թվականի գարնանը<ref name=":1" />։ == Թումո ստուդիաներ == «Թումո ստուդիաները» ([https://www.tumostudios.com TUMO Studios]) համալսարանական տարիքի ուսանողների և երիտասարդ մասնագետների համար նախատեսված շահույթ չհետապնդող կրթական ծրագիր է։ Նախագծի շեշտը դրված է անալոգային արտադրանքի ստեղծման վրա։ Յուրաքանչյուր դասընթացի նպատակն է ստեղծել նորարարական և ժամանակակից արտադրանք, որը մրցունակ է աշխարհում և, միաժամանակ, հիմնված է տեղական նյութերի և մշակույթի վրա։ Թումո ստուդիաները առաջարկում է տեխնիկական հմտությունների զարգացման և դիզայնի դասընթացներ 10 ոլորտներում` ոսկերչություն, խեցեգործություն, ասեղնագործություն, տպագրություն, նորաձևություն, աքսեսուարների դիզայն, փայտի փորագրություն, քարի փորագրություն, արտադրադրական դիզայն և խոհարարություն։ Ստուդիաները տեղակայված է [[Առաքել Աֆրիկյանի բնակելի տուն|Պուշկինի 38Ա]] շենքում, որը կառուցվել է 20-րդ դարի սկզբին և ծառայել է որպես Առաքել Աֆրիկյանի առանձնատուն։ Ստուդիաները պահպանել է շենքի ինտերիերը, պատերի նախշերը և կահույքի մի մասը։ == Թումո ճամբար == [[Պատկեր:Թումո ճամբար.jpg|մինի|267x267px|Թումո ճամբարի մասնակիցները 2019 թվականին]] Թումոյի ամառային ճամբարը անցկացվում է 2012 թվականից։ Այն հնարավորություն է տալիս պատանիներին ամբողջ աշխարհից ծանոթանալ Թումոյի կրթական ծրագրին և արագացված տեմպով ստանալ գիտելիքներ և ձեռք բերել հմտություններ մի քանի կրթական ոլորտում։ Բացի այդ պատանիները մասնակցում են խաղերի, հնարավորություն են ստանում շրջել Հայաստանի պատմամշակութային վայրերում և մասնակցել բազմապիսի միջոցառումների։ Թումո ճամբարը կենտրոնի դրամահավաքի միակ միջոցն է։ Ճամբարից ստացված ողջ հասույթը ուղղվում է Հայաստանում կրթության զարգացմանն ու ավելի քան տասը հազար մշտական ուսանողների անվճար ուսուցման կազմակերպմանը Հայաստանում և Արցախում։ Թումո ճամբարի կայքը` [https://camptumo.com www.camptumo.com] == Մրցանակներ == Թումոն դարձել է «[[Եվրոպա Նոստրա]]» մրցանակաբաշխություն 2019-ի հաղթող «Կրթության, վերապատրաստման և իրազեկման բարձրացման» անվանակարգում։ Մրցանակը տրվում է պահպանման, հետազոտության, նվիրված ծառայության, կրթության, վերապատրաստման և իրազեկման բարձրացման ոլորտներում նշանակալի ավանդ ունեցող կազմակերպություններին և անհատներին։ 2018 թվականի փետրվարի 19-ին [[Հնդկաստան]]ի Հայդերաբադ քաղաքում պաշտոնապես մեկնարկած ՏՏ համաշխարհային համաժողովում ([https://wcit2019.org/ WCIT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191008090514/https://wcit2019.org/ |date=2019-10-08 }}) Թումոյին հանձնվել է գլխավոր՝ համաժողովի նախագահ Իվոն Չյուի կողմից տրվող մրցանակը «Թվային դարի խորհուրդը իրագործելու» համար <ref name=":0" />։ Թումոյի գլխավոր տնօրեն Մարի Լու Փափազյանը մայիսի 15-ին Փարիզում արժանանացել է է Ֆրանսիայի Հանրապետության պատվավոր [[:fr:Ordre des Palmes académiques|Palmes Académiques]] ասպետի կոչմանն ու պարգևատրվել է շքանշանով։ Շքանշանը Փափազյանին հանձնել է Փարիզի քաղաքապետ [[Անն Իդալգո]]ն։ Palmes Académiques ասպետի կոչումն ու շքանշանը տրվում է գիտության և կրթության ոլորտներում նշանակալի ավանդի համար։ Թումոյի և Եվրոպական միության համագործակցությամբ ստեղծված «Նետոյի առասպելը» ([https://talesofneto.eu Tales of Neto]) խաղը 2017 թվականին Գերմանիայում արժանացել է [https://www.e-c-c-e.de/en.html N.I.C.E] մրցանակին՝ որպես լավագույն նորարական նախագծի։ Նետոյի առասպելը մոբայլ խաղ է, որի նպատակն է հակակոռուպցիոն կրթությունը։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://tumo.org Պաշտոնական կայք] *[https://am.tumo.world ԹՈՒՄՈ շավիղ](հասանելի է միայն ԹՈՒՄՈ կենտրոնների սաների համաար) *[https://tumo.org/hy/%d5%af%d6%80%d5%a9%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6-%d5%ae%d6%80%d5%a1%d5%a3%d5%ab%d6%80/ Կրթական ծրագիր] [[Կատեգորիա:Կրթությունը Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Ուսումնական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ տեխնոլոգիական կենտրոններ]] [[Կատեգորիա:2011 հիմնադրումներ Հայաստանում]] 51bfuo38t8ch70fovux13ybcvnac0n9 0 58429 8473993 8396016 2022-07-23T09:24:11Z 37.252.94.16 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Իրա Էդուարդի Հարությունյան''' (Իրինա Հարությունյան, {{ԱԾ}}), հայ դերասանուհի։ [[Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր արտիստ]] (2008)։ == Կենսագրություն == Իրա Հարությունյանը ծնվել է 1976 թվականին, Երևանում։ 1998 թվականին ավարտել է Տամբովի Դերժավինի անվան պետական համալսարանի ռեժիսուրայի և դերասանական արվեստի ֆակուլտետը։ 1998-2013 թվականներին եղել է [[Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոն|Ստանիսլավսկու անվան ռուսական պետական դրամատիկական թատրոն]]ի դերասանուհի<ref>{{Cite web|url=https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=1308|title=AV Production - Իռա Հարությունյան|website=avproduction.am|accessdate=2019 թ․ հունվարի 1}}</ref>։ == Դերերը թատրոնում == * ''իշխանուհի Աննա''՝ [[Լևոն Շանթ|Լ. Շանթի]] «Ինկած բերդի իշխանուհին» * ''միսսիս Պրենտիս''՝ Ջ. Օրթոնի «Ինչ տեսավ սեղանապետը» * ''Սալոմե''՝ [[Գաբրիել Սունդուկյան|Գ. Սունդուկյանի]] «Քանդած օջախ» * ''Աստին''՝ Ի. Գրերորի «Արտաքսերքսի գործողություն» * ''Մամաևա''՝ [[Ալեքսանդր Օստրովսկի|Ա. Օստրովսկու]] «На всякого мудреца довольно простоты» * ''Խանումա''՝ Ա. Ցագարելիի «Խանումա» * ''Աննա Անդրեևնա''՝ [[Նիկոլայ Գոգոլ|Ն. Գոգոլու]] «Ռևիզոր» * ''կայսրուհի Թեոֆանա''՝ Լ. Շանթի «Կեսար» * ''մադամ Նունուֆար''՝ Վ. Սթեփանյանի «Տերն ու ծառան» * ''Դաշա''՝ Յու. Պոլյակովի «Աֆրոդիտեի ձախ կուրծքը» * ''Մագդալինա''՝ [[Ալեքսանդր Շիրվանզադե|Ա. Շիրվանզադեի]] «Ես կամուսնանամ ամերիկուհու հետ» («Մորգանի խնամին») * ''Աննա Ֆալիկովա''՝ Յու. Պոլյակովի «Դասընկերներ» * ''Տատյանա''՝ Ա. Մարդանի «Վարկաբեկություն առանց ընդմիջումի» * ''գնդապետուհի Սելյոդկինա'', ''Դունյաշա''՝ [[Անտոն Չեխով|Ա. Չեխովի]] «Օ մադամ, օ մեսյե»<ref>{{Cite web |url=http://www.stanislavski.am/artists/index.php?option=artist&artist_id=71 |title=Կ.Ստանիսլավսկու անվան թատրոն |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 1 |archive-date=2012 թ․ հոկտեմբերի 22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121022020330/http://www.stanislavski.am/artists/index.php?option=artist&artist_id=71 |dead-url=yes }}</ref> == Դերերը կինոյում == * «[[Մեր բակը|Մեր բակը 3]]», 2006 * «Կյանքի գինը», 2011 * «Դժվար ապրուստ», 2011-2013 * «Հարազատ թշնամի», 2013-2015 *«[[Քավարան (հեռուստասերիալ)|Քավարան]]», 2017 *«Նռան հատիկ», 2017-2019 *«Շիրազի Վարդը», 2020 == Պարգևներ և կոչումներ == * ՀԹԳՄ «Արտավազդ» թատերական մրցանակի՝ որպես լավագույն կանացի դերակատար, 2000 * [[Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր արտիստ]] (2008)<ref name="ReferenceA">[https://president.am/hy/decrees/item/112 Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր արտիստի պատվավոր կոչում շնորհելու մասին]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.stanislavski.am/artists/index.php?option=artist&artist_id=71 Իրա Հարությունյանը Կ.Ստանիսլավսկու անվան ռուսական պետական դրամատիկական թատրոնի նախկին դերասանուհի։] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121022020330/http://www.stanislavski.am/artists/index.php?option=artist&artist_id=71 |date=2012-10-22 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Հարությունյան, Իրա}} [[Կատեգորիա:Հայ դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ վաստակավոր արտիստներ]] rsc3vdi38cf4n6qj83de2rpegjgufvq 0 58908 8473773 8199171 2022-07-22T13:27:17Z Արտակ Վարդանյան 107562 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Ազնաբերդ (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = գյուղ | շրջանի տեսակ = Շրջան (վարչական միավոր){{!}}Շրջան | շրջան = Քենգերլիի շրջան | ազգային կազմ = [[Ադրբեջանցիներ]] | կրոնական կազմ = [[Շիա իսլամ]] }} '''Ազնաբերդ'''<ref name="Արգամ Այվազյան">[http://armenianhouse.org/aivazyan-a/nakhichevan/places.html Նախիջևանի ԻՍՍՀ բնակավայրերը]</ref>(այժմ կոչվում է՝ '''Չալխանկալա''', {{lang-az|Calxanqala}}), գյուղ ներկայիս [[Ադրբեջան|Ադրբեջանական Հանրապետության]] կազմում գտնվող [[Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն|Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության]] [[Քենգերլիի շրջան]]ում։ Ազնաբերդ անունը ստուգաբանվում է հին հայերենի (գրաբարի) ''ազն'' (տոհմ, սերունդ, ցեղ, ազգ) և ''բերդ'' արմատներով (բառացի՝ «Ազգի բերդ»), իսկ վերջերս ադրբեջանցիների կողմից հորինված ''Չալխանկալա'ն' ոչ այլ ինչ է, քան գյուղի տարածքում գտնվող հնագույն հայկական ''[[Ճահուկ (գյուղ)|Ճահուկ]]'' կամ ''Ճահկա'' բերդի անունը, գումարած արաբապարսկական ''կալա'' (բերդ) արմատը։ Ազնաբերդը (բարբառով՝ ''Ըզնաբերդ'', սխալ գրությամբ՝ ''Զնաբերդ'', օտար անվանմամբ՝  '''Ազնաբյուրդ''') տեղադրված էր [[Վայքի լեռներ|Վայքի լեռնաշղթայի]] հարավային ստորոտին, պատմական [[Վասպուրական]] աշխարհի Նախճավան գավառի հյուսիսային մասում՝ Նախիջևան քաղաքից 35 կիլոմետր հյուսիս-արևմուտք։ Գյուղի տարածքը գտնվում էր պատմական Վասպուրական, Սյունիք, Այրարատ աշխարհների մի յուրօրինակ հանգույցում։ == Պատմություն == Ազնաբերդցիներն ավանդաբար զբաղվում էին այգեգործությամբ, խաղողա­գոր­ծությամբ, անասնապահությամբ, հացահատիկի մշակմամբ, ծխախոտագոր­ծու­թյամբ, մեղվաբուծությամբ, շերամապահությամբ և տարբեր արհեստներով։ Գյուղն ուներ գինեգործական կոմբինատ, գործում էին միջնակարգ դպրոցը, հիվանդանոցը, ակումբը, գրադարանը, մանկապարտեզը։ Ազնաբերդի դպրոցը հիմնադրվել է 1903 թվականի սեպտեմբերի 23-ին։ Սկզբնական շրջանում գործելով որպես տարրական դպրոց՝ հետագա տարիներին դարձել է միջնակարգ կրթության ծաղկուն մի օջախ (աշակերտների թիվը հասնում էր 500-700-ի, ուսուցիչներինը՝ 25-30-ի), որի շրջանավարտներից շատերը, հետագայում ստանալով բարձրագույն կրթություն, գիտության, կրթության, պաշտպանության, սպորտի, առողջա­պահության և այլ ոլորտների բարձրորակ մասնագետներ էին դառնում։ Նրանց թվում են եղել Հայրենական մեծ պատերազմում զոհված բանաստեղծ [[Թևան Խաչյան]]ը և լեգենդար սպա [[Աբիսակ Բալասանյան]]ը, պատմական գիտությունների դոկտոր Ռաֆայել Մանուկյանը, գյուղատնտեսական գիտությունների դոկտոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ [[Ժորա Ամիրջանյան]]ը, երկրաբանական գիտությունների դոկտորներ Վանիկ և Էդուարդ Բարսեղյանները, բժշկական գիտությունների դոկտոր Ռոլանդ Մեհրաբյանը, Հայաստանի և ԽՍՀՄ վաստակավոր մարզիչ, ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի վաստակավոր գործիչ Ռաֆայել Մեհրաբյանը, գրող, թարգմանիչ Արտակ Վարդանյանը, Հայաստանի վաստակավոր արտիստ, թառահար Ռաֆայել Վարդանյանը և այլք։ Արմատներով ազնաբերդցիներ են նաև հայկական ֆուտբոլի աստղ [[Արկադի Անդրեասյան]]ը, վաղամեռիկ շնորհաշատ երգչուհի [[Վարդուհի Վարդանյան]]ը։ Գյուղանվան մեզ հայտնի ամենահին հիշատակության մասին տեղեկություն է տալիս [[Ղևոնդ Ալիշան]]ը իր նշանավոր «Սիսական» աշխատության մեջ։ Այդ վավերագիրը քաղված է Իտալիայի [[Ջենովա]] քաղաքի Սուրբ Բարդուղիմեոս հայկական եկեղեցու բակում գտնվող՝ ազնաբերդցի մի վաճառականի՝ Անանիայի որդի Հայրապետի 1697-ին թվագրվող տապանաքարից։ Ալիշանը միաժամանակ նշում է, որ թեև հնագույն սկզբնաղբյուրներում հիշատակված չէ Ազնաբերդի անունը, այնուամենայնիվ գյուղը հայկական շատ հին բնակավայր է. {{քաղվածք|''[Խոքի] Արևելակողմն վիճակին է ձոր երկայնեալ ի Հիւսիսէ ընդ Հարաւ գետակն զոր ի դէպ է կոչել Ազնաբերդ՝ ոչ ժամանեալ յԵրասխ՝ սպառի ընդ երկրաւ. յորոյ գլուխս կայ փոքրիկ և նոր գիւղն Գարաղուշ, կիսով փարսախաւ ի Հարաւ Մ. Լիզբերդի։ Նոյնչափ հեռի է յիւրմէն Ազնաբերդ, Ազնապիւրտ կոչեցեալ յայլազգեաց, ի կիցս երկուց վտակաց գետակին. անունն և աւերակք շինից կամ փոքրիկ գիւղից՝  ի Հարաւ կուսէ նորին, յայտ առնեն զի նշանաւոր բերդ և աւան եղեալ է ի հնումն, թէպէտ և ոչ ի հին ցուցակին և ոչ առ պատմիչս գտանեմք զդա յիշատակեալ. բայց անակնկալ իմն հանդիպմամբ գտանի յիշատակարան մի դամբանական ի տար աշխարհի, ի Գենուա (Ճենովա) քաղաքի Իտալիոյ, որ ընդ անուան գեղջն՝ ցուցանէ ևս զայն Գողթան գաւառի պատշաճեալ յþԺԷ դարու. և է այս արձան սղալագիր, ի Ս. Բարդուղիմէ եկեղեցւոջ Հայոց, յամի 1687, Հայրապետի ուրումն. ''Այս է տապան Հայրապետին՝ ''Որ է որդի Անանիային. ''Սա յերկրէն է Գոխտան տանին, ''և ի գեղջէն Ըզնայբերթին. ''Վախճանեցաւ Հայոց թվին ''Հազար հարիւր էրէսուն իւ վեցին, ''և ապրէլի քսան և յնգին։ ''Ով յանդիպի այս տապանին՝ ''Հայր մեր յերկինըս շնորհին ''Վասն սիրուն Քրիստոսին։ ''Բնակիչք Ազնաբերդի բնիկ Հայք են և ոչ գաղթականք, (տունք 43 առ Շոբենիւ և ոգիք 224), ընդ որս և 10 տուն մահմետականաց<ref>Ղ. Ալիշան, Սիսական, Վենետիկ, Ս. Ղազար, 1893, էջ 505]</ref>։ ''(Ղևոնդ Ալիշան)''''}} === Հուշարձաններ === Նշանավոր պատմաբան-աշխարհագրագետի կարծիքն էին հաստատում Ազնաբերդի տարածքում պահպանված պատմական հուշարձանները։ Դրանք IX-XIII դարերին և ավելի վաղ շրջանների՝ ընդհուպ մինչև մ.թ.ա. 2-3-րդ հազարամյակներին են վերաբերում։ Այս փաստերը վկայում են, որ Ազնաբերդի տարածքում տարբեր ժամանակների հայկական բնակավայրեր են եղել, սակայն դրանք, հնարավոր է, կրել են նաև այլ անվանումներ։ Ազնաբերդի պահպանված պատմաճարտարապետական հուշարձաններից կանգուն էին Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին (Ժամ), Սուրբ Հովհաննես (Սռվանես) և Սուրբ Հակոբ (Սրգագոփ) մատուռները, իսկ Սուրբ Թովմա Առաքյալի վանքը (Վանք, Թոփառաքել) և Սուրբ Հռիփսիմե մատուռը ավերված էին։ Կային նաև մի քանի հնավայրեր և գյուղատեղիներ, երկու գերեզմանատներ, բրոնզի դարի չորս բերդեր, որոնցից ամենամեծն ու նշանավորը Ճահուկ (Չալխանի) բերդն էր՝ Ճահուկ (Քամարավոր) լեռան վրա։ Սուրբ Գրիգոր եկեղուցում պահպանվել էին Հարություն և Հակոբ Հովնաթանյանների որմնանկարներից (XVII դարի կեսեր), որոնք ստեղծվել էին այն ժամանակ, երբ Շահ Աբասի կազմակերպած բռնագաղթից (1604 թ.) տասնամյակներ անց գյուղը կրկին վերականգնվել էր։ Տարածքում կային նաև վաղ շրջանի (IX-X դարերի) խաչքարեր։ Այսօր, ցավոք, Նախիջևանի տարածքի մյուս հուշարձանների ճակատագրին են արժանացել նաև այս բոլոր հուշարձանները։ Ազնաբերդի պատմական հուշարձանների տարածքում պահպանվել էին նաև վիմագիր և որմնագիր արձանագրություններ։ Դրանք հիմնականում Ս. Գրիգոր եկեղեցու, մա­տուռների տարածքներում, որմերում և որմնախորշերում տեղադրված խաչքարերի, տապանաքարերի վիմագրություններն են, ինչպես նաև եկեղեցու որմնանկարների մակագրությունները։ Արժանահիշատակ է, որ Ս. Հով­հաննես մատուռի մուտքի կամարի վրա պահպանվել էր նաև մատուռի (ըստ ար­ձանագրության՝ եկեղեցու) շինարարության մասին արձանագրություն (1651)։ Որոշ վիմագրերում պահպանվել էին Ազնաբերդի խոսվածքի հետքերը (Ըռըստակէս, Ավուն(իս), (Ա)միր(ի)ճան, Ըզնաբերդ, քվօրն, անօրն, ուս­տայ)։ Ազնաբերդի ողջ պատմության ընթացքում, ինչպես Հայաստանի բազմաթիվ այլ բնակավայրերում, նրա վիմագիր արձանագրությունները անխնա ոչնչացվել են, իսկ խորհրդային իշխանության առաջին տարիներին գյուղի նոր դպրոցը կառուցվել է Արևմտյան գերեզմանատանը պահպանված քաղկեդոնական (հունադավան) հա­յերի հունատառ արձանագրություններ ունեցող տապանաքարերով։ Ազնաբերդը Վայոց ձորի և հյուսիսային Նախիջևանի (պատմական Ճահուկ-Շահապունիք գավառ և Նախճավան գավառի հյուսիսային մաս) մյուս տեղաբնիկ գյուղերի հետ գտնվում էր պատմաազգագրական միևնույն շրջանում։ Թեև տարածքի հայ բնակչության գերակշիռ մասը խոսում է [[Խոյի բարբառ|Խոյի բարբառով]], սակայն [[Վարդենիսի լեռներ|Վարդենիսի]] և [[Զանգեզուրի լեռներ|Զանգեզուրի]] լեռնաշղթաների միջև ընկած լեռնային այս տիրույթում դարերի ասպատակումներից և բռնագաղթերից, մասնավորապես 1604 թվականի շահաբասյան բռնագաղթից, մասամբ պաշտպանվելով, գոյատևել են նաև  տեղական հինավուրց բարբառով խոսող բնակավայրեր (Վայոց ձորի մարզի [[Աղավնաձոր (Վայոց ձորի մարզ)|Աղավնաձոր]], [[Արենի]], [[Արփի (գյուղ)|Արփի]], [[Գնդեվազ]], [[Գնիշիկ]], [[Խաչիկ]], [[Կեչուտ]], [[Չիվա]], [[Ռինդ]], [[Հորս]],  [[Նոր Ազնաբերդ|Վերին Ազնաբերդ]], մասամբ՝  [[Եղեգիս]], [[Զեդեա]], և Արարատի մարզի [[Եղեգնավան]] գյուղերը, մինչև 1988-ը՝ նաև Նախիջևանի Ազնաբերդ և [[Օծոփ]] գյուղերը), որոնց բնակիչներն իրենց անվանում են «հին հայեր»՝ ի տարբերություն տարածքում Խոյ-Սալմաստից վերաբնակվածների շառավիղների՝ «թազա հայերի»։ Ըստ ավանդական միահատկանիշ դասակարգման՝ այս խոսվածքը պատկանում է հայ բարբառների արևելյան խմբակցության «ում» ճյուղին և ունի պայթական բաղաձայնների երկաստիճան ձայնեղազուրկ համակարգ, իսկ ակադեմիկոս Գևորգ Ջահուկյանի մշակած բազմահատկանիշ վիճակագրական սկզբունքների կիրառմամբ՝ միջակա դիրք է գրավում Արարատյան, Արցախի և Ջուղայի բարբառների միջև և գիտական գրականության մեջ անվանվել է Վայոց ձորի միջբարբառ։ Ազնաբերդցիներն ավանդապահ էին և նախնյաց սովորույթների հանդեպ խիստ հարգալից վերաբերմունք ունեին։ Թեև խորհրդային շրջանում հավատքը պահպանվում էր  հիմնականում կանանց շրջանում, ազգային-հոգևոր կարևոր տոներն ու ծիսակատարությունները, այնուամենայնիվ,  մեծ խանդավառությամբ և բազմամարդ հավաքույթներով էին նշվում։ Ժողովրդական տոնացույցի սիրված տոներն էին Սուրբ Ծնունդը, Նոր տարին, Սուրբ Սարգիսը, Տյառնընդառաջը, Ծառզարդարը, Զատիկը, Համբարձումը, Վարդավառը, Սուրբ Աստվածածինը, Խաչվերացը, Գյուտ խաչը, ինչպես նաև Աշխատավորների միջազգային օրը և Հաղթանակի օրը։ Տոները նշվում էին ծիսական հնամյա ուտեստներով և Ազնաբերդի հայտնի կարմիր գինով։ Թեև վաղուց չէր գործում եկեղեցին՝ ավանդաբար գոյատևում էին նաև հարսանեկան, հուղարկավորության, կնունքի և կենցաղային մյուս ծեսերը։ Ամենամեծ ժողովրդականություն վայելող տոնը Խաչվերացն էր՝ նախնիների հիշատակի օրը, որ բարբառով Խրով էր կոչվում տոնի ծիսական գլխավոր ուտեստի՝ թոնրի մեջ ամբողջական խորոված՝ զոհաբերված  ուլի անունով։ Հատկապես մեծ հանդիսավորությամբ և ավանդական բազմամարդ ուխտագնացությամբ էր նշվում Հայ առաքելական եկեղեցու Գյուտ խաչի տոնը։ Ուխտագնացները տոնի օրը՝ հոկտեմբերի 26-ի մոտակա կիրակին անցկացնում էին պատմական Շահապոնք գավառի Շամեն գյուղատեղիում գտնվող Ս. Խաչ վանքում (Օծոփ գյուղի մերձակայքում)։ Զորավոր այդ սրբավայրը բազմաթիվ մաշկային հիվանդություններ բուժելու պատճառով կրում էր նաև Քամո (բարբառով՝ «քամու») խաչ անունը։ Շաբաթ՝ լույս կիրակի գիշերը կամ լուսադեմին ուխտավայր էին հասնում ոչ միայն հյուսիսային Նախիջևանի, սահմանակից Վայոց ձորի և  Սյունիքի հավատացյալ հայությունը, այլև մեծաթիվ քրդեր ու ադրբեջանցիներ։ Ուխտավորները լուսադեմին զոհաբերություն-մատաղ էին մատուցում, ապա մոմավառությունից և աղոթքներից հետո երգում, ժողովրդական նվագարանների մեղեդիների տակ պարում էին մինչև ուշ երեկո։  Գյուտ խաչի տոնակատարությունները Հայաստանում ավանդաբար նշվել են մեծ հանդիսություններով և ուխտագնացություններով՝ մանավանդ դեպի այն վանքերն ու տաճարները, որոնք կրել են «Սուրբ Խաչ» անունը։ Շամենի Ս. Խաչ վանքն էլ նման մի ուխտավայր էր, ուր պահպանվում էին հոգևոր այս տոնի խորհուրդները։ 1918-20թթ., թեև գյուղի բնակչությունը երկու անգամ գաղթել է, այնուամենայնիվ Ազնաբերդի ինքնապաշտպանության կազմակերպված ջոկատները օրեր շարունակ դիմադրել են թուրքական հրոսակներին՝ խաղաղ բնակչությանը պաշտպանելով անխնա կոտորածից և թալանից։ 1988թ. ողջ ամռանն ու աշնանը, գյուղի երիտասարդներից կազմված ինքնապաշտպանության ջոկատները կրկին գիշեր-ցերեկ հսկում էին տարածքը։ Իսկ  նոյեմբերի 22-ի մայրամուտին, երբ մերձակա ադրբեջանական գյուղերից հավաքված զինված ելուզակները հայտնվեցին գյուղի մատույցներում, արժանի հակահարված ստացան. սպանվեց 3 և վիրավորվեց 7 ադրբեջանցի։ Հայաստանից սպասվող կազմակերպված օգնության բացակայությունը, խորհրդային բանակի ադրբեջանամետ կեցվածքը, ինչպես նաև մայր Հայաստանին հասած անսպասելի մեծ արհավիրքը հուսալքեցին ազնաբերդցիներին։ 1988-ի դեկտեմբերին նրանք թողեցին հայրենի եզերքը՝  երբևէ այնտեղ վերադառնալու անմար հույսը սրտներում... Տեղահանությունից հետո ազնաբերդցիներն ամբողջությամբ բնակեցրին իրենց բնօրրանից ոչ հեռու գտնվող Վայոց ձորի Գյուլստան (Վերին Ազնաբերդ), մասամբ՝ նույն մարզի Զեյթա (Զեդեա), Ալայազ (Եղեգիս) և Արարատի Շիդլու (Եղեգնավան) նախկինում ադրբեջանաբնակ գյուղերը, փոքրաթիվ խմբերով հաստատվեցին նաև հիշյալ մարզերի և Կոտայքի որոշ բնակավայրերում, ինչպես նաև Երևանում<ref>{{Cite web|url=http://language.sci.am/sites/default/files/book/aznaberd.pdf|title=Արտակ Վարդանյան, Ազնաբերդ. նախիջևանահայության վերջին ամրոցը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=12.02.2021}}</ref>։ == Հայտնի մարդիկ == * [[Արտակ Վարդանյան (գրող)]] * [[Թևան Խաչյան]] (գրող) * [[Աբիսակ Բալասանյան]] (զինվորական) == Գրականություն == * {{գիրք|հեղինակ = [[Արգամ Այվազյան]] |մաս = |վերնագիր = Նախիջևան։ Բնաշխարհիկ պատկերազարդ հանրագիտակ։ |հղում = |պատասխանատու = |հրատարակություն = |վայր = Երևան |հրատարակչություն = «Հուշարձան» և [[ՀՀ ԳԱԱ]] «գիտություն»|թվական = 1995 |հատոր = |էջեր = 367|էջ = |սերիա = |ISBN = |տպաքանակ = }} == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=119}} {{Քենգերլիի շրջան}} [[Կատեգորիա:Քենգերլիի շրջանի բնակավայրեր]] 2532b84ku1jbuja1eyiq4658wbvt67x 0 80463 8473902 7320458 2022-07-22T21:13:24Z Arkadi Poghosyan 118797 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ ԵԵՄԱՆ |երկիր = Մակեդոնիա |դրոշ = EuroMacedonia del Norte.svg |հեռուստաալիք = [[Մակեդոնական ռադիո և հեռուստատեսություն|ՄՌՀ]] |նախընտրական փուլ = Skopje Fest |մասնակցումների թիվ = 15 |առաջին ելույթ = [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] |լավագույն արդյունք = 12 ([[2006]]) |վատագույն արդյունք = 16 (Կիսաեզրափակիչ։[[2011]]) |ԵՀՄ = http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=27 }} '''[[Մակեդոնիա]]ն''', ներկայացված մրցույթին որպես Նախկին Հարավսլավիայի Հանրապետություն Մակեդոնիա (ՆՀՀ Մակեդոնիա), առաջին անգամ մասնակցել է [[Եվրատեսիլ երգի մրցույթ]]ին [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] թ. Այնուամենայնիվ, երկիրն առաջին անգամ մասնակցել է Եվրատեսիլին [[Եվրատեսիլ 1996 երգի մրցույթ|1996]] թվականին, այդ տարվա Եվրատեսիլի նախընտրական ընտրությունին, սակայն Մակեդոնիան չկարողացավ անցնել եզրափակիչ. Այդ տարի Մակեդոնիան ներկայացրել էր երգչուհի [[Կալիոպի]]ն «Samo ti» («Միայն դու») երգով. Երկրի լավագույն արդյունքը եղել է [[2019]] թվականին, երբ [[Թամարա Թոդևսկա|Թամարա Թոդևսկան]] [[Թել Ավիվ|Թել Ավիվում]] իր «Proud» երգով զբաղեցրեց 7-րդ տեղը. == Մասնակիցներ == {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="references-big sortable" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse;" |- ! Տարի ! Կատարող ! Երգ ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Եզրա'''-<br />'''փակիչ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Միա'''-<br />'''վորներ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Կիսաեզ'''-<br />'''րափակիչ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Միա'''-<br />'''վորներ''' |- | [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] | Վլադո Յանեվսկի | "Ne zori, zoro" | 19 | 16 |- | [[Եվրատեսիլ 2000 երգի մրցույթ|2000]] | XXL | "100% te ljubam" | 15 | 29 |- | [[Եվրատեսիլ 2002 երգի մրցույթ|2002]] | Կառոլինա Գոչեվա | "Od nas zavisi" | 19 | 25 |- | [[Եվրատեսիլ 2004 երգի մրցույթ|2004]] | Տոշե Պրոեսկի | "Life" | 14 | 47 | 10 | 71 |- | [[Եվրատեսիլ 2005 երգի մրցույթ|2005]] | Մարտին Վուսիչ | "Make My Day" | 17 | 52 | 9 | 97 |- | [[Եվրատեսիլ 2006 երգի մրցույթ|2006]] | [[Ելենա Ռիստեսկա]] | "Ninanajna" | 12 | 56 | 10 | 76 |- | [[Եվրատեսիլ 2007 երգի մրցույթ|2007]] | Կառոլինա Գոչեվա | "Mojot svet" | 14 | 73 | 9 | 97 |- | [[Եվրատեսիլ 2008 երգի մրցույթ|2008]] | Տամարա, Վրչակ և Ադրիան | "Let Me Love You" | X | X | 10* | 64 |- | [[Եվրատեսիլ 2009 երգի մրցույթ|2009]] | Նեքսթ Թայմ | "Nešto što kje ostane" | X | X | 10* | 45 |- | [[Եվրատեսիլ 2010 երգի մրցույթ|2010]] | Գյոկո Տանեսկի, Բիլլի Զվեր և Դամյան Պեյչինոսկի | "Jas ja imam silata" | X | X | 15 | 37 |- | [[Եվրատեսիլ 2011 երգի մրցույթ|2011]] | Վլատկո Իլիեվսկի | "Rusinka" | X | X | 16 | 36 |- | [[Եվրատեսիլ 2012 երգի մրցույթ|2012]] | [[Կալիոպի]] | "[[Crno I Belo]]" | 13 | 71 | 9 | 53 |- | [[Եվրատեսիլ 2013 երգի մրցույթ|2013]] | [[Եսմա Ռեցեպովա]] և [[Վլատկո Լոզանոսկի]] | "[[Пред да се раздени]]" | X | X | 16 | 28 |- | [[Եվրատեսիլ 2014 երգի մրցույթ|2014]] | [[Տիյանա Դապչևիչ]] | "[[To the Sky]]" | X | X | 13 | 33 |- | [[Եվրատեսիլ 2015 երգի մրցույթ|2015]] | [[Դանիել Կայմակոսկի]] | "[[Autumn Leaves]]" | X | X | 15 | 28 |- |[[Եվրատեսիլ 2016 երգի մրցույթ|2016]] |Կալիոպի |"Dona" |X |X |11 |88 |- |[[Եվրատեսիլ 2017 երգի մրցույթ|2017]] |[[Յանա Բուրչեսկա]] |"Dance Alone" |X |X |15 |69 |- |[[Եվրատեսիլ 2018 երգի մրցույթ|2018]] |Eye Cue |"Lost and Found" |X |X |18 |24 |- |[[Եվրատեսիլ 2019 երգի մրցույթ|2019]] |[[Թամարա Թոդևսկա]] |"Proud" |7 |305 |2 |239 |- |[[Եվրատեսիլ 2020 երգի մրցույթ|2020]] |Վասիլ |"You" | colspan="4" |Մրցույթը չեղարկվել է |- |[[Եվրատեսիլ 2021 երգի մրցույթ|2021]] |Վասիլ |"Here I Stand" |X |X |15 |23 |- |[[Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ|2022]] |Անդրեա |"Circles" |X |X |11 |76 |} * XX կիսաեզրափակիչներում նշանակում են ավտո-որակավորում։ Սա կարող է լինել արդյունք հետևյալ երկու պատճառներից։ Եթե երկիրը հաղթել է նախորդ տարվա մրցույթը, հաջորդ տարի նա չի մրցելու որևէ կիսաեզրափակչում։ Մյուս պատճառն այն է, որ Մեծ Քառյակի (Հնգյակի) երկիր-անդամները չեն մասնակցում որևէ կիսաեզրափակիչ փուլում։ * XX եզրափակիչներում նշանակում է, որ երկիրը չի անցել եզրափակիչ փուլ։ == Պատկերադարան == <gallery> Պատկեր:Projeski Eurovision 2004.jpg| Տոշե Պրոեսկին [[Ստամբուլ]]ում ([[2004]]) Պատկեր:Goceva-ESC2007.jpg| Կառոլինա Գոչեվան [[Հելսինկի]]ում ([[2007]]) Պատկեր:Tamara Todevska - ESC 2008.jpg| Տամարան, Վրչակը և Ադրիանը [[Բելգրադ]]ում ([[2008]]) Պատկեր:Vlatko ilievski eurosong 2011.jpg| Վլատկո Իլիեվսկին [[Դյուսելդորֆ]]ում ([[2011]]) </gallery> == Հղումներ == * [http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=27 Մակեդոնիայի էջը Eurovision.tv կայքում] {{Երկրներ Եվրատեսիլում}} iisdjmr0xmeeojy89wscua99eump5tp 8473903 8473902 2022-07-22T21:14:02Z Arkadi Poghosyan 118797 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ ԵԵՄԱՆ |երկիր = Մակեդոնիա |դրոշ = EuroMacedonia del Norte.svg |հեռուստաալիք = [[Մակեդոնական ռադիո և հեռուստատեսություն|ՄՌՀ]] |նախընտրական փուլ = Skopje Fest |մասնակցումների թիվ = 15 |առաջին ելույթ = [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] |լավագույն արդյունք = 7 ([[2019]]) |վատագույն արդյունք = 16 (Կիսաեզրափակիչ։[[2011]]) |ԵՀՄ = http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=27 }} '''[[Մակեդոնիա]]ն''', ներկայացված մրցույթին որպես Նախկին Հարավսլավիայի Հանրապետություն Մակեդոնիա (ՆՀՀ Մակեդոնիա), առաջին անգամ մասնակցել է [[Եվրատեսիլ երգի մրցույթ]]ին [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] թ. Այնուամենայնիվ, երկիրն առաջին անգամ մասնակցել է Եվրատեսիլին [[Եվրատեսիլ 1996 երգի մրցույթ|1996]] թվականին, այդ տարվա Եվրատեսիլի նախընտրական ընտրությունին, սակայն Մակեդոնիան չկարողացավ անցնել եզրափակիչ. Այդ տարի Մակեդոնիան ներկայացրել էր երգչուհի [[Կալիոպի]]ն «Samo ti» («Միայն դու») երգով. Երկրի լավագույն արդյունքը եղել է [[2019]] թվականին, երբ [[Թամարա Թոդևսկա|Թամարա Թոդևսկան]] [[Թել Ավիվ|Թել Ավիվում]] իր «Proud» երգով զբաղեցրեց 7-րդ տեղը. == Մասնակիցներ == {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="references-big sortable" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse;" |- ! Տարի ! Կատարող ! Երգ ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Եզրա'''-<br />'''փակիչ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Միա'''-<br />'''վորներ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Կիսաեզ'''-<br />'''րափակիչ''' ! style="line-height:90%; font-size:80%"|'''Միա'''-<br />'''վորներ''' |- | [[Եվրատեսիլ 1998 երգի մրցույթ|1998]] | Վլադո Յանեվսկի | "Ne zori, zoro" | 19 | 16 |- | [[Եվրատեսիլ 2000 երգի մրցույթ|2000]] | XXL | "100% te ljubam" | 15 | 29 |- | [[Եվրատեսիլ 2002 երգի մրցույթ|2002]] | Կառոլինա Գոչեվա | "Od nas zavisi" | 19 | 25 |- | [[Եվրատեսիլ 2004 երգի մրցույթ|2004]] | Տոշե Պրոեսկի | "Life" | 14 | 47 | 10 | 71 |- | [[Եվրատեսիլ 2005 երգի մրցույթ|2005]] | Մարտին Վուսիչ | "Make My Day" | 17 | 52 | 9 | 97 |- | [[Եվրատեսիլ 2006 երգի մրցույթ|2006]] | [[Ելենա Ռիստեսկա]] | "Ninanajna" | 12 | 56 | 10 | 76 |- | [[Եվրատեսիլ 2007 երգի մրցույթ|2007]] | Կառոլինա Գոչեվա | "Mojot svet" | 14 | 73 | 9 | 97 |- | [[Եվրատեսիլ 2008 երգի մրցույթ|2008]] | Տամարա, Վրչակ և Ադրիան | "Let Me Love You" | X | X | 10* | 64 |- | [[Եվրատեսիլ 2009 երգի մրցույթ|2009]] | Նեքսթ Թայմ | "Nešto što kje ostane" | X | X | 10* | 45 |- | [[Եվրատեսիլ 2010 երգի մրցույթ|2010]] | Գյոկո Տանեսկի, Բիլլի Զվեր և Դամյան Պեյչինոսկի | "Jas ja imam silata" | X | X | 15 | 37 |- | [[Եվրատեսիլ 2011 երգի մրցույթ|2011]] | Վլատկո Իլիեվսկի | "Rusinka" | X | X | 16 | 36 |- | [[Եվրատեսիլ 2012 երգի մրցույթ|2012]] | [[Կալիոպի]] | "[[Crno I Belo]]" | 13 | 71 | 9 | 53 |- | [[Եվրատեսիլ 2013 երգի մրցույթ|2013]] | [[Եսմա Ռեցեպովա]] և [[Վլատկո Լոզանոսկի]] | "[[Пред да се раздени]]" | X | X | 16 | 28 |- | [[Եվրատեսիլ 2014 երգի մրցույթ|2014]] | [[Տիյանա Դապչևիչ]] | "[[To the Sky]]" | X | X | 13 | 33 |- | [[Եվրատեսիլ 2015 երգի մրցույթ|2015]] | [[Դանիել Կայմակոսկի]] | "[[Autumn Leaves]]" | X | X | 15 | 28 |- |[[Եվրատեսիլ 2016 երգի մրցույթ|2016]] |Կալիոպի |"Dona" |X |X |11 |88 |- |[[Եվրատեսիլ 2017 երգի մրցույթ|2017]] |[[Յանա Բուրչեսկա]] |"Dance Alone" |X |X |15 |69 |- |[[Եվրատեսիլ 2018 երգի մրցույթ|2018]] |Eye Cue |"Lost and Found" |X |X |18 |24 |- |[[Եվրատեսիլ 2019 երգի մրցույթ|2019]] |[[Թամարա Թոդևսկա]] |"Proud" |7 |305 |2 |239 |- |[[Եվրատեսիլ 2020 երգի մրցույթ|2020]] |Վասիլ |"You" | colspan="4" |Մրցույթը չեղարկվել է |- |[[Եվրատեսիլ 2021 երգի մրցույթ|2021]] |Վասիլ |"Here I Stand" |X |X |15 |23 |- |[[Եվրատեսիլ 2022 երգի մրցույթ|2022]] |Անդրեա |"Circles" |X |X |11 |76 |} * XX կիսաեզրափակիչներում նշանակում են ավտո-որակավորում։ Սա կարող է լինել արդյունք հետևյալ երկու պատճառներից։ Եթե երկիրը հաղթել է նախորդ տարվա մրցույթը, հաջորդ տարի նա չի մրցելու որևէ կիսաեզրափակչում։ Մյուս պատճառն այն է, որ Մեծ Քառյակի (Հնգյակի) երկիր-անդամները չեն մասնակցում որևէ կիսաեզրափակիչ փուլում։ * XX եզրափակիչներում նշանակում է, որ երկիրը չի անցել եզրափակիչ փուլ։ == Պատկերադարան == <gallery> Պատկեր:Projeski Eurovision 2004.jpg| Տոշե Պրոեսկին [[Ստամբուլ]]ում ([[2004]]) Պատկեր:Goceva-ESC2007.jpg| Կառոլինա Գոչեվան [[Հելսինկի]]ում ([[2007]]) Պատկեր:Tamara Todevska - ESC 2008.jpg| Տամարան, Վրչակը և Ադրիանը [[Բելգրադ]]ում ([[2008]]) Պատկեր:Vlatko ilievski eurosong 2011.jpg| Վլատկո Իլիեվսկին [[Դյուսելդորֆ]]ում ([[2011]]) </gallery> == Հղումներ == * [http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=27 Մակեդոնիայի էջը Eurovision.tv կայքում] {{Երկրներ Եվրատեսիլում}} tb5tpo0juxfuwcinjrk1kupdmwp1p3f 0 92590 8473805 8337404 2022-07-22T15:27:05Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Արամ (այլ կիրառումներ)}} [[Պատկեր:Aram Chaos.jpg|աջից|մինի|Արամ խառնարանը]] '''Արամ քաոս''' ({{lang-la|Aram Chaos}}, անվանում են նաև ''Արամ խառնարան''), էրոզիայի չափազանց ենթարկված [[հարվածային խառնարան]] [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] վրա, որի կենտրոնը տեղակայված է {{Coord|2.6|N|21.5|W|globe:mars|nogoogle=1|noosm=1}} կոորդինատներում։ Խառնարանը տեղակայված է [[Մարիների հովիտներ]]ի մեծ կիրճի արևելյան մասում, [[Արեսի հարթավայր]]ի մոտ։ Բազմազան երկրաբանական գործընթացները վերածել են այն շրջանաձև շրջանի [[Քաոս (ռելիեֆ)|քաոտիկ ռելիեֆով]]։ Արամ քաոսը այսպես է անվանվել ի պատիվ Արամ Մարսի [[ալբեդոյի մասնիկ]]ի, որը դիտարկում էր [[Ջովանի Սկիապարելլի]]ն։ Նա անվանել է այս մասնիկը ի պատիվ բիբլիական [[Արամիական Դամասկոս|Արամի երկրի]]։ Ուղեծրից կատարված սպեկտրոսկոպիկ հետազոտությունները վկայում են միներալային [[հեմատիտ]]ի գոյության մասին այս տարածքում, որը առաջացել է ջրային միջավայրում։ Արամ քաոսը ունի մոտ 280 [[կիլոմետր|կմ]] անկյունագծով։ Այն գտնվում է [[Մարգարիտիֆերի երկիր]] շրջանում, որում բազմաթիվ ջրով տաշված ջրանցքների գոյությունը խոսում է հզոր ջրհեղեղային հոսանքի իջնելու մասին բարձունքներից շատ տարիներ առաջ։ [[THEMIS]] սարքը, որը տեղադրված է [[2001 Մարս Օդիսեյ|Մարս Օդիսեյ]] ուղեծրակայանի վրա, ցույց տվեց, որ Արամի հատակին գոյություն ունի [[Հեմատիտ|գորշ բյուրեղային հեմատիտ]]։ [[Մարս Ռեքոնաիսանս Օրբիթեր]]ի վրա տեղադրված CRISM սպեկտրոսկոպը, հայտնաբերեց [[հիդրատացում|հիդրատացված]] [[սուլֆատ]]ներ, [[յարոզիտ]] և [[հեմատիտ]]<ref>Ս. Մարչի և ընկ. 2009. Մարս Ռեքոնաիսանս Օրբիթերից կատարված մեկամյա հետազոտությունների արդյունքում Մարսի միներալների ընդհանրացումը։ Երկրաֆիզիկական հետազոտությունների ամսագիր՝ 114</ref>։ {{-}} == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:Quadrângulo de Oxia Palus.JPG |[[Օքսիան ճահիճ|Օքսիան ճահճի]] ({{lang-la|Oxia Palus}}) քարտեզը, վրան նշված ուշագրավ օբյեկտներով։ Այս տարածքը պարունակում է բազմաթիվ քաոսների շրջաններ և ջրհորդաններ (հին գետերի հովիտներ)։ Արամը գտնվում է լուսանկարի ներքևում Պատկեր:Blocks in Aram.JPG |Արամի մասերը, որոնցում հավանաբար կա ջուր։ Պատկերը [[THEMIS]] սարքից։ </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{մարսի համակարգ}} [[Կատեգորիա:Մարսի խառնարաններ]] [[Կատեգորիա:Խառնարաններ այբբենական կարգով]] aam9shs0dj2qyvhjton8ocqg9yx362e 0 169741 8473906 7716736 2022-07-22T23:11:56Z Սահակ 24 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ | անուն = Modern Talking | բնօրինակ_անուն = | լոգո = Modern Talking.svg | լոգոյի_լայնություն = | պատկեր = | ալտերնատիվ = | նկարագրություն = | լայնություն = | landscape = <!-- այո, եթե պատկերը լայն է, հակառակ դեպքում թողնել դատարկ --> | գույն =group_or_band | մականուն = | երկիր = {{դրոշավորում|Գերմանիա}} | ժանրեր = {{hlist|[[Եվրո փոփ]]<ref>{{cite journal|first= Marcelo Fernandez |last= Bitar |title= Argentine Biz Worries That '98 Gains Will Deflate in '99 |url= https://books.google.am/books?id=HQoEAAAAMBAJ&pg=PA85&dq=%22europop%22 |magazine= [[Billboard (magazine)|Billboard]] |date= 21 November 1998 |volume= 110 |issue= 47 |page= 85 |issn= 0006-2510}}</ref> |[[Սինթփոփ]]<ref>{{cite web|first= Heather |last= Phares |title= Modern Talking – The Very Best of Modern Talking |url= http://www.allmusic.com/album/the-very-best-of-modern-talking-mw0000537350 |publisher= [[AllMusic]]. [[All Media Network]] |accessdate= 13 March 2013}}</ref>|[[դենս փոփ]]<ref name="AM">{{cite web|first= Jason |last= Ankeny |title= Modern Talking – Artist Biography |publisher= AllMusic. All Media Network |url= http://www.allmusic.com/artist/modern-talking-mn0000567809/biography |accessdate= 13 March 2013}}</ref>}} | years_active = {{hlist|1983–1987|1998–2003}} | լեյբլեր = {{hlist|[[Hansa Records|Hansa]]|[[Ariola Records|Ariola]]|[[RCA Records|RCA]]|[[Sony BMG]]}} | կապված է = | կայք = <!-- {{URL|example.com}} անպայման գրեք այս կաղապարով, որ էջի վրա երևա example.com--> | ընթացիկ անդամներ = | նախկին անդամներ = [[Դիթեր Բոլեն]] {{*}} [[Թոմաս Անդերս]] }} '''«Modern Talking»''' (թարգմանաբար՝ ''«ժամանակակից խոսակցություն»''), գերմանական սինթփոփ ժանրում ստեղծագործող նախկին երաժշտական դուետ, որի անդամներն են եղել '''[[Դիթեր Բոլեն]]ը''' և '''[[Թոմաս Անդերս]]ը'''։ Խումբը եղել է իր ժամանակների առավել հայտնի և հաջողված երաժշտական համույթներից՝ գործունեության տարիներին թողարկելով բազմաթիվ համաշխարհային կարգի հիթային կատարումներ, մասնավորապես՝ ''«[[You're My Heart, You're My Soul]]»'', ''[[You Can Win If You Want|«You Can Win If You Want»]]'', ''«[[Cheri, Cheri Lady]]»'', ''«[[Brother Louie]]»'', ''[[Atlantis Is Calling (S.O.S. for Love)|«Atlantis Is Calling (S.O.S. for Love)»]]'' և այլն։ Խումբը գործել է [[1984]] թվականից մինչև [[1987]] թվականները, որից հետո ենթարկվել լուծարման, այնուհետև տարիներ անց կրկին միավորվել 1998 թվականին, և վերջնականապես դադարեցրել գործունեությունը 2003 թվականին։ 1998-2003 թվականներին խումբը փոխել էր երաժշտական ժանրը՝ [[Եվրո փոփ|եվրոփոփից]] [[եվրոդանս]]։ == Սկավառակագրություն == * ''The 1st Album'' (1985) * ''Let's Talk About Love'' (1985) * ''Ready for Romance'' (1986) * ''In the Middle of Nowhere'' (1986) * ''Romantic Warriors'' (1987) * ''In the Garden of Venus'' (1987) * ''Back for Good'' (1998) * ''Alone'' (1999) * ''Year of the Dragon'' (2000) * ''America'' (2001) * ''Victory'' (2002) * ''Universe'' (2003) == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://imusic.am/ar/W3LKIBin Modern Talking-ը imusic.am֊ում] {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:Դուետներ]] [[Կատեգորիա:1983 հիմնադրված երաժշտական խմբեր]] [[Կատեգորիա:RCA Records-ի արտիստներ]] 7jhw5a87n41i5szf04zum06oswb7957 0 228684 8473954 8222605 2022-07-23T04:13:08Z Սահակ 24 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հեռուստաընկերություն | ընկերության անվանում = «'''Press TV'''» | ամբողջական անվանում = | պատկերանիշ = [[Պատկեր: Press Tv logo.svg]] | երկիր = {{դրոշ|Իրան}}[[Իրան]] [[Թեհրան]] | հեռարձակման գոտի = {{դրոշ|Երկիր}} համաշխարհային | լեզու = [[անգլերեն]] | ստեղծված = 2007 | փոխարինել է = | նախկին անվանում = | հիմնադիր = [[ԻԻՀՁ]] | սեփականատեր = [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության Ձայն]] | ղեկավարներ = | կայք = [https://presstv.ir presstv.ir] }} '''Press TV''', [[իրան]]ական միջազգային լրատվական հեռուստաալիք «[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության Ձայն]]» պետական հեռուստառադիոընկերության կազմում<ref>[http://www.irib.ir/English/AboutUs/index.php IRIB. About Us]{{ref-en}}</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/2/low/middle_east/country_profiles/790877.stm Country Profile: Iran - BBC News]{{ref-en}}</ref>։ Հեռարձակվում է Թեհրանից 2007 թվականի հուլիսի 2-ից անգլերեն լեզվով։ Նույն թվականին թողարկվեց հեռուստաալիքի պաշտոնական կայքը<ref>[http://www.abu.org.my/public/dsp_page.cfm?articleid=2631&urlsectionid=1061&specialsection=ART_FULL&pageid=247&PSID=3372 IRIB -Iran launches Press TV website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071220231442/http://www.abu.org.my/public/dsp_page.cfm?articleid=2631&urlsectionid=1061&specialsection=ART_FULL&pageid=247&PSID=3372 |date=2007-12-20 }}{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.presstv.ir/detail.aspx?id=88909&sectionid=351020105 Press TV launches new website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120918132630/http://www.presstv.ir/detail.aspx?id=88909&sectionid=351020105 |date=2012-09-18 }}{{ref-en}}</ref>, որը 2011 թվականից գործածվում է նաև պարսկերեն լեզվով<ref>[http://www.presstv.com/detail.aspx?id=129961&sectionid=3510212 Press TV launches Persian website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929132729/http://www.presstv.com/detail.aspx?id=129961&sectionid=3510212 |date=2011-09-29 }}{{ref-en}}</ref>։ Արբանյակային հեռուստատեսությամբ հասանելի է ամբողջ աշխարհում։ 2011 թ. նոյեմբերի 17-ից 4:3 հեռարձակման ֆորմատից անցում կատարեց լայնաշերտ 16:9 ֆորմատին<ref>[http://www.presstv.ir/detail/210689.html Press TV upgrades to widescreen format] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131109005756/http://www.presstv.ir/detail/210689.html |date=2013-11-09 }}{{ref-en}}</ref>։ Հեռուստաընկերությունը ունի 26 միջազգային թղթակից և 400 աշխատակից<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/6260716.stm Iran launches English TV channel] [[BBC]] {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.ameinfo.com/124401.html Iran to launch Press TV]{{ref-en}}</ref>։ Հեռուստաալիքը բազմիցս քննադատման է արժանացել իր սադրանքային դիրքորոշման պատճառով<ref>[http://www.presstv.ir/detail/214493.html "Ofcom will not silence Press TV"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120122094744/http://www.presstv.ir/detail/214493.html |date=2012-01-22 }}{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.newstatesman.com/international-politics/2009/07/mehdi-hasan-press-iran-british-channel Mehdi Hasan "Book me a slot on Press TV"]{{ref-en}}</ref>։ Բրիտանացի լրագրող Նիք Քոուէնը գրել է, որ հեռուստակայանը «հրեական գերբնական ուժի և դավադրության տեսության մասին խոսելու հարթակ է»<ref>[http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2011/dec/04/nick-cohen-press-tv-hatred Nick Cohen "Who will rid us of hate channels such as Press TV?"]{{ref-en}}</ref>, իսկ ըստ մեկնաբան Դուգլաս Մյուռեի, Press TV-ն «իրանական իշխանությունների քարոզչության հեռուստաալիք» է<ref>[http://www.spectator.co.uk/coffeehouse/7592013/push-off-now-press-tv-and-take-your-conspiracy-theories-with-you.thtml Douglas Murray: "Push off now, Press TV, and take your conspiracy theories with you"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120123041822/http://www.spectator.co.uk/coffeehouse/7592013/push-off-now-press-tv-and-take-your-conspiracy-theories-with-you.thtml |date=2012-01-23 }}{{ref-en}}</ref>։ == Հաղորդումներ == * '''Africa Today''' – Վերլուծական հաղորդում Աֆրիկյան երկրներում տեղի ունեցած քաղաքական, տնտեսագիտական և հասարակական իրադարձությունների մասին<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510534.html Press TV - Africa Today]{{ref-en}}</ref>։ * '''American Dream''' – ԱՄՆ քննադատող հաղորդում<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510502.html Press TV - American Dream]{{ref-en}}</ref>։ * '''Autograph''' – Հաղորդավարուհի Սուսան Մոդարեսի հեղինակային հաղորդումը, ուր ներկայացվում են հարցազրույցներ ակադեմիկոսների, գրողների և քաղաքական գործիչների հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20090714233351/http://www.cceia.org/resources/video/data/000251 Iranian Press TV: Cross-Cultural Understanding through Virtual Worlds]{{ref-en}}</ref>։ * '''CinePolitics''' – Հաղորման ընթացքում հետազոտվում են խորքային քաղաքական և սոցիալական խնդիրները<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510516.html Press TV - Cinepolitics] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130306142523/http://www.presstv.ir/section/3510516.html |date=2013-03-06 }}{{ref-en}}</ref>։ * '''Comment''' – Ջորջ Գալովեյի թոկ-շոուն ուղիղ եթերում<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510524.html Press TV - Comment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130219083639/http://www.presstv.ir/section/3510524.html |date=2013-02-19 }}{{ref-en}}</ref>։ * '''Iran''' – Ներկայացվում է Իրանի արդիական հարցերը, ինչպես և երկրում անցկացվող խոշոր մշակութային միջոցառումները։ * '''Iran Today'''<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510506.html Press TV - Iran Today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131025032055/http://www.presstv.ir/section/3510506.html |date=2013-10-25 }}{{ref-en}}</ref> * '''Islam & Life''' – Թարիք Ռամադանի հաղորդումը Լոնդոնյան ստուդիայից՝ իսլամի մասին<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510523.html Press TV - Islam & Life] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131025061512/http://www.presstv.ir/section/3510523.html |date=2013-10-25 }}{{ref-en}}</ref>։ * '''Reporters' File''' – Շաբաթական ռեպորտաժը իրանական տարբեր պատմությունների մասին։ Հաղորդավար՝ Սաիդ Փուրեզա<ref>[http://www.presstv.ir/section/3510514.html Press TV - Reporters' File]{{ref-en}}</ref>։ == Արտաքին հղումներ == * [https://presstv.ir Պաշտոնական կայք] {{ref-en}} * [http://www.presstv.ir/Default.fa.html Պաշտոնական կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130222193143/http://www.presstv.ir/Default.fa.html |date=2013-02-22 }} {{ref-fa}} * [http://merih-news.com/presstv-live/ Արցանց հեռարձակում] {{ref-en}} {{Commonscat|Press TV}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իրանի հեռուստաընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Լրատվական հեռուստաընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Անգլալեզու հեռուստաալիքներ]] 1p7l2u14nob4i8w4wdu6jwcf2k57ubt 0 229316 8473955 8288979 2022-07-23T04:17:05Z Սահակ 24 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հեռուստաընկերություն | ընկերության անվանում = «'''Ալ Ալամ'''» | ամբողջական անվանում = Al Alam News Network | պատկերանիշ = | երկիր = [[դրոշ|Իրան]] [[Թեհրան]] | հեռարձակման գոտի = {{դրոշ|Իրան}} [[Իրան]] | լեզու = [[պարսկերեն]] | ստեղծված = 2003 | փոխարինել է = | նախկին անվանում = | հիմնադիր = [[ԻԻՀՁ]] | սեփականատեր = [[Իրանի Իսլամական Հանրապետության Ձայն]] | ղեկավարներ = | կայք = [https://alalam.ir alalam.ir] }} '''Ալ Ալամ''' ({{lang-fa|شبکه العالم}}), [[իրան]]ական միջազգային լրատվական հեռուստաալիք պետական «[[Իրանի Իսլամական Հանրապետության Ձայն]]» մեդիաընկերության կողմից։ Հեռարձակվում է 2003 թվականի փետրվարի 23-ից արաբերեն և պարսկերեն լեզուներով<ref>[http://www.irtvu.com/en/?c=content&id=5097 Alalam TV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305083452/http://www.irtvu.com/en?c=content&id=5097 |date=2016-03-05 }}{{ref-en}}</ref>։ == Արտաքին հղումներ == * [https://alalam.ir Պաշտոնական կայք] {{ref-ar}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իրանի հեռուստաընկերություններ]] [[Կատեգորիա:Պարսկալեզու հեռուստաալիքներ]] [[Կատեգորիա:Արաբալեզու հեռուստաալիքներ]] {{Անավարտ}} spsh8ieas46ghqyzfuwyv31li4qkm9z 0 232807 8473825 8427652 2022-07-22T17:16:15Z Hd91919 104584 /* Համացանց */ wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}} {| class="wikitable" border="1" width="300" align="right" |- ! colspan="2" align="center" | Հեռահաղորդակցությունը<br />Հայաստանում |- | colspan="2" align="center" | [[Պատկեր:Flag of Armenia.svg|200px|border]] |- | colspan="2" align="center" | [[Պատկեր:LocationArmenia.svg|280px|border]] |- | [[Պատկեր:Exquisite-Modem.png|25px]] Հեռախոսացանց (2008)։ | 650,000<ref name="ReferenceA">CIA World Factbook, 2009: Armenia</ref> |- | [[Պատկեր:Phone-motorola-v3i.svg|25px]] Բջջային ցանց (2009)։ | 2.8 միլիոն<ref>[http://www.isoc.am ''Internet Society of Armenia - Statistics'']</ref> |- | Ազգային դոմեն։ | [[.am]], [[.հայ]] |- | Հեռախոսային կոդ։ | +374 |} Հոդվածը Հայաստանի հեռահաղորդակցությունների համակարգի մասին է։ ==Հեռախոս== Հայաստանում գործում են երեք հեռախոսային ընկերություններ՝ [[Տելեկոմ Արմենիա|«Telecom Armenia»]] (Բիլայն ապրանքանիշ), որը ապահովում է Հայաստանի հիմնական ֆիքսված հեռախոսակապի և բջջային հեռախոսակապի 30%-ը, «[[ՎիվաՍել-ՄՏՍ]]», որին պատկանում է բջջային հեռախոսակապի 70%-ը, և [[Յուքոմ|«Յուքոմը»]], որը մատուցում է ինչպես շարժական, այնպես էլ ֆիքսված կապի ծառայություններ։ Բիլայնը ունի մոտ 550 000 բջջային կապի բաժանորդ, ՎիվաՍել-ՄՏՍ-ը մոտ 1,8 միլիոն և Յուքոմի միայն շարժական ծառայությունների բաժանորդները՝ մոտ 300 000։ Տվյալ պահին բոլոր ընկերությունները գտնվում են մոդեռնիզացիայի պրոցեսում՝ լայնացնելով սպասարկման տարածքները։ ՎիվաՍելն ու Բիլայնը Ռուսաստանյան հսկա ընկերությունների են պատկանում (համապատասխանաբար՝ ՄՏՍ և Վիմպելկոմ)։ Յուքոմը հայրենական ընկերություն է, որը ֆիքսված ծառայություններ է մատուցում սկսած 2007 թվականից<ref>{{Cite web|url=http://www.spyur.am/am/companies/ucom-telecommunication-company/5887/|title=«ՅՈՒՔՈՄ» ՀԵՌԱՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ • ՀԱՅԱՍՏԱՆ (ԵՐԵՎԱՆ) • ՍՓՅՈՒՌ|website=spyur.am|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>, իսկ 2015 թվականին ձեռք է բերել նախկինում շարժական կապի ծառայություններ մատուցող [[Օրանժ Արմենիա|Օրանժ Արմանիա]] ընկերության 100% բաժնետոմսերը<ref>{{Cite web|url=https://www.aravot.am/2015/08/20/601252/|title=«Օրանժ Արմենիա»-ի 100% բաժնեմասը օտարվեց «Յուքոմ» ընկերությանը. ՀԾԿՀ-ի որոշում|website=Առավոտ - Նորություններ Հայաստանից|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>։ 3G համակարգի ծառայություններ մատուցումը Հայաստանում առաջինը հայտարարել է ԱրմենՏել ընկերությունը 2008 թվականի ամռանը, իսկ հետո ՎիվաՍելլ ՄՏՍ-ը՝ նույն թվականի հոկտեմբերին։ Երկու ընկերությունների ծառայությունները հասանելի են Հայաստանի բնակչության 90%-ի համար։ Յուքոմի շարժական ծառայությունները հասանելի են Հայաստանի տարածքի 95%-ում։ 4G ցանցը առաջինը Հայաստանում ներկայացրել է ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերությունը։ Յուքոմ ընկերությունը 2016 թվականից մարտ ամսից նույնպես հայտարարել է 4G ցանցի ներդրման մասին<ref>{{Cite web|url=http://telecom.arka.am/ru/news/internet/ucom_pristupaet_k_vnedreniyu_4g_lte_seti_v_armenii/|title=Ucom приступает к внедрению 4G/LTE сети в Армении|website=telecom.arka.am|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>, որը գործարկվել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 23-ին<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ucom.am/hy/news/2016/09/24/4g+/68|title=Ucom-ն առաջին անգամ Հայաստանում ներդրեց Ericsson-ի նորագույն 4G+ տեխնոլոգիան|website=www.ucom.am|accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 12}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! Օպերատորներ ! Տեխնոլոգիա ! Հեռախոսահամարների կոդեր ! Բաժանորդներ ! Սեփականատեր |- | [[ՎիվաՍել-ՄՏՍ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE | 49, 77, 93, 94, 98 | 1,750,000 (2011, հունիս)<br>1,800,000 (2012, մարտ) | MTS (100%) |- | [[ՎԵՈՆ Արմենիա|Թիմ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE LTE+ | 33, 43, 91, 96, 99 | 550,000<ref name="vodafone1">{{Cite web |url=http://www.vodafone.com/etc/medialib/attachments/q3_2010.Par.56671.File.dat/vodafone_q3_results_2010.xls |title=Արխիվացված պատճենը |accessdate=2013 թ․ մայիսի 12 |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100216043457/http://www.vodafone.com/etc/medialib/attachments/q3_2010.Par.56671.File.dat/vodafone_q3_results_2010.xls |dead-url=yes }}</ref> (2011, հունիս)<br>600,000 (2012, մարտ) | [[ՎԵՈՆ Արմենիա|Տելեկոմ Արմենիա]] (100%) |- | [[Յուքոմ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE+<ref name=":0" /> | 41, 44, 55, 95 | 330,000<ref>{{cite web|url=http://www.eaglemobile.al/en/newspage.aspx?newsid=139 |title=Eagle Mobile |publisher=Eaglemobile.al |date=2009-03-12 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 28–ին}}</ref> (2011, հունիս)<br>400,000 (2012, մարտ) | Յուքոմ (100%) |} [[Պատկեր:VivaCell MTS headquarters in Yerevan.JPG|մինի|ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերության կենտրոնական գրասենյակը]] [[Պատկեր:Orange Armenia window display.JPG|մինի|Նախկինում գործող Օրանժ ընկերության սպասարկման կենտրոնը Երևանի Հյուսային պողոտայում։ Յուքոմի՝ Օրանժի բաժնետոմսերը գնելուց հետո, սպասարկման կենտրոնը փոխվել է Յուքոմ ապրանքանիշով։]] [[Պատկեր:Beeline store in Yerevan.JPG|մինի|Տելեկոմ Արմենիա ընկերության սպասարկման կենտրոնը Երևանի Ամիրյան փողոցում]] ==Ռադիո== 2012 թվականի դրությամբ Հայաստանում գործում են 9 AM և 18 FM ռադիոկայաններ։ Ռադիոկայաններին ցանցը տրամադրվում է Հայաստանի Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային կոմիտեի կողմից։ ==Հեռուստատեսություն== :Հիմնական հոդվածը` [[Հեռուստատեսությունը Հայաստանում]]։ Հայաստանում գործում են 1 պետական և 48 մասնավոր հեռուստաալիքներ։ Հայաստանի հեռուստատեսությունը անալոգային համակարգից լիովին անցումը թվային հեռարձակման նախատեսված է եղել 2015 թվականին<ref>[http://www.yerkirmedia.am/&q=yerkir&sa=X&ei=wNr2T9_TNuX44QSZiIyABw&ved=0CCYQFjAD%22%20style=%22color:?act=news&lan=hy&id=7606 2015-ին Հայաստանում անալոգային հեռուստատեսություն չի գործելու, անցնելու ենք թվայնացվածին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160422173744/http://www.yerkirmedia.am/%26q%3Dyerkir%26sa%3DX%26ei%3DwNr2T9_TNuX44QSZiIyABw%26ved%3D0CCYQFjAD%22%20style%3D%22color%3A?act=news&lan=hy&id=7606 |date=2016-04-22 }}{{ref-hy}}</ref><ref>[https://www.aravot.am/2012/08/23/102373/ Թվային հեռուստատեսությունը կգործի 2015 թվականից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813221841/http://www.aravot.am/2012/08/23/102373/ |date=2013-08-13 }} [[Առավոտ (օրաթերթ)|Առավոտ օրաթերթ]]{{ref-hy}}</ref><ref>[http://www.dtvanswers.com/languages/armenian.pdf Անցումը թվային հեռուստատեսության մոտենում է]{{ref-hy}}</ref>, սակայն անցումը հետաձգվել է մինչև 2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ը<ref>{{Cite web|url=http://tna.am/?p=1704|title=Հարգելի հայրենակիցներ ։ ՀՀՌՑ|website=tna.am|accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 12|archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 30|archive-url=https://web.archive.org/web/20161030225632/http://tna.am/?p=1704|dead-url=yes}}</ref>։ ==Համացանց== {{Հիմնական հոդված|Հայաստանի համացանցային ծառայություն տրամադրողների ցանկ}} Հայաստանում ինտերնետից օգտագործողների թիվը հասնում է մոտ 1,5 միլիոնի, և մոտ 65,279 ինտերնետի հասցեներ<ref name="ReferenceA"/> Հայաստանի վերին մակարդակի ազգային դոմենն է '''.am''', որը նախկինում օգտագործվում եր AM-ռադիոկայանների կայքէջերի համար<ref>Country_code_top-level_domain#Commercial_and_vanity_use</ref>։ Հայաստանին է տրվել 1994 թվականի օգոստոսի 26-ին։ 2015 թվականից հայաստանին հատկացվել է երկրորդ վերին մակարդակի ազգային դոմեյնը՝ '''[[.հայ]]'''։ Դա '''.am'''-ի հայատառ տարբերակն է։ «ԱրմենՏել» ազգային կապի ընկերությունը միայն օպտիկամալուխային միացումով միանում է համացանցին Վրաստանից (Մարնեուլի քաղաքից)<ref>[http://www.arminco.com/en/updates/2008/06/05/fibernet1/ ''Fiber Optic Cable Damage in Georgia''], Arminco, June 5, 2008.</ref>, այնուհետև միանում է ինտերնետին Սև ծովի միջով անցնող ներգետնյա մալուխով<ref name="Eurasianet-Aug-7-2006">[http://www.eurasianet.org/resource/armenia/hypermail/200608/0009.shtml ''ARMENIA SUFFERS WIDESPREAD INTERNET OUTAGE''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080904123742/http://www.eurasianet.org/resource/armenia/hypermail/200608/0009.shtml |date=2008-09-04 }}, EurasiaNet, August 7, 2006.</ref>։ Հայաստանը միացված է Ասիա-Եվրոպական օպտիկական մալուխային համակարգին Վրաստանի տարածքով, որն անցնում է Փոթիից դեպի Թբիլիսի երկաթգծի շուրջ<ref>{{Cite web |url=http://www.gfsis.org/pub/files/publications_security/gegeshidze_Georgias_Function_As_A_Transit_Country.doc |title=''GEORGIA’S FUNCTION AS A TRANSIT COUNTRY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT'' |accessdate=2013 թ․ մայիսի 12 |archive-date=2009 թ․ մարտի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090305151128/http://www.gfsis.org/pub/files/publications_security/gegeshidze_Georgias_Function_As_A_Transit_Country.doc |dead-url=yes }}</ref>։ ===Dial-up=== ===Լայնաշերտ ինտերնետ=== 2010 թվականի մարտին Հայաստանում հաշվում էր շուրջ 100,000 լայնաշերտ ինտերնետի բաժանորդ<ref>[http://www.isoc.am ''Internet Society of Armenian - Statistics'']</ref>։ ===ADSL=== ===WiMAX=== ===FTTH=== «[[Յուքոմ]]» ընկերությունը առաջինն է Հայաստանում ներկայացրել FTTH (Fiber to the home) ցանցը։ ==Ծանոթագրություններ== {{ծանցանկ}} {{Հայաստանի թեմաներ}} [[Կատեգորիա:Կապը Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Հեռահաղորդակցություն]] [[Կատեգորիա:Համացանցը Հայաստանում]] gle3qx6l5d65l12r4weho67ak74235b 8474031 8473825 2022-07-23T11:10:24Z Hd91919 104584 /* Համացանց */ wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}} {| class="wikitable" border="1" width="300" align="right" |- ! colspan="2" align="center" | Հեռահաղորդակցությունը<br />Հայաստանում |- | colspan="2" align="center" | [[Պատկեր:Flag of Armenia.svg|200px|border]] |- | colspan="2" align="center" | [[Պատկեր:LocationArmenia.svg|280px|border]] |- | [[Պատկեր:Exquisite-Modem.png|25px]] Հեռախոսացանց (2008)։ | 650,000<ref name="ReferenceA">CIA World Factbook, 2009: Armenia</ref> |- | [[Պատկեր:Phone-motorola-v3i.svg|25px]] Բջջային ցանց (2009)։ | 2.8 միլիոն<ref>[http://www.isoc.am ''Internet Society of Armenia - Statistics'']</ref> |- | Ազգային դոմեն։ | [[.am]], [[.հայ]] |- | Հեռախոսային կոդ։ | +374 |} Հոդվածը Հայաստանի հեռահաղորդակցությունների համակարգի մասին է։ ==Հեռախոս== Հայաստանում գործում են երեք հեռախոսային ընկերություններ՝ [[Տելեկոմ Արմենիա|«Telecom Armenia»]] (Բիլայն ապրանքանիշ), որը ապահովում է Հայաստանի հիմնական ֆիքսված հեռախոսակապի և բջջային հեռախոսակապի 30%-ը, «[[ՎիվաՍել-ՄՏՍ]]», որին պատկանում է բջջային հեռախոսակապի 70%-ը, և [[Յուքոմ|«Յուքոմը»]], որը մատուցում է ինչպես շարժական, այնպես էլ ֆիքսված կապի ծառայություններ։ Բիլայնը ունի մոտ 550 000 բջջային կապի բաժանորդ, ՎիվաՍել-ՄՏՍ-ը մոտ 1,8 միլիոն և Յուքոմի միայն շարժական ծառայությունների բաժանորդները՝ մոտ 300 000։ Տվյալ պահին բոլոր ընկերությունները գտնվում են մոդեռնիզացիայի պրոցեսում՝ լայնացնելով սպասարկման տարածքները։ ՎիվաՍելն ու Բիլայնը Ռուսաստանյան հսկա ընկերությունների են պատկանում (համապատասխանաբար՝ ՄՏՍ և Վիմպելկոմ)։ Յուքոմը հայրենական ընկերություն է, որը ֆիքսված ծառայություններ է մատուցում սկսած 2007 թվականից<ref>{{Cite web|url=http://www.spyur.am/am/companies/ucom-telecommunication-company/5887/|title=«ՅՈՒՔՈՄ» ՀԵՌԱՀԱՂՈՐԴԱԿՑԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆ • ՀԱՅԱՍՏԱՆ (ԵՐԵՎԱՆ) • ՍՓՅՈՒՌ|website=spyur.am|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>, իսկ 2015 թվականին ձեռք է բերել նախկինում շարժական կապի ծառայություններ մատուցող [[Օրանժ Արմենիա|Օրանժ Արմանիա]] ընկերության 100% բաժնետոմսերը<ref>{{Cite web|url=https://www.aravot.am/2015/08/20/601252/|title=«Օրանժ Արմենիա»-ի 100% բաժնեմասը օտարվեց «Յուքոմ» ընկերությանը. ՀԾԿՀ-ի որոշում|website=Առավոտ - Նորություններ Հայաստանից|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>։ 3G համակարգի ծառայություններ մատուցումը Հայաստանում առաջինը հայտարարել է ԱրմենՏել ընկերությունը 2008 թվականի ամռանը, իսկ հետո ՎիվաՍելլ ՄՏՍ-ը՝ նույն թվականի հոկտեմբերին։ Երկու ընկերությունների ծառայությունները հասանելի են Հայաստանի բնակչության 90%-ի համար։ Յուքոմի շարժական ծառայությունները հասանելի են Հայաստանի տարածքի 95%-ում։ 4G ցանցը առաջինը Հայաստանում ներկայացրել է ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերությունը։ Յուքոմ ընկերությունը 2016 թվականից մարտ ամսից նույնպես հայտարարել է 4G ցանցի ներդրման մասին<ref>{{Cite web|url=http://telecom.arka.am/ru/news/internet/ucom_pristupaet_k_vnedreniyu_4g_lte_seti_v_armenii/|title=Ucom приступает к внедрению 4G/LTE сети в Армении|website=telecom.arka.am|accessdate=2016 թ․ ապրիլի 26}}</ref>, որը գործարկվել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 23-ին<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ucom.am/hy/news/2016/09/24/4g+/68|title=Ucom-ն առաջին անգամ Հայաստանում ներդրեց Ericsson-ի նորագույն 4G+ տեխնոլոգիան|website=www.ucom.am|accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 12}}</ref>։ {| class="wikitable" |- ! Օպերատորներ ! Տեխնոլոգիա ! Հեռախոսահամարների կոդեր ! Բաժանորդներ ! Սեփականատեր |- | [[ՎիվաՍել-ՄՏՍ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE | 49, 77, 93, 94, 98 | 1,750,000 (2011, հունիս)<br>1,800,000 (2012, մարտ) | MTS (100%) |- | [[ՎԵՈՆ Արմենիա|Թիմ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE LTE+ | 33, 43, 91, 96, 99 | 550,000<ref name="vodafone1">{{Cite web |url=http://www.vodafone.com/etc/medialib/attachments/q3_2010.Par.56671.File.dat/vodafone_q3_results_2010.xls |title=Արխիվացված պատճենը |accessdate=2013 թ․ մայիսի 12 |archive-date=2010 թ․ փետրվարի 16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100216043457/http://www.vodafone.com/etc/medialib/attachments/q3_2010.Par.56671.File.dat/vodafone_q3_results_2010.xls |dead-url=yes }}</ref> (2011, հունիս)<br>600,000 (2012, մարտ) | [[ՎԵՈՆ Արմենիա|Տելեկոմ Արմենիա]] (100%) |- | [[Յուքոմ]] | GSM, GPRS, EDGE, UMTS, HSDPA, LTE+<ref name=":0" /> | 41, 44, 55, 95 | 330,000<ref>{{cite web|url=http://www.eaglemobile.al/en/newspage.aspx?newsid=139 |title=Eagle Mobile |publisher=Eaglemobile.al |date=2009-03-12 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 28–ին}}</ref> (2011, հունիս)<br>400,000 (2012, մարտ) | Յուքոմ (100%) |} [[Պատկեր:VivaCell MTS headquarters in Yerevan.JPG|մինի|ՎիվաՍել-ՄՏՍ ընկերության կենտրոնական գրասենյակը]] [[Պատկեր:Orange Armenia window display.JPG|մինի|Նախկինում գործող Օրանժ ընկերության սպասարկման կենտրոնը Երևանի Հյուսային պողոտայում։ Յուքոմի՝ Օրանժի բաժնետոմսերը գնելուց հետո, սպասարկման կենտրոնը փոխվել է Յուքոմ ապրանքանիշով։]] [[Պատկեր:Beeline store in Yerevan.JPG|մինի|Տելեկոմ Արմենիա ընկերության սպասարկման կենտրոնը Երևանի Ամիրյան փողոցում]] ==Ռադիո== 2012 թվականի դրությամբ Հայաստանում գործում են 9 AM և 18 FM ռադիոկայաններ։ Ռադիոկայաններին ցանցը տրամադրվում է Հայաստանի Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային կոմիտեի կողմից։ ==Հեռուստատեսություն== :Հիմնական հոդվածը` [[Հեռուստատեսությունը Հայաստանում]]։ Հայաստանում գործում են 1 պետական և 48 մասնավոր հեռուստաալիքներ։ Հայաստանի հեռուստատեսությունը անալոգային համակարգից լիովին անցումը թվային հեռարձակման նախատեսված է եղել 2015 թվականին<ref>[http://www.yerkirmedia.am/&q=yerkir&sa=X&ei=wNr2T9_TNuX44QSZiIyABw&ved=0CCYQFjAD%22%20style=%22color:?act=news&lan=hy&id=7606 2015-ին Հայաստանում անալոգային հեռուստատեսություն չի գործելու, անցնելու ենք թվայնացվածին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160422173744/http://www.yerkirmedia.am/%26q%3Dyerkir%26sa%3DX%26ei%3DwNr2T9_TNuX44QSZiIyABw%26ved%3D0CCYQFjAD%22%20style%3D%22color%3A?act=news&lan=hy&id=7606 |date=2016-04-22 }}{{ref-hy}}</ref><ref>[https://www.aravot.am/2012/08/23/102373/ Թվային հեռուստատեսությունը կգործի 2015 թվականից] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130813221841/http://www.aravot.am/2012/08/23/102373/ |date=2013-08-13 }} [[Առավոտ (օրաթերթ)|Առավոտ օրաթերթ]]{{ref-hy}}</ref><ref>[http://www.dtvanswers.com/languages/armenian.pdf Անցումը թվային հեռուստատեսության մոտենում է]{{ref-hy}}</ref>, սակայն անցումը հետաձգվել է մինչև 2016 թվականի հոկտեմբերի 20-ը<ref>{{Cite web|url=http://tna.am/?p=1704|title=Հարգելի հայրենակիցներ ։ ՀՀՌՑ|website=tna.am|accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 12|archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 30|archive-url=https://web.archive.org/web/20161030225632/http://tna.am/?p=1704|dead-url=yes}}</ref>։ ==Համացանց== {{Հիմնական հոդված|Հայաստանի համացանցային ծառայություն տրամադրողների ցանկ}} Հայաստանում ինտերնետից օգտագործողների թիվը հասնում է մոտ 1,5 միլիոնի, և մոտ 65,279 ինտերնետի հասցեներ<ref name="ReferenceA"/> Հայաստանի վերին մակարդակի ազգային դոմենն է '''.am''', որը նախկինում օգտագործվում եր AM-ռադիոկայանների կայքէջերի համար<ref>Country_code_top-level_domain#Commercial_and_vanity_use</ref>։ Հայաստանին է տրվել 1994 թվականի օգոստոսի 26-ին։ 2015 թվականից հայաստանին հատկացվել է երկրորդ վերին մակարդակի ազգային դոմեյնը՝ '''[[.հայ]]'''։ Դա '''.am'''-ի հայատառ տարբերակն է։ «ԱրմենՏել» ազգային կապի ընկերությունը միայն օպտիկամալուխային միացումով միանում է համացանցին Վրաստանից (Մարնեուլի քաղաքից)<ref>[http://www.arminco.com/en/updates/2008/06/05/fibernet1/ ''Fiber Optic Cable Damage in Georgia''], Arminco, June 5, 2008.</ref>, այնուհետև միանում է ինտերնետին Սև ծովի միջով անցնող ներգետնյա մալուխով<ref name="Eurasianet-Aug-7-2006">[http://www.eurasianet.org/resource/armenia/hypermail/200608/0009.shtml ''ARMENIA SUFFERS WIDESPREAD INTERNET OUTAGE''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080904123742/http://www.eurasianet.org/resource/armenia/hypermail/200608/0009.shtml |date=2008-09-04 }}, EurasiaNet, August 7, 2006.</ref>։ Հայաստանը միացված է Ասիա-Եվրոպական օպտիկական մալուխային համակարգին Վրաստանի տարածքով, որն անցնում է Փոթիից դեպի Թբիլիսի երկաթգծի շուրջ<ref>{{Cite web |url=http://www.gfsis.org/pub/files/publications_security/gegeshidze_Georgias_Function_As_A_Transit_Country.doc |title=''GEORGIA’S FUNCTION AS A TRANSIT COUNTRY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT'' |accessdate=2013 թ․ մայիսի 12 |archive-date=2009 թ․ մարտի 5 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090305151128/http://www.gfsis.org/pub/files/publications_security/gegeshidze_Georgias_Function_As_A_Transit_Country.doc |dead-url=yes }}</ref>։ ===Dial-up=== Dial-up-ը Հայաստանում ինտերնետ կապի հիմնական տեսակներից էր մինչև 2008 թվականը։ ===Լայնաշերտ ինտերնետ=== 2010 թվականի մարտին Հայաստանում հաշվում էր շուրջ 100,000 լայնաշերտ ինտերնետի բաժանորդ<ref>[http://www.isoc.am ''Internet Society of Armenian - Statistics'']</ref>։ ===ADSL=== DSL կապի մեծ մասն առաջարկում է «Տելեկոմ Հայաստան» ՓԲԸ-ն։ Որոշ այլ ISP ([[Արմինկո]], WEB, Bionet և այլն) առաջարկում են նաև DSL կապեր։ ===WiMAX=== WiMAX-ի արագ զարգացումը գրանցվել է 2008–2010 թվականներին։ Երկու WiMAX պրովայդերներ, մասնավորապես [[Այքոն Քոմունիքեյշնս]]ը և Cornet Ltd.-ն, որոնք աշխատում էին 3,6–3,8 ԳՀց տիրույթում, օգտագործելով IEEE 802.16e, հասան 2000 օգտատերերի յուրաքանչյուրը, բայց շուտով անհետացան շուկայից՝ ADSL և FTTB օպերատորների հետ ուժեղ մրցակցության պատճառով: Cornet-ը փակվել է, իսկ Այքոն Քոմունիքեյշնսը ձեռք է բերել «Տելեկոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն։ ===FTTH=== «[[Յուքոմ]]» ընկերությունը առաջինն է Հայաստանում ներկայացրել FTTH (Fiber to the home) ցանցը։ ===2011 Հայկական ինտերնետի անջատում=== 2011 թվականի ապրիլին Հայաստանում ինտերնետի խափանում է տեղի ունեցել, երբ վրացի մի տարեց կին պատահաբար կտրել է ստորգետնյա մալուխը, որը տալիս է Հայաստան ինտերնետ հասանելիություն։ ==Ծանոթագրություններ== {{ծանցանկ}} {{Հայաստանի թեմաներ}} [[Կատեգորիա:Կապը Հայաստանում]] [[Կատեգորիա:Հեռահաղորդակցություն]] [[Կատեգորիա:Համացանցը Հայաստանում]] dxnws7exxqf4pkkgtwljymtrisb7rb3 0 234990 8473798 8473683 2022-07-22T15:10:33Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լեռ |երկիր = Հարավային Ամերիկա |երկիր2 =Արգենտինա }} '''Ակոնկագուա''' ({{lang-es|Aconcagua}}), լեռնագագաթ [[Արգենտինա]]յում՝ [[Մենդոսա (պրովինցիա)|Մենդոսա]] պրովինցիայում, [[Չիլի]]ի հետ սահմանից մոտավորապես 15 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Հանդիսանում է [[Անդեր]]ի<ref name="orografia">{{cite web|url=http://elportaldemendoza.com/blog/orografia-de-mendoza/|title=Orografía de Mendoza|date=13 March 2014|website=El Portal de Mendoza|publisher=Cámara de Turismo de Mendoza and Cooperativa El Portal de Mendoza|language=es|access-date=29 June 2019}}</ref> , Արգենտինայի, [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային]] ու [[Հարավային Ամերիկա]]ների<ref name="PopMech">{{cite web |last1=Newcomb |first1=Tim |title=The 7 Highest Points Across All 7 Continents |url=https://www.popularmechanics.com/adventure/outdoors/g3152/7-highest-points-all-continents/ |website=Popular Mechanics |date=24 July 2017 |access-date=27 June 2019}}</ref>, արևմտյան և հարավային կիսագնդերի ամենաբարձր լեռնագագաթը։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից հասնում է 6960,8 մետրի (միջին հաշվարկով)<ref name="UNC-Sigma">{{cite web |url=http://www.unidiversidad.com.ar/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |title=Informe científico que estudia el Aconcagua: el Coloso de América mide 6.960,8&nbsp;metros |lang=es |date=2012-09-04 |publisher=[[Национальный университет Куйо|Universidad Nacional de Cuyo]] |access-date = 2017-12-03 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120908061725/http://www.uncu.edu.ar/novedades/index/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |archive-date = 2012-09-08}}</ref>։ Տեղ է զբաղեցնում «Յոթ գագաթներ» ցանկում<ref>{{cite web |url=http://www.unidiversidad.com.ar/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |title=Informe científico que estudia el Aconcagua: el Coloso de América mide 6.960,8&nbsp;metros |language=es |trans-title=Scientific Report on Aconcagua, the Colossus of America measures 6960,8&nbsp;m |date=4 September 2012 |publisher=[[National University of Cuyo|Universidad Nacional de Cuyo]] |access-date=3 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120908061725/http://www.uncu.edu.ar/novedades/index/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |archive-date=8 September 2012}}</ref>: Անվանումը բխում է [[Հնդկացիներ|հնդկացի]]ական աղբյուրներից և թարգմանաբար նշանակում է «Քարե ժամապահ», «Ճերմակ ժամապահ»<ref>{{Cite journal|year=1979 |title=South American Explorer |url=https://books.google.com/books?id=MrVrAAAAMAAJ |journal=South American Explorers Club |issue=4–19 |via=University of Texas |access-date=22 September 2016 }}</ref><ref name="recorded"/><ref>{{cite web|url=http://www.unicef.cl/unicef/public/archivos_documento/369/aymara1erobasico%20pdf%20web%202%20abril.pdf|title=Guías Pedagógicas del Sector Lengua Indígena, Aymara|archive-url=https://web.archive.org/web/20130927074010/http://www.unicef.cl/unicef/public/archivos_documento/369/aymara1erobasico%20pdf%20web%202%20abril.pdf |archive-date=27 September 2013|publisher=Ministerio de Educación, Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia, UNICEF|location=Santiago de Chile|year=2012|language=es|page=62}}</ref>։ Ոչ պաշտոնական անվանումն է «Ամերիկայի սյուն» ({{lang-es|Coloso de América}})<ref name="Intro">{{lien web|langue=fr|url=http://www.aconcaguaexpeditions.com/frances/1/introduccion.htm|titre=Mont Aconcagua - Argentine|date=|site=aconcaguaexpeditions.com|consulté le=}}.</ref>: Գտնվում է Հարավային Ամերիկայի արևմուտքում՝ [[Անդեր]]ի միջնամասում։ Մոտ է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ին։ Ունի յոթ խոշոր [[սառցադաշտ]], որոնցից ամենամեծը կրում է «Լեհական սառցադաշտ» անվանումը: Առաջին վերելքը գագաթ տեղի է ունեցել [[1897 թվական]]ի [[հունվարի 14]]-ին. [[Շվեյցարացիներ|շվեյցարացի]] [[Լեռնագնացություն|լեռնագնաց]] [[Մաթիաս Ցուրբրիգեն]]ը գագաթը նվաճել է նախ՝ միայնակ<ref name="recorded">{{cite book|quote=There is no definitive proof that the ancient [[Inca]]s actually climbed to the summit of the White Sentinel [Aconcagua], but there is considerable evidence that they did climb very high on the mountain. Signs of Inca ascents have been found on summits throughout the Andes, thus far the highest atop [[Llullaillaco]], a {{convert|6739|m|ft|0|adj=on}} mountain astride the Chilean-Argentine border in the [[Atacama region]]. On Aconcagua, the skeleton of a [[guanaco]] was found in 1947 along the ridge connecting the North Summit with the South Summit. It seems doubtful that a guanaco would climb that high on the mountain on its own. Furthermore, an Inca [[mummy]] has been found at {{cvt|5400|m|||}} on the south west ridge of Aconcagua, near Cerro Piramidal |first=R.J.|last=Secor|title=Aconcagua: A Climbing Guide|publisher=[[The Mountaineers (Pacific NW)|The Mountaineers]] |year=1994|isbn=978-0-89886-406-9|page=13}}</ref>, ապա դրանից մեկ ամիս էլ չանցած՝ երեք հոգուց բաղկացած արշավախմբի կազմում: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite book|last=Biggar|first=John|title=The Andes: A Guide for Climbers|edition=3|publisher=Andes Publishing|location=Scotland|year=2005|url=http://www.andes.org.uk/andes-guidebooks.asp|isbn=978-0-9536087-2-0}} * {{cite book|first=Ed|last=Darack|title=Wild Winds: Adventures in the Highest Andes|publisher=Cordee / DPP|year=2001|isbn=978-1884980817|language=en}} == Արտաքին հղումներ == * [http://cima-aconcagua.com Centro de Investigación en Medicina de Altura (CIMA) de Aconcagua], a consortium of researchers and mountaineers working to improve the understanding of high altitude illness. * [https://web.archive.org/web/20090223113058/http://www.purebound.com/aconcagua/ Blog with information from a successful Aconcagua ascent] * [http://www.aconcaguanow.com/ Live webcam from Aconcagua base camp] (December to March) {{Լեռ-անավարտ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=227}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անդեր]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի լեռներ]] [[Կատեգորիա:Պետության ամենաբարձր կետեր]] aefushn82ji48mujf8tod9zo9gqcq8x 8473926 8473798 2022-07-23T00:03:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լեռ |երկիր = Հարավային Ամերիկա |երկիր2 =Արգենտինա }} '''Ակոնկագուա''' ({{lang-es|Aconcagua}}), լեռնագագաթ [[Արգենտինա]]յում՝ [[Մենդոսա (պրովինցիա)|Մենդոսա]] պրովինցիայում, [[Չիլի]]ի հետ սահմանից մոտավորապես 15 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Հանդիսանում է [[Անդեր]]ի<ref name="orografia">{{cite web|url=http://elportaldemendoza.com/blog/orografia-de-mendoza/|title=Orografía de Mendoza|date=13 March 2014|website=El Portal de Mendoza|publisher=Cámara de Turismo de Mendoza and Cooperativa El Portal de Mendoza|language=es|access-date=29 June 2019}}</ref> , Արգենտինայի, [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային]] ու [[Հարավային Ամերիկա]]ների<ref name="PopMech">{{cite web |last1=Newcomb |first1=Tim |title=The 7 Highest Points Across All 7 Continents |url=https://www.popularmechanics.com/adventure/outdoors/g3152/7-highest-points-all-continents/ |website=Popular Mechanics |date=24 July 2017 |access-date=27 June 2019}}</ref>, արևմտյան և հարավային կիսագնդերի ամենաբարձր լեռնագագաթը։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից հասնում է 6960,8 մետրի (միջին հաշվարկով)<ref name="UNC-Sigma">{{cite web |url=http://www.unidiversidad.com.ar/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |title=Informe científico que estudia el Aconcagua: el Coloso de América mide 6.960,8&nbsp;metros |lang=es |date=2012-09-04 |publisher=[[Национальный университет Куйо|Universidad Nacional de Cuyo]] |access-date = 2017-12-03 |archive-url = https://web.archive.org/web/20120908061725/http://www.uncu.edu.ar/novedades/index/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |archive-date = 2012-09-08}}</ref>։ Տեղ է զբաղեցնում «Յոթ գագաթներ» ցանկում<ref>{{cite web |url=http://www.unidiversidad.com.ar/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |title=Informe científico que estudia el Aconcagua: el Coloso de América mide 6.960,8&nbsp;metros |language=es |trans-title=Scientific Report on Aconcagua, the Colossus of America measures 6960,8&nbsp;m |date=4 September 2012 |publisher=[[National University of Cuyo|Universidad Nacional de Cuyo]] |access-date=3 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120908061725/http://www.uncu.edu.ar/novedades/index/informe-cientifico-que-estudia-el-aconcagua-el-coloso-de-america-mide-69608-metros |archive-date=8 September 2012}}</ref>։ Անվանումը բխում է [[Հնդկացիներ|հնդկացի]]ական աղբյուրներից և թարգմանաբար նշանակում է «Քարե ժամապահ», «Ճերմակ ժամապահ»<ref>{{Cite journal|year=1979 |title=South American Explorer |url=https://books.google.com/books?id=MrVrAAAAMAAJ |journal=South American Explorers Club |issue=4–19 |via=University of Texas |access-date=22 September 2016 }}</ref><ref name="recorded"/><ref>{{cite web|url=http://www.unicef.cl/unicef/public/archivos_documento/369/aymara1erobasico%20pdf%20web%202%20abril.pdf|title=Guías Pedagógicas del Sector Lengua Indígena, Aymara|archive-url=https://web.archive.org/web/20130927074010/http://www.unicef.cl/unicef/public/archivos_documento/369/aymara1erobasico%20pdf%20web%202%20abril.pdf |archive-date=27 September 2013|publisher=Ministerio de Educación, Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia, UNICEF|location=Santiago de Chile|year=2012|language=es|page=62}}</ref>։ Ոչ պաշտոնական անվանումն է «Ամերիկայի սյուն» ({{lang-es|Coloso de América}})<ref name="Intro">{{lien web|langue=fr|url=http://www.aconcaguaexpeditions.com/frances/1/introduccion.htm|titre=Mont Aconcagua - Argentine|date=|site=aconcaguaexpeditions.com|consulté le=}}.</ref>: Գտնվում է Հարավային Ամերիկայի արևմուտքում՝ [[Անդեր]]ի միջնամասում։ Մոտ է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ին։ Ունի յոթ խոշոր [[սառցադաշտ]], որոնցից ամենամեծը կրում է «Լեհական սառցադաշտ» անվանումը։ Առաջին վերելքը գագաթ տեղի է ունեցել [[1897 թվական]]ի [[հունվարի 14]]-ին. [[Շվեյցարացիներ|շվեյցարացի]] [[Լեռնագնացություն|լեռնագնաց]] [[Մաթիաս Ցուրբրիգեն]]ը գագաթը նվաճել է նախ՝ միայնակ<ref name="recorded">{{cite book|quote=There is no definitive proof that the ancient [[Inca]]s actually climbed to the summit of the White Sentinel [Aconcagua], but there is considerable evidence that they did climb very high on the mountain. Signs of Inca ascents have been found on summits throughout the Andes, thus far the highest atop [[Llullaillaco]], a {{convert|6739|m|ft|0|adj=on}} mountain astride the Chilean-Argentine border in the [[Atacama region]]. On Aconcagua, the skeleton of a [[guanaco]] was found in 1947 along the ridge connecting the North Summit with the South Summit. It seems doubtful that a guanaco would climb that high on the mountain on its own. Furthermore, an Inca [[mummy]] has been found at {{cvt|5400|m|||}} on the south west ridge of Aconcagua, near Cerro Piramidal |first=R.J.|last=Secor|title=Aconcagua: A Climbing Guide|publisher=[[The Mountaineers (Pacific NW)|The Mountaineers]] |year=1994|isbn=978-0-89886-406-9|page=13}}</ref>, ապա դրանից մեկ ամիս էլ չանցած՝ երեք հոգուց բաղկացած արշավախմբի կազմում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{cite book|last=Biggar|first=John|title=The Andes: A Guide for Climbers|edition=3|publisher=Andes Publishing|location=Scotland|year=2005|url=http://www.andes.org.uk/andes-guidebooks.asp|isbn=978-0-9536087-2-0}} * {{cite book|first=Ed|last=Darack|title=Wild Winds: Adventures in the Highest Andes|publisher=Cordee / DPP|year=2001|isbn=978-1884980817|language=en}} == Արտաքին հղումներ == * [http://cima-aconcagua.com Centro de Investigación en Medicina de Altura (CIMA) de Aconcagua], a consortium of researchers and mountaineers working to improve the understanding of high altitude illness. * [https://web.archive.org/web/20090223113058/http://www.purebound.com/aconcagua/ Blog with information from a successful Aconcagua ascent] * [http://www.aconcaguanow.com/ Live webcam from Aconcagua base camp] (December to March) {{Լեռ-անավարտ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=227}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անդեր]] [[Կատեգորիա:Արգենտինայի լեռներ]] [[Կատեգորիա:Պետության ամենաբարձր կետեր]] 2cznbmq9z2kvyp2tb8mb2lbgpj5amb0 0 235316 8473804 8466377 2022-07-22T15:26:14Z 91.103.251.42 /* Անվան ստուգաբանությունը */ wikitext text/x-wiki {{Այլ|Մակու (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Մակու | բնօրինակ անվանում = <span style="font-size:17pt;">ماكو</span> | ենթարկում = | երկիր = Իրան | պատկեր = Panorama makou edit.jpg | պատկերի նկարագրում = Մակու քաղաքի համայնապատկեր | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_deg = 38 |lat_min = 32 |lat_sec = |lon_deg = 44 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = type:city(179000)_region:IR | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Օսթան | երկրամաս = Արևմտյան Ադրբեջան | երկրամասը աղյուսակում = Արևմտյան Ադրբեջան | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = ԲԾՄ | կենտրոնի բարձրություն = 1634 մ | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = [[Պարսկերեն]] | բնակչություն = 46 581 <ref name="iran_census2016">{{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/english|title = Statistical Center of Iran > Home}}</ref> | մարդահամարի թվական = 2016 | խտություն = | ագլոմերացիա = քրդեր, ադրբեջանցիներ, հայեր | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +3:30 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = Maku | կայք = http://www.makucity.com/cm/ | պարամետրի անվանում1 = | պարամետր1 = | պարամետրի անվանում2 = | պարամետր2 = }} '''Մակու''' ({{lang-fa|ماکو}}, {{lang-ku|Mako}}), քաղաք Իրանում, [[Արևմտյան Ադրբեջան]] նահանգի հյուսիս-արևմտյան մասում, [[Մակու շահրեստան]]ի կենտրոնը։ [[2016]] թ. բնակչությունը կազմել է 46 581 մարդ<ref name="iran_census2016"/>։ Գտնվում է Թուրքիայի սահմանից 13 կմ հեռավորության վրա, [[Փոքր Մասիս]] լեռնագագաթից մոտ 40 կմ հարավ, երկու լեռնաշղթայի արանքում, զառիթափ լեռնալանջի վրա` կիրճի մեջ։ Քաղաքի միջով հոսում է Զանգմար գետը։ Տարբեր ժամանակներում եղել է տարբեր կարգի բնակավայր՝ գյուղ, բերդավան, բերդաքաղաք, գյուղաքաղաք։ == Անվան ստուգաբանությունը == Հնագույն ժամանակներում կոչվել է Շավարշան կամ Շավարշական՝ ինչպես կոչվել է նաև գավառը, իսկ հետագայում, [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] վկայությամբ, գավառը կոչվել են Արտազ՝ Ալանքի համանուն գավառի անունից, որտեղից բավական թվով բնակիչներ էին եկել ու հաստատվել [[Վասպուրական]]ի այդ գավառում, վերջինս էլ կոչել իրենց հին գավառի անունով՝ Արտազ (երբեմն գործածվել է նաև Արտաժ ձևով)։ Ենթադրվում է, որ Մակուն մանքու բառի աղավաղված ձևն է, իսկ վերջինս [[պարսկերեն]] նշանակում է երկու ժայռի արանք։ Կոչվել է նաև Մանքու կամ Կապան-կալեսի։ == Պատմություն == Մակուն միշտ վարչական կենտրոն է եղել։ Հնում այն [[Մեծ Հայք]]ի [[Վասպուրական]] աշխարհի [[Արտազ գավառ]]ի կենտրոնն էր, իսկ XVI դարից համանուն խանության կենտրոնը։ Ենթադրվում է, որ հնում Ամատունի նախարարների ոստանն էր և դժվար է ասել, թե երբ է դադարել այդպիսին լինելուց։ Ավելի վաղ ժամանակներում (մ.թ.ա. VIII-VII դարեր) Մակուի շրջակայքում տարածվում էր Ռուսայի քաղաքի երկրամասը և բացառված չէ, որ ուրարտական այդ քաղաքն էլ համապատասխանում է հետագայի Մակուին։ Մակուի բերդը հիշատակում են [[Սեբեոս]]ը, [[Ղևոնդ Երեց]]ը, [[Թովմա Արծրունի]]ն, [[Թովմա Մեծոփեցի]]ն, [[Գրիգոր Դարանաղցի]]ն և այլ մատենագիրներ։ Ենթադրվում է, որ այդ բերդը հիմնադրվել է VII-VIII դարերում, [[Առաքել Դավրիժեցի]]ն (XVII դար) վկայում է, որ Մակուի բերդը գրավել ու ավերել է [[Աբբաս I Սեֆի|Շահ-Աբաս 1-ինը]] XVII դարի սկզբին։ Մակուում վիմագիր կոթողի վրա հայտնաբերված է ուրարտական [[Ռուսա Բ]]ի մի սեպագիր արձանագրությունը։ == Բնակչություն == Միջին դարերում, ընդհուպ մինչև XVII դարը ներառյալ, Մակուն ուներ միատարր հայ բնակչություն։ [[1829]]-[[1830]] թվականներին նրա հայ բնակչության մի մասը [[1826]]-[[1828]] թվականներին ռուս-պարսկական պատերազմից հետո կազմակերպված ընդհանուր գաղթի ժամանակ ապաստան է գտել [[Ռուսաստան]]ին միացված [[Արևելյան Հայաստան]]ում։ Նոր ժամանակներում Մակուն ընդհանրապես սակավամարդ բնակավայր է։ XIX դարի վերջերին քաղաքն ուներ 400 տուն, իսկ XX դարի սկզբին ընդամենը 300 տուն բնակիչ, որոնց մեծ մասը կազմում էին պարսիկներն ու թուրքերը։ Հայերը, որ մոտավորապես 80 տուն էին, բնակվում էին Էրմենիստան կոչված առանձին թաղամասում։ Ներկայումս բնակչությունը կազմում է 47.115 մարդ, հիմնականում ադրբեջանցիներ, կան նաև քրդեր և հայեր։ == Տնտեսություն == Մակուի հայ բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր արհեստագործությամբ։ Առանձնապես տարածված արհեստ էր զինագործությունը։ Նրանք զբաղվում էին նաև մանրածախ առևտրով։ Քաղաքը գտնվում է [[Կարին]]-[[Խոյ]]-[[Թավրիզ]] ճանապարհի վրա և համարվում էր տարանցիկ կետ այդ ճանապարհով կատարվող միջազգային առևտրի համար։ Մակուի բնակչության զգալի մասի հիմնական զբաղմունքը գյուղատնտեսությունն էր երկրագործությունը, այգեգործությունը և անասնապահությունը։ == Ականավոր մակվեցիներ == * Թ. Ավդալբեկյան - պատմաբան, բանասեր, թարգմանիչ, բառարանագիր == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Աղբյուրներ == * Թ.Խ. Հակոբյան (1987)։ Պատմական Հայաստանի քաղաքները։ Երևան։ «Հայաստան», էջ 183-186։ {{Արտաքին հղումներ}} {{Պատմական Հայաստանի քաղաքները}} [[Կատեգորիա:Իրանի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Արտազ գավառի բնակավայրեր]] grrs19z1zbanig7l0v3x3cgr289xrpn 0 237013 8473978 8272016 2022-07-23T08:34:27Z GeoO 14988 wikitext text/x-wiki {{taxobox | name =Խածկտիկ | image file = | image title = | image descr = {{լեգենդ2|գույն|Տարածվածություն}} }} '''Խածկտիկ''', կարմրակուրծիկ ({{lang-lat|Pyrrhula pyrrhula}}), [[ճնճղուկազգիներ]]ի կարգի [[սերինոսներ]]ի ընտանիքի [[թռչուն]]։ Նստակյաց է, քիչ տարածված։ == Արտաքին տեսք == [[Պատկեր:Bullfinch Nest 16-05-10 (20 mm x 14.5 mm Egg Size) (4612522613).jpg|thumb|ձախից|200px|Բույնը ձվերով]] Մարմնի երկարությունը 14,5-16 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 22-29 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 25-29 գ։ Մարմինը գեր է, կտուցը՝ հաստ, մուգ գույնի, գոտկատեղը և ներքնապոչը՝ սպիտակ։ Հասունի գագաթը, կզակը, թևերը և պոչը սև են, թևի միջին հատվածում կա բաց մոխրագույն շերտ։ Արուի մարմինը ներքևից և դեմքի ստորին մասը մուգ վարդագույն են, մեջքը՝ մոխրագույն։ Էգի մեջքը դարչնամոխրագույն է, մարմինը ներքևից՝ խամրած նարնջագույն-դարչնագույն։ Երիտասարդը նման է էգին, սակայն գլուխը և թևաշերտերը միատարր դեղնավուն դարչնագույն են։ Սովորական Խածկտիկները հանդիպում են զույգերով կամ փոքր խմբերով, թաքնվում են ցածրահասակ խիտ բուսաուտներում։ == Տարածում== [[Պատկեր:Faroe stamp 308 bullfinch (pyrrhula pyrrhula).jpg|thumb|աջից|[[Ֆարերյան կղզիներ]]ի [[նամականիշ]]]] Տարածված է [[Եվրոպա]]յում, [[Ասիա]]յում։ [[Հայաստան]]ում տարածված են [[սովորական խածկտիկ|սովորական]] և [[անապատային խածկտիկ]]ները։ Բնակվում է սաղարթախիտ և խառնանտառներում, [[անտառ]]ապատ [[գետ]]ա[[հովիտ]]ներում։ == Կենսակերպ == Սնվում է սերմերով, բույսերի բողբոջներով, որոշ անողնաշարավորներով։ Արուների վաղ գարնանային երգը (ոչ հաճախ երգում են նաև էգերը) և հարսանեկան զույգերի ձևավորումը՝ [[փետրվարի 2]]-րդ կեսից։ Ձվադրմանը պատրաստ բները գրանցվում են մարտի կեսերից [[մայիս]]-[[հունիս]]։ Բույնը գավաթաձև է՝ բարակ ճյուղերից։ Բնադրում է խիտ թփուտներում կամ ծառերին։ Տևում է 21 մմ տրամագծով, բաց կապույտ՝ դարչնագույն պտերով ու գծիկներով 4-5 ձու։ Թխսակալում է էգը՝ 13-15 օր։ Ձագերը հայտնվում են ապրիլի վերջին տասնօրյակում, բնից դուրս են գալիս 2 շաբաթականում, կերակրում են ծնողները։ Հուլիսի ընթացքում ձևավորվում են թռիչքին լավ տիրապետող երիտասարդ և հասուն թռչուններից կազմված խմբեր ու մեծ երամներ։ Գունագեղ փետրավորման, անազատ պայմաններին արագ ու հեշտ ընտելանալու շնորհիվ գեղագիտական որոշակի արժեք է ներկայացնում թռչնասերների շրջանում։ == Բազմացում == Դնում է երկնագույն 4 - 6 ձու, թխսում է հիմնականում էգը (13 - 15 օր)։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=707}} {{ՀՀ2012}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կենդանիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Թռչուններ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Եվրասիայի թռչուններ]] lpj6eud7javuqkqhpre30t916gelmmp 0 247253 8474017 8445871 2022-07-23T10:11:00Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Գուիլ կղզին''' (անգլերեն՝ Gweal, կելտերնեն՝ Gwithial) մտնում է [[Սիլլի կղզիներ]]ի շարքում։ Նրան ամենամոտ գտնվող կղզին [[Բրայհեր]]ն է։ Կղզու փոքրության պատճառով այն անմարդաբնակ է։ {{clear}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Միացյալ Թագավորության կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Սիլլի կղզիներ]] {{Անավարտ}} gi5uhds0u8fhhgjia67m0p1wk1x3thm 0 261033 8474021 7737364 2022-07-23T10:20:49Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}}[[Պատկեր:Porthloo beach, St Mary's, Scilly - geograph.org.uk - 1607577.jpg|մինի|200px|Պորթլուի լողափերից]] Փորթլուն (անգլերեն՝ Porthloo, կելտերեն՝ Porth Logh), [[Սիլլի կղզիներ]]ում գտնվող գյուղակ է։ Այն գտնվում է [[Սուրբ Մարիամի կղզի|Սուրբ Մարիամի կղզում]] ՝ [[Հյուջ Թաուն]]ից քիչ հյուսիս։ Այն հանդիսանում է տուրիստական վայր լի հյուրանոցներով, խանութներով և ռեստորաններով։ {{Արտաքին հղումներ}} {{անավարտ}} [[Կատեգորիա:Սիլլի կղզիներ]] 74kb53osfkcd181i9w01bk5ntx5p9ao 0 261035 8474020 4951956 2022-07-23T10:16:42Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[Պատկեր:Approaching Holy Vale - geograph.org.uk - 821034.jpg|մինի|աջից|200px|Տեսարան Հոլի Վելում]] Հոլի Վելը (անգլերեն՝ Holy Vale) [[Սիլլի կղզիներ]]ի գյուղակներից է։ Այն գտնվում է [[Սուրբ Մարիամի կղզի|Սուրբ Մարիամի կղզում]]։ 1976 թվականին հենց այդտեղ իր հոր կողմից սպանվել է 18 ամյա Սթեֆեն Մենհենիոթը։ {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Սիլլի կղզիներ]] {{Անավարտ}} cee44u8nkpy9w6oun82roy0ucowd5gb 0 261038 8474019 4803904 2022-07-23T10:15:10Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{անաղբյուր}} [[Պատկեր:Towers of Telegraph, St. Mary's - geograph.org.uk - 932068.jpg|մինի|աջից|200px|Տեսարան Թելեգրաֆում]] '''Թելեգրաֆ''' ({{lang-en|''Telegraph''}}), գյուղակ [[Սիլլի կղզիներ|Սիլլի կղզեխմբ]]ի [[Սուրբ Մարիամի կղզի|Սուրբ Մարիամի կղզում]]։ Կա գոլֆ խաղալու կենտրոն։ {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Սիլլի կղզիներ]] {{Անավարտ}} mxj67my7hgqvm85h7y3cffrafql3i1v 0 304282 8473933 8473701 2022-07-23T00:05:59Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = գյուղ | հայերեն անվանում = Լագուտովկա | բնօրինակ անվանում = {{lang-ru|Лагутовка}}<br />{{lang-ba|Лагутовка}} | երկիր =Ռուսաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N |lat_deg = 54|lat_min = 36|lat_sec = 21 |lon_deg = 56|lon_min = 56|lon_sec = 11 |CoordAddon = type:city_region:RU | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = Բաշկորտոստան | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = Արխանգելսկի շրջան | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = | պաշտոնական լեզու = [[ռուսերեն]] | բնակչություն = 28 | մարդահամարի թվական = 2009 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[ռուսներ]], [[բելառուսներ]] | կրոնական կազմ = | ժամային գոտի = +6 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = 453037 | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = [[Սուբյեկտների վարչա-տարածքային բաժանման համառուսաստանյան դասակարգիչ|ՍՎՏԲՀԴ]] | թվային իդենտիֆիկատոր = 80203819004 | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = | կայքի լեզու 2 = | կայքի լեզու 3 = | պարամետրի անվանում1 = | պարամետր1 = }} '''Լագուտովկա''' ({{lang-ru|Лагутовка}}, {{lang-ba|Лагутовка}}), [[գյուղ]] [[Ռուսաստան]]ի, [[Բաշկորտոստան|Բաշկորտոստան հանրապետության]] [[Արխանգելսկի շրջան]]ի կազմում։ == Բնակչություն == Բնակչությունը [[2002 թվական]]ին կազմել է 80 մարդ, [[2009 թվական]]ին՝ 28 մարդ, [[2010 թվական]]ին՝ 30 մարդ։ == Ազգային կազմ == 2002 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ գերակշռող ազգությունները [[ռուսներ]]ն են (49%), [[բելառուսներ]]ը (39%)։ == Աշխարհագրական դիրք == Հեռավորությունը մինչև<ref>Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.</ref>՝ * շրջանի կենտրոն ([[Արխանգելսկ]])՝ 29 կմ, * գյուղական խորհրդի կենտրոն ([[Վալենտինովկա (գյուղ, Արխանգելսկի շրջան)|Վալենտինովկա]])՝ 10 կմ, * մոտակա երկաթուղային կայարան (Ուրալ)՝ 32 կմ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.worldtimezone.com/time-russia12.php Ռուսաստանի ժամային գոտիները, worldtimezone.com կայքում] {{ref-en}} {{Ռուսաստանի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գյուղեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի Բաշկորտոստան հանրապետության Արխանգելսկի շրջանի բնակավայրեր]] 4uza26wb6ntw9jibhgsgbk60e0cettn 0 311242 8473932 8473712 2022-07-23T00:05:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = գյուղ | հայերեն անվանում = Կոժուրլա | բնօրինակ անվանում = {{lang-ru|Кожурла}} | երկիր =Ռուսաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N |lat_deg = 55|lat_min = 20|lat_sec = 20 |lon_deg = 79|lon_min = 2|lon_sec = 20 |CoordAddon = type:city_region:RU | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = Նովոսիբիրսկի մարզ | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = Ուբինսկի շրջան | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 136 | պաշտոնական լեզու = [[ռուսերեն]] | բնակչություն = 1571 | մարդահամարի թվական = 1996 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | ժամային գոտի = +7 | DST = | հեռախոսային կոդ = 38366 | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = 632521 | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = [[Սուբյեկտների վարչա-տարածքային բաժանման համառուսաստանյան դասակարգիչ|ՍՎՏԲՀԴ]] | թվային իդենտիֆիկատոր = 50254810001 | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = | կայքի լեզու 2 = | կայքի լեզու 3 = | պարամետրի անվանում1 = | պարամետր1 = }} '''Կոժուրլա''' ({{lang-ru|Кожурла}}), [[գյուղ]] [[Ռուսաստան]]ի [[Նովոսիբիրսկի մարզ]]ի [[Ուբինսկի շրջան]]ի կազմում։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Բարաբայի հարթավայր|Բարաբա հարթավայր]]ում, [[Ուբինսկոե (գյուղ, Ուբինսկի շրջան)|Ուբինսկոե]] գյուղից 40 կիլոմետր դեպի արևմուտք, [[Նովոսիբիրսկ]]ից 250 կիլոմետր դեպի արևմուտք։ Գյուղն ունի երկաթուղային կայարան Անդրսիբիրյան երկաթուղային մայրուղու վրա։ Գյուղի մոտ կա էլեկտրագնացքների պահեստային բազա։ Գյուղի մոտով է անցնում դաշնային M-51 «Բայկալ» մայրուղին։ Գյուղի տեսարժան վայրերից է փայտե ջրաշտարակը, որը գտնվում է երկաթուղային կայարանի կողքին։ Աշտարակը կառուցվել է [[1893]]-[[1896]] թվականներին<ref name="LPF">Le Petit Fute: Новосибирская область / Michel Strogoff & Ass., City-Guides, Country-Guides ; Сост. А. Юдин ; Отв. ред. В. Петров. — Paris — Luxembourg — Москва, 2000. — 192 с. — ISBN 5-86394-104-9</ref>։ Կոժուրլայում կա մացառուտ Ձիու լճակ, որը ժամանակին մաքուր [[ջրամբար]] է եղել, ինչպես նաև ֆերմերային տնտեսություն (լքված է [[2008 թվական]]ից)։ == Բնակչություն == Բնակչությունը [[1996 թվական]]ին գրանցված տվյալներով կազմել է 1571 մարդ, [[2002 թվական]]ին՝ 1449 մարդ, [[2007 թվական]]ին՝ 1465 մարդ, [[2010 թվական]]ին՝ 1218 մարդ։ == Պատմություն == Կայարանում, երկաթուղու կառուցման ժամանակ, ձևավորվել են երկու բնակավայրեր՝ Սուրբ Ալեքսանդրա (Կոժուրլա գյուղ) և Պեսչանկա, որտեղ հաստատվել են Սենդին Տուլա, Մոգիլև և Օրյոլ գավառների վերաբնակիչները։ Սուրբ Ալեքսանդրա գյուղում եղել է քարե ծխական դպրոց։ Օրյոլի նահանգի Սուրբ Ալեքսանդրա գյուղում եղել է քարե ծխական դպրո<ref>{{Книга|автор = Под ред. В.П. Семенова-Тянь-Шанского.|заглавие = Россия. Полное географическое описание нашего отечества.Том 16. Западная Сибирь.|ответственный = |издание = А.Ф. Девриена|место = С.-Петербург|издательство = |год = 1907|страницы = 454|страниц = 591|isbn = }}</ref>։ Ըստ Տոմսկի թեմի [[1914 թվական]]ի տեղեկատուի՝ Ալեքսանդրովսկոե (Սբ. Ալեքսանդրա) գյուղի մոտ եղել է Սուրբ Աննայի անունով քարե միախորան եկեղեցի, որը կառուցվել է [[1899 թվական]]ին։ Գյուղում եղել են Պետական հոգևորականներ՝ մեկ քահանա և մեկ սաղմոսերգու։ Քահանա Պյոտր Իոաննով Ուդինցևը, ավարտել է Տոբոլսկի հոգևոր ճեմարանի դասընթացը, ծառայության մեջ է [[1909 թվական]]ից, [[քահանա]] է ձեռնադրվել 1909 թվականին։ Սաղմոսերգու Պյոտր Լավրենտևիչ Գրինչենկոն ծխական դպրոցի նախկին [[ուսուցիչ]] է, նշանակվել է իր ներկայիս վայրում 1909 թվականի [[նոյեմբերի 13]]-ին (տվյալները՝ [[1914 թվական]]ի)։ Գյուղի եկեղեցական-ծխական դպրոց Ալեքսանդրովսկին բացվել է [[1901 թվական]]ին։ Դպրոցում սովորել է 31 աշակերտ (տվյալները՝ 1914 թվականի)<ref>{{Книга|автор = В.А. Карташев|заглавие = Справочная книга по Томской Епархии за 1914 год.|ответственный = |издание = |место = Томск|издательство = Товарищество "Печатня С.П. Яковлева", Макаровский пер., соб. д. №4|год = 1914|страницы = 116-117|страниц = 594|isbn = }}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.worldtimezone.com/time-russia12.php Ռուսաստանի ժամային գոտիները, worldtimezone.com կայքում] {{ref-en}} {{Ռուսաստանի վարչական բաժանում}} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գյուղեր]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի Նովոսիբիրսկի մարզի Ուբինսկի շրջանի բնակավայրեր]] 0j9lssro7678kc1nfhryhn771ebutdl 0 410864 8473748 8473657 2022-07-22T12:12:49Z A.arpi.a 23940 /* Պատմություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Լորուտ | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 56|lat_sec =20 |lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 46|lon_sec =21 |CoordAddon = |CoordScale = |երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռի | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1500 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 843<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref> | մարդահամարի թվական = 2011 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Լորուտ''', գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Թումանյանի տարածաշրջանում։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Մարցիգետ|Մարց գետ]]<nowiki/>ի աջափնյա լանջին, Ալավերդի քաղաքից մոտ 20 կմ հարավ-արևելք, բլուրների վրա անտառապատ գեղատեսիլ վայրում։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1500 մ։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 57 կմ, մայրաքաղաքից 177 կմ է, Ալավերդի քաղաքից՝ 38 կմ, համայնքի կենտրոնից՝ 21 կմ։ Գյուղի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1500 մետր է։ Գյուղի մոտ կան միջնադարյան պատմա-ճարտարապետական հուշարձաններ՝ խաչքարեր, գյուղատեղի [[Մոտկոր (Լոռու մարզ)|«Մոտկոր»]], Մարց գետի վրա կան միջնադարյան երկու կամուրջներ։ Գյուղում է գտնվում 1898թ.-ին կառուցված «Սուրբ Սարգիս» եկեղեցին<ref>{{Cite web|url=http://gugaratstem.blogspot.com/2017/09/blog-post.html|title=ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄ|last=Tem|first=Автор: Gugarats|language=en|accessdate=2022-05-23}}</ref>։ Լորուտի մոտ է գտնվում [[13-րդ դար]]ի գիտնական վանական Վարդապետի<ref>{{Cite web|url=https://www.qahana.am/am/christian/show/947735276/40|title=Վանական վարդապետի կամ Խորանաշատի դպրոցը {{!}} Qahana.am|website=www.qahana.am|accessdate=2022-05-23}}</ref> քարայր ապաստարանը, որտեղ նա ուսուցանում էր իր սաներին։ == Պատմություն == Լորուտ գյուղը հիմնադրվել է 1843 թվականին, առաջնաբնակները եկել են նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի ներկայիս Բերդավան, այն ժամանակվա Ղալաչա գյուղից, մի քանի ընտանիքներ եկել են նախկին Ալավերդու շրջանի գյուղերից։ 1225 թվականին [[Խորեզմ|Խորեզմի]] սուլթան Ջալալէդղինը ասպատակում է նաև [[Տավուշի մարզ|Տավուշը]], որտեղ էլ որ գտնվում էր [[Խորանաշատ|Խորնաշատ]] վանքը։ Դրանից հետո կրթական գործունեությունն արդե կասեցվում է։ [[Հովհաննես Վանական|Հովհաննես Վանականը]] իր աշակերտների հետ տեղափոխվում է [[Լորուտ]] գյուղի մոտ փորել տված քարայրը և շարունակում է ուսուցանել։ Սակայն 1236 թվականին մոնղոլ Մոլար Նուինի հրոսակաները հասնում են մինչև Տավուշ, գրավում այն և կողոպտում քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդին։ Նրանք գերեվարում են ուսուցչապետ Հովհաննես Վանականին և նրա աշակերտներից մի քանիսին, այդ թվում և [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցուն]]։ Մի քանի ամիս անց Հովհաննեսը Վանականը փրկագնով ազատվում է, իսկ Գանձակեցին անմիջապես դիմում է փախուստի<ref>{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=467}}</ref>։ == [[1988]] թվականի երկրաշարժը == Գյուղը գտնվում է ուժեղ սեյսմիկ գոտում և հաճախակի են լինում երկրաշարժները։ Հիշարժան են 1926 թվականի և 1988 թվականի երկրաշարժերը։ Վերջինիս էպիկենտրոնը Շիրակամուտ-Նալբանդ գյուղն էր։ Շիրակամուտը խիստ տուժել է [[1988]] թվականի [[դեկտեմբերի 7]]-ի [[Սպիտակի երկրաշարժ]]ից. գյուղի մոտ է գտնվել երկրաշարժի օջախը։ Գյուղում զոհվել է 313 մարդ, ավերվել են բազմաթիվ տներ<ref name="texanunneri_bararan">«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 4, էջ 131</ref>։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել են բնակատեղի, դամբարանադաշտ (մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակ) և Չիչխանավանքը ([[7-րդ դար]])։ == Բն։։ == Բնակչություն == 1897 թվականին գյուղն ուներ 621, 1926 թվականին՝ 1330, 1959 թվականերին՝ 1367, 1970 թվականին՝ 1333, 1979 թվականին՝ 1076, 2001 թվականին՝ 1126, 2011 թվականին՝ 843 բնակիչ, որոնց մի մասին նախնիները 1850 թվականին եկել են [[Նոյեմբերյանի շրջան|Նոյեմբերանի]] շրջանի [[Բերդավան]] գյուղից։ Ունի միջնակարգ  դպրոց, ակումբ, գրադարան, հիվանդանոց,  մանկապարտեզ  կենցաղսպասարկման   տաղավար։ Կլիման համեմատաբարբ մեղմ է, տները բարեկարգ ու գեղեցիկ են։ Ունի արգավանդ հողեր և մրգատու այգիներ։ Տնտեսությունը կաթնաանասնաբանական է<ref name="Լորուտ" />։ Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է  անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, կարտոֆիլի և պտուղ-բանջարեղենի մշակությամբ, նաև  կարտոֆիլի, ծխախոտի  և  պտուղ-բանջարեղինի  մշակությամբ<ref name="Լորուտ" />։ Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Լորուտի մշտական բնակչությունը կազմել է 843, առկա բնակչությունը` 782 մարդ<ref name="census2011" />, բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև<ref name="hay_gyux">{{cite web |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 92 |date= |accessdate=2013 Հոկտեմբերի 26 |archive-date=2014-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |dead-url=yes }}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[1897]] | [[1926]] | [[1959]] | [[1970]] | [[1979]] | [[1989]] | [[2001]] | [[2011]] |- ! Բնակիչ | 621 | 1330 | 1367 | 1333 | 1076 | 1342<ref>{{Գիրք:ՏԲ5|694}}</ref> | 1126 | 843<ref name=census2011/> |- |} == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Լորուտի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] mpjby2l38vuz2jelrxsj6ko9i2o0r25 8473749 8473748 2022-07-22T12:13:31Z A.arpi.a 23940 /* Պատմություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Լորուտ | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 56|lat_sec =20 |lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 46|lon_sec =21 |CoordAddon = |CoordScale = |երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռի | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1500 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 843<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref> | մարդահամարի թվական = 2011 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Լորուտ''', գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Թումանյանի տարածաշրջանում։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Մարցիգետ|Մարց գետ]]<nowiki/>ի աջափնյա լանջին, Ալավերդի քաղաքից մոտ 20 կմ հարավ-արևելք, բլուրների վրա անտառապատ գեղատեսիլ վայրում։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1500 մ։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 57 կմ, մայրաքաղաքից 177 կմ է, Ալավերդի քաղաքից՝ 38 կմ, համայնքի կենտրոնից՝ 21 կմ։ Գյուղի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1500 մետր է։ Գյուղի մոտ կան միջնադարյան պատմա-ճարտարապետական հուշարձաններ՝ խաչքարեր, գյուղատեղի [[Մոտկոր (Լոռու մարզ)|«Մոտկոր»]], Մարց գետի վրա կան միջնադարյան երկու կամուրջներ։ Գյուղում է գտնվում 1898թ.-ին կառուցված «Սուրբ Սարգիս» եկեղեցին<ref>{{Cite web|url=http://gugaratstem.blogspot.com/2017/09/blog-post.html|title=ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄ|last=Tem|first=Автор: Gugarats|language=en|accessdate=2022-05-23}}</ref>։ Լորուտի մոտ է գտնվում [[13-րդ դար]]ի գիտնական վանական Վարդապետի<ref>{{Cite web|url=https://www.qahana.am/am/christian/show/947735276/40|title=Վանական վարդապետի կամ Խորանաշատի դպրոցը {{!}} Qahana.am|website=www.qahana.am|accessdate=2022-05-23}}</ref> քարայր ապաստարանը, որտեղ նա ուսուցանում էր իր սաներին։ == Պատմություն == Լորուտ գյուղը հիմնադրվել է 1843 թվականին, առաջնաբնակները եկել են նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի ներկայիս Բերդավան, այն ժամանակվա Ղալաչա գյուղից, մի քանի ընտանիքներ եկել են նախկին Ալավերդու շրջանի գյուղերից։ 1225 թվականին [[Խորեզմ|Խորեզմի]] սուլթան Ջալալէդղինը ասպատակում է նաև [[Տավուշի մարզ|Տավուշը]], որտեղ էլ որ գտնվում էր [[Խորանաշատ|Խորնաշատ]] վանքը։ Դրանից հետո կրթական գործունեությունն արդե կասեցվում է։ [[Հովհաննես Վանական|Հովհաննես Վանականը]] իր աշակերտների հետ տեղափոխվում է [[Լորուտ]] գյուղի մոտ փորել տված քարայրը և շարունակում է ուսուցանել։ Սակայն 1236 թվականին մոնղոլ Մոլար Նուինի հրոսակաները հասնում են մինչև Տավուշ, գրավում այն և կողոպտում քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդին։ Նրանք գերեվարում են ուսուցչապետ Հովհաննես Վանականին և նրա աշակերտներից մի քանիսին, այդ թվում և [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցուն]]։ Մի քանի ամիս անց Հովհաննեսը Վանականը փրկագնով ազատվում է, իսկ Գանձակեցին անմիջապես դիմում է փախուստի<ref>{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=467}}</ref>։ == [[1988]] թվականի երկրաշարժը == Գյուղը գտնվում է ուժեղ սեյսմիկ գոտում և հաճախակի են լինում երկրաշարժները։ Հիշարժան են 1926 թվականի և 1988 թվականի երկրաշարժերը։ Վերջինիս էպիկենտրոնը Շիրակամուտ-Նալբանդ գյուղն էր։ Շիրակամուտը խիստ տուժել է [[1988]] թվականի [[դեկտեմբերի 7]]-ի [[Սպիտակի երկրաշարժ]]ից. գյուղի մոտ է գտնվել երկրաշարժի օջախը։ Գյուղում զոհվել է 313 մարդ, ավերվել են բազմաթիվ տներ<ref name="texanunneri_bararan">«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 4, էջ 131</ref>։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել են բնակատեղի, դամբարանադաշտ (մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակ) և Չիչխանավանքը ([[7-րդ դար]])։ == Բն։։ == Բնակչություն == 1897 թվականին գյուղն ուներ 621, 1926 թվականին՝ 1330, 1959 թվականերին՝ 1367, 1970 թվականին՝ 1333, 1979 թվականին՝ 1076, 2001 թվականին՝ 1126, 2011 թվականին՝ 843 բնակիչ, որոնց մի մասին նախնիները 1850 թվականին եկել են [[Նոյեմբերյանի շրջան|Նոյեմբերանի]] շրջանի [[Բերդավան]] գյուղից։ Ունի միջնակարգ  դպրոց, ակումբ, գրադարան, հիվանդանոց,  մանկապարտեզ  կենցաղսպասարկման   տաղավար։ Կլիման համեմատաբարբ մեղմ է, տները բարեկարգ ու գեղեցիկ են։ Ունի արգավանդ հողեր և մրգատու այգիներ։ Տնտեսությունը կաթնաանասնաբանական է<ref name="Լորուտ" />։ Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է  անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, կարտոֆիլի և պտուղ-բանջարեղենի մշակությամբ, նաև  կարտոֆիլի, ծխախոտի  և  պտուղ-բանջարեղինի  մշակությամբ<ref name="Լորուտ" />։ Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Լորուտի մշտական բնակչությունը կազմել է 843, առկա բնակչությունը` 782 մարդ<ref name="census2011" />, բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև<ref name="hay_gyux">{{cite web |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 92 |date= |accessdate=2013 Հոկտեմբերի 26 |archive-date=2014-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |dead-url=yes }}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[1897]] | [[1926]] | [[1959]] | [[1970]] | [[1979]] | [[1989]] | [[2001]] | [[2011]] |- ! Բնակիչ | 621 | 1330 | 1367 | 1333 | 1076 | 1342<ref>{{Գիրք:ՏԲ5|694}}</ref> | 1126 | 843<ref name=census2011/> |- |} == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Լորուտի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] b9eabsuiuc5xkdl7t5u7yhzk9rzegu8 8473844 8473749 2022-07-22T18:08:31Z Voskanyan 23951 . wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Լորուտ | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 56|lat_sec =20 |lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 46|lon_sec =21 |CoordAddon = |CoordScale = |երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռի | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1500 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 843<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref> | մարդահամարի թվական = 2011 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Լորուտ''', գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Թումանյանի տարածաշրջանում։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Մարցիգետ|Մարց գետ]]<nowiki/>ի աջափնյա լանջին, Ալավերդի քաղաքից մոտ 20 կմ հարավ-արևելք, բլուրների վրա անտառապատ գեղատեսիլ վայրում։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1500 մ։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 57 կմ, մայրաքաղաքից 177 կմ է, Ալավերդի քաղաքից՝ 38 կմ, համայնքի կենտրոնից՝ 21 կմ։ Գյուղի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1500 մետր է։ Գյուղի մոտ կան միջնադարյան պատմա-ճարտարապետական հուշարձաններ՝ խաչքարեր, գյուղատեղի [[Մոտկոր (Լոռու մարզ)|«Մոտկոր»]], Մարց գետի վրա կան միջնադարյան երկու կամուրջներ։ Գյուղում է գտնվում 1898 թվականին կառուցված «Սուրբ Սարգիս» եկեղեցին<ref>{{Cite web|url=http://gugaratstem.blogspot.com/2017/09/blog-post.html|title=ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄ|last=Tem|first=Автор: Gugarats|language=en|accessdate=2022-05-23}}</ref>։ Լորուտի մոտ է գտնվում [[13-րդ դար]]ի գիտնական վանական Վարդապետի<ref>{{Cite web|url=https://www.qahana.am/am/christian/show/947735276/40|title=Վանական վարդապետի կամ Խորանաշատի դպրոցը {{!}} Qahana.am|website=www.qahana.am|accessdate=2022-05-23}}</ref> քարայր ապաստարանը, որտեղ նա ուսուցանում էր իր սաներին։ == Պատմություն == Լորուտ գյուղը հիմնադրվել է 1843 թվականին, առաջնաբնակները եկել են նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի ներկայիս Բերդավան, այն ժամանակվա Ղալաչա գյուղից, մի քանի ընտանիքներ եկել են նախկին Ալավերդու շրջանի գյուղերից։ 1225 թվականին [[Խորեզմ|Խորեզմի]] սուլթան Ջալալէդդինը ասպատակում է նաև [[Տավուշի մարզ|Տավուշը]], որտեղ էլ որ գտնվում էր [[Խորանաշատ|Խորնաշատ]] վանքը։ Դրանից հետո կրթական գործունեությունն արդե կասեցվում է։ [[Հովհաննես Վանական|Հովհաննես Վանականը]] իր աշակերտների հետ տեղափոխվում է [[Լորուտ]] գյուղի մոտ փորել տված քարայրը և շարունակում է ուսուցանել։ Սակայն 1236 թվականին մոնղոլ Մոլար Նուինի հրոսակաները հասնում են մինչև Տավուշ, գրավում այն և կողոպտում քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդին։ Նրանք գերեվարում են ուսուցչապետ Հովհաննես Վանականին և նրա աշակերտներից մի քանիսին, այդ թվում և [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցուն]]։ Մի քանի ամիս անց Հովհաննեսը Վանականը փրկագնով ազատվում է, իսկ Գանձակեցին անմիջապես դիմում է փախուստի<ref>{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=467}}</ref>։ == Բնակչություն == 1897 թվականին գյուղն ուներ 621, 1926 թվականին՝ 1330, 1959 թվականերին՝ 1367, 1970 թվականին՝ 1333, 1979 թվականին՝ 1076, 2001 թվականին՝ 1126, 2011 թվականին՝ 843 բնակիչ, որոնց մի մասին նախնիները 1850 թվականին եկել են [[Նոյեմբերյանի շրջան|Նոյեմբերանի]] շրջանի [[Բերդավան]] գյուղից։ Ունի միջնակարգ  դպրոց, ակումբ, գրադարան, հիվանդանոց,  մանկապարտեզ  կենցաղսպասարկման   տաղավար։ Կլիման համեմատաբարբ մեղմ է, տները բարեկարգ ու գեղեցիկ են։ Ունի արգավանդ հողեր և մրգատու այգիներ։ Տնտեսությունը կաթնաանասնաբանական է<ref name="Լորուտ" />։ Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է  անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, կարտոֆիլի և պտուղ-բանջարեղենի մշակությամբ, նաև  կարտոֆիլի, ծխախոտի  և  պտուղ-բանջարեղինի  մշակությամբ<ref name="Լորուտ" />։ Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Լորուտի մշտական բնակչությունը կազմել է 843, առկա բնակչությունը` 782 մարդ<ref name="census2011" />, բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև<ref name="hay_gyux">{{cite web |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 92 |date= |accessdate=2013 Հոկտեմբերի 26 |archive-date=2014-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |dead-url=yes }}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[1897]] | [[1926]] | [[1959]] | [[1970]] | [[1979]] | [[1989]] | [[2001]] | [[2011]] |- ! Բնակիչ | 621 | 1330 | 1367 | 1333 | 1076 | 1342<ref>{{Գիրք:ՏԲ5|694}}</ref> | 1126 | 843<ref name=census2011/> |- |} == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Լորուտի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] p1a9vwivzcpfob7mq56snlw7n1jfoum 8474018 8473844 2022-07-23T10:12:49Z Sophie (WMAM) 114359 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Լորուտ | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 40|lat_min = 56|lat_sec =20 |lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 46|lon_sec =21 |CoordAddon = |CoordScale = |երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռի | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1500 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | բնակչություն = 843<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref> | մարդահամարի թվական = 2011 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Լորուտ''', գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Թումանյանի տարածաշրջանում։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Մարցիգետ|Մարց գետ]]<nowiki/>ի աջափնյա լանջին, Ալավերդի քաղաքից մոտ 20 կմ հարավ-արևելք, բլուրների վրա անտառապատ գեղատեսիլ վայրում։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1500 մ։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 57 կմ, մայրաքաղաքից 177 կմ է, Ալավերդի քաղաքից՝ 38 կմ, համայնքի կենտրոնից՝ 21 կմ։ Գյուղի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 1500 մետր է։ Գյուղի մոտ կան միջնադարյան պատմա-ճարտարապետական հուշարձաններ՝ խաչքարեր, գյուղատեղի [[Մոտկոր (Լոռու մարզ)|«Մոտկոր»]], Մարց գետի վրա կան միջնադարյան երկու կամուրջներ։ Գյուղում է գտնվում 1898 թվականին կառուցված «Սուրբ Սարգիս» եկեղեցին<ref>{{Cite web|url=http://gugaratstem.blogspot.com/2017/09/blog-post.html|title=ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄ|last=Tem|first=Автор: Gugarats|language=en|accessdate=2022-05-23}}</ref>։ Լորուտի մոտ է գտնվում [[13-րդ դար]]ի գիտնական վանական Վարդապետի<ref>{{Cite web|url=https://www.qahana.am/am/christian/show/947735276/40|title=Վանական վարդապետի կամ Խորանաշատի դպրոցը {{!}} Qahana.am|website=www.qahana.am|accessdate=2022-05-23}}</ref> քարայր ապաստարանը, որտեղ նա ուսուցանում էր իր սաներին։ == Պատմություն == Լորուտ գյուղը հիմնադրվել է 1843 թվականին, առաջնաբնակները եկել են նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի ներկայիս Բերդավան, այն ժամանակվա Ղալաչա գյուղից, մի քանի ընտանիքներ եկել են նախկին Ալավերդու շրջանի գյուղերից։ 1225 թվականին [[Խորեզմ|Խորեզմի]] սուլթան Ջալալէդդինը ասպատակում է նաև [[Տավուշի մարզ|Տավուշը]], որտեղ էլ որ գտնվում էր [[Խորանաշատ|Խորնաշատ]] վանքը։ Դրանից հետո կրթական գործունեությունն արդե կասեցվում է։ [[Հովհաննես Վանական|Հովհաննես Վանականը]] իր աշակերտների հետ տեղափոխվում է [[Լորուտ]] գյուղի մոտ փորել տված քարայրը և շարունակում է ուսուցանել։ Սակայն 1236 թվականին մոնղոլ Մոլար Նուինի հրոսակաները հասնում են մինչև Տավուշ, գրավում այն և կողոպտում քարայր-դպրոցն ու այնտեղ ապաստանած ժողովրդին։ Նրանք գերեվարում են ուսուցչապետ Հովհաննես Վանականին և նրա աշակերտներից մի քանիսին, այդ թվում և [[Կիրակոս Գանձակեցի|Կիրակոս Գանձակեցուն]]։ Մի քանի ամիս անց Հովհաննեսը Վանականը փրկագնով ազատվում է, իսկ Գանձակեցին անմիջապես դիմում է փախուստի<ref name="Լորուտ">{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=467}}</ref>։ == Բնակչություն == 1897 թվականին գյուղն ուներ 621, 1926 թվականին՝ 1330, 1959 թվականերին՝ 1367, 1970 թվականին՝ 1333, 1979 թվականին՝ 1076, 2001 թվականին՝ 1126, 2011 թվականին՝ 843 բնակիչ, որոնց մի մասին նախնիները 1850 թվականին եկել են [[Նոյեմբերյանի շրջան|Նոյեմբերանի]] շրջանի [[Բերդավան]] գյուղից։ Ունի միջնակարգ  դպրոց, ակումբ, գրադարան, հիվանդանոց,  մանկապարտեզ  կենցաղսպասարկման   տաղավար։ Կլիման համեմատաբարբ մեղմ է, տները բարեկարգ ու գեղեցիկ են։ Ունի արգավանդ հողեր և մրգատու այգիներ։ Տնտեսությունը կաթնաանասնաբանական է<ref name="Լորուտ" />։ Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է  անասնապահությամբ, այգեգործությամբ, կարտոֆիլի և պտուղ-բանջարեղենի մշակությամբ, նաև  կարտոֆիլի, ծխախոտի  և  պտուղ-բանջարեղինի  մշակությամբ<ref name="Լորուտ" />։ Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Լորուտի մշտական բնակչությունը կազմել է 843, առկա բնակչությունը` 782 մարդ<ref name="census2011" />, բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև<ref name="hay_gyux">{{cite web |url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 92 |date= |accessdate=2013 Հոկտեմբերի 26 |archive-date=2014-09-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf |dead-url=yes }}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[1897]] | [[1926]] | [[1959]] | [[1970]] | [[1979]] | [[1989]] | [[2001]] | [[2011]] |- ! Բնակիչ | 621 | 1330 | 1367 | 1333 | 1076 | 1342<ref>{{Գիրք:ՏԲ5|694}}</ref> | 1126 | 843<ref name=census2011/> |- |} == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Լորուտի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] fed26djttm9k0c97cd36yozl2e50hht 0 411201 8474011 8383624 2022-07-23T10:06:10Z Մարտա Մանգասարյան 118200 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Հովնանաձոր | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 01|lat_sec =54 | lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 31|lon_sec =37 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 250 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1440 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Հովնանաձոր''' (նախկին անվանումը` ''Հովանդարա''), գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Ստեփանավանի տարածաշրջանում, [[Ստեփանավան]] քաղաքից մոտ 10 կմ հյուսիս-արևելք, [[Յաղդան]] գյուղից 2 կմ հյուսիս-արևելք։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1440 մ, հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 39 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Գյուղը շրջապատված է բարձր քարաժայռերով, սարադաշտերով, լանջերով ու սառնորակ աղբյուրներով: == Պատմություն == Գյուղը հիմնադրվել է [[1867]] թվականին։ Հովնանաձոր գյուղն ունի մոտ 2 դարի պատմություն, որի մասին են վկայում գյուղի հին ծխամատյաններում նշված մարդկանց ծննդյան թվերը, որոնք ծնվել և ապրել են այդ գյուղում, ինչպես նաև գյուղի կենտրոնում գտնվող հին գերեզմանների վրա նշված տարեթվերը: Կա մի կարծիք, ըստ որի գյուղն ունի ավելի հին պատմություն, քանի որ գյուղի արևելյան հատվածում կան գերեզմաններ, որոնք գյուղի ամենատարեցների վկայությամբ եկեղեցականների գերեզմաններ են և գտնվում են քիչ ավելի վերև գտնվող Սուրբ Սարգիս եկեղեցու հարևանությամբ, որի դեռևս պահպանված քարերի վրա կան հետաքրքիր նկարներ ու քանդակներ մարդկանց և կենդանիների պատկերներով: Գյուղը վերանվանվել է '''Հովնանաձոր''' [[1950]] թվականի [[ապրիլի 14]]-ին<ref name="texanunneri_bararan">{{Գիրք:ՏԲ3|446|}}</ref>։ Բնակչությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, դաշտավարությամբ, այգեգործությամբ և մեղվաբուծությամբ։ Մեծ Ական ակունքից բխող ինքնահոս ջուրը ապահովում է գյուղի բնակչությանը խմելու ջրով:  Գյուղն ունի 1992-1993 թվականներին կառուցված բուժկետ: == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Գյուղի հյուսիսարևմտյան մասում է գտնվում Սբ. Սարգիս մատուռը ([[19-րդ դար]])։ Գյուղից քիչ հեռու՝ ձորակի մեջ, կա հին հայկական գերեզմանոց։ == Բնակչություն == Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Հովնանաձորի մշտական բնակչությունը կազմել է 83, առկա բնակչությունը` 81 մարդ<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref>։ Բնակիչերը հիմնադրման պահից մինչ օրս հայեր են<ref name=hay_bnak>Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»</ref>։ Գյուղի բնակչությունը նկատելիորեն նվազել է [[1949]] թվականին, երբ զգալի թվով բնակիչներ տեղափոխվել են [[Ստեփանավան]] և [[Վանաձոր]] քաղաքները և նախկին [[Հոկտեմբերյանի շրջան]]ի գյուղերը<ref name=texanunneri_bararan/>։ Հովնանաձորի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև. {{Wikidata/Population}} == Կլիմա == Գյուղի կլիման երկարատև ձմռանը ցուրտ է, իսկ կարճատև ամռանը՝ ոչ շատ տաք: Շատ անգամ են կրկնվում կամ չորային երաշտի տարիները, կամ էլ անձրևային կարկտահարությունը: == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Հովնանաձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] 8g6eqzr1r9j95th1brfzvljmcwqq6k9 8474016 8474011 2022-07-23T10:09:41Z Մարտա Մանգասարյան 118200 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղ | հայերեն անվանում = Հովնանաձոր | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Հայաստան | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = N|lat_deg = 41|lat_min = 01|lat_sec =54 | lon_dir = E|lon_deg = 44|lon_min = 31|lon_sec =37 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 250 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | երկրամասը աղյուսակում = Լոռու մարզ{{!}}Լոռու | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = գյուղ | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = գյուղապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = 1440 | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Հայերեն | ազգային կազմ = [[Հայեր]] | կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]] | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Հովնանաձոր''' (նախկին անվանումը` ''Հովանդարա''), գյուղ [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Լոռու մարզ]]ի Ստեփանավանի տարածաշրջանում, [[Ստեփանավան]] քաղաքից մոտ 10 կմ հյուսիս-արևելք, [[Յաղդան]] գյուղից 2 կմ հյուսիս-արևելք։ Բարձրությունը ծովի մակերևույթից՝ 1440 մ, հեռավորությունը մարզկենտրոնից՝ 39 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Գյուղը շրջապատված է բարձր քարաժայռերով, սարադաշտերով, լանջերով ու սառնորակ աղբյուրներով: == Պատմություն == Գյուղը հիմնադրվել է [[1867]] թվականին։ Հովնանաձոր գյուղն ունի մոտ 2 դարի պատմություն, որի մասին են վկայում գյուղի հին ծխամատյաններում նշված մարդկանց ծննդյան թվերը, որոնք ծնվել և ապրել են այդ գյուղում, ինչպես նաև գյուղի կենտրոնում գտնվող հին գերեզմանների վրա նշված տարեթվերը: Կա մի կարծիք, ըստ որի գյուղն ունի ավելի հին պատմություն, քանի որ գյուղի արևելյան հատվածում կան գերեզմաններ, որոնք գյուղի ամենատարեցների վկայությամբ եկեղեցականների գերեզմաններ են և գտնվում են քիչ ավելի վերև գտնվող Սուրբ Սարգիս եկեղեցու հարևանությամբ, որի դեռևս պահպանված քարերի վրա կան հետաքրքիր նկարներ ու քանդակներ մարդկանց և կենդանիների պատկերներով<ref>{{Cite book|title=Հայաստանի Հանրապետության պատմական հանրագիտարան|last=Հակոբյան|first=Սամվել|last2=Հակոբյան|first2=Արտեմ|publisher=Հեղինակային հրատարակություն|year=2015|location=Երևան|pages=518}}</ref>: Գյուղը վերանվանվել է '''Հովնանաձոր''' [[1950]] թվականի [[ապրիլի 14]]-ին<ref name="texanunneri_bararan">{{Գիրք:ՏԲ3|446|}}</ref>։ Բնակչությունն զբաղվում է անասնապահությամբ, դաշտավարությամբ, այգեգործությամբ և մեղվաբուծությամբ։ Մեծ Ական ակունքից բխող ինքնահոս ջուրը ապահովում է գյուղի բնակչությանը խմելու ջրով:  Գյուղն ունի 1992-1993 թվականներին կառուցված բուժկետ: == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Գյուղի հյուսիսարևմտյան մասում է գտնվում Սբ. Սարգիս մատուռը ([[19-րդ դար]])։ Գյուղից քիչ հեռու՝ ձորակի մեջ, կա հին հայկական գերեզմանոց։ == Բնակչություն == Ըստ ՀՀ [[2011]] թ. մարդահամարի արդյունքների` Հովնանաձորի մշտական բնակչությունը կազմել է 83, առկա բնակչությունը` 81 մարդ<ref name=census2011>[https://www.armstat.am/file/doc/99486813.pdf 2011 թ ՀՀ մարդահամարի արդյունքները]</ref>։ Բնակիչերը հիմնադրման պահից մինչ օրս հայեր են<ref name=hay_bnak>Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»</ref>։ Գյուղի բնակչությունը նկատելիորեն նվազել է [[1949]] թվականին, երբ զգալի թվով բնակիչներ տեղափոխվել են [[Ստեփանավան]] և [[Վանաձոր]] քաղաքները և նախկին [[Հոկտեմբերյանի շրջան]]ի գյուղերը<ref name=texanunneri_bararan/>։ Հովնանաձորի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև. {{Wikidata/Population}} == Կլիմա == Գյուղի կլիման երկարատև ձմռանը ցուրտ է, իսկ կարճատև ամռանը՝ ոչ շատ տաք: Շատ անգամ են կրկնվում կամ չորային երաշտի տարիները, կամ էլ անձրևային կարկտահարությունը: == Տես նաև == * [[Լոռու մարզ]] * [[Հովնանաձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Լոռու մարզ)]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Լոռու մարզ}} [[Կատեգորիա:Լոռու մարզի բնակավայրեր]] lcwm4ev78gkze9j6boxhgnzyyutvdux 0 412162 8473837 8189068 2022-07-22T17:48:25Z Ապատ63 36683 /* Սարդարի պալատ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երևանի հուշարձան |Պատկեր = Capture of Erivan Fortress by Russia, 1827 (by Franz Roubaud).jpg |Նկարագիր = Ռուսական զորքերի կողմից Երևանի բերդի գրավումը։ Նկարիչ` Ֆրանց Ռուբո, 1827 թ. |Համայնք = Կենտրոն |Կարգավիճակ = բերդ |Առաջին հիշատակում = 7-րդ դար |Բարձրություն = |Գտնվում է = [[Կոնդ թաղամաս]], [[Արարատ կոնյակի գործարան|Երևանի կոնյակի գործարան]], [[Կիլիկիա թաղամաս]] |Նախագծի հեղինակ = |Քանդակագործ(ներ) = |Ճարտարապետ(ներ) = |Հիմնադրում = 7-րդ դար |Շինարարության սկիզբ = |Շինարարության ավարտ = |Նյութ = |Ներկա վիճակ = կանգուն չէ }} '''Երևանի բերդ''', պաշտպանական շինություն [[Երևան]]ում` [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետի ձախ ափին։ Վաղ միջնադարյան բերդը հավանաբար գտնվել է [[Կոնդ թաղամաս]]ում, այնուհետև ընդարձակվելով զբաղեցրել ներկայիս [[Երևանի «Արարատ» գինու գործարան]]ի տարածքը։ Քանդվել է 1930-ական թթ.՝ Երևանի վերակառուցման տարիներին։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Панорама Еревана, 1655, гравюра (из книги Тавернье Жан-Батист "Шесть путешествий в Турцию, Персию и Индию"..jpg|մինի|աջից|400px|Երևանի բերդն ու հարակից շինությունները՝ ըստ ֆրանսիացի ճանապարհորդ Ժան Բատիստ Տավերնիեի]] === Հին հայկական բերդը === Երևանի բերդն առաջին անգամ հիշատակում է 7-րդ դարի հայ պատմիչ [[Սեբեոս]]ը։ Նա իր «Պատմութիւն» աշխատությունում գրում է, որ [[Երևան]]ի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում արաբներին չի հաջողվել գրավել Երևանի բերդը («Եւ եկին ժողովեցան ի Երևան և մարտեան ընդ բերդին և ոչ կարացին առնուլ»)։ Վաղ միջնադարյան բերդը հիշատակվել է նաև այլ մատենագիտական աղբյուրներում։ [[Կարո Ղաֆադարյան]]ը, հետազոտելով Երևանի միջնադարյան բերդին վերաբերող աղբյուրները, գտնում է, որ դրա մնացորդները պետք է փնտրել [[Կոնդ թաղամաս]]ում։ Այս հանգամանքը նա հիմնավորում է [[Երվանդ Շահազիզ]]ի և այլոց աշխատություններում հիշատակված այն պնդմամամբ, որ բերդը տարածվել է դեպի հյուսիս-արևմուտք։ Նա նշում է նաև, որ [[Ուրարտու]]ի անկումից հետո [[Էրեբունի]] և [[Թեյշեբաինի]] քաղաքների բնակիչները, հավանաբար տեղաշարժվելով դեպի հյուսիս, բնակություն են հաստատել նոր ջրային տարածքներում՝ Գետառ և Հրազդան գետերի շրջակայքում։ Կոնդում բերդի առկայության մասին վկայություն կա նաև [[Խաչատուր Աբովյան]]ի [[Վերք Հայաստանի (վեպ)|«Վերք Հայաստանի»]] վեպում. {{քաղվածք|''… Երևանու հազար տարեկան քավթառ … մեկ ոտը Կոնդումը, մեկ ոտը Դամուրբուլաղի գլխին դրած … մարդակեր բերդը…''}} === Ռևան խանի բերդը === XVI-XVIII դարերի [[թուրք-պարսկական պատերազմներ]]ի ընթացքում 14 անգամ ձեռքից ձեռք անցած Երևանի բերդը երկար պատմություն ունի։ [[1502]] թվականին [[Իրան]]ի [[Սեֆյան Պարսկաստան]]ի հիմնադիր [[Իսմայիլ I|շահ Իսմայիլը]] նվաճել է Երևանն [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլու պետությունից]] և հանձնել իր վեզիր Ռևան խանին։ Վերջինս շահի հրամանով 7 տարվա ընթացքում կառուցել է այստեղ բերդ՝ Զանգու գետի ձախ ափին<ref>{{Cite web|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Celebi4/frametext7.htm|title=КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ - ЗЕМЛИ ЗАКАВКАЗЬЯ И СОПРЕДЕЛЬНЫХ ОБЛАСТЕЙ МАЛОЙ АЗИИ И ИРАНА|last=ЧЕЛЕБИ|first=ЭВЛИЯ|date=17-րդ դար|website=Библиотека - Восточная литература|publisher=|accessdate=2019-11-13}}</ref>։ Այս ժամանակվանից սկսած Երևանը ձեռք է բերել ռազմական խոշոր նշանակություն՝ դառնալով խանության կենտրոնը։ Այդ տարիներից սկսած մի շարք պատմագիրներ այս իրադարձությունն են համարում որպես Երևան քաղաքի հիմնադրում<ref>{{Cite book|title=Relaciones de Don Juan de Persia|last=Juan de Persia|first=|publisher=Juan de Bostillo|year=1604|isbn=|location=Valladolid|pages=313}}</ref>։ Նույն տեսությունը այսօր գերիշխող է [[Ադրբեջան]]ում՝ միտված հերքելու անցյալում հայերի ներկայությունը տարածաշրջանում։ Ընդունելով հիմք, որ պարսկական ու օսմանյան պատմագրության մեջ Երևանը նշվում է հենց «Ռևան» անվանումով, ու հաշվի առնելով հենց [[Երևանի մասին հիշատակությունները մինչ 16-րդ դարը|«Երևան» գրվածքով բազմաթիվ մատենագիր ու վիմագիր հիշատակությունները]] սկսած VII-րդ դարից՝ կարելի է ենթադրել, որ նորընծա խանը ինքն է վերցրել մինչ այդ գոյություն ունեցող քաղաքի պարսկական անվանումը որպես իր անուն, այլ ոչ հակառակը։ Իսկ Չելեբին ու այլ պատմագիրներ բերդի հիմնադրման տարեթիվը նշել են որպես բուն քաղաքի հիմնադրման տարեթիվ։ [[1583]] թվականին՝ երբ Երևանն անցել է թուրքերին, թուրքական բանակը գլխավորող Ֆահրադ փաշան սկսել է վերակառուցել Երևանի բերդը։ Բերդի 45 օր տևած շինարարության համար Ֆարհադ փաշան օգտագործել է մի քանի ավերված եկեղեցիների և գերեզմանների քարերը։ Երբ հերթը հասել է «Երկու երեսի» եկեղեցուն, Առաքել անունով մի վարդապետ կարողացել է եկեղեցին պահպանելու թույլատրություն ստանալ փաշայից։ Սակայն հետագայում բոլոր կանգուն մնացած եկեղեցիները վերածվել են ախոռների։{{Citation needed|date=October 2019}} [[1639]] թվականի պայմանագրով Հայաստանի արևելյան մասն անցավ Պարսկաստանին։ Երևանը դարձավ համանուն խանության վարչական կենտրոնը, իսկ բերդը՝ խանի և սարդարի նստավայրը։ [[Երևանի երկրաշարժ (1679)|1679 թվականի ավերիչ երկրաշարժի]] ժամանակ բերդը վերածվեց ավերակների։ Երկրաշարժից բառացի շաբաթներ առաջ նշանակված ազգությամբ վրացի, կրոնափոխ Զալ խանը, Պարսկաստանից լրացուցիչ միջոցներ ստանալով, կարճ ժամանակում վերականգնեց այն։ Երկրաշարժից տուժել է ինչպես Երևանի բերդը, այնպես էլ մի շարք այլ շինություններ՝ եկեղեցիներ, մզկիթներ, խանի ապարանքը, բնակելի թաղամասերն և այլն։ Երկրաշարժից հետո Զալ խանը պարսկական արքունիքից ստացված համապատասխան օգնության և Երևանի շրջակա խանություններից հարկադիր աշխատանքի քշված գյուղացիների միջոցով վերակառուցել է գրեթե հիմնովին ավերված բերդը։ Բերդը վերջին անգամ վերանորոգվել է պարսկական տիրապետության շրջանում՝ Հուսեին-Ղուլի խանի կողմից։ [[Պատկեր:Yerevan Fotress after earthquake 1860.png|մինի|ձախից|Երևանի բերդը 1860 թ. երկրաշարժից հետո|alt=]] [[Պատկեր:Взятие штурмом крепости Эривань.jpg|մինի|220x220px|«Երևանի բերդի գրավումը», [[Կառլ Բեգրով]]|alt=]] Երևանի բերդը 1724 թվականին գրավեցին օսմանցիները։ 1735 թվականին Պարսկաստանի վերագրավելուց հետո մինչև XIX դարի սկիզբը բերդը խանի նստավայրն էր։ Վերջին՝ Հուսեին Ղուլի խանի օրոք այստեղ կառուցվեցին շքեղ պալատ, հարեմ, բաղնիքներ, վառոդարան, մզկիթ։ Ընդարձակ հրապարակում գտնվող արհեստանոցները և խանութները պատկանում էին հայերին։ Աշխատանքն ավարտելով՝ երեկոյան նրանք վերադառնում էին քաղաք։ Ըստ [[Ժան-Բատիստ Տավերնիե|Ժան Բապտիստ Տավերնիեյի]]՝ բերդում ապրում էին միայն մուսուլմաններ։ Բուն քաղաքում բնակվում էր 20 անգամ ավել բնակչություն<ref>{{Cite book|title=The Six Voyages through Turkey, into Persia and the East Indies|last=Tavernier|first=Jean Baptist|publisher=|year=1684|isbn=|location=London|pages=}}</ref>։ Ռուս-պարսկական պատերազմների ընթացքում ([[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|1804-1813 թթ.]] և [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)|1826-1828 թթ]].) Երևանի բերդի գրավումը դարձել էր գերխնդիր, ռուսական զորքերը երեք անգամ պաշարեցին Երևանի բերդը։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Պարսկաստան]]ի ամենավտանգավոր ախոյանը՝ [[Ռուսական կայսրություն]]ը փորձում էր իշխանություն հաստատել արևելքում՝ այդպիսով իսկ անհանգստացնելով որոշ եվրոպական մեծ տերությունների, մասնավորապես [[Անգլիա]]յին և [[Ֆրանսիա]]յին։ Ուստի այդ երկրներից ստացված զինվորական օժանդակությունների շնորհիվ Երևանի բերդը դարձել էր անառիկ ամրոց։ Սա էր պատճառը, որ ռուսական զորքը ռուս-պարսկական պատերազմների ընթացքում երեք անգամ գրոհելուց հետո միայն կարողացավ գրավել բերդը։ Անառիկ բերդի գրավման համար սահմանվել էր նույնիսկ հատուկ մեդալ։ [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804—1813)|Առաջին ռուս-պարսկական պատերազմի]] ժամանակ գեներալ [[Պավել Ցիցիանով]]ի գլխավորությամբ ռուսական զորքերը [[1804]] թ. հուլիսին պաշարել են Երևանի բերդը։ Սակայն, հաշվի առնելով բերդի գրավման դժվարությունները, պարենի պակասությունը, տարածված հիվանդությունները, վերադարձել են [[Թիֆլիս]]։ 1808 թ. սեպտեմբերին ռազմական գործողությունների վերսկսվելուն պես ռուս գեներալ-ֆելդմարշալ [[Իվան Գուդովիչ]]ն արշավել է [[Երևան]]։ [[Սեպտեմբերի 29]]-ին [[Աշտարակ]]ի մոտ նա ջախջախել է Երևանի սարդար [[Հուսեին Ղուլի]] խանի չորս հազարանոց հեծելազորը, [[սեպտեմբերի 30]]-ին գրավել [[Էջմիածին]]ը, իսկ [[հոկտեմբերի 9]]-ին պաշարել Երևանի բերդը։ [[Պատկեր:The plan of the Yerevan Fortress, 1827.png|մինի|Երևանի բերդի հատակագիծը, 1827 թ.|alt=]] [[1827]] թ. [[հոկտեմբերի 1]]-ին ռուսական զորքը՝ [[Իվան Պասկևիչ]]ի հրամանատարությամբ և հայ կամավորականների օգնությամբ կարողացավ գրավել Երևանի բերդը։ [[Խաչատուր Աբովյան]]ը, ով բերդի գրավման ականատեսն էր, գրում է. {{քաղվածք|''... ամսի ... էր, որ Երևանու բերդը ծխումը կորավ։ Երկնքի կրակը ջոկ էր վեր թափում խեղճ կենողների գլխին, թոփի, թոփխանի գյուլլեն՝ ջոկ։ ... օր ... գիշեր սար ու ձոր դրմբում, դմբդմբում էր։ Հենց գիտես՝ Սոդոմ-Գոմորի քուքուրթն ու կրակը էսօր ա վեր գալիս։ Երևանու բերդը, ձեթը հատած պատրուգի պես, թե մեկ ճրթճրթում էլ էր, մեկ սհաթ քիմի, էլ ետ հանգչում, խավարում էր։''}} Երևանի գրավման համար [[Իվան Պասկևիչ|Պասկևիչը]] ստացել է «Կոմս Էրիվանսկի» տիտղոսը, պարգևատրվել Սուրբ Գևորգ երկրորդ աստիճանի շքանշանով։ Բազմաթիվ հայեր պարգևատրվել են «Երևանի բերդի գրավումը» մեդալով։ 1864 թ. Երևանի բերդի կայազորը տեղափոխվել է [[Քանաքեռ]]ում կառուցված նոր զորանոցներ՝ համալիրի վատ վիճակի պատճառով։ 1865 թ. բերդը գնել է առաջին դասի վաճառական [[Ներսես Թահիրյան]]ը,{{Citation needed}} ով իր բարեկամ և նկարիչ [[Հովհաննես Այվազովսկի|Հովհաննես Այվազովսկու]] աջակցությամբ [[1877]] թ. բերդի տարածքում սկսել է գինու, իսկ [[1887]] թ. կոնյակի արտադրությունը։ Հետագայում [[1899]] թ. ռուսական առևտրաարդյունաբերական «Շուստով և որդիներ» ընկերությունը [[Ներսես Թահիրյան|Թահիրյանից]] գնել է գինու, օղու և կոնյակի գործարանները։ == Բերդի շինություններ == Երևանի 16-րդ դարի բերդի մասին հիշատակություններ են պահպանվել [[Առաքել Դավրիժեցի|Առաքել Դավրիժեցու]], [[Զաքարիա Ագուլեցի|Զաքարիա Ագուլեցու]], [[Ղևոնդ Ալիշան]]ի, [[Երվանդ Շահազիզ]]ի, ինչպես նաև իտալացի Ջեմելիի, անգլիացի Կեր-Պորտերի, Մորիեի, Դյուբուայի, թուրք պատմագիր Փեչևի-Իբրահիմի և այլոց աշխատություններում։ Սակայն այն մանրամասնությամբ նկարագրել է ֆրանսիացի ճանապարհորդ և վաճառական [[Ժան Շարդեն (ճանապարհորդ)|Ժան Շարդենն]] (1673 թ.) ու Բատիստ Տավերնիեն (1655 թ.) աշխատություններում։ Երևանի բերդն ունեցել է ձվաձև տեսք և զբաղեցրել է 7 հա տարածություն՝ չորս հազար քայլ շրջագծով։ Արևմտյան կողմից այն պաշտպանված է եղել [[Հրազդան (գետ)|Հրազդանի]]՝ 15 սաժեն (ռուսական երկարության միավոր, 1 սաժենը հավասար է 7 ոտնաչափի կամ 213 սմ) խորություն ունեցող ձորով։ Այդ մասը եղել է հողածածկ և ծառայել բերդապաշտպան հրանոթների համար։ Մյուս երեք կողմերից շրջապատված է եղել 10, 5-12 մ բարձրությամբ երկշարք ատամնավոր [[պարիսպ]]ներով, որոնք շարված են եղել չթրծված [[աղյուս]]ից կամ հասարակ [[հողաշերտ]]ից։ Պարիսպներից առաջինը կառուցվել է [[1583]] թ.՝ Ֆահրադ փաշայի կողմից, իսկ երկրորդը՝ [[1603]] թ. [[Շահ-Աբաս]]ի կողմից։ Այդ երկու պարիսպները միմյանցից գտնվել են 17-20 սաժեն հեռավորության վրա և ունեցել են 50-60 [[աշտարակ]] և [[բուրգ]]։ Երկրորդ պարիսպի երկարությունը եղել է 500 արշին (ռուսական երկարության չափ. 1 արշինը հավասար է 71 սմ)։ Հաստ և բարձր պարիսպներն ունեցել են որմնածերպեր, որոնք հարմարեցրած են եղել հրետանու ու հրացանակիրների պաշտպանությանը։ Պարիսպները շրջապատված են եղել լայն ու խորը խրամներով, որոնք վտանգի ու հարձակումների ժամանակ լցվել են ջրով։ Բերդն ունեցել է երկու մեծ ու ամրակուռ [[դարպաս]]ներ` երկաթե ամուր դռներով ու փականներով։ Երկու դարպասներն էլ ունեցել են հատուկ պահակախմբեր, որոնցից առաջինը՝ «Բաբը-շիրվան»-ը, գտնվել է հյուսիսային կողմում, իսկ երկրորդը՝ «Թավրեզ-գափուս»-ը, հարավային կողմում։ Բացի երկու հիմնական դարպասներից բերդն ունեցել է նաև [[գաղտնուղի]], որը դուրս է եկել դեպի [[Դալմայի այգիներ]], այնուհետև դեպի [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետը՝ պաշարման ժամանակ գետից ջուր վերցնելու նպատակով։ Սակայն Երևանի բերդը սոսկ պաշտպանական կառույց չէր։ Պատերից ներս տարածվում էր մի ամբողջ թաղամաս, որը ներառում էր խանի ապարանքը, երկու [[մզկիթ]], խանի բաղնիքը, [[զորանոց]]ներ, պահեստներ, [[զինանոց]]ներ, կրպակներ, խանութներ, բնակելի տներ, այլ շինություններ, որոնց թվում նաև հայկական Սուրբ Գևորգ եկեղեցու ավերակներն էին,[https://yhm.am/archives/990 Երևանի պատմության թանգարան․ Երևանի բերդի պատմության արդի մեկնաբանության փորձ] որը ենթադրաբար կառուցված է եղել նախքան բերդի կառուցումը։ Ըստ [[Ժան Շարդեն|Շարդենի]]՝ բերդի ներսում եղել է 800 բնակելի տուն։ Դրանք կառուցված են եղել ոչ թե որոշակի հատակագծով, այլ անկանոն կերպով։ Այդ շինությունների մի մասը ծառայել է բերդի կարիքներին, իսկ մյուս մասը եղել է բնակարաններ, որոնք պաշարման ժամանակ ծառայել են իբրև ապաստարաններ։ Սակայն հետագայում [[սարդար]]ները բերդն ամբողջությամբ վերցրել են իրենց ձեռքը, այնտեղից վտարել հայ և պարսիկ բնակիչներին՝ խռովություններից խուսափելու նպատակով։ Այնպիսով, արդեն 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբներին բերդում մշտաբնակ քաղաքացիներ չեն եղել, քանի որ այն ամբողջությամբ ծառայել է հարեմին ու կայազորին։{{Citation needed}} Ռուսական տիրապետտության շրջանում՝ [[1827]] թ. Երևանի բերդը դարձել է հայկական մարզի կառավարչի, ապա [[Երևան]]ի գավառապետի, իսկ [[1850]]-[[1864]] թթ. նահանգապետի նստավայրը։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից բերդը կորցրել է իր ռազմական նշանակությունը՝ իր տեղը զիջելով բնակելի թաղամասերին։ Ցեղասպանության տարիներին այստեղ կառուցվել են տներ Արևմտահայաստանից գաղթականների համար։ Բերդի տարածքը ներկայումս բաժանված է Երևանի Արարատ կոնյակի, գինու և օղու գործարանի, Գլենդել Հիլզ բնակելի թաղամասի ու Մայրաքաղաքային զորամասի միջև։ === Սարդարի պալատ === [[Պատկեր:The Hall of Mirrors in the Palace of the Sardar.jpg|մինի|Սարդարի պալատի հայելապատ դահլիճը|alt=]] [[Պատկեր:Palace of sardars yerevan.jpg|մինի|ձախից|[[Սարդարի երևանյան պալատ|Սարդարի պալատ]]ը|alt=]] Բերդի ամենատպավորիչ շինությունը եղել է [[սարդար]]ի (խանի) պալատը։ Այն բազմաթիվ անգամ քանդվել և վերակառուցվել է՝ հարմարեցվելով այս կամ այն [[խան]]ի պահանջներին։ Վերջին անգամ ընդարձակվել է [[1798]] թվականին, Մահմուդ խանի օրոք։ Սարդարի պալատը եղել է քառանկյուն և ընդարձակ շինություն, որը բաղկացած էր տարբեր բաժիններից։ Կառուցվել է պարսկական ճարտարապետական ոճով։ [[Պատկեր:Serdar's Palace and Zanga in Erivan.jpg|մինի|Սարդարի պալատը [[Հրազդան գետ]]ի ափին, [[Կարմիր կամուրջ]]ն ու բերդը|alt=]] Սարդարի պալատը բաղկացած է եղել երկու մասից՝ բուն պալատից և հարեմից։ Վերջինս ունեցել է 200 ոտնաչափ երկարություն և 125 ոտնաչափ լայնությունը։ Ունեցել է երկհարկ և եռահարկ սենյակներ ու միջանցքներ։ Հետագայում, երբ ռուսները գրավել են [[Երևան]]ը, այդ ընդարձակ պալատը վերանորոգվել է և վերածվել հիվանդանոցի։ Հիշատակության է արժանի հատկապես պալատի հայելապատ հանդիսասրահը (Շուշաբանդ-այվանը), որտեղ Երևանի սարդարը սովորաբար անցկացրել է իր ազատ ժամանակը։ Սրահը հայելապատ է կոչվել, որովհետև դրա քիվերը ծածկված են եղել գույնզգույն հայելիներով, որոնք անդրադարձրել են լույսը տարբեր հարթությունների վրա՝ ստեղծելով գույների խաղ։ Առաստաղը զարդարված է եղել գույնզգույն ծաղիկների, հիմնականում [[վարդ]]ի ու [[հիրիկ]]ի որմնանկարներով, իսկ դահլիճի պատերին փակցված են եղել ութ պատկեր, որոնցում նկարված են եղել վերջին սարդար Հուսեին Ղուլի խանը, Ֆաթ-Ալի շահը և այլք։ Պալատի լուսամուտից գեղեցիկ տեսարան է բացվել դեպի [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետն ու հարակից դաշտը, խանի այգիներն ու [[Արարատ]] լեռը։ Պալատի դիմաց տարածվող այգիներում աճեցրել են միայն հայկական «Ոսկեհատ» խաղողի տեսակը, որից պատրաստվել է որակյալ գինի։ Այդ պատճառով հաճախ պարսիկները հայերից խարջի (հարկ) դիմաց պահանջել են խաղողի այդ տեսակը։ Պատահական չէ նաև խաղողի տեսակին տրված «խարջի» անվանումը։ Սարդարի այգիները պահպանվել են մինչև [[1990]]-ական թվականները։{{փաստ}} Հանդիսասրահի պատուհանից սարդարը հաճախ զբաղվել է զինագործությամբ։ Նա ուղղում էր իր գնդակները գյուղացիների ավանակներին, որոնք անցնում էին Հրազդանի աջ ափի ճանապարհով դեպի [[Կարմիր կամուրջ (Երևան)|Խոջա-Փիլավի կամուրջը]] (գտնվել է բերդի հյուսիսարևմտյան հատվածում, սարդարների ապարանքի տակ, կապել է Երևանի բերդը [[Արարատյան դաշտ]]ի հետ)։ Այդտեղից նա հետևել է նաև վերադարձող քարավաններին, որոնք մեծ եկամուտ էին բերում քաղաքին։ 1919 թվականին Երևան ժամանած [[Հարբորդի առաքելություն|գեներալ Հարբորդի]] խմբի կողմից արված տեսանյութում երևում է, որ Սարդարի պալատի ձորին նայող մասը դեռևս կանգուն է, չնայած գտնվում է խարխուլ վիճակում։ === Բաղնիք === Բաղնիքն ամբողջովին կառուցված է եղել [[մարմար]]ից և զարդարված է եղել պարսկական նախշերով։ Բաղնիքին կից եղել է ջրավազան՝ 15 սաժեն երկարությամբ, 4 սաժեն լայնությամբ և 3 արշին խորությամբ։ Այն ծառայել է ամառը լոգանք ընդունելու համար։ Թե՛ բաղնիքը, թե՛ ջրավազանը քանդել են [[1830]] թ.։ === Քարավանատուն === Խանի պալատից ոչ հեռու՝ 500 քայլ հեռավորության վրա, եղել է մի քարավանատուն (մուտքը՝ ութսուն քայլ երկարությամբ)։ Շենքը եղել է քառակուս՝ բաղկացած երեք խոշոր և վաթսուն մանր սենյակներից։ Ունեցել է նաև ընդարձակ գոմեր և մեծ խանութներ։ Շենքի դիմաց գտնվել է հրապարակը՝ շրջապատված մթերային խանութներով, իսկ կողքին՝ մի մզկիթ և երկու սրճարան։ Բերդն ունեցել է նաև փոքրիկ շուկա, որի շուրջ տարածվել են մանր կրպակներ։ === Մզկիթներ === [[Պատկեր:Почтовая карточкаЭривань1917.jpg|մինի|[[Աբաս Միրզայի մզկիթ]]ը|alt=]] Խանի ապարանքից բացի բերդում եղել է երկու [[մզկիթ]] (այդ ժամանակ [[Երևան]]ում կար 8 մզկիթ, որոնցից երկուսը գտնվել են բերդում)։ Դրանցից առաջինը՝ [[Ռեջեփ Փաշայի մզկիթ]]ը, կառուցվել է [[1725]] թ. թուրք Ռեջեփ փաշայի օրոք։ Այն եղել է չորս սյուների վրա հենված կամարակապ մի շինություն։ Ըստ ավանդության տեղում եղել է հին հունական եկեղեցի, որի տեղում կառուցվել էր ժամանակին մզկիթը։ Թուրքական տիրապետության ժամանակ այն եղել է սուննի դավանության մզկիթ։ Հետագայում, երբ Պարսկաստանը վերագրավել է քաղաքը, այդ մզկիթը վերածել են զինանոցի։ Իսկ [[1827]] թվականին՝ [[Երևան]]ը պարսկական լծից ազատագրվելուց հետո` 1839 թվականին այն վերածվել է ռուսական եկեղեցու։ Եկեղեցին կոչվել է Եկեղեցի Հովանավորության Տիրամոր Կույսին (Սբ. Պոկրով)՝ ի հիշատակ բերդի գրավման։ XX դարի սկզբներին այն քանդվել է։ Երկրորդ պարսկական մզկիթը կառուցվել է XIX դարի սկզբներին, Երևանի վերջին սարդար Հուսեին խանի և պարսից Ֆաթ-Ալի շահի օրոք։ Շիա դավանության այս մզկիթը կոչվել է [[Աբաս Միրզայի մզկիթ]] (Աբաս Միրզա ջամի)։ Դրա ճակատային ու գմբեթի արտաքին կողմերը ամբողջովին պատված են եղել կանաչ ու կապույտ փոքրիկ քառակուսի [[հախճապակի]]ներով։ Երևանի գրավումից հետո, երբ բերդում տեղակայվել է ռուսական կայազոր, Աբաս Միրզա ջամին դարձել է զինանոց։ Թե՛ թուրքական մզկիթի, թե՛ Աբաս Միրզա ջամի ավերակները պահպանվել են մինչև [[1930]]-ական թվականները։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Օգտագործված աղբյուրներ == * Թադևոս Հակոբյան, «Երևանի պատմությունը», Երևան, 1971 * [https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_3.djvu/567 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 3, Երևան, 1977] == Արտաքին հղումներ == * [http://yhm.am/archives/990 Երևանի բերդի պատմության արդի մեկնաբանության փորձ] * [http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=1361 Ռուս պարսկական պատերազմներ] * [http://www.irates.am/hy/PIVlKGpVnouRdzj1CV7wSpOGui ԵՐԵՎԱՆԻ ԲԵՐԴ] * [http://lraber.asj-oa.am/3152/1/24.pdf Գ. Վ. Աբգարյան, Երևանի բերդի հնագույն հիշատակությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305203632/http://lraber.asj-oa.am/3152/1/24.pdf |date=2016-03-05 }} * [https://web.archive.org/web/20120603233732/http://www.yerevan.am/edfiles/files/ANDZNAGIR/berder.pdf Բերդեր] {{Երևանի վայրեր}} {{ՀՍՀ|հատոր=3|էջ=567}} [[Կատեգորիա:Երևանի բերդեր և ամրոցներ]] [[Կատեգորիա:Երևանի հուշարձաններ]] [[Կատեգորիա:Երևանի շենքեր և կառույցներ]] [[Կատեգորիա:Հնագիտական վայրեր Հայաստանում]] e62zisgohlv46hc6lwm58aroqov1z3b 8473838 8473837 2022-07-22T17:52:56Z Ապատ63 36683 /* Սարդարի պալատ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երևանի հուշարձան |Պատկեր = Capture of Erivan Fortress by Russia, 1827 (by Franz Roubaud).jpg |Նկարագիր = Ռուսական զորքերի կողմից Երևանի բերդի գրավումը։ Նկարիչ` Ֆրանց Ռուբո, 1827 թ. |Համայնք = Կենտրոն |Կարգավիճակ = բերդ |Առաջին հիշատակում = 7-րդ դար |Բարձրություն = |Գտնվում է = [[Կոնդ թաղամաս]], [[Արարատ կոնյակի գործարան|Երևանի կոնյակի գործարան]], [[Կիլիկիա թաղամաս]] |Նախագծի հեղինակ = |Քանդակագործ(ներ) = |Ճարտարապետ(ներ) = |Հիմնադրում = 7-րդ դար |Շինարարության սկիզբ = |Շինարարության ավարտ = |Նյութ = |Ներկա վիճակ = կանգուն չէ }} '''Երևանի բերդ''', պաշտպանական շինություն [[Երևան]]ում` [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետի ձախ ափին։ Վաղ միջնադարյան բերդը հավանաբար գտնվել է [[Կոնդ թաղամաս]]ում, այնուհետև ընդարձակվելով զբաղեցրել ներկայիս [[Երևանի «Արարատ» գինու գործարան]]ի տարածքը։ Քանդվել է 1930-ական թթ.՝ Երևանի վերակառուցման տարիներին։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Панорама Еревана, 1655, гравюра (из книги Тавернье Жан-Батист "Шесть путешествий в Турцию, Персию и Индию"..jpg|մինի|աջից|400px|Երևանի բերդն ու հարակից շինությունները՝ ըստ ֆրանսիացի ճանապարհորդ Ժան Բատիստ Տավերնիեի]] === Հին հայկական բերդը === Երևանի բերդն առաջին անգամ հիշատակում է 7-րդ դարի հայ պատմիչ [[Սեբեոս]]ը։ Նա իր «Պատմութիւն» աշխատությունում գրում է, որ [[Երևան]]ի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում արաբներին չի հաջողվել գրավել Երևանի բերդը («Եւ եկին ժողովեցան ի Երևան և մարտեան ընդ բերդին և ոչ կարացին առնուլ»)։ Վաղ միջնադարյան բերդը հիշատակվել է նաև այլ մատենագիտական աղբյուրներում։ [[Կարո Ղաֆադարյան]]ը, հետազոտելով Երևանի միջնադարյան բերդին վերաբերող աղբյուրները, գտնում է, որ դրա մնացորդները պետք է փնտրել [[Կոնդ թաղամաս]]ում։ Այս հանգամանքը նա հիմնավորում է [[Երվանդ Շահազիզ]]ի և այլոց աշխատություններում հիշատակված այն պնդմամամբ, որ բերդը տարածվել է դեպի հյուսիս-արևմուտք։ Նա նշում է նաև, որ [[Ուրարտու]]ի անկումից հետո [[Էրեբունի]] և [[Թեյշեբաինի]] քաղաքների բնակիչները, հավանաբար տեղաշարժվելով դեպի հյուսիս, բնակություն են հաստատել նոր ջրային տարածքներում՝ Գետառ և Հրազդան գետերի շրջակայքում։ Կոնդում բերդի առկայության մասին վկայություն կա նաև [[Խաչատուր Աբովյան]]ի [[Վերք Հայաստանի (վեպ)|«Վերք Հայաստանի»]] վեպում. {{քաղվածք|''… Երևանու հազար տարեկան քավթառ … մեկ ոտը Կոնդումը, մեկ ոտը Դամուրբուլաղի գլխին դրած … մարդակեր բերդը…''}} === Ռևան խանի բերդը === XVI-XVIII դարերի [[թուրք-պարսկական պատերազմներ]]ի ընթացքում 14 անգամ ձեռքից ձեռք անցած Երևանի բերդը երկար պատմություն ունի։ [[1502]] թվականին [[Իրան]]ի [[Սեֆյան Պարսկաստան]]ի հիմնադիր [[Իսմայիլ I|շահ Իսմայիլը]] նվաճել է Երևանն [[Ակ-Կոյունլուների պետություն|Ակ-Կոյունլու պետությունից]] և հանձնել իր վեզիր Ռևան խանին։ Վերջինս շահի հրամանով 7 տարվա ընթացքում կառուցել է այստեղ բերդ՝ Զանգու գետի ձախ ափին<ref>{{Cite web|url=http://www.vostlit.info/Texts/rus10/Celebi4/frametext7.htm|title=КНИГА ПУТЕШЕСТВИЙ - ЗЕМЛИ ЗАКАВКАЗЬЯ И СОПРЕДЕЛЬНЫХ ОБЛАСТЕЙ МАЛОЙ АЗИИ И ИРАНА|last=ЧЕЛЕБИ|first=ЭВЛИЯ|date=17-րդ դար|website=Библиотека - Восточная литература|publisher=|accessdate=2019-11-13}}</ref>։ Այս ժամանակվանից սկսած Երևանը ձեռք է բերել ռազմական խոշոր նշանակություն՝ դառնալով խանության կենտրոնը։ Այդ տարիներից սկսած մի շարք պատմագիրներ այս իրադարձությունն են համարում որպես Երևան քաղաքի հիմնադրում<ref>{{Cite book|title=Relaciones de Don Juan de Persia|last=Juan de Persia|first=|publisher=Juan de Bostillo|year=1604|isbn=|location=Valladolid|pages=313}}</ref>։ Նույն տեսությունը այսօր գերիշխող է [[Ադրբեջան]]ում՝ միտված հերքելու անցյալում հայերի ներկայությունը տարածաշրջանում։ Ընդունելով հիմք, որ պարսկական ու օսմանյան պատմագրության մեջ Երևանը նշվում է հենց «Ռևան» անվանումով, ու հաշվի առնելով հենց [[Երևանի մասին հիշատակությունները մինչ 16-րդ դարը|«Երևան» գրվածքով բազմաթիվ մատենագիր ու վիմագիր հիշատակությունները]] սկսած VII-րդ դարից՝ կարելի է ենթադրել, որ նորընծա խանը ինքն է վերցրել մինչ այդ գոյություն ունեցող քաղաքի պարսկական անվանումը որպես իր անուն, այլ ոչ հակառակը։ Իսկ Չելեբին ու այլ պատմագիրներ բերդի հիմնադրման տարեթիվը նշել են որպես բուն քաղաքի հիմնադրման տարեթիվ։ [[1583]] թվականին՝ երբ Երևանն անցել է թուրքերին, թուրքական բանակը գլխավորող Ֆահրադ փաշան սկսել է վերակառուցել Երևանի բերդը։ Բերդի 45 օր տևած շինարարության համար Ֆարհադ փաշան օգտագործել է մի քանի ավերված եկեղեցիների և գերեզմանների քարերը։ Երբ հերթը հասել է «Երկու երեսի» եկեղեցուն, Առաքել անունով մի վարդապետ կարողացել է եկեղեցին պահպանելու թույլատրություն ստանալ փաշայից։ Սակայն հետագայում բոլոր կանգուն մնացած եկեղեցիները վերածվել են ախոռների։{{Citation needed|date=October 2019}} [[1639]] թվականի պայմանագրով Հայաստանի արևելյան մասն անցավ Պարսկաստանին։ Երևանը դարձավ համանուն խանության վարչական կենտրոնը, իսկ բերդը՝ խանի և սարդարի նստավայրը։ [[Երևանի երկրաշարժ (1679)|1679 թվականի ավերիչ երկրաշարժի]] ժամանակ բերդը վերածվեց ավերակների։ Երկրաշարժից բառացի շաբաթներ առաջ նշանակված ազգությամբ վրացի, կրոնափոխ Զալ խանը, Պարսկաստանից լրացուցիչ միջոցներ ստանալով, կարճ ժամանակում վերականգնեց այն։ Երկրաշարժից տուժել է ինչպես Երևանի բերդը, այնպես էլ մի շարք այլ շինություններ՝ եկեղեցիներ, մզկիթներ, խանի ապարանքը, բնակելի թաղամասերն և այլն։ Երկրաշարժից հետո Զալ խանը պարսկական արքունիքից ստացված համապատասխան օգնության և Երևանի շրջակա խանություններից հարկադիր աշխատանքի քշված գյուղացիների միջոցով վերակառուցել է գրեթե հիմնովին ավերված բերդը։ Բերդը վերջին անգամ վերանորոգվել է պարսկական տիրապետության շրջանում՝ Հուսեին-Ղուլի խանի կողմից։ [[Պատկեր:Yerevan Fotress after earthquake 1860.png|մինի|ձախից|Երևանի բերդը 1860 թ. երկրաշարժից հետո|alt=]] [[Պատկեր:Взятие штурмом крепости Эривань.jpg|մինի|220x220px|«Երևանի բերդի գրավումը», [[Կառլ Բեգրով]]|alt=]] Երևանի բերդը 1724 թվականին գրավեցին օսմանցիները։ 1735 թվականին Պարսկաստանի վերագրավելուց հետո մինչև XIX դարի սկիզբը բերդը խանի նստավայրն էր։ Վերջին՝ Հուսեին Ղուլի խանի օրոք այստեղ կառուցվեցին շքեղ պալատ, հարեմ, բաղնիքներ, վառոդարան, մզկիթ։ Ընդարձակ հրապարակում գտնվող արհեստանոցները և խանութները պատկանում էին հայերին։ Աշխատանքն ավարտելով՝ երեկոյան նրանք վերադառնում էին քաղաք։ Ըստ [[Ժան-Բատիստ Տավերնիե|Ժան Բապտիստ Տավերնիեյի]]՝ բերդում ապրում էին միայն մուսուլմաններ։ Բուն քաղաքում բնակվում էր 20 անգամ ավել բնակչություն<ref>{{Cite book|title=The Six Voyages through Turkey, into Persia and the East Indies|last=Tavernier|first=Jean Baptist|publisher=|year=1684|isbn=|location=London|pages=}}</ref>։ Ռուս-պարսկական պատերազմների ընթացքում ([[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)|1804-1813 թթ.]] և [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)|1826-1828 թթ]].) Երևանի բերդի գրավումը դարձել էր գերխնդիր, ռուսական զորքերը երեք անգամ պաշարեցին Երևանի բերդը։ Այդ ժամանակաշրջանում [[Պարսկաստան]]ի ամենավտանգավոր ախոյանը՝ [[Ռուսական կայսրություն]]ը փորձում էր իշխանություն հաստատել արևելքում՝ այդպիսով իսկ անհանգստացնելով որոշ եվրոպական մեծ տերությունների, մասնավորապես [[Անգլիա]]յին և [[Ֆրանսիա]]յին։ Ուստի այդ երկրներից ստացված զինվորական օժանդակությունների շնորհիվ Երևանի բերդը դարձել էր անառիկ ամրոց։ Սա էր պատճառը, որ ռուսական զորքը ռուս-պարսկական պատերազմների ընթացքում երեք անգամ գրոհելուց հետո միայն կարողացավ գրավել բերդը։ Անառիկ բերդի գրավման համար սահմանվել էր նույնիսկ հատուկ մեդալ։ [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804—1813)|Առաջին ռուս-պարսկական պատերազմի]] ժամանակ գեներալ [[Պավել Ցիցիանով]]ի գլխավորությամբ ռուսական զորքերը [[1804]] թ. հուլիսին պաշարել են Երևանի բերդը։ Սակայն, հաշվի առնելով բերդի գրավման դժվարությունները, պարենի պակասությունը, տարածված հիվանդությունները, վերադարձել են [[Թիֆլիս]]։ 1808 թ. սեպտեմբերին ռազմական գործողությունների վերսկսվելուն պես ռուս գեներալ-ֆելդմարշալ [[Իվան Գուդովիչ]]ն արշավել է [[Երևան]]։ [[Սեպտեմբերի 29]]-ին [[Աշտարակ]]ի մոտ նա ջախջախել է Երևանի սարդար [[Հուսեին Ղուլի]] խանի չորս հազարանոց հեծելազորը, [[սեպտեմբերի 30]]-ին գրավել [[Էջմիածին]]ը, իսկ [[հոկտեմբերի 9]]-ին պաշարել Երևանի բերդը։ [[Պատկեր:The plan of the Yerevan Fortress, 1827.png|մինի|Երևանի բերդի հատակագիծը, 1827 թ.|alt=]] [[1827]] թ. [[հոկտեմբերի 1]]-ին ռուսական զորքը՝ [[Իվան Պասկևիչ]]ի հրամանատարությամբ և հայ կամավորականների օգնությամբ կարողացավ գրավել Երևանի բերդը։ [[Խաչատուր Աբովյան]]ը, ով բերդի գրավման ականատեսն էր, գրում է. {{քաղվածք|''... ամսի ... էր, որ Երևանու բերդը ծխումը կորավ։ Երկնքի կրակը ջոկ էր վեր թափում խեղճ կենողների գլխին, թոփի, թոփխանի գյուլլեն՝ ջոկ։ ... օր ... գիշեր սար ու ձոր դրմբում, դմբդմբում էր։ Հենց գիտես՝ Սոդոմ-Գոմորի քուքուրթն ու կրակը էսօր ա վեր գալիս։ Երևանու բերդը, ձեթը հատած պատրուգի պես, թե մեկ ճրթճրթում էլ էր, մեկ սհաթ քիմի, էլ ետ հանգչում, խավարում էր։''}} Երևանի գրավման համար [[Իվան Պասկևիչ|Պասկևիչը]] ստացել է «Կոմս Էրիվանսկի» տիտղոսը, պարգևատրվել Սուրբ Գևորգ երկրորդ աստիճանի շքանշանով։ Բազմաթիվ հայեր պարգևատրվել են «Երևանի բերդի գրավումը» մեդալով։ 1864 թ. Երևանի բերդի կայազորը տեղափոխվել է [[Քանաքեռ]]ում կառուցված նոր զորանոցներ՝ համալիրի վատ վիճակի պատճառով։ 1865 թ. բերդը գնել է առաջին դասի վաճառական [[Ներսես Թահիրյան]]ը,{{Citation needed}} ով իր բարեկամ և նկարիչ [[Հովհաննես Այվազովսկի|Հովհաննես Այվազովսկու]] աջակցությամբ [[1877]] թ. բերդի տարածքում սկսել է գինու, իսկ [[1887]] թ. կոնյակի արտադրությունը։ Հետագայում [[1899]] թ. ռուսական առևտրաարդյունաբերական «Շուստով և որդիներ» ընկերությունը [[Ներսես Թահիրյան|Թահիրյանից]] գնել է գինու, օղու և կոնյակի գործարանները։ == Բերդի շինություններ == Երևանի 16-րդ դարի բերդի մասին հիշատակություններ են պահպանվել [[Առաքել Դավրիժեցի|Առաքել Դավրիժեցու]], [[Զաքարիա Ագուլեցի|Զաքարիա Ագուլեցու]], [[Ղևոնդ Ալիշան]]ի, [[Երվանդ Շահազիզ]]ի, ինչպես նաև իտալացի Ջեմելիի, անգլիացի Կեր-Պորտերի, Մորիեի, Դյուբուայի, թուրք պատմագիր Փեչևի-Իբրահիմի և այլոց աշխատություններում։ Սակայն այն մանրամասնությամբ նկարագրել է ֆրանսիացի ճանապարհորդ և վաճառական [[Ժան Շարդեն (ճանապարհորդ)|Ժան Շարդենն]] (1673 թ.) ու Բատիստ Տավերնիեն (1655 թ.) աշխատություններում։ Երևանի բերդն ունեցել է ձվաձև տեսք և զբաղեցրել է 7 հա տարածություն՝ չորս հազար քայլ շրջագծով։ Արևմտյան կողմից այն պաշտպանված է եղել [[Հրազդան (գետ)|Հրազդանի]]՝ 15 սաժեն (ռուսական երկարության միավոր, 1 սաժենը հավասար է 7 ոտնաչափի կամ 213 սմ) խորություն ունեցող ձորով։ Այդ մասը եղել է հողածածկ և ծառայել բերդապաշտպան հրանոթների համար։ Մյուս երեք կողմերից շրջապատված է եղել 10, 5-12 մ բարձրությամբ երկշարք ատամնավոր [[պարիսպ]]ներով, որոնք շարված են եղել չթրծված [[աղյուս]]ից կամ հասարակ [[հողաշերտ]]ից։ Պարիսպներից առաջինը կառուցվել է [[1583]] թ.՝ Ֆահրադ փաշայի կողմից, իսկ երկրորդը՝ [[1603]] թ. [[Շահ-Աբաս]]ի կողմից։ Այդ երկու պարիսպները միմյանցից գտնվել են 17-20 սաժեն հեռավորության վրա և ունեցել են 50-60 [[աշտարակ]] և [[բուրգ]]։ Երկրորդ պարիսպի երկարությունը եղել է 500 արշին (ռուսական երկարության չափ. 1 արշինը հավասար է 71 սմ)։ Հաստ և բարձր պարիսպներն ունեցել են որմնածերպեր, որոնք հարմարեցրած են եղել հրետանու ու հրացանակիրների պաշտպանությանը։ Պարիսպները շրջապատված են եղել լայն ու խորը խրամներով, որոնք վտանգի ու հարձակումների ժամանակ լցվել են ջրով։ Բերդն ունեցել է երկու մեծ ու ամրակուռ [[դարպաս]]ներ` երկաթե ամուր դռներով ու փականներով։ Երկու դարպասներն էլ ունեցել են հատուկ պահակախմբեր, որոնցից առաջինը՝ «Բաբը-շիրվան»-ը, գտնվել է հյուսիսային կողմում, իսկ երկրորդը՝ «Թավրեզ-գափուս»-ը, հարավային կողմում։ Բացի երկու հիմնական դարպասներից բերդն ունեցել է նաև [[գաղտնուղի]], որը դուրս է եկել դեպի [[Դալմայի այգիներ]], այնուհետև դեպի [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետը՝ պաշարման ժամանակ գետից ջուր վերցնելու նպատակով։ Սակայն Երևանի բերդը սոսկ պաշտպանական կառույց չէր։ Պատերից ներս տարածվում էր մի ամբողջ թաղամաս, որը ներառում էր խանի ապարանքը, երկու [[մզկիթ]], խանի բաղնիքը, [[զորանոց]]ներ, պահեստներ, [[զինանոց]]ներ, կրպակներ, խանութներ, բնակելի տներ, այլ շինություններ, որոնց թվում նաև հայկական Սուրբ Գևորգ եկեղեցու ավերակներն էին,[https://yhm.am/archives/990 Երևանի պատմության թանգարան․ Երևանի բերդի պատմության արդի մեկնաբանության փորձ] որը ենթադրաբար կառուցված է եղել նախքան բերդի կառուցումը։ Ըստ [[Ժան Շարդեն|Շարդենի]]՝ բերդի ներսում եղել է 800 բնակելի տուն։ Դրանք կառուցված են եղել ոչ թե որոշակի հատակագծով, այլ անկանոն կերպով։ Այդ շինությունների մի մասը ծառայել է բերդի կարիքներին, իսկ մյուս մասը եղել է բնակարաններ, որոնք պաշարման ժամանակ ծառայել են իբրև ապաստարաններ։ Սակայն հետագայում [[սարդար]]ները բերդն ամբողջությամբ վերցրել են իրենց ձեռքը, այնտեղից վտարել հայ և պարսիկ բնակիչներին՝ խռովություններից խուսափելու նպատակով։ Այնպիսով, արդեն 18-րդ դարի վերջին և 19-րդ դարի սկզբներին բերդում մշտաբնակ քաղաքացիներ չեն եղել, քանի որ այն ամբողջությամբ ծառայել է հարեմին ու կայազորին։{{Citation needed}} Ռուսական տիրապետտության շրջանում՝ [[1827]] թ. Երևանի բերդը դարձել է հայկական մարզի կառավարչի, ապա [[Երևան]]ի գավառապետի, իսկ [[1850]]-[[1864]] թթ. նահանգապետի նստավայրը։ 19-րդ դարի երկրորդ կեսից բերդը կորցրել է իր ռազմական նշանակությունը՝ իր տեղը զիջելով բնակելի թաղամասերին։ Ցեղասպանության տարիներին այստեղ կառուցվել են տներ Արևմտահայաստանից գաղթականների համար։ Բերդի տարածքը ներկայումս բաժանված է Երևանի Արարատ կոնյակի, գինու և օղու գործարանի, Գլենդել Հիլզ բնակելի թաղամասի ու Մայրաքաղաքային զորամասի միջև։ === Սարդարի պալատ === [[Պատկեր:The Hall of Mirrors in the Palace of the Sardar.jpg|մինի|Սարդարի պալատի հայելապատ դահլիճը|alt=]] [[Պատկեր:Palace of sardars yerevan.jpg|մինի|ձախից|[[Սարդարի երևանյան պալատ|Սարդարի պալատ]]ը|alt=]] {{Հիմնական|Երևանի սարդարի պալատ}} Բերդի ամենատպավորիչ շինությունը եղել է [[սարդար]]ի (խանի) պալատը։ Այն բազմաթիվ անգամ քանդվել և վերակառուցվել է՝ հարմարեցվելով այս կամ այն [[խան]]ի պահանջներին։ Վերջին անգամ ընդարձակվել է [[1798]] թվականին, Մահմուդ խանի օրոք։ Սարդարի պալատը եղել է քառանկյուն և ընդարձակ շինություն, որը բաղկացած էր տարբեր բաժիններից։ Կառուցվել է պարսկական ճարտարապետական ոճով։ [[Պատկեր:Serdar's Palace and Zanga in Erivan.jpg|մինի|Սարդարի պալատը [[Հրազդան գետ]]ի ափին, [[Կարմիր կամուրջ]]ն ու բերդը|alt=]] Սարդարի պալատը բաղկացած է եղել երկու մասից՝ բուն պալատից և հարեմից։ Վերջինս ունեցել է 200 ոտնաչափ երկարություն և 125 ոտնաչափ լայնությունը։ Ունեցել է երկհարկ և եռահարկ սենյակներ ու միջանցքներ։ Հետագայում, երբ ռուսները գրավել են [[Երևան]]ը, այդ ընդարձակ պալատը վերանորոգվել է և վերածվել հիվանդանոցի։ Հիշատակության է արժանի հատկապես պալատի հայելապատ հանդիսասրահը (Շուշաբանդ-այվանը), որտեղ Երևանի սարդարը սովորաբար անցկացրել է իր ազատ ժամանակը։ Սրահը հայելապատ է կոչվել, որովհետև դրա քիվերը ծածկված են եղել գույնզգույն հայելիներով, որոնք անդրադարձրել են լույսը տարբեր հարթությունների վրա՝ ստեղծելով գույների խաղ։ Առաստաղը զարդարված է եղել գույնզգույն ծաղիկների, հիմնականում [[վարդ]]ի ու [[հիրիկ]]ի որմնանկարներով, իսկ դահլիճի պատերին փակցված են եղել ութ պատկեր, որոնցում նկարված են եղել վերջին սարդար Հուսեին Ղուլի խանը, Ֆաթ-Ալի շահը և այլք։ Պալատի լուսամուտից գեղեցիկ տեսարան է բացվել դեպի [[Հրազդան (գետ)|Հրազդան]] գետն ու հարակից դաշտը, խանի այգիներն ու [[Արարատ]] լեռը։ Պալատի դիմաց տարածվող այգիներում աճեցրել են միայն հայկական «Ոսկեհատ» խաղողի տեսակը, որից պատրաստվել է որակյալ գինի։ Այդ պատճառով հաճախ պարսիկները հայերից խարջի (հարկ) դիմաց պահանջել են խաղողի այդ տեսակը։ Պատահական չէ նաև խաղողի տեսակին տրված «խարջի» անվանումը։ Սարդարի այգիները պահպանվել են մինչև [[1990]]-ական թվականները։{{փաստ}} Հանդիսասրահի պատուհանից սարդարը հաճախ զբաղվել է զինագործությամբ։ Նա ուղղում էր իր գնդակները գյուղացիների ավանակներին, որոնք անցնում էին Հրազդանի աջ ափի ճանապարհով դեպի [[Կարմիր կամուրջ (Երևան)|Խոջա-Փիլավի կամուրջը]] (գտնվել է բերդի հյուսիսարևմտյան հատվածում, սարդարների ապարանքի տակ, կապել է Երևանի բերդը [[Արարատյան դաշտ]]ի հետ)։ Այդտեղից նա հետևել է նաև վերադարձող քարավաններին, որոնք մեծ եկամուտ էին բերում քաղաքին։ 1919 թվականին Երևան ժամանած [[Հարբորդի առաքելություն|գեներալ Հարբորդի]] խմբի կողմից արված տեսանյութում երևում է, որ Սարդարի պալատի ձորին նայող մասը դեռևս կանգուն է, չնայած գտնվում է խարխուլ վիճակում։ === Բաղնիք === Բաղնիքն ամբողջովին կառուցված է եղել [[մարմար]]ից և զարդարված է եղել պարսկական նախշերով։ Բաղնիքին կից եղել է ջրավազան՝ 15 սաժեն երկարությամբ, 4 սաժեն լայնությամբ և 3 արշին խորությամբ։ Այն ծառայել է ամառը լոգանք ընդունելու համար։ Թե՛ բաղնիքը, թե՛ ջրավազանը քանդել են [[1830]] թ.։ === Քարավանատուն === Խանի պալատից ոչ հեռու՝ 500 քայլ հեռավորության վրա, եղել է մի քարավանատուն (մուտքը՝ ութսուն քայլ երկարությամբ)։ Շենքը եղել է քառակուս՝ բաղկացած երեք խոշոր և վաթսուն մանր սենյակներից։ Ունեցել է նաև ընդարձակ գոմեր և մեծ խանութներ։ Շենքի դիմաց գտնվել է հրապարակը՝ շրջապատված մթերային խանութներով, իսկ կողքին՝ մի մզկիթ և երկու սրճարան։ Բերդն ունեցել է նաև փոքրիկ շուկա, որի շուրջ տարածվել են մանր կրպակներ։ === Մզկիթներ === [[Պատկեր:Почтовая карточкаЭривань1917.jpg|մինի|[[Աբաս Միրզայի մզկիթ]]ը|alt=]] Խանի ապարանքից բացի բերդում եղել է երկու [[մզկիթ]] (այդ ժամանակ [[Երևան]]ում կար 8 մզկիթ, որոնցից երկուսը գտնվել են բերդում)։ Դրանցից առաջինը՝ [[Ռեջեփ Փաշայի մզկիթ]]ը, կառուցվել է [[1725]] թ. թուրք Ռեջեփ փաշայի օրոք։ Այն եղել է չորս սյուների վրա հենված կամարակապ մի շինություն։ Ըստ ավանդության տեղում եղել է հին հունական եկեղեցի, որի տեղում կառուցվել էր ժամանակին մզկիթը։ Թուրքական տիրապետության ժամանակ այն եղել է սուննի դավանության մզկիթ։ Հետագայում, երբ Պարսկաստանը վերագրավել է քաղաքը, այդ մզկիթը վերածել են զինանոցի։ Իսկ [[1827]] թվականին՝ [[Երևան]]ը պարսկական լծից ազատագրվելուց հետո` 1839 թվականին այն վերածվել է ռուսական եկեղեցու։ Եկեղեցին կոչվել է Եկեղեցի Հովանավորության Տիրամոր Կույսին (Սբ. Պոկրով)՝ ի հիշատակ բերդի գրավման։ XX դարի սկզբներին այն քանդվել է։ Երկրորդ պարսկական մզկիթը կառուցվել է XIX դարի սկզբներին, Երևանի վերջին սարդար Հուսեին խանի և պարսից Ֆաթ-Ալի շահի օրոք։ Շիա դավանության այս մզկիթը կոչվել է [[Աբաս Միրզայի մզկիթ]] (Աբաս Միրզա ջամի)։ Դրա ճակատային ու գմբեթի արտաքին կողմերը ամբողջովին պատված են եղել կանաչ ու կապույտ փոքրիկ քառակուսի [[հախճապակի]]ներով։ Երևանի գրավումից հետո, երբ բերդում տեղակայվել է ռուսական կայազոր, Աբաս Միրզա ջամին դարձել է զինանոց։ Թե՛ թուրքական մզկիթի, թե՛ Աբաս Միրզա ջամի ավերակները պահպանվել են մինչև [[1930]]-ական թվականները։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Օգտագործված աղբյուրներ == * Թադևոս Հակոբյան, «Երևանի պատմությունը», Երևան, 1971 * [https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_3.djvu/567 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 3, Երևան, 1977] == Արտաքին հղումներ == * [http://yhm.am/archives/990 Երևանի բերդի պատմության արդի մեկնաբանության փորձ] * [http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=1361 Ռուս պարսկական պատերազմներ] * [http://www.irates.am/hy/PIVlKGpVnouRdzj1CV7wSpOGui ԵՐԵՎԱՆԻ ԲԵՐԴ] * [http://lraber.asj-oa.am/3152/1/24.pdf Գ. Վ. Աբգարյան, Երևանի բերդի հնագույն հիշատակությունը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305203632/http://lraber.asj-oa.am/3152/1/24.pdf |date=2016-03-05 }} * [https://web.archive.org/web/20120603233732/http://www.yerevan.am/edfiles/files/ANDZNAGIR/berder.pdf Բերդեր] {{Երևանի վայրեր}} {{ՀՍՀ|հատոր=3|էջ=567}} [[Կատեգորիա:Երևանի բերդեր և ամրոցներ]] [[Կատեգորիա:Երևանի հուշարձաններ]] [[Կատեգորիա:Երևանի շենքեր և կառույցներ]] [[Կատեգորիա:Հնագիտական վայրեր Հայաստանում]] 0pzog9xjup5wzgmi8585g25nmatikfv 0 430918 8473898 8064662 2022-07-22T19:16:51Z CommonsDelinker 212 "ブリリアショートショートシアター_スクリーン.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Brillia Shortshorts Theater|]]: wikitext text/x-wiki '''Կինոթատրոն''', կինոցուցադրման համար [[դահլիճ]]ով հագեցած շենք։ Կինոթատրոնի շենքը հիմնականում բաղկացած է որոշակի թեքություն ունեցող դահլիճից, [[ճեմասրահ]]ից և օժանդակ սենյակներից։ Դահլիճի հանդիպակաց պատերից մեկին էկրանն է, իսկ մյուսի ետևում՝ համապատասխանորեն սարքավորված կինոցուցադրման խցիկը։ Առաջին կինոթատրոնները կառուցվել են 1900-ական թվականի վերջերին՝ գրեթե կրկնելով [[թատերական շենքեր]]ի հատակագծային լուծումները (Նոլենդորֆպլացի վրա, Բեռլին, 1910, ճարտարապետ Օ. Կաուֆման, «խուդոժեստվեննի», [[Մոսկվա]], 1910-ական թթ., ճարտ. Ֆ. Օ. Շեխտել և այլն)։ 1920-ական թվականներին կազմավորվել է կինոթատրոնի ճարտարապետությունը՝ հատակագծային, տարածական, տեխնոլոգիական ուրույն լուծումներով, ֆունկցիոնալ պրոցեսի կազմակերպվածությամբ, դահլիճի տեսանելիության և լսելիության բարձր հատկանիշներով։ Տարածում են գտել նաև բնակելի և հասարակական շենքերի առանձին հարկերում ներկառուցված կինոթատրոնները։ 1930-ական թվականներին կինոթատրոնի նախագծման տնտեսական ու ճարտարապետական խնդիրների ուսումնասիրությունը հանգեցրել է բազմադահլիճ կինոթատրոնի գաղափարին։ Կինոթատրոնի շինարարության զարգացման ասպարեզում մեծ նշանակություն է ունեցել տիպային նախագծերի ստեղծումը (1930-ական թվականներին), որը լայնորեն տարածվել է 1960-ական թվականներին (300—1000-տեղանոց դահլիճներ)։ Նույն տարիներին կառուցվում էին 2500—4000 տեղով կինո-համերգային դահլիճներ, որոնց տեխնիակական սարքավորումներն ու լսելիության պայմանները հնարավորություն էին տալիս իրականացնել նաև համերգային ծրագրեր։ 2010-ականներից կինոթատրոնների մեծ մասը հագեցած է թվային կինոպրոյեկցիայով՝ ֆիզիկական [[կինոժապավեն]]ի ստեղծումն ու փոխադրումը դարձնելով ժամանակավրեպ անհրաժեշտություն։ {{commons|Cinemas}} {{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=435}} [[Կատեգորիա:Կինոթատրոններ]] 43oh13zoupn024bvd828qp0bxk5dhh5 0 434092 8473832 8337425 2022-07-22T17:41:32Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Այլ|Բեթհովեն (այլ կիրառումներ)}} [[Պատկեր:Mercury_h07_Beethoven_quadrangle_marked.png|մինի|աջից|200px|Բեթհովենի խառնարանը լուսանկարի ներքևի մասում]] '''Բեթհովեն''', [[Հարվածային խառնարան|խառնարան]] [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրի]] մոլորակի 20° հարավային լայնության և 124° արևմտյան երկայնության վրա։ Տրամագիծը կազմում է 643 կմ։ Անվանվել է [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն]]ի պատվին<ref name=usgs>{{cite web|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/FeatureNameDetail.jsp?feature=60829|title=Մերկուրի. Բեթհովեն|accessdate=դեկտեմբերի 3, 2009|publisher=ՄՆԵԾ}}</ref>։ Այն հանդիսանում է [[Արեգակնային համակարգ]]ի հարվածային խառնարանների մեջ մեծությամբ տասնմեկերորդը և Մերկուրիի վրա երրորդը։ == Տես նաև == * [[Մերկուրիի երկրաբանություն]] * [[Մերկուրիի խառնարանների ցանկ]] * [[Մերկուրիի երկրաբանական առանձնահատկությունների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Մերկուրի}} [[Կատեգորիա:Մերկուրիի հարվածային խառնարաններ]] [[Կատեգորիա:Լյուդվիգ վան Բեթհովեն]] [[Կատեգորիա:Խառնարաններ այբբենական կարգով]] {{Անավարտ}} 88hidvvjamj51vtcdyhycps9iyn4666 0 434524 8473750 8195572 2022-07-22T12:21:52Z Ապատ63 36683 /* Բուրժուական կենցաղի ցուցադրական շքեղությանը */ wikitext text/x-wiki '''Կոնստրուկտիվիզմ''', ուղղություն [[1920]]-ական թվականների խորհրդային արվեստում ([[Ճարտարապետություն|ճարտարապետության]], ձևավորման, [[Դեկորատիվ-կիրառական արվեստ|թատերադեկորացիոն արվեստների]], [[Գրչության արվեստ|գրքարվեստի]], գեղարվեստական ձևաստեղծման և նախագծման, նաև [[Գրաքննությունը ԽՍՀՄ-ում|գրականության]] մեջ)։ == Ստեղծում և յուրահատկություններ == [[Պատկեր:Rusakov club restored windows.jpg|մինի|Ռուսակովի ակումբը՝ կառուցված կոնստրուկտիվիստական ոճով]] Կոնստրուկտիվիստների առաջին կազմակերպությունը (Ա. Գան, [[Ալեքսանդր Ռոդչենկո|Ա. Ռոդչենկո]], Վ. և Գ. Ստենբերգ եղբայրներ, Վ. Ստեպանովա և ուրիշներ) ստեղծվել է ԻՆԽՈԻԿ-ում (Գեղարվեստական մշակույթի ինստիտուտ), [[1921]] թվականին։ Կոնստրուկտիվիզմի կողմնակիցները, առաջ քաշելով կենսական պրոցեսներին ակտիվորեն ուղղություն տվող միջավայրի «նախագծման» խնդիրները, ձգտում էին իմաստավորել նորագույն տեխնիկայի ձևաստեղծման հնարավորությունները, նրա բանական, նպատակահարմար կառուցվածքները, նաև մետաղի, փայտի, ապակու գեղագիտական հատկությունները։ Գործնականում մասամբ կենսական մարմնավորում ստացան արտադրական արվեստի լոզունգները։ === Բուրժուական կենցաղի ցուցադրական շքեղություն === Կոնստրուկտիվիզմը հակադրում էր առարկայական նոր ձևերի պարզությունն ու շեշտված [[ուտիլիտարիզմ]]ը՝ դրանցում տեսնելով մարդկանց նոր հարաբերությունների դեմոկրատության մարմնավորումը։ Կոնստրուկտիվիզմի ճարտարապետական սկզբունքները ձևակերպվել են Ա. Վեսնինի, Մ. Գինզբուրգի տեսական ելույթներում և առաջին անգամ հստակորեն մարմնավորվել Ա., Վ., Լ. Վեսնին եղբայրների (տես՝ [[Վեսնիններ]])՝ [[1923]] թվականին ստեղծած Մոսկվայի Աշխատանքի պալատի նախագծում։ [[1925]] թվականին հիմնադրվել է կոնստրուկտիվիստների կազմակերպությունը՝ [[Ժամանակակից ճարտարապետների միավորում|Ժամանակակից ճարտարապետների միավորումը]] (ՕՍԱ)։ Ճարտարապետական այլ խմբավորումների հետ մեկտեղ նրանք որոնում էին բնակավայրերի հատակագծման նոր հնարքներ և բնակեցման սկզբունքներ, առաջադրում էին կենցաղի վերակառուցման նախագծեր, մշակում էին հասարակական շենքերի նոր տիպեր (Աշխատանքի պալատ, Խորհուրդների տուն, բանվորական ակումբ, խոհանոց-ֆաբրիկա և այլն)։ [[Պատկեր:Динамо Лялин 017.jpg|մինի|Լյալինի նախագծած կոնստրուկտիվիստական մարզադաշտը [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ում, 1927 թվական]] Կոնստրուկտիվիստները, սակայն, իրենց տեսության մեջ և գործնականում թույլ տվեցին սխալներ (օրինակ՝ բնական հասկացությունը «մանրբուրժուական գաղափարախոսության նյութական ձև» հայտարարելը, որոշ տուն-կոմունաների նախագծերում կենցաղի կազմակերպման սխեմատիզմը, բնակլիմայական պայմանների անտեսումը, [[դեզուրբանիզմի|դեզուրբանիզմ]] գաղափարների ազդեցությունից բխող խոշոր քաղաքների դերի թերագնահատումը)։ Կոնստրուկտիվիզմի գեղագիտությունը որոշակիորեն նպաստեց խորհրդային գեղարվեստական ձևաստեղծման կազմավորմանը։ Կոնստրուկտիվիստների մշակած էսքիզներով ստեղծվում էին գործարանային մասսայական արտադրանքի համար նախատեսված՝ հարմարավետ սպասքի, կահույքի, մասնագիտական հագուստի նոր ձևեր, մշակվում յուրահատուկ զարդանկարված կտորեղեն, նորովի ձևավորվում ցուցահանդեսները։ Կոնստրուկտիվիզմը զգալիորեն նպաստել է գրաֆիկայի՝ պլակատի ([[Ստենբերգ եղբայրներ]], Գ. Կլուցիս, Ա. Ռոդչենկո), գրքարվեստի (Ա. Գան, Լ. Լիսիցկի) զարգացմանը։ Թատերարվեստում ավանդական դեկորացիաների փոխարեն ըստ բեմական գործողության խնդիրների ստեղծվում էին «հաստոցներ» ([[Լյուբով Պոպովա|Լ. Պոպովայի]], [[Ալեքսանդր Վեսնին|Ա. Վեսնինի]] և ուրիշների աշխատանքները [[Վսևոլոդ Մեյերխոլդ|Վ. Մեյերխոլդի]], [[Ակիմ Թամիրով|Ա. Թաիրովի]] բեմադրությունների համար)։ Արտասահմանի պլաստիկ արվեստների վերաբերյալ Կոնստրուկտիվիզմ տերմինի կիրառումը պայմանական է. ճարտարապետության մեջ [[ֆունկցիոնալիզմը|ֆունկցիոնալիզմ]] այն ենթաուղղություններից է, որը ձգտում է ընդգծել ժամանակակից կառուցվածքների էքսպրեսիան (արտահայտչությունը), գեղանկարչության և քանդակագործության մեջ՝ ավանգարդիստական ուղղություններից մեկն է, որը օգտագործել է վաղ խորհրդային կոնստրուկտիվիզմի մի քանի ձևավորումները։ [[Պատկեր:1931. Дом культуры имени С. М. Зуева.jpg|մինի|Զուևայի անվան մշակույթի տունը, 1931 թվական]] Կոնստրուկտիվիզմն իր արտացոլումը գտել է Խորհրդային Հայաստանի [[1920]]-ական թվականների շատ ճարտարապետների ստեղծագործության մեջ։ [[Տիրան Երկանյան|Տ. Երկանյանի]], [[Կ. Հալաբյան]]ի, [[Մազմանյան (այլ կիրառումներ)|Մ. Մազմանյան]]ի, [[Գևորգ Քոչար|Գ. Քոչարի]] ստեղծագործության վաղ շրշանը կազմավորվել է Կոնստրուկտիվիզմի ճարտարապետական դպրոցի անմիջական ազդեցության ներքո։ Լինելով [[Վխուտեմաս|ՎԽՈԻՏԵՄԱՍ-ի]] (բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոցներ) սաներից՝ նրանք սովորել են խորհրդայինճարտարապետության նշանավոր վարպետների մոտ (Ն. Լադովսկի, Ա. Վեսնին և ուրիշներ), և նրանց ստեղծագործական լեզուն ըստ էության չէր տարբերվում կոնստրուկտիվիստների գործերից։ Սակայն [[1920]]-ական թվականների վերջին Կ. Հալաբյանը, Մ. Մազմանյանը, Գ. Քոչարը լինելով [[ՎՕՊՐԱ]]-յի, ինչպես նաև Հայաստանում՝ [[ՕՊՐԱ]]-յի ([[1929]]) հիմնադիրները և անդամները, կանգնեցին Կոնստրուկտիվիզմի քննադատության դիրքերում՝ համարելով այն «վերացական գյուտարարություն», արևմուտքի տեխնիկայի կույր ընդօրինակում, տեղական առանձնահատկությունների անտեսում։ == Կոնստրուկտիվիզմը գրականության մեջ == Գրականության մեջ կոնստրուկտիվիստական միտումները, որ համապատասխանում Էին «ձևի հեղափոխության» «ձախ» պահանջներին, խթանվում Էին [[ԼԵՖ]]-ի լոզունգներով։ Կոնստրուկտիվիզմը, որպես ինքնուրույն, առավելապես բանաստեղծական հոսանք, [[1923]] թվականին հռչակել են Կ. Զելինսկին, Ի. Մելվինսկին և Ա. Չիչերինը։ [[1924]]-ին ձևավորվել Է կոնստրուկտիվիստների գրական կենտրոնը (ԿԳԿ), որին, Ի. Սելվինսկուց և Կ. Զելինսկուց (խմբակի տեսաբանը) բացի, մասնակցում Էին Վ. Լուգովսկոյը, Վ. Ինբերը, Բ. Ագապովը և ուրիշներ։ Կոնստրուկտիվիստները պոեզիայի մեշ արմատավորում Էին արձակի ձևերը («արձակի ինֆլյացիա»), բառապաշարի առանձնահատուկ շերտեր (մասնագիտական լեզու, ժարգոններ), հրաժարվում քնարական հույգերից, գերադասում հստակ կառուցված ֆաբուլային պոեզիան, Էպիկական ժանրերը։ Սակայն «դարի ոճը», ինչպես նրանք մտադրվել էին, չստեղծեցին։ ԿԳԿ խմբակը ցրվեց [[1930]] թվականին։ == Կոնստրուտիվիզմը դիզայնի և լուսանկարչության մեջ == [[Պատկեր:SA 1926 01.jpg|մինի|«Ժամանակակից ճարտարապետություն» ամսագրի շապիկը կոնստրուկտիվիստական ոճով]] Կոնստրուկտիվիզմը մի ուղղություն է, որը ավելի շուտ կապվում է ճարտարապետության հետ, սակայն ճարտարապետական ուղղություն դառնալուց առաջ կոնստրուկտիվիզմը գոյություն է ունեցել [[Դիզայն|դիզայնի]], տպագրության և նկարչական արվեստների մեջ։ [[Լուսանկարչություն|Լուսանկարչության]] մեջ այն հանդիսանում է կոմպոզիցիային երկրաչափականություն հաղորդելու, ծավալները կրճատելով «գլխապտույտ» հեռանկարներ ունենալու միջոց։ Այդ գործով մասնավորապես զբաղվում էր [[Ալեքսանդր Ռոդչենկո]]ն։ Արվեստի գրաֆիկական տեսակներում կոնստրուկտիվիզմը բնութագրվում է նկարազարդելու փոխարեն [[Մոնտաժ|ֆոտոմոնտաժ]]ի օգտագործմամբ։ Կոնստրուկտիվիզմի մեջ հաստատուն է գունային գամման՝ [[սև]], կարմիր, սպիտակ, մոխրագույն՝ կապույտի և դեղինի հավելումներով։ Կոնստորկտիվիստական հատուկ միտումներ են եղել [[Նորաձևություն|նորաձևության]] մեջ. հագուստի դիզայնում ուղիղ գծերի օգտագործմամբ խորհրդային մոդելավորողները ստեղծում էին ընդգծված երկրաչափական պատկերներ։ Մոդելավորողների շրջանում առանձնանում է [[Վարվառա Ստեպանովա|Վարվարա Ստեպանովան]], ով [[1924]] թվականից [[Լյուբով Պոպովա|Լյուբով Պոպովայի]] հետ մշակել է կտորային նկարներ [[Մոսկվա]]յի առաջին տպագրական գործարանում, գծագրել սպորտային և առօրյա հագուստ<ref>{{Cite web |url=http://www.artsait.ru/art/s/stepanova/art1.php |title=Ռուս նկարիչներ. Վարվարա Ստեփանովա |accessdate=2015-11-11 |archive-date=2015-10-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151024031341/http://www.artsait.ru/art/s/stepanova/art1.php |dead-url=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.ncca.ru/collections_item.jsp?id=342 |title=Հոդված Ստեփանովայի մասին |accessdate=2015-11-11 |archive-date=2006-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060619131152/http://www.ncca.ru/collections_item.jsp?id=342 |dead-url=yes }}</ref>։ == Ճարտարապետներ == * [[Վեսնիններ]] * Մովսես Գինզբուրգ * Ալեքսանդր Գեգելլո * Իլյա Գոլոսով * Բորիս Գորդեև * [[Բորիս Իոֆան]] * Հովսեփ Կարակիս * [[Շառլ Էդուար լը Կորբյուզիե|Լե Կորբյուզյե]] * [[Իվան Լեոնիդով]] * Օլեգ Լյալին * [[Կոնստանտին Մելնիկով]] * Վլադիմիր Շերվուդ * [[Էլ Լիսիցկի]] == Տես նաև == * [[Ռացիոնալիզմ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.moskonstruct.org/ Կայք մոսկովյան կոնստրուկտիվիսմի մասին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151220053253/http://www.moskonstruct.org/ |date=2015-12-20 }} * [http://architektonika.ru/architecture/soviet_architecture/ Կոնստրուկտիվիզմը խորհրդային ճարտարապետության մեջ] * [http://www.countries.ru/library/art/konstrukt.htm Հոդված կոնստրուկտիվիզմի մասին] * [http://www.utopia.ru/ Ռուսական ուտոպիա] * [http://www.archi.ru/press/popova/expert180202.htm Հոդված Լեոնիդովի մասին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214195529/http://archi.ru/press/popova/expert180202.htm |date=2009-02-14 }} * [http://www.ruskompas.ru/users/0/albums/00198/ Եկատերինբուրգի կոնստրուկտիվիզմը, 103 լուսանկարներ] {{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=578}} [[Կատեգորիա:Արվեստ]] [[Կատեգորիա:Ճարտարապետական ​​ոճեր]] [[Կատեգորիա:Մոդեռնիզմի արվեստ]] qw2zo8b6y069lgk6z6157erk5u6694v 8473754 8473750 2022-07-22T12:28:02Z Ապատ63 36683 catSuggest-ով +[[Կատեգորիա:Արվեստի ոճեր]], [[Կատեգորիա:Կոնստրուկտիվիզմ]], [[Կատեգորիա:Ֆուտուրիզմ]], [[Կատեգորիա:Ավանգարդիզմ]], [[Կատեգորիա:Արվեստի պատմություն]], [[Կատեգորիա:Սոցիալիզմը Ռուսաստանում]] wikitext text/x-wiki '''Կոնստրուկտիվիզմ''', ուղղություն [[1920]]-ական թվականների խորհրդային արվեստում ([[Ճարտարապետություն|ճարտարապետության]], ձևավորման, [[Դեկորատիվ-կիրառական արվեստ|թատերադեկորացիոն արվեստների]], [[Գրչության արվեստ|գրքարվեստի]], գեղարվեստական ձևաստեղծման և նախագծման, նաև [[Գրաքննությունը ԽՍՀՄ-ում|գրականության]] մեջ)։ == Ստեղծում և յուրահատկություններ == [[Պատկեր:Rusakov club restored windows.jpg|մինի|Ռուսակովի ակումբը՝ կառուցված կոնստրուկտիվիստական ոճով]] Կոնստրուկտիվիստների առաջին կազմակերպությունը (Ա. Գան, [[Ալեքսանդր Ռոդչենկո|Ա. Ռոդչենկո]], Վ. և Գ. Ստենբերգ եղբայրներ, Վ. Ստեպանովա և ուրիշներ) ստեղծվել է ԻՆԽՈԻԿ-ում (Գեղարվեստական մշակույթի ինստիտուտ), [[1921]] թվականին։ Կոնստրուկտիվիզմի կողմնակիցները, առաջ քաշելով կենսական պրոցեսներին ակտիվորեն ուղղություն տվող միջավայրի «նախագծման» խնդիրները, ձգտում էին իմաստավորել նորագույն տեխնիկայի ձևաստեղծման հնարավորությունները, նրա բանական, նպատակահարմար կառուցվածքները, նաև մետաղի, փայտի, ապակու գեղագիտական հատկությունները։ Գործնականում մասամբ կենսական մարմնավորում ստացան արտադրական արվեստի լոզունգները։ === Բուրժուական կենցաղի ցուցադրական շքեղություն === Կոնստրուկտիվիզմը հակադրում էր առարկայական նոր ձևերի պարզությունն ու շեշտված [[ուտիլիտարիզմ]]ը՝ դրանցում տեսնելով մարդկանց նոր հարաբերությունների դեմոկրատության մարմնավորումը։ Կոնստրուկտիվիզմի ճարտարապետական սկզբունքները ձևակերպվել են Ա. Վեսնինի, Մ. Գինզբուրգի տեսական ելույթներում և առաջին անգամ հստակորեն մարմնավորվել Ա., Վ., Լ. Վեսնին եղբայրների (տես՝ [[Վեսնիններ]])՝ [[1923]] թվականին ստեղծած Մոսկվայի Աշխատանքի պալատի նախագծում։ [[1925]] թվականին հիմնադրվել է կոնստրուկտիվիստների կազմակերպությունը՝ [[Ժամանակակից ճարտարապետների միավորում|Ժամանակակից ճարտարապետների միավորումը]] (ՕՍԱ)։ Ճարտարապետական այլ խմբավորումների հետ մեկտեղ նրանք որոնում էին բնակավայրերի հատակագծման նոր հնարքներ և բնակեցման սկզբունքներ, առաջադրում էին կենցաղի վերակառուցման նախագծեր, մշակում էին հասարակական շենքերի նոր տիպեր (Աշխատանքի պալատ, Խորհուրդների տուն, բանվորական ակումբ, խոհանոց-ֆաբրիկա և այլն)։ [[Պատկեր:Динамо Лялин 017.jpg|մինի|Լյալինի նախագծած կոնստրուկտիվիստական մարզադաշտը [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ում, 1927 թվական]] Կոնստրուկտիվիստները, սակայն, իրենց տեսության մեջ և գործնականում թույլ տվեցին սխալներ (օրինակ՝ բնական հասկացությունը «մանրբուրժուական գաղափարախոսության նյութական ձև» հայտարարելը, որոշ տուն-կոմունաների նախագծերում կենցաղի կազմակերպման սխեմատիզմը, բնակլիմայական պայմանների անտեսումը, [[դեզուրբանիզմի|դեզուրբանիզմ]] գաղափարների ազդեցությունից բխող խոշոր քաղաքների դերի թերագնահատումը)։ Կոնստրուկտիվիզմի գեղագիտությունը որոշակիորեն նպաստեց խորհրդային գեղարվեստական ձևաստեղծման կազմավորմանը։ Կոնստրուկտիվիստների մշակած էսքիզներով ստեղծվում էին գործարանային մասսայական արտադրանքի համար նախատեսված՝ հարմարավետ սպասքի, կահույքի, մասնագիտական հագուստի նոր ձևեր, մշակվում յուրահատուկ զարդանկարված կտորեղեն, նորովի ձևավորվում ցուցահանդեսները։ Կոնստրուկտիվիզմը զգալիորեն նպաստել է գրաֆիկայի՝ պլակատի ([[Ստենբերգ եղբայրներ]], Գ. Կլուցիս, Ա. Ռոդչենկո), գրքարվեստի (Ա. Գան, Լ. Լիսիցկի) զարգացմանը։ Թատերարվեստում ավանդական դեկորացիաների փոխարեն ըստ բեմական գործողության խնդիրների ստեղծվում էին «հաստոցներ» ([[Լյուբով Պոպովա|Լ. Պոպովայի]], [[Ալեքսանդր Վեսնին|Ա. Վեսնինի]] և ուրիշների աշխատանքները [[Վսևոլոդ Մեյերխոլդ|Վ. Մեյերխոլդի]], [[Ակիմ Թամիրով|Ա. Թաիրովի]] բեմադրությունների համար)։ Արտասահմանի պլաստիկ արվեստների վերաբերյալ Կոնստրուկտիվիզմ տերմինի կիրառումը պայմանական է. ճարտարապետության մեջ [[ֆունկցիոնալիզմը|ֆունկցիոնալիզմ]] այն ենթաուղղություններից է, որը ձգտում է ընդգծել ժամանակակից կառուցվածքների էքսպրեսիան (արտահայտչությունը), գեղանկարչության և քանդակագործության մեջ՝ ավանգարդիստական ուղղություններից մեկն է, որը օգտագործել է վաղ խորհրդային կոնստրուկտիվիզմի մի քանի ձևավորումները։ [[Պատկեր:1931. Дом культуры имени С. М. Зуева.jpg|մինի|Զուևայի անվան մշակույթի տունը, 1931 թվական]] Կոնստրուկտիվիզմն իր արտացոլումը գտել է Խորհրդային Հայաստանի [[1920]]-ական թվականների շատ ճարտարապետների ստեղծագործության մեջ։ [[Տիրան Երկանյան|Տ. Երկանյանի]], [[Կ. Հալաբյան]]ի, [[Մազմանյան (այլ կիրառումներ)|Մ. Մազմանյան]]ի, [[Գևորգ Քոչար|Գ. Քոչարի]] ստեղծագործության վաղ շրշանը կազմավորվել է Կոնստրուկտիվիզմի ճարտարապետական դպրոցի անմիջական ազդեցության ներքո։ Լինելով [[Վխուտեմաս|ՎԽՈԻՏԵՄԱՍ-ի]] (բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոցներ) սաներից՝ նրանք սովորել են խորհրդայինճարտարապետության նշանավոր վարպետների մոտ (Ն. Լադովսկի, Ա. Վեսնին և ուրիշներ), և նրանց ստեղծագործական լեզուն ըստ էության չէր տարբերվում կոնստրուկտիվիստների գործերից։ Սակայն [[1920]]-ական թվականների վերջին Կ. Հալաբյանը, Մ. Մազմանյանը, Գ. Քոչարը լինելով [[ՎՕՊՐԱ]]-յի, ինչպես նաև Հայաստանում՝ [[ՕՊՐԱ]]-յի ([[1929]]) հիմնադիրները և անդամները, կանգնեցին Կոնստրուկտիվիզմի քննադատության դիրքերում՝ համարելով այն «վերացական գյուտարարություն», արևմուտքի տեխնիկայի կույր ընդօրինակում, տեղական առանձնահատկությունների անտեսում։ == Կոնստրուկտիվիզմը գրականության մեջ == Գրականության մեջ կոնստրուկտիվիստական միտումները, որ համապատասխանում Էին «ձևի հեղափոխության» «ձախ» պահանջներին, խթանվում Էին [[ԼԵՖ]]-ի լոզունգներով։ Կոնստրուկտիվիզմը, որպես ինքնուրույն, առավելապես բանաստեղծական հոսանք, [[1923]] թվականին հռչակել են Կ. Զելինսկին, Ի. Մելվինսկին և Ա. Չիչերինը։ [[1924]]-ին ձևավորվել Է կոնստրուկտիվիստների գրական կենտրոնը (ԿԳԿ), որին, Ի. Սելվինսկուց և Կ. Զելինսկուց (խմբակի տեսաբանը) բացի, մասնակցում Էին Վ. Լուգովսկոյը, Վ. Ինբերը, Բ. Ագապովը և ուրիշներ։ Կոնստրուկտիվիստները պոեզիայի մեշ արմատավորում Էին արձակի ձևերը («արձակի ինֆլյացիա»), բառապաշարի առանձնահատուկ շերտեր (մասնագիտական լեզու, ժարգոններ), հրաժարվում քնարական հույգերից, գերադասում հստակ կառուցված ֆաբուլային պոեզիան, Էպիկական ժանրերը։ Սակայն «դարի ոճը», ինչպես նրանք մտադրվել էին, չստեղծեցին։ ԿԳԿ խմբակը ցրվեց [[1930]] թվականին։ == Կոնստրուտիվիզմը դիզայնի և լուսանկարչության մեջ == [[Պատկեր:SA 1926 01.jpg|մինի|«Ժամանակակից ճարտարապետություն» ամսագրի շապիկը կոնստրուկտիվիստական ոճով]] Կոնստրուկտիվիզմը մի ուղղություն է, որը ավելի շուտ կապվում է ճարտարապետության հետ, սակայն ճարտարապետական ուղղություն դառնալուց առաջ կոնստրուկտիվիզմը գոյություն է ունեցել [[Դիզայն|դիզայնի]], տպագրության և նկարչական արվեստների մեջ։ [[Լուսանկարչություն|Լուսանկարչության]] մեջ այն հանդիսանում է կոմպոզիցիային երկրաչափականություն հաղորդելու, ծավալները կրճատելով «գլխապտույտ» հեռանկարներ ունենալու միջոց։ Այդ գործով մասնավորապես զբաղվում էր [[Ալեքսանդր Ռոդչենկո]]ն։ Արվեստի գրաֆիկական տեսակներում կոնստրուկտիվիզմը բնութագրվում է նկարազարդելու փոխարեն [[Մոնտաժ|ֆոտոմոնտաժ]]ի օգտագործմամբ։ Կոնստրուկտիվիզմի մեջ հաստատուն է գունային գամման՝ [[սև]], կարմիր, սպիտակ, մոխրագույն՝ կապույտի և դեղինի հավելումներով։ Կոնստորկտիվիստական հատուկ միտումներ են եղել [[Նորաձևություն|նորաձևության]] մեջ. հագուստի դիզայնում ուղիղ գծերի օգտագործմամբ խորհրդային մոդելավորողները ստեղծում էին ընդգծված երկրաչափական պատկերներ։ Մոդելավորողների շրջանում առանձնանում է [[Վարվառա Ստեպանովա|Վարվարա Ստեպանովան]], ով [[1924]] թվականից [[Լյուբով Պոպովա|Լյուբով Պոպովայի]] հետ մշակել է կտորային նկարներ [[Մոսկվա]]յի առաջին տպագրական գործարանում, գծագրել սպորտային և առօրյա հագուստ<ref>{{Cite web |url=http://www.artsait.ru/art/s/stepanova/art1.php |title=Ռուս նկարիչներ. Վարվարա Ստեփանովա |accessdate=2015-11-11 |archive-date=2015-10-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151024031341/http://www.artsait.ru/art/s/stepanova/art1.php |dead-url=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.ncca.ru/collections_item.jsp?id=342 |title=Հոդված Ստեփանովայի մասին |accessdate=2015-11-11 |archive-date=2006-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060619131152/http://www.ncca.ru/collections_item.jsp?id=342 |dead-url=yes }}</ref>։ == Ճարտարապետներ == * [[Վեսնիններ]] * Մովսես Գինզբուրգ * Ալեքսանդր Գեգելլո * Իլյա Գոլոսով * Բորիս Գորդեև * [[Բորիս Իոֆան]] * Հովսեփ Կարակիս * [[Շառլ Էդուար լը Կորբյուզիե|Լե Կորբյուզյե]] * [[Իվան Լեոնիդով]] * Օլեգ Լյալին * [[Կոնստանտին Մելնիկով]] * Վլադիմիր Շերվուդ * [[Էլ Լիսիցկի]] == Տես նաև == * [[Ռացիոնալիզմ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.moskonstruct.org/ Կայք մոսկովյան կոնստրուկտիվիսմի մասին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151220053253/http://www.moskonstruct.org/ |date=2015-12-20 }} * [http://architektonika.ru/architecture/soviet_architecture/ Կոնստրուկտիվիզմը խորհրդային ճարտարապետության մեջ] * [http://www.countries.ru/library/art/konstrukt.htm Հոդված կոնստրուկտիվիզմի մասին] * [http://www.utopia.ru/ Ռուսական ուտոպիա] * [http://www.archi.ru/press/popova/expert180202.htm Հոդված Լեոնիդովի մասին] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214195529/http://archi.ru/press/popova/expert180202.htm |date=2009-02-14 }} * [http://www.ruskompas.ru/users/0/albums/00198/ Եկատերինբուրգի կոնստրուկտիվիզմը, 103 լուսանկարներ] {{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=578}} [[Կատեգորիա:Արվեստ]] [[Կատեգորիա:Ճարտարապետական ​​ոճեր]] [[Կատեգորիա:Մոդեռնիզմի արվեստ]] [[Կատեգորիա:Արվեստի ոճեր]] [[Կատեգորիա:Կոնստրուկտիվիզմ]] [[Կատեգորիա:Ֆուտուրիզմ]] [[Կատեգորիա:Ավանգարդիզմ]] [[Կատեգորիա:Արվեստի պատմություն]] [[Կատեգորիա:Սոցիալիզմը Ռուսաստանում]] 0dyn5h1zs6s3l155fx31mid9n6z8dk7 3 436051 8473910 8470294 2022-07-22T23:39:39Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռոբոտ։ Արխիվացվում է 1 քննարկման բաժին (ավելի հին քան 30 օր) դեպի [[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am/Պահոց/2022]] wikitext text/x-wiki {{Մասնակից:Աշբոտ/Արխիվ |archive = Մասնակցի քննարկում:Sigma'am/Պահոց/%(year)d |algo = old(30d) |counter = 1 |minthreadstoarchive = 1 |հղում = 1 |minthreadsleft = 0 |archiveheader = {{ՔՎ}} }} <div style="background-color:none; border-width:1,5px; border-style: solid; border-color:#FF6363;"><table align="center" style="background-color:none;"><tr><td>[[Պատկեր:Gnome-emblem-important.svg|45px]]</td><td><strong style="font-size: 100%;">Մասնակիցը նախընտրում է (նաև՝ խնդրում է), որպեսզի իրեն դիմեն մասնակցային անվամբ։</strong><br/></td><td></td></tr></table></div> {|class="infobox" width="260px" style="margin-top: 6px;" |---[[Մասնակից:Sigma'am|Sigma'am]] ([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քննարկում]]) 00։28, 8 Մայիսի 2014 (UTC) !align="center"|[[Պատկեր:Golden_file_cabinet.png|40px|Պահոց]]<br />[[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am/Պահոց|Պահոց]] ---- |- | Նախկին քննարկումներին կարող եք ծանոթանալ [[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am/Պահոց|այստեղ]] |} == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ Վիքիպեդիան չէ|Ի՞նչ Վիքիպեդիան չէ]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|<span style="color:white">{{BASEPAGENAME}}</span>]] ։)</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="7" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք մեծ բավականություն կստանաք մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրություն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործեք վստահ ու միշտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button vector.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]] Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք դիմեք օգնության համակարգին , կամ գրեք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրեք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրեք «Օգնեք ինձ» և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 21։05, 23 Հունվարի 2014 (UTC) {{#if:|{{{1}}}}} </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia svg logo.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Էությունը]] [[Վիքիպեդիա:Էությունը|Վիքիպեդիայի էությունը]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսսարիում|Գլոսսարիում]] |} == Շքանշան (իմ անդրանիկ շքանշանը Վիքիպեդիայում) == {| style="border:1px solid #CCF; background-color:#F0EEFF;" |rowspan="2" valign="middle" | [[Պատկեր:Translation-Barnstar.png|100px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" | '''[[Վիքիպեդիա:Շքանշաններ/Վաստակավոր Թարգմանչի շքանշան|Վաստակավոր Թարգմանիչ]]''' |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid #bdb5ff;" | Արամ ջան, այս շքանշանը քեզ քո կատարած թարգմանչական աշխատանքների համար։ Անչափ ուրախ եմ, որ միացել ես Հայերեն Վիքիպեդիային։ Շնորհակալություն։) --[[Մասնակից:Lilitik22|Lilitik22]] ([[Մասնակցի քննարկում:Lilitik22|քննարկում]]) 20։53, 21 Մարտի 2014 (UTC) |} {| cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear: {{{clear|right}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{width|{{{1|auto}}}}}};" {{#if:{{{limit|}}}|class="toclimit-{{{limit}}}"}} | __TOC__ |} == Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ ծնունդ == {| style="border: 2px solid #929292; background-color:" |rowspan="2" valign="middle" | [[Պատկեր:Christmas tree with Wikimedia Projects' logos.png|150px]] |rowspan="2" | |style="font-size: x-large; padding: 0; vertical-align: middle; height: 1.1em;" valign="middle"| <center>''Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ ծնունդ''</center> |- |style="vertical-align: middle; border-top: 1px solid gray;" |Հարգելի՛ խմբագիր, շնորհավորում ենք Ամանորի և սուրբծննդյան տոների կապակցությամբ։ Թող հաջողությունները անպակաս լինեն Ձեր անձնական կյանքում։ Մաղթում ենք նաև արգասաբեր խմբագրումներ, որոնցով կզարգացնենք մեր հանրագիտարանը և նոր շունչ կհաղորդենք նրան այս նոր տարում։ Հաճելի տոներ և խմբագրումներ ենք մաղթում։ |} == Question from [[User:Dsusjjsjs|Dsusjjsjs]] on [[Տտպող դեղանյութեր]] (15:16, 26 փետրվարի 2022) == Տտպող դեղանյութեր --[[Մասնակից:Dsusjjsjs|Dsusjjsjs]] ([[Մասնակցի քննարկում:Dsusjjsjs|քննարկում]]) 15:16, 26 փետրվարի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Ջեկլին|Ջեկլին]]-ից (15:09, 24 Հունիսի 2022) == Բարև Ձեզ, ինչպե՞ս եք։ --[[Մասնակից:Ջեկլին|Ջեկլին]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ջեկլին|քննարկում]]) 15:09, 24 Հունիսի 2022 (UTC) n3synd4iif4go56f1k44qwrv5djrypd 0 436761 8473760 8176369 2022-07-22T12:39:22Z Ապատ63 36683 /* top */ wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի բնախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg}} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը: Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար: «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից: Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] dlfzwxvlclqqlw964i0g6tqurbakqwx 8473762 8473760 2022-07-22T12:40:52Z Ապատ63 36683 wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը: Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար: «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից: Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] ekimpvoynj77g0cvn0zcop6otzf02s2 8473928 8473762 2022-07-23T00:04:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը։ Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար։ «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից։ Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] gxhy6vh7wi1bmjgocc97ph32al1e36p 8474035 8473928 2022-07-23T11:18:39Z Ապատ63 36683 wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ == Գործունեություն == Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը։ Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար։ «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից։ Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] peenpoodq02b1lskwleszo0ly5d84gu 8474036 8474035 2022-07-23T11:25:38Z Ապատ63 36683 /* top */ wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ Հայտնի է որպես ԽՍՀՄ-ում առաջին՝ [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող<ref>{{Cite web|url=http://triak.narod.ru/erevan.htm|title=Поющие фонтаны Еревана|year=6 - 12 мая 2004 №16 (574)|website=triak.narod.ru|publisher="Деловой Экспресс" - Экономический еженедельник Армении|accessdate=2022-07-23}}</ref>: == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ == Գործունեություն == Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը։ Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար։ «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից։ Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] 0w6nsk5t8kcnwi9nezmi4jmrit1b3or 8474038 8474036 2022-07-23T11:40:18Z Ապատ63 36683 /* top */ wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ Հայտնի է որպես ԽՍՀՄ-ում առաջին՝ [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող<ref>{{Cite web|url=http://triak.narod.ru/erevan.htm|title=Поющие фонтаны Еревана|year=6 - 12 мая 2004 №16 (574)|website=triak.narod.ru|publisher="Деловой Экспресс" - Экономический еженедельник Армении|accessdate=2022-07-23}}</ref>: == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ 1947-1967 թվականներին Լ. Ա. Գովորովի անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ Երկար տարիներ ապրել է Խարկովում: 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի [[Իվան Կոժեդուբ|Կոժեդուբի]] անվան ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ == Գործունեություն == Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը։ Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար։ «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից։ Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] opupfd5istnx6e9wtqw1hax1z1esiwx 8474047 8474038 2022-07-23T11:57:45Z Ապատ63 36683 /* Կենսագրություն */ wikitext text/x-wiki {{այլգործածություն|գիտնականի||Աբրահամ Աբրահամյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Գիտնական | known_for = ԽՍՀՄ-ում՝ առաջին գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող |պատկեր=Աբրահամ Աբրահամյան.jpeg }} '''Աբրահամ Ալեքսանդրի Աբրահամյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գիտնական, ռադիոէլեկտրոնիկ, ինժեներ-գնդապետ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1964), պրոֆեսոր (1965)։ Հայտնի է որպես ԽՍՀՄ-ում առաջին՝ [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրի նախագծող<ref>{{Cite web|url=http://triak.narod.ru/erevan.htm|title=Поющие фонтаны Еревана|year=6 - 12 мая 2004 №16 (574)|website=triak.narod.ru|publisher="Деловой Экспресс" - Экономический еженедельник Армении|accessdate=2022-07-23}}</ref>: == Կենսագրություն == Աբրահամ Աբրահամյանը ծնվել է 1912 թվականի մարտի 9-ին, Կարսում։ 1936 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կապի էլեկտրատեխնիկական ինստիտուտը։ Երկար տարիներ ապրել է Խարկովում: 1947-1967 թվականներին [[Լեոնիդ Գովորով|Լ. Ա. Գովորովի]] անվան հրետանային ռադիոտեխնիկական ակադեմիայում ''({{comment|ХНУВС|Військова інженерна радіотехнічна академія протиповітряної оборони імені Л. О. Говорова}})'' զբաղվել է ինժեներական, գիտա-մանկավարժական աշխատանքով։ 1964 թվականին պաշտպանել է դոկտորականը: 1967-[[1969]] թվականներին Խարկովի ռադիոէլեկտրոնիկայի ինստիտուտի ռադիոընդունման սարքերի ամբիոնի, 1969 թվականից՝ [[Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ]]ի ռադիոտեխնիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր է եղել։ Զբաղվել է իմպուլսային ռադիոլոկացիոն ազդանշանների ապասինխրոն ընդունման, բարձր և գերբարձր հաճախականությունների ապասինխրոն դետեկտորի տեսությամբ ու հաշվարկով։ == Գործունեություն == Նախագծել է (ԽՍՀՄ-ում՝ առաջինը) [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Երևանի Հանրապետության հրապարակի]] գունաերաժշտական շատրվանների համալիրը<ref name=Anunnrer>{{cite web|url=http://www.anunner.com/name/biography/%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84_%D4%B1%D4%B2%D5%90%D4%B1%D5%80%D4%B1%D5%84%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B1%D4%BC%D4%B5%D5%94%D5%8D%D4%B1%D5%86%D4%B4%D5%90%D4%BB |title=Աբրահամ Աբրահամյան |date= |accessdate=2014 Հունվարի 27}}</ref>։ 1978 թվականին Աբրահամյանի թիմը պարգևատրվել է ՀԽՍՀ-ի պետական մրցանակով՝ գիտության և տեխնիկայի բնագավառում<ref name=":0">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190904225333/https://mediamax.am/am/news/yerevan-XX-century/7169/|title=Հրապարակի շատրվաններն ու ցայտաղբյուրը` կենդանի պատմություն - Mediamax.am|date=2019-09-04|website=web.archive.org|accessdate=2022-07-22}}</ref>։ Աբրահամյանը հետագայում մշակել է Երևանի [[Գարեգին Նժդեհի հրապարակ (Երևան)|«Երրորդ մասի» հրապարակի]] շատրվանների նախագիծը։ Բացի դրանից, մշակել է ձայնագունային երգեհոնի նախագիծը՝ [[Կոմիտասի անվան Կամերային երաժշտության տուն|Կամերային երաժշտության տան]] համար։ «Երգող շատրվանների» բացումից հետո Աբրահամյանի թիմը հայտեր է ստացել՝ ԽՍՀՄ-ի տարբեր հանրապետություններից։ Հայ ինժեներների անմիջական մասնակցության շնորհիվ մի քանի տարվա ընթացքում «երգող» շատրվաններ են բացվել նաև Բաթումիում, Մոսկվայում, Սոչիում, Խարկովում<ref name=":0" />։ == Երկեր == * Асинхронное детектирование и прием импульсных радиосигналов, М., 1966 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=42}} {{DEFAULTSORT:Աբրահամյան, Աբրահամ}} [[Կատեգորիա:Հայ ճարտարագետներ]] [[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գնդապետներ]] j50l9m9o4ha9i71ko8mpm8b766tjsl0 0 439825 8473982 8463193 2022-07-23T09:00:48Z Մարտա Մանգասարյան 118200 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղական համայնք | հայերեն անվանում = Արտաշավի | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Արցախ | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում {{!}} Շրջան | շրջան = Քաշաթաղի շրջան {{!}} Քաշաթաղ | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 3085,9 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 127 | մարդահամարի թվական = | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = հայեր | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Արտաշավի''', գյուղական համայնք [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] [[Քաշաթաղի շրջան]]ում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության հյուսիսարևմտյան հատվածում։ [[Բերձոր]] շրջկենտրոնից գտնվում է 35 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ից՝ 85 կմ հեռավորության վրա։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|ԱՀ]] արևմտյան թևում՝ [[Քաշաթաղի շրջան|Քաշաթաղի շրջանում]]՝ նախկինում՝ Արցախի [[Բերդաձոր]] գավառում: Բնակավայրը տեղաբաշխված է Շալուա գետի ստորին հոսանքի ձախակողմյան Արտաշավի վտակի աջափնյա ձորալանջին։ Համայնքը բարձր լեռնային է, ունի 3089,5 հա տարածք, որից 2483,1 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 484,1 հա անտառային հողեր։ Արտաշավի համայնքի սահմանային գոտով հոսում է [[Շալվա]] գետի վտակը։ Համայնքի տարածքում առկա են սեզոնային խմելու ջրի որոշ քանակի բնական աղբյուր-առվակներ։ Արտաշավիի հարևանությամբ են գտնվում [[Ձորաշեն]], Հախնազար գյուղերը: == Պատմություն == Արտաշավին Արցախի հնագույն բնակավայրերից մեկն է: Ընդհանրապես վերոհիշյալ տարածքը վաղ և միջին միջնադարում զգալի չափով խիտ բնակեցված է եղել։ 1615 թվականին Քասպար երեցի կողմից նորոգված ձեռագիր հիշատակարանում գյուղը ներկայացված է Արտաշաիպ, իսկ 1637 թվականի ընդօրինակված Ավետարանի հիշատակարանում` Արտայշիբի անուններով: 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարում թրքախոս քրդական ցեղերը ներխուժեցին տարածաշրջան: Վերջին հայ բնակիչները լքեցին հայրենի օջախները, և հազարամյակների ընթացքում ստեղծածը շուրջ երկու դար մնաց օտար եկվորների գերության մեջ: Երկու հարյուրամյակի ընթացքում Արտաշավիի պատմամշակութային նշանակության հուշարձանների ոչնչացումից մնաց միայն նրանց հետքերը: Գյուղում կարելի է ականատես լինել միջնադարյան եկեղեցու հիմքերի մնացորդներին, իսկ նրա շրջակայքում եղած գերեզմանոցի խաչքարերն ու տապանաքարերը եկվորները ջարդել և իրենց տների ու գոմերի համար շինանյութ էին դարձրել: Գյուղի աղբյուրի պատի մեջ տեղադրված է մի տապանաքար, իսկ փոստի շենքի որմերի մեջ ագուցված քանդակազարդ արձանագիր (1481 թ․) խաչքարի բեկորը հայ վերաբնակիչները 1995 թվականին տեղադրել են Արտաշավիի կենտրոնում գտնվող աղբյուրի մոտ: Խորհրդային տարիներին գյուղը գտնվում էր [[Կարմիր Քուրդիստան|Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի]], իսկ 1930 թվականին` [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի շրջանի]] կազմի մեջ։ === Գյուղը [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան ազատամարտին]] === 1993 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|ԱՀ Պաշտպանության բանակի]] գործելաոճի շնորհիվ և վերջինիս ջանքերով Արտաշավին ազատագրվեց։ 1994 թվականի մայիսին զինադադարի կնքումից հետո գյուղում հաստատվեցին [[Ադրբեջան|Ադրբեջանից]] բռնագաղթած հայ ընտանիքներ և [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] բնակավայրերից քաղաքացիներ։ === Գյուղը '''[[44-օրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական պատերազմին]]''' === 2020 թվականի [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է [[Ադրբեջան]]ի հսկողության տակ<ref name="azatutyun20">{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30993297.html |title=Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը |date=Դեկտեմբեր 10, 2020 |website=Ազատություն Ռադիոկայան}}</ref>։ == Բնակչություն == 2015 թվականին Արտաշավի համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 127 մարդ, կա 31 տնտեսություն։ Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը<ref name=nkr-estimation>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/nkr-estimation.htm|title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների|date=|accessdate=2021 Մայիսի 1|archive-date=2021-06-15}}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[2008]] | [[2009]] | [[2010]] |- ! Բնակիչ | 89 | 76 | 84 |- |} == Տնտեսություն == Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությամբ]]՝ [[Անասնապահություն|անասնապահությամբ]] և [[Հողագործություն|հողագործությամբ]]։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Համայնքի պատմամշակութային հուշարձաններն են՝ արձանագիր քար (1221 թ.), 2 խաչքարեր (1481 թ.), խաչքար (13-րդ դար), տապանաքար (1575 թ.), գյուղատեղի Մալխալափ, կամուրջ։ == Հասարարակական կառույցներ == 2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, բուժկետ, միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 42 աշակերտներ<ref>{{Cite book|title=Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի|last=Ղահրամանյան|first=Հակոբ|publisher=|year=2015|isbn=|location=Երևան|pages=339}}</ref>։ 2002 թվականին դպրոցը անվանակոչվել էր [[Արցախի հերոս]], [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] [[Մարտական խաչ 1-ին աստիճանի շքանշան (Հայաստան)|«Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանակիր]] [[Լեոնիդ Ազգալդյան|Լեոնիդ Ազգալդյանի]] անունով: == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ. {{Քաշաթաղի շրջան}} {{ՂԱՊ}} [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության համայնքներ]] e2vyb6vmfjg2tj0udta1wdt8jt352u3 8473983 8473982 2022-07-23T09:04:27Z Մարտա Մանգասարյան 118200 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղական համայնք | հայերեն անվանում = Արտաշավի | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Արցախ | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում {{!}} Շրջան | շրջան = Քաշաթաղի շրջան {{!}} Քաշաթաղ | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 3085,9 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 127 | մարդահամարի թվական = | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = հայեր | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Արտաշավի''', գյուղական համայնք [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] [[Քաշաթաղի շրջան]]ում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության հյուսիսարևմտյան հատվածում։ [[Բերձոր]] շրջկենտրոնից գտնվում է 35 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ից՝ 85 կմ հեռավորության վրա։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|ԱՀ]] արևմտյան թևում՝ [[Քաշաթաղի շրջան|Քաշաթաղի շրջանում]]՝ նախկինում՝ Արցախի [[Բերդաձոր]] գավառում: Բնակավայրը տեղաբաշխված է Շալուա գետի ստորին հոսանքի ձախակողմյան Արտաշավի վտակի աջափնյա ձորալանջին<ref name="Արտաշավի">{{Cite book|title=ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ|last=Բալայան|first=Վահրամ|publisher=Զանգակ|year=2020|location=Երևան|pages=630-631}}</ref>։ Համայնքը բարձր լեռնային է, ունի 3089,5 հա տարածք, որից 2483,1 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 484,1 հա անտառային հողեր։ Արտաշավի համայնքի սահմանային գոտով հոսում է [[Շալվա]] գետի վտակը։ Համայնքի տարածքում առկա են սեզոնային խմելու ջրի որոշ քանակի բնական աղբյուր-առվակներ։ Արտաշավիի հարևանությամբ են գտնվում [[Ձորաշեն]], Հախնազար գյուղերը: == Պատմություն == Արտաշավին Արցախի հնագույն բնակավայրերից մեկն է: Ընդհանրապես վերոհիշյալ տարածքը վաղ և միջին միջնադարում զգալի չափով խիտ բնակեցված է եղել<ref name="Արտաշավի" />։ 1615 թվականին Քասպար երեցի կողմից նորոգված ձեռագիր հիշատակարանում գյուղը ներկայացված է Արտաշաիպ, իսկ 1637 թվականի ընդօրինակված Ավետարանի հիշատակարանում` Արտայշիբի անուններով: 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարում թրքախոս քրդական ցեղերը ներխուժեցին տարածաշրջան: Վերջին հայ բնակիչները լքեցին հայրենի օջախները, և հազարամյակների ընթացքում ստեղծածը շուրջ երկու դար մնաց օտար եկվորների գերության մեջ: Երկու հարյուրամյակի ընթացքում Արտաշավիի պատմամշակութային նշանակության հուշարձանների ոչնչացումից մնաց միայն նրանց հետքերը: Գյուղում կարելի է ականատես լինել միջնադարյան եկեղեցու հիմքերի մնացորդներին, իսկ նրա շրջակայքում եղած գերեզմանոցի խաչքարերն ու տապանաքարերը եկվորները ջարդել և իրենց տների ու գոմերի համար շինանյութ էին դարձրել<ref name="Արտաշավի" />: Գյուղի աղբյուրի պատի մեջ տեղադրված է մի տապանաքար, իսկ փոստի շենքի որմերի մեջ ագուցված քանդակազարդ արձանագիր (1481 թ․) խաչքարի բեկորը հայ վերաբնակիչները 1995 թվականին տեղադրել են Արտաշավիի կենտրոնում գտնվող աղբյուրի մոտ<ref name="Արտաշավի" />: Խորհրդային տարիներին գյուղը գտնվում էր [[Կարմիր Քուրդիստան|Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի]], իսկ 1930 թվականին` [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի շրջանի]] կազմի մեջ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան ազատամարտին]] === 1993 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|ԱՀ Պաշտպանության բանակի]] գործելաոճի շնորհիվ և վերջինիս ջանքերով Արտաշավին ազատագրվեց։ 1994 թվականի մայիսին զինադադարի կնքումից հետո գյուղում հաստատվեցին [[Ադրբեջան|Ադրբեջանից]] բռնագաղթած հայ ընտանիքներ և [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] բնակավայրերից քաղաքացիներ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը '''[[44-օրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական պատերազմին]]''' === 2020 թվականի [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է [[Ադրբեջան]]ի հսկողության տակ<ref name="azatutyun20">{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30993297.html |title=Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը |date=Դեկտեմբեր 10, 2020 |website=Ազատություն Ռադիոկայան}}</ref>։ == Բնակչություն == 2015 թվականին Արտաշավի համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 127 մարդ, կա 31 տնտեսություն։ Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը<ref name=nkr-estimation>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/nkr-estimation.htm|title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների|date=|accessdate=2021 Մայիսի 1|archive-date=2021-06-15}}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[2008]] | [[2009]] | [[2010]] |- ! Բնակիչ | 89 | 76 | 84 |- |} == Տնտեսություն == Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությամբ]]՝ [[Անասնապահություն|անասնապահությամբ]] և [[Հողագործություն|հողագործությամբ]]։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Համայնքի պատմամշակութային հուշարձաններն են՝ արձանագիր քար (1221 թ.), 2 խաչքարեր (1481 թ.), խաչքար (13-րդ դար), տապանաքար (1575 թ.), գյուղատեղի Մալխալափ, կամուրջ։ == Հասարարակական կառույցներ == 2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, բուժկետ, միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 42 աշակերտներ<ref>{{Cite book|title=Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի|last=Ղահրամանյան|first=Հակոբ|publisher=|year=2015|isbn=|location=Երևան|pages=339}}</ref>։ 2002 թվականին դպրոցը անվանակոչվել էր [[Արցախի հերոս]], [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] [[Մարտական խաչ 1-ին աստիճանի շքանշան (Հայաստան)|«Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանակիր]] [[Լեոնիդ Ազգալդյան|Լեոնիդ Ազգալդյանի]] անունով<ref name="Արտաշավի" />: == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ. {{Քաշաթաղի շրջան}} {{ՂԱՊ}} [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության համայնքներ]] myv2qfxzt0b1o2bsmqib72cq6qyzrw4 8474003 8473983 2022-07-23T09:43:30Z Մարտա Մանգասարյան 118200 /* Աշխարհագրություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղական համայնք | հայերեն անվանում = Արտաշավի | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Արցախ | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում {{!}} Շրջան | շրջան = Քաշաթաղի շրջան {{!}} Քաշաթաղ | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 3085,9 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 127 | մարդահամարի թվական = | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = հայեր | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Արտաշավի''', գյուղական համայնք [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] [[Քաշաթաղի շրջան]]ում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության հյուսիսարևմտյան հատվածում։ [[Բերձոր]] շրջկենտրոնից գտնվում է 35 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ից՝ 85 կմ հեռավորության վրա։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հնարապետության]] արևմտյան թևում՝ [[Քաշաթաղի շրջան|Քաշաթաղի շրջանում]]՝ նախկինում՝ Արցախի [[Բերդաձոր]] գավառում: Բնակավայրը տեղաբաշխված է Շալուա գետի ստորին հոսանքի ձախակողմյան Արտաշավի վտակի աջափնյա ձորալանջին<ref name="Արտաշավի">{{Cite book|title=ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ|last=Բալայան|first=Վահրամ|publisher=Զանգակ|year=2020|location=Երևան|pages=630-631}}</ref>։ Համայնքը բարձր լեռնային է, ունի 3089,5 հա տարածք, որից 2483,1 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 484,1 հա անտառային հողեր։ Արտաշավի համայնքի սահմանային գոտով հոսում է [[Շալվա]] գետի վտակը։ Համայնքի տարածքում առկա են սեզոնային խմելու ջրի որոշ քանակի բնական աղբյուր-առվակներ։ Արտաշավիի հարևանությամբ են գտնվում [[Ձորաշեն]], Հախնազար գյուղերը: == Պատմություն == Արտաշավին Արցախի հնագույն բնակավայրերից մեկն է: Ընդհանրապես վերոհիշյալ տարածքը վաղ և միջին միջնադարում զգալի չափով խիտ բնակեցված է եղել<ref name="Արտաշավի" />։ 1615 թվականին Քասպար երեցի կողմից նորոգված ձեռագիր հիշատակարանում գյուղը ներկայացված է Արտաշաիպ, իսկ 1637 թվականի ընդօրինակված Ավետարանի հիշատակարանում` Արտայշիբի անուններով: 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարում թրքախոս քրդական ցեղերը ներխուժեցին տարածաշրջան: Վերջին հայ բնակիչները լքեցին հայրենի օջախները, և հազարամյակների ընթացքում ստեղծածը շուրջ երկու դար մնաց օտար եկվորների գերության մեջ: Երկու հարյուրամյակի ընթացքում Արտաշավիի պատմամշակութային նշանակության հուշարձանների ոչնչացումից մնաց միայն նրանց հետքերը: Գյուղում կարելի է ականատես լինել միջնադարյան եկեղեցու հիմքերի մնացորդներին, իսկ նրա շրջակայքում եղած գերեզմանոցի խաչքարերն ու տապանաքարերը եկվորները ջարդել և իրենց տների ու գոմերի համար շինանյութ էին դարձրել<ref name="Արտաշավի" />: Գյուղի աղբյուրի պատի մեջ տեղադրված է մի տապանաքար, իսկ փոստի շենքի որմերի մեջ ագուցված քանդակազարդ արձանագիր (1481 թ․) խաչքարի բեկորը հայ վերաբնակիչները 1995 թվականին տեղադրել են Արտաշավիի կենտրոնում գտնվող աղբյուրի մոտ<ref name="Արտաշավի" />: Խորհրդային տարիներին գյուղը գտնվում էր [[Կարմիր Քուրդիստան|Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի]], իսկ 1930 թվականին` [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի շրջանի]] կազմի մեջ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան ազատամարտին]] === 1993 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|ԱՀ Պաշտպանության բանակի]] գործելաոճի շնորհիվ և վերջինիս ջանքերով Արտաշավին ազատագրվեց։ 1994 թվականի մայիսին զինադադարի կնքումից հետո գյուղում հաստատվեցին [[Ադրբեջան|Ադրբեջանից]] բռնագաղթած հայ ընտանիքներ և [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] բնակավայրերից քաղաքացիներ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը '''[[44-օրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական պատերազմին]]''' === 2020 թվականի [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է [[Ադրբեջան]]ի հսկողության տակ<ref name="azatutyun20">{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30993297.html |title=Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը |date=Դեկտեմբեր 10, 2020 |website=Ազատություն Ռադիոկայան}}</ref>։ == Բնակչություն == 2015 թվականին Արտաշավի համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 127 մարդ, կա 31 տնտեսություն։ Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը<ref name=nkr-estimation>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/nkr-estimation.htm|title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների|date=|accessdate=2021 Մայիսի 1|archive-date=2021-06-15}}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[2008]] | [[2009]] | [[2010]] |- ! Բնակիչ | 89 | 76 | 84 |- |} == Տնտեսություն == Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությամբ]]՝ [[Անասնապահություն|անասնապահությամբ]] և [[Հողագործություն|հողագործությամբ]]։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Համայնքի պատմամշակութային հուշարձաններն են՝ արձանագիր քար (1221 թ.), 2 խաչքարեր (1481 թ.), խաչքար (13-րդ դար), տապանաքար (1575 թ.), գյուղատեղի Մալխալափ, կամուրջ։ == Հասարարակական կառույցներ == 2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, բուժկետ, միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 42 աշակերտներ<ref>{{Cite book|title=Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի|last=Ղահրամանյան|first=Հակոբ|publisher=|year=2015|isbn=|location=Երևան|pages=339}}</ref>։ 2002 թվականին դպրոցը անվանակոչվել էր [[Արցախի հերոս]], [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] [[Մարտական խաչ 1-ին աստիճանի շքանշան (Հայաստան)|«Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանակիր]] [[Լեոնիդ Ազգալդյան|Լեոնիդ Ազգալդյանի]] անունով<ref name="Արտաշավի" />: == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ. {{Քաշաթաղի շրջան}} {{ՂԱՊ}} [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության համայնքներ]] ob71dniq59jrevg2lunsssft5hwn7yn 8474004 8474003 2022-07-23T09:44:11Z Մարտա Մանգասարյան 118200 /* Գյուղը Արցախյան ազատամարտին */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Գյուղական համայնք | հայերեն անվանում = Արտաշավի | բնօրինակ անվանում = | ենթարկում = | երկիր = Արցախ | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում {{!}} Շրջան | շրջան = Քաշաթաղի շրջան {{!}} Քաշաթաղ | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 3085,9 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 127 | մարդահամարի թվական = | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = հայեր | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +4 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Արտաշավի''', գյուղական համայնք [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] [[Քաշաթաղի շրջան]]ում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության հյուսիսարևմտյան հատվածում։ [[Բերձոր]] շրջկենտրոնից գտնվում է 35 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ից՝ 85 կմ հեռավորության վրա։ == Աշխարհագրություն == Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հնարապետության]] արևմտյան թևում՝ [[Քաշաթաղի շրջան|Քաշաթաղի շրջանում]]՝ նախկինում՝ Արցախի [[Բերդաձոր]] գավառում: Բնակավայրը տեղաբաշխված է Շալուա գետի ստորին հոսանքի ձախակողմյան Արտաշավի վտակի աջափնյա ձորալանջին<ref name="Արտաշավի">{{Cite book|title=ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ|last=Բալայան|first=Վահրամ|publisher=Զանգակ|year=2020|location=Երևան|pages=630-631}}</ref>։ Համայնքը բարձր լեռնային է, ունի 3089,5 հա տարածք, որից 2483,1 հա գյուղատնտեսական նշանակություն, 484,1 հա անտառային հողեր։ Արտաշավի համայնքի սահմանային գոտով հոսում է [[Շալվա]] գետի վտակը։ Համայնքի տարածքում առկա են սեզոնային խմելու ջրի որոշ քանակի բնական աղբյուր-առվակներ։ Արտաշավիի հարևանությամբ են գտնվում [[Ձորաշեն]], Հախնազար գյուղերը: == Պատմություն == Արտաշավին Արցախի հնագույն բնակավայրերից մեկն է: Ընդհանրապես վերոհիշյալ տարածքը վաղ և միջին միջնադարում զգալի չափով խիտ բնակեցված է եղել<ref name="Արտաշավի" />։ 1615 թվականին Քասպար երեցի կողմից նորոգված ձեռագիր հիշատակարանում գյուղը ներկայացված է Արտաշաիպ, իսկ 1637 թվականի ընդօրինակված Ավետարանի հիշատակարանում` Արտայշիբի անուններով: 18-րդ դարի վերջերին և 19-րդ դարում թրքախոս քրդական ցեղերը ներխուժեցին տարածաշրջան: Վերջին հայ բնակիչները լքեցին հայրենի օջախները, և հազարամյակների ընթացքում ստեղծածը շուրջ երկու դար մնաց օտար եկվորների գերության մեջ: Երկու հարյուրամյակի ընթացքում Արտաշավիի պատմամշակութային նշանակության հուշարձանների ոչնչացումից մնաց միայն նրանց հետքերը: Գյուղում կարելի է ականատես լինել միջնադարյան եկեղեցու հիմքերի մնացորդներին, իսկ նրա շրջակայքում եղած գերեզմանոցի խաչքարերն ու տապանաքարերը եկվորները ջարդել և իրենց տների ու գոմերի համար շինանյութ էին դարձրել<ref name="Արտաշավի" />: Գյուղի աղբյուրի պատի մեջ տեղադրված է մի տապանաքար, իսկ փոստի շենքի որմերի մեջ ագուցված քանդակազարդ արձանագիր (1481 թ․) խաչքարի բեկորը հայ վերաբնակիչները 1995 թվականին տեղադրել են Արտաշավիի կենտրոնում գտնվող աղբյուրի մոտ<ref name="Արտաշավի" />: Խորհրդային տարիներին գյուղը գտնվում էր [[Կարմիր Քուրդիստան|Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի]], իսկ 1930 թվականին` [[Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)|Լաչինի շրջանի]] կազմի մեջ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը [[Արցախյան ազատամարտ|Արցախյան ազատամարտին]] === 1993 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի]] գործելաոճի շնորհիվ և վերջինիս ջանքերով Արտաշավին ազատագրվեց։ 1994 թվականի մայիսին զինադադարի կնքումից հետո գյուղում հաստատվեցին [[Ադրբեջան|Ադրբեջանից]] բռնագաղթած հայ ընտանիքներ և [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] բնակավայրերից քաղաքացիներ<ref name="Արտաշավի" />։ === Գյուղը '''[[44-օրյա պատերազմ|Հայ-ադրբեջանական պատերազմին]]''' === 2020 թվականի [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է [[Ադրբեջան]]ի հսկողության տակ<ref name="azatutyun20">{{Cite web |url=https://www.azatutyun.am/a/30993297.html |title=Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը |date=Դեկտեմբեր 10, 2020 |website=Ազատություն Ռադիոկայան}}</ref>։ == Բնակչություն == 2015 թվականին Արտաշավի համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 127 մարդ, կա 31 տնտեսություն։ Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը<ref name=nkr-estimation>{{cite web|url=http://pop-stat.mashke.org/nkr-estimation.htm|title=Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների|date=|accessdate=2021 Մայիսի 1|archive-date=2021-06-15}}</ref>. {| class="wikitable" ! Տարի | [[2008]] | [[2009]] | [[2010]] |- ! Բնակիչ | 89 | 76 | 84 |- |} == Տնտեսություն == Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությամբ]]՝ [[Անասնապահություն|անասնապահությամբ]] և [[Հողագործություն|հողագործությամբ]]։ == Պատմամշակութային հուշարձաններ == Համայնքի պատմամշակութային հուշարձաններն են՝ արձանագիր քար (1221 թ.), 2 խաչքարեր (1481 թ.), խաչքար (13-րդ դար), տապանաքար (1575 թ.), գյուղատեղի Մալխալափ, կամուրջ։ == Հասարարակական կառույցներ == 2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, բուժկետ, միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 42 աշակերտներ<ref>{{Cite book|title=Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի|last=Ղահրամանյան|first=Հակոբ|publisher=|year=2015|isbn=|location=Երևան|pages=339}}</ref>։ 2002 թվականին դպրոցը անվանակոչվել էր [[Արցախի հերոս]], [[Հայաստանի Հանրապետություն|ՀՀ]] [[Մարտական խաչ 1-ին աստիճանի շքանշան (Հայաստան)|«Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանակիր]] [[Լեոնիդ Ազգալդյան|Լեոնիդ Ազգալդյանի]] անունով<ref name="Արտաշավի" />: == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ. {{Քաշաթաղի շրջան}} {{ՂԱՊ}} [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Արցախի Հանրապետության համայնքներ]] 2gg33wptpjbtaenfema5q1hmslb64kf 0 449810 8473938 8473586 2022-07-23T00:06:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ցայդամի հարթավայր'''՝ տեկտոնական իջվածք Կենտրոնական [[Ասիա]]յում, [[Չինաստան]]ում։ Երկարությունը մոտ 700 կմ է, լայնությունը՝ 100-300 կմ, բարձրությունը՝ ծովի մակերևույթից 2600–3000 մետր<ref name = igsnrr>{{cytuj stronę | url = http://www.igsnrr.ac.cn/kxcb/dlyzykpyd/zgdl/zgdm/200704/t20070424_2154850.html | tytuł = 柴达木盆地 | data dostępu = 2013-01-14 | opublikowany = 中国科学院地理科学与资源研究所 | data = 2007-04-24 | język = zh}}</ref>։ Տարեկան տեղումները 25-50 մմ են, արևելքում՝ մինչե 150 մմ։ Բուսածածկույթը՝ կիսաանապատային-տափաստանային<ref>cytuj książkę | imię = Andrzej | nazwisko = Maryański | imię2 = Andrzej | nazwisko2 = Halimarski | inni = red. Hanna Krzysztofik | tytuł = Chiny | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | rok = 1980 | strony = 66 | isbn = 83-01-00952-7</ref>։ Հանդիպում են ավազաբլուրներով, [[թաքիր]]ներով տարածքներ, աղի ճահճուտներ, աղի լճեր<ref>cytuj książkę | imię = Andrzej | nazwisko = Maryański | imię2 = Andrzej | nazwisko2 = Halimarski | inni = red. Hanna Krzysztofik | tytuł = Chiny | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | rok = 1980 | strony = 297 | isbn = 83-01-00952-7</ref>։ Տարածքին բնորոշ է [[մերձարևադարձային կլիմա]]յի լեռնային, ծայրահեղ չոր տարբերակը։ Կան [[երկաթի հանքաքար]]ի, [[քարաղ]]ի, [[կալիում]]ի, [[բոր]]ի, [[ածուխ]]ի, [[նավթ]]ի հանքավայրեր<ref>cytuj stronę | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/607578/Qaidam-Basin | tytuł = Qaidam Basin | data dostępu = 2013-01-14 | opublikowany = Britannica Online Encyclopedia | język = en</ref>։ ''Ցայդամ'' անվանումն ունի մոնղոլական ծագում և բառացի թարգմանած՝ նշանակում է ''արև''։ == Պատկերասրահ == <gallery> Yardangs in the Tsaidam Desert.jpg| Qaidam-basin-china.jpg| Sanhu.jpg Mine in Tsaidam.jpg|Աղի հանքավայր </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{citation |contribution=20: Qaidam Basin |contribution-url=https://www.cnpc.com.cn/en/xhtml/pdf/20-Qaidam%20Basin.pdf |publisher=China National Petroleum Corporation |location=Beijing |url=http://www.cnpc.com.cn/en/brochures/brochures_index.shtml |title=Brochures |ref={{harvid |CNPC}}}}. * {{citation |contribution=When and Where did India and Asia Collide? |last1=Aitchison |first1=Jonathan C. |last2=Ali |first2=Jason R. |last3=Davis |first3=Aileen M. |display-authors=1 |ref={{harvid |Aitchison & al. |2007}} |title=Journal of Geophysical Research |year=2007 |volume=112 |issue=B5 |doi=10.1029/2006JB004706 |contribution-url=https://www.researchgate.net/publication/234040005 |bibcode=2007JGRB..112.5423A |issn=0148-0227 |citeseerx=10.1.1.1008.2522}}. * {{citation |last=Chen |first=Kezao |author2=James M. Bowler |display-authors=1 |date=1986 |ref={{harvid |Chen & al. |1986}} |author-mask=Chen Kezao |contribution=Late Pleistocene Evolution of Salt Lakes in the Qaidam Basin, Qinghai Province, China |title=Paleogeography, Paleoclimatology, Paleoecology |issue=54 |pages=87–104 |doi=10.1016/0031-0182(86)90119-7}}. * {{citation |last1=Fan |first1=Qishun |author-mask=Fan Qishun |first2=Haizhou |last2=Ma |first3=Guanchao |last3=Cao |first4=Zongyan |last4=Chen |first5=Shengkui |last5=Cao |display-authors=1 |title=Geomorphic and Chronometric Evidence for High Lake Level History in Gahai Lake and Toson Lake of North-Eastern Qaidam Basin, North-Eastern Qinghai–Tibetan Plateau |journal=Journal of Quaternary Science |year=2012 |volume=27 |issue=8 |pages=819–827 |url=http://english.isl.cas.cn/rh/rp/201212/P020121217613756380716.pdf |bibcode=2012JQS....27..819F |doi=10.1002/jqs.2572|s2cid=128821676 }}. * {{citation |last1=Guo |first1=Jianming |author-mask=Guo Jianming |last2=Wei |first2=Xuebing |last3=Long |first3=Guohui |last4=Wang |first4=Bo |last5=Fan |first5=Hailong |last6=Xu |first6=Shiyang |display-authors=1 |ref={{harvid |Guo & al. |2017}} |date=2 June 2017 |contribution=Three-Dimensional Structural Model of the Qaidam Basin: Implications for Crustal Shortening and Growth of the Northeast Tibet |contribution-url=https://www.degruyter.com/view/j/geo.2017.9.issue-1/geo-2017-0015/geo-2017-0015.xml?format=INT |title=Open Geosciences |volume=9 |issue=1 |pages=174–185 |doi=10.1515/geo-2017-0015 |issn=2391-5447 |bibcode=2017OGeo....9...15G |doi-access=free}}. == Արտաքին հղումներ == * [http://columbia.thefreedictionary.com/Qaidam "Qaidam"] in the ''Columbia Encyclopedia'' * [https://web.archive.org/web/20041104134635/http://eol.jsc.nasa.gov/sseop/efs/photoinfo.pl?PHOTO=STS040-613-11 Qaidam Basin Photos] from [[NASA]] {{Աշխարհի անապատներ}} {{ՀՍՀ}} {{անավարտ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Չինաստանի անապատներ]] k8lkokl9v96smrcjwx3x3n0g5v6ujy0 0 461212 8473895 8338176 2022-07-22T19:06:06Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Սան Ֆրանցիսկո (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Սան Ֆրանցիսկո''' ({{lang-en|''San Francisco Bay''}}), [[ծովախորշ]] [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում, [[ԱՄՆ]]-ի ափերին։ Օվկիանոսի հետ կապված է Ոսկե դարպաս նեղուցով։ Երկարությունը 88 կմ է, լայնությունը՝ մինչև 20 կմ, խորությունը՝ 2-5 մետրից մինչև 19 մ։ Խորշի մեծ մասը ծանծաղ է։ Սան Ֆրանցիսկո են թափվում [[Սակրամենտո (գետ)|Սակրամենտո]] և Աան Խոակին գետերը։ Խորշի արևմտյան ափին է գտնվում Սան Ֆրանցիսկոն, արևելյան ափին՝ [[Օքլենդ (Կալիֆոռնիա)|Օքլենդ]], [[Բերքլի (Կալիֆոռնիա)|Բերքլի]], [[Ռիչմոնդ (Կալիֆոռնիա)|Ռիչմոնդ]] քաղաքները։ Սան Ֆրանցիսկո խորշի վրա գցված են կամուրջներ։ {{ԱՄՆ-անավարտ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=10|էջ=171}} [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] qsoo08szb9xwihrdbxcq1emv9xz8wdu 0 463311 8473868 8338206 2022-07-22T18:46:24Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Թաիլանդի ծոց''', հայտնի նաև որպես '''Սիամի ծոց''' ({{lang-th|อ่าวไทย}}), մակերևութային ջրառային ծոց [[Հարավչինական ծով]]ում, [[Մալակկա]] և [[Հնդկաչին]] թերակղզիների միջև։ Երկարությունը 720 կմ է, լայնությունը մուտքի մոտ՝ 400 կմ, խորությունը՝ մինչև 70 մ։ Թաիլանդի ծոց թափվող [[Մենամ Չաո Պրայա]]յի գետաբերանի մոտ է [[Բանգկոկ]] նավահանգիստը։ Ծոցի ջրերը ողողում են [[Թայլանդ]]ի, [[Կամբոջա]]յի և [[Վիետնամ]]ի ափերը։ Պատկանում են [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի ջրահավաք ավազանին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Թայլանդ-անավարտ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՀՍՀ|հատոր=10|էջ=352}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Թաիլանդի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Կամբոջայի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Վիետնամի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Մալայզիայի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ասիայի ծոցեր]] mryzzc1abusmu0emjsb5ewdk4y1jqjh 0 476108 8473865 8337713 2022-07-22T18:42:56Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Գվինեական ծոց''', գտնվում է [[Ատլանտյան օվկիանոս]]ում, Հասարակածային [[Աֆրիկա]]յի ափերի մոտ։ Մակերեսը 1533 հազար կմ² է, առավելագույն խորությունը՝ 6363 մ։ Հյուսիս-արևելքում բաժանվում է [[Բիաֆրայի ծոց|Բիաֆրայի]] և [[Բենինի ծոց]]ի։ Կան շատ կղզիներ (Մասիաս Նգուեմա, Պրինսիպի, ՍանԹոմե և այլն։ Մակընթացությունները կեսօրյա են, ալիքի բարձրությունը՝ մինչև 2,7մ, ջրի ջերմաստիճանը 25&nbsp;°C-ից—27&nbsp;°C է, աղիությունը՝ 34-35°/_°, գետաբերանների մոտ՝ 20-30°/_°։ Գլխավոր նավահանգիստներն են՝ [[Լոմե]], [[Լիբրևիլ|Լիբրվիլ]], [[Լագոս]], [[Աքրա]], [[Տեմա]], [[Տակորադի]], [[Պուենոու-Նուար]], [[Աբիջա]], [[Պորտ-Խարկարտ]]։ == Անվանում == Անվանումը տվել են եվրոպացիները։ Այդպես են կոչել ծոցը նրա ափի անունով<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Աշխարհագրություն-անավարտ}} {{ՀՍՀ|հատոր=3|էջ=188}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] kyenptfxxkm4qlpbexs3fptb5kflq4j 0 493837 8473951 7751581 2022-07-23T03:12:41Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Ստոկպորտ | բնօրինակ անվանում = Stockport | ենթարկում = | երկիր = Մեծ Բրիտանիա | պատկեր = Stockport bus station - geograph.org.uk - 1413991 cropped.jpg | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min =24|lat_sec = 30 |lon_dir = W|lon_deg = 2|lon_min = 8|lon_sec =58 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 250 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Շրջան (վարչական միավոր){{!}}Շրջան | շրջան = Հյուսիս-արևմտյան Անգլիա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = Մեծ Մանչեսթեր | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ | ղեկավար = Նորման Ա. Կրիտչլի | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 136 082 | մարդահամարի թվական = 2001 | խտություն = 4613 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +0 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | Վիքիպահեստում = Stockport }} '''Ստոկպորտ''' ([[անգլերեն]]՝ Stockport), խոշոր քաղաք [[անգլիա]]կան [[Մեծ Մանչեսթեր]] վարչաշրջանում։ Գտնվում է 9,8 կմ հարավ [[Մանչեսթեր]]ից։ Բնակչությունը 136 082 մարդ է։ == Պատմություն == Գտնված միկրոլիտներից կարելի է ենթադրել, որ քաղաքը բնակեցված է եղել դեռևս մեզոլիթի ժամանակաշրջանից։ Մի շարք գործիքներ էլ վկայում են, որ նեոլիթի ժամանակաշրջանում նույնպես այստեղ մարդիկ են ապրել։ Որոշ գտածոներ էլ ապացույցն են նրա, որ բնակչություն է եղել և բրոնզե դարում։ Հնարավոր է, որ այս շրջանը դեպոպուլյացիայի է ենթարկվել՝ կապված եղանակային փոփոխությունների հետ։ Այդ է վկայում մ.թ.ա. 1200 թվականից մինչև մ.թ.ա.70 թվականը ընկած ժամանակը, որի մասին տեղեկություններ չեն հաղորդվում<ref name="Arrowsmith prehistory">{{Harvnb|Arrowsmith|1997|pp=9–14}}</ref>։ Կան նաև որոշ տեղեկություններ հռոմեական զինվորական բազային մասին, որ տեղակայված է Ստոկպորտի տարածքում<ref name="Ref_a">{{Harvnb|Dent|1977|p=1}}</ref>։ == Աշխարհագրություն == Ստոկպորտը գտնվում է Լոնդոնից 253 կմ դեպի հյուսիս, Գոյթ և Թեյմ գետերի հատման շրջանում։ Կանգնած է բարձրաբերձ վայրում։ == Բնակչություն == Մեծ Բրիտանիայի 2001 թվականին կատարած մարդահամարի համաձայն՝ Ստոկպորտում բնակվում էր 136 082 մարդ, 58 687 տնային տնտեսություն։ Բնակչության խտությունը 4613 մարդ/կմ²։ Յուրաքանչյուր 100 կնոջը հասնում էր 94 տղամարդ։ 16 տարեկանից բարձր տարիք ունեցող մարդկանց 32 % միայնակ էին (երբեք չամուսնացած) և 50,2 % ամուսնացած<ref name="Ref_2005b">{{Citation |title=KS04 Marital status: Census 2001, Key Statistics for urban areas |publisher=Statistics.gov.uk |url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8276&More=Y |date=2&nbsp;February 2005}} Retrieved on 5 August 2008.</ref>։ {| class="wikitable" style="font-size:90%; width:70%; border:0; text-align:center; line-height:120%;" ! colspan="12" style="text-align:center;font-size:90%;"|Բնակչության դինամիկան՝ սկսած 1901 թվականից |- ! style="background:#9cc; color:navy; height:17px;"| Տարեթիվ ! style="background:#fff; color:navy;"| 1901 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1911 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1921 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1931 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1939 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1951 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1961 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1971 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1981 ! style="background:#fff; color:navy;"| 1991 ! style="background:#fff; color:navy;"| 2001 |- style="text-align:center;" ! style="background:#9cc; color:navy; height:17px;"| Բնակչություն | style="background:#fff; color:black;"| 92,832 | style="background:#fff; color:black;"| 108,682 | style="background:#fff; color:black;"| 123,309 | style="background:#fff; color:black;"| 125,490 | style="background:#fff; color:black;"| 134,132 | style="background:#fff; color:black;"| 141,650 | style="background:#fff; color:black;"| 142,543 | style="background:#fff; color:black;"| 139,598 | style="background:#fff; color:black;"| 136,792 | style="background:#fff; color:black;"| 132,813 | style="background:#fff; color:black;"| 136,082 |- | colspan="12" style="text-align:center;font-size:90%;"|<small>Քաղաք-կոմսություն 1901-1971<ref name="Ref_m">{{Citation |url=http://www.visionofbritain.org.uk/data_cube_table_page.jsp?data_theme=T_POP&data_cube=N_TPop&u_id=10109620&c_id=10001043&add=N |title=Stockport County Borough |publisher=Vision of Britain}} Retrieved on 24 July 2008.</ref>{{•}} Քաղաք-շրջանի մասը 1981-2001<ref name="Ref_1981">{{citation |title=1981 Key Statistics for Urban Areas GB Table 1 |publisher=Office for National Statistics |year=1981}}</ref><ref name="Ref_1991">{{citation |title=1991 Key Statistics for Urban Areas |publisher=Office for National Statistics |year=1991}}</ref><ref name="Ref_n">{{Citation |url=http://www.statistics.gov.uk/StatBase/ssdataset.asp?vlnk=8271&Pos=2&ColRank=1&Rank=224 |title=KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas |publisher=National Statistics |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 1–ին}} Retrieved on 24 July 2008.</ref></small> </small> |} == Տեսարժան վայրերը == [[Պատկեր:Staircasehouse.JPG|200px|մինի|Staircase House]] Ստոկպորտում են գտնվում. * Մեծ Բրիտանիայի գլխարկների միակ թանգարանը - [[Hat Works]] * [[Ռատուշա]] ճարտարագետ [[Թոմաս Ալֆրեդ Բրամուել]]ից * Թունելների թանգարան [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային]]ի ժամանակներից * Խոշորագույն այգի, որ տանում է 1858 թվականի պատմություն * Սուրբ Եղիսաբեթ եկեղեցի * «Staircase House» թանգարանը՝ տեղակայված միջնադարյան կառույցում։ Այնտեղ կան ցուցանմուշներ, որոնց պատմությունը գերազանցում է 10 հազար տարվա պատմությունը<ref name="Ref_r">{{citation |title=About the Museum |publisher=Stockport Story Museum |url=http://www.stockportstory.org.uk/StockportStory_info.asp |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 1–ին |archivedate=2007-06-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070630143514/http://www.stockportstory.org.uk/StockportStory_info.asp |deadurl=yes }}</ref>։ == Քույր քաղաքները == * {{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Բեզյե]], [[Ֆրանսիա]] (1972) * {{դրոշ|Գերմանիա}} [[Հայլբրոնն]], [[Գերմանիա]] (1982) == Հայտնի բնակիչները == * [[Տիբոր Ֆիշեր]] (ծնվ. 1959) - անգլիացի գրող * [[Դոմինիկ Հովարդ]] (ծնվ. 1977) - ռոք-երաժիշտ, «MUSE» խմբի թմբկահարը == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Անգլիա]] m683yj1sk5cu976i2jskfhm6cgv452u 0 502568 8474029 8406044 2022-07-23T11:01:33Z Slava Sahakyan70 65321 /* Պատմություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Վեդո''' ([[հանգըլ]]՝ 외도, [[հանջա]]՝ 外島), կղզի [[Դեղին ծով]]ում։ Պատկանում է [[Հարավային Կորեա]]յին։ Կղզին կազմում է [[Հարավային Գյոնգսանգ]] նահանգի [[Կոջե]] քաղաքի մի մասը։ Հայտնի է «Hallyeo Haesang National Park» ազգային պարկի ծովեզրյա բուսաբանական այգիներով, որոնք կառուցվել են Լի Ջանգ Հոյի և իր կնոջ կողմից, ովքեր [[1969]] թվականին բնակություն են հաստատել կղզում։ == Պատմություն == Նախկինում կղզին վատ բնակեցված քարքարոտ տարածք էր։ Մեկուսացված լինելու պատճառով չկար [[էլեկտրաէներգիա]] և հեռախոսային կապ։ Կար ընդամենը 8 տուն։ [[1969]] թվականին Լի Չան Հոն և նրա կինը սկսեցին կառուցել այգին։ Սկզբում նրանք աճեցրին [[մանդարին]], սակայն դա նրանց չհաջողվեց, և նրանց սկսեցին կառուցել բուսաբանական այգի<ref>[http://oedo.geoje.com/ 외도관광]</ref>։ == Բուսաբանական ակտիվներ == Կղզին ավելի քան 3000 տեսակ բույսերի (ներառյալ մերձարևադարձային բույսերի) տուն է․ այդ տեսակներից են [[Կակտուսներ|կակտուս]]ը, [[Արմավենիներ|արմավենին]], [[էվկալիպտ]]ը, [[ձիաձետ]]ը, [[ագավա]]ն։ Այգին այնքան գեղեցիկ է, որ [[Կորեա]]յում այն դրախտ են անվանում<ref>[http://english.geoje.go.kr/04/04.jsp Official tour page of Geoje city]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Այգու միջով են անցնում մեծ թվով զբոսաշրջային էքսկուրիաների երթուղիները<ref>[http://oedo.geoje.com/ Excursion ship Agency(Kor)]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://english.tour2korea.com/sightseeing/destination/depth04.asp?oid=&sightseeing_id=121&ADDRESS_1=24703&ADDRESS_2=21534&sight=sightseeing Oedo tourism]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.justenoughkorean.com/blog/2009/11/geojedo-home-of-the-angelic-oedo-island/ Oedo featured on JustEnoughKorean.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100227000938/http://www.justenoughkorean.com/blog/2009/11/geojedo-home-of-the-angelic-oedo-island/ |date=2010-02-27 }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կղզեխմբեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հարավային Կորեայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Դեղին ծովի կղզիներ]] s8gpku918p8ai9xtx3uapjcsfkrfgqt 0 503673 8473835 8402471 2022-07-22T17:45:58Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = կոմունա | հայերեն անվանում = Մորո դ'Ալբա | բնօրինակ անվանում =Morro d'Alba | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր =Morro d'Alba (5).JPG | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 36|lat_sec =8 |lon_dir = E|lon_deg = 13|lon_min = 12|lon_sec =52 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 280 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Մարկե | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Անկոնա (գավառ){{!}}Անկոնա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 19 | կենտրոնի բարձրություն = 199 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1908 | մարդահամարի թվական = 2008 | խտություն = 98 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = | հեռախոսային կոդ = 0731 | փոստային ինդեքս = 60030 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 042031 | Վիքիպահեստում = Morro d’Alba | կայք = http://www.comune.morrodalba.an.it/ }} '''Մորո դ'Ալբա''' ({{lang-it|Morro d'Alba}}), կոմունա [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Մարկե]] մարզի [[Անկոնա (գավառ)|Անկոնա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Ancona)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 13|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 1908 մարդ ([[2008]]), բնակչության խտությունը՝ 98 մարդ/կմ²։ Տարածքը կազմում է 19 կմ²։ Փոստային ինդեքս՝ 60030։ Հեռախոսային կոդ՝ 0731։ Կոմունայի հովանավորն է [[Միքայել Հրեշտակապետ|սուրբ Միքայել հրեշտակապետ]]ը: Տոնակատարությունը [[սեպտեմբերի 29]]-ին է: == Ժողովրդագրություն == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 2219 bar:1871 from:0 till: 2371 bar:1881 from:0 till: 2270 bar:1901 from:0 till: 2566 bar:1911 from:0 till: 2450 bar:1921 from:0 till: 2509 bar:1931 from:0 till: 2560 bar:1936 from:0 till: 2646 bar:1951 from:0 till: 2700 bar:1961 from:0 till: 2410 bar:1971 from:0 till: 1875 bar:1981 from:0 till: 1745 bar:1991 from:0 till: 1668 bar:2001 from:0 till: 1776 PlotData= bar:1861 at: 2219 fontsize:S text: 2.219 shift:(-8,5) bar:1871 at: 2371 fontsize:S text: 2.371 shift:(-10,5) bar:1881 at: 2270 fontsize:S text: 2.270 shift:(-10,5) bar:1901 at: 2566 fontsize:S text: 2.566 shift:(-10,5) bar:1911 at: 2450 fontsize:S text: 2.450 shift:(-10,5) bar:1921 at: 2509 fontsize:S text: 2.509 shift:(-10,5) bar:1931 at: 2560 fontsize:S text: 2.560 shift:(-10,5) bar:1936 at: 2646 fontsize:S text: 2.646 shift:(-10,5) bar:1951 at: 2700 fontsize:S text: 2.700 shift:(-10,5) bar:1961 at: 2410 fontsize:S text: 2.410 shift:(-10,5) bar:1971 at: 1875 fontsize:S text: 1.875 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1745 fontsize:S text: 1.745 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1668 fontsize:S text: 1.668 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1776 fontsize:S text: 1.776 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Ըստ ISTAT-ի տվյալների </timeline> == Համայնքի վարչակազմ == * Հեռախոսահամար։ 0731 63013 * Էլեկտրոնային փոստ։ comune@comune.morrodalba.an.it * Պաշտոնական կայք։ http://www.comune.morrodalba.an.it/ == Արտաքին հղումներ== * [http://www.comune.morrodalba.an.it/ Պաշտոնական էջ {{ref-it}}] * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Անկոնայի գավառ}} 7trbxmji0oxtqdt21bte7a2527b555v 8473922 8473835 2022-07-23T00:02:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = կոմունա | հայերեն անվանում = Մորո դ'Ալբա | բնօրինակ անվանում =Morro d'Alba | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր =Morro d'Alba (5).JPG | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 36|lat_sec =8 |lon_dir = E|lon_deg = 13|lon_min = 12|lon_sec =52 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 280 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Մարկե | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Անկոնա (գավառ){{!}}Անկոնա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 19 | կենտրոնի բարձրություն = 199 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1908 | մարդահամարի թվական = 2008 | խտություն = 98 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = | հեռախոսային կոդ = 0731 | փոստային ինդեքս = 60030 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 042031 | Վիքիպահեստում = Morro d’Alba | կայք = http://www.comune.morrodalba.an.it/ }} '''Մորո դ'Ալբա''' ({{lang-it|Morro d'Alba}}), կոմունա [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Մարկե]] մարզի [[Անկոնա (գավառ)|Անկոնա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Ancona)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 13|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 1908 մարդ ([[2008]]), բնակչության խտությունը՝ 98 մարդ/կմ²։ Տարածքը կազմում է 19 կմ²։ Փոստային ինդեքս՝ 60030։ Հեռախոսային կոդ՝ 0731։ Կոմունայի հովանավորն է [[Միքայել Հրեշտակապետ|սուրբ Միքայել հրեշտակապետ]]ը։ Տոնակատարությունը [[սեպտեմբերի 29]]-ին է։ == Ժողովրդագրություն == <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 2219 bar:1871 from:0 till: 2371 bar:1881 from:0 till: 2270 bar:1901 from:0 till: 2566 bar:1911 from:0 till: 2450 bar:1921 from:0 till: 2509 bar:1931 from:0 till: 2560 bar:1936 from:0 till: 2646 bar:1951 from:0 till: 2700 bar:1961 from:0 till: 2410 bar:1971 from:0 till: 1875 bar:1981 from:0 till: 1745 bar:1991 from:0 till: 1668 bar:2001 from:0 till: 1776 PlotData= bar:1861 at: 2219 fontsize:S text: 2.219 shift:(-8,5) bar:1871 at: 2371 fontsize:S text: 2.371 shift:(-10,5) bar:1881 at: 2270 fontsize:S text: 2.270 shift:(-10,5) bar:1901 at: 2566 fontsize:S text: 2.566 shift:(-10,5) bar:1911 at: 2450 fontsize:S text: 2.450 shift:(-10,5) bar:1921 at: 2509 fontsize:S text: 2.509 shift:(-10,5) bar:1931 at: 2560 fontsize:S text: 2.560 shift:(-10,5) bar:1936 at: 2646 fontsize:S text: 2.646 shift:(-10,5) bar:1951 at: 2700 fontsize:S text: 2.700 shift:(-10,5) bar:1961 at: 2410 fontsize:S text: 2.410 shift:(-10,5) bar:1971 at: 1875 fontsize:S text: 1.875 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1745 fontsize:S text: 1.745 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1668 fontsize:S text: 1.668 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1776 fontsize:S text: 1.776 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Ըստ ISTAT-ի տվյալների </timeline> == Համայնքի վարչակազմ == * Հեռախոսահամար։ 0731 63013 * Էլեկտրոնային փոստ։ comune@comune.morrodalba.an.it * Պաշտոնական կայք։ http://www.comune.morrodalba.an.it/ == Արտաքին հղումներ== * [http://www.comune.morrodalba.an.it/ Պաշտոնական էջ {{ref-it}}] * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Անկոնայի գավառ}} ortv0skouue2bjs2eyjtdeu46dsgl2m 0 507116 8473828 6880142 2022-07-22T17:37:09Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային բուսաբաններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական}} '''Բորիս Լավրենտևիչ Իսաչենկո''' ({{lang-ru|Исаченко, Борис Лаврентьевич}}, {{ԱԾ}}), խորհրդային մանրէաբան և բուսաբան, ԽՍՀՄ ԳԱ [[ակադեմիկոս]] (1946, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), Ուկրաինայի ԳԱ ակադեմիկոս (1945, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1934), ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ։ Աշխատանքները վերաբերում են ծովերի (հիմնականում բևեռային) [[Մանրէաբանություն|մանրէաբանությանը]], ինչպես նաև [[Սերմնաբանություն|սերմնաբանության]], [[բուսաբանություն|բուսաբանության]], ընդհանուր գյուղատնտեսոական և տեխնիկական մանրէաբանության հարցերին։ == Կենսագրություն == Բորիս Իսաչենկոն ավարտել է [[Պետերբուրգի համալսարան]]ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետի բնագիտության բաժինը (1895)։ 1900-1929 թվականներին եղել է դոցենտ, պրոֆեսոր, 1918 թվականին համալսարանում իր կողմից կազմավորած միկրոկենսաբանության ամբիոնի վարիչ։ 1929-1937 թվականներին՝ [[Լենինգրադի Փորձարարական բժշկության համախորհրդային ինստիտուտ]]ի բաժնի վարիչ։ 1902-1917 թվականներին եղել է [[Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգի|Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգու]] սերմերի հետազոտությունների բաժնի վարիչը, իսկ 1917-1930 թվականներին՝ տնօրենը։ Գիտական սերմնաբանության և սերմերի վերահսկմանը նվիրված աշխարհում առաջին ամսագրի նախաձեռնողն ու խմբագիրն էր․ բազմիցս ներկայացրել է [[ԽՍՀՄ]]-ն սերմերի հետազոտմանը նվիրված միջազգային վեհաժողովներին։ 1904 թվականին մասնակցել է Ստեբուտովի կանանց գյուղատնտեսական դասընթացներին, գլխավորել է բուսաբանության ամբիոնը, դասախոսություններ կարդացել բույսերի ֆիզիոլոգիայի և դասակարգման, կազմախոսության և միկրոկենսաբանության վերաբերյալ։ Տվյալ ուսումնական հաստատությունում աշխատել է ավելի քան 30 տարի։ 1920-1922 թվականներին եղել է [[Ի․ Ստեբուտի անվան գյուղատնտեսական ինստիտուտ]]ի ռեկտորը (հետագայում՝ Գյուղատնտեսական ակադեմիա)։ 1937 թվականից աշխատել է [[ԽՍՀՄ ԳԱ միկրոկենսաբանության ինստիտուտ]]ում (1939 թվականից՝ տնօրեն)։ Երկար ժամանակ եղել է «Միկրոկենսաբանություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։ Թաղված է [[Մոսկվա]]յի [[Վվեդենսկի գերեզմանոց]]ում։ == Պարգևներ == Պարգևատրվել է [[Լենինի շքանշան]]ով, [[Կարմիր դրոշի աշխատանքային շքանշան]]ով և մեդալներով։ == Գրականություն == * Борис Лаврентьевич Исаченко: К 50-летию научной деятельности // Вестник Академии наук СССР, 1945, № 10—11. * ''Крис А. Е.'' Б. Л. Исаченко — основоположник морской микробиологии // Природа, 1949, № 11 (имеется библиография трудов Исаченко). * {{ռուսերեն գիրք | автор = Исаченко Б. Л. | часть = Воспоминания о преподавании микробиологии в Петербургском—Ленинградском университете (1900—1929) | ссылка часть = | заглавие = ''Исаченко Б. Л.'' Избранные труды: В 2-х томах | ссылка = | ответственный = | издание = | место = М.; Л. | издательство = | год = 1951 | том = 2 | страницы = 296-304 | страниц = | серия = | тираж = | ref = }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://spbgau.ru/library/istoria/litza/isachenko/node/855 История в лицах. Б. Л. Исаченко] // Сайт Санкт-Петербургского государственного аграрного университета * [http://www.isaran.ru/isaran/isaran.php?page=fond&guid=3C71970A-CFED-2BCF-FA2B-97E91B31A4AA&ida=1 Исаченко Борис Лаврентьевич, (1871—1948), микробиолог, ботаник, академик АН СССР (1946)] на сайте Архива РАН {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=393}} {{DEFAULTSORT:Իսաչենկո, Բորիս}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:Մոսկվա քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Կենսաբանական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ իսկական անդամներ]] [[Կատեգորիա:Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային բուսաբաններ]] 3h7r3dwz5ltl5ctgwmelbxzxz9l9lcy 8473829 8473828 2022-07-22T17:37:37Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Խորհրդային կենսաբաններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական}} '''Բորիս Լավրենտևիչ Իսաչենկո''' ({{lang-ru|Исаченко, Борис Лаврентьевич}}, {{ԱԾ}}), խորհրդային մանրէաբան և բուսաբան, ԽՍՀՄ ԳԱ [[ակադեմիկոս]] (1946, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), Ուկրաինայի ԳԱ ակադեմիկոս (1945, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1934), ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ։ Աշխատանքները վերաբերում են ծովերի (հիմնականում բևեռային) [[Մանրէաբանություն|մանրէաբանությանը]], ինչպես նաև [[Սերմնաբանություն|սերմնաբանության]], [[բուսաբանություն|բուսաբանության]], ընդհանուր գյուղատնտեսոական և տեխնիկական մանրէաբանության հարցերին։ == Կենսագրություն == Բորիս Իսաչենկոն ավարտել է [[Պետերբուրգի համալսարան]]ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետի բնագիտության բաժինը (1895)։ 1900-1929 թվականներին եղել է դոցենտ, պրոֆեսոր, 1918 թվականին համալսարանում իր կողմից կազմավորած միկրոկենսաբանության ամբիոնի վարիչ։ 1929-1937 թվականներին՝ [[Լենինգրադի Փորձարարական բժշկության համախորհրդային ինստիտուտ]]ի բաժնի վարիչ։ 1902-1917 թվականներին եղել է [[Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգի|Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգու]] սերմերի հետազոտությունների բաժնի վարիչը, իսկ 1917-1930 թվականներին՝ տնօրենը։ Գիտական սերմնաբանության և սերմերի վերահսկմանը նվիրված աշխարհում առաջին ամսագրի նախաձեռնողն ու խմբագիրն էր․ բազմիցս ներկայացրել է [[ԽՍՀՄ]]-ն սերմերի հետազոտմանը նվիրված միջազգային վեհաժողովներին։ 1904 թվականին մասնակցել է Ստեբուտովի կանանց գյուղատնտեսական դասընթացներին, գլխավորել է բուսաբանության ամբիոնը, դասախոսություններ կարդացել բույսերի ֆիզիոլոգիայի և դասակարգման, կազմախոսության և միկրոկենսաբանության վերաբերյալ։ Տվյալ ուսումնական հաստատությունում աշխատել է ավելի քան 30 տարի։ 1920-1922 թվականներին եղել է [[Ի․ Ստեբուտի անվան գյուղատնտեսական ինստիտուտ]]ի ռեկտորը (հետագայում՝ Գյուղատնտեսական ակադեմիա)։ 1937 թվականից աշխատել է [[ԽՍՀՄ ԳԱ միկրոկենսաբանության ինստիտուտ]]ում (1939 թվականից՝ տնօրեն)։ Երկար ժամանակ եղել է «Միկրոկենսաբանություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։ Թաղված է [[Մոսկվա]]յի [[Վվեդենսկի գերեզմանոց]]ում։ == Պարգևներ == Պարգևատրվել է [[Լենինի շքանշան]]ով, [[Կարմիր դրոշի աշխատանքային շքանշան]]ով և մեդալներով։ == Գրականություն == * Борис Лаврентьевич Исаченко: К 50-летию научной деятельности // Вестник Академии наук СССР, 1945, № 10—11. * ''Крис А. Е.'' Б. Л. Исаченко — основоположник морской микробиологии // Природа, 1949, № 11 (имеется библиография трудов Исаченко). * {{ռուսերեն գիրք | автор = Исаченко Б. Л. | часть = Воспоминания о преподавании микробиологии в Петербургском—Ленинградском университете (1900—1929) | ссылка часть = | заглавие = ''Исаченко Б. Л.'' Избранные труды: В 2-х томах | ссылка = | ответственный = | издание = | место = М.; Л. | издательство = | год = 1951 | том = 2 | страницы = 296-304 | страниц = | серия = | тираж = | ref = }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://spbgau.ru/library/istoria/litza/isachenko/node/855 История в лицах. Б. Л. Исаченко] // Сайт Санкт-Петербургского государственного аграрного университета * [http://www.isaran.ru/isaran/isaran.php?page=fond&guid=3C71970A-CFED-2BCF-FA2B-97E91B31A4AA&ida=1 Исаченко Борис Лаврентьевич, (1871—1948), микробиолог, ботаник, академик АН СССР (1946)] на сайте Архива РАН {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=393}} {{DEFAULTSORT:Իսաչենկո, Բորիս}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:Մոսկվա քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Կենսաբանական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ իսկական անդամներ]] [[Կատեգորիա:Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային բուսաբաններ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կենսաբաններ]] sdv52f4fvrtw9j8u0qurwbk1fj4cvlg 8473830 8473829 2022-07-22T17:38:24Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոսներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական}} '''Բորիս Լավրենտևիչ Իսաչենկո''' ({{lang-ru|Исаченко, Борис Лаврентьевич}}, {{ԱԾ}}), խորհրդային մանրէաբան և բուսաբան, ԽՍՀՄ ԳԱ [[ակադեմիկոս]] (1946, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), Ուկրաինայի ԳԱ ակադեմիկոս (1945, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1934), ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ։ Աշխատանքները վերաբերում են ծովերի (հիմնականում բևեռային) [[Մանրէաբանություն|մանրէաբանությանը]], ինչպես նաև [[Սերմնաբանություն|սերմնաբանության]], [[բուսաբանություն|բուսաբանության]], ընդհանուր գյուղատնտեսոական և տեխնիկական մանրէաբանության հարցերին։ == Կենսագրություն == Բորիս Իսաչենկոն ավարտել է [[Պետերբուրգի համալսարան]]ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետի բնագիտության բաժինը (1895)։ 1900-1929 թվականներին եղել է դոցենտ, պրոֆեսոր, 1918 թվականին համալսարանում իր կողմից կազմավորած միկրոկենսաբանության ամբիոնի վարիչ։ 1929-1937 թվականներին՝ [[Լենինգրադի Փորձարարական բժշկության համախորհրդային ինստիտուտ]]ի բաժնի վարիչ։ 1902-1917 թվականներին եղել է [[Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգի|Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգու]] սերմերի հետազոտությունների բաժնի վարիչը, իսկ 1917-1930 թվականներին՝ տնօրենը։ Գիտական սերմնաբանության և սերմերի վերահսկմանը նվիրված աշխարհում առաջին ամսագրի նախաձեռնողն ու խմբագիրն էր․ բազմիցս ներկայացրել է [[ԽՍՀՄ]]-ն սերմերի հետազոտմանը նվիրված միջազգային վեհաժողովներին։ 1904 թվականին մասնակցել է Ստեբուտովի կանանց գյուղատնտեսական դասընթացներին, գլխավորել է բուսաբանության ամբիոնը, դասախոսություններ կարդացել բույսերի ֆիզիոլոգիայի և դասակարգման, կազմախոսության և միկրոկենսաբանության վերաբերյալ։ Տվյալ ուսումնական հաստատությունում աշխատել է ավելի քան 30 տարի։ 1920-1922 թվականներին եղել է [[Ի․ Ստեբուտի անվան գյուղատնտեսական ինստիտուտ]]ի ռեկտորը (հետագայում՝ Գյուղատնտեսական ակադեմիա)։ 1937 թվականից աշխատել է [[ԽՍՀՄ ԳԱ միկրոկենսաբանության ինստիտուտ]]ում (1939 թվականից՝ տնօրեն)։ Երկար ժամանակ եղել է «Միկրոկենսաբանություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։ Թաղված է [[Մոսկվա]]յի [[Վվեդենսկի գերեզմանոց]]ում։ == Պարգևներ == Պարգևատրվել է [[Լենինի շքանշան]]ով, [[Կարմիր դրոշի աշխատանքային շքանշան]]ով և մեդալներով։ == Գրականություն == * Борис Лаврентьевич Исаченко: К 50-летию научной деятельности // Вестник Академии наук СССР, 1945, № 10—11. * ''Крис А. Е.'' Б. Л. Исаченко — основоположник морской микробиологии // Природа, 1949, № 11 (имеется библиография трудов Исаченко). * {{ռուսերեն գիրք | автор = Исаченко Б. Л. | часть = Воспоминания о преподавании микробиологии в Петербургском—Ленинградском университете (1900—1929) | ссылка часть = | заглавие = ''Исаченко Б. Л.'' Избранные труды: В 2-х томах | ссылка = | ответственный = | издание = | место = М.; Л. | издательство = | год = 1951 | том = 2 | страницы = 296-304 | страниц = | серия = | тираж = | ref = }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://spbgau.ru/library/istoria/litza/isachenko/node/855 История в лицах. Б. Л. Исаченко] // Сайт Санкт-Петербургского государственного аграрного университета * [http://www.isaran.ru/isaran/isaran.php?page=fond&guid=3C71970A-CFED-2BCF-FA2B-97E91B31A4AA&ida=1 Исаченко Борис Лаврентьевич, (1871—1948), микробиолог, ботаник, академик АН СССР (1946)] на сайте Архива РАН {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=393}} {{DEFAULTSORT:Իսաչենկո, Բորիս}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:Մոսկվա քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Կենսաբանական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ իսկական անդամներ]] [[Կատեգորիա:Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային բուսաբաններ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կենսաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոսներ]] rqkrlxyxqdd0e478ff9dgd6e7pbbbyh 8473831 8473830 2022-07-22T17:38:58Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ թղթակից անդամներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գիտնական}} '''Բորիս Լավրենտևիչ Իսաչենկո''' ({{lang-ru|Исаченко, Борис Лаврентьевич}}, {{ԱԾ}}), խորհրդային մանրէաբան և բուսաբան, ԽՍՀՄ ԳԱ [[ակադեմիկոս]] (1946, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), Ուկրաինայի ԳԱ ակադեմիկոս (1945, թղթակից անդամ՝ 1929 թվականից), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1934), ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ։ Աշխատանքները վերաբերում են ծովերի (հիմնականում բևեռային) [[Մանրէաբանություն|մանրէաբանությանը]], ինչպես նաև [[Սերմնաբանություն|սերմնաբանության]], [[բուսաբանություն|բուսաբանության]], ընդհանուր գյուղատնտեսոական և տեխնիկական մանրէաբանության հարցերին։ == Կենսագրություն == Բորիս Իսաչենկոն ավարտել է [[Պետերբուրգի համալսարան]]ի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետի բնագիտության բաժինը (1895)։ 1900-1929 թվականներին եղել է դոցենտ, պրոֆեսոր, 1918 թվականին համալսարանում իր կողմից կազմավորած միկրոկենսաբանության ամբիոնի վարիչ։ 1929-1937 թվականներին՝ [[Լենինգրադի Փորձարարական բժշկության համախորհրդային ինստիտուտ]]ի բաժնի վարիչ։ 1902-1917 թվականներին եղել է [[Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգի|Սանկտ Պետերբուրգի բուսաբանական այգու]] սերմերի հետազոտությունների բաժնի վարիչը, իսկ 1917-1930 թվականներին՝ տնօրենը։ Գիտական սերմնաբանության և սերմերի վերահսկմանը նվիրված աշխարհում առաջին ամսագրի նախաձեռնողն ու խմբագիրն էր․ բազմիցս ներկայացրել է [[ԽՍՀՄ]]-ն սերմերի հետազոտմանը նվիրված միջազգային վեհաժողովներին։ 1904 թվականին մասնակցել է Ստեբուտովի կանանց գյուղատնտեսական դասընթացներին, գլխավորել է բուսաբանության ամբիոնը, դասախոսություններ կարդացել բույսերի ֆիզիոլոգիայի և դասակարգման, կազմախոսության և միկրոկենսաբանության վերաբերյալ։ Տվյալ ուսումնական հաստատությունում աշխատել է ավելի քան 30 տարի։ 1920-1922 թվականներին եղել է [[Ի․ Ստեբուտի անվան գյուղատնտեսական ինստիտուտ]]ի ռեկտորը (հետագայում՝ Գյուղատնտեսական ակադեմիա)։ 1937 թվականից աշխատել է [[ԽՍՀՄ ԳԱ միկրոկենսաբանության ինստիտուտ]]ում (1939 թվականից՝ տնօրեն)։ Երկար ժամանակ եղել է «Միկրոկենսաբանություն» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։ Թաղված է [[Մոսկվա]]յի [[Վվեդենսկի գերեզմանոց]]ում։ == Պարգևներ == Պարգևատրվել է [[Լենինի շքանշան]]ով, [[Կարմիր դրոշի աշխատանքային շքանշան]]ով և մեդալներով։ == Գրականություն == * Борис Лаврентьевич Исаченко: К 50-летию научной деятельности // Вестник Академии наук СССР, 1945, № 10—11. * ''Крис А. Е.'' Б. Л. Исаченко — основоположник морской микробиологии // Природа, 1949, № 11 (имеется библиография трудов Исаченко). * {{ռուսերեն գիրք | автор = Исаченко Б. Л. | часть = Воспоминания о преподавании микробиологии в Петербургском—Ленинградском университете (1900—1929) | ссылка часть = | заглавие = ''Исаченко Б. Л.'' Избранные труды: В 2-х томах | ссылка = | ответственный = | издание = | место = М.; Л. | издательство = | год = 1951 | том = 2 | страницы = 296-304 | страниц = | серия = | тираж = | ref = }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://spbgau.ru/library/istoria/litza/isachenko/node/855 История в лицах. Б. Л. Исаченко] // Сайт Санкт-Петербургского государственного аграрного университета * [http://www.isaran.ru/isaran/isaran.php?page=fond&guid=3C71970A-CFED-2BCF-FA2B-97E91B31A4AA&ida=1 Исаченко Борис Лаврентьевич, (1871—1948), микробиолог, ботаник, академик АН СССР (1946)] на сайте Архива РАН {{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=393}} {{DEFAULTSORT:Իսաչենկո, Բորիս}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:Մոսկվա քաղաքում մահացածներ]] [[Կատեգորիա:Կենսաբանական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մանրէաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ իսկական անդամներ]] [[Կատեգորիա:Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային բուսաբաններ]] [[Կատեգորիա:Խորհրդային կենսաբաններ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոսներ]] [[Կատեգորիա:ԽՍՀՄ ԳԱ թղթակից անդամներ]] 8w0ca2u0n5t9sb7mtgpduzpsurv47th 0 510572 8474000 8447280 2022-07-23T09:37:32Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} 4mtzixp7w7rvdfhtfy1l6hajt5yv73z 8474001 8474000 2022-07-23T09:40:22Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ<ref name="Большая советская энциклопедия"/>)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} jfkfwbrm9041pl8ig0lc855v1swz7dr 8474002 8474001 2022-07-23T09:40:47Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} 4mtzixp7w7rvdfhtfy1l6hajt5yv73z 8474005 8474002 2022-07-23T09:44:29Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, 2014 թվականի տվյալներով՝ մոտավորապես 3,3 միլիոն<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170819231724/http://marlionllc.com/lombok-ntb-demography-2014-census|title=Lombok Island & West Nusa Tenggara Demography & Gender Ratio (Based on BPS 2014 Census)|publisher=MarlionLLC|author=|date=19 август 2017|accessdate=19 август 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.halomitrekker.com/2015/06/15-things-you-should-visit-in-lombok.html|title=15 Things You Should Visit in Lombok| date = 2015| accessdate = 6 юни 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20170822055150/http://missjoaquim.com/population-of-indonesia-by-province-1971-1980-1990-1995-2000-and-2010/ |title=Population of Indonesia by Province |publisher=Badan Pusat Statistik Republik Indonesia (Statistics Indonesia) |author= |year=2010 |accessdate=7 февруари 2011}}</ref><ref name="citypopulation.de">{{cite web|title=INDONESIA: Urban City Population|url=http://www.citypopulation.de/Indonesia-MU.html|work=City Population|publisher=Thomas Brinkhoff|accessdate=16 август 2012|author=Thomas Brinkhoff|date=18 февруари 2012}}</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} seortcdloajx7pj76tal47zpi2igngx 8474006 8474005 2022-07-23T09:55:50Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, 2014 թվականի տվյալներով՝ մոտավորապես 3,3 միլիոն<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170819231724/http://marlionllc.com/lombok-ntb-demography-2014-census|title=Lombok Island & West Nusa Tenggara Demography & Gender Ratio (Based on BPS 2014 Census)|publisher=MarlionLLC|author=|date=19 август 2017|accessdate=19 август 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.halomitrekker.com/2015/06/15-things-you-should-visit-in-lombok.html|title=15 Things You Should Visit in Lombok| date = 2015| accessdate = 6 юни 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20170822055150/http://missjoaquim.com/population-of-indonesia-by-province-1971-1980-1990-1995-2000-and-2010/ |title=Population of Indonesia by Province |publisher=Badan Pusat Statistik Republik Indonesia (Statistics Indonesia) |author= |year=2010 |accessdate=7 февруари 2011}}</ref><ref name="citypopulation.de">{{cite web|title=INDONESIA: Urban City Population|url=http://www.citypopulation.de/Indonesia-MU.html|work=City Population|publisher=Thomas Brinkhoff|accessdate=16 август 2012|author=Thomas Brinkhoff|date=18 февруари 2012}}</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Բնակիչների մոտավորապես 85 տոկոսը [[Սասակի|սասակի]]ներ են, 10-15 տոկոսը՝ [[Բալի|բալի]]ցիներ: Նրանք լեզվական և մշակութային տեսակետներից մոտ են միմյանց, տարբերվում են [[դավանանք]]ով. սասակիները [[իսլամ]] են դավանում, բալիցիները՝ [[հինդուիզմ]]: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} 462o9fivboix7inr8m6s4m5yk74oikd 8474009 8474006 2022-07-23T09:59:42Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, 2014 թվականի տվյալներով՝ մոտավորապես 3,3 միլիոն<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170819231724/http://marlionllc.com/lombok-ntb-demography-2014-census|title=Lombok Island & West Nusa Tenggara Demography & Gender Ratio (Based on BPS 2014 Census)|publisher=MarlionLLC|author=|date=19 август 2017|accessdate=19 август 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.halomitrekker.com/2015/06/15-things-you-should-visit-in-lombok.html|title=15 Things You Should Visit in Lombok| date = 2015| accessdate = 6 юни 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20170822055150/http://missjoaquim.com/population-of-indonesia-by-province-1971-1980-1990-1995-2000-and-2010/ |title=Population of Indonesia by Province |publisher=Badan Pusat Statistik Republik Indonesia (Statistics Indonesia) |author= |year=2010 |accessdate=7 февруари 2011}}</ref><ref name="citypopulation.de">{{cite web|title=INDONESIA: Urban City Population|url=http://www.citypopulation.de/Indonesia-MU.html|work=City Population|publisher=Thomas Brinkhoff|accessdate=16 август 2012|author=Thomas Brinkhoff|date=18 февруари 2012}}</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Բնակիչների մոտավորապես 85 տոկոսը [[Սասակի|սասակի]]ներ են, 10-15 տոկոսը՝ [[Բալի|բալի]]ցիներ: Նրանք լեզվական և մշակութային տեսակետներից մոտ են միմյանց, տարբերվում են [[դավանանք]]ով. սասակիները [[իսլամ]] են դավանում, բալիցիները՝ [[հինդուիզմ]]: Ուստիև [[Ջամիա|ջամիա]]ներն ու [[Մինարե|մինարեթ]]ներն ավելի շատ են կղզում<ref>{{Citation |title=Religion by Location |url=http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html |accessdate=2018-11-22 |archivedate=2010-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101130121936/http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html }}</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} 4smlqyofw5l6wvzkmpztrhfqxst48qt 8474010 8474009 2022-07-23T10:05:39Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, 2014 թվականի տվյալներով՝ մոտավորապես 3,3 միլիոն<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170819231724/http://marlionllc.com/lombok-ntb-demography-2014-census|title=Lombok Island & West Nusa Tenggara Demography & Gender Ratio (Based on BPS 2014 Census)|publisher=MarlionLLC|author=|date=19 август 2017|accessdate=19 август 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.halomitrekker.com/2015/06/15-things-you-should-visit-in-lombok.html|title=15 Things You Should Visit in Lombok| date = 2015| accessdate = 6 юни 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20170822055150/http://missjoaquim.com/population-of-indonesia-by-province-1971-1980-1990-1995-2000-and-2010/ |title=Population of Indonesia by Province |publisher=Badan Pusat Statistik Republik Indonesia (Statistics Indonesia) |author= |year=2010 |accessdate=7 февруари 2011}}</ref><ref name="citypopulation.de">{{cite web|title=INDONESIA: Urban City Population|url=http://www.citypopulation.de/Indonesia-MU.html|work=City Population|publisher=Thomas Brinkhoff|accessdate=16 август 2012|author=Thomas Brinkhoff|date=18 февруари 2012}}</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Բնակիչների մոտավորապես 85 տոկոսը [[Սասակի|սասակի]]ներ են, 10-15 տոկոսը՝ [[Բալի|բալի]]ցիներ: Նրանք լեզվական և մշակութային տեսակետներից մոտ են միմյանց, տարբերվում են [[դավանանք]]ով. սասակիները [[իսլամ]] են դավանում, բալիցիները՝ [[հինդուիզմ]]: Ուստիև [[Ջամիա|ջամիա]]ներն ու [[Մինարե|մինարեթ]]ներն ավելի շատ են կղզում<ref>{{Citation |title=Religion by Location |url=http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html |accessdate=2018-11-22 |archivedate=2010-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101130121936/http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html }}</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery> Hoofden van Lombok, 1870-1890.jpg|Լոմբոկի ցեղերի առաջնորդները 1870-1890 թթ. Senaru Waterfall.JPG|Սենարու ջրվեժը Bayan Beleq Mosque, Lombok, Indonesia.jpg|Կղզու ամենահին մզկիթը՝ Բայան Բելեքը (կառուցվել է 1634 թ.) Lombok Wedding Party 1998.jpg|Տեսարան հարսանեկան արարողությունից </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] {{Անավարտ}} 8p87lmery3ofe2jpwea5752503vizf6 8474013 8474010 2022-07-23T10:06:52Z GeoO 14988 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Լոմբոկ''' ({{lang-id|Lombok}}), [[կղզի]] [[Փոքր Զոնդյան կղզիներ]]ի կազմում։ Մտնում է [[Ինդոնեզիա]]յի կազմի մեջ։ Տարածությունը շուրջ 5 հազար կմ² է։ Առավել բարձրադիր է հյուսիսային մասը (մինչև 3726 մ, [[Ռինջանի]] հրաբուխ)։ Բնակչության թվաքանակը [[2010 թվական]]ին անցկացված [[մարդահամար]]ի տվյալներով եղել է 3.166.789<ref name="Biro Pusat Statistik 2011">Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref>, 2014 թվականի տվյալներով՝ մոտավորապես 3,3 միլիոն<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20170819231724/http://marlionllc.com/lombok-ntb-demography-2014-census|title=Lombok Island & West Nusa Tenggara Demography & Gender Ratio (Based on BPS 2014 Census)|publisher=MarlionLLC|author=|date=19 август 2017|accessdate=19 август 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.halomitrekker.com/2015/06/15-things-you-should-visit-in-lombok.html|title=15 Things You Should Visit in Lombok| date = 2015| accessdate = 6 юни 2015 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20170822055150/http://missjoaquim.com/population-of-indonesia-by-province-1971-1980-1990-1995-2000-and-2010/ |title=Population of Indonesia by Province |publisher=Badan Pusat Statistik Republik Indonesia (Statistics Indonesia) |author= |year=2010 |accessdate=7 февруари 2011}}</ref><ref name="citypopulation.de">{{cite web|title=INDONESIA: Urban City Population|url=http://www.citypopulation.de/Indonesia-MU.html|work=City Population|publisher=Thomas Brinkhoff|accessdate=16 август 2012|author=Thomas Brinkhoff|date=18 февруари 2012}}</ref>, [[2020 թվական]]ի տվյալներով՝ 3.832.631<ref name="Badan Pusat Statistik 2021.">Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.</ref>: Բնակիչների մոտավորապես 85 տոկոսը [[Սասակի|սասակի]]ներ են, 10-15 տոկոսը՝ [[Բալի|բալի]]ցիներ: Նրանք լեզվական և մշակութային տեսակետներից մոտ են միմյանց, տարբերվում են [[դավանանք]]ով. սասակիները [[իսլամ]] են դավանում, բալիցիները՝ [[հինդուիզմ]]: Ուստիև [[Ջամիա|ջամիա]]ներն ու [[Մինարե|մինարեթ]]ներն ավելի շատ են կղզում<ref>{{Citation |title=Religion by Location |url=http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html |accessdate=2018-11-22 |archivedate=2010-11-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101130121936/http://www.adherents.com/adhloc/Wh_150.html }}</ref>: Գլխավոր քաղաքը [[Մատարամն]] է<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery> Hoofden van Lombok, 1870-1890.jpg|Լոմբոկի ցեղերի առաջնորդները 1870-1890 թթ. Senaru Waterfall.JPG|Սենարու ջրվեժը Bayan Beleq Mosque, Lombok, Indonesia.jpg|Կղզու ամենահին մզկիթը՝ Բայան Բելեքը (կառուցվել է 1634 թ.) Lombok Wedding Party 1998.jpg|Տեսարան հարսանեկան արարողությունից </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] jjky63l5ay3vwrsf91hb4hev07aisbf 0 513577 8473751 8199557 2022-07-22T12:23:12Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = կոմունա | հայերեն անվանում = Մազիո | բնօրինակ անվանում = Masio | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 44|lat_min = 52|lat_sec = 14 |lon_dir = E|lon_deg = 8|lon_min = 24|lon_sec = 32 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 280 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Պիեմոնտ | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Ալեսանդրիա (գավառ){{!}}Ալեսանդրիա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ | ղեկավար = Պիո Դժուզեպե Պերֆումո | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 22 | կենտրոնի բարձրություն = 142 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1481 | մարդահամարի թվական = [[2008]] | խտություն = 66 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = +2 | հեռախոսային կոդ = 0131 | փոստային ինդեքս = 15024 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 06091 | Վիքիպահեստում = Masio | կայք = }} '''Մազիո''' ({{lang-it|Masio}}), [[կոմունա]] [[Իտալիա]]յի [[Պիեմոնտ]] մարզի [[Ալեսանդրիա (գավառ)|Ալեսանդրիա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Alessandria)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 7|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 1481 մարդ ([[2008]])։ Բնակչության խտությունը՝ 66 մարդ/կմ²։ Տարածքը կազմում է 22 կմ²։ Փոստային ինդեքս՝ 15024։ Հեռախոսային կոդ՝ 0131։ Բնակավայրի հովանավորն են [[Մարիամ Մագդաղենացի|սուրբ Մարիամ Մագդալենացի]]ն, տոնը նշվում է [[հուլիսի 22]]-ին և Սան Դալմատիոզ Պեդոնացին։ == Ժողովրդագրություն == Բնակչության թիվը։ <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:3500 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 2379 bar:1871 from:0 till: 3049 bar:1881 from:0 till: 3312 bar:1901 from:0 till: 3060 bar:1911 from:0 till: 3039 bar:1921 from:0 till: 3014 bar:1931 from:0 till: 2476 bar:1936 from:0 till: 2304 bar:1951 from:0 till: 2023 bar:1961 from:0 till: 1746 bar:1971 from:0 till: 1602 bar:1981 from:0 till: 1633 bar:1991 from:0 till: 1552 bar:2001 from:0 till: 1440 PlotData= bar:1861 at: 2379 fontsize:S text: 2.379 shift:(-8,5) bar:1871 at: 3049 fontsize:S text: 3.049 shift:(-10,5) bar:1881 at: 3312 fontsize:S text: 3.312 shift:(-10,5) bar:1901 at: 3060 fontsize:S text: 3.060 shift:(-10,5) bar:1911 at: 3039 fontsize:S text: 3.039 shift:(-10,5) bar:1921 at: 3014 fontsize:S text: 3.014 shift:(-10,5) bar:1931 at: 2476 fontsize:S text: 2.476 shift:(-10,5) bar:1936 at: 2304 fontsize:S text: 2.304 shift:(-10,5) bar:1951 at: 2023 fontsize:S text: 2.023 shift:(-10,5) bar:1961 at: 1746 fontsize:S text: 1.746 shift:(-10,5) bar:1971 at: 1602 fontsize:S text: 1.602 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1633 fontsize:S text: 1.633 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1552 fontsize:S text: 1.552 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1440 fontsize:S text: 1.440 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:ISTAT </timeline> == Արտաքին հղումներ == * [http://www.comune.masio.al.it/ Բնակավայրի գլխավոր կայք] * [http://www.istat.it/en/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Ալեսանդրիայի գավառ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] mir8anczdw2qu48jklbdwirggz5d3iq 0 516418 8473815 7599437 2022-07-22T16:41:20Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Վիլյամորոնտա | բնօրինակ անվանում = ({{lang-es|Villamoronta}}) | ենթարկում = | երկիր = Իսպանիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = Escudo de Villamoronta.svg | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = Bandera de Villamoronta.svg | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = N|lat_deg = 42|lat_min = 24|lat_sec = | lon_dir = W|lon_deg = 04|lon_min = 42|lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = Քաղաքապետ | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | բարձրության տեսակ = | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | պաշտոնական լեզու = Իսպաներեն | բնակչություն = 286 | մարդահամարի թվական = [[2010]] | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | էթնոհորոնիմ = | ժամային գոտի = +1 | DST = +2 | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = | կայքի լեզու = }} '''Վիլյամորոնտա''' ({{lang-es|Villamoronta}}), բնակավայր և [[մունիցիպալիտետ]] [[Իսպանիա]]յում։ Գտնվում է [[Պալենսիա]] պրովինցիայում (Կաստիլաի և Լեոն ինքնավար համայնքում)։ [[Մունիցիպալիտետ]]ը գտնվում է ''Տիեռա դե Կամպոս'' շրջանում։ Բնակչությունը՝ 286 մարդ ([[2010]] թվականի տվյալներով)։ ==Բնակչություն== {{Wikidata/Population}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://es.wikipedia.org/wiki/Villamoronta] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] {{Geo-stub}} 31rrspvqb8w8yte7drk99w1t3rautwc 14 526754 8473945 2758593 2022-07-23T00:25:19Z 31.200.12.242 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Companies of Azerbaijan}} [[Կատեգորիա:Ընկերություններ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի տնտեսություն]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության]] 810s3jn1z2petlskogcnakd62py59dj 0 538008 8473879 8126162 2022-07-22T18:57:34Z CommonsDelinker 212 "Naira-Zohrabyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Նաիրա Վահանի Զոհրաբյան |բնագիր ԱԱՀ = |ծննդավայր = [[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]] | ամուսին = [[Սամվել Մկրտչյան (թարգմանիչ)|Սամվել Մկրտչյան]] |երեխաներ = |կուսակցություն=անկուսակցական|պատկեր=|Վիքիպահեստ=Naira Zohrabyan}} '''Նաիրա Վահանի Զոհրաբյան''' ({{ԱԾ}}), հայ լրագրող, հասարակական-քաղաքական գործիչ, 2007 թվականից ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավոր, 2019 թվականի հունվարի 18-ից մինչև 2020 թվականի դեկտեմբերի 29-ը եղել է [[ՀՀ ԱԺ մարդու իրավունքների և հանրային հարցերի մշտական հանձնաժողով]]ի նախագահ։ 2007 թվականից մինչև 2021 թվականի մայիսի 20-ը եղել է [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] անդամ, կուսակցության գլխավոր քարտուղար։ == Կրթություն == * [[1982]] թ. — գերազանցությամբ ավարտել է Երևանի թիվ 21 միջնակարգ դպրոցը * [[1982]]—[[1987]] — սովորել և գերազանցությամբ ավարտել է Երևանի Գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի թատերագիտության բաժինը։ * Ավարտել է միջազգային ժուռնալիստիկայի երկամյա դասընթացներ։ * Մասնագիտական վերապատրաստում է անցել է Մոսկվայի Թատերական Արվեստի պետական ինստիտուտում, Մոսկվայի Կինոյի միութենական պետական ինստիտուտում, Մոսկվայի առաջատար թատրոններում։ == Աշխատանքային գործունեությունը == * [[1992]]—[[1999]] — [[ԱՐ (հեռուստաալիք)|«Ար»]], «[[Առավոտ (օրաթերթ)|Առավոտ»]], «Հայոց աշխարհ», «[[Հայք (օրաթերթ)|Հայք»]] թերթերի լրագրող։ * [[1999]]—[[2006]] — [[«Հայկական ժամանակ»]] օրաթերթի քաղաքական մեկնաբան։ * [[2007]] —<nowiki/>[[Կենտրոն (հեռուստաընկերություն)|«Կենտրոն» հեռուստաընկերության]] «Վերելք» քաղաքական հաղորդաշարի հեղինակ-վարող։ == Քաղաքական գործունեությունը == * 2007 թ. մայիսի 12-ին ընտրվել է ՀՀ Ազգային ժողովի 4-րդ գումարման պատգամավոր [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության]] համամասնական ընտրացուցակով։ * 19.06.2007-08.06.2009 թթ. - [[Հայաստանի Ազգային ժողով|Ազգային ժողովի]] գիտության, կրթության, մշակույթի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ։ * 16.06.2008-15.09.2009 թթ. - 2008 թվականի մարտի 1-2 Երևան քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձությունների և դրանց պատճառների ուսումնասիրության Ազգային ժողովի ժամանակավոր հանձնաժողովի անդամ։ * 2009 թ. հունիսի 8-ին ընտրվել է Ազգային ժողովի եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ<ref>[http://parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=3637&lang=arm/ՆԱԻՐԱ ԶՈՀՐԱԲՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԻՆՏԵԳՐՄԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՄՇՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԸՆՏՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref>։ * 2012 թ. մայիսի 6-ին ընտրվել է ՀՀ Ազգային ժողովի 5-րդ գումարման պատգամավոր [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության]] համամասնական ընտրացուցակով։ * 2012 թ. մայիսի 31-ին վերընտրվել է Ազգային ժողովի եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ<ref>[http://parliament.am/legislation.php?sel=show&ID=4595&lang=arm/ՆԱԻՐԱ ԶՈՀՐԱԲՅԱՆԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱԶԳԱՅԻՆ ԺՈՂՈՎԻ ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԻՆՏԵԳՐՄԱՆ ՀԱՐՑԵՐԻ ՄՇՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԸՆՏՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref>։ * 2012 թ. մայիսի 31-ին ընտրվել է ՀՀ Ազգային ժողովի [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|«Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության]] քարտուղար։ * 2015 թ. մարտի 5-ին ընտրվել է [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության]] նախագահ։ * 2017թ. մայիսի 18-ին ընտրվել է Ազգային ժողովի եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ։ * 2018թ․ դեկտեմբերի 9-ին ընտրվել է ՀՀ ԱԺ պատգամավոր [[ԲՀԿ]] վարկանիշային ցուցակով Սյունիքի մարզից։ ==== 2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ ==== Նաիրա Զոհրաբյաբը հայտարալել է, որ վայր է դնում [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|«Բարգավաճ Հայաստան»]] կուսակցության գլխավոր քարտուղարի և կուսակցականի պարտականությունները և առաջիկա ընտրություններին չի մասնակցելու [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] համամասնական ցուցակով<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/photo?fbid=989373248549733&set=a.101936020626798|title=Նաիրա Զոհրաբյանի ֆեյբուքյան էջ|website=www.facebook.com|accessdate=2021-05-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.5tv.am/news/political/%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80-%D5%A5%D5%B4-%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B3-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6-%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80-%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D5%A5%D6%82-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%AF%D5%A1-%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6-%D5%B9%D5%A5%D5%B4-%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%82-%D5%A2%D5%B0%D5%AF-%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%BE-%D5%B6%D5%A1%D5%AB%D6%80%D5%A1-%D5%A6%D5%B8%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6.html|title=Վայր եմ դնում «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության գլխավոր քարտուղարի պարտականությունները եւ առաջիկա ընտրություններին չեմ մասնակցելու ԲՀԿ համամասնական ցուցակով. Նաիրա Զոհրաբյան - 5-րդ ալիք|website=www.5tv.am|language=am|accessdate=2021-05-21}}</ref>։ == Ստեղծագործական գործունեությունը == Տեղական և արտերկրի մշակութային պարբերականներում հրապարակված թատերագիտական բազմաթիվ աշխատությունների հեղինակ է։ == Անձնական կյանք == Զոհրաբյանը հայտնի թարգմանիչ [[Սամվել Մկրտչյան (թարգմանիչ)|Սամվել Մկրտչյանի]] այրին է, ունի մեկ դուստր։ == Պարգևներ և կոչումներ == * [[Մխիթար Գոշի մեդալ]] (2011)<ref>[https://president.am/hy/decrees/item/614 Հայաստանի Հանրապետության մեդալներով պարգևատրելու մասին]</ref>։ {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն | Նախորդող = [[Ավետ Ադոնց]] | Հաջորդող = ներկայումս պաշտոնավարում է | Ցուցակ = ՀՀ Ազգային ժողովի եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ<br>Նաիրա Զոհրաբյան | Տարիներ = [[25 հունիսի 2009]] - | bcolor = #fafff6 | color = #CCFFBF }} {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն | Նախորդող = [[Արամ Սաֆարյան (քաղաքական գործիչ)|Արամ Սաֆարյան]] | Հաջորդող = [[Վահե Էնֆիաջյան]] | Ցուցակ = [[ՀՀ Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության քարտուղար]]<br>Նաիրա Զոհրաբյան | Տարիներ = [[31 մայիսի 2012]] - [[19 մարտի 2015]] | bcolor = #fafff6 | color = #CCFFBF }} {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն | Նախորդող = [[Գագիկ Ծառուկյան]] | Հաջորդող = [[Գագիկ Ծառուկյան]] | Ցուցակ = [[«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության նախագահ]]<br>Նաիրա Զոհրաբյան | Տարիներ = [[5 մարտի 2015]] - | bcolor = #fafff6 | color = #CCFFBF }} {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն | Նախորդող = [[Գագիկ Ծառուկյան]] | Հաջորդող = [[Գագիկ Ծառուկյան]] | Ցուցակ = [[ՀՀ Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության ղեկավար]]<br>Նաիրա Զոհրաբյան | Տարիներ = [[19 մարտի 2015]] -[[10 փետրվարի 2017]] | bcolor = #fafff6 | color = #CCFFBF }} {{ՀՀ Ազգային ժողովի եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահները}} {{ՀՀ Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության քարտուղարները}} {{«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության նախագահները}} {{ՀՀ Ազգային ժողովի «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության ղեկավարները}} {{Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարում}} {{Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 7-րդ գումարում}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Զոհրաբյան, Նաիրա}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 4-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 5-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Մխիթար Գոշի մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ թատերագետներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 7-րդ գումարման պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ լրագրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] rwhtwqah3lxt2drdr1oue00kqvug5c3 0 538869 8473907 8099463 2022-07-22T23:20:01Z Սահակ 24 /* Կենսագրություն */ wikitext text/x-wiki {{նշանակալիություն}} {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Վահե Ալբերտի Ղազարյան | պատկեր = Vahe Ghazaryan.jpg | background = | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի օր = | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = {{Դրոշավորում|Հայաստան}} <br />}} '''Վահե Ալբերտի Ղազարյան''' ({{ԱԾ}}), [[Արմենիա հեռուստաընկերություն|«Արմենիա» հեռուստաընկերության]] [[«Սուր անկյուն»]] հաղորդաշարի հեղինակ ու վարող, «Առաջին ալիք» ընկերության գլխավոր տնօրեն, «[[01 99 (հաղորդաշար)|01-99]]» և «Հատուկ Դեպքեր» հաղորդաշարերի պրոդյուսեր։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1976 թ. մայիսի 20-ին, [[Երևան]]ում։ 1993 թ. ավարտել է Երևանի Կամոյի անվան թիվ 76 միջնակարգ դպրոցը և ընդունվել [[Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարան|Երևանի պետական տնտեսագիտական համալսարան]]ի մարքեթինգի ֆակուլտետ։ Զբաղվել է լրագրողական և հասարակական գործունեությամբ։ 2001 թ. ավարտել է «Հեռուստառադիո» դպրոցը։ Ծառայել է [[Հայաստանի զինված ուժեր]]ում։ Արժանացել է [[Հայաստանի ոստիկանություն|Հայաստանի ոստիկանության]] և [[Հայաստանի արտակարգ իրավիճակների նախարարություն|ԱԻՆ]] մեդալների, ոստիկանության պատվոգրի։ «Անալիտիկ» կենտրոնի վարկածով ճանաչվել է «2013 թ.-ի լավագույն լրագրող» կոչմանը։ «Լրագրության բնագավառում բարեխիղճ և արդյունավետ աշխատանքի համար» 2018-ին [[Հայաստանի Հանրապետության նախագահ|նախագահ]] [[Սերժ Սարգսյան]]ի որոշմամբ<ref>{{Cite web|url=https://president.am/hy/decrees/item/4414/|title=Հայաստանի նախագահի հրամանագիրը Վահե Ղազարյանին Երախտագիտության մեդալով պարգևատրելու մասին|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> պարգևատրել [[Երախտագիտության մեդալ]]ով։ Ամուսնացած է, ունի երկու երեխա։ ==Աշխատանքային գործունեություն== 2002-05 թթ վարել է [[Կենտրոն (հեռուստաընկերություն)|«Կենտրոն» հեռուստաընկերության]] «Էպիկենտրոն» լրատվական ծրագիրը, ինչպես նաև «Մետաստազ» հաղորդումը։ 2006-08 թթ եղել է «Էպիկենտրոն» լրատվական ծրագրի ղեկավարը և վարել «Հարթակ» հաղորդաշարը։ 2008-09 թթ եղել է [[Արմենակոբ|«Արմենակոբ»]] հեռուստաընկերության փոխտնօրենը, 2009-10 թթ՝ [[ATV (Հայաստան)|Ա-ԹիՎի]] հեռուստաընկերության գլխավոր տնօրենը։ 2010-11 թթ զբաղեցրել է [[Արմենիա հեռուստաընկերություն|«Արմենիա»]] հեռուստաընկերության<ref>{{Cite web |url=http://armeniatv.am/ |title=Արմենիա հեռուստաընկերություն |accessdate=2015-03-07 |archive-date=2015-03-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150312001724/http://www.armeniatv.am/ |dead-url=yes }}</ref> «Ժամը» լրատվական ծառայության տնօրենի պաշտոնը, իսկ 2012 թ-ից «Սուր անկյուն»<ref>{{Cite web |url=https://www.armeniatv.am/hy/920-1349264801-920 |title=«Սուր անկյուն» հաղորդաշար |accessdate=2018-03-29 |archive-date=2018-09-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180903211823/https://armeniatv.am/hy/920-1349264801-920 |dead-url=yes }}</ref> հաղորդաշարի հեղինակն ու վարողն է։ «Առաջին ալիք» ընկերության գլխավոր տնօրենն է։ [[01 99 (հաղորդաշար)|«01-99»]] և «Հատուկ Դեպքեր»<ref>{{Cite web |url=https://www.armeniatv.am/hy/1152-1394799599-1152 |title=«Հատուկ Դեպքեր» |accessdate=2018-03-29 |archive-date=2018-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181012154008/https://www.armeniatv.am/hy/1152-1394799599-1152 |dead-url=yes }}</ref> հաղորդաշարերի պրոդյուսերն է։ ==Ծանոթագրություններ== {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://blognews.am/arm/news/155089/mer-erkrum-mamuli-azatutyan-dzerqberumnern-aknaru-en.html/ Ազատության մեջ ծնվածների համար մամուլի ազատությունը բնական և օրինաչափ երևույթ է] {{DEFAULTSORT:Ղազարյան Վահե}} [[Կատեգորիա:Հայ պրոդյուսերներ]] [[Կատեգորիա:Երևան քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Կամոյի անվան թիվ 76 միջնակարգ դպրոցի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՏՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Երախտագիտության մեդալակիրներ]] 8sn9pp040yo2tnry03ctipbjmlz38zp 0 543408 8473998 8172150 2022-07-23T09:32:38Z 37.252.94.16 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան | Բնագիր անուն = Ռոբերտ Հակոբյան | պատկեր = | նկարագիր = | Բնագիր ԱԱՀ = | Հասակը՝ = | Ծնվել է՝ = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1964|03|17}} | Ծնվելու վայր՝ = [[Թբիլիսի]] | Վախճանի օր՝ = | Վախճանվել է՝ = | Այլ անուն(ներ) = | Քաղաքացիություն՝ = | Հպատակություն՝ = | Ազգություն՝ = հայ | Կրոն՝ = | Մասնագիտություն = Դերասան | Ակտիվ շրջան = | Ժանրեր = | Ընտրանի = | Ամուսին(ներ) = | Համատեղ ապրող(ներ) = | Երեխա(ներ) = | imdb_id = | ԿինոՊոիսկ_id = | Վեբկայք = | Պարգևներ և մրցանակներ՝ = | Օսկար = | Ոսկե Գլոբուս = }} '''Ռոբերտ Դուրմիշխանի Հակոբյան''' ({{ԱԾ}}), հայ դերասան, [[Հայաստանի վաստակավոր արտիստ|ՀՀ վաստակավոր արտիստ]] ([[2007]])։ Դերասանուհի Լիլիթ Աբելյանի ամուսինն է։ == Կենսագրություն == Ռոբերտ Հակոբյանը ծնվել է 1964 թվականին, Թբիլիսի քաղաքում։ 1985 թվականին ավարտել է [[Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ]]ը։ Աշխատել է Երևանի և Թբիլիսիի մի շարք թատրոններում՝ որպես դերասան։ Երկար տարիներ հանդես է եկել Պետրոս Ադամյանի հայկական դրամատիկական թատրոնում։ 2004 թվականից աշխատում է [[Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոն|Երևանի Ստանիսլավսկու անվան ռուսական դրամատիկական թատրոն]]ում` որպես դերասան<ref>{{Cite web |url=http://www.ilur.am/news/view/15305.html |title=Դերասան Ռոբերտ Հակոբյան. Լավ կյանքից չի, որ փախչում են |accessdate=2015-03-17 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305055648/http://www.ilur.am/news/view/15305.html |dead-url=yes }}</ref>։ Մասնակցել է տարբեր միջազգային թատերական փառատոների [[Բրեստի մարզ|Բրեստ]]ում, [[Մոսկվա]]յում, [[Կալինինգրադ]]ում, [[Տոմսկ]]ում և այլն։ Թատերագետների կողմից բարձր գնահատականին են արժանացել նրա «Ամոկ», «Ձեզ եմ դիմում…» մոնոներկայացումները<ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=1310 Ռոբերտ Հակոբյանի կենսագրությունը AV Production կայքում]</ref>։ == Դերեր == * Ալի՝ «Փշրված շղթա» * Ստեփան՝ «Հիշատակի աղոթք» * Սամսոն Ալադյան՝ Շիրվանզադեի «Արմենուհի» * Պարոն Կոշլեն՝ Մոպասանի «Կտակ» * Իշխան Պանտիաշվիլի՝ «Խանումա» * Դատավոր՝ Գոգոլի «Ռևիզոր» * Սևադա՝ «Աղջիկը` նվեր» * Լիպովեցկի՝ Պոլյակովի «Համադասարանցիներ» 2012 թվականին նկարահանվել է [[Հրաչ Քեշիշյան]]ի «[[Գարեգին Նժդեհ (ֆիլմ)|Գարեգին Նժդեհ]]» ֆիլմում<ref>[https://style.news.am/arm/news/1473/robert-hakobyan-kyanqum-es-shat-spitak-u-papuk-em-foto.html Ռոբերտ Հակոբյան. կյանքում ես շատ «սպիտակ ու փափուկ» եմ]</ref>։ === Հեռուստասերիալներ === * «Կյանքի գինը» * «Հանուն սիրո» *«Վերջին հայրիկը» *«Կյանքը շարունակվում է» *«Օտարը» * «Բացի՛ր աչքերդ» *«Սահմանին» *«Հետհաշվարկ» *«Ծղրիդի երգը» *«Անհասցե ծնվածները» == Պարգևներ, մրցանակներ == * Բրեստի «Բելայա վեժա» թատերական փառատոնի դափնեկիր * ՀՀ վաստակավոր արտիստ, 2007 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Հակոբյան, Ռոբերտ}} [[Կատեգորիա:Հայ դերասաններ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ վաստակավոր արտիստներ]] [[Կատեգորիա:1964 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Մարտի 17 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Թբիլիսի քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Երևանի պետական գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասաններ]] sjas4plumhz0sk9irpcovw0ymku4dov 0 555996 8473935 8473662 2022-07-23T00:06:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Արսագո Սեպրիո | բնօրինակ անվանում = Arsago Seprio | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 45|lat_min = 41|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 8|lon_min = 44|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Լոմբարդիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Վարեզե (գավառ) {{!}}Վարեզե | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 10 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = իտալերեն | բնակչություն = 4508 | մարդահամարի թվական = | խտություն = 451 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի =+1 | DST =կա | հեռախոսային կոդ =00331 | փոստային ինդեքս = 21010 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 012005 | Վիքիպահեստում =Arsago Seprio | կայք =http://www.comune.arsago-seprio.va.it/ }} ''' Արսագո Սեպրիո''' ({{lang-it|''Arsago Seprio''}}), քաղաք [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Լոմբարդիա]] մարզում՝ [[Վարեզե (գավառ)|Վարեզե]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Varese)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 4|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ Բնակչությունը 4508 մարդ է։ Բնակչության միջին խտությունը՝ 451 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 10 կմ² տարածք։ Փոստային ինդեքս՝ 21010։ Հեռախոսային կոդը՝ 00331։ Կոմունայի հովանավորն է սուրբ նահատակ Վիկտոր Մաուրուսը։ Տոնը նշվում է մայիսի 8-ին։ == Արտաքին հղումներ == * http://comune.arsago-seprio.va.it/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204234715/http://www.comune.arsago-seprio.va.it/ |date=2012-02-04 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Վարեզեի գավառ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] 2viugs6kf4m9nlek9eopkei1utj615e 0 556943 8473744 8388043 2022-07-22T12:08:03Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գետ |Անվանում = Պակշա |Բնագիր անվանում =Пакша |Պատկերի չափ = |Նկարագրում = |Քարտեզ = |Քարտեզի լայնություն = |Քարտեզի նկարագրում = |Երկարություն 14 կմ |Ավազանի տարածք = |Ավազան = |Ջրի ծախս = |Չափման վայր = |Ակունք =Հին |Ակունքի տեղակայում =142 կմ աջ ափին |Ակունքի բարձրություն = |Գետաբերան = |Գետաբերանի տեղակայում = |Գետաբերանի բարձրություն = |Գետի թեքություն = |Երկիր ={{դրոշ|Ռուսաստան}}[[Ռուսաստան]] |Երկրամաս = Արխանգելսկի մարզ |Վիքիպահեստ = }} '''Պակշա''' ({{Lang-ru|Пакша}}), գետ [[Ռուսաստան]]ում, հոսում է Արխանգելսկի մարզում։ [[Գետաբերան]]ը տեղակայված է Ուֆտյուգա գետի աջ ափին՝ 142 կմ հեռավորության վրա։ Գետի [[երկարություն]]ը 14 կմ է։ == Ջրային գրանցամատյանի տվյալներ == Ռուսաստանի ջրային գրանցամատյանի տվյալների համաձայն՝ պատկանում է Դվինսկո Պեչարսկի ավազանային շրջանին, գետի ջրատնտեսային տեղամասը՝ հյուսիսային Դվինա գետն է, գետի ենթաավազանը Վիչեգդա և Վագա գետերն են։ Գետի գետային ավազանը Հյուսիսային Դվինան գետն է՝ մինչև հյուսիսային Դվինի միախառնման կետը։ Գետավազանը՝ Հյուսիսային Դվինա։ Տվյալներն ըստ ջրային ռեսուրսների ֆեդերատիվ տեսչության<ref name='МПР России'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=160172|title=Государственный водный реестр РФ: Пакша|archiveurl=https://www.webcitation.org/6A5lfaumm?url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=160172|archivedate=2012-08-21|accessdate=2015-04-14|dead-url=yes}}</ref>. * ''Ջրային օբյեկտի, պետական ջրային գրանցման կոդը'' - '''03020300112103000025766''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների կոդը'' - '''103002576''' * ''Ավազանի կոդը'' - '''03.02.03.001''' * ''Հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների հատորի համարը'' - '''03''' * ''Թողարկումն ըստ հիդրոլոգիական ուսումնասիրությունների'' - '''0''' == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.mnr.gov.ru/ ՌԴ ջրային ռեսուրսների էկոլոգիան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի գետեր]] [[Կատեգորիա:Դվինսկո Պեչարսկի ավազանային շրջանի գետեր]] p4vsr62c9tn5vn497ed66cdh20y6x8j 0 560132 8473873 8379348 2022-07-22T18:55:47Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Կոմունա | հայերեն անվանում = Կաստելգոմբերտո | բնօրինակ անվանում = Castelgomberto | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 45|lat_min = 35|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 11|lon_min = 24|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = | երկրամասի քարտեզի չափ = | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Վենետո | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Վիչենցա (գավառ){{!}}Վիչենցա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 17 | կենտրոնի բարձրություն = 145 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 5837 | մարդահամարի թվական = 2004 | խտություն =322 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = +2 | հեռախոսային կոդ = (+39) 0445 | փոստային ինդեքս =36070 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր =024028 | Վիքիպահեստում = Castelgomberto | կայք =http://www.comune.castelgomberto.vi.it/ }} '''Կաստելգոմբերտո ''' ({{lang-it|Castelgomberto}}) , կոմունա [[Իտալիա]]յում։ Գտնվում է [[Վենետո]] մարզում՝ [[Վիչենցա (գավառ)|Վիչենցա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web |url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia: Vicenza |date= |accessdate=2017 հունիսի 28 |archive-date=2019-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html |dead-url=yes }}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 5837 [[մարդ]], բնակչության խտություն՝ 322 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 17 կմ² մակերես։ Փոստային ինդեքս՝ 36070։ Հեռախոսային կոդ՝ 0445։ Կոմունայի հովանավոր սրբերն են Պետրոս և Պողոս առաքյալները։ == Արտաքին հղումներ== * [http://www.comune.castelgomberto.vi.it/ Պաշտոնական կայք {{ref-it}}] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Վիչենցայի գավառ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] o1x713gq0kxkanictnyepoc74vym5uy 0 564782 8473820 8169513 2022-07-22T17:04:16Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Կոմունա | հայերեն անվանում =Չիտերնա | բնօրինակ անվանում = Citerna | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 30|lat_sec =00 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 07|lon_sec =00 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Ումբրիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Պերուջա (գավառ){{!}}Պերուջա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք =24 | կենտրոնի բարձրություն = 480 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն =3131 | մարդահամարի թվական = [[2008]] | խտություն = 130 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = Կա | հեռախոսային կոդ = (+39) 075 | փոստային ինդեքս = 06010 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 054011 | Վիքիպահեստում = | կայք = http://www.halleyweb.com/c054011/hh/index.php }} '''Չիտերնա''' ({{lang-it|Citerna}}), կոմունա Իտալիայում, գտնվում է [[Ումբրիա]] մարզի [[Պերուջա (գավառ)|Պերուջա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Perugia)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 7|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ Բնակչությունը կազմում է 3131 մարդ ([[2008]] թվականի տվյալներով)։ Խտությունը՝ 130 մարդ/կմ²։ Տարածքը՝ 24 կմ²։ Էլեկտրոնային փոստ՝ 06010։ Հեռախոսային կոդ՝ 075։ Բնակավայրի հովանավորն է [[Միքայել Հրեշտակապետ|Միքայել հրեշտակապետ]]ը։ Տոնը նշվում է ամեն տարի [[մայիսի 8]]-ին։ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.halleyweb.com/c054011/hh/index.php Բնակավայրի պաշտոնական կայք {{ref-it}}] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Պերուջայի գավառ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] 3tw5ad0ialiqb880u012edc8h6z1bhc 0 566109 8473771 8094036 2022-07-22T13:13:45Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Կոմունա | հայերեն անվանում = Մոնտե Արջենտարիո | բնօրինակ անվանում = ''Montieri'' | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 7|lat_sec =52 |lon_dir = E|lon_deg = 11|lon_min = 1|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Տոսկանա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Գրոսետո (գավառ){{!}}Գրոսետո | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 108 | կենտրոնի բարձրություն = 704 | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 1273 | մարդահամարի թվական = [[2008]] | խտություն = 12 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = կա | հեռախոսային կոդ = 0566 | փոստային ինդեքս = 580226 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = ISTAT | թվային իդենտիֆիկատոր = 0517 | Վիքիպահեստում = Montieri | կայք = http://www.comune.montieri.gr.it/ }} '''Մոնտիերի ''' ({{lang-it| ''Monte Argentario''}}), կոմունա [[Իտալիա]]յում, գտնվում է [[Տոսկանա]] մարզում՝ [[Գրոսետո (գավառ)|Գրոսետո]] գավառում։ [[Բնակչություն]]ը կազմում է 1273[[մարդ]] (ըստ [[2008]] թվականի տվյալների)։ Բնակչության միջին խտությունը՝ 12 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 108 [[կմ²]] տարածք։ [[Փոստային ինդեքս]]՝ 5826։ [[Հեռախոսային կոդ]]ը՝ 0566։ Հոմունայի հովանավորն է սուրբ Բեատո Ջակոմո դա Մոնտիերին։ == Ժողովրդագրություն == Բնակչություն <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:6000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till: 3965 bar:1871 from:0 till: 3879 bar:1881 from:0 till: 4257 bar:1901 from:0 till: 5619 bar:1911 from:0 till: 5495 bar:1921 from:0 till: 5313 bar:1931 from:0 till: 4988 bar:1936 from:0 till: 4862 bar:1951 from:0 till: 4664 bar:1961 from:0 till: 4140 bar:1971 from:0 till: 2593 bar:1981 from:0 till: 1959 bar:1991 from:0 till: 1499 bar:2001 from:0 till: 1248 PlotData= bar:1861 at: 3965 fontsize:S text: 3.965 shift:(-8,5) bar:1871 at: 3879 fontsize:S text: 3.879 shift:(-10,5) bar:1881 at: 4257 fontsize:S text: 4.257 shift:(-10,5) bar:1901 at: 5619 fontsize:S text: 5.619 shift:(-10,5) bar:1911 at: 5495 fontsize:S text: 5.495 shift:(-10,5) bar:1921 at: 5313 fontsize:S text: 5.313 shift:(-10,5) bar:1931 at: 4988 fontsize:S text: 4.988 shift:(-10,5) bar:1936 at: 4862 fontsize:S text: 4.862 shift:(-10,5) bar:1951 at: 4664 fontsize:S text: 4.664 shift:(-10,5) bar:1961 at: 4140 fontsize:S text: 4.140 shift:(-10,5) bar:1971 at: 2593 fontsize:S text: 2.593 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1959 fontsize:S text: 1.959 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1499 fontsize:S text: 1.499 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1248 fontsize:S text: 1.248 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) </timeline> == Կապի տվյալներ == * Հեռախոս։ 0566 99681 * Էլեկտրոնային փոստ։ info@comune.montieri.gr.it * Պաշտոնական կայք։ http://www.comune.montieri.gr.it/ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.comune.montieri.gr.it/ Պաշտոնական կայք {{ref-it}}] * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} {{Գրոսետոյի գավառ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] q942gn2qejh64c0owfceuwxtfvt7xbx 0 571277 8473821 8087142 2022-07-22T17:06:14Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ | անուն = Ուեսլի Սո | բնօրինակ = Wesley Barbasa So | պատկեր = Wesley So, 2015.jpg | նկարագրում = | պետություն = {{PHI}} <br /> {{USA}} <small>(2014)</small><ref>[http://ratings.fide.com/fedchange.phtml?year=2014 2014 թվականի տրանսֆերները ՖԻԴԵ-ի պաշտոնական կայքում]</ref> | Ծննդյան ամսաթիվ ={{ԾԱՏ|1993|10|9}} | ծննդավայր = [[Կավիտե]], [[Ֆիլիպիններ]] | Մահվան ամսաթիվ = | մահվան վայր = | բնակություն = | կոչում = {{Շախմատային կոչումներ| գմ= 2008 | մվ= 2006}} | առավելագույն վարկանիշ = 2788 <small>(2015, փետրվար)</small> | ներկայիս վարկանիշ = | պարգև և մրցանակ = | ՖԻԴԵ համար = 5202213 | կայք = }} '''Ուեսլի Սո''' ({{lang-es|Wesley Barbasa So}}, {{ԱԾ}}), ծագումով ֆիլիպինցի ամերիկացի շախմատիստ, [[գրոսմայստեր]]։ Մինչև 2014 թվականը ներկայացնում էր [[Ֆիլիպիններ]]ը և վարկանիշով այդ երկրի պատմության մեջ ուժեղագույն շախմատիստն է։ Ուեսլի Սոն հայտնի է որպես շախմատային հրաշամանուկ։ Նա գրոսմայստերի տիտղոսը նվաճել է 14 տարեկան 1 ամսական և 28 օրական հասակում՝ այդ ցուցանիշով դառնալով յոթերորդը շախմատի ամբողջ պատմության ընթացքում (առաջին տեղում [[Սերգեյ Կարյակին]]ն է՝ 12 տարեկան 7 ամսական)։ == ՖԻԴԵ-ի աշխարհի գավաթի առաջնություն == [[ՖԻԴԵ-ի աշխարհի գավաթ]]ի 2009 թվականի խաղարկությունում Ուեսլի Սոն [[Խանտի-Մանսիյսկ]] քաղաքում դարձավ մրցաշարի հիմնական սենսացիան՝ սևերով հաղթելով սկզբում [[Վասիլի Իվանչուկ]]ին, ապա՝ [[Գատա Կամսկի|Գատա Կամսկուն]]։ Սակայն չորրորդ շրջանում զիջեց [[Վլադիմիր Մալախով]]ին։ == Մարզական նվաճումներ == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Տարի||Քաղաք||Մրցաշար||+ || − ||= ||Արդյունք||Տեղ |- |[[2006]] ||align=left|[[Թուրին]] ||align=left|[[Շախմատային օլիմպիադա 2006|37-րդ օլիմպիադա]] ||2 ||1 ||2 ||3-ից 5 || |- |[[2008]] ||align=left|[[Դրեզդեն]] ||align=left|[[Շախմատային օլիմպիադա 2008|38-րդ օլիմպիադա]] ||4 ||0 ||6 ||7-ից 10 || |- |[[2010]] ||align=left|[[Խանտի-Մանսիյսկ]] ||align=left|[[Շախմատային օլիմպիադա 2010|39-րդ օլիմպիադա]] ||3 ||0 ||7 ||6½-ից 10 || |- |[[2012]] ||align=left|[[Ստամբուլ]] ||align=left|[[Շախմատային օլիմպիադա 2012|40-րդ օլիմպիադա]] ||2 ||0 ||9 ||6½-ից 11 || |- |[[2013]] ||align=left|[[Կազան]] ||align=left|[[Ամառային ուսանողական խաղեր 2013|Ուսանողական խաղեր 2013]] ||- ||- ||- ||6½-ից 9 ||1<ref>[http://kazan2013.rsport.ru/kazan2013_chess/20130715/673953547.html Ֆիլիպինացի շախմատիստը դարձավ Կազանի Ուսանողական խաղերի հաղթողը]</ref> |} == Վարկանիշի փոփոխության գծապատկեր == {{Էլո գծապատկեր}} == Պատկերասրահ == <gallery> WesleySo0810.jpg So_wesley_20081120_olympiade_dresden.jpg WSo11.jpg So wesley 20081119 olympiade dresden4.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == {{commons category|Wesley So}} * [http://interviews.chessdom.com/wesley-so Interview with Wesley So] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140428015402/http://interviews.chessdom.com/wesley-so |date=2014-04-28 }} Chessdom Published 17 July 2009 {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Սո, Ուեսլի}} [[Կատեգորիա:Հոկտեմբերի 9 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:1993 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Շախմատի գրոսմայստերներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի շախմատիստներ]] fs2qeu3ser8abvc4hyuwlvxmf962yht 0 579572 8473990 8473455 2022-07-23T09:19:22Z 37.252.94.16 wikitext text/x-wiki {{այլ կիրառումներ|Հովակ Գալոյան (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Հովակ Դավթի Գալոյան''' ({{ԱԾ}}), հայ դերասան։ ՀՀ վաստակավոր արտիստ ([[2014]])։ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ [[Հովակ Գառնիկի Գալոյան]]ի թոռն է։ == Կենսագրություն == 1980-1988 թվականներին սովորել է Երևանի [[Վլադիմիր Մայակովսկու անվան թիվ 7 դպրոց|Վլադիմիր Մայակովսկու անվան թիվ 7 ռուսական միջնակարգ դպրոցում]], 1990 թվականին ավարտել է թիվ 34 ռուսական միջնակարգ դպրոցը։ 1990-1994 թվականներին սովորել է [[Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ]]ի դերասանական բաժնում։ 1992-1994 թվականներին աշխատել է Երևանի [[Պատանի հանդիսատեսի թատրոն]]ում։ 1994 թվականից աշխատում է [[Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոն|Երևանի Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոն]]ում<ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=801 Հովակ Դավթի Գալոյանի կենսագրությունը avproduction.am կայքում]</ref>։ 2007 թվականից աշխատում է [[Արմենիա հեռուստաընկերություն|«Արմենիա» հեռուստաընկերությունում]], որտեղ խաղացել է մի քանի սերիալներում։ == Ներկայացումներ == *«Երջանկություն որոնելիս» * «Ծննդյան տոները սենյոր Կուպելոի տանը» * «Պաղտասար ախպար» * «Շողոքորթն» * «Ցիլինդր» === Կոմերցիոն ներկայացումներ === *«Մի լքիր ինձ» * «Առնետաորս» == Ֆիլմագրություն == '''Ֆիլմեր''' * «Մեծ պատմություն փոքր քաղաքում», 2005 * «Here», 2011 * «Հովիվը», 2012 * «Որոգայթ» 2015 *«Ձյունանուշ», 2018 * «[[Իմ խաչը]]», 2019 *«Մի անգամ դպրոցում», 2020 === Հեռուստասերիալներ === * «Ճակատագրի գերիները», 2008 *«Եզրագծից այն կողմ», 2010-2011 *«Դժվար ապրուստ», 2011-2013 *«Խաղից դուրս», 2013 *«Լույսի պահապանը», 2015 *«Առաջնորդները», 2015-2016 * *[[Սահմանին|«Սահմանին»]], 2015 *[[Աբելի քույրը|«Աբելի քույրը»]], 2016 *«Փրկագին», 2016, ֆիլմաշար *«Քարտ բլանշ», 2016 *[[Փոխնակ մայրը|«Փոխնակ մայրը»]], 2016-2017 *[[Օտարը (հեռուստասերիալ)|«Օտարը»]], 2017 *[[Էլենի օրագիրը|«Էլենի օրագիրը»]], 2017-2019 * * «Թղթե երազանք», 2019 * * * * * «Փափուկ խաղալիք», 2020 *«Խաբկանք», 2020-2021 *«Երդում», 2021-2022 == Մրցանակներ == * ՀՀ մշակույթի նախարարության հուշամեդալ, 2002 * «Լավագույն դերասան» մրցանակ * [[ՀՀ վաստակավոր արտիստ]] (2014)<ref>[https://president.am/hy/decrees/item/1176 ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՎԱՎՈՐ ԿՈՉՈՒՄՆԵՐ ՇՆՈՐՀԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.pressident.am/news/13/18976-derasan-hovak-galoyane-miangamic-ereq-erexaneri-hayr-e-darcel--.html Դերասան Հովակ Գալոյանը միանգամից երեք երեխաների հայր է դարձել]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} *[http://iravunk.com/index.php?option=com_content&view=article&id=15467:2014-02-12-19-46-57&catid=56:mshakuyt&Itemid=120 Հովակ Գալոյան, «Դերասանը երեխայի պես է` կարող է բռնկվել, խաղաղվել] {{DEFAULTSORT:Գալոյան, Հովակ}} [[Կատեգորիա:Հայ դերասաններ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ վաստակավոր արտիստներ]] [[Կատեգորիա:Երևանի պետական գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի շրջանավարտներ]] r85ls270e7r5y7gq3yt0kzflho2k8lg 0 579615 8473827 8381997 2022-07-22T17:29:44Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Կոմունա | հայերեն անվանում = Ֆիլյինե Վելյատուրո | բնօրինակ անվանում = ''Figline Vegliaturo'' | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 39|lat_min = 56|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 15|lon_min = 49|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Կալաբրիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Կոզենցա (գավառ){{!}}Կոզենցա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 4 | կենտրոնի բարձրություն =705 | կլիմա = | լեզու = [[Իտալերեն]] | բնակչություն = 1074 | մարդահամարի թվական = 2008 | խտություն = 268 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = Կա | հեռախոսային կոդ = 00984 | փոստային ինդեքս = 87050 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = [[ISTAT]] | թվային իդենտիֆիկատոր = 078053 | Վիքիպահեստում = Figline Vegliaturo | կայք = }} '''Ֆիլյինե Վելյատուրո''' ({{lang-it|''Figline Vegliaturo''}}), [[կոմունա]] [[Իտալիա]]յում, [[Կալաբրիա]] մարզում՝ [[Կոզենցա (գավառ)|Կոզենցա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Cosenza)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 3|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ [[Բնակչություն]]ը կազմում է 1074 [[մարդ]], [[բնակչության խտություն]]ը կազմում է 268 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 4 [[կմ²]] [[մակերես]] տարածք։ [[Փոստային ինդեքս]]ն է՝ 87050։ [[Հեռախոսային կոդ]]ը՝ 00984։ Քաղաքի հովանավորն է [[ Հովհաննես Մկրտիչ|սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ]]ը: Տոնը նշվում է [[հունիսի 24]]-ին։ == Ժողովրդագրություն == '''Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.''' <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:2000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till:1066 bar:1871 from:0 till:1039 bar:1881 from:0 till:1062 bar:1901 from:0 till:1384 bar:1911 from:0 till:1433 bar:1921 from:0 till:1528 bar:1931 from:0 till:1488 bar:1936 from:0 till:1415 bar:1951 from:0 till:1416 bar:1961 from:0 till:1180 bar:1971 from:0 till:996 bar:1981 from:0 till:1024 bar:1991 from:0 till:1000 bar:2001 from:0 till:1026 PlotData= bar:1861 at: 1066 fontsize:S text:1.066 shift:(-8,5) bar:1871 at: 1039 fontsize:S text:1.039 shift:(-10,5) bar:1881 at: 1062 fontsize:S text:1.062 shift:(-10,5) bar:1901 at: 1384 fontsize:S text:1.384 shift:(-10,5) bar:1911 at: 1433 fontsize:S text:1.433 shift:(-10,5) bar:1921 at: 1528 fontsize:S text:1.528 shift:(-10,5) bar:1931 at: 1488 fontsize:S text:1.488 shift:(-10,5) bar:1936 at: 1415 fontsize:S text:1.415 shift:(-10,5) bar:1951 at: 1416 fontsize:S text:1.416 shift:(-10,5) bar:1961 at: 1180 fontsize:S text:1.180 shift:(-10,5) bar:1971 at: 996 fontsize:S text:996 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1024 fontsize:S text:1.024 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1000 fontsize:S text:1.000 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1026 fontsize:S text:1.026 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Ըստ ISTAT-ի տվյալների </timeline> == Կոմունայի վարչակազմ == * Հեռախոս՝ 0984 422089 == Արտաքին հղումներ== * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Կոզենցայի գավառ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] rmzro19wjfggl52cnx2j9ow3miprtmg 8473924 8473827 2022-07-23T00:02:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Կոմունա | հայերեն անվանում = Ֆիլյինե Վելյատուրո | բնօրինակ անվանում = ''Figline Vegliaturo'' | ենթարկում = | երկիր = Իտալիա | պատկեր = | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_dir = N|lat_deg = 39|lat_min = 56|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 15|lon_min = 49|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Մարզ | երկրամաս = Կալաբրիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = Գավառ | շրջան = Կոզենցա (գավառ){{!}}Կոզենցա | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 4 | կենտրոնի բարձրություն =705 | կլիմա = | լեզու = [[Իտալերեն]] | բնակչություն = 1074 | մարդահամարի թվական = 2008 | խտություն = 268 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +1 | DST = Կա | հեռախոսային կոդ = 00984 | փոստային ինդեքս = 87050 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = [[ISTAT]] | թվային իդենտիֆիկատոր = 078053 | Վիքիպահեստում = Figline Vegliaturo | կայք = }} '''Ֆիլյինե Վելյատուրո''' ({{lang-it|''Figline Vegliaturo''}}), [[կոմունա]] [[Իտալիա]]յում, [[Կալաբրիա]] մարզում՝ [[Կոզենցա (գավառ)|Կոզենցա]] գավառում<ref name=Istat>{{cite web|url=http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|title=Bilancio demografico Anno 2016 Gennaio Provincia (search key: Cosenza)|date=|accessdate=2017 հուլիսի 3|archive-date=2019-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190311225842/http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html|dead-url=yes}}</ref>։ [[Բնակչություն]]ը կազմում է 1074 [[մարդ]], [[բնակչության խտություն]]ը կազմում է 268 մարդ/կմ²։ Զբաղեցնում է 4 [[կմ²]] [[մակերես]] տարածք։ [[Փոստային ինդեքս]]ն է՝ 87050։ [[Հեռախոսային կոդ]]ը՝ 00984։ Քաղաքի հովանավորն է [[ Հովհաննես Մկրտիչ|սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ]]ը։ Տոնը նշվում է [[հունիսի 24]]-ին։ == Ժողովրդագրություն == '''Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.''' <timeline> Colors= id:lightgrey value:gray(0.9) id:darkgrey value:gray(0.7) id:sfondo value:rgb(1,1,1) id:barra value:rgb(0.6,0.8,0.6) ImageSize = width:455 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:2000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo BarData= bar:1861 text:1861 bar:1871 text:1871 bar:1881 text:1881 bar:1901 text:1901 bar:1911 text:1911 bar:1921 text:1921 bar:1931 text:1931 bar:1936 text:1936 bar:1951 text:1951 bar:1961 text:1961 bar:1971 text:1971 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 PlotData= color:barra width:20 align:left bar:1861 from:0 till:1066 bar:1871 from:0 till:1039 bar:1881 from:0 till:1062 bar:1901 from:0 till:1384 bar:1911 from:0 till:1433 bar:1921 from:0 till:1528 bar:1931 from:0 till:1488 bar:1936 from:0 till:1415 bar:1951 from:0 till:1416 bar:1961 from:0 till:1180 bar:1971 from:0 till:996 bar:1981 from:0 till:1024 bar:1991 from:0 till:1000 bar:2001 from:0 till:1026 PlotData= bar:1861 at: 1066 fontsize:S text:1.066 shift:(-8,5) bar:1871 at: 1039 fontsize:S text:1.039 shift:(-10,5) bar:1881 at: 1062 fontsize:S text:1.062 shift:(-10,5) bar:1901 at: 1384 fontsize:S text:1.384 shift:(-10,5) bar:1911 at: 1433 fontsize:S text:1.433 shift:(-10,5) bar:1921 at: 1528 fontsize:S text:1.528 shift:(-10,5) bar:1931 at: 1488 fontsize:S text:1.488 shift:(-10,5) bar:1936 at: 1415 fontsize:S text:1.415 shift:(-10,5) bar:1951 at: 1416 fontsize:S text:1.416 shift:(-10,5) bar:1961 at: 1180 fontsize:S text:1.180 shift:(-10,5) bar:1971 at: 996 fontsize:S text:996 shift:(-10,5) bar:1981 at: 1024 fontsize:S text:1.024 shift:(-10,5) bar:1991 at: 1000 fontsize:S text:1.000 shift:(-10,5) bar:2001 at: 1026 fontsize:S text:1.026 shift:(-10,5) TextData= fontsize:S pos:(20,20) text:Ըստ ISTAT-ի տվյալների </timeline> == Կոմունայի վարչակազմ == * Հեռախոս՝ 0984 422089 == Արտաքին հղումներ== * [http://www.istat.it/ Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=2009-12-07 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Կոզենցայի գավառ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իտալիայի բնակավայրեր]] 4mw5l8h1zp6q7eq34r71hjm64zml8dg 0 585005 8474028 8331807 2022-07-23T10:56:13Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզեխումբ |անվանում = Ջալուիտ |բնագիր անվանում = Jālooj |պատկեր = Marshall-wki.png |նկարագրություն = |կոորդինատներ <!--*կոորդինատներ--> |lat_d = 6.0 | lat_NS = N |long_d = 169.34 | long_EW = E |region = |Երկիր = [[Մարշալյան կղզիների հանրապետություն]] |Երկրամաս = |երկիր = Մարշալյան կղզիներ |երկիր2 = |երկրամաս = |մարզեր = |վարչատարածքային բաժանում = |տեղագրություն = |տեսակ = |կղզիների քանակը = 91 |ամենամեծ կղզին = Ջալուիտ |ընդհանուր մակերեսը = 11,34 |ամենաբարձր կետը = |տարիք = |ջրատարածություն = |բնակչություն = 1788 |մարդահամարի թվական = 2011 |բնակչության խտությունը = 157.672 |կայք = |ծանոթագրություն = |պատկեր2 = |նկարագրություն2 = |քարտեզի չափ = 280 |ալտերնատիվ քարտեզ = |ալտերնատիվ քարտեզ2 = |քարտեզի նկարագրություն = |քարտեզի նկարագրություն2 = |քարտեզի նկարագրություն3 = |վիքիպահեստ = }} '''Ջալուիտ''' (Տյալյոետ) ({{lang-en|Jaluit Atoll}}, [[Մարշալերեն|մարշ.]] Jālooj [tʲælʲe͡oː͡etʲ]), օղակղզի<ref>Մարջանի մանեկաձև կղզի</ref> [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում, մտնում է Ռալիկ շղթայի մեջ ([[Մարշալյան կղզիներ]])։ == Աշխարհագրություն == [[Պատկեր:Jaluit.jpg|225px|մինի|ձախից|Օղակղզու լուսանկարը տիեզերքից]] Ջալուիտը գտնվում է [[Մաջուրո]] կղզուց 210 կմ հարավ-արևմուտք։ Մոտակա մայրցամաքը՝ [[Ավստրալիա]]ն, 3400 կմ հեռու է<ref name="unep">[http://islands.unep.ch/ILL.htm#1398 ''UN SYSTEM-WIDE EARTHWATCH Web Site''. Маршалловы Острова. {{ref-en}}]</ref>։ Օղակղզին եռանկյունաձև է, կազմված է 91 կղզյակներից կամ ''մոտուներից''<ref name="таблица">[{{Cite web |url=http://www.pacificweb.org/DOCS/rmi/pdf/1997%20Yearbook.pdf |title=Таблица 1.1. География Маршалловых Островов. {{ref-en}} |accessdate=2015-06-29 |archive-date=2013-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131030211420/http://www.pacificweb.org/DOCS/rmi/pdf/1997%20Yearbook.pdf |dead-url=yes }} Таблица 1.1. География Маршалловых Островов. {{ref-en}}]</ref>։ Ամենամեծ կղզյակը Ջալուիտն է (10,4 կմ<sup>2</sup>)։ Օղակղզու երկարությունը մոտ 60 կմ է, լայնությունը՝ 30 կմ։ Ջալուիտի ցամաքային մակերեսը կազմում է 11,34 կմ<sup>2</sup>, ջրային մակերեսը՝ 689,74 կմ<sup>2</sup>։ Ծածկված է օղակղզիներին յուրահատուկ խիտ բուսականությամբ։ Լայն տարածում ունի արմավենին, կան նաև թփուտներ։ Ջալուիտի կլիման [[արևադարձային կլիմա|արևադարձային]] է։ Լինում են նաև ավերիչ [[ցիկլոններ]]։ == Պատմություն == [[Պատկեր:Jaluit Atoll 1978.jpg|225px|մինի|Օղակղզին 1978 թվականին]] Համաձայն մարշալցիների հեթանոսական առասպելների՝ օղակղզին ստեղծել է Լովա աստվածը<ref name="Hamilton">Virginia Hamilton, Barry Moser. In the Beginning: Creation Stories from Around the World. — Harcourt Trade, 1988. — С. 105—106.</ref>։ Ջալուիտը առաջին անգամ բացահայտել են եվրոպացիները [[1809]] թվականին<ref name="Открытие">[http://marshall.csu.edu.au/Marshalls/html/Shiplist/Jaluit.html Корабли, проплывавшие мимо Джалуита. {{ref-en}}]</ref>։ Բացահայտողը՝ կապիտան Պատերսոնը, օղակղզին անվանել է «Բոնհեմի կղզի» ( {{lang-en|Bonham's Is.}})։ 1852 թվականի դեկտեմբերին տեղացիներն օղակղզում սպանել են ամերիկացի կապիտան ՄաքԿենզիին ({{lang-en|Capt McKenzie}}), խումբը ևս զոհվել է, ողջ է մնացել մեկը<ref name="micsem">[http://www.micsem.org/pubs/articles/historical/forships/marshalls.htm Иностранные суда в Микронезии. Маршалловы Острова. {{ref-en}}]</ref>։ 1863 թվականի դեկտեմբերի 18-ին, 1865 թվականի օգոստոսի 27-ին և հաջորդ տարիներին ևս Ջալուետի վրա հաստատվում էին քրիստոնյա միսիոներներ<ref name="micsem" />։ Արդյունքում օղակղզու մոտակայքով շատ են լողացել բազմաթիվ առևտրային և կետորսական նավեր։ 1860-ական թվականներին [[Մարշալյան կղզիներ]]ում սկսեցին հայտնվել կոպրայի գերմանացի առաջին վաճառականները, իսկ 1874 թվականին [[Իսպանիա]]ն առաջին անգամ [[Կղզեխումբ|կղզեխմբին]] տիրելու պաշտոնական պահանջ ներկայացրեց<ref name="worldstatesmen">[http://www.worldstatesmen.org/Marshall_islands.htm ''World Statesmen.org''. Маршалловы Острова. {{ref-en}}]</ref>։ [[1878]] թվականին կղզու կողմն է ուղարկվել գերանական «Ariadne» ռազմանավը, որի գլխավորը կապիտան ֆոն Վեռներն էր։ [[Նոյեմբերի 26]]-ին այն կանգ առավ օղակղզու մոտ, և միանգամից կնքվեց պայմանագաիր այն մասին, որ Ջալուիտը անցնում է [[Գերմանիա]]յին։ Տեղացիները կատարեցին ռազմական պարեր գերմանացիների համար, իսկ օտարերերկրացիները, իրեն հերթին, կազմակերպեցին ռազմական երթ, որպեսզի վախեցնեն տեղացիներին։ Արդյունքում Ջալուիտի վրա առաջացավ ածխի հանք, նավերի համար։ 1885 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Իսպանիան Մարշալյան կղզիները վաճառեց Գերմանիային, որն կղզեխումբը կառավարում էր Ջալուիտյան կազմակերպության միջոցով։ [[1886]] թվականի [[սեպտեմբերի 13]]-ին գերմանական գաղութները պաշտոնապես հաստատվեցին կղզու վրա։ 1906 թվականի ապրիլի 1-ից կղզեխմբի բոլոր կղզիները մտան Գերմանական [[Նոր Գվինեա]]յի կազմի մեջ՝ ենթարկվելով Կարոլինյան կղզիների շրջանային սպային։ 1914 թվականին [[Մարշալյան կղզիներ]]ը գրվեցին ճապոնացիները<ref name="worldstatesmen" />։ 1922 թվականին կղզեխումբը դարձավ [[Ազգերի լիգա]]յի մանդատային տարածք՝ Ճապոնիայի ղեկավարությամբ։ [[1947]] թվականին կղզեխումբը [[ԱՄՆ]]-ի տիրապետությամբ դարձավ Ազգերի լիգայի [[Խաղաղ օվկիանոս|Խաղաղօվկիանոսյան]] ենթամանդատային տարածք։ [[1979]] թվականին Մարշալյան կղզիները ստացան սահմանափակ ինքնավարություն, իսկ [[1986]] թվականին ԱՄՆ-ի հետ կնքվել է պայմանագիր, համաձայն որի ԱՄՆ-ն ընդունեց Մարշալյան կղզիների Հանրապետության անկախությունը։ Դրանից հետո Ջալուիտը [[Մարշալյան կղզիների հանրապետություն|Մարշալյան Կղզիների Հանրապետության]] կազմում է։ == Բնակչություն == [[2011]] թվականին օղակղզու բնակչությունը կազմում էր 1788 մարդ։ Տեղացիների հիմնական զբաղմունքը կոպրա աճեցնելն է։ Ջալուիտը կազմում է Մարշալյան կղզիների 33 մունիցիպալիտետներից մեկը<ref name="Нитижела">{{cite web |last = Office of the President, Republic of the Marshall Islands. |first = |authorlink = |coauthors = |datepublished = |url = http://rmigovernment.org/about_your_government.jsp?docid=6 |title = The Nitijela (Parliament). |format = |work = |publisher = |accessdate = 29 мая 2008 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/60qN7VCxV?url=http://rmigovernment.org/about_your_government.jsp?docid=6 |archivedate = 2011-08-10 |dead-url = yes }}</ref>։ Երկրի պառլամենտում ([[մարշալերեն|մարշ.]] Nitijela) օղակղզին ներկայացնում են երկու պատգամավոր։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Մարշալյան կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Օղակղզիներ]] tcxf19nsol9gtka2t05xd86ghwyo5n2 0 591627 8473834 8337453 2022-07-22T17:44:11Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Այլ կիրառումներ|Ադալիա (այլ կիրառումներ)}} {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Ադալիա''', ({{lang-tr|Antalya Körfezi}}, Adalia<ref>[https://books.google.am/books?id=T2cDAAAAQAAJ&pg=PA153&lpg=PA153&dq=Adalia+bay&source=bl&ots=GBmKEXh7Wy&sig=ACfU3U1_8aclB54V7mRiq4x2u0cojCI48A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjh8r_ty5jqAhVOwsQBHegJDIUQ6AEwAnoECA4QAQ#v=onepage&q=Adalia%20bay&f=false Modern geography]</ref>), ծոց ''Պամփյուլիայի ծոց'', մեծ ծոց է [[Միջերկրական ծով]]ի արևելքում, [[Թուրքիա]]յի [[Անթալիայի մարզ]]ի հարավային ափին, [[Կիլիկիա|Կիլիկիյան]] ափում<ref>{{Գիրք:ՏԲ|29}}</ref>։ Այն իր մեջ ներառում է Թուրքիայի գլխավոր ծովափնյա հանգստավայրերից մի քանիսը, որոնք նաև հայտնի են որպես «Թուրքական ռիվերա»<ref>[http://books.google.de/books?id=aSi4SPXBzJEC&pg=PA142&dq=%22Golf+von+Antalya&lr=lang_de&num=100&client=firefox-a&cd=3#v=onepage&q=%22Golf%20von%20Antalya&f=false Գերմանական ուղեցույց {{ref-de}}]</ref><ref>[http://www.insidersegeln.de/Revier/gocekantalya.php Das Segel-Revier zwischen Göcek und Antalya, vorgestellt vom Türkei Insider{{ref-de}}]</ref>։ [[Պատկեր:Antalya Gulf panaromic.jpg|700px|frameless|կենտրոն]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Թուրքիայի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Կիլիկիա]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] 798igmervvturhr20vz8iwoowfkkvws 0 595852 8473956 7842717 2022-07-23T05:02:49Z Машъал 114470 в современности одна река wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Վոյ Վոժ (Պալյուի վտակ)]] 9pd1sizyzbv41haf7wgir5g7gns0nh5 0 598983 8473781 8169214 2022-07-22T14:09:14Z 2003:D2:5720:CE05:E48E:3BD0:A700:91B1 wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Ֆուտբոլի ազգային հավաքական | Անվանում = Ուկրաինա | Պատկերանիշ = Logo of Football Federation of Ukraine 2016.png | Badge_size = 200px | ՖԻՖԱ կոդ = UKR | Մականուն = ''Դեղնա-կապույտներ (Жовто-блакитні)<br />Զորախումբ, [[Ուկրաինայի անվտանգության ծառայություն|ՈՒԱԾ]]'' | Միություն = [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա]] | Կոնֆեդերացիա = [[ՈՒԵՖԱ]] | Գլխավոր մարզիչ = [[Միխայիլ Ֆոմենկո]] | Ավագ = [[Անատոլի Տիմոշուկ]] | Ամենաշատ խաղեր = [[Անատոլի Տիմոշուկ]] (140) | Ռմբարկու = [[Անդրեյ Շևչենկո]] (48) | Հիմնական մարզադաշտ = [[Օլիմպիական (մարզադաշտ, Կիև)|Օլիմպիական]] | ՖԻՖԱ դասակարգում = 27({{decrease}}2)<small> (փետրվարի 12, 2015)</small> | | ՖԻՖԱ բարձր = | ՖԻՖԱ բարձր տարեթիվ = | ՖԻՖԱ ցածր = | ՖԻՖԱ ցածր տարեթիվ = | ԷԼՕ դասակարգում = | ԷԼՕ բարձր = | ԷԼՕ բարձր տարեթիվ = |pattern_la1=_ukr14h |pattern_b1=_ukr14h |pattern_ra1=_ukr14h |pattern_sh1=_ukr14h |pattern_so1=_ukr14h |leftarm1=FFE309 |body1=FFE309 |rightarm1=FFE309 |shorts1=FFE309 |socks1=FFE309 |pattern_la2=_ukr14a |pattern_b2=_ukr14a |pattern_ra2=_ukr14a |pattern_sh2=_ukr14a |pattern_so2=_ukr14a |leftarm2=0000FF |body2=0000FF |rightarm2=0000FF |shorts2=0000FF |socks2=3163b8 | Առաջին հանդիպում = '''Ուկրաինա''' 1-3 [[Հունգարիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Հունգարիա]]<br />([[Ուժգորոդ (քաղաք, Ուկրաինա)|Ուժգորոդ]], [[Ուկրաինա]]. [[ապրիլի 29]], [[1992]]) | Ամենախոշոր հաղթանակ = '''Ուկրաինա''' 9-0 [[Սան Մարինոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Սան Մարինո]]<br />([[Լվով]], [[Ուկրաինա]]. [[սեպտեմբերի 6]], [[2013]]) | Ամենախոշոր պարտություն = [[Իսպանիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Իսպանիա]] 4-0 '''Ուկրաինա''' <br />([[Լայպցիգ (քաղաք)|Լայպցիգ]], [[Գերմանիա]]. [[հունիսի 14]], [[2006]]) <br /> [[Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Խորվաթիա]] 4-0 '''Ուկրաինա''' <br />([[Զագրեբ]], [[Խորվաթիա]]. [[մարտի 25]], [[1995]])<br /> [[Չեխիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական|Չեխիա]] 4-0 '''Ուկրաինա''' <br />([[Պրահա]], [[Չեխիա]]. [[սեպտեմբերի 6]], [[2011]]) | Աշխարհի մասնակցություն = 1 | Աշխարհի առաջին = 2006 | Աշխարհի ամենալավ = Քառորդ եզրափակիչ | Տարածաշրջանի անվանում = [[ՈՒԵՖԱ Եվրո]] | Տարածաշրջանի մասնակցություն = 1 | Տարածաշրջանի առաջին = [[ՈՒԵՖԱ Եվրո 2012|2012]] | Տարածաշրջանի ամենալավ = Խմբային փուլ }} '''Ուկրաինայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը''' ({{lang-ua|Збірна України з футболу}}) ներկայացնում է [[Ուկրաինա]]ն ֆուտբոլային միջազգային մրցաշարերում և [[ընկերական խաղ]]երում։ Վերահսկվում է [[Ուկրաինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիա]]յի կողմից։ Հավաքականը ձևավորվել է [[ԽՍՀՄ]]-ի անկումից հետո՝ [[1991 թվական]]ին։ Գլխավոր մարզիչն է [[Միխայիլ Իվանովիչ Ֆոմենկո|Միխայիլ Ֆոմենկոն]]։ == Արտաքին հղումներ == * [http://www.ffu.org.ua Ուկրաինայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի պաշտոնական կայքը] {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/6YK40ISeG?url=http://www.ffu.org.ua/ukr/print/1/3718/?from=%2Fukr%2Fduflu%2Fduflu_documents%2F2966 |date=2015-05-06 }} {{ref-uk}} {{ref-en}} * [http://www.allplayers.in.ua/ru/main_team/match/ Ուկրաինայի հավաքականի պատմության բոլոր խաղերը] * [http://ua.tribuna.com/team-ukraine/ Ուկրաինայի հավաքականի վիճակագրությունն ու նորությունները] {{ՈՒԵՖԱ-ի հավաքականներ}} [[Կատեգորիա:Եվրոպայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականներ]] smi5vz2erz4pgsiu7q8ldxo0496vb0i 0 604045 8474022 8447981 2022-07-23T10:21:33Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Աբեմամա''', ({{lang-en|Abemama Atoll}}), [[օղակղզի]] [[Գիլբերտի կղզիներ|Գիլբերտի կղզեխմբում]], [[Կիրիբատի|Կիրիբատիի հանրապետության]] կազմի մեջ։ Գլխավորապես հայտնի է այն բանի շնորհիվ, որ [[1892]] թվականի [[մայիսի 27]]֊-ին «Ռոյալիստ» նավի նավապետ Դեյվիսն այստեղ է կազմել «[[Գիլբերտի կղզիներ]]ի նկատմամբ բրիտանական պրոտեկտորատի մասին» հռչակագիրը։ Հիշարժան իրադարձություններից մեկն էլ այն է, որ մի կարճ ժամանակահատված այստեղ է ապրել գրող [[Ռոբերտ Լյուիս Ստիվենսոն]]ը։ == Աշխարհագրություն == Աբեմամա օղակղզին գտնվում է Գիլբերտի կղզիների կենտրոնական մասում։ Ողողվում է [[Խաղաղ օվկիանոս]]ի ջրերով։ Նրանից 25 կմ հարավ֊արևմուտք տեղակայված է [[Արանուկա]] կղզին, իսկ 43 կմ հարավ֊արևմուտք՝ [[Կուրիա]]ն<ref name="oceandots">{{cite web | url = http://web.archive.org/web/20101223041619/http://oceandots.com/pacific/gilbert/abemama.php | title = Abemama | publisher = oceandots.com | accessdate = 28 օգոստոսի 2009 | lang = en | archiveurl = http://www.webcitation.org/65WUjl6TB | archivedate = 2012-02-17 }}</ref>։ Նրան ամենամոտ մայրցամաքը՝ [[Ավստրալիա]]ն գտնվում է 3500 կմ հեռավորության վրա<ref name="UN">{{cite web |url = http://islands.unep.ch/IKQ.htm#1509 |title = Islands of Kiribati. Abemama |publisher = UN SYSTEM-WIDE EARTHWATCH Web Site. Island Directory |accessdate = 28 օգոստոսի 2009 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/65WUXYpbA?url=http://islands.unep.ch/IKQ.htm#1509 |archivedate = 2012-02-17 |dead-url = yes }}</ref>։ Ինչպես կղզեխմբի բոլոր կղզիները, Աբեմաման նույնպես ունի կորալային ծագում և օղակղզի է։ Կազմված է բազմաթիվ փոքր կղզյակներից, որոնք խմբված են հյուսիսային և արևելյան մասերում։ Կենտրոնում գտնվում է [[ծովալճակ]]ը, որը իրար է միացնում երկու [[նեղուց]]ների օվկիանոսային ջրերը<ref name="oceandots" />։ Օղակղզու ցամաքային մասը կազմում է 28 կմ<sup>2</sup><ref name="oceandots" />։ Կղզին պատված է օղակղզիներին հատուկ խիտ [[ջրիմուռ]]ներով։ Լայն տարածում ունեն [[կոկոսյան արմավենի]]ները<ref name="UN" />։ Կլիման Աբեմամայում տրոպիկական է։ Ժամանակ առ ժամանակ [[երաշտ]]ներ են տեղի ունենում<ref name="UN" />։ == Պատմություն == Օղակղզու բնիկ բնակիչների միֆիոլոգիական ներկայացմանը համաձայն, կղզին ստեղծվել է [[Նարեաու]] աստծու կողմից<ref>{{cite web |url = http://www.janeresture.com/abemama/ |title = Abemama |publisher = Jane's Kiribati Home Page |accessdate = 28 августа 2009 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/65WUksKnc?url=http://www.janeresture.com/abemama/ |archivedate = 2012-02-17 |dead-url = no }}</ref>։ Աբեմաման հայտնաբերող առաջին [[եվրոպա]]ցին դարձել է բրիտանացի նավապետ Չարլզ Բիշոպը, ով հայտնաբերել է կղզին [[1799]] թվականին և անվանել է իր մոտ ընկերներից մեկի՝ Ռոջեր Սիմպսոնի ({{lang-en|Roger Simpson Island}}) անունով<ref name="британника">{{cite web |url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1102/Abemama-Atoll |title = Abemama Atoll |publisher = Encyclopædia Britannica |accessdate = 28 августа 2009 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/65WUmSubH?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1102/Abemama-Atoll |archivedate = 2012-02-17 |dead-url = no }}</ref>։ Չնայած երկար ժամանակ Աբեմաման առաձնահատուկ ուշադրություն չէր առաջացնում եվրոպացիների մոտ։ [[1851]] թվականին Թեմ Բաիտեկեյի գլխավորության ժամանակ կղզում ընդունվեց բացարձակ միապետություն։ Թեմ Բաիտեկեն այդ ժամանակահատվածում կառավարում էր նաև [[Արանուկա]] և Կուրիա հարևան կղզիները<ref>{{книга |автор = John Garrett |заглавие = To live among the stars: Christian origins in Oceania |год = 1982 |страниц = 412 |страницы = 153 |isbn = 2825406929 }}</ref>։ Ունենալով կատարյալ իշխանություն իր հետևորդների նկատմամբ, նա կատարում էր [[կոկոսի յուղ]]ի և [[կոպրա]]յի ակտիվ արևտուր եվրոպացի արևտրականների հետ, սակայն բացասական էր տրամադրվում կղզում հայտնվող եվրոպացի նորաբնակների հանդեպ, ինչպես նաև [[Միսիոներություն|միսիոների]] հանդեպ։ Միայն 1873 թվականին թույլատրվեց մի քանի միսիոներների բնակեցումը կղզում<ref>{{книга |автор = John Garrett |заглавие = To live among the stars: Christian origins in Oceania |год = 1982 |страниц = 412 |страницы = 154 |isbn = 2825406929 }}</ref>։ 1899 թվականին Աբեմամայում, արդեն նոր կառավարչի կառավարության ներքո, կղզում իր բնակությունը հաստատեց հայտնի շոտլանդացի գրող [[Ռոբերտ Լյուիս Ստիվենսոն]]ը, ով իր կնոջ հետ կղզու համար հորինեց մի նոր դրոշ (նրա վրա պատկերված էր թագով շնաձուկ), որը հասկանալի պատճառներով գործածություն չունեցավ։ [[1892]] թվականի [[մայիսի 27]]֊ին Աբեմամայի, ինչպես նաև Գիլբերտի կղզեխմբի մնացած բոլոր կղզիների վրա դրվեց բրիտանական պրոտեկտորատ<ref>{{cite web |url = http://www.janeresture.com/abemama/davis.htm |title = Abemama. Proclamation |publisher = Jane's Kiribati Home Page |accessdate = 28 августа 2009 |lang = en |archiveurl = https://www.webcitation.org/65WUnehLy?url=http://www.janeresture.com/abemama/davis.htm |archivedate = 2012-02-17 |dead-url = no }}</ref>։ Քանի որ կղզում հայտնվեցին գաղութային կառավարության ներկայացուցիչներ, կղզում արգլեվեցին քաղաքացիական պատերազմները, ստեղցվեցին իշխանության կառուցվածքներ, ըստ որոնց պաշտպանվեց օտարերկրյաների հետաքրքրությունները, որոնք բանկություն էին հաստատել Աբեմամայում։ Բացի դրանից առանձնահատուկ ուշադրություն սկսեցին դարձնել կրթության և առողջապահության զարգացմանը։ [[1911]] թվականին կղզին հայտարարվել է բրիտանական գաղութ։ [[1942]]֊[[1943]] թվականներին Աբեմաման բնակեցվեց ճապոնացիներով, ապա ամերիկական զորքերով, որորնք կառուցում էին զինվորական բազա։ [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո կղզին համարվում էր այն թեկնածուներից մեկը ով կարող էր դառնալ Գիլբերտ և Էլլիս կղզիներ բրիտանական գաղութի մայրաքաղաքը, չնայած որոշումը կայացվեց հօգուտ Թարավա օղակղզու<ref name="британника" />։ == Բնակչություն == Ի համաձայն [[2005]] թվականի մարդահամարի, Աբեմամայում ապրում էր 3404 բնակիչ ([[2000]] թվականի հետ համեմատ բնակչության աճը կազմել է 262 բնակիչ, իսկ [[1985]] թվականի համեմատ 438 բնակիչ), որոնք ապրում էին 12 բնակավայրերում, որոնցից ամենախոշորը եղել է Թաբիանգ գյուղը (կար․՝ Tabiang), որի բնակչությունը կազմում էր 591 մարդ<ref name="GTAB-1">{{cite web | url = https://www.spc.int/prism/country/ki/Stats/Census2005/Gen-pdf/GTAB-1.pdf | title = Kiribati 2005 census of population and housing: provisional tables | publisher = New Zealand Department of Conservation | accessdate = | lang = en }}</ref>։ Բնակչության խտությունը՝ 124 կմ<sup>2</sup>/մարդ ([[2005]] թվական)<ref>{{книга |заглавие = Kiribati 2005 Census. Analytical Report |ссылка = http://www.spc.int/prism/country/ki/stats/Census2005/reports/KIR%20Report%202005%20-%20Volume%20II%20-%20FINAL.pdf |издательство = Secretariat of the Pacific Community. Kiribati National Statistice Office |год = 2007 |том = 2 |страницы = 5 }}</ref>։ {| class="standard sortable" |- !Բնակեցումը||Անգլերեն անվանումը||Բնակչության թիվը,<br />մարդ. (2005)||Բնակչության թիվը,<br />մարդ. (2010) |- |Աբատիկու||Abatiku||191||150 |- |Բանգոտանտեկաբաիյա||Bangotantekabaia||336||79 |- |Բարետոա||Baretoa||310||387 |- |Բիիկե||Biike||17||13 |- |Կաբանգակի||Kabangaki||363||474 |- |Կարիատեբիկե||Kariatebike||140||505 |- |Կաումա||Kauma||172||74 |- |Մանոկու||Manoku||247||170 |- |Թաբիանգ||Tabiang||591||487 |- |Տաբոնտեբիկե||Tabontebike||305||380 |- |Տանիմաինիկու||Tanimainiku|| ||250 |- |Տեբանգա||Tebanga||246||62 |- |Տեկատիրիրակե||Tekatirirake||486||182 |- !Ընդհանուր||Ընդհանուր|| class="unsortable" |3404<ref name="GTAB-1" />||class="unsortable"|3213<ref name=census>{{cite web|title=Kiribati Census Report 2010 Volume 1|url=http://www.mfed.gov.ki/wp-content/uploads/2011/05/Census-Report-2010-Volume-1.pdf|publisher=National Statistics Office, Ministry of Finance and Economic Development, Government of Kiribati|accessdate=2015-08-22|archive-date=2014-08-10|archive-url=https://www.webcitation.org/6RiBPOvsM?url=http://www.mfed.gov.ki/wp-content/uploads/2011/05/Census-Report-2010-Volume-1.pdf|dead-url=yes}}</ref> |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Օղակղզիներ]] [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի կղզեխմբեր]] [[Կատեգորիա:Ավստրալիայի և Օվկիանիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Կղզեխմբեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Միկրոնեզիա]] r3a5dx7w3mvqmbebi6mmbm3ry32404f 0 607364 8473797 6591971 2022-07-22T15:08:05Z CommonsDelinker 212 Replacing Romulus_and_Remus_2.jpg with [[File:Romulus_and_Remus.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:Romulus and Remus.jpg|]]). wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|մինի|աջից|285px|Կապիտոլիական գայլ]] '''Կապիոլիական գայլ''' ({{lang-lat|Lupa Capitolina}}), [[բրոնզ]]ե քանդակ, որտեղ պատկերված է իտալական գայլ, որը կերակրում է [[Հռոմ]] [[քաղաք]]ի հիմնադիրներ հանդիսացող երկու եղբայրներին՝ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոսին և Հռեմոսին]]։ Բրոնզե քանդակը պահվում է թանգարանում։ Այս արձանը երկար ժամանակ համարվել է [[էտրուսկներ]]ի քաղաքակրթության նմուշ, սակայն ավելի ուշ հայտնի դարձավ, որ արձանը թվագրված է դեռևս մ.թ.ա. [[5-րդ դար]]ում։ Նորագույն ժամանակաշրջանում՝ [[21-րդ դար]]ում, արձանը կարգի բերվեց և ենթարկվեց մանրակրկիտ հետազոտությունների։ Այդ հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ քանդակը [[Իտալիա]]յում հայտնաբերվել է [[Ռենեսանս]]ի դարաշրջանում։ ([[11-րդ դար|11-ից]] [[13-րդ դար]])։ Այս արձանը համարվում է [[Հռոմ]] [[քաղաք]]ի խորհրդանիշներից ամենանշանավորը։ Այն հայտնի է դեռևս հնագույն ժամանակներից և քանդակում առկա գայլը եղել է մի շարք մետաղադրամների վրա։ Ենթադրվում է, որ գայլը եղել է պաշտամունքի առարկա [[Հռոմեական Կայսրություն|Հռոմեական կայսրություն]]ում։ == Պատմություն == Քանդակի մասին առաջին հիշատակումը եղել է այն, որ այն գտնվել է Պլինոս քաղաքից։ Նախկինում քանդակը եղել է [[Հռոմ]]ի ֆորումի սուրբ թզենու մոտ։ [[Մարկոս Ցիցերոն]]ը գրում է, որ քանդակը եղել է Կապիտոլիումի բլրի վրա և մի անգամ [[կայծակ]]ը հարվածել է նրան։ Ըստ ավանդության, քանդակում գտնվող մայր [[գայլ]]ը գտնելով նորածին երկու որդիների, խնամել է նրանց և կերակրել իր կաթով։ Երեխաները մեծանալով ունեցել են աներևակայելի ուժ և հիմնադրել պատմական [[Հռոմ]] [[քաղաք]]ը։ Ավելի ուշ հայտնի դարձավ նաև նրանց անունները՝ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս]]։ Եղբայրներից [[Հռոմուլոս]]ը հաղթելով իր եղբորը [[Հռեմոս]]ին դառնում է [[Հռոմ]]ի միակ տերը և այն իր անունով կոչում «[[Հռոմ]]»։ [[1960]]-ական թվականներին քանդակի պատկերը օգտագործվել է, որպես [[Հռոմ]]ում անց կացվող [[Օլիմպիական խաղեր]]ի խորհրդանիշ։ Քանդակը այժմ պահվում է [[Հռոմ]]ի հնագիտության թանգարանում։ Քանդակի կրկնօրինակ նմուշները պահվում են նաև [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ]]ում, [[Իսպանիա]]յում, [[Բրազիլիա]]յում, [[Մակեդոնիա]]յում, [[Ռումինիա]]յում, [[Տաջիկստան]]ում, [[Շվեդիա]]յում, [[Ֆրանսիա]]յում, [[Նիդերլանդներ]]ում և այլ երկրներում։ == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Rome 2011 329.JPG| Պատկեր:Romulus and Remus.jpg| Պատկեր:Capitoline Wolf (and the missing Romulus and Remus that were stolen) - Gift by Rome to BA (4729479590).jpg| Պատկեր:DSCN3784r.jpg| Պատկեր:Louve capitoline de Narbonne.jpg| Պատկեր:0146 - Roma - Piazza del Campidoglio - Statua del Tevere - Foto Giovanni Dall'Orto, 7-Apr-2008.jpg| </gallery> == Գրականություն == {{commons|Capitoline Wolf}} *{{cite book |last=Lombardi |first=G. |year=2002 |title=A petrographic study of the casting core of the Lupa Capitolina |journal=Archaeometry |volume=44 |issue=4 |pages=601ff }} (X-ray diffractometry, thermal analyses, chemistry and thin sections identify the casting site in the lower Tiber valley.) *{{cite book |last=Carcopino |first=J. |year=1925 |title=La louve du capitole |publisher=Les Belles Lettres |location=Paris |ol=16519753M |language=fr}} (This paper initiated modern research into the sculpture's history.) {{Հռոմի տեսարժան վայրեր}} [[Կատեգորիա:Գայլեր]] [[Կատեգորիա:Քանդակներ]] [[Կատեգորիա:Հռոմեական կայսրություն]] [[Կատեգորիա:Հռոմի տեսարժան վայրեր]] [[Կատեգորիա:Բրոնզե արձաններ]] q132smumfjajyev0tqrwju3gqfstj2t 0 612432 8473966 8108879 2022-07-23T07:20:27Z Кудуг 37907 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Ստեփան Փարթամյան | բնագիր ԱԱՀ = | պատկեր = Stepan Partamoian, 2015.JPG | չափ = 200px | նկարագրում = | ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1962|9|16}} | ծննդավայր = {{Դրոշ|Լիբանան}} [[Բեյրութ]], [[Լիբանան]] | վախճանի օր = | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = {{Դրոշավորում|ԱՄՆ}} | ազգություն = [[Հայ]] | կրոն = [[Աթեիզմ]] | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = "Yes, We Have"<ref>[http://www.thearmenian.com/products.php?product=Yes%2C-We-Have-%252d-Expanded-By-Stepan-Partamian Yes, We Have - Expanded By Stepan Partamian, 800-page book on Armenian-American achievements]</ref> | աշխատանք = | կարողություն = արտադրիչ, հաղորդվար | մասնագիտություն = Հաղորդավար<br />արտադրիչ | ամուսին = | ծնողներ = | երեխաներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = [partam.com] }} '''Ստեփան Փարթամյան''' ({{lang-hyw|Ստեփան Փարթամեան}}, [[1962]], [[սեպտեմբերի 16]], [[Բեյրութ]], [[Լիբանան]]), հայ հաղորդավար, արտադրիչ։ «Ձեր կարծիքը», «[[Բարի լույս (հաղորդաշար)|Բարի լույս]]» և «Հայը» ծրագրերի հաղորդավարն է, «Հայկական արվեստներ» ընկերության հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Ստեփան Փարթամյանը ծնվել է [[1962]] թվականին, Բեյրութում։ [[1986]] թվականին ավարտել է [[ԱՄՆ]]-ի [[Կալիֆորնիա|Կալիֆորնիա նահանգի]] «Նորթրիջ» համալսարանի ռադիո-հեռուստատեսության բաժինը։ 1990 թվականին հիմնադրել է «Գառնի» երաժշտական ստուդիան, որտեղ ձայնագրել է ավելի քան 50 ձայնասկավառակ՝ [[Ռուբեն Հախվերդյան]], [[Արմեն Մովսիսյան (երգահան)|Արմեն Մովսիսյան]], [[Արթուր Մեսչյան]], [[Լիլիթ Պիպոյան]], [[Բելլա Դարբինյան]] և այլն։ [[Լոս Անջելես]]ի հայկական հեռուստատեսությամբ վարել է «Ձեր կարծիքը» «Հայը», «Բարի լույս» հաղորդաշարերը։ Եղել է բազմաթիվ համերգային ծրագրերի պրոդյուսեր։ Հիմնադրել և ղեկավարում է «Հայկական արվեստներ» ընկերությունը, որը կազմակերպել է բազմաթիվ միջոցառումներ և հայ մշակույթին նվիրված երեկոներ<ref>[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=762 Ստեփան Փարթամյանի մասին avproduction.am կայքում]</ref>։ Ստեղծել է ''PARTAM all things Armenian App''-ը՝ ճամփորդական ուղեցույցը, որում վավերագրված են տեղեկություններ աշխարհի տարբեր անկյուններում գտնվող հայկական վայրերի վերաբերյալ՝ լուսանկարներում ու տեղայնքով<ref>[https://play.google.com/store/apps/details?id=com.partam.partam PARTAM all things Armenian]</ref>։ [[2009]] թվականին հրատարակել է "Yes, We Have" (Այո, մենք ենք) հայի ինքնությունը փաստող գիրքը, որտեղ ներկայացված են [[ԱՄՆ]]-ում զգալի ներդրումներ ունեցող հայազգի 700 ամերիկացիների կենսագրականներ<ref>[http://asekose.am/news/8/170347-amerikan-hayastani-marzeric-mekn-e-stepan-partamyan.html Ամերիկան Հայաստանի մարզերից մեկն է. Ստեփան Փարթամյան]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.armenianpulse.com/artists/stepan-partamian/ Stepan Partamian] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305030637/http://www.armenianpulse.com/artists/stepan-partamian/ |date=2016-03-05 }} {{DEFAULTSORT:Փարթամյան, Ստեփան}} [[Կատեգորիա:1962 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Սեպտեմբերի 16 ծնունդներ]] [[Կատեգորիա:Բեյրութ քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոդյուսերներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ից Հայաստան արտագաղթածներ]] [[Կատեգորիա:Լիբանանից ԱՄՆ արտագաղթածներ]] [[Կատեգորիա:Հայ աթեիստներ]] [[Կատեգորիա:Ռամկավար ազատական կուսակցության անդամներ]] b677jdpz6zjyzk1dsrjfmn5i01qsboo 0 643974 8473949 7750226 2022-07-23T03:02:39Z Narek75 3252 wikitext text/x-wiki '''Բանացանցը,''' '''իրերի ներցանց''' կամ '''իրերի համացանց''' ({{lang-en|Internet of Things}}, ''IoT''), առարկաների փոխազդեցության ցանցի գաղափարն է։ Այն ենթադրում է տվյալների կուտակման, մշակման և փոխանակման միջոցով առարկաների(բաների) տեղեկատվական փոխազդեցություն։ Այն թույլ է տալիս հեռակառավարմամբ զգալ առարկաների շրջակա միջավայրը, մշակել ստացված տվյալները և իրավիճակին համապատասխան կառավարել առցանց առարկաները, ինչը ստեղծում է իրական և հաշվարային աշխարհների ներթափանցման ընդարձակում՝ բարձրացնելով արդյունավետությունը, ճշգրտությունը և տնտեսական ընդարձակմանը։ Առարկաները ունեն իրենց հատուկ տարբերիչը, որը գրանցված է ներդրված հաշվարում և ունակ է համագործել գոյություն ունեցող ենթակառուցվածքի հետ։ Մասնագետների գնահատականով 2020 թ.-ին բանացանցը կպարունակի 50 միլլիարդ առարկա<ref>{{cite web|url=http://www.iotsworldcongress.com/documents/4643185/0/IoT_IBSG_0411FINAL+Cisco.pdf|title=The Internet of Things: How the Next Evolution of the Internet Is Changing Everything|author=Dave Evans|date=April 2011|work=Cisco|accessdate=սեպտեմբերի 4, 2015|archive-date=2015-09-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20150906070028/http://www.iotsworldcongress.com/documents/4643185/0/IoT_IBSG_0411FINAL+Cisco.pdf|dead-url=yes}}</ref>։ Շուկայական արժեքը նախատեսված է 80 միլիարդ դոլարով<ref>{{cite web|url=https://www.toptal.com/designers/interactive/smart-home-domestic-internet-of-things|title=Home Smart Home: Domesticating the Internet of Things |author=Kent Mundle|work=Toptal}}</ref>։ ինֆօռմատիկա == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Անավարտ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Համակարգչային ցանցեր]] [[Կատեգորիա:Զարգացող տեխնոլոգիաներ]] 2q8lq2i5y7lmztrs0isk5gt8ubiabm1 0 654492 8473904 8210611 2022-07-22T22:50:34Z KittenBroEeev 115450 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = քաղաք | հայերեն անվանում = Ջուբա | բնօրինակ անվանում = جوبا | ենթարկում = | երկիր = Հարավային Սուդան | պատկեր = UTair Mil Mi-8s at Jubba as a storm rolls in (1).jpg | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ =Juba flag.png | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Նահանգ | երկրամաս = Կենտրոնական Էկվատորիա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = | հիմնադրման թվական = [[1922]] | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = [[արաբերեն]] <br> [[ֆրանսերեն]] | բնակչություն = 372․410 | մարդահամարի թվական = 2011 | խտություն = | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Ջուբա''' ({{lang-ar|جوبا}}), [[քաղաք]] [[Հարավային Սուդան]]ում։ Վարչականորեն մտնում է [[Կենտրոնական Էկվատորիա]] նահանգի կազմի մեջ։ Երկրի մայրաքաղաքը և խոշորագույն քաղաքն է։ Ունի նաև մայրաքաղաքային ինքնավարություն և համարվում է [[Հարավային Սուդան]]ի տասը նահանգներից մեկը (ամենափոքրը)։ Հարավային Սուդանի մայրաքաղաք Ջուբան նաև ունի կարևոր արդյունաբերական նշանակություն, քանի որ երկրի տարածքում է հոսում [[Աֆրիկա]]յի նշանավոր գետերից [[Սպիտակ Նեղոս (գետ)|Սպիտակ Նեղոսը]]։ == Բնակչություն == Ըստ [[2005|2005 թվականի]] տվյալների, քաղաքի բնակչությունը կազմում է 163.442 մարդ։ Բնակչության մեծամասնությունը տեղաբնիկ սևամորթներն են, որոնք խասում են հիմնականում [[արաբերեն]]ով և [[ֆրանսերեն]]ով։ Համարվում է նորանկախ Հարավային Սուդանի ամենաբնակեցված քաղաքը։ Երկրում անցկացված 5-րդ մարդահամարի (2008 թվական) տվյալներով, քաղաքում բնակվում էր 372,413 մարդ։ Վերջին տարիներին քաղաքի բնակչությունը կտրկուկ աճել է, քանի որ քաղաքում հաստատվել են մեծ թվով չինացիներ, որտեղ հաստատվել են այս քաղաքում աշխատանք գտնելու նպատակով։ {|class="wikitable" |- ! Տարի !! Բնակչություն |- | 1973 (մարդահամար)|| style="text-align:right;"| 56,740 |- | 1983 (մարդահամար) || style="text-align:right;"| 83,790 |- | 1993 (մարդահամար) || style="text-align:right;"| 114,980 |- | 2005 (նախահաշվարկ) || style="text-align:right;"| 163,440 |- | 2006 (նախահաշվարկ) || style="text-align:right;"| 250,000<ref>{{cite web|url=http://www.tripwiser.com/trip_destination-Juba_Sudan?itiNodeId=8a8c80fe18ab78760118ac5f68cd2290&eType=site |title=Estimated Population in 2006 |publisher=Tripwiser.com |date= |accessdate=հունիսի 20, 2012}}</ref> |- | 2008 (նախահաշվարկ) || style="text-align:right;"| 250,000<ref name="The World Factbook: South Sudan">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/od.html|title=The World Factbook: South Sudan|accessdate=2013-12-31|work=World Factbook|publisher=Central Intelligence Agency|archive-date=2020-04-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200424094414/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/od.html|dead-url=yes}}</ref> |- | 2011 (նախահաշվարկ) || style="text-align:right;"| 372,410 |} == Կլիմա == {{Եղանակի Աղյուսակ |location = Juba (1971–2000) |metric first = y |single line = y |Jan record high C = 41.3 |Feb record high C = 43 |Mar record high C = 43.6 |Apr record high C = 42 |May record high C = 39.9 |Jun record high C = 38.5 |Jul record high C = 37 |Aug record high C = 38.5 |Sep record high C = 39 |Oct record high C = 39 |Nov record high C = 39.1 |Dec record high C = 42.8 |Jan high C = 36.8 |Feb high C = 37.9 |Mar high C = 37.7 |Apr high C = 35.4 |May high C = 33.5 |Jun high C = 32.4 |Jul high C = 31.1 |Aug high C = 31.6 |Sep high C = 33.1 |Oct high C = 34 |Nov high C = 34.7 |Dec high C = 35.9 |year high C = 34.5 |Jan mean C=28.2 |Feb mean C=29.3 |Mar mean C=29.9 |Apr mean C=28.7 |May mean C=27.6 |Jun mean C=26.5 |Jul mean C=25.6 |Aug mean C=25.5 |Sep mean C=26.4 |Oct mean C=26.9 |Nov mean C=27.4 |Dec mean C=27.5 |Jan low C = 20.1 |Feb low C = 21.7 |Mar low C = 23.6 |Apr low C = 23.4 |May low C = 22.6 |Jun low C = 21.9 |Jul low C = 21.1 |Aug low C = 21 |Sep low C = 21.1 |Oct low C = 21.3 |Nov low C = 20.9 |Dec low C = 20 |year low C = 21.6 |Jan record low C = 12 |Feb record low C = 14.1 |Mar record low C = 16.6 |Apr record low C = 16.5 |May record low C = 16.8 |Jun record low C = 14 |Jul record low C = 13.3 |Aug record low C = 16.7 |Sep record low C = 15.5 |Oct record low C = 17.2 |Nov record low C = 15.8 |Dec record low C = 13.9 |rain colour=green |Jan rain mm = 5.1 |Feb rain mm = 11 |Mar rain mm = 36.7 |Apr rain mm = 111.5 |May rain mm = 129.9 |Jun rain mm = 117.8 |Jul rain mm = 144.7 |Aug rain mm = 127.5 |Sep rain mm = 103.7 |Oct rain mm = 114.5 |Nov rain mm = 43.1 |Dec rain mm = 8.2 |year rain mm = 953.7 |unit rain days = 0.1 mm |Jan rain days = 1.4 |Feb rain days = 2 |Mar rain days = 6.6 |Apr rain days = 11.6 |May rain days = 12.4 |Jun rain days = 10.3 |Jul rain days = 13 |Aug rain days = 11.5 |Sep rain days = 8.6 |Oct rain days = 10.4 |Nov rain days = 6.5 |Dec rain days = 1.9 |year rain days = 96.2 |Jan humidity = 44 |Feb humidity = 42 |Mar humidity = 51 |Apr humidity = 64 |May humidity = 73 |Jun humidity = 76 |Jul humidity = 81 |Aug humidity = 80 |Sep humidity = 77 |Oct humidity = 73 |Nov humidity = 69 |Dec humidity = 53 |year humidity = 65 |Jan sun = 279 |Feb sun = 235.2 |Mar sun = 210.8 |Apr sun = 198 |May sun = 207.7 |Jun sun = 207 |Jul sun = 182.9 |Aug sun = 204.6 |Sep sun = 228 |Oct sun = 241.8 |Nov sun = 237 |Dec sun = 260.4 |year sun = 2692.4 |source 1 = ''World Meteorological Organization''<ref name = WMO>{{cite web | url = http://worldweather.wmo.int/085/c01541.htm | title = World Weather Information Service – Juba | publisher = World Meteorological Organization (UN) | accessdate = մարտի 21, 2013}}</ref>, ''Climate-Data.org'', altitude: 497m (for mean temperatures) |source 2 = ''NOAA''<ref name= NOAA>{{cite web | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-I/SU/62941.TXT | title = Juba Climate Normals 1961–1990 | publisher = National Oceanic and Atmospheric Administration | accessdate = մարտի 21, 2013}}</ref> |date=July 2011 }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Հարավային Սուդանի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:1922 թվականին հիմնադրված բնակավայրեր]] avlwm5arykavhc9azltm9lleybegne2 0 660104 8473870 8112263 2022-07-22T18:52:36Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Մագդա ալ-Սաբահի''' ({{lang-ar|ماجدة}}, իսկական անունը՝ '''Աֆաֆ Ալի Կամել ալ-Սաբահի''' {{lang-ar|عفاف على كامل الصباحى}}, {{ԱԾ}}), համարվել է 1950-1970-ական թվականների առաջատար եգիպտացի կինոդերասան, կերտել է 70-ից ավելի դերեր ֆիլմերում։ Հայտնի է եղել ոչ միայն Եգիպտոսում, այլ նաև տարբեր [[Արաբական աշխարհ|Արաբական երկրներում]]։ Խորհրդային հանդիսատեսին ներկայացել է «Սա մեր հողն է» ([[1956]], Наша зелёная земля)<ref>В советском прокате фильм демонстрировался с 1962 года, р/у Госкино СССР № 2593/60 (до 1 июля 1964 года) — опубликовано: «Аннотированный каталог фильмов действующего фонда: Художественные фильмы», М.: «Искусство»-1963, С. 375.</ref>, «Ջամիլյա» ([[1958]] )<ref>В советском прокате фильм демонстрировался с октября 1962 года, р/у Госкино СССР № 1172/62 — опубликовано: «Аннотированный каталог фильмов действующего фонда: Художественные фильмы», М.: «Искусство»-1963, С. 83.</ref>, «Անչափահասներ» ([[1960]])<ref><sub>В советском прокате фильм демонстрировался с февраля 1970 года, р/у Госкино СССР № 2324/69 (до 1 января 1975 года) — опубликовано: «Каталог фильмов действующего фонда. Выпуск II: Зарубежные художественные фильмы», Инф.-рекл. бюро упр. кинофикации и кинопроката комитета по кинематографии при Совете министров СССР, М.-1972, стр. 108.</sub></ref>, «Հարսանիք լիազորագրով» ([[1963]], «Голая правда»)<ref>В советском прокате фильм демонстрировался с 1975 года, р/у Госкино СССР № 2200/74 (до 6 августа 1979 года) — опубликовано: «Каталог фильмов действующего фонда, выпущенных в 1975 году», В/О «Союзинформкино» Гл. упр. кинофикации и кинопроката Госкино СССР, М.-1976, С. 84.</ref>, «Իմ սրտի մարդը» ([[1966]], «Кого я люблю?»)<ref><sub>В советском прокате фильм демонстрировался с марта 1971 года, р/у Госкино СССР № 2191/70 (до 10 января 1974 года) — опубликовано: «Каталог фильмов действующего фонда. Выпуск II: Зарубежные художественные фильмы», Инф.-рекл. бюро упр. кинофикации и кинопроката комитета по кинематографии при Совете министров СССР, М.-1972, стр. 164—165.</sub></ref>, «Քաղաքի կանչով» ([[1975]], «Сирена»)<ref>В советском прокате фильм демонстрировался с сентября 1978 года, р/у Госкино СССР № 2452/77 (до 29 декабря 1984 года) — опубликовано: «Аннотированный каталог фильмов действующего фонда: Зарубежные художественные фильмы», В/О «Союзинформкино» Гл. упр. кинофикации и кинопроката Госкино СССР, М.-1980, С. 130.</ref>. == Կենսագրություն == Մագդա ալ-Սաբահին ծնվել է հարուստ մուսուլմանական ընտանիքում։ 16 տարեկան հասակում դպրոցական էքսկուրսիայի ժամանակ նա լինում է Shubra կնոստուդիայում, որտեղ նրան նկատում է կինոռեժիսոր Սաիֆ էդ-Դին Շաուկատը և առաջարկում է նկարահանվելու ֆիլմերում։ Երբ աղջիկը ծնողներին հայտնում է այդ մասին, ընատնիքում սկանդալ է սկսվում, և շուրջ մեկ տարի նրան թույլ չէին տալիս տանից դուրս գալ<ref>Сборник «Экран. 1968—1969» (ежегодник) / Составители: М. Долинский и С. Черток. — М.: Искусство, 1969. — С. 242—245. — 320 с.</ref>։ Այդ թվերին մուսուլմանական աշխարհում ֆիլմերում նկարահանվելը համարվում էր ոչ հարկի աշխատանք։ Սակայն 17-ամյա աղջնակը կարողանում է մուտք գործել կինոաշխարհ և [[1949]] թվականին հայտնվում է «Խելոքը» ֆիլմի նկարահանման հրապարակում, ֆիլմի ռեժիսորն էր Սաիդ էդ-Դին Շաուկատը։ Աղջիկը նկարահանումներին թաքուն էր գալիս. ծնողները կարծում էին թե նա պարապմունքների է գնում, իսկ նա դասերից հետո շուրջ մեկ ժամ լինում էր կինոստուդիայում։ Գաղտնիության նպատակով պաստառների վրա հայտնվում է Մագդա անունը<ref name="BF">[http://www.al-jazirah.com/magazine/21092004/memory71.htm al-jazirah.com{{ref-ar}}]</ref>։ Երբ ծնողներն իմանում են աղջկա նկարահանումների մասին, հայց են ներկայացնում ֆիլմի ռեժիսոր և պրոդյուսերի դեմ՝ ասելով, որ աղջիկն անչափահաս է եղել, և նկարահանումները շուրջ կես տարով դադարեցվում են<ref name="BF" />։ Ծնողները հաշտվում են դստեր ընտրած ուղու հետ, երբ նա արդեն հռչակ է ձեռք բերում։ === Կինո կարիերա === Մագդան խաղում է երիտասարդ աղջիկների և կանանց դերեր մելոդրամաներում, կոմեդիաներում, սոցիալական դրամաներում, պատմական ֆիլմերում։ [[1956]] թվականին ստեղծում է իր կինոընկերությունը՝ «Մագդա-ֆիլմ», որտեղ էլ խաղում է իր հետագա դերերը<ref name="BF" />։ [[1950]]-ական թվականները համարվում են նրա կարիերայի գագաթնակետը, երբ նա կերտում է իր լավագույն դերերը, Ամինա՝ «Մեր կանաչ երկիրը» ([[1956]] թվական, «Սա մեր երկիրն է») ֆիլմի համար արժանացել է իր առաջին միջազգային մրցանակին կնոջ լավագույն դերի համար<ref name="BH">«Кинословарь».— М.: Советская энциклопедия, 1986—1987. — С. 246. — 640 с.</ref>։ Մրցանակների է արժանացել նաև ռեժիսոր Յուսեֆ Շահինի տեռորիստ Ջամիլիի «Ջամիլյա» ֆիլմում կերտած դերի համար<ref name="BH" />։ «Անչափահասներ» ֆիլմում Նադայի դերի համար արժանանում է Սան Ֆրանցիսկոյի միջազգային կինոփառատոնի մրցանակին։ Ֆիլմը հաջողությամբ ցուցադրվել է նաև Բեռլինի 11-րդ միջազգային կինոփառատոնում<ref name="BH" />։ [[1966]] թվականին Մագդան իր ուժերը փորձում է ռեժիսուրայի բնագավառում՝ նկարահանելով «Ում եմ ես սիրում» («Իմ սրտի մարդը») ֆիլմը<ref name="Hillauer 98">Rebecca Hillauer, 2005, p 98</ref>։ == Անձնական կյանք == [[1963]] թվականին ամուսնացել է պաշտոնաթող ռազմական օդաչուի հետ, այնուհետև՝ Էհաբոմ Նաֆիի հետ<ref name="BF" /><ref>[http://www.elcinema.com/person/pr1027506/ Эхаб Нафи на арабском сайте elcinema.com{{ref-ar}}{{ref-en}}]</ref>, սակայն այս ամուսնությունը երկար չի տևել։ Նրանք ունեցել են դուստր՝ Մագդայի միակ երեխան՝ Գադու Նաֆին<ref name="BF" /><ref>[http://www.elcinema.com/person/pr1073236/ Гада Нафи на арабском сайте elcinema.com]</ref>, ով դարձել է հայտնի եգիպտացի կինոդերասանուհի։ Կինոասպարեզում դադարից հետո, [[1995]] թվականին Մագդան մասնակցել է կին կինեմատոգրաֆիստների միության գործընթացներին<ref name="Hillauer 98" />։ == Պարգևներ == Կինոասպարեզում ծավալած գործունեության համար Եգիպտոսի կառավարության կողմից պարգևատրվել է կառավարական պարգևներով<ref name="BF" />։ == Ֆիլմագրություն == {|class="wikitable" style="font-size:90%;" border="2" cellpadding="3" background: #f9f9f9; |- align="center" ! colspan=6 style="background:#B0C4DE;" | Դերասանական աշխատանքներ<ref>[http://www.elcinema.com/person/pr1080463/ В создании фильмографии использованы данные elcinema.com]</ref><ref>[http://www.imdb.com/name/nm0535777/ В создании фильмографии использованы данные imdb.com]</ref> |- align="center" ! style="background: #CCCCCC;" | Տարեթիվ ! style="background: #CCCCCC;" | Հայերեն անվանում ! style="background: #CCCCCC;" | Արաբերեն անվանում ! style="background: #CCCCCC;" | Լատինատառ / անգլերեն անվանում ! style="background: #CCCCCC;" | Ռեժիսոր ! style="background: #CCCCCC;" | Դեր |- | rowspan=1|[[1949]] | «Խելոքը» | '''الناصح''' | El nasseh / The Clever One | Սաիֆ էդ-Դին Խաուկատ | |- | rowspan=2|[[1950]] | Թույլ տվեք երգել | '''سيبوني أغني ''' | Sibuni aghani | Հուսեյն Ֆաուզի | ''Хенд Саттар'' |- | «Պղպեղ» | '''فلفل''' | Felfel | Սաիֆ էդ-Դին Շաուկատ, Մուստաֆա Ալ-Ատտար | ''Խայամ'' |- | rowspan=3|[[1951]] | | '''حبايبى كتير''' | Habibi katir | Քամալ Ատտիա | |- | Ես ժողովրդական աղջիկ եմ | '''أنا بنت ناس''' | Ana bint nass | Հասան ալ-Իմամ | |- | Սիրո գիշեր | '''ليلة غرام''' | Leilet gharam / A Night of Love | Ահմեդ Բադրհան | |- | rowspan=6|[[1952]] | Ես մենակ եմ | '''انا وحدى''' | … / Am Alone | Հենրի Բարակատ | |- | Հավատ | '''الايمان''' | … / The Faith | Ահմեդ Բադրհան | ''Սադյա'' |- | Իսլամի հաղթանակը | '''انتصار الإسلام''' | Intisar el Islam / The Victory of Islam | Ահմեդ էլ-Տոուկի | ''Ջամիլյա'' |- | Անմահության երգը | '''لحن الخلود''' | Lahn al khouloud / Immortal Song | Հենրի Բարակատ | ''Սանա'' |- | Տուն, սիրելի տուն | '''البيت السعيد''' | | Հուսեյն Սեդկի | |- | Մուստաֆա Քամել | '''مصطفى كامل''' | … / Moustafa Kamel | Ահմեդ Բադրհան | |- | rowspan=6|[[1953]] | Կգա հատուցման օրը | '''حكم الزمان''' | Lak yom ya zalem | Հենրի Բարակատ | |- | Հաց վաճառողը | '''بائعة الخبز''' | | Հասան ալ-Իմամա | ''Նելլի'' |- | Բիլալ, մարգարի муэдзин | '''بلال مؤذن الرسول''' | Bilal, Muezzin el rassul | Ахмед эль-Токхи | ''Ինդիա, Բիլալի կինը'' |- | Դահաբ | '''دهب''' | Dahab | Անվար Վագդի | |- | Ես իմ տարածքում | '''ماليش حد''' | Malish had / I’m on My Own | Իբրահիմ Ամարա | |- | Երջանկության ուղին | '''طريق السعادة''' | Tarik el saada / Path of Happiness | Քամալ Հաֆնավի | |- | rowspan=4|[[1954]] | Օրերն անցնում են | '''مرت الأيام''' | Marrat al ayyam / The Days Pass | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | |- | Գյուղի սիրահարները | '''قرية العشاق''' | Kariet el oschak | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | |- | Նա չի կարող անարդար լինել | '''الظلم حرام''' | El zulum haram / One Must Be Fair | Հասան էլ-Սեյֆի | ''Սամիրա'' |- | Օրիորդ Հանաֆի | '''الأنسة حنفى''' | El anessa Hanafi / Miss Hanafi | Ֆաթին Աբդել Վահաբ | ''Նավազմ'' |- | rowspan=6|[[1955]] | Հանդիպում | '''الميعاد''' | El miad / Promised | Ահմեդ Քամել Մորսի | |- | Թողեք ապրեմ | '''دعونى اعيش''' | Daouni aish / Let Me Live | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | ''Նեմաթ'' |- | Աստված մեզ հետ | '''الله معنا''' | Allah maana / God Is on Our Side | Ահմեդ Բադրհան | |- | Կյանքի ցանկություններ | '''أماني العمر''' | … / Life Wishes | Սաիֆ էդ-Դեն Շաուկատ | ''Լեյլա'' |- | Սիրո զոհեր | '''فى سبيل الحب''' | Fi sabil el hob | Իսա Կարամա | |- | Լուսաբաց | '''فجر''' | Fajr / Dawn | Ատեֆ Սալեմ | |- | rowspan=4|[[1956]] | Մեր կանաչ երկիրը | '''ارضنا الخضراء''' | Arduna el khadra / Our Green Land | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | ''Ամինա'' |- | Ժամանակակից աղջիկները | '''بنات اليوم''' | Banat el yom / Girls of Today | Հենրի Բարակատ | ''Սալվա'' |- | Մաքրիր արցունքներդ | '''كفاية يا عين''' | Kefaya ya ein / Dry Your Eyes | Հուսամ էս-Դին Մուստաֆա | |- |Անծանոթը | '''الغريب''' | El gharib / The Stranger | Ֆաթին Աբդել Վահաբ, Քամալ էլ-Շեյխ | ''Սոնյա'' |- | rowspan=5|[[1957]] | Կանայք իմ կյանքում | '''نساء فى حياتى''' | Femmes de ma vie / Women in My Life | Ֆաթին Աբդել Վահաբ | |- | Ոճիր և պատիժ | '''الجريمة و العقاب''' | El garima wal ekab | Իբրահիմ Ամարա | ''Նահեդ'' |- | Կորած երիտասարդություն | '''أين عمري''' | Ainа omri | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | գլխավոր դեր |- | Սիրո ավարտը | '''نهاية حب''' | Nehayet hob / The End of Love | Հասան Էլ-Սեյֆրի | |- | Գիշերային սիրահարներ | '''عشاق الليل''' | Oshak el lail / Night’s Lovers | Քամալ Աթիա | |- | rowspan=3|[[1958]] | Թաքնված ափ | '''شاطىء الأسرار''' | Shatie el asrar / Hidden Shore | Ատեֆ Սալեմ | գլխավոր դեր |- | Ջամիլյա | '''جميلة''' | Djamilah / Jamila, the Algerian | Յուսեֆ Շահին | ''Ջամիլյա'' |- | Այս օրերին | '''مع الأيام''' | Maal ayam | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | |- | rowspan=1|[[1959]] |Իմ սիրո պատճառով | '''من أجل حبى''' | Min agl hubbi / Because of My Love | Շեյխ Քամալ | |- | rowspan=3|[[1960]] |Սիրո կանչը | '''بين ايديك''' | Bein edeik | Յուսեֆ Շահին | ''Նադյա'' |- | Անչափահասներ | '''المراهقات''' | El morahekate / Teenagers | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | ''Նադա'' |- | Քեյսն ու Լեյլան | '''قيس وليلى''' | Kais we Laila / Qays we Laila | Ահմադ Դիյա էդ-Դին | ''Լեյլա'' |- | rowspan=2|[[1962]] | Ես սիրում եմ այս տղային | '''هذا الرجل أحبه''' | Hazal ragul ahebboh | Հուսեյն Հելմի | ''Սալվա'' |- | Տոն տարվա կեսին | '''أجازة نص السنة.''' | Agazet nos el Sana / Mid-year Holiday | Ալի Ռեզա | ''Զեյնաբ'' |- | rowspan=3|[[1963]] |Մերկ ճշմարտություն (Ամուսնություն լիազորագրով) | '''أحلام هند وكاميليا''' | El hakika el ariya | Ատեֆ Սալեմ | |- | Թերթեր վաճառողը | '''بياعة الجرايد''' | Bayaa Jeraad / The Newspaper Seller | Հասան ալ-Իմամ | |- | Արգելված պատմություն | '''قصة ممنوعة''' | Kessa mamnuh | Տալբա Ռադվան | ''Նանա'' |- | rowspan=1|[[1964]] | Մարգարեի հեռացումը | '''هجرة الرسول''' | Hegret el rassul | Իբրահիմ Ամարա | ''Ռաջա'' |- | rowspan=2|[[1966]] | Ում եմ ես սիրում («Իմ սրտի մարդը») | '''من احب''' | Man uhibb? / Whom Do I Love? | Մագդա | ''Լեյլա'' |- | Հեղափոխություն Եմենում | '''ثورة اليمن''' | Thawrat al Yaman / Revolution in Yemen | Ատեֆ Սալեմ | |- | rowspan=1|[[1967]] | Վերջինհամբույր | '''القبلة الأخيرة''' | Al koubla al akhira | Մահմուդ Զուլֆիկար | ''Նաիրա'' |- | rowspan=2|[[1968]] | Ովան ճանապարհին | '''حواء على الطريق''' | Hawaa alal tarik | Հուսեյն Հելմի | |- | Մարդը, ով կորցրել է ստվերը | '''الرجل الذى فقد ظله''' | El ragol el-lazi fakad zilloh / The Man Who Lost His Shadow | Քամալ էլ-Շեյխ | ''Մաբրուկա'' |- | rowspan=1|[[1970]] | Պատրանք | '''السراب''' | El sarab | Անվար Շենավի | ''Ռաբաբ'' |- | rowspan=1|[[1972]] | Արցունքներս, սերս, արյունս | '''قصة ممنوعة''' | Anf wa thalath ‘Ouyoun | Հուսեյն Քամալ | ''Ամինա'' |- | rowspan=1|[[1975]] | «Քաղաքի կանչով» | '''النداهة''' | Alandahh | Հուսեյն Քամալ | ''Ֆատհիա'' |- | rowspan=1|[[1978]] | Կյանքի թեժ պահը | '''العمر لحظة''' | Al omr lahza | Մոհամեդ Ռադա | ''Նեմատ'' |- | rowspan=1|[[1982]] | Եգիպտական պատմություն | '''حدوتة مصرية''' | … / An Egyptian Story | Յուսեֆ Շահին | ''Մագդա'' |- | rowspan=1|[[1988]] | Երն նա խոսում է լռության մասին | '''عندما يتكلم الصمت''' | Endama Yatakalam al-Samt | Քարիմ Զիյաուդին | ''Հոգեբույժ Նավալ'' |- | rowspan=1|[[1994]] | Ես կին եմ և մոռացկոտ եմ | '''ونسيت إنى امرأة''' | | Ատեֆ Սալեմ | ''Սուադ'' |- |} == Գրականություն == * Rebecca Hillauer, Encyclopedia of Arab women filmmakers, American Univ in Cairo Press,‎ 2005 * Сборник «Экран. 1968-1969» (ежегодник) / Составители: М. Долинский и С. Черток. — М.: Искусство, 1969. — С. 242-245. — 320 с. * «Кинословарь» / Под редакцией С. И. Юткевича. — М.: Советская энциклопедия, 1986-1987. — С. 246. — 640 с. == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{imdb name|id=0535777|name=Магда}} * [http://www.elcinema.com/person/pr1080463/ Магда на египетском сайте elcinema.com{{ref-ar}}{{ref-en}}] * http://www.elfilm.com/name/138179 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140512222135/http://www.elfilm.com/name/138179 |date=2014-05-12 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:ալ-Սաբահի, Մագդա}} [[Կատեգորիա:Եգիպտացի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Տանտա քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Եգիպտացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Եգիպտացի կինոպրոդյուսերներ]] mhqrwd78akb2r8ixz4jg5cmmxwlnker 0 723731 8473839 8433434 2022-07-22T17:57:59Z Ապատ63 36683 /* Պատմությունը */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պալատ | Տիպ = Ամրոց | Անուն = Սարդարի երևանյան պալատ | պատկեր = Serdar's Palace near Erivan.jpg | նկարագիր = Սարդարի երևանյան պալատը՝ Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջանում | Հայերեն անվանում` = Սարդարի երևանյան պալատ | Բնօրինակ անվանում` = | Ժամանակակից կարգավիճակ` = |Երկիր = {{դրոշավորում|Հայաստան}} | Երկիր` = Երևանի խանություն | Երկիր2 = [[Ռուսական կայսրություն]] | Տեղագրություն = [[Երևան]] |lat_dir = |lat_deg = 40|lat_min = 10|lat_sec = 25 |lon_dir = |lon_deg = 44|lon_min = 30|lon_sec = 04 |region = |CoordScale = | Տեղագրության անվանում = քաղաք | Ճարտարապետական ոճ` = | Հիմնող` = | Հիմնական թվականներ = {{Տեսարժանություն/Թվականներ||||||}} | Ճարտարապետ` = | Կառուցման ժամանակաշրջան` = XIX դար | Վիճակ = ավերված | այլ անվանումներ = Խանի պալատ | Կայք = }} '''Սարդարի պալատը''', [[Երևանի խանություն|Երևանի խանության]] [[սարդար]]ի նախկին նստավայրը։ Գտնվում էր [[Երևանի բերդ|Երևանի բերդի]] հյուսիսարևելյան մասում՝ [[Հրազդան գետ]]ի ձախ ափին։ [[1827]] թվականից ի վեր՝ [[Իրան|Պարսկաստանի]] կազմից [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] կազմ անցնելուց հետո պալատը գրեթե չի վերականգնվել ու [[1914]] թվականին կիսախարխուլ պալատը ավերվել է<ref name="Миклашевская" />, ինչից հետո տեղում կառուցվել է «Արարատ» գինու և կոնյակի գործարանը<ref name="Путеводитель">{{գիրք |հեղինակ = [[Անանիկյան, Ռ. Գևորգի|Ռ. Գ. Անանիկյան]]. |վերնագիր = Երևան։ Ուղեցույց |հղում = http://www.cilicia.com/armo5_yerevanbook.html |հրատարակություն = [[Պրոգրես (издательство)|Պրոգրես]] |թվական = 1982 |էջեր = 95 |էջ = 35 }}</ref>։ <!--Պալատը հիշատակվում է [[Մորիեր, Ջեմս|Ջեմս Մորիերի]] ''«A Second Journey through Persia, Armenia, and Asia Minor»''գրքում՝ հրատարկված լոնդոնյան թերթում [[:en:Literary Gazette|«Literary Gazette»]] ([[1818 թվական]])։ <blockquote> Նրա պալատը նույնպես գտնվում էր ամրոցում, որը մի ժամանակ եղել է ծաղկուն ու գեղեցիկ կառույց:{{oq|en|His palace is also within the fort, and has all the appearance of having once been a fine and substantial building.<ref>{{հոդված |հեղինակ = [[Մորիեր, Ջեմս|Ջեմս Մորիեր]]. |վերնագիր = A Second Journey through Persia (Continued) |վայր = Լոնդոն |հրատարակչություն = [[:en:Literary Gazette|Literary Gazette]] |համար = 93 |թվական = 1818 |էջ = 692 }}</ref>}}</blockquote>--> == Պատմություն == Երևանի սարդարի պալատի կառուցումն ավարտվել է [[1791]] թվականին՝ [[Երևանի սարդար]] [[Քաջարներ|Քաջար]] Մահմադ խանի կողմից։ Այդ ժամանակ կառուցվել է հայելազարդ սրահը ճարտարապետ Միրզա Ջաֆարի կողմից։ Կառուցման ընթացքում հսկայական գումարներ են ծախսվել։ Ըստ ականատեսների՝ այն շքեղությամբ ու հարմարանքներով զիջում էր միայն [[Իրան|Պարսից]] շահի պալատին՝ ընդ որում միայն չափսերով։ Այս պալատն ուներ մանրակերտ շատրվաններ, բազմաթիվ հարկաբաժիններ, զանազան նկարներ<ref>{{Cite book|title=Երևանի պատմությունը (1801-1879)|last=Հակոբյան|first=Թադևոս|publisher=Երևանի համալսարանի հրատարակչություն|year=1959|isbn=|location=Երևան|pages=19}}</ref>։ [[1827 թվական]]ին՝ [[Երևանի բերդի գրավում (1827)|Երևանի գրավումից]] հետո ամրոցի սրահներից մեկում [[Ալեքսանդր Գրիբոյեդով]]ը մասնակցել է իր «[[Խելքից պատուհաս]]» կատակերգության առաջին բեմադրությանը՝ ռուս սպաների կողմից<ref name="Путеводитель" />։ Այդ մասին առկա է արձանագրություն է տեղում [[1937]] թվականից սկսած կառուցված «Արարատ» գինու և կոնյակի գործարանի պատի վրա՝ թողած նախագծի հեղինակ ճարտարապետ [[Ռաֆայել Իսրայելյան|Ռաֆաել Իսրայելյանի]] կողմից<ref>{{Cite web|url=https://risraelyan.com/ararat_trest/|title=«Արարատ» տրեստի գինու մառանները|last=|first=|date=|website=Ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանի կենսագրական կայք|publisher=|accessdate=2020-07-26}}</ref>։ == Հայելազարդ սրահ == [[Պատկեր:Palace of sardars Iravan.jpg|thumb|250px|left|Դիմանկարներ՝ պալատի հայելազարդ սրահում]] Սրահը կառուցվել է [[1791]] թվականին ճարտարապետ Միրզա Ջաֆարի կողմից։ Գրականությունից հայտնի է, որ սարդարի ամրոցի հայելազարդ սրահի պատերը զարդարված են եղել դեկորատիվ և թեմատիկ կոմպոզիցիաներով։ Առաստաղի և քիվի միջև տեղադրված էին որմնանկարներ, որոնք ներկայացնում էին լեգենդար [[Ռուստամ]] Շահնամեին։ Առաջինում Ռուստամը դաշույնով խոցում է մի զինվորի, երկրորդում՝ պատառոտում հագուստը՝ իմանալով, որ սպանել է որդուն, երրորդում ջախջախում է հակառակորդին, չորրորդում՝ հաղթում սատանային՝ կոտրելով եղջուրները։ Ըստ ականատեսների, պալատում կար նաև զավեշտալի մի նկար, որտեղ պատկերված էր ծերունի, ով սիրահետում էր երիտասարդ մի աղջնակի, որից էլ ստանում է գինով լի մի բաժակ<ref>{{հոդված |հեղինակ = [[Լեոնիդ Բրետանիցկի]] (ճարտարապետություն), [[Կազիև, Ադել Յուսուֆ օղլի|Յու. Ա.Կազիև]], Կ. Դ. Կերիմով (պատկերազարդ և դեկորոտիվ) |վերնագիր = ադրբեջանական արվեստ |վայր = ԽՍՀՄ ժողովուրդների արվեստի պատմություն։ 9 հոդվածներում |հրատարակչություն = [[Պատկերազարդ արվեստ(հրատարակչություն)|Պատկերազարդ արվեստ]] |պատասխանատու = [[Վեյմարն, Բորիս Վլադիմիրիչ|Բ. Վ. Վեյմարն]] խմբագրությամբ |հոդված = 5 |թվական = 1979 |էջ = 361 }} <blockquote>{{oq|ru|Գրականությունից հայտնի է, որ սարդարի Երևանի ամրոցի հայելազարդ սրահի պատերը և Թավրիզի Բեգլար բեյի սրահը զարդարված են եղել դեկորատիվ և թեմատիկ կոմպոզիցիաներով։ Առաստաղի և քիվի միջև տեղադրված էին որմնանկարներ, որոնք ներկայացնում էին լեգենդար [[Ռուստամ]] Շահնամեին։ Առաջինում Ռուստամը դաշույնով խոցում է մի զինվորի, երկրորդում՝ պատառոտում հագուստը՝ իմանալով, որ սպանել է որդուն, երրորդում ջախջախում է հակառակորդին, չորրորդում՝ հաղթում սատանային՝ կոտրելով եղջուրները։ Ըստ ականատեսների, պալատում կար նաև զավեշտալի մի նկար, որտեղ պատկերված էր ծերունի,ով սիրահետում էր երիտասարդ մի աղջնակի, որից էլ ստանում է գինով լի մի բաժակ։}}</blockquote></ref>։ 1850-ական թվականներին ամրոցի վերականգման համար հայտնի նկարիչ [[Միրզա Կադիմ Էրիվանի|Միրզա Կադիմ Էրիվան]] յուղաներկով 4 խոշոր (1 մ×2 մ) դիմանկարներ է նկարում<ref>{{հոդված |վերնագիր = Էրիվան |վայր = Արվեստների երկիրը և աշխարհը (նկարչական հանրագիտարան) |հրատարակչություն = [[Սովետական հանրագիտարան]] |պատասխանատու = [[Յոհանսոն, Բորիս Վլադիմիրի|Բ. Վ. Յոհանսոն]] խմբագրությամբ |թվական = 1962 |էջ = 61 }} <blockquote>{{oq|ru|'''Էրիվան''', Միրզա Կադիմ Մամեդ-Հուսեյն օղլու[1825, Երևան - 1875, նույն վայրում] դիմանկարիչ։ Աշխատել է Երևանում։ Նկարչական կրթություն չի ստացել։ 1850-ական թվականներին Երևանի սարդարի համար 4 խոշոր (1 մ×2 մ) դիմանկարներ է նկարում։ Հայտնի են հատկապես Ֆաթ-Ալիիմի, Աբբաս Միրզայի դիմանկարը, «Նստած կինը», «Ծաղիկները թռչուններով» նկարները։}}</blockquote></ref>։ Ըստ էության՝ այդ դիմանակարները արվել են յուղապատ կտավի վրա։ Դիմանկարները տեղադրված են եղել որմնախորշում՝ ամրոցի սրահի երկրորդ հարկում։ Ամրոցի՝ 1914 թվականի ամբողջական ավերումից հետո այս դիմանկարները հանվեցին պատերից և այժմ պահվում են [[Վրաստանի Սիմոն Ջանաշիայի թանգարան|Վրաստանի պետական թանգարանում]]<ref name="Миклашевская" />։ Բարեկամների հիշողություններից հայտնի է, որ Միրզա Կասիմայի սենյակում կային ևս չորս զինված մարտիկների դիմանկարներ (ենթադրվում է, որ դրանք եղել են սարդարի դիմանկարների մնացյալ տարբերակներից)<ref name="Миклашевская">{{գիրք |հեղինակ = Ն. Միկլաշևսկայա |վերնագիր = 19-րդ դարի նկարիչներ Միրզա Կադիմ և Միր Մոխսուն Նավաբ |վայր = Բաքու |հրատարակություն = Ադրբեջանական արվեստը |հրատարակչություն = Ադրբեջանական ԽՍՀ ԳԱ |տարի = 1954 |հոդված = IV |էջ = 84-108 }}</ref>։ Դիմանկարները գերիշխող դեր են ունեցել պալատի ինտերիերում։ Այստեղ եղել են նաև [[Ֆաթ-Ալի շահ]]ի, իր ժառանգ [[Աբբաս-Միրզա]]յի, սարդար [[Հուսեյն-խան Կաժար|Հուսեյն Կուլի]] և իր որդու դիմանկարները։ Դատելով ռուս հայտնի նկարիչներ Վ. Մոշկովի և Գագարին,Գրիգորի Գրիգորևիչի, ինչպես նաև 19-րդ դարի ճանապարհորդների հուշերից՝ նշված դիմանկարները տարբերվում էին իրենց կենդանությամբ, ունեին նաև մեծ նմանություն, չնայած ամբողջությամբ կրում էին դեկորատիվ և պայմանական բնույթ։ <!--Ամրոցը հիշատակված է նաև [[Մեծ Բրիտանիայի|բրիտանացի]] պատմաբան [[:en:James Bryce, 1st Viscount Bryce|Ջեմսոն Բրիսի]] [[1878 թվականին]] լույս տեսած «Transcaucasia and Ararat» գրքում<ref>{{հոդված |հեղինակ = [[:en:James Bryce, 1st Viscount Bryce|James Bryce]]. |վերնագիր = Transcaucasia and Ararat |վայր = Լոնդոն |հրատարակչություն = Macmillan and Co |հրատարակություն = 3-րդ հրատարակություն |թվական = 1878 |էջ = 179 }}</ref>.--> == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="180"> Պատկեր:Palace of sardars yerevan.jpg|Ամրոցի ներքին հարդարանքը. 20-րդ դարի սկիզբ Պատկեր:The Hall of Mirrors in the Palace of the Sardar.jpg|Ամրոցի հայելազարդ սրահը. նկարիչ՝ [[Գրիգորի Գագարին]] File:Serdar's Palace Erivan.jpg|Հին բացիկների վրա </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{ՎՊԵ}} [[Կատեգորիա:Երևանի շենքեր և կառույցներ]] [[Կատեգորիա:Հայաստանի պալատներ]] kxa2kj6vcwmgc0nb22oumprv32xfm1c 0 723966 8473885 8437507 2022-07-22T18:59:39Z CommonsDelinker 212 "Կարին_Տոնոյան_Karin_Tonoyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Անձ|պատկեր=}} '''Կարին Տոնոյան''' ({{ԱԾ}}), հայ [[Բանասիրություն|բանասեր]], լրագրող, հաղորդավար։ «Հայ Ասպետ» կրթադաստիարակչական բարեգործական հիմնադրամի հիմնադիր-տնօրեն։ «Հայ ասպետ» հաղորդաշարի հեղինակ և վարող։ == Կենսագրություն == Կարին Տոնոյանը ծնվել է [[1967 թվական]]ի [[հուլիսի 25]]-ին [[Կոտայքի մարզ]]ի [[Քարաշամբ]] գյուղում։ Նախնիները արմատներով եղել են [[Տուրուբերան նահանգ]]ի [[Տարոն գավառ]]ի Մշո շրջանի [[Լաթար]] գյուղից։ [[1982]]-[[1984 թվական]]ներին սովորել է Հայագիտական քոլեջում։ 1997-1999 թվականներին եղել է Երևանի թիվ 183 դպրոցի փոխտնօրեն։ [[1998]]-[[2000 թվական]]ներին աշխատել է [[Արմենիա հեռուստաընկերություն|«Արմենիա» հեռուստաընկերությունում]], որտեղ հեղինակել և վարել է «Ընտանեկան ակնթարթներ» հաղորդաշարը։ [[2004]]-[[2006 թվական]]ներին սովորել է [[Երևանի Խաչատուր Աբովյանի անվան մանկավարժական ինստիտուտ|Երևանի պետական մանկավարժական համալսարան]]ի կուլտուրայի ֆակուլտետի հեռուստառեժիսուրայի բաժնում։ [[2000]]-[[2008 թվական]]ներին աշխատել է [[Հ2|«Հ2» հեռուստաալիքում]], որտեղ հեղինակել և վարել է «Կեռմաններ», «Եթե ես լինեի», «Օջախ», «Մութ ու լույս» հաղորդաշարերը<ref>{{Cite web|url=http://www.1tv.am/hy/faces/bio/48|title=Կարին Տոնոյան|website=www.1tv.am|accessdate=2016-08-13|archive-date=2016-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701115658/http://www.1tv.am/hy/faces/bio/48|dead-url=yes}}</ref>։ [[2006]]-[[2010 թվական]]ներին եղել է «Հայ ասպետ» կրթադաստիարակչական բարեգործական հիմնադրամի հիմնադիր-տնօրեն, միաժամանակ՝ [[2006]]-[[2008]] թվականներին եղել է «Բաղինյան Արտ Վիդեո» ստուդիայի տնօրեն։ 2009-2013 թվականներին սովորել է Հյուսիսային համալսարանի լրագրության ֆակուլտետում։ [[2008]]-[[2018 թվական]]ներին [[Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն|Հայաստանի Հանրային Հեռուստաընկերության]] «Հայ ասպետ» հեռուստամրցույթի հեղինակը, վարողը և «Հայ ասպետ» մանկապատանեկան ամսագրի գլխավոր խմբագիր<ref>{{Cite web|url=http://www.hayaspet.am/?p=47-1-4|title=«ՀԱՅ ԱՍՊԵՏ»|website=www.hayaspet.am|accessdate=2016-08-13|archive-date=2016-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20161125172508/http://hayaspet.am/?p=47-1-4|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archive.ankakh.com/?p=230013|title=«Հայ ասպետը» ձևականորեն կա եթերում, բայց միաժամանակ չկա». Կարին Տոնոյանը՝ Հ1-ի անհասկանալի վերաբերմունքի մասին|website=archive.ankakh.com|accessdate=2016-08-13}}</ref>։ [[2021 թվական]]ի [[ապրիլի 25]]-ից հանդիսանում է [[5165 շարժում|5165 ազգային պահպանողական շարժման]] հիմնադիր ղեկավարը։ == Ընտանիք == [[Արցախի հերոս]] [[Մենուա Հովհաննիսյան]]ի մայրն է<ref name="news.am">{{Cite web |url=https://news.am/arm/news/609100.html |title=Կարին Տոնոյանի որդին՝ Մենուա Հովհաննիսյանը, հետմահու արժանացել է «Արցախի հերոսի» կոչման}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Տոնոյան, Կարին}} [[Կատեգորիա:Հայ լրագրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՄՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բանասերներ]] [[Կատեգորիա:Քարաշամբ գյուղում ծնվածներ]] 67d9p7wamuchoghh467p33okze8985u 0 730682 8473817 8099858 2022-07-22T16:43:44Z 37.252.94.16 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դերասան}} '''Հայկ Գուրգենի Թորոսյան''' ({{ԱԾ}}), հայ [[դերասան]]։ [[ՀՀ վաստակավոր արտիստ]] (2016)։ == Կենսագրություն == Հայկ Թորոսյանը ծնվել է 1950 թվականին [[Լենինական]]ում։ Սովորել է [[Գյումրիի Վարդան Աճեմյանի անվան պետական դրամատիկական թատրոն|Լենինականի պետական թատրոնի]] ստուդիայում, միաժամանակ՝ եղել թատրոնի դերասան։ 1971-1973 թվականներին սովորել է Երևանի հեռուստատեսության ստուդիային կից դերասանական ստուդիայում։ 1973 թվականից [[Վանաձորի դրամատիկական թատրոն|Վանաձորի Հովհաննես Աբելյանի անվան պետական թատրոն]]ի դերասան<ref>{{Cite web|url=https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=2814|title=AV Production - Հայկ Թորոսյան|last=Baghdasaryan|first=Aram|website=avproduction.am|accessdate=2016-09-29}}</ref>։ == Դերեր == === Ներկայացումներ === * Իշխան Զվեզդիչ՝ [[Միխայիլ Լերմոնտով]]ի «Դիմակահանդես» * Պապագ իշխան՝ Մուրացանի «Ռուզան» * Օ Մեռլ՝ [[Ուիլյամ Շեքսպիր]]ի «Ռիչարդ Երկրորդ» ** Կոմս Քենթ՝ «[[Լիր արքա]]» ** Իշխան Կապուլետ՝ «Ռոմեո և Ջուլիետ» * Ալխո՝ [[Հրանտ Մաթևոսյան]]ի «Ալխո» ** Սիմոն՝ «Աշնան արև» * Սամվել՝ [[Արտաշես Քալանթարյան]]ի «Վաճառքի ենթակա չէ» ** Կաթողիկոս՝ «Աբգար Դպիր» * Գրիգոր՝ Բայանդուրյանի «Աշնանային իրիկնամուտ» === Ֆիլմ === * «Չնչիկ» (2009) === Հեռուստասերիալներ === * «Դժբախտ երջանկություն» * «Արջաորս» * «Խաչվող հետքեր» * «Անծանոթը» == Պարգևներ == * ՀԹԳՄ «Արտավազդ» մրցանակ, 2015<ref>{{Cite web|url=http://www.asparez.am/news-hy/artavadzd_mrcanakabashxutyun-hy/|title=Վանաձորցի Հայկ Թորոսյանն արժանացել է «Երկրորդ պլանի լավագույն տղամարդու դերակատար» անվանակարգին {{!}} Asparez|website=www.asparez.am|accessdate=2016-09-29}}</ref> * ՀՀ վաստակավոր արտիստ, 2016<ref>{{Cite web|url=https://president.am/hy/decrees/item/3115|title=ՀՀ Նախագահի հրամանագրերը - Փաստաթղթեր - Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ|website=նախագահ.հայ|accessdate=2016-09-29}}</ref> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Թորոսյան, Հայկ}} [[Կատեգորիա:Հայ դերասաններ]] [[Կատեգորիա:ՀՀ վաստակավոր արտիստներ]] lhruhzkltksp2dsvapvpwh94wuu3q1d 0 736850 8473883 7998642 2022-07-22T18:59:02Z CommonsDelinker 212 "Vahe_Hakobyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Չշփոթել|Վահե Մաքսիմի Հակոբյան}}{{Տեղեկաքարտ Անձ | պատկեր = | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = {{ԾԱՏ|1971|6|12}} | ծննդավայր = [[Երևան]] | վախճանի օր = | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = {{Դրոշավորում|Հայաստան}} | ազգություն = | կրոն = | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | աշխատանք = | կարողություն = | մասնագիտություն =Ինժեներ-կիբեռնետիկ | ծնողներ = | կուսակցություն = [[Վերածնվող Հայաստան կուսակցություն]] | պարգևներ և մրցանակներ = ՀՀ զինված ուժերի «Վազգեն Սարգսյան» մեդալ | երեխաներ = | կայք = | ԱԱՀ =Վահե Ալբերտի Հակոբյան | բնագիր ԱԱՀ = }} '''Վահե Ալբերտի Հակոբյան''' ([[1971]], [[հունիսի 12]], [[Երևան]]), Հայաստանի [[Սյունիքի մարզ]]ի նախկին մարզպետ, «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» բարեգործական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ, [[Սյունիքի մարզ]]ի շախմատի ֆեդերացիայի նախագահ<ref>http://www.syuniacyerkir.am/news_view.php?post_id=14976</ref>, [[Գանձասար Կապան ՖԱ|«Գանձասար-Կապան» ֆուտբոլային ակումբի]] նախագահ<ref>http://www.panorama.am/am/news/2015/07/31/hakobyan-gandzasar/3485</ref><ref>http://www.kupoos.com/video/oMgJzg6d1fo//</ref>։ 2021 թվականի մարտի 20-ից ղեկավարում է [[Վերածնվող Հայաստան կուսակցություն|Վերածնվող Հայաստան կուսակցությունը]]<ref>{{Cite web|url=https://www.pastinfo.am/hy/news/2021/03/20/qsw332gkc/1167822|title=Վերածնվող Հայաստան կուսակցություն|website=www.pastinfo.am|language=հայերեն|accessdate=2021-05-09}}</ref>։ == Կենսագրություն == Վահե Ալբերտի Հակոբյանը ծնվել է [[1971]] թվականին, [[Երևան]] քաղաքում։ Սովորել է [[Երևան]]ի [[Նելսոն Ստեփանյանի անվան թիվ 71 դպրոց]]ում։ 1988 թվականին ընդունվել է [[Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան]]ի Տեխնիկական կիբեռնետիկայի ֆակուլտետը և [[1993]] թվականին ավարտել այն՝ ինժեներ-կիբեռնետիկ մասնագիտությամբ։ [[1993]] – [[1994]] թվականներին ծառայել է Հայաստանի ազգային անվտանգության պետական վարչության սահմանապահ զորքերում։ 1997 – 2000 թվականներին աշխատել է Հայաստանի ազգային անվտանգության նախարարությունում։ [[2002]] թվականին ընդունվել է [[Սանկտ Պետերբուրգ]]ի արտաքին տնտեսական կապերի, տնտեսագիտության և իրավունքի ինստիտուտի իրավագիտության ֆակուլտետը և [[2005]] թվականին կարմիր դիպլոմով ավարտել այն։ 2002-2005 թվականներին զբաղեցրել է Հայաստանի դատախազության աշխատակազմի ֆինանսատնտեսական վարչության առա­ջին կարգի մասնագետի պաշտոնը, իսկ 2005-2011 թվականներին՝ Հայաստանի դատա­խազության աշխատակազմի ֆինանսատնտեսական վար­չության գլխավոր մասնագետի պաշտոնը<ref name="Կենսագրություն կեղծողը ընտրությունն էլ կկեղծի">[http://www.chi.am/index.cfm?objectid=149D3DE0-6F8D-11E6-AEE0DA96B1BA47AC Կենսագրություն կեղծողը ընտրությունն էլ կկեղծի:]</ref>։ [[2010]] թվականին աշխատել է նաև «Քրոնիմետ մեթալս թրեյդինգ» ՍՊ ընկերությունում՝ որպես խորհրդական։ 2011 թվականին եղել է նույն ընկերության կոմերցիոն տնօրեն։ 2012-2016 թվականներին եղել է «Իստ գեյթ ռեսուրսես» ՍՊԸ հիմնադիր և գլխավոր տնօրեն։ 2012-2016 թվականներին եղել է «Քրոնիմետ մետալ թրեյդինգ Սի Այ Էս» ՓԲԸ հիմնադիր, կոմերցիոն տնօրեն, [[2013]]-[[2016]] թվականներին՝ «Ինթերնեյշնլ քոնսալթինգ» ՍՊԸ հիմնադիր և գլխավոր տնօրեն։ [[2014]]-[[2016]] թվականներին եղել է «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ ադմինիստրատիվ տնօրեն, իսկ [[2016]] թվականին՝ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ ՓԲԸ գլխավոր տնօրենի առաջին տեղակալ։ [[2016]] թվականի [[հոկտեմբերի 6]]-ին Վահե Ալբերտի Հակոբյանը նշանակվել է [[Հայաստան]]ի [[Սյունիքի մարզ]]պետ<ref>http://nyut.am/?p=128937&l=am</ref>։ 2017 թվականի հունվարի 3-ին Վահե Ալբերտի Հակոբյանը ընտրվել է [[ՀՀԿ]] Սյունիքի տարածքային կազմակերպության խորհրդի նախագահ։ == Ընտանիք == Ամուսնացած է, ունի երկու դուստր։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://դաշինք.հայ/team/vahe-hakobyan Վահե Հակոբյան - Հայաստան դաշինք] *http://syuniacyerkir.am/news_view.php?post_id=14621 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190518235104/https://syuniacyerkir.am/news_view.php?post_id=14621 |date=2019-05-18 }} {{Տեղեկաքարտ Հաջորդականություն|Նախորդող=[[Սուրիկ Խաչատրյան]]|Հաջորդող=[[Կարեն Համբարձումյան]]|Ցուցակ=ՀՀ Սյունիքի մարզպետ<br>Վահե Հակոբյան|Տարիներ=[[4 հոկտեմբեր]] [[2016]] — [[8 հունիս]] [[2018]]|bcolor=#fafff6|color=#CCFFBF}}{{ՀՀ Սյունիքի մարզպետերը}} {{DEFAULTSORT:Հակոբյան, Վահե}} [[Կատեգորիա:Սյունիքի մարզպետներ]] [[Կատեգորիա:ՀՊՃՀ շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:ՀՀԿ անդամներ]] nx77qwi3qwan9qxbkmdj13kb64zpu3k 0 739113 8473816 7748725 2022-07-22T16:42:02Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Հայ գեղանկարիչներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Անաղբյուր}} {{Տեղեկաքարտ Նկարիչ}} '''Բագրատ Աշոտի Գրիգորյան''' ({{ԱԾ}}), հայ գեղանկարիչ։ == Կենսագրություն == Բագրատ Գրիգորյանը ծնվել է Լենինականում (Գյումրի) 1939 թվականին։ * 1957 թ. ավարտել է [[Գյումրու նկարչական դպրոց|Ս. Մերկուրովի անվան գեղարվեստի դպրոցը]]։ Սովորել է Ա. Անանիկյանի և Ս. Միրզոյանի մոտ (Լենինական)։ * 1960-1963 թթ. սովորել է [[Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի ուսումնարան]]ում (Երևան)։ * 1967 թ. ավարտել է [[Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ]]ը։ * 1992 թ. մահացել է Երևանում։ Աշխատանքները գտնվում են [[Երևանի Ժամանակակից արվեստի թանգարան]]ում, [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ]]ում, [[Տրետյակովյան պատկերասրահ]]ում (Մոսկվա), արտերկրի բազմաթիվ մասնավոր հավաքածուներում և պատկերասրահներում։ == Ցուցահանդեսներ == * 1965, 1966, 1968, 1969 թթ. մասնակցել է երիտասարդական ցուցահանդեսների։ * 1970 թ. – պատկերազարդել է գրքեր և ամսագրեր։ * 1971 թ. կազմակերպվել է Գրիգորյանի առաջին անհատակակարողացել է մեկ աշխատանքով մասնակցել խմբային ցուցահանդեսների։ * 1977, 1979 թթ. երեքական աշխատանքով մասնակցել է ցուցահանդեսների [[Ֆրանսիա]]յում, [[Էստոնիա]]յում։ * 1978-1985 թթ. ցուցադրվել է [[Փարիզ]]ի «Բասմաջյան» պատկերասրահում։ [[Լոս Անջելես]]ում անհատական ցուցահանդեսից հետո նրա աշխատանքները ցուցադրվել են ԳԴՀ-ում, ԳՖՀ-ում, [[Չեխոսլովակիա]]յում, [[Հարավսլավիա]]յում, [[Հունգարիա]]յում, [[Բուլղարիա]]յում, [[Իտալիա]]յում, [[Հոլանդիա]]յում, [[Դանիա]]յում, [[Ավստրիա]]յում, [[Լեհաստան]]ում, [[Պորտուգալիա]]յում, [[Մոնղոլիա]]յում, [[Իրան]]ում, [[Արգենտինա]]յում, [[Կանադա]]յում, [[Լիբանան]]ում, [[Ռուսաստան]]ում։ * 1991 թ. հրավիրվել է [[Բեյրութ]]՝ «Թորոս Ռոսլին» բարձրագույն կրթահամալիրում մանկավարժական գործունեություն ծավալելու։ * 1992 թ. անհատական ցուցահանդես է ունեցել [[Անթիլիաս]]ում (քաղաք Բեյրութի մերձակայքում)։ * 1996 թ. հետմահու անհատական ցուցահանդես [[Հայաստանի ազգային պատկերասրահ]]ում (40 աշխատանք)։ == Արտաքին հղումներ == * [http://manart.free.fr Պաշտոնական կայք] * [http://mamy.am/index.php/hy/artists-hy?pid=55&sid=97:Գրիգորյան-Բագրատ Ժամանակակից արվեստի թանգարան]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.gallery.am/hy/database/?d_l=1&d_s=1&d_a=445&kyw=&search-it=Որոնել Հայաստանի ազգային պատկերասրահ] {{DEFAULTSORT:Գրիգորյան, Բագրատ}} [[Կատեգորիա:Երևանի պետական գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Հայ նկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գեղանկարիչներ]] khrso3m47ce89epgg4fkrdaz5jy1qkd 0 750039 8473741 8473728 2022-07-22T12:01:57Z Kristinaasso94735 118161 wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}} [[Պատկեր:Symphonic Hayfilm concert.jpg|մինի|«Սիմֆոնիկ Հայֆիլմ» համերգ]] [[Պատկեր:Classical Jackson (2).jpg|մինի|«Սիմֆոնիկ Ջեքսոն» համերգ ]] [[Պատկեր:Sergey Smbatyan, Krzysztof Penderecki.jpg|մինի|Սերգեյ Սմբատյան, Քշիշտոֆ Պենդերեցկի]] {{ոճ}} == Պատմություն == Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը ստեղծվել է [[Սերգեյ Սմբատյան|Սերգեյ Սմբատյանի]] կողմից, որը նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավարն ու գլխավոր դիրիժորն է մինչ օրս<ref>{{Cite web|url=https://www.1lurer.am/hy/2021/01/20/Հայաստանի-պետական-սիմֆոնիկ-նվագախումբը-15-տարեկան-է/398061|title=Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը 15 տարեկան է|website=www.1lurer.am|language=hy|accessdate=2022-01-25}}</ref>։ Իր գոյության սկզբից ի վեր` նվագախումբը մեկ հարկի տակ հավաքել է դասական երաժշտության նվիրյալների, որոնց մշտապես միավորել է Հայաստանում մշակութային իրազեկության ընդլայնման և դասական երաժշտության զորությամբ մարդկանց ներաշխարհի հոգևոր կատարելագործման առաքելությանը։ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը հանդես է գալիս հարուստ ու բազմազան երկացանկով, ինչպես նաև տարբեր ժանրեր ու կատարողական ձևաչափեր ընդգրկող տարեկան ավելի քան 50 համերգով։ [[Պատկեր:1DM 8355.jpg|մինի]] == Համագործակցություն == Նվագախումբը բազմաթիվ առիթներով համագործակցել է աշխարհահռչակ կոմպո-զիտորներ [[Քշիշտոֆ Պենդերեցկի|Քշիշտոֆ Պենդերեցկ]]<nowiki/>ու<ref>{{Cite web|url=https://panarmenian.net/arm/news/251991|title=Քշիշտոֆ Պենդերեցկի. Հայաստանում ինձ տան պես եմ զգում|website=PanARMENIAN.Net|accessdate=2022-01-25}}</ref>, Սըր Կառլ Ջենքինսի, Գիյա Կանչելիի, [[Տիգրան Մանսուրյան]]<nowiki/>ի<ref>{{Cite web|url=https://www.panorama.am/am/news/2021/09/02/Տիգրան-Մանսուրյան-կինոերաժշտություն/2558930|title=Տիգրան Մանսուրյանի կինոերաժշտությունը կներկայացվի տեսանյութերի հետ գեղեցիկ համադրմամբ|last=LLC|first=Helix Consulting|website=www.panorama.am|language=en|accessdate=2022-01-25}}</ref>, ինչպես նաև շատ մեծանուն մենակատարների հետ։ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը բազմամյա բարեկամական հարաբերություններ ունի համաշխարհային մեծության երաժիշտների հետ, որոնց թվում՝ [[Վալերի Գերգիև]]<nowiki/>ը, Վլադիմիր Սպիվակովը, [[Մաքսիմ Վենգերով]]<nowiki/>ը<ref>{{Cite web|url=https://www.lragir.am/2019/12/11/501518/|title=Մաքսիմ Վենգերով. «Ուրախ եմ լինել Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի ռեզիդենտ արտիստ»}}</ref>, Դենիս Մացուևը, Վադիմ Ռեպինը, Վահագն Պապյանը, Բորիս Բերեզովսկին, Զախար Բրոնը և ուրիշներ։ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը Սերգեյ Սմբատյանի ղեկավարությամբ հյուրընկալվել է շատ հեղինակավոր համերգասրահներում, որոնց թվում՝ Փարիզի «Օպերա Գարնիեում», Բեռլինի «Կոնցերտհաուզում», Հաագայի «Դոկտոր Անտոն Ֆիլիփսզալում», Մոսկվայի «Չայկովսկու համերգասրահում» և Կոնսերվատորիայի մեծ դահլիճում, Բրյուսելի «Գեղեցիկ արվեստների պալատում», Համբուրգի «Էլբֆիլհարմոնիում», Մադրիդի թագավորական թատրոնում, Դուբայի օպերայում<ref>{{Cite web|url=https://escs.am/am/news/9594|title=Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի և Սերգեյ Խաչատրյանի կատարմամբ Դուբայում կհնչի Խաչատրյանի Ջութակի կոնցերտը}}</ref> և այլուր։ 2020 թվականը առանձնահատուկ էջ դարձավ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի պատմության մեջ՝  հանրահայտ ջութակահար և նվագախմբի ռեզիդենտ արտիստ Մաքսիմ Վենգերովի հետ ունեցած Եվրոպական համերգային տուրի շնորհիվ, որի ընթացքում նրանք փայլուն ելույթներ են ունեցել Բեռլինի ֆիլհարմոնիայի, Վիեննայի «Մուզիքֆեղայնի», Լոնդոնի «Բարբիքան սենթրի», Պրահայի «Դվորժակի համերգասրահի», Զալցբուրգի Փառատոնային մեծ համերգասրահի, Մյունխենի «Ֆիլարմոնի Գասթայգի», Շտուտգարտի «Լիդեհալլեի», Մոսկվայի «Զարյադյե» համերգասրահի բեմերում։ Հայաստանում և արտերկրում ունեցած համերգային լայնածավալ գործունեությունից զատ՝ ՀՊՍ նվագախումբը նաև մեծապես ճանաչված և գնահատված է Հայաստանի երիտասարդների կրթության գործում իր աստիճանաբար ընդլայնվող դերի համար։ 2018 թվականից սկսած՝ «ԴասA»<ref>{{Cite web|url=https://escs.am/am/news/5822|title=«ԴասԱ» կրթամշակութային ծրագիր}}</ref> կրթամշակութային ծրագրի շրջանակում ՀՊՍ նվագախումբը Սերգեյ Սմբատյանի գլխավորությամբ դասական երաժշտության հանդեպ հետաքրքրություն և համակրանք է բռնկում Հայաստանի ավագ դպրոցների աշակերտների մեջ։ Սա նպատակ ունի խթանել առավել ընդարձակ մի շարժում՝ ուղղված երիտասարդ սերնդի շրջանում դասական երաժշտության մասին վեհ պատկերացումների և երաժշտական բարձր ճաշակի ձևավորմանը։ ՀՊՍ նվագախմբի մի շարք ելույթներ հեռարձակվել են Medici.tv, Euronews, and Classic.fm մեդիահարթակներում։ 2019թ. «Mezzo» հեռուստաընկերության կողմից թողարկվել է վավերագրական ֆիլմ՝ նվիրված Սերգեյ Սմբատյանին և նվագախմբի պատմությանը։ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը համաշխարհային երաժշտասերների լայն շրջանակներին ներկայացված է Only Stage ընկերության կողմից։ == Գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր == Սերգեյ Սմբատյան == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Հայաստանի նվագախմբեր]] 99ad0s235wgsfpcbo23qkyvbqd38dt0 0 825415 8474027 8247916 2022-07-23T10:45:40Z Պողոսյան Ասթինե 124075 /* top */ wikitext text/x-wiki {{վիքիֆիկացում}} {{Անձ}} '''Արմեն Ղազարյան''' ({{lang-hy|Արմեն Ղազարյան}}, {{ԱԾ}}) [[Հայաստան]]ի [[ծանրորդ]], ով հետո ներկայացրեց [[Ռուսաստան]]։ [[File:Արմեն Ղազարյան.тяжелатлет, чемпион Европы.jpg|thumb|Արմեն Ղազարյան]] Արմենը ունեցել է հաջողակ կարիերա։ Նա հաղթել է արծաթե մեդալ 1997 թվականի 16-րդ Ծանրամարտի Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում և հաղթել է ոսկե մեդալ 1998 թվականի 16-րդ Ծանրամարտի Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում Լա Կորունայում, Իսպանիայում, դառնալով Եվրոպայի չեմպիոն։ Ղազարյանը բրոնզե մեդալ նույնպես հաղթել է 1999 թվականի Ծանրամարտի Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում 56 կգ քաշային կարգում և արծաթե մեդալ 2000 թվականի Ծանրամարտի Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում 62 կգ քաշային կարգում։ Վերջապես Ղազարյանը հաղթեց ոսկե մեդալ 2001 թվականի Ծանրամարտի Եվրոպայի պատանեկան առաջնությունում Տեսանոլիկում և դարձավ աշխարհի չեմպիոն։ 2004 թվականի Հունաստանի, Աթենքի ամառային օլիմպիական խաղերում վաստակել է չորրորդ հորիզոնականը տղամարդկանց 62 կգ քաշային կարգում։ Թեև Ղազարյանը բարձրացրեց ընդհանուր առմամբ 295 կգ, նույնը `բրոնզե մեդալակիր, քաշային տարբերության պատճառով չորրորդ տեղը զբաղեցրեց։ Ղազարյանը 2004 թվականին Հայաստանի միակ բրոնզե մեդալակիրն էր։ 2006 թ. Եվրոպայի ծանրամարտի առաջնությունում Ղազարյանը նվաճեց բրոնզե մեդալ։ Նա նաև երկրորդ տեղն է զբաղեցրել 2006 թ. Ծանրամարտի աշխարհի առաջնությունում։ 2008 թվականի մայիսին նա դարձավ Ռուսաստանի քաղաքացի և սկսեց ներկայացնել Ռուսաստանը:Նա շարունակում է մտերիմ մնալ Հայաստանի ծանրամարտի ազգային հավաքականի կազմի հետ<ref>{{cite web|title=A night with the Armenians|url=http://thehumancircus.hookgrip.com/craziness-in-the-85s-and-a-night-with-the-armenians/|publisher=thehumancircus.hookgrip.com|accessdate=օգոստոսի 4, 2013|archive-date=2016-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160913112019/http://thehumancircus.hookgrip.com/craziness-in-the-85s-and-a-night-with-the-armenians/|dead-url=yes}}</ref>։ Նա հաղթեց արծաթե մեդալ ծանրամարտի աշխարհի 2010 թվականի Առաջնությունում `որպես ռուս ծանրորդ։ == Արտաքին հղումներ == * {{cite Sports-Reference |url=http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/gh/armen-ghazaryan-1.html |title=Armen Ghazaryan}} * [http://www.chidlovski.net/liftup/l_athleteStatsResult.asp?a_id=971 Armen Ghazaryan at Lift Up] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Ղազարյան, Արմեն}} [[Կատեգորիա:Սպիտակ քաղաքում ծնվածներ]] [[Կատեգորիա:Ծանրամարտի աշխարհի առաջնություն մեդալակիրներ]] [[Կատեգորիա:Հայ ծանրամարտիկներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս ծանրամարտիկներ]] [[Կատեգորիա:Հայ օլիմպիական ծանրամարտիկներ]] [[Կատեգորիա:2004 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի ծանրամարտիկներ]] pekkgju6r3gel5fz5wwfwwayc61q76j 0 825851 8473984 5370696 2022-07-23T09:13:25Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Արրեսիֆե]]»-ից «[[Առեսիֆե]]» wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = ինքնավար համայնք | հայերեն անվանում = Արրեսիֆե | բնօրինակ անվանում = Arrecife | ենթարկում = | երկիր = Իսպանիա | պատկեր = Arrecife von oben.jpg | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = Coat of Arms of Arrecife.svg | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = Bandera de Arrecife.jpg | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = Մանուել Ֆաջերո Ֆեո | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 22,72 կմ 2 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն =55,673 բնակիչ | մարդահամարի թվական = 2013 | խտություն = 2,500 կմ 2 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Արրեսիֆե''' ({{lang-es|Arrecife (España)}}), քաղաք և ինքնավար համայնք [[Իսպանիա]]յի [[Կանարյան կղզիներ]]ում, որը գտնվում է [[Լանսարոտե]] կղզու կենտրոնական մասում։ Լանսարոտե կղզու [[մայրաքաղաք]]ն է սկսած [[1852 թվական]]ից։ Քաղաքը իր անունը ստացել Արրեսիֆե ապառաժից («Arrecife» իսպաներեն՝ «ժայռ»), որն ընդգրկում է քաղաքում գտնվող լողափը։ Մոտակա օդանավակայանը նույնպես կրում է Արրեսիֆե անունը։ Քաղաքի բնակչությունը կազմում է 55,673 բնակիչ (2013), տարածքը կազմում է 22,72 կմ²<ref>http://www.gobiernodecanarias.org/istac/jaxi-istac/menu.do?uripub=urn:uuid:fbc0bdc8-cacb-43b8-a5cb-a93f745dcff6</ref>։ Քաղաքը գտնվում է Հարիայի հարավում , Տինախոյի արևելքում և Յաիսայի հյուսիս-արևելքում։ Արրեսիֆեն արևելյան ափին գտնվող նավահանգիստ քաղաք է, որը սպասարկում է այլ կղզիներին, ինչպես նաև [[Եվրոպա]]յին և մայրցամաքային [[Աֆրիկա]]յին։ ''LZ1'' ճանապարհը միացնում է Արրեսիֆեյին հյուսիսի հետ, ''LZ2'' ճանապարհը հարավ-արևմուտքի, իսկ ''LZ3'' ճանապարհը ծառայում է որպես քաղաքային գոտի։ Լանսարոտե կղզու ամենաբարձր շենքը ''Arrecife Gran Hotel'' ն է, որը գտնվում է նավահանգստում։ == Պատմություն == Արրեսիֆեյի ամենավաղ արձանագրությունները թվագրվում են [[15-րդ դար]]ին, երբ այն փոքր ձկնորսական բնակավայր էր։ Այնուհետև տրվեց Արրեսիֆե անունը, որը վերաբերում է սև հրաբխային ժայռերին։ Նրանց հետևում նավակները կարող էին թաքնվել և պաշտպանվել ծովահենների հանկարծակի հարձակումներից։ [[16-րդ դար]]ի վերջում կարգավորման գործընթացը սկսեց աճել` ի պատասխան բնակեցման և պահեստավորման համար` հին և նոր աշխարհների միջև առևտրի աճի համար։ Առաջին [[եկեղեցի]]ն կառուցվել է այս ժամանակաշրջանում, նվիրաբերվել է Արրեսիֆեյի առաջին եպիսկոպոս Սան Գինեսին։ Աճող բարեկեցությունը մեծացնում է քաղաքի գրավչությունը, որպես ծովահենների թիրախ։ [[1571 թվական]]ին մի տխրահռչակ ծովահեն Դորիան անունով, հարձակվել և գրեթե ամբողջությամբ քանդել է փոքրիկ նավահանգստային քաղաքը։ 1964 թվականին Արրեսիֆե քաղաքը դարձավ Լանսարոտե կղզու առաջին ծովային ջրերի աղտոտման գործարանը, որը գործում էր [[2010 թվական]]ին։ == Կլիմա == Լանզարոտե կղզին ունի անապատային կլիմա, ըստ Կոպպենի կլիմայական դասակարգման<ref>[http://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=591924&cityname=Arrecife%2C+Canary+Islands%2C+Spain&units=]</ref>։ Փոքր տեղումները հիմնականում կենտրոնացած են ձմռան ամիսներին։ == Բնակչություն == {| class="wikitable" |- ! Տարի !! Բնակչություն |- | 2001 || 45,549 |- | 2002 || 48,253 |- | 2003 || 50,785 |- | 2013 || 55,673 |} == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="100"> Playa de Arrecife, Lanzarote (5321485154).jpg Darsena-Arrecife - panoramio.jpg Lanzarote - panoramio (32).jpg ES-lanz-arrec-promenade-2.jpg ES-lanza-arrecife-parque-islas-can.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.guidetocanaryislands.com/things-to-do-arrecife-lanzarote// Things to do in Arrecife] * [http://www.arrecife.es/ Ayuntamiento de Arrecife] * [http://www.visitarcanarias.com/arrecife Guía turística de Arrecife] {{ՎՊԵ|Arrecife|Արրեսիֆե}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի աշխարհագրություն ըստ քաղաքի]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] 6lrtmhca1o6vrxw87rr8wyeg35ryqkm 8473988 8473984 2022-07-23T09:16:35Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = ինքնավար համայնք | հայերեն անվանում = Առեսիֆե | բնօրինակ անվանում = Arrecife | ենթարկում = | երկիր = Իսպանիա | պատկեր = Arrecife von oben.jpg | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = Coat of Arms of Arrecife.svg | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = Bandera de Arrecife.jpg | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = Մանուել Ֆաջերո Ֆեո | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 22,72 կմ 2 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն =55,673 բնակիչ | մարդահամարի թվական = 2013 | խտություն = 2,500 կմ 2 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Առեսիֆե''' ({{lang-es|''Arrecife'' (España)}}), քաղաք և ինքնավար համայնք [[Իսպանիա]]յի [[Կանարյան կղզիներ]]ում, որը գտնվում է [[Լանսարոտե]] կղզու կենտրոնական մասում։ Լանսարոտե կղզու [[մայրաքաղաք]]ն է սկսած [[1852 թվական]]ից։ Քաղաքը իր անունը ստացել Արրեսիֆե ապառաժից («Arrecife» իսպաներեն՝ «ժայռ»), որն ընդգրկում է քաղաքում գտնվող լողափը։ Մոտակա օդանավակայանը նույնպես կրում է Արրեսիֆե անունը։ Քաղաքի բնակչությունը կազմում է 55,673 բնակիչ (2013), տարածքը կազմում է 22,72 կմ²<ref>http://www.gobiernodecanarias.org/istac/jaxi-istac/menu.do?uripub=urn:uuid:fbc0bdc8-cacb-43b8-a5cb-a93f745dcff6</ref>։ Քաղաքը գտնվում է Հարիայի հարավում , Տինախոյի արևելքում և Յաիսայի հյուսիս-արևելքում։ Արրեսիֆեն արևելյան ափին գտնվող նավահանգիստ քաղաք է, որը սպասարկում է այլ կղզիներին, ինչպես նաև [[Եվրոպա]]յին և մայրցամաքային [[Աֆրիկա]]յին։ ''LZ1'' ճանապարհը միացնում է Արրեսիֆեյին հյուսիսի հետ, ''LZ2'' ճանապարհը հարավ-արևմուտքի, իսկ ''LZ3'' ճանապարհը ծառայում է որպես քաղաքային գոտի։ Լանսարոտե կղզու ամենաբարձր շենքը ''Arrecife Gran Hotel'' ն է, որը գտնվում է նավահանգստում։ == Պատմություն == Առեսիֆեի մասին ամենավաղ հիշատակությունները վերաբերում են [[15-րդ դար]]ին, երբ այն փոքր ձկնորսական բնակավայր էր։ Այնուհետև տրվեց Առեսիֆե անունը, որը վերաբերում է սև հրաբխային ժայռերին։ Դրանց հետևում նավակները կարող էին թաքնվել և պաշտպանվել ծովահենների հանկարծակի հարձակումներից։ [[16-րդ դար]]ի վերջում կարգավորման գործընթացը սկսեց աճել` ի պատասխան բնակեցման և պահեստավորման համար` հին և նոր աշխարհների միջև առևտրի աճի համար։ Առաջին [[եկեղեցի]]ն կառուցվել է այս ժամանակաշրջանում, նվիրաբերվել է Արրեսիֆեյի առաջին եպիսկոպոս Սան Գինեսին։ Աճող բարեկեցությունը մեծացնում է քաղաքի գրավչությունը, որպես ծովահենների թիրախ։ [[1571 թվական]]ին մի տխրահռչակ ծովահեն Դորիան անունով, հարձակվել և գրեթե ամբողջությամբ քանդել է փոքրիկ նավահանգստային քաղաքը։ 1964 թվականին Արրեսիֆե քաղաքը դարձավ Լանսարոտե կղզու առաջին ծովային ջրերի աղտոտման գործարանը, որը գործում էր [[2010 թվական]]ին։ == Կլիմա == Լանզարոտե կղզին ունի անապատային կլիմա, ըստ Կոպպենի կլիմայական դասակարգման<ref>[http://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=591924&cityname=Arrecife%2C+Canary+Islands%2C+Spain&units=]</ref>։ Փոքր տեղումները հիմնականում կենտրոնացած են ձմռան ամիսներին։ == Բնակչություն == {| class="wikitable" |- ! Տարի !! Բնակչություն |- | 2001 || 45,549 |- | 2002 || 48,253 |- | 2003 || 50,785 |- | 2013 || 55,673 |} == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="100"> Playa de Arrecife, Lanzarote (5321485154).jpg Darsena-Arrecife - panoramio.jpg Lanzarote - panoramio (32).jpg ES-lanz-arrec-promenade-2.jpg ES-lanza-arrecife-parque-islas-can.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.guidetocanaryislands.com/things-to-do-arrecife-lanzarote// Things to do in Arrecife] * [http://www.arrecife.es/ Ayuntamiento de Arrecife] * [http://www.visitarcanarias.com/arrecife Guía turística de Arrecife] {{ՎՊԵ|Arrecife|Արրեսիֆե}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի աշխարհագրություն ըստ քաղաքի]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] 9vz2nrqgb2ksjo243yuffl2w15z3t25 8473989 8473988 2022-07-23T09:18:21Z Slava Sahakyan70 65321 /* Բնակչություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = ինքնավար համայնք | հայերեն անվանում = Առեսիֆե | բնօրինակ անվանում = Arrecife | ենթարկում = | երկիր = Իսպանիա | պատկեր = Arrecife von oben.jpg | պատկերի նկարագրում = | զինանշան = Coat of Arms of Arrecife.svg | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ = Bandera de Arrecife.jpg | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = | lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec =0 | lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec =0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = | երկրամաս = | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = | ղեկավար = Մանուել Ֆաջերո Ֆեո | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 22,72 կմ 2 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն =55,673 բնակիչ | մարդահամարի թվական = 2013 | խտություն = 2,500 կմ 2 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = | Վիքիպահեստում = | կայք = }} '''Առեսիֆե''' ({{lang-es|''Arrecife'' (España)}}), քաղաք և ինքնավար համայնք [[Իսպանիա]]յի [[Կանարյան կղզիներ]]ում, որը գտնվում է [[Լանսարոտե]] կղզու կենտրոնական մասում։ Լանսարոտե կղզու [[մայրաքաղաք]]ն է սկսած [[1852 թվական]]ից։ Քաղաքը իր անունը ստացել Արրեսիֆե ապառաժից («Arrecife» իսպաներեն՝ «ժայռ»), որն ընդգրկում է քաղաքում գտնվող լողափը։ Մոտակա օդանավակայանը նույնպես կրում է Արրեսիֆե անունը։ Քաղաքի բնակչությունը կազմում է 55,673 բնակիչ (2013), տարածքը կազմում է 22,72 կմ²<ref>http://www.gobiernodecanarias.org/istac/jaxi-istac/menu.do?uripub=urn:uuid:fbc0bdc8-cacb-43b8-a5cb-a93f745dcff6</ref>։ Քաղաքը գտնվում է Հարիայի հարավում , Տինախոյի արևելքում և Յաիսայի հյուսիս-արևելքում։ Արրեսիֆեն արևելյան ափին գտնվող նավահանգիստ քաղաք է, որը սպասարկում է այլ կղզիներին, ինչպես նաև [[Եվրոպա]]յին և մայրցամաքային [[Աֆրիկա]]յին։ ''LZ1'' ճանապարհը միացնում է Արրեսիֆեյին հյուսիսի հետ, ''LZ2'' ճանապարհը հարավ-արևմուտքի, իսկ ''LZ3'' ճանապարհը ծառայում է որպես քաղաքային գոտի։ Լանսարոտե կղզու ամենաբարձր շենքը ''Arrecife Gran Hotel'' ն է, որը գտնվում է նավահանգստում։ == Պատմություն == Առեսիֆեի մասին ամենավաղ հիշատակությունները վերաբերում են [[15-րդ դար]]ին, երբ այն փոքր ձկնորսական բնակավայր էր։ Այնուհետև տրվեց Առեսիֆե անունը, որը վերաբերում է սև հրաբխային ժայռերին։ Դրանց հետևում նավակները կարող էին թաքնվել և պաշտպանվել ծովահենների հանկարծակի հարձակումներից։ [[16-րդ դար]]ի վերջում կարգավորման գործընթացը սկսեց աճել` ի պատասխան բնակեցման և պահեստավորման համար` հին և նոր աշխարհների միջև առևտրի աճի համար։ Առաջին [[եկեղեցի]]ն կառուցվել է այս ժամանակաշրջանում, նվիրաբերվել է Արրեսիֆեյի առաջին եպիսկոպոս Սան Գինեսին։ Աճող բարեկեցությունը մեծացնում է քաղաքի գրավչությունը, որպես ծովահենների թիրախ։ [[1571 թվական]]ին մի տխրահռչակ ծովահեն Դորիան անունով, հարձակվել և գրեթե ամբողջությամբ քանդել է փոքրիկ նավահանգստային քաղաքը։ 1964 թվականին Արրեսիֆե քաղաքը դարձավ Լանսարոտե կղզու առաջին ծովային ջրերի աղտոտման գործարանը, որը գործում էր [[2010 թվական]]ին։ == Կլիմա == Լանզարոտե կղզին ունի անապատային կլիմա, ըստ Կոպպենի կլիմայական դասակարգման<ref>[http://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=591924&cityname=Arrecife%2C+Canary+Islands%2C+Spain&units=]</ref>։ Փոքր տեղումները հիմնականում կենտրոնացած են ձմռան ամիսներին։ == Բնակչություն == {{Wikidata/Population}} == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="100"> Playa de Arrecife, Lanzarote (5321485154).jpg Darsena-Arrecife - panoramio.jpg Lanzarote - panoramio (32).jpg ES-lanz-arrec-promenade-2.jpg ES-lanza-arrecife-parque-islas-can.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.guidetocanaryislands.com/things-to-do-arrecife-lanzarote// Things to do in Arrecife] * [http://www.arrecife.es/ Ayuntamiento de Arrecife] * [http://www.visitarcanarias.com/arrecife Guía turística de Arrecife] {{ՎՊԵ|Arrecife|Արրեսիֆե}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի աշխարհագրություն ըստ քաղաքի]] [[Կատեգորիա:Իսպանիայի բնակավայրեր]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] dkuv3b47ftcr0f4yvwu9gegw2sjprsi 1 825854 8473986 5354030 2022-07-23T09:13:26Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Քննարկում:Արրեսիֆե]]»-ից «[[Քննարկում:Առեսիֆե]]» wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|en|Arrecife}} {{Մոլորակի շուրջը/հոդված/Իսպանիա}} spccvnsl19766ekc6p7wwp69crvgbi7 0 838957 8473801 7558582 2022-07-22T15:22:11Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լիճ |հայերեն անվանում = Զմրուխտե լիճ |բնօրինակ անվանում = {{lang-en|}} Emerald Lake |պատկեր = Emerald Lake-Yoho.jpg |պատկերի չափ =300px |պատկերի նկարագրություն = Զմրուխտե լիճը |կոորդինատներ <!--*կոորդինատներ--> |lat_d = |lat_NS = |long_d = |long_EW = |region = |տեղագրություն = |Երկիր = {{Դրոշավորում|Կանադա}} |շրջան = Բրիտանական Կոլումբիա |տեսակ = |բարձրություն ծովի մակ. = 1298 |երկարություն = |լայնություն = |մակերես = 0.91 |ծավալ = |ջրափնյա գծի երկարություն = |առավելագույն խորություն = |միջին խորություն = |միջին բարձրություն = |հանքայնություն = |աղիություն = |պարզություն = |թափվող գետեր = |սկիզբ առնող գետեր = |ջրահավաքի մակերեսը = |կղզիներ = |ծանոթագրություն = |պատկեր2 = |նկարագրություն2 = |երկիր = |երկիր2 = |քարտեզի չափ = 300 |ալտերնատիվ քարտեզ = |ալտերնատիվ քարտեզ2 = |քարտեզի նկարագրություն = |քարտեզի նկարագրություն2 = |վիքիպահեստ = }} '''Զմրուխտե լիճ''' ({{lang-en|}} Emerald Lake), գտնվում է [[Կանադա]]յի [[Բրիտանական Կոլումբիա]] նահանգի [[Յոհո]] ազգային պարկում<ref>[https://apps.gov.bc.ca/pub/bcgnws/names/9944.html "Emerald Lake". BC Geographical Names]</ref>։ Այն Յոհոյի 61 լճերից և լճակներից ամենամեծն է, և զբոսաշրջիկների այցելությամբ համարվում է առաջատար տեսարժան վայրերից մեկը։ Լճի ափին են գտնվում «Լոջ» բարձրակարգ քոթեջ-տնակները, որտեղ կան համարներ այցելուների համար։ Զմրուխտե լճի երկայնքով կա հետիոտն ճանապարհ, որի առաջին հատվածը հասանելի է հաշմանդամների սայլակների և մանկասայլակների համար։ Ամռանը առաջարկվում է կանոե։ Ձմռանը այստեղ տարածված է դահուկասպորտը։ Լիճը շրջապատված է Նախագահական լեռնաշղթայով, ինչպես նաև Բերջես և Վապտա լեռներով։ Այս ավազանային թակարդները հաճախակի փոթորկում են, ամռանն առաջացնելով հորդառատ անձրևներ, իսկ ձմռանը՝ առատ ձյան տեղումներ։ Խոնավության այս քանակը լճի ցածր խորության հետ ստեղծում է յուրօրինակ բուսական աշխարհ։ [[Պատկեր:Emerald lake.jpg|մինի|Լճի ափին գտնվող քոթեջները]] [[Պատկեր:EmeraldLakeandVanHorneRange.jpg|thumb|left|Զմրուխտե լիճը և Վան Հորն լեռնաշղթան [[1902]] թվական]] Այստեղ գտնված ծառերը բնորոշ են [[Բրիտանական Կոլումբիա]]յի առավել խոնավ անտառներին․ արևմտյան կարմիր մայրին, արևմտյան կենին (կարմրածառ), արևմտյան նոճին և արևմտյան սպիտակ սոճին։ Հյուսիսում ալուվյալ օդի տեղաշարժերը արևելյան ափին հունիսի վերջին և հուլիսի սկզբին առաջացնում են դաշտային ծաղիկներ<ref>Pole, Graeme (1999). ''Canadian Rockies: An Altitude SuperGuide'', Altitude {{ISBN|1-55153-618-8}}</ref>։ Մեծ բարձրություն ունենալու պատճառով, լիճը սառցակալում է նոյեմբերից մինչև հունիս։ Ջուրը վառ փիրուզագույն է, որի պատճառը փոշենման կրաքարերն են։ Լիճն առավել տպավորիչ է լինում հուլիս ամսին, երբ շրջակա լեռների ձյունը հալվում է։ Լիճը տեսած առաջին մարդը, ով չի պատկանել տեղաբնիկ ժողովուրդներին, եղել է կանադացի զբոսավար Թոմ Ուիլսոնը, ով պատահական հայտնվել է լճի մոտ [[1882]] թվականին։ Նրա ձիերը կորել էին, և Թոմը փորձել էր գտնել դրանց, մոլորվելով տարածքում` նա նկատել էր, որ հայտնվել է ինչ-որ հովտում։ Լիճը մեծ տպավորություն է թողել, նույնիսկ շատ հմուտ հետազոտողների վրա․ Թոմ Ուիլսոնն ասել է․ «Մի քանի ակնթարթ՝ ձիու վրա նստած, հիանում էի հազվադեպ, խաղաղ և գեղեցիկ տեսարանով»։ Հենց Ուիլսոնը լճի յուրօրինակ գույնի համար, անվանեց այն Զմրուխտե։ Լճի գույնը պայմանավորված է, [[սառցադաշտ]]երի քայքայիչ աշխատանքից առաջացած, ջրում կախված վիճակում գտնվող, նստվածքային [[ապար]]ների փոշով, որն անվանում են նաև քարային ալյուր։ Սակայն սա առաջին լիճը չէր, որին Ուիլսոնը տվել էր «Զմրուխտ» անունը։ Նա այդ նույն տարում, ավելի վաղ, մեկ այլ լճի ևս տվել էր այդ նույն անունը, որը կարճ ժամանակով հայտնվել էր նույնիսկ պաշտոնական քարտեզի վրա։ Այս առաջին լիճը, սակայն, շուտով վերանվանվել է Լուիզա<ref>Beers, Don (1989). ''The Wonder of Yoho'', Rocky Mountain Books {{ISBN|0-921102-28-3}}</ref>։ [[Պատկեր:Emerald Lake BC full view.jpg|700px|մինի|կենտրոն|Զմրուխտե լճի համայնապատկեր]] {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = center | ուղղություն = horizontal | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրություն = | նկարագրության գոտի = center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Emerald Lake - Yoho National Park.JPG | լայնություն1 = 239 | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Emerald Lake 02.jpg | լայնություն2 = 120 | նկարագրություն2 = | պատկեր3 = Emerald Lake 04.jpg | լայնություն3 = 120 | նկարագրություն3 = | պատկեր4 = Emerald Lake in Winter.jpg | լայնություն4 = 210 | նկարագրություն4 = }} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կանադայի լճեր]] 4vz701p5nemu808ql45b9vcdulyi3hx 0 839856 8474032 8451954 2022-07-23T11:10:46Z Slava Sahakyan70 65321 /* Տես նաև */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Գրանդ Ժատ''' ({{lang-en|Île de la Jatte}}), կղզի [[Սեն]] գետի վրա, մոտավորապես երկու կիլոմետր երկարությամբ, տեղակայված է [[Օ դը Սեն]] դեպարտամենտում, մի կողմից եզերվում է [[Նյոյի սյուր Սեն]] և [[Լևալլուա Պերե]] համայնքներով, մյուս կողվից` Կուրբեվուա համայնքով։ Կղզու հարավային մասն պատկանում է Նյոյի սյուր Սեն համայնքին, իսկ հյուսիսայինը` Լևալլուա Պերեին։ == Աշխարհագրություն և պատմություն == Գրանտ Ժատ կղզին հատվում է երկու կամուրջներով` Լուվալուի կամուրջը հյուսիսային հատվածում և Կուրբեվուայի կամուրջը մեջտեղում։ Նախկինում Ժատ կղզում կառուցված է եղել բնակելի թաղամաս։ Կղզում կան նաև քաղաքային այգիներ, որոնցից, օրինակ, Սիրո տաճարը գտնվում է հարավում և կապված է աջ ափի հետ անցումով, իսկ Ժատ կղզու այգին գտնվում է կղզու հյուսիսային ծայրամասում<ref>Monique Lucenet. ''L'Ile de la Grande Jatte au cœur du Val de Seine Impressionniste''. 2015. Editions Tourisme et Découvertes. Collection "Les Itinéraires"</ref><ref>Marie-Christine Sonkin, ''La qualité de vie de Neuilly se paie toujours très cher'', Le Figaro, 2008</ref>` անտառահատման ենթակա տարածքի ու Սենա թանգարանի հետ միասին։ Ժատ կղզին համարվում է ամենաթանկ և պերճաշուք վայրերից մեկը [[Փարիզ|Փարիզում:]] Հայտնի է նաև որպես փարիզյան շատ հայտնի մարդկանց նստավայր։ Այստեղ ապրել է [[Նիկոլա Սարկոզի]]ն իր նախկին կնոջ հետ։ Շատ հայտնի դերասաններ, երգիչներ, լրագրողներ ապրում են կղզում։ == Արտացոլումն արվեստում == Տարբեր նկարիչներ պատկերել են կղզին իրենց կտավներում<ref>Monique Lucenet, Bernard Lamy, ''La Grande Jatte - Belle Isle en Seine'', Éditions Jatte Livres & Culture, 2006</ref>։ Այն հայտնի է դարձել [[Ժորժ Սյորա]]յի «[[Կիրակնօրյա կեսօրը Գրանդ Ժատ կղզում]]» նկարի միջոցով, որը նկարիչն ավարտել է [[1886 թվական]]ին մայիսին և որն այժմ գտնվում է [[Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտ]]ում։ <gallery> Պատկեր:Georges Seurat 036.jpg|''Նստած կերպարանքներ'', 1884 Պատկեր:Seurat.jatte.jpg|''Գորշ եղանակ'' Պատկեր:Georges Seurat 038.jpg|''Սիմվոլների խումբ'', 1884-1885 Պատկեր:Georges Seurat 026.jpg|'' Սենան և Գրանդ Ժատը'' </gallery> == Տես նաև == * [[Կիրակնօրյա կեսօրը Գրանդ Ժատ կղզում]] {{Արտաքին հղումներ}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Սենի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Փարիզի կղզիներ]] 3hs2kglz41r9j78tl3dlw8nv7dl7ggn 8474033 8474032 2022-07-23T11:11:12Z Slava Sahakyan70 65321 /* Տես նաև */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի}} '''Գրանդ Ժատ''' ({{lang-en|Île de la Jatte}}), կղզի [[Սեն]] գետի վրա, մոտավորապես երկու կիլոմետր երկարությամբ, տեղակայված է [[Օ դը Սեն]] դեպարտամենտում, մի կողմից եզերվում է [[Նյոյի սյուր Սեն]] և [[Լևալլուա Պերե]] համայնքներով, մյուս կողվից` Կուրբեվուա համայնքով։ Կղզու հարավային մասն պատկանում է Նյոյի սյուր Սեն համայնքին, իսկ հյուսիսայինը` Լևալլուա Պերեին։ == Աշխարհագրություն և պատմություն == Գրանտ Ժատ կղզին հատվում է երկու կամուրջներով` Լուվալուի կամուրջը հյուսիսային հատվածում և Կուրբեվուայի կամուրջը մեջտեղում։ Նախկինում Ժատ կղզում կառուցված է եղել բնակելի թաղամաս։ Կղզում կան նաև քաղաքային այգիներ, որոնցից, օրինակ, Սիրո տաճարը գտնվում է հարավում և կապված է աջ ափի հետ անցումով, իսկ Ժատ կղզու այգին գտնվում է կղզու հյուսիսային ծայրամասում<ref>Monique Lucenet. ''L'Ile de la Grande Jatte au cœur du Val de Seine Impressionniste''. 2015. Editions Tourisme et Découvertes. Collection "Les Itinéraires"</ref><ref>Marie-Christine Sonkin, ''La qualité de vie de Neuilly se paie toujours très cher'', Le Figaro, 2008</ref>` անտառահատման ենթակա տարածքի ու Սենա թանգարանի հետ միասին։ Ժատ կղզին համարվում է ամենաթանկ և պերճաշուք վայրերից մեկը [[Փարիզ|Փարիզում:]] Հայտնի է նաև որպես փարիզյան շատ հայտնի մարդկանց նստավայր։ Այստեղ ապրել է [[Նիկոլա Սարկոզի]]ն իր նախկին կնոջ հետ։ Շատ հայտնի դերասաններ, երգիչներ, լրագրողներ ապրում են կղզում։ == Արտացոլումն արվեստում == Տարբեր նկարիչներ պատկերել են կղզին իրենց կտավներում<ref>Monique Lucenet, Bernard Lamy, ''La Grande Jatte - Belle Isle en Seine'', Éditions Jatte Livres & Culture, 2006</ref>։ Այն հայտնի է դարձել [[Ժորժ Սյորա]]յի «[[Կիրակնօրյա կեսօրը Գրանդ Ժատ կղզում]]» նկարի միջոցով, որը նկարիչն ավարտել է [[1886 թվական]]ին մայիսին և որն այժմ գտնվում է [[Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտ]]ում։ <gallery> Պատկեր:Georges Seurat 036.jpg|''Նստած կերպարանքներ'', 1884 Պատկեր:Seurat.jatte.jpg|''Գորշ եղանակ'' Պատկեր:Georges Seurat 038.jpg|''Սիմվոլների խումբ'', 1884-1885 Պատկեր:Georges Seurat 026.jpg|'' Սենան և Գրանդ Ժատը'' </gallery> == Տես նաև == * [[Կիրակնօրյա կեսօրը Գրանդ Ժատ կղզում]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Սենի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Փարիզի կղզիներ]] jt5mhvgon1m8lwg14bjpjb0s168xdcr 0 850837 8473973 7913162 2022-07-23T07:51:10Z Jemma Petrosyan 121994 Ջնջել եմ "inst:Vach_Galstyan" հոդվածից։ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գրական հերոս |պատկեր=Իտաչի Ուչիհա.jpg}} '''Իտաչի Ուչիհա''' (うちは イタチ), [[Նարուտո]] [[մանգա]]յի և [[անիմե]]ի հերոս, որը գրել է [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Քիշիմիտոն]]։ Իտաչին Սասկեի ավագ եղբայրն է, ով սպանել է իր տոհմի բոլոր անդամներին` ողջ թողնելով միայն Սասկեին։ Չնայած նրան, որ բոլորը մտածում էին` Իտաչին բացասական կերպար է, պարզվում է նա վերացրել էր իր տոհմի անդամներին, որպեսզի կանխեր սպասվելիք հեղաշրջումը՝ որը կհանգեցներ պատերազմի, և կարծես թե նա հայտնվել էր Կոնոհայի և Սասկեի շահերի մեջտեղում։ Իտաչին ցուցադրվել է [[Նարուտո]] անիմեում, միանգամից հայտնվել է Նարուտոյի բնօրինակ տեսանյութերի անիմացիայի մեջ <ref name="PopularityPoll1">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 28|year=2008 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 245|pages=8–9|isbn=978-1-4215-1864-0}}</ref> և դարձել հանդիսատեսի տեսահոլովակների մեծ մասում նվագելու ունակ կերպար։ Իտաչիի բնավորությունը հայտնի է բոլոր մանգա կարդացողներին և դրականորեն է ընդունված քննադատների կողմից։ Նրա տեսքը որպես թշնամի մի քանի գրողների կողմից գովասանքի է արժանացել, սակայն կային նաև հակառակ կարծիքներ։ Իր պատմությունը և իր ազդեցությունն ապագա պատմության վրա նույնպես դրականապես ընդունվեց<ref name="Charles">{{cite web|url=http://tv.ign.com/articles/843/843988p1.html|title=Naruto: "Brothers: Distance Among the Uchiha" Review|last=White|first=Charles|date=հունվարի 7, 2008|publisher=IGN|accessdate=ապրիլի 27, 2009}}</ref><ref name="ANN">{{cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto/gn-42|title=Naruto GN 42-44|author=Brienza, Casey|publisher=[[Anime News Network]]|date=ապրիլի 25, 2009|accessdate=ապրիլի 25, 2009}}</ref>, իսկ նրա մարտերը դասվել են լավագույների շարքին<ref name="numb">{{cite web|url=http://tv.ign.com/articles/782/782632p1.html|title=Naruto: "Roar Chidori! Brother vs. Brother" Review|last=Van Horn|first=Jason|date=ապրիլի 23, 2007|publisher=IGN|accessdate=ապրիլի 27, 2009}}</ref><ref name="cold">{{cite web|url=http://activeanime.com/html/2008/04/20/naruto-uncut-box-set-7-limited-edition/ |title=Naruto DVD box set 7 review |date=ապրիլի 20, 2008 |author=Ellingwood, Holly |publisher=Activeanime.com |accessdate=մարտի 29, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111221010222/http://activeanime.com/html/2008/04/20/naruto-uncut-box-set-7-limited-edition/ |archivedate=դեկտեմբերի 21, 2011 |deadurl=yes |df= }}</ref><ref name="IGN">{{cite web|url=http://tv.ign.com/articles/778/778992p1.html|title=IGN - Review - Naruto: "Return of the Morning Mist" Review|date=ապրիլի 9, 2007|author=Horn, Jason Van|publisher=IGN|accessdate=մարտի 17, 2008}}</ref>։ Իտաչիի նմանությամբ արտադրվել են շատ ապրանքներ` ներառյալ քեյչններ, [[Տիկնիկների տունը (պիես)|տիկնիկներ]] և ֆիգուռներ։ == Ստեղծում և դիզայն == Երբ նա առաջին անգամ ընդգրկվեց Սասկեի ընտանիքում, Քիշիմիտոն դեռ չէր որոշել Իտաչիի բնույթը։ Միակ բանը, որ մտածել էր Իտաչիի համար դա այն էր, որ Իտաչին պետք է անել այնպիսի վատ բան, որ Սասկեն ցանկանա սպանել նրան։ Այնուամենայնիվ, երբ Քիշիմիտոն նրան ներկայացրեց մանգայի մեջ նա Կոնոհայի վարձու մարդասպան էր, որի հրամանով Իտաչին սպանեց իր տոհմի բոլոր անդամներին<ref>{{Cite AV media |title=漫道コバヤシ第13号「NARUTO完結！岸本斉史SP」 |date=դեկտեմբերի 13, 2014 |language=Japanese |publisher=[[Fuji Television]] |trans-title=Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'}}</ref>։ Իտաչին սկզբում ընկալվում է որպես Կոնոհայում վարձու մարդասպանների 70 հոգանոց խմբի անդամ, որի անունը Squad (イタチ隊 Itachi-tai), և այն բաժանված էր 4 թիմերի, որոնք զբաղված էին մասնագիտացված սպանություններով և այլ անօրինական գործողություններով։ Սակայն նա հեռանալով Կոնոհայից մտավ Ակացուկի խմբավորման մեջ<ref>{{cite book|title=NARUTO―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBOOK 秘伝・陣の書|year=2014|publisher=[[Shueisha]]|author=Kishimoto, Masashi|pages=378–387|isbn=978-4-08-880263-3|language=Japanese}}</ref>։ Ակացուկիի բոլոր անդամներից Քիշիմիտոն ամենաշատը սիրում էր Իտաչիին<ref>{{cite journal|date=February 2012|title=Interview with Masashi Kishimoto (Creator of Naruto)|journal=Weekly Shonen Jump Alpha|publisher=Viz Media|issue=02-06-12|pages=120–123|author=Kido, Misaki C.}}</ref>։ Իտաչիի ձայնային կրկնօրինակող Հայդո Իշիկուան, հաճախ զրուցում է [[Ճապոնացիներ|ճապոնացի]] Նորիակի Սոջիյամայի հետ՝ ով Սասկեի կերպարի ձայնային կրկնօրինակողն էր, իրենց դերերի մասին։ Երբ այդ երկու կերպարները՝ Իշիկավան և Սուգիյաման, առաջին անգամ պայքարի մեջ մտան, պարզեցին որ Իտաչին պատկանում է Ուչիհաների տոհմին։ Իտաչիի մահից հետո պարզվեց որ նա իր եղբորը՝ Սասկեին օգուտ է տվել<ref>{{cite magazine|magazine=V Jump|publisher=Shueisha|pages=320–321|title=The Enigma that is Itachi|issue=March 2016|year=2016}}</ref>։ [[Անգլիա]]ցի դերասան Քրիսպին Ֆիմանին գոհ էր Իտաչիից, չնայած որ նա սերիաների մեջ կրկնվում է<ref>{{cite web|url=http://www.geekofoz.com/2013/03/interview-with-hellsing-actor-crispin.html|title= Interview with Hellsing actor, Crispin Freeman|publisher=Geek of Foz|accessdate=հունիսի 29, 2017}}</ref>։ == Արտաքին == === Նարուտոյի մեջ === {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left/right/center | ուղղություն = horizontal/vertical | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = left/right/center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրություն = Իտաչիի շարինգանը (ձախ կողմում) միչև փոխակերպումը մանգեկյու շարինգանի (աջ կողմում)։ | նկարագրության գոտի = left/right/center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Sharingan triple.svg | լայնություն1 = | նկարագրություն1 = | պատկեր2 = Mangekyou Sharingan Itachi.svg | լայնություն2 = | նկարագրություն2 = }} Իտաչին Ուչիհա տոհմի անդամ է, ապրում է Կոնոհագակուրե գյուղում Ուչիհա Սասկեի ավագ եղբայրը։ Նա եղել է Ուչիհա տոհմի պարծանքը ոչ միայն Սասկեի համար, այլև ապագա Ուչիհաների<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 25|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 220|isbn=978-1-4215-1861-9}}</ref>։ Նա, երբ փոքր էր,երկրում պատերազմ էր և նա այդ պատերազմի բռնությունները տեսնելով ցանկանում էր խաղաղություն հաստատել ցանկացած գնով։ Իմանալով, որ իր տոհմը ցանկանում է հեղաշրջում կամակերպել Կոնոհայում,նաև որ իր տոհմը մեղադրվում է ինը պոչանի աղվեսին Կոնոհայում բաց թողնելու մեջ, Իտաչին կատարում է իր հետախուզական պարտականությունները որպես արդեն 2 տարվա Կոնոհայի ANBU-ի անդամ։ Ժամանակի ընթացքում Իտաչին հեռանում է իր տոհմից, քանի որ տոհմի որոշ անդամներ մտածում էին, որ նա սպանել է իր լավագույն ընկեր Շիսուի Ուչիհային` մանգեկյու շարինգան ձեռք բերելու համար<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 25|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 223|isbn=978-1-4215-1861-9}}</ref><ref>{{cite book|author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 25|year=2007|publisher=Viz Media|chapter=Chapter 225|isbn=978-1-4215-1861-9}}</ref><ref>{{cite book|last=Masashi|first=Kishimoto|title=Naruto bāsasu itachi|year=2011|publisher=Shūeisha|location=Tōkyō|isbn=978-4-08-870302-2|chapter=550}}</ref>։ Իրականում, Շիսուին տիրապետում է ենթլիմայնորեն ուրիշներին շահագործելու ունակությանը և Իտաչիի պես նա էլ էր անհանգստանում գյուղի համար։ Նա մտադիր էր օգտագործել իր կարողությունը Ուչիհաների տոհմին կանգնեցնելու համար։ Այնուամենայնիվ, Շիսուիին մահացու վիրավորում է Տերև Բարձր խորհրդի անդամ Դանզո Շիմուրան, և Իտաչին վերցնում է Շիսուիի աչքը, իդեալական խաղաղության հասնելու համար։ Շիսուին վստահում է Իտաչիին իր ձախ աչքը։ Իտաչին կոծկում է Շիսուիի մահը, և բոլորին թվում է թե նա է սպանել Շիսուին։ Ի վերջո, Դանզոյի պատճառով սպանում է իր ամբողջ տոհմին ողջ թողնելով միայն իր կրտսեր եղբորը՝ Սասկեին<ref name="protect">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 43|year=2008 |publisher=[[Shueisha]]|chapter=Chapter 401|isbn=978-1-4215-2929-5}}</ref>։ Նրա մասին կազմվում է սխալ պատկերացում, իբրև նա սառնասրտորեն սպանել է իր ընտանիքի անդամներին, որպեսզի Սասկեի մտածելակերպը զարգանա և հզորանա որ կարողանա սպանել իրեն։ Նա սպանությունները կատարելուց հետո հեռանում է գյուղից`Դանզոին զգուշացնելով չվնասել Սասկեին։ Երբ նա և Կոնոհայի երրորդ Հոկագեն՝ Հիրուզեն Սարուտոբին հանդիպում են իրար, Սարուտոբին խոստանում է ամեն ինչ անել Սասկեի համար, իսկ Իտաչին սկսում է Կոնոհան պաշտպանել խավարից։ Հասկանալով որ Ակացուկի խմբավորումը վտանգ է հանդիսանում Կոնոհայի համար, նա միանում է այդ խմբին,որպեսզի նրանք չհարձակվեն գյուղի վրա։ Իտաչիի լավ ընկերն է դառնում Կիսամե Հոշիգակին․ ով մտահոգվում էր Իտաչիի բարօրության համար<ref name="akatsuki">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 16|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 143|isbn=978-1-4215-1090-3}}</ref>։ Իտաչին սկսում է առաջին մասով։ Նա Հիրեզունի մահից հետո գաղտնի ներթափանցում է Կոնոհայի տարածք Ուզումակի Նարուտոյին որսալու և Սասկեի բարօրությունը ստուգելու համար<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 16|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 139|isbn=978-1-4215-1090-3}}</ref>։ Կակաշին և Կոնոհայի գաղտնի ուժերը պարզում են Ակացուկի խմբավորման նպատակը, որը մինչև ինը պոչանի ջինչուրիկիների հավաքումն էր։ Իտաչին այդ ընթացքում իմանում է նաև, որ Նարուտոն գտնվում է Ջիրայայի պաշտպանության տակ և ստեղծում է թակարդ, որպեսզի փորձառու Ջիրայային հեռացնի Նարուտոյից և գողանա տղային<ref name="akatsuki"/><ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 16|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 144|isbn=978-1-4215-1090-3}}</ref>։ Սակայն Ջիրայան գալիս է Նարուտոյին օգնության։ Իտաչին հայտնվում է իր եղբոր մոտ որպեսզի նրան ճիշտ ճանապարհի վրա ուղորդի, որ Սասկեն կարողանա ուժեղանալ և հաղթեր իրեն<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 17|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 147|isbn=978-1-4215-1652-3}}</ref><ref name="escape">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 17|year=2007 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 148|isbn=978-1-4215-1652-3}}</ref>։ [[Պատկեր:Bague itachi.png|մինի|Իտաչիի մատանին]] [[Պատկեր:Collier itachi.svg|մինի|Իտաչիի ապարանջանը]] Իտաչին երկրորդ մասում օգտագործում է Սասորիին Մի պոչանի հրեշին որսալու համար, ով Նարուտոյի ընկերն էր<ref name="nice">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 29|year=2008 |publisher=[[Viz Media]]|chapter=Chapter 260|isbn=978-1-4215-1865-7}}</ref>։ Իտաչին մնում է խմբի մեջ մինչև որ Սասկեն կլանում է Օրորչիմարուին, և այնքան ուժեղանում որպեսզի կարողանա մրցել Իտաչիի հետ։ Նախքան իր և Սասկեի մենամարտը, Իտտաչին հանդիպում է [[Նարուտո]]յի հետ ում պատմում է Սասկեին փրկելու մտադրության մասին<ref name="talk">{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 44|year=2009 |publisher=[[Shueisha]]|chapter=Chapter 403|isbn=978-1-4215-3134-2}}</ref>։ Սասկեն վերջապես մենամարտում է Իտաչիի հետ, և Իտաչին Սասկեին է տալիս իր Մանգեկյու Շարինգանը Սասկեին ուժեղացնելու համար։ Սասկեն վերցնում է Մանգեկյու շարինգանը և այն օգտագործում հաջորդ մարտում։ Այսպիսով, Օրոչիմարուն դուրս է գալիս Սասուկեի մարմնից, և Իտաչին իր Տոտսուկ թրով կլնաում է նրան։ Իտաչին վերջում Սասկեին է տալիս համատերացու տեղնիկան, որը նա պետք է օգտագործել Տոբիից պաշտպանվելու համար, ով ցանականում էր պարզել նրան տոհմի սպանության գաղտնիքները<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 43|year=2008 |publisher=[[Shueisha]]|chapter=Chapter 393|isbn=978-1-4215-2929-5}}</ref>։ Տոբիմն իմանալով, որ Իտաչին դավաճան չէ նա հասկանում է Իտաչիի քայլերի իմաստը<ref>{{cite book |author=Kishimoto, Masashi|title=Naruto, Volume 43|year=2008 |publisher=[[Shueisha]]|chapter=Chapter 397|isbn=978-1-4215-2929-5}}</ref> : Այդ ամենը իմանում է նաև Սասկեն և ցանկանում է իր մանգեկյու շարինգանով ոչնչացնել Կոնոհան<ref name="talk"/>։ Իտաչին հետագայում հայտնվում է Չորրորդ Մեծ Նինջաների պատերազմին, նրան վերակենդանացնում է Կաբուտո Յակուշին, օգտագործելով Վերակենդանացնող ջութսուն։ Այն արգելված տեխնիկա է, որը մահացածներին հարություն է տալիս։ Կաբուտոն վերկենդանացրեց նրան Տոբիի դեմ պայքարելու համար։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Հորինված զանգվածային մարդասպաններ]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] 8c59pfrmr0k4glzp5j28muw828stb2t 0 855684 8473914 8429167 2022-07-22T23:48:00Z Սահակ 24 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երգ | անվանում = Մի գնա | բնագիր անուն = Մի գնա | կազմ = | կազմի չափ = 220px | կատարող = [[Սուպեր Սաքո]]յի և [[Սպիտակցի Հայկո]]յ | այլ կատարողներ = | ալբոմ = Love Crimes | թողարկված = 2017 | ֆորմատ = CD single | ձայնագրված = 2016 | ժանր = | տևողություն = 3:37 | հեղինակ = Արտակ Արամյան<br>Սարգիս Բալասանյան | լեյբլ = | պրոդյուսեր = | ISWC = | տրեկեր = | նախորդ = | նախորդ_համար = | տրեկ_համար = | հաջորդ = | հաջորդ_համար = | այլ = }} {{Տեղեկաքարտ Երգ | անվանում = Մի գնա (Մետր Գիմս ռեմիքս) | բնագիր անուն = Mi Gna (Maître Gims Remix) | կազմ = | կազմի չափ = 220px | կատարող = [[Maître Gims]] և [[Սուպեր Սաքո]]յի feat. [[Սպիտակցի Հայկո|Հայկո]]յ | այլ կատարողներ = | ալբոմ = Ceinture noire | թողարկված = 2018 | ֆորմատ = CD single | ձայնագրված = 2017 | ժանր = | տևողություն = 3:34 | հեղինակ = Արտակ Արամյան<br>Սարգիս Բալասանյան<br>[[Maître Gims]]<br>Araik Mouradian | լեյբլ = Chahawat / B1 (Sony Music) | պրոդյուսեր = Maître Gims <br>MG Mouradian | ISWC = | տրեկեր = | նախորդ = | նախորդ_համար = | տրեկ_համար = | հաջորդ = | հաջորդ_համար = | այլ = }} '''«Մի գնա»''' երգ  [[հայերեն]] և [[անգլերեն]] լեզուներով հայազգի [[դիջեյ]] Սուպեր Սաքոյի (Սարգիս Բալասանյան) կատարմամբ, վոկալի հեղինակ՝  [[ռաբիս]] երգիչ Սպիտակցի Հայկո (Հայկ Ղևոնդյան)։ «Մի գնա» երգի բառերի հեղինակն է Արտակ Արամյանը<ref>{{Cite news|url=http://armtimes.com/hy/article/129545|title=Սուպեր Սաքոյից ոչ ոք չի կարող խլել «Մի գնա» երգի հեղինակային իրավունքը. երգի հեղինակ|newspaper=Armtimes.com|access-date=2018-01-30}}</ref>, որ նաև հայտնվել է Սուպեր Սաքոյի 2016 թվականի ''Love Crimes ''ալբոմում։ Երգը [[ՅուԹյուբ|YouTube]]-ում ներբեռնվել է 2016 թվականի օգոստոսի 17-ին, դարձել հայտնի հիթ [[Հայաստան]]ում, [[հայկական սփյուռք]]ում, [[Միջին Արևելք|Մերձավոր Արևելքում]] և աշխարհի տարբեր երկրներում։ Բուն [[ՅուԹյուբ|յութուբյան]] տեսանյութը 2018 թվականի օգոստոսի դրությամբ գրանցել է ավելի քան 174 մլն դիտում։ Երգը ենթարկվել է մեծ թվով ռեմիքսների, ադապտացիաների, այդ թվում տարբեր լեզուներով՝ ալբաներեն, արաբերեն, բուլղարերեն, հոլանդերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, եբրայերեն, քրդերեն, ռումիներեն, ռուսերեն և թուրքերեն։ 2018 թ.-ի Հունվարին Սուպեր Սաքոն ֆրանսիացի հայտնի երգիչ, ռեփեր ու կոմպոզիտոր Մետր Գիմսի հետ ([[Maître Gims]]) ներկայացրել է «Մի գնա» երգի ռեմիքս տարբերակը featuring Հայկո<ref>{{Cite news|url=https://mamul.am/am/news/118449|title=Ֆրանսիացի հայտնի ռեփերի մշակած՝ Հայկոյի ու Սուպեր Սաքոյի «Մի գնա» երգը՝ համացանցի հիթ (տեսանյութ)|newspaper=ՄԱՄՈՒԼ.am|access-date=2018-01-30}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.vivaronews.am/culture/%D4%B9%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%84%D5%AB-%D4%B3%D5%B6%D5%A1-%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%BF%D5%A5%D5%BD/|title=Թողարկվել է «Մի Գնա» երգի պաշտոնական տեսահոլովակը. համագործակցություն Maître Gims-ի հետ|newspaper=Vivaro News|access-date=2018-01-30}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Երգի ռեմիքս տարբերակի յութուբյան տեսանյութը 2018 թվականի օգոստոսի դրությամբ գրանցել է ավելի քան 154 մլն դիտում։ == Հղումներ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.supersako.com/ Սուպեր Սաքոյի պաշտոնական կայքը] * [https://www.youtube.com/channel/UCCmMrepaXt6jktLGtDAdtMw Սուպեր Սաքոյի ալիքը YouTube-ում] * [https://www.youtube.com/watch?v=TPjN6N8TgNI Սուպեր Սաքոն ալիքը YouTube-ում։ Super Sako - "Mi Gna" ft. Hayko] * [https://www.youtube.com/watch?v=NtccSFkAhrM Maître Gims-ի ալիքը YouTube-ում։ Maître Gims & Super Sako - "Mi Gna" ft. Hayko] [[Կատեգորիա:Հայկական երգեր]] [[Կատեգորիա:Հայերեն երգեր]] 194lq7fllm5b3av963tjvvfwzizcxb9 8473915 8473914 2022-07-22T23:48:22Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երգ | անվանում = Մի գնա | բնագիր անուն = Մի գնա | կազմ = | կազմի չափ = 220px | կատարող = [[Սուպեր Սաքո]]յի և [[Սպիտակցի Հայկո]]յ | այլ կատարողներ = | ալբոմ = Love Crimes | թողարկված = 2017 | ֆորմատ = CD single | ձայնագրված = 2016 | ժանր = | տևողություն = 3:37 | հեղինակ = Արտակ Արամյան<br>Սարգիս Բալասանյան | լեյբլ = | պրոդյուսեր = | ISWC = | տրեկեր = | նախորդ = | նախորդ_համար = | տրեկ_համար = | հաջորդ = | հաջորդ_համար = | այլ = }} {{Տեղեկաքարտ Երգ | անվանում = Մի գնա (Մետր Գիմս ռեմիքս) | բնագիր անուն = Mi Gna (Maître Gims Remix) | կազմ = | կազմի չափ = 220px | կատարող = [[Maître Gims]] և [[Սուպեր Սաքո]]յի feat. [[Սպիտակցի Հայկո|Հայկո]]յ | այլ կատարողներ = | ալբոմ = Ceinture noire | թողարկված = 2018 | ֆորմատ = CD single | ձայնագրված = 2017 | ժանր = | տևողություն = 3:34 | հեղինակ = Արտակ Արամյան<br>Սարգիս Բալասանյան<br>[[Maître Gims]]<br>Araik Mouradian | լեյբլ = Chahawat / B1 (Sony Music) | պրոդյուսեր = Maître Gims <br>MG Mouradian | ISWC = | տրեկեր = | նախորդ = | նախորդ_համար = | տրեկ_համար = | հաջորդ = | հաջորդ_համար = | այլ = }} '''«Մի գնա»''' երգ  [[հայերեն]] և [[անգլերեն]] լեզուներով հայազգի [[դիջեյ]] Սուպեր Սաքոյի (Սարգիս Բալասանյան) կատարմամբ, վոկալի հեղինակ՝ [[ռաբիս]] երգիչ Սպիտակցի Հայկո (Հայկ Ղևոնդյան)։ «Մի գնա» երգի բառերի հեղինակն է Արտակ Արամյանը<ref>{{Cite news|url=http://armtimes.com/hy/article/129545|title=Սուպեր Սաքոյից ոչ ոք չի կարող խլել «Մի գնա» երգի հեղինակային իրավունքը. երգի հեղինակ|newspaper=Armtimes.com|access-date=2018-01-30}}</ref>, որ նաև հայտնվել է Սուպեր Սաքոյի 2016 թվականի ''Love Crimes ''ալբոմում։ Երգը [[ՅուԹյուբ|YouTube]]-ում ներբեռնվել է 2016 թվականի օգոստոսի 17-ին, դարձել հայտնի հիթ [[Հայաստան]]ում, [[հայկական սփյուռք]]ում, [[Միջին Արևելք|Մերձավոր Արևելքում]] և աշխարհի տարբեր երկրներում։ Բուն [[ՅուԹյուբ|յութուբյան]] տեսանյութը 2018 թվականի օգոստոսի դրությամբ գրանցել է ավելի քան 174 մլն դիտում։ Երգը ենթարկվել է մեծ թվով ռեմիքսների, ադապտացիաների, այդ թվում տարբեր լեզուներով՝ ալբաներեն, արաբերեն, բուլղարերեն, հոլանդերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, եբրայերեն, քրդերեն, ռումիներեն, ռուսերեն և թուրքերեն։ 2018 թ.-ի Հունվարին Սուպեր Սաքոն ֆրանսիացի հայտնի երգիչ, ռեփեր ու կոմպոզիտոր Մետր Գիմսի հետ ([[Maître Gims]]) ներկայացրել է «Մի գնա» երգի ռեմիքս տարբերակը featuring Հայկո<ref>{{Cite news|url=https://mamul.am/am/news/118449|title=Ֆրանսիացի հայտնի ռեփերի մշակած՝ Հայկոյի ու Սուպեր Սաքոյի «Մի գնա» երգը՝ համացանցի հիթ (տեսանյութ)|newspaper=ՄԱՄՈՒԼ.am|access-date=2018-01-30}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.vivaronews.am/culture/%D4%B9%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%84%D5%AB-%D4%B3%D5%B6%D5%A1-%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%BF%D5%A5%D5%BD/|title=Թողարկվել է «Մի Գնա» երգի պաշտոնական տեսահոլովակը. համագործակցություն Maître Gims-ի հետ|newspaper=Vivaro News|access-date=2018-01-30}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Երգի ռեմիքս տարբերակի յութուբյան տեսանյութը 2018 թվականի օգոստոսի դրությամբ գրանցել է ավելի քան 154 մլն դիտում։ == Հղումներ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.supersako.com/ Սուպեր Սաքոյի պաշտոնական կայքը] * [https://www.youtube.com/channel/UCCmMrepaXt6jktLGtDAdtMw Սուպեր Սաքոյի ալիքը YouTube-ում] * [https://www.youtube.com/watch?v=TPjN6N8TgNI Սուպեր Սաքոն ալիքը YouTube-ում։ Super Sako - "Mi Gna" ft. Hayko] * [https://www.youtube.com/watch?v=NtccSFkAhrM Maître Gims-ի ալիքը YouTube-ում։ Maître Gims & Super Sako - "Mi Gna" ft. Hayko] [[Կատեգորիա:Հայկական երգեր]] [[Կատեգորիա:Հայերեն երգեր]] k80qpzyporrmhan0taalexm6vgshbyb 4 878386 8473770 8473627 2022-07-22T13:13:37Z Voskanyan 23951 /* Խմբագրաթոն */ wikitext text/x-wiki == Վիքիդարան == # [https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%BB%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%84%D5%BD:%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%AB_%D5%83%D5%A1%D5%B4%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE,_%D4%B9%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D4%B9%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%B6.djvu Կարոտի Ճամփաներով, Թորոս Թորանեան] == Խմբագրաթոն == 1 # [[Մարինա Միխեևա]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B0,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 09:01, 27 Հունիսի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Լյուդոլֆ Ցեյլեն]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B5%D0%B9%D0%BB%D0%B5%D0%BD,_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84 ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 09:21, 27 Հունիսի 2022 (UTC)♥ # [[Շրջանագծի երկարություն]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8 ռուսերեն] --[[Մասնակից:ԵՆարինե|ԵՆարինե]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԵՆարինե|քննարկում]]) 12:57, 3 Հուլիսի 2022 (UTC) <!-- #[[Դեռ պատերազմից առաջ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%89%D1%91_%D0%B4%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B ռուսերեն] # [[Մոմե կերպարներ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն] # [[Սև ավազներում]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92_%D1%87%D1%91%D1%80%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%85 ռուսերեն] # [[Ուղևորություն դեպի անցյալ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%BA%D0%B0_%D0%B2_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%88%D0%BB%D0%BE%D0%B5 ռուսերեն] # [[Ոսկե լեռը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0_(%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C) ռուսերեն] # [[Բարանկին, մարդ եղիր]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD,_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%8C_%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BC! ռուսերեն] # [[Վերադարձված դրախտ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D1%80%D0%B0%D1%89%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%B9 ռուսերեն] # [[Պատմություն իսկական մարդու մասին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C_%D0%BE_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%8F%D1%89%D0%B5%D0%BC_%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B5 ռուսերեն] # [[Իմ պապը հուշարձան է]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B4%D0%B5%D0%B4%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B0_%E2%80%94_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA ռուսերեն] # [[Երկու օվկիանոսների գաղտնիքը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D0%B2%D1%83%D1%85_%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 11:15, 15 Փետրվարի 2022 (UTC) # # [[Ես սպանվել եմ Ռժևի մոտ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF_%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%82_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%BE_%D0%A0%D0%B6%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BC ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մայիս Դանիելյան|Մայիս Դանիելյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մայիս Դանիելյան|քննարկում]]) 13:06, 17 փետրվարի 2022 (UTC) # [[Վասիլի Տյորկին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%A2%D1%91%D1%80%D0%BA%D0%B8%D0%BD ռուսերեն]--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 05:30, 1 Մայիսի 2021 (UTC) # [[Տանկերը գնում են շեղանկյունաձև]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B8_%D0%B8%D0%B4%D1%83%D1%82_%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BC ռուսերեն] # [[Գնդի որդին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BD_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D0%B0_(%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C) ռուսերեն] # [[Սաշկա (վիպակ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0_(%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C) ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 11:23, 14 Փետրվարի 2022 (UTC) # [[Սպանվել են Մոսկվայի մոտ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%8B_%D0%BF%D0%BE%D0%B4_%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%BE%D0%B9 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մագդալենա|Մագդալենա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մագդալենա|քննարկում]]) 11:13, 22 փետրվարի 2022 (UTC) # [[Ճիչ (վիպակ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D0%BA_(%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C) ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 10:29, 15 Փետրվարի 2022 (UTC) # [[Ապրել մինչև լուսաբաց (ֆիլմ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D1%82%D1%8C_%D0%B4%D0%BE_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մայիս Դանիելյան|Մայիս Դանիելյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մայիս Դանիելյան|քննարկում]]) 12:50, 17 փետրվարի 2022 (UTC) # [[Վասյոկ Տրուբաչովը և նրա ընկերները (վիպակ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D1%91%D0%BA_%D0%A2%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B0%D1%87%D1%91%D0%B2_%D0%B8_%D0%B5%D0%B3%D0%BE_%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%89%D0%B8 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մայիս Դանիելյան|Մայիս Դանիելյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մայիս Դանիելյան|քննարկում]]) 10:53, 14 Փետրվարի 2022 (UTC) # [[Ջենտլմեննե՛ր, հաջողություն]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8B,_%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%87%D0%B8! ռուսերեն] # [[Նոր տոնածառեր]]- [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%81%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5 ռուսերեն] # [[Նախագահի թոռնուհին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82_%D0%B8_%D0%B5%D0%B3%D0%BE_%D0%B2%D0%BD%D1%83%D1%87%D0%BA%D0%B0 ռուսերեն] # [[Ուսուցիչը (վեպ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%87%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C_(%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD) ռուսերեն] # [[Ռոմանտիկներ (ֆիլմ, 1941)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1941) ռուսերեն] # [[Հոմո նովուս (ֆիլմ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BC%D0%BE_%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%83%D1%81_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն] # [[Մանկավարժական պոեմ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D1%8D%D0%BC%D0%B0 ռուսերեն] # # [[Հոպլոֆոբիա]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%84%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D1%8F ռուսերեն] # [[Ժողովուրդների հոր որդին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D1%82%D1%86%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2 ռուսերեն] # [[Վախ (ֆիլմ, 1986)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1986) ռուսերեն] # [[Սկսել տարհանումը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%B8%D1%82%D1%8C_%D0%BA_%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն] # [[Վառոդ (ֆիլմ, 1985)]][https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%85_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1985) ռուսերեն] # [[Թմբկահարուհին (պիես)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%89%D0%B8%D1%86%D0%B0_(%D0%BF%D1%8C%D0%B5%D1%81%D0%B0) ռուսերեն] # [[Բալլադ ռմբակոծիչի մասին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%BE_%D0%B1%D0%BE%D0%BC%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5 ռուսերեն] # [[Խորհրդային Միության դեսպանը]] - (UTC)'''[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%BB_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%A1%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D0%B0 ռուսերեն] # [[Ողբերգության նշանը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%D0%B1%D0%B5%D0%B4%D1%8B_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն] # [[Վասիլի Դուբրովին]][https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Վիտալի Կվասնիցկի]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Վիկտոր Տրենին]] [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Franz + Polina]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/Franz_%2B_Polina ռուսերեն]--[[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 07:34, 11 Մայիսի 2021 (UTC) # [[Ալեքսեյ Բերեստ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D1%84%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Բեռլինի անկումը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն] # [[Յակով Ջուղաշվիլի]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%88%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8,_%D0%AF%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%98%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] --> == Հոդվածներ == === Անձինք === # [[Յուրի Պավլով (նկարիչ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%AE%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_(%D1%85%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B8%D0%BA) ռուսերեն] # [[Յուրի Պոդլյասկի]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D1%8F%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%AE%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Ալեքսանդր Սեգալ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B3%D0%B0%D0%BB,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%98%D0%B7%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Վիկտոր Սամորեզով]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%BE%D0%B2,_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Թամարա Պոլոսատովա]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0,_%D0%A2%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն] # [[Ավենիր Պարխոմենկո]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE,_%D0%90%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%80_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Մարինա Սպիվակ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BA,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%9B%D1%8C%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն] # [[Գալինա Սոկոլովա (նկարիչ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0,_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն] # [[Վիկտոր Լյապկալո]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8F%D0%BF%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%BE,_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն]--- Նարինե # [[Կիմ Սլավին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BD,_%D0%9A%D0%B8%D0%BC_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] ♥Անժելա9{{ստուգված է}} # [[Սերգեյ Պետրով (նկարիչ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2,_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Սերգեյ Լաստոչկին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B8%D0%BD,_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Վլադիմիր Սկրյաբին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BA%D1%80%D1%8F%D0%B1%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Եկատերինա Մայկովա]]- [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0,_%D0%95%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0 ռուսերեն]!♥☺♥--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 09:36, 27 Հունիսի 2022 (UTC) # [[Նիկոլայ Բաբասյուկ]] -[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8E%D0%BA%2C_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Լորենս Վենսան-Լապուանտ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%B0%D0%BD-%D0%9B%D0%B0%D0%BF%D1%83%D0%B0%D0%BD%D1%82,_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81 ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 10:30, 25 փետրվարի 2022 (UTC) # [[Քեյթ Քեմփբել]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8D%D0%BC%D0%BF%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%9A%D0%B5%D0%B9%D1%82 ռուսերեն] # [[Ջո Ինգլս]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/Инглс,_Джо ռուսերեն]--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 09:50, 25 փետրվարի 2022 (UTC){{ստուգված է}} <!-- # [[Կարեն Բադալով]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Շահին Բադար]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80,_%D0%A8%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BD ռուսերեն] # [[Իգոր Սարուխանով]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2,_%D0%98%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8C_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Շիրլի Լասուել]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%83%D1%8D%D0%BB%D0%BB,_%D0%A8%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B8_%D0%A8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80 ռուսերեն] # [[Վլադիմիր Զարուբին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Նիկոլայ Վոինով]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] --> === Ֆիլմեր === # [[Կարմիր մեղուներ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%BF%D1%87%D1%91%D0%BB%D1%8B_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն]- # [[Մարմարե տունը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B4%D0%BE%D0%BC ռուսերեն]---- ԼԻԱՆԱ {{ստուգված է}} # [[Եգոր Բուլիչովն ու մյուսները]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%BE%D1%80_%D0%91%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%87%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B8%D0%B5_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1971) ռուսերեն]---- Մանե {{ստուգված է}} # [[Զինվորի որդին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%8B%D0%BD ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 09:10, 27 Հունիսի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Ախ այս Նաստյան]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%85_%D1%83%D0%B6_%D1%8D%D1%82%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8F! ռուսերեն] # [[Փախուստ պալատից]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%B3_%D0%B8%D0%B7_%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D1%80%D1%86%D0%B0 ռուսերեն] # [[Վերջին դյույմը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D1%8E%D0%B9%D0%BC ռուսերեն] # [[Սաշկո (ֆիլմ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն] # [[Կողմնակի անձանց մուտքն արգելվում է]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B8%D0%BC_%D0%B2%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%80%D0%B5%D1%88%D1%91%D0%BD ռուսերեն] # [[Գունավոր երազներ (ֆիլմ, 1974)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%BD%D1%8B_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1974) ռուսերեն] # [[Կորած լուսանկարը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F ռուսերեն] # [[Արքայազն ու աղքատը (ֆիլմ, 1942)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%86_%D0%B8_%D0%BD%D0%B8%D1%89%D0%B8%D0%B9_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1942) ռուսերեն] # [[Ընկեր-տղաներ (ֆիլմ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%8C%D1%8F-%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%89%D0%B8_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն] # [[Անբաժանելի ընկերները]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%8C%D1%8F ռուսերեն] # [[Մեծ հոգսեր փոքր տղայի պատճառով]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B8%D0%B5_%D1%85%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D1%8B_%D0%B8%D0%B7-%D0%B7%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%87%D0%B8%D0%BA%D0%B0 ռուսերեն] # [[Գաղտնի քաղաքը]]- [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4 ռուսերեն] # [[Իմ հայրը կապիտան է]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D0%B0%D0%BF%D0%B0_%E2%80%94_%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD ռուսերեն] # [[Աղջիկն ու կոկորդիլոսը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D0%B8_%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BB ռուսերեն] # [[Աղջիկն ու արձագանքը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D0%B8_%D1%8D%D1%85%D0%BE ռուսերեն] # [[Իմ ընկեր Սոկրատիկը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B3_%D0%A1%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA ռուսերեն]♥♥--[[Մասնակից:ԼԻԱՆԱ4|ԼԻԱՆԱ4]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԼԻԱՆԱ4|քննարկում]]) 09:59, 27 Հունիսի 2022 (UTC) # [[Եթե չլիներ այդ աղջիկը․․․]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%8C_%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B9_%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%87%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B8%E2%80%A6 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 11:55, 22 Հունիսի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Տանգո անդունդի վրա]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE_%D0%BD%D0%B0%D0%B4_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%D1%8E ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 09:37, 22 Հունիսի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Թափառող աստղեր (ֆիլմ, 1993)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D0%B7%D0%B2%D1%91%D0%B7%D0%B4%D1%8B_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1991) ռուսերեն]--- Մանե{{ստուգված է}} # [[Բարխանովը և նրա թիկնապահը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%B5%D0%B3%D0%BE_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 09:56, 22 Հունիսի 2022 (UTC) {{ստուգված է}} # [[Ո՞վ կմեռնի այսօր]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%82%D0%BE_%D1%83%D0%BC%D1%80%D1%91%D1%82_%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F ռուսերեն] # [[Ապրում էր ծերունին պառավի հետ]]--[[Մասնակից:Melkonyan2010|Melkonyan2010]] ([[Մասնակցի քննարկում:Melkonyan2010|քննարկում]]) 12:29, 2 Մայիսի 2022 (UTC) - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D0%B8_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մագդալենա|Մագդալենա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մագդալենա|քննարկում]]) 12:05, 2 Մայիսի 2022 (UTC) # [[Վաղաժամ մարդը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA ռուսերեն]----- Լիանա {{ստուգված է}} # [[Յոթերորդ երկինք]]- [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D0%B5_%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%BE_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1971) ռուսերեն] # [[Դեռահասը (ֆիլմ, 1983)]] -[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1983) ռուսերեն]-----Մելքոնյան {{ստուգված է}} # [[Արվեստի գործը (ֆիլմ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC) ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մագդալենա|Մագդալենա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մագդալենա|քննարկում]]) 10:28, 25 Ապրիլի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Փրկեք մեր հոգիները (ֆիլմ, 1960)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8_%D0%B4%D1%83%D1%88%D0%B8_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_1960) ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մագդալենա|Մագդալենա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մագդալենա|քննարկում]]) 12:11, 26 Ապրիլի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Երիտասարդների զվարճանքները]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D1%8B%D1%85 ռուսերեն] # [[Մարտական մեքենայի անձնակազմը]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%B6_%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B9 ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 10:25, 22 Հունիսի 2022 (UTC){{ստուգված է}} # [[Մարդը, որին ես սիրում եմ]][https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA,_%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%8F_%D0%BB%D1%8E%D0%B1%D0%BB%D1%8E ռուսերեն]--[[Մասնակից:Մերի9|Մերի9]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մերի9|քննարկում]]) 10:08, 22 Հունիսի 2022 (UTC) === Ֆուտբոլ === # [[Վիտալի Բուլիգա]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D0%B0,_%D0%92%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Ալեքսանդր Վասյուտին]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D1%8E%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%AE%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 ռուսերեն] # [[Քևին Լոնգ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B3,_%D0%9A%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%BD ռուսերեն] # [[Էսեկիել Պոնսե]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%B5,_%D0%AD%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%8C%D0%B5%D0%BB%D1%8C ռուսերեն] # [[Չե Ադամս]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%81%2C_%D0%A7%D0%B5 ռուսերեն] # [[Մորիս Էդու]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%B4%D1%83,_%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81 ռուսերեն] # [[Դիդա (ֆուտբոլիստ)]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D0%B4%D0%B0_(%D0%B2%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8C) ռուսերեն] # [[Ալեքս Կրալ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BB,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81 ռուսերեն] <!-- == Վիքիդասարան == # [[Թոքեր]] # [[Առողջ ապրելակերպ]] # [[Կանաչ հեղափոխություն]] # [[Մեթիլօրանժ]] # [[Վատ սովորություններ]] # [[Բերան]] # [[Բերանի խոռոչ]] # [[Ալ առագաստներ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8B%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0 ռուսերեն] # [[Գյուղատնտեսության պատմություն]] # [[Պյութագորասի թեորեմ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D0%9F%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0 ռուսերեն] # [[Մոլորակների շքերթ]] - [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82 ռուսերեն] # [[Իվան Պավլով]] # [[Ավստրալիա]] # [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D1%82_%D0%B8%D0%B1%D0%BD_%D0%9A%D1%83%D1%80%D1%80%D0%B0 Սաբիտ] # [[Ջերմակարգավորում]] 2019 թ․ սեպտ-դեկտ․ # [[Հյուսվածքային հեղուկ]] # [[Եվրոպեոիդ ռասա]] # [[Պալեոզոյան դարաշրջան]] # [[Արխեյան դարաշրջան]] # [[Պրոտերոզոյան դարաշրջան]] # [[Ավիշ]] # [[Տրիասի ժամանակաշրջան]] # [[Գոնդվանա]] # [[Վեգետատիվ նյարդային համակարգ]] # [[Համ]] # [[Հոտառություն]] # [[Պրիզմա]] # [[Բուրգ (երկրաչափություն)|Բուրգ]] # [[Նեգրոիդ ռասա]] # [[Մոնղոլոիդ ռասա]] # [[Ավստրալոիդ ռասա]] # [[Մետիսներ]] # [[Քարտեզ]] # [[Գլոբուս]] # [[Ատլաս (աշխարհագրություն)]] 2019 փետրվար-մայիս # [[Մոխրագույն հավալուսն]] - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD # [[Վարդագույն կակադու]] - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%83 # [[Նշտարիկներ]] # [[Մեղրատու մեղու]] # [[Թթենու մետաքսագործ]] # [[Հասարակական միջատներ]] # [[Դոդոշներ]] # [[Անոտ երկկենցաղներ]] # [[Անապսիդներ]] # [[Հատերիա]] # [[Գեկոններ]] # [[Դիապսիդներ|Դիապսիդներ]] # [[Մոխրագույն ագռավ]] # [[Սալամանդրներ]] # [[Թեփուկավորներ]] # [[Իխթիոզավրեր]] # [[Սպիտակաթև պինգվին]] # [[Սևավիզ կարապ]] # [[Կարմիր արա]] * [[Թռչուններ]] * [[Կաթնասուններ]] * Սկյուռ - https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BA%D0%B0 Մասնակիցներ՝ # {{User|Մելսիդա}} # {{User|Արամայիս12}} # {{User|Գոռ Մերի}} # {{User|Սամվել 2006}} # {{User|Մերի վ}} # {{User|ԵՆարինե}} # {{User|Նելլի 8}} # {{User|Մարիա2006}} # {{User|Էրիկ 12}} # {{User|Hayk1608}} # {{User|Azganush789}}, {{User|Azganush 657}} # {{User|Շուրիկ 14}} # {{User|Mitichyan Maria}} # {{User|Tumazyan Suren}} # {{User|Erik Tamaryan 2006}} # {{User|Վաչե 18}} # {{User|Մոնիկա2006}} # {{User|Syuzka A}} # {{User|Ղումաշյան Դավիթ}} # {{User|ԱԼԵՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆ}} # {{User|Էմմա2006}}, {{User|Էմմա20062006}} # {{User|Վահե Միկինյան}} # {{User|Աբազյան Անի2006}} # {{User|Մարիամ2006}} # {{User|Վահե Աբազյան}} # {{User|Պետրոսյան Անահիտ}} --> 9gnefv9fais9240od8a9x71h8qqiik7 0 884622 8473795 8459346 2022-07-22T14:53:54Z Հադրութից հայ 116613 /* Տեսահոլովակներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Մարյանա Ռո''' ({{lang-ru|Марьяна Ро}}, {{lang-en|Maryana Ro}}, իրական անունը՝ '''Մարյանա Վիկտորովնա Ռոժկովա''', {{lang-ru|Марьяна Викторовна Рожкова}}, {{ԱԾ}}), ռուս վիդեոբլոգեր, դերասանուհի և երգչուհի։ Ռուսալեզու [[ՅուԹուբ]]ում վիդեոբլոգեր աղջիկների շարքում հետևորդների քանակով առաջատար դիրք է զբաղեցնում։ Ըստ ՌԻԱԲ-ի (РИАБ) Մարյանան ամենահարուստ վիդեոբլոգերնեի շարքում է [[2017 թվական]]ի երկրորդ կիսամյակի տվյալների համաձայն։ == Կենսագրություն == Մարյանան ծնվել է [[1999 թվական]]ի [[հոկտեմբերի 7]]-ին ռուսական Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքում։ Կյանքի առաջին հինգ տարին նա անցկացրել է իր հայրենի քաղաքում, սակայն ավելի ուշ ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Ճապոնիա]]յի [[Օտարու]] քաղաք, քանի որ հայրը ստացել էր Ճապոնիայում աշխատելու առաջարկ։ Նա ունի փոքր քույր՝ Մարեսյա անունով և մեծ եղբայր՝ Միրոսլավ անունով։ [[2015 թվական]]ի ամռանը իր նախկին ընկեր ուկրաինացի վիդեոբլոգեր [[Իվանգայ|Իվան Ռուդսկիի (Իվանգայ)]] հետ տեղափոխվել է [[Մոսկվա]]։ Մեկ տարի անց [[2016 թվական]]ի ամռանը զույգը տեղափոխվել է [[ԱՄՆ]] [[Լոս Անջելես]] քաղաք։ Ընկերոջից բաժանվելուց հետո Մարյանան վերադարձել է [[Մոսկվա]]։ == Անձնական կյանք == === Իվանգայ === Ինչպես պատմում է հենց ինքը՝ Մարյանան, Իվանի հետ նա ծանոթացել է շատ պատահական, [[ՎԿ|Վկոնտակտե]] (Вконтакте) սոցիալական ցանցի իր էջում հրապարակելով գրառում հետևյալ խոսքերով՝ {{tooltip|«О боже, какой няшка! Я влюбилась»|Օհ Աստված, ինչպիսի՜ սիրունիկ։ Ես սիրահարվել եմ}}՝ նշելով Իվանին։ Ռուդսկոյը նկատելով գրառումը նրան ավելացնում է իր ընկերների շարքում, իսկ ավելի ուշ անձնական հաղորդագրություն է գրում նրան ծանոթանալու նպատակով։ [[2016 թվական]]ի [[դեկտեմբեր]]ին հայտնի դարձավ, որ զույգը բաժանվել է։ === Face === [[2017 թվական]]ի [[հոկտեմբեր]]ին հայտնի դարձավ Մարյանայի և ռեփ երգիչ Իվան Դյորմինի (ավելի հայտնի «Face» անունով) մտերմիկ հարաբերություների մասին։ [[2018 թվական]]ի [[մարտ]]ին Դյորմն առաջարկություն է արել Մարյանային։ == Քննադատություն == === 2017 թվական === * [[Հունվարի 6]]-ին Մարյանան իր ալիքում հրապարակել է տեսահոլովակ «Я УСТАЛА… (Ես հոգնել եմ…)», որտեղ աղջիկը լալիս է և բողոքում իր նկատմամբ մարդկանց բացասական կարծիքի համար։ Տեսահոլովակը բողոքի մեծ փոթորիկ է բարձրացրել։ Շատերին թվացել է, որ այդ տեսահոլովակի միջոցով Մարյանան ցանկացել է իր հանդեպ ատելությունը մարդկանց կողմից քչացնել։ * [[Հունվարի 10]]-ին Մարյանան իր [[Ինստագրամ]]ի էջում հրապարկել է կիսամերկ նկար։ Նկարը մեծ քնարկման արժանացավ քանի որ նրա «Я УСТАЛА…» երգի տեսահոլովակից անցել էր ընդամենը 4 օր և մարդկանց կարծիքով այդպիսի կարճ ժամանակից անց անհնար էր նահանջել։ * [[Նոյեմբերի 3]]-ին իր նոր տեսահոլովակում նա հաղորդել է, որ նա լքում է [[ՅուԹուբ]]ը և ամբողջությամբ խորանում է երաժշտության մեջ, սակայն իր դեբյուտային «Мега-звезда» տեսանյութից հետո [[դեկտեմբերի 18]]-ին նա հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ հաղորդել է որ ցանկանում է հրապարակել տեսահոլովակներ իր հետևորդների համար։ === 2018 թվական === * [[Մարտի 16]]-ին Մարյանայի նախկին պրոդյուսեր Դանիիլ Կոմկովը իր ալիքում հրապարակեց տեսանյութ, որտեղ հաղորդել է այն մասին, որ Մարյանան ցանկանում է դադարեցնել աշխատանքը իր հետ։ == Ֆիլմագրություն == {| class="wikitable" |- ! Տարի !!Անուն !! Դեր |- | 2016 || Взломать блогеров (Բլոգերների բացահայտում) <ref>{{Cite news|title="Ни газет, ни телевизора, одни сплошные видеоблогеры"|author=|first=|last=|url=http://www.bbc.com/russian/features-40099223|work=[[BBC]]|date=01.06.2017|accessdate=2018-03-20|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|title=Совместный проект Бекмамбетова и Спилберг «Взломать блогеров» выходит в прокат|author=|url=http://tricolortvmag.ru/article/movies/blogery-protiv-khakerov/|work=[[Триколор ТВ|Tricolor TV]] Magazine|date=03.11.2016|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref><ref>{{Cite news|title=Бекмамбетов продюсирует фильм про видеоблогеров: плохо становится уже от описания|author=|url=https://meduza.io/shapito/2016/09/06/bekmambetov-prodyusiruet-film-pro-videoblogerov-ploho-stanovitsya-ot-odnogo-opisaniya|work=[[Meduza]]|date=06.09.2016|accessdate=2018-03-20|language=ru-RU}}</ref><ref>{{Cite news|title=«Взломать блогеров» – фильм о звёздах YouTube, который выходит в ноябре|author=|url=https://itc.ua/news/vzlomat-blogerov-film-o-zvyozdah-youtube-kotoryiy-vyihodit-v-noyabre/|work=ITC.ua|date=27.09.2016}}</ref>|| Ինքն իրեն |} == Սկավառակագրություն == === Սինգըլ=== * [[2016]] «Идиоты (Ապուշները)»<ref>{{YouTube|logo=1|id=B6feU-LPTxc|title=Maryana Ro — Идиоты}}</ref> === Տեսահոլովակներ === * [[2017]] — «Вжух, как это Клёво!» * [[2017]] — «Мемная звезда»<ref>{{YouTube|logo=1|id=JfWA0kJqDl4|title=Марьяна Ро & FatCat - Мега-звезда}}</ref><ref>{{Cite news|title=Марьяна Ро сняла дебютный клип на песню "Мегазвезда"|author=|url=https://life.ru/t/новости/1065380/mariana_ro_sniala_diebiutnyi_klip_na_piesniu_mieghazviezda|work=[[Life (интернет-издание)|Life.ru]]|date=29.11.2017|accessdate=2018-03-16|language=ru}}</ref> * [[2018]] — «ВЖУХ КАК ЭТО клёво .0» * [[2019]] - я ебу собак и всегда готова == Մրացանակներ == {| class="wikitable" ! style="background:#B0C4DE;" |Տարի ! style="background:#B0C4DE;" |Պրիմերա ! style="background:#B0C4DE;" |Նոմինացիա ! style="background:#B0C4DE;" |ref. ! style="background:#B0C4DE;" |Արդյունք |- |[[2015]] |[[Видфест#.C2.AB.D0.9B.D0.B0.D0.B9.D0.BA 2015.C2.BB|Видфест]] |Լայք նորեկ |<ref>{{Cite web|url=http://www.ellegirl.ru/articles/premiya-layk-2015-pobediteli/2/|title=Премия «ЛАЙК-2015»: победители|author=|website=|date=08.06.2015|publisher=[[Elle|ElleGirl]]|lang=ru|accessdate=2018-03-20|archive-date=2018-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180320171114/http://www.ellegirl.ru/articles/premiya-layk-2015-pobediteli/2/|dead-url=yes}}</ref> | Հաղթանակ |} == Շոուների մասնակցություն == === 2017 թվական === * «[[Hype Camp]]» — Սկզբում եղել է օգնական, այնուհետև լքել է նախագիծը<ref>{{Cite news|title=Детки в клетке: наставники реалити Hype Camp издевались над юными участниками|author=|url=http://tricolortvmag.ru/article/lifestyle/vokrug-proekta-hype-camp-razrazilsya-grandioznyy-skandal/|work=[[Триколор ТВ|Tricolor TV]] Magazine|date=25.09.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref><ref>{{Cite news|title=Позор года! Youtube-блогеры обозвали шоу Hype Camp «Концлагерем хайпа»|author=|url=https://www.cosmo.ru/lifestyle/news/04-10-2017/pozor-goda-youtube-blogery-obozvali-shou-hype-camp-konclagerem-haypa/|work=[[Cosmopolitan|Cosmo.ru]]|date=04.10.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru-RU}}</ref><ref>{{Cite news|title=Hype Camp — лагерь ненависти. Как популярные блогеры унижали детей|author=|url=https://life.ru/t/игры/1047828/hype_camp_--_laghier_nienavisti_kak_populiarnyie_bloghiery_unizhali_dietiei|work=[[Life (интернет-издание)|Life.ru]]|date=01.10.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref> * «Утро пятницы (Ուրբաթ առավոտ)» == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://ru.tv/programms/386490/688561/ Մարյանայի հարցազրույցը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180320043940/http://ru.tv/programms/386490/688561/ |date=2018-03-20 }} RU.TV հեռուստալիքում * {{YouTube|logo=1|id=Jw4gT4YvoXQ|title=Մարյանա Ռոյի հարցազրույցը}} {{DEFAULTSORT:Ռո, Մարյանա}} [[Կատեգորիա:Ռուս երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս դերասանուհիներ]] k5caflesx5y4vv9cjf7dzd8zrmdl847 8473796 8473795 2022-07-22T14:54:55Z Հադրութից հայ 116613 /* Տեսահոլովակներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Մարյանա Ռո''' ({{lang-ru|Марьяна Ро}}, {{lang-en|Maryana Ro}}, իրական անունը՝ '''Մարյանա Վիկտորովնա Ռոժկովա''', {{lang-ru|Марьяна Викторовна Рожкова}}, {{ԱԾ}}), ռուս վիդեոբլոգեր, դերասանուհի և երգչուհի։ Ռուսալեզու [[ՅուԹուբ]]ում վիդեոբլոգեր աղջիկների շարքում հետևորդների քանակով առաջատար դիրք է զբաղեցնում։ Ըստ ՌԻԱԲ-ի (РИАБ) Մարյանան ամենահարուստ վիդեոբլոգերնեի շարքում է [[2017 թվական]]ի երկրորդ կիսամյակի տվյալների համաձայն։ == Կենսագրություն == Մարյանան ծնվել է [[1999 թվական]]ի [[հոկտեմբերի 7]]-ին ռուսական Յուժնո-Սախալինսկ քաղաքում։ Կյանքի առաջին հինգ տարին նա անցկացրել է իր հայրենի քաղաքում, սակայն ավելի ուշ ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Ճապոնիա]]յի [[Օտարու]] քաղաք, քանի որ հայրը ստացել էր Ճապոնիայում աշխատելու առաջարկ։ Նա ունի փոքր քույր՝ Մարեսյա անունով և մեծ եղբայր՝ Միրոսլավ անունով։ [[2015 թվական]]ի ամռանը իր նախկին ընկեր ուկրաինացի վիդեոբլոգեր [[Իվանգայ|Իվան Ռուդսկիի (Իվանգայ)]] հետ տեղափոխվել է [[Մոսկվա]]։ Մեկ տարի անց [[2016 թվական]]ի ամռանը զույգը տեղափոխվել է [[ԱՄՆ]] [[Լոս Անջելես]] քաղաք։ Ընկերոջից բաժանվելուց հետո Մարյանան վերադարձել է [[Մոսկվա]]։ == Անձնական կյանք == === Իվանգայ === Ինչպես պատմում է հենց ինքը՝ Մարյանան, Իվանի հետ նա ծանոթացել է շատ պատահական, [[ՎԿ|Վկոնտակտե]] (Вконтакте) սոցիալական ցանցի իր էջում հրապարակելով գրառում հետևյալ խոսքերով՝ {{tooltip|«О боже, какой няшка! Я влюбилась»|Օհ Աստված, ինչպիսի՜ սիրունիկ։ Ես սիրահարվել եմ}}՝ նշելով Իվանին։ Ռուդսկոյը նկատելով գրառումը նրան ավելացնում է իր ընկերների շարքում, իսկ ավելի ուշ անձնական հաղորդագրություն է գրում նրան ծանոթանալու նպատակով։ [[2016 թվական]]ի [[դեկտեմբեր]]ին հայտնի դարձավ, որ զույգը բաժանվել է։ === Face === [[2017 թվական]]ի [[հոկտեմբեր]]ին հայտնի դարձավ Մարյանայի և ռեփ երգիչ Իվան Դյորմինի (ավելի հայտնի «Face» անունով) մտերմիկ հարաբերություների մասին։ [[2018 թվական]]ի [[մարտ]]ին Դյորմն առաջարկություն է արել Մարյանային։ == Քննադատություն == === 2017 թվական === * [[Հունվարի 6]]-ին Մարյանան իր ալիքում հրապարակել է տեսահոլովակ «Я УСТАЛА… (Ես հոգնել եմ…)», որտեղ աղջիկը լալիս է և բողոքում իր նկատմամբ մարդկանց բացասական կարծիքի համար։ Տեսահոլովակը բողոքի մեծ փոթորիկ է բարձրացրել։ Շատերին թվացել է, որ այդ տեսահոլովակի միջոցով Մարյանան ցանկացել է իր հանդեպ ատելությունը մարդկանց կողմից քչացնել։ * [[Հունվարի 10]]-ին Մարյանան իր [[Ինստագրամ]]ի էջում հրապարկել է կիսամերկ նկար։ Նկարը մեծ քնարկման արժանացավ քանի որ նրա «Я УСТАЛА…» երգի տեսահոլովակից անցել էր ընդամենը 4 օր և մարդկանց կարծիքով այդպիսի կարճ ժամանակից անց անհնար էր նահանջել։ * [[Նոյեմբերի 3]]-ին իր նոր տեսահոլովակում նա հաղորդել է, որ նա լքում է [[ՅուԹուբ]]ը և ամբողջությամբ խորանում է երաժշտության մեջ, սակայն իր դեբյուտային «Мега-звезда» տեսանյութից հետո [[դեկտեմբերի 18]]-ին նա հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ հաղորդել է որ ցանկանում է հրապարակել տեսահոլովակներ իր հետևորդների համար։ === 2018 թվական === * [[Մարտի 16]]-ին Մարյանայի նախկին պրոդյուսեր Դանիիլ Կոմկովը իր ալիքում հրապարակեց տեսանյութ, որտեղ հաղորդել է այն մասին, որ Մարյանան ցանկանում է դադարեցնել աշխատանքը իր հետ։ == Ֆիլմագրություն == {| class="wikitable" |- ! Տարի !!Անուն !! Դեր |- | 2016 || Взломать блогеров (Բլոգերների բացահայտում) <ref>{{Cite news|title="Ни газет, ни телевизора, одни сплошные видеоблогеры"|author=|first=|last=|url=http://www.bbc.com/russian/features-40099223|work=[[BBC]]|date=01.06.2017|accessdate=2018-03-20|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite news|title=Совместный проект Бекмамбетова и Спилберг «Взломать блогеров» выходит в прокат|author=|url=http://tricolortvmag.ru/article/movies/blogery-protiv-khakerov/|work=[[Триколор ТВ|Tricolor TV]] Magazine|date=03.11.2016|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref><ref>{{Cite news|title=Бекмамбетов продюсирует фильм про видеоблогеров: плохо становится уже от описания|author=|url=https://meduza.io/shapito/2016/09/06/bekmambetov-prodyusiruet-film-pro-videoblogerov-ploho-stanovitsya-ot-odnogo-opisaniya|work=[[Meduza]]|date=06.09.2016|accessdate=2018-03-20|language=ru-RU}}</ref><ref>{{Cite news|title=«Взломать блогеров» – фильм о звёздах YouTube, который выходит в ноябре|author=|url=https://itc.ua/news/vzlomat-blogerov-film-o-zvyozdah-youtube-kotoryiy-vyihodit-v-noyabre/|work=ITC.ua|date=27.09.2016}}</ref>|| Ինքն իրեն |} == Սկավառակագրություն == === Սինգըլ=== * [[2016]] «Идиоты (Ապուշները)»<ref>{{YouTube|logo=1|id=B6feU-LPTxc|title=Maryana Ro — Идиоты}}</ref> === Տեսահոլովակներ === * [[2017]] — «Вжух, как это Клёво!» * [[2017]] — «Мемная звезда»<ref>{{YouTube|logo=1|id=JfWA0kJqDl4|title=Марьяна Ро & FatCat - Мега-звезда}}</ref><ref>{{Cite news|title=Марьяна Ро сняла дебютный клип на песню "Мегазвезда"|author=|url=https://life.ru/t/новости/1065380/mariana_ro_sniala_diebiutnyi_klip_na_piesniu_mieghazviezda|work=[[Life (интернет-издание)|Life.ru]]|date=29.11.2017|accessdate=2018-03-16|language=ru}}</ref> * [[2018]] — «ВЖУХ 2.0» == Մրացանակներ == {| class="wikitable" ! style="background:#B0C4DE;" |Տարի ! style="background:#B0C4DE;" |Պրիմերա ! style="background:#B0C4DE;" |Նոմինացիա ! style="background:#B0C4DE;" |ref. ! style="background:#B0C4DE;" |Արդյունք |- |[[2015]] |[[Видфест#.C2.AB.D0.9B.D0.B0.D0.B9.D0.BA 2015.C2.BB|Видфест]] |Լայք նորեկ |<ref>{{Cite web|url=http://www.ellegirl.ru/articles/premiya-layk-2015-pobediteli/2/|title=Премия «ЛАЙК-2015»: победители|author=|website=|date=08.06.2015|publisher=[[Elle|ElleGirl]]|lang=ru|accessdate=2018-03-20|archive-date=2018-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180320171114/http://www.ellegirl.ru/articles/premiya-layk-2015-pobediteli/2/|dead-url=yes}}</ref> | Հաղթանակ |} == Շոուների մասնակցություն == === 2017 թվական === * «[[Hype Camp]]» — Սկզբում եղել է օգնական, այնուհետև լքել է նախագիծը<ref>{{Cite news|title=Детки в клетке: наставники реалити Hype Camp издевались над юными участниками|author=|url=http://tricolortvmag.ru/article/lifestyle/vokrug-proekta-hype-camp-razrazilsya-grandioznyy-skandal/|work=[[Триколор ТВ|Tricolor TV]] Magazine|date=25.09.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref><ref>{{Cite news|title=Позор года! Youtube-блогеры обозвали шоу Hype Camp «Концлагерем хайпа»|author=|url=https://www.cosmo.ru/lifestyle/news/04-10-2017/pozor-goda-youtube-blogery-obozvali-shou-hype-camp-konclagerem-haypa/|work=[[Cosmopolitan|Cosmo.ru]]|date=04.10.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru-RU}}</ref><ref>{{Cite news|title=Hype Camp — лагерь ненависти. Как популярные блогеры унижали детей|author=|url=https://life.ru/t/игры/1047828/hype_camp_--_laghier_nienavisti_kak_populiarnyie_bloghiery_unizhali_dietiei|work=[[Life (интернет-издание)|Life.ru]]|date=01.10.2017|accessdate=2018-03-20|language=ru}}</ref> * «Утро пятницы (Ուրբաթ առավոտ)» == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://ru.tv/programms/386490/688561/ Մարյանայի հարցազրույցը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180320043940/http://ru.tv/programms/386490/688561/ |date=2018-03-20 }} RU.TV հեռուստալիքում * {{YouTube|logo=1|id=Jw4gT4YvoXQ|title=Մարյանա Ռոյի հարցազրույցը}} {{DEFAULTSORT:Ռո, Մարյանա}} [[Կատեգորիա:Ռուս երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս դերասանուհիներ]] 3hbkqwoxpizrvn5xa3kn2xjzfgya266 0 889107 8473994 8334365 2022-07-23T09:25:52Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անվանում = Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ |Հակամարտություն = [[Ֆրանսիական հեղափոխական պատերազմներ]] |Պատկեր = Sir Horatio Nelson when wounded at Teneriffe.jpg |Վերնագիր = «Վիրավոր Նելսոնը Տեներիֆեյում 1797 թվականի հուլիսի 24-ի գիշերը», նկար, յուղաներկ, Ռիչարդ Վեսթոլ |Թվական = 1979 թվականի հուլիսի 22 - 1979 թվականի հուլիսի 25 |Վայր = [[Սանտա Կրուս դե Տեներիֆե (քաղաք)|Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի]], [[Կանարյան կղզիներ]], [[Իսպանական կայսրություն]] |Արդյունք = Իսպանացիների հաղթանակ |Հակառակորդ1 = {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա|1707}} [[Մեծ Բրիտանիա]] |Հակառակորդ2 = {{դրոշ|Իսպանիա|1785}} [[Իսպանական կայսրություն]] |Հրամանատար1 = {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա|1707}} [[Հորացիո Նելսոն]] |Հրամանատար2 = {{դրոշ|Իսպանիա|1785}} Անտոնիո Գուտերես |Ուժեր1 = 4 հազար զինվոր և նավաստի,<br />400 հրանոթ<br />(4 գծային նավ<br />և 3 ֆրեգատ) |Ուժեր2 = 1,7 հազար զինվոր, աշխարհազորայիններ և նավաստիներ<br />91 հրանոթ |Կորուստներ1 = 250 սպանված,<br />128 վիրավոր |Կորուստներ2 = 30 սպանված,<br />40 վիրավոր }} '''Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ''', 1797 թվականի հուլիսի 22-ից 25-ին [[Իսպանիա|իսպանական]] [[Կղզեխումբ|կղզեխումբը]] գրավելու [[Հորացիո Նելսոն]]ի հրամանատարությամբ գործող [[Մեծ Բրիտանիայի թագավորական նավատորմ|բրիտանական էսկադրայի]] ձեռնարկած անհաջող փորձ։ Նվաճելու նպատակն էր հետագայում այդ կղզիները օգտագործել որպես ռազմածովային ուժերի ռազմաբազա։ Ինքնապաշտպանական ուժերը ղեկավարում էր գեներալ-լեյտենանտ Անտոնիո դե Օտերոն, ով եղել է [[Սանտա Կրուս դե Տեներիֆե (քաղաք)|Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի]] կայազորի նախկին ղեկավարը 1790 թվականից<ref>[http://www.mgar.net/docs/gutierre.htm Биография Антонио Гутьерреса.{{ref-ru}}]</ref><ref>{{cite book|title=Trafalgar: Tres armadas en combate|first=Víctor|last=San Juan|publisher=Silex Ediciones|year=2005|isbn=84-7737-121-0|ref=San Juan|location=|oclc=}}</ref><ref>{{cite book| last = White| first = Colin| author-link = | year = 2002| title = The Nelson Encyclopedia| volume = | publisher = Stackpole Books| url = https://books.google.am/books?id=9etjK-7ZkUgC&printsec=frontcover | isbn = 0-8117-0013-5}}</ref>։ == Նախաբան == 1796-1802 թվականներին [[Ֆրանսիական հեղափոխական պատերազմներ|անգլո-ֆրանսիական առճակատման]] ժամանակ Անգլիայի ռազմական գործողությունները հիմնականում իրականացվում էին ծովում։ Իսպանիան առնվազն թղղթի վրա երևում էէր լուրջ հակառակորդ։ 1793 թվականին Իսպանական կայսրության ազդեցությունը տարածվեց [[Հարավային Ամերիկա|Հարավային]] և [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային]] [[Ամերիկա]]յի հսկայական տարածքներում, ներառյալ՝ [[Միսիսիպի գետ|Միսիսիպիից]] արևելք գտնվող շուրջ 2,6 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բացի այդ, Իսպանիան տարածքներ էր տնօրինում էր [[Անտիլյան կղզիներ|Կարիբներում]] (առաջին հերթին [[Կուբա]]յում) և [[Խաղաղ օվկիանոս]]ում (առաջին հերթին [[Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպինյան կղզիներում]])։ Այն հանդիսանում էր աշխարհի երրորդ ուժեղ ծովային գերտերությունը, որն ուներ 76 գծային նավ (որոնցից իրականում մարտունակ էին 56-ը) և 105 փոքր նավեր։ Գործնականում իսպանական նավատորմը չէր կարող մրցակցել բրիտանական նավատորմի հետ։ Գրեթե յուրաքանչյուր բախման ժամանակ, կլիներ փոքր մարտ կամ վճռորոշ ճակատամարտ, կլիներ սեփական ափերի մոտ թե գաղութներում, իսպանական նավատորրմը մշտապես պարտություն էր կրում։ Հատկանշական բացառություն է 1797 թվականին բրիտանացիների հարձակումը [[Սան Խուան (Պուերտո Ռիկո)|Սան Խուանի]] ([[Պուերտո Ռիկո]]) և նույն թվականին Նելսոնի գրոհը Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ([[Կանարյան կղզիներ]]) վրա<ref>''Грегори Фримонт-Барнс'', Война на Пиренейском полуострове 1807−1814 гг.</ref>։ Կոնտրադմիրալ Նելսոնի նավերը ադմիրալ [[Ջոն Ջերվիս|Ջերվիսի]] էսկադրայի կազմում տեղակայված էր [[Ջիբրալթարի նեղուց]]ից մինչև [[Սան Վիսենտ (հրվանդան)|Սան Վիսենտ հրվանդան]], որպեսզի շրջափակի և գրավի Ամերիկայից ժամանող իսպանական նավերը։ Մեքսիկայի փոխարքան, ով մեծ հարստությամբ պետք է ժամաներ [[Վերակրուս]]ից, ըստ լուրերի գտնվում էր Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի Սանտա Կրուս նավահանգստում։ Այդ լուրերի հետքերով Նելսոնը իրեն ենթակա նավերով 1979 թվականի հուլիսի 15-ին առանձնացավ ընդհանուր նավատորմից։ == Ճակատամարտի ընթացք == [[Պատկեր:Nelson at Cadiz.jpg|մինի|ձախից|Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ, 1979 թվական (նկարիչ Ռիչարդ Վեսթոլ)]] Հուլիսի 20-ին էսկադրան մոտեցավ Սանտա Կրուս նավահանգստին, սակայն զորքերի ափ իջեցում տեղի չունեցավ, քանի որ ուժեղ քամին ու հակադիր հոսանքները խանգարեցին անել այդ գործողությունը<ref name="Roche">''Жюрьен-де-ла-Гравьер Пьер Рош'' Война на море: Эпоха Нельсона.</ref>։ Այնուամենայնիվ, անգլիացիների մարտավարական տեղաշարժերը գրավեցին իսպանացիների ուշադրությունը։ Այդ իսկ պատճառով հուլիսի 21-ի լույս 22-ի գիշերը քաղաքից արևելք ափ իջեցված անգլիական դեսանտը չկարողացավ նվաճել ռազմավարական կարևորագույն հենակետեր, քանի որ դրանք արդեն ամրացվել էին իսպանացիների կողմից։ Բացի կանոնավոր զորքերից նավահանգստի ռեդուտները (դաշտային հողապատնեշները) (երեք ամրոցներ՝ Պասո Ալտո, Սան Կրիստոբալ և Սան Խուան) պաշտպանում էր նաև տեղական աշխարհազորը և կառամատույցում գտնվող նավերի նավաստիները (այդ թվում մի քանի ֆրանսիական նավերի որոշ անդամներ)։ Հուլիսի 24-ի լույս 25-ի գիշերը անգլիացիները ձեռնարկեցին խափուսիկ մարտավարական հնարք։ Ֆրեգատները խարիսխ իջեցրեցին քաղաքից երկու միլ հեռավորության վրա և ձևացրեցին, որ մտադրված են այդ հատվածից դեսանտ իջեցնեն։ Իրականում Նելսոնի պլանի համաձայն բոլոր թիավարվող նավերը պետք է անցնեին ամրոցի 30-40 հրանոթների կրակի տակով և 1000 զինվորից բաղկացած դեսանտ իջեցներին անմիջապես նավահանգստում։ Այդ գործողության ղեկավարումը Նելսոնը անձամբ ստանձնեց, սակայն երբ նա արդեն պատրաստվում էր ափ իջնել, կողքով սլացող թնդանոթի գունդը դիպավ նրա արմունկին՝ հեետ շպրտելով նավակի մեջ։ Ադմիրալին շտապ կարգով տեղափոխեցին հրամանատարական նավ։ Նավաստիների և զինվորների ջոկատները, որոնք ափ էին իջել ադմիրալի նավից ու վերջինի հետևից եկող «HMS Fox» միակայմ առագաստանավից (նրանք, ովքեր ամրոցից արձակված կրակի հետևանքով չէին սպանվել), գրավեցին ծովապատնեշը, սակայն հետ շպրտվեցին ամրոցի պաշտպանների կողմից։ Հարձակվողների երկրորդ խումբը, որը ղեկավարում էր կապիտան [[Տոմաս Տրուբրիջ]]ը, ով հանդիսանում էր [[HMS Culloden (1783)|''HMS Culloden'']] նավի հրամանատարը և աչքի էր ընկել [[Սան Վիսենտ հրվանդանի ճակատամարտ (1797)|Սան Վիսենտ հրվանդանի ճակատամարտում]], չկարողացավ հասնել կառամատույց, և դեսանտը ափ դուրս եկավ նավահանգստից դեպի արևմուտք։ Առանց խոչընդոտի մտնելով քաղաք՝ Տրուբրիջը հայտնվեց շրջափակման մեջ (իսպանացիները թվային առումով 2-3 անգամ ավելի շատ էին), և անգլիացիները ստիպված էին կապիտուլացիայի ենթարկվել պարեկ Գուտերեսի առաջադրած պայմաններով։ Այդ պայմաններով կողմերը պայմանավորվեցին, որ անգլիական զինվորները հետ կուղարկվեն իրենց նավերը, փոխարենը Նելսոնը պետք է խոստանար այլևս չիրականացներ հարձակում Տեներիֆեի կամ Կանարյան այլ կղզիների վրա։ == Հետևանք == Սանտ Կրուսի նահանգապետը թույլատրեց անգլիացիներին իրենց մոտ պահել զենքերն ու զինվորական խորհրդանիշները։ Բացի դրանից նա Նելսոնին տվեց երկու նավ, որպեսզի վնասված էսկադրան ուղեկցեն հետ։ Ի պատասխան այդ ասպետական քայլի՝ Նելսոնը համաձայնվեց այդ նավերից մեկը ուղարկել [[Կադիս]] հաղթանակի լուրով։ Միանգամայն այլ արդյունք սպասող Ջերվիսը կատաղեց։ Բայց ըստ էության, անգլիացիները տուժեցին իրենց մեծամտության և անպատրաստության պատճառով։ Ակընկալելով հանդիպել կազմալուծված հակառակորդ, ինչպես որ Սան Վիսենտում՝ նրանք պարզապես չէին հատկացրել բավարար ուժեր լավ պաշտպանված քաղաքում։ Դրանից հետո այլևս Սանտա Կրուսը գրավելու փորձ չձեռնարկվեց<ref>{{статья | автор = White C. | заглавие = The Nelson Encyclopedia | оригинал = | ссылка = https://books.google.ca/books?id=9etjK-7ZkUgC&printsec=frontcover | язык = en | ответственный = | автор издания = | издание = | тип = | место = | издательство = Stackpole Books | год = 2002 | выпуск = | том = | номер = | страницы = 20—28 | isbn = 0-8117-0013-5 | issn = }}</ref>։ Այդ ճակատամարտում Նելսոնը կորցրեց իր աջ ձեռքը։ Իր հետագա ամբողջ կյանքում այն հիշեցրեց նրան կրած անհաջողության մասին։ Վերադառնալով Ջերվիսին նամակ գրեց. <blockquote>...միձեռանի ադմիրալի կարիք չունի Անգլիան<ref>Nelson's Patented Boarding Device. in:Jon Guttman. ''Defiance at Sea''. Cassell, London, 1999 (Repr. 1995.), p.76−79.</ref> </blockquote> Անգլիան, այնուամենայնիվ, կարիք ուներ հերոսների, և տանը Նելսոնին ընդունեցին որպես հերոսի։ Կես տարի անց նա Միջերկրական ծովում կրկին ղեկավարում էր էսկադրոն և փառահեղ հաղթանակ տարավ [[Աբուկիրի ճակատամարտ (1798)|Աբուկիրի ճակատամարտում]]։ «Վագր» հրանոթը, որը ներառված էր Տեներիֆեն պաշտպանող հրետանու կազմի մեջ և որին ավանդաբար վերագրում են ադմիրալին ձեռքից զրկելը, ծառայում է անգլիացիների նկատմամբ հաղթանակի խորհրդանիշ<ref>{{статья | автор = Hernández P. | заглавие = Natura y Cultura de las Islas Canarias | издательство = Tafor | год = 2003 | isbn = 978-84-932758-0-8 | issn = }}</ref>։ Ճակատամարտից հետո այն տեղադրվեց [[Սևիլյա]]յում, իսկ մեր օրերում հանդիսանում է Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի զինվորական թանգարանի ցուցանմուշ<ref>{{cite web |url = http://www.isle-of-tenerife.com/santa-cruz-de-tenerife/ |title = Museums in Santa Cruz |format = |work = Santa Cruz de Tenerife |publisher = |accessdate = 2010-04-18 |lang = en |description = |archiveurl = https://www.webcitation.org/66WOpqihA?url=http://www.isle-of-tenerife.com/santa-cruz-de-tenerife/ |archivedate = 2012-03-29 |dead-url = no }}</ref>։ == Տես նաև == *[[Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ (1657)]] *[[Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ (1706)]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իսպանիայի ծովամարտեր]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեի ճակատամարտ]] [[Կատեգորիա:Մեծ Բրիտանիայի ծովամարտեր]] pdpouvtz91s0gukv7ws1mt6sbr8lcu3 0 889212 8473991 8331819 2022-07-23T09:23:22Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Bandera independentista canaria.png|մինի|270px|Կանարյան ազգայնականների դրոոշ]] '''Կանարյան ազգայնականություն''', քաղաքական շարժում, որը զարգացնում է կանարցիների [[ազգային ինքնություն]]ը։ Շարժումն ունի երկու ուղղություն՝ չափավոր և արմատական։ Չափավոր ուղղության կողմնակիցները հանդես են գալիս [[Իսպանիա]]յի կազմում [[Կանարյան կղզիներ]]ի ինքնավարության ընդլայնման օգտին ը հանդիսանում են [[ֆեդերալիզմ]]ի կողմնակիցներ։ Շարժման արմատական ուղղության կողմնակիցները հանդես են գալիսս Կանարյան կղզիների անկախության օգտին։ == Նախաբան == Կանարցիների ձևավորումը սկսվել է [[Կանարյան կղզիների նվաճում|կղզիների իսպանական նվաճումից]] հետո, երբ տեղաբնիկ [[գուանչիներ]]ը պարտություն կրեցին, իսկ հետագայում ձուլվեցին նորաբնակների հետ։ 1481 թվականի մայիսի 30-ին [[Գրան Կանարիա]] կղզու գուանչիների առաջնորդ Տենեզոր Սեմիդանը (մկրտությունից հետո ընդունել է [[Ֆերնանդո Գուանարտեմե]] անունը) [[Ֆերդինանդ II (Արագոնի թագավոր)|Ֆերդինանդ II Արագոնցու]] հետ կնքեց խաղաղության պայմանագիր՝ այսպես [[Կալատայուդյան հրովարտակ]]ը<ref>''Ovetense ("y así se le hizo su bautismo con gran solemnidad, como a persona real")''.</ref>։ Այդ պայմանագրով կղզեխումբը ճանաչվեց որպես իսպանական միապետության կազմում գտնվող թագավորություն, սահմանվեց իրավական հիմքերով կառավարումն ու կապերը Իսպանիայի հետ<ref>Juan Bethencuort Alfonso, ''Historia del Pueblo Guanche'', vol 2</ref>։ Կալատայուդյան հրովարտակը սահմանեց իրավունքներ ու պարտականություններ, որոնք ձևավորեցին կանարյան [[ֆուերո]]ն, որն օգտագործվում էր [[կաբիլդո]]յում և դատաիրավական համակարգում։ Ֆուերոյում ձևակերպված իրավունքներն էին՝ սեփական գանձարան և բանակ, կանարյան ավանդական սովորույթների շարունակականություն և դերակատարում։ Կանարյան կղզիներում մինչև 1776 թվականը չի ունեցել սեփական արժույթ<ref>Abreu Galindo, ("Que todas las franquezas y libertades que tenían, se le guardarían").</ref>։ Սկզբնական շրջանում միայն Գրան Կանարիա կղզին ընդունեց ստորագրված հրովարտակի դրույթները, սակայն որոշ ժամանակ անց ամբողջ կղզեխումբը միացավ այդ պայմանագրին<ref name="ReferenceA">''El pacto para Tenerife'', Juan Bethencuort Alfonso, Historia del Pueblo Guanche, tomo III</ref>։ Մի քանի անգամ Իսպանիան չի կատարել պայմանագրով սահմանված պարտավորությունները, ինչի հետևանքով մի քանի անգամ տեղի ունեցան ապստամբություններ։ 1502 թվականին [[Իչասագուա]]յում տեղի ունեցավ ապստամբություն։ Հաջորդ ապստամբությունները տեղի ունեցան 1770 և 1778 թվականներին համապատասխանաբար [[Լա Ալդեա]]յում և [[Արիկո]]յում<ref>Juan Bethencuort Alfonso, ''Historia del Pueblo Guanche'', vol 3</ref>։ Հրովարտակի պայմանները վերջնականապես դադարեցին պահպանվել 1874 թվականին տեղի ունեցած [[Իսպանական ռեստավրացիա|Բուրբոննեի վերականգնումից]] հետո<ref>{{Cite web |url=http://club.telepolis.com/amagacan/politica/soberaniaycolonialismoencanarias.htm |title=Sovereignty and colonialism in Canary Islands |accessdate=2018-09-17 |archive-date=2011-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110516081919/http://club.telepolis.com/amagacan/politica/soberaniaycolonialismoencanarias.htm |dead-url=yes }}</ref>։ == Վերածնունդ == [[Ազգայնականություն|Ազգայնական]] առաջին կազմակերպությունները Կանարյան կղզիներում ստեղծվեցին 19-րդ դարում որպես տեղական աշխատավորական շարժման մաս ([[Կանարյան կղզիների աշխատանքային ասոցիացիա]])։ Շարժման հիմնադիր են համարում [[Խոսե Կաբրերա Դիաս]]ը, [[Նիկոլաս Էստևանես]]ը և [[Սեկունդինո Դելգադո]]ն։ Մեր օրերում Դելգադոն համարվում է որպես կանարյան ազգայնականության հայր, քանի որ նա առաջինը սկսեց հրատարակել «El Guanche» և «Vacaguaré» թերթերը, որոնցով տարածվում էին կղզեխմբի ինքնավարության գաղափարներ։ Այդ թերթերը գտնվում էին անօրինական դաշտում, այդ իսկ պատճառով դրանք հրատարակվում էին կա՛մ ընդհատակյա, կա՛մ արտասահմանում։ Սկզբնական տարիներին գոյություն է ունեցել կանարյան ազգայնական երկու կուսակցություն՝ 1901 թվականին [[Սանտա Կրուս դե Տեներիֆե (քաղաք)|Սանտա Կրուս դե Տեներիֆեում]] «Partido Popular» (Ինքնավար ժողովրդական կուսակցություն) և 1924 թվականին Կանարյան կղզիների աշխատանքային ասոցիացիայի նախկին առաջնորդ, [[Կուբա]] արտաքսված Խոսե Կաբրերա Դիասի կողմից հիմնադրված [[Կանարյան ազգայնական կուսակցություն]]ը<ref name="ReferenceA"/>։ [[Իսպանիայի երկրորդդ հանրապետություն|Իսպանիայի երկրորդ հանրապետության]] տարիներին կանարյան ազգայնականությունը մնաց աննկատ՝ չնայած [[Իսպանիայի կոմունիստկան կուսակցություն|Իսպանիայի կոմունիստկան կուսակցության]] տեղական մասնաճյուղը՝ [[Կանարյան կղզիների կոմունիստական կուսակցություն]]ը, առաջնորդվելով լենինյան «ժողովուրդների սեփական ազգային իրավունքների» մասին սկզբունքով, առաջարկեց շրջանի ինքնավարություն, սակայն Իսպանիայում սկսված [[Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ|քաղաքացիական պատերազմը]] թույլ չտվեց իրականացնել այդ նախագիծը։ 1934 թվականին Իսպանիայի կոմունիստական կուսակցության և [[Իսպանիայի սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցություն|Իսպանիայի սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցության]] կողմից ստեղծված «Միավորված հեղափոխական ճակատը» իր ծրագրի մեջ ներառեց «իսպանական կայսերականության լծից Կանարների ազատագրությունը և անկախ պետության սահմանադրական ինքնոորոոշման իրավունքը»։ ==Ֆրանկոյի իշխանության տարիներ == [[Ֆրանկիստական Իսպանիա|Ֆրանկիստական վարչակարգը]]ը ճնշում էր Իսպանիայում տարածաշրջանային և [[Իսպանիայի գաղութներ|վերջինի գաղութների]] ազգայնականության ցանկացած դրսևորում։ Այնուամենայնիվ, 1960-ական թվականներին ակտիվորեն գործում էին այդ բնույթի ազգայնական կազմակերպություններ։ 1959 թվականին [[Ֆերնանդո Սագասետա]]ն հիմնեց «[[Կանարյան ազատություն]]» շարժումը ստացավ որոշակի հայտնիություն։ Շարժման բազմաթիվ անդամներ ձերբակալվեցին , և կազմակերպությունը լուծարվեց։ Ձերբակալություններից խուսափած ներկայացուցիչները միացան [[Իսպանիայի ժողովուրդների կոմունիստական կուսակցություն|Իսպանիայի ժողովուրդների կոմունիստական կուսակցությանը]]։ 1964 թվականին [[Անտոնիո Կուբալիո]]ն հիմնադրեց [[Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժում|Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումը]]։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժում ստեղծեց [[Կանարյան եռագույն|իր դրոոշը]], որը կազմված էր երեք գույնի՝ սպիտակ, երկնագույն և դեղին ուղահայաց գծերով, որոնց կենտրոնում շրջանաձև տեսքով պատկերված են կանաչ գույնի յոթ աստղ, որը սկսեց օգտագործվել կղզիների բոլոր ազգայնական շարժումների կողմից։ [[Ֆրանկիզմ]]ի վերջին տարիներին ի հայտ են գալիս ահաբեկչական բնույթի կազմակերպություններ, ինչպիսիք են [[Կանարների զինված ջոկատներ]]ը և [[Գուանչիների զինված ուժեր]]ը։ Չնայած սկզբնական շրջանում շարժումները հավանության էին արժանանում բնակչության կողմից՝ բռնությունները, ահաբեկչությունն ու զինված պայքարը, որը գլխավորում էր Կուբիլոյի շարժումը, տեղացիների շրջանում որոշակի հակակրանք առաջացրեցին այդ ուժերի նկատմամբ<ref>[http://menceymacro.blogspot.com/2011/09/1975-1980-anos-convulsos-en-la-historia.html 1975-1980 Años convulsos en la hístoria de Canarias.]</ref>։ == Հետֆրանկիստական ժամանակաշրջան == 1970-ական թվականներին Իսպանիայի կոմունիստական կուսակցությունը որդեգրեց [[եվրոկոմունիզմ]]։ Այդ քայլը դժգոհություն առաջացրեց [[մարքսիզմ-լենինիզմ]]ի հետևորդների մոտ։ Նրանք հիմնեցին իրենց կազմակերպությունները,, որոնցից են [[Կանարյան կղզիների միացյալ կոմունիստական կուսակցություն]]ը (ինքնավարության կողմնակիցներ), [[Կոմունիստական բջիջներ]]ը (ինքնավարության կողմնակիցներ) և [[Կանարյան կոմունիստական կուսակցություն]]ը (անկախության կողմնակիցներ)։ 1977 թվականին Կոմունիստական բջիջներն ու Կանարյան կոմունիստական կուսակցությունը միավորվեցին [[Ժողովրդական կանարյան միություն]] դաշինքով, որը գլխավորեց Ֆերնանդո Սագասետոն և Կառլոս Սուարեսը։ Այդ պահից սկսած իրենցց գործունեությունը սկսեցին նաև [[Կանարյան աշխատավորների արհմիություն]]ը և [[Կանարյան աշխատավորների համադաշնություն]]ը։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման ներսում սկսվեցին ներքին հակասություննեեր, որոնք պայմանավորված էր շարժման առաջնորդ Անտոնիո Կումբիլոյի նկատմամբ անհամաձայնությամբ։ Այդ հանգամանքը գործնականում հանգեցրեց շարժման երկու մասի բաժանմանը, ոորոնք երկուսն էլ կոչվեցին «MPAIAC»: «MPAIAC»-ը մինչ օրս հանդիսանում է [[Կանարյան աշխատավորական կուսակցություն|Կանարյան աշխատավորական կուսակցության]] քաղաքական թևը։ 1979 թվականին Ժողովրդական կանարյան միությունը, Կոմունիստական բջիջները, Կանարների կոմունիստական կուսակցությունը, Կանարների սոցիալիստական կուսակցությունը ևԿանարյան կղզիների միացյալ կոմունիստական կուսակցությունը միավորվեցին [[Կանարյան ժողովրդի միություն]] դաշինքի մեջ։ Նույն թվականին ընտրությունների ժամանակ Կանարյան ժողովրդի միությունը Կանարներում ընտրությունների արդյունքներով զբաղեցրեց երրորդ հորիզոնականը՝ այդպիսով [[Պատգամավորների կոնգրես (Իսպանիա)|պատգամավորների կոնգրեսում]] ունենալով մեկ մանդատ։ Պատգամավոր դարձավ Ֆերնանդո Սագասետը։ Չափավոր քաղաքականություն վարելու մտադրությունները հանգեցրեցին արմատական թևի հետ կակասությունների, իսկ հետագայում նաև դաշինքի փլուզման։ 1982 թվականից Կանարյան կղզիներն ունեն ինքնավարության կարգավիճակ։ Կանարյան ժողովրդի դաշինքը բաժանվեց բազմաթիվ կազմակերպությունների։ Ընտրություններին առավել մեծ հաջողության են հասնում [[Կանարյան ձախ ազգայնականներ]]ն ու Կանարների ինքնավար ազգայնական համադաշնությունը, որոնք 1982 թվականին միավորվեցին Կանարյան ասամբլեայի մեջ։ Այնուհանդերձ, Կանարյան ժողովրդի միության բաժանումից հետո ընտրազանգվածի կողմից ազգայնականներին աջակցությունը նվազեց՝ ի դեմս [[Ձախ ազգայնականների միություն|Ձախ ազգայնականների միության]], [[Կանարյան ժողովրդի կոմունիստական կուսակցություն|Կանարյան ժողովրդի կոմունիստական կուսակցության]]։ Կանարյան աշխատավորական կուսակցությունը, Կանարյան ժողովրդի միության արմատական թևը և այլ փոքր խմբավորումներ 1986 թվականին միավորվեցին [[Կանարյան կղզիների անկախության ժողովրդական ճակատ]]ում (FREPIC-AWAÑAK): Նույն թվականին Ալժիրից վերադառնալուց հետո Անտոնիո Կուբիլոն հիմնեց [[Ազգայնական կանարյան համաժողով]]ը։ [[Պատկեր:VivaCanariasLibre.JPG|մինի|աջից|270px|«Ազատություն Կանարյան կղզիներին» գրություն [[Տեներիֆե]]ի [[Սան Կրիստոբալ դե լա Լագունա|Լա Լագունա]] քաղաքի փողոցներից մեկում]] 1991 թվականին [[Կանարյան ազգայնականների ասամբլեա]]ն, [[Կանարյան ձախ միավորում]]ը և Ձախ ազգայնականների միությունը միավորվեցին [[Կանարյան ազգայնականների նախաձեռնություն|Կանարյան ազգայնականների նախաձեռնության]] մեջ։ 1992 թվականին ստեղծվում է [[Ազարուգ]] երիտասարդական կազմակերպությունը, որը բացահայտ կերպով հանդես է գալիս Կանարյան կղզիների անկախության օգտին։ Կազմակերպությունը նաև հանդես է գալիս Կանարյան կղզիներում [[սոցիալիզմ]]ի հաստատման օգտին։ 1993 թվականից տարածաշրջանային կառավարության կազմում ընդգրկվում Կանարյան դաշինք ազգայնական կուսակցությունը։ Դաշինքի կազմում ընդգրկված են տարբեր կազմակերպություններ, ինչպես օրինակ Կանարյան ազգայնականների ձախ նախաձեռնությունը կամ Մայորերյան ասամբլեան, ինչպես նաև կենտրոնամետները, ինչպիսիք են Տեներիֆեի անկախության խմբավորումը, ազգայնական ու տարածաշրջանային այլ խմբեր։ Կանարյան դաշինքը իր գաղափարախոսությունը ձևակերպում է որպես ազգայնական, օգտագործում է յոթ աստղեր պատկերող դրոշ։ == Ընթացիկ դրություն == Ներկա դրությամբ գոյություն ունեն տարբեր բնույթի բազմաթիվ կուսակցություններ, արհմիութենական կազմակերպություններ և ասոցիացիաներ, որոնք իրենց ներկայացնում են որպես ազգայնական։ Այդպիսի կառույցներից մի քանիսը պաշտպանում են [[բերբերիզմ]]ը։ Կանարյան կղզիներում ներկայում գործում են ազգայնական բնույթի հետևյալ կուսակցությունները՝ Կանարյան դաշինք, Նոր Կանարներ, Կանարյան կղզիների անկախության ժողովրդական ճակատ, Կանարյան ազգայնականների կենտրոն, Կանարների ազգայնականների կուսակցություն, Կանարների ազգայնական այլընտրանք, Ազարուգ, Կանարների ժողովրդական այլընտրանք և Ժողովրդի միություն։ Կանարյան կղզիներում ներկայում ակտիվ են հետևյալ արհմիութենական կազմակերպությունները՝ Կանարյան աշխատավորների միության ճակատ, Միջմիութենական Կանարներ, Կանարների ձևավորման աշխատավորների արհմիություն, Կանարների ուսանողական միություն։ Կանարյան կղզեխումբում գոյություն ունեն նաև հեղափոխական կազմակերպություններ, որոնցից է [[Կանարյան բարձունքների երիտասարդության հեղափոխական կազմակերպություն]]ը<ref>[http://www.inekaren.com Inekaren]</ref>։ Որոշ արմատական խմբավորումներ օգտագործում են «Taknara» բառը որպես Կանարյան կղզիներին պատկանելիության խորհրդանիշ, սակայն այլ ազգայնականներ համաձայն չեն այդ անվանման հետ<ref>[http://www.amazighworld.org/human_rights/index_show.php?id=566 Antonio Cubillo Ferreira, ''About the made up name Taknara...'']</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * Luis Pérez Aguado, Revista Aguayro nº 228.{{ref-es}} * Pedro Cullen del Castillo, ''Torre de Gando''.{{ref-es}} * Africo Amasik, ''El Arbol de La Nación Canaria''.{{ref-es}} == Արտաքին հղումներ == *[http://canariasinsurgente.typepad.com Canarias Insurgente]{{ref-es}} *[http://canariasnacion.wordpress.com Canarias Nación]{{ref-es}} *[http://soberaniacanarias.blogspot.com Soberanía]{{ref-es}} {{Էթնիկ ազգայնականություն}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ազգայնականությունն Իսպանիայում]] [[Կատեգորիա:Կանարյան ազգայնականություն]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Անջատողականությունն Իսպանիայում]] dobji1f4oejqjwo9p78xq4o6mvxwgg0 0 889230 8473992 8331641 2022-07-23T09:23:54Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կուսակցություն | անվանում = Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժում | բնիկ անվանում = {{lang-es|Movimiento por la Autodeterminación e Independencia del Archipiélago Canario}} | colorcode = | պատկերանիշ = Mpaiac.PNG | պատկերանիշի նկարագրում = | պատկեր = | նկարագրում = Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման դրոշ, որը կանարյան որոշ ազգայնական կազմակերպությունների կողմից ճանաչվում է որպես կանարյան ազգայնականության խորհրդանիշ | տեսակ = Ազգայնական շարժում | երկիր = {{դրոշ|Իսպանիա}} [[Իսպանիա]], [[Կանարյան կղզիներ]] | առաջնորդ = [[Անտոնիո Կուբիլո]] | կարգախոս = | հիմնադիր = [[Անտոնիո Կուբիլո]] | հիմնադրված = 1964 թվական | լուծարված = 1982 թվական | գաղափարախոսություն = [[Կանարյան ազգայնականություն]], <br> Ձախակողմյան ազգայնականություն | հայացք = | կրոնք = | գույներ = | օրհներգ = | շտաբ = [[Ալժիր]] | թերթ = | ազգային = | միջազգային = | խորհուրդ = | նախորդ = | հխջորդ = | կայք = | Վիքիպահեստ = }} '''Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժում''' ({{lang-es|Movimiento por la Autodeterminación e Independencia del Archipiélago Canario}} (հակիրճ՝ '''MPAIAC'''), նախկին [[Կանարյան ազգայնականություն|կանարյան ազգայնական]] ձախակողմյան կազմակերպություն, որը պայքարում էր [[Կանարյան կղզիներ]]ի՝ [[Իսպանիա]]յից առանձնանալու և անկախ պետություն հռչակվելու համար։ Այդ նպատակով կազմակերպությունը հաճախ դիմում էր բռնությունների։ Ուներ սեփական ռադիոկայան, որը տեղակայված էր [[Ալժիր]]ում։ Շարժումը հիմնադրվել է [[1964]] թվականին [[Անտոնիո Կուբիլո]]յի կողմից։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման հենակայանը գտնվում էր Ալժիրում։ 1968 թվականին այն ճանաչվել է [[Աֆրիկայի միասնության կազմակերպություն|Աֆրիկայի միասնության կազմակերպության]] կողմից, երբ աֆրիկյան կազմակերպությունը քվեարկեց Կանարյան կղզիների ինքնորոշման իրավունքի օգտին՝ հաշվի առնելով այն, որ կղզեխումբը [[Աֆրիկա]]յի մաս է, այլ ոչ Իսպանիայի։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման զինված պայքարն իրականացնում էր շարժման ռազմական թևը հանդիսացող [[Գուանչիների զինված ուժեր]]ը, որը 1976 թվականին ռմբահարեց [[Լաս Պալմաս դե Գրան Կանարիա]]յում գտնվող առևտրի կենտրոնը։ 1978 թվականին Ալժիրում Անտոնիո Կուբիլոյի նկատմամբ իրականացվեց մահափորձ, որը կազմակերպել էին իսպանական հատուկ ծառայությունները։ Այդ մահափորձի հետևանքով նա դարձավ հաշմանդամ<ref name="canariastelecom.com">[http://www.canariastelecom.com/personales/elguanche/javiernart.htm Javier Nart i Antonio Cubillo (MPAIAC)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060515181848/http://www.canariastelecom.com/personales/elguanche/javiernart.htm |date=2006-05-15 }}</ref>։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումն Ալժիրից հեռարձակվող ռադիոհաղորդումներով Կանարյան կղզիների բնակչությանը կոչ էր անում «վերադառնալ իրենց արմատներին» և տարածում էր [[Լիբիա-բերբերական լեզուներ|բերբերական լեզուն]]<ref>[https://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/Athens/Atrium/3642/history.htm&date=2009-10-25+05:54:11 History]</ref>։ Շարժման գործողությունները հիմնականում անարդյունավետ էին, քանի որ, ըստ որոշ մեկնաբանողների, կանարցիները դեմ էին շարժման բռնի մեթոդներին։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումն իր գործունեության գագաթնակետին ուներ ընդամենը 100 անդամ<ref name=PROFILE/>։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման դրոշը բավականին հայտնի դարձավ, սակայն ինքնավարության կառավարության կողմից ընդունվեց առանց աստղերի<ref>[http://www.crwflags.com/fotw/flags/es%7Dic.html Jaume Olle;]</ref>։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումն իր գործունեությունը դադարեցրեց այն բանից հետո, երբ 1982 թվականին իսպանական կառավարությունը Կանարյան կղզիներին տրամադրեց ինքնավարության կարգավիճակ<ref name=PROFILE>MIPT Terrorism Knowledge Base MIPT Terrorism Knowledge Base</ref>։ Անտոնիո Կուբիլոյին շնորհվեց թագավորական համաներում, և նա վերադարձավ Իսպանիա<ref name="canariastelecom.com"/>։ Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժման քաղաքական թևը հայտնի էր [[Կանարյան աշխատավորական կուսակցություն]] անունով։ Մինչև իր լուծարումը, կուսակցությունը տեղական մունիցիպալիտետներում կայուն ներկայություն ուներ։ Արմատական այլ կազմակերպություններ (օրինակ [[Կանարյան կղզիների ժողովրդական ճակատ]]ը), որոնք հանդես էին գալիս Կանարյան կղզիների անկախության օգտին, պահպանեցին իրենց ծայրահեղական բնույթը<ref>[http://www.historiaelectoral.com/pcc.html Historia electoral, Coalición Canaria]</ref>։ == Ահաբեկչական գործողություններ == Զինված պայքարի շրջանակներում Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումն իրականացրել է մի շարք ահաբեկչական հարձակումներ։ 1977 թվականի հունվարի 3-ին շարժման ռազմական թևը հանդիսացող «Գուանչիների զինված ուժերը» [[Լաս Պալմաս դե Գրան Կանարիա|Լաս Պալմասում]] պայթեցրեցին [[South African Airways]] ընկերության գրասենյակը։ 1977 թվականի մարտի 27-ին ռազմական խմբավորումը Լաս Պալմասի [[Գրան Կանարիա (օդանավակայան)|Գրանն Կանարյա օդանավակայանում]] պայթեցրեց ծաղկի խանութ։ Պայթյունի հետևանքով տուժեց 8 մարդ։ Հարձակումից հետո հնչեցվեց օդանավակայանում մեկ այլ ռումբ պայթեցնելու մասին սպառնալիք, ինչը ոստիկանությանը ստիպեց ժամանակավորապես փակել օդանավակայանը։ Օդանավակայանի փակումից որոշ ժամանակ անց տեղի ունեցավ քաղաքացիական ավիացիայի պատմության մեջ [[Տեներիֆեի օդանավակայանի աղետ|ամենախոշոր աղետը]]<ref group="Ն">Համաձայն [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ամերիկյան]] [[NTSB|Տրանսպորտի անվտանգության ազգային խորհրդի]]՝ [[Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներ|2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական գործողությունները]] չեն համարվում օդային աղետ</ref>։ Օդանավակայանի թռիչքուղու վրա իրար բախվեցին KL4805 [[Ամստերդամ]] - [[Լաս Պալմաս դե Գրան Կանարիա|Լաս Պալմաս]] չվերթն իրականացնող [[Նիդեռլանդներ|հոլանդական]] [[KLM]] ավիաընկերությանը պատկանող [[Բոինգ 747|Բոինգ 747-206B]] և PA1736 [[Լոս Անջելես]] - [[Նյու Յորք]] - Լաս Պալմաս չվերթն իրականացնող [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ամերիկյան]] [[Pan American World Airways|Pan American]] ավիաընկերության [[Բոինգ 747|Բոինգ 747-121]] օդանավերը։ Ավիաաղետի հետևանքով զոհվեց 583 մարդ, այդ թվում՝ KLM-ին պատկանող օդանավում գտնվող բոլոր 248 անձինք (234 ուղևոր և անձնակազմի 14 անդամ) և Pan American ընկերության օդանավում գտնվող 335 մարդ (326 ուղևոր և անձնակազմի 9 անդամ)։ Կենդանի մնաց 61 մարդ (Pan American ավիաընկերության օդանավի 54 ուղևոր և անձնակազմի 7 անդամ)<ref>Jan Reijnoudt, Niek Sterk. Tragedie op Tenerife: de grootste luchtramp, optelsom van kleine missers. — Kok, 2002. — 216 с. — ISBN 9043505633.{{ref-en}}</ref><ref>[http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19770327-1 KL4805 չվերթի աղետի նկարագրությունը Aviation Safety Network կայքում:]{{ref-en}}</ref><ref>[http://aviation-safety.net/database/record.php?id=19770327-0&lang=en PA1736 չվերթի աղետի նկարագրությունը Aviation Safety Network կայքում:]{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.1001crash.com/index-page-tenerife-lg-2-numpage-6.html The Tenerife crash - March 27th, 1977].{{ref-en}}</ref><ref>[http://aircrash.ucoz.net/publ/1-1-0-11 Катастрофа столетия.]{{ref-ru}} </ref>։ Ավիաաղետից հետո՝ 1979 թվականին Կանարյան կղզեխմբի ինքնավարության և անկախության շարժումը տարածեց զինված պայքարից հրաժարվելու մասին հայտարարություն<ref name="canariastelecom.com"/>։ == Տես նաև == * [[Կանարյան ազգայնականություն]] * [[Անջատողականությունն Իսպանիայում]] == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:1964 հիմնադրումներ]] [[Կատեգորիա:Կանարյան ազգայնականություն]] [[Կատեգորիա:Ահաբեկչությունն Իսպանիայում]] [[Կատեգորիա:Ահաբեկչությունն Ալժիրում]] [[Կատեգորիա:Ազգայնական կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Կանարյան կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Ազգային-ազատագրական կազմակերպություններ]] i1ihwzt3hu7b0gc8qe4wwsw76sauyq8 0 896937 8473939 8473516 2022-07-23T00:06:59Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ռեժիսոր}} '''Լեոնիդ Արոնովիչ Շվարցման''' ({{lang-ru|Леонид Аронович Шварцман}}, իսկական անունը՝ ''Իզրայիլ Արոնովիչ Շվարցման, {{lang-ru|Израиль Аронович Шварцман}}'', {{ԱԾ}}), խորհրդային ռուսաստանաբնակ ռեժիսոր-մուլտիպլիկատոր և մուլտիպլիկացիոն կինոյի նկարիչ։ Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդական նկարիչ (2002)։ Աշխատել է գերազանցապես ռեժիսորներ [[Լև Ատամանով]]ի, [[Ռոման Կաչանով]]ի, [[Իվան Ուֆիմցև]]ի, [[Իվան Ակսենչուկ]]ի հետ։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1920 թվականի օգոստոսի 30-ին Մինսկում, հաշվապահ Արոն Շվարցմանի ու տնային տնտեսուհի Ռախիլ Շվարցմանի ընտանիքում։ Ընտանիքում խոսել են [[իդիշ]]ով<ref>[http://www.lechaim.ru/ARHIV/234/kalashnikova.htm Интервью с Леонидом Шварцманом (октябрь 2011)]</ref>։ [[1941 թվական]]ին ավարտել է [[Ի. Ե. Ռեպինի անվան գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտ]]ին առընթեր դպրոցը և զորակոչվել բանակ։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի տարիներին աշխատել է տանկի գործարանում [[Չելյաբինսկ]]ում։ [[1948 թվական]]ից աշխատել է «[[Սոյուզմուլտֆիլմ]]» ստուդիայում։ [[1951 թվական]]ին ավարտել է [[Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի համառուսական պետական ինստիտուտ]]ը՝ ստանալով մուլտֆիլմերի բեմադրող նկարչի մասնագիտացում։ Նույն թվականին աշխատել է որպես բեմադրող նկարիչ Ալեքսանդր Վինոկուրի հետ համահեղինակությամբ, 1963 թվականին սկսել է աշխատել ինքնուրույն, [[1975 թվական]]ից՝ որպես ռեժիսոր։ Լեոնիդ Շվարցմանը հայտնի է նաև նրանով, որ որպես բեմադրող նկարիչ մասնակցել է [[Չեբուրաշկա]]յի վիզուալ կերպարի ստեղծմանը [[Ռոման Կաչանով]]ի «[[Կոկորդիլոս Գենա (մուլտֆիլմ)|Կոկորդիլոս Գենա]]» մուլտֆիլմի համար [[1968|1968 թվականին]]։ Հետագայում Չեբուրաշկան դարձել է Ռուսաստանի օլիմպիական հավաքականի խորհրդանիշ 2004 թվականին Աթենքում կայացած [[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2004|Ամառային օլիմպիական խաղերի]] ժամանակ։ Մասնակցել է բազմաթիվ ցուցահանդեսների (այդ թվում նաև անհատական), նկարազարդել է մանկական գրքեր։ Առաջադրվել է [[Լենինյան մրցանակ|Լենինյան]] ու [[Ստալինյան մրցանակ|Ստալինյան]] մրցանակների։ Արժանացել է ամերիկյան «Հոլիվուդը երեխաներին» մրցանակի և Սուզդալում անցկացված Անիմացիոն կինոյի XI ռուսական բաց փառատոնի մրցանակի (2006)։ Կինեմատոգրաֆիական արվեստների «Նիկա» ակադեմիայի և Մուլտիպլիկացիոն կինոյի միջազգային ասոցիացիայի անդամ է։ Լեոնիդ Շվարցմանը ձախլիկ է, որ սովորել է գրել աջով, սակայն նկարում է ձախ ձեռքով։ Մահացել է 2022 թվականի հուլիսի 2-ին։ == Պարգևներ == [[Պատկեր:Vladimir Putin and Leonid Shvartsman (2017-03-24) 01.jpg|մինի|290px|Գրականության և արվեստի բնագավառում երեխաների ու պատանիների համար նախատեսված ստեղծագործությունների համար 2016 թվականի Ռուսաստանի նախագահի մրցանակի շնորհման արարողությունը, 24 մարտի, 2017 թվական]] * ՌՍՖՍՀ վաստակավոր նկարիչ<ref>[https://naukaprava.ru/catalog/1/113/65/41500?view=1 Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 21 апреля 1981 года № 581 «О присвоении почётного звания «Заслуженный художник РСФСР» Шварцману Л. А.»]</ref> (1981) – ''խորհրդային կինոարվեստի բնագավառում ունեցած ձեռքբերումների համար'', * Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդական նկարիչ<ref>[http://www.kremlin.ru/acts/bank/18000 Указ Президента Российской Федерации от 15 апреля 2002 года № 390 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»]</ref> (2002) – ''արվեստի բնագավառում ունեցած մեծ ներդրման համար'', * Գրականության և արվեստի բնագավառում երեխաների ու պատանիների համար նախատեսված ստեղծագործությունների համար Ռուսաստանի նախագահի մրցանակ<ref>[http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201703220011 Указ Президента Российской Федерации от 22 марта 2017 года № 114 «О присуждении премий Президента Российской Федерации в области литературы и искусства за произведения для детей и юношества 2016 года»]</ref> (2017) – ''հայրենական անիմացիոն արվեստի զարգացման գործում ունեցած ներդրման համար'', Փառատոններում ստացած մրցանակներ<ref>{{книга | автор = Сергей Капков | заглавие = Энциклопедия отечественной мультипликации | ссылка = | ответственный = | место = М. | издательство = Алгоритм | год = 2006 | том = | страниц = 816 | страницы = 724-726 | isbn = 5-9265-0319-4 | тираж = 3000 | ref = }}</ref>. * «[[Կապիկները։ Շղթա երեխաներից|Շղթա երեխաներից]]» ({{lang-ru|«Гирлянда из малышей»}}, Մայա Միրոշկինայի հետ համատեղ), 1983 – մրցանակ լավագույն մանկական ֆիլմի համար Տամպերեի XIV միջազգային կինոփառատոնում, * «[[Կապիկները։ Զգո՛ւյշ, կապիկներն են]]» ({{lang-ru|«Обезьянки. Осторожно, обезьянки!»}}, Մայա Միրոշկինայի հետ համատեղ), 1984 – Մինսկում անցկացված համամիութենական կինոփառատոնի մրցանակ լավագույն մանկական ֆիլմի համար մուլտիպլիկացիայի բաժնում։ == Ֆիմագրություն == === Բեմադրող նկարիչ === * [[1952]] – «[[Ալվան ծաղիկը (մուլտֆիլմ)|Ալվան ծաղիկը]]» ({{lang-ru|«Аленький цветочек»}}) * [[1954]] – «[[Ոսկե այծքաղ]]» ({{lang-ru|«Золотая антилопа»}}) * [[1955]] – «[[Շունն ու կատուն (մուլտֆիլմ, 1955)|Շունն ու կատուն]]» ({{lang-ru|«Пёс и кот»}}) * [[1957]] – «[[Ձյունե թագուհին (մուլտֆիլմ, 1957)|Ձյունե թագուհին]]» ({{lang-ru|«Снежная королева»}}) * [[1957]] – «[[Գույների գողերը]]» ({{lang-ru|«Похитители красок»}}) * [[1961]] – «[[Բանալի (մուլտֆիլմ)|Բանալի]]» ({{lang-ru|«Ключ»}}) * [[1961]] – «Հեքիաթ ուրիշի գույների մասին» ({{lang-ru|«Сказка про чужие краски»}}) * [[1964]] – «[[Քեռի Ստյոպան` միլիցիոներ]]» ({{lang-ru|«Дядя Стёпа — милиционер»}}) * [[1965]] – «[[Դիմանկար (մուլտֆիլմ, 1965)|Դիմանկար]]» ({{lang-ru|«Портрет»}}) * [[1966]] – «[[Կորել է թոռնուհին]]» ({{lang-ru|«Потерялась внучка»}}) * [[1967]] – «[[Ձեռնոցը (մուլտֆիլմ)|Ձեռնոցը]]» ({{lang-ru|«Варежка»}}) * [[1968]] – «Հակառակորդներ» ({{lang-ru|«Соперники»}}) * [[1969]] – «[[Կոկորդիլոս Գենա (մուլտֆիլմ)|Կոկորդիլոս Գենա]]» ({{lang-ru|«Крокодил Гена»}}) * [[1970]] – «[[Նամակ (մուլտֆիլմ)|Նամակ]]» ({{lang-ru|«Письмо»}}) * [[1971]] – «[[Չեբուրաշկա (մուլտֆիլմ, 1971)|Չեբուրաշկա]]» ({{lang-ru|«Чебурашка»}}) * [[1972]] – «[[Կախարդական փայտիկը (մուլտֆիլմ)|Կախարդական փայտիկը]]» ({{lang-ru|«Волшебная палочка»}}) * [[1972]] – «[[Մայրիկ (մուլտֆիլմ)|Մայրիկ]]» ({{lang-ru|«Мама»}}) * [[1973]] – «[[Ավրորա (մուլտֆիլմ)|Ավրորա]]» ({{lang-ru|«Аврора»}}) * [[1974]] – «[[Շապոկլյակ (մուլտֆիլմ)|Շապոկլյակ]]» ({{lang-ru|«Шапокляк»}}) * [[1976]] – «[[38 թութակներ|38 թութակ]]» ({{lang-ru|«38 попугаев»}}) * [[1976]] – «Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 1)» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 1)»}}) * [[1977]] – «[[Գավ անունով փիսիկը (պատմություն 2)|Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 2)]]» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 2)»}}) * [[1979]] – «Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 3)» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 3)»}}) * [[1980]] – «Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 4)» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 4)»}}) * [[1982]] – «Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 5)» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 5)»}}) * [[1981]] – «[[Ոզնի գումարած կրիա]]» ({{lang-ru|«Ёжик плюс черепаха»}}) * [[1983]] – «[[Չեբուրաշկան գնում է դպրոց]]» ({{lang-ru|«Чебурашка идёт в школу»}}) === Ռեժիսոր === * [[1975]] – «Ինչպես ուղտաձագն ու ավանակը դպրոց գնացին» ({{lang-ru|«Как верблюжонок и ослик в школу ходили»}}) * [[1982]] – «Գավ անունով կատվիկը (թողարկում 5)» ({{lang-ru|«Котёнок по имени Гав (выпуск 5)»}}) * [[1983]] – «[[Կապիկները։ Շղթա երեխաներից|Կապիկները։ Շղթա երեխաներից]]» ({{lang-ru|«Обезьянки. Гирлянда из малышей»}}) * [[1984]] – «[[Կապիկները։ Շղթա երեխաներից|Կապիկները։ Զգո՛ւյշ, կապիկներն են]]» ({{lang-ru|«Обезьянки. Осторожно, обезьянки!»}}) * [[1986]] – «Ես սպասում եմ քեզ, կե՛տ» ({{lang-ru|«Я жду тебя, кит!»}}) * [[1987]] – «[[Կապիկներն ու կողոպտիչները]]» ({{lang-ru|«Обезьянки и грабители»}}) * [[1987]] – «[[Ինչպես կապիկները ճաշեցին]]» ({{lang-ru|«Как обезьянки обедали»}}) * [[1988]] – «Դյուրահավատ վիշապը» ({{lang-ru|«Доверчивый дракон»}}) * [[1989]] – «Բոլորին բռնեց» ({{lang-ru|«Всех поймал»}}) * [[1990]] – «Չտեսնված, չլսված» ({{lang-ru|«Невиданная, неслыханная»}}) * [[1993]] – «[[Կապիկնե՛ր, առա՛ջ]]» ({{lang-ru|«Обезьянки, вперёд!»}}) * [[1995]] – «[[Կապիկներն օպերայում]]» ({{lang-ru|«Обезьянки в опере»}}) * [[1997]] – «[[Կապիկները։ Շտապ օգնություն|Կապիկները։ Շտապ օգնություն]]» ({{lang-ru|«Обезьянки. Скорая помощь»}}) == Վավերագրական կինո == Լեոնիդ Շվարցմանը նկարահանվել է հետևյալ վավերագրական ֆիլմերում<ref>[http://www.animator.ru/db/?p=show_person&pid=110&sp=1 Шварцман Л.А. Биография]</ref>. * «Անիմացիայի աշխարհը կամ աշխարհի անիմացիան» ({{lang-ru|«Мир анимации или анимации мира»}}, 2001), * «Սոյուզմուլտֆիլմ. հեքիաթներ և եղելություններ» ({{lang-ru|«Союзмультфильм – сказки и были»}}, «Հին պատեր» շարք ({{lang-ru|«Старые стены»}}), 2003), * «Նկարիչ. մասնագիտություն և ճակատագիր» ({{lang-ru|«Художник – профессия и судьба»}}, 2003), * «Տիկնիկները մարդկանց աշխարհում» ({{lang-ru|«Куклы в мире людей»}}, «Սցենար Բուրատինոյի համար» ({{lang-ru|«Сценарий для Буратино»}}) շարք, 2005), * «ՀՐաշքների ֆաբրիկա» ({{lang-ru|«Фабрика чудес»}}, «Բեմադրող նկարիչ» ({{lang-ru|«Художник-постановщик»}}) շարք, 2006), * «Невесомая жизнь» (2006)։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Գրականություն == *{{книга | автор = Абрамова Н.Н. | заглавие = Классик по имени Лёля в стране Мультипликации | ссылка = | ответственный = | место = М. | издательство = Ключ-С | год = 2010 | том = | страниц = 164 | страницы = | серия = | isbn = 978-5-93136-132-1 | тираж = 1000 | ref = }} == Արտաքին հղումներ == * [http://animamuseum.ru/contacts/ Леонид Аронович Шварцман — почётный директор Московского Музея Анимации] * [http://www.animator.ru/db/?p=show_person&pid=110&sp=1 Шварцман Леонид (Израиль) Аронович — Аниматор.ру] * {{imdb name|0796067|Leonid Shvartsman}} * [http://russiancinema.ru/names/name3422/ Леонид Шварцман — Энциклопедия отечественного кино]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.animator.ru/?p=show_news&nid=1387 Выставка «Шварцман, который нарисовал Чебурашку»] 15.04.2011 * [http://solgallery.ru/exhibitions/219 Шварцман, который нарисовал Чебурашку. Первая полномасштабная ретроспективная выставка Народного художника РФ Леонида Ароновича Шварцмана, приуроченная к его 90-летнему юбилею] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111116140843/http://solgallery.ru/exhibitions/219 |date=2011-11-16 }} * [http://www.mk.ru/editions/daily/article/2003/08/30/128028-vozhd-kukolnogo-proletariata.html Вождь кукольного пролетариата] * [http://2003.novayagazeta.ru/nomer/2003/46n/n46n-s31.shtml 38 попугаев и ещё одно крылышко] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120407040957/http://2003.novayagazeta.ru/nomer/2003/46n/n46n-s31.shtml |date=2012-04-07 }} Лариса Малюкова «Новая газета» 30.06.2003 * [http://www.animator.ru/articles/article.phtml?id=77 Интервью с Леонидом Шварцманом] Капков С. «ГАЗЕТА» 11.07.2004 * [https://archive.is/20130113150406/www.mk.ru/print/articles/397035-klassik-po-imeni-lelya.html Классик по имени Лёля] * [http://moslenta.ru/article/2015/05/13/cheburashka/ Как я нарисовал Чебурашку] Олег Матвеев «Мослента.ру» 12.05.2015 * [http://booksandjournals.brillonline.com/content/journals/10.1163/18718000-12340022;jsessionid=75ba83olj2pa5.x-brill-live-03 Майя Балакирская, “Tropical Russian Bears: Jews and Soviet Animation during the Cold War,” Images: A Journal of Jewish Art and Visual Culture 8 (2015): 1-25.] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Շվարցման, Լեոնիդ}} [[Կատեգորիա:Խորհրդային մուլտիպլիկատորներ]] [[Կատեգորիա:ՎԳԻԿ-ի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ռուս մուլտիպլիկատորներ]] [[Կատեգորիա:20-րդ դարի մուլտիպլիկատորներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի հրեաներ]] 3uj1yk04vt6gfz56n5mpo1xj016n9wn 0 900051 8473880 8381441 2022-07-22T18:57:47Z CommonsDelinker 212 "Naira-Zohrabyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{ՀՀ ԱԺ 7}} [[Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով]]ը (ՀՀ ԱԺ) [[Հայաստան]]ի բարձրագույն [[Օրենսդիր իշխանություն|օրենսդիր]] մարմինն է։ Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 7-րդ գումարման [[ընտրություններ]]ը տեղի են ունեցել [[2018]] թվականի [[դեկտեմբերի 9]]-ին։ [[ՀՀ Ազգային ժողովի 7-րդ գումարման ընտրություններ|2017 թվականի դեկտեմբերի 9-ի խորհրդարանական ընտրություններին]] մասնակցել է 11 քաղաքական ուժ՝ 2 դաշինք և 9 կուսակցություն<ref>{{Cite web |url=https://www.civilnet.am/news/2018/11/01/Արմեն-Սարգսյանը-հրամանագիր-է-ստորագրել-արտահերթ-ընտրություն-նշանակելու-մասին/347871 |title=Արմեն Սարգսյանը հրամանագիր է ստորագրել արտահերթ ընտրություն նշանակելու մասին }}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref name="Այսօր1">{{Cite web |url=https://www.aysor.am/am/news/2018/10/02/%D5%A4%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80-%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%A9/1472382 |title=2018 թվականի դեկտեմբերին տեղի են ունենալու արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ. Նիկոլ Փաշինյան |first=www.aysor.am |date=02/10/2018}}</ref><ref name="armeniasputnik">{{Cite web |url=https://armeniasputnik.am/politics/20181008/14958178/pashinyan-carukyan-handipman-ardyunkum-hushagir-e-storagrvel.html |title=Նիկոլ Փաշինյանն ու Գագիկ Ծառուկյանը հուշագիր են ստորագրել |date=20:25 08.10.2018}}</ref>։ Արդյունքում ԱԺ-ն ստացել է 132 պատգամավոր։ Համաձայն ՀՀ Ընտրական օրենսգրքի, վեցերորդ գումարման Ազգային Ժողովի պատգամավորների 50 %-ը անցել են համամասնական ցուցակով, իսկ մյուս 50%՝ վարկանիշային ընտրակարգով։ Արտահերթ ընտրությունների գաղափարն առաջացել էր [[Թավշյա հեղափոխություն (Հայաստան)|Թավշյա հեղափոխության]] ընթացքում<ref>{{Cite web |url=https://www.civilnet.am/news/2018/04/30/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB-%D5%AF%D5%A1%D5%B4-%D5%AB%D5%B6%D5%B9%D5%BA%D5%A5%D5%BD-%D5%A5%D5%B6-%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80-%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%A9-%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/335551 |title=Սահմանադրական փակուղի կամ ինչպես են հնարավոր արտահերթ ընտրությունները }}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.aysor.am/am/news/2018/04/20/%D5%93%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/1402986 |title=Վարչապետի պաշտոնից հրաժարական, ԱԺ արտահերթ ընտրություններ. Փաշինյանն իր ծրագիրն է ներկայացրել}}</ref>, իսկ այն իրավականորեն հաստատվեց, երբ Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարական տվեց ՀՀ վարչապետի պաշտոնից և քաղաքական պայմանավորվածության արդյունքում Ազգային Ժողովը երկու անգամ չընտրեց նոր վարչապետ։ Այսպիսով, ՀՀ ԱԺ 2018 թվականի արտահերթ ընտրությունները [[Թավշյա հեղափոխություն (Հայաստան)|Թավշյա հեղափոխությունից]] հետո առաջին համապետական ընտրությունն է եղել Հայաստանում։ 2018 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահ [[Տիգրան Մուկուչյան]]ը ներկայացրել և ամփոփել է ընտրությունների վերջնական արդյունքները<ref>[https://news.am/arm/news/486541.html ԿԸՀ–ն ամփոփեց ԱԺ արտահերթ ընտրությունների վերջնական արդյունքները]</ref>։ == Պատմություն == {{հիմնական|Թավշյա հեղափոխություն (Հայաստան)}} === Մանդատների հանձնման արարողություն === [[2019 թվական]]ի [[հունվարի 10]]-ին [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն]]ի շենքում տեղի է ունեցել 2018 թվականի դեկտեմբերի 9-ին կայացած արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ ընտրված պատգամավորների մանդատների հանձնման հանդիսավոր արարողությունը։ Ուշագրավ էր, որ մանդատները ընտրված պատգամավորներին հանձնում էին անմիջապես քաղաքացիները։ Առաջին մանդատը հանձնելու պատիվը տրված էր Հայաստանի ամենատարեց ընտրողին` Լոռու մարզի [[Սարահարթ (գյուղ)|Սարահարթ]] գյուղի բնակիչ, 103–ամյա Բավական Փիլոյանին, ում հետևեց ամենաերիտասարդ ընտրողը` [[Արարատի մարզ]]ի [[Ոսկետափ]] համայնքի բնակիչ 18–ամյա Արշալույս Աբրահամյանը, ում 18 տարին լրացել է հենց արտահերթ ընտրության օրը` [[2018 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 9]]–ին<ref name=ՌադիոՎան>[https://radiovan.fm/station/article/7261 103 տարեկան Բավական տատն այսօր պատգամավորական մանդատ է հանձնել]</ref>։ ==Պատգամավորների ցանկ == 2019 թվականի հունվարի 4-ին ՀՀ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը գումարել է արտահերթ նիստ, որից հետո հրապարակել է Արձանագրություն №1-ը՝ Ազգային Ժողովի պատգամավորներ գրանցելու և մանդատներ տրամադրելու մասին, համաձայն որի ՀՀ ԱԺ 7-րդ գումարման պատգամավորի պարտականություններն են ստանձել ներքոնշյալ անձինք<ref name=Արձանագրություն1>[https://res.elections.am/images/doc/04.01.19v.pdf ՀՀ ԿԸՀ Արձանագրություն №1 Ազգային Ժողովի պատգամավորներ գրանցելու և մանդատներ տրամադրելու մասի]</ref>։ Բացի այդ, ԿԸՀ-ն հրապարակել է ինքնաբացարկ հայտնած և մանդատից հրաժարված թեկնածուների անունները։ Այդպիսով, մանդատից է հրաժարվել՝ «Իմ քայլը» դաշինքից թեկնածու, ԼՀԿ-ից՝ 2 թեկնածու, իսկ ԲՀԿ-ից ինքնաբացարկ հայտնելու մասին դիմում չի ներկայացվել։ «Իմ քայլը» դաշինքից պատգամավորական մանդատից հրաժարվել են՝ [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը՝ ՀՀ վարչապետի պաշտոնակատար, [[Տիգրան Ավինյան]]ը՝ ՀՀ փոխվարչապետի պաշտոնակատար, [[Արայիկ Հարությունյան]]ը՝ ԿԳ նախարարի պաշտոնակատար, [[Սուրեն Պապիկյան]]ը՝ [[ՀՀ Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարություն|Տարածքային կառավարման և զարգացման նախարար]]ի պաշտոնակատար, [[Զարուհի Բաթոյան]]ը՝ Աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի փոխնախարար, [[Էդուարդ Արթուրի Աղաջանյան|Էդուարդ Աղաջանյանը]]՝ ՀՀ կառավարության աշխատակազմի ղեկավար, [[Ռոմանոս Պետրոսյան]]ը՝ Կոտայքի մարզպետ, [[Դավիթ Սանասարյան]]ը՝ Պետական վերահսկողական ծառայության պետ, [[Հակոբ Արշակյան]]ը՝ Տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարարի պաշտոնակատար, [[Արսեն Թորոսյան]]ը՝ Առողջապահության նախարարի պաշտոնակատար, [[Գարիկ Սարգսյան]]ը՝ Արարատի մարզպետ, [[Էրիկ Գրիգորյան]]ը՝ Բնապահպանության նախարարի պաշտոնակատար, [[Գնել Սանոսյան]]ը՝ Գեղարքունիքի մարզպետ, [[Տրդատ Սարգսյան]]ը՝ Վայոց ձորի մարզպետ, [[Անդրեյ Ղուկասյան]]ը՝ Լոռու մարզպետ, [[Դավիթ Գևորգյան]]ը՝ Արագածոտնի մարզպետ, [[Նարեկ Բաբայան]]ը՝ Պետական գույքի կառավարման կոմիտեի նախագահ, [[Ֆելիքս Ցոլակյան]]ը՝ ԱԻ նախարարի պաշտոնակատար։ [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] ցուցակից ինքնաբացարկի դիմում են ներկայացրել [[Քրիստ Հրաչիկի Մարուքյան|Քրիստ Մարուքյանը]] և [[Արմեն Մերուժանի Բաղդասարյան|Արմեն Բաղդասարյանը]]<ref name="Արձանագրություն1" />։ 2019 թվականի սեպտեմբերի 10-ին [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|«Լուսավոր Հայաստան»]] խմբակցության պատգամավոր [[Արման Բաբաջանյան]]ը հայտնել է խմբակցությունից դուրս գալու մասին։ [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|« Բարգավաճ Հայաստան»]] խմբակցության պատգամավոր [[Տիգրան Ուրիխանյան]]ը 2020 թվականի փետրվարի 11-ին հայտնել է որ խմբակցությունից դուրս է գալիս։ Այս պատգամավորները իրենց գործունեությունը շարունակում են անկախ պատգամավորի կարգավիճակում։ ; Քաղաքական ուժեր. {{լեգենդ2|{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}|[[Իմ քայլը դաշինք]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{լեգենդ2|{{Ծառուկյան դաշինք/մետա/գույն}}|[[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]]|border=1px solid #AAAAAA}} {{լեգենդ2|{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}|[[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]]|border=1px solid #AAAAAA}} {| class="wikitable sortable" |- valign=bottom ! № ! Անուն ! Լուսանկար ! Ծննդյան թիվ ! Կուսակցություն ! Խմբակցություն ! Պաշտոնավարման սկիզբ<ref group="Ն">ՀՀ Սահամանադրության 90-րդ հոդվածի 2-րդ մաս։</ref> ! Ընտրակարգ |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |1 | [[Հայկ Կոնջորյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|05|30}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 1 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |2 | [[Երջանիկ Հակոբյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|12|19}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 1 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |3 | [[Մխիթար Հայրապետյան]] | [[Պատկեր:Մխիթար Հայրապետյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|05|15}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 1 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |4 | [[Լենա Նազարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|03|9}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 2 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |5 | [[Նիկոլայ Բաղդասարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1975|10|4}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 2 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |6 | [[Լիլիթ Մակունց]] | [[Պատկեր:Լիլիթ Մակունց («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|11|7}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 2 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |7 | [[Վահագն Հովակիմյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1974|06|30}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 2 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |8 | [[Արարատ Միրզոյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1979|11|23}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 3 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |9 | [[Հրաչյա Հակոբյան (դերասան)|Հրաչյա Հակոբյան]] | [[Պատկեր:Հրաչյա Հակոբյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|07|15}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 3 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |10 | [[Հռիփսիմե Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|09|18}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 3 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |11 | [[Գևորգ Պապոյան]] | [[Պատկեր:Գևորգ Պապոյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|02|11}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 3 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |12 | [[Ալեն Սիմոնյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|01|5}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 4 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |13 | [[Վարդան Աթաբեկյան]] | [[Պատկեր:Վարդան Աթաբեկյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|02|26}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[փետրվարի 12]] | Թիվ 4 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |14 | [[Հակոբ Սիմիդյան]] | [[Պատկեր:Հակոբ Սիմիդյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1984|04|20}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 4 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |15 | [[Սեդրակ Թևոնյան]] | [[Պատկեր:Սեդրակ Թևոնյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|02|16}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 5 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |16 | [[Տաթևիկ Գասպարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|05|10}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 5 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |17 | [[Սերգեյ Ատոմյան]] | [[Պատկեր:Սերգեյ Ատոմյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|07|6}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 5 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |18 | [[Հովիկ Աղազարյան]] | [[Պատկեր:Հովիկ Աղազարյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1960|02|9}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 5 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |19 | [[Արգիշտի Մեխակյան]] | [[Պատկեր:Արգիշտի Մեխակյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|08|22}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |20 | [[Վիկտոր Ենգիբարյան]] | [[Պատկեր:Վիկտոր Ենգիբարյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|07|11}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |21 | [[Նարեկ Մկրտչյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1989|06|20}} | | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |22 | [[Մաթևոս Ասատրյան]] | [[Պատկեր:Մաթևոս Ասատրյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1985|12|2}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 7 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |23 | [[Սերգեյ Մովսիսյան (քաղաքական գործիչ)|Սերգեյ Մովսիսյան]] | [[Պատկեր:Սերգեյ Մովսիսյան.jpg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1989|09|23}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 7 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |24 | [[Վարազդատ Կարապետյան]] | [[Պատկեր:Վարազդատ Կարապետյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1974|04|11}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 8 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |25 | [[Հայկ Սարգսյան (քաղաքական գործիչ)|Հայկ Սարգսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1992|08|9}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 8 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |26 | [[Թագուհի Թովմասյան]] | [[Պատկեր:Թագուհի Թովմասյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1982|08|14}} | անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 8 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |27 | [[Արամ Խաչատրյան (քաղաքական գործիչ)|Արամ Խաչատրյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1978|07|6}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |28 | [[Արեն Մկրտչյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1992|04|2}} | անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |29 | [[Արփինե Դավոյան]] | [[Պատկեր:Արփինե Դավոյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1985|08|28}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |30 | [[Արտաշես Պետրոսյան]] | [[Պատկեր:Արտաշես Պետրոսյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1985|05|23}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |31 | [[Սասուն Միքայելյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1957|11|7}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |32 | [[Վահե Հովհաննիսյան (քաղաքական գործիչ, պատմաբան)|Վահե Հովհաննիսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1974|06|10}} | [[Առաքելություն (կուսակցություն)|Առաքելություն]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |33 | [[Վաղարշակ Հակոբյան]] | [[Պատկեր:Վաղարշակ Հակոբյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1991|01|1}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |34 | [[Լիլիթ Ստեփանյան]] | [[Պատկեր:Լիլիթ Ստեփանյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|03|24}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |35 | [[Կարեն Սարուխանյան]] | [[Պատկեր:Կարեն Սարուխանյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|08|20}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |36 | [[Սոֆիա Հովսեփյան]] | [[Պատկեր:Սոֆիա Հովսեփյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|04|24}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |37 | [[Նազելի Բաղդասարյան]] | [[Պատկեր:Նազելի Բաղդասարյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|08|8}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |38 | [[Տիգրան Գոռի Կարապետյան|Տիգրան Կարապետյան]] | [[Պատկեր:Տիգրան Կարապետյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|02|10}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 12 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |39 | [[Կարեն Համբարձումյան]] | [[Պատկեր:Կարեն Համբարձումյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1982|11|16}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 12 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |40 | [[Արմեն Խաչատրյան (քաղաքական գործիչ)|Արմեն Խաչատրյան]] | [[Պատկեր:Արմեն Խաչատրյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1973|12|4}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 12 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |41 | [[Սիփան Փաշինյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|04|28}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 13 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |42 | [[Վահե Ղալումյան]] | [[Պատկեր:Վահե Ղալումյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1975|07|21}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 13 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |43 | [[Ռուստամ Բաքոյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|02|6}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Ազգային փոքրամասնության ցուցակով<ref group="Ն">[[Եզդիները Հայաստանում|Եզդիական համայնքի]] ներկայացուցիչ։</ref> |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |44 | [[Ալեքսեյ Սանդիկով]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|07|23}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Ազգային փոքրամասնության ցուցակով<ref group="Ն">[[Ռուսները Հայաստանում|Ռուսական համայնքի]] ներկայացուցիչ։</ref> |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |45 | [[Արսեն Միխայլով]] | [[Պատկեր:Արսեն Միխայլով («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1963|01|29}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Ազգային փոքրամասնության ցուցակով<ref group="Ն">[[Ասորիները Հայաստանում|Ասորական համայնքի]] ներկայացուցիչ։</ref> |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |46 | [[Կնյազ Հասանով]] | [[Պատկեր:Կնյազ Հասանով («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1945|01|17}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Ազգային փոքրամասնության ցուցակով<ref group="Ն">[[Քրդերը Հայաստանում|Քրդական համայնքի]] ներկայացուցիչ։</ref> |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |47 | [[Ռուբեն Ռուբինյան]] | [[Պատկեր:Ruben Rubinyan.jpg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|03|8}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |48 | [[Մարիա Կարապետյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|02|20}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |49 | [[Նարինե Խաչատրյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1962|02|16}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |50 | [[Գայանե Աբրահամյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1979|07|2}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |51 | [[Լուսինե Բադալյան]] | [[Պատկեր:Լուսինե Բադալյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|02|2}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |52 | [[Անուշ Բեղլոյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1969|07|31}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |53 | [[Հերիքնազ Տիգրանյան]] | [[Պատկեր:Հերիքնազ Տիգրանյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1972|02|25}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |54 | [[Եղիշե Սողոմոնյան (քաղաքական գործիչ)|Եղիշե Սողոմոնյան]] | [[Պատկեր:Եղիշե Սողոմոնյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|02|8}} | [[Առաքելություն (կուսակցություն)|Առաքելություն]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |55 | [[Արմեն Փամբուխչյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1984|11|26}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |56 | [[Շիրակ Թորոսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1972|04|16}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |57 | [[Աննա Կարապետյան (քաղաքական գործիչ)|Աննա Կարապետյան]] | [[Պատկեր:Աննա Կարապետյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1977|01|17}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |58 | [[Հայկ Գևորգյան]] | [[Պատկեր:Հայկ Գևորգյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1967|11|25}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |59 | [[Անդրանիկ Քոչարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1961|05|3}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |60 | [[Հովհաննես Իգիթյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1960|04|14}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |61 | [[Արման Բոշյան]] | [[Պատկեր:Արման Բոշյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|08|9}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |62 | [[Արման Եղոյան]] | [[Պատկեր:Արման Եղոյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1984|06|28}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |63 | [[Ալեքսանդր Ավետիսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1974|10|9}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |64 | [[Քրիստինե Պողոսյան]] | [[Պատկեր:Քրիստինե Պողոսյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1982|09|27}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |65 | [[Վլադիմիր Վարդանյան (քաղաքական գործիչ)|Վլադիմիր Վարդանյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1979|08|26}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |66 | [[Տիգրան Ուլիխանյան]] | [[Պատկեր:Տիգրան Ուլիխանյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|12|18}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |67 | [[Թագուհի Ղազարյան]] | [[Պատկեր:Թագուհի Ղազարյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1991|03|16}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |68 | [[Արսեն Ջուլֆալակյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|05|8}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |69 | [[Հովհաննես Հովհաննիսյան (քաղաքական գործիչ)|Հովհաննես Հովհաննիսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|03|5}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |70 | [[Սոնա Ղազարյան (եվրոպագետ)|Սոնա Ղազարյան]] | [[Պատկեր:Սոնա Ղազարյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1993|03|30}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |71 | [[Կորյուն Մկրտչյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1977|03|7}} | [[Առաքելություն (կուսակցություն)|Առաքելություն]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |72 | [[Արտակ Մանուկյան]] | [[Պատկեր:Արտակ Մանուկյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1978|02|15}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |73 | [[Սուրեն Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Սուրեն Գրիգորյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1992|06|24}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |74 | [[Մերի Գալստյան]] | [[Պատկեր:Մերի Գալստյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|07|19}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |75 | [[Նարեկ Զեյնալյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1979|04|18}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |76 | [[Համազասպ Դանիելյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1984|11|15}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |77 | [[Սիսակ Գաբրիելյան]] | [[Պատկեր:Սիսակ Գաբրիելյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|09|19}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |78 | [[Էդգար Առաքելյան]] | [[Պատկեր:Էդգար Առաքելյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|04|17}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |79 | [[Գոռ Գևորգյան]] | [[Պատկեր:Գոռ Գևորգյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1976|04|20}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |80 | [[Բաբկեն Թունյան]] | [[Պատկեր:Բաբկեն Թունյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|09|6}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |81 | [[Տաթևիկ Հայրապետյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1989|09|30}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |82 | [[Սոս Ավետիսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1989|06|21}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |83 | [[Վահագն Թևոսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1978|03|22}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |84 | [[Ծովինար Վարդանյան]] | [[Պատկեր:Ծովինար Վարդանյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|09|8}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |85 | [[Արթուր Դավթյան (քաղաքական գործիչ)|Արթուր Դավթյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1975|06|8}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |86 | [[Միքայել Զոլյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|06|19}} | Անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |87 | [[Արուսյակ Ջուլհակյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|01|21}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |88 | [[Սարգիս Խանդանյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|06|24}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |89 | [[Վարդան Վարդանյան]] | [[Պատկեր:Վարդան Վարդանյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1955|11|29}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 1 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |90 | [[Տիգրան Ստեփանյան]] | [[Պատկեր:Տիգրան Ստեփանյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1961|09|1}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 5 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |91 | [[Քաջիկ Գևորգյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1993|11|1}} | Անկուսակցական | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |92 | [[Արայիկ Աղաբաբյան]] | [[Պատկեր:Արայիկ Աղաբաբյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1962|03|19}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |93 | [[Նորա Առուստամյան]] | [[Պատկեր:Նոռա Առուստամյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1991|09|26}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 7 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |94 | [[Հրանտ Մադաթյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1964|05|24}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 8 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |95 | [[Արթուր Դալլաքյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1972|04|10}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |96 | [[Էդուարդ Բաբայան (պատգամավոր)|Էդուարդ Բաբայան]] | [[Պատկեր:Էդուարդ Բաբայան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1972|08|9}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |97 | [[Դավիթ Մանուկյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1984|02|29}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |98 | [[Ջանիբեկ Հայրապետյան]] | [[Պատկեր:Ջանիբեկ Հայրապետյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1982|06|19}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 10 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |99 | [[Վարդան Ղուկասյան (քաղաքական գործիչ)|Վարդան Ղուկասյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1961|01|20}} | Անկուսակցական | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |10 | [[Վարդևան Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Վարդևան Գրիգորյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1953|07|12}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |101 | [[Նաիրա Զոհրաբյան]] | | {{ծննդյան ամսաթիվ|1965|05|8}} | 2021թ.-ի մայսի 20-ից անկուսակցական | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 12 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |102 | [[Գագիկ Ծառուկյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1956|11|25}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |103 | [[Միքայել Մելքումյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1962|04|1}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |104 | [[Արթուր Գրիգորյան (պետական գործիչ)|Արթուր Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Արթուր Գրիգորյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1969|09|20}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |105 | [[Տիգրան Ուրիխանյան]] | [[Պատկեր:Tigran Urikhanyan.JPG|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1979|08|27}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» 14.01.2019-11.02.2020 Անկախ պատգամավոր 11.02.2020-ից | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |106 | [[Արման Աբովյան]] | [[Պատկեր:Արման Աբովյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1973|09|9}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |107 | [[Վահե Էնֆիաջյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1978|12|24}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |108 | [[Իվետա Տոնոյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|11|22}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |109 | [[Գևորգ Պետրոսյան (պետական գործիչ)|Գևորգ Պետրոսյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1972|09|4}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |110 | [[Շաքե Իսայան]] | [[Պատկեր:Շաքե Իսայան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|01|20}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |111 | [[Սերգեյ Բագրատյան]] | [[Պատկեր:Սերգեյ Բագրատյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1963|01|3}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |112 | [[Արտյոմ Ծառուկյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|05|28}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |113 | [[Կարինե Պողոսյան]] | [[Պատկեր:Կարինե Պողոսյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1973|05|27}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԲՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |114 | [[Սողոմոն Սողոմոնյան (քաղաքական գործիչ)|Սողոմոն Սողոմոնյան]] | [[Պատկեր:Սողոմոն Սողոմոնյան (ԲՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1960|03|4}} | [[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն|ԲՀԿ]] | «Բարգավաճ Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |115 | [[Գուրգեն Բաղդասարյան (քաղաքական գործիչ)|Գուրգեն Բաղդասարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1977|08|13}} | Անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 1 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |116 | [[Գևորգ Գորգիսյան]] | | {{ծննդյան ամսաթիվ|1986|01|23}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 2 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |117 | [[Էդմոն Մարուքյան]] | [[Պատկեր:Edmon Marukyan.jpg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1981|01|13}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 3 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |118 | [[Մանե Թանդիլյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1978|04|3}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 4 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |119 | [[Էդվարդ Անդրեասյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1973|04|21}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 6 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |120 | [[Ռուբիկ Ստեփանյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1958|01|3}} | Անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 8 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |121 | [[Տարոն Սիմոնյան]] | [[Պատկեր:Taron Simonyan.jpg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|01|22}} | Անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |122 | [[Հրանտ Այվազյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1969|09|14}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 9 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |123 | [[Սարիկ Մինասյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1969|09|14}} | Անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Թիվ 11 ԸՏ ՏԸՑ-ից |- ! style="background:{{Անկախ պատգամավոր/մետա/գույն}}; color:white;" |124 | [[Արման Բաբաջանյան]] | [[Պատկեր:Արման Բաբաջանյան (ԼՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1976|01|15}} | Անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» 14.01.2019- 10.09.2019 Անկախ պատգամավոր 10.09.2019-ից | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |125 | [[Արկադի Խաչատրյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1975|01|29}} | անկուսակցական | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |126 | [[Անի Սամսոնյան]] | [[Պատկեր:Անի Սամսոնյան (ԼՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1990|02|10}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |127 | [[Հարություն Բաբայան]] | [[Պատկեր:Harutyun_Babayan.jpg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1975|12|18}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |128 | [[Արմեն Եղիազարյան (քաղաքական և հասարակական գործիչ)|Արմեն Եղիազարյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|06|1}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |129 | [[Աննա Կոստանյան]] | [[Պատկեր:Աննա Կոստանյան (ԼՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1987|01|17}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |130 | [[Կարեն Սիմոնյան (քաղաքական գործիչ)|Կարեն Սիմոնյան]] | [[Պատկեր:Կարեն Սիմոնյան (ԼՀԿ).png|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1988|10|3}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |131 | [[Սրբուհի Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1974|12|29}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- ! style="background:{{ԼՀԿ/մետա/գույն}}; color:white;" |132 | [[Սարգիս Ալեքսանյան (քաղաքական գործիչ)|Սարգիս Ալեքսանյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|100px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|11|30}} | [[Լուսավոր Հայաստան կուսակցություն|ԼՀԿ]] | «Լուսավոր Հայաստան» | [[2019]] [[հունվարի 14]] | Համապետական ցուցակով |- |} ==Պատգամավորի մանդատից հրաժարվածների ցանկ == {| class="wikitable sortable" |- valign=bottom ! № ! Անուն ! Լուսանկար ! Ծննդյան թիվ ! Կուսակցություն ! Խմբակցություն ! Պաշտոնավարման ժամկետ ! Ընտրակարգ |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |1 | [[Վահագն Գրիգորյան]] | [[Պատկեր:Photo Events.svg|center|50px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1980|09|19}} | [[Քաղաքացիական պայմանագիր կուսակցություն|ՔՊԿ]] | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] - [[2019]] [[հունվարի 22]] | |- ! style="background:{{Իմ քայլը դաշինք/մետա/գույն}}; color:white;" |2 | [[Էդգար Առաքելյան]] | [[Պատկեր:Էդգար Առաքելյան («Իմ Քայլը» դաշինք).png|center|50px]] | {{ծննդյան ամսաթիվ|1983|04|17}} | անկուսակցական | «Իմ քայլը» | [[2019]] [[հունվարի 14]] - [[2019]] [[սեպտեմբերի 12]] | համամասնական |- !3 |[[Նարինե Խաչատուրյան]] | |[[1962]] [[փետրվարի 16]] |անկուսակցական |«Իմ քայլը» |[[2019]] [[հունվարի 14]]- [[2019]] [[հունիսի 10]] |համապետական |} == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=Ն}} == Տես նաև == * [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2018)]] * [[Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 7-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ]] == Նշումներ == {{Ծանցանկ|group=Ն}} {{ծանցանկ}} {{ՀՀ ԱԺ}} {{Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 7-րդ գումարում}} [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ պատգամավորների ցանկեր]] [[Կատեգորիա:ՀՀ ԱԺ 7-րդ գումարման պատգամավորներ| Ա]] 2ioaqdh6d7laxwgsr46uf0hvjbcq29f 0 902597 8473772 8435162 2022-07-22T13:17:20Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Von Karman LROC.jpg|մինի|«Չանյե-4»-ի վայրէջքի տեղը՝ Լուսնի հակառակ կողմում]] '''Չանյե-4''' ({{Չինարեն||嫦娥四号|Cháng'é sìhào|Չանյե սի-հաո}}), [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն|չինական]] [[ավտոմատ միջմոլորակային կայան]]՝ Լուսնի և տիեզերական տարածության հետազոտման համար։ «Չանյե-4»-ը հանդիսանում է վայրէջք կատարող սարքավորում, որը կազմված է ստացիոնար լուսնային կայանից և այլ մոլորակի մակերևույթի վրա շարժվող սարքից։  «Չանյե-4»-ը հանդիսանում է [[Չինաստանի լուսնային ծրագիր|Չինաստանի լուսնային ծրագրի]] մասը՝ «Չանյե-3»-ի շարունակությունն ու փոխարինողը։ == Առաքելության նպատակներ == Պլանավորված են՝ վայրէջք Կարման խառնարանի վրա, որն իր հերթին մտնում է [[Հարավային բևեռ]]ի ավազանի Էյտկենի մեջ, ինչպես նաև նախատեսվում են ռեգոլիտի<ref>[https://www.airspacemag.com/daily-planet/chinas-journey-lunar-far-side-missed-opportunity-180963703/ China's Journey to the Lunar Far Side: A Missed Opportunity?] Paul D. Spudis, Air & Space Smithsonian. 14 июня 2017.</ref> հետազոտման օրինակներ։ Մասնագետները հույս ունեն այդ շրջանում գտնելու լուսնային մակերևույթի վերին շերտերից ջարդված նյութեր, ինչը կօգնի լույս սփռելու նրա երկրաբանական պատմության վրա<ref>[https://universemagazine.com/8394/ «Чанъэ-4» вышел на орбиту вокруг Луны]. « ВСЕЛЕННАЯ, ПРОСТРАНСТВО, ВРЕМЯ», интернет-портал. 2018-12-13.</ref>։ Բացի գիտական առաջադրանքներից, առաքելությունը Չինաստանին թույլ կտա հետագա տիեզերական կապի համակարգի իրականացումը բողոքարկելու, ինչպես նաև կամրապնդի [[ՉԺՀ]]-ի՝ [[ԱՄՆ]]-ից հետո տիեզերական երկրորդ գերտերությունը<ref>[https://lenta.ru/articles/2018/12/12/china/ Андрей Борисов]. «Красный спутник». Lenta.ru. 2018-12-12. «...а также закрепит за КНР статус второй после США космической сверхдержавы»</ref> լինելու կարգավիճակը։ == Կառուցվածք == === Լուսնագնաց === 4-տոննայանոց վայրէջք կատարող սարքավորում՝ 140-կիլոգրամանոց, մետրը մետրի վրա չափսերով լուսնագնացով<ref>''Steven Jiang''. [https://www.cnn.com/2018/08/16/asia/china-lunar-rover-intl/ This is the rover China will send to the 'dark side' of the moon] // [[CNN|CNN News]], 16 August 2018 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180831002541/https://www.cnn.com/2018/08/16/asia/china-lunar-rover-intl/ |date=2018-08-31 }}</ref>։ === Սնման աղբյուր === Առաքելությունն իրականացնող սարքավորման էներգամատակարարումն իրականացվում է ջերմային բլոկներով, որոնք ջերմության և [[իզոտոպային գեներատոր]]ների աղբյուրներից են ճառագայթվում՝ օգտագործելով «Պլուտոն-238»<ref>[https://ria.ru/20181212/1547869187.html "Росатом" поставил ядерные источники энергии для китайской лунной миссии]. РИА Новости. 2018-12-12.</ref> ալֆա-քայքայման իզոտոպի էներգիան։ Ջերմային բլոկների կորպուսները պատրաստված են ''«НИИграфит»'' ընկերության մասնագետների կողմից։ Այս բլոկների միջուկը մշակվել է [[ՌԴ]] դաշնային միջուկային կենտրոնում։ Սնման աղբյուրի տվյալները միակն են, որոնք չինական տիեզերագնացության գործակալությունն ընդունել է Ռուսաստանից<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/nauka/5903496|title=Росатом разработал одну из систем китайской лунной миссии "Чанъэ-4"|publisher=ТАСС|accessdate=2018-12-14}}</ref>։ == Առաքելության ընթացք == === Առաքելության նախապատրաստում === Արձակումը և [[փափուկ վայրէջք]]ն իսկզբանե նախատեսված էին [[2015 թվական]]ին<ref>[http://www.nature.com/news/china-s-moon-rover-awake-but-immobile-1.14906 China’s Moon rover awake but immobile]{{ref-en}}</ref>։ Քանի որ [[Լուսնի հակառակ կողմ]]ից բացակայում է ուղիղ տեսանելիությունը, սարքավորումների հետ կապը կազմակերպելու համար օգտագործվելու է վերաշարժահաղորդ «Ցյուեցյայո» արբանյակը, որը «Չանժչեն 4C» [[կրող հրթիռ]]ով [[2018 թվական]]ի [[մայիսի 20]]-ին Սիչան [[տիեզերակայան]]ից բաց է թողնվել դեպի L{{sub|2}}<ref>[https://ria.ru/science/20180518/1520858205.html Китай запустит спутник на «тёмную сторону» Луны на этих выходных]</ref>: Ինչպես նաև, Ցյուեցյայոյի հետ միաժամանակ, Խարբինսկի պոլիտեխնիկական համալսարանի կողմից արձակվեցին 2 փոքր սարքավորումներ՝ «Լունցզյան-1»-ը և «Լունցզյան-2»-ը<ref>[https://regnum.ru/news/2407949.html Китай свяжет Луну и Землю «Мостом из сорок»: лунная программа Поднебесной]</ref>։ <br /> === Արձակում, թռիչք և վայրէջք Լուսնի վրա === «Չանյե-4»-ը հաջողությամբ երկրից բաց է թողնվել [[2018 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 7]]-ին Սիչան տիեզերակայանից<ref>{{cite news |url= https://nv.ua/ukr/techno/popscience/kitaj-zapustiv-zond-chane-4-dlja-pershoji-posadki-na-zvorotnomu-botsi-misjatsja-2512151.html |title= Китай запустил зонд для первой посадки на обратной стороне Луны|date=7 декабря 2018|publisher= Новое Время|accessdate= 7 декабря 2018}}</ref>։ [[2018 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 12]]-ին ժամը 11:39 սարքավորումը դուրս եկավ Լուսնի<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20181212/1547865329.html|title=Китайский аппарат "Чанъэ-4" вышел на эллиптическую орбиту вокруг Луны|date=20181212T1418+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2018-12-14}}</ref> շուրջը գտնվող ձվածրաձև արբանյակի վրա։ [[2018 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 19]]-ին «չանյե-4»-ը կապ հաստատեց ''Queqiao'' շար-ահաղորդչի արբանյակի հետ՝ դրա միջոցով կապ հաստատելով [[Երկիր|Երկրի]] հետ<ref>[https://gbtimes.com/change-4-lander-makes-contact-with-queqiao-relay-satellite-from-lunar-orbit Chang'e-4 lander связывается со спутником реле Queqiao с лунной орбиты по Эндрю Джонс], 19 декабря 2018</ref>։ [[2018 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 30]]-ին չինական ժամանակով 08:55 «Չանյե-4»-ը 100 կմ շրջագծով անցավ անցավ Լուսնի շուրջը գտնվող ձվածրաձև արբանյակը<ref>[https://mp.weixin.qq.com/s?__biz=MzU0OTkxNTQ4Mw==&mid=2247484187&idx=1&sn=6601cf1ead821682b821e53d9785a444&chksm=fba9dd2fccde5439ba10a95dfba1ad057eff516627d7dfd94b2deeafe4d0ba91bff8d1bd670a&bizpsid=0&scene=126&subscene=0&ascene=3&devicetype=android-27&version=2607033d&nettype=ctnet&abtest_cookie=AwABAAoACwAUAAMAI5ceAFeZHgCbmR4AAAA%3D&lang=zh_CN&pass_ticket=7obF0QsH%2FSpvBhSrfD0N%2B1fnrex401RqI1Kj2vkx8kN6WcE3ZWlRYm2h5UxgGzbT&wx_header=1 中国探月工程]</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[հունվարի 3]]-ին Երևանի ժամանակով 06:26 տեղի ունեցավ [[փափուկ վայրէջք]]՝ [[Լուսնի հակառակ կողմ]]ի վրա<ref>Jones, Andrew (5 December 2018). [https://gbtimes.com/china-to-launch-change-4-lunar-far-side-landing-mission-on-december-7 «China to launch Chang'e-4 lunar far side landing mission on December 7»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190415075917/https://gbtimes.com/china-to-launch-change-4-lunar-far-side-landing-mission-on-december-7 |date=2019-04-15 }}. GBTIMES.</ref><ref>[https://ria.ru/20181207/1547641081.html В Китае запустили аппарат для исследования обратной стороны Луны]</ref><ref>''Stephen Clark.'' [https://spaceflightnow.com/2018/12/07/china-launches-historic-mission-to-land-on-far-side-of-the-moon/ China launches historic mission to land on far side of the moon] // Spaceflight Now, 7 December 2018</ref>։ === Աշխատանքը Լուսնի մակերևույթին === [[2019 թվական]]ի [[հունվարի 3]]-ին Երևանի ժամանակով 07:40-ին սարքավորումը կատարեց աշխարհում առաջին լուսանկարը Լուսնի հակառակ կողմից, որն արված է մոտ հեռավորությունից, և այն Ցյուեցյայո արբանյակ-շարժահաղորդչի միջոցով փոխանցեց Երկիր<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kosmos/5973241|title=Китайский космический аппарат "Чанъэ-4" прислал первый снимок с обратной стороны Луны|publisher=ТАСС|accessdate=2019-01-03}}</ref>։ Այդ նույն օրը [[Մոսկվա]]յի ժամանակով 17:22 տիեզերագնաց Յույտու-2-ը վայրէջքի կայանից անցավ Լուսնի<ref>{{Cite web|url=http://www.cnsa.gov.cn/n6759533/c6805052/content.html|title=嫦娥四号着陆器与巡视器顺利分离　玉兔二号在月背留下人类探测器的第一道印迹-国家航天局|publisher=www.cnsa.gov.cn|accessdate=2019-01-03}}</ref><ref>[https://aboutspacejornal.net/2019/01/03/китайский-луноход-юйту-2-отделился-от/ Китайский луноход «Юйту-2» отделился от посадочного аппарата «Chang’e-4»]</ref> մակերևույթի վրա։ Հունվարի 4-ից մինչև [[հունվարի 10]]-ը Յույտու-2-ը գտնվում էր «քնի» ռեժիմում։ Չանյե-4-ի վայրէջքի կայանն այդ ընթացքում անցնում էր բարձր ջերմաստիճանային փորձությունների միջով։ [[Հունվարի 10]]-ին [[Չինաստան]]ի ժամանակով 17:14 ([[Մոսկվա]]յի ժամանակով 12:14) Յույտու-2- հաջողությամբ դուրս եկավ «քնի» ռեժիմից և արեց առաջին լուսանկարները<ref>[https://chrdk.ru/news/yuitu-2_vyshel_iz_spyachki_na_poverhnosti_luny «Юйту-2» вышел из спячки на обратной стороне Луны и сделал первые фотографии]</ref>։ «Յույտու-2»-ը գիտահետազոտական աշխատանք է կատարել մինչև [[հունվարի 12]]-ը՝ միայն ցերեկային ժամերին<ref>[https://ria.ru/20190104/1549030087.html Китайский луноход на обратной стороне Луны «заснёт» до 10 января]</ref><ref>[http://avianews.info/lunohod-yujtu-2-prodolzhaet-issledovanie-obratnoj-storony-luny/ Луноход «Юйту-2» продолжает исследование обратной стороны Луны]</ref>։ == Բուսաբանական գիտափորձ == Սարքավորման մեջ գտնվում է 198 մմ բարձրությամբ, 173 մմ տրամագծով բեռնարկղ (կոնտեյներ), որը փակ կենսոլորտ ձևավորելու համար է։ Կենտեյները, բացի [[Ջուր|ջրից]], [[հող]]ից և [[օդ]]ից, պարունակում էր 6 բուսաբանական տեսակներ՝ [[բամբակաբույս]]ի, հանճրակի, կարտոֆիլի, ծնկածաղիկի ({{lang-lat|Arabidopsis}}) սերմեր, նաև պտղատու մեղվի ձվեր և խմորման սնկեր, ինչպես նաև փոքրիկ տեսախցիկներ և 25&nbsp;°C ջերմաստիճանի ապահովումը վերահսկող համակարգ<ref name="био-0115"/><ref>{{cite web|url=https://tass.ru/kosmos/5973746 |title=Китайский космический аппарат "Чанъэ-4" доставил на Луну образцы для создания биосферы|work=ТАСС|date=3 января 2019}}</ref>։ Լուսնի վրա վայրէջքից 2 ամիս առաջ հատուկ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ՝ սերմերն ու ձվերը դարձել էին «չգործող»։ [[Հունվարի 3]]-ին՝ Լուսնի վրա [[Փափուկ վայրէջք|վայրէջք]] կատարելուց հետո, սերմերի վրա ջուր լցվեց։ [[Հունվարի 15]]-ին կայացած կոնֆերանսի ժամանակ հայտարարվեց, որ տեսախցիկների կողմից ֆիքսվել է [[բամբակ]]ի սերմերից մեկի ծլումը<ref>[https://ittrend.am/2019/01/15/moon-earth/ Լուսնի վրա առաջին անգամ երկրային բույսեր են աճել]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=qaM80BjvLuA|title=What does the first plant on the moon look like?|publisher=CGTN|date=14 января 2019}}</ref>։ [[The Guardian]]-ի կողմից [[2019 թվական]]ի [[հունվարի 17]]-ին տարածվեց տեղեկություն այն մասին, որ [[Լուսնի հակառակ կողմ]]ի վրա պատմական վայրէջք կատարած չինական Chang’e-4 ավտոմատ միջմոլորակային կայանի վրա օրեր առաջ ծիլ տված բամբակի սերմը չորացել է<ref>{{Cite web |url=https://www.tert.am/am/news/2019/01/17/leaf/2897040 |title=Լուսնի վրա ծլած առաջին բույսը չորացել է |accessdate=2019-01-17 |archive-date=2022-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220211193210/https://www.tert.am/am/news/2019/01/17/leaf/2897040 |dead-url=yes }}</ref><ref>[https://www.shantnews.am/news/view/261233.html Լուսնի վրա առաջին անգամ ծիլ տված բույսը ոչնչացել է]</ref><ref>[https://armenpress.am/arm/news/961061.html Լուսնի վրա ծիլ տված պատմության մեջ առաջին բույսը չորացել Է]</ref>։ Աղբյուրը մանրամասնում է, որ մի քանի օր առաջ բամբակի ծլած սերմը գիտնականներին հույս էր տվել այն հարցում, որ ապագայում մարդիկ [[Լուսին|Լուսնի]] վրա մթերք աճեցնելու հնարավորություն կունենան։ Հայտնի է, որ բույսը սնվում էր Լուսնի մակերևույթի վրա ընկած [[Արեգակ|Արև]]ի լույսով, սակայն երբ գիշերը եկել է, ջերմաստիճանն ընկել է Ցելսիուսի սանդղակով 170 աստիճանի։ Դրա հետևանքով բամբակի սերմի կյանքն ավարտվել է։ Նշվում է, որ Չանյե-4 սարքը «քնի» ռեժիմում է գտնվում կիրակի օրվանից, երբ վայրէջքից հետո սկսվել է առաջին լուսնային գիշերը։ Աղբյուրը մանրամասնում է, որ Լուսնի վրա գիշերը տևում է մոտ երկու շաբաթ։ Դրանից հետո կայանը կրկին կարթնանա։ Կայանին կից Yutu-2 լուսնագնացը ցերեկվա ժամերին, երբ Արևը կիզիչ է, ու ջերմաստիճանը հասնում է Ցելսիուսի սանդղակով 120 աստիճանի, ևս «քնի» ռեժիմում է գտնվել։ Այժմ առաջին գիտափորձը համարվում է ավարտված<ref name="био-0115">{{cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-01/15/c_137745505.htm|title=China Focus: Moon sees first cotton-seed sprout|work=Xinhua|date=15 января 2019|accessdate=2019-01-17|archive-date=2019-12-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20191230084717/http://www.xinhuanet.com/english/2019-01/15/c_137745505.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tass.ru/kosmos/5998694 |title=СМИ: аппарат "Чанъэ-4" завершил первый биологический эксперимент на Луне|work=ТАСС|date=15 января 2019}}</ref>։ == Տես նաև == * [[Փափուկ վայրէջք]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://news.am/arm/news/489078.html «Չանյե-4» չինական զոնդը բարեհաջող կերպով վայրէջք է կատարել Լուսնի հակառակ կողմում] * [https://www.zakon.kz/4952671-sovershena-pervaya-v-istorii-uspeshnaya.html Պատմության մեջ առաջին փափուկ վայրէջքը Լուսնի անտեսանելի կողմի վրա] * [http://moon.luxspace.lu/ Manfred Memorial Moon Mission (4M)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140913012832/http://moon.luxspace.lu/ |date=2014-09-13 }} — сайт компании LuxSpace, посвящённый её участию в миссии{{Недоступная ссылка|date=Декабрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://lenta.ru/articles/2018/12/12/china/ Китай начинает осваивать Луну с помощью России. Почему это пугает США?] // Лента. Ру, 12 декабря 2018 * [https://www.panorama.am/am/news/2019/01/17/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%B6-%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD-%D5%B9%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AC/2060029 Լուսնի վրա ծլած առաջին բույսը չորացել է] [[Կատեգորիա:Տիեզերագնացություն]] 27fypgnn6fzcl93ksvpu78e1rat28yg 2 914376 8473783 8465863 2022-07-22T14:13:45Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki {{Short description|None}} The list below includes [[Women in Ancient Rome|Roman women]] who were notable for their family connections, or their sons or husbands, or their own actions. In the earlier periods, women came to the attention of (later) historians either as poisoners of their husbands (a very few cases), or as wives, daughters, and mothers of great men such as Scipio Africanus. In later periods, women exercised or tried to exercise political power either through their husbands (as did [[Fulvia]] and [[Livia Drusilla]]) or political intrigues (as did [[Clodia (wife of Metellus)|Clodia]] and [[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]]), or directly (as did [[Agrippina the younger]] and later Roman empresses). Even the [[Severan dynasty]] from the beginning to the end was completely dominated by four powerful and calculating women. {{Dynamic list}} ==During the Roman Kingdom== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} ==During the Roman Republic== * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} ==During the Classical Roman Empire== * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==See also== * [[Women in Ancient Rome]] * [[List of Vestal Virgins]] ==References== {{reflist}} {{Ancient Rome topics}} {{DEFAULTSORT:Roman Women}} [[Category:Lists of Roman women|distinguished]] qq0wmnnt6ntk5ofqxz6zmg37w44lmzh 8473784 8473783 2022-07-22T14:15:48Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki The list below includes [[Women in Ancient Rome|Roman women]] who were notable for their family connections, or their sons or husbands, or their own actions. In the earlier periods, women came to the attention of (later) historians either as poisoners of their husbands (a very few cases), or as wives, daughters, and mothers of great men such as Scipio Africanus. In later periods, women exercised or tried to exercise political power either through their husbands (as did [[Fulvia]] and [[Livia Drusilla]]) or political intrigues (as did [[Clodia (wife of Metellus)|Clodia]] and [[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]]), or directly (as did [[Agrippina the younger]] and later Roman empresses). Even the [[Severan dynasty]] from the beginning to the end was completely dominated by four powerful and calculating women. ==During the Roman Kingdom== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} ==During the Roman Republic== * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} ==During the Classical Roman Empire== * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==See also== * [[Women in Ancient Rome]] * [[List of Vestal Virgins]] ==References== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Roman Women}} [[Category:Lists of Roman women|distinguished]] 2ksgswxn5cq54tcofltqh1v9jrq19go 8473789 8473784 2022-07-22T14:36:24Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ Ագրիպինա Կրտսերը և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշներ: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները վստահելի աղբյուրներով: ==During the Roman Kingdom== {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} ==During the Roman Republic== * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} ==During the Classical Roman Empire== * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==See also== * [[Women in Ancient Rome]] * [[List of Vestal Virgins]] ==References== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Roman Women}} [[Category:Lists of Roman women|distinguished]] qpsui0gj0sxvmgiapb1tl3xqway3m7u 8473790 8473789 2022-07-22T14:40:32Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ Ագրիպինա Կրտսերը և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Women in Ancient Rome]] * [[List of Vestal Virgins]] ==Ծանոթագրություններ== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Roman Women}} [[Category:Lists of Roman women|distinguished]] j047z3yb1yofp1h6gkvug47w143vt85 8473791 8473790 2022-07-22T14:41:58Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ Ագրիպինա Կրտսերը և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Women in Ancient Rome]] * [[List of Vestal Virgins]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} r9vrq2hm2hfgp57sjwdx2ywvi8ucumw 8473792 8473791 2022-07-22T14:43:48Z Avagyanasya 84518 /* Տես նաև */ wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ Ագրիպինա Կրտսերը և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} 9czu55mq8zik54w8sol33fyjqlmxlkz 8473793 8473792 2022-07-22T14:44:59Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Name !scope="col" | Image !scope="col" | Dates !scope="col" | Details |- !scope="row" | [[Rhea Silvia]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | c. 700s BC | A [[Vestal Virgin]] who got pregnant by [[Mars (mythology)|Mars]], she gave birth to the twins [[Romulus and Remus]], who went on to found the city of [[Rome]]. |- !scope="row" | [[Hersilia]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | c. 700s BC | Wife of [[Romulus]] and following the [[The Rape of the Sabine Women|abduction of the Sabine women]], helped end the conflict between the Romans and [[Sabines]]. |- !scope="row" | [[Tarpeia]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | c. 700s BC | The daughter of the Roman commander [[Spurius Tarpeius]]. She was a [[Vestal Virgin]] who betrayed Rome to the [[Sabines]] at the time of [[The Rape of the Sabine Women|their women's abduction]]. |- !scope="row" | [[Lucretia gens|Lucretia (Queen of Rome)]] | | c. 700s–600s BC | The second wife of Roman King [[Titus Tatius]]. |- !scope="row" | [[Tanaquil]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | died c. 575 BC | Tanaquil came from a powerful [[Etruscan civilization|Etruscan]] family and was Queen of Rome through her marriage to [[Lucius Tarquinius Priscus]], Rome's fifth King. |- !scope="row" | [[Tarquinia (mother of Lucius Brutus)|Tarquinia]] | | c. 600s–500s BC | Tarquinia was the daughter of Rome's fifth King, [[Lucius Tarquinius Priscus]], and his wife [[Tanaquil]]. |- !scope="row" | [[Tullia Major]] | | died c. 535 BC | First daughter of king [[Servius Tullius]]. She was assassinated by her husband and younger sister. |- !scope="row" | [[Tullia Minor]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | died after 509 BC | Second daughter of king [[Servius Tullius]]. She killed her husband, sister, and father, and became the last Queen of Rome. She and her family were exiled after Lucretia's suicide and the overthrow of the monarchy. |- !scope="row" | [[Lucretia]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | died c. 510 BC | Lucretia was a noblewoman whose rape and eventual suicide led to the overthrow of the Roman monarchy. |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Name ! scope="col" | Image ! scope="col" | Dates ! scope="col" | Details |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} b482qx49fa4sn50fuafj5ljsddcld2e 8473806 8473793 2022-07-22T15:30:35Z Avagyanasya 84518 /* Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան */ wikitext text/x-wiki Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Անուն !scope="col" | Պատկեր !scope="col" | Տարեթիվ !scope="col" | Մանրամասներ |- !scope="row" | [[Ռեա Սիլվիա]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Վեստալուհիներ|Վեստալուհի]], որը հղիացել է [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսից]] ու ծնունդ տվել երկվորյակներ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոս և Հռեմոսին]], որոնք էլ հետագայում հիմնադրել են [[Հռոմ]] քաղաքը։ |- !scope="row" | [[Հերսիլիա]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Հռոմուլոս|Հռոմուլոսի]] կինը, որը [[Սաբինուհիների առևանգում|սաբինուհիների առևանգումից]] հետո օգնել է հարթել հակամարտությունը հռոմեացիների և [[Սաբինացիներ|սաբինացիների]] միջև: |- !scope="row" | [[Տարպեյա]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | Հռոմեացի հրամանատար Սպուրիոս Տարպեյոսի դուստրը։ Վեստալուհի էր, որը դավաճանել է Հռոմը՝ անցնելով սաբինացիների կողմը վերջիններիս կանանց առևանգման ժամանակ: |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա (Հռոմի թագուհի)]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700 - 600-ական թվականներ | Հռոմեացի թագավոր Տիտոս Տատիոսի երկրորդ կինը։ |- !scope="row" | [[Թանաքվիլ]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 575 թվականին | Սերել է հզոր [[Էտրուսկներ|Էտրուսկներից]] ու Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] հետ ամուսնության միջոցով դարձել Հռոմի թագուհի։ |- !scope="row" | [[Թարքվինիա (Լուցիոս Բրուտոսի մայր)|Թարքվինիա]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 600 -500-ական թվականներ | Թարքվինիան եղել է Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] և վերջինիս կնոջ՝ Թանաքվիլի դուստրը։ |- !scope="row" | [[Տուլիա ավագ]] | | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 535 թվականին | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] առաջին դուստրը։ Սպանվել է ամուսնու ու կրտսեր քրոջ կողմից։ |- !scope="row" | [[Տուլիա կրտսեր]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ 509 թվականից հետո | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] երկրորդ դուստրը։ Սպանել է իր ամուսնուն, քրոջը և հորն ու դարձել Հռոմի վերջին թագուհին։ Նա և իր ընտանիքը աքսորվել են Լուկրեցիայի ինքնասպանությունից և միապետության տապալումից հետո։ |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 510 թվականին | Լուկրեցիան ազնվականուհի էր, որի բռնաբարությունը և ի վերջո ինքնասպանությունը հանգեցրել են հռոմեական միապետության տապալմանը։ |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} 8ssxmwurgbyjr7z8lu43u30x4udyrsr 8473807 8473806 2022-07-22T15:31:39Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki List of distinguished Roman women Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Անուն !scope="col" | Պատկեր !scope="col" | Տարեթիվ !scope="col" | Մանրամասներ |- !scope="row" | [[Ռեա Սիլվիա]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Վեստալուհիներ|Վեստալուհի]], որը հղիացել է [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսից]] ու ծնունդ տվել երկվորյակներ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոս և Հռեմոսին]], որոնք էլ հետագայում հիմնադրել են [[Հռոմ]] քաղաքը։ |- !scope="row" | [[Հերսիլիա]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Հռոմուլոս|Հռոմուլոսի]] կինը, որը [[Սաբինուհիների առևանգում|սաբինուհիների առևանգումից]] հետո օգնել է հարթել հակամարտությունը հռոմեացիների և [[Սաբինացիներ|սաբինացիների]] միջև: |- !scope="row" | [[Տարպեյա]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | Հռոմեացի հրամանատար Սպուրիոս Տարպեյոսի դուստրը։ Վեստալուհի էր, որը դավաճանել է Հռոմը՝ անցնելով սաբինացիների կողմը վերջիններիս կանանց առևանգման ժամանակ: |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա (Հռոմի թագուհի)]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700 - 600-ական թվականներ | Հռոմեացի թագավոր Տիտոս Տատիոսի երկրորդ կինը։ |- !scope="row" | [[Թանաքվիլ]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 575 թվականին | Սերել է հզոր [[Էտրուսկներ|Էտրուսկներից]] ու Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] հետ ամուսնության միջոցով դարձել Հռոմի թագուհի։ |- !scope="row" | [[Թարքվինիա (Լուցիոս Բրուտոսի մայր)|Թարքվինիա]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 600 -500-ական թվականներ | Թարքվինիան եղել է Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] և վերջինիս կնոջ՝ Թանաքվիլի դուստրը։ |- !scope="row" | [[Տուլիա ավագ]] | | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 535 թվականին | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] առաջին դուստրը։ Սպանվել է ամուսնու ու կրտսեր քրոջ կողմից։ |- !scope="row" | [[Տուլիա կրտսեր]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ 509 թվականից հետո | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] երկրորդ դուստրը։ Սպանել է իր ամուսնուն, քրոջը և հորն ու դարձել Հռոմի վերջին թագուհին։ Նա և իր ընտանիքը աքսորվել են Լուկրեցիայի ինքնասպանությունից և միապետության տապալումից հետո։ |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 510 թվականին | Լուկրեցիան ազնվականուհի էր, որի բռնաբարությունը և ի վերջո ինքնասպանությունը հանգեցրել են հռոմեական միապետության տապալմանը։ |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} iduyf80h7o8f8mr9d7b7owl2zixt0p9 8473808 8473807 2022-07-22T15:32:02Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki List of distinguished Roman women Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործողությունների շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Անուն !scope="col" | Պատկեր !scope="col" | Տարեթիվ !scope="col" | Մանրամասներ |- !scope="row" | [[Ռեա Սիլվիա]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Վեստալուհիներ|Վեստալուհի]], որը հղիացել է [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսից]] ու ծնունդ տվել երկվորյակներ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոս և Հռեմոսին]], որոնք էլ հետագայում հիմնադրել են [[Հռոմ]] քաղաքը։ |- !scope="row" | [[Հերսիլիա]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Հռոմուլոս|Հռոմուլոսի]] կինը, որը [[Սաբինուհիների առևանգում|սաբինուհիների առևանգումից]] հետո օգնել է հարթել հակամարտությունը հռոմեացիների և [[Սաբինացիներ|սաբինացիների]] միջև: |- !scope="row" | [[Տարպեյա]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | Հռոմեացի հրամանատար Սպուրիոս Տարպեյոսի դուստրը։ Վեստալուհի էր, որը դավաճանել է Հռոմը՝ անցնելով սաբինացիների կողմը վերջիններիս կանանց առևանգման ժամանակ: |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա (Հռոմի թագուհի)]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700 - 600-ական թվականներ | Հռոմեացի թագավոր Տիտոս Տատիոսի երկրորդ կինը։ |- !scope="row" | [[Թանաքվիլ]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 575 թվականին | Սերել է հզոր [[Էտրուսկներ|Էտրուսկներից]] ու Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] հետ ամուսնության միջոցով դարձել Հռոմի թագուհի։ |- !scope="row" | [[Թարքվինիա (Լուցիոս Բրուտոսի մայր)|Թարքվինիա]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 600 -500-ական թվականներ | Թարքվինիան եղել է Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] և վերջինիս կնոջ՝ Թանաքվիլի դուստրը։ |- !scope="row" | [[Տուլիա ավագ]] | | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 535 թվականին | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] առաջին դուստրը։ Սպանվել է ամուսնու ու կրտսեր քրոջ կողմից։ |- !scope="row" | [[Տուլիա կրտսեր]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ 509 թվականից հետո | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] երկրորդ դուստրը։ Սպանել է իր ամուսնուն, քրոջը և հորն ու դարձել Հռոմի վերջին թագուհին։ Նա և իր ընտանիքը աքսորվել են Լուկրեցիայի ինքնասպանությունից և միապետության տապալումից հետո։ |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 510 թվականին | Լուկրեցիան ազնվականուհի էր, որի բռնաբարությունը և ի վերջո ինքնասպանությունը հանգեցրել են հռոմեական միապետության տապալմանը։ |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} t15mt889lkg0ih5xahocp0xd1comfxo 8473809 8473808 2022-07-22T15:32:50Z Avagyanasya 84518 wikitext text/x-wiki List of distinguished Roman women Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործունեության շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Անուն !scope="col" | Պատկեր !scope="col" | Տարեթիվ !scope="col" | Մանրամասներ |- !scope="row" | [[Ռեա Սիլվիա]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Վեստալուհիներ|Վեստալուհի]], որը հղիացել է [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսից]] ու ծնունդ տվել երկվորյակներ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոս և Հռեմոսին]], որոնք էլ հետագայում հիմնադրել են [[Հռոմ]] քաղաքը։ |- !scope="row" | [[Հերսիլիա]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Հռոմուլոս|Հռոմուլոսի]] կինը, որը [[Սաբինուհիների առևանգում|սաբինուհիների առևանգումից]] հետո օգնել է հարթել հակամարտությունը հռոմեացիների և [[Սաբինացիներ|սաբինացիների]] միջև: |- !scope="row" | [[Տարպեյա]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | Հռոմեացի հրամանատար Սպուրիոս Տարպեյոսի դուստրը։ Վեստալուհի էր, որը դավաճանել է Հռոմը՝ անցնելով սաբինացիների կողմը վերջիններիս կանանց առևանգման ժամանակ: |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա (Հռոմի թագուհի)]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700 - 600-ական թվականներ | Հռոմեացի թագավոր Տիտոս Տատիոսի երկրորդ կինը։ |- !scope="row" | [[Թանաքվիլ]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 575 թվականին | Սերել է հզոր [[Էտրուսկներ|Էտրուսկներից]] ու Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] հետ ամուսնության միջոցով դարձել Հռոմի թագուհի։ |- !scope="row" | [[Թարքվինիա (Լուցիոս Բրուտոսի մայր)|Թարքվինիա]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 600 -500-ական թվականներ | Թարքվինիան եղել է Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] և վերջինիս կնոջ՝ Թանաքվիլի դուստրը։ |- !scope="row" | [[Տուլիա ավագ]] | | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 535 թվականին | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] առաջին դուստրը։ Սպանվել է ամուսնու ու կրտսեր քրոջ կողմից։ |- !scope="row" | [[Տուլիա կրտսեր]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ 509 թվականից հետո | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] երկրորդ դուստրը։ Սպանել է իր ամուսնուն, քրոջը և հորն ու դարձել Հռոմի վերջին թագուհին։ Նա և իր ընտանիքը աքսորվել են Լուկրեցիայի ինքնասպանությունից և միապետության տապալումից հետո։ |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 510 թվականին | Լուկրեցիան ազնվականուհի էր, որի բռնաբարությունը և ի վերջո ինքնասպանությունը հանգեցրել են հռոմեական միապետության տապալմանը։ |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * [[Valeria (given name)|Valeria]], the name of the women of the [[Valeria gens]] ** Valeria, first priestess of [[Fortuna|Fortuna Muliebris]] in 488 BC<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref> * [[Aemilia Tertia]] (с. 230 – 163 or 162 BC), wife of [[Scipio Africanus]] and mother of [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (see below), noted for the unusual freedom given her by her husband, her enjoyment of luxuries, and her influence as role model for elite Roman women after the Second Punic War. Her date of birth, marriage, and death are all unknown. Her husband's birth and death dates are also not known precisely, but approximated. * [[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] (с. 190s – c. 115 BC), virtually deified by Roman women as a model of feminine virtues and [[Stoicism]], but never officially deified. The first Roman woman, whose approximate birth year and whose year of death is known, thanks to a law she had passed to allow her granddaughter to inherit. * [[Publilia]] (1st century BC), the name of a woman of the gens Publilius. She was killed in 154 BC for poisoning her husband, the consul of the preceding year. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Cornelia (mother of the Gracchi)|Cornelia]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |c. 190s – c. 115 BC |Daughter of [[Scipio Africanus|Publius Cornelius Scipio Africanus]], the hero of the [[Second Punic War]]. She was the mother of the [[Gracchi|Gracchi brothers]], and the mother-in-law of [[Scipio Aemilianus]]. |- ![[Servilia (mother of Brutus)|Servilia]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |100 BC – after 42 BC |The mother of Roman politician [[Marcus Junius Brutus|Brutus]] and a lover of [[Julius Caesar]], whom her son would later assassinate. |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} e9qlooq0j53mlpubl27cb1wfsxnyn5g 8473812 8473809 2022-07-22T16:27:05Z Avagyanasya 84518 /* Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան */ wikitext text/x-wiki List of distinguished Roman women Ստորև բերված ցուցակում ընդգրկված են այն հռոմեացի կանայք, ովքեր հանրահայտ են դարձել իրենց ընտանեկան կապերի, որդիների կամ ամուսինների, կամ էլ իրենց անհատական գործունեության շնորհիվ։ Վաղ ժամանակաշրջանում կանայք գրավել են պատմաբանների ուշադրությունը որպես իրենց ամուսիններին թունավորողներ (հազվադեպ դեպքեր), կամ որպես հանրահայտ տղամարդկանց մայրեր, կանայք ու դուստրեր։ Ավելի ուշ ժամանակաշրջանում կանայք գործադրել կամ փորձել են գործադրել քաղաքական իշխանություն իրենց ամուսինների միջոցով (ինչպես օրինակ՝ [[Ֆուլվիա|Ֆուլվիան]] ու [[Լիվիա Դրուզիլա|Լիվիա Դրուզիլան]]), քաղաքական խարդավանքներ իրականացնել (ինչպես օրինակ՝ [[Կլոդիա (Մետելուսի կին)|Կլոդիան]] ու [[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիան]]), կամ ուղղակի գործել (ինչպես օրինակ՝ [[Ագրիպինա Կրտսեր|Ագրիպինա Կրտսերը]] և հետագայի հռոմեացի կայսրուհիները)։ Նույնիսկ [[Սևերոսներ|Սևերոսների]] տոհմը սկզբից մինչև վերջ ամբողջովին ղեկավարել են չորս հզոր և հաշվարկող կանայք։ Սա դինամիկ ցուցակ է և երբեք չի կարող բավարարել ամբողջականության որոշակի չափանիշների: Դուք կարող եք օգնել՝ ավելացնելով բացակայող անունները [[Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ|վստահելի աղբյուրներով]]: == Հռոմեական թագավորության ժամանակաշրջան == {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- !scope="col" | Անուն !scope="col" | Պատկեր !scope="col" | Տարեթիվ !scope="col" | Մանրամասներ |- !scope="row" | [[Ռեա Սիլվիա]] | [[File:Sarcofago di marte e rea silvia, 225-230 dc ca. 04.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Վեստալուհիներ|Վեստալուհի]], որը հղիացել է [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսից]] ու ծնունդ տվել երկվորյակներ [[Հռոմուլոս և Հռեմոս|Հռոմուլոս և Հռեմոսին]], որոնք էլ հետագայում հիմնադրել են [[Հռոմ]] քաղաքը։ |- !scope="row" | [[Հերսիլիա]] | [[File:F0442 Louvre JL David Sabines INV3691 detail01 rwk.jpg|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | [[Հռոմուլոս|Հռոմուլոսի]] կինը, որը [[Սաբինուհիների առևանգում|սաբինուհիների առևանգումից]] հետո օգնել է հարթել հակամարտությունը հռոմեացիների և [[Սաբինացիներ|սաբինացիների]] միջև: |- !scope="row" | [[Տարպեյա]] | [[File:Tarpeia.gif|100px]] | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700-ական թվականներ | Հռոմեացի հրամանատար Սպուրիոս Տարպեյոսի դուստրը։ Վեստալուհի էր, որը դավաճանել է Հռոմը՝ անցնելով սաբինացիների կողմը վերջիններիս կանանց առևանգման ժամանակ: |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա (Հռոմի թագուհի)]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 700 - 600-ական թվականներ | Հռոմեացի թագավոր Տիտոս Տատիոսի երկրորդ կինը։ |- !scope="row" | [[Թանաքվիլ]] | [[File:Tanaquil.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 575 թվականին | Սերել է հզոր [[Էտրուսկներ|Էտրուսկներից]] ու Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] հետ ամուսնության միջոցով դարձել Հռոմի թագուհի։ |- !scope="row" | [[Թարքվինիա (Լուցիոս Բրուտոսի մայր)|Թարքվինիա]] | | Մ․թ․ա․ մոտ․ 600 -500-ական թվականներ | Թարքվինիան եղել է Հռոմի հինգերորդ արքա [[Լուկիոս Տարքվինիոս Հին|Լուկիոս Տարքվինիոս Հինի]] և վերջինիս կնոջ՝ Թանաքվիլի դուստրը։ |- !scope="row" | [[Տուլիա ավագ]] | | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 535 թվականին | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] առաջին դուստրը։ Սպանվել է ամուսնու ու կրտսեր քրոջ կողմից։ |- !scope="row" | [[Տուլիա կրտսեր]] | [[File:Bardin Tullia.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ 509 թվականից հետո | Թագավոր [[Սերվիոս Տուլլիոս|Սերվիոս Տուլլիոսի]] երկրորդ դուստրը։ Սպանել է իր ամուսնուն, քրոջը և հորն ու դարձել Հռոմի վերջին թագուհին։ Նա և իր ընտանիքը աքսորվել են Լուկրեցիայի ինքնասպանությունից և միապետության տապալումից հետո։ |- !scope="row" | [[Լուկրեցիա]] | [[File:Tizian 094.jpg|100px]] | Մահացել է մ․թ․ա․ մոտ․ 510 թվականին | Լուկրեցիան ազնվականուհի էր, որի բռնաբարությունը և ի վերջո ինքնասպանությունը հանգեցրել են հռոմեական միապետության տապալմանը։ |} == Հռոմեական Հանրապետության ժամանակաշրջան == * Վալերիա, անուն, որը տրվել է Վալերյանների տոհմի կանանց։ ** Վալերիա, [[Ֆորտունա|Ֆորտունայի]] առաջին քրմուհի մ․թ․ա․ 488 թվականին<ref>Dion.Hal. 8.55.4; cf. 8.39-55 Broughton, vol I, 1951 p.19</ref>։ * [[Էմիլիա Տերցիա]] (մ․թ․ա․ մոտ․ 230 – 163 կամ 162 թվականներ), [[Սկիպիոն Աֆրիկացի Ավագ|Սկիպիոն Աֆրիկացի Ավագի]] կինը և Կոռնելիայի մայրը։ Հայտնի էր ամուսնու տված անսովոր ազատությամբ, շքեղության վայելքով և Երկրորդ Պունիկյան պատերազմից հետո ազնվազարմ հռոմեացի կանանց համար որպես առաջատար իր ազդեցությամբ։ Ծննդյան, ամուսնության ու մահվան տարեթվերն անհայտ են։ Նրա ամուսնու ծննդյան ու մահվան տարեթվերը նույնպես անհայտ են, սակայն մոտարկվում են։ * [[Կոռնելիա (Գրակքոսների մայր)|Կոռնելիա]] (մ․թ․ա․ մոտ․ 190-ականներից – 115 թվական), հռոմեացի կանանց կողմից փաստացի աստվածացվել է որպես կանացի առաքինությունների և [[Ստոիցիզմ|ստոիցիզմի]] մոդել, բայց երբեք պաշտոնապես չի աստվածացվել։ Առաջին հռոմեացի կինը, որի ծննդյան մոտավոր տարին և մահվան տարեթիվը հայտնի է իր ընդունած օրենքի շնորհիվ, որով թույլ էր տրվում իր թոռնուհուն ժառանգություն ստանալ: * [[Պուբլիլիա]] (մ․թ․ա․ 1 դար), Պուբլիլիացիների տոհմին պատկանած կին, որը սպանվել է մ․թ․ա․ 154 թվականին՝ իր հյուպատոս ամուսնուն թունավորելու համար։ {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Կոռնելիա (Գրակքոսների մայր)|Կոռնելիա]] |[[File:Laurent de la La Hyre 001.jpg|frameless|109x109px]] |մ․թ․ա․ մոտ 190-ականներից – 115 թվական |[[Երկրորդ Պունիկյան պատերազմ|Երկրորդ Պունիկյան պատերազմի]] հերոս Սկիպիոն Աֆրիկացի Ավագի դուստրը։ Եղել է Գրակքոս եղբայրների մայրը և [[Կոռնելիոս Սկիպիոն Էմիլիանոս Աֆրիկացի Կրտսեր|Կոռնելիոս Սկիպիոն Էմիլիանոս Աֆրիկացի Կրտսերի]] զոքանչը։ |- ![[Սերվիլիա (Բրուտոսի մայր)|Սերվիլիա]] |[[File:Servilia Bust.jpg|frameless|149x149px]] |մ․թ․ա․ 100 – մ․թ․ա․ 42 թվականից հետո |Հռոմեացի քաղաքական գործիչ [[Մարկոս Բրուտոս|Մարկոս Բրուտոսի]] մայրը և [[Հուլիոս Կեսար|Հուլիոս Կեսարի]] սիրուհին։ |} == Դասական Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան == * [[Agrippina the Elder]] (c. 14 BC – AD 33), wife of [[Germanicus]], granddaughter of [[Augustus]], mother of emperor [[Caligula]] and [[Agrippina the Younger]] (below) * [[Agrippina the Younger]] (1st century), niece and wife of emperor [[Claudius]], mother of emperor [[Nero]]; held up as a bad example. * [[Aurelia (mother of Caesar)|Aurelia]] (1st century BC), mother of [[Julius Caesar]] * [[Antonia the Elder]] (1st century BC), grandmother of Emperor [[Nero]] * [[Antonia Minor]] (1st century BC – 1st century AD), mother of Emperor [[Claudius]] and [[Germanicus]], favorite niece of [[Augustus Caesar]], considered a role model for women in the Roman Empire after she refused to remarry and spent the rest of her life raising her children and grandchildren. * [[Atia (mother of Augustus)|Atia]], mother of [[Augustus]] and [[Octavia Minor]] * [[Claudia Pulchra]], wife of [[Publius Quinctilius Varus]] * [[Claudia Marcella]], nieces of [[Caesar Augustus]] * [[Domitia Lepida the Elder]], aunt of Emperor [[Nero]] * [[Domitia Lepida the Younger]], sister of the following, Mother of the Empress [[Valeria Messalina]] * [[Domitia Longina]], wife of Emperor [[Domitian]] * [[Domitia Calvilla]], mother of Emperor [[Marcus Aurelius]] * [[Domitia Paulina]], [[Aelia Domitia Paulina]], [[Julia Serviana Paulina]], female relatives of Emperor [[Hadrian]] * [[Julia the Elder]], daughter of Augustus * [[Julia Livia]] (1st century), granddaughter of Emperor [[Tiberius]] * [[Livia Drusilla]] (1st century BC), wife of Tiberius Claudius Nero, mother of the Emperor [[Tiberius]], and then wife of [[Augustus Caesar]]. * [[Livilla]] (1st century), granddaughter of Livia * [[Valeria Messalina]], Emperor [[Claudius]]' wife, notorious for her promiscuity. * [[Octavia the Younger]], sister of [[Caesar Augustus]] and fourth wife of [[Marcus Antonius]] (Mark Antony) * [[Plautia Urgulanilla]], Emperor [[Claudius]]' first wife * [[Scribonia (wife of Augustus)|Scribonia]], second wife of [[Augustus]] and mother of his only legitimate child (whom she apparently ignored until her exile) * [[Vipsania Agrippina]], first wife of [[Tiberius]] and the only one he loved * [[Julia the Younger|Vipsania Julia]] (19 BC – c. AD 29), granddaughter of Augustus * [[Claudia Metrodora]] (1st century AD), Greco-Roman public benefactor, lived on [[Kos]]. * [[Lucilla]], (2nd century AD) Roman Empress, failed in her coup attempt on brother [[Commodus]]. * [[Aquilia Severa]] (3rd century), [[Vestal Virgin]] and wife of [[Elagabalus]]. * [[Clodia Metelli|Clodia]] (1st century BC), possibly [[Catullus]]'s ''Lesbia'' * [[Domitia Decidiana]], wife of Roman General [[Gnaeus Julius Agricola]] and mother-in-law to historian [[Tacitus]]. {| class="wikitable" style="text-align:center; width:100%; border:1px #AAAAFF solid" |- ! scope="col" | Անուն ! scope="col" | Պատկեր ! scope="col" | Տարեթիվ ! scope="col" | Մանրամասներ |- ![[Pontius Pilate's wife|Procula]] | |c. 1st Century AD |Wife of [[Pontius Pilate]], the fifth governor of the [[Judea (Roman province)|Roman province of Judaea]], who presided over [[Pilate's court|the trial of Jesus]] and later ordered [[Crucifixion of Jesus|Jesus' crucifixion]]. |- ![[Pomponia Graecina]] | |died c. 83 AD |The wife of [[Aulus Plautius]], the general who led the [[Roman conquest of Britain]]. She was speculated to have been an early [[Christians|Christian]], and is a saint honoured by the [[Roman Catholic Church]]. |- ![[Julia Domna]] |[[File:Julia Domna Glyptothek Munich 354.jpg|frameless|137x137px]] | 160 – 217 AD |Wife of [[Septimius Severus]] and Mother of [[Caracalla]] and [[Geta (emperor)|Geta]]. |- ![[Julia Maesa]] |[[File:Julia Maesa antoninianus.jpg|frameless|100x100px]] |before 160 AD – <abbr>c.</abbr> 224 AD |Grandmother of [[Elagabalus]] and [[Alexander Severus]]. Best known for her plotting the restoration of the Severan dynasty to the Roman throne after the assassination of [[Caracalla]] and the usurpation of the throne by [[Macrinus]]. |- ![[Julia Soaemias]] |[[File:Perge - Julia Soemias 2.jpg|frameless|133x133px]] |180 – 222 AD |Mother of emperor [[Elagabalus]], she was her son's regent. After an uprising led by the Praetorian Guard, she entered the camp to protect her son, but was slain along with Elagabalus by the [[Praetorian Guard]] in 222. |- ![[Julia Avita Mamaea]] |[[File:Julia Avita Mamaea Louvre Ma3552.jpg|frameless|150x150px]] |after 180 –235 |Mother of Roman emperor [[Alexander Severus]] and remained one of his chief advisors throughout his reign. She was killed in 235 by rebel soldiers along with her son. |- ! scope="row" | [[Ulpia Severina]] | [[File:Severina Ant.jpg|frameless|100x100px]] | c. 3rd Century AD |Wife of emperor [[Aurelian]]. After Aurelian's death, she briefly ruled the Roman Empire, until the new emperor, [[Marcus Claudius Tacitus]] was chosen by the Senate. |- ![[Galla Placidia]] |[[File:Galla placidia, solido del 422.JPG|frameless|100x100px]] |388–389 or 392–393 – 450 |Daughter of the [[Roman emperor]] [[Theodosius I]]. Mother to emperor [[Valentinian III]]. She became [[List of Visigothic queens|queen consort]] to [[Ataulf]], [[king of the Visigoths]] from 414 until his death in 415, and briefly empress consort to [[Constantius III]] in 421. |} ==Տես նաև== * [[Կանայք Հին Հռոմում]] * [[Վեստալուհիներ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Հռոմեացի կանանց ցուցակ}} {{ՎՊԵ}} {{Արտաքին հղումներ}} 6177a65y8ecwr1l9a3nj4vzo14821fa 0 916041 8473866 8186730 2022-07-22T18:45:23Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Հայ լրագրողներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Գաբրիել Մոլոյան''' ({{ԱԾ}}), հայ հասարակական գործիչ, «[[Նոր սերունդ մշակութային միություն (Բեյրութ)|Նոր սերունդ]]» մշակութային միության հիմնադիր, մանկավարժ, լրագրող։ == Կենսագրություն == Գաբրիել Մոլոյանը ծնվել է 1933 թվականի հունվարի 30-ին։ Ուսանել է [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն|Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսության]]<ref>{{Cite web|url=www.armenianorthodoxchurch.org|title=Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> Անթիլիասի դպրեվանքում և հաճախել Բեյրութի «Սենթ Ժոզեֆ» ֆրանսիական համալսարանի հայագիտական դասընթացներին։ 1954 թվականին [[Բեյրութ]]ում, իսկ 1977 թ.-ին՝ [[Լոս Անջելես]]ում մի խումբ ընկերների հետ հիմնել է «Նոր Սերունդ» մշակութային միությունը<ref>{{Cite journal|date=2018-01-06|title=Նոր սերունդ մշակութային միություն (Գլենդել)|url=https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(%D4%B3%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%AC)&oldid=5574162|language=hy}}</ref>։ Միության անդամ է և ավելի քան 30 տարի եղել է նույն միության վարչության անդամ և ատենապետ։ «[[Արարատ (օրաթերթ)|Արարատ]]» օրաթերթի և «Արարատ Գրական»-ի խմբագիր-անդամ է։ Միջազգային երիտասարդական փառատոների ժամանակ գլխավորել է լիբանանահայ երիտասարդական պատվիրակությունները։ 25 տարի եղել է [[Դամասկոս]]ի Ս. Թարգմաչաց և Բեյրութի Ազգային Սահակ Մեսրոպեան վարժարանի ուսուցիչ և փոխտնօրեն։ 1977 թվականին եղել է [[Կալիֆորնիա]]յի Ս. Դ. Հնչակյան կուսակցության շրջանի հիմնադիրն ու առաջին ատենապետը։ 1980 թվականից մինչ օրս Լոս Անջելեսում տպագրվող «[[Մասիս (շաբաթաթերթ, ԱՄՆ)|Մասիս]]» շաբաթաթերթի<ref>{{Cite web|url=https://massispost.com/am/|title=Armenian News By MassisPost {{!}} Հայերեն|website=massispost.com|language=en-US|accessdate=2018-11-18}}</ref> խմբագրակազմի անդամ է։ 1983-2005 թվականներին եղել է Փասադենայի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու «Ա. և Մ. Յովսէփեան» ազգային վաժարանի հիմնադիր անդամներից մեկն ու շարունակաբար եղել հոգաբարձուների անդամ։ Ներկայումս [[Սոցիալ դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն|Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակյան]] կուսակցության Արևմտյան Ամերիկայի վարիչ մարմնի փոխատենապետն է<ref>{{Cite web|url=http://www.ankakh.com/article/43154/lvos-andjyelyesi-hay-patvirakuthyune-handipum-e-unyetsyel-gyermaniayi-pashtvonatar-andzants-hyet|title=Լոս Անջելեսի հայ պատվիրակությունը հանդիպում է ունեցել Գերմանիայի պաշտոնատար անձանց հետ - ankakh.com|website=www.ankakh.com|language=en|accessdate=2018-11-18}}</ref>։ «Նոր Սերունդ» մշակութային միության հիմնադրման 50-ամյակին իր մատուցած ազգային, մշակութային և կրթական ծառայության համար արժանացել է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս [[Գարեգին Բ]]-ի կոնդակին և «Ներսես Շնորհալի» շքանշանին<ref>{{Cite web|url=http://echmiadzin.asj-oa.am/15033/1/30.pdf|title=echmiadzin.asj-oa.am|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20180712163138/http://echmiadzin.asj-oa.am/15033/1/30.pdf|dead-url=yes}}</ref>։ Այժմ [[Գլենդել]]ում կառուցվող Հայ-Ամերիկյան թանգարանի համահայկական տնօրենների խորհրդի անդամ է։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Մոլոյան, Գաբրիել}} [[Կատեգորիա:Հայ հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ լրագրողներ]] ap2g1cjwj6bo9flovqbmyi0ncf060ty 8473867 8473866 2022-07-22T18:45:46Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Գաբրիել Մոլոյան''' ({{ԱԾ}}), հայ հասարակական գործիչ, «[[Նոր սերունդ մշակութային միություն (Բեյրութ)|Նոր սերունդ]]» մշակութային միության հիմնադիր, մանկավարժ, լրագրող։ == Կենսագրություն == Գաբրիել Մոլոյանը ծնվել է 1933 թվականի հունվարի 30-ին։ Ուսանել է [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն|Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսության]]<ref>{{Cite web|url=www.armenianorthodoxchurch.org|title=Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> Անթիլիասի դպրեվանքում և հաճախել Բեյրութի «Սենթ Ժոզեֆ» ֆրանսիական համալսարանի հայագիտական դասընթացներին։ 1954 թվականին [[Բեյրութ]]ում, իսկ 1977 թ.-ին՝ [[Լոս Անջելես]]ում մի խումբ ընկերների հետ հիմնել է «Նոր Սերունդ» մշակութային միությունը<ref>{{Cite journal|date=2018-01-06|title=Նոր սերունդ մշակութային միություն (Գլենդել)|url=https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(%D4%B3%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%AC)&oldid=5574162|language=hy}}</ref>։ Միության անդամ է և ավելի քան 30 տարի եղել է նույն միության վարչության անդամ և ատենապետ։ «[[Արարատ (օրաթերթ)|Արարատ]]» օրաթերթի և «Արարատ Գրական»-ի խմբագիր-անդամ է։ Միջազգային երիտասարդական փառատոների ժամանակ գլխավորել է լիբանանահայ երիտասարդական պատվիրակությունները։ 25 տարի եղել է [[Դամասկոս]]ի Ս. Թարգմաչաց և Բեյրութի Ազգային Սահակ Մեսրոպեան վարժարանի ուսուցիչ և փոխտնօրեն։ 1977 թվականին եղել է [[Կալիֆորնիա]]յի Ս. Դ. Հնչակյան կուսակցության շրջանի հիմնադիրն ու առաջին ատենապետը։ 1980 թվականից մինչ օրս Լոս Անջելեսում տպագրվող «[[Մասիս (շաբաթաթերթ, ԱՄՆ)|Մասիս]]» շաբաթաթերթի<ref>{{Cite web|url=https://massispost.com/am/|title=Armenian News By MassisPost {{!}} Հայերեն|website=massispost.com|language=en-US|accessdate=2018-11-18}}</ref> խմբագրակազմի անդամ է։ 1983-2005 թվականներին եղել է Փասադենայի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու «Ա. և Մ. Յովսէփեան» ազգային վաժարանի հիմնադիր անդամներից մեկն ու շարունակաբար եղել հոգաբարձուների անդամ։ Ներկայումս [[Սոցիալ դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն|Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակյան]] կուսակցության Արևմտյան Ամերիկայի վարիչ մարմնի փոխատենապետն է<ref>{{Cite web|url=http://www.ankakh.com/article/43154/lvos-andjyelyesi-hay-patvirakuthyune-handipum-e-unyetsyel-gyermaniayi-pashtvonatar-andzants-hyet|title=Լոս Անջելեսի հայ պատվիրակությունը հանդիպում է ունեցել Գերմանիայի պաշտոնատար անձանց հետ - ankakh.com|website=www.ankakh.com|language=en|accessdate=2018-11-18}}</ref>։ «Նոր Սերունդ» մշակութային միության հիմնադրման 50-ամյակին իր մատուցած ազգային, մշակութային և կրթական ծառայության համար արժանացել է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս [[Գարեգին Բ]]-ի կոնդակին և «Ներսես Շնորհալի» շքանշանին<ref>{{Cite web|url=http://echmiadzin.asj-oa.am/15033/1/30.pdf|title=echmiadzin.asj-oa.am|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2018-07-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20180712163138/http://echmiadzin.asj-oa.am/15033/1/30.pdf|dead-url=yes}}</ref>։ Այժմ [[Գլենդել]]ում կառուցվող Հայ-Ամերիկյան թանգարանի համահայկական տնօրենների խորհրդի անդամ է։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{DEFAULTSORT:Մոլոյան, Գաբրիել}} [[Կատեգորիա:Հայ հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հայ լրագրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]] 9b8c4ul6kqarqe6mmyn79hcojydupxz 0 919337 8473952 8342853 2022-07-23T03:23:39Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ահաբեկչական գործողություն | անվանում = Պայթյուններ Շրի Լանկայում (2019) | բնօրինակ անվանում = 2019 Sri Lanka bombings | պատկեր = St. Anthony's Shrine, Kochchikade.jpg | նկարագրում = | տեսակ = Մահապարտ ահաբեկիչների կողմից իրականացված պայթյուններ<ref>{{Cite web |url=http://www.adaderana.lk/news/54531/attacks-carried-out-by-suicide-bombers-govt-analyst-confirms |title=Attacks carried out by suicide bombers, Govt. Analyst confirms |date=22 April 2019}}</ref> | երկիր = Շրի Լանկա | գրոհի վայր = Կոլոմբո, Նեգոմբո, Բատտիկալոա, Դեհիվալա | տեղադրանք = Նեգոմբո, Բատտիկալոա, Կոլոմբո, Դեհիվալա | գրոհի նպատակ = [[Հրաձգություն Քրայստչերչի մզկիթում|Քրայստչերչի մզկիթում տեղի ունեցած հրաձգության]] վրեժխնդրություն՝ քրիստոնյաների և օտարերկրացիների սպանությամբ<ref name=AboutMotive>{{cite web |title=Bombings were response to Christchurch shooting – State Minister |url=http://www.adaderana.lk/news/54582/bombings-were-response-to-christchurch-shooting-state-minister |website=Adaderana.lk |publisher=DeranaTV |accessdate=23 April 2019}}</ref><ref name=AboutMotive2>{{cite news|url=https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-attacks-churches-hotels-dle-intl/index.html|title=State Defense Minister: Bombings were retaliation for Christchurch killings|work=CNN|date=23 April 2019|accessdate=23 April 2019}}</ref><ref name=AboutMotive3>{{cite web|url=https://www.smh.com.au/world/asia/sri-lankan-attacks-retaliation-for-christchurch-minister-20190423-p51gkp.html|title=Sri Lankan attacks 'retaliation for Christchurch': minister|first=Matt|last=Wade|date=23 April 2019|website=The Sydney Morning Herald}}</ref><ref name=AboutMotive4>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/sri-lanka-bombings-latest-updates/2019/04/22/f2afe32a-6531-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html?utm_term=.6c5121bef84a|title=Sri Lanka blasts were in retaliation for New Zealand mosque shootings, official says|work=Washington Post|date=23 April 2019|accessdate=23 April 2019}}</ref> | սկիզբ = '''08:00-08:45'''՝ առաջին 6 պայթյունները<br>'''14:10'''՝ պայթյուն ''The Tropical Inn Hotel'' հյուրանոցում<br>'''14:40 և 15:20'''՝ Պայթյուն Դեմատագոդայում<ref name="roar 210419">{{cite web |last1=Thomas |first1=Kris |title=Easter Sunday Explosions In Sri Lanka: An Evolving Timeline Of Events |url=https://roar.media/english/life/in-the-know/easter-sunday-explosions-in-sri-lanka/ |website=roar.media |accessdate=22 April 2019}}</ref> | վերջ = | տարեթիվ = [[ապրիլի 21]], [[2019 թվական]] | գրոհի միջոց = Պայթյուններ | զենք = | զոհվածներ = 253<ref name= "AP">{{Cite news|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48059328 |title= Sri Lanka toll revised down by 'about 100' |date= 25 April 2019|work=BBC News|access-date=25 April 2019}}</ref><ref>[https://www.azatutyun.am/a/29900174.html Շրի Լանկայում ահաբեկչական հարձակումների զոհերի թիվը հասել է 359-ի]</ref><ref>[https://www.yerkir.am/news/view/172719.html Շրի Լանկայում զոհերի թիվը հասել է 359-ի]</ref><ref>[http://www.adaderana.lk/news/54578/death-toll-from-easter-sunday-attacks-climbs-to-321 Death toll from Easter Sunday attacks climbs to 321]</ref><ref>[https://www.washingtonpost.com/world/sri-lanka-bombings-latest-updates/2019/04/22/f2afe32a-6531-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html Շրի Լանկայում տեղի ուենցած պայթյունների արդյունքում զոհերի թիվը 320-ից ավելին է]</ref><ref>{{cite news |title=Death toll rises to 311 in Sri Lanka bombings |url=https://www.washingtonpost.com/news/world/wp/2019/04/22/death-toll-rises-to-311-in-sri-lanka-bombings/ |accessdate=23 April 2019 |work=Washington Post |date=22 April 2019 |language=en}}</ref><ref name="urlPressTV-Sri Lanka: 24 arrested as death toll from blasts nears 300">{{cite news |url=https://www.presstv.com/Detail/2019/04/22/594026/Sri-Lanka-violence-bomb-church-hotel |title=Sri Lankan police make two dozen arrests as death toll from blasts hits 290 |date=22 April 2019 |work=PressTV |accessdate=22 April 2019 |archive-date=22 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190422080031/https://www.presstv.com/Detail/2019/04/22/594026/Sri-Lanka-violence-bomb-church-hotel |dead-url=yes }}</ref><ref name=BBC_290_toll /><ref name=BBC_290_toll /><ref>[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=21 April 2019|work=The New York Times|access-date=21 April 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai|url-access=limited]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=21 April 2019|work=The New York Times|access-date=21 April 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Ka]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} i</ref><ref name="auto">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=21 April 2019|work=The New York Times|access-date=21 April 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai}}</ref><ref name="bbc.com">[https://www.bbc.com/russian/news-48001996 Շրի Լանկայում Սուրբ Զատիկին տեղի է ունեցել 8 պայթյուն. 200-ից ավելի զոհ կա]</ref><ref name="nytimes.com">[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=21 April 2019|work=The New York Times|access-date=21 April 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> | վիրավորներ = 500+<ref>[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html Blasts Targeting Christians Kill Hundreds in Sri Lanka]</ref> | ահաբեկիչների քանակ = | ահաբեկիչներ = 9 մահապարտ ահաբեկիչներ<ref name="The New York Times 240419">{{cite web |title= Sri Lanka Attacks: What We Know and Don’t Know |url= https://www.nytimes.com/2019/04/24/world/asia/sri-lanka-attacks-news.html |website=The New York Times |date=24 April 2019}}</ref>, National Thowheeth Jama'ath<ref>{{Cite web |url=https://www.sfchronicle.com/news/crime/article/The-Latest-Curfew-lifted-after-Sri-Lankan-13784450.php |title=The Latest: Officials at US school say student was killed |accessdate=2019-04-22 |archive-date=2019-04-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190422091123/https://www.sfchronicle.com/news/crime/article/The-Latest-Curfew-lifted-after-Sri-Lankan-13784450.php |dead-url=yes }}</ref>, {{դրոշ|Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն}}<ref name="independent.co.uk">[https://www.independent.co.uk/news/world/asia/sri-lanka-bombings-isis-terror-church-attack-easter-islamic-state-a8882231.html Sri Lanka bombings: Isis claims responsibility for deadly church and hotel attacks on Easter Sunday]</ref><ref>https://www.dailysabah.com/asia/2019/04/23/muslim-leaders-say-they-warned-about-sri-lanka-terrorist-group</ref> | կազմակերպիչներ = National Thowheeth Jama'ath, Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն (ԻԼԻՊ, {{lang-ar|الدولة الإسلامية في العراق والشام }}) | պատանդներ = | կասկածյալ = ձերբակալվել է 58 կասկածյալ<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/death-toll-rises-to-359-in-sri-lanka-bombings-more-arrested/2019/04/23/95c5a33c-6641-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html?utm_term=.68dade90cb16 |title=Արխիվացված պատճենը |accessdate=2019-04-24 |archive-date=2019-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190424035258/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/death-toll-rises-to-359-in-sri-lanka-bombings-more-arrested/2019/04/23/95c5a33c-6641-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html |dead-url=yes }}</ref> | կոորդինատներ = | Վիքիպահեստ = }} '''2019 թվականի Սուրբ Զատիկին Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյուններ''' ({{lang-ta|2019 இலங்கை உயிர்ப்பு ஞாயிறு குண்டுவெடிப்பு}}), [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 21]]-ին, երբ քրիստոնյա աշխարհը նշում էր [[Սուրբ Զատիկ|Հիսուս Քրիստոսի Հարության տոն]]ը, հայտնի դարձավ, որ պայթյուններ են տեղի ունեցել [[Շրի Լանկա]]յի մի քանի քաղաքների երեք եկեղեցիներում և չորս [[հյուրանոց]]ներում<ref>{{cite web|url=http://www.adaderana.lk/news/54499/another-explosion-near-dehiwala-zoo|title=Another explosion rocks Dehiwala|access-date=ապրիլի 21, 2019|website=Ada Derana|date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/world/asia/sri-lanka-blast-news-latest-bombing-death-toll-attack-colombo-a8879796.html|title=Seventh bomb explosion heard at Sri Lanka Tropical Inn as Easter Sunday attacks continue|date=ապրիլի 21, 2019|website=The Independent|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.firstpost.com/world/sri-lanka-bomb-blasts-live-updates-eighth-blast-occurs-in-colombos-orugodawatta-no-casualties-reported-yet-6487641.html|title=Sri Lanka bomb blasts LIVE updates: Eighth blast occurs in Colombo's Orugodawatta, no casualties reported yet|website=Firstpost|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, այդ թվում՝ խոշորագույն քաղաք, գործարար մայրաքաղաք [[Կոլոմբո]]յում։ Պայթյունների արդյունքում զոհվել են նվազագույնը 253 շրիլանկացիներ և օտարերկրյա քաղաքացիներ<ref name= "AP">{{Cite news|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48059328 |title= Sri Lanka toll revised down by 'about 100' |date= ապրիլի 25, 2019|work=BBC News|access-date=ապրիլի 25, 2019}}</ref><ref name="urlPressTV-Sri Lanka: 24 arrested as death toll from blasts nears 300">{{cite news|url=https://www.presstv.com/Detail/2019/04/22/594026/Sri-Lanka-violence-bomb-church-hotel |title=Sri Lankan police make two dozen arrests as death toll from blasts hits 290 |date=ապրիլի 22, 2019 |work=PressTV |accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref name=BBC_290_toll /><ref name="nytimes.com">[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=21 April 2019|work=The New York Times|access-date=21 April 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai]</ref><ref name="tert.am">{{Cite web |url=https://www.tert.am/am/news/2019/04/25/sri-lanka-death-toll/2983216 |title=Շրի Լանկայում ահաբեկչությունների հետևանքով զոհերի թիվը նվազեցվել է 100-ով. Reuters |accessdate=2019-04-28 |archive-date=2019-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190426095646/https://www.tert.am/am/news/2019/04/25/sri-lanka-death-toll/2983216 |dead-url=yes }}</ref><ref name="shantnews.am">[https://www.shantnews.am/news/view/354680.html Հայտնի է, թե Շրի Լանկայում պայթյունների հետևանքով իրականում որքան մարդ է զոհվել։ Այս մասին հաղորդում է «Sky News»–ը։ Ինչպես նշվում է, ահաբեկչությունների հետևանքով Շրի Լանկայում զոհվել է ոչ թե 359, այլ՝ 253 մարդ։]</ref><ref name="panarmenian.net">[http://www.panarmenian.net/arm/news/268131/ Շրի Լանկայի զոհերն ավելի քիչ են, քան նախապես հայտարարվել էր]</ref><ref name="past.am">[https://past.am/?p=220247&l=am Շրի Լանկայում ահաբեկչությունների հետևանքով զոհերի թիվը նվազեցվել է 100-ով. [[Reuters]]]</ref><ref name="news.glonaabot.com">{{Cite web |url=https://news.glonaabot.com/article/armenia/902f480054dba4272e83e79a74556292db2853429756f8b92a8a8e596cc231f4 |title=Շրի Լանկայի ԶԼՄ-ները զոհերի թվի մասին նոր տվյալներ են հաղորդում |accessdate=2019-04-28 |archive-date=2019-04-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428101017/https://news.glonaabot.com/article/armenia/902f480054dba4272e83e79a74556292db2853429756f8b92a8a8e596cc231f4 |dead-url=yes }}</ref><ref>[http://ankakh.com/article/119070/shri-lankayum-paythyunnyeri-hyetyevanqvov-zvohyeri--thive--359-i-e-hasyel Շրի Լանկայի մայրաքաղաք Կոլոմբոյում օրեր առաջ իրականացված պայթյունների շարքի հետևանքով վերջին տվյալներով զոհերի թիվը 359-ի է հասել:]</ref><ref>{{cite news |title=Death toll rises to 311 in Sri Lanka bombings |url=https://www.washingtonpost.com/news/world/wp/2019/04/22/death-toll-rises-to-311-in-sri-lanka-bombings/ |accessdate=ապրիլի 23, 2019 |work=Washington Post |date=ապրիլի 22, 2019 |language=en}}</ref>, ավելի քան 500 վիրավոր կա<ref name=BBC_290_toll>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48008073 |title=Sri Lanka attacks: Death toll soars to 290 |publisher=BBC |date=ապրիլի 22, 2019 |accessdate=ապրիլի 22, 2019 }}</ref><ref name="auto">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Over 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=ապրիլի 21, 2019|work=The New York Times|access-date=ապրիլի 21, 2019|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai}}</ref><ref name="bbc.com">[https://www.bbc.com/russian/news-48001996 Շրի Լանկայում Սուրբ Զատիկին տեղի է ունեցել 8 պայթյուն. 200-ից ավելի զոհ կա]</ref><ref>[https://hetq.am/hy/article/103026 Շրի Լանկայում պայթյունների հետևանքով զոհերի թիվը հատել է 200-ը. ձերբակալվել է 7 կասկածյալ]</ref><ref>[https://bobruisk.ru/news/2019/04/21/vosem-vzryvov-na-pashu-v-shri-lanke-bolee-200-zhertv Շրի Լանկայում տեղի ունեցած 8 պայթյունների արդյունքում զոհվել է ավելի քան 270 մարդ, այդ թվում՝ օտարերկրացիներ]</ref><ref>[https://news.am/arm/news/508440.html Պայթյուններ Շրի Լանկայում. կա 185 զոհ, այդ թվում՝ օտարերկրացիներ]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thenational.ae/world/asia/multiple-explosions-in-sri-lanka-blasts-during-easter-sunday-service-in-colombo-1.851633|title=Multiple explosions in Sri Lanka: Blasts during Easter Sunday service in Colombo|website=The National|language=en|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blast-idUSKCN1RX038|title=Easter Day bombs kill 138 in attacks on Sri Lankan churches, hotels|date=ապրիլի 21, 2019|work=Reuters|access-date=ապրիլի 21, 2019|language=en}}</ref><ref name=cnn-21apr2019>{{Cite news|url=https://www.cnn.com/2019/04/21/asia/sri-lanka-explosions/index.html|first1=Sugam|last1=Pokharel|first2=Euan|last2=McKirdy|title=Sri Lanka blasts: At least 138 dead and more than 400 injured in multiple church and hotel explosions|date=ապրիլի 21, 2019|work=CNN|access-date=ապրիլի 21, 2019|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|title=Sri Lanka Bombings at Churches and Hotels Said to Kill Almost 200|last=Bastians|first=Dharisha|date=2019-04-21|work=The New York Times|access-date=2019-04-21|last2=Gettleman|first2=Jeffrey|language=en-US|issn=0362-4331|last3=Schultz|first3=Kai}}</ref>։ Եկեղեցիներում պայթյունները տեղի են ունեցել Նեգոմբոյում, Բատտիկալոայում և Կոլոմբոյում՝ Սուրբ Զատիկին մատուցվող պատարագների ժամանակ։ Այդ պայթյուններին զուգահեռ պայթյուններ են տեղի են ունեցել նաև [[Կոլոմբո]]յի երեք հյուրանոցներում՝ ''Shangri-La Colombo''-ում, ''Kingsbury Hotel''-ում և ''Cinnamon Grand Colombo''-ում<ref name="bbc-21apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka explosions: 137 killed as churches and hotels targeted|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48001720|publisher=BBC News|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="multiple blasts">{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/multiple-blasts-hit-sri-lanka-churches-hotels-easter-sunday-190421050357452.html|title=Multiple blasts hit Sri Lanka churches, hotels on Easter Sunday|website=aljazeera.com|publisher=Al Jazeera|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="guardian-20apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka blasts: hundreds injured in church and hotel explosions|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/21/sri-lanka-explosions-80-believed-injured-in-blasts-at-two-churches|work=[[The Guardian]]|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 20, 2019}}</ref>։ Զոհերի և վիրավորների մեջ կա առնվազն 46 երկրի քաղաքացի<ref name="auto"/><ref name=foreigndead>{{cite web|url=https://news.sky.com/story/six-explosions-hit-sri-lanka-on-easter-sunday-11699701|title=Sri Lanka's minister of tourism says that 39 foreign tourists were killed in the attacks and 28 others are wounded.|website=Sky News|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url= https://www.ndtv.com/world-news/blasts-at-two-sri-lanka-churches-during-easter-mass-news-agency-afp-2026233|title=156 Dead In Blasts At Two Sri Lanka Churches During Easter Mass: Report|website=NDTV |access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.thenational.ae/world/asia/sri-lanka-easter-bombings-live-blasts-during-church-services-in-colombo-1.851633|title=Sri Lanka Easter bombings live: Blasts during church services in Colombo|website=The National|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url= https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blast-idUSKCN1RX038 |title=Bombs kill more than 200 in Sri Lankan churches, hotels on Easter Sunday|date=ապրիլի 21, 2019|work=Reuters|access-date=ապրիլի 22, 2019|first1=Ranga|last1=Sirilal|first2=Shihar|last2=Aneez}}</ref>։ Կառավարության տարածած հաղորդագրության համաձայն՝ բոլոր 7 մահապարտ ահաբեկիչները Շրի Լանկայի քաղաքացիներ են, ովքեր հանցավոր համագործակցության մեջ են գտնվում ''National Thowheeth Jama'ath'' խմբավորման իսլամականների հետ. այս խմբավորումը կասկածվում էր նաև [[Բուդդայականություն|բուդդայական]]ների վրա հարձակման մեջ<ref name="local militants">{{cite news |title=The Latest: Sri Lanka: local militants carried out attacks – SFChronicle.com |url=https://www.sfchronicle.com/news/crime/article/The-Latest-Curfew-lifted-after-Sri-Lankan-13784450.php |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=www.sfchronicle.com |date=ապրիլի 22, 2019 |archive-date=2019-04-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190422091123/https://www.sfchronicle.com/news/crime/article/The-Latest-Curfew-lifted-after-Sri-Lankan-13784450.php |dead-url=yes }}</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 22]]-ին ևս մեկ պայթյուն է տեղի ունեցել Կոլոմբոյի Սուրբ Էնթոնի եկեղեցու մոտ. պայթուցիկներով լցված ֆուրգոնը պայթել է այն պահին, երբ հատուկ ուժայինների և ռազմաօդային ուժերի սակրավորները վնասազերծման աշխատանքներ էին կատարում նախորդ օրը տեղի ունեցած պայթյուններից մեկի վայրում<ref>[https://armeniasputnik.am/world/20190422/18203843/nor-paytyun-shri-lankayum-vostikanutyuny-avtobusi-kangarum-87paytucike-gtel.html Նոր պայթյուն` Շրի Լանկայում. ոստիկանությունը ավտոբուսի կանգառում 87 պայթուցիկ է գտել]</ref><ref>[http://arka.am/am/news/in_the_world/_nor_paytyun_e_vorotacel_/ Նոր պայթյուն է որոտացել Շրի Լանկայի եկեղեցիներից մեկի մոտ]</ref><ref>[https://life.ru/t/%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8/1210489/novyi_vzryv_v_shri-lankie_popal_na_vidieo Նոր պայթյուն Շրի Լանկայում (տեսանյութ)]</ref><ref>[https://ria.ru/20190422/1552931804.html Ապրիլի 22-ին ևս մեկ պայթյուն է որոտացել Շրի Լանկայում]</ref><ref>[https://www.gazeta.ru/social/news/2019/04/22/n_12893857.shtml Նոր պայթյուն Շրի Լանկայում]</ref>։ Շրի Լանկայում հայտարարվել են սգո օրեր, նաև երկարաձգվել է արտակարգ իրավիճակը՝ մինչև ապրիլի 23-ը<ref>[https://russian.rt.com/world/article/624041-novyi-vzryv-shri-lanka Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունից հետո արտակարգ իրավիճակը երկարաձգվել է մինչև ապրիլի 23-ը]</ref><ref>[https://armeniasputnik.am/world/20190422/18203470/daniayi-amenaharust-mardy-3-erexayin-korcrel-e-shri-lankayi-ahabekchuutyunneri-hetevanqov.html Պայթյուններ Շրի Լանկայում. ծայրահեղական խմբավորումներից ոչ մեկն ունեցածի համար պատասխանատվություն չի ստանձնել։ Երկրում արտակարգ իրավիճակ է հայտարարվել։]</ref>։ [[Ապրիլի 24]]-ին, երբ Շրի Լանկայի ոստիկանության աշխատակիցներն ու սպաները Կոլոմբոյի ''«Savoy 3D Cinema»'' կինոթատրոնում հետախուզական աշխատանքներ էին իրականացնում, այդ ընթացքում ևս մեկ պայթյուն է որոտացել<ref>{{Cite web|url=https://www.express.co.uk/news/world/1118038/Sri-Lanka-terror-attack-Savoy-cinema-explosion-Colombo-Easter-Sunday|title=Sri Lanka explosion: Fears RETURN to Colombo after devastating Easter Sunday atrocities|last=Anderson|first=Claire|date=ապրիլի 24, 2019|website=Express.co.uk|language=en|access-date=ապրիլի 24, 2019}}</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 23]]-ին «[[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն]]»-ը (ԻԼԻՊ, {{lang-ar|الدولة الإسلامية في العراق والشام }}), որն [[Իրաք|Իրաքի Դաշնակցային Հանրապետության]] և [[Սիրիա|Սիրիայի Արաբական Հանրապետության]] տարածքներում գործող ծայրահեղ իսլամիստական խմբավորում է, ստանձնեց ապրիլի 21-ին Շրի Լանկայում տեղի ունեցած ողբերգությունների պատասխանատվությունը<ref>[https://news.am/arm/news/508816.html ԻՊ-ն պատասխատավություն է ստանձնել Շրի Լանկայում պայթյունների համար]</ref><ref>{{Cite web |url=http://yerkirmedia.am/world/ip-shri-lanka-paytyun/ |title=ԻՊ-ն ստանձնել է Շրի Լանկայի պայթյունների պատասխանատվությունը |accessdate=2019-04-23 |archive-date=2019-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190423165412/http://yerkirmedia.am/world/ip-shri-lanka-paytyun/ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.tert.am/am/news/2019/04/23/isis/2981080 |title=ԻՊ-ը ստանձնել է Շրի Լանկայում 321 մարդու մահվան պատճառ դարձած ահաբեկչությունների պատասխանատվությունը |accessdate=2019-04-23 |archive-date=2019-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190423165411/https://www.tert.am/am/news/2019/04/23/isis/2981080 |dead-url=yes }}</ref><ref>[https://factor.am/144405.html ԻՊ-ն ստանձնել է Շրի Լանկայում պայթյունների պատասխանատվությունը]</ref><ref>[http://www.7or.am/am/news/view/158892/ ԻՊ-ն պատասխատավություն է ստանձնել Շրի Լանկայում պայթյունների համար]</ref><ref>[https://www.yerkir.am/news/view/172664.html ԻՊ-ն ստանձնեց Շրի Լանկայում ահաբեկչությունների պատասխանատվությունը]</ref><ref>[http://www.panarmenian.net/arm/news/268014/ ԻՊ-ն ստանձնել է ապրիլի 21-ին Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունների պատասխանատվությունը]</ref><ref>[https://www.aysor.am/am/news/2019/04/23/%D4%BB%D5%8A-%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1/1555327 «Իսլամական պետությունը» ստանձնել է Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունների պատասխանատվությունը]</ref>։ [[Պատկեր:President SIRISENA invokes emergency laws following Easter Sunday bombings.pdf|330px|մինի|Շրի Լանկայում արտակարգ իրավիճակ հայտարարելու մասին հրամանագիր]] == Նախապատմություն == Շրի Լանկայի բնակչության 7,4 %-ը կազմում են [[Քրիստոնեություն|քրիստոնյա]]ները, որոնց 82 %-ը կազմում են [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկ]]ները։ Վերջիններս իրենց կրոնական ծեսերը և պատարագներն իրականացնում են պորտուգալացիների հետ միասին։ Քրիստոնյաների մի մասը [[Բողոքականություն|բողոքական]]ներն են<ref>{{cite web | url = http://www.mongabay.com/history/sri_lanka/sri_lanka-christianity.html | title = Sri Lanka – Christianity | publisher = Mongabay }}</ref><ref name="SMH 210419">{{cite web|url= https://www.smh.com.au/world/asia/scores-hurt-in-sri-lanka-easter-church-bombings-20190421-p51fyn.html |title=Sri Lanka bombings: 138 killed, 400 injured as explosions rock Catholic churches during during Easter service |date= ապրիլի 21, 2019|website= The Sydney Morning Herald |accessdate= ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ [[2009]] թվականից ի վեր և Շրի Լանկայի քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո Շրի Լանկան առաջին անգամ է ենթարկվում այսպիսի հարձակման<ref>[https://www.smh.com.au/world/asia/scores-hurt-in-sri-lanka-easter-church-bombings-20190421-p51fyn.html Hundreds killed, 450 injured as explosions rock Catholic churches during Easter mass]</ref>։ Սուրբզատիկյան կիրակին [[քրիստոնյա]] աշխարհի ամենասուրբ տոներից մեկն է, քանի որ այս տոնի ժամանակ քրիստոնյաները տոնում են [[Հիսուս Քրիստոս]]ի հարությունը։ Այս տոնի ժամանակ Շրի Լանկայի եկեղեցիներում և այլ վայրերում մեծ է թե՛ տեղացի բնակիչների, թե՛ օտարերկրյա զբոսաշրջիկների հոսքը<ref>{{cite web |author1=Khushbu Shah |author2=Sean Collins |title=Sri Lanka Easter Sunday attacks: what we know |url=https://www.vox.com/2019/4/21/18509739/sri-lanka-easter-sunday-attacks-what-we-know |publisher=Vox Media |accessdate=ապրիլի 21, 2019 |language=English |date=ապրիլի 21, 2019 |quote=Christians are a minority in Sri Lanka, with the majority of Christians in the country being Roman Catholic. As Easter is one of Christianity’s holiest days, many of Sri Lanka’s Christian population were worshipping at church when the attacks took place.}}</ref>։ «[[Նյու Յորք Թայմս]]»-ի և [[Ֆրանսպրես]]ի հաղորդմամբ՝ ապրիլի 21-ին տեղի ունեցած ողբերգությունից դեռևս տասն օր առաջ Շրի Լանկայի ոստիկանության սպան ազգային անվտանգության վերնախավին նախազգուշացրել էր, որ երկրի եկեղեցիներն ու հյուրանոցները պայթյունների և ահաբեկչական գործողությունների թիրախ դառնալու սպառնալիքի ներքո են գտնվում, ինչը կարող է տեղի ունենալ ''National Thowheeth Jama'ath'' իսլամական խմբավորման մահապարտ ահաբեկիչների կողմից<ref name="NYTimes">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-explosion.html|title=Police Warned That Sri Lanka Churches Were Bombing Targets|website=New York Times|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019|url-access=limited}}</ref>։ Սակայն սրա մասին վերջիններս ոչ մի տեղեկատվություն չեն հաղորդել երկրի ղեկավար այրերին<ref name="theguardian.com">[https://www.theguardian.com/world/2019/apr/21/sri-lanka-attacks-death-toll-expected-rise-leaders-condemn-killings Sri Lanka death toll expected to rise as leaders condemn killings]</ref><ref name="Blasts at Sri Lanka hotels and churches kill 156">{{Cite web |url=https://www.afp.com/en/news/15/blasts-sri-lanka-hotels-and-churches-kill-156-doc-1ft48d4 |title=Blasts at Sri Lanka hotels and churches kill 156 |date=ապրիլի 21, 2019 |website=AFP |access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ Շրի Լանկայի ոստիկանապետ Հարին Ֆերնանդոն Թվիթերի իր մկիրոբլոգում լուսանկար է տեղադրել և գրել է, որ ըստ շրիլանկացի ոստիկանի հայտնած տեղեկատվության՝ Շրի Լանկայում որոտացած 8 պայթյունները կապված են ''National Thowheeth Jama'ath'' իսլամական խմբավորման առաջնորդ Մոհամմադ Զահրանի հետ<ref name="news.sky.com">[https://news.sky.com/story/six-explosions-hit-sri-lanka-on-easter-sunday-11699701 Sri Lanka attacks: Eight British nationals among the hundreds dead]</ref>։ == Գրոհներ == Քրիստոնյաները Շրի Լանկայում մասնակցում էին Սուրբ Զատիկի համար մատուցվող պատարագի արարողությանը, երբ տեղի ունեցան պայթյունները։ Վերջիններս ուղղված էին Շրի Լանկայի այն բոլոր եկեղեցիներին և հյուրանոցներին, որտեղ քրիստոնյաներ կային։ Համարվում է, որ նվազագույնը երկու պայթյունն իրականացվել է մահապարտ ահաբեկիչների կողմից<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2019/04/multiple-blasts-hit-sri-lanka-churches-hotels-easter-sunday-190421050357452.html|title=Multiple blasts hit Sri Lanka churches, hotels on Easter Sunday|website=aljazeera.com|publisher=Al Jazeera|accessdate=21 April 2019]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Զոհերի թվում կան 39 օտարերկրացիներ, այդ թվում՝ [[ԱՄՆ]]-ի, [[Մեծ Բրիտանիա]]յի, [[Հոլանդիա]]յի քաղաքացիներ<ref name="Telegraph 210419">{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/21/sri-lanka-explosions-casualties-churches-hotels-targeted-easter/|title=Sri Lanka church and hotel explosions: More than 150 dead in Easter Sunday bomb attacks|author=Staff|first=Our Foreign|website=The Telegraph|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ Պայթյունների արդյունքում Շրի Լանկայի կառավարությունը փակեց [[Կոլոմբոյի միջազգային օդանավակայան]]ը՝ բարձրացնելով վերջինիս անվտանգությունը<ref name="theguardian.com"/>։ === Պայթյունների ժամանակագրություն === {| class="wikitable" !Ժամը !Տեղանքը<ref name="roar 210419">{{cite web |last1=Thomas |first1=Kris |title=Easter Sunday Explosions In Sri Lanka: An Evolving Timeline Of Events |url=https://roar.media/english/life/in-the-know/easter-sunday-explosions-in-sri-lanka/ |website=roar.media |accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/22/sri-lanka-bombings-a-timeline-and-visual-guide|title=Sri Lanka bombings – a timeline and visual guide|last=Malone|first=Theresa|date=ապրիլի 22, 2019|work=The Guardian|access-date=ապրիլի 23, 2019|last2=Levett|first2=Cath|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> |- |<small>8:45 AM</small> |<small>'''Կոլոմբո'''՝ Սուրբ Էնթոնի եկեղեցի, ''Shangri-La Hotel'', ''Kingsbury Hotel''</small> '''<small>Նեգոմբո</small>'''՝ <small>Սուրբ Սեբաստիան եկեղեցի</small> |- |<small>8:50 AM</small> |<small>'''Կոլոմբո'''՝ ''Cinnamon Grand Hotel''</small> |- |<small>9:05 AM</small> |<small>'''Բատտիկալոա'''՝ Սինոա ավետարանական եկեղեցի</small> |- |<small>1:45 PM</small> |<small>'''Դեհիվալա'''՝ Կենդանաբանական այգու հարևանությամբ գտնվող ''The Tropical Inn Hotel'' հյուրանոցային համալիր</small> |- |<small>2:15 PM</small> |<small>'''Դեմատագոդա'''՝ Բնակելի համալիր</small> |} === Կոլոմբո === [[Պատկեր:UG-LK Photowalk - OneGalleFace and surroundings - 2017-03-12 (8).jpg|325px|մինի|[[Շրի Լանկա]]յի Շանգրի-Լա [[հյուրանոց]]ը, [[2007]] թվական]] Կոլոմբոն, հանդիսանալով Շրի Լանկայի խոշորագույն քաղաքը և գործարար մայրաքաղաքը, գրոհների առաջին թիրախը դարձավ։ Առաջին պայթյունը տեղի է ունեցել Սուրբ Էնթոնի եկեղեցում<ref>{{Cite web |url=https://www.radioaurora.am/novosti/2019-04-21-shri-lankayum-hnchel-e-7-rd-paytyuny.html |title=Շրի Լանկայում հնչել է 7-րդ պայթյունը |accessdate=2019-04-21 |archive-date=2019-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421140701/https://www.radioaurora.am/novosti/2019-04-21-shri-lankayum-hnchel-e-7-rd-paytyuny.html |dead-url=yes }}</ref><ref>[https://www.shantnews.am/news/view/350000.html Համացանցում հայտնվել է Շրի Լանկայի եկեղեցիներից մեկում կատարված ահաբեկչության տեսանյութը]</ref><ref name="telegr">[https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/21/sri-lanka-explosions-casualties-churches-hotels-targeted-easter/ Sri Lanka church and hotel explosions: More than 200 dead in Easter Sunday bomb attacks]. The Telegraph, 21 April 2019.</ref>։ Պայթյուններ տեղի ունեցան նաև Կոլոմբոյի երեք հինգաստղանի հյուրանոցներում՝ ''[[Shangri-La Hotel]]''-ում, ''[[Cinnamon Grand Hotel]]''-ում և ''[[The Kingsbury Hotel]]''-ում<ref>[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html Blasts at Churches and Hotels in Sri Lanka Kill More Than 200]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dailynews.lk/2019/04/21/local/183395/three-more-explosions-kingsbury-shangri-la-cinnamon-grand|title=Three more explosions Kingsbury, Shangri-La, Cinnamon Grand|last=|first=|date=|website=Daily News|language=en|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ === Նեգոմբո === Շրի Լանկայում առաջին պայթյուններից մեկը տեղի ունեցավ երկրի [[Շրի Ջայավարդենեպուրա Կոտտե|հյուսիսային մայրաքաղաք]] Նեգոմբոյի Սուրբ Սեբաստիան եկեղեցում<ref>[https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/21/sri-lanka-explosions-casualties-churches-hotels-targeted-easter/ Live Sri Lanka church and hotel explosions: five Britons among 200 dead in Easter Sunday bomb attacks]</ref>։ Շրի Լանկայի զանգվածային լրատվության միջոցները հաղորոդում են, որ Նեգոմբո քաղաքում պայթյունների արդյունքում առնվազն 93 մարդ է զոհվել<ref name="news1st-21apr2019">{{Cite news|title=LIVE : Death toll in Easter Sunday explosions crosses 160|author=Irugalbandara|first=Ramesh|url=https://www.newsfirst.lk/2019/04/21/explosion-at-the-st-anthonys-church-in-kochikade/|publisher=News First|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="nytimes-21apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka Bombings Target Churches and Hotels, Killing at Least 48|author=Bastians|first=Dharisha|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|publisher=The New York Times|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 20, 2019}}</ref>։ === Բատտիկալոա === [[Բատտիկալոա]] քաղաքի Սիոնա եկեղեցին այն եկեղեցիներից մեկն է, որտեղ 2019 թվականի [[ապրիլի 21]]-ին տեղի է ունեցել պայթյուն։ Բատտիկալոայի քաղաքային հիվանդանոցի աշխատակիցը պատմել է , որ այդ պայթյունից հետո իրենց է դիմել ավելի քան 300 մարդ, որոնք ունեին տարբեր աստիճանի վնասվածքներ <ref name="guardian-20apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka blasts: hundreds injured in church and hotel explosions|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/21/sri-lanka-explosions-80-believed-injured-in-blasts-at-two-churches|work=[[The Guardian]]|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 20, 2019}}</ref>։ Շրի Լանկայի [[ԶԼՄ]]-ները հայտնել են, որ առնվազն 40 մարդ զոհվել է [[Կոլոմբո]]յում, 93-ը՝ [[Նեգոմբո]]յում, 27-ը՝ Բատտիկալոայում<ref name="news1st-21apr2019">{{Cite news|title=LIVE : Death toll in Easter Sunday explosions crosses 160|author=Irugalbandara|first=Ramesh|url=https://www.newsfirst.lk/2019/04/21/explosion-at-the-st-anthonys-church-in-kochikade/|publisher=News First|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="nytimes-21apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka Bombings Target Churches and Hotels, Killing at Least 48|author=Bastians|first=Dharisha|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-bombings.html|publisher=The New York Times|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 20, 2019}}</ref>։ Ոստիկաններից մեկի հաղորդմամբ՝ զոհերի թվում կա 9 օտարերկրացի զբոսաշրջիկ<ref name="bbc-21apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka explosions: 137 killed as churches and hotels targeted|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48001720|publisher=BBC News|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ === Դեհիվալա === Դեհիվալա քաղաքի ''The Tropical Inn Hotel'' հյուրանոցի հանդիսությունների սրահը ևս գրոհի թիրախ դարձավ։ Դեպքի վայրում հայտնաբերվել է 2 դիակ<ref>{{Cite web|url=http://www.adaderana.lk/news/54499/another-explosion-near-dehiwala-zoo|title=Another explosion rocks Dehiwala|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.independent.co.uk/news/world/asia/sri-lanka-blast-news-latest-bombing-death-toll-attack-colombo-a8879796.html|title=Seventh bomb explosion heard at Sri Lanka Tropical Inn as Easter Sunday attacks continue|date=ապրիլի 21, 2019|website=The Independent|language=en|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.firstpost.com/world/sri-lanka-bomb-blasts-live-updates-eighth-blast-occurs-in-colombos-orugodawatta-no-casualties-reported-yet-6487641.html|title=Sri Lanka bomb blasts LIVE updates: Eighth blast occurs in Colombo's Orugodawatta, no casualties reported yet|website=Firstpost|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ === Դեմատագոդա === Շրի Լանկայում ևս մեկ պայթյուն տեղի ունեցավ՝ [[Դեմատագոդա]] քաղաքի Մահավիլա Ուդյանա փողոցում գտնվող բնակելի համալիրում, ինչի արդյունքում զոհվեցին 3 ոստիկան և 1 ոստիկանական տեսուչ<ref>{{Cite web|url=https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-easter-sunday-explosions-dle-intl/h_938e20e0c5f54865b718f5c1ffde81b7|title=BREAKING: Three police officers killed in house raid|date=2019-04-21|website=edition.cnn.com|language=en|access-date=2019-04-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/live/world-asia-48002165|title=Attacks on Sri Lanka churches and hotels|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ == Հետևանքներ == Կառավարությունը, անվտանգության նկատառումներից ելնելով, փակեց բոլոր հաստատությունները, Պաշտպանության նախարարությունն արտակարգ իրավիճակ հայտարարեց, որը պետք է մեկնարկեր պայթյունների օրը՝ երեկոյան 18:00-ից, ինչպես նաև արգելվեց [[սոցիալական մեդիա]]յի օգտագործումը<ref name="Agence France-Presse">{{cite web|url=https://www.afp.com/en/news/717/blasts-sri-lanka-hotels-and-churches-kill-nearly-160-doc-1ft48d5|title=Blasts at Sri Lanka hotels and churches kill nearly 160|date=ապրիլի 21, 2019|publisher=Agence France-Presse|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ, Շրի Լանկայի կրթության և գիտության նախարար Ակիլա Վիրայ Կարիյավասամի որոշմամբ՝ պայթյուններին հաջորդող երկու օրերի ընթացքում երկրի ողջ տարածքում փակ էին բոլոր [[դպրոց]]ները<ref name="dailynews.lk">{{Cite web|url= http://www.dailynews.lk/2019/04/21/local/183398/all-schools-closed-tomorrow-day-after|title=All schools closed tomorrow & day after|website= Daily News |access-date= ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ Շրի Լանկայի [[ֆոնդային բորսա]]յի կողմից տարածված հայտարարության համաձայն՝ բորսան ժամանակավորապես պետք է դադարեցներ աշխատանքերը, ինչպես և նախատեսվել էր [[ապրիլի 22]]-ին<ref>{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/00458caa-648e-11e9-9adc-98bf1d35a056|title=Colombo Stock Exchange trading suspended temporarily following the Easter massacre|last=|first=|date=|website=Financial Times|language=en-GB|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://bizenglish.adaderana.lk/cse-will-not-open-for-trading-at-the-regular-time-on-monday/|title=CSE won't open at regular time on Monday|last=|first=|date=|website=bizenglish.adaderana.lk|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ Ավելի վաղ տեղեկատվություն էր ստացվել, որ Շրի Լանկայի ռազմաօդային ուժերի զինծառայողներն ինքնաշեն պայթուցիկ սարք<ref>{{Cite web|url=https://www.oneindia.com/international/suicide-bombers-rdx-what-made-the-colombo-bombings-so-lethal-2881104.html|title=Suicide bombers, RDX: What made the Colombo bombings so lethal – Oneindia News|date=ապրիլի 21, 2019|website=www.oneindia.com|language=en|access-date=ապրիլի 23, 2019}}</ref> են հայտնաբերել եւ վնասազերծել կղզու խոշորագույն Բանդարանաիկե միջազգային օդանավակայանից ոչ շատ հեռու<ref>[https://168.am/2019/04/22/1112643.html Շրի Լանկայի ոստիկանությունը տասնյակ պայթուցիչներ է հայտնաբերել ավտոբուսի կայանատեղիում. Adaderana]</ref><ref>{{cite news |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48008073 |title=Sri Lanka attacks: Death toll soars to 290 after bombings hit churches and hotels |website=BBC News |date=ապրիլի 22, 2019 |accessdate=ապրիլի 22, 2019 }}</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 22]]-ին ևս մեկ պայթյուն է տեղի ունեցել Կոլոմբոյի Սուրբ Էնթոնի եկեղեցու մոտ. պայթուցիկներով լցված ֆուրգոնը պայթել է այն պահին, երբ Շրի Լանկայի ոստիկանությանն առընթեր հակաահաբեկչական ջոկատը, որի մեջ ընդգրկված էին հատուկ ուժայինների և ռազմաօդային ուժերի սակրավորները, վնասազերծման աշխատանքներ էր կատարում նախորդ օրը տեղի ունեցած պայթյուններից մեկի վայրում։ Հետախուզական աշխատանքների արդյունքում մեքենայում հայտնաբերել են երեք պայթուցիկներ, որոնք վնասազերծման անհաջող փորձի ժամանակ պայթել են։ Տեղական ԶԼՄ-ների հաղորդմամբ՝ պայթյունի վայրից ոչ շատ հեռու գտնվող ավտոբուսի կանգառում ոստիկանները գտել են ևս 87 պայթուցիկ<ref>[https://www.theguardian.com/world/live/2019/apr/22/sri-lanka-attacks-bombings-live-news National day of mourning for Sri Lankans as death toll rises to 310 – as it happened]</ref>։ Ապրիլի 26-ին, երբ Շրի Լանկայի բանակն ու ոստիկանությանն առընթեր հակաահաբեկչական ջոկատը որոնողական աշխատանքներ էին իրականացնում Սեյնթամարութուում, որոտաց ևս երեք պայթյուն, որին հաջորդած հրաձգության ժամանակ զոհվեց 15 մարդ, այդ թվում՝ առնվազն 6-ը՝ երեխա<ref>[http://newsarmenia.am/am/news/society/15-mard-ayd-tvum/ 15 մարդ, այդ թվում` 6 երեխա է զոհվել Շրի Լանկայում հրաձգության ժամանակ]</ref><ref>[https://www.panorama.am/am/news/2019/04/27/%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1/2106714 Շրի Լանկայում պայթյուններից 15 մարդ է զոհվել]</ref>։ Սեյնամարութուում ևս մեկ անգամ իրականացվեցին հետախուզական աշխատանքներ, ինչը հիմնված էր Շրի Լանկայի հետախուզական գործակալության տրամադրած տեղեկության վրա։ Հետախուզական աշխատանքների արդյունքում հայտնաբերվեց մի տուն, որտեղից հետախուզական գործակալության աշխատակիցներն առգրավեցին 150 փամփուշտներ, 100 հազարի հասնող մետաղե գնդակներ, անօդաչու սարքեր, պայթուցիկներով պատված գոտի։ Հաղորդվում է, որ հատուկ գործողությունների արդյունքում այստեղ զենքի արտադրության ստորգետնյա գործարան է հայտնաբերվել։ Ոստիկանները գտել են նաև հատուկ համազգեստ, դրոշներ, որոնք կապ են ունեցել «[[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն|Իսլամական պետություն]]» ահաբեկչական կազմակերպության հետ<ref>[https://www.shantnews.am/news/view/356253.html Շրի Լանկայում կրկին պայթյուններ են որոտացել]</ref>։ Ապրիլի 27-ին Կամունայում, Չավալակադեում և Սեյնամարութուում ոստիկանությունը [[պարետային ժամ]] հայտարարեց (2019 թվականի [[ապրիլի 27]]-ի ժամը 22:00-ից մինչև [[ապրիլի 28]]-ի ժամը 04:00-ը)<ref>[https://www.panorama.am/am/news/2019/04/27/%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1-%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-%D5%AA%D5%A1%D5%B4/2107071 Շրի Լանկայում պարետային ժամ է մտցվել]</ref><ref>[https://www.24news.am/news/34503 Շրի Լանկայում ապրիլի 27-ից 28-ը պարետային ժամ է հայտարարվել]</ref>: [[Ապրիլի 27]]-ին կազմակերպված ոստիկանական շուրջկալների ժամանակ ձեռք բերվեցին ապացույցներ երեք կասկածյալների մասին, ովքեր կապ ունեին [[2018 թվական]]ի [[նոյեմբերի 29]]-ին Վավուանատիվիում սպանված ոստիկանության 2 աշխատակիցների մահվան հետ։ Արդյունքում բոլոր երեք կասկածյալներն էլ ձերբակալվեցին։ ''Dailymirror'' լրատվականի հաղորդմամբ՝ այդ երեք կասկածյալները «ռադիկալ իսլամական» խմբավորման անդամներ էին<ref>[http://www.dailymirror.lk/breaking_news/Vavunathiwu--cop-murders:-Radical-Islamists-arrested--weapons-recovered/108-166079 Vavunathiwu cop murders: Radical Islamists arrested, weapons recovered]</ref><ref>[https://yn.am/?index&p=95179&l=am Շրի Լանկայում գտել են ևս 15 մարդու դիակ, որոնցից 4-ը պայթյունը կազմակերպողներից են եղել Նյութի աղբյուրը` http://yn.am/?index&p=95179&l=am]</ref>։ Այդ նույն օրը ոստիկանության պաշտոնական ներկայացուցիչները հայտարարեցին, որ Կատանկուդիում ձերբակալվել է հարձակումների հիմնական կասկածյալի՝ Մոհամմադ Սահրանի վարորդը<ref>[http://www.dailymirror.lk/breaking_news/Driver-of-main-suspect-in-Sunday%E2%80%99s-bomb-attacks-arrested/108-166078 Driver of main suspect in Sunday’s bomb attacks arrested]</ref>։ Բատտիկալոայի ծայրամասային շրջանները ոստիկանության կողմից հսկողության տակ վերցվեցին։ Ավելի ուշ ոստիկանության կողմից ուժեղացված հսկողության տակ վերցվեց Նեգոմբոյի քաղաքապետի տեղակալ Մոհամմադ Անզարը<ref>[http://www.dailymirror.lk/breaking_news/Negombo-Deputy-Mayor-arrested/108-166077 Negombo Deputy Mayor arrested]</ref>։ === Զոհեր և կորածներ === {| class="wikitable sortable floatright" style="font-size:85%; text-align:left; margin:0 0 1.5em 1.5em;" |+ Զոհերի թիվը՝ ըստ ազգությունների<ref>[https://www.bbc.com/news/world-asia-48001720 Sri Lanka attacks: More than 200 killed as churches and hotels targeted]</ref><ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48002169|title=Who are the victims of the Sri Lanka attacks?|date=ապրիլի 22, 2019|publisher=|via=www.bbc.com}}</ref> |- ! style="text-align:left; width:120px" | Ազգություն ! style="text-align:left;" data-sort-type="number"| Զոհեր ! style="text-align:left;" data-sort-type="number"| Վիրավորներ ! style="text-align:left;" data-sort-type="number"| Կորածներ |- |{{դրոշ|Ավստրալիա}}<ref>{{cite news|title=Two Australians confirmed dead in Sri Lanka Easter Sunday terror attacks|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/22/two-australians-confirmed-dead-in-sri-lanka-easter-sunday-terror-attacks|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |2 |2 | |- |{{դրոշ|Բանգլադեշ}}<ref name="Bangladeshi_victim-1">{{cite news|title=Sheikh Selim’s minor grandson dies in Sri Lanka bombings |url=https://bdnews24.com/bangladesh/2019/04/21/sheikh-selims-minor-grandson-dies-in-sri-lanka-bombings |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=bdnews24.com|date=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |1 |1 | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Չինաստան}}<ref>[http://www.bjnews.com.cn/news/2019/04/22/570908.html 斯里兰卡爆炸 中国公民确认死亡人数修正为1人]</ref> |6 |5 |5 |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Դանիա}}<ref>{{cite news|title=Three children of Danish billionaire killed in Sri Lanka attacks|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-denmark/three-children-of-danish-billionaire-killed-in-sri-lanka-attacks-idUSKCN1RY0IB|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |3 | | |- | style="text-align:left;" |{{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}/{{դրոշ|ԱՄՆ}}<ref>{{cite news |last1=Gardner |first1=Bill |last2=Johnson |first2=Jamie |title=Grieving father tells how he lost two teenage children in Sri Lanka bombings |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/23/perhaps-could-have-saved-says-father-two-british-teenagers-killed/ |accessdate=ապրիլի 24, 2019 |work=The Telegraph |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref> |2 | | |- |{{դրոշ|Իտալիա}}<ref>{{cite web|url=http://www.affaritaliani.it/cronache/sri-lanka-attentato-kamikaze-nuova-bomba-colombo.html|title=Sri Lanka, nuova bomba esplode a Colombo. Trovati 87 ordigni alla stazione bus|website=Affaritaliani.it|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> | |1 | |- |{{դրոշ|Ֆրանսիա}}<ref name="auto3">{{cite news|title=Attentats au Sri Lanka: un Français parmi les victimes|url=https://www.europe1.fr/international/attentats-au-sri-lanka-le-bilan-grimpe-a-290-morts-treize-hommes-arretes-3894301|accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=Europe1|date=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |1 | | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Հնդկաստան}}<ref>{{cite news|title=Sri Lanka Bombings News Updates: 8 Indians, Sheikh Hasina’s 8-Year-Old Grandnephew Killed in Blasts|url=https://www.india.com/news/world/sri-lanka-blasts-live-another-explosion-near-colombo-church-today-3638547/|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>[https://www.indiatoday.in/world/story/sri-lanka-blasts-11-indians-dead-bodies-of-7-jds-members-to-reach-karnataka-1508758-2019-04-24#close-overlay Sri Lanka blasts: 11 Indians dead, bodies of 7 JDS members to reach Karnataka]</ref><ref>[https://www.thenational.ae/uae/dubai-resident-missing-after-sri-lanka-attacks-confirmed-dead-1.853720 Dubai resident missing after Sri Lanka attacks confirmed dead]</ref> |12 | | |- |{{դրոշ|Հոլանդիա}}<ref>{{cite news|title=Dutch tighten travel advice for Sri Lanka, one Dutch tourist among bomb victims|url=https://www.dutchnews.nl/news/2019/04/dutch-tighten-travel-advice-for-sri-lanka-one-dutch-tourist-among-bomb-victims/|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |3 | | |- |{{դրոշ|Ճապոնիա}}<ref>{{cite news|title=One Japanese national killed, four others injured as Sri Lanka attacks rock expat community|url=https://www.japantimes.co.jp/news/2019/04/22/national/taro-kono-sends-sympathy-sri-lanka-terror-attacks-amid-report-japanese-among-fatalities/|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |1 |4 | |- |{{դրոշ|Մարոկկո}}<ref>{{cite web|url=https://www.moroccoworldnews.com/2019/04/271192/moroccan-woman-injured-sri-lanka-blasts/|title=Moroccan Woman Among Injured in Sri Lanka Blasts|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> | |1 | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Պորտուգալիա}}<ref>{{cite news|title=Rui Lucas morreu às mãos dos terroristas no Sri Lanka. Português de 31 anos estava em lua de mel|url=https://www.cmjornal.pt/portugal/detalhe/rui-lucas-morreu-as-maos-dos-terroristas-no-sri-lanka-portugues-de-31-anos-estava-em-lua-de-mel|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |1 | | |- |{{դրոշ|Սաուդյան Արաբիա}}<ref name=aawsat>{{Cite news|url=https://aawsat.com/english/home/article/1691521/2-saudis-among-victims-sri-lanka-bombings|title=2 Saudis among Victims of Sri Lanka Bombings|date=ապրիլի 23, 2019 |work=Asharq Al-Awsat|access-date=ապրիլի 23, 2019}}</ref><ref name=Saudi-Airlines>{{Cite news|url=https://twitter.com/svmedia_center/status/1120621486346207232|title=Saudi Arabian Airlines Statement|date=ապրիլի 23, 2019 |work=Twitter|access-date=ապրիլի 23, 2019}}</ref><ref name="auto4">{{cite web|title=2 Saudi pilots missing following Sri Lanka bombing|url=https://gulfnews.com/world/gulf/saudi/2-saudi-pilots-missing-following-sri-lanka-bombing-1.1555913496477|website=Gulf News|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> | | |2 |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Իսպանիա}}<ref name="auto2">{{cite news|title=Una pareja de españoles, entre las víctimas mortales de los atentados de Sri Lanka|url=https://elpais.com/politica/2019/04/22/actualidad/1555949479_395920.html|accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=El País|date=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |2 | | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Շրի Լանկա}} | 207 | 472+ | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Շվեյցարիա}}<ref name=guardian22aprillive/> |2 |? | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Թուրքիա}}<ref>{{cite news|title=2 Turkish engineers among dead in Sri Lanka bombings|url=https://www.aa.com.tr/en/asia-pacific/2-turkish-engineers-among-dead-in-sri-lanka-bombings/1458989|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |2 | | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}<ref>{{cite news|title=Sri Lanka attacks: Eight Britons killed in explosions|url=https://www.bbc.com/news/uk-48004465|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> |6 |2 | |- | style="text-align:left;" | {{դրոշ|ԱՄՆ}}<ref>[https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-easter-sunday-explosions-dle-intl/h_8c61cff9f996cfc87adf879413a1f4a4|title=US official: Sri Lanka attacks inspired by ISIS, at least 4 US citizens killed|date=22 April 2019|work=CNN|access-date=22 April 2019]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |4 | | |- | style="text-align:left;" | Անհայտ | 4 | | |- ! style="text-align:left;" | Ընդհանուր | 253<ref>[https://www.panorama.am/am/news/2019/04/24/%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1/2105587 Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարարը մանրամասներ է հրապարակել ահաբեկիչների մասին]</ref><ref>[https://armeniasputnik.am/world/20190424/18238556/shri-lankayi-ahabekchutyunneri-zoheri-tivn-ancele-350-y.html Շրի Լանկայում ոստիկանությունը հայտնաբերել է ահաբեկչություն կատարած գրոհայինների կայանը]</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.tert.am/am/news/2019/04/24/sri-lanka/2981798 |title=Շրի Լանկայում ահաբեկչության հետևանքով զոհերի թիվը 359-ի է հասել, ձերբակալվել է ևս 18 անձ |accessdate=2019-04-24 |archive-date=2019-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190424203311/https://www.tert.am/am/news/2019/04/24/sri-lanka/2981798 |dead-url=yes }}</ref><ref>[https://www.washingtonpost.com/world/sri-lanka-bombings-latest-updates/2019/04/22/f2afe32a-6531-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html Toll rises to 321 in Sri Lanka bombings amid questions over advance knowledge of attacks]</ref> | 500+ | 8<ref name="news.sky.com"/> |} Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունների արդյունքում զոհերի թիվը կազմում է 253<ref name= "AP">{{Cite news|url= https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48059328 |title= Sri Lanka toll revised down by 'about 100' |date= ապրիլի 25, 2019|work=BBC News|access-date=ապրիլի 25, 2019}}</ref><ref>[https://news.am/arm/news/509331.html Պարզվել է, որ զոհերի թիվը ավելի քան 100-ով քիչ է նախկինում հայտարարվածից։ Զոհվել է 253 մարդ, ոչ թե՝ 359։ Ողբերգության զոհերի թիվը ճշտած ՆԳ փոխնախարար Ռուվեն Վիեվարդենեն այս անճշտության համար մեղադրել է դիահերձարանների աշխատակիցներին, որոնք անստույգ տեղեկություններ են հաղորդել զոհերի թվի մասին]</ref><ref>[https://www.trt.net.tr/armenian/ashkharh/2019/04/26/shri-lankayi-hardzakmane-zohvatsneri-k-anake-t-armats-vel-e-359-its-253-i-1190276 Շրի Լանկայի հարձակմանը զոհվածների քանակը թարմացվել է՝ 359-ից դառնալով 253]</ref>, վիրավորների թիվը գերազանցում է 500-ը<ref>[https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sri-lanka-revises-bombings-death-toll-100-190425193421379.html Sri Lanka revises bombings death toll down by 100]</ref>։ Սկզբնական շրջանում հաղորդվում էր, որ 2019 թվականի ապրիլի 21-ին Շրի Լանկայում տեղի ունեցած 8 պայթյունների արդյունքում զոհվել է առնվազն 359 մարդ, վիրավորվել է ավելի քան 500 մարդ<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-6944119/Hundreds-hurt-blasts-hit-Sri-Lanka-churches-hotels.html|title=Bomb blasts churches and hotels in Sri Lanka killing at least 207|last=Mailonline|first=Henry Martin For|last2=Apr 2019|first2=Afp 05:32 21|date=2019-04-21|website=Mail Online|language=en|access-date=2019-04-21|last3=Apr 2019|first3=updated 14:28 21}}</ref>, որոնց մեծ մասը ստացել է ծանր վնասվածքներ և գտնվում է ծայրահեղ ծանր վիճակում, սակայն, ավելի ուշ Շրի Լանկայի առողջապահության նախարարության կողմից ներկայացվեցին նոր տվյալներ, որոնց արդյունքում պարզ դարձավ, որ թվային անճշտության պատճառը բժիշկների կողմից ուռճացված տվյալների մատուցումն էր ԶԼՄ-ներին<ref name="tert.am"/><ref name="shantnews.am"/><ref name="panarmenian.net"/><ref name="past.am"/><ref name="news.glonaabot.com"/>։ Մահացածների թվում կան նաև 46 երկրների զբոսաշրջիկներ<ref name=foreigndead>{{cite web|url=https://news.sky.com/story/six-explosions-hit-sri-lanka-on-easter-sunday-11699701|title=Sri Lanka's minister of tourism says that 39 foreign tourists were killed in the attacks and 28 others are wounded.|website=Sky News|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref>, այդ թվում՝ [[Մեծ Բրիտանիա]]յի 8 քաղաքացիներ (որոնցից երկուսը ունեին նաև [[ԱՄՆ]] քաղաքացիություն<ref>[https://www.theguardian.com/world/live/2019/apr/21/sri-lanka-explosions-dozens-killed-and-hundreds-injured-in-church-and-hotel-blasts Sri Lanka attacks: several arrested after 207 killed at hotels and churches on Easter Sunday – live]</ref>), 8 քաղաքացիներ [[Հնդկաստան]]ից, 4-ը՝ [[ԱՄՆ]]-ից, 3-ը՝ [[Դանիա]]յից, 2-ը՝ [[Ավստրալիա]]յից, 2-ը՝ [[Թուրքիա]]յից, 2-ը՝ [[Իսպանիա]]յից, 1-ը՝ [[Չինաստան]]ից, 1-ը՝ [[Բանգլադեշ]]ից, 1-ը՝ [[Ֆրանսիա]]յից, 1-ը՝ [[Հոլանդիա]]յից<ref>{{Cite web|url=https://news.sky.com/story/six-explosions-hit-sri-lanka-on-easter-sunday-11699701|title=Brits 'caught up' in Sri Lanka attacks as 207 reported dead|website=Sky News}}</ref>, 1-ը՝ [[Ճապոնիա]]յից, և 1 քաղաքացի [[Պորտուգալիա]]յից<ref name=foreigndead /><ref name="Telegraph 210419">{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/21/sri-lanka-explosions-casualties-churches-hotels-targeted-easter/|title=Sri Lanka church and hotel explosions: More than 150 dead in Easter Sunday bomb attacks|author=Staff|first=Our Foreign|website=The Telegraph|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="Bangladeshi_victim-1" /><ref name="auto3"/><ref name="auto2"/><ref name=cnnvictiminfo>{{Cite news|url=https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-easter-sunday-explosions-dle-intl/h_191e4b2593496d108ed7f5cfec49aaa9|title=The victims include citizens from at least 8 countries|date=ապրիլի 21, 2019|work=CNN|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref name="BBC live">{{cite web |title=Attacks on Sri Lanka churches and hotels |url= https://www.bbc.com/news/live/world-asia-48002165 |website=BBC News |accessdate= ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://news.sky.com/story/six-explosions-hit-sri-lanka-on-easter-sunday-11699701|title=Brits 'caught up' in Sri Lanka attacks as 207 reported dead|website=Sky News}}</ref><ref name= DR21April2019>{{cite news | first=T.D. | last=Müller | url= https://www.dr.dk/nyheder/udland/tre-danskere-har-mistet-livet-i-sri-lanka | title=Tre danskere har mistet livet i Sri Lanka |trans-title= Three Danes have lost their lives in Sri Lanka | work =DR News|language=da|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>[https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-easter-sunday-explosions-dle-intl/h_8c61cff9f996cfc87adf879413a1f4a4 Sri Lanka attack death toll rises to 290]</ref>։ Զոհվել են նաև [[Դանիա]]յի ամենահարուստ մարդու՝ [[Անդերս Հոլ Փոուլսեն]]ի երեխաները (4 երեխաներից 3-ը պայթյունների զոհ են դարձել)<ref>{{Cite web |url=https://www.tert.am/am/news/2019/04/22/lost-lives/2980018 |title=Դանիայի ամենահարուստ մարդու 3 երեխաները զոհվել են Շրի Լանկայում 290 մարդու կյանք խլած ահաբեկչության հետևանքով (լուսանկարներ) |accessdate=2019-04-22 |archive-date=2019-04-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190422134221/https://www.tert.am/am/news/2019/04/22/lost-lives/2980018 |dead-url=yes }}</ref><ref>[https://www.24news.am/news/33498 Դանիայի ամենահարուստ մարդու 4 երեխաներից 3-ը՝ Շրի Լանկայի ահաբեկչության զոհ]</ref><ref>[https://news.am/arm/news/508575.html Դանիայի ամենահարուստ մարդը՝ Անդերս Հոլ Փոուլսենը, Շրի Լանկայում պայթյունների հետևանքով կորցրել է իր չորս երեխաներից երեքին (լուսանկար)]</ref><ref>[https://www.pastinfo.am/hy/news/2019/04/22/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB-%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF-%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A8-%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4-%D5%AF%D5%B8%D6%80%D6%81%D6%80%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%AB%D6%80-%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%84-%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6/825011 Դանիայի ամենահարուստ մարդը Շրի Լանկայում ահաբեկչական հարձակումների հետևանքով կորցրել է իր երեք երեխաներին]</ref><ref>[https://lurer.com/?p=319406&l=am Դանիայի ամենահարուստ մարդու 3 երեխաները զոհվել են Շրի Լանկայի ահաբեկչության հետևանքով (լուսանկար)]</ref><ref>[https://armday.am/post/82363/daniaji-amenaharo-st-mardo-3-erekhanery-zohvel-en-shri-lankajo-m-teghi-o-netsats-ahabekcho-tjan-het-anqov Դանիայի ամենահարուստ մարդու 3 երեխաները զոհվել են Շրի Լանկայում տեղի ունեցած ահաբեկչության հետևանքով]</ref>։ Շրի Լանկայի ԶԼՄ-ների տարածած հաղորդագրությունների համաձայն՝ զոհվել է նաև [[Բանգլադեշ]]ի [[խորհրդարան]]ի պատգամավոր, քաղաքական գործիչ Շեյխ Ֆազուլ Կարիմ Սելիմի թոռը<ref>{{cite web|url=https://www.dhakatribune.com/bangladesh/2019/04/21/sheikh-selim-s-son-in-law-grandson-injured-in-sri-lanka-bomb-blast|title=Sheikh Selim's son-in-law, grandson, injured in Sri Lanka bomb blast|website=Dhaka Tribune|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.itv.com/news/2019-04-22/who-are-the-britons-believed-to-have-been-killed-in-the-sri-lanka-bombings/|title=Father's tribute to 'wonderful wife' and 'amazing children' killed in Sri Lanka hotel blast|website=ITV|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref name=bbcdead>{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48002169|title=Sri Lanka attacks: Who are the victims?|website=BBC|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ Զոհերի թվում են նաև [[Հնդկաստան]]ի ''«Janata Dal»'' կուսակցության 4 անդամներ, քաղաքական գործիչներ<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48002169 Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյուններ. ովքե՞ր են զոհերը:]</ref>։ Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունների հետևանքով զոհված օտարերկրացիներից առնվազն 45-ը [[երեխա]]ներ են<ref name=guardian22aprillive>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/live/2019/apr/22/sri-lanka-attacks-bombings-live-news|title=Sri Lanka attacks: tributes paid as two more victims named – live news|website=The Guardian|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-48002169 Շրի Լանկայում տեղի ունեցած պայթյունների արդյունքում ովքե՞ր են զոհվել]</ref><ref name=australians>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/23/australian-man-recalls-horror-of-finding-wife-and-daughter-dead-in-sri-lanka-attack|title=Australian man recalls horror of finding wife and daughter dead in Sri Lanka attack|website=The Guardian|date=ապրիլի 22, 2019|accessdate=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Հինգ [[չինացիներ]]<ref name=BJNVictimInfo>{{cite news|title=斯里兰卡爆炸 中国公民确认死亡人数修正为1人|url=http://www.bjnews.com.cn/news/2019/04/22/570908.html|accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=The Beijing News|date=ապրիլի 22, 2019}}</ref> և երկու հոգի [[Սաուդյան Արաբիա]]յից<ref>{{cite web|title=2 Saudi pilots missing following Sri Lanka bombing|url=https://gulfnews.com/world/gulf/saudi/2-saudi-pilots-missing-following-sri-lanka-bombing-1.1555913496477|website=Gulf News|accessdate=ապրիլի 22, 2019}}</ref> համարվում են անհետ կորած։ Զոհերի թվում է նաև Շրի Լանկայի հանրային հեռուստատեսության հայտնի շեֆ խոհարար Շանթա Մայադունը<ref>{{cite web|url=https://www.mirror.co.uk/news/world-news/breaking-sri-lanka-attack-tv-14441476|title=Tragic last picture hours before TV chef and daughter killed in Sri Lanka attack|first=Tom|last=Davidson|date=ապրիլի 21, 2019|website=mirror|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ Շրի Լանկայի պետական հիվանդանոցի տնօրեն Անիլ Յասինգհը հայտնել է, որ զոհերի թվում կան 11 օտարերկրացիներ [[Լեհաստան]]ից, [[Դանիա]]յից, [[Չինաստան]]ից, [[Ճապոնիա]]յից, [[Պակիստան]]ից, [[ԱՄՆ]]-ից, [[Հնդկաստան]]ից, [[Մարոկկո]]յից և [[Բանգլադեշ]]ից<ref>{{Cite web|url=http://www.dailymirror.lk/top_story/Death-toll-rises-to-207--450-injured/155-165668|title=Death toll rises to 207, 450 injured|website=www.dailymirror.lk}}</ref>։ [[Ապրիլի 23]]-ին Շրի Լանկայում տեղի է ունեցել ապրիլի 21-ի պայթյունների հետևանքով զոհվածների առաջին զանգվածային [[հուղարկավորություն]]ը<ref>[https://yerevan.today/all/society/31294/zangvatsayin-hugharkavorutyunner-shri-lankayum-lusankarner Զանգվածային հուղարկավորություններ Շրի Լանկայում․ լուսանկարներ]</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48019189|title=Sri Lanka attacks: Mass funeral on day of mourning|date=ապրիլի 23, 2019|accessdate=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ === Կասկածյալներ === Ոչ մի խմբավորում չշտապեց ստանձնել Շրի Լանկայում տեղ ունեցած ահաբեկչական գործողությունների պատասխանատվությունը։ Պայթյուններից հետո տեղի ոստիկանությունը ձերբակալեց 7 մարդու, որոնք ապրում էին Դեմատագոդա արվարձանում և կասկածվում էին ահաբեկչական գործողությունների կատարման մեջ։ [[The Guardian]] (Մեծ Բրիտանիա) պարբերականի հաղորդմամբ՝ Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարարը հայտնել է, որ պայթյուններն իրականացնողները կրոնական ծայրահեղականներ են եղել<ref>{{Cite web|url= https://www.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-easter-sunday-explosions-dle-intl/ |title=Sri Lanka explosions kill more than 200 – live updates|date=ապրիլի 21, 2019|website= CNN |access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/multiple-blasts-hit-sri-lanka-churches-hotels-easter-sunday-190421050357452.html|title=Sri Lanka Easter bombings: Mass casualties in churches and hotels|website= Al jazeera|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-explosion.html|title=Sri Lanka Bombings Live Updates: ‘It Was a River of Blood’ |date=ապրիլի 21, 2019|work=The New York Times|access-date=ապրիլի 21, 2019|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/21/sri-lanka-explosions-what-we-know-so-far|title=Sri Lanka explosions: what we know so far|last=Siddique|first=Haroon|date= ապրիլի 21, 2019|work=The Guardian|access-date=ապրիլի 21, 2019|language=en-GB|issn= 0261-3077}}</ref><ref>{{Cite web|url= https://www.cnn.com/2019/04/21/asia/sri-lanka-explosions/ |title=Sri Lanka blasts: More than 200 dead in church and hotel bombings across country |first1 =Sugam | last1 = Pokharel | first2 = Euan | last2 = McKirdy | first3 = Tara | last3 =John|website=CNN|access-date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>https://www.cbc.ca/news/world/sri-lanka-church-hotel-explosions-1.5105883</ref>։ === Հետաքննություն === Շրի Լանկայի հեռահաղորդակցության նախարար Հարին Ֆերնանդոյի ներկայացրած տեղեկատվության համաձայն՝ ոստիկանության սպա Փուջիթ Ջայասունդարան 2019 թվականի [[ապրիլի 11]]-ին իր տեղակալի կողմից ծանուցում էր ստացել, որտեղ ներկայացվում էին հնդկական կողմի հետախուզական գործակալության աշխատանքների արդյունքները<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/world/south-asia/pakistani-jihadis-rising-in-sri-lanka-india-warned/articleshow/68998049.cms|title=sri lanka news: Lashkar has fanned radicalism in Sri Lanka – Times of India|last=23 Apr|first=Bharti Jain {{!}} TNN {{!}} Updated:|last2=2019|website=The Times of India|language=en|access-date=ապրիլի 23, 2019|last3=Ist|first3=13:34}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/sri-lanka-easter-blasts-nia-had-intelligence-on-blasts/article26914273.ece|title=Sri Lanka Easter blasts: NIA had intelligence on blasts|last=Kumar|first=S. Vijay|date=ապրիլի 22, 2019|work=The Hindu|access-date=ապրիլի 23, 2019|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ibtimes.co.in/india-warned-sri-lanka-about-suicide-bombings-why-didnt-island-nation-act-796390|title=India warned Sri Lanka about suicide bombings, but why didn't the island nation act?|last=Malik|first=Bismah|date=ապրիլի 22, 2019|website=International Business Times, India Edition|language=english|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/india/despite-indias-warning-sri-lanka-failed-to-take-precautions-pm-ranil-wickremesinghe-admits-colombo-had-intel-on-blasts-2111317.html|title=Despite India's Warning, Sri Lanka 'Failed' to Take Precautions; PM Admits Colombo Had Intel on Blasts|website=News18|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>, որոնք իրականացվել էին 2019 թվականի [[ապրիլի 4]]-ից. այդ տվյալների համաձայն՝ ''National Thowheeth Jama'ath''-ի մահապարտ ահաբեկիչները ծրագրել էին գրոհներ, որոնք ուղղված էին Շրի Լանկայի եկեղեցիներին և Հնդկաստանի՝ Կոլոմբոյում տեղակայված դեսպանատանը<ref>{{cite news |title=Harin tweets intelligence memo warning of a planned attack |url=http://www.dailymirror.lk/breaking_news/Harin-tweets-intelligence-memo-warning-of-a-planned-attack/108-165676 |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=Daily Mirror |location=Sri Lanka |date=ապրիլի 21, 2019 |language=English}}</ref><ref>{{cite news |title=Sri Lanka : Minister releases intelligence letter warning of church attacks, questions why action was not taken |url=http://www.colombopage.com/archive_19A/Apr21_1555866043CH.php |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=www.colombopage.com |agency=ColomboPage News Desk |date=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{cite news |title=Lanka Top Cop Had Warned Of Suicide Attack On Indian Embassy Too: Report |url=https://www.ndtv.com/world-news/sri-lanka-blasts-sri-lanka-top-cop-had-warned-of-bombers-targeting-churches-10-days-ago-2026290 |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=NDTV.com |agency=Agence France-Presse |date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ [[Հնդկաստան]]ի հետախուզական գործակալությունը հետախուզական աշխատանքների արդյունքում հավաքագրված տեղեկությունների մասին նախազգուշացումը հրապարակել է գրոհներից 2 օր և 2 ժամ առաջ։ Ապրիլի 21-ի 8 պայթյուններից հետո՝ [[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն|«Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն»]] խմբավորման անդամներից մեկը, ով ձերբակալվեց [[Դելի]]ի ոստիկանության կողմից, բացահայտեց գրոհների կազմակերպչի անունը՝ նշելով, որ Շրի Լանկայում գրոհների իրականացումը ղեկավարել է ''National Thowheeth Jama'ath''-ի պարագլուխ Զահրան Հաշիմը<ref name="auto5">{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2019/04/23/asia/sri-lanka-investigation-ntj-intl/index.html|title=ISIS suspect gave advance warning of Sri Lanka bombings, source says|last=CNN|first=James Griffiths and Swati Gupta|website=CNN|access-date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Պայթյուններից հետո վարչապետ Ռանիլ Վիկրեմեսինգհեն պայթյուններից հետո հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ նշելով, որ իր ղեկավարած կառավարությունը պետք է ուսումնասիրի, թե ինչու պատկան մարմինները չեն դրսևորել համապատասխան հետևողականություն՝ ունենալով նախապատրաստվող գրոհների մասին նախազգուշացում<ref>[https://www.theguardian.com/world/2019/apr/21/sri-lanka-attacks-death-toll-expected-rise-leaders-condemn-killings Շրի Լանկայի պայթյունների մասին տեղեկատվություն]</ref>։ Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարարն ավելի ուշ հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ կոչով դիմելով Շրի Լանկայի զանգվածային լրատվության միջոցներին և հորդորելով նրանց, որպեսզի նրանք առայժմ չհանրայնացնեն հանցագործների անունները, ինչպես նաև նշեց, որ իրենց ունեցած տեղեկությունների համաձայն՝ պայթյուններն իրագրոծվել են կրոնական ծայրահեղականների կողմից<ref>[https://www.nytimes.com/2019/04/21/world/asia/sri-lanka-explosion.html Police Warned That Sri Lanka Churches Were Targets]</ref><ref>{{cite news |title=Sri Lanka's gov't 'alerted to possible attacks before bombings' |url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sri-lanka-gov-alerted-attacks-bombings-190421165822214.html |accessdate=ապրիլի 22, 2019 |work=Al Jazeera |date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ ''Cinnamon Grand Hotel'' հյուրանոցում պայթյունն իրականացրած անձը հյուրանոցում գրանցվել էր որպես հյուր՝ ներկայանալով «Մոհամմադ Ազամ Մոհամմադ» կեղծ տվյալներով<ref>{{cite web|url=https://gulfnews.com/world/asia/sri-lanka-blast-suicide-bomber-waited-in-queue-for-easter-sunday-buffet-at-cinnamon-grand-hotel-1.1555849958833|title=Sri Lanka blast: Suicide bomber waited in queue for Easter Sunday buffet at Cinnamon Grand Hotel|website= Gulf news |access-date= ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ ''Shangri-La Hotel'' հյուրանոցի պայթյունի հեղինակը ոստիկանության կողմից նույնականացվեց որպես գործարանի սեփականատեր Ինսան Սեելավան, ում գործարանում աշխատողներից 9 հոգի ձերբակալվեց<ref>{{Cite web|url=http://www.dailymirror.lk/breaking_news/Shangri-La-suicide-bomber-identified/108-165730|title=Shangri-La suicide bomber identified|website=www.dailymirror.lk|language=English|access-date=ապրիլի 22, 2019}}</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 23]]-ին Շրի Լանկայի կառավարական և ռազմական 3 աղբյուրներ [[Reuters]]-ին հայտնեցին, որ ձերբակալվել է [[Սիրիա]]յի քաղաքացի, ով կասկածվում է գրոհների կազմակերպման և իրականացման մեջ<ref name=SyrianInCustody>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-syrian-idUSKCN1RZ0CH|title=Sri Lanka detains Syrian for questioning over attacks|date=ապրիլի 23, 2019|access-date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Ավելի ուշ՝ ապրիլի 23-ին, Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարար Ռուվեն Վիյեվարդենեն հանդես եկավ հայտարարությամբ, որում ասում էր, որ «պայթյուններն իրականացվել են իսլամիստ ծայրահեղականների կողմից, և այդ ամենն արվել է այն պատճառաբանությամբ, թե վրեժխնդիր են լինում [[Հրաձգություն Քրայստչերչի մզկիթում|Նոր Զելանդիայի մզկիթում տեղի ունեցած հրաձգության համար]]»<ref>[http://www.adaderana.lk/news/54582/bombings-were-response-to-christchurch-shooting-state-minister Bombings were response to Christchurch shooting - State Minister]</ref><ref>[https://edition.cnn.com/asia/live-news/sri-lanka-attacks-churches-hotels-dle-intl/index.html Sri Lanka mourns as investigation into deadly blasts continues]</ref><ref>[https://www.smh.com.au/world/asia/sri-lankan-attacks-retaliation-for-christchurch-minister-20190423-p51gkp.html Sri Lankan attacks 'retaliation for Christchurch': minister]</ref><ref>[https://www.washingtonpost.com/world/sri-lanka-bombings-latest-updates/2019/04/22/f2afe32a-6531-11e9-a698-2a8f808c9cfb_story.html?utm_term=.f1ca8fff2e3b Sri Lankan Easter bombings, claimed by ISIS, show the group maintains influence even though its caliphate is gone]</ref>։ Սակայն [[Նոր Զելանդիա]]յի վարչապետ Ժասինդա Արդերնը և վերլուծաբանները կասկածներ հայտնեցին Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարարի հայտարարության առնչությամբ՝ նշելով, որ ավելի հավանական է այն վարկածը, որ գրոհները կազմակերպվել են Քրայստչերչի մզկիթի հրաձգությունից ավելի շուտ՝ մինչև [[մարտի 15]]-ը<ref>[https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=12224350 Sri Lanka: Nearly 300 dead, Kiwi security expert says attacks unlikely to be linked to Christchurch]</ref>։ Տեղական ''Amaq'' լրատվական գործակալությունը շուտով հանդես է գալիս հայտարարությամբ՝ նշելով, որ ահաբեկչությունները նախաձեռնել է [[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն|«Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն»]] խմբավորումը<ref name="independent.co.uk">[https://www.independent.co.uk/news/world/asia/sri-lanka-bombings-isis-terror-church-attack-easter-islamic-state-a8882231.html Sri Lanka bombings: Isis claims responsibility for deadly church and hotel attacks on Easter Sunday]</ref>։ Լրատվական գործակալությունը հրապարակեց լուսանկար և տեսանյութ, որտեղ 8 մահապարտ ահաբեկիչները հավատարմության երդում էին տալիս «[[Իրաքի և Լևանտի իսլամական պետություն]]» ([[ԻԼԻՊ]]) սուննի իսլամիստական ահաբեկչական խմբավորման առաջնորդին՝ [[Աբու Բաքր ալ-Բաղդադի]]ին<ref>[https://www.cnn.com/2019/04/23/asia/sri-lanka-investigation-ntj-intl/index.html ISIS suspect gave advance warning of Sri Lanka bombings, source says]</ref>։ Հետաքննության ընթացքում ձեռքբերված տվյալների համաձայն՝ հնարավոր է՝ պայթուցիկները պատրաստված լինեին ացետոնի գերօքսիդից<ref>{{Cite web|url=https://www.asiatimes.com/2019/04/article/mother-of-satan-explosive-used-in-sri-lanka-bombings/|title=Asia Times {{!}} ‘Mother of Satan’ explosive used in Sri Lanka bombings {{!}} Article|last=Times|first=Asia|website=Asia Times|language=en|access-date=ապրիլի 24, 2019}}</ref>։ == Արձագանք == === Երկրի ներսում === ==== Գործողություններ ==== Կոլոմբոյի արքեպիսկոպոսական նստավայրը հայտարարեց, որ ապրիլի 21-ի երեկոյան ժամերին նախատեսված սուրբզատիկյան բոլոր պատարագները չեղյալ են հայտարարվել<ref>[http://www.hirunews.lk/214888/number-of-dead-increased-to-141-all-easter-church-services-scheduled-to-be-held-this-evening-cancelled]</ref>։ Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարարությունը 8-րդ պայթյունից<ref>[https://www.interfax.ru/world/658863 Восьмой взрыв на Шри-Ланке устроил террорист-смертник]</ref> հետո արտակարգ իրավիճակ հայտարարեց ողջ երկրի տարածքում։ ''News 1st'' լրատվականի հաղորդմամբ՝ կառավարությունն արտակարգ իրավիճակ է հայտարարել, որը կշարունակվի ապրիլի 21-ի ժամը 18:00-ից մինչև ապրիլի 22-ի առավոտյան ժամը 6:00, ինչպես նաև ողջ երկրի տարածքում արգելափակել է սոցիալական ցանցերի օգտագործումը<ref name="Agence France-Presse"/>։ Սոցիալական բոլոր կայքերն ու զրուցարանները՝ [[WhatsApp]], [[Վայբեր]] և [[Ֆեյսբուք]], արգելափակվել են<ref>{{Cite web |url=https://www.radioaurora.am/novosti/2019-04-21-artakarg-iravichak-shri-lankayum-hnchel-e-8-rd-paytyuny.html |title=Արտակարգ իրավիճակ Շրի Լանկայում. հնչել է 8-րդ պայթյունը |accessdate=2019-04-21 |archive-date=2019-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421140958/https://www.radioaurora.am/novosti/2019-04-21-artakarg-iravichak-shri-lankayum-hnchel-e-8-rd-paytyuny.html |dead-url=yes }}</ref>։ Շրի Լանկայի կառավարության որոշմամբ՝ փակվել են նաև բոլոր գործարանները։ Շրի Լանկայի կրթության և գիտության նախարար Ակիլա Վիրայ Կարիյավասամի որոշման համաձայն՝ առաջիկա երկու օրերի ընթացքում երկրի ողջ տարածքում փակ կլինեն բոլոր [[դպրոց]]ները<ref name="dailynews.lk"/>։ ==== Սոցիալական մեդիայի արգելափակում ==== Շրի Լանկայի կառավարությունը պայթյուններից ընդամենը հաշված ժամեր անց արգելափակեց խոշոր սոցիալական ցանցերի՝ [[Facebook]]-ի, [[Ինստագրամ]]ի, [[WhatsApp]]-ի, [[Viber]]-ի, [[Snapchat]]-ի և [[YouTube]]-ի հասանելիությունը, ինչպես նաև ժամանակավորապես կասեցրեց հաղորդագրությունների փոխանակման ծառայությունը։ Արգելափակումից հետո կառավարության կողմից տարածված հաղորդագրության համաձայն՝ «չեն կարող վստահել ''Facebook''-ին և ''WhatsApp''-ին, որպեսզի զտեն սուրբզատիկյան պայթյունների մասին կեղծ տեղեկատվությունն իրականությունից»<ref>{{cite web |title=FAKE VIEWS Sri Lanka forced to shut down Facebook and Whatsapp because social media giants ‘can’t be trusted’ to stop fake news and crackpot conspiracies |url=https://www.thesun.co.uk/news/8917989/sri-lanka-shuts-facebook-whatsapp-fake-news/ |publisher=The Sun |accessdate=ապրիլի 23, 2019 |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Արգելափակումը ներառեց նաև [[VPN]] ծառայությունների մատուցումը<ref>{{cite web |title=Social Media Has Been Blocked For Over 24 Hours In Sri Lanka After The Deadly Explosions |url=https://www.buzzfeednews.com/article/janelytvynenko/sri-lanka-social-media-block |publisher=buzzfeednews |accessdate=ապրիլի 23, 2019 |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Մի շարք մեկնաբաններ ողջունեցին կառավարության այս քայլը՝ նշելով, որ սոցիալական [[մեդիա]]յի արգելափակման շնորհիվ հնարավոր կլինի խուսափել ապատեղեկատվության տարածումից<ref>{{cite web |last=Allsop |first=Jon |url=https://www.cjr.org/the_media_today/sri_lanka_attacks_facebook.php |title=After Sri Lanka bombings, a social media shutdown |work=Columbia Journalism Review |date=ապրիլի 22, 2019 |accessdate=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ Մեկնաբանների մի այլ խումբ քննադատեց կառավարության կողմից սոցիալական մեդիայի արգելափակման մասին որոշումը՝ մեկնաբանելով, որ արգելափակման պատճառով շրիլանկացիները և օտարերկրյա զբոսաշրջիկները ողբերգությունից հետո այլևս հնարավորություն չունեին կապ հաստատելու իրենց հարազատների հետ<ref>{{cite web |title=Sri Lanka attacks: Social media ban leaves Wellington families desperate for answers|url=https://www.stuff.co.nz/world/112193040/sri-lanka-attacks-social-media-ban-leaves-wellington-families-desperate-for-answers|publisher=Stuff|accessdate=ապրիլի 23, 2019 |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>, ինչպես նաև նշում էին, որ արգելափակումը կհանգեցնի հակառակ արդյունքի. ապատեղեկատվության տարածման վտանգն ավելանալու է, քանի որ հնարավորություն չեն ունենա ստուգել լուրերի հավաստիությունը<ref>{{cite web |title=Sri Lanka's social media ban won't solve its misinformation problem|url=https://edition.cnn.com/2019/04/23/tech/facebook-ban-sri-lanka-intl/index.html|publisher=CNN|accessdate=ապրիլի 23, 2019 |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref><ref>{{cite web |title=Sri Lanka's Decision to Block Social Media Highlights Rising Concerns from Governments |url=https://www.socialmediatoday.com/news/sri-lankas-decision-to-block-social-media-highlights-rising-concerns-from/553212/|publisher=Social Media Today|accessdate=ապրիլի 23, 2019 |date=ապրիլի 23, 2019}}</ref>։ ==== Հայտարարություններ ==== Շրի Լանկայի նախագահ [[Պալլեուատտե Գամարալագե Մայտրիպքալա Յապա Սիրիսենա]]ն հայտարարեց, որ «հրամայել է խիստ միջոցներ կիրառել այն անձանց դեմ, որոնք պատասխանատու են այս հանցավոր համագործակցության համար», և հավելեց, որ կառավարության կողմից ձեռնարկվել են անհրաժեշտ բոլոր քայլերը։ Նախագահ Սիրիսենան նաև կոչ արեց ժողովրդին՝ գործելու առավելագույնս զուսպ և համբերատար, որպեսզի իրեն շփոթության մեջ չգցեն ոչ հավաստի աղբյուրներից վերցված տեղեկությունները և կեղծ պատմությունները<ref>{{Cite web |url=http://www.colombopage.com/archive_19A/Apr21_1555832583CH.php |title=Արխիվացված պատճենը |accessdate=2019-04-21 |archive-date=2019-04-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190423111156/http://www.colombopage.com/archive_19A/Apr21_1555832583CH.php |dead-url=yes }}</ref>։ Շրի Լանկայի վարչապետ [[Ռանիլ Վիկրեմեսինգհե]]ն ասաց. «Ես կտրականապես քննադատում եմ այսօր մեր ժողովրդի վրա կատարված վեհերոտ հարձակումները։ Կոչ եմ անում Շրի Լանկայի բոլոր բնակիչներին այս ողբերգական պահին մնալ միասնական և անկոտրում։ Խնդրում եմ՝ խուսափե՛ք չստուգված տեղեկատվության, ենթադրությունների և վարկածների տարածումից։ Կառավարությունը կատարում է անհրաժեշտ բոլոր քայլերն ու միջոցառումները՝ իրադրությունը վերահսկողության ներքո պահելու համար»<ref name="bbc-21apr2019">{{Cite news|title=Sri Lanka explosions: 137 killed as churches and hotels targeted|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-48001720|publisher=BBC News|date=ապրիլի 21, 2019|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.channelnewsasia.com/news/asia/sri-lanka-prime-minister-condemns-cowardly-attacks-11464980|title=Sri Lanka blasts: Prime minister condemns 'cowardly' attacks|website=CNA|date=ապրիլի 21, 2019|lang=en|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ Ընդդիմության առաջնորդ և Շրի Լանկայի նախկին նախագահ [[Մահինդա Ռաջապաքսա]]ն այս հարձակումներն անվանեց «ծայրահեղ բարբարոսական» և հայտարարեց, որ ժողովուրդը կհամախմբվի «ահաբեկչական գործողությունների» դեմ<ref>{{cite web|url=https://www.straitstimes.com/asia/south-asia/berlin-horrified-by-sri-lanka-blasts-targeting-churches-hotels|title=Sri Lanka explosions: Ex-president Mahinda Rajapaksa and other world leaders condemn attacks|website=Straits times|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>։ ==== Հրաժարականներ ==== [[Ապրիլի 23]]-ին ԶԼՄ-ներին տված բացառիկ հարցազրույցի ժամանակ նախագահ Սիրիսենան հայտարարեց, որ պատրաստվում է Շրի Լանկայի ուժային կառույցներում կադրային փոփոխություններ իրականացնել<ref>[https://www.reuters.com/article/us-sri-lanka-blasts-warning-exclusive-idUSKCN1RZ1EC?utm_campaign=trueAnthem:+Trending+Content&utm_content=5cbf4cea16ce3f000141e0c8&utm_medium=trueAnthem&utm_source=twitter Exclusive: Sri Lanka was warned of threat hours before suicide attacks - sources]</ref>։ [[2019 թվական]]ի [[ապրիլի 24]]-ին Շրի Լանկայի նախագահ Պալլեուատտե Գամարալագե Մայտրիպքալա Յապա Սիրիսենան խոստացավ հայտարարությանը հաջորդող 24 ժամերի ընթացքում լուրջ և խստագույն փոփոխություններ իրականացնել Շրի Լանկայի անվտանգության ուժերում, ինչպես նաև խոստացավ երկրի ոստիկանության և կառավարությանն առընթեր Ազգային անվտանգության ծառայության համակարգերի «արմատական փոփոխություններ», ինչը կուղեկցվի կադրային ջարդով։ Այսպիսի ռազմավարության պատճառը նախագահի և վարչապետի գործնական հարաբերություններում առկա անջրպետն է, ինչի պատճառով էլ հնարավոր չի եղել արդյունավետ կերպով արձագանքելու ահաբեկչությունների մասին նախազգուշացումներին։ Այս միջադեպը լարվածություն է առաջացրել նաև իշխանության և այլ կուսակցությունների միջև, ու դա այն դեպքում, որ 2019 թվականի [[դեկտեմբերի 9]]-ին Շրի Լանկայում պետք է տեղի ունենան նախագահական ընտրություններ<ref>{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2019/04/sri-lankan-president-vows-security-shake-attacks-190423175114094.html|title=Sri Lankan president vows security shake-up over attacks|last=|first=|date=ապրիլի 24, 2019|website=Al Jazeera|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=ապրիլի 24, 2019}}</ref>։ [[Ապրիլի 25]]-ին՝ նախագահի հայտարարությունից հետո, Շրի Լանկայի պաշտպանության նախարար Հեմասիրի Ֆերնանդոն ազատման դիմում է ներկայացրել, ինչի պատճառը հասարակության և երկրի ղեկավարության կողմից իր հասցեին հնչած քննադատություններն են<ref>[https://news.am/arm/news/509282.html Շրի Լանկայի լրատվամիջոցների տեղեկություններով՝ Ֆերնանդոն չի կարողացել կանխել երկրում պայթյունների շարքը՝ չնայած իշխանությունների կողմից նախապաստրաստվող պայթյունների մասին ստացված տվյալներին:]</ref><ref>[https://www.golos-ameriki.ru/a/cn-sri-lanka-explosions-wednesday/4889627.html Президент Шри-Ланки увольняет руководителей спецслужб]</ref><ref>[https://nv.ua/world/countries/glava-minoborony-shri-lanki-podal-v-otstavku-iz-za-teraktov-50018696.html Глава Минобороны Шри-Ланки подал в отставку из-за терактов]</ref><ref>[https://russian.rt.com/world/news/624922-sekretar-minoborony-shri-lanki-podal-v-otstavku Секретарь Минобороны Шри-Ланки подал в отставку]</ref>։ === Միջազգային արձագանք === Ցավակցական հեռագրեր են հղել և տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողությունների հետ կապված քննադատական նկատառումներ են արտահայտել [[Հայաստան]]ի<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20190421/1552902668.html|title=Президент Армении соболезнует родным погибших в терактах на Шри-Ланке|date=20190421T1656+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-04-21}}</ref><ref>[https://www.azatutyun.am/a/29894635.html Շրի Լանկայի նախագահին ցավակցական հեռագիր է հղել նախագահ Արմեն Սարգսյանը]</ref><ref>[https://www.lragir.am/2019/04/21/437014/ Նախագահ Արմեն Սարգսյանը ցավակցական հեռագիր է հղել Շրի Լանկայի նախագահին]</ref><ref>[https://www.pastinfo.am/hy/news/2019/04/21/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0-%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6-%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8-%D6%81%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D5%B0%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80-%D5%A7-%D5%B0%D5%B2%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D6%80%D5%AB-%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB-%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%B6/824733 [[ՀՀ Նախագահ]] [[Արմեն Սարգսյան]]ը ցավակցական հեռագիր է հղել Շրի Լանկայի նախագահին]</ref><ref>[https://news.am/arm/news/508465.html [[Հայաստանի Հանրապետության Նախագահ]] Արմեն Սարգսյանը ցավակցական հեռագիր է հղել Շրի Լանկայի նախագահին]</ref><ref>[https://www.azatutyun.am/a/29894617.html [[Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ]] [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը ցավակցական հեռագիր է հղել Շրի Լանկայի նախագահին]</ref>, [[ԱՄՆ]]-ի<ref>[https://www.voanews.com/a/reaction-to-sri-lanka-attacks-/4884863.html World Leaders React to Sri Lanka Explosions]</ref>, [[Ավստրալիա]]յի<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/ScottMorrisonMP/status/1119862933721235456|title=I condemn the devastating & horrific Easter terrorist attacks on innocents in churches & hotels in Sri Lanka. I’ve been taking briefings this afternoon on the situation from DFAT. Call 1300 555 135 if you’re seeking information on friends or relatives travelling in Sri Lanka.|author=Morrison|first=Scott|website=@ScottMorrisonMP|date=2019-04-21|lang=en|accessdate=2019-04-21}}</ref>, [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ]]ի<ref>[https://www.khaleejtimes.com/news/government/uae-denounces-terrorist-attacks-in-sri-lanka UAE denounces terrorist attacks in Sri Lanka]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.khaleejtimes.com/news/government/uae-denounces-terrorist-attacks-in-sri-lanka|title=UAE denounces terrorist attacks in Sri Lanka|author=|first=|website=Khaleej Times|date=2019-04-21|lang=en|accessdate=2019-04-21}}</ref> [[Աֆղանստան]]ի<ref>{{Cite web |url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/21/c_137996044.htm |title=Afghanistan condemns serial blasts in Sri Lanka |accessdate=2019-04-25 |archive-date=2019-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421205250/http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/21/c_137996044.htm |dead-url=yes }}</ref>, [[Բանգլադեշ]]ի<ref>{{Cite web|url=https://www.thedailystar.net/country/news/pm-president-condemn-sri-lanka-attack-express-condolences-1732891|title=PM, President condemn Sri Lanka attack, express condolences|author=|first=|website=The Daily Star|date=ապրիլի 21, 2019|lang=en|accessdate=ապրիլի 21, 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190421085640/https://www.thedailystar.net/country/news/pm-president-condemn-sri-lanka-attack-express-condolences-1732891|archivedate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Բրազիլիա]]յի<ref>[https://www.oantagonista.com/brasil/bolsonaro-condena-atentado-no-sri-lanka/ Bolsonaro condena atentado no Sri Lanka]</ref>, [[Բուլղարիա]]յի<ref>[http://focus-news.net/news/2019/04/21/2649330/premierat-boyko-borisov-izprati-saboleznovatelna-telegrama-do-ministar-predsedatelya-na-shri-lanka-ranil-vikremesinghe.html "Prime Minister Boyko Borisov expressed condolences to Sri Lanka Prime Minister]</ref>, [[Դանիա]]յի<ref>[https://www.dr.dk/nyheder/udland/udenrigsministeriet-forlydender-om-draebte-og-saarede-danskere-i-sri-lanka Udenrigsministeriet: Forlydender om dræbte og sårede danskere i Sri Lanka]</ref>, [[Թաիլանդ]]ի<ref>{{Cite web |url=http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/102054-Messages-of-Condolence-from-the-Prime-Minister-of.html |title=Press Release : Messages of Condolence from the Prime Minister of Thailand and the Minister of Foreign Affairs of Thailand on the Bombings in Sri Lanka on 21 April 2019 |accessdate=25 April 2019 |archive-date=24 April 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190424055606/http://www.mfa.go.th/main/en/news3/6886/102054-Messages-of-Condolence-from-the-Prime-Minister-of.html |dead-url=yes }}</ref>, [[Ինդոնեզիա]]յի<ref>[https://www.antaranews.com/berita/838652/indonesia-kecam-keras-pengeboman-di-sri-lanka Indonesia kecam keras pengeboman di Sri Lanka]</ref>, [[Իսրայել]]ի<ref>[https://www.timesofisrael.com/israel-offers-aid-to-sri-lanka-in-call-after-devastating-bombings/ Israel offers aid to Sri Lanka in call after devastating bombings]</ref>, [[Իտալիա]]յի<ref>[http://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Sri-Lanka-Mattarella-condanna-gesto-vile-Conte-addolorato-da-deriva-odio-c9cb437a-4cb8-48ec-ab19-19055d6cabce.html Sri Lanka, Mattarella: "Condanna vile gesto violenza". Conte: "Addolorato da nuova deriva d'odio" - See more at: http://www.rainews.it/dl/rainews/articoli/Sri-Lanka-Mattarella-condanna-gesto-vile-Conte-addolorato-da-deriva-odio-c9cb437a-4cb8-48ec-ab19-19055d6cabce.html]</ref>, [[Իրան]]ի<ref>{{Cite web |url=https://www.presstv.com/Detail/2019/04/21/593945/Sri-Lanka-blasts-massive-casualties |title=Sri Lanka’s bloody day: Hundreds of casualties in attacks on churches, hotels |accessdate=2019-04-25 |archive-date=2019-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190520153030/https://www.presstv.com/Detail/2019/04/21/593945/Sri-Lanka-blasts-massive-casualties |dead-url=yes }}</ref>, [[Լեհաստան]]ի<ref>[https://wiadomosci.wp.pl/sri-lanka-msz-wydalo-oswiadczenie-ws-zamachow-6372716892465281a Sri Lanka. MSZ wydało oświadczenie ws. zamachów]</ref>, [[Լիբանան]]ի<ref>[http://english.almanar.com.lb/721536 Hezbollah Denounces Sri Lanka Blasts, Hopes Imminent Apparition of Imam Mahdi (P) to Restore World’s Security & Peace]</ref><ref>[https://colombogazette.com/2019/04/22/hezbollah-condemns-savage-attack-in-sri-lanka/ Hezbollah condemns “savage” attack in Sri Lanka]</ref>, [[Կանադա]]յի<ref>[https://globalnews.ca/news/5188243/global-affairs-canadians-sri-lanka/ Canadians in Sri Lanka warned more attacks possible after deadly bombings]</ref>, [[Հարավային Կորեա]]յի<ref>[http://www.mofa.go.kr/eng/brd/m_5676/view.do?seq=320478&srchFr=&srchTo=&srchWord=&srchTp=&multi_itm_seq=0&itm_seq_1=0&itm_seq_2=0&company_cd=&company_nm=&page=1&titleNm= MOFA Spokesperson’s Statement on Bombing Attacks in Sri Lanka]</ref> [[Հնդկաստան]]ի<ref>[https://www.ndtv.com/india-news/sri-lanka-blasts-pm-narendra-modi-says-no-place-for-such-barbarism-in-our-region-2026295 "No Place For Such Barbarism In Our Region": PM Modi On Sri Lanka Blasts]</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/sri-lanka-blasts-pm-narendra-modi-says-no-place-for-such-barbarism-in-our-region-2026295|title="No Place For Such Barbarism In Our Region": PM Modi On Sri Lanka Blasts|website=NDTV.com|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Հունգարիա]]յի<ref>[https://magyarnemzet.hu/belfold/a-kulugyminiszterium-eliteli-a-tamadasokat-6807635/ A külügyminisztérium elítéli a támadásokat]</ref>, [[Ճապոնիա]]յի<ref>[https://www.mofa.go.jp/s_sa/sw/lk/page4e_001008.html Message of condolences from Prime Minister Shinzo Abe to Hon. Ranil Wickremesinghe, Prime Minister of Sri Lanka following the terrorist attacks in the Democratic Socialist Republic of Sri Lanka]</ref>, [[Մալայզիա]]յի<ref>[http://www.kln.gov.my/web/guest/-/press-release-explosions-in-colombo-sri-lanka PRESS RELEASE : EXPLOSIONS IN COLOMBO, SRI LANKA]</ref>, [[Մարոկկո]]յի<ref>[https://www.moroccoworldnews.com/2019/04/271242/king-mohammed-vi-sends-condolences-to-sri-lankan-president/ King Mohammed VI Sends Condolences to Sri Lankan President]</ref>, [[Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորության]]<ref>[https://twitter.com/theresa_may/status/1119881548373868544 "The acts of violence against churches and hotels in Sri Lanka are truly appalling, and my deepest sympathies go out to all of those affected at this tragic time. We must stand together to make sure that no one should ever have to practise their faith in fear"]</ref><ref name="ukpm-response">{{Cite web|url=https://twitter.com/theresa_may/status/1119881548373868544|title=The acts of violence against churches and hotels in Sri Lanka are truly appalling, and my deepest sympathies go out to all of those affected at this tragic time. We must stand together to make sure that no one should ever have to practise their faith in fear.|author=May|first=Theresa|date=ապրիլի 21, 2019|publisher=|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Նոր Զելանդիա]]յի<ref>{{Cite web|url=https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=12224177|title=Sri Lanka explosions: Prime Minister Jacinda Ardern labels attacks 'devastating' and sends NZ's condolences to grieving country|date=ապրիլի 21, 2019|publisher=|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref><ref>[https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=12224177 Sri Lanka explosions: Prime Minister Jacinda Ardern labels attacks 'devastating' and sends NZ's condolences to grieving country]</ref>, [[Շվեդիա]]յի<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/SwedishPM/status/1119891142026379264|title=I strongly condemn the horrifying terrorist attacks in Sri Lanka, targeting innocent people celebrating Easter Sunday in their churches, as well as several hotels. Our thoughts are with the victims and their close ones. I am sending condolences to the people of Sri Lanka.|author=SwedishPM|website=@SwedishPM|date=2019-04-21|lang=en|accessdate=2019-04-21}}</ref>, [[Չինաստան]]ի<ref>{{Cite web |url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/22/c_137996394.htm |title=Chinese president, premier send condolence messages to Sri Lanka over deadly attacks |accessdate=2019-04-25 |archive-date=2019-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190421191351/http://www.xinhuanet.com/english/2019-04/22/c_137996394.htm |dead-url=yes }}</ref>, [[Պակիստան]]ի<ref>[https://www.khaleejtimes.com/international/pakistan/pakistan-pm-imran-khan-reacts-to-sri-lanka-church-blasts Pakistan PM Imran Khan reacts to Sri Lanka church blasts]</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://twitter.com/ImranKhanPTI/status/1119872631308718081?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Etweet|title=Strongly condemn the horrific terrorist attack in Sri Lanka on Easter Sunday resulting in precious lives lost & hundreds injured. My profound condolences go to our Sri Lankan brethren. Pakistan stands in complete solidarity with Sri Lanka in their hour of grief.|author=Khan|first=Imran|website=@ImranKhanPTI|date=ապրիլի 21, 2019|lang=en|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Պաղեստին]]ի<ref>[http://english.wafa.ps/page.aspx?id=14LSdda110143519431a14LSdd President Abbas condemns Sri Lanka terror attacks]</ref><ref>[http://hamas.ps/en/post/2057/press-release-on-terror-attacks-in-sri-lanka Press release on terror attacks in Sri Lanka]</ref>, Պապական նստավայրի<ref>[https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2019-04/pope-francis-laments-sri-lanka-attacks-on-easter.htmPresident Pope Francis laments Easter Sunday attacks in Sri Lanka]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>, [[Պորտուգալիա]]յի<ref>[https://24.sapo.pt/atualidade/artigos/antonio-costa-expressa-grande-pesar-pela-morte-de-portugues-no-sri-lanka António Costa expressa "grande pesar" pela morte de português no Sri Lanka]</ref>, [[Ռուսաստանի Դաշնություն|Ռուսաստանի Դաշնության]]<ref>{{Cite web|url=http://kremlin.ru/events/president/letters/60336|title=Примите самые искренние соболезнования в связи с трагическими последствиями серии террористических актов в городах вашей страны. Хотел бы подтвердить, что Россия была и остаётся надёжным партнёром Шри-Ланки в борьбе с угрозой международного терроризма. Рассчитываю, что исполнители и заказчики столь жестокого и циничного преступления, совершённого в разгар пасхальных торжеств, понесут заслуженное наказание. В нашей стране разделяют скорбь родных и близких погибших и надеются на скорейшее выздоровление всех раненых.|author=Путин|first=Владимир|website=kremlin.ru|date=ապրիլի 21, 2019|lang=ru|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Ռումինիա]]յի<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/KlausIohannis/status/1119882422626156546|title=SI strongly condemn the horrific attacks against innocent people in #SriLanka on Easter Sunday. My condolences to all those affected. We must stand up for freedom of religion and belief.|author=Iohannis|first=Klaus|website=@KlausIohannis|date=ապրիլի 21, 2019|lang=en|accessdate=ապրիլի 21, 2019}}</ref>, [[Սերբիա]]յի<ref>[http://www.rtv.rs/sr_ci/svet/krvavi-uskrs-u-srilanci-189-mrtvih-560-povredjeno-u-nekoliko-eksplozija_1011022.html Крвави Ускрс у Шри Ланци: 207 погинулих и 450 рањених, уведен полицијски час]</ref>, [[Սինգապուր]]ի<ref>[https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/sri-lanka-blasts-pm-lee-condemns-terror-attacks-casualties-11465134 Sri Lanka blasts: PM Lee condemns 'heinous attacks', MFA says no Singaporean casualties]</ref>, [[Սլովակիա]]յի<ref>[https://www.teraz.sk/spravy/prezident-sr-vyjadril-sustrast-rodina/391157-clanok.html Prezident Kiska vyjadril sústrasť rodinám obetí výbuchov na Srí Lanke]</ref>, [[Վենեսուելա]]յի<ref>[https://twitter.com/jaarreaza/status/1120076222518706176 El gobierno del presidente Nicolás Maduro expresa su profunda condena a los ataques terroristas ocurridos en la República Democrática Socialista de Sri Lanka. Venezuela repudia el terrorismo en cualquiera de sus formas y expresa sus más sentidas condolencias...]</ref><ref>[https://twitter.com/jguaido/status/1120052877282742272 Desde Venezuela lamentamos los despreciables hechos terroristas ocurridos en Sri Lanka que dejaron innumerables víctimas inocentes. Expresamos nuestras más sentidas palabras de condolencia y reivindicamos el derecho de todo ser humano a profesar libremente su religión.]</ref>, [[Վիետնամ]]ի<ref>[http://sggpnews.org.vn/national/vietnamese-leaders-send-condolences-after-bomb-attacks-in-sri-lanka-81467.html Vietnamese leaders send condolences after bomb attacks in Sri Lanka]</ref>, [[Վրաստան]]ի<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20190421/1552902206.html|title=Грузия выразила соболезнования семьям жертв терактов на Шри-Ланке|date=20190421T1626+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-04-21}}</ref> և [[Ֆինլանդիա]]յի<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20190421/1552902579.html|title=Финляндия выразила соболезнования семьям жертв взрывов на Шри-Ланке|date=20190421T1645+0300Z|publisher=РИА Новости|lang=ru|accessdate=2019-04-21}}</ref><ref>[https://www.talouselama.fi/uutiset/te/2bce9a8f-b9f5-4913-9c25-16b2e778950d? Juha Sipilä tuomitsee Sri Lankassa pääsiäissunnuntaina tehdyt iskut]</ref> առաջնորդները։ == Տես նաև == * [[Իսլամիստական ահաբեկչական հարձակումների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [https://roar.media/english/life/in-the-know/easter-sunday-explosions-in-sri-lanka/ Շրի Լանկայի պայթյունների ժամանակագրություն, ''Roar Media''] * [https://www.theguardian.com/world/live/2019/apr/21/sri-lanka-explosions-dozens-killed-and-hundreds-injured-in-church-and-hotel-blasts Շրի Լանկայում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունների ժամանակագրություն, [[The Guardian]]] {{DEFAULTSORT:Պայթյուններ Շրի Լանկայում (2019)}} [[Կատեգորիա:Ահաբեկչություն]] [[Կատեգորիա:Ահաբեկչական գործողություններ Շրի Լանկայում]] [[Կատեգորիա:2019 Շրի Լանկայում]] [[Կատեգորիա:2019 զանգվածային սպանություններ]] [[Կատեգորիա:2019 ահաբեկչություններ]] [[Կատեգորիա:Քրիստոնյաների ջարդեր]] e7hngeo9ok61d2ye76didphcypj5ego 0 928199 8473934 8473664 2022-07-23T00:06:09Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Անձ }} '''Ստեփան Գրիգորի Բաբայան''' ({{ԱԾ}}), [[հայ]] [[քիմիկոս]]-տեխնոլոգ։ Քիմիական գիտությունների դոկտոր ([[1977]]), [[պրոֆեսոր]] ([[1980]]): Հայաստանի ճարտարագիտական ակադեմիայի [[ակադեմիկոս]] ([[1994]]): Միջազգային ճարտարագիտական ակադեմիայի անդամ ([[1999]]): == Կենսագրություն == Ստեփան Բաբայանը ծնվել է [[1931]] թվականի [[հոկտեմբերի 28]]-ին, [[Երևան]]ում։ [[1955]] թվականին ավարտել է [[Դ. Մենդելևի անվան Մոսկվայի քիմիատեխնոլոգիական ինստիտուտ|Մոսկվայի քիմտեխնոլոգիայի ինստիտուտը]]։ [[1967]]-[[1971]] թվականներին՝ ՀՀ ԳԱԱ Անօրգանական և ընդհանուր քիմիայի ինստիտուտի ([[1964]]-[[1969]] թվականներին, միաժամանակ՝ [[Երևանի պետական համալսարան]]ի դասախոս), [[1971]]-[[1986]] թվականներին՝ քիմիական ռեակտիվների և գերմաքուր քիմիական նյութերի «ԻՌԵԱ» գիտաարտադրական միավորումների հայկական մասնաճյուղի լաբորատորիայի վարիչ, [[1986]]-[[1991]] թվականներին՝ նույն մասնաճյուղի, [[1991]]-[[1996]] թվականներին՝ «Քիմտեխ» քիմիատեխնոլոգիական գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն։ [[1997]]-[[2002]] թվականներին՝ ՀՀ առևտրի և արդյունաբերության նախարարության վարչության պետ, ապա՝ խորհրդական, [[2002]] թվականից՝ Միջազգային բիզնեսի կենտրոնի բաժնի պետ<ref>Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005, էջ 182։</ref>։ Աշխատանքները վերաբերում են [[ռադիոակտիվ տարրեր]]ի քիմիային, անօրգանական միացությունների, գերմաքուր նյութերի, ադսորբենտների արտադրության տեխնոլոգիաների և ոչ մետաղային հանածոների մշակմանը։ Ներդրել է [[անագ]]ի և [[կապար]]ի, սիլիկազոլի, նրբաշերտ քրոմատագրության սալիկների, [[կատալիզատորներ]]ի ալյումինասիլիկատային կրողների, նոյեմբերյանի ցեսլիտների հիմքի վրա մոլեկուլային մաղերի, հեղուկ ապակու արտադրություն<ref>{{Cite web|url=http://chemistry.asj-oa.am/2501/1/460.pdf|title=К 80-летнему юбилею Бабаяна Степана Григорьевича|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2019-06-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20190616195824/http://chemistry.asj-oa.am/2501/1/460.pdf|dead-url=yes}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Բաբայան Ստեփան}} [[Կատեգորիա:Հայ քիմիկոսներ]] [[Կատեգորիա:Հայ տեխնոլոգներ]] [[Կատեգորիա:Քիմիական գիտությունների դոկտորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ պրոֆեսորներ]] [[Կատեգորիա:Հայ ակադեմիկոսներ]] [[Կատեգորիա:ԵՊՀ դասախոսներ]] 40lnc9ex7ym3dvsjqt8l8e1f5olqq6k 0 935084 8474034 7962693 2022-07-23T11:13:24Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Վիքիֆիկացում}} {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Գևորգյան ժայռ'''<ref name="sevtop">Из|Топоминического словаря Севастополя|ссылка=http://sevastopol_toponyms.academic.ru/224/ГЕОРГИЕВСКАЯ,_скала|заглавие=Георгиевская, скала</ref><ref>Карта|L-36-XXXIV</ref> (Սուրբ Հայտնության ժայռ<ref name="sevtop"/> ուկր. ''Ске́ля свято́го Явле́ння'')-վերջրյա ժայռ փոքրիկ կղզու տեսքով։ Գտնվում է [[Ֆիոլենտ]] հրվարդանի վերջամասից 1,5 կմ դեպի արևելք և Հասպիսի լողափից 140 մ հեռու` [[Սևաստոպոլ]]ի Բալակլավսկի շրջանում։ Անվանումն ստացել է այն բանից հետո, երբ ըստ ավանդության, [[891|891 թվականին]] այստեղ խորտակվող [[Հույներ|հույն]] ձկնորսներին հայտնվեց [[Սուրբ Գևորգ]] Զորավարը։ Ժայռի վրա գտել էին նրա սրբապատկերը, և հենց նույն թվականին ափին հիմնադրվեց [[Սուրբ Գևորգ|Սուրբ Գևորգի վանքը]]։ 1891 թվականին ժայռի վրա տեղղադրվեց սպիտակ մարմարից խաչ։ 20-ական թվականներին խաչը հանեցին։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Սուրբ Նիկոլ եկեղեցում (Սևաստոպոլի Եղբայրական գերեզմանոցում) օծվեց նոր մետաղյա խաչ` 1400 կգ ծանրությամբ։ Այն տեղադրվեց սուրբ Հայտնության ժայռի վրա Ռուսաստանի ՌԾՆ Սևծովյան նավատորմի աջակցությամբ<ref>{{Cite web|url=http://www.planetadorog.ru/r/mys_fiolent/|title=Мыс Фиолент - как добраться, что посмотреть, история, фото|publisher=www.planetadorog.ru|accessdate=2017-07-30}}</ref>։ 2018 թվականի նոյեմբերին փոթորիկների ժամանակ մետաղյա խաչն ընկել էր։ 2019 թվականի հուլիսին տեղադրվեց նոր, մարմարե խաչ (հիմնակմախքը մետաղից է) գրանիտե հիմքով։ Նոր խաչի օծման արարողությունը տեղի է ունեցել 2019 թվականի հուլիսի 24-ին։ Խաչի բարձրությունը ութ մետր է։ Տեղադրման ժամանակ ժայռի մեջ արվել է երկու մետրանոց խորացում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * Крым: православные святыни. Составитель Е. М. Литвинова. Симферополь: РуБин, 2003. С 241—242. ISBN 966-96158-1-X == Արտաքին հղումներ == * [http://www.fiolent.ru/foto/img364.htm Сферическая панорама со скалы Святого Явления] * [http://www.planetakrim.com/catalog/01/sev-hram/photo10.htm Балаклавский Свято-Георгиевский монастырь. Скала Святого Явления] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160902030052/http://planetakrim.com/catalog/01/sev-hram/photo10.htm |date=2016-09-02 }} * [http://www.mabir.com.ua/legend.shtml Легенды и мифы о Фиоленте, Чёрном море, Крыме] * {{cite web |title = Мыс Фиолент, Георгиевский монастырь |url = http://www.sev-infotech.info/sight_9.html |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070928223515/http://www.sev-infotech.info/sight_9.html |archivedate = 2007-09-28 |deadlink = yes }} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Անմարդաբնակ կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Բալակլավա]] [[Կատեգորիա:Սևաստոպոլի ժայռերը]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Ուկրաինայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Սև ծովի կղզիներ]] brapzx90hkmtc9wxjzh35pprxycxebe 2 939871 8473869 8473249 2022-07-22T18:46:48Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:Top-importance physics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Absolute zero]]||36600||[[Բացարձակ զրո]]||27800|| ||76 |- |[[:en:Acceleration]]||21400||[[Արագացում]]||46400|| ||131 |- |[[:en:Acoustics]]||38100||[[Ձայնագիտություն]]||2600|| ||91 |- |[[:en:Age of the universe]]||32300||[[Տիեզերքի տարիք]]||6700|| ||48 |- |[[:en:André-Marie Ampère]]||19800||[[Անդրե Մարի Ամպեր]]||5100|| ||111 |- |[[:en:Angular momentum]]||85900||[[Իմպուլսի մոմենտ]]||23200|| ||75 |- |[[:en:Angular velocity]]||31200||[[Անկյունային արագություն]]||17000||այո||69 |- |[[:en:Antimatter]]||74200|| || || ||81 |- |[[:en:Astronomy]]||100700||[[Աստղագիտություն]]||34300|| ||283 |- |[[:en:Astrophysics]]||29700||[[Աստղաֆիզիկա]]||54000|| ||104 |- |[[:en:Atmospheric physics]]||16200|| || || ||28 |- |[[:en:Atom]]||123800||[[Ատոմ]]||58400|| ||214 |- |[[:en:Atomic nucleus]]||31400||[[Միջուկ (ատոմ)]]||13600|| ||114 |- |[[:en:Atomic physics]]||9100||[[Ատոմային ֆիզիկա]]||32800|| ||77 |- |[[:en:Atomic theory]]||44200|| || || ||60 |- |[[:en:Azimuthal quantum number]]||14000|| || || ||35 |- |[[:en:Background radiation]]||51800||[[Ճառագայթային ֆոն]]||76200|| ||27 |- |[[:en:John Bardeen]]||39300||[[Ջոն Բարդին]]||2600|| ||90 |- |[[:en:Big Bang]]||150700||[[Մեծ պայթյուն]]||4900|| ||158 |- |[[:en:Biophysics]]||15800||[[Կենսաֆիզիկա]]||9800|| ||91 |- |[[:en:Black body]]||47100||[[Բացարձակ սև մարմին]]||12600|| ||69 |- |[[:en:Black hole]]||164800||[[Սև խոռոչ]]||183300|| ||174 |- |[[:en:Niels Bohr]]||94800||[[Նիլս Բոր]]||7400|| ||169 |- |[[:en:Boltzmann constant]]||23000||[[Բոլցմանի հաստատուն]]||11400|| ||66 |- |[[:en:Ludwig Boltzmann]]||35600||[[Լյուդվիգ Բոլցման]]||2400|| ||83 |- |[[:en:Boson]]||9200||[[Բոզոն]]||7800|| ||88 |- |[[:en:Bubble chamber]]||7200||[[Բշտիկային խցիկ]]||3000|| ||45 |- |[[:en:Capacitance]]||33900||[[Ունակություն]]||4400|| ||72 |- |[[:en:Causality (physics)]]||15900||[[Պատճառականության սկզբունք]]||8800|| ||13 |- |[[:en:Cavendish experiment]]||23200|| || || ||31 |- |[[:en:CERN]]||101600||[[ՑԵՌՆ]]||3500|| ||97 |- |[[:en:Chaos theory]]||107900|| || || ||68 |- |[[:en:Charge conservation]]||18800||[[Լիցքի պահպանման օրենք]]||2900|| ||35 |- |[[:en:Chemical potential]]||28200||[[Քիմիական պոտենցիալ]]||9400|| ||37 |- |[[:en:Classical electromagnetism]]||12600||[[Էլեկտրադինամիկա]]||17400|| ||60 |- |[[:en:Classical mechanics]]||47200||[[Դասական մեխանիկա]]||9400||այո||117 |- |[[:en:Classical physics]]||8500||[[Դասական ֆիզիկա]]||7300|| ||61 |- |[[:en:Collider]]||12500|| || || ||24 |- |[[:en:Color charge]]||12000|| || || ||40 |- |[[:en:Computational physics]]||13700||[[Հաշվողական ֆիզիկա]]||7900|| ||32 |- |[[:en:Condensed matter physics]]||61100||[[Խտացված նյութի ֆիզիկա]]||4300|| ||53 |- |[[:en:Conservation law]]||18600||[[Պահպանման օրենքներ]]||8400|| ||52 |- |[[:en:Conservation of energy]]||39700||[[Էներգիայի պահպանման օրենք]]||69000|| ||96 |- |[[:en:Copenhagen interpretation]]||81300||[[Կոպենհագենյան մեկնաբանություն]]||21600|| ||38 |- |[[:en:Cosmological constant]]||44700||[[Կոսմոլոգիական հաստատուն]]||4200|| ||52 |- |[[:en:Cosmology]]||43400||[[Տիեզերագիտություն]]||7400|| ||104 |- |[[:en:Charles-Augustin de Coulomb]]||13400||[[Շառլ Օգյուստեն Կուլոն]]||2200|| ||93 |- |[[:en:Coulomb's law]]||43500||[[Կուլոնի օրենք]]||8600|| ||78 |- |[[:en:Marie Curie]]||120400||[[Մարի Կյուրի]]||132600|| ||213 |- |[[:en:Dark matter]]||131300|| || || ||94 |- |[[:en:Davisson–Germer experiment]]||16300||[[Դեյվիսոն-Ջերմերի փորձ]]||15200|| ||23 |- |[[:en:Diffraction]]||47500||[[Դիֆրակցիա]]||4900|| ||76 |- |[[:en:Paul Dirac]]||62500||[[Պոլ Դիրակ]]||4200|| ||117 |- |[[:en:Discovery of the neutron]]||74600|| || || ||6 |- |[[:en:Doppler effect]]||36700||[[Դոպլերի էֆեկտ]]||8200|| ||86 |- |[[:en:Double-slit experiment]]||60300||[[Կրկնակի ճեղքով փորձ]]||14800|| ||35 |- |[[:en:Down quark]]||11900||[[D-քվարկ]]||16600|| ||52 |- |[[:en:Albert Einstein]]||208700||[[Ալբերտ Այնշտայն]]||215600|| ||290 |- |[[:en:Electric charge]]||41700||[[Էլեկտրական լիցք]]||13300|| ||114 |- |[[:en:Electric current]]||35000||[[Էլեկտրական հոսանք]]||8600|| ||122 |- |[[:en:Electric field]]||35100||[[Էլեկտրական դաշտ]]||7400|| ||97 |- |[[:en:Electricity]]||82400||[[Էլեկտրականություն]]||7800|| ||182 |- |[[:en:Electromagnetic radiation]]||90400||[[Էլեկտրամագնիսական ճառագայթում]]||11500|| ||108 |- |[[:en:Electromagnetic spectrum]]||47400|| || || ||75 |- |[[:en:Electromagnetism]]||26700||[[Էլեկտրամագնիսականություն]]||15900|| ||105 |- |[[:en:Electron]]||155000||[[Էլեկտրոն]]||2300|| ||161 |- |[[:en:Electronic band structure]]||35800|| || || ||27 |- |[[:en:Elementary charge]]||20000||[[Տարրական էլեկտրական լիցք]]||11600|| ||49 |- |[[:en:Elementary particle]]||36100||[[Տարրական մասնիկներ]]||26000|| ||98 |- |[[:en:Energy]]||56600||[[Էներգիա]]||13200|| ||196 |- |[[:en:Entropy]]||111900||[[Էնտրոպիա]]||4500|| ||91 |- |[[:en:Equinox]]||40900||[[Գիշերահավասար]]||9700|| ||99 |- |[[:en:Experimental physics]]||14300|| || || ||41 |- |[[:en:Enrico Fermi]]||96900||[[Էնրիկո Ֆերմի]]||26600|| ||150 |- |[[:en:Feynman diagram]]||92700|| || || ||42 |- |[[:en:Richard Feynman]]||128800||[[Ռիչարդ Ֆեյնման]]||14400|| ||145 |- |[[:en:Field (physics)]]||33700||[[Դաշտ (ֆիզիկա)]]||6500|| ||58 |- |[[:en:First law of thermodynamics]]||93400||[[Թերմոդինամիկայի առաջին օրենք]]||13600|| ||65 |- |[[:en:First observation of gravitational waves]]||69200|| || || ||22 |- |[[:en:Fluid mechanics]]||20200||[[Հիդրոմեխանիկա]]||6200|| ||76 |- |[[:en:Force]]||91200||[[Ուժ]]||9900|| ||159 |- |[[:en:Friction]]||69500||[[Շփում (ֆիզիկա)]]||31200|| ||86 |- |[[:en:Galileo Galilei]]||132500||[[Գալիլեո Գալիլեյ]]||64800|| ||243 |- |[[:en:Gas]]||50500||[[Գազ]]||15100|| ||158 |- |[[:en:Gauge theory]]||46400|| || || ||34 |- |[[:en:Carl Friedrich Gauss]]||72100||[[Կառլ Գաուս]]||69500|| ||178 |- |[[:en:Geiger–Marsden experiments]]||35900|| || || ||35 |- |[[:en:Murray Gell-Mann]]||43800||[[Մարի Գել-Ման]]||3200|| ||82 |- |[[:en:General relativity]]||194700||[[Հարաբերականության ընդհանուր տեսություն]]||176500|| ||111 |- |[[:en:Geophysics]]||42500|| || || ||88 |- |[[:en:Glossary of physics]]||111300|| || || ||7 |- |[[:en:Gluon]]||24200||[[Գլյուոն]]||14900|| ||76 |- |[[:en:Grand Unified Theory]]||33100|| || || ||36 |- |[[:en:Gravitational wave]]||96600||[[Գրավիտացիոն ալիքներ]]||35200|| ||73 |- |[[:en:Gravity]]||62600||[[Ձգողականություն]]||34200|| ||166 |- |[[:en:William Rowan Hamilton]]||41700||[[Ուիլյամ Համիլտոն]]||84900|| ||78 |- |[[:en:Harmonic oscillator]]||34200|| || || ||49 |- |[[:en:Stephen Hawking]]||186600||[[Սթիվեն Հոքինգ]]||22100|| ||184 |- |[[:en:Heat]]||70400||[[Ջերմաքանակ]]||10900|| ||119 |- |[[:en:Werner Heisenberg]]||118700||[[Վերներ Հայզենբերգ]]||8900|| ||126 |- |[[:en:Heliocentrism]]||97900||[[Արևակենտրոն համակարգ]]||11100|| ||79 |- |[[:en:Higgs boson]]||240300||[[Հիգսի բոզոն]]||14000|| ||96 |- |[[:en:Higgs mechanism]]||54300|| || || ||29 |- |[[:en:History of physics]]||117100||[[Ֆիզիկայի պատմություն]]||189400|| ||51 |- |[[:en:Christiaan Huygens]]||134100||[[Քրիստիան Հյույգենս]]||4600|| ||110 |- |[[:en:Hydrogen atom]]||39900|| || || ||35 |- |[[:en:Imperial and US customary measurement systems]]||85300|| || || ||26 |- |[[:en:Inertia]]||23600||[[Իներցիա]]||2100|| ||87 |- |[[:en:Inertial frame of reference]]||66200||[[Իներցիալ հաշվարկման համակարգ]]||9300|| ||52 |- |[[:en:Infrared]]||77700||[[Ինֆրակարմիր ճառագայթներ]]||5300|| ||112 |- |[[:en:International System of Units]]||189300||[[Միավորների միջազգային համակարգ]]||16400|| ||137 |- |[[:en:Introduction to gauge theory]]||31600|| || || ||2 |- |[[:en:Kelvin]]||29400||[[Կելվին (չափման միավոր)]]||3000|| ||120 |- |[[:en:Kilogram]]||66000||[[Կիլոգրամ]]||5200|| ||139 |- |[[:en:Kinematics]]||56400||[[Կինեմատիկա]]||12900|| ||80 |- |[[:en:Kinetic energy]]||36500||[[Կինետիկ էներգիա]]||2000|| ||93 |- |[[:en:Lev Landau]]||35200||[[Լև Լանդաու]]||10800|| ||89 |- |[[:en:Laser]]||99300||[[Լազեր]]||13400|| ||115 |- |[[:en:Laws of thermodynamics]]||20300|| || || ||39 |- |[[:en:Lepton]]||44000||[[Լեպտոն]]||22500|| ||78 |- |[[:en:Light]]||47100||[[Լույս]]||10800|| ||195 |- |[[:en:Liquid]]||37000||[[Հեղուկ]]||2000|| ||130 |- |[[:en:List of baryons]]||58500|| || || ||11 |- |[[:en:List of mesons]]||54200|| || || ||10 |- |[[:en:List of particles]]||31500|| || || ||28 |- |[[:en:List of physical constants]]||18600|| || || ||3 |- |[[:en:List of unsolved problems in physics]]||95000||[[Ֆիզիկայի չլուծված խնդիրների ցանկ]]||7300||այո||29 |- |[[:en:M-theory]]||63300|| || || ||43 |- |[[:en:Magnetic field]]||94200||[[Մագնիսական դաշտ]]||11600||այո||109 |- |[[:en:Magnetism]]||45200||[[Մագնիսականություն]]||9500||այո||89 |- |[[:en:Mass]]||71500||[[Զանգված]]||21600|| ||153 |- |[[:en:Mass–energy equivalence]]||94600||[[Զանգվածի և էներգիայի համարժեքություն]]||8700|| ||77 |- |[[:en:Matter]]||84300||[[Մատերիա (ֆիզիկա)]]||5000|| ||143 |- |[[:en:Matter wave]]||39800||[[Դը Բրոյլի ալիք]]||14400|| ||46 |- |[[:en:Maxwell–Boltzmann distribution]]||35000||[[Մաքսվելի բաշխում]]||3400|| ||39 |- |[[:en:James Clerk Maxwell]]||83900||[[Ջեյմս Մաքսվել]]||171500|| ||142 |- |[[:en:Maxwell's equations]]||82300||[[Մաքսվելի հավասարումներ]]||8000|| ||78 |- |[[:en:Measurement]]||31800||[[Չափումներ]]||6400||այո||129 |- |[[:en:Mechanics]]||23300||[[Մեխանիկա]]||19300|| ||110 |- |[[:en:Meteorology]]||71300||[[Օդերևութաբանություն]]||5400|| ||151 |- |[[:en:Michelson–Morley experiment]]||89900||[[Մայքելսոնի փորձ]]||4100|| ||51 |- |[[:en:Modern physics]]||5800||[[Ժամանակակից ֆիզիկա]]||1500||այո||40 |- |[[:en:Molecular orbital]]||34000|| || || ||40 |- |[[:en:Molecule]]||25100||[[Մոլեկուլ]]||44100|| ||153 |- |[[:en:Momentum]]||69100||[[Իմպուլս (շարժման քանակ)]]||13000|| ||100 |- |[[:en:Motion]]||28600||[[Շարժում (ֆիզիկա)]]||4000|| ||109 |- |[[:en:Muon]]||48100||[[Մյուոն]]||17000|| ||70 |- |[[:en:Nature]]||85800||[[Բնություն]]||104900|| ||203 |- |[[:en:Neutrino]]||137100||[[Նեյտրինո]]||14500|| ||92 |- |[[:en:Neutron]]||100100||[[Նեյտրոն]]||1400|| ||132 |- |[[:en:Isaac Newton]]||128300||[[Իսահակ Նյուտոն]]||147500|| ||277 |- |[[:en:Newton's law of universal gravitation]]||43000||[[Նյուտոնի դասական ձգողության տեսություն]]||22500|| ||90 |- |[[:en:Newton's laws of motion]]||114600||[[Նյուտոնի օրենքներ]]||4200|| ||113 |- |[[:en:List of Nobel laureates in Physics]]||106400||[[Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրների ցանկ]]||204000|| ||49 |- |[[:en:Nobel Prize in Physics]]||24300||[[Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ]]||5800|| ||104 |- |[[:en:Nuclear fission]]||73700||[[Միջուկի ճեղքում]]||87100|| ||100 |- |[[:en:Nuclear force]]||28000||[[Միջուկային ուժեր]]||3400|| ||44 |- |[[:en:Nuclear physics]]||37000||[[Միջուկային ֆիզիկա]]||10800|| ||99 |- |[[:en:Nucleon]]||33900||[[Նուկլոն]]||1000|| ||80 |- |[[:en:Oil drop experiment]]||24500|| || || ||36 |- |[[:en:J. Robert Oppenheimer]]||140800||[[Ռոբերտ Օպենհեյմեր]]||5100|| ||103 |- |[[:en:Optics]]||108200||[[Օպտիկա]]||14000||այո||119 |- |[[:en:Outline of physics]]||35200|| || || ||14 |- |[[:en:Particle]]||18200|| || || ||54 |- |[[:en:Particle accelerator]]||60200|| || || ||70 |- |[[:en:Particle physics]]||29300||[[Տարրական մասնիկների ֆիզիկա]]||18600|| ||93 |- |[[:en:Pauli exclusion principle]]||25500||[[Պաուլիի սկզբունք]]||24300|| ||67 |- |[[:en:Wolfgang Pauli]]||37600||[[Վոլֆգանգ Պաուլի]]||11800|| ||100 |- |[[:en:Philosophy of physics]]||29000|| || || ||27 |- |[[:en:Photon]]||101900||[[Ֆոտոն]]||113100|| ||112 |- |[[:en:Physical chemistry]]||14600||[[Ֆիզիկական քիմիա]]||7200|| ||105 |- |[[:en:Physical constant]]||24600||[[Ֆիզիկական հաստատուններ]]||19600|| ||65 |- |[[:en:Physical cosmology]]||75800|| || || ||42 |- |[[:en:Physical property]]||6400|| || || ||38 |- |[[:en:Physical quantity]]||18000||[[Ֆիզիկական մեծություն]]||5300||այո||71 |- |[[:en:Physicist]]||18400||[[Ֆիզիկոս]]|| || ||82 |- |[[:en:Physics]]||86000||[[Ֆիզիկա]]||32400|| ||285 |- |[[:en:Planck constant]]||47800||[[Պլանկի հաստատուն]]||27700|| ||78 |- |[[:en:Max Planck]]||54700||[[Մաքս Պլանկ]]||141700|| ||162 |- |[[:en:Plasma (physics)]]||70700||[[Պլազմա (ֆիզիկա)]]||10500|| ||116 |- |[[:en:Potential energy]]||44500||[[Պոտենցիալ էներգիա]]||4600|| ||80 |- |[[:en:Pressure]]||44700||[[Ճնշում]]||5400|| ||107 |- |[[:en:Principal quantum number]]||7900|| || || ||33 |- |[[:en:Proton]]||57900||[[Պրոտոն]]||8000|| ||148 |- |[[:en:Quantum computing]]||94000|| || || ||19 |- |[[:en:Quantum electrodynamics]]||46800||[[Քվանտային էլեկտրադինամիկա]]||4700|| ||58 |- |[[:en:Quantum field theory]]||105500||[[Դաշտի քվանտային տեսություն]]||30100|| ||67 |- |[[:en:Quantum mechanics]]||93100||[[Քվանտային մեխանիկա]]||24900|| ||151 |- |[[:en:Quantum number]]||28000||[[Քվանտային թվեր]]||3700|| ||55 |- |[[:en:Quark]]||78300||[[Քվարկ]]||7200|| ||97 |- |[[:en:Rutherford model]]||10300||[[Ատոմի մոլորակային մոդել]]||7700|| ||42 |- |[[:en:Ernest Rutherford]]||50900||[[Էռնեստ Ռեզերֆորդ]]||40500|| ||156 |- |[[:en:Scalar (physics)]]||7600||[[Սկալյար մեծություն]]||1400||այո||36 |- |[[:en:Schrödinger equation]]||71000||[[Շրյոդինգերի հավասարում]]||22700|| ||74 |- |[[:en:Erwin Schrödinger]]||58300||[[Էրվին Շրյոդինգեր]]||131400|| ||141 |- |[[:en:Schwarzschild radius]]||21800|| || || ||47 |- |[[:en:Scientific method]]||163100|| || || ||102 |- |[[:en:Second law of thermodynamics]]||91400||[[Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենք]]||5900|| ||65 |- |[[:en:Semiconductor]]||44400||[[Կիսահաղորդիչներ]]||6500|| ||108 |- |[[:en:William Shockley]]||63600||[[Ուիլյամ Շոկլի]]||2600|| ||81 |- |[[:en:SI base unit]]||14400||[[ՄՀ հիմնական միավորներ]]||20200|| ||48 |- |[[:en:Solid]]||40700||[[Պինդ մարմին]]||6800|| ||122 |- |[[:en:Solid angle]]||26600||[[Մարմնային անկյուն]]||1000|| ||45 |- |[[:en:Solid-state physics]]||9500|| || || ||44 |- |[[:en:Sound]]||36800||[[Ձայն]]||17500|| ||165 |- |[[:en:Space]]||34700||[[Տարածություն]]||40500|| ||104 |- |[[:en:Spacetime]]||197800||[[Տարածաժամանակ]]||15800|| ||92 |- |[[:en:Special relativity]]||137600||[[Հարաբերականության հատուկ տեսություն]]||23900|| ||110 |- |[[:en:Speed]]||19700|| || || ||79 |- |[[:en:Speed of light]]||141800||[[Լույսի արագություն]]||4300|| ||125 |- |[[:en:Spin (physics)]]||65000||[[Սպին]]||29600|| ||76 |- |[[:en:Standard Model]]||56900||[[Ստանդարտ մոդել]]||35400|| ||80 |- |[[:en:Star]]||146500||[[Աստղ]]||23900|| ||242 |- |[[:en:Statistical mechanics]]||37300||[[Վիճակագրական մեխանիկա]]||4100|| ||63 |- |[[:en:Statistical physics]]||8500||[[Վիճակագրական ֆիզիկա]]||8000|| ||35 |- |[[:en:Stellar evolution]]||49600|| || || ||54 |- |[[:en:Stern–Gerlach experiment]]||25300||[[Շտեռն-Գեռլախի փորձ]]||1900|| ||38 |- |[[:en:String theory]]||125300||[[Լարերի տեսություն]]||39800|| ||67 |- |[[:en:Strong interaction]]||18000||[[Ուժեղ փոխազդեցություն]]||50500|| ||94 |- |[[:en:Subatomic particle]]||24100||[[Ներատոմային մասնիկ]]||8400|| ||78 |- |[[:en:Sun]]||158300||[[Արեգակ]]||34300|| ||321 |- |[[:en:Symmetry (physics)]]||25100||[[Սիմետրիա (ֆիզիկա)]]||4300||այո||25 |- |[[:en:Telescope]]||27100||[[Աստղադիտակ]]||31800|| ||133 |- |[[:en:Temperature]]||101000||[[Ջերմաստիճան]]||39300|| ||143 |- |[[:en:Nikola Tesla]]||151800||[[Նիկոլա Տեսլա]]||166400|| ||192 |- |[[:en:Theoretical physics]]||25800||[[Տեսական ֆիզիկա]]||9200|| ||80 |- |[[:en:Theory of relativity]]||30500||[[Հարաբերականության տեսություն]]||15200|| ||124 |- |[[:en:Thermodynamic temperature]]||102600|| || || ||38 |- |[[:en:Thermodynamics]]||44500||[[Ջերմադինամիկա]]||4300|| ||136 |- |[[:en:Time]]||102500||[[Ժամանակ]]||101300|| ||228 |- |[[:en:Ultraviolet]]||108400||[[Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ]]||11100|| ||109 |- |[[:en:Uncertainty principle]]||134000||[[Անորոշությունների սկզբունք]]||21500|| ||71 |- |[[:en:Unit of measurement]]||25400||[[Չափման միավորներ]]||4300|| ||90 |- |[[:en:Universe]]||130800||[[Տիեզերք]]||8600||այո||207 |- |[[:en:Up quark]]||12000||[[U-քվարկ]]||16500|| ||54 |- |[[:en:Vacuum]]||67700||[[Վակուում]]||11200|| ||121 |- |[[:en:Velocity]]||17500||[[Արագություն]]||3600|| ||131 |- |[[:en:Visible spectrum]]||20600||[[Տեսանելի ճառագայթում]]||5400|| ||71 |- |[[:en:W and Z bosons]]||37300||[[W- և Z-բոզոններ]]||17900|| ||51 |- |[[:en:Water]]||152200||[[Ջուր]]||13400||այո||301 |- |[[:en:Watt]]||31100||[[Վատտ (չափման միավոր)]]||1400||այո||107 |- |[[:en:Wave]]||53700||[[Ալիքներ]]||15300|| ||114 |- |[[:en:Wave function]]||92100||[[Ալիքային ֆունկցիա]]||37300|| ||56 |- |[[:en:Weak interaction]]||41800||[[Թույլ փոխազդեցություն]]||1600|| ||91 |- |[[:en:Weight]]||34700||[[Կշիռ]]||10700|| ||116 |- |[[:en:Steven Weinberg]]||39900||[[Սթիվեն Վայնբերգ]]||3200|| ||89 |- |[[:en:X-ray]]||101800||[[Ռենտգենյան ճառագայթներ]]||10900||այո||118 |- |[[:en:Yang Chen-Ning]]||26500||[[Չժեննին Յանգ]]||3500|| ||74 |- |[[:en:Zeroth law of thermodynamics]]||21000||[[Թերմոդինամիկայի զրոերորդ օրենք]]||11800|| ||48 |} == [[:en:Category:High-importance physics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:3D rotation group]]||67600|| || || ||13 |- |[[:en:Alexei Abrikosov (physicist)]]||12700||[[Ալեքսեյ Աբրիկոսով]]||31200|| ||76 |- |[[:en:Absolute magnitude]]||47400||[[Բացարձակ աստղային մեծություն]]||4400|| ||70 |- |[[:en:Absolute space and time]]||17700||[[Տարածություն և ժամանակ, Նյուտոնյան տեսություն]]||6300|| ||25 |- |[[:en:Absorption (electromagnetic radiation)]]||8300||[[Լույսի կլանում]]||6300|| ||29 |- |[[:en:Absorption band]]||11300|| || || ||19 |- |[[:en:Accelerometer]]||42100||[[Աքսելերոմետր]]||1600|| ||46 |- |[[:en:Acoustic resonance]]||23100|| || || ||15 |- |[[:en:Outline of acoustics]]||9900|| || || ||1 |- |[[:en:Action (physics)]]||19800||[[Գործողություն (ֆիզիկա)]]||12800|| ||35 |- |[[:en:AdS/CFT correspondence]]||54700|| || || ||20 |- |[[:en:Aerodynamics]]||40700||[[Աերոդինամիկա]]||4300|| ||77 |- |[[:en:Aeronautics]]||22900||[[Օդագնացություն]]||13400|| ||64 |- |[[:en:Jean le Rond d'Alembert]]||29900||[[Ժան Լը Ռոն Դ'Ալամբեր]]||4800|| ||100 |- |[[:en:Zhores Alferov]]||22800||[[Ժորես Ալֆյորով]]||4000|| ||76 |- |[[:en:Hannes Alfvén]]||28800||[[Հանես Ալֆվեն]]||4600|| ||72 |- |[[:en:Alpha decay]]||18800||[[Ալֆա-տրոհում]]||7900|| ||61 |- |[[:en:Alpha Magnetic Spectrometer]]||53800|| || || ||27 |- |[[:en:Alpha particle]]||30000||[[Ալֆա-մասնիկ]]||11200|| ||77 |- |[[:en:Luis Walter Alvarez]]||53000||[[Լուիս Ուոլթեր Ալվարես]]||2700|| ||73 |- |[[:en:American Institute of Physics]]||9500|| || || ||16 |- |[[:en:American Physical Society]]||20900|| || || ||30 |- |[[:en:Amorphous solid]]||14100|| || || ||53 |- |[[:en:Amount of substance]]||26600||[[Նյութի քանակ]]||8700|| ||58 |- |[[:en:Ampere]]||15700||[[Ամպեր (չափման միավոր)]]||1800|| ||113 |- |[[:en:Ampère's circuital law]]||31800|| || || ||58 |- |[[:en:Ampère's force law]]||18000||[[Ամպերի օրենք]]||4900|| ||24 |- |[[:en:Amplitude]]||12900||[[Ամպլիտուդ]]||1100|| ||72 |- |[[:en:Analytical dynamics]]||9300|| || || ||2 |- |[[:en:Carl David Anderson]]||8800||[[Կառլ Անդերսոն]]||1900|| ||76 |- |[[:en:Philip W. Anderson]]||30100||[[Ֆիլիպ Անդերսոն]]||6600|| ||66 |- |[[:en:Angstrom]]||17800||[[Անգստրեմ]]||1100|| ||85 |- |[[:en:Anders Jonas Ångström]]||10000||[[Անդերս Յոնաս Անգստրեմ]]||1800|| ||58 |- |[[:en:Angular displacement]]||14000|| || || ||15 |- |[[:en:Angular frequency]]||7700||[[Անկյունային հաճախություն]]||2700||այո||44 |- |[[:en:Angular momentum operator]]||48100|| || || ||16 |- |[[:en:Annalen der Physik]]||13800|| || || ||30 |- |[[:en:Annus mirabilis papers]]||28400|| || || ||14 |- |[[:en:Anomaly (physics)]]||21700|| || || ||10 |- |[[:en:Antiparticle]]||20100||[[Հակամասնիկներ]]||3000|| ||67 |- |[[:en:Antiproton]]||16300||[[Հակապրոտոն]]||9200|| ||51 |- |[[:en:Apparent magnitude]]||61300||[[Տեսանելի աստղային մեծություն]]||6200|| ||77 |- |[[:en:Edward Victor Appleton]]||22900||[[Էդուարդ Վիկտոր Էփլթոն]]||2200|| ||79 |- |[[:en:Applications of quantum mechanics]]||10600|| || || ||1 |- |[[:en:Applied mechanics]]||22600|| || || ||36 |- |[[:en:Archimedes]]||104000||[[Արքիմեդես]]||92100|| ||220 |- |[[:en:Archimedes' principle]]||23500||[[Արքիմեդի օրենք]]||4100|| ||75 |- |[[:en:Argonne National Laboratory]]||36600|| || || ||18 |- |[[:en:Svante Arrhenius]]||36000||[[Սվանտե Արենիուս]]||4200|| ||96 |- |[[:en:ArXiv]]||23600||[[ArXiv]]||11100|| ||54 |- |[[:en:Arthur Ashkin]]||18200||[[Արթուր Էշկին]]||8100|| ||62 |- |[[:en:Astronomia nova]]||28400|| || || ||23 |- |[[:en:Astronomical spectroscopy]]||48400|| || || ||31 |- |[[:en:Astroparticle physics]]||12400|| || || ||19 |- |[[:en:Atacama Large Millimeter Array]]||43500|| || || ||45 |- |[[:en:John Vincent Atanasoff]]||29000||[[Ջոն Աթանասով]]||4400|| ||44 |- |[[:en:Atmosphere]]||17600||[[Մթնոլորտ]]||15000|| ||123 |- |[[:en:Atmospheric science]]||13700||[[Մթնոլորտի գիտություն]]||23300|| ||38 |- |[[:en:Atomic clock]]||133500||[[Ատոմային ժամացույց]]||3400|| ||65 |- |[[:en:Atomic force microscopy]]||76100||[[Ատոմական ուժային մանրադիտակ]]||3700||այո||44 |- |[[:en:Atomic number]]||14000||[[Ատոմական համար]]||2100|| ||128 |- |[[:en:Atomic orbital]]||82200||[[Ատոմային օրբիտալ]]||4900|| ||72 |- |[[:en:Avogadro's law]]||10600||[[Ավոգադրոյի օրենք]]||8800|| ||66 |- |[[:en:B Reactor]]||23900|| || || ||9 |- |[[:en:Ballistics]]||21700||[[Ձգաբանություն]]||2100|| ||64 |- |[[:en:Band gap]]||22300|| || || ||27 |- |[[:en:Charles Glover Barkla]]||10000||[[Չարլզ Գլովեր Բարկլա]]||3600|| ||73 |- |[[:en:Barn (unit)]]||13200||[[Բառն]]||3100|| ||40 |- |[[:en:Baryon]]||29700||[[Բարիոն]]||1800|| ||74 |- |[[:en:Baryon asymmetry]]||19000|| || || ||18 |- |[[:en:Baryon number]]||7300|| || || ||37 |- |[[:en:Nikolay Basov]]||9500||[[Նիկոլայ Բասով]]||5900|| ||70 |- |[[:en:Henri Becquerel]]||22200||[[Անրի Բեքերել]]||3500|| ||102 |- |[[:en:Georg Bednorz]]||7300||[[Գեորգ Բեդնորց]]||7300|| ||66 |- |[[:en:Beer–Lambert law]]||22200|| || || ||38 |- |[[:en:Bell test]]||46200|| || || ||10 |- |[[:en:Alexander Graham Bell]]||142200||[[Ալեքսանդր Բելլ]]||11700|| ||145 |- |[[:en:John Stewart Bell]]||33300|| || || ||42 |- |[[:en:Bell's theorem]]||92400|| || || ||30 |- |[[:en:Berman flow]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Bernoulli's principle]]||74900||[[Բեռնուլիի հավասարում]]||2300|| ||63 |- |[[:en:Michael Berry (physicist)]]||11200|| || || ||20 |- |[[:en:Beta decay]]||59100||[[Բետա-տրոհում]]||19800|| ||68 |- |[[:en:Beta particle]]||13300||[[Բետա-մասնիկներ]]||8600|| ||73 |- |[[:en:Hans Bethe]]||66200||[[Հանս Բետե]]||17000|| ||85 |- |[[:en:Big Bang nucleosynthesis]]||33800|| || || ||35 |- |[[:en:Binding energy]]||14300||[[Կապի էներգիա]]||1800|| ||35 |- |[[:en:Gerd Binnig]]||9500||[[Գերդ Բինինգ]]||5800|| ||69 |- |[[:en:Biological thermodynamics]]||13800|| || || ||9 |- |[[:en:Biot–Savart law]]||20100||[[Բիո-Սավար-Լապլասի օրենք]]||17300|| ||63 |- |[[:en:Kristian Birkeland]]||18800|| || || ||30 |- |[[:en:BKS theory]]||16900|| || || ||1 |- |[[:en:Joseph Black]]||20600||[[Ջոզեֆ Բլեք]]||6300|| ||59 |- |[[:en:Patrick Blackett]]||26900||[[Պատրիկ Բլեկետ]]||3100|| ||68 |- |[[:en:Felix Bloch]]||15800||[[Ֆելիքս Բլոխ]]||5900|| ||73 |- |[[:en:Nicolaas Bloembergen]]||27100||[[Նիկոլաս Բլոմբերգեն]]||4600|| ||70 |- |[[:en:Hendrik Wade Bode]]||47600|| || || ||20 |- |[[:en:Nikolay Bogolyubov]]||37600||[[Նիկոլայ Բոգոլյուբով]]||6600|| ||40 |- |[[:en:Bohr magneton]]||9000||[[Բորի մագնետոն]]||12600|| ||35 |- |[[:en:Bohr model]]||63700||[[Բորի մոդել]]||14500|| ||71 |- |[[:en:Bohr radius]]||7900|| || || ||40 |- |[[:en:Aage Bohr]]||23300||[[Օգե Բոր]]||8200|| ||72 |- |[[:en:Boiling point]]||18300||[[Եռման ջերմաստիճան]]||6500|| ||88 |- |[[:en:Boiling water reactor]]||53300|| || || ||33 |- |[[:en:Boltzmann distribution]]||19200|| || || ||26 |- |[[:en:Boltzmann equation]]||36000||[[Բոլցմանի հավասարում]]||16000|| ||25 |- |[[:en:Boltzmann factor]]||100|| || || ||26 |- |[[:en:Boltzmann's entropy formula]]||10800|| || || ||16 |- |[[:en:Bonding in solids]]||12300|| || || ||7 |- |[[:en:Born rule]]||14900|| || || ||16 |- |[[:en:Max Born]]||63900||[[Մաքս Բոռն]]||48400|| ||108 |- |[[:en:Bose–Einstein condensate]]||77700||[[Բոզե-Այնշտայնի կոնդենսատ]]||25100|| ||59 |- |[[:en:Bose–Einstein statistics]]||38300||[[Բոզե-Այնշտայնի վիճակագրություն]]||10000|| ||49 |- |[[:en:Satyendra Nath Bose]]||32000||[[Շատենդրանաթ Բոզե]]||4100|| ||74 |- |[[:en:Walther Bothe]]||33800||[[Վալտեր Բոթե]]||4500|| ||69 |- |[[:en:Bottom quark]]||10300||[[B-քվարկ]]||9700|| ||46 |- |[[:en:Bound state]]||13200|| || || ||12 |- |[[:en:Boundary layer]]||47000||[[Սահմանային շերտ]]||1500|| ||30 |- |[[:en:Willard Boyle]]||11900||[[Վիլլարդ Բոյլ]]||2700|| ||62 |- |[[:en:Bra–ket notation]]||43300|| || || ||40 |- |[[:en:William Henry Bragg]]||31000||[[Ուիլյամ Հենրի Բրեգ]]||1900|| ||95 |- |[[:en:Lawrence Bragg]]||33500||[[Ուիլյամ Լորենս Բրեգ]]||2600|| ||82 |- |[[:en:Walter Houser Brattain]]||26800||[[Վոլտր Բրատեյն]]||8200|| ||72 |- |[[:en:Karl Ferdinand Braun]]||13600||[[Ֆերդինանդ Բրաուն]]||3000|| ||90 |- |[[:en:Auguste Bravais]]||4900||[[Օգյուստ Բրավե]]||3200|| ||36 |- |[[:en:Percy Williams Bridgman]]||18600||[[Պերսի Ուիլյամս Բրիջմեն]]||4500|| ||73 |- |[[:en:Brillouin zone]]||10600|| || || ||22 |- |[[:en:Bertram Brockhouse]]||7300||[[Բերթրամ Բրոքհաուզ]]||5600|| ||59 |- |[[:en:Louis de Broglie]]||33500||[[Լուի դը Բրոյլ]]||4300|| ||91 |- |[[:en:Brookhaven National Laboratory]]||27700|| || || ||32 |- |[[:en:Robert Brout]]||8000|| || || ||24 |- |[[:en:Brownian motion]]||52700||[[Բրոունյան շարժում]]||9900|| ||68 |- |[[:en:Buoyancy]]||28100|| || || ||56 |- |[[:en:Calorimeter (particle physics)]]||3700||[[Իոնացման կալորիմետր]]||2700|| ||14 |- |[[:en:Calorimetric Electron Telescope]]||8000|| || || ||5 |- |[[:en:Canonical ensemble]]||23500|| || || ||17 |- |[[:en:Carbon nanotube]]||120200||[[Ածխածնային նանոխողովակներ]]||12100|| ||55 |- |[[:en:Carnot heat engine]]||20600|| || || ||19 |- |[[:en:Cathode]]||24000||[[Կատոդ (այլ կիրառումներ)]]||1500|| ||65 |- |[[:en:Cauchy stress tensor]]||57300||[[Լարումների թենզոր]]||6100|| ||19 |- |[[:en:Causality]]||87600|| || || ||66 |- |[[:en:Celestial mechanics]]||17100||[[Երկնային մեխանիկա]]||11400|| ||58 |- |[[:en:Center of mass]]||34900||[[Զանգվածների կենտրոն]]||11100|| ||54 |- |[[:en:Centimetre]]||4300||[[Սանտիմետր]]||800|| ||93 |- |[[:en:Central force]]||4800|| || || ||28 |- |[[:en:Centrifugal force]]||41300||[[Կենտրոնախույս ուժ]]||1500|| ||68 |- |[[:en:Centripetal force]]||53800||[[Կենտրոնաձիգ ուժ]]||1500|| ||68 |- |[[:en:James Chadwick]]||64400||[[Ջեյմս Չադվիկ]]||3300|| ||93 |- |[[:en:Chain reaction]]||17300||[[Շղթայական ռեակցիաներ]]||13500|| ||47 |- |[[:en:Owen Chamberlain]]||8400||[[Օուեն Չեմբեռլեն]]||2200|| ||65 |- |[[:en:Subrahmanyan Chandrasekhar]]||57500||[[Սուբռահմանյան Չանդրասեկհար]]||4300|| ||84 |- |[[:en:Charge density]]||22800||[[Լիցքի խտություն]]||2900|| ||33 |- |[[:en:Charm quark]]||7600||[[C-քվարկ]]||9600|| ||49 |- |[[:en:Georges Charpak]]||14700||[[Ժորժ Շարպակ]]||10800|| ||73 |- |[[:en:Chemical physics]]||4700|| || || ||27 |- |[[:en:Cherenkov radiation]]||35200||[[Վավիլով-Չերենկովի էֆեկտ]]||6600|| ||57 |- |[[:en:Pavel Cherenkov]]||6200||[[Պավել Չերենկով]]||3500|| ||72 |- |[[:en:Chiral media]]||29900|| || || ||1 |- |[[:en:Chirality]]||31100|| || || ||14 |- |[[:en:Chronology of the universe]]||139500||[[Տիեզերքի ժամանակագրություն]]||13000|| ||31 |- |[[:en:Steven Chu]]||47100||[[Սթիվեն Չու]]||8600|| ||71 |- |[[:en:Circular motion]]||31600|| || || ||46 |- |[[:en:Circular polarization]]||37700|| || || ||9 |- |[[:en:Circulation (physics)]]||7700|| || || ||11 |- |[[:en:Benoît Paul Émile Clapeyron]]||7100||[[Բենուա Պոլ Էմիլ Կլապեյրոն]]||2000|| ||49 |- |[[:en:Classical field theory]]||27700||[[Դաշտի դասական տեսություն]]||9800|| ||22 |- |[[:en:Classical limit]]||12400|| || || ||7 |- |[[:en:Classical unified field theories]]||15800|| || || ||7 |- |[[:en:Rudolf Clausius]]||16500||[[Ռուդոլֆ Կլաուզիուս]]||9000|| ||74 |- |[[:en:Closed system]]||7000|| || || ||32 |- |[[:en:CNO cycle]]||35500|| || || ||44 |- |[[:en:COBRA Experiment]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Cockcroft–Walton generator]]||11000|| || || ||18 |- |[[:en:John Cockcroft]]||47400||[[Ջոն Կոկրոֆտ]]||2300|| ||73 |- |[[:en:Claude Cohen-Tannoudji]]||12300||[[Կլոդ Կոեն-Թուննիջի]]||7400|| ||64 |- |[[:en:Samuel T. Cohen]]||23900|| || || ||19 |- |[[:en:Coherence (physics)]]||30100||[[Կոհերենտություն]]||5100|| ||43 |- |[[:en:Coherence (units of measurement)]]||20700|| || || ||2 |- |[[:en:Cold fusion]]||146000|| || || ||34 |- |[[:en:Collider Detector at Fermilab]]||25300|| || || ||9 |- |[[:en:Colloid]]||44100||[[Կոլոիդների համակարգեր]]||8900|| ||67 |- |[[:en:Combustion]]||49700||[[Այրում (երևույթ)]]||81000|| ||83 |- |[[:en:Communicating vessels]]||2900||[[Հաղորդակից անոթներ]]||1300|| ||32 |- |[[:en:Compton Gamma Ray Observatory]]||19700|| || || ||34 |- |[[:en:Compton wavelength]]||11900|| || || ||22 |- |[[:en:Arthur Compton]]||37200||[[Արթուր Քոմփթոն]]||2800|| ||82 |- |[[:en:Karl Taylor Compton]]||16100|| || || ||19 |- |[[:en:Computational fluid dynamics]]||66200|| || || ||33 |- |[[:en:Computational science]]||33200|| || || ||26 |- |[[:en:Conformal field theory]]||40800|| || || ||17 |- |[[:en:Conservation of mass]]||24900||[[Զանգվածի պահպանման օրենք]]||2800||այո||67 |- |[[:en:Conservative force]]||11200|| || || ||38 |- |[[:en:Constant of motion]]||9700|| || || ||13 |- |[[:en:Contact mechanics]]||66800||[[Կոնտակտային լարումներ]]||3600|| ||18 |- |[[:en:Convection]]||54100||[[Կոնվեկցիա]]||4300|| ||69 |- |[[:en:Cooper pair]]||9900|| || || ||28 |- |[[:en:Leon Cooper]]||9700||[[Լեոն Կուպեր]]||1900|| ||69 |- |[[:en:Nicolaus Copernicus]]||157800||[[Նիկոլայ Կոպեռնիկոս]]||28000|| ||193 |- |[[:en:Coriolis force]]||82300||[[Կորիոլիսի ուժ]]||2300|| ||73 |- |[[:en:Allan MacLeod Cormack]]||5700|| || || ||51 |- |[[:en:Eric Allin Cornell]]||9300|| || || ||60 |- |[[:en:Correspondence principle]]||19900||[[Համապատասխանության սկզբունք]]||13900|| ||30 |- |[[:en:Cosmic Background Explorer]]||33700|| || || ||32 |- |[[:en:Cosmic microwave background]]||107000||[[Մնացորդային ճառագայթում]]||19200|| ||76 |- |[[:en:Cosmic ray]]||94300||[[Տիեզերական ճառագայթներ]]||5400|| ||84 |- |[[:en:Cosmic variance]]||7800|| || || ||3 |- |[[:en:Cosmological principle]]||28100||[[Կոսմոլոգիական սկզբունք]]||20100|| ||36 |- |[[:en:Cosmos]]||35400||[[Տիեզերք (փիլիսոփայություն)]]||9300|| ||56 |- |[[:en:Coulomb]]||7900||[[Կուլոն (չափման միավոր)]]||600||այո||90 |- |[[:en:Cowan–Reines neutrino experiment]]||13500|| || || ||11 |- |[[:en:Clyde Cowan]]||9000|| || || ||22 |- |[[:en:CP violation]]||34100|| || || ||24 |- |[[:en:CPT symmetry]]||11500||[[Լյուդերս-Պաուլիի թեորեմ]]||5700|| ||28 |- |[[:en:Critical mass]]||19500||[[Կրիտիկական զանգված]]||600|| ||49 |- |[[:en:Critical point (thermodynamics)]]||21200||[[Կրիտիկական կետ]]||1000|| ||59 |- |[[:en:James Cronin]]||15500||[[Ջեյմս Կրոնին]]||11600|| ||63 |- |[[:en:Cross section (physics)]]||37200||[[Էֆեկտիվ լայնական կտրվածք]]||2200|| ||35 |- |[[:en:Crystal]]||29700||[[Բյուրեղ]]||6700|| ||104 |- |[[:en:Crystal structure]]||43500||[[Բյուրեղային կառուցվածք]]||5700|| ||61 |- |[[:en:Crystallization]]||30700||[[Բյուրեղացում]]||3300|| ||57 |- |[[:en:Crystallography]]||26700||[[Բյուրեղագիտություն]]||3900|| ||82 |- |[[:en:Curie temperature]]||46300||[[Կյուրիի ջերմաստիճան]]||2100|| ||48 |- |[[:en:Pierre Curie]]||33000||[[Պիեռ Կյուրի]]||3500|| ||116 |- |[[:en:Curved mirror]]||17700|| || || ||29 |- |[[:en:Cyclic model]]||13400|| || || ||19 |- |[[:en:Cyclotron radiation]]||5900|| || || ||12 |- |[[:en:D-brane]]||22300|| || || ||17 |- |[[:en:D'Alembert's principle]]||11600||[[Դ'Ալամբերի սկզբունք]]||1600|| ||29 |- |[[:en:Gustaf Dalén]]||9500||[[Նիլս Դալեն]]||1900|| ||77 |- |[[:en:Dalton (unit)]]||34000||[[Զանգվածի ատոմական միավոր]]||3400|| ||75 |- |[[:en:Dark energy]]||80300||[[Մութ էներգիա]]||2400||այո||72 |- |[[:en:Data analysis]]||84300|| || || ||37 |- |[[:en:Data science]]||16700||[[Տվյալների գիտություն]]||39200|| ||43 |- |[[:en:Raymond Davis Jr.]]||11400||[[Ռայմոնդ Դեյվիս]]||4000|| ||60 |- |[[:en:Clinton Davisson]]||8100||[[Քլինտոն Դևիսոն]]||2100|| ||77 |- |[[:en:John M. Dawson]]||9000|| || || ||5 |- |[[:en:Daylight]]||5000|| || || ||43 |- |[[:en:De revolutionibus orbium coelestium]]||40200|| || || ||34 |- |[[:en:Debye length]]||19400|| || || ||22 |- |[[:en:Peter Debye]]||36300||[[Պետեր Դեբայ]]||4200|| ||76 |- |[[:en:Decay energy]]||4600|| || || ||30 |- |[[:en:Decay product]]||3400|| || || ||32 |- |[[:en:Decibel]]||76400||[[Դեցիբել]]||2800|| ||66 |- |[[:en:Defining equation (physics)]]||32700|| || || ||3 |- |[[:en:Deformation (engineering)]]||16600|| || || ||11 |- |[[:en:Degenerate energy levels]]||39300|| || || ||21 |- |[[:en:Hans Georg Dehmelt]]||9200||[[Հանս Գեորգ Դեմելտ]]||3100|| ||59 |- |[[:en:Delta potential]]||16800|| || || ||8 |- |[[:en:Density]]||33200||[[Խտություն]]||10200|| ||119 |- |[[:en:Density functional theory]]||73500|| || || ||28 |- |[[:en:Density of states]]||37000|| || || ||18 |- |[[:en:Deposition (phase transition)]]||3200|| || || ||38 |- |[[:en:DESY]]||28400|| || || ||24 |- |[[:en:Determinism]]||84100||[[Դետերմինիզմ]]||3700|| ||72 |- |[[:en:Deterministic simulation]]||8500|| || || ||2 |- |[[:en:Detonation]]||16700||[[Դետոնացում]]||3100|| ||32 |- |[[:en:James Dewar]]||18400||[[Ջեյմս Դյուար]]||2300|| ||57 |- |[[:en:Diamagnetism]]||20400||[[Դիամագնիսականություն]]||8700|| ||55 |- |[[:en:Dielectric]]||37100||[[Դիէլեկտրիկներ]]||11800|| ||59 |- |[[:en:Diffraction grating]]||46100||[[Դիֆրակցիոն ցանց]]||9700|| ||38 |- |[[:en:Diffuse sky radiation]]||19000|| || || ||16 |- |[[:en:Diffusion]]||58200||[[Դիֆուզիա]]||9200|| ||81 |- |[[:en:Diffusion equation]]||6700|| || || ||17 |- |[[:en:Dimensional analysis]]||95100||[[Չափայնություն]]||1700|| ||34 |- |[[:en:Diode]]||65100||[[Դիոդ]]||3700|| ||120 |- |[[:en:Dirac delta function]]||89400|| || || ||47 |- |[[:en:Dirac equation]]||74900||[[Դիրակի հավասարում]]||2100|| ||46 |- |[[:en:Discovery of nuclear fission]]||97900|| || || ||5 |- |[[:en:Dispersion (optics)]]||34100||[[Լույսի դիսպերսիա]]||6200|| ||61 |- |[[:en:Dispersion (water waves)]]||30700|| || || ||4 |- |[[:en:Dispersive prism]]||13400|| || || ||9 |- |[[:en:Displacement (geometry)]]||4700|| || || ||52 |- |[[:en:Displacement current]]||28900|| || || ||33 |- |[[:en:Distance]]||26200||[[Հեռավորություն (երկրաչափություն)]]||43000|| ||104 |- |[[:en:Distance modulus]]||6700|| || || ||18 |- |[[:en:Divergence]]||31500||[[Տարամիտություն]]||8300|| ||51 |- |[[:en:Divergence theorem]]||42000||[[Գաուս-Օստոգրադսկու թեորեմ]]||5400|| ||34 |- |[[:en:Doping (semiconductor)]]||34500|| || || ||36 |- |[[:en:Doppler cooling]]||18300|| || || ||7 |- |[[:en:Drag (physics)]]||41900||[[Ճակատային դիմադրություն]]||10600|| ||50 |- |[[:en:Ductility]]||24500|| || || ||51 |- |[[:en:Dye-sensitized solar cell]]||75600|| || || ||22 |- |[[:en:Dynamics (mechanics)]]||6500||[[Դինամիկա (մեխանիկա)]]||9300|| ||81 |- |[[:en:Freeman Dyson]]||82900||[[Ֆրիմեն Դայսոն]]||10900|| ||65 |- |[[:en:Eddington number]]||7000|| || || ||8 |- |[[:en:Arthur Eddington]]||52800||[[Արթուր Էդինգտոն]]||2900|| ||69 |- |[[:en:Effusion]]||7700|| || || ||23 |- |[[:en:Ehrenfest theorem]]||17300|| || || ||27 |- |[[:en:Paul Ehrenfest]]||22600||[[Պաուլ Էրենֆեստ]]||137100|| ||45 |- |[[:en:Eightfold way (physics)]]||19100|| || || ||15 |- |[[:en:Einstein coefficients]]||25600|| || || ||8 |- |[[:en:Einstein field equations]]||35200||[[Այնշտայնի դաշտի հավասարումներ]]||41100|| ||49 |- |[[:en:Einstein notation]]||14000|| || || ||30 |- |[[:en:Artur Ekert]]||14000|| || || ||13 |- |[[:en:Elastic collision]]||24100|| || || ||26 |- |[[:en:Elastic scattering]]||4100|| || || ||10 |- |[[:en:Elasticity (physics)]]||19600||[[Առաձգականություն]]||1800|| ||65 |- |[[:en:Electric battery]]||67300|| || || ||101 |- |[[:en:Electric dipole spin resonance]]||22000|| || || ||1 |- |[[:en:Electric displacement field]]||11800|| || || ||35 |- |[[:en:Electric flux]]||4700|| || || ||46 |- |[[:en:Electric generator]]||31400||[[Էլեկտրական գեներատոր]]||8400|| ||78 |- |[[:en:Electric heating]]||25600|| || || ||26 |- |[[:en:Electric motor]]||119100||[[Էլեկտրական շարժիչ]]||3500|| ||90 |- |[[:en:Electric potential]]||17800|| || || ||65 |- |[[:en:Electric potential energy]]||21800|| || || ||23 |- |[[:en:Electric power]]||16700||[[Էլեկտրական հզորություն]]||800|| ||67 |- |[[:en:Electric susceptibility]]||11700|| || || ||26 |- |[[:en:Electrical impedance]]||30800||[[Էլեկտրական իմպեդանս]]||6900|| ||62 |- |[[:en:Electrical resistivity and conductivity]]||71200|| || || ||16 |- |[[:en:Electromagnetic field]]||30100||[[Էլեկտրամագնիսական դաշտ]]||11000|| ||74 |- |[[:en:Electromagnetic induction]]||25900||[[Էլեկտրամագնիսական ինդուկցիա]]||9400|| ||74 |- |[[:en:Electromagnetic wave equation]]||21900|| || || ||17 |- |[[:en:Electromotive force]]||52300||[[Էլեկտրաշարժ ուժ]]||3000|| ||64 |- |[[:en:Electron configuration]]||60500|| || || ||68 |- |[[:en:Electron diffraction]]||43300||[[Էլեկտրոնների դիֆրակցիա]]||12500|| ||29 |- |[[:en:Electron hole]]||14300|| || || ||37 |- |[[:en:Electron microscope]]||57000||[[Էլեկտրոնային մանրադիտակ]]||8900|| ||73 |- |[[:en:Electron neutrino]]||9900||[[Էլեկտրոնային նեյտրինո]]||8500|| ||33 |- |[[:en:Electron shell]]||28800|| || || ||60 |- |[[:en:Electron-beam lithography]]||33500|| || || ||19 |- |[[:en:Electron–positron annihilation]]||6900|| || || ||17 |- |[[:en:Electrospray ionization]]||44100|| || || ||12 |- |[[:en:Electrostatic generator]]||36400|| || || ||21 |- |[[:en:Electrostatic induction]]||17900|| || || ||42 |- |[[:en:Electrostatics]]||33700||[[Էլեկտրաստատիկա]]||8900|| ||79 |- |[[:en:Electroweak interaction]]||22900||[[Էլեկտրաթույլ փոխազդեցություն]]||11400|| ||42 |- |[[:en:George F. R. Ellis]]||15800||[[Ջորջ Էլլիս]]||9300|| ||20 |- |[[:en:Embodied energy]]||28400|| || || ||11 |- |[[:en:Emission spectrum]]||22900|| || || ||48 |- |[[:en:Endothermic process]]||6500|| || || ||16 |- |[[:en:Energy conversion efficiency]]||29700||[[Օգտակար գործողության գործակից]]||3300|| ||41 |- |[[:en:Energy density]]||59100|| || || ||27 |- |[[:en:Energy level]]||22900|| || || ||42 |- |[[:en:Ensemble (mathematical physics)]]||24500|| || || ||20 |- |[[:en:Ensemble interpretation]]||52100|| || || ||8 |- |[[:en:Enthalpy]]||43800||[[Էնտալպիա]]||15400|| ||71 |- |[[:en:Entropy (classical thermodynamics)]]||16700||[[Էնտրոպիա (թերմոդինամիկա)]]||12400|| ||5 |- |[[:en:Entropy (energy dispersal)]]||20100|| || || ||1 |- |[[:en:Entropy (order and disorder)]]||23900|| || || ||1 |- |[[:en:Entropy (statistical thermodynamics)]]||18100|| || || ||10 |- |[[:en:Entropy as an arrow of time]]||34100|| || || ||4 |- |[[:en:Entropy of mixing]]||30900|| || || ||7 |- |[[:en:Environmental impact of wind power]]||133500|| || || ||6 |- |[[:en:Equation of state]]||37300||[[Վիճակի հավասարումներ]]||42300|| ||47 |- |[[:en:Equations for a falling body]]||12100|| || || ||11 |- |[[:en:Equilibrium thermodynamics]]||3300|| || || ||5 |- |[[:en:Equipartition theorem]]||92400|| || || ||25 |- |[[:en:Equipotential]]||5100|| || || ||10 |- |[[:en:Equivalence principle]]||60800||[[Համարժեքության սկզբունք]]||15700|| ||44 |- |[[:en:Leo Esaki]]||13200||[[Լեո Էսակի]]||3100|| ||67 |- |[[:en:Escape velocity]]||27400||[[Երկրորդ տիեզերական արագություն]]||3200||այո||71 |- |[[:en:Euclidean vector]]||61400|| || || ||91 |- |[[:en:Euler equations (fluid dynamics)]]||77400|| || || ||22 |- |[[:en:Leonhard Euler]]||97000||[[Լեոնարդ Էյլեր]]||188100|| ||173 |- |[[:en:Event horizon]]||25900||[[Իրադարձությունների հորիզոն]]||10200|| ||68 |- |[[:en:Exchange symmetry]]||100|| || || ||24 |- |[[:en:Excited state]]||8400||[[Գրգռում (ֆիզիկա)]]||3900|| ||38 |- |[[:en:Exoplanet]]||140600||[[Էկզոմոլորակ]]||30700|| ||99 |- |[[:en:Exothermic process]]||7400|| || || ||18 |- |[[:en:Expansion of the universe]]||67000||[[Տիեզերքի ընդլայնում]]||9300|| ||42 |- |[[:en:Expectation value (quantum mechanics)]]||13100|| || || ||6 |- |[[:en:Farad]]||13600||[[Ֆարադ]]||1300||այո||75 |- |[[:en:Faraday effect]]||24000||[[Ֆարադեյի երևույթ]]||1400|| ||33 |- |[[:en:Michael Faraday]]||66000||[[Մայքլ Ֆարադեյ]]||22600|| ||162 |- |[[:en:Faster-than-light neutrino anomaly]]||59600|| || || ||3 |- |[[:en:Fermat's principle]]||59600||[[Ֆերմայի սկզբունք]]||2100|| ||41 |- |[[:en:Fermi level]]||23900|| || || ||16 |- |[[:en:Fermi surface]]||11700|| || || ||13 |- |[[:en:Fermi–Dirac statistics]]||30500||[[Ֆերմի-Դիրակի վիճակագրություն]]||18500|| ||43 |- |[[:en:Fermi's golden rule]]||27700|| || || ||20 |- |[[:en:Fermilab]]||62800|| || || ||40 |- |[[:en:Fermion]]||7100||[[Ֆերմիոն]]||5400||այո||90 |- |[[:en:Ferromagnetism]]||31800||[[Ֆեռոմագնիսականություն]]||8000|| ||61 |- |[[:en:Albert Fert]]||10500||[[Ալբեր Ֆերտ]]||4900|| ||72 |- |[[:en:Fictitious force]]||62900||[[Իներցիայի ուժ]]||1000|| ||38 |- |[[:en:Fine structure]]||17200|| || || ||26 |- |[[:en:Fine-structure constant]]||59500||[[Նուրբ կառուցվածքի հաստատուն]]||20300|| ||43 |- |[[:en:Val Logsdon Fitch]]||20000||[[Վալ Ֆիտչ]]||5400|| ||60 |- |[[:en:Fizeau–Foucault apparatus]]||27600|| || || ||12 |- |[[:en:Flame]]||21300|| || || ||69 |- |[[:en:Flavour (particle physics)]]||24500|| || || ||32 |- |[[:en:Flight]]||35000||[[Սավառնում]]||1300|| ||69 |- |[[:en:Flow visualization]]||5600|| || || ||5 |- |[[:en:Fluctuation theorem]]||23200|| || || ||7 |- |[[:en:Fluctuation-dissipation theorem]]||28700|| || || ||11 |- |[[:en:Fluid]]||9400|| || || ||71 |- |[[:en:Fluid dynamics]]||35500|| || || ||51 |- |[[:en:Fluorescence]]||92100||[[Ֆլուորեսցենցիա]]||11000||այո||62 |- |[[:en:Flux]]||29000||[[Վեկտորական դաշտի հոսք]]||2000|| ||41 |- |[[:en:Focal length]]||15700|| || || ||52 |- |[[:en:Focus (optics)]]||4200||[[Կիզակետ]]||1000|| ||53 |- |[[:en:Force carrier]]||6000|| || || ||15 |- |[[:en:Foucault pendulum]]||32800||[[Ֆուկոյի ճոճանակ]]||4500||այո||64 |- |[[:en:Léon Foucault]]||13400||[[Լեոն Ֆուկո]]||3000|| ||76 |- |[[:en:Four-momentum]]||20200|| || || ||23 |- |[[:en:Four-vector]]||46700|| || || ||29 |- |[[:en:Fourier optics]]||73000|| || || ||15 |- |[[:en:William Alfred Fowler]]||18000||[[Ուիլյամ Ալֆրեդ Ֆաուլեր]]||3000|| ||66 |- |[[:en:Franck–Hertz experiment]]||33200||[[Ֆրանկ-Հերցի փորձ]]||5700||այո||34 |- |[[:en:James Franck]]||34700||[[Ջեյմս Ֆրանկ]]||3500|| ||80 |- |[[:en:Ilya Frank]]||7100||[[Իլյա Ֆրանկ]]||4100|| ||67 |- |[[:en:Rosalind Franklin]]||144400||[[Ռոզալինդ Ֆրանկլին]]||4800|| ||91 |- |[[:en:Franklin's electrostatic machine]]||27500|| || || ||3 |- |[[:en:Fraunhofer diffraction]]||23100|| || || ||19 |- |[[:en:Fraunhofer lines]]||11100||[[Ֆրաունհոֆերյան գծեր]]||1400|| ||44 |- |[[:en:Joseph von Fraunhofer]]||21500|| || || ||66 |- |[[:en:Free body diagram]]||14100|| || || ||19 |- |[[:en:Freezing]]||13500|| || || ||59 |- |[[:en:Frequency]]||20900||[[Հաճախություն]]||9000|| ||119 |- |[[:en:Fresnel equations]]||69600|| || || ||24 |- |[[:en:Augustin-Jean Fresnel]]||207900||[[Օգյուստեն Ֆրենել]]||2200|| ||68 |- |[[:en:Jerome Isaac Friedman]]||9400||[[Ջերոմ Այզեկ Ֆրիդման]]||2100|| ||63 |- |[[:en:Friedmann equations]]||22500||[[Ֆրիդմանի հավասարումներ]]||11400|| ||31 |- |[[:en:Functional integration]]||9100|| || || ||4 |- |[[:en:Fundamental interaction]]||40900||[[Հիմնարար փոխազդեցություններ]]||12100|| ||72 |- |[[:en:Fundamental thermodynamic relation]]||14300|| || || ||9 |- |[[:en:Fusibility]]||2200|| || || ||7 |- |[[:en:Fusion power]]||170600||[[Ջերմամիջուկային կառավարվող սինթեզ]]||16700|| ||35 |- |[[:en:Dennis Gabor]]||21400||[[Դենիս Գաբոր]]||2300|| ||82 |- |[[:en:Galaxy formation and evolution]]||25600|| || || ||29 |- |[[:en:Galilean invariance]]||9400|| || || ||21 |- |[[:en:Galilean transformation]]||17600||[[Գալիլեյի ձևափոխություններ]]||8100|| ||41 |- |[[:en:Gamma ray]]||56000||[[Գամմա ճառագայթներ]]||7100|| ||94 |- |[[:en:Gamma-ray burst]]||100500|| || || ||53 |- |[[:en:George Gamow]]||38700|| || || ||59 |- |[[:en:Crispin Gardiner]]||20100|| || || ||3 |- |[[:en:Gas laws]]||8900|| || || ||30 |- |[[:en:Gauge boson]]||6100||[[Տրամաչափային բոզոն]]||6500|| ||57 |- |[[:en:Gauss's law]]||28000||[[Գաուսի օրենք]]||6700||այո||71 |- |[[:en:Gay-Lussac's law]]||14000||[[Գեյ-Լյուսակի օրենք]]||5000|| ||45 |- |[[:en:Geiger counter]]||21900|| || || ||62 |- |[[:en:Geiger–Müller tube]]||32100|| || || ||11 |- |[[:en:Andre Geim]]||46500||[[Անդրեյ Գեյմ]]||25700|| ||67 |- |[[:en:General covariance]]||6000|| || || ||14 |- |[[:en:Generalized coordinates]]||27900||[[Ընդհանրացված կոորդինատներ]]||1900|| ||25 |- |[[:en:Generator (mathematics)]]||5400|| || || ||9 |- |[[:en:Pierre-Gilles de Gennes]]||11500||[[Պիեռ-Ժիլ դը Ժեն]]||5400|| ||60 |- |[[:en:Reinhard Genzel]]||15100||[[Ռայնհարդ Գենցել]]||4700|| ||54 |- |[[:en:Geodesic]]||27100||[[Գեոդեզիկ գծեր]]||1000|| ||43 |- |[[:en:Geodesics in general relativity]]||27700|| || || ||9 |- |[[:en:Geophysical survey (archaeology)]]||18300|| || || ||5 |- |[[:en:Riccardo Giacconi]]||7400||[[Ռիկարդո Ջակոնի]]||21100|| ||72 |- |[[:en:Ivar Giaever]]||17000||[[Այվար Ջայևեր]]||5100|| ||61 |- |[[:en:Gibbs free energy]]||34100||[[Գիբսի էներգիա]]||10100|| ||53 |- |[[:en:Josiah Willard Gibbs]]||90600||[[Ջոզայա Գիբս]]||4500|| ||72 |- |[[:en:William Gilbert (physician)]]||25900||[[Ուիլյամ Գիլբերտ]]||15100|| ||67 |- |[[:en:Vitaly Ginzburg]]||18200||[[Վիտալի Գինզբուրգ]]||3700|| ||82 |- |[[:en:Donald A. Glaser]]||16300||[[Դոնալդ Արթուր Գլեզեր]]||2000|| ||69 |- |[[:en:Sheldon Glashow]]||15500||[[Շելդոն Գլեշոու]]||2900|| ||66 |- |[[:en:Roy J. Glauber]]||19300||[[Ռոյ Գլաուբեր]]||7000|| ||66 |- |[[:en:Glossary of classical physics]]||100|| || || ||7 |- |[[:en:God's units]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Gods units]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Sergei K. Godunov]]||4700|| || || ||10 |- |[[:en:Maria Goeppert Mayer]]||30400||[[Մարիա Գյոպերտ-Մայեր]]||2400|| ||94 |- |[[:en:Eugen Goldstein]]||7700|| || || ||27 |- |[[:en:William E. Gordon]]||10700|| || || ||6 |- |[[:en:Gram]]||13800||[[Գրամ]]||3200|| ||100 |- |[[:en:Grand canonical ensemble]]||37100|| || || ||16 |- |[[:en:Granular material]]||27100|| || || ||19 |- |[[:en:Graphane]]||8900|| || || ||8 |- |[[:en:Graphene]]||242400||[[Գրաֆեն]]||18500|| ||66 |- |[[:en:Graphyne]]||8800|| || || ||7 |- |[[:en:Gravitational collapse]]||11800||[[Գրավիտացիոն կոլապս]]||4000|| ||44 |- |[[:en:Gravitational energy]]||7200||[[Գրավիտացիոն էներգիա]]||4200|| ||21 |- |[[:en:Gravitational field]]||10600||[[Գրավիտացիոն դաշտ]]||1500|| ||56 |- |[[:en:Gravitational microlensing]]||52400|| || || ||16 |- |[[:en:Gravitational potential]]||20000||[[Գրավիտացիոն պոտենցիալ]]||14700|| ||27 |- |[[:en:Gravitational time dilation]]||16700|| || || ||22 |- |[[:en:Gravitational two-body problem]]|| || || || ||36 |- |[[:en:Gravitoelectromagnetism]]||26400|| || || ||25 |- |[[:en:Graviton]]||20900||[[Գրավիտոն]]||1100|| ||66 |- |[[:en:Gravity of Earth]]||29400||[[Ծանրության ուժ]]||11500|| ||36 |- |[[:en:Gray (unit)]]||18400||[[Գրեյ (չափման միավոր)]]||700|| ||60 |- |[[:en:Brian Greene]]||25100|| || || ||47 |- |[[:en:David Gross]]||20200||[[Դեյվիդ Գրոս]]||9900|| ||71 |- |[[:en:Ground state]]||11600|| || || ||31 |- |[[:en:Group velocity]]||25100||[[Խմբային արագություն]]||2200|| ||30 |- |[[:en:Peter Grünberg]]||16600||[[Պետեր Գրունբերգ]]||6400|| ||73 |- |[[:en:Otto von Guericke]]||42400|| || || ||62 |- |[[:en:Charles Édouard Guillaume]]||8700||[[Շառլ Էդուար Գիյոմ]]||2500|| ||75 |- |[[:en:Gyromagnetic ratio]]||19400|| || || ||26 |- |[[:en:Gyroscope]]||49300||[[Գիրոսկոպ]]||8300|| ||77 |- |[[:en:H-alpha]]||7700|| || || ||16 |- |[[:en:Hadron]]||15800||[[Հադրոն]]||800|| ||82 |- |[[:en:Hagen–Poiseuille equation]]||37100|| || || ||26 |- |[[:en:Otto Hahn]]||111400|| || || ||87 |- |[[:en:Half-life]]||17500|| || || ||81 |- |[[:en:Hall effect]]||42200||[[Հոլի էֆեկտ]]||3600|| ||50 |- |[[:en:Edwin Hall]]||6000|| || || ||32 |- |[[:en:John L. Hall]]||8600||[[Ջոն Հոլ]]||2800|| ||61 |- |[[:en:Hamiltonian (quantum mechanics)]]||26800||[[Համիլտոնյան (քվանտային մեխանիկա)]]||8300|| ||37 |- |[[:en:Hamiltonian fluid mechanics]]||4700|| || || ||1 |- |[[:en:Hamiltonian mechanics]]||40700|| || || ||40 |- |[[:en:Theodor W. Hänsch]]||11900||[[Թեոդոր Հենշ]]||4400|| ||62 |- |[[:en:Serge Haroche]]||17800||[[Սերժ Արոշ]]||5200|| ||60 |- |[[:en:Hartree atomic units]]||25100|| || || ||19 |- |[[:en:Akira Hasegawa]]||28000|| || || ||5 |- |[[:en:Herbert A. Hauptman]]||10600|| || || ||51 |- |[[:en:Hawking radiation]]||48800|| || || ||52 |- |[[:en:Heat capacity]]||17200||[[Ջերմունակություն]]||7000|| ||69 |- |[[:en:Heat capacity ratio]]||19300|| || || ||25 |- |[[:en:Heat death of the universe]]||30400|| || || ||38 |- |[[:en:Heat engine]]||28200||[[Ջերմային շարժիչներ]]||100|| ||64 |- |[[:en:Heat equation]]||59000|| || || ||31 |- |[[:en:Heat pump]]||53000||[[Ջերմային պոմպ]]||2200|| ||54 |- |[[:en:Heat pump and refrigeration cycle]]||15500|| || || ||12 |- |[[:en:Heat transfer]]||50100||[[Ջերմափոխանակություն]]||2200|| ||68 |- |[[:en:Heavy water]]||79400||[[Ծանր ջուր]]||3000|| ||68 |- |[[:en:Alan J. Heeger]]||9500|| || || ||53 |- |[[:en:Helium atom]]||28900|| || || ||9 |- |[[:en:Helium flash]]||12800|| || || ||25 |- |[[:en:Helmholtz free energy]]||22900||[[Հելմհոլցի ազատ էներգիա]]||6600|| ||33 |- |[[:en:Hermann von Helmholtz]]||33500||[[Հերման Հելմհոլց]]||3400|| ||77 |- |[[:en:Henry (unit)]]||5300||[[Հենրի (չափման միավոր)]]||1400|| ||70 |- |[[:en:Hertz]]||15800||[[Հերց (չափման միավոր)]]||2800|| ||95 |- |[[:en:Gustav Ludwig Hertz]]||16900||[[Գուստավ Հերց]]||4000|| ||78 |- |[[:en:Hertzsprung–Russell diagram]]||23300||[[Հերցեպրունգ-Ռեսելի դիագրամ]]||3400|| ||68 |- |[[:en:Victor Francis Hess]]||9800||[[Վիկտոր Հեսս]]||2000|| ||73 |- |[[:en:Antony Hewish]]||16700||[[Անտոնի Հյուիշ]]||2000|| ||64 |- |[[:en:Hierarchy problem]]||26000|| || || ||15 |- |[[:en:High-energy nuclear physics]]||9500|| || || ||6 |- |[[:en:High-temperature superconductivity]]||90600|| || || ||32 |- |[[:en:Hilbert space]]||122000||[[Հիլբերտյան տարածություն]]||1000|| ||56 |- |[[:en:David Hilbert]]||53900||[[Դավիթ Հիլբերտ]]||48900|| ||142 |- |[[:en:Archibald Hill]]||23500|| || || ||57 |- |[[:en:History of classical mechanics]]||17000|| || || ||15 |- |[[:en:History of electromagnetic theory]]||166400|| || || ||20 |- |[[:en:History of entropy]]||21400|| || || ||5 |- |[[:en:History of fluid mechanics]]||39500|| || || ||6 |- |[[:en:History of general relativity]]||36000|| || || ||14 |- |[[:en:History of geophysics]]||26900|| || || ||3 |- |[[:en:History of gravitational theory]]||61200|| || || ||7 |- |[[:en:History of materials science]]||28800|| || || ||4 |- |[[:en:History of optics]]||47000|| || || ||14 |- |[[:en:History of radio]]||86800||[[Ռադիոյի պատմություն]]||9400|| ||21 |- |[[:en:History of spectroscopy]]||50600|| || || ||6 |- |[[:en:History of the Big Bang theory]]||20900|| || || ||11 |- |[[:en:History of the periodic table]]||89100|| || || ||18 |- |[[:en:History of thermodynamics]]||28200|| || || ||14 |- |[[:en:Alan Hodgkin]]||38500||[[Ալան Լլոյդ Հոջկին]]||3300|| ||58 |- |[[:en:Robert Hofstadter]]||14200||[[Ռոբերտ Հոֆստեդտեր]]||29200|| ||61 |- |[[:en:Homestake experiment]]||6100|| || || ||7 |- |[[:en:Pervez Hoodbhoy]]||46100|| || || ||12 |- |[[:en:Gerard 't Hooft]]||28900|| || || ||71 |- |[[:en:Robert Hooke]]||79500||[[Ռոբերտ Հուկ]]||5700|| ||97 |- |[[:en:Hooke's law]]||57700||[[Հուկի օրենք]]||3500|| ||67 |- |[[:en:Horizon problem]]||13300|| || || ||16 |- |[[:en:Fred Hoyle]]||54200||[[Հոյլ Ֆրեդ]]||7000|| ||67 |- |[[:en:Hubble Legacy Field]]||4300|| || || ||4 |- |[[:en:Hubble Space Telescope]]||214800||[[Հաբլ (աստղադիտակ)]]||100300|| ||111 |- |[[:en:Edwin Hubble]]||47000||[[Էդվին Հաբլ]]||3600|| ||101 |- |[[:en:Hubble's law]]||108300||[[Հաբլի օրենք]]||9400|| ||64 |- |[[:en:Hulse–Taylor binary]]||10900|| || || ||22 |- |[[:en:Russell Alan Hulse]]||4600||[[Ռասել Ալան Հալս]]||2600|| ||61 |- |[[:en:Andrew Huxley]]||23700||[[Էնդրյու Ֆիլդինգ Հաքսլի]]||2500|| ||62 |- |[[:en:Huygens–Fresnel principle]]||24600||[[Հյույգենս-Ֆրենելի սկզբունք]]||4200|| ||50 |- |[[:en:Hydraulics]]||23300||[[Հիդրավլիկա]]||10100|| ||70 |- |[[:en:Hydrogen ion]]||11200|| || || ||20 |- |[[:en:Hydrogen spectral series]]||19100|| || || ||29 |- |[[:en:Hydrostatics]]||17900||[[Հիդրոստատիկա]]||3500|| ||66 |- |[[:en:Hysteresis]]||57600||[[Հիստերեզիս]]||1800|| ||49 |- |[[:en:Ice]]||74100||[[Սառույց]]||7300|| ||162 |- |[[:en:Ideal gas]]||24400||[[Իդեալական գազ]]||2400|| ||66 |- |[[:en:Ideal gas law]]||31500||[[Իդեալական գազի վիճակի հավասարում]]||9900|| ||66 |- |[[:en:Identical particles]]||33000|| || || ||24 |- |[[:en:IEEE Antennas & Propagation Society]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Illuminance]]||6300||[[Լուսավորվածություն]]||1400|| ||45 |- |[[:en:Impact (mechanics)]]||8400|| || || ||11 |- |[[:en:Impedance of free space]]||7700||[[Վակուումի դիմադրություն]]||9700|| ||18 |- |[[:en:Impulse (physics)]]||7700||[[Ուժի իմպուլս]]||5100|| ||55 |- |[[:en:Inductance]]||56800||[[Ինդուկտիվություն]]||2000|| ||66 |- |[[:en:Inelastic collision]]||7800|| || || ||20 |- |[[:en:Inelastic scattering]]||4300|| || || ||8 |- |[[:en:Inflation (cosmology)]]||107400||[[Տիեզերքի ինֆլյացիոն մոդել]]||6200|| ||55 |- |[[:en:Inflationary epoch]]||10700|| || || ||12 |- |[[:en:Instability]]||9800|| || || ||15 |- |[[:en:Institut Laue–Langevin]]||7400|| || || ||11 |- |[[:en:Institute of Electrical and Electronics Engineers]]||35200|| || || ||64 |- |[[:en:Intensive and extensive properties]]||19700|| || || ||22 |- |[[:en:Interferometry]]||94100|| || || ||41 |- |[[:en:Intermolecular force]]||24900|| || || ||41 |- |[[:en:Internal energy]]||32500||[[Ներքին էներգիա]]||4800||այո||66 |- |[[:en:International Heliophysical Year]]||4000|| || || ||5 |- |[[:en:International Prototype of the Kilogram]]||42200|| || || ||9 |- |[[:en:Interpretations of quantum mechanics]]||69100|| || || ||20 |- |[[:en:Introduction to electromagnetism]]||33200|| || || ||3 |- |[[:en:Introduction to entropy]]||32000|| || || ||2 |- |[[:en:Introduction to general relativity]]||73700|| || || ||17 |- |[[:en:Introduction to M-theory]]||11200|| || || ||6 |- |[[:en:Introduction to quantum mechanics]]||98300|| || || ||21 |- |[[:en:Invariant (physics)]]||4200||[[Ինվարիանտություն]]||3900|| ||20 |- |[[:en:Ion]]||30400||[[Իոն]]||1400|| ||118 |- |[[:en:Ionization]]||41000||[[Իոնացում]]||2500|| ||69 |- |[[:en:Ionizing radiation]]||60900||[[Իոնացնող ճառագայթում]]||3500|| ||70 |- |[[:en:Irradiance]]||7300|| || || ||22 |- |[[:en:Irreversible process]]||20200|| || || ||24 |- |[[:en:Ising model]]||105000|| || || ||21 |- |[[:en:Isospin]]||24800||[[Իզոտոպ սպին]]||6700|| ||33 |- |[[:en:Isotope]]||47600||[[Իզոտոպներ]]||10300|| ||115 |- |[[:en:ITER]]||139200||[[Միջազգային ջերմամիջուկային փորձնական ռեակտոր]]||9100|| ||54 |- |[[:en:James Jeans]]||20500||[[Ջեյմս Հոփվուդ Ջինս]]||2400|| ||53 |- |[[:en:Jeffery–Hamel flow]]||13100|| || || ||1 |- |[[:en:J. Hans D. Jensen]]||13700||[[Հանս Ենսեն]]||1800|| ||67 |- |[[:en:Jet Propulsion Laboratory]]||36200||[[Ռեակտիվ շարժման լաբորատորիա]]||2700||այո||55 |- |[[:en:Brian Josephson]]||62400||[[Բրայան Ջոզեֆսոն]]||7800|| ||67 |- |[[:en:Joule]]||23700||[[Ջոուլ]]||20000|| ||106 |- |[[:en:Joule heating]]||20800||[[Ջոուլ-Լենցի օրենք]]||1800|| ||49 |- |[[:en:James Prescott Joule]]||32200||[[Ջեյմս Ջոուլ]]||27100|| ||123 |- |[[:en:KAGRA]]||8000|| || || ||12 |- |[[:en:Michio Kaku]]||37200||[[Միցիո Կակու]]||9000|| ||67 |- |[[:en:Heike Kamerlingh Onnes]]||16000||[[Հեյկե Կամերլինգ Օնես]]||3000|| ||86 |- |[[:en:Charles K. Kao]]||102900||[[Չարլզ Կաո]]||5400|| ||64 |- |[[:en:Pyotr Kapitsa]]||18600||[[Պյոտր Կապիցա]]||9300|| ||83 |- |[[:en:Kármán line]]||24700|| || || ||53 |- |[[:en:Theodore von Kármán]]||29600|| || || ||43 |- |[[:en:Alfred Kastler]]||6600||[[Ալֆրեդ Կաստլեր]]||2900|| ||69 |- |[[:en:Kelvin's circulation theorem]]||6000|| || || ||9 |- |[[:en:Henry Way Kendall]]||11600||[[Հենրի Քենդալ]]||3800|| ||56 |- |[[:en:Kepler problem]]||8300|| || || ||11 |- |[[:en:Johannes Kepler]]||102100||[[Յոհան Կեպլեր]]||17400|| ||170 |- |[[:en:Kepler's laws of planetary motion]]||56400||[[Կեպլերի օրենքներ]]||5600|| ||81 |- |[[:en:Kerr–Newman metric]]||28700|| || || ||15 |- |[[:en:Wolfgang Ketterle]]||12200|| || || ||61 |- |[[:en:Jack Kilby]]||18100||[[Ջեք Քիլբի]]||4400|| ||71 |- |[[:en:Kinetic theory of gases]]||42300||[[Մոլեկուլային-կինետիկ տեսություն]]||6800|| ||52 |- |[[:en:Kirchhoff's circuit laws]]||12700||[[Կիրխհոֆի կանոններ]]||4300|| ||67 |- |[[:en:Oskar Klein]]||4900|| || || ||30 |- |[[:en:Klaus von Klitzing]]||9400||[[Քլաուս Ֆոն Քլիտցինգ]]||5000|| ||64 |- |[[:en:Aaron Klug]]||19500|| || || ||61 |- |[[:en:Makoto Kobayashi (physicist)]]||10400||[[Մակոտո Կոբայաշի]]||5900|| ||59 |- |[[:en:Andrey Kolmogorov]]||27700||[[Անդրեյ Կոլմոգորով]]||6800|| ||71 |- |[[:en:Masatoshi Koshiba]]||16600||[[Մասատոշի Կոշիբա]]||6600|| ||68 |- |[[:en:Kramers–Kronig relations]]||19700|| || || ||17 |- |[[:en:Herbert Kroemer]]||8000|| || || ||59 |- |[[:en:Igor Kurchatov]]||20300||[[Իգոր Կուրչատով]]||107100|| ||60 |- |[[:en:Polykarp Kusch]]||7700||[[Պոլիկարպ Կաշ]]||2900|| ||61 |- |[[:en:Joseph-Louis Lagrange]]||47600||[[Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ]]||4000|| ||99 |- |[[:en:Lagrangian mechanics]]||83000|| || || ||42 |- |[[:en:Horace Lamb]]||15600|| || || ||23 |- |[[:en:Willis Lamb]]||8600||[[Ուիլլիս Լեմբ]]||5000|| ||64 |- |[[:en:Lambda-CDM model]]||79400|| || || ||32 |- |[[:en:Paul Langevin]]||12200||[[Պոլ Լանժևեն]]||4400|| ||54 |- |[[:en:Large Hadron Collider]]||107700||[[Մեծ հադրոնային բախիչ]]||13700|| ||93 |- |[[:en:Laser cooling]]||18200|| || || ||25 |- |[[:en:Latent heat]]||12300|| || || ||51 |- |[[:en:Max von Laue]]||41800||[[Մաքս Լաուե]]||2800|| ||84 |- |[[:en:Robert B. Laughlin]]||6700||[[Ռոբերտ Լաֆլին]]||3000|| ||65 |- |[[:en:Ernest Lawrence]]||55700||[[Էռնեստ Լոուրենս]]||2400|| ||84 |- |[[:en:Least-squares spectral analysis]]||25900|| || || ||4 |- |[[:en:Leon M. Lederman]]||29800||[[Լեոն Լեդերման]]||5600|| ||67 |- |[[:en:David Lee (physicist)]]||9000||[[Դեյվիդ Լի (ֆիզիկոս)]]||4900|| ||60 |- |[[:en:Tsung-Dao Lee]]||19700||[[Ցզուն Դաո Լի]]||2500|| ||67 |- |[[:en:Anthony James Leggett]]||17800||[[Էնթոնի Ջեյմս Լեգետ]]||6000|| ||65 |- |[[:en:Georges Lemaître]]||43400|| || || ||75 |- |[[:en:Philipp Lenard]]||23100||[[Ֆիլիպ Լենարդ]]||7100|| ||89 |- |[[:en:Length contraction]]||34700||[[Երկարության կրճատում]]||7800|| ||37 |- |[[:en:Lens]]||47000||[[Ոսպնյակներ]]||15300|| ||97 |- |[[:en:Lenz's law]]||11300||[[Լենցի կանոն]]||4600|| ||54 |- |[[:en:Lepton epoch]]||2800|| || || ||16 |- |[[:en:Gilbert N. Lewis]]||35900|| || || ||58 |- |[[:en:Lie algebra extension]]||100300|| || || ||3 |- |[[:en:Lie superalgebra]]||14200|| || || ||7 |- |[[:en:Evgeny Lifshitz]]||6000||[[Եվգենի Լիֆշից]]||10100|| ||22 |- |[[:en:Light-emitting diode physics]]||32200|| || || ||1 |- |[[:en:Light-year]]||24900||[[Լուսային տարի]]||8800|| ||146 |- |[[:en:LIGO]]||74500|| || || ||53 |- |[[:en:Andrei Linde]]||17300|| || || ||28 |- |[[:en:Linear density]]||6400|| || || ||16 |- |[[:en:Linear motion]]||13300|| || || ||30 |- |[[:en:Linear particle accelerator]]||41200|| || || ||26 |- |[[:en:Linearization]]||9400|| || || ||16 |- |[[:en:Gabriel Lippmann]]||22900||[[Գաբրիել Լիպման]]||2400|| ||87 |- |[[:en:Liquid crystal]]||87600||[[Հեղուկ բյուրեղներ]]||12200|| ||53 |- |[[:en:List of accelerators in particle physics]]||33000|| || || ||7 |- |[[:en:List of American Physical Society prizes and awards]]||19400|| || || ||1 |- |[[:en:List of common physics notations]]||19400||[[Ֆիզիկական մեծությունների նշանակումների ցանկ]]||45500|| ||8 |- |[[:en:List of fluid flows named after people]]||5800|| || || ||1 |- |[[:en:List of German physicists]]||20100|| || || ||1 |- |[[:en:List of important publications in physics]]||132300|| || || ||6 |- |[[:en:List of materials properties]]||9500||[[Նյութերի հատկությունների ցանկ]]||19100|| ||15 |- |[[:en:List of neutrino experiments]]||33000|| || || ||4 |- |[[:en:List of nominees for the Nobel Prize in Physics]]||284400|| || || ||2 |- |[[:en:List of physical quantities]]||25800||[[Ֆիզիկական մեծությունների ցանկ]]||10000|| ||17 |- |[[:en:List of physics awards]]||33300|| || || ||2 |- |[[:en:List of quasiparticles]]||6100|| || || ||6 |- |[[:en:List of topics characterized as pseudoscience]]||353300|| || || ||12 |- |[[:en:List of unsolved problems in astronomy]]||28600|| || || ||6 |- |[[:en:Litre]]||32000||[[Լիտր]]||8300|| ||124 |- |[[:en:Local hidden-variable theory]]||19700|| || || ||4 |- |[[:en:Lorentz covariance]]||21300|| || || ||22 |- |[[:en:Lorentz factor]]||12000||[[Լորենց-գործոն]]||11900|| ||37 |- |[[:en:Lorentz force]]||58000||[[Լորենցի ուժ]]||3300|| ||71 |- |[[:en:Lorentz group]]||63200|| || || ||19 |- |[[:en:Lorentz transformation]]||104000||[[Լորենցի ձևափոխություններ]]||3200|| ||51 |- |[[:en:Hendrik Lorentz]]||45000||[[Հենդրիկ Լորենց]]||141900|| ||106 |- |[[:en:Lumen (unit)]]||12900||[[Լյումեն (չափման միավոր)]]||800|| ||67 |- |[[:en:Luminance]]||8900||[[Պայծառություն]]||3300|| ||40 |- |[[:en:Luminosity]]||24000||[[Լուսատվություն]]||1300|| ||67 |- |[[:en:Luminous flux]]||6600||[[Լուսային հոսք]]||1600|| ||49 |- |[[:en:Luminous intensity]]||8200||[[Լույսի ուժ]]||1500|| ||60 |- |[[:en:Lux]]||15700||[[Լյուքս (չափման միավոր)]]||1100|| ||63 |- |[[:en:Ernst Mach]]||36500||[[Էռնստ Մախ]]||13900|| ||82 |- |[[:en:Macroscopic scale]]||8800|| || || ||30 |- |[[:en:Magnet]]||59400||[[Մագնիս]]||4500|| ||120 |- |[[:en:Magnetic flux]]||10000||[[Մագնիսական հոսք]]||1600|| ||67 |- |[[:en:Magnetic flux quantum]]||11700|| || || ||10 |- |[[:en:Magnetic moment]]||52300||[[Մագնիսական մոմենտ]]||2400|| ||52 |- |[[:en:Magnetic monopole]]||77400||[[Մագնիսական մոնոպոլ]]||4400|| ||45 |- |[[:en:Magnetic quantum number]]||8000|| || || ||28 |- |[[:en:Magnetic resonance]]||800|| || || ||4 |- |[[:en:Magnetic resonance imaging]]||85500||[[Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն]]||15800|| ||87 |- |[[:en:Magnetic semiconductor]]||18800|| || || ||7 |- |[[:en:Magnetic susceptibility]]||27500|| || || ||39 |- |[[:en:Magnetization]]||12600|| || || ||42 |- |[[:en:Magnetometer]]||73700||[[Մագնիսամետր]]||3000|| ||45 |- |[[:en:Magnetosphere]]||16000||[[Մագնիսոլորտ]]||15100|| ||61 |- |[[:en:Magnetostatics]]||8300|| || || ||49 |- |[[:en:Magnitude (astronomy)]]||24800||[[Աստղային մեծություն]]||3900|| ||44 |- |[[:en:Ettore Majorana]]||26000|| || || ||36 |- |[[:en:Manhattan Project]]||189100||[[Մանհեթենյան նախագիծ]]||8100||այո||78 |- |[[:en:Guglielmo Marconi]]||82400||[[Գուլիելմո Մարկոնի]]||2300|| ||115 |- |[[:en:Toshihide Maskawa]]||11200||[[Տոշիհիդե Մասկավա]]||4200|| ||60 |- |[[:en:Mass number]]||8800||[[Զանգվածային թիվ]]||9000|| ||74 |- |[[:en:Massless particle]]||2400|| || || ||18 |- |[[:en:Materials science]]||55800|| || || ||73 |- |[[:en:Mathematical formulation of quantum mechanics]]||49000|| || || ||28 |- |[[:en:Mathematical model]]||33200||[[Մաթեմատիկական մոդել]]||4800||այո||54 |- |[[:en:Mathematical physics]]||48000||[[Մաթեմատիկական ֆիզիկա]]||4400|| ||64 |- |[[:en:Mathematics of general relativity]]||43400|| || || ||15 |- |[[:en:John C. Mather]]||14300||[[Ջոն Քրոմվել Մադեր]]||6100|| ||64 |- |[[:en:Matrix mechanics]]||65300|| || || ||26 |- |[[:en:Maxwell relations]]||15400|| || || ||24 |- |[[:en:Maxwell–Boltzmann statistics]]||22000|| || || ||20 |- |[[:en:Maxwell's demon]]||36100||[[Մաքսվելի հրեշ]]||17400|| ||44 |- |[[:en:Mean-field theory]]||18100|| || || ||13 |- |[[:en:Measurement in quantum mechanics]]||64600|| || || ||14 |- |[[:en:Measurement problem]]||19700|| || || ||12 |- |[[:en:Measurement uncertainty]]||29500|| || || ||25 |- |[[:en:Mechanical equilibrium]]||8300||[[Հավասարակշռում]]||3000|| ||47 |- |[[:en:Mechanical resonance]]||11100|| || || ||4 |- |[[:en:Melting point]]||26600||[[Հալման ջերմաստիճան]]||10100|| ||91 |- |[[:en:Meson]]||46300||[[Մեզոն]]||3800|| ||69 |- |[[:en:Mesoscopic physics]]||11100|| || || ||18 |- |[[:en:Metallic hydrogen]]||33200|| || || ||38 |- |[[:en:Metallic microlattice]]||10300|| || || ||10 |- |[[:en:Metallization pressure]]||9000|| || || ||2 |- |[[:en:Metamaterial]]||86900||[[Մետանյութ]]||2400||այո||33 |- |[[:en:Metamaterial antennas]]||100|| || || ||2 |- |[[:en:Metamaterial cloaking]]||66800|| || || ||3 |- |[[:en:Metastability]]||14900||[[Մետաստաբիլ վիճակ]]||2700|| ||32 |- |[[:en:Michelson interferometer]]||36400|| || || ||31 |- |[[:en:Albert A. Michelson]]||45800||[[Ալբերտ Մայքելսոն]]||3000|| ||97 |- |[[:en:Microcanonical ensemble]]||28200|| || || ||19 |- |[[:en:Microgram]]||3200|| || || ||32 |- |[[:en:Microscope]]||31500||[[Մանրադիտակ]]||7900|| ||130 |- |[[:en:Microwave]]||67200|| || || ||76 |- |[[:en:Robert Andrews Millikan]]||42900||[[Ռոբերտ Միլիկեն]]||3200|| ||96 |- |[[:en:Minimal Supersymmetric Standard Model]]||40600|| || || ||9 |- |[[:en:Minkowski space]]||78800||[[Մինկովսկու տարածություն]]||10600|| ||45 |- |[[:en:Hermann Minkowski]]||20600||[[Հերման Մինկովսկի]]||2400|| ||69 |- |[[:en:MKS system of units]]||7400|| || || ||22 |- |[[:en:Mole (unit)]]||26100||[[Մոլ]]||1100|| ||99 |- |[[:en:Molecular diffusion]]||16100|| || || ||7 |- |[[:en:Molecular dynamics]]||75700||[[Մոլեկուլային դինամիկա]]||5100|| ||30 |- |[[:en:Molecular physics]]||2300||[[Մոլեկուլային ֆիզիկա]]||6600|| ||46 |- |[[:en:Moment (physics)]]||22700|| || || ||21 |- |[[:en:Moment of inertia]]||93700||[[Իներցիայի մոմենտ]]||4400|| ||67 |- |[[:en:Momentum operator]]||13300|| || || ||11 |- |[[:en:Monte Carlo method in statistical physics]]||11900|| || || ||1 |- |[[:en:Rudolf Mössbauer]]||8600||[[Ռուդոլֆ Մյոսբաուեր]]||3600|| ||68 |- |[[:en:Mott insulator]]||13400|| || || ||12 |- |[[:en:Nevill Francis Mott]]||16900||[[Նևիլ Մոտտ]]||2900|| ||62 |- |[[:en:Ben Roy Mottelson]]||13300||[[Բեն Ռոյ Մոտելսոն]]||2500|| ||58 |- |[[:en:Gérard Mourou]]||15900||[[Ժերար Մուրու]]||14800|| ||54 |- |[[:en:Moving magnet and conductor problem]]||20400|| || || ||6 |- |[[:en:MRI sequence]]||31100|| || || ||3 |- |[[:en:K. Alex Müller]]||8600||[[Կարլ Մյուլլեր]]||4800|| ||62 |- |[[:en:Multiverse]]||56400||[[Բազմատիեզերք]]||17400|| ||63 |- |[[:en:Muon neutrino]]||7100||[[Մյուոնային նեյտրինո]]||5500|| ||30 |- |[[:en:N-body problem]]||66000|| || || ||21 |- |[[:en:Naïve physics]]||10700|| || || ||2 |- |[[:en:Shuji Nakamura]]||21100|| || || ||65 |- |[[:en:Yoichiro Nambu]]||15500||[[Յոիչիրո Նամբու]]||7100|| ||65 |- |[[:en:Nanoparticle]]||120700|| || || ||41 |- |[[:en:Nanotechnology]]||86400||[[Նանոտեխնոլոգիա]]||33900|| ||114 |- |[[:en:National High Magnetic Field Laboratory]]||18000|| || || ||4 |- |[[:en:Natural science]]||48200||[[Բնագիտություն]]||1600|| ||145 |- |[[:en:Navier–Stokes equations]]||86400||[[Նավիե-Ստոքսի հավասարում]]||2600|| ||45 |- |[[:en:Claude-Louis Navier]]||6200||[[Անրի Նավիե]]||2500|| ||41 |- |[[:en:Near and far field]]||34900|| || || ||7 |- |[[:en:Louis Néel]]||10000||[[Լուի Նեել]]||3900|| ||67 |- |[[:en:Yuval Ne'eman]]||12400||[[Յուվալ Նեեման]]||11200|| ||26 |- |[[:en:Negative-index metamaterial]]||74500|| || || ||1 |- |[[:en:Net force]]||18200|| || || ||24 |- |[[:en:John von Neumann]]||238500||[[Ջոն ֆոն Նոյման]]||5300|| ||109 |- |[[:en:Neutral particle oscillation]]||48500|| || || ||4 |- |[[:en:Neutrino astronomy]]||32200|| || || ||28 |- |[[:en:Neutrino oscillation]]||55200||[[Նեյտրինային տատանումներ]]||10800|| ||29 |- |[[:en:Neutron radiation]]||20700|| || || ||25 |- |[[:en:Neutron star]]||102900||[[Նեյտրոնային աստղ]]||27000|| ||87 |- |[[:en:Newton (unit)]]||8100||[[Նյուտոն (չափման միավոր)]]||2400|| ||109 |- |[[:en:Newton-metre]]||4800||[[Նյուտոն-մետր (չափման միավոր)]]||1100||այո||42 |- |[[:en:Newton's law of cooling]]||18100|| || || ||22 |- |[[:en:No-hair theorem]]||13000|| || || ||16 |- |[[:en:Node (physics)]]||9000|| || || ||12 |- |[[:en:Emmy Noether]]||123500||[[Էմմի Նյոթեր]]||164000|| ||86 |- |[[:en:Noether's theorem]]||64200||[[Նյոթերի թեորեմ]]||25400|| ||35 |- |[[:en:Noise (electronics)]]||16600|| || || ||23 |- |[[:en:Nonlinear metamaterial]]||23800|| || || ||1 |- |[[:en:Nonlinear partial differential equation]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:Nonlinear system]]||20700|| || || ||37 |- |[[:en:Normal force]]||9500|| || || ||36 |- |[[:en:Normal mode]]||21000||[[Սեփական տատանումներ]]||1800|| ||21 |- |[[:en:Nova]]||22300|| || || ||66 |- |[[:en:Konstantin Novoselov]]||35100||[[Կոնստանտին Նովոսյոլով]]||38500|| ||67 |- |[[:en:Nuclear binding energy]]||54000||[[Միջուկային էներգիա]]||7900|| ||38 |- |[[:en:Nuclear fallout]]||81800||[[Ճառագայթային աղտոտում]]||1100|| ||36 |- |[[:en:Nuclear fuel cycle information system]]||6300|| || || ||2 |- |[[:en:Nuclear fusion]]||75700||[[Ջերմամիջուկային ռեակցիա]]||15200|| ||94 |- |[[:en:Nuclear isomer]]||29100||[[Միջուկային իզոմերիա]]||2000|| ||35 |- |[[:en:Nuclear magnetic resonance]]||76100||[[Միջուկային մագնիսական ռեզոնանս]]||7500|| ||53 |- |[[:en:Nuclear magnetic resonance spectroscopy]]||43900|| || || ||31 |- |[[:en:Nuclear power]]||205100||[[Միջուկային էներգետիկա]]||4500|| ||129 |- |[[:en:Nuclear power plant]]||43300||[[Ատոմակայան]]||9400|| ||93 |- |[[:en:Nuclear reaction]]||21400||[[Միջուկային ռեակցիաներ]]||6900|| ||65 |- |[[:en:Nuclear structure]]||31000|| || || ||8 |- |[[:en:Nuclear warfare]]||108200||[[Միջուկային պատերազմ]]||1700|| ||58 |- |[[:en:Nuclear weapon]]||102900||[[Միջուկային զենք]]||18500|| ||134 |- |[[:en:Observable]]||12400|| || || ||19 |- |[[:en:Observational cosmology]]||24300|| || || ||13 |- |[[:en:Ohm]]||27400||[[Օհմ (չափման միավոր)]]||1000||այո||89 |- |[[:en:Ohm's law]]||46300||[[Օհմի օրենք]]||9100||այո||102 |- |[[:en:Ohmic contact]]||12900|| || || ||11 |- |[[:en:On Physical Lines of Force]]||7300|| || || ||4 |- |[[:en:Operator (physics)]]||28000|| || || ||16 |- |[[:en:Optical coating]]||14500|| || || ||6 |- |[[:en:Optical path length]]||3300|| || || ||18 |- |[[:en:Optical phenomenon]]||100||[[Օպտիկական երևույթներ]]||2100|| ||19 |- |[[:en:Optical pumping]]||3300|| || || ||17 |- |[[:en:Optical spectrometer]]||16500|| || || ||29 |- |[[:en:Orbit]]||56600||[[Ուղեծիր]]||3700||այո||107 |- |[[:en:Orbital mechanics]]||42000||[[Աստղադինամիկա]]||2700|| ||45 |- |[[:en:Hans Christian Ørsted]]||22200||[[Հանս Քրիստիան Էրստեդ]]||18400|| ||94 |- |[[:en:Douglas Osheroff]]||10100||[[Դուգլաս Օշերոֆ]]||4400|| ||58 |- |[[:en:Outgoing longwave radiation]]||12900|| || || ||13 |- |[[:en:Outline of applied physics]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:Outline of black holes]]||19100|| || || ||1 |- |[[:en:Outline of physical science]]||43400|| || || ||30 |- |[[:en:P–n junction]]||20800|| || || ||41 |- |[[:en:Pair production]]||10500||[[Զույգի առաջացում]]||3900|| ||45 |- |[[:en:Salvatore Pais]]||16000|| || || ||2 |- |[[:en:Giorgio Parisi]]||20800|| || || ||43 |- |[[:en:Partial pressure]]||20000||[[Պարցիալ ճնշում]]||2000|| ||46 |- |[[:en:Particle decay]]||10300|| || || ||13 |- |[[:en:Particle detector]]||7900||[[Տարրական մասնիկների դետեկտորներ]]||3700|| ||34 |- |[[:en:Particle in a box]]||36500|| || || ||29 |- |[[:en:Particle number]]||3700|| || || ||10 |- |[[:en:Particle statistics]]||4000|| || || ||12 |- |[[:en:Partition function (statistical mechanics)]]||28900|| || || ||26 |- |[[:en:Parton (particle physics)]]||17500||[[Փարթոններ]]||1800|| ||18 |- |[[:en:Pascal (unit)]]||14400||[[Պասկալ (չափման միավոր)]]||1600||այո||86 |- |[[:en:Blaise Pascal]]||52100||[[Բլեզ Պասկալ]]||5400|| ||185 |- |[[:en:Path integral formulation]]||86000||[[Քվանտային մեխանիկայի ձևակերպումն ըստ հետագծերով ինտեգրալների]]||20300|| ||24 |- |[[:en:Wolfgang Paul]]||6400||[[Վոլֆգանգ Պաուլ]]||4600|| ||60 |- |[[:en:Pauli matrices]]||43600|| || || ||34 |- |[[:en:Linus Pauling]]||137600||[[Լայնուս Փոլինգ]]||32100|| ||105 |- |[[:en:Rudolf Peierls]]||42200|| || || ||34 |- |[[:en:Pendulum]]||122000||[[Ճոճանակ]]||4200|| ||80 |- |[[:en:Penrose diagram]]||9200|| || || ||17 |- |[[:en:Penrose–Hawking singularity theorems]]||20800|| || || ||15 |- |[[:en:Roger Penrose]]||86500||[[Ռոջեր Փենռոուզ]]||41600|| ||78 |- |[[:en:Arno Allan Penzias]]||12400||[[Առնո Փենզիաս]]||2200|| ||71 |- |[[:en:Perfect gas]]||8000|| || || ||7 |- |[[:en:Martin Lewis Perl]]||13400||[[Մարտին Լյուիս Փեռլ]]||9300|| ||67 |- |[[:en:Permeability (electromagnetism)]]||22000||[[Մագնիսական թափանցելիություն]]||16800|| ||53 |- |[[:en:Permittivity]]||32200||[[Դիէլեկտրական թափանցելիություն]]||7900|| ||46 |- |[[:en:Perpetual motion]]||43800||[[Հավերժական շարժիչ]]||3900|| ||49 |- |[[:en:Jean Baptiste Perrin]]||13800||[[Ժան Բատիստ Պերրեն]]||3000|| ||82 |- |[[:en:Perturbation theory]]||20600||[[Խոտորումների տեսություն]]||2500|| ||24 |- |[[:en:Perturbation theory (quantum mechanics)]]||69000|| || || ||19 |- |[[:en:Max Perutz]]||28300||[[Մաքս Ֆերդինանդ Պերուց]]||2700|| ||57 |- |[[:en:Phase (matter)]]||13500|| || || ||63 |- |[[:en:Phase (waves)]]||19100||[[Տատանումների փուլ]]||2000|| ||46 |- |[[:en:Phase rule]]||12800|| || || ||27 |- |[[:en:Phase space]]||16400|| || || ||28 |- |[[:en:Phase transition]]||47000||[[Փուլային անցում]]||16400|| ||57 |- |[[:en:Phase velocity]]||8200||[[Փուլային արագություն]]||1900||այո||34 |- |[[:en:William Daniel Phillips]]||9300||[[Ուիլիամ Դենիել Ֆիլիպս]]||4600|| ||61 |- |[[:en:Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]||96500|| || || ||73 |- |[[:en:Phonon]]||42000||[[Ֆոնոն]]||5200|| ||52 |- |[[:en:Photoelectric effect]]||55200||[[Ֆոտոէֆեկտ]]||4400|| ||81 |- |[[:en:Photolithography]]||44200|| || || ||36 |- |[[:en:Photon gas]]||9400|| || || ||10 |- |[[:en:Photonic crystal]]||51800||[[Ֆոտոնային բյուրեղներ]]||16700|| ||23 |- |[[:en:Photonic metamaterial]]||44800|| || || ||3 |- |[[:en:Photonics]]||21400||[[Ֆոտոնիկա]]||14400|| ||43 |- |[[:en:Physical system]]||2200|| || || ||39 |- |[[:en:List of physicists]]||59900|| || || ||33 |- |[[:en:Physics beyond the Standard Model]]||41700|| || || ||16 |- |[[:en:Physics education]]||20600|| || || ||5 |- |[[:en:Piezoelectricity]]||84500||[[Պիեզոէլեկտրականություն]]||3200|| ||54 |- |[[:en:Planck (spacecraft)]]||48000|| || || ||35 |- |[[:en:Planck electrical inductance]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck era]]||100||[[Տիեզերքի ժամանակագրություն]]||13000|| ||31 |- |[[:en:Planck fluid flow rate]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck inductance]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck magnetic field strength]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck magnetic inductance]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck postulate]]||2200|| || || ||8 |- |[[:en:Planck relation]]||6200|| || || ||11 |- |[[:en:Planck Scale]]||100||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck unit]]||100||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck units]]||58500||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck Units]]||100||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck viscosity]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck volume flow rate]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck volume velocity]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck volumetric flow]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck volumetric flow rate]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck-Stoney units]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Planck's law]]||142400||[[Պլանկի ճառագայթման օրենք]]||2800|| ||45 |- |[[:en:Plane wave]]||6700|| || || ||25 |- |[[:en:Plank unit]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Plank units]]||100||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Plasticity (physics)]]||29400||[[Պլաստիկություն (մեխանիկա)]]||4100|| ||44 |- |[[:en:Plutonium]]||145500||[[Պլուտոնիում]]||700||այո||144 |- |[[:en:Poincaré group]]||16600|| || || ||26 |- |[[:en:Point particle]]||10800|| || || ||38 |- |[[:en:Point source]]||7300|| || || ||8 |- |[[:en:Poisson bracket]]||19500|| || || ||19 |- |[[:en:Siméon Denis Poisson]]||34400||[[Սիմեոն Պուասոն]]||4400|| ||60 |- |[[:en:Poisson's equation]]||16200|| || || ||31 |- |[[:en:Polarization (waves)]]||82300||[[Ալիքների բևեռացում]]||6500|| ||57 |- |[[:en:Polarization density]]||23800|| || || ||29 |- |[[:en:Polaron]]||47100|| || || ||21 |- |[[:en:Hugh David Politzer]]||7400||[[Հյու Դեյվիդ Փոլիտցեր]]||5400|| ||61 |- |[[:en:Polymer physics]]||21500||[[Պոլիմերների ֆիզիկա]]||2800|| ||17 |- |[[:en:Polymer science]]||14600|| || || ||5 |- |[[:en:Position (geometry)]]||9400||[[Շառավիղ-վեկտոր]]||2800||այո||46 |- |[[:en:Position and momentum spaces]]||16000|| || || ||8 |- |[[:en:Position operator]]||18900|| || || ||10 |- |[[:en:Positron]]||32800||[[Պոզիտրոն]]||26800|| ||89 |- |[[:en:Potential energy surface]]||12400|| || || ||11 |- |[[:en:Potential well]]||9800||[[Պոտենցիալ հոր]]||8200|| ||24 |- |[[:en:C. F. Powell]]||15600||[[Սեսիլ Փաուել]]||2000|| ||69 |- |[[:en:Power (physics)]]||14500||[[Հզորություն]]||3900|| ||101 |- |[[:en:Poynting's theorem]]||13100||[[Պոյնտինգի թեորեմ]]||5800||այո||18 |- |[[:en:Ludwig Prandtl]]||16500||[[Լյուդվիգ Պրանդտլ]]||3000|| ||36 |- |[[:en:Precession]]||20500||[[Պրեցեսիա]]||10200|| ||60 |- |[[:en:Present]]||13000|| || || ||90 |- |[[:en:Primordial black hole]]||42500|| || || ||27 |- |[[:en:Principle of maximum entropy]]||31300|| || || ||8 |- |[[:en:Principle of relativity]]||14100||[[Հարաբերականության սկզբունք]]||1300|| ||37 |- |[[:en:Prism]]||13500||[[Պրիզմա (օպտիկա)]]||11600|| ||73 |- |[[:en:Probability amplitude]]||30200|| || || ||19 |- |[[:en:Alexandru Proca]]||12100|| || || ||7 |- |[[:en:Projectile]]||15400|| || || ||50 |- |[[:en:Alexander Prokhorov]]||18700||[[Ալեքսանդր Պրոխորով]]||6400|| ||73 |- |[[:en:Propagator]]||34500|| || || ||15 |- |[[:en:Proper time]]||21900|| || || ||24 |- |[[:en:Properties of water]]||81200|| || || ||32 |- |[[:en:Proton–proton chain]]||21200||[[Պրոտոն-պրոտոնային ցիկլ]]||14500|| ||43 |- |[[:en:Pulsar]]||54300||[[Պուլսարներ]]||3400|| ||81 |- |[[:en:Pulsed laser]]||6400|| || || ||9 |- |[[:en:Edward Mills Purcell]]||9700||[[Էռնեստ Միլս Պարսել]]||2900|| ||66 |- |[[:en:Pv=nkt]]|| ||[[Իդեալական գազի վիճակի հավասարում]]||9900|| ||66 |- |[[:en:Pv=nt]]|| ||[[Իդեալական գազի վիճակի հավասարում]]||9900|| ||66 |- |[[:en:QCD matter]]||24700|| || || ||10 |- |[[:en:QCD vacuum]]||32400|| || || ||4 |- |[[:en:Quadrupole ion trap]]||25500|| || || ||13 |- |[[:en:Quantization (physics)]]||9900|| || || ||29 |- |[[:en:Quantum]]||8900||[[Քվանտ]]||7400|| ||67 |- |[[:en:Quantum biology]]||51100|| || || ||23 |- |[[:en:Quantum chemistry]]||15600||[[Քվանտային քիմիա]]||6400||այո||64 |- |[[:en:Quantum chromodynamics]]||45300|| || || ||50 |- |[[:en:Quantum contextuality]]||41000|| || || ||1 |- |[[:en:Quantum entanglement]]||106100||[[Քվանտային խճճվածություն]]||5200|| ||61 |- |[[:en:Quantum fluctuation]]||9600||[[Քվանտային ֆլուկտուացիա]]||13600|| ||27 |- |[[:en:Quantum gravity]]||48900||[[Քվանտային ձգողություն]]||3400||այո||52 |- |[[:en:Quantum harmonic oscillator]]||40000||[[Քվանտային ներդաշնակ օսցիլյատոր]]||6400|| ||35 |- |[[:en:Quantum hydrodynamics]]||1800|| || || ||3 |- |[[:en:Quantum indeterminacy]]||18200|| || || ||2 |- |[[:en:Quantum information science]]||5900|| || || ||22 |- |[[:en:Quantum logic]]||38800||[[Քվանտային տրամաբանություն]]||4500|| ||18 |- |[[:en:Quantum nonlocality]]||61900|| || || ||4 |- |[[:en:Quantum optics]]||12900||[[Քվանտային օպտիկա]]||3800|| ||40 |- |[[:en:Quantum potential]]||58100|| || || ||5 |- |[[:en:Quantum spin Hall effect]]||10100|| || || ||2 |- |[[:en:Quantum state]]||36700||[[Քվանտային վիճակ]]||11100|| ||40 |- |[[:en:Quantum superposition]]||41000||[[Քվանտային վերադրում]]||8500|| ||33 |- |[[:en:Quantum teleportation]]||75900||[[Քվանտային տելեպորտացիա]]||20000|| ||38 |- |[[:en:Quantum tunnelling]]||50400||[[Թունելային երևույթ]]||26500|| ||59 |- |[[:en:Quark model]]||19100|| || || ||15 |- |[[:en:Quasar]]||65800||[[Քվազար]]||19200|| ||84 |- |[[:en:Quasiparticle]]||24800||[[Քվազիմասնիկներ]]||5900|| ||35 |- |[[:en:Qubit]]||32900|| || || ||44 |- |[[:en:Isidor Isaac Rabi]]||49600||[[Իզիդոր Այզեկ Ռաբի]]||3500|| ||77 |- |[[:en:Radiance]]||8300|| || || ||20 |- |[[:en:Radio frequency]]||14300|| || || ||34 |- |[[:en:Radio wave]]||34100||[[Ռադիոալիքներ]]||13000||այո||84 |- |[[:en:Radioactive decay]]||84400||[[Ռադիոակտիվություն]]||7300|| ||106 |- |[[:en:Radioactive source]]||8800|| || || ||7 |- |[[:en:Radiography]]||36200||[[Ռենտգենագրություն]]||1400|| ||53 |- |[[:en:James Rainwater]]||16200||[[Լեո Ջեյմս Ռեյնուոթեր]]||2100|| ||56 |- |[[:en:C. V. Raman]]||131100||[[Չանդրասեկհարա Վենկատա Ռաման]]||4100|| ||99 |- |[[:en:Norman Foster Ramsey Jr.]]||25900||[[Նորման Ֆոսթեր Ռամզեյ]]||10700|| ||59 |- |[[:en:Randall–Sundrum model]]||7600|| || || ||7 |- |[[:en:Range of a projectile]]||9600|| || || ||11 |- |[[:en:William Rankine]]||20800|| || || ||59 |- |[[:en:Rapidity]]||16800|| || || ||12 |- |[[:en:Ray (optics)]]||12500|| || || ||33 |- |[[:en:Rayleigh problem]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:Rayleigh scattering]]||23500|| || || ||51 |- |[[:en:John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh]]||25800||[[Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ]]||5900|| ||88 |- |[[:en:Reaction (physics)]]||13900|| || || ||17 |- |[[:en:Recombination (cosmology)]]||19300||[[Ռեկոմբինացիա (տիեզերագիտություն)]]||21400|| ||14 |- |[[:en:Redshift]]||86800||[[Կարմիր շեղում]]||8100|| ||79 |- |[[:en:Reflection (physics)]]||16400||[[Ալիքների անդրադարձում և բեկում]]||4700|| ||76 |- |[[:en:Refraction]]||21400||[[Լույսի անդրադարձում]]||10900|| ||86 |- |[[:en:Refractive index]]||68600||[[Բեկման ցուցիչ]]||2800|| ||69 |- |[[:en:Refrigeration]]||75100|| || || ||35 |- |[[:en:Frederick Reines]]||27300||[[Ֆրեդերիկ Ռեյնես]]||5400|| ||64 |- |[[:en:Relative velocity]]||10700|| || || ||18 |- |[[:en:Relativistic Doppler effect]]||45500||[[Հարաբերական Դոպլերի էֆեկտ]]||66300|| ||15 |- |[[:en:Relativistic Heavy Ion Collider]]||40900|| || || ||20 |- |[[:en:Relativistic mechanics]]||36100|| || || ||17 |- |[[:en:Relativistic quantum mechanics]]||85900|| || || ||11 |- |[[:en:Relativity of simultaneity]]||19400||[[Միաժամանակության հարաբերականություն]]||14600|| ||19 |- |[[:en:Renormalization]]||59900|| || || ||25 |- |[[:en:Renormalization group]]||49100|| || || ||15 |- |[[:en:Representation theory of the Lorentz group]]||153200|| || || ||5 |- |[[:en:Resonance]]||56800||[[Ռեզոնանս]]||52900|| ||66 |- |[[:en:Restoring force]]||2800|| || || ||22 |- |[[:en:Resultant force]]||9000|| || || ||16 |- |[[:en:Reversible process (thermodynamics)]]||12900|| || || ||29 |- |[[:en:Reynolds transport theorem]]||12000|| || || ||14 |- |[[:en:Owen Willans Richardson]]||8300||[[Օուեն Ուիլանս Ռիչարդսոն]]||2900|| ||73 |- |[[:en:Robert Coleman Richardson]]||7500||[[Ռոբերտ Քոլման Ռիչարդսոն]]||3700|| ||63 |- |[[:en:Burton Richter]]||16200||[[Բարտոն Ռիխտեր]]||2000|| ||61 |- |[[:en:Right-hand rule]]||13500||[[Աջ ձեռքի կանոն]]||1100|| ||48 |- |[[:en:Rock magnetism]]||16100|| || || ||3 |- |[[:en:Heinrich Rohrer]]||7500||[[Հենրիխ Ռորեր]]||4300|| ||66 |- |[[:en:Wilhelm Röntgen]]||21700||[[Վիլհելմ Ռենտգեն]]||8500|| ||147 |- |[[:en:Rotation]]||22100|| || || ||69 |- |[[:en:Rotation operator (quantum mechanics)]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Rotational spectroscopy]]||51800|| || || ||12 |- |[[:en:Carlo Rovelli]]||25900|| || || ||28 |- |[[:en:Carlo Rubbia]]||18800||[[Կառլո Ռուբիա]]||5300|| ||70 |- |[[:en:Ernst Ruska]]||5900||[[Էռնստ Ռուսկա]]||5400|| ||68 |- |[[:en:Rutherford scattering]]||12700||[[Ռեզերֆորդի բանաձև]]||2500|| ||30 |- |[[:en:RX J1856.5−3754]]||9000|| || || ||22 |- |[[:en:Rydberg constant]]||12300||[[Ռիդբերգի հաստատուն]]||10900|| ||39 |- |[[:en:Rydberg formula]]||11900||[[Ռիդբերգի բանաձև]]||12400|| ||29 |- |[[:en:Martin Ryle]]||18200||[[Մարտին Ռայլ]]||2400|| ||67 |- |[[:en:Carl Sagan]]||139900||[[Կարլ Սագան]]||3800|| ||135 |- |[[:en:Andrei Sakharov]]||106600||[[Անդրեյ Սախարով]]||12000|| ||104 |- |[[:en:Abdus Salam]]||99900||[[Աբդուս Սալամ]]||6200|| ||81 |- |[[:en:Mayly Sánchez]]||13300|| || || ||8 |- |[[:en:Scalar field theory]]||29600|| || || ||7 |- |[[:en:Scalar potential]]||14000||[[Սկալյար պոտենցիալ]]||6500|| ||16 |- |[[:en:Scale invariance]]||36600|| || || ||11 |- |[[:en:Scanning probe microscopy]]||27100|| || || ||23 |- |[[:en:Scanning tunneling microscope]]||47100|| || || ||43 |- |[[:en:Scattering]]||21500|| || || ||41 |- |[[:en:Arthur Leonard Schawlow]]||12700||[[Արթուր Լեոնարդ Շավլով]]||3800|| ||64 |- |[[:en:Schiehallion experiment]]||32300|| || || ||14 |- |[[:en:Brian Schmidt]]||32400||[[Բրայան Շմիդտ]]||7200|| ||63 |- |[[:en:John Robert Schrieffer]]||9000||[[Ջոն Ռոբերտ Շրիֆեր]]||2400|| ||59 |- |[[:en:Schrödinger's cat]]||40400||[[Շրյոդինգերի կատու]]||16700|| ||81 |- |[[:en:Melvin Schwartz]]||7800||[[Մելվին Շվարց]]||5000|| ||61 |- |[[:en:Julian Schwinger]]||23400||[[Յուլիան Շվինգեր]]||3100|| ||68 |- |[[:en:Schwinger's quantum action principle]]||2100|| || || ||2 |- |[[:en:Scientific law]]||56800|| || || ||48 |- |[[:en:Scintillation (physics)]]||5800||[[Սցինտիլյացիա]]||2200|| ||16 |- |[[:en:Scintillator]]||62900|| || || ||22 |- |[[:en:Screw axis]]||20100|| || || ||3 |- |[[:en:Glenn T. Seaborg]]||55000||[[Գլեն Սիբորգ]]||4000|| ||67 |- |[[:en:Emilio Segrè]]||33900||[[Էմիլիո Սեգրե]]||1700|| ||74 |- |[[:en:Seismic metamaterial]]||11600|| || || ||1 |- |[[:en:Self-organized criticality]]||24400|| || || ||9 |- |[[:en:Nikolay Semyonov]]||9700||[[Նիկոլայ Սեմյոնով]]||5800|| ||62 |- |[[:en:Shadow]]||16200||[[Ստվեր]]||2100|| ||98 |- |[[:en:Shape of the universe]]||35300|| || || ||23 |- |[[:en:Shear modulus]]||12100|| || || ||36 |- |[[:en:Shear stress]]||13400|| || || ||38 |- |[[:en:Shock (mechanics)]]||12100|| || || ||8 |- |[[:en:Clifford Shull]]||10200||[[Կլիֆորդ Շալլ]]||9400|| ||55 |- |[[:en:SI electromagnetism units]]||400|| || || ||9 |- |[[:en:Kai Siegbahn]]||4100||[[Կայ Սիգբան]]||3300|| ||61 |- |[[:en:Manne Siegbahn]]||8600||[[Կարլ Սիգբան]]||3300|| ||73 |- |[[:en:Siemens (unit)]]||6500||[[Սիմենս (չափման միավոր)]]||800||այո||58 |- |[[:en:Sievert]]||70600||[[Զիվերտ (չափման միավոր)]]||800|| ||61 |- |[[:en:Signal frequency spectrum]]||100|| || || ||20 |- |[[:en:Signal-to-noise ratio]]||23100|| || || ||37 |- |[[:en:Simple harmonic motion]]||15800||[[Ներդաշնակ տատանումներ]]||9800|| ||42 |- |[[:en:Simple machine]]||32400||[[Պարզ մեխանիզմ]]||9500|| ||63 |- |[[:en:Single-layer materials]]||61500|| || || ||9 |- |[[:en:Single-phase generator]]||20000|| || || ||4 |- |[[:en:Willem de Sitter]]||10700|| || || ||45 |- |[[:en:SLAC National Accelerator Laboratory]]||26200|| || || ||25 |- |[[:en:Slosh dynamics]]||14500|| || || ||6 |- |[[:en:George E. Smith]]||6300||[[Ջորջ Էլվուդ Սմիթ]]||4800|| ||62 |- |[[:en:George Smoot]]||24800||[[Ջորջ Սմութ]]||12500|| ||68 |- |[[:en:Snell's law]]||25000||[[Սնելիուսի օրենք]]||3700||այո||53 |- |[[:en:Soft matter]]||9700|| || || ||15 |- |[[:en:Solar cell efficiency]]||37700|| || || ||6 |- |[[:en:Solar flare]]||37000|| || || ||56 |- |[[:en:Solar phenomena]]||50400|| || || ||8 |- |[[:en:Solar thermal energy]]||70400||[[Հելիոթերմային էներգիա]]||3600|| ||38 |- |[[:en:Solar wind]]||47600||[[Արեգակնային քամի]]||11100|| ||80 |- |[[:en:Solubility]]||50700||[[Լուծելիություն]]||5300|| ||63 |- |[[:en:Solvay Conference]]||20400|| || || ||31 |- |[[:en:Arnold Sommerfeld]]||52800||[[Առնոլդ Զոմմերֆելդ]]||3400|| ||69 |- |[[:en:Sonar]]||102000||[[Էխոլոտ]]||3400|| ||76 |- |[[:en:Sonic boom]]||27600|| || || ||35 |- |[[:en:Sound pressure]]||27800||[[Ձայնի ճնշում]]||1100|| ||33 |- |[[:en:Space physics]]||5300|| || || ||15 |- |[[:en:Spaceflight]]||61800||[[Տիեզերական թռիչք]]||18900|| ||98 |- |[[:en:Spacetime diagram]]||47600||[[Մինկովսկու դիագրամ]]||13700|| ||24 |- |[[:en:Specific heat capacity]]||51500||[[Տեսակարար ջերմունակություն]]||11500|| ||60 |- |[[:en:Spectral line]]||20700||[[Սպեկտրալ գիծ]]||2800|| ||44 |- |[[:en:Spectroscopy]]||38600||[[Սպեկտրասկոպիա]]||5400|| ||81 |- |[[:en:Speed of sound]]||59100||[[Ձայնի արագություն]]||5400|| ||79 |- |[[:en:Spin-1/2]]||14700|| || || ||7 |- |[[:en:Spin–orbit interaction]]||26100|| || || ||18 |- |[[:en:Spinor]]||73200|| || || ||24 |- |[[:en:Spinthariscope]]||5900||[[Սպինտարիսկոպ]]||1400|| ||17 |- |[[:en:Spontaneous emission]]||18400||[[Ինքնակամ ճառագայթում]]||10100|| ||30 |- |[[:en:Spontaneous symmetry breaking]]||29800|| || || ||31 |- |[[:en:Square metre]]||4900||[[Քառակուսի մետր]]||2900|| ||95 |- |[[:en:Standing wave]]||44800||[[Կանգուն ալիքներ]]||3400|| ||55 |- |[[:en:Stark effect]]||18700||[[Շտարկի երևույթ]]||3500|| ||33 |- |[[:en:Johannes Stark]]||16600||[[Յոհանես Շտարկ]]||2100|| ||79 |- |[[:en:State of matter]]||38600||[[Ագրեգատային վիճակ]]||59400|| ||111 |- |[[:en:Statics]]||14300||[[Ստատիկա]]||6200|| ||71 |- |[[:en:Stationary-action principle]]||25200||[[Փոքրագույն գործողության սկզբունք]]||2100|| ||28 |- |[[:en:Steady state]]||11200|| || || ||19 |- |[[:en:Steam]]||13300|| || || ||33 |- |[[:en:Stefan–Boltzmann constant]]||6200||[[Ստեֆան-Բոլցմանի հաստատուն]]||3600|| ||34 |- |[[:en:Stefan–Boltzmann law]]||28600||[[Ստեֆան-Բոլցմանի օրենք]]||2100|| ||53 |- |[[:en:Jack Steinberger]]||35300||[[Ջեք Շտեյնբերգեր]]||5000|| ||59 |- |[[:en:Stellar black hole]]||27400|| || || ||38 |- |[[:en:Stellar nucleosynthesis]]||36100|| || || ||35 |- |[[:en:Steradian]]||6300||[[Ստեռադիան]]||1200|| ||71 |- |[[:en:Otto Stern]]||9000||[[Օտտո Շտեռն]]||2400|| ||83 |- |[[:en:Stimulated emission]]||20100||[[Հարկադրական ճառագայթում]]||3000|| ||32 |- |[[:en:Stirling engine]]||95900||[[Ստիռլինգի շարժիչ]]||9000||այո||51 |- |[[:en:Stochastic cooling]]||9600|| || || ||8 |- |[[:en:Stokes problem]]||10800|| || || ||1 |- |[[:en:Sir George Stokes, 1st Baronet]]||48000||[[Ջորջ Գաբրիել Ստոքս]]||2900|| ||53 |- |[[:en:George Johnstone Stoney]]||14900|| || || ||32 |- |[[:en:Horst Ludwig Störmer]]||6700||[[Հորստ Շտորմեր]]||2800|| ||63 |- |[[:en:Strange quark]]||14200||[[S-քվարկ]]||16800|| ||48 |- |[[:en:Stress (mechanics)]]||51100||[[Մեխանիկական լարում]]||3000|| ||63 |- |[[:en:Stress–energy tensor]]||24100||[[Էներգիա-իմպուլսի թենզոր]]||22800|| ||29 |- |[[:en:Donna Strickland]]||24800||[[Դոննա Սթրիքլենդ]]||7700|| ||75 |- |[[:en:String (physics)]]||4800||[[Լար (ֆիզիկա)]]||6400||այո||21 |- |[[:en:Structure formation]]||30000|| || || ||13 |- |[[:en:Sublimation (phase transition)]]||18700||[[Սուբլիմացիա (ֆիզիկա)]]||2000|| ||75 |- |[[:en:Subplanck]]|| ||[[Պլանկի միավորներ]]||24200|| ||45 |- |[[:en:Sunlight]]||51500||[[Արեգակնային ճառագայթում]]||4100|| ||61 |- |[[:en:Superconducting magnet]]||25700|| || || ||16 |- |[[:en:Superconductivity]]||71300||[[Գերհաղորդականություն]]||8700|| ||77 |- |[[:en:Superfluid helium-4]]||39600||[[Գերհոսուն հելիում-4]]||62100|| ||7 |- |[[:en:Superheated steam]]||11200|| || || ||15 |- |[[:en:Superheating]]||7200|| || || ||21 |- |[[:en:Superlens]]||99200|| || || ||5 |- |[[:en:Supernova]]||176900||[[Գերնոր աստղեր]]||6000|| ||97 |- |[[:en:Superposition principle]]||20400||[[Վերադրման սկզբունք]]||6100|| ||39 |- |[[:en:Superstring theory]]||25400|| || || ||32 |- |[[:en:Supersymmetry]]||63600||[[Սուպերսիմետրիա]]||10800|| ||51 |- |[[:en:Surface plasmon]]||13700|| || || ||12 |- |[[:en:Surface plasmon polariton]]||39100|| || || ||4 |- |[[:en:Surface science]]||22300|| || || ||23 |- |[[:en:Surface tension]]||72500||[[Մակերևութային լարվածություն]]||1300|| ||67 |- |[[:en:Symmetry]]||38800||[[Համաչափություն]]||51200|| ||94 |- |[[:en:Symmetry in quantum mechanics]]||64000|| || || ||5 |- |[[:en:Synchrotron]]||19800|| || || ||42 |- |[[:en:Synchrotron radiation]]||17400|| || || ||43 |- |[[:en:Tachyon]]||33500||[[Տախիոն]]||5700|| ||56 |- |[[:en:Toshiki Tajima]]||14600|| || || ||4 |- |[[:en:Igor Tamm]]||13900||[[Իգոր Տամմ]]||4700|| ||73 |- |[[:en:Tau (particle)]]||12900||[[Տաու (մասնիկ)]]||11300|| ||55 |- |[[:en:Tau neutrino]]||3500||[[Տաու-նեյտրինո]]||3100|| ||28 |- |[[:en:G. I. Taylor]]||15400|| || || ||30 |- |[[:en:Joseph Hooton Taylor Jr.]]||13000||[[Ջոզեֆ Հուտոն Թայլոր]]||4200|| ||63 |- |[[:en:Richard E. Taylor]]||11500||[[Ռիչարդ Թեյլոր]]||10900|| ||62 |- |[[:en:Edward Teller]]||96100||[[Էդվարդ Թելլեր]]||24600|| ||78 |- |[[:en:Temperature measurement]]||11400||[[Ջերմաչափություն]]||5500|| ||24 |- |[[:en:Tension (physics)]]||8300|| || || ||31 |- |[[:en:Tensor derivative (continuum mechanics)]]||45600|| || || ||1 |- |[[:en:Terahertz metamaterial]]||51700|| || || ||2 |- |[[:en:Tesla (unit)]]||13800||[[Տեսլա (չափման միավոր)]]||1100||այո||70 |- |[[:en:Tesla coil]]||91300|| || || ||41 |- |[[:en:Test particle]]||4500|| || || ||11 |- |[[:en:Tevatron]]||23200|| || || ||33 |- |[[:en:Texture (chemistry)]]||20400|| || || ||13 |- |[[:en:Theory of everything]]||51200|| || || ||46 |- |[[:en:The Theory of Everything (2014 film)]]||51500||[[Ամեն ինչի տեսություն (ֆիլմ, 2014)]]||9900|| ||60 |- |[[:en:Thermal conduction]]||34600||[[Ջերմահաղորդականություն]]||8200|| ||52 |- |[[:en:Thermal conductivity]]||59400|| || || ||63 |- |[[:en:Thermal energy]]||7200||[[Ջերմային էներգիա]]||12000|| ||52 |- |[[:en:Thermal energy storage]]||52300|| || || ||16 |- |[[:en:Thermal equilibrium]]||17300|| || || ||25 |- |[[:en:Thermal expansion]]||48100||[[Ջերմային ընդարձակում]]||1900|| ||56 |- |[[:en:Thermal fluctuations]]||11800|| || || ||19 |- |[[:en:Thermal mass]]||16100|| || || ||8 |- |[[:en:Thermal radiation]]||40300||[[Ջերմային ճառագայթում]]||6800|| ||60 |- |[[:en:Thermocouple]]||59600|| || || ||48 |- |[[:en:Thermodynamic cycle]]||18500|| || || ||38 |- |[[:en:Thermodynamic equations]]||24400|| || || ||7 |- |[[:en:Thermodynamic equilibrium]]||56200||[[Ջերմադինամիկական հավասարակշռություն]]||4100||այո||49 |- |[[:en:Thermodynamic free energy]]||28400||[[Ազատ էներգիա]]||1700|| ||28 |- |[[:en:Thermodynamic limit]]||6100|| || || ||10 |- |[[:en:Thermodynamic potential]]||24500||[[Թերմոդինամիկական պոտենցիալ]]||18700|| ||28 |- |[[:en:Thermodynamic process]]||16000|| || || ||37 |- |[[:en:Thermodynamic state]]||11300|| || || ||26 |- |[[:en:Thermodynamic system]]||35100||[[Թերմոդինամիկական համակարգ]]||29000|| ||46 |- |[[:en:Thermometer]]||48100||[[Ջերմաչափ]]||8100|| ||99 |- |[[:en:Thomson scattering]]||9300|| || || ||25 |- |[[:en:George Paget Thomson]]||10000||[[Ջորջ Փաջեթ Թոմսոն]]||4700|| ||72 |- |[[:en:J. J. Thomson]]||44400||[[Ջոզեֆ Ջոն Թոմսոն]]||2000|| ||109 |- |[[:en:William Thomson, 1st Baron Kelvin]]||97700||[[Ուիլյամ Թոմսոն]]||5100|| ||92 |- |[[:en:Thorium-based nuclear power]]||72200|| || || ||9 |- |[[:en:Three-dimensional space]]||23600||[[Եռաչափ տարածություն]]||5000|| ||67 |- |[[:en:Tidal force]]||22800|| || || ||43 |- |[[:en:Tide]]||99800||[[Մակընթացություն և տեղատվություն]]||5600|| ||96 |- |[[:en:Time derivative]]||8700|| || || ||14 |- |[[:en:Time dilation]]||52400||[[Ժամանակի դանդաղում]]||33200|| ||53 |- |[[:en:Time in physics]]||46200|| || || ||9 |- |[[:en:Time travel]]||67200||[[Ճանապարհորդություն ժամանակի միջով]]||3700|| ||70 |- |[[:en:Timeline of chemical element discoveries]]||86000|| || || ||25 |- |[[:en:Timeline of cosmic microwave background astronomy]]||100||[[Մնացորդային ճառագայթում]]||19200|| ||76 |- |[[:en:Timeline of cosmological theories]]||47000|| || || ||14 |- |[[:en:Timeline of discovery of Solar System planets and their moons]]||128800|| || || ||26 |- |[[:en:Timeline of fundamental physics discoveries]]||13500|| || || ||4 |- |[[:en:Samuel C. C. Ting]]||34500||[[Սեմյուել Թինգ]]||3900|| ||61 |- |[[:en:Shin'ichirō Tomonaga]]||10400||[[Սինյիտիրո Տոմոնագա]]||3300|| ||69 |- |[[:en:Top quark]]||33200||[[T-քվարկ]]||8500|| ||51 |- |[[:en:Topological order]]||43500|| || || ||3 |- |[[:en:Torque]]||33100||[[Ուժի մոմենտ]]||3100|| ||78 |- |[[:en:Torsion (mechanics)]]||6200||[[Ոլորում (դեֆորմացիա)]]||2200|| ||39 |- |[[:en:Charles H. Townes]]||33800||[[Չարլզ Հարդ Թաունս]]||4900|| ||74 |- |[[:en:Transformation optics]]||28500|| || || ||1 |- |[[:en:Transistor]]||95400||[[Տրանզիստոր]]||9700|| ||123 |- |[[:en:Transmission coefficient]]||8000|| || || ||10 |- |[[:en:Transparency and translucency]]||33400|| || || ||47 |- |[[:en:Transport phenomena]]||17600|| || || ||30 |- |[[:en:Transverse mode]]||12300|| || || ||9 |- |[[:en:Triple point]]||17200||[[Եռակի կետ]]||2000|| ||67 |- |[[:en:Tritium]]||62800||[[Տրիտիում]]||1900|| ||74 |- |[[:en:Daniel C. Tsui]]||12700||[[Դենիել Ցուի]]||5900|| ||59 |- |[[:en:Tsunami warning system]]||17000|| || || ||13 |- |[[:en:Tunable metamaterial]]||43300|| || || ||1 |- |[[:en:Turbulence]]||43100||[[Մրրկային շարժում]]||3100|| ||58 |- |[[:en:John Tyndall]]||94400|| || || ||47 |- |[[:en:Type Ia supernova]]||47000|| || || ||28 |- |[[:en:Type-II superconductor]]||10900|| || || ||8 |- |[[:en:Ultraviolet catastrophe]]||8300|| || || ||27 |- |[[:en:Uncertainty]]||32400|| || || ||41 |- |[[:en:Unified field theory]]||11600||[[Դաշտի միասնական տեսություն]]||6800|| ||27 |- |[[:en:Unit of length]]||12200|| || || ||35 |- |[[:en:Unitary operator]]||8900|| || || ||18 |- |[[:en:Unitary transformation (quantum mechanics)]]||13500|| || || ||1 |- |[[:en:Uranium]]||107400||[[Ուրան (տարր)]]||34400|| ||164 |- |[[:en:Vacuum energy]]||12000|| || || ||20 |- |[[:en:Vacuum permeability]]||16700||[[Մագնիսական հաստատուն]]||5700|| ||27 |- |[[:en:Vacuum permittivity]]||17500||[[Էլեկտրական հաստատուն]]||6300|| ||28 |- |[[:en:Valence electron]]||16100|| || || ||54 |- |[[:en:Van de Graaff generator]]||28500|| || || ||43 |- |[[:en:Simon van der Meer]]||10500||[[Սիմոն վան դեր Մեեր]]||4000|| ||71 |- |[[:en:Van der Waals equation]]||45600|| || || ||38 |- |[[:en:John Hasbrouck Van Vleck]]||17900||[[Ջոն Հազբրուկ վան Ֆլեք]]||2800|| ||63 |- |[[:en:Petr Vaníček]]||12600|| || || ||3 |- |[[:en:Vaporization]]||4900|| || || ||43 |- |[[:en:Variational method (quantum mechanics)]]||13000|| || || ||18 |- |[[:en:Variational principle]]||5600||[[Մեխանիկայի վարիացիոն սկզբունքներ]]||5100|| ||15 |- |[[:en:Vector (mathematics and physics)]]||8900||[[Վեկտոր]]||15100|| ||21 |- |[[:en:Vector potential]]||2800||[[Վեկտորական պոտենցիալ]]||1700||այո||23 |- |[[:en:Martinus J. G. Veltman]]||10900|| || || ||63 |- |[[:en:Vertical pressure variation]]||10900|| || || ||3 |- |[[:en:Vibration]]||46900|| || || ||45 |- |[[:en:Virtual image]]||3900|| || || ||23 |- |[[:en:Virtual particle]]||22300||[[Վիրտուալ մասնիկներ]]||2100|| ||28 |- |[[:en:Virtual state]]||6500|| || || ||3 |- |[[:en:Viscosity]]||95300||[[Մածուցիկություն]]||3200|| ||77 |- |[[:en:Vlasov equation]]||14700|| || || ||9 |- |[[:en:Volatility (chemistry)]]||9500||[[Ցնդելիություն]]||1600|| ||25 |- |[[:en:Volt]]||15900||[[Վոլտ (չափման միավոր)]]||2100|| ||110 |- |[[:en:Voltage]]||20000||[[Էլեկտրական լարում]]||9300|| ||98 |- |[[:en:Wernher von Braun]]||123900||[[Վերներ ֆոն Բրաուն]]||9100|| ||101 |- |[[:en:Johannes Diderik van der Waals]]||25300||[[Յոհանես Դիդերիկ վան դեր Վալս]]||2900|| ||92 |- |[[:en:Friedrich Wagner]]||10300|| || || ||3 |- |[[:en:Ernest Walton]]||19700||[[Էռնեստ Ուոլտոն]]||2000|| ||74 |- |[[:en:James Watson]]||92600||[[Ջեյմս Ուոթսոն]]||4200|| ||91 |- |[[:en:Wave equation]]||59400||[[Ալիքային հավասարում]]||1800|| ||50 |- |[[:en:Wave function collapse]]||21100|| || || ||29 |- |[[:en:Wave interference]]||34500||[[Ալիքների ինտերֆերենցիա]]||4600|| ||72 |- |[[:en:Wave packet]]||33200||[[Ալիքային փաթեթ]]||2200|| ||23 |- |[[:en:Wave propagation]]||6300|| || || ||16 |- |[[:en:Wave vector]]||14600|| || || ||27 |- |[[:en:Wave–particle duality]]||58100||[[Մասնիկ-ալիքային երկվություն]]||36100|| ||60 |- |[[:en:Waveguide]]||23800||[[Ալիքատար]]||51000|| ||25 |- |[[:en:Wavelength]]||35700||[[Ալիքի երկարություն]]||4800|| ||97 |- |[[:en:Wavenumber]]||12500||[[Ալիքային թիվ]]||12700|| ||40 |- |[[:en:Weak isospin]]||9400|| || || ||18 |- |[[:en:Weber (unit)]]||9900||[[Վեբեր (չափման միավոր)]]||2000|| ||64 |- |[[:en:Carl Friedrich von Weizsäcker]]||31000|| || || ||46 |- |[[:en:Wheeler–Feynman absorber theory]]||24400|| || || ||7 |- |[[:en:John Archibald Wheeler]]||54600|| || || ||58 |- |[[:en:White dwarf]]||145500||[[Սպիտակ թզուկ]]||55100|| ||85 |- |[[:en:White hole]]||18300||[[Սպիտակ խոռոչ]]||3000|| ||56 |- |[[:en:Carl Wieman]]||13600|| || || ||58 |- |[[:en:Wien approximation]]||6200|| || || ||16 |- |[[:en:Wilhelm Wien]]||10800||[[Վիլհելմ Վին]]||2700|| ||87 |- |[[:en:Wien's displacement law]]||18500||[[Վինի ճառագայթման օրենք]]||2000|| ||46 |- |[[:en:Eugene Wigner]]||46800||[[Յուջին Վիգներ]]||3200|| ||85 |- |[[:en:Frank Wilczek]]||41200||[[Ֆրենկ Վիլչեկ]]||4200|| ||68 |- |[[:en:Wilkinson Microwave Anisotropy Probe]]||50900|| || || ||40 |- |[[:en:Charles Thomson Rees Wilson]]||15200||[[Չառլզ Թոմսոն Ռիս Վիլսոն]]||2000|| ||83 |- |[[:en:Kenneth G. Wilson]]||17200||[[Քենետ Վիլսոն]]||2100|| ||62 |- |[[:en:Robert Woodrow Wilson]]||8100||[[Ռոբերտ Վիլսոն]]||6300|| ||74 |- |[[:en:Wind wave]]||46400|| || || ||83 |- |[[:en:David J. Wineland]]||12200||[[Դեյվիդ Ուայնլենդ]]||7100|| ||66 |- |[[:en:Edward Witten]]||31400|| || || ||52 |- |[[:en:Wittenberg interpretation of Copernicus]]||30900|| || || ||1 |- |[[:en:WKB approximation]]||24100|| || || ||18 |- |[[:en:Women in physics]]||36100|| || || ||5 |- |[[:en:Work (physics)]]||45900||[[Աշխատանք (ֆիզիկա)]]||2300|| ||102 |- |[[:en:Work (thermodynamics)]]||47400||[[Թերմոդինամիկական աշխատանք]]||3500|| ||22 |- |[[:en:World Year of Physics 2005]]||5200|| || || ||22 |- |[[:en:Wormhole]]||55600||[[Որդնախոռոչ]]||10400|| ||69 |- |[[:en:Wu experiment]]||29700|| || || ||14 |- |[[:en:X-ray crystallography]]||148900||[[Ռենտգենակառուցվածքային վերլուծություն]]||2600|| ||47 |- |[[:en:Yang–Mills existence and mass gap]]||12800|| || || ||9 |- |[[:en:Yang–Mills theory]]||24300|| || || ||20 |- |[[:en:Hideki Yukawa]]||11600||[[Հիդեկի Յուկավա]]||3300|| ||83 |- |[[:en:Pieter Zeeman]]||16600||[[Պիտեր Զեեման]]||9500|| ||94 |- |[[:en:Frits Zernike]]||9800||[[Ֆրից Ցերնիկե]]||2100|| ||68 |- |[[:en:Zero-point energy]]||212300||[[Զրոյական տատանումների էներգիա]]||9400|| ||41 |} mulfda1y9lxnf7b8y2vkqn8kt7gsa7n 2 939933 8473847 8473215 2022-07-22T18:12:33Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:Top-importance medicine articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Abortion]]||184800||[[Աբորտ]]||174400|| ||170 |- |[[:en:Addiction]]||179100||[[Ադդիկցիա]]||37800|| ||97 |- |[[:en:Alcoholism]]||136000||[[Հարբեցողություն]]||33900||այո||117 |- |[[:en:Allergy]]||107600||[[Ալերգիա]]||119400|| ||113 |- |[[:en:Alzheimer's disease]]||165900||[[Ալցհայմերի հիվանդություն]]||184400|| ||122 |- |[[:en:Anaphylaxis]]||56400||[[Անաֆիլաքսիա]]||67100|| ||74 |- |[[:en:Antimicrobial]]||45600||[[Հակամանրէային դեղամիջոցներ]]||26300|| ||25 |- |[[:en:Antiseptic]]||16200||[[Անտիսեպտիկա]]||10000|| ||54 |- |[[:en:Anxiety disorder]]||64300||[[Տագնապային խանգարում]]||43500|| ||55 |- |[[:en:Asthma]]||160100||[[Բրոնխիալ ասթմա]]||152200|| ||116 |- |[[:en:Attention deficit hyperactivity disorder]]||193400||[[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]]||4500|| ||73 |- |[[:en:Bipolar disorder]]||151100||[[Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում]]||163800|| ||85 |- |[[:en:Birth control]]||148300||[[Բեղմնականխում]]||76200|| ||105 |- |[[:en:Bone fracture]]||43800||[[Կոտրվածք]]||7700|| ||77 |- |[[:en:Breast cancer]]||178200||[[Կրծքագեղձի քաղցկեղ]]||147200|| ||95 |- |[[:en:Breastfeeding]]||228900||[[Կրծքով կերակրում]]||16600|| ||84 |- |[[:en:Burn]]||80300||[[Այրվածք]]||15000|| ||76 |- |[[:en:Cancer]]||181100||[[Քաղցկեղ]]||224300|| ||173 |- |[[:en:Cardiovascular disease]]||135100||[[Սիրտ-անոթային հիվանդություն]]||116000|| ||67 |- |[[:en:Cataract]]||60100||[[Կատարակտ]]||54900|| ||89 |- |[[:en:Cervical cancer]]||98000||[[Արգանդի վզիկի քաղցկեղ]]||107600|| ||74 |- |[[:en:Childbirth]]||148600||[[Ծննդաբերություն]]||7900|| ||104 |- |[[:en:Choking]]||63400|| || || ||23 |- |[[:en:Chronic obstructive pulmonary disease]]||151300||[[Թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն]]||182600|| ||87 |- |[[:en:Chronic pain]]||72100|| || || ||24 |- |[[:en:Cirrhosis]]||103600||[[Լյարդի ցիռոզ]]||36200|| ||85 |- |[[:en:Colorectal cancer]]||121900||[[Կոլոռեկտալ քաղցկեղ]]||132900|| ||70 |- |[[:en:Common cold]]||60500||[[Մրսածություն]]||65100|| ||132 |- |[[:en:COVID-19]]||264000||[[COVID-19]]||69100|| ||203 |- |[[:en:COVID-19 pandemic]]||301600||[[COVID-19 համավարակ]]||137000|| ||193 |- |[[:en:Croup]]||26600||[[Կռուպ]]||27000|| ||53 |- |[[:en:Dementia]]||185300||[[Դեմենցիա]]||18700|| ||94 |- |[[:en:Dengue fever]]||82700||[[Մլակային տենդ]]||2100|| ||99 |- |[[:en:Department of Health and Social Care]]||35500|| || || ||12 |- |[[:en:Diabetes]]||116500||[[Շաքարային դիաբետ]]||131300|| ||154 |- |[[:en:Disease]]||57800||[[Հիվանդություն]]||3600|| ||192 |- |[[:en:Drug class]]||8800||[[Դեղերի տեսակներ]]||10300|| ||5 |- |[[:en:Epilepsy]]||149600||[[Էպիլեպսիա]]||143400|| ||113 |- |[[:en:Fever]]||77400||[[Տենդ]]||21300|| ||124 |- |[[:en:Gastroenteritis]]||66200||[[Սուր գաստրոէնտերիտ]]||9100|| ||78 |- |[[:en:Gout]]||72500||[[Հոդատապ]]||59900|| ||80 |- |[[:en:Health]]||58500||[[Առողջություն]]||10700|| ||223 |- |[[:en:Health care]]||39400||[[Առողջապահություն]]||6700|| ||71 |- |[[:en:Health effects of tobacco]]||179000||[[Ծխախոտի ազդեցությունն առողջության վրա]]||8100|| ||28 |- |[[:en:Hearing loss]]||95600|| || || ||27 |- |[[:en:Hemorrhoid]]||49500||[[Թութք]]||54600|| ||101 |- |[[:en:Hepatitis]]||162900||[[Հեպատիտ]]||65400|| ||87 |- |[[:en:Hepatitis A]]||44300||[[Հեպատիտ Ա]]||8700|| ||94 |- |[[:en:Hepatitis B]]||82700||[[Հեպատիտ Բ]]||101600|| ||87 |- |[[:en:Hepatitis C]]||104800||[[Հեպատիտ Ց]]||60700|| ||75 |- |[[:en:Herpes simplex]]||80400||[[Հասարակ հերպես]]||49900|| ||69 |- |[[:en:HIV/AIDS]]||202500||[[ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ]]||238100|| ||189 |- |[[:en:Hypercholesterolemia]]||55800|| || || ||30 |- |[[:en:Hypertension]]||131600||[[Գերճնշում]]||115400|| ||98 |- |[[:en:Infection]]||102800||[[Վարակ]]||9600|| ||93 |- |[[:en:Influenza]]||103000||[[Գրիպ]]||15500|| ||156 |- |[[:en:International Classification of Diseases]]||35900||[[Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում]]||6200|| ||70 |- |[[:en:Liver cancer]]||55100||[[Լյարդի քաղցկեղ]]||53400|| ||51 |- |[[:en:Low back pain]]||107100|| || || ||52 |- |[[:en:Lung cancer]]||144300||[[Թոքի քաղցկեղ]]||125300|| ||92 |- |[[:en:Major depressive disorder]]||177300||[[Մեծ դեպրեսիվ խանգարում]]||18800|| ||87 |- |[[:en:Major trauma]]||59900|| || || ||25 |- |[[:en:Malaria]]||203000||[[Մալարիա]]||55700|| ||170 |- |[[:en:Malnutrition]]||148000||[[Թերսնուցում]]||11300|| ||104 |- |[[:en:Medicine]]||90500||[[Բժշկություն]]||28400|| ||234 |- |[[:en:Meningitis]]||89100||[[Մենինգիտ]]||141500|| ||101 |- |[[:en:Mental disorder]]||180400||[[Հոգեկան հիվանդություններ]]||19100|| ||109 |- |[[:en:Migraine]]||129500||[[Միգրեն]]||117400|| ||86 |- |[[:en:Multiple sclerosis]]||121500||[[Ցրված սկլերոզ]]||146200|| ||72 |- |[[:en:Myocardial infarction]]||128800||[[Սրտամկանի ինֆարկտ]]||144900|| ||114 |- |[[:en:Myopia]]||75700||[[Կարճատեսություն]]||6400|| ||83 |- |[[:en:National health insurance]]||12900|| || || ||6 |- |[[:en:Obesity]]||175500||[[Ճարպակալում]]||185300|| ||126 |- |[[:en:Osteoarthritis]]||117200||[[Օստեոարթրոզ]]||41300|| ||64 |- |[[:en:Pain]]||96700||[[Ցավ]]||27800|| ||128 |- |[[:en:Parkinson's disease]]||148500||[[Պարկինսոնի հիվանդություն]]||116200|| ||103 |- |[[:en:Physician]]||40400||[[Բժիշկ]]||8500|| ||162 |- |[[:en:Pneumonia]]||119000||[[Թոքաբորբ]]||55000|| ||131 |- |[[:en:Polio]]||117700||[[Պոլիոմիելիտ]]||7600|| ||110 |- |[[:en:Pregnancy]]||149700||[[Հղիություն (մարդ)]]||150300|| ||160 |- |[[:en:Prostate cancer]]||217000||[[Շագանակագեղձի քաղցկեղ]]||76300|| ||73 |- |[[:en:Refractive error]]||31600|| || || ||31 |- |[[:en:Sanitation]]||52500|| || || ||42 |- |[[:en:SARS-CoV-2]]||123700||[[SARS-CoV-2 (կորոնավիրուս)]]||53400|| ||126 |- |[[:en:Schizophrenia]]||200900||[[Շիզոֆրենիա]]||315400|| ||115 |- |[[:en:Sepsis]]||126500||[[Սեպսիս]]||6200|| ||73 |- |[[:en:Sexually transmitted infection]]||83900||[[Սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակներ]]||91600|| ||112 |- |[[:en:Skin cancer]]||55400||[[Մաշկի քաղցկեղ]]||46200|| ||65 |- |[[:en:Stomach cancer]]||75000||[[Ստամոքսի քաղցկեղ]]||30400|| ||59 |- |[[:en:Stroke]]||176700||[[Կաթված]]||225600|| ||113 |- |[[:en:Suicide]]||154600||[[Ինքնասպանություն]]||93900|| ||175 |- |[[:en:Surgery]]||89000||[[Վիրաբուժություն]]||17400||այո||116 |- |[[:en:Tooth decay]]||125700||[[Ատամների ոսկրափուտ]]||21400|| ||83 |- |[[:en:Tuberculosis]]||160600||[[Տուբերկուլոզ]]||33600|| ||163 |- |[[:en:Type 2 diabetes]]||98800||[[2-րդ տիպի շաքարային դիաբետ]]||70100|| ||52 |- |[[:en:Urinary tract infection]]||69700||[[Միզուղիների ինֆեկցիաներ]]||54600|| ||54 |- |[[:en:Vaccination]]||87000||[[Պատվաստումներ]]||6200|| ||101 |- |[[:en:Vaccine]]||130400||[[Պատվաստանյութ]]||5100|| ||130 |- |[[:en:Visual impairment]]||89700||[[Տեսողության խանգարում]]||100400|| ||44 |- |[[:en:Vitamin]]||66800||[[Վիտամին]]||34900|| ||128 |} == [[:en:Category:High-importance medicine articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:List of countries by hospital beds]]||31000|| || || ||8 |- |[[:en:9-1-1]]||31700|| || || ||20 |- |[[:en:2009 swine flu pandemic by country]]||197600|| || || ||10 |- |[[:en:2022 monkeypox outbreak in Spain]]||15200|| || || ||1 |- |[[:en:Abdominal pain]]||29300||[[Որովայնային ցավ]]||38100|| ||48 |- |[[:en:Abscess]]||31500||[[Թարախակույտ]]||51800|| ||84 |- |[[:en:Access to medicines]]||24600|| || || ||2 |- |[[:en:Acne]]||162200||[[Ակնե]]||154900|| ||88 |- |[[:en:Actinic keratosis]]||72200|| || || ||15 |- |[[:en:Activities of daily living]]||21700|| || || ||19 |- |[[:en:Acute coronary syndrome]]||43300||[[Սուր կորոնար համախտանիշ]]||39900|| ||37 |- |[[:en:Acute lymphoblastic leukemia]]||78500||[[Սուր լիմֆոբլաստային լեյկոզ]]||90300|| ||38 |- |[[:en:Acute myeloid leukemia]]||67500|| || || ||41 |- |[[:en:Adenocarcinoma of the lung]]||43900||[[Թոքի ադենոկարցինոմա]]||45400|| ||10 |- |[[:en:Adenoidectomy]]||11100|| || || ||16 |- |[[:en:Adhesion (medicine)]]||17900||[[Կպում (բժշկություն)]]||23900|| ||13 |- |[[:en:Adrenergic blocking agent]]||39000|| || || ||1 |- |[[:en:Advanced airway management]]||23100|| || || ||3 |- |[[:en:Adverse drug reaction]]||22100|| || || ||30 |- |[[:en:Aedes albopictus]]||73200|| || || ||50 |- |[[:en:African trypanosomiasis]]||73000||[[Քնախտ]]||3000|| ||74 |- |[[:en:Ageing]]||150300||[[Ծերացման գործընթաց]]||150600|| ||67 |- |[[:en:Air pollution]]||183100||[[Մթնոլորտի աղտոտում]]||12700|| ||94 |- |[[:en:Airway management]]||41200|| || || ||10 |- |[[:en:Alcohol and cancer]]||101900|| || || ||7 |- |[[:en:Alcohol withdrawal syndrome]]||41200||[[Ալկոհոլային զրկանքի համախտանիշ]]||67500|| ||25 |- |[[:en:Aliskiren]]||12700|| || || ||19 |- |[[:en:Allergen]]||32900||[[Ալերգեն]]||31500|| ||54 |- |[[:en:Allergic rhinitis]]||50200||[[Ալերգիկ ռինիտ]]||43500|| ||53 |- |[[:en:Allow natural death]]||9000|| || || ||2 |- |[[:en:Alteplase]]||33200|| || || ||11 |- |[[:en:Alternate care site]]||14500|| || || ||1 |- |[[:en:Amantadine]]||46700|| || || ||33 |- |[[:en:Amnesia]]||53400||[[Ամնեզիա]]||5700|| ||70 |- |[[:en:Amniocentesis]]||29000|| || || ||33 |- |[[:en:Amphetamine]]||247100||[[Ամֆետամին]]||59800|| ||62 |- |[[:en:Amyotrophic lateral sclerosis]]||154000||[[Կողմնային ամիոտրոֆիկ սկլերոզ]]||59100|| ||66 |- |[[:en:Analgesic]]||111800||[[Ցավազրկող դեղամիջոցներ]]||1900|| ||72 |- |[[:en:Anatomy]]||77600||[[Անատոմիա]]||13400|| ||172 |- |[[:en:Anemia]]||82100||[[Սակավարյունություն]]||92600|| ||99 |- |[[:en:Anesthesia]]||76100||[[Անզգայացում]]||1700|| ||81 |- |[[:en:Anesthesiology]]||35900||[[Անեսթեզիոլոգիա]]||8400|| ||51 |- |[[:en:Aneuploidy]]||34900||[[Անէուպլոիդիա]]||6800|| ||35 |- |[[:en:Aneurysm]]||48800||[[Անոթալայնանք]]||3200|| ||63 |- |[[:en:Angioplasty]]||34300||[[Անգիոպլաստիկա]]||42200|| ||35 |- |[[:en:Animal testing]]||169400|| || || ||35 |- |[[:en:Anomaly scan]]||8600|| || || ||3 |- |[[:en:Anorexia (symptom)]]||17100||[[Անորեքսիա]]||7700||այո||38 |- |[[:en:Anorexia nervosa]]||134100||[[Նյարդային անորեքսիա]]||99000|| ||77 |- |[[:en:Anterior cruciate ligament injury]]||46800||[[Առաջային խաչաձև կապանի վնասվածք]]||63800|| ||14 |- |[[:en:Anti-anxiety medication]]||18500|| || || ||1 |- |[[:en:Antibiotic]]||138500||[[Հակաբիոտիկներ]]||167600|| ||121 |- |[[:en:Antibiotic misuse]]||35000||[[Հակաբիոտիկների սխալ օգտագործում]]||36400|| ||9 |- |[[:en:Anticonvulsant]]||53400||[[Հակացնցումային դեղեր]]||56700|| ||35 |- |[[:en:Antidepressant]]||141700||[[Հակադեպրեսանտներ]]||156100|| ||60 |- |[[:en:Antidote]]||8100||[[Հակաթույներ]]||4200|| ||47 |- |[[:en:Antihistamine]]||30100||[[Հակահիստամինային դեղեր]]||36200|| ||45 |- |[[:en:Antimicrobial copper-alloy touch surfaces]]||14700|| || || ||5 |- |[[:en:Antimicrobial resistance]]||149300|| || || ||52 |- |[[:en:Antiparasitic]]||9900||[[Հակապարազիտային դեղեր]]||10600|| ||15 |- |[[:en:Antipsychotic]]||187400||[[Հոգեմետ դեղեր]]||19200|| ||53 |- |[[:en:Antiviral drug]]||57400||[[Հակավիրուսային դեղեր]]||8200|| ||44 |- |[[:en:Anxiety]]||91000||[[Տագնապ]]||12700|| ||93 |- |[[:en:Anxiolytic]]||22900|| || || ||31 |- |[[:en:Appendicitis]]||74400||[[Որդանման ելունի բորբոքում]]||88900|| ||79 |- |[[:en:Arachidonic acid]]||35900||[[Արախիդոնաթթու]]||44600|| ||42 |- |[[:en:Arrhythmia]]||41100||[[Առիթմիա]]||50700|| ||67 |- |[[:en:Arterial occlusion]]||31200|| || || ||1 |- |[[:en:Arteriosclerosis]]||11000||[[Արտերիոսկլերոզ]]||13800|| ||60 |- |[[:en:Arthritis]]||60100||[[Հոդաբորբ]]||6400|| ||80 |- |[[:en:Artificial limb]]|| ||[[Պրոթեզներ]]||8300|| ||59 |- |[[:en:Asbestosis]]||26400||[[Ազբեստոզ]]||25900|| ||36 |- |[[:en:Asperger syndrome]]||112200||[[Ասպերգերի համախտանիշ]]||52400|| ||73 |- |[[:en:Aspirin]]||149900||[[Ասպիրին]]||96700|| ||103 |- |[[:en:Assessment of kidney function]]||16200|| || || ||2 |- |[[:en:Astigmatism]]||35600||[[Աստիգմատիզմ]]||31800|| ||64 |- |[[:en:Atherosclerosis]]||97500||[[Աթերոսկլերոզ]]||16900|| ||49 |- |[[:en:Atopic dermatitis]]||47700||[[Ատոպիկ մաշկաբորբ]]||48400|| ||42 |- |[[:en:Atrial fibrillation]]||155900||[[Նախասրտերի ֆիբրիլյացիա]]||66800|| ||46 |- |[[:en:Attenuated vaccine]]||34500||[[Թուլացված պատվաստանյութ]]||8500|| ||22 |- |[[:en:Atypical anorexia nervosa]]||5300|| || || ||1 |- |[[:en:Atypical antipsychotic]]||93300|| || || ||21 |- |[[:en:Autism]]||200||[[Աուտիզմի սպեկտր]]||227600|| ||47 |- |[[:en:Autoimmune disease]]||48900||[[Աուտոիմուն հիվանդություն]]||26200|| ||52 |- |[[:en:Autoimmune thyroiditis]]||7700||[[Աուտոիմուն թիրեոիդիտ]]||10000|| ||6 |- |[[:en:Autoimmunity]]||47200||[[Աուտոիմունություն]]||67800|| ||31 |- |[[:en:Automated external defibrillator]]||29900|| || || ||31 |- |[[:en:Autosomal dominant polycystic kidney disease]]||55100|| || || ||15 |- |[[:en:Avicenna]]||114300||[[Ավիցեննա]]||42400|| ||167 |- |[[:en:Bachelor of Medical Sciences]]||13000|| || || ||3 |- |[[:en:Bachelor of Medicine, Bachelor of Surgery]]||60400|| || || ||19 |- |[[:en:Back pain]]||54800||[[Մեջքի ցավ]]||51400|| ||35 |- |[[:en:Bacteria]]||151700||[[Բակտերիաներ]]||38400|| ||176 |- |[[:en:Bacterial therapy]]||14300|| || || ||3 |- |[[:en:Bacterial vaginosis]]||44600||[[Բակտերիալ վագինոզ]]||47000|| ||49 |- |[[:en:Bariatric surgery]]||54700||[[Բարիատիկ վիրաբուժություն]]||60700|| ||20 |- |[[:en:Basal-cell carcinoma]]||54100||[[Բազալ բջջային կարցինոմա]]||64600|| ||31 |- |[[:en:Basic reproduction number]]||46400|| || || ||38 |- |[[:en:Bed bug]]||59500|| || || ||19 |- |[[:en:Bell's palsy]]||42300||[[Բելլի պարալիչ]]||43100|| ||42 |- |[[:en:Benign prostatic hyperplasia]]||76100||[[Շագանակագեղձի բարորակ գերաճ]]||19500|| ||44 |- |[[:en:Benign tumor]]||27500||[[Բարորակ ուռուցքներ]]||37000|| ||32 |- |[[:en:Benzodiazepine]]||158100||[[Բենզոդիազեպիններ]]||40300|| ||51 |- |[[:en:Benzodiazepine dependence]]||72000|| || || ||10 |- |[[:en:Benzodiazepine withdrawal syndrome]]||98200|| || || ||13 |- |[[:en:Bifidobacterium]]||27500|| || || ||28 |- |[[:en:Big Pharma conspiracy theories]]||24500|| || || ||11 |- |[[:en:Theodor Bilharz]]||53500|| || || ||15 |- |[[:en:Binge drinking]]||80900|| || || ||16 |- |[[:en:Biogerontology]]||23600|| || || ||3 |- |[[:en:Biosafety level]]||70100|| || || ||19 |- |[[:en:Birth]]||24200|| || || ||93 |- |[[:en:Birth defect]]||82500||[[Բնածին արատներ]]||11400|| ||44 |- |[[:en:Birth weight]]||35900|| || || ||11 |- |[[:en:Bladder cancer]]||136700||[[Միզապարկի քաղցկեղ]]||14900|| ||41 |- |[[:en:Bleeding]]||21900||[[Արյունահոսություն]]||29200|| ||76 |- |[[:en:Blood]]||61400||[[Արյուն]]||55400|| ||212 |- |[[:en:Blood compatibility testing]]||51400|| || || ||4 |- |[[:en:Blood culture]]||53100||[[Արյան միջավայր]]||7700|| ||20 |- |[[:en:Blood in stool]]||29200|| || || ||7 |- |[[:en:Blood pressure]]||69800||[[Արյան ճնշում]]||17400|| ||83 |- |[[:en:Blood pressure measurement]]||35300|| || || ||9 |- |[[:en:Blood test]]||16300||[[Արյան բիոքիմիական քննություն]]||22900|| ||50 |- |[[:en:Blood transfusion]]||100500||[[Արյան փոխներարկում]]||11900|| ||68 |- |[[:en:Blood type]]||56700||[[Արյան խումբ]]||20100|| ||92 |- |[[:en:Bloodstream infections]]||32400|| || || ||29 |- |[[:en:Blue baby syndrome]]||29200||[[Կապույտ երեխայի համախտանիշ]]||22800|| ||10 |- |[[:en:Blunt trauma]]||30800|| || || ||12 |- |[[:en:Body image disturbance]]||92700|| || || ||2 |- |[[:en:Bone density]]||13900||[[Ոսկրի հանքային խտություն]]||14500|| ||21 |- |[[:en:Bone marrow examination]]||12000||[[Ոսկրածուծի քննություն]]||15500|| ||21 |- |[[:en:Bone metastasis]]||24400||[[Ոսկրային մետաստազներ]]||25000|| ||11 |- |[[:en:Borderline personality disorder]]||177700||[[Սահմանային անձնային խանգարում]]||13800|| ||54 |- |[[:en:Botulism]]||67900||[[Բոտուլիզմ]]||71400|| ||69 |- |[[:en:Bowel resection]]||2800|| || || ||5 |- |[[:en:Bradycardia]]||17200||[[Հազվասրտություն]]||25600|| ||49 |- |[[:en:Brain damage]]||41400||[[Ուղեղի վնասվածք]]||13000|| ||28 |- |[[:en:Brain injury]]||100||[[Ուղեղի վնասվածք]]||13000|| ||28 |- |[[:en:Brain tumor]]||86200||[[Գլխուղեղի ուռուցք]]||108200|| ||63 |- |[[:en:Breast cancer screening]]||50600|| || || ||2 |- |[[:en:Breathing gas]]||61700|| || || ||17 |- |[[:en:Bronchiectasis]]||57600||[[Բրոնխոէկտազ]]||41600|| ||40 |- |[[:en:Bronchiolitis obliterans]]||37700||[[Օբլիտերացնող բրոնխիոլիտ]]||38200|| ||15 |- |[[:en:Bronchitis]]||46900||[[Բրոնխաբորբ]]||24900|| ||81 |- |[[:en:Bulimia nervosa]]||74700||[[Նյարդային բուլիմիա]]||87400|| ||34 |- |[[:en:Cachexia]]||29400||[[Հյուծանք]]||42300|| ||39 |- |[[:en:Caesarean section]]||114600||[[Կեսարյան հատում]]||36900|| ||72 |- |[[:en:Candidiasis]]||63300||[[Կանդիդոզ]]||63400|| ||50 |- |[[:en:Cannabis]]||102400||[[Կանեփ]]||7600|| ||110 |- |[[:en:Carbamazepine]]||32600||[[Կարբամազեպին]]||32500|| ||44 |- |[[:en:Carbon monoxide poisoning]]||107300||[[Շմոլ գազով թունավորումներ]]||106200|| ||43 |- |[[:en:Carcinogenesis]]||115000||[[Քաղցկեղածնություն]]||151500|| ||26 |- |[[:en:Cardiac arrest]]||118600||[[Սրտի կանգ]]||86100|| ||62 |- |[[:en:Cardiac catheterization]]||25600||[[Սրտի կաթետերիզացիա]]||39200|| ||26 |- |[[:en:Cardiac cycle]]||23400||[[Սրտային ցիկլ]]||31100|| ||29 |- |[[:en:Cardiac surgery]]||29000||[[Սրտային վիրաբուժություն]]||33400|| ||41 |- |[[:en:Cardiomyopathy]]||24900||[[Կարդիոմիոպաթիա]]||24400|| ||41 |- |[[:en:Cardiopulmonary bypass]]||35000||[[Արյան արհեստական շրջանառություն]]||4400|| ||29 |- |[[:en:Cardiopulmonary resuscitation]]||119300||[[Սիրտ-թոքային վերակենդանացում]]||154600|| ||66 |- |[[:en:Cardiovascular disease in women]]||97600|| || || ||2 |- |[[:en:Caregiver]]||58400|| || || ||16 |- |[[:en:Carpal tunnel syndrome]]||77900||[[Դաստակային թունելի համախտանիշ]]||29400|| ||45 |- |[[:en:Cataract surgery]]||56600|| || || ||18 |- |[[:en:Catheter]]||27200|| || || ||47 |- |[[:en:Catholic Church and HIV/AIDS]]||67500|| || || ||3 |- |[[:en:Cause (medicine)]]||9300||[[Պատճառագիտություն]]||32000|| ||17 |- |[[:en:Cause of death]]||11300||[[Մահվան պատճառ]]||12300|| ||19 |- |[[:en:Causes of cancer]]||59600|| || || ||5 |- |[[:en:Cauterization]]||17600||[[Խարանում]]||1300|| ||25 |- |[[:en:Centers for Disease Control and Prevention]]||79600|| || || ||44 |- |[[:en:Central nervous system disease]]||24300||[[Կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդություններ]]||34000|| ||8 |- |[[:en:Central venous catheter]]||46200|| || || ||23 |- |[[:en:Cerebral palsy]]||165600||[[Մանկական ուղեղային կաթված]]||10300|| ||54 |- |[[:en:Cerebrovascular disease]]||39700|| || || ||20 |- |[[:en:Cervical screening]]||38000|| || || ||5 |- |[[:en:Chagas disease]]||66900||[[Շագասի հիվանդություն]]||23300|| ||66 |- |[[:en:Chemotherapy]]||154800||[[Քիմիաթերապիա]]||46100|| ||76 |- |[[:en:Chest pain]]||38400||[[Կրծքավանդակի ցավ]]||53900|| ||42 |- |[[:en:Chickenpox]]||59900||[[Ջրծաղիկ]]||6200|| ||103 |- |[[:en:Chikungunya]]||70200||[[Չիկուգունյայի վիրուս]]||10700|| ||59 |- |[[:en:Child abuse]]||201300||[[Բռնություն երեխաների նկատմամբ]]||27400|| ||47 |- |[[:en:Child development stages]]||69700|| || || ||12 |- |[[:en:Childhood blindness]]||13300|| || || ||3 |- |[[:en:Childhood cancer]]||28400||[[Մանկական ուռուցքներ]]||34700|| ||17 |- |[[:en:Childhood chronic illness]]||11500|| || || ||1 |- |[[:en:Childhood leukemia]]||36700|| || || ||5 |- |[[:en:Childhood obesity]]||76300||[[Մանկական ճարպակալում]]||91400|| ||19 |- |[[:en:Children's hospice]]||17300|| || || ||4 |- |[[:en:Chlamydia]]||38900||[[Քլամիդիա]]||43600|| ||54 |- |[[:en:Cholecystectomy]]||48900||[[Խոլեցիստէկտոմիա]]||66400|| ||31 |- |[[:en:Cholecystitis]]||36500||[[Խոլեցիստիտ]]||42400|| ||46 |- |[[:en:Cholera]]||120600||[[Խոլերա]]||6100|| ||141 |- |[[:en:Cholesterol]]||76000||[[Խոլեսթերին]]||1700|| ||101 |- |[[:en:Chronic care management]]||16500|| || || ||1 |- |[[:en:Chronic kidney disease]]||72100||[[Երիկամի քրոնիկ հիվանդություն]]||78100|| ||40 |- |[[:en:Chronic lymphocytic leukemia]]||72000||[[Քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիա]]||67200|| ||37 |- |[[:en:Chronic myelogenous leukemia]]||33500|| || || ||36 |- |[[:en:Circadian rhythm]]||107400|| || || ||51 |- |[[:en:Classic autism]]||46600|| || || ||10 |- |[[:en:Cleft lip and cleft palate]]||95800||[[Նապաստակի շրթունք]]||700|| ||55 |- |[[:en:Climate change and infectious diseases]]||86100|| || || ||2 |- |[[:en:Clinical death]]||23200||[[Կլինիկական մահ]]||6900|| ||35 |- |[[:en:Clonus]]||9000||[[Կլոնուս]]||6500|| ||19 |- |[[:en:Clostridioides difficile infection]]||91600|| || || ||28 |- |[[:en:Clostridium]]||32200|| || || ||40 |- |[[:en:Clubfoot]]||34600||[[Ծուռթաթություն]]||34700|| ||37 |- |[[:en:Coagulation]]||47800||[[Արյան մակարդում]]||63000|| ||63 |- |[[:en:Cocaine]]||160300||[[Կոկաին]]||179600|| ||109 |- |[[:en:Cocaine (data page)]]||5800|| || || ||1 |- |[[:en:Cochlear implant]]||65400|| || || ||34 |- |[[:en:Coeliac disease]]||135300||[[Ցելիակիա]]||166500|| ||69 |- |[[:en:Cognitive behavioral therapy]]||142100||[[Կոգնիտիվ-վարքային թերապիա]]||3000|| ||46 |- |[[:en:Cognitive disorder]]||18600|| || || ||9 |- |[[:en:Cognitive therapy]]||28600||[[Կոգնիտիվ թերապիա]]||3000|| ||22 |- |[[:en:Colonoscopy]]||53200||[[Աղեդիտում]]||2900|| ||45 |- |[[:en:Colorectal polyp]]||30000||[[Կոլոռեկտալ պոլիպ]]||37500|| ||16 |- |[[:en:Coma]]||49700||[[Կոմա]]||8500|| ||76 |- |[[:en:Combined hormonal contraception]]||31500|| || || ||1 |- |[[:en:Combined oral contraceptive pill]]||141500|| || || ||44 |- |[[:en:Complications of hypertension]]||45400||[[Գերճնշման բարդություններ]]||48500|| ||4 |- |[[:en:Complications of pregnancy]]||40500|| || || ||10 |- |[[:en:Concussion]]||111400||[[Ուղեղի ցնցում]]||101300|| ||44 |- |[[:en:Condom]]||131200||[[Պահպանակ]]||63800|| ||117 |- |[[:en:Congenital heart defect]]||45800||[[Սրտի բնածին արատներ]]||48300|| ||43 |- |[[:en:Conjugate vaccine]]||9200|| || || ||13 |- |[[:en:Conjunctivitis]]||33100||[[Շաղկապենաբորբ]]||46200|| ||75 |- |[[:en:Constipation]]||47200||[[Փորկապություն]]||58800|| ||81 |- |[[:en:Contact dermatitis]]||25000||[[Կոնտակտային դերմատիտ]]||7400|| ||19 |- |[[:en:Contaminated blood scandal in the United Kingdom]]||42100|| || || ||2 |- |[[:en:Corneal cross-linking]]||12300||[[Եղջերաթաղանթի կոլագենի քրոսլինկինգ]]||16600|| ||5 |- |[[:en:Corneal opacity]]||24600|| || || ||3 |- |[[:en:Coronary artery bypass surgery]]||55600||[[Աորտոկորոնար շունտավորման վիրահատություն]]||79200|| ||36 |- |[[:en:Coronary artery disease]]||96500||[[Պսակային զարկերակային հիվանդություն]]||100300|| ||55 |- |[[:en:Coronary catheterization]]||24100||[[Կորոնար կաթետերիզացիա]]||26000|| ||8 |- |[[:en:Coronary disease]]|| ||[[Պսակային զարկերակային հիվանդություն]]||100300|| ||55 |- |[[:en:Coronary ischemia]]||33400||[[Կորոնար իշեմիա]]||15100|| ||5 |- |[[:en:Coronavirus]]||97900|| || || ||126 |- |[[:en:Coroner]]||36500|| || || ||26 |- |[[:en:Cortisone]]||15400||[[Կորտիզոն]]||15200|| ||41 |- |[[:en:Cough]]||25000||[[Հազ]]||4700||այո||112 |- |[[:en:COVID-19 pandemic by country and territory]]||64100|| || || ||38 |- |[[:en:COVID-19 pandemic in India]]||333900|| || || ||44 |- |[[:en:COVID-19 pandemic in Singapore]]||244100|| || || ||23 |- |[[:en:COVID-19 pandemic on cruise ships]]||351300|| || || ||17 |- |[[:en:COVID-19 pandemic on naval ships]]||96200|| || || ||5 |- |[[:en:COVID-19 testing]]||181100|| || || ||52 |- |[[:en:COVID-19 vaccine]]||167700|| || || ||80 |- |[[:en:COVID-19 vaccine misinformation and hesitancy]]||114300|| || || ||3 |- |[[:en:Crack cocaine]]||34600||[[Կռեկ-կոկաին]]||31200|| ||41 |- |[[:en:Creutzfeldt–Jakob disease]]||70300||[[Կրեյտցֆելդտ-Յակոբի հիվանդություն]]||68500|| ||50 |- |[[:en:Crisis plan]]||5100|| || || ||3 |- |[[:en:Cryptosporidiosis]]||69100|| || || ||23 |- |[[:en:Cushing's syndrome]]||43400||[[Կուշինգի համախտանիշ]]||53300|| ||48 |- |[[:en:Cyanosis]]||15300||[[Ցիանոզ]]||12300|| ||46 |- |[[:en:Cystic fibrosis]]||142000||[[Ցիստիկ ֆիբրոզ]]||172800|| ||63 |- |[[:en:Cytomegalovirus]]||14500||[[Ցիտոմեգալովիրուս]]||19700|| ||38 |- |[[:en:Thomas Kennedy Dalziel]]||9400|| || || ||1 |- |[[:en:Dandruff]]||18200||[[Գլխի թեփոտում]]||2700|| ||71 |- |[[:en:Death]]||73700||[[Մահ]]||115100|| ||210 |- |[[:en:Deathcare]]||11800|| || || ||1 |- |[[:en:Deep vein thrombosis]]||146100||[[Խորանիստ երակների թրոմբոզ]]||124600|| ||31 |- |[[:en:Defibrillation]]||49500|| || || ||36 |- |[[:en:Dehydration]]||18500||[[Ջրազրկում]]||22400|| ||61 |- |[[:en:Delayed puberty]]||44400||[[Ուշացած սեռական հասունացում]]||60800|| ||16 |- |[[:en:Delirium]]||85000|| || || ||49 |- |[[:en:Delirium tremens]]||25800||[[Հարբեցատենդ]]||4000|| ||49 |- |[[:en:Dementia with Lewy bodies]]||134500|| || || ||20 |- |[[:en:Dentistry]]||52600||[[Ատամնաբուժություն]]||66800|| ||110 |- |[[:en:Depersonalization-derealization disorder]]||62400|| || || ||19 |- |[[:en:Dermatitis]]||68000||[[Մաշկաբորբ]]||20100|| ||52 |- |[[:en:Dermatology]]||23700||[[Մաշկաբանություն]]||6600||այո||82 |- |[[:en:Destination therapy]]||8800|| || || ||1 |- |[[:en:Diabetes management]]||83300||[[Շաքարային դիաբետի ինքնավերահսկում]]||34100|| ||10 |- |[[:en:Diabetes medication]]||47700|| || || ||26 |- |[[:en:Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders]]||90600|| || || ||48 |- |[[:en:Diarrhea]]||82700||[[Փորլուծություն]]||89700|| ||116 |- |[[:en:Diastole]]||12600||[[Դիաստոլա]]||1700|| ||38 |- |[[:en:Diazepam]]||93100||[[Դիազեպամ]]||16600|| ||54 |- |[[:en:Diet (nutrition)]]||16900||[[Դիետա]]||11400|| ||64 |- |[[:en:Dietary Guidelines for Americans]]||42900|| || || ||2 |- |[[:en:Dietary Reference Intake]]||26600|| || || ||22 |- |[[:en:Dietary supplement]]||99000|| || || ||50 |- |[[:en:Digoxin]]||51500||[[Դիգոքսին]]||38800|| ||40 |- |[[:en:Diphtheria]]||52000||[[Դիֆթերիա]]||60600|| ||87 |- |[[:en:Diplopia]]||14900||[[Երկտեսություն]]||20700|| ||37 |- |[[:en:Disability]]||117300||[[Հաշմանդամություն]]||48000|| ||104 |- |[[:en:Diseases of affluence]]||40800|| || || ||23 |- |[[:en:Diseases of poverty]]||71200|| || || ||10 |- |[[:en:Diverticulitis]]||33700||[[Դիվերտիկուլիտ]]||38300|| ||32 |- |[[:en:Diverticulum]]||14000|| || || ||26 |- |[[:en:Dizziness]]||13600|| || || ||30 |- |[[:en:Do not resuscitate]]||86000|| || || ||16 |- |[[:en:Dobbs v. Jackson Women's Health Organization]]||247600|| || || ||22 |- |[[:en:Doctor of Medicine]]||101500|| || || ||28 |- |[[:en:Doctor of Physical Therapy]]||26100|| || || ||2 |- |[[:en:Doctor's visit]]||6200||[[Բժշկական խորհրդատվություն]]||5900|| ||8 |- |[[:en:Domperidone]]||61400|| || || ||27 |- |[[:en:Down syndrome]]||119200||[[Դաունի համախտանիշ]]||23000|| ||90 |- |[[:en:DPT vaccine]]||50400|| || || ||27 |- |[[:en:Dracunculiasis]]||41900||[[Դրակունկուլոզ]]||14200|| ||51 |- |[[:en:Drowning]]||105500||[[Ջրահեղձություն]]||17700|| ||49 |- |[[:en:Drug]]||31100||[[Կենսաբանական ակտիվ նյութեր]]||8100|| ||102 |- |[[:en:Drug abuse]]|| || || || ||41 |- |[[:en:Drug eruption]]||13600|| || || ||12 |- |[[:en:Drug injection]]||29900|| || || ||11 |- |[[:en:Drug interaction]]||43300|| || || ||25 |- |[[:en:Drug liberalization]]||99300|| || || ||12 |- |[[:en:Drug policy reform]]|| || || || ||12 |- |[[:en:Drug rehabilitation]]||64400|| || || ||13 |- |[[:en:Drug resistance]]||27800|| || || ||24 |- |[[:en:Drugs for acid-related disorders]]||9700|| || || ||3 |- |[[:en:DSM-5]]||74200|| || || ||19 |- |[[:en:Ductus deferens]]||100|| || || ||56 |- |[[:en:Dying]]||4400|| || || ||13 |- |[[:en:Dysentery]]||32900||[[Դիզենտերիա]]||7900|| ||84 |- |[[:en:Dyslexia]]||83000||[[Դիսլեքսիա]]||45700|| ||79 |- |[[:en:Dysphagia]]||24800||[[Դիսֆագիա]]||37500|| ||38 |- |[[:en:Dysplasia]]||6900||[[Դիսպլազիա]]||7700|| ||28 |- |[[:en:Dyspnea]]||100||[[Հևոց]]||1800|| ||69 |- |[[:en:Ear pain]]||40800|| || || ||18 |- |[[:en:Early pregnancy bleeding]]||16900||[[Վաղ հղիության արյունահոսություն]]||8700|| ||10 |- |[[:en:Ebers Papyrus]]||13100|| || || ||30 |- |[[:en:Ebola]]||186000||[[Էբոլա վիրուսային հիվանդություն]]||212400|| ||141 |- |[[:en:Ebola virus disease treatment research]]||34400|| || || ||3 |- |[[:en:Echinococcus]]||10000||[[Էխինոկոկ]]||5000|| ||25 |- |[[:en:Eclampsia]]||42600||[[Էկլամպսիա]]||46000|| ||43 |- |[[:en:Economic impact of HIV/AIDS]]||11400|| || || ||5 |- |[[:en:Ectopic pregnancy]]||69100||[[Արտարգանդային հղիություն]]||57100|| ||53 |- |[[:en:EEG analysis]]||16700|| || || ||3 |- |[[:en:Electrocardiography]]||79800||[[Էլեկտրասրտագրություն]]||27400|| ||83 |- |[[:en:Electroencephalography]]||130700||[[Էլեկտրաուղեղագրություն]]||4000|| ||62 |- |[[:en:Electrolyte imbalance]]||34900||[[Էլեկտրոլիտային անհավասարակշռություն]]||35800|| ||21 |- |[[:en:Embolus]]||12000||[[Էմբոլ]]||9800|| ||13 |- |[[:en:Emergency bleeding control]]||19100|| || || ||8 |- |[[:en:Emergency childbirth]]||31200|| || || ||3 |- |[[:en:Emergency contraception]]||94700||[[Անհետաձգելի բեղմնականխում]]||27600|| ||27 |- |[[:en:Emergency medical services]]||82800||[[Շտապ բժշկական օգնություն]]||3900|| ||33 |- |[[:en:Emergency medicine]]||82300|| || || ||47 |- |[[:en:Emergency telephone number]]||28500||[[Արտակարգ իրավիճակների հեռախոսահամարներ]]||18500|| ||35 |- |[[:en:Emphysema]]||39900||[[Թոքերի լայնացում]]||2300|| ||52 |- |[[:en:End-of-life care]]||52600|| || || ||11 |- |[[:en:Endocrine disease]]||8700||[[Էնդոկրին հիվանդություններ]]||15500|| ||15 |- |[[:en:Endocrine disruptor]]||141800|| || || ||23 |- |[[:en:Endocrinology]]||22800||[[Ներզատաբանություն]]||5000|| ||78 |- |[[:en:Endometrial ablation]]||10700|| || || ||7 |- |[[:en:Endometriosis]]||136300||[[Էնդոմետրիոզ]]||130300|| ||54 |- |[[:en:Environmental enteropathy]]||19900|| || || ||5 |- |[[:en:Epidemic]]||21600||[[Համաճարակ]]||5100|| ||111 |- |[[:en:Epidemic typhus]]||42100|| || || ||26 |- |[[:en:Epidemiology of attention deficit hyperactive disorder]]||11900|| || || ||6 |- |[[:en:Epidemiology of HIV/AIDS]]||73100|| || || ||12 |- |[[:en:Epidemiology of measles]]||87700|| || || ||1 |- |[[:en:Erectile dysfunction]]||56400||[[Էրեկտիլ դիսֆունկցիա]]||52700|| ||77 |- |[[:en:Erythropoiesis]]||13000||[[Էրիթրոպոեզ]]||20200|| ||36 |- |[[:en:Esomeprazole]]||28200|| || || ||32 |- |[[:en:Esophageal cancer]]||69000||[[Կերակրափողի քաղցկեղ]]||92200|| ||47 |- |[[:en:Estrogen]]||66300||[[Էստրոգեններ]]||64000|| ||74 |- |[[:en:Estrogen (medication)]]||131300|| || || ||3 |- |[[:en:Euthanasia]]||71800||[[Էֆթանազիա]]||26700|| ||95 |- |[[:en:Evidence-based medicine]]||67100|| || || ||34 |- |[[:en:Excretion]]||6700||[[Արտազատում]]||8700|| ||61 |- |[[:en:Executive functions]]||93200|| || || ||28 |- |[[:en:Exercise]]||86100||[[Ֆիզիկական վարժություն]]||900||այո||72 |- |[[:en:External beam radiotherapy]]||17500|| || || ||6 |- |[[:en:Eye chart]]||15800|| || || ||11 |- |[[:en:Failure to thrive]]||54200|| || || ||9 |- |[[:en:Family medicine]]||57000|| || || ||30 |- |[[:en:Family planning]]||91700||[[Ընտանիքի պլանավորում]]||27200|| ||50 |- |[[:en:Far-sightedness]]||23600||[[Հեռատեսություն]]||3200|| ||67 |- |[[:en:Fatigue]]||36200||[[Գերհոգնածություն]]||31500|| ||66 |- |[[:en:Fear of medical procedures]]||26600|| || || ||2 |- |[[:en:Fellowship of the Royal Colleges of Surgeons]]||6500|| || || ||6 |- |[[:en:Fentanyl]]||119100|| || || ||45 |- |[[:en:Fetal alcohol spectrum disorder]]||105200|| || || ||6 |- |[[:en:Fetal circulation]]||15400||[[Պտղի արյան շրջանառություն]]||19500|| ||14 |- |[[:en:Fetal distress]]||12500|| || || ||10 |- |[[:en:FFP standards]]||14900|| || || ||13 |- |[[:en:Fibrinogen]]||37300||[[Ֆիբրինոգեն]]||4300|| ||39 |- |[[:en:Fibromyalgia]]||131700||[[Ֆիբրոմիալգիա]]||43000|| ||48 |- |[[:en:Fibrosis]]||11300|| || || ||36 |- |[[:en:First aid]]||40200||[[Առաջին օգնություն]]||14100|| ||95 |- |[[:en:First responder]]||7600||[[Առաջին արձագանքող]]||6900|| ||6 |- |[[:en:Brenda Fitzgerald]]||14700|| || || ||2 |- |[[:en:Flavivirus]]||49000|| || || ||24 |- |[[:en:Flea]]||42200||[[Լվեր]]||4700|| ||124 |- |[[:en:William Fleming (governor)]]||15100|| || || ||10 |- |[[:en:Flexner Report]]||25100|| || || ||3 |- |[[:en:Abraham Flexner]]||24200|| || || ||15 |- |[[:en:Flu season]]||43500|| || || ||11 |- |[[:en:Fluoxetine]]||101900|| || || ||45 |- |[[:en:Folate]]||97700||[[Վիտամին B9]]||75400|| ||73 |- |[[:en:Food allergy]]||96300||[[Սննդային ալերգիա]]||105500|| ||41 |- |[[:en:Food and Drug Administration]]||113100||[[Սննդի և դեղերի վարչություն]]||141200|| ||52 |- |[[:en:Food intolerance]]||66300|| || || ||23 |- |[[:en:Foodborne illness]]||71000||[[Սննդային թունավորումներ]]||7900|| ||57 |- |[[:en:Foreign body aspiration]]||25500||[[Օտար մարմնի ասպիրացիա]]||19600|| ||6 |- |[[:en:Friedreich's ataxia]]||44800|| || || ||24 |- |[[:en:Frostbite]]||34800||[[Ցրտահարություն (բժշկություն)]]||15200|| ||56 |- |[[:en:Fungal infection]]||27200||[[Միկոզ]]||10600|| ||44 |- |[[:en:Gallstone]]||41100||[[Լեղային քար]]||46700|| ||57 |- |[[:en:Gangrene]]||27300||[[Փտախտ]]||31500|| ||80 |- |[[:en:Gardasil]]||72300||[[Գարդասիլ]]||19200|| ||17 |- |[[:en:Gastric bypass surgery]]||73500|| || || ||17 |- |[[:en:Gastritis]]||31000||[[Գաստրիտ]]||33200|| ||73 |- |[[:en:Gastrointestinal cancer]]||23500||[[Աղեստամոքսային տրակտի քաղցկեղ]]||30700|| ||6 |- |[[:en:Gastrointestinal disease]]||22700||[[Աղեստամոքսային տրակտի հիվանդություններ]]||24700|| ||18 |- |[[:en:General anaesthesia]]||54600||[[Թմրաքուն]]||13000|| ||38 |- |[[:en:General practitioner]]||53100||[[Ընդհանուր պրակտիկայի բժիշկ]]||10800|| ||42 |- |[[:en:Generalized anxiety disorder]]||100400||[[Ընդհանրացված տագնապային խանգարում]]||5200|| ||36 |- |[[:en:Generalized tonic–clonic seizure]]||15300||[[Գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ ցնցում]]||19500|| ||14 |- |[[:en:Generic drug]]||49200|| || || ||44 |- |[[:en:Genetic disorder]]||30200||[[Գենետիկ հիվանդություններ]]||46800|| ||52 |- |[[:en:Genetic testing]]||48500|| || || ||26 |- |[[:en:Genetics]]||96600||[[Գենետիկա]]||54300|| ||148 |- |[[:en:Genital herpes]]||19100||[[Սեռական հերպես]]||28000|| ||29 |- |[[:en:Genital wart]]||24200|| || || ||44 |- |[[:en:Geriatrics]]||35600|| || || ||52 |- |[[:en:Gerontology]]||31300|| || || ||53 |- |[[:en:Gestational diabetes]]||78900||[[Հղիության դիաբետ]]||76400|| ||40 |- |[[:en:Gigantism]]||20900||[[Գիգանտիզմ]]||24300|| ||41 |- |[[:en:Gilbert's syndrome]]||31300||[[Ժիլբերտի համախտանիշ]]||31500|| ||34 |- |[[:en:John Gillies (anaesthetist)]]||11700|| || || ||1 |- |[[:en:Glanders]]||13200||[[Խլախտ]]||3200|| ||24 |- |[[:en:Glaucoma]]||95800||[[Գլաուկոմա]]||110200|| ||83 |- |[[:en:Global health]]||70100|| || || ||10 |- |[[:en:Glossary of clinical research]]||79700|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of communication disorders]]||34900|| || || ||1 |- |[[:en:Gravidity and parity]]||13400|| || || ||10 |- |[[:en:Group A streptococcal infection]]||32500|| || || ||8 |- |[[:en:Group B streptococcal infection]]||112700|| || || ||6 |- |[[:en:Gynecomastia]]||52000||[[Գինեկոմաստիա]]||63300|| ||43 |- |[[:en:Haemophilus influenzae]]||31100|| || || ||34 |- |[[:en:Head lice infestation]]||29800|| || || ||21 |- |[[:en:Headache]]||77600||[[Գլխացավ]]||79500|| ||117 |- |[[:en:Health care quality]]||35100|| || || ||2 |- |[[:en:Health economics]]||37700|| || || ||28 |- |[[:en:Health effects of pesticides]]||22300|| || || ||5 |- |[[:en:Health effects of salt]]||38900|| || || ||6 |- |[[:en:Health effects of sunlight exposure]]||34200|| || || ||3 |- |[[:en:Health equity]]||137000|| || || ||8 |- |[[:en:Health informatics]]||110200|| || || ||34 |- |[[:en:Health insurance]]||90300||[[Բժշկական ապահովագրություն]]||4600|| ||49 |- |[[:en:Health policy]]||25000||[[Առողջապահական քաղաքականություն]]||43200|| ||19 |- |[[:en:Health promotion]]||60500||[[Առողջ ապրելակերպ]]||71400|| ||27 |- |[[:en:Heart]]||137100||[[Սիրտ]]||142400|| ||224 |- |[[:en:Heart failure]]||137200||[[Սրտային անբավարարություն]]||109000|| ||72 |- |[[:en:Heart murmur]]||25800||[[Սրտի աղմուկներ]]||27500|| ||24 |- |[[:en:Heart rate]]||74200||[[Սրտի կծկումների հաճախականություն]]||112400|| ||38 |- |[[:en:Heart transplantation]]||28300||[[Սրտի փոխպատվաստում]]||6800|| ||36 |- |[[:en:Heartburn]]||27100||[[Այրոց]]||3400|| ||54 |- |[[:en:Heavy menstrual bleeding]]||22600|| || || ||27 |- |[[:en:Helicobacter pylori]]||132400||[[Հելիկոբակտեր պիլորի վարակ]]||4500||այո||64 |- |[[:en:Hematocrit]]||23300||[[Հեմատոկրիտ]]||4800|| ||40 |- |[[:en:Hematopoietic stem cell transplantation]]||69100|| || || ||27 |- |[[:en:Hematuria]]||24700||[[Արյունամիզություն]]||21900|| ||46 |- |[[:en:Hemodialysis]]||47600|| || || ||47 |- |[[:en:Hepatitis E]]||57300|| || || ||39 |- |[[:en:Hepatocellular carcinoma]]||83000|| || || ||34 |- |[[:en:Hernia]]||36200||[[Ճողվածք]]||44900|| ||77 |- |[[:en:Heroin]]||123000||[[Հերոին]]||31800|| ||92 |- |[[:en:Herpes labialis]]||36600||[[Շրթունքի հերպես]]||26300|| ||30 |- |[[:en:Hiatal hernia]]||21000||[[Ստոծանիական ճողվածք]]||23700|| ||32 |- |[[:en:High-grade serous carcinoma]]||45800|| || || ||3 |- |[[:en:High-risk pregnancy]]||30200|| || || ||4 |- |[[:en:Hip fracture]]||53100|| || || ||20 |- |[[:en:Hirsutism]]||18300||[[Հիրսուտիզմ]]||28000|| ||31 |- |[[:en:History of birth control]]||42900|| || || ||4 |- |[[:en:History of cancer]]||15400|| || || ||3 |- |[[:en:History of general anesthesia]]||104700|| || || ||5 |- |[[:en:History of leprosy]]||53800|| || || ||4 |- |[[:en:History of medicine in the United States]]||37000|| || || ||2 |- |[[:en:History of the COVID-19 pandemic in the United Kingdom]]||185100|| || || ||1 |- |[[:en:History of tracheal intubation]]||61200|| || || ||2 |- |[[:en:HIV]]||128000||[[ՄԻԱՎ]]||32700||այո||102 |- |[[:en:HIV and pregnancy]]||75100|| || || ||5 |- |[[:en:Hodgkin lymphoma]]||78200||[[Հոջկինի լիմֆոմա]]||80100|| ||54 |- |[[:en:Home care in the United States]]||22600|| || || ||1 |- |[[:en:Hormonal contraception]]||49400|| || || ||14 |- |[[:en:Hormone]]||38000||[[Հորմոններ]]||4000|| ||120 |- |[[:en:Hormone replacement therapy]]||105700|| || || ||19 |- |[[:en:Hospice]]||44700|| || || ||36 |- |[[:en:Hospital]]||54100||[[Հիվանդանոց]]||2200||այո||137 |- |[[:en:Hospital-acquired infection]]||49100|| || || ||38 |- |[[:en:Human coronavirus HKU1]]||11400||[[Մարդու կորոնավիրուս HKU1]]||4300|| ||24 |- |[[:en:Human feces]]||32700|| || || ||16 |- |[[:en:Human nutrition]]||168200|| || || ||20 |- |[[:en:Human papillomavirus infection]]||144200|| || || ||62 |- |[[:en:Human reproduction]]||17000|| || || ||20 |- |[[:en:Human T-lymphotropic virus 1]]||21700|| || || ||11 |- |[[:en:Huntington's disease]]||130400||[[Հենտինգտոնի հիվանդություն]]||81200|| ||59 |- |[[:en:Hydronephrosis]]||21900||[[Երիկամի ջրակալում]]||2200|| ||35 |- |[[:en:Hygiene]]||87100||[[Հիգիենա]]||3600|| ||99 |- |[[:en:Hyperlipidemia]]||37000||[[Հիպերլիպիդեմիա]]||31400|| ||25 |- |[[:en:Hypersensitivity]]||17000||[[Գերզգայունություն]]||9000|| ||36 |- |[[:en:Hypertensive heart disease]]||24700|| || || ||9 |- |[[:en:Hypoglycemia]]||59600||[[Հիպոգլիկեմիա]]||56600|| ||51 |- |[[:en:Hyponatremia]]||39300||[[Հիպոնատրեմիա]]||54600|| ||40 |- |[[:en:Hypotension]]||39400||[[Հիպոտոնիա]]||3200|| ||50 |- |[[:en:Hypothyroidism]]||75500||[[Հիպոթիրեոզ]]||38800|| ||59 |- |[[:en:Hypovolemic shock]]||38600|| || || ||18 |- |[[:en:Hypoxemia]]||25100||[[Թերթթվածնարյունություն]]||28600|| ||25 |- |[[:en:Hypoxia (medical)]]||35200||[[Թթվածնաքաղց]]||12500|| ||61 |- |[[:en:Hysterectomy]]||71100|| || || ||35 |- |[[:en:ICD-10]]||26600|| || || ||41 |- |[[:en:Immunity (medical)]]||30400||[[Իմունիտետ]]||25700|| ||66 |- |[[:en:Immunization]]||19900|| || || ||33 |- |[[:en:Indication (medicine)]]||15800|| || || ||17 |- |[[:en:Indigestion]]||32500||[[Դիսպեպսիա]]||3900|| ||46 |- |[[:en:Infection prevention and control]]||42800|| || || ||14 |- |[[:en:Infectious diarrhea]]|| ||[[Սուր գաստրոէնտերիտ]]||9100|| ||78 |- |[[:en:Infectious diseases (medical specialty)]]||8000||[[Վարակիչ հիվանդություններ]]||27000|| ||32 |- |[[:en:Infectious mononucleosis]]||53800||[[Ինֆեկցիոն մոնոնուկլեոզ]]||65100|| ||53 |- |[[:en:Infective endocarditis]]||62100||[[Ինֆեկցիոն էնդոկարդիտ]]||78900|| ||18 |- |[[:en:Infertility]]||73500||[[Անպտղություն]]||8100|| ||66 |- |[[:en:Infestation]]||4100|| || || ||21 |- |[[:en:Inflammation]]||93000||[[Բորբոքում]]||159000|| ||89 |- |[[:en:Influenza A virus subtype H1N1]]||55300|| || || ||43 |- |[[:en:Influenza A virus subtype H5N1]]||89000|| || || ||42 |- |[[:en:Influenza B virus]]||11400||[[Գրիպի B վիրուս]]||8900|| ||17 |- |[[:en:Influenza pandemic]]||121400|| || || ||13 |- |[[:en:Influenza-like illness]]||15900|| || || ||11 |- |[[:en:Inguinal hernia surgery]]||50700|| || || ||6 |- |[[:en:Inhaler]]||30200|| || || ||25 |- |[[:en:Injection (medicine)]]||49300|| || || ||48 |- |[[:en:Innate resistance to HIV]]||14300|| || || ||3 |- |[[:en:Insect bites and stings]]||7700|| || || ||17 |- |[[:en:Insect repellent]]||43000|| || || ||31 |- |[[:en:Insomnia]]||104500||[[Անքնություն]]||13500|| ||90 |- |[[:en:Insulin (medication)]]||92200|| || || ||20 |- |[[:en:Insulin resistance]]||49000|| || || ||32 |- |[[:en:Integrated care]]||7200|| || || ||3 |- |[[:en:Intensive care medicine]]||35200|| || || ||29 |- |[[:en:Internal bleeding]]||16400||[[Արյունազեղում]]||4700|| ||23 |- |[[:en:Internal medicine]]||23700||[[Ներքին հիվանդություններ]]||14600|| ||61 |- |[[:en:International health]]||18200|| || || ||5 |- |[[:en:Intrauterine device]]||55700||[[Ներարգանդային պարույր]]||30200|| ||40 |- |[[:en:Introduction to viruses]]||58400|| || || ||15 |- |[[:en:Invasive test]]||4700|| || || ||2 |- |[[:en:Involuntary treatment]]||46500|| || || ||7 |- |[[:en:Ionizing radiation]]||60900||[[Իոնացնող ճառագայթում]]||3500|| ||70 |- |[[:en:Iron-deficiency anemia]]||60300||[[Երկաթ պակասորդային սակավարյունություն]]||53800|| ||38 |- |[[:en:Irritable bowel syndrome]]||127700||[[Հաստ աղիքի գրգռման համախտանիշ]]||6900|| ||50 |- |[[:en:Ischaemic heart disease]]|| ||[[Պսակային զարկերակային հիվանդություն]]||100300|| ||55 |- |[[:en:Ischemia]]||21500||[[Իշեմիա]]||18900|| ||49 |- |[[:en:Edward Jenner]]||55700||[[Էդվարդ Ջեններ]]||2600|| ||108 |- |[[:en:Joint dislocation]]||26200|| || || ||45 |- |[[:en:Jugular venous pressure]]||13800|| || || ||8 |- |[[:en:Kaposi's sarcoma]]||36900||[[Կապոշիի սարկոմա]]||43800|| ||39 |- |[[:en:Ketamine]]||106300|| || || ||59 |- |[[:en:Ketotic hypoglycemia]]||8500|| || || ||3 |- |[[:en:Kidney cancer]]||48100||[[Երիկամի քաղցկեղ]]||54300|| ||30 |- |[[:en:Kidney dialysis]]||35500|| || || ||49 |- |[[:en:Kidney disease]]||20900|| || || ||31 |- |[[:en:Kidney failure]]||30900||[[Երիկամային անբավարարություն]]||38200|| ||55 |- |[[:en:Kidney stone disease]]||131800||[[Երիկամաքարային հիվանդություն]]||118800|| ||72 |- |[[:en:Kidney transplantation]]||84300|| || || ||33 |- |[[:en:Kivu Ebola epidemic]]||185700||[[Էբոլայի բռնկում Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում]]||16900|| ||20 |- |[[:en:Knee replacement]]||64300||[[Ծնկան հոդի էնդոպրոթեզավորում]]||77800|| ||11 |- |[[:en:Lactose intolerance]]||69800||[[Լակտոզային անտանելիություն]]||30900|| ||53 |- |[[:en:Large-cell lung carcinoma]]||6100|| || || ||6 |- |[[:en:LASIK]]||65000|| || || ||35 |- |[[:en:Late life depression]]||30000|| || || ||4 |- |[[:en:Late termination of pregnancy]]||45700|| || || ||4 |- |[[:en:Laxative]]||22700|| || || ||44 |- |[[:en:Lead poisoning]]||186000||[[Կապարով թունավորում]]||23200|| ||43 |- |[[:en:Legionella]]||45700|| || || ||33 |- |[[:en:Legionellosis]]||100|| || || ||44 |- |[[:en:Legionnaires' disease]]||55100|| || || ||44 |- |[[:en:Rudolph Leibel]]||75100|| || || ||5 |- |[[:en:Leishmaniasis]]||49200||[[Լեշմանիոզ]]||63300|| ||74 |- |[[:en:Leprosy]]||106700||[[Բոր (հիվանդություն)]]||6100|| ||135 |- |[[:en:Leukemia]]||80200||[[Լեյկեմիա]]||105600|| ||93 |- |[[:en:Levonorgestrel]]||81800|| || || ||26 |- |[[:en:Licensed practical nurse]]||28600|| || || ||7 |- |[[:en:Limb-sparing techniques]]||8900|| || || ||2 |- |[[:en:Lipid hypothesis]]||18100|| || || ||4 |- |[[:en:List of cancer types]]||10900|| || || ||10 |- |[[:en:List of circulatory system conditions]]||5200|| || || ||4 |- |[[:en:List of deaths due to COVID-19]]||300600|| || || ||23 |- |[[:en:List of epidemics]]||150100||[[Համաճարակների ցանկ]]||84800|| ||20 |- |[[:en:List of fracture patterns in bone]]||100||[[Կոտրվածք]]||7700|| ||77 |- |[[:en:List of medical abbreviations]]||17700|| || || ||13 |- |[[:en:List of medical mnemonics]]||48600|| || || ||2 |- |[[:en:List of medicine contamination incidents]]||14300|| || || ||2 |- |[[:en:List of mental disorders]]||16300|| || || ||11 |- |[[:en:List of psychiatric medications]]||2600|| || || ||3 |- |[[:en:List of skin conditions]]||202000|| || || ||9 |- |[[:en:List of unsolved problems in medicine]]||11700|| || || ||2 |- |[[:en:Lists of health topics]]|| || || || ||2 |- |[[:en:Liver disease]]||29000||[[Լյարդի հիվանդություններ]]||31600|| ||19 |- |[[:en:Living medicine]]||14600|| || || ||1 |- |[[:en:Long-term effects of alcohol]]||139100|| || || ||11 |- |[[:en:Low birth weight]]||29700|| || || ||10 |- |[[:en:Low-molecular-weight heparin]]||27400|| || || ||13 |- |[[:en:Lower gastrointestinal series]]||9000|| || || ||15 |- |[[:en:Lower respiratory tract infection]]||25200|| || || ||13 |- |[[:en:Lower urinary tract symptoms]]||17200|| || || ||8 |- |[[:en:Lumbar puncture]]||45500||[[Գոտկային պունկցիա]]||3800|| ||40 |- |[[:en:Lupus]]||110600||[[Համակարգային կարմիր գայլախտ]]||18700|| ||68 |- |[[:en:Lyme disease]]||221300||[[Լայմի հիվանդություն]]||162700|| ||65 |- |[[:en:Lymphoma]]||67600||[[Լիմֆոմա]]||56800|| ||56 |- |[[:en:Magnetic resonance imaging]]||85500||[[Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն]]||15800|| ||87 |- |[[:en:Major depressive episode]]||42200|| || || ||6 |- |[[:en:Malaria prophylaxis]]||17900|| || || ||3 |- |[[:en:Management of drug-resistant epilepsy]]||29500|| || || ||3 |- |[[:en:Marburgvirus]]||16100|| || || ||10 |- |[[:en:Mass vaccination]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Mastectomy]]||24500|| || || ||30 |- |[[:en:Master of Medicine]]||19400|| || || ||3 |- |[[:en:Maternal health]]||89600|| || || ||15 |- |[[:en:Maternal mortality in the United States]]||68800|| || || ||2 |- |[[:en:Maternal physiological changes in pregnancy]]||44500|| || || ||7 |- |[[:en:Measles]]||124300||[[Կարմրուկ]]||41100|| ||130 |- |[[:en:Measles morbillivirus]]||16900|| || || ||21 |- |[[:en:Mebendazole]]||18300|| || || ||37 |- |[[:en:Mechanical ventilation]]||45800|| || || ||28 |- |[[:en:Medical diagnosis]]||29000||[[Ախտորոշագիտություն]]||4400|| ||81 |- |[[:en:Medical error]]||88200|| || || ||19 |- |[[:en:Medical ethics]]||85800||[[Բժշկական էթիկա]]||4400|| ||37 |- |[[:en:Medical prescription]]||40200||[[Դեղատոմս]]||1200|| ||44 |- |[[:en:Medical privacy]]||63300||[[Բժշկական գաղտնիք]]||4700|| ||7 |- |[[:en:Medical psychology]]||15100|| || || ||14 |- |[[:en:Medical specialty]]||42500|| || || ||37 |- |[[:en:Medical toxicology]]||3900|| || || ||5 |- |[[:en:Medical ultrasound]]||117300||[[Ուլտրաձայնային հաստոց]]||2500|| ||56 |- |[[:en:Medication]]||62200||[[Դեղանյութեր]]||77300|| ||142 |- |[[:en:Mediterranean diet]]||42400||[[Միջերկրածովյան սննդակարգ]]||13300|| ||41 |- |[[:en:Melanoma]]||149300||[[Մելանոմա]]||163300|| ||69 |- |[[:en:Membership of the Royal Colleges of Physicians of the United Kingdom]]||6600|| || || ||3 |- |[[:en:Menopause]]||108700||[[Դաշտանադադար]]||74000|| ||79 |- |[[:en:Menstrual cycle]]||52600||[[Դաշտանային ցիկլ]]||14400|| ||67 |- |[[:en:Mental health]]||91600||[[Հոգեկան առողջություն]]||24200|| ||63 |- |[[:en:Mental Health Act 1983]]||40300|| || || ||2 |- |[[:en:Mercury poisoning]]||77700|| || || ||31 |- |[[:en:Merkel-cell carcinoma]]||50100|| || || ||14 |- |[[:en:MERS]]||76400|| || || ||40 |- |[[:en:MERS-CoV]]||42900|| || || ||42 |- |[[:en:Mesothelioma]]||93800|| || || ||34 |- |[[:en:Metabolic disorder]]||8300||[[Մետաբոլիկ խանգարում]]||8900|| ||19 |- |[[:en:Metabolic syndrome]]||52400||[[Մետաբոլիկ համախտանիշ]]||31100|| ||37 |- |[[:en:Metastasis]]||40500||[[Մետաստազ]]||2200|| ||62 |- |[[:en:Methamphetamine]]||140800||[[Մեթամֆետամին]]||27600|| ||66 |- |[[:en:Methylphenidate]]||136800|| || || ||38 |- |[[:en:Microorganism]]||73300||[[Միկրոօրգանիզմներ]]||7900|| ||114 |- |[[:en:Midwifery]]||43700||[[Մանկաբարձություն]]||7800|| ||38 |- |[[:en:Milk allergy]]||72300|| || || ||28 |- |[[:en:Mineral (nutrient)]]||36300|| || || ||45 |- |[[:en:Miscarriage]]||107000|| || || ||58 |- |[[:en:MMR vaccine]]||54900|| || || ||38 |- |[[:en:Monkeypox]]||67400||[[Կապիկի ծաղիկ (հիվանդություն)]]||40000|| ||61 |- |[[:en:Mosquito-borne disease]]||44800|| || || ||8 |- |[[:en:Motor neuron disease]]||22100|| || || ||24 |- |[[:en:Mouth infection]]||21900|| || || ||2 |- |[[:en:Mouth-to-mouth resuscitation]]||13200|| || || ||10 |- |[[:en:MRI sequence]]||31100|| || || ||3 |- |[[:en:MRNA vaccine]]||77100|| || || ||37 |- |[[:en:Multidrug-resistant tuberculosis]]||70500|| || || ||11 |- |[[:en:Multiple drug resistance]]||15400|| || || ||16 |- |[[:en:Multisystem inflammatory syndrome in children]]||131000|| || || ||22 |- |[[:en:Myalgia]]||7000||[[Միալգիա]]||3700|| ||36 |- |[[:en:Naegleria fowleri]]||23700|| || || ||36 |- |[[:en:Narcissistic personality disorder]]||75900||[[Նարցիստիկ անձնային խանգարում]]||14900|| ||47 |- |[[:en:Nasal irrigation]]||9600|| || || ||22 |- |[[:en:Nasal polyp]]||18800||[[Քթի պոլիպ]]||28400|| ||24 |- |[[:en:National Cancer Institute]]||30100||[[Քաղցկեղի ազգային ինստիտուտ]]||4400|| ||24 |- |[[:en:National Center for Immunization and Respiratory Diseases]]||8600|| || || ||1 |- |[[:en:National Health Service]]||75300|| || || ||40 |- |[[:en:National Institute for Health and Care Excellence]]||39300|| || || ||12 |- |[[:en:Nausea]]||29000||[[Սրտխառնոց]]||1400|| ||67 |- |[[:en:Needle sharing]]||16200|| || || ||4 |- |[[:en:Neisseria gonorrhoeae]]||41200|| || || ||37 |- |[[:en:Neonatal infection]]||53900|| || || ||7 |- |[[:en:Neonatology]]||18200||[[Նեոնատոլոգիա]]||17900|| ||33 |- |[[:en:Neoplasm]]||50300|| || || ||47 |- |[[:en:Nephritis]]||10200||[[Երիկամաբորբ]]||2300|| ||35 |- |[[:en:Nephrotic syndrome]]||57500||[[Նեֆրոտիկ համախտանիշ]]||78700|| ||45 |- |[[:en:Nervous system disease]]||11800||[[Նյարդային համակարգի հիվանդություններ]]||17900|| ||7 |- |[[:en:Neural tube defect]]||48000|| || || ||13 |- |[[:en:Neurocysticercosis]]||8500|| || || ||9 |- |[[:en:Neurology]]||23900||[[Նյարդաբանություն]]||6100|| ||90 |- |[[:en:Neuropsychology]]||35400||[[Նյարդահոգեբանություն]]||3000|| ||50 |- |[[:en:Neurotoxin]]||91600|| || || ||43 |- |[[:en:Nevus]]||13400||[[Խալ]]||2400|| ||40 |- |[[:en:NIAID/GSK ebolavirus vaccine]]|| || || || ||5 |- |[[:en:James Henderson Nicoll]]||10500|| || || ||2 |- |[[:en:Nicotine replacement therapy]]||55200|| || || ||20 |- |[[:en:Nipah virus infection]]||42600|| || || ||32 |- |[[:en:Nitazoxanide]]||31100|| || || ||14 |- |[[:en:Nocturnal enuresis]]||51300||[[Գիշերամիզություն]]||2700|| ||43 |- |[[:en:Non-small-cell lung carcinoma]]||45800|| || || ||14 |- |[[:en:Nuclear medicine]]||39500|| || || ||43 |- |[[:en:Nutrition]]||10900|| || || ||64 |- |[[:en:Obstetric fistula]]||63700|| || || ||13 |- |[[:en:Obstetric ultrasonography]]||33400|| || || ||12 |- |[[:en:Obstetrics and gynaecology]]||26600|| || || ||25 |- |[[:en:Occupational safety and health]]||130400|| || || ||33 |- |[[:en:Omega-3 fatty acid]]||102600||[[Օմեգա 3 պոլիչհագեցած ճարպաթթուներ]]||12400||այո||54 |- |[[:en:Omega-6 fatty acid]]||8300|| || || ||31 |- |[[:en:Oncology]]||22100||[[Ուռուցքաբանություն]]||4000|| ||90 |- |[[:en:Oophorectomy]]||31600|| || || ||19 |- |[[:en:Open fracture]]||22300||[[Բաց կոտրվածք]]||40600|| ||6 |- |[[:en:Operation Warp Speed]]||72900|| || || ||12 |- |[[:en:Ophthalmology]]||42900||[[Ակնաբանություն]]||9200|| ||87 |- |[[:en:Opioid epidemic]]||64500|| || || ||11 |- |[[:en:Opioid use disorder]]||84800|| || || ||11 |- |[[:en:Opportunistic infection]]||30600||[[Օպորտունիստական հիվանդություններ]]||3500|| ||39 |- |[[:en:Oral cancer]]||63000||[[Լեզվի քաղցկեղ]]||6900|| ||35 |- |[[:en:Oral rehydration therapy]]||50000|| || || ||31 |- |[[:en:Organ donation]]||153300|| || || ||41 |- |[[:en:Organ transplantation]]||132300||[[Տրանսպլանտացիա]]||3500|| ||76 |- |[[:en:Orthopedic surgery]]||31700||[[Օրթոպեդիա]]||12100|| ||69 |- |[[:en:Orthostatic intolerance]]||12900|| || || ||3 |- |[[:en:Osteoporosis]]||115900||[[Օստեոպորոզ]]||51000|| ||79 |- |[[:en:Otitis externa]]||32600||[[Արտաքին օտիտ]]||6200|| ||28 |- |[[:en:Otitis media]]||64400||[[Միջին ականջի բորբոքում]]||68500|| ||49 |- |[[:en:Otoplasty]]||56300|| || || ||11 |- |[[:en:Outcome measure]]||4600|| || || ||2 |- |[[:en:Outline of health]]||6900|| || || ||2 |- |[[:en:Outline of health sciences]]||8000|| || || ||40 |- |[[:en:Outline of public health]]||2400|| || || ||1 |- |[[:en:Ovarian cancer]]||173800||[[Ձվարանի քաղցկեղ]]||30200|| ||56 |- |[[:en:Ovarian cyst]]||36300||[[Ձվարանի կիստա]]||33200|| ||35 |- |[[:en:Overdiagnosis]]||30500|| || || ||11 |- |[[:en:Overweight]]||24800|| || || ||32 |- |[[:en:Oxford–AstraZeneca COVID-19 vaccine]]||213700|| || || ||52 |- |[[:en:Pain management during childbirth]]||21800|| || || ||10 |- |[[:en:Pain management in children]]||44600|| || || ||3 |- |[[:en:Palliative care]]||81700||[[Պալիատիվ օգնություն]]||16000|| ||40 |- |[[:en:Pancreatic cancer]]||119600||[[Ենթաստամոքսային գեղձի ուռուցք]]||22400|| ||56 |- |[[:en:Pancreatitis]]||40700||[[Ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքում]]||53200|| ||57 |- |[[:en:Pandemic]]||126900||[[Համավարակ]]||2000|| ||143 |- |[[:en:Panic attack]]||56400||[[Խուճապային գրոհ]]||59800|| ||48 |- |[[:en:Pantoprazole]]||34800||[[Պանտոպրազոլ]]||26400|| ||31 |- |[[:en:Pap test]]||50100||[[Պապ թեստ]]||11300|| ||42 |- |[[:en:Parasitism]]||117700||[[Մակաբուծություն]]||7800|| ||86 |- |[[:en:Passive antibody therapy]]||28000|| || || ||1 |- |[[:en:Passive smoking]]||136500|| || || ||36 |- |[[:en:Pathogen]]||36400||[[Հարուցիչ]]||6700|| ||77 |- |[[:en:Pathogen transmission]]||33800|| || || ||30 |- |[[:en:Pathology]]||49700||[[Ախտաբանություն]]||13200|| ||102 |- |[[:en:Patient]]||14900|| || || ||72 |- |[[:en:Patient education]]||18000|| || || ||9 |- |[[:en:Patient safety]]||138500|| || || ||14 |- |[[:en:Peanut allergy]]||64700||[[Գետնանուշային ալերգիա]]||22500|| ||12 |- |[[:en:Pediatrics]]||39400||[[Մանկաբուժություն]]||7200|| ||80 |- |[[:en:Penicillin]]||99400||[[Պենիցիլիններ]]||3000|| ||108 |- |[[:en:Peptic ulcer disease]]||55600||[[Պեպտիկ խոց]]||62200|| ||71 |- |[[:en:Performance-enhancing substance]]||46500|| || || ||10 |- |[[:en:Pericarditis]]||25800||[[Սրտակրանքի բորբոքում]]||24300|| ||47 |- |[[:en:Peripheral artery disease]]||66800||[[Ծայրամասային զարկերակների հիվանդություն]]||77800|| ||30 |- |[[:en:Peritonitis]]||22600||[[Որովայնամզի բորբոքում]]||2000|| ||49 |- |[[:en:Perseveration]]||11100||[[Պերսևերացիա]]||1400|| ||17 |- |[[:en:Personal genomics]]||40000|| || || ||5 |- |[[:en:Pervasive developmental disorder]]||15600|| || || ||23 |- |[[:en:Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine]]||226000|| || || ||55 |- |[[:en:Phage therapy]]||98300|| || || ||22 |- |[[:en:Pharmacology]]||46100||[[Դեղագիտություն]]||2900|| ||100 |- |[[:en:Pharmacology of antidepressants]]||52700|| || || ||3 |- |[[:en:Pharmacy]]||63800||[[Դեղաբանություն]]||8300|| ||90 |- |[[:en:Pharyngitis]]||25400||[[Ֆարինգիտ]]||28300|| ||49 |- |[[:en:Phenobarbital]]||49300||[[Լյումինալ]]||58300|| ||43 |- |[[:en:Phenylketonuria]]||56700||[[Ֆենիլկետոնուրիա]]||28700|| ||54 |- |[[:en:Phenytoin]]||45600|| || || ||40 |- |[[:en:Phosphene]]||19900|| || || ||25 |- |[[:en:Physical examination]]||34000|| || || ||39 |- |[[:en:Physicians in Canada]]||42300|| || || ||1 |- |[[:en:Physiology]]||34100||[[Ֆիզիոլոգիա]]||1500||այո||120 |- |[[:en:Plantar fasciitis]]||34600|| || || ||28 |- |[[:en:Plastic surgery]]||47100||[[Պլաստիկ վիրաբուժություն]]||48700|| ||69 |- |[[:en:Pleural effusion]]||31000||[[Թոքամզային արտաքիրտ]]||60600|| ||30 |- |[[:en:Pneumothorax]]||65500||[[Պնևմոթորաքս]]||4400|| ||51 |- |[[:en:Podiatrist]]||22500|| || || ||7 |- |[[:en:Podiatry]]||48100|| || || ||13 |- |[[:en:Poison]]||34300||[[Թույն]]||40500|| ||118 |- |[[:en:Poisoning]]||7100|| || || ||43 |- |[[:en:Polycystic ovary syndrome]]||107800||[[Ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշ]]||41000|| ||48 |- |[[:en:Polypharmacy]]||39700|| || || ||14 |- |[[:en:Pontiac fever]]||9200|| || || ||7 |- |[[:en:Post-nasal drip]]||13600|| || || ||11 |- |[[:en:Post-traumatic stress disorder]]||189000||[[Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում]]||28500|| ||75 |- |[[:en:Postpartum depression]]||139000||[[Հետծննդաբերական դեպրեսիա]]||37200|| ||43 |- |[[:en:Pre-eclampsia]]||82900||[[Պրեէկլամպսիա]]||88000|| ||50 |- |[[:en:Pre-existing disease in pregnancy]]||28500|| || || ||4 |- |[[:en:Precautionary principle]]||66500|| || || ||31 |- |[[:en:Prednisolone]]||26700|| || || ||36 |- |[[:en:Pregnancy category]]||14400|| || || ||26 |- |[[:en:Pregnancy loss]]||500|| || || ||1 |- |[[:en:Pregnancy test]]||31100||[[Հղիության թեստ]]||14100|| ||32 |- |[[:en:Prehypertension]]||14000||[[Նախահիպերտենզիա]]||22200|| ||6 |- |[[:en:Prelabor rupture of membranes]]||42300|| || || ||17 |- |[[:en:Premenstrual dysphoric disorder]]||59800|| || || ||22 |- |[[:en:Premenstrual syndrome]]||26200||[[Նախադաշտանային համախտանիշ]]||32400|| ||49 |- |[[:en:Prenatal development]]||42900|| || || ||19 |- |[[:en:Prenatal testing]]||61800||[[Նախածննդյան ախտորոշում]]||6200|| ||34 |- |[[:en:Presbyopia]]||22000|| || || ||42 |- |[[:en:Prescription drug]]||32200|| || || ||20 |- |[[:en:Prescription drug addiction]]||45700|| || || ||1 |- |[[:en:Preterm birth]]||168400||[[Անհասություն]]||1200|| ||37 |- |[[:en:Preventive healthcare]]||117400||[[Կանխարգելում]]||2600|| ||33 |- |[[:en:Primary care physician]]||21000|| || || ||3 |- |[[:en:Primidone]]||91800|| || || ||23 |- |[[:en:Morton Prince]]||12600|| || || ||9 |- |[[:en:Private medicine in the United Kingdom]]||29800|| || || ||1 |- |[[:en:Procedural sedation and analgesia]]||20000|| || || ||2 |- |[[:en:Progesterone]]||102200||[[Պրոգեստերոն]]||3200|| ||56 |- |[[:en:Progesterone (medication)]]||186300|| || || ||3 |- |[[:en:Project 4.1]]||19100|| || || ||3 |- |[[:en:Prostate cancer screening]]||43400|| || || ||4 |- |[[:en:Prostate cancer staging]]||13700|| || || ||1 |- |[[:en:Prostate-specific antigen]]||51400|| || || ||27 |- |[[:en:Prosthesis]]||116300||[[Պրոթեզներ]]||8300|| ||59 |- |[[:en:Proximal humerus fracture]]||14000|| || || ||8 |- |[[:en:Pseudomonas aeruginosa]]||77100|| || || ||37 |- |[[:en:Psoriasis]]||108100||[[Փսորիազ]]||33400|| ||73 |- |[[:en:Psychopathology]]||17900|| || || ||48 |- |[[:en:Psychopathy]]||175800||[[Անձի խանգարում]]||5100|| ||65 |- |[[:en:Psychosis]]||128700||[[Փսիխոզ]]||19800|| ||76 |- |[[:en:Public health]]||108400||[[Հանրային առողջապահություն]]||71100|| ||66 |- |[[:en:Pulmonary drug delivery]]||27900|| || || ||1 |- |[[:en:Pulmonary embolism]]||86900||[[Թոքային էմբոլիա]]||105000|| ||50 |- |[[:en:Pulse]]||18200||[[Անոթազարկ]]||6400|| ||78 |- |[[:en:Pyramidal tracts]]||15900|| || || ||27 |- |[[:en:Quality of life (healthcare)]]||25600|| || || ||8 |- |[[:en:Rabies]]||79500||[[Կատաղություն]]||103100|| ||136 |- |[[:en:Race and health]]||86200|| || || ||3 |- |[[:en:Radial keratotomy]]||13000|| || || ||5 |- |[[:en:Radiation therapy]]||106500||[[Ռադիոթերապիա]]||7800|| ||70 |- |[[:en:Radiography]]||36200||[[Ռենտգենագրություն]]||1400|| ||53 |- |[[:en:Radiology]]||43900|| || || ||72 |- |[[:en:Ranitidine]]||94900||[[Ռանիտիդին]]||38000|| ||40 |- |[[:en:Rapid plasma reagin]]||5700|| || || ||6 |- |[[:en:Rat-tailed maggot]]||3900|| || || ||8 |- |[[:en:Reactive hypoglycemia]]||21600|| || || ||9 |- |[[:en:Recreational drug use]]||96700|| || || ||22 |- |[[:en:Reduction (orthopedic surgery)]]||3000|| || || ||5 |- |[[:en:Reference Daily Intake]]||19200|| || || ||10 |- |[[:en:Reperfusion therapy]]||30600||[[Ռեպերֆուզիոն թերապիա]]||37100|| ||6 |- |[[:en:Reproductive medicine]]||17600|| || || ||10 |- |[[:en:Respirator]]||70600|| || || ||42 |- |[[:en:Respiratory arrest]]||32500|| || || ||8 |- |[[:en:Respiratory disease]]||30600||[[Շնչառական հիվանդություններ]]||25600|| ||27 |- |[[:en:Respiratory sounds]]||12900|| || || ||11 |- |[[:en:Respiratory syncytial virus]]||62800|| || || ||29 |- |[[:en:Respiratory therapist]]||58200|| || || ||7 |- |[[:en:Retinopathy]]||19600||[[Ռետինոպաթիա]]||28200|| ||27 |- |[[:en:Reuptake inhibitor]]||19500|| || || ||11 |- |[[:en:Rh disease]]||25700|| || || ||14 |- |[[:en:Rheumatic fever]]||50700||[[Ռևմատիկ տենդ]]||51000|| ||46 |- |[[:en:Rheumatoid arthritis]]||156800||[[Ռևմատոիդ արթրիտ]]||146500|| ||62 |- |[[:en:Rhinitis]]||30400||[[Քթաբորբ]]||25800|| ||51 |- |[[:en:Rhinorrhea]]||13500|| || || ||21 |- |[[:en:Rhythm interpretation]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Risk factor]]||11700|| || || ||27 |- |[[:en:Risperidone]]||51300|| || || ||38 |- |[[:en:Rituximab]]||47200||[[Ռիտուքսիմաբ]]||47700|| ||33 |- |[[:en:Roseola]]||20300||[[Վարդացան]]||12100|| ||41 |- |[[:en:Rotaviral gastroenteritis]]||51000||[[Աղիքների բորբոքում]]||900|| ||11 |- |[[:en:Rotavirus]]||85800||[[Ռոտավիրուս]]||9900|| ||51 |- |[[:en:Rubella]]||46000||[[Կարմրախտ]]||54200|| ||78 |- |[[:en:Safe sex]]||44400|| || || ||51 |- |[[:en:Salmeterol]]||17300|| || || ||28 |- |[[:en:Salmonella]]||66300||[[Սալմոնելլա]]||4900||այո||63 |- |[[:en:Sapovirus]]||17000|| || || ||7 |- |[[:en:Sarcoma]]||33200||[[Սարկոմա]]||54500|| ||43 |- |[[:en:SARS-CoV-2 Omicron variant]]||199200|| || || ||51 |- |[[:en:Saturated fat]]||30800|| || || ||29 |- |[[:en:Scarlet fever]]||53300||[[Քութեշ]]||63200|| ||70 |- |[[:en:Charles Schepens]]||9000|| || || ||5 |- |[[:en:Schistosoma]]||43200|| || || ||27 |- |[[:en:Schistosomiasis]]||91000||[[Շիստոսոմոզ]]||8900|| ||70 |- |[[:en:Sciatica]]||38000|| || || ||44 |- |[[:en:Scientific method]]||163100|| || || ||102 |- |[[:en:Scoliosis]]||63500||[[Ողնաշարի ծռումներ]]||14100|| ||63 |- |[[:en:Screening (medicine)]]||34900||[[Դիսպանսերացում]]||1000|| ||34 |- |[[:en:Seal finger]]||5000|| || || ||4 |- |[[:en:Seborrheic keratosis]]||13400|| || || ||18 |- |[[:en:Seizure]]||64700||[[Էպիլեպտիկ նոպա]]||42500|| ||26 |- |[[:en:Selective serotonin reuptake inhibitor]]||124400|| || || ||40 |- |[[:en:Sexual and reproductive health]]||106600||[[Վերարտադրողական առողջություն]]||12000|| ||40 |- |[[:en:Sexual anomalies]]||24600|| || || ||2 |- |[[:en:Sexual violence]]||79000||[[Սեռական բռնություն]]||77100|| ||42 |- |[[:en:Shark attack]]||58800||[[Շնաձկների հարձակումներ]]||37600|| ||21 |- |[[:en:Shingles]]||80200|| || || ||61 |- |[[:en:Shock (circulatory)]]||44100||[[Շոկ]]||61000|| ||67 |- |[[:en:Short-term effects of alcohol consumption]]||45400|| || || ||13 |- |[[:en:Shortness of breath]]||41600||[[Հևոց]]||1800|| ||69 |- |[[:en:Shoulder dystocia]]||16000|| || || ||13 |- |[[:en:Sickle cell disease]]||127200||[[Մանգաղաբջջային սակավարյունություն]]||8200|| ||61 |- |[[:en:Side effect]]||13700|| || || ||22 |- |[[:en:SIDS]]||57600||[[Նորածինների հանկարծակի մահվան համախտանիշ]]||24900|| ||38 |- |[[:en:Signs and symptoms of pregnancy]]||26800|| || || ||3 |- |[[:en:Sinusitis]]||60300||[[Սինուսիտ]]||69500|| ||71 |- |[[:en:Skin condition]]||27400|| || || ||31 |- |[[:en:Skin infection]]||22000|| || || ||7 |- |[[:en:Sleep apnea]]||81500||[[Քնի ապնոէ]]||86300|| ||51 |- |[[:en:Sleep deprivation]]||107700|| || || ||26 |- |[[:en:Sleep disorder]]||72800|| || || ||32 |- |[[:en:Small-cell carcinoma]]||51100|| || || ||18 |- |[[:en:Smallpox]]||154200||[[Բնական ծաղիկ]]||14500|| ||126 |- |[[:en:Smoking]]||89400||[[Ծխել]]||81400|| ||59 |- |[[:en:Snakebite]]||80200||[[Օձի խայթոց]]||81000|| ||46 |- |[[:en:Snellen chart]]||10900|| || || ||22 |- |[[:en:Snoring]]||20800||[[Խռմփոց]]||8800|| ||59 |- |[[:en:Social immunity]]||118600|| || || ||4 |- |[[:en:Somatic symptom disorder]]||16800|| || || ||35 |- |[[:en:Specific developmental disorder]]||7900|| || || ||9 |- |[[:en:Spina bifida]]||75300|| || || ||39 |- |[[:en:Spinal cord injury]]||107700||[[Ողնուղեղի վնասվածքներ]]||139100|| ||25 |- |[[:en:Spinal disc herniation]]||51700|| || || ||41 |- |[[:en:Spinal disease]]||10000||[[Ողնաշարի հիվանդություններ]]||13700|| ||3 |- |[[:en:Spinal fusion]]||29500|| || || ||10 |- |[[:en:Splinter]]||13400|| || || ||18 |- |[[:en:Sports injury]]||54800|| || || ||21 |- |[[:en:Sprain]]||25500||[[Կապանի վնասում]]||18700|| ||42 |- |[[:en:Squamous cell skin cancer]]||52500||[[Մաշկի տափակ բջջային քաղցկեղ]]||41300|| ||14 |- |[[:en:Standard of care]]||16300|| || || ||4 |- |[[:en:Staphylococcal infection]]||12600|| || || ||6 |- |[[:en:Starvation]]||27900||[[Սովամահություն]]||8800|| ||38 |- |[[:en:Statin]]||124100||[[Ստատին]]||76400|| ||46 |- |[[:en:Alan M. Steinman]]||19000||[[Ալան Մ․ Շտայնման]]||15800|| ||2 |- |[[:en:Stem-cell therapy]]||78000||[[Ցողունաբջջային թերապիա]]||81000|| ||25 |- |[[:en:Stethoscope]]||25300||[[Ստետոսկոպ]]||4700|| ||72 |- |[[:en:Stillbirth]]||57300||[[Մեռելածնություն]]||28700|| ||33 |- |[[:en:Stratum basale]]||2700|| || || ||11 |- |[[:en:Stratum corneum]]||9500|| || || ||17 |- |[[:en:Stratum granulosum]]||2300|| || || ||11 |- |[[:en:Stratum lucidum]]||2200|| || || ||12 |- |[[:en:Stratum spinosum]]||3600|| || || ||11 |- |[[:en:Streptococcal pharyngitis]]||31900||[[Ստրեպտոկոկային ֆարինգիտ]]||33400|| ||50 |- |[[:en:Streptococcus pyogenes]]||36800|| || || ||36 |- |[[:en:Stress (biology)]]||62900||[[Սթրես]]||11400|| ||80 |- |[[:en:Stretcher]]||11100||[[Պատգարակ]]||2100|| ||38 |- |[[:en:Substance dependence]]||58700||[[Թմրամոլություն]]||3700||այո||53 |- |[[:en:Substance use disorder]]||40000|| || || ||10 |- |[[:en:Suicide in colleges in the United States]]||19600|| || || ||1 |- |[[:en:Suicide prevention]]||51100|| || || ||14 |- |[[:en:Sunburn]]||42700|| || || ||38 |- |[[:en:Sunscreen]]||99100|| || || ||40 |- |[[:en:Surgeon]]||15200||[[Վիրաբույժ]]||19100|| ||59 |- |[[:en:Surgical instrument]]||5700||[[Վիրաբուժական գործիքներ]]||5300|| ||21 |- |[[:en:Surgical stress]]||21100|| || || ||4 |- |[[:en:Sushruta]]||15700||[[Սուշրուտա]]||54300|| ||42 |- |[[:en:Syndrome]]||15700||[[Համախտանիշ]]||19800|| ||68 |- |[[:en:Syphilis]]||81700||[[Սիֆիլիս]]||79800|| ||104 |- |[[:en:Systemic circulation]]||200||[[Արյան շրջանառություն]]||72000|| ||109 |- |[[:en:Systole]]||20700|| || || ||33 |- |[[:en:Systolic hypertension]]||8000||[[Սիստոլիկ գերճնշում]]||7400|| ||5 |- |[[:en:Tablet (pharmacy)]]||28300|| || || ||56 |- |[[:en:Tachycardia]]||20700||[[Հաճախասրտություն]]||23200|| ||54 |- |[[:en:Tedros Adhanom Ghebreyesus]]||112000||[[Թեդրոս Հեբրեյեսուս]]||10000|| ||71 |- |[[:en:Teenage pregnancy]]||100800|| || || ||26 |- |[[:en:Telehealth]]||171300|| || || ||41 |- |[[:en:Telemedicine]]||200|| || || ||41 |- |[[:en:Tendinopathy]]||31500|| || || ||14 |- |[[:en:Tension headache]]||35000||[[Լարվածության գլխացավ]]||5900|| ||33 |- |[[:en:Terminal illness]]||47000|| || || ||24 |- |[[:en:Termination for medical reasons]]||13900|| || || ||1 |- |[[:en:Testicular self-examination]]||15100|| || || ||7 |- |[[:en:Testosterone]]||133700||[[Տեստոստերոն]]||7700|| ||82 |- |[[:en:Testosterone (medication)]]||100700|| || || ||8 |- |[[:en:Tetanus]]||47100||[[Փայտացում]]||27000|| ||90 |- |[[:en:Tetrahydrocannabinol]]||42000|| || || ||46 |- |[[:en:Tetralogy of Fallot]]||79600||[[Ֆալլոյի տետրադա]]||40100|| ||34 |- |[[:en:Thalidomide]]||63300||[[Թալիդոմիդ]]||62000|| ||51 |- |[[:en:Therapeutic index]]||20700|| || || ||27 |- |[[:en:Therapeutic relationship]]||9100|| || || ||8 |- |[[:en:Therapy]]||28900||[[Թերապիա (բուժում)]]||5300|| ||79 |- |[[:en:Thoracic aorta injury]]||15900||[[Կրծքային աորտայի վնասվածք]]||21600|| ||3 |- |[[:en:Thought disorder]]||81600|| || || ||19 |- |[[:en:Threshold of pain]]||6400|| || || ||14 |- |[[:en:Thrombin]]||25900||[[Թրոմբին]]||8700|| ||34 |- |[[:en:Thrombophlebitis]]||8500||[[Թրոմբոֆլեբիտ]]||3900|| ||25 |- |[[:en:Thrombosis]]||46400||[[Թրոմբոզ]]||33000|| ||53 |- |[[:en:Thrombus]]||19600||[[Թրոմբ]]||3200|| ||35 |- |[[:en:Thyroid disease]]||42500|| || || ||11 |- |[[:en:Tianeptine]]||58600|| || || ||23 |- |[[:en:Timeline of psychology]]||96200|| || || ||7 |- |[[:en:Timeline of the 2022 monkeypox outbreak]]||55300|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of the COVID-19 pandemic]]||33000|| || || ||24 |- |[[:en:Tinnitus]]||74900||[[Աղմուկ ականջներում]]||79000|| ||67 |- |[[:en:Tobacco]]||94200|| || || ||143 |- |[[:en:Tobacco smoking]]||123300|| || || ||58 |- |[[:en:Tonsillitis]]||31800||[[Նշիկաբորբ]]||30700|| ||73 |- |[[:en:Topical antifungal drugs]]||31200|| || || ||1 |- |[[:en:Topical drug delivery]]||25900|| || || ||1 |- |[[:en:Toxic shock syndrome]]||32900||[[Տոքսիկ շոկի համախտանիշ]]||41300|| ||33 |- |[[:en:Toxicity]]||24300||[[Թունավորություն]]||3000|| ||47 |- |[[:en:Toxicology]]||33400||[[Թունագիտություն]]||2200|| ||73 |- |[[:en:Toxin]]||27800||[[Տոքսիններ]]||2800|| ||65 |- |[[:en:Toxocariasis]]||40900||[[Տոքսոկարոզ]]||8800|| ||23 |- |[[:en:Toxoplasma gondii]]||88800||[[Տոքսոպլազմա]]||3600||այո||49 |- |[[:en:Toxoplasmosis]]||132000||[[Տոքսոպլազմոզ]]||164300|| ||50 |- |[[:en:Tracheal intubation]]||108000||[[Շնչափողի ինտուբացիա]]||45600|| ||27 |- |[[:en:Tracheobronchial injury]]||43600|| || || ||4 |- |[[:en:Tracheotomy]]||53000||[[Շնչափողահատում]]||2100|| ||37 |- |[[:en:Transcultural nursing]]||5100|| || || ||5 |- |[[:en:Transduction (genetics)]]||12200||[[Տրանսդուկցիա (գենետիկա)]]||2200|| ||34 |- |[[:en:Transient ischemic attack]]||46200||[[Տրանզիտոր իշեմիկ գրոհ]]||56300|| ||31 |- |[[:en:Transmission of COVID-19]]||56000|| || || ||13 |- |[[:en:Transplant rejection]]||30100||[[Տրանսպլանտատի մերժում]]||50800|| ||25 |- |[[:en:Traumatic brain injury]]||151700||[[Գանգուղեղային վնասվածք]]||13200|| ||34 |- |[[:en:Trazodone]]||105200|| || || ||29 |- |[[:en:Triage]]||70500||[[Բժշկական տեսակավորում]]||17100|| ||33 |- |[[:en:Trichomoniasis]]||31700||[[Տրիխոմոնոզ]]||4300|| ||45 |- |[[:en:Trichophagia]]||6000|| || || ||16 |- |[[:en:Tubal ligation]]||35300||[[Արգանդափողերի կապում]]||12100|| ||25 |- |[[:en:Tuberculoma]]||7500||[[Տուբերկուլոմա]]||10500|| ||8 |- |[[:en:Tuberculosis in China]]||52700|| || || ||3 |- |[[:en:Tuberculosis in relation to HIV]]||16500|| || || ||2 |- |[[:en:Tuberculosis management]]||167400|| || || ||10 |- |[[:en:Tuberculosis vaccines]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Turner syndrome]]||76900||[[Տերների համախտանիշ]]||64400|| ||54 |- |[[:en:Type 1 diabetes]]||93100||[[1-ին տիպի շաքարային դիաբետ]]||69500|| ||40 |- |[[:en:Typhoid fever]]||94200||[[Որովայնային տիֆ]]||8900||այո||96 |- |[[:en:Typhus]]||28500||[[Բծավոր տիֆ]]||5400|| ||72 |- |[[:en:Typical antipsychotic]]||22200|| || || ||15 |- |[[:en:Ulcer]]||2900|| || || ||14 |- |[[:en:Ulcerative colitis]]||112600||[[Ոչ սպեցիֆիկ խոցային կոլիտ]]||25200|| ||44 |- |[[:en:Ultraviolet index]]||21000|| || || ||28 |- |[[:en:Umbilical cord prolapse]]||16600|| || || ||16 |- |[[:en:Umbrella review]]||2400|| || || ||1 |- |[[:en:Unassisted childbirth]]||27500|| || || ||3 |- |[[:en:Undernutrition in children]]||26800|| || || ||5 |- |[[:en:Unintended pregnancy]]||55500|| || || ||12 |- |[[:en:Upper gastrointestinal bleeding]]||25000|| || || ||13 |- |[[:en:Upper respiratory tract infection]]||26900|| || || ||19 |- |[[:en:Urinary incontinence]]||60400||[[Անմիզապահություն]]||6000|| ||40 |- |[[:en:Urine flow rate]]||2600|| || || ||8 |- |[[:en:Urogenital fistula]]||14000|| || || ||3 |- |[[:en:Urologic disease]]||32300|| || || ||3 |- |[[:en:Uroscopy]]||12200|| || || ||9 |- |[[:en:Uterine cancer]]||25400||[[Արգանդի քաղցկեղ]]||13100|| ||27 |- |[[:en:Vaccine hesitancy]]||225300|| || || ||41 |- |[[:en:Vaccine misinformation]]||47700|| || || ||5 |- |[[:en:Vaccine trial]]||10100|| || || ||8 |- |[[:en:Vagal maneuver]]||11700|| || || ||3 |- |[[:en:Vaginal delivery]]||15400|| || || ||10 |- |[[:en:Valproate]]||82500|| || || ||41 |- |[[:en:Valvular heart disease]]||41000||[[Սրտի փականային հիվանդություն]]||60800|| ||30 |- |[[:en:Varicella zoster virus]]||25700|| || || ||35 |- |[[:en:Varicose veins]]||42300|| || || ||53 |- |[[:en:Variolation]]||32700|| || || ||20 |- |[[:en:Vas deferens]]||12400|| || || ||56 |- |[[:en:Vascular dementia]]||32700|| || || ||26 |- |[[:en:Vasectomy]]||59800||[[Վազէկտոմիա]]||21200|| ||43 |- |[[:en:Vasoconstriction]]||13200|| || || ||28 |- |[[:en:Ventricular fibrillation]]||30500||[[Փորոքային ֆիբրիլյացիա]]||35200|| ||38 |- |[[:en:Vestibular schwannoma]]||56700|| || || ||24 |- |[[:en:Veterinarian]]||50800||[[Անասնաբույժ]]||8000|| ||71 |- |[[:en:Violence]]||131900||[[Բռնություն]]||3100|| ||116 |- |[[:en:Viral disease]]||36500|| || || ||37 |- |[[:en:Viral hemorrhagic fever]]||19600||[[Վիրուսային հեմոռագիկ տենդեր]]||24400|| ||44 |- |[[:en:Viral hepatitis]]||25600||[[Վիրուսային հեպատիտ]]||23200|| ||31 |- |[[:en:Viral meningitis]]||26500||[[Վիրուսային մենինգիտ]]||25500|| ||10 |- |[[:en:Viral pharyngitis]]|| ||[[Ֆարինգիտ]]||28300|| ||49 |- |[[:en:Virulence]]||9800||[[Վիրուլենտություն]]||1400|| ||40 |- |[[:en:Virus]]||149400||[[Վիրուսներ]]||216700|| ||176 |- |[[:en:Visceral leishmaniasis]]||63100||[[Վիսցերալ լեյշմանիոզ]]||41600|| ||32 |- |[[:en:Vision disorder]]||8400|| || || ||7 |- |[[:en:Vitamin A deficiency]]||29500|| || || ||15 |- |[[:en:Vitamin B3]]||6000||[[Վիտամին B3]]||6600|| ||4 |- |[[:en:Vitamin B6]]||56200||[[Վիտամին B6]]||10300||այո||56 |- |[[:en:Vitamin B12]]||109600||[[Վիտամին B12]]||9900|| ||68 |- |[[:en:Vitamin D]]||154700||[[Վիտամին D]]||20400|| ||83 |- |[[:en:Vitamin D deficiency]]||65300||[[Վիտամին D-ի անբավարարություն]]||67700|| ||19 |- |[[:en:Vitamin K]]||70200||[[Վիտամին K]]||11500|| ||67 |- |[[:en:Vivisection]]||16900|| || || ||35 |- |[[:en:Vomiting]]||38900||[[Փսխում]]||3700|| ||100 |- |[[:en:Vulnerable plaque]]||14700|| || || ||3 |- |[[:en:Wart]]||36300||[[Գորտնուկներ]]||4500|| ||78 |- |[[:en:Water–electrolyte imbalance]]||100||[[Էլեկտրոլիտային անհավասարակշռություն]]||35800|| ||21 |- |[[:en:Waterborne diseases]]||29000|| || || ||14 |- |[[:en:Weaning]]||34100|| || || ||30 |- |[[:en:Weight loss]]||45500||[[Քաշի կորուստ]]||39100|| ||40 |- |[[:en:Weight management]]||39200|| || || ||3 |- |[[:en:West Nile fever]]||63800||[[Արևմտյան Նեղոսի տենդ]]||14500|| ||34 |- |[[:en:West Nile virus]]||41900|| || || ||40 |- |[[:en:Western African Ebola virus epidemic]]||326600|| || || ||57 |- |[[:en:Wheelchair]]||52500|| || || ||59 |- |[[:en:WHO Model List of Essential Medicines]]||69700|| || || ||40 |- |[[:en:Whooping cough]]||56000||[[Կապույտ հազ]]||58500|| ||96 |- |[[:en:Women's health]]||148400||[[Կանանց առողջություն]]||144100|| ||31 |- |[[:en:World Health Organization]]||175600||[[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն]]||30600|| ||184 |- |[[:en:Wound]]||24700||[[Վերք]]||8600|| ||97 |- |[[:en:X-ray]]||101800||[[Ռենտգենյան ճառագայթներ]]||10900||այո||118 |- |[[:en:Xenotransplantation]]||64300||[[Քսենոտրանսպլանտացիա]]||84800|| ||30 |- |[[:en:Yellow fever]]||111000||[[Դեղին տենդ]]||8900|| ||79 |- |[[:en:Zaire ebolavirus]]||47600|| || || ||15 |- |[[:en:Zika virus]]||72400||[[Զիկա վիրուս]]||82900|| ||95 |- |[[:en:Zinc deficiency]]||45000|| || || ||12 |} 6vchxulsz7fdpa76o9yrfrewr52z4a7 0 949183 8473799 8473248 2022-07-22T15:17:22Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Թաալ լիճ''', նախապես հայտնի Բոմբոն<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=JqfeLUwFNh0C&pg=PT128&lpg=PT128&dq=%22Bomb%C3%B3n+taal%22|title=The Inhabitants of the Philippines|last=Sawyer|first=Frederic H.|date=1900-01-01|publisher=Library of Alexandria|isbn=9781465511850|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=jQmiAgAAQBAJ&pg=PA157&lpg=PA157&dq=%22Bomb%C3%B3n+taal%22|title=Hernando de los Ríos Coronel and the Spanish Philippines in the Golden Age|last=Crossley|first=Professor John Newsome|date=2013-07-28|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|isbn=9781409482420|language=en}}</ref>, [[Ֆիլիպիններ]]ի [[Լուսոն|Լուզոն]] կղզու Բաթանգաս նահանգում գտվող քաղցրահամ լիճ։ Լիճը լցնում է Թաալ Կալդերան՝ հրաբխային խոշոր խառնարան, որը ձևավորվել է շատ մեծ ժայթքումներից 500000-ից 100,000 տարի առաջ։ Դա երկրի երրորդ ամենամեծ լիճն է՝ Լագունա դե Բեյից և Լանաո լճից հետո։ Վոլկան կղզին՝ Թաալ հրաբխի պատմական ժայթքումների գտնվելու վայրը, գտնվում է լճի կենտրոնում։ Վուլկան կղզում կա [[խառնարանային լիճ]]։ Այն հայտնի է, որպես Դեղին լիճ կամ հիմնական [[խառնարանային լիճ]]<ref>U.S. Army Corps of Engineer (1954). [http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/philippines/txu-oclc-6539351-nd51-5-450.jpg "Manila (Topographic map)"]. University of Texas in Austin Library. Retrieved on 2014-08-03.</ref> և պարունակում է իր սեփական փոքրիկ կղզին՝ Վուլկան գագաթը։ Վուլկան կետը աշխարհի երրորդ կարգի ամենամեծ կղզին է։ Գանձերի կղզին (Օնտարիո) երկրորդ կարգի կղզի է, որը շատ ավելի մեծ է և գտնվում է նաև քաղցրահամ լճի ափին։ ==Պահպանված տարածքներ և ղեկավարություն== Թաալի լճի ավազանը առաջին անգամ հռչակվեց որպես ազգային պարկ՝ Թաալ հրաբխի ազգային պարկ, 1967 թվականի հուլիսի 22-ի համար 235 հռչակագրով՝ ընդգրկելով 62292 հա (153.930 ակր)<ref>[http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=141&Itemid=156 "List of initial components of Nipas Act"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004224225/http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=141&Itemid=156 |date=2013-10-04 }}. Protection and Wildlife Bureau. Retrieved on 2012-01-13.</ref>։ 1992 թվականի ակտով, տարածքը վերահաստատվել է որպես «Թաալ» հրաբխի պահպանվող լանդշաֆտ, գործընթացը՝ 1996 թվականի հոկտեմբերի 16-ին<ref>[http://pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=64%3Aregion-4a&catid=69%3Aregions&Itemid=134 "Protected Areas in Region 4-A (CALABARZON)"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140202163727/http://pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=64:region-4a&catid=69:regions&Itemid=134 |date=2014-02-02 }}. Protection and Wildlife Bureau. Retrieved on 2012-01-13.</ref>։ Պաշտպանված տարածքը կառավարվում է Պաշտպանված տարածքների կառավարման խորհրդի (PAMB) կողմից և ունի գլխավոր գործավար, որը կոչվում է Պաշտպանված տարածքի ղեկավար։ Կառավարման պլանը մշակվել և հաստատվել է PAMB- ի կողմից 2009 թվականին և այժմ ծառայում է որպես լճի պահպանման նախագիծ։ ==Պատմություն== Թաալ լիճը ժամանակին հարևան Բալայան ծոցի մուտքն էր և այնտեղով հեշտությամբ նավարկվում էր։ 18-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցած մի շարք խոշոր ժայթքումներ, լճի ափին գտնվող քաղաքները գրոհեցին երկրաշարժերից և հրաբխային բեկորներից<ref>(2003). [http://www.phivolcs.dost.gov.ph/images/IEC/taal%20flyer.pdf "Taal flyer - Chronology of Historical Eruptions of Taal Volcano"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181022093013/http://www.phivolcs.dost.gov.ph/images/IEC/taal%20flyer.pdf |date=2018-10-22 }}. PHIVOLCS. Retrieved on 2014-08-03.</ref>։ Ակտիվությունը իր գագաթնակետին հասավ 1754-ին՝ Թաալ հրաբխի ամենամեծ ժայթքումից, որը Փանսիպիտ գետը արգելափակում էր տեֆրայով՝ արգելափակելով լճի միակ ելքը դեպի ծով։ Դա պատճառ դարձավ, որ ջրերը բարձրանան՝ ի վերջո, մի քանի քաղաքներ անցան լճի հատակը, որոնց մնացորդները, ըստ հաղորդման, մինչ օրս տեսանելի են ջրի հատակին<ref>Hargrove, Thomas (1991). "The Mysteries of Taal, a Philippine volcano and lake, her sea life and lost towns". Bookmark, Manila. {{ISBN|971-569-046-7}}.</ref><ref>betaxfer1 (2012-12-08). [https://www.youtube.com/watch?v=cw3NZwdz2mU "The Mysteries of Taal Pt.1 - Thomas Hargrove from Pep Talk w. Loren Legarda"]. YouTube. Retrieved on 2014-08-03.</ref>։ 1754-ի ժայթքումից ի վեր, ծովի մակարդակը մակերևույթից բարձրացել է 5 մետր (16 ֆուտ) բարձրության վրա, ընդ որում լճի երբեմն աղի ջրերը դարեր շարունակ տեղումների արդյունքում դառնում են քաղցրահամ ջուր։ Լիպայի, Թաալի, Սալայի, Բաուանի և Թանուանի պուբլացիաները (քաղաքային կենտրոններ) լքվել և վերականգնվել են լճից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա հրաբխային գործունեության դադարեցումից հետո։ Դրանից ավելի քան մեկ դար հետո, այսպիսով, լճի ափին գտնվող նոր բնակավայրերը բաղկացած էին ավելի մեծ քաղաքներից՝ Թալիսայ (հիմնադրվել է 1869, Թաալից), Կուենկա (1877, Սան Խոսեից), Ալիտագտագ (1910, Բաուանից), Մատաազնահահոյ (1932, Լիպայից), Ագոնքիլո (1949, Լեմերից), Սան Նիքոլաս (1955, հին Թաալեի ավերակների շուրջ), Լաուրել (1961, Թալիսեյից), Սանտա Տերեստինա (1961, Թաալից, Սան Լուիսից և Սան Նիքոլասից) և Բատելե (1969, Լիպայից)։ ==Էկոլոգիա== Քանի որ լիճը նախկինում կապված էր ծովի հետ, այն տուն է հանդիսանում էնդեմիկ շատ տեսակների համար, որոնք զարգացել և հարմարվել են լճի ջրերի աղալուծմանը։ Լիճն ունի քաղցրահամ ջրերով հարմարեցված բնակչություն՝ Քարանքս Իգնոբիլսով։ Այս ձուկը, որը նույնպես հայտնաբերվել է Փենսիպիտ գետում, տեղանքում կոչվում է մալիպուտո։ Նրա ամենատարածված էնդեմիկ տեսակներն են գերհագեցած Սարդինելա տավիլիսը՝ քաղցրահամ ջրի սարդին։ Թաալի լճում գտնվող էնդեմիկ ձկների երկու այլ տեսակներն էլ՝ գոբիս Գնատոլեպիս վոլկանուսը և Ռինոգոբիուսը։ Թաալ լիճը նաև տունն է աշխարհի հազվագյուտ ծովային օձերից մեկի՝ Հիդրոփիսի համար։ Այս հատուկ տեսակն ընդամենը երկու «իրական» ծովային օձի (Hydrophiinae) տեսակներից մեկն է։ Հայտնի է, որ այն ապրում է քաղցրահամ ջրերում (մյուսը՝ Հիդոփիսը՝ Ինդոնեզիայի Բորնեո նահանգի Սիբուա գետում)<ref>Rasmussen, A. 2010. Hydrophis sibauensis. The IUCN Red List of Threatened Species 2010: e.T176710A7287960. Downloaded on 06 August 2018.</ref><ref>http://reptile-database.reptarium.cz/species?genus=Hydrophis&species=sibauensis</ref><ref>Rasmussen, A. R., M. AULIYA & W. BÖHME 2001. A new species of sea snake genus Hydrophis (Serpentes: Elapidae) from a river in West Kalimantan (Indonesia, Borneo). Herpetologica 57 (1): 23-32</ref>։ Բուլուլ շնաձկները նախկինում լճի երբեմնի բազմազան էկոհամակարգի մաս էին կազմում, բայց տեղացիները դուրս էին բերվել 1930-ական թվականներին։ ===Ոչ տեղական ձկների բուծում=== Ջուգուր, գիշատիչ պիսկավորը, մսակեր ձուկը, որոնք հիմնականում ուտում է այլ ձկներ, հայտնաբերվել են ապօրինի կերպով, լճակի մեջ։ Ոչ տեղական ձկները կարող են բազմանալ լճի բոլոր տարածքներում` ջրային բուսականության առատության պատճառով, որն օգտագործում են կերակրման համար։ Դրա ներկայությունը կարող է լրջորեն ազդել տեղական ձկների խմբերի վրա<ref>(2006). [http://journals.uplb.edu.ph/index.php/JESAM/article/view/3 "Biological Investigation of Jaguar Guapote Parachromis managuensis (Gunther) in Taal Lake, Philippines"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502055457/http://journals.uplb.edu.ph/index.php/JESAM/article/view/3 |date=2012-05-02 }}. Journal of Environmental Science and Management, Vol 9, No 2.</ref>։ ===Ձկնորսություն=== [[Պատկեր:Taal lake vicinity.png|thumb]] 2008 թվականի հունվարի 5-ին, Ձկնորսության և ջրային ռեսուրսների բյուրոն հայտարարեց, որ Թաալի լճում (հունվարի 2-ից 4-ը) ձկների որսը պատճառել է 50 մետր տոննա կամ 3.25 միլիոն ֆունտ (79,268 դոլար) վնաս՝ Լևիշե, Բալակիլոնգ, Լաուրել, Բարանգաս Այա, Քոուլինգ և Թալիսա գյուղերում։ Թունավոր ծծումբը և ջրածնի ծծմբի բարձր մակարդակը ամբուլատորներում հանգեցնում էին մահվան։ 2011 թվականի մայիսի 30-ին, Ձկնորսության և ջրային ռեսուրսների բյուրոն հայտարարեց 750 տոննա ձկների սպանության մասին։ Ըստ գիտնականների, անձրևոտ սեզոնի սկիզբը բերեց ջրի ջերմաստիճանի հանկարծակի անկմանը, ինչը պակասեցրեց լճի վրա թթվածնի մակարդակը<ref>{{cite web | url = https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jYOC02ijMCLIvbBoCEgK0Wg007KA?docId=CNG.7a2801a3386edab0f0599fdf44c4ec31.281 | title = Philippines struggles under mountain of dead fish | publisher = AFP | author = Celis, Noel | date = 2011-05-30 | accessdate = 2011-05-30 | archive-date = 2011-06-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110601233752/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jYOC02ijMCLIvbBoCEgK0Wg007KA?docId=CNG.7a2801a3386edab0f0599fdf44c4ec31.281 | dead-url = yes }}</ref>։ ==Զբոսաշրջությունը== [[Պատկեր:Panorama of Lake Taal & Volcano, Philippines.jpg|750px|thumb|center|Թաալ լճի համայնապատկերը]] Լճի կանոնավոր շրջայցերը հասանելի են զբոսաշրջիկների համար։ Լիճը հատելուց հետո այցելուները ձիով ուղևորվում են Վոլկան կղզու գագաթ։ Լեռան գագաթ և ստորոտ ճանապարհորդության ժամանակ այցելուներին հիացնում են լճի և նրա շրջակայքի ցնցող տեսարանները։ Կավիեթի Տագայթայը օգուտներ է քաղել Թաալի լճից և Թաալ հրաբխից, որը կառավարվում է հարևան Բաթանգաս նահանգի կողմից։ Շատ զբոսաշրջիկներ այցելել են Տագայթայ՝ լճի և հրաբխի համատեսիլ տեսարան ունենալու համար։ 2007 թվականի կեսին սկսվեց հակասություններ, երբ [[կորեա]]կան Ջունգ Անգ ֆիրմաները հնարավորություն ստացան Լոլկայի կղզում հանքաջրային առողջարան կառուցել հենց լճի ծայրամասում։ Հաջորդ մի քանի շաբաթների ընթացքում մի շարք պետական պաշտոնյաներ հայտնեցին իրենց անհամաձայնությունը շինարարության նախագծի վերաբերյալ<ref name="Inq7Jun252007">{{cite news | last =Ramos | first =Marlon | title =Batangas, Tagaytay execs oppose Taal spa project | work =Breaking News: Regions | publisher =Inquirer.net | date =2007-06-25 | url =http://newsinfo.inquirer.net/breakingnews/regions/view_article.php?article_id=73152 | accessdate = 2007-07-08 }}</ref><ref name="Inq7Jun272007">{{cite news | last =Torres | first =Tetch | title =Vilma Santos takes oath, says vs Taal spa | work =Eleksyon 2007 Special Coverage | publisher =Inquirer.net | date =2007-06-27 | url =http://eleksyon2007n.inquirer.net/view.php?article=20070627-73519 | accessdate =2007-07-08 | url-status =dead | archiveurl =https://web.archive.org/web/20080604202743/http://eleksyon2007n.inquirer.net/view.php?article=20070627-73519 | archivedate =2008-06-04 }}</ref>։ Հունիսի 28-ին, DENR-ը կասեցրել է կորեական ձեռնարկության շրջակա միջավայրի մաքրման նախագիծը՝ նրանց հնարավորություն տալով կղզու տարածքում հետագա շինարարությանը հետամուտ լինելուն, մինչև նրանք ապահովեն այլ անհրաժեշտ թույլտվությունները<ref name="Inq7Jun302007">{{cite news | last =Contreras | first =Volt | title =DENR gives Taal spa firm 1-week ultimatum | work =Headlines: Nation | publisher =Inquirer.net | date =2007-06-30 | url =http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/nation/view_article.php?article_id=74017 | accessdate =2007-07-08 | url-status =dead | archiveurl =https://web.archive.org/web/20080604184920/http://newsinfo.inquirer.net/inquirerheadlines/nation/view_article.php?article_id=74017 | archivedate =2008-06-04 }}</ref>։ Նախագծի նկատմամբ հասարակական ոչ պատշաճ արձագանքի պատճառով, կորեական ընկերության թույլտվությունը DENR-ի կողմից մշտապես ուժը կորցրած է ճանաչվել 2007 թվականի հուլիսի սկզբին։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} ==Արտաքին հղումներ== {{Commons category}} * [https://www.youtube.com/watch?v=cw3NZwdz2mU Mysteries of Taal]. Author Thomas Hargrove talks about the 1754 eruption that changed Taal Lake. * [http://www.aenet.org/treks/taaltrek.htm Trek to Taal Volcano]. Guide to Taal Lake from Philippine Journeys. * [http://www.elbruz.org/islands/Islands%20and%20Lakes.htm Some interesting Islands and Lakes] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ֆիլիպինների լճեր]] [[Կատեգորիա:Հրաբուխներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Լճեր այբբենական կարգով]] f563tfp9vrg295jmk2102al6pavdsdw 0 958239 8473856 8337459 2022-07-22T18:33:34Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} [[Պատկեր:Gulf of Eilat.jpg|աջից|մինի|Ծովածոցի իսրայելյան ափը]] '''Ակաբայի ծովածոց''' ({{lang-ar|خليج العقبة}}, {{lang-he|מפרץ אילת}}), ծովածոց [[Կարմիր ծով]]ի հյուսիսում, որ [[Սինայի թերակղզի]]ն առանձնացնում է [[Արաբական թերակղզի|Արաբականից]]։ Մակերեսը կազմում է 239 կմ²։ Ծովածոցն ունի երկարավուն ձև. երկարությունը 175 կմ է, լայնությունը՝ 29 կմ։ Աշխարհագրական առումով այն կազմում է [[Արևելաաֆրիկյան մեծ բեկվածք]]ի մասը։ Ծովածոցը Կարմիր ծովին միացված է Տիրան նեղուցով, որտեղ գտնվում են մի շարք փոքր կղզիներ։ Ծովածոցի արևմտյան ափը (Սինայի թերակղզին) պատկանում է [[Եգիպտոս]]ին, արևելյան ափը՝ Սաուդյան Արաբիային։ Ծոցի հյուսիսային ծայրամասում ափի մի փոքր մասը պատկանում է Իսրայելին և Հորդանանին. այնտեղ գտնվում են իսրայելական [[Էյլաթ]] նավահանգիստը (այդ պատճառով Իսրայելում տարածված է ''Էյլաթի ծովածոց'' անունը, {{lang-he|מפרץ אילת}}) և Հորդանանի [[Ակաբա]] նավահանգիստը, որի անունը կրում է ծովածոցը։ Հորդանանի համար այն երկրի միակ ելքն է դեպի ծով, Իսրայելի համար՝ Կարմիր ծով մուտքի հնարավորությունը։ Վերջին տարիներին Ակաբա-Էյլաթ շրջանը ձեռք է բերել առողջարանային տարածքի կարևորություն։ Դրա հարևանությամբ գտնվում է Եգիպտոսի տարածքում տեղակայված Տաբա հանգստավայրը՝ եգիպտական ​​[[ռիվիերա]]յի սկիզբը։ Ծովածոցի հյուսիսային մասում միանգամից կարելի է տեսնել չորս պետության տարածքներ։ [[Զբոսաշրջություն|Զբոսաշրջիկներին]] գրավում են մաքուր ծովային ջուրը և ծովածոցի հարուստ ստորջրյա կենդանական աշխարհը։ == Պատմություն == Իսրայելական նավերի դեմ Եգիպտոսի ծովային շրջափակումը ծոցի հարավային մասում հանգեցրել է 1967 թվականի [[Վեցօրյա պատերազմ]]ին<ref>JewishVirtualLibrary.org: {{cite web|author = |url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/block2.html |title = «Egypt reinstates blockade» |lang = |website = www.jewishvirtuallibrary.org |date = |accessdate = 2019-02-06 |deadlink = no}}</ref>։ == Զբոսաշրջություն == Ակաբա ծովածոցն աշխարհի ամենահայտնի [[դայվինգ]]ի վայրերից մեկն է։ Ծովածոցի 11 կմ երկարությամբ իսրայելական հատվածում տարեկան կատարվում է շուրջ 250,000 սուզում, և դայվինգն ապահովում է այս տարածաշրջանի բոլոր եկամուտների 10 %-ը<ref>{{cite web |author = |url = https://www.jstor.org/stable/4314831 |title = Artificial Reefs and Dive Tourism in Eilat, Israel Dan Wilhelmsson, Marcus C. Öhman , Henrik Ståhl and Yechiam Shlesinger Ambio, Vol. 27, No. 8, Building Capacity for Coastal Management (Dec., 1998), pp. 764—766 Published by: Allen Press on behalf of Royal Swedish Academy of Sciences |lang = |website = www.jstor.org |date = |accessdate = 2019-02-06 |deadlink = yes |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160527082619/http://www.jstor.org/stable/4314831 |archivedate = 2016-05-27 }}</ref>։ Նախքան [[Արաբական գարուն]]ը Եգիպտոսում ժողովրդականություն է վայելել Թաբայի մերձակայքում գտնվող [[Փարավոնի կղզի]]ն<ref>{{cite web|author = |url = http://egtravel.ru/sights/sharmsights/sharmmainsights/faraonisland/ |title = Остров фараонов |lang = ru |website = egtravel.ru |date = |accessdate = 2012-01-26 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120126012753/http://egtravel.ru/sights/sharmsights/sharmmainsights/faraonisland/ |archivedate = 2012-01-26 |deadlink = yes }}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Եգիպտոսի ծովածոցեր]] [[Կատեգորիա:Իսրայելի ծովածոցեր]] [[Կատեգորիա:Հորդանանի ծովածոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] nod7y0posapoao2xxlvzi8gwjdw7qfn 0 959201 8473957 8203765 2022-07-23T05:35:06Z Ahmadreza zavieh 123938 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ռազմական գործիչ}} '''Մոհամադ Ալի Ջաֆարի''' ({{lang-fa|محمدعلی جعفری}}, {{ԱԾ}}, նաև հայտնի է որպես '''Ազիզ Ջաֆարի'''<ref name=reuters>{{cite news|title=Iran changes Revolutionary Guards commander|url=https://www.reuters.com/article/worldNews/idUSBLA16539820070901?sp=true|agency=[[Reuters]]|date=սեպտեմբերի 1, 2007|accessdate=սեպտեմբերի 2, 2007}}</ref> և '''Ալի Ջաֆարի'''<ref name=rfevs>{{cite news|url=http://www.rferl.org/featuresarticle/2007/09/58297de1-5483-442f-98d9-e9bb64d94160.html|author=Sepehri, Vahid|title=Iran: New Commander Takes Over Revolutionary Guards|publisher=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|accessdate=հոկտեմբերի 17, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081020024853/http://www.rferl.org/featuresarticle/2007/09/58297de1-5483-442f-98d9-e9bb64d94160.html|archivedate=հոկտեմբերի 20, 2008|url-status=live}}</ref>), իրանցի ռազմական գործիչ, [[գեներալ-մայոր]], [[Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուս]]ի նախկին գլխավոր հրամանատար։ Նա այդ պաշտոնին նշանակվել է Իրանի հոգևոր առաջնորդ [[Ալի Խամենեի]]ի կողմից 2007 թվականի սեպտեմբերի 1-ին՝ փոխարինելով Ռահիմ Սաֆավիին<ref>{{cite web | url=https://www.farsnews.ir/news/8606100640%20%20%20%20/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%83%D9%84-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%A8-%D8%B4%D8%AF | title=Commander-in-chief of Sepah | publisher=farsnews.ir| accessdate=փետրվարի 4, 2019 | archive-date=2019-04-25 | archive-url=https://web.archive.org/web/20190425074133/https://www.farsnews.ir/news/8606100640%20%20%20%20/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%83%D9%84-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%A8-%D8%B4%D8%AF | dead-url=yes }}</ref>։ == Կենսագրություն == Ջաֆարին ծնվել է [[Յազդ]] քաղաքում, ոտեղ և ստացել իր նախնական և միջնակարգ կրթությունը։ 1977 թվականին նա ընդունվել է [[Թեհրանի համալսարան]]ը, որտեղ սովորել է քաղաքացիական (շինարարական) տեխնոլոգիա։ Որպես ուսանող նա մասնակցել է Թեհրանում շահի դեմ ցույցերին, ինչի համար ձերբակալվել և ուղարկվել է բանտ։ Նա համալսարանի իր բաժինը ներկայացրել է Թեհրանի համալսարանի իսլամական կազմակերպությունում<ref name=reuters />։ [[Իրան-իրաքյան պատերազմ]]ի սկզբում Ջաֆարին կռվել է Բասիջ զինված ուժերում։ 1981 թվականին նա դարձել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի անդամ, որտեղ նա ծառայեց որպես հարավ և արևմուտք գործող մարտերի հրամանատար։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{ԻՀՊԿ հրամանատարներ}} {{DEFAULTSORT:Ջաֆարի, Մոհամադ}} [[Կատեգորիա:Իրանցի գեներալներ]] bdxgdl1a3wlandijjozy72iesq00zta 0 971480 8473818 8408880 2022-07-22T16:54:26Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Noemi''' ({{IPA-it|noˈɛːmi|pron}}; ծնված '''Վերոնիկա Սկոպելիտտի,''' {{ԱԾ}}), իտալացի [[երգչուհի]] և [[երգերի հեղինակ]]։ 2013 թվականին դարձել է ''The Voice of Italy''-ի մարզիչ։ Նոեմին [[Իտալիա]]յում վաճառել է ավելի քան 735,000 ձայնագրություններ<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/spettacoli-e-cultura/2013/04/20/news/noemi_londra-57056123/|Անվանում=Noemi: "Io in fuga dall'Italia per cambiare musica"|date=ապրիլի 20, 2013|publisher=[[la Repubblica]]|accessdate=օգոստոսի 16, 2014|author=Giuseppe Videtti}}</ref>։ == Կենսագրություն == Noemi-ն Արմանդոյի և Ստեֆանիայի ավագ դուստրն է։ Նա ունի մեկ քույր Արիանա անունով։ 19 ամսականում նկարահանվել է ''Pampers''-ի գովազդում<ref>{{Cite web|url=http://www.xfactor.rai.it/category/0,1067207,1067199-1083450,00.html|Անվանում=X Factor 2 – Noemi's page|title=Արխիվացված պատճենը|accessdate=2020-03-14|archive-date=2011-07-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722050741/http://www.xfactor.rai.it/category/0,1067207,1067199-1083450,00.html|dead-url=yes}}</ref>։ 2005 թվականին ավարտել է ''University of Rome III''-ը՝ ստանալով արվեստի բակալավրի աստիճան<ref>[http://www.noemiofficial.it/bio Biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160209075500/http://noemiofficial.it/bio/ |date=2016-02-09 }} Official website</ref>։ 2007 թվականին մասնակցել է ''SanremoLab''-ին, սակայն չի ընդրկվել ֆինալիստների մեջ<ref>{{Cite web|url=http://www.guidasicilia.it/ita/main/news/print.jsp?IDNews=26027|Անվանում=Noemi at SanremoLab 2007}}</ref>։ == Սկավառակագրություն == === Ալբոմներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Ալբոմների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! rowspan="2" scope="col" style="width:12em;" |Անվանում ! rowspan="2" scope="col" style="width:16em;" |Ալբոմի մանրամասնություններ ! colspan="2" scope="col" |Բարձրագույն հորիզոնական ! rowspan="2" scope="col" style="width:13em;" |Վաճառքներ և հավաստագրումներ |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;" |[[FIMI|ITA]]<ref name="ItalianAlbumsChart2">{{Cite web|url=http://italiancharts.com/search.asp?search=Noemi&cat=a|title=Italian Charts – Noemi – Albums|publisher=Italiancharts.com|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;" |[[European Top 100 Albums|EU]]<ref>{{Cite web|url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/albums/3118661|title=Chart Search Results – European Top 100 Albums 10 April 2010|publisher=[[Billboard.biz]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- ! scope="row" |''Sulla mia pelle'' | * Թողարկվել է՝ Հոկտեմբերի 2, 2009 * Լեյբլ՝ [[Sony Music|Sony Music Italy]] * Ձևաչափ՝ [[CD]], [[Երաժշտության ներբեռնում|թվային ներբեռնում]] |3 |42 | * ITA: 140.000+ * [[Federation of the Italian Music Industry|FIMI]]: 2× Պլատինե<ref name="FIMICertifications2">{{Cite web|url=http://www.fimi.it/temp/cert_Gfk_week0812.pdf|title=Certificazione album fisici e digitali dalla settimana 1 del 2009 alla settimana 23 del 2012|publisher=[[Federation of the Italian Music Industry]]|language=Italian|format=PDF|archiveurl=https://www.webcitation.org/6971syHAq?url=http://www.fimi.it/temp/cert_Gfk_week2312a.pdf|archivedate=2012-07-12|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|dead-url=yes}}</ref> |- ! scope="row" |''RossoNoemi'' | * Թողարկվել է՝ Մարտի 22, 2011 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային ներբեռնում |6|{{n/a}} | * ITA: 60.000+ * FIMI: Պլատինե<ref>{{Cite certification|region=Italy|type=album|artist=Noemi|accessdate=2 August 2013}}</ref> |- ! scope="row" |''Made in London'' | * Թողարկվել է՝ Փետրվարի 20, 2014 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային ներբեռնում |2|{{n/a}} | |- ! scope="row" |''Cuore d'artista'' | * Թողարկվել է՝ Փետրվարի 12, 2016 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային ներբեռնում |6|{{n/a}} | |- ! scope="row" |''La luna'' | * Թողարկվել է՝ Փետրվարի 9, 2018 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային ներբեռնում |13 <ref>{{cite web|url=http://www.fimi.it/classifiche#/category:album/id:2634|title=Album – Classifica settimanale WK 7 (dal 2018-02-09 al 2018-02-15)|publisher=[[Federazione Industria Musicale Italiana]]|language=Italian|accessdate=փետրվարի 17, 2018}}</ref> |{{n/a}} | |- | colspan="30" align="center" style="font-size:8pt" | |} === Կենդանի ալբոմներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Կենդանի ալբոմների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! rowspan="2" scope="col" style="width:12em;" |Անվանում ! rowspan="2" scope="col" style="width:16em;" |Ալբոմի մանրամասնություններ ! colspan="1" scope="col" |Բարձրագույն դիրք ! rowspan="2" scope="col" style="width:13em;" |Վաճառքներ |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;" |[[FIMI|ITA]] |- ! scope="row" |''RossoLive'' | style="text-align:left;" | * Թողարկվել է՝ Սեպտեմբերի 18, 2012 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային նեռբեռնում |11 | style="text-align:left;" | * ITA: 25.000+ |- |} === Մինի ալբոմներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Մինի ալբոմների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! rowspan="2" scope="col" style="width:12em;" |Անվանում ! rowspan="2" scope="col" style="width:16em;" |Ալբոմի մանրամասնություններ ! colspan="2" scope="col" |Բարձրագույն դիրք ! rowspan="2" scope="col" style="width:13em;" |Վաճառքներ և հավաստագրումներ |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;" |[[FIMI|ITA]] ! scope="col" style="width:3em;font-size:90%;" |[[European Top 100 Albums|EU]]<ref>{{Cite web|url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/albums/3108543|title=Chart Search Results – European Top 100 Albums 23 May 2009|publisher=[[Billboard.biz]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- ! scope="row" |''Noemi'' | style="text-align:left;" | * Թողարկվել է՝ Ապրիլի 24, 2009 * Լեյբլ՝ Sony Music Italy * Ձևաչափ՝ CD, թվային նեռբեռնում |8 |97 | style="text-align:left;" | * ITA: 50.000+ * FIMI: Ոսկե<ref>{{Cite web|url=http://www3.lastampa.it/focus/sanremo-2012/scheda-artista/lstp/441106/|title=Sanremo 2012 – Artisti in gara – Big – Noemi|work=[[La Stampa]]|language=Italian|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AhgxwRVP?url=http://www3.lastampa.it/focus/sanremo-2012/scheda-artista/lstp/441106/|archivedate=2012-09-15|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|dead-url=yes}}</ref> |- |} === Սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Սինգլների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! rowspan="2" scope="col" style="width:250px;" |Սինգլ ! rowspan="2" scope="col" style="width:35px;" |Տարեթիվ ! colspan="2" scope="col" |Բարձրագույն դիրք ! rowspan="2" scope="col" style="width:150px;" |Հավաստագրումներ ! rowspan="2" scope="col" style="width:200px;" |Ալբոմ կամ մինի ալբոմ |- ! scope="col" style="width:35px;font-size:85%;" |[[Federazione Industria Musicale Italiana|ITA]]<ref name="ItalianSinglesCharts2">* For "Se non è amore": "[http://www.fimi.it/classifiche FIMI – Classifiche]". [[Federazione Industria Musicale Italiana]] (in Italian). Retrieved 26 April 2015. ''Enter the section'' Archivio'', then choose'' Top Digital ''in the field'' Sezione ''and'' 2012 ''in the field'' Anno''. Finally, click on the chart for week'' 38''.'' * For "La promessa": "[http://www.fimi.it/classifiche FIMI – Classifiche]". Federazione Industria Musicale Italiana (in Italian). Retrieved 26 April 2015. ''Enter the section'' Archivio'', then choose'' Top Digital ''in the field'' Sezione ''and'' 2012 ''in the field'' Anno''. Finally, click on the chart for week'' 21''.'' * For all the other singles: {{Cite web|url=http://italiancharts.com/search.asp?search=Noemi&cat=s|title=Italian Charts – Noemi – Songs|publisher=Italiancharts.com|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> ! scope="col" style="width:35px;font-size:85%;" |[[European Hot 100 Singles|EU]]<ref>Peak positions on the ''[[Billboard (magazine)|Billboard]] European Hot 100 Singles Chart:'' * For "Briciole": {{Cite web|url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/singles/3107984|title=Chart Search Results – European Hot 100 Singles 9 May 2009|publisher=[[Billboard.biz]]|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|archive-date=29 July 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/69VQtSaea?url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/singles/3107984|dead-url=yes}} * For "L'amore si odia": {{Cite web|url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/singles/3113141|title=Chart Search Results – European Hot 100 Singles 2009-10-10|publisher=Billboard.biz|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} * For "Per tutta la vita": {{Cite web|url=http://www.billboard.biz/bbbiz/charts/chart-search-results/singles/3118472|title=Chart Search Results – European Hot 100 Singles 2010-04-03|publisher=Billboard.biz|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- ! scope="row" |Briciole | rowspan="2" |2009 |2 |100 | * ITA: 15.000 * RL: Ոսկե<ref>{{Cite web|url=http://archiviostorico.corriere.it/2012/agosto/01/Noemi_successo_arrivato_anche_senza_co_10_120801023.shtml|title=Noemi: Il successo è arrivato anche senza le vittorie in tv|date=օգոստոսի 1, 2012|work=[[Corriere della Sera]]|page=7|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|author=Simona De Santis}} received by record label</ref> |''Noemi'' |- ! scope="row" |L'amore si odia |1 |81 | style="text-align:left;" | * ITA: 60.000 * FIMI: Մուլտիպլատինե<ref name="FIMISinglesCert2">{{Cite certification|region=Italy|artist=Noemi|type=single|accessdate=9 January 2015}}</ref> |''Sulla mia pelle'' |- ! scope="row" |Per tutta la vita | rowspan="2" |2010 |1 |81 | * ITA: 50.000 * FIMI: Պլատինե<ref name="FIMISinglesCert2" /> | rowspan="2" |''Sulla mia pelle'' |- ! scope="row" |Vertigini |— |— | |- ! scope="row" |Vuoto a perdere | rowspan="3" |2011 |6|{{n/a}} | * ITA: 50.000 * FIMI: Պլատինե<ref name="FIMISinglesCert2" /> | rowspan="5" |''RossoNoemi'' |- ! scope="row" |Odio tutti i cantanti |—|{{n/a}} | |- ! scope="row" |Poi inventi il modo |—|{{n/a}} | |- ! scope="row" |Sono solo parole | rowspan="3" |2012 |3|{{n/a}} | * ITA: 60.000 * FIMI: 2× Պլատինե<ref name="FIMISinglesCert2" /> |- ! scope="row" |In un giorno qualunque |—|{{n/a}} | |- ! scope="row" |Se non è amore |46|{{n/a}} | |''Rosso live'' |- ! scope="row" |Bagnati dal sole | rowspan="3" |2014 |8|{{n/a}} | * ITA: 25.000 * FIMI: Ոսկե<ref name="FIMISinglesCert2" /> | rowspan="3" |''Made in London'' |- ! scope="row" |Don't get me wrong |—|{{n/a}} | |- ! scope="row" |Se tu fossi qui |—|{{n/a}} | |- ! scope="row" |La borsa di un donna |2016 |5|{{n/a}} | |''Cuore d'artista'' |- ! scope="row" |Non smettere mai di cercarmi |2018 |19 <ref>{{cite web|url=http://www.fimi.it/classifiche#/category:digital/id:2635|title=Top Singoli – Classifica settimanale WK 7|publisher=[[Federazione Industria Musicale Italiana]]|language=Italian|accessdate=փետրվարի 17, 2018}}</ref> |{{n/a}} | | |} === Այլ սինգլներին մասնակցություն === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Սինգլների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! rowspan="2" scope="col" style="width:250px;" |Սինգլ ! rowspan="2" scope="col" style="width:35px;" |Տարեթիվ ! scope="col" |Բարձրագույն դիրք ! rowspan="2" scope="col" style="width:13em;" |Վաճառքներ և հավաստագրումներ ! rowspan="2" scope="col" style="width:200px;" |Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:35px;font-size:85%;" |ITA <ref name="ItalianSinglesCharts2" /> |- ! scope="row" |La promessa <small>(Stadio feat. Noemi)</small> |2012 |28 |— |''Diamanti e caramelle'' |- ! scope="row" |L'amore eternit <small>(Fedez feat. Noemi)</small> |2015 |19 | * ITA: 150.000 * FIMI: 3× Պլատինե<ref name="FIMISinglesCert2" /> |''Pop-Hoolista'' |- | colspan="30" align="center" style="font-size:8pt" | |- |} === Այլ երգեր, որոնք ընդգրկվել են հիթ-շքերթներում === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Երգրի ցանկ, աղյուսակում ներկայցված է թողարկման տարին և ալբոմի անունը ! rowspan="2" scope="col" style="width:250px;" |Սինգլ ! rowspan="2" scope="col" style="width:35px;" |Տարեթիվ ! scope="col" |Բարձրագույն դիրք ! rowspan="2" scope="col" style="width:200px;" |Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:35px;font-size:85%;" |ITA <ref name="ItalianSinglesCharts2" /> |- ! scope="row" |La costruzione di un amore | rowspan="2" align="center" |2009 |15 |''X Factor Finale Compilation 2009'' |- ! scope="row" |Canzone per te |36 | |- |} === Գովազդային երգեր === {| class="wikitable" !<center>Տարեթիվ</center> !<center>Երգ</center> !<center>Ալբոմ</center> |- |2008 |''Albachiara'' |''Noemi'' |- | rowspan="2" |2012 |''Il cielo toccherò'' | rowspan="2" |''RossoLive'' |- |''Tra vento ed aria'' |- | rowspan="3" |2014 |''Acciaio'' | rowspan="3" |''Made in London'' |- |''Un uomo è un albero'' |- |''Alba'' |- |} === Այլ հայտնումներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" border="1" |+Երգերի ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! scope="col" |Աշխատանք ! scope="col" |Տարեթիվ ! scope="col" |Ալբոմ կամ DVD |- ! scope="row" |Albachiara<ref>{{Cite web|url=http://www.newsic.it/news/body_news.php?id=25122|title=News: X Factor Compilation Anteprima|date=մարտի 2, 2009|publisher=Newsic.it|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304101320/http://www.newsic.it/news/body_news.php?id=25122|dead-url=yes}}</ref> | rowspan="3" |2009 |''X Factor Compilation 2009 – Anteprima'' by Various Artists |- ! scope="row" |La costruzione di un amore<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/it/album/x-factor-compilation-2009/id309725129|title=X Factor Compilation 2009 – Finale di Various Artists|publisher=[[iTunes Store]] (Italy). [[Apple, Inc.]]|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> |''X Factor Compilation 2009 – Finale'' by Various Artists |- ! scope="row" |Quanto ti voglio<ref>{{Cite web|url=http://www.rockol.it/vetrina-6153/Claudio-Baglioni-Q.P.G.A.|title=Claudio Baglioni – Q.P.G.A.|date=նոյեմբերի 30, 2009|publisher=Rockol.it|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|archive-date=2010-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20100116202910/http://www.rockol.it/vetrina-6153/Claudio-Baglioni-Q.P.G.A.|dead-url=yes}}</ref> |''Q.P.G.A'' |- ! scope="row" |Il mio canto libero<ref>{{Cite web|url=http://www.rockol.it/dvd-4312/Artisti-Vari-AMICHE-PER-L-ABRUZZO|title=Artisti Vari – Amiche per l'Abruzzo – Madraxa|date=հունիսի 22, 2010|publisher=Rockol.it|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> | rowspan="4" |2010 | rowspan="2" |''Amiche per l'Abruzzo'' (DVD) |- ! scope="row" |Briciole<ref>{{Cite web|url=http://www.oltremusica.it/joomla/news/amiche-per-labruzzo-boom-di-vendite-per-il-dvd.html|title=Amiche per l'Abruzzo: Vendite da record|date=հուլիսի 14, 2010|publisher=Oltremusica.it|language=Italian|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Ahm9nRFm?url=http://www.oltremusica.it/joomla/news/amiche-per-labruzzo-boom-di-vendite-per-il-dvd.html|archivedate=2012-09-15|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|author=Andrea Direnzo|dead-url=yes}}</ref> |- ! scope="row" |L'amore si odia<ref>{{Cite web|url=http://www.rockol.it/vetrina-6694/Fiorella-Mannoia-IL-TEMPO-E-L-ARMONIA|title=Fiorella Mannoia – Il tempo e l'armonia|date=սեպտեմբերի 21, 2010|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> |''Il tempo e l'armonia'' by Fiorella Mannoia |- ! scope="row" |Come si cambia<ref>{{Cite web|url=http://corrieredelmezzogiorno.corriere.it/napoli/notizie/spettacoli/2010/3-novembre-2010/neri-caso-non-c-gusto-senza-donne-1804085797403.shtml|title=Neri per caso, non-c'è gusto senza le donne|date=նոյեմբերի 3, 2010|work=[[Corriere del Mezzogiorno]]|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012}}</ref> |''Donne'' by Neri per Caso |- ! scope="row" |Cambiare<ref>{{Cite web|url=http://www.rockol.it/vetrina-7631/artisti-vari-il-senso-di-alex|title=Il senso di Alex|date=մարտի 19, 2012|publisher=Rockol.it|language=Italian|accessdate=հուլիսի 7, 2013}}</ref> | rowspan="3" |2012 |''Il senso... di Alex'' by Various Artists |- ! scope="row" |Il cielo toccherò<ref name="BraveSoundtrack2">{{Cite web|url=http://www.repubblica.it/spettacoli-e-cultura/2012/06/29/news/ribelle_noemi-38073204/|title=Noemi la rossa diventa eroina Disney. Ma volevo essere Amy Winehouse...|date=հունիսի 29, 2012|work=[[la Repubblica]]|language=Italian|accessdate=սեպտեմբերի 15, 2012|author=Claudia Morgoglione}}</ref> | rowspan="2" |''Ribelle (The Brave) – Musica strumentale originale'' |- ! scope="row" |Tra vento e aria<ref name="BraveSoundtrack2" /> |- ! scope="row" |Se t'amo o no<ref>{{cite web|url=http://www.rockol.it/news-671572/syria-esce-io-anticipato-singolo-lontana-te-scritto-il-cile|title=Syria: esce Io+Io, anticipato dal singolo Lontana da te scritto da Il Cile|date=մարտի 29, 2017|publisher=Rockol.it|language=Italian|accessdate=մարտի 31, 2017}}</ref> | rowspan="2" |2017 |''Io+Io'' |- ! scope="row" |Una spada per Lady Oscar<ref>{{cite web|url=http://www.repubblica.it/spettacoli/musica/2017/10/19/news/cristina_d_avena_svela_i_duetti_del_nuovo_album_da_j-ax_elio_e_berte_-178746902/|title=Sedici artisti per altrettante sigle di cartoni animati rivisitate nel progetto 'Duets - Tutti cantano Cristina', il cd che festeggia i 35 anni di carriera|date=հոկտեմբերի 19, 2017|work=[[la Repubblica]]|language=Italian|accessdate=հոկտեմբերի 19, 2017}}</ref> |''Duets - Tutti cantano Cristina'' |- |} === Տեսահոլովակներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |+Տեսահոլովակների ցանկ՝ մանրամասնություններով դրանց մասին ! scope="col" |Անվանում ! scope="col" |Տարեթիվ ! scope="col" |Ռեժիսոր(ներ) |- ! scope="row" |Briciole<ref>{{Cite web|url=http://musica.excite.it/noemi-ecco-il-video-di-briciole-N52270.html|title=Noemi, ecco il video di Briciole|publisher=Excite.it|language=Italian|archiveurl=https://archive.today/20130707161625/http://musica.excite.it/noemi-ecco-il-video-di-briciole-N52270.html|archivedate=2013-07-07|accessdate=հուլիսի 7, 2013|dead-url=no}}</ref> | rowspan="2" |2009 | rowspan="3" |Գետանո Մորբիոլի |- ! scope="row" |L'amore si odia |- ! scope="row" |Per tutta la vita |2010 |- ! scope="row" |Vuoto a perdere<ref>{{Cite web|url=http://cultura.panorama.it/musica/Noemi-altro-che-Vuoto-a-perdere-nuovo-singolo-con-Vasco-autore-Ma-la-cellulite|title=Noemi, altro che "Vuoto a perdere": nuovo singolo con Vasco autore. Ma la cellulite...|date=հունվարի 28, 2011|work=[[Panorama (magazine)|Panorama]]|language=Italian|archiveurl=https://archive.today/20130707162750/http://cultura.panorama.it/musica/Noemi-altro-che-Vuoto-a-perdere-nuovo-singolo-con-Vasco-autore-Ma-la-cellulite|archivedate=2013-07-07|author=Alessandro Alicandri|accessdate=2020-03-14|dead-url=yes}}</ref> | rowspan="3" |2011 |Ֆաուստո Բրիցցի |- ! scope="row" |Odio tutti i cantanti<ref name="NoemiDirector2">{{Cite web|url=http://www.newsic.it/artisti/dett.php?id=948|title=Noemi: sono contenta di me stessa|date=փետրվարի 18, 2012|publisher=Newsic.it|language=Italian|accessdate=հուլիսի 7, 2013|author=Andrea Grandi|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304044036/http://www.newsic.it/artisti/dett.php?id=948|dead-url=yes}}</ref> | rowspan="2" |Noemi |- ! scope="row" |Poi inventi il modo<ref>{{Cite web|url=http://roma.repubblica.it/multimedia/home/30985118/10|title=Poi inventi il modo, in anteprima il nuovo video di Noemi|work=[[la Repubblica]]|language=Italian|archiveurl=https://archive.today/20130707164019/http://roma.repubblica.it/multimedia/home/30985118/10|archivedate=2013-07-07|accessdate=հուլիսի 7, 2013|dead-url=no}}</ref> |- ! scope="row" |Sono solo parole | rowspan="4" |2012 |Noemi, Սեբաստիանո Բոնտեմպի |- ! scope="row" |In un giorno qualunque |Noemi |- ! scope="row" |La promessa<ref>{{Cite web|url=http://www.larena.it/stories/Cultura_e_Spettacoli/445339_il_tour_dei_trentanni_degli_stadio_arriva_al_palacover_il_9_febbraio/|title=Il tour dei trent'anni degli Stadio arriva al Palacover il 9 febbraio|date=դեկտեմբերի 20, 2012|publisher=Larena.it|archiveurl=https://archive.today/20130707165135/http://www.larena.it/stories/Cultura_e_Spettacoli/445339_il_tour_dei_trentanni_degli_stadio_arriva_al_palacover_il_9_febbraio/|archivedate=2013-07-07|accessdate=հուլիսի 7, 2013|dead-url=yes}}</ref> |Գետանո Մորբիոլի |- ! scope="row" |Se non è amore |Noemi |- ! scope="row" |Bagnati dal sole<ref>{{Cite web|url=http://velvetmusic.it/2014/02/22/videoclip-noemi-bagnati-dal-sole/|title=Noemi, 'Bagnati dal sole' (Video ufficiale)|date=փետրվարի 22, 2014|publisher=Velvetmusic.it|language=Italian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140311213733/http://velvetmusic.it/2014/02/22/videoclip-noemi-bagnati-dal-sole/|archivedate=մարտի 11, 2014|accessdate=մարտի 11, 2014}}</ref> | rowspan="2" |2014 |Կոսիմո Ալեմա |- ! scope="row" |Don't Get Me Wrong<ref>{{cite web|url=http://velvetmusic.it/2014/05/12/noemi-don-t-get-me-wrong-video-ufficiale/|title=Noemi: in Don’t Get Me Wrong balla con Tony Manero|date=մայիսի 12, 2014|publisher=VelvetMusic.it|language=Italian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140709094246/http://velvetmusic.it/2014/05/12/noemi-don-t-get-me-wrong-video-ufficiale/|archivedate=հուլիսի 9, 2014}}</ref> | rowspan="3" |Մաուրո Ռուսսո |- ! scope="row" |L'amore eternit<ref>{{cite web|url=http://www.panorama.it/musica/l-amore-eternit-nuovo-video-fedez-noemi-2/|title=L'Amore Eternit: il nuovo videoclip di Fedez|date=ապրիլի 7, 2015|work=[[Panorama (magazine)|Panorama]]|language=Italian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150408060421/http://www.panorama.it/musica/l-amore-eternit-nuovo-video-fedez-noemi-2/|archivedate=ապրիլի 8, 2015|author=Giovanni Ferrari}}</ref> |2016 |- ! scope="row" |La borsa di una donna |2016 |} ; Որպես հյուր * 2006՝ «Dimmi come passi le notti» <small>(իր քրոջ՝ Արիանայի հետ)<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/it/video/dimmi-come-passi-le-notti/id208293161|title=Music video of Dimmi come passi le notti}}</ref></small> == Մրցանակներ == === 2009 === * Wind Music Awards որպես լավագույն նոր իտալական տաղանդ === 2010 === * Wind Music Awards «L'amore si odia» երգի վաճառքների համար * Wind Music Awards «Per tutta la vita» երգի վաճառքների համար * Wind Music Awards «Sulla mia pelle» ալբոմի վաճառքների համար * Օսկար Կապիտոլինո === 2011 === * Wind Music Awards «Sulla mia pelle» ալբոմի վաճառքների համար * Wind Music Awards «RossoNoemi» ալբոմի վաճառքների համար * Nastro d'argento «Vuoto a perdere»-ի համար * Premio Lunezia «Vuoto a perdere» երգի համար == Շրջագայություններ == {| class="wikitable" ! align="center" style="background-color: #ebf5ff;" |Տարեթիվ ! align="center" style="background-color: #ebf5ff;" |Շրջագայության անվանում ! align="center" style="background-color: #ebf5ff;" |Շոուներ ! align="center" style="background-color: #ebf5ff;" |Երկիր ! align="center" style="background-color: #ebf5ff;" |Ալբոմ/Մինի ալբոմ |- | align="center" |2009 |''Noemi tour'' |<center>23</center> |{{ITA}} |''Noemi'' |- | align="center" |2009–2010 |''Sulla mia pelle tour (prima parte)'' |<center>22</center> |{{ITA}} |''Sulla mia pelle'' |- | align="center" |2010 |''Sulla mia pelle tour (seconda parte)'' |<center>53</center> |{{ITA}} |''Sulla mia pelle (Deluxe Edition)'' |- | align="center" |2011 |''RossoNoemi'' | |{{ITA}} |''RossoNoemi'' |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.noemiofficial.it/ Պաշտոնական կայք] * [http://www.teamworld.it/artista/122/Noemi.aspx Արտիստի կայքէջ] * [http://www.xfactor.rai.it/category/0,1067207,1067199-1083450,00.html X Factor 2՝ Noemi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722050741/http://www.xfactor.rai.it/category/0,1067207,1067199-1083450,00.html |date=2011-07-22 }} * [http://www.arcadinoemi.it/ Arca di Noemi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100724051735/http://www.arcadinoemi.it/ |date=2010-07-24 }} * [https://www.youtube.com/noemiofficial Պաշտոնական ՅուԹյուբ ալիք] * [https://www.youtube.com/arcadinoemi1 Arca di Noemi ՅուԹյուբ] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Իտալացի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իտալացի երաժիշտներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի երգչուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իտալացի սցենարիստներ]] [[Կատեգորիա:Իտալացի ռեժիսորներ]] [[Կատեգորիա:Բեմական կեղծանուններ]] 0kwl8ngwu9p5u4vpdj0ly7j6no7oyxa 0 971810 8473747 7814518 2022-07-22T12:11:51Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք | հայերեն անվանում = Ձենցուձի | բնօրինակ անվանում = 善通寺市 | ենթարկում = | երկիր = Ճապոնիա | պատկեր =ZentsuujiShi-Yakusyo.jpg |lat_dir = N |lat_deg = 34|lat_min = 13|lat_sec = 42 |lon_dir = E |lon_deg = 133|lon_min = 47|lon_sec = 14 | պատկերի նկարագրում = Ձենցուձիի քաղաքապետարան | զինանշան = Zentuji Kagawa chapter.JPG | զինանշանի լայնություն = | զինանշանի նկարագրում = | դրոշ =Flag of Zentsuji.svg | դրոշի լայնություն = | դրոշի նկարագրում = |lat_deg = 33 |lat_min = 55 |lat_sec = 0 |lon_deg = 134 |lon_min = 40 |lon_sec = 0 | CoordAddon = | CoordScale = | երկրի քարտեզի չափ = 300 | երկրամասի քարտեզի չափ = 300 | շրջանի քարտեզի չափ = | երկրամասի տեսակ = Պրեֆեկտուրա | երկրամաս = Կագավա | երկրամասը աղյուսակում = | շրջանի տեսակ = | շրջան = Սիկոկու | շրջանը աղյուսակում = | համայնքի տեսակ = | համայնք = | համայնքը աղյուսակում = | երկրի քարտեզ = | երկրամասի քարտեզ = | շրջանի քարտեզ = Japan_location_map_with_side_map_of_the_Ryukyu_Islands.svg | ներքին բաժանում = | ղեկավարի պաշտոն = Քաղաքապետ | ղեկավար = Մասանորի Խիաոկա | հիմնադրման թվական = | տվյալ կարգավիճակում = | առաջին հիշատակում = | այլ անվանումներ = | տարածք = 39,88 | կենտրոնի բարձրություն = | կլիմա = | լեզու = | բնակչություն = 32 952 | մարդահամարի թվական = 2014 | խտություն = 826,28 | ագլոմերացիա = | ազգային կազմ = | կրոնական կազմ = | տեղաբնականուն = | ժամային գոտի = +9 | DST = | հեռախոսային կոդ = | փոստային ինդեքս = 765-8503 | փոստային ինդեքսներ = | ավտոմոբիլային կոդ = | իդենտիֆիկատորի տեսակ = | թվային իդենտիֆիկատոր = 37204-8 | Վիքիպահեստում = Commons =Zentsuji, Kagawa | կայք = http://www.city.zentsuji.kagawa.jp/ }} '''Ձենցուձի''' (善通寺市|Ձենցուձի-սի), [[քաղաք]] [[Ճապոնիա]]յում, ընդգրկված է [[Կագավա (պրեֆեկտուրա)|Կագավա պրեֆեկտուրայում]]։ Քաղաքի տարածքը 39.88 կմ² է<ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.14341/dm7563-675|title=Рисунок 4. Смертность пациентов по истечению 30 суток после острого инфаркта миокарда, по данным экспериментов, завершенных после 1998 года.|website=dx.doi.org|accessdate=2020-03-15}}</ref>, բնակչությունը՝ 32.952 մարդ (2014 թվականի օգոստոսի 1)<ref>{{Cite journal|date=2017-05|title=Кричевцев М.В. Правовой режим содержания военнопленных-иностранцев во Франции при Наполеоне I (по установлениям Империи и актам префектуры департамента Эр 1813–1814 гг.)|url=http://dx.doi.org/10.7256/2409-868x.2017.5.20877|journal=Genesis: исторические исследования|volume=5|issue=5|pages=1–13|doi=10.7256/2409-868x.2017.5.20877|issn=2409-868X}}</ref>, բնակչության խտությունը՝ 826.28 մարդ/կմ։ == Աշխարհագրական դիրք== Քաղաքը գտնվում է [[Սիկոկու|Սիկոկու կղզու]] Կագավա պրեֆեկտուրայի Սիկոկու տարածաշրջանում։ Քաղաքին սահմանակից են [[Մարուգամե]], [[Միտոյո]] քաղաքները և Կոտոխիրա, Տաձոցու, Մաննո բնակավայրերը<ref>{{cite web|url=http://nlftp.mlit.go.jp/ksj/jpgis/datalist/KsjTmplt-N03.html|title=国土数値情報　行政区域データの詳細|publisher=Counsellor, National and Regional Planning Bureau|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709160141/http://nlftp.mlit.go.jp/ksj/jpgis/datalist/KsjTmplt-N03.html|archivedate=2011-07-09|accessdate=2010-07-23|lang=ja|description=Цифровые карты с административным делением Японии|deadlink=yes}}</ref>։ == Բնակչություն == Քաղաքի բնակչությունը [[2014|2014 թվականի]] [[Օգոստոսի 1|օգոստոսի 1-ի]] մարդահամարով եղել է 32.952 մարդ, իսկ խտությունը`826.28 մարդ/կմ²։ Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունը 1980 թվականից 2005 թվականներին<ref>{{Cite web|url=http://dx.doi.org/10.14341/dm8664-1469|title=Рис. 2. Общая численность пациентов с СД по данным регистра сахарного диабета РФ за период 2000–2016 гг.|website=dx.doi.org|accessdate=2020-03-15}}</ref>՝ {| class="wikitable mw-collapsible" |[[1980|1980 թվական]] |38 080 մարդ |- |[[1985|1985 թվական]] |38 630 մարդ |- |[[1990|1990 թվական]] |38 423 մարդ |- |[[1995|1995 թվական]] |37 361 մարդ |- |[[2000|2000 թվական]] |36 413 մարդ |- |[[2005|2005 թվական]] |35 495 մարդ |} == Խորհրդանիշներ == [[Կամֆորայի ծառ]]ը համարվում է քաղաքի խորհրդանիշ ծառը, իսկ ծաղիկը՝ [[քրիզանթեմ]]ը<ref>{{cite web|url=http://www.city.zentsuji.kagawa.jp/outline/outline.html|title=市の概要|publisher=Администрация города Дзенцудзи|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Hh0ajb8I?url=http://www.city.zentsuji.kagawa.jp/outline/outline.html|archivedate=2013-06-27|accessdate=2010-08-22|deadlink=yes|lang=ja}}</ref>։ == Քույր քաղաքներ == *{{դրոշավորում|Ճապոնիա}} Հիրադո, Նագասակի, Ճապոնիա<ref name="Hirado Nagasaki twinnings">{{cite web | url =http://www.city.hirado.nagasaki.jp/english/exchange/exchange.htm | title = Exchange programmes between Hirado and China, Hirado and Holland and other exchange programmes in Hirado City, Nagasaki Prefecture, Japan | accessdate = 2013-12-17 | publisher = City of Hirado, Nagasaki Official Website | archiveurl =https://web.archive.org/web/20120212185721/http://www.city.hirado.nagasaki.jp/english/exchange/exchange.htm | archivedate=2012-02-12}}</ref> * {{դրոշավորում|Ճապոնիա}} [[Կոյա]], [[Վակայամա]], Ճապոնիա<ref name="city.zentsuji.kagawa.jp">https://www.city.zentsuji.kagawa.jp/soshiki/1/rekishiyoukou.html</ref> * {{դրոշավորում|ԱՄՆ}} Էլ Դորադո, [[Արկանզաս (նահանգ)|Արկանզաս]], ԱՄՆ<ref name="city.zentsuji.kagawa.jp"/> == Տես նաև == *[[Ճապոնիայի քաղաքների ցանկ]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Հղումներ == * [http://www.city.zentsuji.kagawa.jp/ Официальный сайт]{{ref-ja}} *https://www.city.zentsuji.kagawa.jp/ {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կագավա պրեֆեկտուրայի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի քաղաքներ]] [[Կատեգորիա:Ճապոնիայի պրեֆեկտուրաներ]] p0fcar7dqrpv72s9oc1gkqt6ysw0v85 0 974880 8473823 8249939 2022-07-22T17:13:23Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Իսպանացի կինոդերասանուհիներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կինեմատոգրաֆիստ}} '''Ուրսուլա Կորբերո Դելգադո''' ({{lang-es|Úrsula Corberó Delgado}}, {{ԱԾ}}), [[իսպանացի]] [[դերասանուհի]] և [[մոդել]]։ Առավել հայտնի է [[Antena 3]] հեռուստաալիքի (հետո գնվել է [[Նեթֆլիքս]]ի կողմից) թողարկած «[[Թղթե տունը (հեռուստասերիալ)|Թղթե տունը]]» հեռուստասերիալում [[Տոկիո (Թղթե տուն)|Սիլենե Օլիվեյրայի («Տոկիո»)]] դերով։ == Կենսագրություն == Ուրսուլա Կորբերո Դելգադոն ծնվել է 1989 թվականի օգոստոսի 11-ին [[Բարսելոնա]]յում<ref>{{Cite web|url=https://www.revistalove.es/famoso/ursula-corbero/|title=Úrsula Corberó: Biografía y ficha|publisher=Revista Love|lang=es|accessdate=2019-05-05|archive-date=2018-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20180908202227/https://www.revistalove.es/famoso/ursula-corbero/|dead-url=yes}}</ref>։ Ունի քույր՝ Մոնիկան<ref>{{Cite web|url=https://www.lecturas.com/actualidad/ursula-corbero-explica-por-primera-dura-vida-madre-hermana_25319|title=Úrsula Corberó explica por primera vez la dura vida de su madre y su hermana|date=2017-03-09|publisher=Lecturas|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 6 տարեկանում նա արդեն գիտեր, որ ցանկանում է դառնալ դերասանուհի, առաջին անգամ հեռուստատեսությամբ հայտնվել է գովազդում<ref>{{Cite web|url=https://www.europapress.es/chance/gente/noticia-ursula-corbero-duros-dias-autoestop-madre-ser-actriz-20170310110913.html|title=Úrsula Corberó duros días de autoestop con su madre para ser actriz|author=Europa Press|date=2017-03-10|publisher=www.europapress.es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Ուսումն ավարտելուց հետո տեղափոխվել է [[Մադրիդ]]՝ նկարահանվելու «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալում։ == Կարիերա == Երիտասարդ դերասանուհին իր կարիերան սկսել է 13 տարեկանում, հաճախել է դերասանական և վոկալային դասընթացների, որոնք հետագայում թույլ են տվել նրան կատարել «El precio» երգը Cinco de Enero խմբի հետ, որը գրել է «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալի երաժշտությունը առաջին եթերաշրջանի ընթացքում։ Նա առաջին անգամ հեռուստատեսությունում հայտնվել է 2002 թվականին «Կոտրված հայելի» սերիալում ({{lang-es|Mirall trencat}})` կատարելով գլխավոր դերը։ 2005 և 2006 թվականներին մասնակցել է «Ventdelplà» սերիալի նկարահանումներին, որտեղ մարմնավորել է Սառայի դերը։ Հայտնիություն է ձեռք բերել «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալում Ռութի դերով<ref>{{Cite web|url=https://www.formulatv.com/fotos/actriz-ursula-corbero/|title=Úrsula Corberó forma parte del elenco de 'Física o Química': Fotos|author=|website=|date=4 DE OCTUBRE DE 2008|publisher=FormulaTV|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ideal.es/jaen/20101118/gente/fisica-quimica-ruth-ursula-corbero-201011181119.html|title='Física o Química' pierde a Ruth, Úrsula Corberó. Ideal|author=AIDA ORTIZ|website=|date=18.11.10|publisher=www.ideal.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bekia.es/celebrities/fotos/galerias/ursula-corbero-estrella-foq/ursula-corbero-ruth-gomez-fisica-quimica/|title=Úrsula Corberó como Ruth Gómez en 'Física o Química' - Úrsula Corberó, la estrella que nació en 'Física o Química' - Foto en Bekia Actualidad|publisher=www.bekia.es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Մասնակցել է նաև կատալոնական «Էլսինոր այգի» և «3D սպիեր» ֆիլմերի նկարահանումներին, որն առաջին իսպանական սարսափ ֆիլմն է 3D-ում, պրեմիերան կայացել է դեկտեմբերի 28-ին<ref>{{Cite web|url=https://www.antena3.com/se-estrena/especiales/xp3d/ursula-corbero-protagoniza-nuevo-clip-xp3d_201112305790778d6584a8b7b4295fe8.html|title=Úrsula Corberó protagoniza un nuevo clip de 'XP3D'|date=2011-12-30|publisher=SeEstrena|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2008 թվականից ի վեր երկու տարի հանդիպել է դերասան Իսրայել Ռոդրիգեսի հետ<ref>{{Cite web|url=https://www.elconfidencial.com/television/2016-05-09/desmontamos-a-ursula-corbero-la-embajada-su-infancia-sus-amores-y-mas-ricardo-darin-feliciano-lopez_1195337/|title=Desmontamos a Úrsula Corberó ('La embajada'): sus amores, su pasado y más|date=2016-05-10|publisher=El Confidencial|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2011 թվականին հինգ ամիս հանդիպել է թենիսիստ Ֆելիսիանո Լոպեսի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.quemedices.es/noticias-famosos/g80202/ursula-corbero-y-feliciano-lopez-siguen-juntos/|title=Úrsula Corberó y Feliciano López|author=Por QMD!|date=2012-01-13|publisher=Que Me Dices|lang=es-ES|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2013-2016 թվականներին հանդիպել է դերասան Անդրես Վելենկոսոյի հետ<ref>{{Cite web|url=https://www.europapress.es/chance/gente/noticia-andres-velencoso-ursula-corbero-relacion-confirma-20131120092011.html|title=Andrés Velencoso y Úrsula Córbero, su relación se confirma|author=Europa Press|date=2013-11-20|publisher=www.europapress.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/noticias/2015-11-25/fin-del-romance-entre-ursula-corbero-y-andres-velencoso_1106608/|title=Fin del romance entre Úrsula Corberó y Andrés Velencoso|author=EVA BÁRCENA|website=|date=2015-11-25|publisher=El Confidencial|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2016 թվականից հանդիպում է դերասան Չինո Դարինի հետ, որի հետ ծանոթացել է «Դեսպանություն» հեռուստասերիալի նկարահանումներին<ref>{{Cite web|url=https://www.elperiodico.com/es/gente/20160627/chino-darin-ursula-corbero-hablan-primera-vez-romance-woman-5232511|title=Chino Darín y Úrsula Corberó hablan por primera vez de su romance|author=|website=|date=2016-06-27|publisher=elperiodico|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Ուրսուլան [[ֆեմինիզմ|ֆեմինիստ]] է<ref>{{Cite web|url=https://www.glamour.es/celebrities/noticias/articulos/lo-que-aprendimos-sobre-el-feminismo-con-ursula-corbero/24696|title=Lo que aprendimos sobre el feminismo con Úrsula Corberó|author=|website=|date=13·09·2016|publisher=glamour.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mujerhoy.com/vivir/protagonistas/201809/27/ursula-corbero-feminismo-necesario-5840997518001-vi.html|title=Úrsula Corberó: "El feminismo es necesario para equilibrar"|date=2018-09-27|publisher=mujerhoy|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կորբերո, Ուրսուլա}} [[Կատեգորիա:Դերասանուհիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի ֆեմինիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի մոդելներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի հեռուստատեսային դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի կինոդերասանուհիներ]] sfgveh5lbhbyw4in90i7tc7yc72nldq 8473824 8473823 2022-07-22T17:13:55Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Թատրոնի դերասանուհիներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կինեմատոգրաֆիստ}} '''Ուրսուլա Կորբերո Դելգադո''' ({{lang-es|Úrsula Corberó Delgado}}, {{ԱԾ}}), [[իսպանացի]] [[դերասանուհի]] և [[մոդել]]։ Առավել հայտնի է [[Antena 3]] հեռուստաալիքի (հետո գնվել է [[Նեթֆլիքս]]ի կողմից) թողարկած «[[Թղթե տունը (հեռուստասերիալ)|Թղթե տունը]]» հեռուստասերիալում [[Տոկիո (Թղթե տուն)|Սիլենե Օլիվեյրայի («Տոկիո»)]] դերով։ == Կենսագրություն == Ուրսուլա Կորբերո Դելգադոն ծնվել է 1989 թվականի օգոստոսի 11-ին [[Բարսելոնա]]յում<ref>{{Cite web|url=https://www.revistalove.es/famoso/ursula-corbero/|title=Úrsula Corberó: Biografía y ficha|publisher=Revista Love|lang=es|accessdate=2019-05-05|archive-date=2018-09-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20180908202227/https://www.revistalove.es/famoso/ursula-corbero/|dead-url=yes}}</ref>։ Ունի քույր՝ Մոնիկան<ref>{{Cite web|url=https://www.lecturas.com/actualidad/ursula-corbero-explica-por-primera-dura-vida-madre-hermana_25319|title=Úrsula Corberó explica por primera vez la dura vida de su madre y su hermana|date=2017-03-09|publisher=Lecturas|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 6 տարեկանում նա արդեն գիտեր, որ ցանկանում է դառնալ դերասանուհի, առաջին անգամ հեռուստատեսությամբ հայտնվել է գովազդում<ref>{{Cite web|url=https://www.europapress.es/chance/gente/noticia-ursula-corbero-duros-dias-autoestop-madre-ser-actriz-20170310110913.html|title=Úrsula Corberó duros días de autoestop con su madre para ser actriz|author=Europa Press|date=2017-03-10|publisher=www.europapress.es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Ուսումն ավարտելուց հետո տեղափոխվել է [[Մադրիդ]]՝ նկարահանվելու «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալում։ == Կարիերա == Երիտասարդ դերասանուհին իր կարիերան սկսել է 13 տարեկանում, հաճախել է դերասանական և վոկալային դասընթացների, որոնք հետագայում թույլ են տվել նրան կատարել «El precio» երգը Cinco de Enero խմբի հետ, որը գրել է «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալի երաժշտությունը առաջին եթերաշրջանի ընթացքում։ Նա առաջին անգամ հեռուստատեսությունում հայտնվել է 2002 թվականին «Կոտրված հայելի» սերիալում ({{lang-es|Mirall trencat}})` կատարելով գլխավոր դերը։ 2005 և 2006 թվականներին մասնակցել է «Ventdelplà» սերիալի նկարահանումներին, որտեղ մարմնավորել է Սառայի դերը։ Հայտնիություն է ձեռք բերել «Ֆիզիկա կամ քիմիա» հեռուստասերիալում Ռութի դերով<ref>{{Cite web|url=https://www.formulatv.com/fotos/actriz-ursula-corbero/|title=Úrsula Corberó forma parte del elenco de 'Física o Química': Fotos|author=|website=|date=4 DE OCTUBRE DE 2008|publisher=FormulaTV|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ideal.es/jaen/20101118/gente/fisica-quimica-ruth-ursula-corbero-201011181119.html|title='Física o Química' pierde a Ruth, Úrsula Corberó. Ideal|author=AIDA ORTIZ|website=|date=18.11.10|publisher=www.ideal.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bekia.es/celebrities/fotos/galerias/ursula-corbero-estrella-foq/ursula-corbero-ruth-gomez-fisica-quimica/|title=Úrsula Corberó como Ruth Gómez en 'Física o Química' - Úrsula Corberó, la estrella que nació en 'Física o Química' - Foto en Bekia Actualidad|publisher=www.bekia.es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Մասնակցել է նաև կատալոնական «Էլսինոր այգի» և «3D սպիեր» ֆիլմերի նկարահանումներին, որն առաջին իսպանական սարսափ ֆիլմն է 3D-ում, պրեմիերան կայացել է դեկտեմբերի 28-ին<ref>{{Cite web|url=https://www.antena3.com/se-estrena/especiales/xp3d/ursula-corbero-protagoniza-nuevo-clip-xp3d_201112305790778d6584a8b7b4295fe8.html|title=Úrsula Corberó protagoniza un nuevo clip de 'XP3D'|date=2011-12-30|publisher=SeEstrena|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ == Անձնական կյանք == 2008 թվականից ի վեր երկու տարի հանդիպել է դերասան Իսրայել Ռոդրիգեսի հետ<ref>{{Cite web|url=https://www.elconfidencial.com/television/2016-05-09/desmontamos-a-ursula-corbero-la-embajada-su-infancia-sus-amores-y-mas-ricardo-darin-feliciano-lopez_1195337/|title=Desmontamos a Úrsula Corberó ('La embajada'): sus amores, su pasado y más|date=2016-05-10|publisher=El Confidencial|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2011 թվականին հինգ ամիս հանդիպել է թենիսիստ Ֆելիսիանո Լոպեսի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.quemedices.es/noticias-famosos/g80202/ursula-corbero-y-feliciano-lopez-siguen-juntos/|title=Úrsula Corberó y Feliciano López|author=Por QMD!|date=2012-01-13|publisher=Que Me Dices|lang=es-ES|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2013-2016 թվականներին հանդիպել է դերասան Անդրես Վելենկոսոյի հետ<ref>{{Cite web|url=https://www.europapress.es/chance/gente/noticia-andres-velencoso-ursula-corbero-relacion-confirma-20131120092011.html|title=Andrés Velencoso y Úrsula Córbero, su relación se confirma|author=Europa Press|date=2013-11-20|publisher=www.europapress.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/noticias/2015-11-25/fin-del-romance-entre-ursula-corbero-y-andres-velencoso_1106608/|title=Fin del romance entre Úrsula Corberó y Andrés Velencoso|author=EVA BÁRCENA|website=|date=2015-11-25|publisher=El Confidencial|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ 2016 թվականից հանդիպում է դերասան Չինո Դարինի հետ, որի հետ ծանոթացել է «Դեսպանություն» հեռուստասերիալի նկարահանումներին<ref>{{Cite web|url=https://www.elperiodico.com/es/gente/20160627/chino-darin-ursula-corbero-hablan-primera-vez-romance-woman-5232511|title=Chino Darín y Úrsula Corberó hablan por primera vez de su romance|author=|website=|date=2016-06-27|publisher=elperiodico|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ Ուրսուլան [[ֆեմինիզմ|ֆեմինիստ]] է<ref>{{Cite web|url=https://www.glamour.es/celebrities/noticias/articulos/lo-que-aprendimos-sobre-el-feminismo-con-ursula-corbero/24696|title=Lo que aprendimos sobre el feminismo con Úrsula Corberó|author=|website=|date=13·09·2016|publisher=glamour.es|accessdate=2019-05-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mujerhoy.com/vivir/protagonistas/201809/27/ursula-corbero-feminismo-necesario-5840997518001-vi.html|title=Úrsula Corberó: "El feminismo es necesario para equilibrar"|date=2018-09-27|publisher=mujerhoy|lang=es|accessdate=2019-05-05}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Կորբերո, Ուրսուլա}} [[Կատեգորիա:Դերասանուհիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի ֆեմինիստներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի մոդելներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի հեռուստատեսային դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Իսպանացի կինոդերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Թատրոնի դերասանուհիներ]] 77wf9lcvlc75ik9o124fi2tgg1zfil4 0 977402 8474014 8334734 2022-07-23T10:08:19Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Վարչական միավոր}} '''Նիասը''' (ինդոնեզերեն. Pulau Nias, Nias նիասերեն. Tanö Tani) կղզի է, որը գտնվում է Ինդոնեզիայի [[Սումատրա]] քաղաքի արևմտյան ափերից դուրս։ Նիասը նաև այն [[Կղզեխումբ|կղզեխմբի]] անունն է (''Kepulauan Nias''), որը կղզու կենտրոնում է, այն իր մեջ հարավ-արևելքից ներառում է Բաթու կղզիները և փոքր Հինակո կղզիներ դեպի արևմուտքից։Նիաս կղզին ընդգրկում է 5,121.3 կմ2 տարածք (1,977.3 քմ) (ներառյալ փոքր օֆշորային կղզիները):Այն հիմնականում ցածրադիր տարածք է, որը բարձրանում է ծովի մակարդակից 800 մ (2,600 ֆուտ) բարձրության վրա։ 2010 թ. մարդահամարի ընթացքում այստեղ կղզում (ներառյալ Բաթու կղզիներն ու փոքր օֆշորային կղզիները) 756338 բնակիչ կար իսկ 2015 թվականի մարդահամարի ժամանակ սա հասել էր 798.506-ի<ref>Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2018.</ref>։ ==Աշխարհագրություն== [[File:ID - Nias.png|thumb|left|Նիասի գտնվելու վայրը,Ինդոնեզիա]] Այն տեղակայված է կղզիների մի շղթայում, որը զուգահեռ է Սումատրայի արևմտյան ափին։Այն տեղակայված է կղզիների մի շղթայում, որը զուգահեռ է Սումաթրայի արևմտյան ափին։ Սիմյոլուեն գտնվում է հյուսիս-արևմուտքից մոտ 140 կմ (87 մղոն), իսկ Բաթու կղզիները (որոնք համարվում են որպես Նիասի մաս և ունեն էթնիկորեն նման բնակչություն) գտնվում են մոտ 80 կմ (50 մղոն)հարավ-արևելք:Այս շղթան, դուրս է գալիս Նուսա-Տենգգարի մակերեւույթից, Սումբա եւ Թիմոր Լեռնային կղզիներով,զոնդային խոռոչի ենթաբաժանման գոտու երկայնքով հասնում է Հարավային Սումատրայի ավազանի ճակատային եզր։ ==Կառավարում== [[File:COLLECTIE TROPENMUSEUM 'Het verslepen van de steen 'Darodaro' voor de gestorven Saoenigeho van Bawamataloea Nias TMnr 1000095b.jpg|thumb|Նիասի Բավամատալուո նահանգի գյուղացիները 1915 թ մեծածախ կառուցապատման համար տեղափոխվելիս.]] Նիասը Սումատրայի քաղաքներից դուրս ամենամեծ կղզիներից է, որոնք մաս են կազմում Հյուսիսային Սումատրա գավառին։Այս կղզեխումբը բաղկացած է 131 կղզուց, որոնցից ամենամեծը Նիաս կղզին է։ Այս շրջանի բնակչությունը 2010 թվականի մարդահամարի հաշվով կազմում էր 756,762 բնակիչ, այդ թվում ՝ Օնո Նեյը (կղզու բնիկ բնակիչները), Մալայները, Բաթակները և Չինացիները,իսկ 2014 թվականի հունվարին բնակչությունը աճել էր մինչև 788.132<ref name="depkes.go.id">http://www.depkes.go.id/downloads/Penduduk%20Kab%20Kota%20Umur%20Tunggal%202014.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140208021950/http://www.depkes.go.id/downloads/Penduduk%20Kab%20Kota%20Umur%20Tunggal%202014.pdf |date=2014-02-08 }} Estimasi Penduduk Menurut Umur Tunggal Dan Jenis Kelamin 2014 Kementerian Kesehatan</ref>: Մինչև 2003 թվականը Նիասը մի վարչական շրջան էր, որը ընդգրկում էր Հյուսիսային Սումատրա նահանգի մի մասը՝ ամբողջ կղզին։ 2003-ին այն բաժանվեց երկու մասերի ՝ Նիասի և Նիաս Սելատանի (Հարավային Նիաս)<ref>{{Cite web|url=https://peraturan.bpk.go.id/Home/Details/43009/uu-no-9-tahun-2003|title=UU No. 9 Tahun 2003 tentang Pembentukan Kabupaten Nias Selatan, Kabupaten Pakpak Bharat, dan Kabupaten Humbang Hasundutan di Provinsi Sumatera Utara [JDIH BPK RI]|website=peraturan.bpk.go.id|access-date=2019-04-04}}</ref> ։ Հետագայում կղզին բաժանվեց ևս մեկով՝ ստեղծելով ևս երկու առանձին մասեր՝ նախկին Նիասի շրջանի մասերից ՝ Նիաս Բարատ (Արևմտյան Նիաս) և Նիաս Ուտարա (Հյուսիսային Նիաս), և Գյունունսիտոլիի ՝ որպես չորսից անկախ ինքնավար քաղաք։Գյունունցիտոլին շարունակում է մնալ ամբողջ կղզու բիզնես կենտրոնը։ Թելուկ Դալամը՝ Նիաս Սելաթան Ռեգնյուսի մայրաքաղաքն է, Նիաս Ուտարա Ռենտգենիայինը՝ Լաթուն, Նիաս Բարատ Լահեմինը և Նիաս Ռենգենսինը՝ Գիդուն<ref>{{Cite web|url=https://peraturan.bpk.go.id/Home/Details/39745/uu-no-46-tahun-2008|title=UU No. 46 Tahun 2008 tentang Pembentukan Kabupaten Nias Barat di Provinsi Sumatera Utara [JDIH BPK RI]|website=peraturan.bpk.go.id|access-date=2019-04-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://peraturan.bpk.go.id/Home/Details/39742/uu-no-45-tahun-2008|title=UU No. 45 Tahun 2008 tentang Pembentukan Kabupaten Nias Utara di Provinsi Sumatera Utara [JDIH BPK RI]|website=peraturan.bpk.go.id|access-date=2019-04-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://peraturan.bpk.go.id/Home/Details/39748/uu-no-47-tahun-2008|title=UU No. 47 Tahun 2008 tentang Pembentukan Kota Gunungsitoli di Provinsi Sumatera Utara [JDIH BPK RI]|website=peraturan.bpk.go.id|access-date=2019-04-04}}</ref>։ Հյուսիսային Սումատրայի օրենսդրական խորհրդի բոլոր կողմերը պայմանավորվել են Նիաս կղզու նահանգի ստեղծման համար (բաղկացած է Նիաս, Նիաս Սելատան, Նիաս Ուտարա և Նիաս Բարատ շրջաններից և Գյունունցիտոլիի քաղաքապետարանից):Այն հավանության է արժանացել 2011 թ. Մայիսի 2-ին կայացած տարածաշրջանային լիագումար նիստում, բայց դեռ սպասում է հաստատման Կենտրոնական կառավարության կողմից, որը դեռևս չի հաստատել լրացուցիչ նահանգների համար նախատեսված մեծ մտահաղացումը:Նոր նահանգն այդպիսով ծածկելու էր Նիաս Ռեժնիի նույնքան տարածք,որքան վերջինիս բաժանումն էր 2003 թ.–ին։ {| class="sortable wikitable" |- ! Անուն || Տարածք <br />(կմ<sup>2</sup>) || Բնակչության<br />մարդահամար<br>2010<ref>Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.</ref> || Բնակչության<br />մարդահամար<br>2015<ref name="depkes.go.id" /> || Մայրաքաղաքը|| [[Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս|ՄՆԶԻ]]<ref name="Indeks-Pembangunan-Manusia-2014">{{Cite web |url=http://bappenas.go.id/download.php?id=8975 |title=Indeks-Pembangunan-Manusia-2014 |accessdate=2020-04-08 |archive-date=2016-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161110235217/http://bappenas.go.id/download.php?id=8975 |dead-url=yes }}</ref><br />2014 Հաշվարկներ |- | Գունունգսիտոլի քաղաք ||align="right"| {{formatnum: 280.8}} ||align="right"| {{formatnum: 126202}} ||align="right"| {{formatnum: 135868}} || Գունունգսիտոլի|| 0.659 ({{fontcolor|#fc0|Միջին}}) |- | [[Նիաս Ռեգենտ]] ||align="right"| {{formatnum: 809.7}} ||align="right"| {{formatnum: 131377}} ||align="right"| {{formatnum: 136079}} || [[Գունունգսիտոլի]] || 0.579 ({{fontcolor|red|ցածր}}) |- | [[Հյուսիսային Նիաս Ռենգենտ]]<br />(Նիաս Ուտարա)||align="right"| {{formatnum: 1203.7}} ||align="right"| {{formatnum: 127244}} ||align="right"| {{formatnum: 133728}} || [[Լոտու]] || 0.591 ({{fontcolor|red|ցածր}}) |- | [[Հարավային Նիաս Ռեգենտ#]]<br />(Նիաս Սելատան)||align="right"| {{formatnum: 1825.5}} ||align="right"| {{formatnum: 289708}} ||align="right"| {{formatnum: 307980}} || [[Թելուկ Դալամ]] || 0.577 ({{fontcolor|red|ցածր}}) |- | [[Արևմտյան Նիաս Ռեգենտ]]<br />(Նիաս Բարատ)||align="right"| {{formatnum: 473.7}} ||align="right"| {{formatnum: 81807}} ||align="right"| {{formatnum: 84851}} || Լահոմի|| 0.575 ({{fontcolor|red|ցածր}}) |} : # Հարավային Նիաս Ռեգենտը ներառում է Բատուի կղզիները։ ==Մշակույթ== [[File:Tari Perang Nias.jpg|thumb|left|Նիասի պատերազմական պարում Բալատո (թուր) պահող մի մարդ:]] [[File:Lompat Batu Nias.jpg|thumb|right|Նիասի արարողություն՝ քարից ցատկում:]] Նիասի առաջին նախնիները եղել են Ավստրալիալանեզոիդներ Հոա Բին-ից 10 000 տարի առաջ եւ հետո Թայվանից եկած ավելի առաջադեմ Ավստրոնեզիացիներ, որոնք փոխեցին Ավստրոմելանեզոիդների գոյությունը<ref>{{cite web |url=http://en.tempo.co/read/news/2014/03/15/114562364/The-First-True-Inhabitants-of-Nias |title=The First True Inhabitants of Nias |date=մարտի 15, 2014}}</ref>։ Կղզու անունը բխում է կղզիաբնակների իրենց նկարագրելու համար օգտագործված բառից, ''niha'' («մարդկային»)<ref name="Fernández-Armesto2010">{{cite journal|last1=Fernández-Armesto|first1=Felipe|title=The Stranger-Effect in Early Modern Asia|journal=Itinerario|volume=24|issue=02|year=2010|pages=80|issn=0165-1153|doi=10.1017/S0165115300013036}}</ref>։ Մեկուսացված Նիաս կղզիների շրջանը նախապատմությունից սկսած առևտուր է անում այլ մշակույթների, այլ կղզիների և նույնիսկ Ասիա մայրցամաքի հետ։ Որոշ պատմաբաններ և հնագետներ տեղական մշակույթը վկայակոչել են որպես գոյություն ունեցող Մեգալիտական մշակույթներից մնացած մի մաս:Թեև այս տեսակետը բուռն քննարկման է ենթարկվում, կասկած չկա, որ Նիասի հարաբերական աշխարհագրական մեկուսացումը ստեղծեց յուրօրինակ մշակույթ։ Նիասը առավել հայտնի է իր փառատոների և տոնակատարությունների բազմազանությամբ։ Առավել հայտնի իրադարձությունները War D Dance- ն է, որը պարբերաբար կատարվում է զբոսաշրջիկների համար և Stone Jumping- ը ՝ տղամարդկային ծես, որը ներառում է երիտասարդների ցատկ ավելի քան երկու մետր քարե աշտարակներով դեպի իրենց ճակատագիրը։ Անցյալում քարե տախտակի վերին մասը ծածկված էր բծերով և սուր մատնանշված բամբուկով։ Նիասի երաժշտությունը, որը կատարվում է հիմնականում կանանց կողմից, ամբողջ աշխարհում նշվում է իր անսանձ գեղեցկության համար։ Գունգունսիտոլին Նիասի միակ թանգարանի ՝ Պուսակա Նիասի (Նիաս ժառանգություն հիմնադրամ) տունն է<ref>{{Cite web |url=http://www.museum-nias.org/index.php |title=Արխիվացված պատճենը |accessdate=2020-04-08 |archive-date=2007-10-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071009042650/http://www.museum-nias.org/index.php |dead-url=yes }}</ref>, րտեղ կան ավելի քան 6000 անուն առարկաներ, որոնք առնչվում են Նիասի մշակութային ժառանգության հետ:Թանգարանի համար վերջերս կառուցվել էր նոր շենք և բարելավվել է դրանց պահեստներն ու ցուցահանդեսները,որոնք ավերվել էին 2004 թվականի երկրաշարժի և ցունամիի հետևանքով։ Թանգարանին ինչ-որ վնասներ են հասցվել,ավերելով հիմքերն ու հավաքածուները, բայց թանգարանի աշխատակիցները աշխատում են վերականգնել թանգարանը այս ավերիչ իրադարձության հետևանքներից<ref>{{cite web|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/afp_asiapacific/view/201230/1/.html|title=Nias Artifacts Damaged in Powerful Earthquake|author=|date=|website=channelnewsasia.com|accessdate=2020-04-08|archive-date=2009-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20090313064015/http://www.channelnewsasia.com/stories/afp_asiapacific/view/201230/1/.html|dead-url=yes}}</ref>։ Գերիշխող կրոնը բողոքական քրիստոնեությունն է։Յոթ Նիասներից վեցը բողոքականներ են։Մնացածները հավասարաչափ բաժանված են մուսուլմանների (հիմնականում Ինդոնեզիայի այլ տեղերից ներգաղթյալների) և կաթոլիկների միջև։ Այնուամենայնիվ, քրիստոնեությանը կամ իսլամին հավատարիմ մնալը դեռևս խորհրդանշական է. Նիասը մինչ օրս շարունակում է տոնել սեփական բնիկ մշակույթն ու ավանդույթները ՝ որպես հոգևոր արտահայտման առաջնային ձև։ Նիասի բնակիչները կառուցում են Օմո Հադայի տները զանգվածային երկաթյա սյուների վրա, բարձրահարկ տանիքներով։ Նիասը ոչ միայն եզակի մարդկային մշակույթ է, այլև էնդեմիկ կենդանական աշխարհ, որը տարբերվում է Հյուսիսային Սումատրայի այլ տարածքներից, քանի որ կղզու հեռավոր գտնվելու վայրը Սումատրաից առանձնացված է։ == Տրանսպորտ == Նիաս հասնելու համար շաբաթը մեկ նավ կա Ջակարտայից Գունունսիտոլի,ամեն օր լաստանավեր կային Սիբոլգայից մինչև Գյունունգսիտոլի, Թելուկ Դալամ կամ Լահեվա, նախքան Ասիայի ֆինանսական ճգնաժամը հարվածեց Ինդոնեզիային, ամեն օր թռիչք էր տեղի ունենում Մեդանից դեպի Գյունունսիտոլի։ Դա ավելի հազվադեպ դարձավ ճգնաժամի հետևանքով։ 1998-ի բարեփոխումներից ի վեր, այնուամենայնիվ, տրանսպորտային կապերը դեպի կղզի և կղզուց դուրս վատթարացել են:Ներքին ճանապարհային համակարգը շատ վատ վիճակում է։ Արտաքինից օդային և լաստանավային կապերը հուսալի չեն:Գոյություն ունեն երկու լաստանավային ուղիներ (Գունունսիտոլի և Տելուկ Դալամ) և օդանավակայան (Բինակա, Գունունսիտոլի հարևանությամբ)<ref>''Falling Rain Genomics''. [http://www.fallingrain.com/icao/WIMB.html Airport BINAKA]</ref> կղզում, սպասարկվում էին հիմնականում Սիբոլգայից և Մեդանից համապատասխանաբար։Այնուամենայնիվ, տեղական լաստանավային ընկերությունները պարբերաբար դուրս են գալիս գործերից (կամ նրանց նավերը խորտակվում են), այնպես որ ցանկացած պահի կարող է միայն մեկ ուղի ակտիվ լինել:2005 թ.-ի երկրաշարժից ի վեր տրանսպորտը բարելավվել է `վերականգնելու և վերականգնողական ջանքերի ճանապարհորդական կարիքների ավելացուման շնորհիվ։Wings Air- ը և Manunggal Air- ը ավիաընկերություններ են, որոնք թռչում են դեպի Գունունսիտոլի։ Ազգային դրոշով փոխադրող Գարուդա Ինդոնեզիան 2018 թվականի նոյեմբերի 15-ից նախատեսվում էր գործարկել նոր ծառայություն Ջակարտայից Նիաս ՝ Հյուսիսային Սումատրա:Այս ուղիղ թռիչքը հնարավորություն է տալիս ճանապարհորդներին այցելել Ռեգենիայի մայրաքաղաք Գյունունգ Սիտոլի։ Օգտագործելով CRJ Bombardier 1000 Next-Gen- ը, որը կարող է տեղավորել 96 ուղևոր, երթուղին գործում է շաբաթական երեք անգամ ՝ երեքշաբթի, հինգշաբթի և շաբաթ օրերին <ref>{{Cite web|url=https://www.thejakartapost.com/travel/2018/11/14/garuda-indonesia-to-operate-direct-route-from-jakarta-to-nias.html|title=Garuda Indonesia to operate direct route from Jakarta to Nias|last=Post|first=The Jakarta|website=The Jakarta Post|language=en|access-date=2019-05-08}}</ref>։ == Զբոսաշրջություն == Նիասը միջազգայնորեն հայտնի ճամփորդության վայր է:Ճանապարհորդության ամենատարածված տարածքը Սորակ Բեյն է, որը գտնվում է հարավային շրջանում գտնվող Թելուկ Դալամ քաղաքի մոտ։Մոտակա Հինակո կղզիներում կա նաև երկու հետևողական, համաշխարհային մակարդակի ալիք ՝ Ասու և Բավա։ Շատ ավելի քիչ հայտնի, բարձրորակ ճամփորդական մասեր,որոնք սպասում են արկածախնդիր ճանապարհորդների։ Նիասը 1960-ականների հանրահայտ Հիփի արահետի մաս էր կազմում, մասնավորապես, աչքի էր ընկած սերֆերների կողմից, ինչը հարևան է համարվում Բալիին։ Այն անցյալում, մասնավորապես, 1998-ին Ինդոնեզիայի Բարեփոխումների Շարժումից առաջ մի շարք միջազգային սերֆինգի մրցումների վայր էր:Չնայած անցյալում Նիասում ճամփորդության զարգացմանը, Նիասում միջազգային ճամփորդությունը դանդաղել է հատկապես (բայց ոչ հատուկ) վերջին երկրաշարժերի պատճառով<ref>Suwastoyo, Bhimanto (28 March 2006) ''Mail & Guardian Online.'' [http://www.mg.co.za/articlePage.aspx?articleid=267891&area=/insight/insight__escape/ Indonesia's quake-hit surfers' paradise hopes for a break]</ref><ref>Rinaldo, Rachel (February 15, 2004) ''Boots n' All Travel''. [http://www.bootsnall.com/articles/04-02/strange-days-in-nias-nias-indonesia.html Strange Days in Nias]</ref><ref name="Indo Surf: Nias Surf">(2009) [http://www.indosurf.com.au/indo_surf_spots/nias_surf.php Indo Surf: Nias Surf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090125222507/http://www.indosurf.com.au/indo_surf_spots/nias_surf.php |date=2009-01-25 }}</ref>:Սակայն իրավիճակը կամաց-կամաց փոխվում է<ref name="Indo Surf: Nias Surf"/><ref>(2006) ''Bali Advertiser''. [http://www.baliadvertiser.biz/articles/sporting/2006/surf_season.html Surf Season] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070311020201/http://www.baliadvertiser.biz/articles/sporting/2006/surf_season.html |date=2007-03-11 }}</ref>։ == 2004 և 2005 թվականների ցունամիներ և երկրաշարժեր == 2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Հնդկական օվկիանոսում տեղի ունեցավ երկրաշարժ կղզուց մի քանի կիլոմետր դեպի հյուսիս ՝ ստեղծելով ցունամիներ 10 մետր բարձրության վրա (33 մետր)։ 122 մարդ և հարյուրավոր այլ անօթևաններ զոհվեց։ 2005 թ. Մարտի 28-ին կղզուն կրկին հարվածեց 2005-ի Նիաս-Սիմուլու երկրաշարժը, որը, նախապես, ենթադրվում էր, որ 2004-ի երկրաշարժի հետևանքն էր, բայց այժմ համարվում է որպես Ինդոնեզիայում գրանցված և երկրորդ ամենաուժեղ երկրաշարժը, որը երբևէ գրանցվել է Ինդոնեզիայում և գրանցվել է ամբողջ աշխարհի լավագույն տասնյակում 1900 թվականից ի վեր <ref>{{cite web|url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/10_largest_world.php|accessdate=հուլիսի 9, 2011|title=Largest Earthquakes in the World Since 1900|publisher=U.S. Geological Survey|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101107224716/http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/world/10_largest_world.php|archivedate=նոյեմբերի 7, 2010}}</ref>։ ռնվազն 800 մարդ զոհվել է, ավելի քան 2000 զոհի հավանականություն կա։ Հարյուրավոր շենքեր տապալվեցին, և հազարավոր մարդիկ անօթևան դարձան։ 2007-ին ՝ երկրաշարժից գրեթե երկու տարի անց, Նիասի ամբողջ ճամբարներում ապրում էին տասնյակ հազարավոր ներքին տեղահանվածներ։ Նիասի ափը զգալիորեն փոխվել է ցունամիի և երկրաշարժի հետևանքով<ref name="Sieh">{{cite journal|last=Sieh|first=Kerry | authorlink =Kerry Sieh|date=հունիսի 1, 2005|title=A Geologist in the Field|journal=[[Discover Magazine]] |publisher=[[Caltech]]|url=http://www.tectonics.caltech.edu/news/discovermag6_1_05.pdf|accessdate=March 2014}}</ref>։Որոշ շրջաններում ափերը տեղափոխվել են ավելի քան 50 մ (160 ոտնաչափ) դեպի ցամաք։ Այլ տարածքներում, բացի այդ, 100 մ (330 ֆտ) տարածք։ Երկրաշարժից հետո միջազգային օգնության շատ գործակալություններ անցան օգնություն վերականգնման և վերականգնման ջանքերին։ Oxfam, International Aid, [[Giving Children Hope]], [[Save the Children Fund]], [[World Vision]] Նիասում ներկայացված միջազգային մի շարք հասարակական կազմակերպություններից են։ ==Պատկերասրահ== <gallery> File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Familieportret van een oude vorstin met haar dochters en kleindochters Zuid-Nias TMnr 10001846.jpg|Ավելի վաղ Նիաս արքայադուստեր ընտանեկան դիմանկարը դուստրերի և թոռների հետ File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Krijger van Nias TMnr 10001780.jpg|Նիասցի մարտիկ File:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Paalwoning_op_Nias_TMnr_10017250.jpg|Նիասի տներից File:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Huwelijksplechtigheid_in_Zuid-Nias_TMnr_10003054.jpg|Նիասի հարսանիք File:AMH-5147-NA_Map_of_the_west_coast_of_Sumatra.jpg|1690-1743 թվականների քարտեզ Նիասը և Սումաթրայի արևմտյան ափը File:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_mannelijk_voorouderbeeld_Nias_TMnr_10001071.jpg|Նիասի նախնիների արձանը File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een groep onderworpen koppensnellers Nias TMnr 10001505.jpg|Նիասի տեղաբնիկներ որոնց մեջ կային նաև հելանդացիներ File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een familie op Nias TMnr 10005771.jpg|Նիասցի ընտանիք File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Oude stenen offerplaats Zuid-Nias TMnr 10001064.jpg|Նիասի զոհաբերության վայր File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Studioportret van twee mannen in krijgskleding Zuid-Nias TMnr 60042492.jpg|Սպառազինված նիասցի </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] pzckrg1s9u8lkq3hp6n8npxbufhyskd 0 983266 8473819 8454308 2022-07-22T16:59:37Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հեռուստաշոու | անվանում =Արտակարգ դու | բնագիր անվանում =어쩌다 발견한 하루 | պատկեր =‘2019 MBC 연기대상' 어쩌다 발견한 하루.jpg | նաև հայտնի է որպես =Extraordinary You, July Found by Chance, Suddenly One Day | ստեղծող =Ին Ջի-հյե | ռեժիսոր =[[Կիմ Սանգ Հյոպ]] | դերերում =[[Կիմ Հյե Յուն]], [[Ռովուն]], [[Լի Ջե Վուկ]], [[Լի Նա Ըուն]], [[Չոն Գոն Ջու]], [[Կիմ Յոնգ Դե]], [[Լի Թե Ռի]] | լեզու =Կորեերեն | սերիաների քանակ =32 | վայր =Հարավային Կորեա | գործողության վայր =Հարավային Կորեա | ընկերություն =[[MBC]] }} '''''Արտակարգ դու'''''<ref>{{cite web|title=''Extraordinary You'' [Title in the URL]|url=http://www.imbc.com/broad/tv/drama/extraordinaryyou/|website=[[IMBC|iMBC.com]]|publisher=[[Munhwa Broadcasting Corporation]]|language=ko|accessdate=September 5, 2019}}</ref> ([[Կորեերեն]]՝어쩌다 발견한 하루), 2019 թվականին թողարկած հարավկորեական հեռուստատեսային սերիալ է, որում ներկայանում են [[Կիմ Հյե Յուն|Կիմ Հյե Յունը]], [[Ռովուն|Ռովունը]], [[Լի Ջե-վուկ|Լի Ջե Վուկը]], [[Լի Նա Ըն|Լի Նա Ընը]], [[Չոն Գոն-ջու|Չոն Գոն Ջուն]], [[Կիմ Յոնգ-դե|Կիմ Յոնգ Դեն]] և [[Լի Թե-րի|Լի Թե Ռին]]։ Այն հիմնվել է ''July Found by Chance'' [[Webtoon]]-ից, որն առաջին անգամ հրապարակվել է 2018-ի հունվարին [[Daum (կայք)|Daum Webtoon]]-ում<ref name="Genre">{{cite news|url=https://entertain.naver.com/read?oid=241&aid=0002911608|title=[단독] 김혜윤·로운·이나은·이재욱, '어쩌다 발견한 7월' 주연(종합)|website=Naver|publisher=Ilgan Sports|accessdate=August 3, 2019|language=ko}}</ref>։ Սերիալը հեռարձակվեց [[MBC]] հեռուստաընկերության կողմից չորեքշաբթի-հինգշաբթի ժամը 21:00-ին՝ 2019 թվականի հոկտեմբերի 2-ից նոյեմբերի 21-ը<ref>{{cite news|url=http://enews.imbc.com/News/RetrieveNewsInfo/262184|title='어쩌다 발견한 하루' 김혜윤-로운, 대본 리딩 현장 포착 '벌써 훈훈해'|website=iMBC|publisher=iMBC Entertainment|accessdate=August 3, 2019|language=ko}}</ref>։ ==Սյուժե== Շոուը հետևում է ավագ դպրոցի աշակերտ՝ Ըն Դան Օյին ([[Կիմ Հյե Յուն]]), ով ուսանող է հեղինակավոր ակադեմիայում։ Մի օր, պատահաբար, նա հայտնաբերում է, որ իր ապրած աշխարհը [[Մանհվա|կոմիքսների]] [[Զուգահեռ իրականություն|ֆանտաստիկ]] աշխարհ է։ Նա և բոլորը պարզապես ​​գրքի կերպարներ են, գիրքը կոչվում է՝ «Գաղտնիք», բոլորը՝ իրենց հեղինակի հեղինակության ներքո։ Դան Օհն միայն լրացուցիչ կերպար է կրում այդ գրքում և, ավելի վատ, որ հեղինակը նրան տվեց ձանձրալի նախապատմություն։ Նա զբաղվում է իր երկարատև նշանածի հետ, ով նրան արհամարհում է, և նա սրտի հիվանդություն ունի և սպասվում է, որ շուտով կմահանա։ Չբավարարվելով այս ճակատագրով՝ Դան Օհն որոշում է կայացնել սեփական ճակատագիր՝ փոխելով պատմվածքի սյուժեն և գտնելով իր իսկական սերը։ Հեղինակի հսկողությունից իրեն ազատելու նրա հույսերն ավելի են ուժեղանում, երբ նա անսպասելիորեն հանդիպում է անվամբ Ուսանող թիվ 13-ին ([[Ռովուն]])։ Բայց քանի որ Դան Օհն և 13-րդ համարի ուսանողի շուրջ իրադարձությունները աստիճանաբար սկսում են զուգահեռներ ունենալ հեղինակի նախորդ աշխատանքի՝ «Նունգսհուվա»-ի հետ, նրա ճակատագիրը փոխելը կարող է վճարել գին։ ==Անձնակազմ== ===Գլխավոր=== *[[Կիմ Հյե-յուն|Կիմ Հյե Յուն]] որպես Ըն Դան Օհ<ref name="Main cast">{{cite news|url=https://entertain.naver.com/read?oid=469&aid=0000395514|title=김혜윤XSF9 로운X이재욱, '어쩌다 발견한 하루' 주인공 낙점 [공식]|website=Naver|publisher=Hankook Ilbo|accessdate=August 3, 2019|language=ko}}</ref> : Մեծահարուստ ընտանիքի միակ դուստրը, ով դեռևս սրտի հիվանդություն ունի, չնայած որ բազմիցս վիրահատվել է։ Նրան պատահած տարօրինակ տեսարանները զգալուց հետո, Դան Օհն պարզում է, որ նա և իր շրջապատի բոլոր մարդիկ ապրում են ֆանտաստիկ աշխարհում՝ գեղարվեստական ​​կատակերգության ներքո, որը վերնագրված է «Գաղտնիք», որից նա միայն լրացուցիչ կերպար է։ Որպես «Գաղտնիք»-ի կերպար, նա զբաղվում է Բեկ Գյոնգով, ում գրեթե մեկ տասնամյակ հավանում է, և հնարավոր է մահանա առողջության վիճակի պատճառով։ : Դան Օհն նախկին գլխավոր հերոսն էր հեղինակի նախորդ գործերից մեկի՝ «Նունգսհուվա» ռոմանտիկ կոմիքսում, որը տեղադրված է [[Գորյո|Գորյո դարաշրջանում]]։ «Նունգսհուվա»-ում նա Լեդի Ըն Դան Օհն է, ազնվական օրիորդուհի, որը դավաճանել է արքայազն Բեկ Գյոնգին։ *[[Rowoon|Ռովուն]] որպես Ուսանող 13 / Հա Րու<ref name="Main cast" /> : Մի ուսանող, ում Դան Օհն սկսում է նկատել և հավանել այն բանից հետո, երբ նա բազմիցս փրկում է իրեն՝ օգնելով Դան Օհյին իր ճակատագիրը փոխելու հարցում։ Նա անանուն լրացուցիչ կերպար է «Գաղտնիք»-ի մեջ, և այլ կերպարներ չգիտեն նրա գոյության մասին։ Լինելով դասարանի 13-րդ ուսանողը, Դան Օհն նրան անվանում է Թիվ 13 (13 번, «Շիպսամբեոն»)։ Ավելի ուշ, Դան Օհն նրան անվանում է Հա Րու (하루, «օր»)։ Նա տեղյակ է եղել, որ նա կոմիքսների կերպար է։ : Նա նաև նախկին գլխավոր հերոսն էր «Նունգսհուվա»-ում որպես Հա Րու, և արքայազն Բեկ Գյոնգի անձնական պահակ և մարտիկը։ *[[Լի Ջե-վուկ|Լի Ջե Վուկ]] որպես Բեկ Գյոնգ<ref name="Main cast" /> : Դաժան ու ամբարտավան ուսանող, ով ունի բռնարար հայր և ագահ խորթ մայր։ Նա «A3»-ի անդամ է, իրենց դպրոցի ամենագեղեցիկ և հզոր տղաների եռյակը։ Նա նշանված է Դան Օհյի հետ, և նրան դուր չի գալիս իրենց պայմանավորվածության ամուսնությունը։ Դան Օհյի, Հա Րույի և Դո Հվայի տարօրինակ պահվածքը դիտելուց հետո նա սկսում է տեղեկանալ, որ նա կոմիքսների հերոս է։ : Նա նաև «Նունգսհուվա»-ի նախկին գլխավոր հերոսն էր, որպես արքայազն Բեկ Գյոնգ, թագավոր Գեում Ջին Միի եղբայր և Լեդի Ընի նշանածը։ *[[Լի Նա Ըն]] որպես Յո Ջու Դա<ref name="Sports DongA">{{cite news|url=https://entertain.naver.com/read?oid=382&aid=0000738070|title=이나은·정건주·김영대 '어쩌다 발견한 하루' 출연확정…9월 첫방 [공식입장]|website=Naver|publisher=Sports DongA|accessdate=August 3, 2019|language=ko}}</ref> : Ուսանող, ով գալիս է աղքատ ընտանիքից, բայց լավատեսորեն է տրամադրված, չնայած որ իրեն նեղում են դպրոցում։ Նա «Գաղտնիք»-ի գլխավոր հերոսն է։ :Նա շրջապատում է տարօրինակ բաներ և, ի վերջո, գիտակցում է, որ ​​գրքում գլխավոր հերոսն է, բայց այն գաղտնի է պահում։ *[[Չոն Գոն-ջու|Չոն Գոն Ջու]] որպես Լի Դո Հվա<ref name="Sports DongA"/> : Ուսանող, ով հմտություն ունի երաժշտության մեջ և իր պայծառ ժպիտի հետևում թաքցնում է իր միայնությունն ու տխրությունը։ Նա «Գաղտնիք»-ի երկրորդ գլխավոր հերոսն է (Նամ Ջույից հետո) և «A3»-ի անդամ է։ Նա գաղտնի կերպով թաքցնում է իր սերը Ջու Դայի հանդեպ, և սիրո եռանկյան մեջ է «A3»-ի առաջնորդ Նամ Ջույի հետ։ Դան Օհյի նման, նա զգում է իր հետ պատահած տարօրինակ բաները և ավելի ուշ Դան Օհյից սովորում է իր գոյության մասին որպես կերպար կոմիկս գրքում։ *[[Կիմ Յոնգ-դե|Կիմ Յոնգ Դե]] որպես Օհ Նամ Ջու <ref name="Sports DongA"/> : Երկրորդ սերնդի [[չեբոլ]], և «A3»-ի առաջնորդը։ Նա «Գաղտնիք»-ի գլխավոր հերոսն է։ Նա նաև սեր ունի Ջու Դայի նկատմամբ և սիրո եռանկյան մեջ է «A3»-ի անդամ Դո Հվաի հետ։ *[[Լի Թե-րի|Լի Թե Ռի]] որպես Ջինմիչե / Գեում Ջին Մի<ref name="Newsen">{{cite news|url=https://entertain.naver.com/read?oid=609&aid=0000123532|title='어쩌다 발견한 하루' 이태리-김지인 합류, 차세대 배우 집결|website=Naver|publisher=Newsen|accessdate=August 3, 2019|language=ko}}</ref> : Դպրոցական խոհարարը ում անվանում էին «Չորացրած Կաղամարի Փերի» (진미채 요정, «Ջինմիչե Յոջոնգ»)։ Նա, կարծես, ավելի շատ գիտի կոմիքսների աշխարհի մասին, քան որևէ մեկը։ Նախկինում նա կատարում էր Թագավոր Գում Ջին Միի դերը «Նունգսհուվա»-ում, որտեղ նա սկսեց տեղեկանալ իր գոյության մասին՝ որպես կատակերգության կերպար։ ===Կողմնակի=== ==== Դան Օհյի դասընկերները («Գաղտնիք»-ում) ==== * Կիմ Ջի Ին որպես Շին Սե Մի<ref name="Newsen"/> :Դան Օհյի և Սու Չոլի մտերիմ ընկերը։ Նա երկարատև սեր ուներ Նամ Ջույի հանդեպ և նա նեղում էր Ջու Դային։ Նա նախկինում սիրում էր Նամ Ջույին, բայց սկսում էր սիրահարվել իր լավագույն ընկեր Սու Չոլին։ * Կիմ Հյոն Մոկ որպես Ան Սու Չոլ :Դան Օհյի և Սե Միի մտերիմ ընկերը։ Նա [[տեսաբլոգ]] կատարող է, ով ցանկանում է ունենալ միլիոնավոր բաժանորդներ։ * Չոն Յե Նոկ որպես Կիմ Իլ Ջին :Երեք աղջիկներից մեկը, ով նեղում է Ջու Դային Սե Միի հետ։ Նամ Ջույի երկրպագուներից մեկը։ * [[Gugudan|Չոն Մի Մի]] որպես Պակ Յի Ջին :Երեք աղջիկներից մեկը, ով նեղում է Ջու Դային Սե Միի հետ։ Նամ Ջույի երկրպագուներից մեկը։ * Չոն Յե Ջին որպես Լի Սամ Ջին :Երեք աղջիկներից մեկը, ով նեղում է Ջու Դային Սե Միի հետ։ Նամ Ջույի երկրպագուներից մեկը։ * Հան Չե Գյոնգ որպես Կիմ Աե Իլ :Բեկ Գյոնգի երկրպագուներից մեկը։ * Սոնգ Ջի Վու որպես Պակ Աե Րի :Բեկ Գյոնգի երկրպագուներից մեկը։ * Կանգ Մին Ջի որպես Լի Աե Սամ :Բեկ Գյոնգի երկրպագուներից մեկը։ * Չոն Դե Րո որպես Կիմ Յանգ Իլ :Այն երեք տղաներից մեկը, ովքեր ծաղրում են իրենց դասարանցիներին, որոնք երբեմն իրենց անվանում են «Y3», երբ «A3»-ը նրանց շուրջը չէ։ * Լի Չանգ Շիկ որպես Պակ Յանգ Յի :Երեք տղաներից մեկը, ովքեր ծաղրում են իրենց դասարանցիներին։ * Յուն Ջոնգ Բին որպես Լի Յանգ Սամ :Երեք տղաներից մեկը, ովքեր ծաղրում են իրենց դասարանցիներին։ * Ջո Դոկ Հի որպես Կիմ Բան Ջանգ :Դասարանի վարչապետը։ * Օհ Ջոնգ Մին որպես Կիմ Բո Թոնգ :Սովորական դեմք և միջին գնահատականներով տղա։ * Կիմ Ջուն Սոնգ որպես Պակ Մո Բոմ : Դասարանի գիտունիկը և մոդել ուսանող։ * Շին Յոնգ Հո որպես Շին Բա Րամ։ * Հան Մյոնգ Հվան որպես Կանգ Չոլ Նամ։ * Չոն Ջի Հյոն որպես Հան Սու Դա։ * Լի Ըն Հյե որպես Գոնգ Ջու Հե։ * Հո Սու Բին որպես Վանգ Բիտ Նա։ * Փյո Հյոն Ջին որպես Նամգունգ Դան Բալ։ * Կիմ Թե Չոն որպես Չե Յուկ Ին։ <br /> ====Լրացուցիչ==== *[[Ում Հյո Սոպ]] որպես Ըն Մու Յոնգ : Դան Օհյի հայրը («Գաղտնիք»-ում և «Նունգսհուվա»-ում)։ *[[Չոյ Ջին Հո]] որպես Բեկ Դե Սոնգ : Գյոնգի հայրը («Գաղտնիք»-ում) / պաշտոնատար անձ և Դան Օհյի հայրը («Նունգսհուվա»-ում)։ * Յուն Ջոնգ Հուն որպես բժիշկ Լի Ջո Հվա : Սրտանոթորակ վիրաբույժ; Դո Հվայի եղբայրը և Դան Օհյի բժիշկը («Գաղտնիք»-ում)։ * Յու Ջի Սու որպես Ռա Հյե Յոնգ : Գյոնգի խորթ մայրը («Գաղտնիք»-ում)։ *[[Բե Հյոն Սոնգ]] որպես Բեկ Ջուն Հյոն : Գյոնգի խորթ եղբայրը, նա հիշում է անցյալը և տեղյակ է, որ ​​գրքում է։ («Գաղտնիք»-ում) / Լորդ Բեկի որդին («Նունգսհուվա»-ում)։ * Յու Հա Բոկ որպես Օհ Ջե Բոլ : Նամ Ջույի հայրը («Գաղտնիք»-ում)։ * Ջի Սու Վոն որպես Չա Ջի Հյոն : Նամ Ջույի մայրը («Գաղտնիք»-ում) / Թագուհի Դովագերը և Թագավոր Գում Ջինի մայրը («Նունգսհուվա»-ում)։ * Կիմ Ջոնգ Հակ որպես դասատու («Գաղտնիք»-ում)։ * [[Կիմ Ջե Հվա]] որպես արվեստի դասատու («Գաղտնիք»-ում)։ * Լի Յե Հյոն որպես Կիմ Սու Հյանգ։ :Փոխանցման ուսանող («Գաղտնիք»-ում); Թագավոր Գեում Ջին-մինի սիրածը («Նունգսհուվա»-ում)։ == Արտադրություն == Սերյալը անվանեցին ''July Found by Chance'' ([[Կորեերեն]]՝ 어쩌다 발견한 7월; «Էոջեոդա Բալգյեոհան 7-վոլ»), [[Webtoon]]-ի նույն վերնագիրը։ Սերիալի պրեմիերան առաջին անգամ նախագծված էր 2019-ի սեպտեմբերին, բայց հետ մղվեց հոկտեմբերի 2-ին<ref>{{cite news|url=http://enews.imbc.com/News/RetrieveNewsInfo/265800|title='어쩌다 발견한 하루' 김혜윤-로운, 가슴 두근 거리는 청춘들의 이야기가 찾아온다!|website=iMBC|publisher=iMBC Entertainment|accessdate=September 6, 2019|language=ko}}</ref>։ == Բնօրինակ սաունդթրեք == ===''Արտակարգ դու։ Բնօրինակ սաունդթրեք''=== Դրամայի սաունդթրեքը կազմվել է 2019 թվականի նոյեմբերի 20-ին, և թողարկվեց երեք մասից բաղկացած ալբոմում։ Սկավառակ 1-ը պարունակում է դրամայի երգերը և դրանց գործիքային տարբերակները, իսկ 2-րդ և 3-րդ ձայնասկավառակները պարունակում են դրամայի երաժշտական ​​գնահատականը<ref>{{Cite web|url=https://music.bugs.co.kr/album/20289654?wl_ref=list_ab_03|title=어쩌다 발견한 하루 OST|last=|first=|date=|website=Bugs!|language=ko|trans-title=Extraordinary You OST|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=February 24, 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://vibe.naver.com/album/3439781|title=어쩌다 발견한 하루 OST|last=|first=|date=|website=[[Naver|Naver Vibe]]|language=ko|trans-title=Extraordinary You OST|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=February 24, 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://open.spotify.com/album/6iaqHoKqmU2fS2a4VcC5Cu?si=ugHYAW7cTTmSXKvvvXaxcA|title=Extraordinary You (Original Television Soundtrack)|last=|first=|date=|website=[[Spotify]]|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=February 24, 2020}}</ref>։ {{tracklist |headline=Սկավառակ 1 |extra_column= Արվեստագետ |title1=Feeling |lyrics1={{hlist|Taibian|[[JeA]]|Siha}} |music1={{hlist|Taibian|JeA|Siha}} |length1=3:08 |extra1=[[April (խումբ)|April]] |title2=My Beauty |lyrics2={{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} |music2={{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} |length2=3:51 |extra2=[[Verivery]] |title3=First Love |note3={{lang|ko|첫사랑}} | lyrics3 = Epitone Project | music3 = Epitone Project |length3=3:45 |extra3=Sondia |title4=First Love (Drama Version) |note4={{lang|ko|첫사랑}} Drama Version | lyrics4 = Epitone Project | music4 = Epitone Project |length4=4:00 |extra4=Epitone Project |title5=Today I Wanna Say That I Love You |note5={{lang|ko|오늘은 꼭}} | lyrics5 = {{hlist|Han-joon|Park Se-joon}} | music5 = GOTCHA! |length5=2:37 |extra5=GOTCHA! |title6=The Story That Has Never Been Told |note6={{lang|ko|한 번도 하지 못한 이야기}} | lyrics6 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} | music6 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} |length6=4:04 |extra6=Sondia |title7=A Story Never Ending |note7={{lang|ko|끝나지 않을 이야기}} | lyrics7 = {{hlist|Park Se-joon|Taibian|Changbin (Stray Kids)}} | music7 = {{hlist|Taibian|Baaq|CHKmate}} |length7=4:05 |extra7=[[Stray Kids (խումբ)|Stray Kids]] |title8=Draw You |note8={{lang|ko|너를 그린다}} |lyrics8={{hlist|Park Se-joon|Han Joon}} |music8={{hlist|Kim Chang-rak|Kim Soo-bin}} |length8=4:43 |extra8=[[Չոն Սե Վուն]] |title9=Feeling |note9=instrumental |music9={{hlist|Taibian|JeA|Siha}} |length9=3:08 |extra9=April |title10=My Beauty |note10=instrumental |music10={{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} |length10=3:52 |extra10=Verivery |title11=First Love |note11={{lang|ko|첫사랑}}) (instrumental | music11 = Epitone Project |length11=3:45 |extra11=Sondia |title12=First Love (Drama Version) |note12={{lang|ko|첫사랑}} Drama Version) (instrumental | music12 = Epitone Project |length12=4:00 |extra12=Epitone Project |title13=Today I Wanna Say That I Love You |note13={{lang|ko|오늘은 꼭}}) (instrumental | music13 = GOTCHA! |length13=2:37 |extra13=GOTCHA! |title14=The Story That Has Never Been Told |note14={{lang|ko|한 번도 하지 못한 이야기}}) (instrumental | music14 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} |length14=4:04 |extra14=Sondia |title15=A Story Never Ending |note15={{lang|ko|끝나지 않을 이야기}}) (instrumental | music15 = {{hlist|Taibian|Baaq|CHKmate}} |length15=4:05 |extra15=Stray Kids |title16=Draw You |note16={{lang|ko|너를 그린다}}) (instrumental |music16={{hlist|Kim Chang-rak|Kim Soo-bin}} |length16=4:43 |extra16=Jeong Se-woon |total_length=1:00:27 }} {{tracklist |headline=Սկավառակ 2 |extra_column= Արվեստագետ |title1=Walk This Sky |length1=1:25 |extra1={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |title2=See the Fantasy |length2=2:27 |extra2=Lee Nyum |title3=A Door to Time |length3=3:01 |extra3=Lee Nyum |title4=Through Time |length4=3:32 |extra4={{hlist|Kim Dong-hyuk|Lee Han-bum}} |title5=Touch by Touch |length5=2:36 |extra5={{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} |title6=Center Girl |length6=1:36 |extra6={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |title7=Solitude |length7=1:40 |extra7=Song Jae-kyung |title8=Yellow Sky |length8=2:26 |extra8={{hlist|Song Jin-suk|Hwang Seung-pil}} |title9=Conti |length9=3:40 |extra9={{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} |title10=By Chance |length10=2:26 |extra10=Lee Nyum |title11=Burning Light |length11=2:05 |extra11={{hlist|Park Se-joon|Na Sang-jin}} |title12=Pearly Rain |length12=2:44 |extra12={{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} |title13=Tricky |length13=1:59 |extra13={{hlist|Kim Dong-hyuk|Lee Han-bum}} |title14=Shiny Morning |length14=3:04 |extra14=Song Jae-kyung |title15=Poop |length15=3:28 |extra15={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |title16=There's a Problem |length16=1:52 |extra16=Lee Nyum |title17=A Blank of Memory |length17=2:39 |extra17=Park Se-joon |title18=Hype |length18=1:51 |extra18={{hlist|Kim Dong-hyuk|Lee Han-bum}} |title19=Dazzlingly Love |length19=2:10 |extra19={{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} |title20=Ocean Dreams |length20=2:42 |extra20={{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} |title21=Heart Memory |length21=2:41 |extra21=Lee Nyum |title22=Ego |length22=1:55 |extra22={{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} |title23=High School Runway |length23=1:33 |extra23={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |title24=House of Glass |length24=1:52 |extra24={{hlist|Song Jin-suk|Hwang Seung-pil}} |title25=By Accident |length25=2:24 |extra25={{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} |title26=Where Are We |length26=1:55 |extra26={{hlist|Park Se-joon|Na Sang-jin}} |title27=Glow |length27=2:42 |extra27={{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} |title28=A Turbulent Period |length28=1:42 |extra28={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |title29=Strange Feeling |length29=1:58 |extra29={{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} |total_length=1:08:05 }} {{tracklist | headline = Սկավառակ 3 | extra_column = Արվեստագետ | title1 = Honey Butter | length1 = 1:45 | extra1 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title2 = What Little Girl Want | length2 = 1:32 | extra2 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title3 = Connecting Room | length3 = 1:56 | extra3 = Park Se-joon | title4 = Cloud Cotton | length4 = 2:51 | extra4 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title5 = Summer Star | length5 = 3:15 | extra5 = {{hlist|Park Se-joon|Na Sang-jin}} | title6 = A Cat on the Marimba | length6 = 1:18 | extra6 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | title7 = A Girl on the Moon | length7 = 2:20 | extra7 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | title8 = Rainbow Stairs | length8 = 1:20 | extra8 = {{hlist|Song Jin-suk|Hwang Seung-pil}} | title9 = Cloudy Sky | length9 = 2:45 | extra9 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title10 = Get In | length10 = 1:07 | extra10 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title11 = Exam Time | note11 = {{lang|ko|시험시간}} | length11 = 1:43 | extra11 = Lee Nyum | title12 = Zap Zap | length12 = 1:27 | extra12 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title13 = Light House | length13 = 2:13 | extra13 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | title14 = Lovely Girl | length14 = 1:55 | extra14 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title15 = King's First Love | length15 = 2:52 | extra15 = Lee Nyum | title16 = Requiem for Schizophrenia | length16 = 2:12 | extra16 = {{hlist|Song Jin-suk|Hwang Seung-pil}} | title17 = Perfume | length17 = 2:20 | extra17 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title18 = Secret | length18 = 1:52 | extra18 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title19 = Your Vacant Seat | note19 = {{lang|ko|너의 빈자리}} | length19 = 2:25 | extra19 = Lee Nyum | title20 = Wing | length20 = 1:43 | extra20 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title21 = Extra | length21 = 1:47 | extra21 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title22 = Dark Side | length22 = 2:05 | extra22 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title23 = Butterfly Effect | note23 = {{lang|ko|나비효과}} | length23 = 2:22 | extra23 = Park Se-joon | title24 = System of Love | length24 = 2:11 | extra24 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title25 = A Comic Found by Chance | note25 = {{lang|ko|어쩌다 발견한 코믹}} | length25 = 1:43 | extra25 = Lee Nyum | title26 = Take | length26 = 1:43 | extra26 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title27 = Head Ring | length27 = 2:35 | extra27 = {{hlist|Park Se-joon|Woo Ji-hoon}} | title28 = Suspicious Friend | note28 = {{lang|ko|수상한 친구}} | length28 = 1:55 | extra28 = Lee Nyum | title29 = Blue King | length29 = 1:58 | extra29 = {{hlist|Park Se-joon|Kim Min-ji}} | title30 = A Shocking Comic | note30 = {{lang|ko|어쩌다 심쿵 코믹}} | length30 = 2:01 | extra30 = Lee Nyum | title31 = Removing Nuclear | length31 = 2:15 | extra31 = {{hlist|Park Se-joon|Song Jin-suk}} | title32 = Jeremy | length32 = 1:47 | extra32 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | title33 = Drone Tension Ⅱ | length33 = 2:05 | extra33 = {{hlist|Park Se-joon|Song Jin-suk}} | title34 = End of Dawn | length34 = 3:25 | extra34 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | title35 = Fallen Ring | note35 = {{lang|ko|떨어진 반지}} | length35 = 2:01 | extra35 = Lee Nyum | title36 = A Time for You and Me | note36 = {{lang|ko|너와 나의 시간}} | length36 = 3:25 | extra36 = {{hlist|Park Se-joon|Na Yoon-shik}} | total_length = 1:16:09 | all_writing = }} {{Hidden begin|title=''Extraordinary You: Original Soundtrack'' Մասեր 1–8|titlestyle=background:#D8D8D8;}} ===Մաս 1=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|10|2}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = Feeling | note1 = | lyrics1 = {{hlist|Taibian|[[JeA]]|Siha}} | music1 = {{hlist|Taibian|JeA|Siha}} | extra1 = [[April (խումբ)|April]] | length1 = 3:08 | title2 = Feeling | note2 = Inst. | music2 = {{hlist|TAIBIAN|JeA|Siha}} | length2 = 3:08 | total_length = 6:16 }} ===Մաս 2=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|10|9}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = My Beauty | note1 = | lyrics1 = {{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} | music1 = {{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} | extra1 = [[Verivery]] | length1 = 3:51 | title2 = My Beauty | note2 = Inst. | music2 = {{hlist|Kim Bum-ju|Kim Si-hyuk}} | length2 = 3:51 | total_length = 7:42 }} ===Մաս 3=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|10|16}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = First Love | note1 = {{lang|ko|첫사랑}} | lyrics1 = Epitone Project | music1 = Epitone Project | extra1 = Sondia | length1 = 3:45 | title2 = First Love | note2 = Inst. | music2 = Epitone Project | length2 = 3:45 | total_length = 7:30 }} ===Մաս 4=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|10|23}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = First Love (Drama Ver.) | note1 = {{lang|ko|첫사랑}} | lyrics1 = Epitone Project | music1 = Epitone Project | extra1 = Epitone Project | length1 = 4:00 | title2 = First Love (Drama Ver.) | note2 = Inst. | music2 = Epitone Project | length2 = 4:00 | total_length = 8:00 }} ===Մաս 5=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|10|30}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = Today I Wanna Say That I Love You | note1 = {{lang|ko|오늘은 꼭}} | lyrics1 = {{hlist|Han-joon|Park Se-joon}} | music1 = GOTCHA! | extra1 = GOTCHA! | length1 = 2:36 | title2 = Today I Wanna Say That I Love You | note2 = Inst. | music2 = GOTCHA! | length2 = 2:36 | total_length = 5:12 }} ===Մաս 6=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|11|6}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = The Story That Has Never Been Told | note1 = {{lang|ko|한 번도 하지 못한 이야기}} | lyrics1 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} | music1 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} | extra1 = Sondia | length1 = 4:04 | title2 = The Story That Has Never Been Told | note2 = Inst. | music2 = {{hlist|Han Kyung-soo|Choi Han-sol}} | length2 = 4:04 | total_length = 8:08 }} ===Մաս 7=== {{tracklist | headline = Թողարգած՝ {{start date|2019|11|7}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = A Story Never Ending | note1 = {{lang|ko|끝나지 않을 이야기}} | lyrics1 = {{hlist|Park Se-joon|Taibian|Changbin (Stray Kids)}} | music1 = {{hlist|Taibian|Baaq|CHKmate}} | extra1 = [[Stray Kids (խումբ)]] | length1 = 4:05 | title2 = Never Ending Story | note2 = Inst. | music2 = {{hlist|Taibian|Baaq|CHKmate}} | length2 = 4:05 | total_length = 8:10 }} ===Մաս 8=== {{tracklist | headline = Թողարկած՝ {{start date|2019|11|13}} | extra_column = Արվեստագետ | title1 = Draw You | note1 = {{lang|ko|너를 그린다}} | lyrics1 = {{hlist|Park Se-joon|Han Joon}} | music1 = {{hlist|Kim Chang-rak|Kim Soo-bin}} | extra1 = [[Չոն Սե-վուն]] | length1 = 4:43 | title2 = Draw You | note2 = Inst. | music2 = {{hlist|Kim Chang-rak|Kim Soo-bin}} | length2 = 4:43 | total_length = 9:26 }} {{Hidden end}} == Վարկանիշներ == Այս աղյուսակում կապույտ համարները ներկայացնում են ամենացածր վարկանիշները, իսկ կարմիր համարները ներկայացնում են ամենաբարձր վարկանիշները։ {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ ! Դր․ ! Հեռարձակման ամսաթիվը ! AGB Nielsen<br>(Nationwide)<ref>{{cite web|url=http://www.nielsenkorea.co.kr/tv_terrestrial_day.asp?menu=Tit_1&sub_menu=1_1&area=00|title=Nielsen Korea|work=AGB Nielsen Media Research|language=ko|accessdate=October 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20170317134758/http://www.nielsenkorea.co.kr/tv_terrestrial_day.asp?menu=Tit_1&sub_menu=1_1&area=00|archive-date=March 17, 2017|url-status=dead}}</ref> |- ! 1 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 2, 2019 | 3.1% |- ! 2 | 3.5% |- ! 3 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 3, 2019 | {{color|blue|'''2.2%'''}} |- ! 4 | 3.3% |- ! 5 | rowspan="4" | Հոկտեմբերի 9, 2019{{efn|Due to the broadcast of a football game for the [[2022 FIFA World Cup qualification]] during ''Extraordinary You's'' time slot on October 10, four episodes aired on October 9.}} | 2.9% |- ! 6 | 3.9% |- ! 7 | 2.7% |- ! 8 | rowspan="2" | 3.1% |- ! 9 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 16, 2019 |- ! 10 | {{color|red|'''4.1%'''}} |- ! 11 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 17, 2019 | 3.0% |- ! 12 | 3.8% |- ! 13 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 23, 2019 | 3.1% |- ! 14 | {{color|red|'''4.1%'''}} |- ! 15 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 24, 2019 | 3.2% |- ! 16 | 3.5% |- ! 17 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 30, 2019 | 3.0% |- ! 18 | 3.7% |- ! 19 | rowspan="2" | Հոկտեմբերի 31, 2019 | 2.9% |- ! 20 | 3.3% |- ! 21 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 6, 2019 | 3.1% |- ! 22 | 3.6% |- ! 23 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 7, 2019 | 3.1% |- ! 24 | 3.6% |- ! 25 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 13, 2019 | 2.9% |- ! 26 | 3.1% |- ! 27 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 14, 2019 | 2.7% |- ! 28 | rowspan=2| 3.0% |- ! 29 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 20, 2019 |- ! 30 | 3.3% |- ! 31 | rowspan="2" | Նոյեմբերի 21, 2019 | 2.6% |- ! 32 | 3.6% |- ! colspan="2" |Միջին ! {{color|green|'''3.2%'''}} |} == Մրցանակներ և անվանակարգեր == {| class="wikitable" |- ! Տարի ! Մրցանակ ! Կատեգորիա ! Ընդունող ! Արդյունք ! |- | rowspan="12"| 2019 | 32nd [[Grimae Awards]] | Best New Actor | [[Rowoon|Ռովուն]] | {{won}} | <ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/read?oid=018&aid=0004530287|script-title=ko:김남길·정유미 '2019 그리메상' 최우수 연기자 선정|website=E Daily|language=ko|date=դեկտեմբերի 3, 2019}}</ref> |- | rowspan="10"| [[2019 MBC Drama Awards|MBC Drama Awards]] | Drama of the Year | Արտակարգ դու | {{won}} | <ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=IeZSe2ogXhU|title=[2019 MBC 연기대상] 어쩌다 발견한 하루, 시청자가 뽑은 올해의 드라마 수상|date=դեկտեմբերի 30, 2019|website=MBCentertainment Official YouTube Channel|language=ko}}</ref> |- | Excellence Award, Actress in a Wednesday-Thursday Drama |[[Կիմ Հյե-յուն]] | {{won}} | <ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=0fOR2cFih0c|title=[2019 MBC 연기대상] 김혜윤, 수목 드라마 우수연기상 수상|date=դեկտեմբերի 30, 2019|website=MBCentertainment Official YouTube Channel|language=ko}}</ref> |- | Best Supporting Cast in a Wednesday-Thursday Drama |[[Լի Թե-րի]] | {{nom}} | |- | rowspan="4"| Best New Actor | [[Rowoon|Ռովուն]] | {{won}} | rowspan="2"| <ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=URZ5Ns4R1VY|title=[2019 MBC 연기대상] 어쩌다 발견한 하루 '로운', '이재욱' 신인상 남자 수상|date=դեկտեմբերի 30, 2019|website=MBCentertainment Official YouTube Channel|language=ko}}</ref> |- |[[Լի Ջե-վուկ]] | {{won}} |- |[[Չոն Գոն-ջու]] | {{nom}} | |- |[[Կիմ Յոնգ-դե]] | {{nom}} | |- | rowspan="2"| Best New Actress |[[Կիմ Հյե-յուն]] | {{won}} | <ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=0FG2LbWgupA|title=[2019 MBC 연기대상] 어쩌다 발견한 하루 '김혜윤' 여자 신인상 수상|date=դեկտեմբերի 30, 2019|website=MBCentertainment Official YouTube Channel|language=ko}}</ref> |- |[[Լի Նա-եուն]] | {{nom}} | |- | Best Couple Award | [[Rowoon|Ռովուն]], [[Կիմ Հյե-յուն]] և [[Լի Ջե-վուկ]] | {{nom}} | |- |} {{notelist}} == Միջազգային հեռարձակում == * Ֆիլիպիններում։ [[GMA Network]] (2020) == Նշումներ == {{նցանկ}} ==Ծանոթագրություններ== {{ծանցանկ}} ==Արտաքին հղումներ== * {{official website|http://www.imbc.com/broad/tv/drama/extraordinaryyou/}} * [https://www.youtube.com/watch?v=XXqJYCyiLBA ''Extraordinary You'' Teaser] in [[YouTube]] * {{IMDb title|tt10826102}} *[http://webtoon.daum.net/webtoon/view/findjuly ''July Found by Chance'' (어쩌다 발견한 7월)] at [[Daum (web portal)|Daum Webtoon]] (in Korean) {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Հարավկորեական դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական դետեկտիվ ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական թրիլեր ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի դերասաններ]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի արտիստներ]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի դերասաններ ըստ մեդիա ոլորտի]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեացի դերասանուհիներ]] [[Կատեգորիա:Կորեերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական ֆենտեզի հեռուստասերիալներ]] [[Կատեգորիա:Հարավկորեական ռոմանտիկ հեռուստասերիալներ]] [[Կատեգորիա:Կորեերեն հեռուստասերիալներ]] 2686rb03dudmy32osqgqj6dvlpt4cog 0 983473 8473833 8338215 2022-07-22T17:42:31Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Կարավաստայի ծովածոց''' ({{lang-sq|Laguna e Karavastasë}}), ամենամեծ ծովածոցը [[Ալբանիա]]յում և ամենամեծերից մեկը [[Միջերկրական ծով]]ում։ Կարավաստան Դիվյակե Կարավաստա [[Ազգային պարկ]]ի մաս է կազմում և [[Ադրիատիկ (ծով)|Ադրիատիկ ծովից]] առանձնանում է ավազաշերտով։ [[Ռամսարի կոնվենցիա]]յի համաձայն՝ այն համարվում է միջազգային նշանակության տարածք։ Այնտեղ հյուրընկալվել են [[սոճի]]ներ և փոքր ավազուտ կղզիներ<ref>{{cite web|title=THE COASTAL GEOMORPHOLOGY OF THE SEMANI RIVER MOUTH-KARAVSTA LAGOON IN THE SOUTHERN ADRIATIC SEA|url=http://www.balkangeophysoc.gr/menu/congresses/oral/152-153-O14-5-Niko_Pano.PDF|website=balkangeophysoc.gr|page=152|language=English|format=PDF|quote=The area well known for the Dalmatian pelican colony Pelicanus crispus which numbers some 60-70 couples, which represent 5% of the total world population of this species.}}</ref><ref name=Bashkiafier>{{cite web|url=http://bashkiafier.gov.al/?page_id=110&lang=en|title=Bashkia Fier » Karavasta Lagoon|publisher=Bashkia Fier|accessdate=2010-06-29|archive-date=2016-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306014022/http://bashkiafier.gov.al/?lang=en&page_id=110|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|title=ACTION PLAN FOR THE DALMATIAN PELICAN|url=http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/wildbirds/action_plans/docs/pelecanus_crispus.pdf|website=ec.europa.eu|page=10|language=English|format=PDF}}</ref>։ Ունի [[Միջերկրածովյան տարածաշրջան|միջերկրածովյան շրջանին]] բնորոշ [[կլիմա]]։ Ծովածոցը գտնվում է Դիվյակե Կարավաստա ազգային պարկի սահմաններում և Ռամսարի կոնվենցիան այն ճանաչել է որպես միջազգային նշանակության խոնավ տարածք։ Ծովածոցը համարվել է կարևոր թռչունների տարածք, քանի որ այն նպաստում է տարբեր թռչունների տեսակների թվի զգալի աճին <ref>{{cite web|author1=[[BirdLife International]]|title=Karavasta Lagoon|url=http://datazone.birdlife.org/site/factsheet/karavasta-lagoon-iba-albania|website=datazone.birdlife.org|language=English}}</ref>։ == Աշխարհագրություն == [[Պատկեր:Karavasta Lagoon, Albania ESA374612.tiff|ձախից|մինի|Կարավաստայի ծովածոցը տարածությունից]] Ծովածոցը գտնվում է Ալբանիայի արևմտյան մասում` մոտավորապես 20 կիլոմետր արևմուտք [[Լյուշնյա]] քաղաքից՝ Շկումբինի և Սեմանի գետերի միջև։ Ծովածոցն ընդգրկում է մոտ 45 մ² տարածք։ Առավելագույն խորությունը 1.3 մ է, միջին խորությունը`0,7 մ։ Լողափը կտրված է [[Ադրիատիկ (ծով)|Ադրիատիկի]] երկար ավազոտ ավազանից։ Ծովածոցը հայտնի է այն պատճառով, քանի որ հազվագյուտ Գանգուր պելիկանի բույն դնելու տեղն է, և նրա համաշխարհային [[պոպուլյացիա]]յի մոտ 5%-ը ապրում է այս ծովածոցում։ Նրանք այս ծովափում կառուցում են բներ։ Ծովածոցը նաև բնատեղի է ավելի քան 1300 թռչնատեսակների համար, ներառյալ փոքր [[տեո (թռչուն)|տեռն]], մեծ կորորան, փոքր կորորան և <ref>{{cite web|author = |url = https://books.google.am/books?id=RljPERbA2a4C&pg=PA4&lpg=PA4&dq=Karavasta+Lagoon&source=bl&ots=JI--GvLLKb&sig=3EXzbqcoDyyQ5qawGeqJRyLdVZQ&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjwkIe2gZfTAhVCDJoKHTt_AT0Q6AEIZDAM#v=onepage&q=Karavasta%20Lagoon&f=false |title = Best Practice for Conservation Planning in Rural Areas |lang = ru |website = books.google.ru |date = |accessdate = 2019-12-05 |deadlink = no}}</ref>։ Կարավաստայի ծովածոցը միջազգային նշանակության տարածքների ցուցակում է(համարակալված է 781)<ref name="Ramsar">{{cite web |url = https://www.ramsar.org/sites/default/files/documents/library/sitelist.pdf |title = The list of wetlands of international importance |last = Ramsar |date = սեպտեմբերի 11, 2014 |publisher = Ramsar |accessdate = 2010-08-14}}{{ref-en}}{{ref-es}}</ref>։ Այգու ներսում կան մի քանի ռեստորաններ։ Ավազի խիտով լողափը տեղակայված է զբոսաշրջիկների շրջանում։ Քանի որ ախտահանման աշխատանքները երկար ժամանակ դադարեցված են, տարածքում մոծակները շատ ակտիվ են։ 2014 թվականին վերսկսվել են ախտահանման աշխատանքները, և նախաձեռվել է ազգային վերականգնողական նախագիծ։ Այն ներառում է որսորդական մորատորիում և թռչունների դիտման վերսկսում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծովածոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Ազգային պարկեր]] [[Կատեգորիա:Կատեգորիա ԲՊՀՄ II]] 39ai25kja0veobg6yq7q6889bmeog13 0 983655 8474026 8468889 2022-07-23T10:38:30Z Slava Sahakyan70 65321 /* Գրականություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզեխումբ |անվանում = Բաունտի կղզիներ |բնագիր անվանում = en/Bounty Islands |պատկեր = NZOffshoreIslandsMap.png |նկարագրություն = |կոորդինատներ 47/42/S/179/4/E |lat_d = | lat_NS = |long_d = | long_EW = |region = |Երկիր = Նոր Զելանդիա |Երկրամաս = |երկիր = |երկիր2 = |երկրամաս = |մարզեր = |վարչատարածքային բաժանում = |տեղագրություն = |տեսակ = |կղզիների քանակը = 13 |ամենամեծ կղզին = Դեպոտ |ընդհանուր մակերեսը = 1,35 |ամենաբարձր կետը = 90 |տարիք = |ջրատարածություն = Խաղաղ օվկիանոս |բնակչություն = 0 |մարդահամարի թվական = 2010 |բնակչության խտությունը = |կայք = |ծանոթագրություն = |պատկեր2 = |նկարագրություն2 = |քարտեզի չափ = 280 |ալտերնատիվ քարտեզ = |ալտերնատիվ քարտեզ2 = |քարտեզի նկարագրություն = |քարտեզի նկարագրություն2 = |քարտեզի նկարագրություն3 = |վիքիպահեստ = }} '''Բաունտի''' ({{lang-en|Bounty Islands}}), <nowiki/>[[կղզեխումբ]], կազմված 13 կղզիներից և բազմաթիվ ժայռերից։ Գտնվում է [[Նոր Զելանդիա]]յի [[Հարավային կղզի (Նոր Զելանդիա)|Հարավային կղզուց]] մոտավորապես 650 կմ դեպի հարավ-արևելք։ Կղզիների այս խումբը համարվում է նորզելանդական արտաքին կղզիներ, և պատկանում է Նոր Զելանդիային, այնուամենայնիվ չի համարվում ինչ որ տարածաշրջանի կամ շրջանի մաս, սակայն վերահսկվում է հատուկ մարմինների կողմից. {{lang-en|Area Outside Territorial Authority}}. Կղզին դասվում է [[ՅՈՒՆԵՍԿՕ]]-ի [[Համաշխարհային ժառանգություն|Համաշխարհային ժառանգության]] շարքին<ref>[http://whc.unesco.org/en/list/877/multiple=1&unique_number=1029 Всемирное наследие. Объект 877]</ref>։ == Աշխարհագրություն == Կղզիները գտնվում են 179° 02' — 179° 07' հվ. լ. և 47° 40' — 47° 45' ավ. ե. միջև։ [[պատկեր:Bounty Islands map.png|thumb|right|300px|Բաունտի կղզիների քարտեզ]] Կղզիների մակերեսը ընդամենը 1,35 կմ քառակուսի է<ref>В субантарктические острова объекта входят острова Снэрс, острова Баунти, острова Антиподов, острова Окленд и острова Кэмпбелл</ref>։ Կղզեխմբի ամենաբարձր կետը գտնվում է ծովի մակարդակից 90 մ բարձրության վրա։ * Հիմնական խումբը ({{coord|47|45|S|179|02|E|}}): ** Դեպոտ կղզի (Depot) (ամենամեծ կղզին) ** Լիոն կղզի (Lion) ** Պինգվին կղզի (Penguin) ** Պրոկլեմեյշն կղզի (Proclamation) ** Րանֆերլի կղզի (Ranfurly) ** Րուատարա կղզի (Ruatara) ** Սպաիդեր կղզի (Spider) ** Տունել կղզի (Tunnel) * Կենտրոնական խումբ ({{coord|47|45|45|S|179|02|40|E|}}): ** Կեյստլ կղզի (Castle) ** Ֆանել կղզի (Funnel) (գլխավոր կղզի) ** Պրայոն կղզի (Prion) * Արևելյան խումբ ({{coord|47|46|S|179|04|E|}}): ** Մոլի Կեպ կղզի (Molly Cap) (գլխավոր կղզի) ** Հյուսիսային ժայռ Կղզիներում բնակվում են [[պինգվիններ]], [[ալբատրոսներ]] և [[փոկեր]]։ Այդ իսկ պատճառով կղզեխումբը [[19-րդ դար|XIX]] և [[20-րդ դար|XX դարերում]] հայտնի է եղել որսորդների կողմից։ Կղզու կլիման խիստ է և քամոտ, սակայն հավասարակաշռված։ Բաունտի կղզիները արևադարձային կղզիներ են, շնորհիվ [[Փիթքերն կղզիներ|Փիթքերն]] կղզիների։ Այդ կղզին հայտնի է նաև [[Bounty (շոկոլադ)|Բաունտի]] շոկոլադի գովազդի շնորհիվ։ == Պատմություն == Բաունտի կղզին հայտնաբերվել է 1788 թվականի սեպտեմբերին, «Բաունտի» նավի կողմից<ref name="Викитека ЭСБЕ">{{ВТ-ЭСБЕ|Баунти}}</ref> == Բնակչությունը == Կղզիները անմարդաբնակ են, մշտական բնակիչներ չունի, բացառությամբ գիտական հետազոտություններով զբաղվող ժամանակավոր արշավախմբերի։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{ВТ-ЭСБЕ|Баунти}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կղզեխմբեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Անմարդաբնակ կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիայի տեսարժան վայրեր]] [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիա]] [[Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգություն Նոր Զելանդիայում]] nate9ij8ed031r5icoksmnz7xs01xri 0 985826 8474025 8217772 2022-07-23T10:36:16Z 46.36.112.243 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Թանգարան}} '''Փարիզի կատակոմբներ''' ({{lang-fr|Catacombes de Paris}}), 1.5 կմ երկարությամբ ստորգետնյա թունելների ցանց [[Փարիզ]]ի տակ գտնվող հին հռոմեական քարհանքերի տեղում<ref name="Веденина">{{книга |автор= |заглавие=Франция. Лингвострановедческий словарь |ответственный=Под ред. Л. Г. Ведениной |ссылка= |место=М.|издательство=Интердиалект+ : АМТ|год=1997 |том= |страниц=|страницы=156 |isbn=5-89520-003-6 |ref=}}</ref>։ 18-րդ դարի վերջից մինչև 19-րդ դարի կեսեր ընկած ժամանակահատվածում այստեղ են բերվել մոտ վեց միլիոն մարդու մնացորդներ<ref name="Carnavalet">{{cite web |url=http://www.carnavalet.paris.fr/fr/musee-carnavalet/la-crypte-acheologique-du-parvis-de-notre-dame-et-les-catacombes-de-paris |title=Les catacombes de Paris |website=Musée Carnavalet |accessdate=2017-10-06}}</ref>։ Ստորգետնյա գերեզմանոցի ամբողջ տարածքը 11 000 քմ է²։ Մեր օրերում կատակոմբները համարվում են Կառնավալե թանգարանի մի մասը և բաց են այցելուների համար<ref name="Carnavalet" />։ == Քարհանքերի պատմություն == Փարիզի քարի հանքերի մեծամասնությունը գտնվել է [[Սեն (գետ)|Սենի]] ձախ ափին, սակայն 10-րդ դարրում բնակչությունը տեղափոխվել է աջ ափ, ոչ հեռու [[մերովինգներ]]ի ժամանակաշրջանի հին քաղաքից։ Սկզբում քար հատել են բաց եղանակով, սակայն 10-րդ դարի վերջում դրա պաշարներն սկսել են չբավականացնել։ Կրաքարի ստորգետնյա առաջին հանքերը գտնվել են այժմյան [[Լյուքսեմբուրգյան այգի|Լյուքսեմբուրգյան այգու]] տարածքի տակ, երբ Լյուդովիկոս 11-րդը զոհաբերել է Վովերտի ամրոցի տարածքը` կրաքար հատելու համար։ Նոր հանքերն սկսել են բացվել քաղաքի կենտրոնից ավելի ու ավելի հեռու. դրանք այժմյան Վալ դե Գրաս հիվանդանոցի, Գոբելենի, Սեն Ժակ, Վոժիրար և Սեն Ժերմե դե Պրե փողոցների շրջանում են։ 1259 թվականին մոտակա վանքի վանականները անձավները հարմարեցրել են գինու նկուղների և շարունակել ստորգետնյա մշակումները։ Փարիզի բնակելի մասի ընդլայնումը [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանում և ավելի ուշ՝ [[Լուի Արև արքա]]յի օրոք, հանգեցրել է նրան, որ մինչև 17-րդ դարը քարհանքներից վերև գտնվող հողերն արդեն գտնվում էին քաղաքի սահմաններում, իսկ բնակելի տարածքների զգալի մասը փաստացի «կախվել» էր անդունդի վրա։ Ամենավտանգավոր վայրերն էին «Սուրբ Վիկտորի արվարձանը» (Ռյու դեզ Էկոլի արևելյան ծայրից դեպի հարավ, մինչև Ժոֆրուա Սենտ Իլեր), Սեն-Ժակ փողոցը և, վերջապես, Սեն Ժերմեն դե Պրե արվարձանը (այն ժամանակ փոքր քաղաք` ամրոցի հարևանությամբ)։ 1777 թվականի ապրիլին [[Լուի XVI]] թագավորը հրաման է արձակել Քարհանքերի ընդհանուր տեսչության ստեղծման մասին, որը գոյություն ունի մինչ այսօր։ Ավելի քան 200 տարիների ընթացքում այս տեսչության աշխատակիցները հսկայական աշխատանքներ են կատարել՝ ստեղծել ամրություններ, որոնք կարող էին հետաձգել կամ նույնիսկ ամբողջովին կանխել ստորգետնյա աստիճանաբար զարգացող սողանքները։ Ստորգետնյա տարածքների ամրապնդման մտահոգիչ խնդիրը լուծում են ամբողջ ստորգետնյա տարածքի բետոնալցմամբ, որը ֆինանսական մեծ ծախսեր չի պահանջում։ Բետոնալցման արդյունքում անհետանում են այնպիսի պատմական հուշարձաններ, ինչպիսիք են, օրինակ Փարիզի հյուսիսում գտնվող գիպսի քարհանքները։ Այնուամենայնիվ, բետոնի ամրությունը ժամանակավոր լուծում է, քանի որ Սեն գետի ստորգետնյա ջրերը վաղ թե ուշ ելքեր կգտնեն այլ վայրերում։ ==[[Ոսկրատուն|Ոսկորատան]] պատմություն== [[Պատկեր:Catacombs-700px.jpg|250px|մինի|Մեռելաթաղ ջահակիրների դամբարանը Փարիզի կատակոմբներում]] Համաձայն հաստատված քրիստոնեական ավանդույթի` հանգուցյալին թաղել են եկեղեցու մոտակայքում։ [[Միջնադար]]ի ժամանակաշրջանի սկզբում կաթոլիկ եկեղեցին ամեն կերպ խրախուսում էր հանգուցյալին եկեղեցիների հարևանությամբ թաղելու գաղափարը՝ ստանալով զգալի շահույթ մահացածների և [[գերեզմանոց]]ում թաղման արարողությունների համար։ Հետևաբար քրիստոնեական գերեզմանատները տեղակայված էին ոչ միայն Փարիզի, այլև` ամբողջ Եվրոպայի բնակավայրերի կենտրոնում։ Օրինակ, 7000 մետր քառակուսի տարածք զբաղեցնող [[Անմեղների գերեզմանոց]]ում, որը գործում է 11-րդ դարից, թաղվել են ծխականներ 19 եկեղեցուց, ինչպես նաև` անհայտ դիակներ։ 1418 թվականին [[Բուբոնային ժանտախտ]]ը կամ, այսպես ասած, [[Սև մահ]]ը ավելացրել է ևս 50 000 դիակ<ref>{{Cite web|url=http://foreandming.tumblr.com/post/87367685408|title=Огненная чума. Филиппов Б., Ястребицкая А. Европейский мир X-XV вв.|publisher=foreandming.tumblr.com|accessdate=2016-03-28}}</ref>։ 1572 թվականին գերեզմանատանը տեղավորել են [[Բարդուղիմեոսյան գիշեր]]ում զոհվածների հազարավոր դիակներ։ Քանի որ գերեզմանոցը դարձել էր երկու միլիոն դիակների թաղման վայր, թաղման շերտը խորացել էր 10 մետրով, իսկ հողի մակարդակը` բարձրացել ավելի քան երկու մետրով։ Մեկ գերեզմանոցի տարբեր մակարդակներում կարող էին գտնվել տարբեր ժամանակաշրջանի 1500 մնացորդներ։ Գերեզմանատունը դարձել էր վարակների բույն, այն արտանետում էր գարշահոտություն, որի պատճառով, ինչպես ասում էին, թթվում էր կաթն ու գինին։ Այնուամենայնիվ, քահանաները դեմ էին քաղաքային գերեզմանատների փակմանը։ Բայց չնայած եկեղեցու ներկայացուցիչների դիմադրությանը, [[1763]] թվականին Փարիզի [[խորհրդարան]]ում հրամանագիր է ստորագրվել քաղաքի պատերի ներսում թաղումների արգելման մասին։ 1780 թվականին Ռյու դե լա Լյանժրի փողոցի հարևանությամբ գտնվող տները Անմեղների գերեզմանոցից բաժանող պատը փլվել է։ Մոտակա տների նկուղները լցվել են մահացածների մնացորդներով և մեծ քանակությամբ կեղտով։ Գերեզմանոցը վերջնականապես փակվել է և Փարիզում թաղումները արգելվել են։ 15 ամիս շարունակ ամեն գիշեր սևավորված պահակախումբը ոսկորները հանում, ախտահանում, մշակում և տեղավորում էր 17,5 մետր խորությանբ լքված Տոմբ Իսուար քարհանքում։ Հետագայում որոշվել է մաքրել քաղաքի ևս 17 գերեզմանոց և 300 պաշտամունքի վայր։ [[Պատկեր:Paris catacombes.jpg|250px|մինի|Ոսկորներ և գանգեր]] Հայտնի ռուս պատմաբան և հրապարակախոս Վ․ Ստրոյևը իր «Փարիզը 1838 և 1839 թվականներին» գրքում գրել է։ {{Քաղվածք|Այստեղ առաջ քարհանքներ կային, որոնք շինանյութ էին մատակարարում Փարիզում կառուցվող տներին։ Ամբողջ թաղամասի տակ դատարկություն գոյացավ, բնակիչները վախեցած էին, կառավարությունն ինժեներներ ուղարկեց, ովքեր կառուցեցին ստորգետնյա սրահներ և պահուստներ։ Սրահները գտնվում էին փողոցներին զուգահեռ, յուրաքանչյուր տուն ունի իր համարը գետնի տակ, այնպես որ վերևում տեղի ունեցած միջադեպի դեպքում հնարավոր է ձեռնարկել պաշտպանական միջոցներ ներքևում։ Ոստիկանականապետ Լենուրն առաջարկել է ստորգետնյա սրահները վերածել կատակոմբների, մաքրել գերեզմանատների ոսկորները և դրանք տեղադրել գետնի տակ։ Նրա ծրագիրը ընդունվում և կատարվում է։ Ավելի քան հինգ միլիոն կմախքներ տեղափոխվեցին կատակոմբների մռայլ կամարների տակ և դասավորվել են սիմետրիկ կարգով։ Նեղ աստիճանահարթակի երկայնքով հարյուր ոտնաչափ իջնելով՝ մտնում եք նախադուռ, որի վրա գրված է. Կանգնիր, այստեղ մահվան թագավորությունն է ...}} == Մուտքի վայր == [[Պատկեր:ParisXIVEntreeCatacombe.JPG|250px|մինի|Քարհանքների մուտքը գտնվում է շենքի ձախ մասում]] Դանֆեր Ռոշրո ({{lang-fr|Denfert-Rochereau}}) մետրոյի կայարանի մոտ գտնվում է մի փոքր տաղավար (կողմնորոշիչը քանդակագործ [[Ֆրեդերիկ Օգյուստ Բարտոլդի|Բարտոլդի]] հայտնի «Առյուծ» աշխատանքն է)։ Հենց դա է հայտնի փարիզյան կատակոմբների մուտքը։ Կատակոմբները հսկվում են ոստիկանության հատուկ սպորտային բրիգադը, որը ստեղծվել է 1980 թվականին` 1955 թվականի նոյեմբերի 2-ին ընդունած օրենքը պահպանելու համար, որն արգելելում է բոլոր կողմնակի անձանց լինել Փարիզի ստորգետնյա քարհանքերի զբոսաշրջային ​​տարածքներից դուրս։ Խախտման համար նվազագույն տուգանքը 60 եվրո է։ == Որոշ փաստեր == * Ստորգետնյա սրահները ունեին [[էլեկտրականություն]]։ Կայսրը [[Նապոլեոն III]] սիրում էր այստեղ հյուրեր ընդունել։ * Այսօր զբոսաշրջիկների այցելության համար կահավորված են մոտ 2 կմ ստորգետնյա անցումներ։ [[Կատակոմբ]] այցելելիս չի կարելի հրաժարվել ոսկորատուն այցելելուց։ Զբոսաշրջային տարածք մուտք գործել չի թույլատրվում միաժամանակ 200 հոգուց ավելի մարդկանց, այդ պատճառով հերթը երբեմն երկարում է։ Կատակոմբները փակվում են երեկոյան հինգին, զբոսաշրջիկների վերջին ընդունելիությունը չորսին է (ամռանը` համապատասխանաբար` 20.00 և 19.00)։ * [[Վալ դե Գրաս եկեղեցի|Վալ դե Գրաս եկեղեցու]] պահակ Ֆիլիբեր Ասպերը, որոնելով գինու նկուղները, փորձել է ուսումնասիրել հարյուրավոր կիլոմետրեր ձգվող քարհանքների թունելները։ 1793 թվականին նա մոլորվել է այդ [[լաբիրինթոս]]ում և նրա կմախքը գտել են միայն 11 տարի անց` ճանաչելով նրան իր հագուստով և բանալիով։ * 1889 թվականին [[Համաշխարհային ցուցահանդես (1889)|Համաշխարհային փարիզյան ցուցահանդես]]ի ժամանակ հատուկ այդ ցուցահանդեսի համար կառուցված [[Էյֆելյան աշտարակ]]ի հակառակ մասում՝ [[Շայո պալատ]]ի ստորգետնյա սրահում, բացվել է «Կատակոմբներ» անունով սրճարան։ * Փարիզի կատակոմբների գոյությունը վտանգի տակ է։ Հիմնական պատճառը [[ստորերկրյա ջրեր]]ն են, որոնք ողողում են կատակոմբների հիմքերը և ամրությունները։ 1980 թվականին ստորերկրյա ջրերի մակարդակը որոշ վայրերում սկսել է բարձրանալ, որի արդյունքում մի քանի սրահներ փլվել են։ * [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ [[Սեն (գետ)|Սենի]] ձախ ափին, քարհանքներից մեկում տեղադրված է եղել գերմանական բանակի հույժ գաղտնին բունկերը։ Դրանից ընդամենը 500 մետր հեռավորության վրա [[1944]] թվականի օգոստոսին գտնվում էր [[Դիմադրության շարժում|Դիմադրության շարժման]] առաջնորդների շտաբը։ * [[Սառը պատերազմ]]ի ժամանակ Փարիզի ստորգետնյա սրահներում տեղակայված է եղել ռմբապաստարան, [[Միջուկային պատերազմ]]ի դեպքում գործի դնելու համար։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.catacombes.paris.fr/ Պաշտոնական կայք] * [http://samnamos.livejournal.com/698.html Подробный фотообзор о Парижских катакомбах в Живом Журнале] * [http://www.vokrugsveta.ru/vs/article/514/ Журнал «Вокруг Света»: Подземелья города света] * [http://www.vesti.ru/videos?vid=312608&cid=1 Вести. Ru: «Моя планета»: Париж без Эйфелевой башни, Катакомбы Парижа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140817011959/http://www.vesti.ru/videos?vid=312608&cid=1 |date=2014-08-17 }} {{Արտաքին հղումներ}} {{Կատեգորիա չկա}} seodrclx3sl1t4rxajlh8qfm3y1qg5a 2 985982 8473996 8422406 2022-07-23T09:31:35Z Նուն2002 78696 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Արինին''' ({{lang-ru|}} {{ԱԾ}}), [[ռուս]] խորհրդային [[գրող]], [[լրագրող]], [[գավառագետ]]: == Կենսագրություն == ծնվել է Պանամարյովկայում [[Օրենբուրգի մարզ]]ում<ref>''Гаранина Т.'' Один бой Ивана Аринина // [[Красный Север (Вологда)|Красный Север]]. — 2009. — № 151 (26385; 31 декабря).</ref><ref>{{Cite web |url=http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |title=Клуб «ФРОНТОВЫЕ ДОРОГИ» • Просмотр темы — Хроники Аринина<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2012-05-24 |archive-date=2016-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160429085427/http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |deadlink=no }}</ref>: 1962 թվականից ապրել է [[Վոլոգդա]]յում: Աշխատել է տեղական «Վոլոգդական комсомолец», «կարմիր հյուսիս» և «Ռուսական հյուսիս» թերթերում: Մահացել է 2020 թվականի փետրվարի 28-ին Վոլգդայում года<ref name="cult">{{cite web|title=Ушел из жизни писатель Владимир Аринин|url=http://cultinfo.ru/news/index.php?CODE=died-writer-vladimir-aronin|publisher=cultinfo.ru|date=2020-02-28|accessdate=2020-02-29|lang=ru}}</ref> == Ստեղծագործական կյանք == Սկսել է որպես մանկական գրող: 1975 թվականին լույս է տեսել նրա «Սև աչքերի հեքիաթ» գիրքը, իսկ հետո գիտականորեն-երևակայական «նարնջագույն աստղ» գիրքը (1979 թվական) և «Ծաղիկը տիեզերքում» (1983 թվական), վերջին ստեղծագործությունը դուրս է եկել «Հեքիաթներ և ֆանտազիա» հավաքածուն (1983 թվական): Ավելի ուշ հրատարակվել են նրա «չափահաս» ստեղծագործությունները, դրանց թվում են. «գեներալիսիմուսի ստվերը» (փաստավավերագրական ստեղծագործություն Ստալինի մասին, 1991 թվական) «Կանանց կարդալը արգելվում է» (1994 թվական), «Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները» (2002 թվական), «Միայն սերում» (2002 թվական), «Կանանց արգելված է» (2002 թվական), որոնց մեջ հեղինակը ներկայացնում է կարդացողին «պատմական գաղտնիքների» իր տարբերակը: Պուշկինի մահվան մասին, Իվան Սարսափելիի գարադարանի մասին, «Խոսքը Իգորի արշավի մասին» և այլն: Նա նաև հեղինակ է պիեսների Կ. Բատյուշկովի, հին ռուս նկարիչ Դիոնիսիոսի մասին, «Վոլոգդայի գանձը» գրքի՝ Վոլոգդայի երկրի հեքիաթների և լեգենդների ժողովածու: «Կանանց կարդալը արգելված է» (1994 թվական): == Հրապարակումներ == * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Նարնջագույն աստղ. Հեքիաթներ և ֆանտազիա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во|թվական=1979}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վայրը=Արխանգելսկ; Վոլոգդա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во||թվական=1983}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Գեներալիսումայի ստվերը: վավ. ստեղծ.|վայր=Արխանգելսկ|հրատարակչություն=հյուսիս.-Зап. кн. изд-во|թվական=1991|էջ=155|isbn=5-85560-259-1}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները|հչատարակչություն=ժամանակակից|թվական=1999|էջ=272|isbn=5-270-01178-6|тираж=5000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Միայն սերում… ռուս հանճարների գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|էջ=240|isbn=5-270-01516-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Կանանց արգելված է. ոչ սովորական անձերի գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|isbn=5-270-01337-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Վոլոգդայի գանձը: հեքիաթներ, լեգենդներ, պատմ. հանձնում: Վոլոգի երեխաներ. մարզ|վայր Վոլոգդա|հրատարակչություն=Изд. տուն «ЧереповецЪ»|թվական=2004|էջ=79}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Խլեստակովը Ույուժնայում: վավերագրական ստեղծագործություն|վայր=Վոլոգդա|Հրատարակչություն=ФЕСТ|թվական=2008|էջ=58}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Արևի ճառագայթով: երկխոսություն կոմպոզիտորի մասին,ստեղծագործություն ժառանգությունից, Գավրիլյան գաղտնիքներ|վայր=Վոլոգդա| == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20110812065123/http://vologda-oblast.ru/persones.asp?lng=RUS Биография В. И. Аринина] на сайте Правительства Вологодской области * {{Книга:Энциклопедия фантастики|страницы=|ссылка=http://cpllindengrove.com/AUTHORS/A/ARININ.V/ARININ.HTM}} * [http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 Хроники Аринина…] {{Արտաքին հղումներ}} iyfb2bcfnslcygo6x4baw0wgug4k80f 8473997 8473996 2022-07-23T09:32:04Z Նուն2002 78696 /* Հրապարակումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Արինին''' ({{lang-ru|}} {{ԱԾ}}), [[ռուս]] խորհրդային [[գրող]], [[լրագրող]], [[գավառագետ]]: == Կենսագրություն == ծնվել է Պանամարյովկայում [[Օրենբուրգի մարզ]]ում<ref>''Гаранина Т.'' Один бой Ивана Аринина // [[Красный Север (Вологда)|Красный Север]]. — 2009. — № 151 (26385; 31 декабря).</ref><ref>{{Cite web |url=http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |title=Клуб «ФРОНТОВЫЕ ДОРОГИ» • Просмотр темы — Хроники Аринина<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2012-05-24 |archive-date=2016-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160429085427/http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |deadlink=no }}</ref>: 1962 թվականից ապրել է [[Վոլոգդա]]յում: Աշխատել է տեղական «Վոլոգդական комсомолец», «կարմիր հյուսիս» և «Ռուսական հյուսիս» թերթերում: Մահացել է 2020 թվականի փետրվարի 28-ին Վոլգդայում года<ref name="cult">{{cite web|title=Ушел из жизни писатель Владимир Аринин|url=http://cultinfo.ru/news/index.php?CODE=died-writer-vladimir-aronin|publisher=cultinfo.ru|date=2020-02-28|accessdate=2020-02-29|lang=ru}}</ref> == Ստեղծագործական կյանք == Սկսել է որպես մանկական գրող: 1975 թվականին լույս է տեսել նրա «Սև աչքերի հեքիաթ» գիրքը, իսկ հետո գիտականորեն-երևակայական «նարնջագույն աստղ» գիրքը (1979 թվական) և «Ծաղիկը տիեզերքում» (1983 թվական), վերջին ստեղծագործությունը դուրս է եկել «Հեքիաթներ և ֆանտազիա» հավաքածուն (1983 թվական): Ավելի ուշ հրատարակվել են նրա «չափահաս» ստեղծագործությունները, դրանց թվում են. «գեներալիսիմուսի ստվերը» (փաստավավերագրական ստեղծագործություն Ստալինի մասին, 1991 թվական) «Կանանց կարդալը արգելվում է» (1994 թվական), «Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները» (2002 թվական), «Միայն սերում» (2002 թվական), «Կանանց արգելված է» (2002 թվական), որոնց մեջ հեղինակը ներկայացնում է կարդացողին «պատմական գաղտնիքների» իր տարբերակը: Պուշկինի մահվան մասին, Իվան Սարսափելիի գարադարանի մասին, «Խոսքը Իգորի արշավի մասին» և այլն: Նա նաև հեղինակ է պիեսների Կ. Բատյուշկովի, հին ռուս նկարիչ Դիոնիսիոսի մասին, «Վոլոգդայի գանձը» գրքի՝ Վոլոգդայի երկրի հեքիաթների և լեգենդների ժողովածու: «Կանանց կարդալը արգելված է» (1994 թվական): == Հրապարակումներ == * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Նարնջագույն աստղ. Հեքիաթներ և ֆանտազիա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во|թվական=1979}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վայրը=Արխանգելսկ; Վոլոգդա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во||թվական=1983}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Գեներալիսումայի ստվերը: վավ. ստեղծ.|վայր=Արխանգելսկ|հրատարակչություն=հյուսիս.-Зап. кн. изд-во|թվական=1991|էջ=155|isbn=5-85560-259-1}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները|հչատարակչություն=ժամանակակից|թվական=1999|էջ=272|isbn=5-270-01178-6|тираж=5000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Միայն սերում… ռուս հանճարների գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|էջ=240|isbn=5-270-01516-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Կանանց արգելված է. ոչ սովորական անձերի գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|isbn=5-270-01337-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Վոլոգդայի գանձը: հեքիաթներ, լեգենդներ, պատմ. հանձնում: Վոլոգի երեխաներ. մարզ|վայր Վոլոգդա|հրատարակչություն=Изд. տուն «ЧереповецЪ»|թվական=2004|էջ=79}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Խլեստակովը Ույուժնայում: վավերագրական ստեղծագործություն|վայր=Վոլոգդա|Հրատարակչություն=ФЕСТ|թվական=2008|էջ=58}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Արևի ճառագայթով: երկխոսություն կոմպոզիտորի մասին,ստեղծագործություն ժառանգությունից, Գավրիլյան գաղտնիքներ|վայր=Վոլոգդա| == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20110812065123/http://vologda-oblast.ru/persones.asp?lng=RUS Биография В. И. Аринина] на сайте Правительства Вологодской области * {{Книга:Энциклопедия фантастики|страницы=|ссылка=http://cpllindengrove.com/AUTHORS/A/ARININ.V/ARININ.HTM}} * [http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 Хроники Аринина…] {{Արտաքին հղումներ}} 0sk0d8ycwuiix8v7snxpdbai6kv24e6 8473999 8473997 2022-07-23T09:33:57Z Նուն2002 78696 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Վլադիմիր Արինին''' ({{lang-ru|Аринин, Владимир Иванович}} {{ԱԾ}}), [[ռուս]] խորհրդային [[գրող]], [[լրագրող]], [[գավառագետ]]: == Կենսագրություն == ծնվել է Պանամարյովկայում [[Օրենբուրգի մարզ]]ում<ref>''Гаранина Т.'' Один бой Ивана Аринина // [[Красный Север (Вологда)|Красный Север]]. — 2009. — № 151 (26385; 31 декабря).</ref><ref>{{Cite web |url=http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |title=Клуб «ФРОНТОВЫЕ ДОРОГИ» • Просмотр темы — Хроники Аринина<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2012-05-24 |archive-date=2016-04-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160429085427/http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 |deadlink=no }}</ref>: 1962 թվականից ապրել է [[Վոլոգդա]]յում: Աշխատել է տեղական «Վոլոգդական комсомолец», «կարմիր հյուսիս» և «Ռուսական հյուսիս» թերթերում: Մահացել է 2020 թվականի փետրվարի 28-ին Վոլգդայում года<ref name="cult">{{cite web|title=Ушел из жизни писатель Владимир Аринин|url=http://cultinfo.ru/news/index.php?CODE=died-writer-vladimir-aronin|publisher=cultinfo.ru|date=2020-02-28|accessdate=2020-02-29|lang=ru}}</ref> == Ստեղծագործական կյանք == Սկսել է որպես մանկական գրող: 1975 թվականին լույս է տեսել նրա «Սև աչքերի հեքիաթ» գիրքը, իսկ հետո գիտականորեն-երևակայական «նարնջագույն աստղ» գիրքը (1979 թվական) և «Ծաղիկը տիեզերքում» (1983 թվական), վերջին ստեղծագործությունը դուրս է եկել «Հեքիաթներ և ֆանտազիա» հավաքածուն (1983 թվական): Ավելի ուշ հրատարակվել են նրա «չափահաս» ստեղծագործությունները, դրանց թվում են. «գեներալիսիմուսի ստվերը» (փաստավավերագրական ստեղծագործություն Ստալինի մասին, 1991 թվական) «Կանանց կարդալը արգելվում է» (1994 թվական), «Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները» (2002 թվական), «Միայն սերում» (2002 թվական), «Կանանց արգելված է» (2002 թվական), որոնց մեջ հեղինակը ներկայացնում է կարդացողին «պատմական գաղտնիքների» իր տարբերակը: Պուշկինի մահվան մասին, Իվան Սարսափելիի գարադարանի մասին, «Խոսքը Իգորի արշավի մասին» և այլն: Նա նաև հեղինակ է պիեսների Կ. Բատյուշկովի, հին ռուս նկարիչ Դիոնիսիոսի մասին, «Վոլոգդայի գանձը» գրքի՝ Վոլոգդայի երկրի հեքիաթների և լեգենդների ժողովածու: «Կանանց կարդալը արգելված է» (1994 թվական): == Հրապարակումներ == * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Նարնջագույն աստղ. Հեքիաթներ և ֆանտազիա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во|թվական=1979}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վայրը=Արխանգելսկ; Վոլոգդա|հրատարակչություն=հյուսիս-վերնագիր кн. изд-во||թվական=1983}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Գեներալիսումայի ստվերը: վավ. ստեղծ.|վայր=Արխանգելսկ|հրատարակչություն=հյուսիս.-Зап. кн. изд-во|թվական=1991|էջ=155|isbn=5-85560-259-1}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Պուշկինի չբացահայտված գաղտնիքները|հչատարակչություն=ժամանակակից|թվական=1999|էջ=272|isbn=5-270-01178-6|тираж=5000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Միայն սերում… ռուս հանճարների գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|էջ=240|isbn=5-270-01516-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Կանանց արգելված է. ոչ սովորական անձերի գաղտնիքները|հրատարակչություն=Ժամանակակից|թվական=2002|isbn=5-270-01337-1|тираж=3000}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Վոլոգդայի գանձը: հեքիաթներ, լեգենդներ, պատմ. հանձնում: Վոլոգի երեխաներ. մարզ|վայր Վոլոգդա|հրատարակչություն=Изд. տուն «ЧереповецЪ»|թվական=2004|էջ=79}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Խլեստակովը Ույուժնայում: վավերագրական ստեղծագործություն|վայր=Վոլոգդա|Հրատարակչություն=ФЕСТ|թվական=2008|էջ=58}} * {{գիրք|հեղինակ=Արինին Վ.|վերնագիր=Արևի ճառագայթով: երկխոսություն կոմպոզիտորի մասին,ստեղծագործություն ժառանգությունից, Գավրիլյան գաղտնիքներ|վայր=Վոլոգդա| == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20110812065123/http://vologda-oblast.ru/persones.asp?lng=RUS Биография В. И. Аринина] на сайте Правительства Вологодской области * {{Книга:Энциклопедия фантастики|страницы=|ссылка=http://cpllindengrove.com/AUTHORS/A/ARININ.V/ARININ.HTM}} * [http://road-front.ru/phpBB2/viewtopic.php?f=28&t=5088 Хроники Аринина…] {{Արտաքին հղումներ}} 4v33f4ymiekoxww8qjt2nxxi631aj0y 4 987253 8473946 8473426 2022-07-23T01:08:02Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- !Խմբագրումներ!!23artashes!!Beko!!GeoO!!Lilitik22!!Samo04!!Sigma'am!!Voskanyan!!Xelgen!!ԱշբոտՏՆՂ!!ԱշոտՏՆՂ |- |Հիմնական||8027||1473||3851||205||466||157||3380||68||8321||112 |- |Պատկեր||41||13||254||0||0||2||23||0||18||0 |- |Կաղապար||22||477||347||1||11||15||10||7||182||45 |- |Կատեգորիա||792||174||419||0||312||11||17||0||0||0 |- |patrol||6||618||101||0||0||5||250||0||0||0 |- |Ընդամենը||style="background: #33f85f;"|8888||style="background: #33f85f;"|2755||style="background: #33f85f;"|4972||style="background: #33f85f;"|206||style="background: #33f85f;"|789||style="background: #33f85f;"|190||style="background: #33f85f;"|3680||style="background: #33f85f;"|75||style="background: #33f85f;"|8521||style="background: #33f85f;"|157 |} {| class="wikitable sortable" |- !Գործողություն!!23artashes!!Beko!!GeoO!!Lilitik22!!Samo04!!Sigma'am!!Voskanyan!!Xelgen!!ԱշբոտՏՆՂ!!ԱշոտՏՆՂ |- |delete||1048||176||105||4||6||54||789||35||127||7 |- |block||234||41||24||0||2||9||250||8||0||2 |- |abusefilter||0||0||0||0||0||0||0||28||0||1 |- |rights||0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- |merge||0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- |protect||31||2||10||0||0||4||13||1||0||0 |- |MediaWiki||3||1||0||0||0||0||1||0||0||2 |- |contentmodel||0||0||0||0||0||0||0||0||0||0 |- |Ընդամենը||style="background: #33f85f;"|1316||style="background: #33f85f;"|220||style="background: #33f85f;"|139||style="background: #ff0000;"|4||style="background: #ff0000;"|8||style="background: #33f85f;"|67||style="background: #33f85f;"|1053||style="background: #33f85f;"|72||style="background: #33f85f;"|127||style="background: #ff0000;"|12 |} s3iwqf6r3wjmjbrf7kyy9n5yirqnv9l 0 990287 8474024 8468890 2022-07-23T10:36:00Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզեխումբ |անվանում = Անտիպոդ |բնագիր անվանում = {{lang-en|Antipodes Islands}} |պատկեր = Antipodes South Bay.JPG |նկարագրություն = Հիմնական կղզու հարավային ծովափ |կոորդինատներ <!--*կոորդինատներ--> |lat_d = | lat_NS = |long_d = | long_EW = |region = |Երկիր = [[Նոր Զելանդիա]] |Երկրամաս = |երկիր = |երկիր2 = |երկրամաս = |մարզեր = |վարչատարածքային բաժանում = |տեղագրություն = |տեսակ = |կղզիների քանակը = |ամենամեծ կղզին = |ընդհանուր մակերեսը = |ամենաբարձր կետը = |տարիք = |ջրատարածություն = |բնակչություն = 0 |մարդահամարի թվական = |բնակչության խտությունը = |կայք = |ծանոթագրություն = |պատկեր2 = |նկարագրություն2 = |քարտեզի չափ = 280 |ալտերնատիվ քարտեզ = |ալտերնատիվ քարտեզ2 = |քարտեզի նկարագրություն = |քարտեզի նկարագրություն2 = |քարտեզի նկարագրություն3 = |վիքիպահեստ = }} '''Անտիպոդ (կղզեխումբ)'''<ref>Тихий океан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО «Картография» : Оникс, 2010. — С. 194—195. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).</ref><ref>{{Книга:СГНЗС|22}}</ref> ({{lang-en|Antipodes Islands}}), [[Նոր Զելանդիա]]յից հարավ-արևելք գտնվող փոքր [[կղզեխումբ]]։ Կղզիները համարվում են Նոր Զելանդիայի տարածք է, սակայն չեն հանդիսանում երկրի որևէ տարածաշրջանի կամ երկրամասի մի մաս, այլ գտնվում են հատուկ մարմնի անմիջական ղեկավարության ներքո (Area Outside Territorial Authority): Կղզիները ընդգրկված են [[Համաշխարհային ժառանգություն|Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում]]՝ [[Նորզելանդական մերձանտարկտիկական կղզիներ]]ի կազմում <ref name="Всемирное наследие. Объект 877">[http://whc.unesco.org/en/list/877/multiple=1&unique_number=1029 Всемирное наследие. Объект 877]</ref><ref name="Всемирное наследие. Объект 877"/><ref>Նորզելանդական մերձանտարկտիկական կղզիների կազմում ընդգրկված են [[Սներս (կղզեխումբ)|Սներսի կղզիները]], [[Բաունտի կղզի|Բաունտիի կղզիները]], Անտիպոդի կղզիները, [[Օկլենդ (կղզեխումբ)|Օկլենդի կղզիները]] և [[Քեմբլ (կղզեխումբ)|Քեմբլի կղզիները]]</ref>։ == Կղզիների անվանումների ծագում == === Տոպոնիմիկա === Կղզիները հայտնաբերել է [[Բրիտանական թագավորական ռազմական նավատորմ]]ի սպա Հենրի Ուոթերհաուսը։ 1800 թվականին նա «Ռելիանս» ռազմական նավով [[Ավստրալիա]]յից դեպի Նորֆոլկ նավարկելու ժամանակ հայտնաբերել է անհայտ այս կղզեխումբը։ Ավելի ուշ կղզիները ստացել է Անտիպոդներ անունը (հունարենից՝ antipodes, բառացի՝ «գտնվում են գլխիվայր», այսինքն՝ երկրագնդի տրամագծորեն հակառակ կետերի բնակիչներ), որը պայմանավորված էր կղզիների դիրքով` [[Գրինվիչի աստղադիտարան]]ի գրեթե հակառակ կողմում։ Ֆրանսիական քարտեզներում կղզիները անվանված էին Փարիզի Անտիպոդներ<ref>{{Книга|автор=Garnier, F. A., 1803-1863. |заглавие=Oceanie spheroidale|ссылка=http://www.davidrumsey.com/luna/servlet/detail/RUMSEY~8~1~22019~700051:Oceanie-spheroidale---Atlas-spheroi|страницы=20|издательство=Veuve Jules Renouard, Libraire Paris|год=1862}} {{ref-fr}}</ref>։ === Ժամանակակից նորմատիվ ռուսական անուն === Ռուսերենի ուղղագրությունում բարեփոխումներից առաջ ամրապնդվել է «островъ Антиподовъ» անվանումը<ref>Энциклопедическій словарь (в 86 томах). Томъ IА (2): Алтай — Арагвай. / Подъ редакціей профессора И. Е. Андриевскаго. Издатели: Ф. А. Брокгаузъ (Лейпцигъ), И. А. Ефронъ (С.-Петербургъ). – С.-Петербургъ: Семеновская Типо-Литографія (И. А. Ефрона), Фонтанка, № 92. — 1890. — с. 842</ref> (կղզեխմբի գլխավոր կղզու անվանումը)։ 1973 թվականի մարտին պաշտոնապես հաստատվել են անգլերեն աշխարհագրական անվանումների ռուսերեն փոխանցման կանոնները։ Կղզին անվանումը նորացված կանոնների համաձայն պետք է լիներ «Անտիպոդիս»<ref>Инструкция по русской передаче английских географических названий. ГКИНП-83. — М.: ЦНИИГАиК, 1975. — С. 38</ref> ({{lang-en|Antipodes Islands}}): Սակայն պահպանվել է անվան ավանդական ձևը`«Անտիպոդի կղզիներ»։ 1986 թվականին Օտարերկրյա պետությունների աշխարհագրական անվանումների բառարանը նաև գրանցեց անվան նորմատիվային ուղղագրությունը «Անտիպոդ» կղզիների ավանդական ձևով՝ պարտադիր օգտագործման համար բոլոր սովետական ​​նախարարությունների, գերատեսչությունների, հիմնարկների, ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների կողմից։ == Աշխարհագրություն == [[Պատկեր:Topographical map of the Antipodes Islands in English.svg|thumb|right|250px|Անտիպոդ կղզու տեղագրական քարտեզ]] Կղզեխմբի տարածքը 20,97 կմ² է։ Կղզիներից ամենամեծը՝ [[Անտիպոդ կղզի]]ն՝ մոտ 20 կմ² ({{Coord|49.69|S|178.78|E}}), [[Բոլլանս կղզի]]ն ՝ մոտ 2 կմ² ({{Coord|49.645|S|178.819|E}}) և մեծ թվով փոքր [[կղզի]]ներ և [[ժայռ]]եր։ Կղզիներում կլիման խիստ է և անհյուրընկալ, այնուամենայնիվ, այն թռչնաշուկաների սիրված վայն է։ Կղզիներում ապրում են նաև [[Անտիպոդի ցատկող թութակ|անտիպոդ թութակները]] և [[Ռայշեկի կակարիկ]]ը։ == Պատմություն == Կղզիները հայտնաբերվել են 1800 թվականին։ == Բնակչություն == Բոլոր կղզիները անմարդաբնակ են։ Կղզիներում գտնվող մարդիկ գիտական ​​արշավախմբի աշխատակիցներ են։ == Տես նաև == * [[Նորզելանդական մերձանտարկտիկական կղզիներ]] * [[Նոր Զելանդիա]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == *''Wise's New Zealand Guide'' (4th ed.; 1969). Dunedin: H. Wise & Co. (N.Z.) Ltd. *"NGA-IWI-O-AOTEA". No. 59 (June 1967). ''Te Ao Hou – The Maori Magazine'', pp.&nbsp;43. * Eric John Godley ''The Botany of Antipodes Island''. New Zealand Journal of Botany, 1989, Vol. 27: 531-563 * Entwisle, Peter (2005). ''Taka, A Vignette Life of William Tucker 1784–1817''. Dunedin: Port Daniel Press. {{ISBN|0-473-10098-3}}. * Taylor, Rowley, (2006) ''Straight Through from London, the Antipodes and Bounty Islands, New Zealand''. Christchurch: Heritage Expeditions New Zealand Ltd. {{ISBN|0-473-10650-7}}. * Marris, J.W.M. (2000): [http://www.royalsociety.org.nz/publications/journals/nzjr/2000/010/ The beetle (Coleoptera) fauna of the Antipodes Islands, with comments on the impact of mice; and an annotated checklist of the insect and arachnid fauna.] ''Journal of the Royal Society of New Zealand'', '''30''': 169–195. {{ISSN|0303-6758}} {{doi|10.1080/03014223.2000.9517616}} [http://www.online-keys.net/sciaroidea/add01/Marris_2000_fauna_Antipodes_Islands.pdf PDF] * Warham, J.; Johns, P.M. 1975: The University of Canterbury Antipodes Island Expedition 1969. ''Journal of the Royal Society of New Zealand'', '''5'''(2): 103–131. {{ISSN|0303-6758}} [https://books.google.com/books?id=ogY4AAAAIAAJ&pg=PA103#v=twopage&q&f=false Google books] == Արտաքին հղումներ == * [https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2 Անտիպոդով (կղզեխումբ)] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիայի տեսարժան վայրեր]] [[Կատեգորիա:Նոր Զելանդիա]] [[Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգություն Նոր Զելանդիայում]] [[Կատեգորիա:Անմարդաբնակ կղզիներ]] cew6fm9mzh2klq2xoi2z9g4k5q6i25j 14 996960 8473944 7187234 2022-07-23T00:24:42Z 31.200.12.242 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Ուսումնական հաստատություններ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Կրթությունն Ադրբեջանում|կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|կրթական]] hquph1brpxvan97c6d6xdoqcshwzlz6 0 997534 8473800 7771162 2022-07-22T15:20:17Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Լիճ |հայերեն անվանում = Ելոուսթոուն |բնօրինակ անվանում = Yellowstone Lake |պատկեր = Rainbow over yellowstone lake.jpg |պատկերի չափ =300px |պատկերի նկարագրություն = |կոորդինատներ = |lat_d = |lat_NS = |long_d = |long_EW = |region = |տեղագրություն = |Երկիր = ԱՄՆ |շրջան = [[Վայոմինգ]] |տեսակ = |բարձրություն ծովի մակ. = 2356 |երկարություն = 32 |լայնություն = 23 |մակերես = 350 |ծավալ = |ջրափնյա գծի երկարություն = 177 |առավելագույն խորություն = 122 |միջին խորություն = 43 |միջին բարձրություն = |հանքայնություն = |աղիություն = |պարզություն = |թափվող գետեր = |սկիզբ առնող գետեր = Ելոուսթոուն գետ |ջրահավաքի մակերեսը = |կղզիներ = |ծանոթագրություն = |պատկեր2 = |նկարագրություն2 = |երկիր = |երկիր2 = |քարտեզի չափ = 300 |ալտերնատիվ քարտեզ = |ալտերնատիվ քարտեզ2 = |քարտեզի նկարագրություն = |քարտեզի նկարագրություն2 = |վիքիպահեստ = }} '''Ելոուսթոուն''' ({{lang-en|Yellowstone Lake}}), [[Ելոուսթոուն (ազգային պարկ)|Ելոուսթոուն ազգային պարկ]]ի տարածքում գտնվող ամենամեծ լիճը<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/652773/Yellowstone-Lake |title = www.britannica.com |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-12-05 |deadlink = no}}</ref>։ == Պատմություն == Լճի ծագումը կապված է մղանցքի տակ մագմային պարկի փլուզման հետ, որը տեղի է ունեցել ուժեղ ժայթքման արդյունքում մոտ 600,000 տարի առաջ։ Փլուզումը հանգեցրել է [[Ելոուսթոունի կալդերա|Ելոուսթոուն խառնարանի]] առաջացմանը, որի մի մասը լցվելով ջրով՝ ձևավորել է Ելոուսթոուն լիճը։ Ենթադրվում է, որ լիճը ունեցել է հոսք դեպի [[Սնեյք (գետ)|Սնեյք գետ]]ը։ Այսօր լճից դուրս եկող միակ գետը Ելոուսթոուն գետն է, որը համարվում է [[Միսսուրի]]ի վտակը<ref>{{Cite web |url=https://bigenc.ru/geography/text/2217746 |title=МИССУРИ • Большая российская энциклопедия - электронная версия |website=bigenc.ru |accessdate=2021-02-24}}</ref>։ Լիճը տեսած առաջին եվրոպացին [[Մաունթինմեններ|մաունթինմեն]], թանկարժեք մորթիների որսորդ [[Ջոն Քոլթեր|Ջոն Քոլթերն է]], որն այդ տարածք այցելել է 19-րդ դարի սկզբին։ Թանկարժեք մորթու ակտիվ առևտրի ժամանակ (1820-1840 թվականներ) Ելոուսթոուն լիճ այցելել են թանկարժեք մորթու առևտրով զբաղվողներ բազմաթիվ մարդիկ։ == Նկարագրություն == Լճի հայելու մակերեսը 350 կմ² է, ափի եզրագիծը երկար է՝ 177 կմ։ Լճի միջին խորությունը կազմում է մոտ 43 մ, առավելագույն խորությունը հասնում է 122 մ-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/search?q=how+deep+is+the+yellowstone+lake&rlz=1C5CHFA_enUS812US835&oq=haow+deep+is+the+yellowstone+lake&aqs=chrome.1.69i57j0l2.19111j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8|title=how deep is the yellowstone lake - Google Search|website=www.google.com|access-date=2019-02-11}}</ref>։ Դա Հյուսիսային Ամերիկայի ամենամեծ քաղցրահամ լիճն է, որը գտնվում է ավելի քան 2000 մ բարձրության վրա (7000 ոտնաչափ)<ref name="NPS">{{cite web | last = | first = | coauthors = | title = Frequently Asked Questions at Lake Village | publisher = National Park Service | date = June 27, 2006 | url = http://www.nps.gov/yell/planyourvisit/lakefaq.htm |deadlink = yes | accessdate = 2007-07-29 | archiveurl = https://www.webcitation.org/6Cq9u8z2R?url=http://www.nps.gov/yell/planyourvisit/lakefaq.htm | archivedate = 2012-12-11}}</ref>։ Ձմռանը լճի մեծ մասը ծածկված է մոտ 1 մ հաստությամբ սառցե շերտով, բացառությամբ այն վայրերի, որտեղ երկրի մակերևույթ են դուրս գալիս տաք աղբյուրներ։ Ելոուսթոունը սառչում է դեկտեմբերի սկզբին և կարող է սառույցի տակ մնալ մինչև մայիսի վերջ կամ հունիսի սկիզբ։ Ինչպես լճում, այնպես էլ նրա շրջակայքում կան բազմաթիվ [[գեյզեր]]ներ, [[ֆումարոլ]]ներ և [[տաք ակունքներ]]։ Վերջին տարիներին ([[2004]]) նկատվել է լճի հատակի զգալի բարձրացում, ինչը վկայում է տարածաշրջանի տեկտոնական ակտիվության մասին։ == Պատկերասրահ == <gallery class="center" widths="200" heights="200"> Պատկեր:Yellowstone Lake from space.jpg|Լիճը տիեզերքից Պատկեր:Yellowstone-lake.jpg|Լիճն ամպամած օրերին Պատկեր:Yellowstone Lake Hotel.jpg|Ելոուսթոուն-լեյք հյուրանոցը, տեսարան լճից </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{ВТ-ЭСБЕ|Еллоустонское озеро}} * [http://volcanoes.usgs.gov/yvo/new.html USGS answers questions about the 'bulge' under Yellowstone Lake.] * [http://purl.access.gpo.gov/GPO/LPS92437 Bathymetry and Geology of the Floor of Yellowstone Lake, Yellowstone National Park, Wyoming, Idaho, and Montana] - United States Geological Survey {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Լճեր ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի լճեր]] [[Կատեգորիա:Հյուսիսային Ամերիկայի լճեր]] [[Կատեգորիա:Վայոմինգ]] 6zjmnqycmjfeuvgk5ln7721deyb3he6 2 999668 8473881 8473262 2022-07-22T18:57:33Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:Top-importance Turkey articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Anatolia]]||[[:ru:Малая Азия]]||[[Անատոլիա]]|| ||140 |- |[[:en:Ankara]]||[[:ru:Анкара]]||[[Անկարա]]|| ||224 |- |[[:en:Armenian genocide]]||[[:ru:Геноцид армян]]||[[Հայոց ցեղասպանություն]]|| ||108 |- |[[:en:Assyrian people]]||[[:ru:Ассирийцы]]||[[Ասորիներ]]|| ||84 |- |[[:en:Mustafa Kemal Atatürk]]||[[:ru:Ататюрк, Мустафа Кемаль]]||[[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք]]||այո||231 |- |[[:en:Battle of Manzikert]]||[[:ru:Битва при Манцикерте]]||[[Մանազկերտի ճակատամարտ]]|| ||58 |- |[[:en:Byzantine Anatolia]]|| || || ||1 |- |[[:en:Byzantine Empire]]||[[:ru:Византия]]||[[Բյուզանդական կայսրություն]]|| ||162 |- |[[:en:Constantinople]]||[[:ru:Константинополь]]||[[Կոստանդնուպոլիս]]|| ||115 |- |[[:en:Constitution of Turkey]]||[[:ru:Конституция Турецкой Республики]]||[[Թուրքիայի սահմանադրություն]]|| ||26 |- |[[:en:Culture of Istanbul]]|| || || ||3 |- |[[:en:Culture of Turkey]]||[[:ru:Культура Турции]]||[[Թուրքիայի մշակույթ]]|| ||27 |- |[[:en:Cyprus]]||[[:ru:Республика Кипр]]||[[Կիպրոս]]|| ||300 |- |[[:en:Cyprus problem]]||[[:ru:Кипрский конфликт]]||[[Կիպրոսի հիմնախնդիր]]|| ||27 |- |[[:en:Demographics of Turkey]]||[[:ru:Население Турции]]||[[Թուրքիայի բնակչություն]]|| ||26 |- |[[:en:Economy of Turkey]]||[[:ru:Экономика Турции]]||[[Թուրքիայի տնտեսություն]]|| ||47 |- |[[:en:Education in Turkey]]||[[:ru:Образование в Турции]]|| || ||14 |- |[[:en:Environmental issues in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Fall of Constantinople]]||[[:ru:Падение Константинополя (1453)]]||[[Կոստանդնուպոլսի անկում]]|| ||72 |- |[[:en:Foreign relations of Turkey]]||[[:ru:Внешняя политика Турции]]|| || ||18 |- |[[:en:Gallipoli campaign]]||[[:ru:Дарданелльская операция]]||[[Դարդանելի օպերացիա]]|| ||73 |- |[[:en:Geography of Turkey]]||[[:ru:География Турции]]|| || ||37 |- |[[:en:Geology of Turkey]]||[[:ru:Геология Турции]]|| || ||4 |- |[[:en:Government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Health care in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of Anatolia]]||[[:ru:История Анатолии]]|| || ||17 |- |[[:en:History of the Republic of Turkey]]|| ||[[Թուրքիայի Հանրապետության պատմություն]]|| ||10 |- |[[:en:History of Turkey]]||[[:ru:История Турции]]||[[Թուրքիայի պատմություն]]|| ||60 |- |[[:en:Istanbul]]||[[:ru:Стамбул]]||[[Ստամբուլ]]|| ||264 |- |[[:en:İzmir]]||[[:ru:Измир]]||[[Իզմիր]]|| ||149 |- |[[:en:Judicial system of Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kurds]]||[[:ru:Курды]]||[[Քրդեր]]|| ||117 |- |[[:en:Mehmed VI]]||[[:ru:Мехмед VI]]||[[Մեհմեդ VI]]|| ||81 |- |[[:en:Northern Cyprus]]||[[:ru:Турецкая Республика Северного Кипра]]||[[Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն]]|| ||160 |- |[[:en:Ottoman Empire]]||[[:ru:Османская империя]]||[[Օսմանյան կայսրություն]]|| ||175 |- |[[:en:Outline of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Politics of Turkey]]|| || || ||33 |- |[[:en:Prehistory of Anatolia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Religion in Turkey]]||[[:ru:Религия в Турции]]||[[Կրոնը Թուրքիայում]]|| ||26 |- |[[:en:Science and technology in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Seljuk Empire]]||[[:ru:Государство Сельджукидов]]||[[Սելջուկյան սուլթանություն]]|| ||72 |- |[[:en:Seljuk dynasty]]||[[:ru:Сельджукиды]]|| || ||76 |- |[[:en:Suleiman the Magnificent]]||[[:ru:Сулейман I]]||[[Սուլեյման I]]|| ||126 |- |[[:en:Sultanate of Rum]]||[[:ru:Конийский султанат]]||[[Իկոնիայի սուլթանություն]]|| ||70 |- |[[:en:List of sultans of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Список султанов Османской империи]]||[[Օսմանյան սուլթանների ցանկ]]|| ||58 |- |[[:en:Turkey]]||[[:ru:Турция]]||[[Թուրքիա]]|| ||379 |- |[[:en:Turkish language]]||[[:ru:Турецкий язык]]||[[Թուրքերեն]]|| ||221 |- |[[:en:Turkish lira]]||[[:ru:Турецкая лира]]||[[Թուրքական լիրա]]|| ||83 |- |[[:en:Turkish literature]]||[[:ru:Литература Турции]]||[[Թուրքական գրականություն]]|| ||38 |- |[[:en:Turkish people]]||[[:ru:Турки]]||[[Թուրքեր]]|| ||100 |- |[[:en:Turkish population]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish War of Independence]]||[[:ru:Война за независимость Турции]]||[[Թուրքիայի անկախության պատերազմ]]|| ||61 |} == [[:en:Category:High-importance Turkey articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:3rd Corps (Turkey)]]|| || || ||4 |- |[[:en:5th Justice and Development Party Ordinary Congress]]|| || || ||1 |- |[[:en:12th Nationalist Movement Party Ordinary Congress]]|| || || ||1 |- |[[:en:57th Infantry Regiment (Ottoman Empire)]]||[[:ru:57-й пехотный полк (Османская империя)]]|| || ||4 |- |[[:en:1983 Turkish general election]]|| || || ||7 |- |[[:en:1987 Turkish general election]]|| || || ||7 |- |[[:en:1991 Turkish general election]]|| || || ||7 |- |[[:en:1999 İzmit earthquake]]||[[:ru:Измитское землетрясение]]||[[Իզմիթի երկրաշարժ]]|| ||32 |- |[[:en:2008 Turkish incursion into northern Iraq]]||[[:ru:Вторжение Турции в Ирак (2007—2008)]]||[[Թուրքիայի ներխուժումը Իրաք (2007-2008)]]|| ||15 |- |[[:en:2009 swine flu pandemic in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:2010 Turkish constitutional referendum]]||[[:ru:Референдум в Турции (2010)]]|| || ||12 |- |[[:en:2015 Ankara bombings]]||[[:ru:Теракт в Анкаре (2015)]]|| || ||36 |- |[[:en:2015 Russian Sukhoi Su-24 shootdown]]||[[:ru:Уничтожение российского Су-24 в Сирии]]||[[Սու-24 ինքնաթիռի կործանում]]||այո||48 |- |[[:en:2016 Turkish coup d'état attempt]]||[[:ru:Попытка военного переворота в Турции (2016)]]||[[Հեղաշրջման փորձ Թուրքիայում (2016)]]|| ||76 |- |[[:en:2016–present purges in Turkey]]||[[:ru:Политические чистки в Турции после военного путча 2016 года]]|| || ||18 |- |[[:en:Accession of Turkey to the European Union]]||[[:ru:Вступление Турции в Европейский союз]]||[[Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության հարց]]|| ||21 |- |[[:en:Achaemenid Empire]]||[[:ru:Держава Ахеменидов]]||[[Աքեմենյան պետություն]]|| ||96 |- |[[:en:Aegean Sea]]||[[:ru:Эгейское море]]||[[Եգեյան ծով]]|| ||135 |- |[[:en:Air pollution in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mustafa Akıncı]]||[[:ru:Акынджи, Мустафа]]||[[Մուստաֆա Աքինջի]]|| ||35 |- |[[:en:Akkadian Empire]]||[[:ru:Аккад]]||[[Աքքադ]]|| ||78 |- |[[:en:Meral Akşener]]||[[:ru:Акшенер, Мераль]]||[[Մերալ Աքշեներ]]|| ||32 |- |[[:en:Ekrem Akurgal]]||[[:ru:Акургал, Экрем]]||[[Էքրեմ Աքուրգալ]]|| ||15 |- |[[:en:Alanya]]||[[:ru:Аланья]]||[[Ալանիա (Թուրքիա)]]||այո||78 |- |[[:en:Alexander the Great]]||[[:ru:Александр Македонский]]||[[Ալեքսանդր Մակեդոնացի]]|| ||232 |- |[[:en:Alliance for Shared Values]]|| || || ||2 |- |[[:en:Amasya Protocol]]|| || || ||4 |- |[[:en:Anatolian beyliks]]||[[:ru:Бейлик]]|| || ||35 |- |[[:en:Anatolian peoples]]|| || || ||10 |- |[[:en:Anatolian rug]]||[[:ru:Турецкий ковёр]]|| || ||22 |- |[[:en:Ankara Agreement]]||[[:ru:Соглашение об ассоциации Турции и Европейского экономического сообщества]]|| || ||12 |- |[[:en:Ankara Province]]||[[:ru:Анкара (ил)]]||[[Անկարայի մարզ]]||այո||83 |- |[[:en:Antalya]]||[[:ru:Анталья]]||[[Անթալիա]]||այո||116 |- |[[:en:Antalya Golden Orange Film Festival]]||[[:ru:Международный антальский кинофестиваль]]||[[Անթալիայի միջազգային կինոփառատոն]]|| ||18 |- |[[:en:Antioch]]||[[:ru:Антиохия]]||[[Անտիոք]]|| ||71 |- |[[:en:Architecture of Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:Architecture of Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:Armenia–Turkey border]]|| ||[[Հայ-թուրքական սահման]]|| ||12 |- |[[:en:Armenian genocide denial]]||[[:ru:Отрицание геноцида армян]]||[[Հայոց ցեղասպանության ժխտում]]|| ||25 |- |[[:en:Armenian Kingdom of Cilicia]]||[[:ru:Киликийское армянское царство]]||[[Կիլիկիայի հայկական թագավորություն]]|| ||46 |- |[[:en:Armenians in the Ottoman Empire]]|| ||[[Արևմտյան Հայաստանն Օսմանյան կայսրության կազմում]]|| ||19 |- |[[:en:Arnaut]]||[[:ru:Арнауты]]|| || ||13 |- |[[:en:Ashik]]||[[:ru:Ашуг]]||[[Աշուղ]]|| ||30 |- |[[:en:Association for the Support of Contemporary Living]]||[[:ru:Ассоциация в поддержку современной жизни (Турция)]]|| || ||3 |- |[[:en:Military career of Mustafa Kemal Atatürk]]|| || || ||3 |- |[[:en:Atatürk's nationalism]]||[[:ru:Кемализм]]||[[Քեմալականություն]]|| ||44 |- |[[:en:Atatürk's reforms]]||[[:ru:Реформы Ататюрка]]||[[Աթաթուրքի բարեփոխումներ]]|| ||23 |- |[[:en:Baba Dağı]]||[[:ru:Мадранбаба]]|| || ||6 |- |[[:en:Baig]]|| || || ||4 |- |[[:en:Bala Turkvision Song Contest]]|| || || ||5 |- |[[:en:Banknotes of Turkey]]||[[:ru:Банкноты турецкой лиры]]|| || ||5 |- |[[:en:Barbary pirates]]||[[:ru:Берберские пираты]]|| || ||45 |- |[[:en:Battle of Dragashani]]||[[:ru:Сражение при Драгашани]]|| || ||11 |- |[[:en:Battle of Kosovo]]||[[:ru:Битва на Косовом поле (1389)]]||[[Կոսովոյի ճակատամարտ (1389)]]|| ||59 |- |[[:en:Battle of Lalas]]|| || || ||4 |- |[[:en:Beşiktaş J.K.]]||[[:ru:Бешикташ (футбольный клуб)]]||[[Բեշիկթաշ ՖԱ]]|| ||75 |- |[[:en:Beyoğlu]]||[[:ru:Бейоглу]]||[[Բեյօղլու]]|| ||49 |- |[[:en:Billboard Türkiye]]||[[:ru:Billboard Türkiye]]|| || ||7 |- |[[:en:Black Sea]]||[[:ru:Чёрное море]]||[[Սև ծով]]|| ||211 |- |[[:en:Bloody Christmas (1963)]]||[[:ru:Кровавое Рождество (1963)]]||[[1963-1964 թվականների միջհամայնքային խռովություններ]]|| ||14 |- |[[:en:Bodrum]]||[[:ru:Бодрум]]||[[Բոդրում]]|| ||81 |- |[[:en:Borsa Istanbul]]||[[:ru:Стамбульская фондовая биржа]]||[[Ստամբուլի ֆոնդային բորսա]]||այո||23 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Justinian dynasty]]|| ||[[Բյուզանդիան Հուստինիանոսների օրոք]]||այո||12 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Komnenos dynasty]]|| ||[[Բյուզանդիան Կոմնենոսների օրոք]]|| ||15 |- |[[:en:Byzantine–Ottoman wars]]||[[:ru:Византийско-османские войны]]|| || ||30 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Heraclian dynasty]]|| || || ||7 |- |[[:en:Çankaya Mansion]]||[[:ru:Дворец Чанкая]]||[[Չանքայա ամրոց]]|| ||10 |- |[[:en:Caucasus Mountains]]||[[:ru:Кавказские горы]]|| || ||107 |- |[[:en:Chios massacre]]||[[:ru:Хиосская резня]]||[[Քիոսյան կոտորած]]|| ||21 |- |[[:en:Cilician Gates]]||[[:ru:Киликийские Ворота]]||[[Կիլիկիայի դարպասներ]]|| ||31 |- |[[:en:Cinema of Turkey]]||[[:ru:Кинематограф Турции]]|| || ||23 |- |[[:en:Classical Anatolia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Climate change in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:Conspiracy theories in Turkey]]||[[:ru:Конспирологические теории в Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Constitutional process in Turkey]]||[[:ru:Конституционная история Турции]]||[[Թուրքիայի սահմանադրական պատմություն]]|| ||13 |- |[[:en:Çoruh]]||[[:ru:Чорох]]||[[Ճորոխ]]|| ||33 |- |[[:en:Cretan Turks]]||[[:ru:Критские мусульмане]]|| || ||10 |- |[[:en:Dardanelles Fortified Area Command]]|| || || ||3 |- |[[:en:The Day of the Siege: September Eleven 1683]]||[[:ru:Одиннадцатое сентября 1683 года]]|| || ||13 |- |[[:en:Democrat Party (Turkey, current)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Denmark–Turkey relations]]||[[:ru:Датско-турецкие отношения]]||[[Թուրք-դանիական հարաբերություններ]]|| ||8 |- |[[:en:Hrant Dink]]||[[:ru:Динк, Грант]]||[[Հրանտ Դինք]]|| ||50 |- |[[:en:Dissolution of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Распад Османской империи]]||[[Օսմանյան կայսրության տրոհում]]|| ||24 |- |[[:en:Dondurma]]||[[:ru:Дондурма]]||[[Դոնդուրմա]]|| ||36 |- |[[:en:East Thrace]]||[[:ru:Восточная Фракия]]||[[Արևելյան Թրակիա]]|| ||50 |- |[[:en:Bülent Ecevit]]||[[:ru:Эджевит, Бюлент]]||[[Բյուլենթ Էջևիթ]]|| ||64 |- |[[:en:Economic history of Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:Elections in Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:Semih Erden]]||[[:ru:Эрден, Семих]]|| || ||26 |- |[[:en:Aslı Erdoğan]]||[[:ru:Эрдоган, Аслы]]||[[Ասլը Էրդողան]]|| ||31 |- |[[:en:Recep Tayyip Erdoğan]]||[[:ru:Эрдоган, Реджеп Тайип]]||[[Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան]]|| ||166 |- |[[:en:Ergenekon (allegation)]]||[[:ru:Эргенекон (организация)]]||[[Էրգենեկոն]]|| ||23 |- |[[:en:Ergenekon trials]]|| || || ||7 |- |[[:en:Fenerbahçe S.K.]]|| || || ||27 |- |[[:en:Football in Turkey]]||[[:ru:Футбол в Турции]]|| || ||11 |- |[[:en:Fourth Crusade]]||[[:ru:Четвёртый крестовый поход]]||[[Խաչակրաց չորրորդ արշավանք]]||այո||69 |- |[[:en:Galatasaray S.K.]]||[[:ru:Галатасарай (спортивное общество)]]|| || ||36 |- |[[:en:Orhan Gencebay]]||[[:ru:Генджебай, Орхан]]||[[Օրհան Գենջեբայ]]|| ||17 |- |[[:en:Georgians in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Göbekli Tepe]]||[[:ru:Гёбекли-Тепе]]||[[Պորտասար]]|| ||66 |- |[[:en:Government of the Grand National Assembly]]||[[:ru:Правительство Великого национального собрания]]|| || ||19 |- |[[:en:Grand Bazaar, Istanbul]]||[[:ru:Большой базар]]||[[Գրանդ բազար]]||այո||41 |- |[[:en:Grand National Assembly of Turkey]]||[[:ru:Великое национальное собрание Турции]]||[[Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողով]]||այո||55 |- |[[:en:Greater Armenia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greco-Turkish War (1919–1922)]]||[[:ru:Вторая греко-турецкая война]]||[[Հույն-թուրքական պատերազմ (1919-1922)]]|| ||51 |- |[[:en:Greece–Turkey relations]]||[[:ru:Греко-турецкие отношения]]|| || ||16 |- |[[:en:Greek genocide]]||[[:ru:Геноцид греков]]||[[Հույների ցեղասպանություն]]|| ||26 |- |[[:en:Greek Muslims]]||[[:ru:Греки-мусульмане]]||[[Մուսուլման հույներ]]|| ||12 |- |[[:en:Greenhouse gas emissions by Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gülen movement]]||[[:ru:Движение Гюлена]]|| || ||24 |- |[[:en:Fethullah Gülen]]||[[:ru:Гюлен, Фетхуллах]]||[[Ֆեթուլլահ Գյուլեն]]|| ||76 |- |[[:en:Hakkari Mountain and Commando Brigade]]|| || || ||2 |- |[[:en:Abdul Hamid II]]||[[:ru:Абдул-Хамид II]]||[[Աբդուլ Համիդ II]]|| ||91 |- |[[:en:Hatay Büyükşehir Belediye Gençlik ve Spor Kulübü]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mimar Hayruddin]]|| || || ||6 |- |[[:en:Health in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Herki (tribe)]]|| || || ||7 |- |[[:en:History of Istanbul]]||[[:ru:История Стамбула]]||[[Ստամբուլի պատմություն]]|| ||19 |- |[[:en:History of Turkish football]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hittites]]||[[:ru:Хетты]]||[[Խեթեր]]|| ||91 |- |[[:en:Human rights in Cyprus]]|| || || ||4 |- |[[:en:Human rights in Turkey]]|| || || ||17 |- |[[:en:Imbros]]||[[:ru:Гёкчеада]]|| || ||52 |- |[[:en:Imia]]||[[:ru:Иммия]]|| || ||21 |- |[[:en:Index of Turkey-related articles]]|| || || ||3 |- |[[:en:Iran–Turkey relations]]||[[:ru:Ирано-турецкие отношения]]||[[Թուրք-իրանական հարաբերություններ]]|| ||14 |- |[[:en:Iranian peoples]]||[[:ru:Иранские народы]]|| || ||58 |- |[[:en:Iraqi Turkmen]]||[[:ru:Иракские туркмены]]|| || ||33 |- |[[:en:Irreligion in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Istanbul Airport]]||[[:ru:Стамбул (новый аэропорт)]]|| || ||49 |- |[[:en:Istanbul Canal]]||[[:ru:Стамбульский канал]]|| || ||26 |- |[[:en:Istanbul Museum of the History of Science and Technology in Islam]]|| || || ||4 |- |[[:en:Istanbul Province]]||[[:ru:Стамбул]]||[[Ստամբուլ]]|| ||264 |- |[[:en:Istanbul Sunday League]]||[[:ru:Стамбульская футбольная лига]]|| || ||10 |- |[[:en:Istanbul World Political Forum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Italian War of 1521–1526]]||[[:ru:Итальянская война (1521—1526)]]|| || ||25 |- |[[:en:Iznik pottery]]||[[:ru:Изникская керамика]]|| || ||18 |- |[[:en:Jem (Alevism)]]|| || || ||6 |- |[[:en:June 2015 Turkish general election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Турции (июнь 2015)]]|| || ||29 |- |[[:en:Justice and Development Party (Turkey)]]||[[:ru:Партия справедливости и развития (Турция)]]||[[Արդարություն և զարգացում կուսակցություն (Թուրքիա)]]|| ||75 |- |[[:en:Deniz Kandiyoti]]|| || || ||7 |- |[[:en:Karun Treasure]]||[[:ru:Карунское сокровище]]||[[Կարունի գանձեր]]|| ||21 |- |[[:en:Kaykaus I]]||[[:ru:Кей-Кавус I]]||[[Քեյքավուս I]]|| ||22 |- |[[:en:Kaykhusraw II]]||[[:ru:Кей-Хосров II]]|| || ||23 |- |[[:en:Kaymaklı Manastırı]]|| ||[[Ամենափրկիչ վանք (Տրապիզոն)]]||այո||8 |- |[[:en:Kayqubad II]]|| || || ||13 |- |[[:en:Kazaziye]]|| || || ||2 |- |[[:en:Serpil Kemalbay]]||[[:ru:Кемальбай, Серпиль]]|| || ||7 |- |[[:en:Kemalism]]||[[:ru:Кемализм]]||[[Քեմալականություն]]|| ||44 |- |[[:en:Keşkek]]||[[:ru:Кешкек]]||[[Քեշկեք]]|| ||19 |- |[[:en:Kilij Arslan I]]||[[:ru:Кылыч-Арслан I]]||[[Կիլիջ-Արսլան I]]|| ||33 |- |[[:en:Kilij Arslan II]]||[[:ru:Кылыч-Арслан II]]|| || ||24 |- |[[:en:Kingdom of Pontus]]||[[:ru:Понтийское царство]]||[[Պոնտոսի թագավորություն]]|| ||37 |- |[[:en:Kırkpınar]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kosovo–Turkey relations]]||[[:ru:Косовско-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Kurdish separatism in Turkey]]||[[:ru:Турецко-курдский конфликт]]|| || ||20 |- |[[:en:Kurdistan]]||[[:ru:Курдистан]]||[[Քուրդիստան]]|| ||117 |- |[[:en:Kurdistan Workers' Party]]||[[:ru:Рабочая партия Курдистана]]||[[Քրդական բանվորական կուսակցություն]]|| ||75 |- |[[:en:Kurds in Turkey]]||[[:ru:Курды в Турции]]||[[Քրդերը Թուրքիայում]]|| ||16 |- |[[:en:Languages of Turkey]]||[[:ru:Языки Турции]]||[[Թուրքիայի լեզուներ]]|| ||21 |- |[[:en:Lavash]]||[[:ru:Лаваш]]||[[Լավաշ]]|| ||51 |- |[[:en:Levant]]||[[:ru:Левант]]||[[Լևանտ]]|| ||96 |- |[[:en:List of ancient settlements in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:List of battles of the Turkish War of Independence]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of cities conquered by the Ottoman Empire]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of political parties in Northern Cyprus]]|| || || ||6 |- |[[:en:List of suicide attacks in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Turkish desserts]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of Turkish scientists]]|| || || ||3 |- |[[:en:Zülfü Livaneli]]||[[:ru:Ливанели, Зюльфю]]|| || ||23 |- |[[:en:MANAŞ]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mass media in Turkey]]|| || || ||10 |- |[[:en:Mehmed II]]||[[:ru:Мехмед II]]||[[Մեհմեդ II]]|| ||110 |- |[[:en:Mesir macunu]]|| || || ||9 |- |[[:en:Mevlevi Order]]||[[:ru:Мевлеви]]|| || ||39 |- |[[:en:Middle Bronze Age migrations (ancient Near East)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Middle East]]||[[:ru:Средний Восток]]||[[Միջին Արևելք]]|| ||216 |- |[[:en:Military history of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Military of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Вооружённые силы Османской империи]]|| || ||31 |- |[[:en:Mount Güllük-Termessos National Park]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mushki]]||[[:ru:Мушки]]||[[Մուշքեր]]|| ||14 |- |[[:en:Music of Turkey]]||[[:ru:Турецкая музыка]]|| || ||20 |- |[[:en:Mustafa Kemal Atatürk's leadership of the independence war]]|| || || ||3 |- |[[:en:My Name Is Red]]||[[:ru:Имя мне — Красный]]||[[Իմ անունը Կարմիր է]]|| ||37 |- |[[:en:National debt of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:National Intelligence Organization]]||[[:ru:Национальная разведывательная организация]]||[[Ազգային հետախուզական կազմակերպություն (Թուրքիա)]]|| ||25 |- |[[:en:Near East]]||[[:ru:Ближний Восток]]||[[Մերձավոր Արևելք]]|| ||107 |- |[[:en:Neo-Ottomanism]]||[[:ru:Неоосманизм]]||[[Նեոօսմանիզմ]]|| ||25 |- |[[:en:Nowruz]]||[[:ru:Новруз]]||[[Նոռուզ]]|| ||87 |- |[[:en:Abdullah Öcalan]]||[[:ru:Оджалан, Абдулла]]||[[Աբդուլլահ Օջալան]]|| ||62 |- |[[:en:Occhiali]]||[[:ru:Улуч Али]]|| || ||25 |- |[[:en:Oghuz Turks]]||[[:ru:Огузы]]||[[Օղուզներ]]|| ||53 |- |[[:en:Operation Euphrates Shield]]||[[:ru:Операция «Щит Евфрата»]]||[[«Եփրատի վահան» ռազմագործողություն]]|| ||28 |- |[[:en:Osman I]]||[[:ru:Осман I]]||[[Օսման I]]|| ||95 |- |[[:en:Ottoman casualties of World War I]]||[[:ru:Потери Османской империи в Первой мировой войне]]|| || ||3 |- |[[:en:Ottoman cuisine]]|| || || ||15 |- |[[:en:Ottoman dynasty]]||[[:ru:Османы]]||[[Օսմաններ]]|| ||55 |- |[[:en:Ottoman family tree]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ottoman family tree (simplified)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Ottoman minelayer Nusret]]||[[:ru:Нусрет (минный заградитель)]]|| || ||9 |- |[[:en:Ottoman Navy]]||[[:ru:Османский флот]]|| || ||26 |- |[[:en:Outline of the Ottoman Empire]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nimet Özgüç]]|| || || ||6 |- |[[:en:Orhan Pamuk]]||[[:ru:Памук, Орхан]]||[[Օրհան Փամուք]]|| ||129 |- |[[:en:Pan-Turkism]]||[[:ru:Пантюркизм]]||[[Պանթյուրքիզմ]]|| ||45 |- |[[:en:Paphlagonia]]||[[:ru:Пафлагония]]||[[Պաֆլագոնիա]]|| ||39 |- |[[:en:Parliamentary terms of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of party leaders in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:People of Turkey]]||[[:ru:Население Турции]]||[[Թուրքիայի բնակչություն]]|| ||26 |- |[[:en:Peoples' Democratic Party (Turkey)]]||[[:ru:Демократическая партия народов]]|| || ||39 |- |[[:en:Pergamon]]||[[:ru:Пергам]]||[[Պերգամոն]]||այո||69 |- |[[:en:Persecution of Muslims during the Ottoman contraction]]|| || || ||5 |- |[[:en:Personal life of Mustafa Kemal Atatürk]]|| || || ||2 |- |[[:en:Place name changes in Turkey]]||[[:ru:Список переименованных городов на территории Турции]]||[[Աշխարհագրական անվանումների փոփոխությունը Թուրքիայում]]|| ||13 |- |[[:en:Politics of Northern Cyprus]]|| || || ||4 |- |[[:en:Pontic Greeks]]||[[:ru:Понтийцы]]||[[Պոնտացիներ]]|| ||40 |- |[[:en:President of Turkey]]||[[:ru:Президент Турции]]||[[Թուրքիայի նախագահ]]||այո||44 |- |[[:en:List of Ottoman princesses]]|| || || ||5 |- |[[:en:Qizilbash]]||[[:ru:Кызылбаши]]||[[Ղզլբաշներ]]|| ||39 |- |[[:en:Radiomonitor Türkiye]]|| || || ||4 |- |[[:en:Refugees of the Syrian civil war in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Reşadiye shooting]]|| || || ||2 |- |[[:en:Roman Empire]]||[[:ru:Римская империя]]||[[Հռոմեական կայսրություն]]|| ||182 |- |[[:en:Rumi]]||[[:ru:Джалаладдин Руми]]||[[Ռումի]]|| ||138 |- |[[:en:Russia–Turkey relations]]||[[:ru:Российско-турецкие отношения]]||[[Ռուս-թուրքական հարաբերություններ]]|| ||21 |- |[[:en:Hülya Şahin]]|| || || ||5 |- |[[:en:Salep]]||[[:ru:Салеп]]|| || ||33 |- |[[:en:Samsun]]||[[:ru:Самсун]]||[[Սամսուն]]|| ||84 |- |[[:en:Sarukhanids]]||[[:ru:Саруханогуллары]]|| || ||15 |- |[[:en:Sasanian Empire]]||[[:ru:Государство Сасанидов]]||[[Սասանյան Պարսկաստան]]|| ||100 |- |[[:en:Sayfo]]||[[:ru:Геноцид ассирийцев]]||[[Ասորիների ցեղասպանություն]]|| ||46 |- |[[:en:Science and technology in the Ottoman Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:Secession in Turkey]]||[[:ru:Сепаратизм в Турции]]|| || ||5 |- |[[:en:Senate of the Republic (Turkey)]]||[[:ru:Сенат республики (Турция)]]|| || ||6 |- |[[:en:Fikret Şeneş]]|| || || ||3 |- |[[:en:Shusha Declaration]]||[[:ru:Шушинская декларация]]||[[Շուշիի հռչակագիր]]|| ||14 |- |[[:en:Siege of Tripolitsa]]||[[:ru:Осада Триполицы]]|| || ||9 |- |[[:en:Social Democratic Populist Party (Turkey)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kenan Sofuoğlu]]||[[:ru:Софуоглу, Кенан]]|| || ||15 |- |[[:en:Solar power in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Somalia–Turkey relations]]||[[:ru:Сомалийско-турецкие отношения]]|| || ||8 |- |[[:en:South Caucasus]]||[[:ru:Закавказье]]||[[Հարավային Կովկաս]]|| ||74 |- |[[:en:Southeast Europe]]|| ||[[Հարավարևելյան Եվրոպա]]|| ||49 |- |[[:en:Soviet Union–Turkey relations]]|| || || ||2 |- |[[:en:Zeki Rıza Sporel]]|| || || ||15 |- |[[:en:Sport in Turkey]]|| || || ||18 |- |[[:en:St. Stepanos Church]]|| ||[[Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Իզմիր)]]||այո||5 |- |[[:en:St. Stepanos Church, Smyrna]]|| ||[[Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Իզմիր)]]||այո||5 |- |[[:en:State Hydraulic Works (Turkey)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Syrian civil war]]||[[:ru:Гражданская война в Сирии]]||[[Սիրիական ճգնաժամ]]|| ||103 |- |[[:en:Kıvanç Tatlıtuğ]]||[[:ru:Татлытуг, Кыванч]]||[[Քըվանչ Թաթլըթուղ]]|| ||44 |- |[[:en:Terrorism in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:The Blight of Asia]]||[[:ru:Хортон, Джордж]]|| || ||7 |- |[[:en:The Washington Institute for Near East Policy]]|| || || ||9 |- |[[:en:Thrace]]||[[:ru:Фракия]]||[[Թրակիա]]|| ||97 |- |[[:en:Timeline of the Kurdish–Turkish conflict (1978–2015)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Timeline of the Turkish War of Independence]]|| || || ||3 |- |[[:en:Traditional Sohbet meetings]]|| || || ||3 |- |[[:en:Treaty of Zuhab]]||[[:ru:Зухабский мир]]||[[Հայաստանի չորրորդ բաժանում]]|| ||23 |- |[[:en:Turkey and the United Nations]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkey at the Paralympics]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkey at the Summer Paralympics]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkey at the Winter Paralympics]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkey national football team]]||[[:ru:Сборная Турции по футболу]]||[[Թուրքիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]|| ||72 |- |[[:en:Turkey national football team head to head]]||[[:ru:Сборная Турции по футболу]]||[[Թուրքիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]|| ||72 |- |[[:en:Turkey national football team records and statistics]]||[[:ru:Сборная Турции по футболу]]||[[Թուրքիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]|| ||72 |- |[[:en:Turkey–United Arab Emirates relations]]||[[:ru:Турецко-эмиратские отношения]]|| || ||6 |- |[[:en:Turkic languages]]||[[:ru:Тюркские языки]]||[[Թյուրքական լեզվախումբ]]||այո||118 |- |[[:en:Turkic peoples]]||[[:ru:Тюрки]]||[[Թյուրքեր]]|| ||87 |- |[[:en:Turkish Armed Forces]]||[[:ru:Вооружённые силы Турции]]||[[Թուրքիայի զինված ուժեր]]|| ||54 |- |[[:en:Turkish art]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turkish cuisine]]||[[:ru:Турецкая кухня]]||[[Թուրքական խոհանոց]]|| ||45 |- |[[:en:Turkish Cypriots]]||[[:ru:Турки-киприоты]]||[[Թուրք կիպրացիներ]]||այո||33 |- |[[:en:Turkish diaspora]]||[[:ru:Турецкая диаспора]]|| || ||10 |- |[[:en:List of Turkish people]]||[[:ru:Портал:Турция/Список турок]]|| || ||5 |- |[[:en:Türkiye Top 20]]||[[:ru:Türkiye Top 20]]||[[Türkiye Top 20]]||այո||8 |- |[[:en:Turkoman (ethnonym)]]||[[:ru:Туркоманы]]||[[Թուրքոմաններ]]|| ||10 |- |[[:en:Turks in Europe]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turks in the Arab world]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkvision Song Contest]]||[[:ru:Тюрквидение]]|| || ||32 |- |[[:en:Ubykh language]]||[[:ru:Убыхский язык]]|| || ||45 |- |[[:en:Visa policy of Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Visa requirements for Turkish citizens]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of Ottoman grand viziers]]||[[:ru:Список великих визирей Османской империи]]|| || ||31 |- |[[:en:Wildlife of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Women in Turkey]]||[[:ru:Права женщин в Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Women in Turkish politics]]||[[:ru:Женщины в турецкой политике]]|| || ||12 |- |[[:en:World War I]]||[[:ru:Первая мировая война]]||[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]|| ||236 |- |[[:en:World War I naval ships of the Ottoman Empire]]|| || || ||1 |- |[[:en:Yıldız Palace]]||[[:ru:Йылдыз]]||[[Յըլդըզ]]|| ||30 |- |[[:en:Young Turks]]||[[:ru:Младотурки]]||[[Երիտասարդ թուրքեր]]|| ||58 |- |[[:en:Zaza–Gorani languages]]||[[:ru:Заза-горани]]|| || ||11 |} == [[:en:Category:Mid-importance Turkey articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:1st cabinet of the Executive Ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1st government of Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:1st Justice and Development Party Extraordinary Congress]]|| || || ||2 |- |[[:en:1st Parliament of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:2nd cabinet of the Executive Ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:2nd government of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:2nd Justice and Development Party Ordinary Congress]]|| || || ||2 |- |[[:en:2nd Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:3rd cabinet of the Executive Ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:3rd government of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:3rd Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:4th cabinet of the Executive Ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:4th government of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:4th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:5th cabinet of the Executive Ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:5th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:5th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:6th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:6th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:7th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:7th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:8th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:8th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:9th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:9th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:10th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:10th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:11th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:11th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:12th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:13th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:13th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:13th Republican People's Party Extraordinary Convention]]|| || || ||1 |- |[[:en:14th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:14th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:15th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:15th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:16 Great Turkic Empires]]||[[:ru:16 великих тюркских империй]]|| || ||10 |- |[[:en:16th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:16th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:17th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:17th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:18th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:18th Parliament of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:18th Republican People's Party Extraordinary Convention]]|| || || ||2 |- |[[:en:19th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:20th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:21st government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:22nd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:23rd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:24th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:25th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:26th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:27th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:28th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:29th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:30th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:31 March Incident]]||[[:ru:Инцидент 31 марта]]|| || ||16 |- |[[:en:31st government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:32nd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:33rd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:34th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:35th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:35th Republican People's Party Ordinary Convention]]|| || || ||2 |- |[[:en:36th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:37th government of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:38th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:39th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:40th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:41st government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:42nd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:43rd government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:44th Antalya Golden Orange Film Festival]]|| || || ||2 |- |[[:en:44th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:45th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:46th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:47th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:48th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:49th government of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:50th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:51st government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:52nd government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:53rd government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:54th government of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:55th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:56th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:57th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:100th Anniversary (Gümüşkum) Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:150 personae non gratae of Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:262 Southwest Anatolia earthquake]]|| || || ||2 |- |[[:en:1688 Smyrna earthquake]]|| || || ||4 |- |[[:en:1913 Ottoman coup d'état]]||[[:ru:Государственный переворот в Османской империи (1913)]]||[[Պետական հեղաշրջում Օսմանյան կայսրությունում (1913)]]|| ||14 |- |[[:en:1923 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1924 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1925 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1926 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1927 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1928 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1929 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1930 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1931 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1932 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1933 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1933 Turkish Football Championship]]|| || || ||2 |- |[[:en:1934 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1934 Turkish Football Championship]]|| || || ||2 |- |[[:en:1935 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1936 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1937 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1938 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1939 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1940 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1941 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1942 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1943 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1944 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1945 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1946 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1947 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1948 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1949 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1950 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1951 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1952 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1953 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1954 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1955 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1956 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1957 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1958 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1959 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1960 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1960 Turkish coup d'état]]||[[:ru:Государственный переворот в Турции (1960)]]||[[Թուրքիայի հեղաշրջումը (1960)]]|| ||22 |- |[[:en:1961 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1961 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1962 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1963 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1963 Turkish local elections]]|| || || ||5 |- |[[:en:1964 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1964 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1965 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1965 Turkish census]]||[[:ru:Перепись населения Турции (1965)]]|| || ||7 |- |[[:en:1966 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1966 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1967 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1968 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1968 Turkish local elections]]|| || || ||3 |- |[[:en:1968 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1969 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1970 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1971 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1972 in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:1973 Biltmore Hotel attack]]||[[:ru:Яникян, Гурген]]||[[Գուրգեն Յանիկյան]]|| ||11 |- |[[:en:1973 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1973 Turkish general election]]|| || || ||6 |- |[[:en:1973 Turkish local elections]]|| || || ||3 |- |[[:en:1973 Turkish presidential election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1973 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1974 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1975 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1975 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1976 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1977 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1977 Turkish local elections]]|| || || ||3 |- |[[:en:1977 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1978 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1979 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1979 Turkish Senate election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1980 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1980 Turkish coup d'état]]||[[:ru:Государственный переворот в Турции (1980)]]|| || ||26 |- |[[:en:1981 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1982 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1983 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1984 in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:1984 Turkish local elections]]|| || || ||3 |- |[[:en:1985 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1986 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1987 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1988 in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:1989 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1989 Turkish local elections]]|| || || ||3 |- |[[:en:1990 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1991 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1992 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1993 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:1993 Turkish presidential election]]|| || || ||4 |- |[[:en:1994 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1995 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1996 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1997 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1997 Turkish military memorandum]]||[[:ru:Военный меморандум в Турции (1997)]]|| || ||11 |- |[[:en:1998 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:1999 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:2000 Turkish presidential election]]|| || || ||4 |- |[[:en:2000'e Doğru]]|| || || ||2 |- |[[:en:2002 Turkish general election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Турции (2002)]]|| || ||11 |- |[[:en:2003 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:2004 attack on Istanbul restaurant]]|| || || ||2 |- |[[:en:2004 Istanbul summit]]||[[:ru:Саммит НАТО в Стамбуле (2004)]]|| || ||10 |- |[[:en:2005 Turkish Grand Prix]]||[[:ru:Гран-при Турции 2005 года]]|| || ||26 |- |[[:en:2005–06 Süper Lig]]||[[:ru:Чемпионат Турции по футболу 2005/2006]]|| || ||15 |- |[[:en:2006 Turkish Grand Prix]]||[[:ru:Гран-при Турции 2006 года]]|| || ||28 |- |[[:en:2006–07 in Turkish football]]|| || || ||1 |- |[[:en:2006–07 Süper Lig]]||[[:ru:Чемпионат Турции по футболу 2006/2007]]|| || ||15 |- |[[:en:2007 Ankara bombing]]|| || || ||5 |- |[[:en:2007 Turkish constitutional referendum]]||[[:ru:Референдум в Турции (2007)]]|| || ||6 |- |[[:en:2007 Turkish general election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Турции (2007)]]|| || ||13 |- |[[:en:2007 Turkish Grand Prix]]||[[:ru:Гран-при Турции 2007 года]]|| || ||31 |- |[[:en:2007 Turkish presidential election]]|| || || ||11 |- |[[:en:2007–08 in Turkish football]]|| || || ||1 |- |[[:en:2007–08 Süper Lig]]||[[:ru:Чемпионат Турции по футболу 2007/2008]]|| || ||17 |- |[[:en:2008 Turkish Grand Prix]]||[[:ru:Гран-при Турции 2008 года]]|| || ||35 |- |[[:en:2008–09 Mersin İdmanyurdu season]]|| || || ||1 |- |[[:en:2008–09 Süper Lig]]||[[:ru:Чемпионат Турции по футболу 2008/2009]]|| || ||15 |- |[[:en:2009–10 Mersin İdmanyurdu season]]|| || || ||1 |- |[[:en:2010 FIBA World Championship]]||[[:ru:Чемпионат мира по баскетболу 2010]]|| || ||37 |- |[[:en:2010s in Syria political history]]|| || || ||1 |- |[[:en:2011 Cypriot legislative election]]||[[:ru:Парламентские выборы на Кипре (2011)]]|| || ||11 |- |[[:en:2011 Kütahya earthquake]]|| || || ||13 |- |[[:en:2011 Turkish football match-fixing scandal]]|| || || ||3 |- |[[:en:2011 Van earthquakes]]||[[:ru:Землетрясение в Турции (2011)]]|| || ||39 |- |[[:en:2011 Winter Universiade]]||[[:ru:Зимняя Универсиада 2011]]|| || ||23 |- |[[:en:2011–12 Mersin İdmanyurdu season]]|| || || ||2 |- |[[:en:2012 Gaziantep bombing]]|| || || ||2 |- |[[:en:2012 WTA Tour Championships]]||[[:ru:Итоговый чемпионат WTA 2012]]|| || ||15 |- |[[:en:2013 corruption scandal in Turkey]]|| || || ||11 |- |[[:en:2013 Mediterranean Games medal table]]|| || || ||4 |- |[[:en:2013 Turkish local government reorganisation]]|| || || ||2 |- |[[:en:2013 WTA Tour Championships]]||[[:ru:Итоговый чемпионат WTA 2013]]|| || ||13 |- |[[:en:2013–2015 PKK–Turkey peace process]]|| || || ||4 |- |[[:en:2014 Turkish local elections]]||[[:ru:Муниципальные выборы в Турции (2014)]]|| || ||10 |- |[[:en:2014 Turkish presidential election]]||[[:ru:Президентские выборы в Турции (2014)]]|| || ||24 |- |[[:en:2015 G20 Antalya summit]]||[[:ru:Саммит G-20 в Анталье (2015)]]||[[Մեծ քսանյակի Անթալիայի գագաթնաժողով]]|| ||16 |- |[[:en:2015 Istanbul suicide bombing]]||[[:ru:Теракт в Стамбуле 6 января 2015 года]]|| || ||6 |- |[[:en:2016 Atatürk Airport attack]]||[[:ru:Теракт в аэропорту имени Ататюрка]]||[[Ահաբեկչություն Աթաթուրքի անվան օդանավակայանում]]|| ||48 |- |[[:en:2017 Dutch–Turkish diplomatic incident]]|| ||[[Թուրք-նիդերլանդական դիվանագիտական լարվածություն (2017)]]|| ||11 |- |[[:en:2017 March for Justice]]|| ||[[Արդարության երթ (2017)]]|| ||8 |- |[[:en:2017 Turkish constitutional referendum]]||[[:ru:Конституционный референдум в Турции (2017)]]||[[Սահմանադրական հանրաքվե Թուրքիայում (2017)]]|| ||36 |- |[[:en:2018 Muharrem İnce presidential campaign]]|| || || ||2 |- |[[:en:2018 Recep Tayyip Erdoğan presidential campaign]]|| || || ||2 |- |[[:en:2018 Selahattin Demirtaş presidential campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:2018 Temel Karamollaoğlu presidential campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:2018 Turkish general election]]|| || || ||17 |- |[[:en:2018 Turkish parliamentary election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Турции (2018)]]|| || ||16 |- |[[:en:2018 Turkish presidential election]]||[[:ru:Президентские выборы в Турции (2018)]]|| || ||22 |- |[[:en:2018 Turkish presidential election candidate nominations]]|| || || ||2 |- |[[:en:2018–2022 Turkish currency and debt crisis]]|| || || ||14 |- |[[:en:2019 Turkish offensive into north-eastern Syria]]||[[:ru:Операция «Источник мира»]]||[[«Խաղաղության աղբյուր» ռազմագործողություն]]|| ||41 |- |[[:en:2019 Turkish Women's Cup]]|| || || ||1 |- |[[:en:2021 in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:2021–2022 inflation surge]]|| || || ||5 |- |[[:en:2022 in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Muazzez Abacı]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yunus Nadi Abalıoğlu]]|| || || ||10 |- |[[:en:Abdi İpekçi Arena]]||[[:ru:Абди Ипекчи Арена]]|| || ||27 |- |[[:en:Abdulaziz]]||[[:ru:Абдул-Азиз]]||[[Աբդուլ Ազիզ]]|| ||73 |- |[[:en:Abdul Hamid I]]||[[:ru:Абдул-Хамид I]]||[[Աբդուլ Համիդ I]]|| ||71 |- |[[:en:Abdülkerim Nadir Pasha]]||[[:ru:Абдулкерим Надир-паша]]|| || ||20 |- |[[:en:Abdulmejid I]]||[[:ru:Абдул-Меджид I]]||[[Աբդուլ Մեջիդ]]|| ||70 |- |[[:en:Abolition of the Caliphate]]|| || || ||8 |- |[[:en:Abortion in Turkey]]||[[:ru:Аборты в Турции]]|| || ||5 |- |[[:en:Abzar iyesi]]||[[:ru:Абзар иясе]]|| || ||5 |- |[[:en:Feride Acar]]|| || || ||2 |- |[[:en:ACS Mersin]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ada Express]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ada Kaleh]]||[[:ru:Ада-Кале]]|| || ||28 |- |[[:en:Ada of Caria]]||[[:ru:Ада Карийская]]|| || ||26 |- |[[:en:Adana]]||[[:ru:Адана]]||[[Ադանա]]|| ||116 |- |[[:en:Adana Cinema Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Adana Conference]]||[[:ru:Аданская конференция]]||[[Ադանայի կոնֆերանս]]|| ||8 |- |[[:en:Adana Province]]||[[:ru:Адана (ил)]]||[[Ադանայի մարզ]]||այո||90 |- |[[:en:Adapazarı]]||[[:ru:Адапазары]]||[[Ադափազար]]|| ||72 |- |[[:en:Halide Edib Adıvar]]||[[:ru:Адывар, Халиде Эдиб]]||[[Հալիդե Էդիբ]]|| ||39 |- |[[:en:Adıyaman Province]]||[[:ru:Адыяман (ил)]]||[[Ադըյամանի մարզ]]||այո||89 |- |[[:en:Administrative divisions of Turkey]]||[[:ru:Административное деление Турции]]||[[Թուրքիայի վարչական բաժանում]]||այո||37 |- |[[:en:Adnan Menderes Boulevard]]|| || || ||1 |- |[[:en:Advisory Parliament of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aegean and Western Turkey sclerophyllous and mixed forests]]|| || || ||7 |- |[[:en:Aegean dispute]]||[[:ru:Эгейский вопрос]]||[[Եգեյան հիմնահարց]]|| ||17 |- |[[:en:Aegean Region]]||[[:ru:Эгейский регион]]||[[Եգեյան տարածաշրջան]]|| ||59 |- |[[:en:Afghanistan–Turkey relations]]||[[:ru:Афгано-турецкие отношения]]|| || ||8 |- |[[:en:Esin Afşar]]||[[:ru:Афшар, Эсин]]|| || ||5 |- |[[:en:Afshar Beylik]]|| || || ||1 |- |[[:en:Afşin]]||[[:ru:Афшин]]|| || ||28 |- |[[:en:Aftermath of World War I]]||[[:ru:Последствия Первой мировой войны]]||[[Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետևանքներ]]|| ||21 |- |[[:en:Afuzhiluo]]|| || || ||2 |- |[[:en:Afyonkarahisar]]||[[:ru:Афьонкарахисар]]||[[Աֆյոնքարահիսար]]|| ||78 |- |[[:en:Afyonkarahisar Province]]||[[:ru:Афьонкарахисар (ил)]]||[[Աֆյոնքարահիսարի մարզ]]|| ||86 |- |[[:en:Agani Murutsxi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mehmet Ali Ağca]]||[[:ru:Агджа, Мехмет Али]]||[[Մեհմեդ Ալի Աղջա]]|| ||55 |- |[[:en:Güllü Agop]]||[[:ru:Вардовян, Акоп]]||[[Հակոբ Վարդովյան]]|| ||10 |- |[[:en:Agos]]||[[:ru:Агос]]||[[Ակոս (ամսաթերթ)]]||այո||15 |- |[[:en:Fuat Ağralı]]|| || || ||4 |- |[[:en:Agreement on Strategic Partnership and Mutual Support]]|| || || ||3 |- |[[:en:Agriculture in Turkey]]||[[:ru:Сельское хозяйство Турции]]||[[Գյուղատնտեսությունը Թուրքիայում]]|| ||9 |- |[[:en:Ağrı]]||[[:ru:Агры]]||[[Աղրը]]|| ||65 |- |[[:en:Ağrı Province]]||[[:ru:Агры (иль)]]||[[Աղրըի մարզ]]||այո||87 |- |[[:en:Ah Dede Vah Dede]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ahcik]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ahis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Feroz Ahmad]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ahmed III]]||[[:ru:Ахмед III]]||[[Ահմեդ III]]|| ||66 |- |[[:en:Ahmed I]]||[[:ru:Ахмед I]]||[[Ահմեդ I]]|| ||72 |- |[[:en:Ahmed II]]||[[:ru:Ахмед II]]||[[Ահմեդ II]]|| ||66 |- |[[:en:Ahmed Resmî Efendi]]|| || || ||12 |- |[[:en:Köprülüzade Fazıl Ahmed Pasha]]||[[:ru:Фазыл Ахмед-паша]]|| || ||31 |- |[[:en:Ahmet İzzet]]||[[:ru:Фургач, Ахмед Иззет]]|| || ||29 |- |[[:en:Ahmet of Karaman]]|| || || ||6 |- |[[:en:Barış Akarsu]]||[[:ru:Акарсу, Барыш]]||[[Բարըշ Աքարսու]]|| ||10 |- |[[:en:Akbaba (periodical)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Akbank Sanat]]|| || || ||4 |- |[[:en:Yıldırım Akbulut]]||[[:ru:Акбулут, Йылдырым]]||[[Յըլդըրըմ Աքբուլութ]]|| ||25 |- |[[:en:İsmail Akçay]]|| || || ||6 |- |[[:en:Yusuf Akçura]]||[[:ru:Акчурин, Юсуф Хасанович]]|| || ||26 |- |[[:en:Akdamar Island]]||[[:ru:Ахтамар]]||[[Աղթամար կղզի]]|| ||31 |- |[[:en:Akdeniz (sculpture)]]||[[:ru:Средиземное море (скульптура)]]|| || ||9 |- |[[:en:Akdeniz University]]|| || || ||11 |- |[[:en:Akdeniz, Mersin]]||[[:ru:Акдениз]]|| || ||18 |- |[[:en:Lale Akgün]]|| || || ||9 |- |[[:en:Akhayat sinkhole]]|| || || ||6 |- |[[:en:Akhisar]]||[[:ru:Акхисар]]|| || ||52 |- |[[:en:Akhisar Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Azra Akın]]||[[:ru:Акын, Азра]]||[[Ազրա Աքըն]]|| ||35 |- |[[:en:Hüseyin Cemal Akın]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sunay Akın]]|| || || ||6 |- |[[:en:Akis (periodical)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Akkale]]|| || || ||4 |- |[[:en:Akkerman Convention]]||[[:ru:Аккерманская конвенция]]||[[Աքքերմանի կոնվենցիա]]|| ||28 |- |[[:en:Aksa (company)]]|| || || ||3 |- |[[:en:İsmail Rüştü Aksal]]||[[:ru:Аксал, Исмаил Рюштю]]|| || ||5 |- |[[:en:Aksaray]]||[[:ru:Аксарай]]||[[Աքսարայ]]|| ||74 |- |[[:en:Aksaray Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aksaray Province]]||[[:ru:Аксарай (ил)]]||[[Աքսարայի մարզ]]||այո||81 |- |[[:en:Somuncu Baba]]|| || || ||6 |- |[[:en:Akşehir Grand Mosque]]|| || || ||4 |- |[[:en:Akşehir Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Akşehir railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cihangir Akşit]]|| || || ||4 |- |[[:en:Behiye Aksoy]]|| || || ||4 |- |[[:en:Muammer Aksoy]]||[[:ru:Аксой, Муаммер]]|| || ||10 |- |[[:en:Abdülkadir Aksu]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aksu, Antalya]]||[[:ru:Аксу (Анталья)]]|| || ||18 |- |[[:en:Sezen Aksu]]||[[:ru:Сезен Аксу]]||[[Սեզեն Աքսու]]|| ||48 |- |[[:en:Cengiz Aktar]]||[[:ru:Актар, Дженгиз]]||[[Ջենգիզ Աքթար]]|| ||6 |- |[[:en:Akyaka, Ula]]|| || || ||13 |- |[[:en:Mete Akyol]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kadi Burhan al-Din]]||[[:ru:Кади Бурханеддин Ахмед]]|| || ||16 |- |[[:en:Ala Bridge]]|| || || ||2 |- |[[:en:Alaattin Ali of Karaman]]||[[:ru:Алаэддин-бей I Караманид]]|| || ||6 |- |[[:en:Alaca Höyük]]||[[:ru:Аладжа-Хююк]]|| || ||24 |- |[[:en:Alaçam Population Exchange Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aladağlar National Park]]|| || || ||6 |- |[[:en:Alahan Monastery]]||[[:ru:Алахан]]||[[Ալահան]]|| ||9 |- |[[:en:Alan Gua]]||[[:ru:Алан-гоа]]|| || ||12 |- |[[:en:Mazhar Alanson]]|| || || ||8 |- |[[:en:Alanya Archaeological Museum]]||[[:ru:Археологический музей Аланьи]]|| || ||5 |- |[[:en:Alata Research Institute of Horticulture]]|| || || ||2 |- |[[:en:Alata River]]|| || || ||3 |- |[[:en:Albanians in Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:Nebahat Albayrak]]|| || || ||9 |- |[[:en:Alemdar (ship)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Alevism]]||[[:ru:Алевиты]]|| || ||55 |- |[[:en:Algeria–Turkey relations]]||[[:ru:Алжиро-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Giritli Ali Aziz Efendi]]||[[:ru:Али Азиз Гириди]]|| || ||6 |- |[[:en:Ali Demirsoy Natural History Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ali Sami Yen Stadium]]||[[:ru:Али Сами Ен (стадион)]]|| || ||18 |- |[[:en:Safiye Ali]]|| || || ||11 |- |[[:en:Aliağa Petkim]]||[[:ru:Алиага Петким]]|| || ||8 |- |[[:en:Ekrem Alican]]||[[:ru:Алиджан, Экрем]]|| || ||4 |- |[[:en:Alişar Hüyük]]||[[:ru:Алишар-Хююк]]|| || ||14 |- |[[:en:Alişar, Sorgun]]|| || || ||7 |- |[[:en:Sadri Alışık]]||[[:ru:Садри Алышик]]|| || ||9 |- |[[:en:Allianoi]]|| || || ||10 |- |[[:en:Orhan Alp]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ayşe Saffet Rıza Alpar]]|| || || ||4 |- |[[:en:Isa Alptekin]]||[[:ru:Альптекин, Иса Юсуф]]|| || ||12 |- |[[:en:Alsancak]]|| || || ||6 |- |[[:en:Alsancak Ferry Terminal]]|| || || ||3 |- |[[:en:Altaic languages]]||[[:ru:Алтайские языки]]||[[Ալթայան լեզուներ]]|| ||104 |- |[[:en:Altay S.K.]]||[[:ru:Алтай (футбольный клуб, Измир)]]|| || ||27 |- |[[:en:Leman Altınçekiç]]||[[:ru:Леман Алтынчекич]]|| || ||9 |- |[[:en:Sabire Aydemir]]|| || || ||4 |- |[[:en:Selami Altınok]]||[[:ru:Алтынок, Селами]]|| || ||5 |- |[[:en:Mehmet Altınsoy]]|| || || ||5 |- |[[:en:Altıeylül]]|| || || ||9 |- |[[:en:Altından geçme]]|| || || ||2 |- |[[:en:Altınordu, Ordu]]|| || || ||10 |- |[[:en:Amasra]]||[[:ru:Амасра]]|| || ||35 |- |[[:en:Amasra Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Amasya]]||[[:ru:Амасья]]||[[Ամասիա (քաղաք)]]|| ||83 |- |[[:en:Amasya Circular]]|| || || ||7 |- |[[:en:Amasya Province]]||[[:ru:Амасья (ил)]]||[[Ամասիայի մարզ]]|| ||86 |- |[[:en:Amasya railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:Amasya trials]]|| || || ||5 |- |[[:en:Amed nesîm-i subh-dem]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ana Ardıç monumental tree]]|| || || ||3 |- |[[:en:Anadolu Agency]]||[[:ru:Информационное агентство Анадолу]]|| || ||22 |- |[[:en:Anadolu Efes S.K.]]||[[:ru:Анадолу Эфес]]||[[Անադոլու Էֆես]]||այո||28 |- |[[:en:Anadolu University]]||[[:ru:Анатолийский университет]]||[[Անատոլիական համալսարան]]|| ||20 |- |[[:en:Anadoluhisarı]]||[[:ru:Анадолухисар]]||[[Անադոլուհիսար]]|| ||30 |- |[[:en:Anadolukavağı]]||[[:ru:Анадолукавагы]]|| || ||9 |- |[[:en:Anamur Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anası Kızından]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anatolia Party]]|| || || ||4 |- |[[:en:Anatolian conifer and deciduous mixed forests]]|| || || ||6 |- |[[:en:Anatolian High School]]|| || || ||4 |- |[[:en:Anatolian Plate]]||[[:ru:Анатолийская плита]]|| || ||25 |- |[[:en:Anatolian rock]]||[[:ru:Анатолийский рок]]||[[Անատոլիական ռոք]]|| ||15 |- |[[:en:Anatolian Seljuks family tree]]|| || || ||3 |- |[[:en:Anavarza Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anchiale]]||[[:ru:Анхиал (Киликия)]]|| || ||5 |- |[[:en:Ancient road in Tarsus]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ancoz]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anemurium]]||[[:ru:Анемуриум]]|| || ||9 |- |[[:en:Rafet Angın]]|| || || ||2 |- |[[:en:Angora goat]]||[[:ru:Ангорская коза]]||[[Անգորական այծ]]|| ||34 |- |[[:en:Ani]]||[[:ru:Ани (город)]]||[[Անի]]|| ||53 |- |[[:en:Anıtkabir]]||[[:ru:Аныткабир]]||[[Անըթքաբիր]]|| ||45 |- |[[:en:Ankara Aviation Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ankara Esenboğa Airport]]||[[:ru:Анкара Эсенбога (аэропорт)]]|| || ||39 |- |[[:en:Ankara Güvercinlik Army Air Base]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ankara International Music Festival]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ankara Metro]]||[[:ru:Анкарский метрополитен]]|| || ||35 |- |[[:en:Ankara Music and Fine Arts University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ankara Opera House]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ankara Radio]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ankara Tren Garı]]||[[:ru:Железнодорожный вокзал Анкары]]|| || ||6 |- |[[:en:Ankara University]]||[[:ru:Анкарский университет]]||[[Անկարայի համալսարան]]|| ||33 |- |[[:en:Ankara Vakıf Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ankara'dan Abim Geldi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Annan Plan]]||[[:ru:План Аннана]]|| || ||21 |- |[[:en:Ant (magazine)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Antakya]]||[[:ru:Антакья]]||[[Անթաքիա]]|| ||104 |- |[[:en:Antalya Airport]]||[[:ru:Анталья (аэропорт)]]|| || ||44 |- |[[:en:Antalya Diplomacy Forum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Antalya Festival]]|| || || ||3 |- |[[:en:Antalya Museum]]||[[:ru:Музей Антальи]]|| || ||11 |- |[[:en:Antalya Province]]||[[:ru:Анталья (ил)]]||[[Անթալիայի մարզ]]||այո||91 |- |[[:en:Antalya State Symphony Orchestra]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anti-Turkish sentiment]]|| ||[[Թուրքոֆոբիա]]|| ||12 |- |[[:en:Antikristos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Antisemitism in Turkey]]||[[:ru:Антисемитизм в Турции]]||[[Հակասեմականությունը Թուրքիայում]]|| ||8 |- |[[:en:Hamdi Apaydın]]|| || || ||3 |- |[[:en:Zekai Apaydın]]|| || || ||6 |- |[[:en:Aq Qoyunlu]]||[[:ru:Ак-Коюнлу]]||[[Ակ-Կոյունլուների պետություն]]|| ||49 |- |[[:en:Arabesque (Turkish music)]]||[[:ru:Арабеска (турецкая музыка)]]|| || ||12 |- |[[:en:Arabs in Turkey]]||[[:ru:Арабы в Турции]]||[[Արաբները Թուրքիայում]]|| ||17 |- |[[:en:İnci Aral]]|| || || ||10 |- |[[:en:Arap Islet]]|| || || ||1 |- |[[:en:Oya Araslı]]|| || || ||2 |- |[[:en:Arayış]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ardahan]]||[[:ru:Ардахан]]||[[Արդահան]]|| ||66 |- |[[:en:Ardahan Province]]||[[:ru:Ардахан (ил)]]||[[Արդահանի մարզ]]||այո||84 |- |[[:en:Sadun Aren]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cahit Arf]]||[[:ru:Арф, Джахит]]|| || ||19 |- |[[:en:Erdoğan Arıca]]|| || || ||4 |- |[[:en:Celalettin Arif]]|| || || ||4 |- |[[:en:Arifiye]]|| || || ||15 |- |[[:en:Kemal Arıkan]]|| ||[[Քեմալ Արըքան]]|| ||3 |- |[[:en:Saffet Arıkan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Suha Arın]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bülent Arınç]]||[[:ru:Арынч, Бюлент]]|| || ||18 |- |[[:en:Koray Ariş]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aristarchus of Thessalonica]]||[[:ru:Аристарх (апостол от 70)]]|| || ||26 |- |[[:en:Şarık Arıyak]]|| || || ||5 |- |[[:en:Cüneyt Arkın]]||[[:ru:Аркын, Джюнейт]]||[[Ջունեյթ Արքըն]]|| ||30 |- |[[:en:Armenia–Turkey relations]]||[[:ru:Армяно-турецкие отношения]]||[[Հայ-թուրքական հարաբերություններ]]|| ||17 |- |[[:en:Armenian genocide recognition]]||[[:ru:Признание геноцида армян]]||[[Հայոց ցեղասպանության ճանաչում]]|| ||13 |- |[[:en:Armenian highlands]]||[[:ru:Армянское нагорье]]||[[Հայկական լեռնաշխարհ]]|| ||53 |- |[[:en:Armenian national awakening]]||[[:ru:Армянское национальное возрождение]]||[[Հայոց ազգային վերածնունդ]]|| ||7 |- |[[:en:Armenian Revolutionary Army]]||[[:ru:Армянская революционная армия]]||[[Հայ հեղափոխական բանակ]]|| ||14 |- |[[:en:Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia]]||[[:ru:Армянская секретная армия освобождения Армении]]||[[Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակ]]|| ||35 |- |[[:en:Armenian volunteer units]]||[[:ru:Армянский корпус (Российская империя)]]||[[Հայկական կորպուս]]|| ||15 |- |[[:en:Armenians in Turkey]]||[[:ru:Армяне в Турции]]||[[Հայերը Թուրքիայում]]|| ||20 |- |[[:en:Armistice of Mudros]]||[[:ru:Мудросское перемирие]]||[[Մուդրոսի զինադադար]]|| ||44 |- |[[:en:Armutlu Peninsula]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of arrested mayors in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Arslan Eyce Private Amphora Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Alp Arslan]]||[[:ru:Алп-Арслан]]||[[Ալփ-Արսլան]]|| ||64 |- |[[:en:Alparslan Arslan]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kilij Arslan IV]]||[[:ru:Кылыч-Арслан IV]]|| || ||17 |- |[[:en:Arslanköy Pond]]|| || || ||2 |- |[[:en:Article 301 (Turkish Penal Code)]]||[[:ru:Статья 301 (Уголовный кодекс Турции)]]||[[301-րդ հոդված (Թուրքիայի քրեական օրենսգիրք)]]|| ||10 |- |[[:en:Artuklu Palace]]|| || || ||2 |- |[[:en:Artuklu, Mardin]]|| || || ||10 |- |[[:en:Artuqids]]||[[:ru:Артукогуллары]]|| || ||30 |- |[[:en:Artvin]]||[[:ru:Артвин]]||[[Արդվին]]|| ||65 |- |[[:en:Artvin Province]]||[[:ru:Артвин (ил)]]||[[Արդվինի մարզ]]|| ||91 |- |[[:en:Oruç Reis]]||[[:ru:Арудж Барбаросса]]|| || ||30 |- |[[:en:Asansör]]||[[:ru:Асансёр]]|| || ||12 |- |[[:en:Asena]]||[[:ru:Арсена]]||[[Ասենա]]|| ||16 |- |[[:en:İnci Asena]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aspendos]]||[[:ru:Аспендос]]||[[Ասպենդոս]]|| ||30 |- |[[:en:Aspendos International Opera and Ballet Festival]]||[[:ru:Международный фестиваль оперы и балета в Аспендосе]]|| || ||3 |- |[[:en:Assassination of Andrei Karlov]]||[[:ru:Убийство Андрея Карлова]]||[[Անդրեյ Կառլովի սպանություն]]|| ||38 |- |[[:en:Assassination of Hrant Dink]]|| ||[[Հրանտ Դինքի սպանություն]]|| ||8 |- |[[:en:Assassination of Jamal Khashoggi]]||[[:ru:Убийство Джамаля Хашогги]]||[[Ջամալ Խաշոգջիի սպանություն]]|| ||14 |- |[[:en:Assassination of Talaat Pasha]]|| || || ||6 |- |[[:en:David Asseo]]|| || || ||7 |- |[[:en:Association for Defence of National Rights]]|| || || ||2 |- |[[:en:Assos]]||[[:ru:Ассос]]||[[Ասոս]]|| ||32 |- |[[:en:Assyria]]||[[:ru:Ассирия]]||[[Ասորեստան]]|| ||106 |- |[[:en:Assyrian Americans]]|| || || ||3 |- |[[:en:Assyrian homeland]]|| || || ||10 |- |[[:en:AŞTİ]]|| || || ||8 |- |[[:en:Nurullah Ataç]]||[[:ru:Атач, Нурулла]]|| || ||6 |- |[[:en:Beşir Atalay]]|| || || ||9 |- |[[:en:Sırrı Atalay]]|| || || ||2 |- |[[:en:ATAŞ (Refinery)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Atatürk Airport]]||[[:ru:Стамбульский аэропорт имени Ататюрка]]||[[Աթաթուրքի անվան միջազգային օդանավակայան]]||այո||74 |- |[[:en:Atatürk and Şerife Bacı Monument]]|| || || ||2 |- |[[:en:Atatürk Boulevard]]|| || || ||4 |- |[[:en:Atatürk Cultural Center]]||[[:ru:Культурный центр Ататюрка]]|| || ||11 |- |[[:en:Atatürk Cultural Center in Mersin]]|| || || ||3 |- |[[:en:Atatürk Dam]]||[[:ru:Ататюрк (ГЭС)]]|| || ||22 |- |[[:en:Atatürk Mask]]||[[:ru:Маска Ататюрка]]|| || ||10 |- |[[:en:Atatürk Monument (İzmir)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Atatürk Monument (Mersin)]]|| ||[[Աթաթուրքի արձան (Մերսին)]]|| ||5 |- |[[:en:Atatürk Museum (Adana)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Atatürk Museum Mansion]]|| || || ||4 |- |[[:en:Atatürk Museums in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Atatürk Reservoir]]|| || || ||6 |- |[[:en:Atatürkist Thought Association]]|| || || ||3 |- |[[:en:Oğuz Atay]]||[[:ru:Атай, Огуз]]|| || ||17 |- |[[:en:Atik Mustafa Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Святой Фёклы]]|| || ||13 |- |[[:en:Can Atilla]]|| || || ||12 |- |[[:en:Atılım University]]|| || || ||8 |- |[[:en:Atlas (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:ATO Congresium]]|| || || ||3 |- |[[:en:Atsiapat]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nihal Atsız]]||[[:ru:Атсыз, Нихаль]]|| || ||22 |- |[[:en:ATV (Turkish TV channel)]]||[[:ru:ATV (Турция)]]||[[ATV (Թուրքիա)]]|| ||23 |- |[[:en:August 2011 Turkey–Iraq cross-border raids]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aulae (Cilicia)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Austro-Turkish War (1716–1718)]]||[[:ru:Австро-турецкая война (1716—1718)]]|| || ||21 |- |[[:en:Austro-Turkish War (1788–1791)]]||[[:ru:Австро-турецкая война (1787—1791)]]|| || ||26 |- |[[:en:Avanos]]||[[:ru:Аванос]]||[[Ավանոս]]|| ||37 |- |[[:en:Doğan Avcıoğlu]]|| || || ||7 |- |[[:en:Nazmi Avluca]]||[[:ru:Авлуджа, Назми]]|| || ||15 |- |[[:en:Avrasya Anı Evi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Avshar Turkmen]]||[[:ru:Афшары]]||[[Աֆշարներ]]|| ||23 |- |[[:en:Aya Tekla Church]]|| || || ||6 |- |[[:en:Emre Aydın]]||[[:ru:Айдын, Эмре]]|| || ||22 |- |[[:en:Mehmet Aydın (fraudster)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aydın]]||[[:ru:Айдын]]||[[Այդըն]]|| ||73 |- |[[:en:Aydın Büyükşehir Belediyespor]]|| || || ||12 |- |[[:en:Aydın Karşılaması]]|| || || ||1 |- |[[:en:Aydın Province]]||[[:ru:Айдын (ил)]]||[[Այդընի մարզ]]|| ||87 |- |[[:en:Aydıncık Islands]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aydıncık mosaic]]|| || || ||4 |- |[[:en:Aydıncık Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aydınids]]||[[:ru:Айдыногуллары]]|| || ||19 |- |[[:en:Süreyya Ayhan]]|| || || ||18 |- |[[:en:Ayran]]||[[:ru:Айран]]||[[Թան (ըմպելիք)]]|| ||61 |- |[[:en:Sineperver Sultan]]||[[:ru:Айше Сениепервер-султан]]|| || ||19 |- |[[:en:Ayvacık, Çanakkale]]||[[:ru:Айваджык]]|| || ||23 |- |[[:en:Ayvalık]]||[[:ru:Айвалык]]||[[Այվալըք]]|| ||46 |- |[[:en:Ayvalık Islands Nature Park]]||[[:ru:Моско]]|| || ||6 |- |[[:en:Azerbaijan–Turkey relations]]||[[:ru:Азербайджано-турецкие отношения]]||[[Թուրք-ադրբեջանական հարաբերություններ]]|| ||15 |- |[[:en:Azerbaijanis in Turkey]]||[[:ru:Азербайджанцы в Турции]]||[[Ադրբեջանցիները Թուրքիայում]]|| ||8 |- |[[:en:Aziziye]]||[[:ru:Азизие]]||[[Ազիզիե (Էրզրումի մարզ)]]|| ||15 |- |[[:en:Yusuf al-Azma]]|| || || ||14 |- |[[:en:Azmak Creek]]|| || || ||3 |- |[[:en:Babadıl Creek]]|| || || ||1 |- |[[:en:Babadıl Islands]]|| || || ||2 |- |[[:en:Babaeski]]||[[:ru:Бабаэски]]|| || ||35 |- |[[:en:Babai revolt]]||[[:ru:Восстание бабаи]]|| || ||6 |- |[[:en:Baç Bridge]]|| || || ||4 |- |[[:en:Bafra]]||[[:ru:Бафра]]||[[Բաֆռա]]|| ||28 |- |[[:en:Bağdat Avenue]]||[[:ru:Багдадский проспект]]||[[Բաղդադի պողոտա]]||այո||13 |- |[[:en:Bağlama]]||[[:ru:Саз (музыкальный инструмент)]]||[[Սազ]]|| ||43 |- |[[:en:Bahçe railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:Devlet Bahçeli]]||[[:ru:Бахчели, Девлет]]||[[Դևլեթ Բահչելի]]|| ||32 |- |[[:en:Bahçelievler massacre]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bahçelievler, Ankara]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bahçeşehir University]]|| || || ||8 |- |[[:en:Bakhchysarai]]||[[:ru:Бахчисарай]]||[[Բախչիսարայ]]|| ||77 |- |[[:en:Bâkî]]||[[:ru:Бакы]]|| || ||27 |- |[[:en:Bakırköy]]||[[:ru:Бакыркёй]]||[[Բաքըրքյոյ]]||այո||38 |- |[[:en:Baklahorani]]||[[:ru:Баклахорани]]|| || ||8 |- |[[:en:Baku–Tbilisi–Ceyhan pipeline]]||[[:ru:Нефтепровод Баку — Тбилиси — Джейхан]]||[[Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղ]]|| ||39 |- |[[:en:Baku–Tbilisi–Kars railway]]||[[:ru:Железная дорога Баку — Тбилиси — Карс]]||[[«Բաքու-Թբիլիսի-Կարս» երկաթուղի]]|| ||21 |- |[[:en:Balabolu]]|| || || ||2 |- |[[:en:Balçova]]|| || || ||20 |- |[[:en:Balık Sisters]]|| || || ||4 |- |[[:en:Balıkesir]]||[[:ru:Балыкесир]]||[[Բալըքեսիր]]|| ||72 |- |[[:en:Balıkesir Province]]||[[:ru:Балыкесир (ил)]]||[[Բալըքեսիրի մարզ]]|| ||88 |- |[[:en:Balkans]]||[[:ru:Балканский полуостров]]||[[Բալկանյան թերակղզի]]|| ||170 |- |[[:en:Balyan family]]||[[:ru:Бальяны]]||[[Բալյան ընտանիք]]|| ||15 |- |[[:en:Bandırma]]||[[:ru:Бандырма]]||[[Բանդրմա]]|| ||48 |- |[[:en:Bandırma Gulf]]|| || || ||3 |- |[[:en:Banking in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ali Hadi Bara]]|| || || ||4 |- |[[:en:Murat Bardakçı]]|| || || ||8 |- |[[:en:Cemil Sait Barlas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Bartholomew I of Constantinople]]||[[:ru:Варфоломей I (патриарх Константинопольский)]]|| || ||61 |- |[[:en:Bartın]]||[[:ru:Бартын]]||[[Բարթըն]]||այո||53 |- |[[:en:Faik Ahmet Barutçu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Rasim Başak]]|| || || ||9 |- |[[:en:Başakşehir]]||[[:ru:Башакшехир]]||[[Բաշաքշեհիր]]||այո||30 |- |[[:en:İlker Başbuğ]]||[[:ru:Башбуг, Илькер]]|| || ||16 |- |[[:en:Bashi-bazouk]]||[[:ru:Башибузуки]]||[[Բաշիբոզուկներ]]|| ||35 |- |[[:en:Bashlyk]]||[[:ru:Башлык]]|| || ||19 |- |[[:en:Başkale]]||[[:ru:Башкале]]||[[Ադամակերտ]]|| ||32 |- |[[:en:Basketbol Süper Ligi]]||[[:ru:Чемпионат Турции по баскетболу]]|| || ||22 |- |[[:en:Başpınar Nature Park]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yıldıray Baştürk]]||[[:ru:Баштюрк, Йылдырай]]|| || ||32 |- |[[:en:Batman, Turkey]]||[[:ru:Батман (город)]]||[[Բաթման]]|| ||81 |- |[[:en:Battle of Abukir (1799)]]||[[:ru:Битва при Абукире (1799)]]||[[Աբուքիրի ճակատամարտ (1799)]]|| ||25 |- |[[:en:Battle of Aleppo (1918)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Arachova]]||[[:ru:Битва при Арахове]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Aydın]]||[[:ru:Резня в Айдыне]]|| || ||4 |- |[[:en:Battle of Baku]]||[[:ru:Битва за Баку (1918)]]|| || ||23 |- |[[:en:Battle of Bapheus]]||[[:ru:Бафейская битва]]|| || ||28 |- |[[:en:Battle of Bolchu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Battle of Chaldiran]]||[[:ru:Чалдыранская битва]]||[[Չալդրանի ճակատամարտ]]|| ||38 |- |[[:en:Battle of Çıldır]]||[[:ru:Чилдырская битва]]||[[Չըլդըրի ճակատամարտ]]|| ||10 |- |[[:en:Battle of Djerba]]||[[:ru:Сражение у острова Джерба]]|| || ||21 |- |[[:en:Battle of Dorylaeum (1097)]]||[[:ru:Битва при Дорилее (1097)]]|| || ||32 |- |[[:en:Battle of Dorylaeum (1147)]]||[[:ru:Битва при Дорилее (1147)]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Dumlupınar]]||[[:ru:Битва при Думлупынаре]]||[[Դումլուփընարի ճակատամարտ]]|| ||16 |- |[[:en:Battle of Grocka]]|| || || ||12 |- |[[:en:Battle of Hill 60 (Gallipoli)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Kamatero]]||[[:ru:Битва при Каматеро]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Karpenisi]]||[[:ru:Битва при Карпениси]]|| || ||9 |- |[[:en:Battle of Kars]]||[[:ru:Осада Карса (1877)]]||[[Կարսի պաշարում (1877)]]|| ||10 |- |[[:en:Battle of Kars (1920)]]|| ||[[Կարսի անկում]]|| ||8 |- |[[:en:Battle of Kosovo (1448)]]||[[:ru:Битва на Косовом поле (1448)]]|| || ||28 |- |[[:en:Battle of Krbava Field]]||[[:ru:Битва при Крбаве]]|| || ||27 |- |[[:en:Battle of Kumkale]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Lone Pine]]||[[:ru:Битва у одинокой сосны]]|| || ||7 |- |[[:en:Battle of Marash]]|| || || ||8 |- |[[:en:Battle of Maritsa]]||[[:ru:Битва на Марице]]|| || ||35 |- |[[:en:Battle of Mohács]]||[[:ru:Битва при Мохаче (1526)]]||[[Մոհաչի ճակատամարտ (1526)]]|| ||65 |- |[[:en:Battle of Myriokephalon]]||[[:ru:Битва при Мириокефале]]||[[Միրիոկեֆալոնի ճակատամարտ]]|| ||30 |- |[[:en:Battle of Navarino]]||[[:ru:Наваринское сражение]]|| || ||41 |- |[[:en:Battle of Otlukbeli]]||[[:ru:Сражение при Отлукбели]]|| || ||14 |- |[[:en:Battle of Párkány]]||[[:ru:Битва под Парканами]]|| || ||13 |- |[[:en:Battle of Pelekanon]]||[[:ru:Битва при Пелеканоне]]|| || ||22 |- |[[:en:Battle of Rovine]]||[[:ru:Битва при Ровине]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Saint Gotthard (1664)]]||[[:ru:Битва при Сентготхарде]]|| || ||27 |- |[[:en:Battle of Sari Bair]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Sarikamish]]||[[:ru:Сарыкамышская операция]]||[[Սարիղամիշի ճակատամարտ]]|| ||32 |- |[[:en:Battle of Sarikamish (1920)]]|| ||[[Սարիղամիշի ճակատամարտ (1920)]]|| ||7 |- |[[:en:Battle of Sokhoista]]||[[:ru:Битва при Сохоисте]]|| || ||7 |- |[[:en:Battle of the Nek]]|| || || ||7 |- |[[:en:Battle of the Sakarya]]||[[:ru:Битва при Сакарье]]||[[Սաքարյայի ճակատամարտ]]|| ||16 |- |[[:en:Battle of Torches]]||[[:ru:Битва с факелами]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Turnadağ]]|| || || ||3 |- |[[:en:Battle of Urfa]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Valtetsi]]||[[:ru:Сражение при Валтеци]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Varna]]||[[:ru:Битва при Варне]]|| || ||43 |- |[[:en:Battle of Vaslui]]||[[:ru:Васлуйская битва]]|| || ||19 |- |[[:en:Battle of Vienna]]||[[:ru:Венская битва (1683)]]||[[Վիեննայի ճակատամարտ (1683)]]|| ||63 |- |[[:en:Battle of Wawon]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Yassıçemen]]|| || || ||8 |- |[[:en:Celâl Bayar]]||[[:ru:Баяр, Махмуд Джеляль]]||[[Ջելալ Բայար]]|| ||69 |- |[[:en:Bayat (tribe)]]||[[:ru:Баяты (огузы)]]|| || ||16 |- |[[:en:Bayburt]]||[[:ru:Байбурт]]||[[Բաբերդ]]|| ||61 |- |[[:en:Bayezid I]]||[[:ru:Баязид I]]||[[Բայազիդ I]]|| ||81 |- |[[:en:Deniz Baykal]]||[[:ru:Байкал, Дениз]]|| || ||24 |- |[[:en:Bedri Baykam]]|| || || ||9 |- |[[:en:Baykar Bayraktar TB2]]||[[:ru:Bayraktar TB2]]||[[Բայրաքթար ՏԲ2]]|| ||45 |- |[[:en:Ümit Haluk Bayülken]]||[[:ru:Байюлкен, Халук]]|| || ||8 |- |[[:en:Hikmet Bayur]]||[[:ru:Баюр, Юсуф Хикмет]]|| || ||7 |- |[[:en:Elyesa Bazna]]||[[:ru:Базна, Эльяс]]|| || ||21 |- |[[:en:Beçin]]|| || || ||4 |- |[[:en:Bedia Muvahhit]]||[[:ru:Муваххит, Бедиа]]||[[Բեդիա Մուվահհիթ]]|| ||11 |- |[[:en:Bahaettin Rahmi Bediz]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sheikh Bedreddin]]||[[:ru:Бедреддин Махмуд]]|| || ||15 |- |[[:en:Beer in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Begzada]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hulusi Behçet]]||[[:ru:Бехчет, Хулуси]]|| || ||18 |- |[[:en:Bekir Fikri]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bektashi Order]]||[[:ru:Бекташи]]||[[Բեքթաշյան միաբանություն]]|| ||49 |- |[[:en:Belceğiz Bay]]|| || || ||1 |- |[[:en:Belde]]|| || || ||7 |- |[[:en:Belenkeşlik Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Belkıs Tombolo]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sabiha Bengütaş]]||[[:ru:Бенгюташ, Сабиха]]||[[Սաբիհա Բենգյութաշ]]|| ||22 |- |[[:en:Berdan River]]|| ||[[Կյուդնոս]]|| ||16 |- |[[:en:Bergama]]||[[:ru:Бергама]]||[[Բերգամա]]|| ||44 |- |[[:en:Bergama Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Suat Berk]]|| || || ||4 |- |[[:en:Muazzez Tahsin Berkand]]|| || || ||3 |- |[[:en:Berkant]]|| || || ||3 |- |[[:en:Semiha Berksoy]]||[[:ru:Берксой, Семиха]]|| || ||10 |- |[[:en:Berlin–Baghdad railway]]||[[:ru:Багдадская железная дорога]]||[[Բեռլին-Բաղդադ երկաթգիծ]]|| ||35 |- |[[:en:Beşadalar]]|| ||[[Բեշադալար]]|| ||5 |- |[[:en:Beşiktaş]]||[[:ru:Бешикташ (район)]]||[[Բեշիքթաշ (շրջան)]]|| ||55 |- |[[:en:Beth Nahrain]]|| || || ||4 |- |[[:en:Bey]]||[[:ru:Бей]]||[[Բեյ]]|| ||69 |- |[[:en:Artuk Bey]]||[[:ru:Артук бен Эксюк]]|| || ||15 |- |[[:en:Chaghri Beg]]||[[:ru:Чагры-бек]]||[[Չաղրի բեկ]]|| ||23 |- |[[:en:İsfendiyar Bey]]||[[:ru:Исфендияр-бей]]|| || ||5 |- |[[:en:Kaymakam Kemal Bey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mazhar Müfit Bey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Osman Hamdi Bey]]||[[:ru:Осман Хамди-бей]]||[[Օսման Համդի Բեյ]]||այո||27 |- |[[:en:Savcı Bey]]|| || || ||12 |- |[[:en:Yusuf Kemal Bey]]||[[:ru:Тенгиршенк, Юсуф Кемаль-бей]]|| || ||8 |- |[[:en:Bayezid II]]||[[:ru:Баязид II]]||[[Բայազիդ II]]|| ||75 |- |[[:en:Beycesultan]]||[[:ru:Бейджесултан]]|| || ||8 |- |[[:en:Beykoz]]||[[:ru:Бейкоз]]||[[Բեյքոզ]]|| ||32 |- |[[:en:Beylerbeyi event]]||[[:ru:Инцидент с бейлербеем]]|| || ||5 |- |[[:en:Beylerbeyi Palace]]||[[:ru:Дворец Бейлербейи]]||[[Բեյլերբեյի պալատ]]||այո||27 |- |[[:en:Beylik of Hacıemir]]||[[:ru:Хаджимирогуллары]]|| || ||5 |- |[[:en:Beylik of Tadjeddin]]||[[:ru:Таджеддиногуллары]]|| || ||7 |- |[[:en:Beyliks of Canik]]||[[:ru:Бейлики Джаник]]|| || ||9 |- |[[:en:Beyoğluspor]]|| || || ||9 |- |[[:en:Beypazarı, Ankara]]||[[:ru:Бейпазары]]|| || ||38 |- |[[:en:Bülent Bezdüz]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bible translations into Turkish]]|| ||[[Աստվածաշնչի թուրքերեն թարգմանություն]]|| ||3 |- |[[:en:Biga Peninsula]]|| || || ||1 |- |[[:en:Biga, Çanakkale]]||[[:ru:Бига]]|| || ||31 |- |[[:en:Bilecik]]||[[:ru:Биледжик]]||[[Բիլեջիք]]|| ||62 |- |[[:en:Bilecik Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Üstün Bilgen-Reinart]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bilkent University]]|| || || ||19 |- |[[:en:Ali Rıza Binboğa]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bingöl]]||[[:ru:Бингёль]]||[[Ճապաղջուր]]||այո||73 |- |[[:en:Yusuf İzzet Birand]]||[[:ru:Биранд, Юсуф Иззет]]|| || ||3 |- |[[:en:Birecik Bridge]]|| || || ||3 |- |[[:en:İdil Biret]]||[[:ru:Бирет, Идиль]]||[[Իդիլ Բիրեթ]]|| ||30 |- |[[:en:Birgi Grand Mosque]]|| || || ||3 |- |[[:en:Birkapılı HES]]|| || || ||1 |- |[[:en:Bitlis Province]]||[[:ru:Битлис (ил)]]||[[Բիթլիսի մարզ]]||այո||82 |- |[[:en:BJK İnönü Stadium]]||[[:ru:Инёню (стадион)]]|| || ||26 |- |[[:en:Black Sea Region]]||[[:ru:Черноморский регион]]||[[Սևծովյան տարածաշրջան]]||այո||60 |- |[[:en:Block of Wikipedia in Turkey]]||[[:ru:Блокирование Википедии в Турции]]||[[Վիքիպեդիայի արգելափակումը Թուրքիայում (2017)]]|| ||36 |- |[[:en:Blue Cruise]]|| || || ||4 |- |[[:en:Blue Mosque, Istanbul]]||[[:ru:Голубая мечеть (Стамбул)]]||[[Կապույտ մզկիթ (Ստամբուլ)]]||այո||85 |- |[[:en:BMC (Turkey)]]||[[:ru:BMC (турецкая автомобилестроительная компания)]]|| || ||13 |- |[[:en:Bodrum Castle]]||[[:ru:Замок Святого Петра]]||[[Սուրբ Պետրոսի ամրոց]]|| ||25 |- |[[:en:Bodrum Mosque]]||[[:ru:Мирелейон]]|| || ||20 |- |[[:en:Bodrumkale]]|| || || ||3 |- |[[:en:Boğatepe Cheese Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Boğaziçi University]]||[[:ru:Босфорский университет]]||[[Բոսֆորի համալսարան]]|| ||33 |- |[[:en:Boğsak Islet]]|| ||[[Բոգսակ կղզի]]||այո||4 |- |[[:en:Bolu]]||[[:ru:Болу]]||[[Բոլու]]||այո||67 |- |[[:en:Bolu Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Bolu Province]]||[[:ru:Болу (ил)]]||[[Բոլուի մարզ]]||այո||83 |- |[[:en:Rıza Tevfik Bölükbaşı]]||[[:ru:Бёлюкбаши, Рыза Тевфик]]|| || ||10 |- |[[:en:Zerrin Bölükbaşı]]|| || || ||2 |- |[[:en:Claude Alexandre de Bonneval]]||[[:ru:Бонневаль, Клод Александр де]]|| || ||19 |- |[[:en:Book of Dede Korkut]]||[[:ru:Книга моего деда Коркута]]||[[Գորգուդ պապի գիրքը]]|| ||34 |- |[[:en:Orhan Boran]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bosnia and Herzegovina–Turkey relations]]||[[:ru:Боснийско-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Bosphorus Bridge]]||[[:ru:Мост Мучеников 15 Июля]]||[[Բոսֆորի կամուրջ]]|| ||60 |- |[[:en:Bosporus]]||[[:ru:Босфор]]||[[Բոսֆոր]]|| ||121 |- |[[:en:Bostancı]]|| || || ||6 |- |[[:en:Bostanlı Open-air Archaeological Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Boyoz]]|| || || ||7 |- |[[:en:Aydın Boysan]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ferruh Bozbeyli]]||[[:ru:Бозбейли, Феррух]]|| || ||4 |- |[[:en:Bozburun]]|| || || ||9 |- |[[:en:Bozcaada Castle]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bozcaada, Çanakkale]]||[[:ru:Бозджаада (район)]]|| || ||9 |- |[[:en:Bekir Bozdağ]]|| || || ||10 |- |[[:en:Bozkır Oyun Havası]]||[[:ru:Тамзара]]||[[Թամզարա (պար)]]|| ||6 |- |[[:en:Bozkurt of Dulkadir]]||[[:ru:Алауддевле Бозкурт]]|| || ||6 |- |[[:en:Mahmut Esat Bozkurt]]||[[:ru:Бозкурт, Махмут Эсат]]|| || ||7 |- |[[:en:Bozoklu Mustafa Pasha]]|| || || ||7 |- |[[:en:Boztepe Peninsula]]|| || || ||3 |- |[[:en:Bozyazı]]||[[:ru:Бозязы]]|| || ||28 |- |[[:en:Bozyazı Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Carmelite Brewer Christie]]|| || || ||1 |- |[[:en:British Institute in Ankara]]||[[:ru:Британский институт археологии в Анкаре]]|| || ||6 |- |[[:en:British Turks]]||[[:ru:Турки в Великобритании]]|| || ||8 |- |[[:en:Buca]]|| || || ||22 |- |[[:en:Bucak (administrative unit)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bülbülün Kanadı Sarı]]|| || || ||1 |- |[[:en:Fuat Bulca]]|| || || ||7 |- |[[:en:Bulgarian Turks]]||[[:ru:Турки в Болгарии]]|| || ||26 |- |[[:en:Bulgarian Turks in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bulgarian–Ottoman wars]]||[[:ru:Болгаро-османские войны]]|| || ||13 |- |[[:en:Burak-class corvette]]|| || || ||3 |- |[[:en:Burdur]]||[[:ru:Бурдур]]||[[Բուրդուր]]|| ||53 |- |[[:en:Burdur Archaeological Museum]]||[[:ru:Археологический музей Бурдура]]|| || ||5 |- |[[:en:Burdur Province]]||[[:ru:Бурдур (ил)]]||[[Բուրդուրի մարզ]]||այո||81 |- |[[:en:Burhaniye National Forces Culture Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Burning of Smyrna]]||[[:ru:Резня в Смирне]]||[[Զմյուռնիայի աղետ (1922)]]|| ||27 |- |[[:en:Bursa]]||[[:ru:Бурса (город)]]||[[Բուրսա]]|| ||122 |- |[[:en:Bursa Atatürk Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bursa Energy Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Bursa Province]]||[[:ru:Бурса (ил)]]||[[Բուրսայի մարզ]]|| ||88 |- |[[:en:Bütün Dünya]]|| || || ||1 |- |[[:en:Büyük Ada]]|| || || ||5 |- |[[:en:Büyük Doğu (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Büyük Ilyosta Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Büyük Maden Island]]||[[:ru:Маден (остров)]]|| || ||4 |- |[[:en:Büyükada]]||[[:ru:Бююкада]]||[[Բյույուքադա]]|| ||32 |- |[[:en:Yaşar Büyükanıt]]||[[:ru:Бююканыт, Яшар]]|| || ||16 |- |[[:en:Erol Büyükburç]]||[[:ru:Бююкбурч, Эрол]]||[[Էրոլ Բյույուքբուրչ]]|| ||10 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Doukas dynasty]]|| || || ||7 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Palaiologos dynasty]]||[[:ru:История Византийской империи (1261—1453)]]|| || ||10 |- |[[:en:Byzantine–Seljuk wars]]||[[:ru:Византийско-сельджукские войны]]|| || ||20 |- |[[:en:Cabotage Day]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cacık]]||[[:ru:Дзадзики]]||[[Ձաձիկի]]||այո||47 |- |[[:en:Çağ University]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cağaloğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cahit Sıtkı Tarancı Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aslı Çakır Alptekin]]||[[:ru:Альптекин, Аслы]]|| || ||19 |- |[[:en:Çakırağa Mansion]]|| || || ||2 |- |[[:en:Fevzi Çakmak]]||[[:ru:Чакмак, Мустафа Февзи]]||[[Ֆևզի Չաքմաք]]|| ||30 |- |[[:en:Çalık Ali Pasha]]|| || || ||6 |- |[[:en:Şadi Çalık]]|| || || ||4 |- |[[:en:Çalıkuşu]]||[[:ru:Королёк — птичка певчая (роман)]]|| || ||9 |- |[[:en:İbrahim Çallı]]|| || || ||7 |- |[[:en:Necdet Calp]]||[[:ru:Джальп, Недждет]]|| || ||4 |- |[[:en:Cambazlı ruins]]|| || || ||3 |- |[[:en:Çanakkale]]||[[:ru:Чанаккале]]||[[Չանաքքալե]]|| ||87 |- |[[:en:Çanakkale 1915]]|| || || ||4 |- |[[:en:Çanakkale Archaeological Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Çanakkale Naval Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Çanakkale Onsekiz Mart University]]|| || || ||5 |- |[[:en:Çanakkale Province]]||[[:ru:Чанаккале (ил)]]||[[Չանաքքալեի մարզ]]|| ||85 |- |[[:en:Yaman Candar]]|| || || ||5 |- |[[:en:Çandarlı]]||[[:ru:Чандарлы (город)]]|| || ||13 |- |[[:en:Çandır Castle]]|| ||[[Պապեռոն]]|| ||7 |- |[[:en:Çankaya University]]||[[:ru:Университет Чанкая]]|| || ||25 |- |[[:en:Çankaya, Ankara (district)]]||[[:ru:Чанкая (район Анкары)]]|| || ||34 |- |[[:en:Çankırı]]||[[:ru:Чанкыры]]||[[Չանքըրը]]|| ||57 |- |[[:en:Çankırı Province]]||[[:ru:Чанкыры (ил)]]||[[Չանքըրըի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Capital punishment in Turkey]]||[[:ru:Смертная казнь в Турции]]||[[Մահապատիժը Թուրքիայում]]|| ||10 |- |[[:en:Capitulations of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Капитуляции Османской империи]]||[[Օսմանյան կայսրության կապիտուլյացիա]]|| ||15 |- |[[:en:Cappadocia]]||[[:ru:Каппадокия]]||[[Կապադովկիա]]|| ||99 |- |[[:en:Cappadocian Greek]]||[[:ru:Каппадокийский диалект греческого языка]]|| || ||24 |- |[[:en:Capture of Baghdad (1638)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Capture of Cairo (1517)]]||[[:ru:Бои за Каир (1517)]]|| || ||5 |- |[[:en:Caracalla's inscription]]|| || || ||2 |- |[[:en:Emmanuel Carasso]]||[[:ru:Карассо, Эммануил]]|| || ||11 |- |[[:en:Carousel Shopping Center]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çarşaf (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çarşıya Vardım]]|| || || ||1 |- |[[:en:Cartel (rap group)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Casemates of İbrahim Pasha]]|| || || ||2 |- |[[:en:Castle Plan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Berkay Çatak]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çatalca Peninsula]]||[[:ru:Пашаэли]]||[[Չաթալջա թերակղզի]]|| ||10 |- |[[:en:Çatalsu, Gülagaç, Aksaray]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cathedral of Ani]]||[[:ru:Анийский собор]]||[[Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե եկեղեցի (Անի)]]|| ||19 |- |[[:en:Cathedral of the Holy Cross, Aghtamar]]||[[:ru:Церковь Святого Креста (Ахтамар)]]||[[Սուրբ Խաչ եկեղեցի (Աղթամար)]]|| ||17 |- |[[:en:Cathedral of the Holy Spirit]]|| || || ||17 |- |[[:en:Catholic archdiocese of Ephesus]]||[[:ru:Эфесская архиепархия]]|| || ||4 |- |[[:en:Catholic Church in Turkey]]||[[:ru:Католицизм в Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Çatıören]]|| || || ||4 |- |[[:en:Caucasus]]||[[:ru:Кавказ]]||[[Կովկաս]]|| ||150 |- |[[:en:Caucasus campaign]]||[[:ru:Кавказский фронт Первой мировой войны]]||[[Կովկասյան ճակատ]]|| ||40 |- |[[:en:Caucasus mixed forests]]||[[:ru:Кавказские смешанные леса]]|| || ||11 |- |[[:en:İlhan Cavcav]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mehmed Cavid]]||[[:ru:Мехмет Джавид-бей]]||[[Մեհմեթ Ջավիդ բեյ]]|| ||14 |- |[[:en:Halime Çavuş]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mevlüt Çavuşoğlu]]||[[:ru:Чавушоглу, Мевлют]]||[[Մևլյութ Չավուշօղլու]]|| ||45 |- |[[:en:Çayyolu]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ali Fuat Cebesoy]]||[[:ru:Джебесой, Али Фуат]]||[[Ալի Ֆուաթ Ջեբեսոյ]]|| ||16 |- |[[:en:Celali rebellions]]||[[:ru:Джелали]]||[[Ջալալիններ]]|| ||13 |- |[[:en:Çelebi Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Noman Çelebicihan]]||[[:ru:Челебиджихан, Номан]]|| || ||19 |- |[[:en:Cem (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cemal Reşit Rey Concert Hall]]||[[:ru:Концертный зал Джемаль Решит Рей]]|| || ||5 |- |[[:en:Cemil Topuzlu Open-Air Theatre]]||[[:ru:Театр на открытом воздухе Джемиль Топузлу]]|| || ||6 |- |[[:en:Cemilli Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cenaze Hasan Pasha]]||[[:ru:Кетхюда Хасан-паша]]|| || ||7 |- |[[:en:Çenebaz Osman Efendi]]|| || || ||1 |- |[[:en:Çeng]]||[[:ru:Ченг]]|| || ||10 |- |[[:en:Çengelhan Rahmi M. Koç Museum]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mustafa Cengiz]]||[[:ru:Дженгиз, Мустафа]]|| || ||3 |- |[[:en:Cennet and Cehennem]]|| || || ||6 |- |[[:en:Censorship in Turkey]]||[[:ru:Цензура в Турции]]||[[Գրաքննությունը Թուրքիայում]]|| ||12 |- |[[:en:Central Anatolia Region]]||[[:ru:Центральная Анатолия]]||[[Կենտրոնական Անատոլիա]]||այո||61 |- |[[:en:Central Anatolian deciduous forests]]|| || || ||4 |- |[[:en:Central Anatolian steppe]]|| || || ||1 |- |[[:en:Central Army (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Central Bank of the Republic of Turkey]]||[[:ru:Центральный банк Турецкой Республики]]||[[Թուրքիայի կենտրոնական բանկ]]|| ||22 |- |[[:en:Centre for Turkey Studies]]|| || || ||2 |- |[[:en:Centre Party (Turkey)]]||[[:ru:Партия центра (Турция)]]|| || ||5 |- |[[:en:Çerkezköy]]||[[:ru:Черкезкёй]]|| || ||31 |- |[[:en:Çeşme]]||[[:ru:Чешме]]||[[Չեշմե]]||այո||49 |- |[[:en:Çeşme Castle]]|| || || ||5 |- |[[:en:Çeşme Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ceyhan]]||[[:ru:Джейхан]]||[[Ջեյհան (քաղաք)]]||այո||55 |- |[[:en:Cezayirli Gazi Hasan Paşa Monument]]|| || || ||3 |- |[[:en:Engin Cezzar]]|| || || ||4 |- |[[:en:Chaka of Smyrna]]||[[:ru:Чака-бей]]|| || ||18 |- |[[:en:Chamber of Computer Engineers of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Chamber of Electrical Engineers of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Chanak Crisis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Çandarlı family]]||[[:ru:Чандарлы (семья)]]|| || ||12 |- |[[:en:Chief of the Turkish General Staff]]|| ||[[Թուրքիայի գլխավոր շտաբի պետերի ցանկ]]|| ||9 |- |[[:en:Chobanids (beylik)]]||[[:ru:Чобаногуллары]]|| || ||13 |- |[[:en:Chora Church]]||[[:ru:Монастырь Хора]]||[[Խորայի եկեղեցի]]|| ||39 |- |[[:en:Christianity in Turkey]]||[[:ru:Христианство в Турции]]|| || ||15 |- |[[:en:Chufut-Kale]]||[[:ru:Чуфут-Кале]]|| || ||28 |- |[[:en:Church of Saint Jacob of Nisibis]]|| ||[[Մար-Յակուբ]]|| ||7 |- |[[:en:Church of Saint Mary of the Mongols]]||[[:ru:Церковь Марии Монгольской]]|| || ||14 |- |[[:en:Church of St. Anthony of Padua, Istanbul]]||[[:ru:Церковь Святого Антония Падуанского (Стамбул)]]||[[Սուրբ Անտոնիոս Պադուացու եկեղեցի]]|| ||21 |- |[[:en:Church of St. Mary of Blachernae]]||[[:ru:Влахернская церковь]]|| || ||18 |- |[[:en:Church-Mosque of Vefa]]||[[:ru:Церковь Святого Феодора (Константинополь)]]|| || ||13 |- |[[:en:Churches of Göreme]]|| || || ||6 |- |[[:en:Cibyra]]|| || || ||10 |- |[[:en:Çiçek Island]]||[[:ru:Чичек (остров)]]|| || ||3 |- |[[:en:Cici Kızlar]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çifte Minareli Medrese (Erzurum)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Çiğ köfte]]||[[:ru:Чиг-кёфте]]|| || ||17 |- |[[:en:Muazzez İlmiye Çığ]]||[[:ru:Чиг, Муаззез Илмие]]||[[Մուազզեզ Իլմիե Չըղ]]|| ||26 |- |[[:en:Çiğli]]|| || || ||21 |- |[[:en:Cilandiras Bridge]]||[[:ru:Мост Джиландирас]]|| || ||4 |- |[[:en:Tansu Çiller]]||[[:ru:Чиллер, Тансу]]||[[Թանսու Չիլլեր]]|| ||70 |- |[[:en:Çimsataş]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yıldıray Çınar]]|| || || ||5 |- |[[:en:Cinci Hoca]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hüsamettin Cindoruk]]|| || || ||11 |- |[[:en:Cingöz Recai]]|| || || ||3 |- |[[:en:Circassian genocide]]||[[:ru:Черкесское мухаджирство]]||[[Չերքեզների ցեղասպանություն]]|| ||32 |- |[[:en:Circassians in Turkey]]||[[:ru:Черкесы в Турции]]|| || ||10 |- |[[:en:Citizen's Party (Turkey)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Civilian casualties and displacements during the Cyprus conflict]]|| || || ||1 |- |[[:en:Cıfıtkalesi Islet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çıplak Island]]|| || || ||2 |- |[[:en:Classical Age of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Рост Османской империи]]||[[Օսմանյան կայսրության դասական ժամանակաշրջան]]|| ||20 |- |[[:en:Cleopatra's Gate]]|| || || ||6 |- |[[:en:Climate Change and Air Management Coordination Board (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Climate of Turkey]]||[[:ru:Климат Турции]]|| || ||10 |- |[[:en:CNN Türk]]||[[:ru:CNN Türk]]||[[CNN Türk]]|| ||20 |- |[[:en:Co-Cathedral of St. Anthony of Padua (Mersin)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Coal in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Coal power in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Coalition governments in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Coast Guard Command (Turkey)]]||[[:ru:Турецкая береговая охрана]]|| || ||11 |- |[[:en:Çoban Yıldızı]]|| || || ||1 |- |[[:en:Husam al-Din Choban]]||[[:ru:Хусамеддин Чобан-бей]]|| || ||6 |- |[[:en:Çobandede Bridge]]|| ||[[Հովվի կամուրջ]]|| ||5 |- |[[:en:Coca-Cola İçecek]]|| || || ||6 |- |[[:en:Adnan Çolak]]|| || || ||4 |- |[[:en:Emin Çölaşan]]|| || || ||6 |- |[[:en:Committee of Inquest]]||[[:ru:Комитет дознания]]|| || ||4 |- |[[:en:Committee of Representation]]|| || || ||4 |- |[[:en:Committee of Union and Progress]]||[[:ru:Единение и прогресс]]||[[Միություն և առաջադիմություն]]|| ||33 |- |[[:en:Committee on Conservation of Cultural Assets in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Communist Party of Turkey (historical)]]||[[:ru:Коммунистическая партия Турции (1920)]]|| || ||11 |- |[[:en:Communist Party of Turkey/Marxist–Leninist]]||[[:ru:Коммунистическая партия Турции/Марксистско-ленинская]]|| || ||20 |- |[[:en:Complex of Sultan Bayezid II]]|| || || ||6 |- |[[:en:Confederation of Public Employees' Unions]]|| || || ||5 |- |[[:en:Confederation of Revolutionary Trade Unions of Turkey]]||[[:ru:Конфедерация революционных профсоюзов Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Confederation of Turkish Real Trade Unions]]|| || || ||3 |- |[[:en:Confederation of Turkish Trade Unions]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nuri Conker]]|| || || ||6 |- |[[:en:Conscription in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Constituent Assembly of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Constitutional Court of Turkey]]|| || || ||16 |- |[[:en:Constitutional history of Turkey]]||[[:ru:Конституционная история Турции]]||[[Թուրքիայի սահմանադրական պատմություն]]|| ||13 |- |[[:en:Consulate General of the United States, Istanbul]]|| || || ||3 |- |[[:en:Corduene]]||[[:ru:Кордуена]]||[[Կորդուք]]|| ||25 |- |[[:en:Çorlu]]||[[:ru:Чорлу]]||[[Չորլու]]|| ||56 |- |[[:en:Çorlulu Ali Pasha]]||[[:ru:Чорлулу Дамат Али-паша]]|| || ||12 |- |[[:en:Çorum]]||[[:ru:Чорум]]||[[Չորում]]||այո||71 |- |[[:en:Çorum Archaeological Museum]]|| || || ||6 |- |[[:en:Corycus]]||[[:ru:Корикос]]||[[Կոռիկոս]]|| ||16 |- |[[:en:Gürkan Coşkun]]|| || || ||4 |- |[[:en:Olgay Coşkun]]|| || || ||4 |- |[[:en:Council of State (Turkey)]]||[[:ru:Государственный совет Турции]]|| || ||11 |- |[[:en:Court of Cassation (Turkey)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Crime in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Crimean Tatars]]||[[:ru:Крымские татары]]||[[Ղրիմի թաթարներ]]|| ||80 |- |[[:en:Crimean War]]||[[:ru:Крымская война]]||[[Ղրիմի պատերազմ]]|| ||93 |- |[[:en:Crusade of Varna]]||[[:ru:Крестовый поход на Варну]]||[[Վառնայի խաչակրաց արշավանք]]|| ||21 |- |[[:en:Crusades]]||[[:ru:Крестовые походы]]||[[Խաչակրաց արշավանքներ]]|| ||152 |- |[[:en:Çubuklu]]|| || || ||5 |- |[[:en:Çukurbağ Peninsula]]|| || || ||2 |- |[[:en:Çukurova]]||[[:ru:Чукурова (низменность)]]|| || ||18 |- |[[:en:Çukurova Motorway]]|| || || ||1 |- |[[:en:Çukurova Regional Airport]]|| || || ||4 |- |[[:en:Çukurova University]]|| ||[[Չուկուրովայի համալսարան]]|| ||7 |- |[[:en:Çukurova, Adana]]||[[:ru:Чукурова (район)]]|| || ||22 |- |[[:en:Culture of the Ottoman Empire]]|| || || ||12 |- |[[:en:Gülzura Cumakunova]]|| || || ||4 |- |[[:en:Necati Cumalı]]||[[:ru:Джумалы, Неджати]]|| || ||13 |- |[[:en:Meltem Cumbul]]||[[:ru:Джумбул, Мельтем]]|| || ||19 |- |[[:en:Cümbüş]]|| || || ||13 |- |[[:en:Cumhuriyet]]||[[:ru:Cumhuriyet]]||[[Ջումհուրիյեթ]]|| ||24 |- |[[:en:Cumhuriyet Square (İzmir)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Erli Çupi]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cypriot intercommunal violence]]|| || || ||8 |- |[[:en:Cypriot S-300 crisis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Cypriot Turkish]]||[[:ru:Кипрский диалект турецкого языка]]||[[Կիպրոսի թուրքերեն]]|| ||11 |- |[[:en:Cyprus (island)]]||[[:ru:География Кипра]]|| || ||33 |- |[[:en:Cyprus Memorial Forest in Silifke]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cyprus reunification negotiations]]||[[:ru:Кипрский конфликт]]||[[Կիպրոսի հիմնախնդիր]]|| ||27 |- |[[:en:Cyprus Turkish Unions Federation]]|| || || ||2 |- |[[:en:D Grubu]]|| || || ||2 |- |[[:en:Dadaloğlu]]|| || || ||7 |- |[[:en:Sevim Dağdelen]]||[[:ru:Дагделен, Севим]]||[[Սևիմ Դագդալեն]]|| ||12 |- |[[:en:Canan Dağdeviren]]|| || || ||8 |- |[[:en:Fazıl Hüsnü Dağlarca]]||[[:ru:Дагларджа, Фазыл Хюсню]]|| || ||19 |- |[[:en:Dağlı Castle]]|| || || ||4 |- |[[:en:Dalaman]]||[[:ru:Даламан]]||[[Դալաման]]||այո||42 |- |[[:en:Dalaman Airport]]||[[:ru:Даламан (аэропорт)]]|| || ||25 |- |[[:en:Dam Başında Oturur]]|| || || ||1 |- |[[:en:Damlataş Cave]]||[[:ru:Дамлаташ]]|| || ||14 |- |[[:en:Dana Island]]|| ||[[Դանա կղզի]]||այո||12 |- |[[:en:Danishmendids]]||[[:ru:Данышмендиды]]||[[Դանեշմանդի ամիրայություն]]|| ||41 |- |[[:en:Dara (Mesopotamia)]]||[[:ru:Дара (крепость в Месопотамии)]]||[[Դարա (Մարդինի գավառ)]]|| ||26 |- |[[:en:Dardanelles]]||[[:ru:Дарданеллы]]||[[Դարդանելի նեղուց]]|| ||101 |- |[[:en:Dardanelles Gun]]|| || || ||15 |- |[[:en:Aylin Daşdelen]]||[[:ru:Дашделен, Айлин]]|| || ||10 |- |[[:en:Datça]]||[[:ru:Датча]]||[[Դաթչա]]||այո||29 |- |[[:en:Ahmet Davutoğlu]]||[[:ru:Давутоглу, Ахмет]]||[[Ահմեդ Դավութօղլու]]|| ||84 |- |[[:en:Tara De Vries]]|| || || ||4 |- |[[:en:Decline and modernization of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Упадок Османской империи]]|| || ||19 |- |[[:en:Defne]]|| || || ||8 |- |[[:en:Deliçay]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ekin Deligöz]]||[[:ru:Делигёз, Экин]]|| || ||14 |- |[[:en:Süleyman Demirel]]||[[:ru:Демирель, Сулейман]]||[[Սուլեյման Դեմիրել]]|| ||82 |- |[[:en:Volkan Demirel]]||[[:ru:Демирель, Волкан]]|| || ||46 |- |[[:en:Demirkazık Peak]]||[[:ru:Демирказик]]|| || ||16 |- |[[:en:Selahattin Demirtaş]]||[[:ru:Демирташ, Селахаттин]]||[[Սելահաթին Դեմիրթաշ]]||այո||38 |- |[[:en:Democrat Party (Turkey, 1946–1961)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Democratic initiative]]|| || || ||2 |- |[[:en:Democratic Left Party (Turkey)]]||[[:ru:Демократическая левая партия]]|| || ||15 |- |[[:en:Democratic Party (Turkey, 1970)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Democratic Progress Party]]|| || || ||3 |- |[[:en:Democratic Society Party]]||[[:ru:Партия демократического общества]]|| || ||18 |- |[[:en:Ordal Demokan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Deniz Altı Horasan]]|| || || ||1 |- |[[:en:Denizli]]||[[:ru:Денизли]]||[[Դենիզլի]]|| ||83 |- |[[:en:Denizli Atatürk and Ethnography Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Denizli Province]]||[[:ru:Денизли (ил)]]||[[Դենիզլիի մարզ]]|| ||79 |- |[[:en:Mustafa Denizli]]||[[:ru:Денизли, Мустафа]]|| || ||24 |- |[[:en:Deportations of Kurds]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dergâh]]|| || || ||2 |- |[[:en:Derinkuyu underground city]]||[[:ru:Деринкую (подземный город)]]||[[Դերինքույու (ստորգետնյա քաղաք)]]|| ||25 |- |[[:en:Dersim Province]]||[[:ru:Тунджели (ил)]]||[[Թունջելիի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Kemal Derviş]]||[[:ru:Дервиш, Кемаль]]|| || ||14 |- |[[:en:Desert Column]]|| || || ||1 |- |[[:en:Destruction of Psara]]||[[:ru:Резня на острове Псара]]|| || ||14 |- |[[:en:Devrim]]||[[:ru:Devrim]]||[[Դևրիմ]]|| ||15 |- |[[:en:Devşirme]]||[[:ru:Девширме]]||[[Դևշիրմե]]|| ||39 |- |[[:en:Dicle University]]|| || || ||8 |- |[[:en:Didim]]||[[:ru:Дидим]]|| || ||38 |- |[[:en:Didyma]]||[[:ru:Дидима]]|| || ||29 |- |[[:en:Diken (newspaper)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Dikili Gulf]]||[[:ru:Дикили (бухта)]]|| || ||5 |- |[[:en:Dikmen Vadisi]]|| || || ||5 |- |[[:en:Dikyamaç Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Agop Dilâçar]]||[[:ru:Дилячар, Агоп]]||[[Հակոբ Մարթայան]]|| ||17 |- |[[:en:Dilek Peninsula-Büyük Menderes Delta National Park]]||[[:ru:Национальный парк полуострова Дилек и дельты реки Большой Мендерес]]||[[Դիլեք թերակղզու և Մեծ Մենդերես գետի հովտի ազգային պարկ]]|| ||17 |- |[[:en:Ali Dinçer]]|| || || ||6 |- |[[:en:Abidin Dino]]|| || || ||14 |- |[[:en:Dipat]]|| || || ||3 |- |[[:en:Directorate of Religious Affairs]]|| || || ||16 |- |[[:en:Diriliş: Ertuğrul]]||[[:ru:Возрождение: Эртугрул]]||[[Վերածնունդ. Էրթուղրուլ]]|| ||33 |- |[[:en:Diyanet Center of America]]|| || || ||4 |- |[[:en:Diyarbakır]]||[[:ru:Диярбакыр]]||[[Դիարբեքիր]]|| ||91 |- |[[:en:Diyarbakır Province]]||[[:ru:Диярбакыр (ил)]]||[[Դիարբեքիրի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Djemal Pasha]]||[[:ru:Ахмед Джемаль-паша]]||[[Ջեմալ փաշա]]|| ||42 |- |[[:en:Doğan Kardeş]]|| || || ||2 |- |[[:en:Doğan Media Group]]|| ||[[Դողան Մեդիա հոլդինգ]]|| ||8 |- |[[:en:Doğan-class fast attack craft]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aydın Doğan]]||[[:ru:Доган, Айдын]]|| || ||11 |- |[[:en:Ziya Doğan]]|| || || ||5 |- |[[:en:Doğubayazıt]]||[[:ru:Догубаязит]]||[[Բայազետ]]|| ||43 |- |[[:en:Kenan Doğulu]]||[[:ru:Доулу, Кенан]]|| || ||20 |- |[[:en:Doğuş University]]|| || || ||5 |- |[[:en:Dokuz Eylül University]]||[[:ru:Университет Девятого сентября]]|| || ||10 |- |[[:en:Sulhi Dölek]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dolma]]||[[:ru:Долма]]||[[Տոլմա]]|| ||43 |- |[[:en:Dolmabahçe Palace]]||[[:ru:Долмабахче]]||[[Դոլմաբահչե պալատ]]|| ||51 |- |[[:en:Domuz Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Doner kebab]]|| || || ||40 |- |[[:en:Dönmeh]]||[[:ru:Дёнме]]|| || ||20 |- |[[:en:Şebnem Dönmez]]|| || || ||5 |- |[[:en:Donuktaş]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dörtayak]]|| || || ||2 |- |[[:en:Belgin Doruk]]||[[:ru:Дорук, Бельгин]]|| || ||11 |- |[[:en:Döşemealtı]]||[[:ru:Дёшемеалты]]|| || ||15 |- |[[:en:DÖSİMM]]|| || || ||2 |- |[[:en:Dragon Creek (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Drama Köprüsü]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dulkadiroğlu, Kahramanmaraş]]|| || || ||8 |- |[[:en:Düm Tek Tek]]||[[:ru:Düm Tek Tek]]|| || ||13 |- |[[:en:Dündar Bey Madrasa]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dündar of Hamidoğlu]]||[[:ru:Дюндар-бей Хамидид]]|| || ||4 |- |[[:en:Dünya Müzeleri Müzesi]]|| || || ||1 |- |[[:en:Osman Durmuş]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gürdal Duyar]]|| || || ||6 |- |[[:en:Engin Altan Düzyatan]]||[[:ru:Дюзьятан, Энгин Алтан]]|| || ||19 |- |[[:en:E-memorandum]]||[[:ru:Военный меморандум в Турции (2007)]]|| || ||6 |- |[[:en:Early life and career of Recep Tayyip Erdoğan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eastern Anatolia Region]]||[[:ru:Восточная Анатолия]]||[[Արևելյան Անատոլիա]]|| ||59 |- |[[:en:Eastern Anatolian deciduous forests]]|| || || ||5 |- |[[:en:Eastern Anatolian montane steppe]]|| || || ||5 |- |[[:en:Eastern Front (Turkey)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Eastern Mediterranean]]|| ||[[Արևելյան Միջերկրական]]|| ||22 |- |[[:en:Eastern Mediterranean conifer–sclerophyllous–broadleaf forests]]|| || || ||8 |- |[[:en:Eastern question]]||[[:ru:Восточный вопрос]]||[[Արևելյան հարց]]|| ||33 |- |[[:en:Nazan Eckes]]||[[:ru:Назан Эккес]]|| || ||11 |- |[[:en:Economic Cooperation Organization]]||[[:ru:Организация экономического сотрудничества]]|| || ||42 |- |[[:en:Economic Cooperation Organization Trade Agreement]]|| || || ||2 |- |[[:en:Economic history of the Ottoman Empire]]||[[:ru:История экономики Османской империи]]|| || ||9 |- |[[:en:Economy of Northern Cyprus]]||[[:ru:Экономика Турецкой Республики Северного Кипра]]|| || ||8 |- |[[:en:Ecumenical Patriarch of Constantinople]]||[[:ru:Патриарх Константинопольский]]|| || ||43 |- |[[:en:Eczacıbaşı]]|| || || ||10 |- |[[:en:Edirne]]||[[:ru:Эдирне]]||[[Ադրիանապոլիս]]|| ||286 |- |[[:en:Edirne event]]||[[:ru:Эдирнский индицент]]|| || ||8 |- |[[:en:Edirne Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Edirne Province]]||[[:ru:Эдирне (ил)]]||[[Էդիրնեի մարզ]]|| ||82 |- |[[:en:Edremit Gulf]]||[[:ru:Эдремит (залив)]]|| || ||9 |- |[[:en:Efeler]]|| || || ||12 |- |[[:en:Ali Rıza Efendi]]||[[:ru:Али Рыза-эфенди]]||[[Ալի Ռըզա էֆենդի]]|| ||16 |- |[[:en:Abu Bakr Effendi]]|| || || ||4 |- |[[:en:Efrenk River]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ege University]]||[[:ru:Эгейский университет (Турция)]]|| || ||10 |- |[[:en:Egebank]]|| || || ||2 |- |[[:en:Egemen HES]]|| || || ||1 |- |[[:en:Egeray]]||[[:ru:İZBAN]]|| || ||7 |- |[[:en:Eğirdir Castle]]|| || || ||4 |- |[[:en:Eğribük]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sökmen el-Kutbî]]||[[:ru:Сукман аль-Кутби]]|| || ||3 |- |[[:en:Elâzığ]]||[[:ru:Элязыг]]||[[Մեզիրե]]|| ||74 |- |[[:en:Elazığ Archaeology and Ethnography Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Elazığ dik halay]]|| || || ||2 |- |[[:en:Elazığ Province]]||[[:ru:Элязыг (ил)]]||[[Էլազըղի մարզ]]||այո||77 |- |[[:en:Elections for Metropolitan municipalities in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Electricity sector in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Elmalıya Yangınım]]|| || || ||1 |- |[[:en:Elmayı top top yapalım]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turan Emeksiz]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eminönü]]||[[:ru:Эминёню]]||[[Էմինյոնյու]]|| ||33 |- |[[:en:Selma Emiroğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Emirzeli]]|| || || ||4 |- |[[:en:Emlak Kredi Bank]]|| || || ||4 |- |[[:en:Yunus Emre]]||[[:ru:Юнус Эмре]]||[[Յունուս Էմրե]]|| ||47 |- |[[:en:Energy in Turkey]]||[[:ru:Энергетика Турции]]||[[Թուրքիայի էներգետիկա]]|| ||11 |- |[[:en:Energy policy of Turkey]]||[[:ru:Энергетика Турции]]||[[Թուրքիայի էներգետիկա]]|| ||11 |- |[[:en:Enosis]]||[[:ru:Энозис]]||[[Էնոզիս]]||այո||28 |- |[[:en:Kemani Tatyos Ekserciyan]]|| ||[[Թադեոս Էքսերճյան]]|| ||9 |- |[[:en:Enver Pasha]]||[[:ru:Энвер-паша]]||[[Էնվեր փաշա]]|| ||59 |- |[[:en:EOKA]]||[[:ru:ЭОКА]]||[[ԷՕԿԱ]]|| ||24 |- |[[:en:Ephesus]]||[[:ru:Эфес (город)]]||[[Եփեսոս]]|| ||92 |- |[[:en:Epic of Koroghlu]]||[[:ru:Кёроглы (эпос)]]||[[Քյոռօղլի (վիպերգ)]]|| ||23 |- |[[:en:Necmettin Erbakan]]||[[:ru:Эрбакан, Неджметтин]]||[[Նեջմեթթին Էրբաքան]]|| ||58 |- |[[:en:Candan Erçetin]]||[[:ru:Эрчетин, Джандан]]|| || ||25 |- |[[:en:Erciyes University]]|| || || ||7 |- |[[:en:Erdek Gulf]]|| || || ||4 |- |[[:en:Erdemir]]||[[:ru:Erdemir]]|| || ||10 |- |[[:en:Erdemli]]||[[:ru:Эрдемли]]|| || ||31 |- |[[:en:Erdemli Pine Groove]]|| || || ||3 |- |[[:en:Etem Erdinç]]|| || || ||2 |- |[[:en:Emine Erdoğan]]||[[:ru:Эрдоган, Эмине]]||[[Էմինե Էրդողան]]|| ||30 |- |[[:en:Yılmaz Erdoğan]]|| || || ||20 |- |[[:en:Sertab Erener]]||[[:ru:Эренер, Сертаб]]||[[Սերթաբ Էրեներ]]|| ||51 |- |[[:en:Erenler, Sakarya]]|| || || ||9 |- |[[:en:Eretnids]]||[[:ru:Эретнаогуллары]]|| || ||13 |- |[[:en:Ergene, Tekirdağ]]|| || || ||6 |- |[[:en:Ergenekon]]||[[:ru:Эргунэ-кун]]|| || ||12 |- |[[:en:Azra Erhat]]|| || || ||6 |- |[[:en:Erimtan Archaeology and Arts Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Erkenek Dam]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet]]||[[:ru:Эркилет, Хюсейн Хюсню Эмир]]|| || ||8 |- |[[:en:Behiç Erkin]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ferhunde Erkin]]||[[:ru:Эркин, Ферхунде]]|| || ||5 |- |[[:en:Ulvi Cemal Erkin]]||[[:ru:Эркин, Ульви Джемаль]]|| || ||15 |- |[[:en:Elza Erkip]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hayrettin Erkmen]]||[[:ru:Эркмен, Хайреттин]]|| || ||4 |- |[[:en:Ermenek mine accident]]|| || || ||2 |- |[[:en:İclal Ersin]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mehmet Akif Ersoy]]||[[:ru:Эрсой, Мехмет Акиф]]||[[Մեհմեդ Աքիֆ Էրսոյ]]|| ||40 |- |[[:en:Metin Ersoy]]|| || || ||2 |- |[[:en:Uğur Ersoy]]|| || || ||2 |- |[[:en:Munir Ertegun]]||[[:ru:Эртегюн, Мехмет Мюнир]]|| || ||6 |- |[[:en:Ertuğrul]]||[[:ru:Эртогрул]]||[[Էրթուղրուլ]]|| ||55 |- |[[:en:Eryaman Stadium]]|| || || ||9 |- |[[:en:Şenes Erzik]]|| || || ||6 |- |[[:en:Erzincan]]||[[:ru:Эрзинджан]]||[[Երզնկա]]|| ||74 |- |[[:en:Erzincan Province]]||[[:ru:Эрзинджан (ил)]]||[[Էրզինջանի մարզ]]|| ||77 |- |[[:en:Erzurum]]||[[:ru:Эрзурум]]||[[Էրզրում]]|| ||88 |- |[[:en:Erzurum Congress]]||[[:ru:Эрзурумский конгресс]]||[[Էրզրումի կոնգրես]]|| ||13 |- |[[:en:Erzurum Province]]||[[:ru:Эрзурум (ил)]]||[[Էրզրումի մարզ]]||այո||82 |- |[[:en:Semiha Es]]|| || || ||5 |- |[[:en:Markar Esayan]]||[[:ru:Есаян, Маркар]]||[[Մարգար Եսայան]]|| ||10 |- |[[:en:Esbank]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eşen River]]|| || || ||7 |- |[[:en:Tevfik Esenç]]||[[:ru:Эсенч, Тевфик]]|| || ||22 |- |[[:en:Eshab-ı Kehf Cave]]|| || || ||3 |- |[[:en:Eshab-ı Kehf Kulliye]]|| || || ||3 |- |[[:en:Eshrefids]]||[[:ru:Эшрефогуллары]]|| || ||12 |- |[[:en:Eski Imaret Mosque]]||[[:ru:Церковь Христа Пантепопта]]|| || ||19 |- |[[:en:Eskişehir]]||[[:ru:Эскишехир]]||[[Էսքիշեհիր]]|| ||89 |- |[[:en:Eskişehir Caricature Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eskişehir Eti Archaeology Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Eskişehir Osmangazi University]]|| || || ||6 |- |[[:en:Eskişehir Province]]||[[:ru:Эскишехир (ил)]]||[[Էսքիշեհիրի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Eskişehir Technical University]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eskişehir Zoo]]|| || || ||4 |- |[[:en:Eşrefpaşa]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ethnic groups in the Middle East]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ethnography Museum of Ankara]]||[[:ru:Этнографический музей (Анкара)]]|| || ||13 |- |[[:en:Euphrates]]||[[:ru:Евфрат]]||[[Եփրատ]]|| ||127 |- |[[:en:Eurasianism]]||[[:ru:Евразийство]]|| || ||33 |- |[[:en:European Union–Turkey Customs Union]]||[[:ru:Таможенный союз между Европейским союзом и Турцией]]|| || ||12 |- |[[:en:Euxine–Colchic deciduous forests]]|| || || ||13 |- |[[:en:Evliya Çelebi]]||[[:ru:Эвлия Челеби]]||[[Էվլիյա Չելեբի]]|| ||58 |- |[[:en:Kenan Evren]]||[[:ru:Эврен, Кенан]]||[[Քենան Էվրեն]]|| ||65 |- |[[:en:Expulsion of Istanbul Greeks]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ezgi Eyüboğlu]]||[[:ru:Эйюбоглу, Эзги]]|| || ||10 |- |[[:en:Eyüp]]||[[:ru:Эюп (район)]]||[[Էյուփ]]||այո||36 |- |[[:en:Eyyübiye]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ezginin Günlüğü]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ezine, Çanakkale]]||[[:ru:Эзине (Чанаккале)]]|| || ||25 |- |[[:en:F-type Prisons]]|| || || ||3 |- |[[:en:Famagusta]]||[[:ru:Фамагуста]]||[[Ֆամագուստա]]|| ||68 |- |[[:en:Fantezi]]|| || || ||3 |- |[[:en:Al-Farabi]]||[[:ru:Аль-Фараби]]||[[Ալ-Ֆարաբի]]|| ||86 |- |[[:en:Nermin Farukî]]|| || || ||2 |- |[[:en:Fatih]]||[[:ru:Фатих]]||[[Ֆաթիհ]]|| ||53 |- |[[:en:Fatih Mosque (Istanbul)]]||[[:ru:Фатих (мечеть)]]||[[Ֆաթիհ (մզկիթ)]]|| ||34 |- |[[:en:Fatih Sultan Mehmet Bridge]]||[[:ru:Мост Султана Мехмеда Фатиха]]||[[Սուլթան Մեհմեդ Ֆաթիհի կամուրջ]]|| ||40 |- |[[:en:Fatih University]]|| || || ||4 |- |[[:en:Fatma of the Forest]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kara Fatma]]||[[:ru:Кара Фатьма]]|| || ||15 |- |[[:en:Fatsa]]||[[:ru:Фатса]]||[[Ֆաթսա]]|| ||33 |- |[[:en:Fatwa of Ankara]]||[[:ru:Война за независимость Турции]]||[[Թուրքիայի անկախության պատերազմ]]|| ||61 |- |[[:en:Fauna of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:February 2016 Ankara bombing]]||[[:ru:Теракт в Анкаре (февраль 2016)]]|| || ||29 |- |[[:en:Feke]]||[[:ru:Феке]]||[[Վահկա]]|| ||29 |- |[[:en:Fenari Isa Mosque]]||[[:ru:Монастырь Липса]]|| || ||18 |- |[[:en:Fener Island]]|| || || ||2 |- |[[:en:Fenerbahçe S.K. (women's volleyball)]]||[[:ru:Фенербахче (женский волейбольный клуб)]]|| || ||19 |- |[[:en:Fenerbahçe Ülkerspor]]||[[:ru:Фенербахче (мужской баскетбольный клуб)]]|| || ||33 |- |[[:en:Şebnem Ferah]]||[[:ru:Ферах, Шебнем]]|| || ||20 |- |[[:en:Fertile Crescent]]||[[:ru:Плодородный полумесяц]]||[[Բարեբեր մահիկ]]|| ||76 |- |[[:en:Fethiye]]||[[:ru:Фетхие]]||[[Ֆեթհիե]]|| ||54 |- |[[:en:Fez (hat)]]||[[:ru:Феска]]||[[Ֆես (գլխարկ)]]||այո||59 |- |[[:en:Feza Gürsey Science Center]]|| || || ||4 |- |[[:en:Fifty civil engineering feats in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Fil Bridge]]|| || || ||3 |- |[[:en:Finike]]||[[:ru:Финике]]|| || ||35 |- |[[:en:Dengir Mir Mehmet Fırat]]||[[:ru:Фырат, Денгир Мир Мехмет]]|| || ||10 |- |[[:en:First Army (Turkey)]]||[[:ru:1-я армия (Турция)]]|| || ||9 |- |[[:en:First Battle of İnönü]]||[[:ru:Первая битва при Инёню]]|| || ||9 |- |[[:en:First Constitutional Era]]|| || || ||16 |- |[[:en:First Council of Nicaea]]||[[:ru:Первый Никейский собор]]||[[Նիկիայի Ա տիեզերական ժողով]]||այո||78 |- |[[:en:First national architectural movement]]|| || || ||3 |- |[[:en:First Serbian Uprising]]||[[:ru:Первое сербское восстание]]||[[Սերբական առաջին ապստամբություն]]|| ||35 |- |[[:en:Fitnat Hanım]]|| || || ||6 |- |[[:en:Flag of Turkey]]||[[:ru:Флаг Турции]]||[[Թուրքիայի դրոշ]]|| ||76 |- |[[:en:Flags of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Флаг Османской империи]]|| || ||25 |- |[[:en:Foça]]||[[:ru:Фоча (Турция)]]|| || ||35 |- |[[:en:Foça Castle]]|| || || ||4 |- |[[:en:Forum of Constantine]]||[[:ru:Форум Константина]]|| || ||19 |- |[[:en:Forum of Theodosius]]||[[:ru:Форум Феодосия]]|| || ||14 |- |[[:en:Defne Joy Foster]]||[[:ru:Фостер, Дефни Джой]]||[[Դեֆնե Ջոյ Ֆոստեր]]|| ||11 |- |[[:en:Foundation of Ottoman Empire]]||[[:ru:Образование Османской империи]]|| || ||20 |- |[[:en:Fox (Turkish TV channel)]]||[[:ru:Fox (Турция)]]||[[FOX (Թուրքիա)]]|| ||17 |- |[[:en:France–Turkey relations]]||[[:ru:Турецко-французские отношения]]||[[Թուրք-ֆրանսիական հարաբերություններ]]|| ||10 |- |[[:en:Franco-Turkish War]]||[[:ru:Французская интервенция в Киликию]]||[[Ֆրանս-թուրքական պատերազմ]]|| ||22 |- |[[:en:Sami Frashëri]]||[[:ru:Фрашери, Сами]]|| || ||32 |- |[[:en:Frederick Barbarossa Memorial (Silifke)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Free Cause Party]]|| || || ||9 |- |[[:en:Free Democratic Party (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Freedom and Constitution Day]]|| || || ||3 |- |[[:en:Freedom of religion in Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:From the Village to the City]]|| || || ||3 |- |[[:en:Fuat Avni]]||[[:ru:Фуат Авни]]|| || ||7 |- |[[:en:Fuzuli (writer)]]||[[:ru:Физули]]||[[Ֆիզուլի (բանաստեղծ)]]|| ||80 |- |[[:en:G20]]||[[:ru:Большая двадцатка]]||[[Մեծ քսանյակ]]||այո||96 |- |[[:en:G33 (developing countries)]]|| || || ||7 |- |[[:en:Gagauz people]]||[[:ru:Гагаузы]]||[[Գագաուզներ]]|| ||66 |- |[[:en:Galata]]||[[:ru:Галата]]||[[Գալաթա]]|| ||36 |- |[[:en:Galata Bridge]]||[[:ru:Галатский мост]]||[[Գալաթայի կամուրջ]]||այո||34 |- |[[:en:Galata Tower]]||[[:ru:Галатская башня]]||[[Գալաթայի աշտարակ]]|| ||50 |- |[[:en:Galatasaray High School]]||[[:ru:Галатасарайский лицей]]||[[Գալաթասարայի վարժարան]]||այո||19 |- |[[:en:Galatasaray University]]||[[:ru:Галатасарайский университет]]||[[Գալաթասարայի համալսարան]]|| ||13 |- |[[:en:Galatia]]||[[:ru:Галатия]]||[[Գաղատա]]|| ||55 |- |[[:en:Reşit Galip]]||[[:ru:Галип, Решит]]|| || ||6 |- |[[:en:Gallipoli]]||[[:ru:Галлипольский полуостров]]||[[Գալիպոլի]]||այո||61 |- |[[:en:Gallipoli (2005 film)]]||[[:ru:Гелиболу (фильм, 2005)]]|| || ||10 |- |[[:en:Garip]]|| || || ||6 |- |[[:en:Gaza flotilla raid]]||[[:ru:Конфликт у берегов Газы (2010)]]|| || ||36 |- |[[:en:Gaza Freedom Flotilla]]|| || || ||4 |- |[[:en:Gazi Anadolu Lisesi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Gazi Hüseyin Pasha]]||[[:ru:Гази Хусейн-паша]]|| || ||13 |- |[[:en:Gazi Mustafa Kemal Boulevard]]|| || || ||2 |- |[[:en:Gazi Umur Bey Monument]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gazi University]]||[[:ru:Университет Гази]]||[[Գազի համալսարան]]|| ||17 |- |[[:en:Danishmend Gazi]]||[[:ru:Данышменд Гази]]||[[Դանեշմանդ Ղազի]]|| ||22 |- |[[:en:Gaziantep]]||[[:ru:Газиантеп]]||[[Այնթապ]]|| ||110 |- |[[:en:Gaziantep Basketbol]]|| || || ||12 |- |[[:en:Gaziantep Castle]]|| || || ||6 |- |[[:en:Gaziantep Province]]||[[:ru:Газиантеп (ил)]]||[[Գազիանթեփի մարզ]]||այո||77 |- |[[:en:Gaziantep Zoo]]|| || || ||4 |- |[[:en:Emel Gazimihal]]|| || || ||2 |- |[[:en:Gaziosmanpaşa]]||[[:ru:Газиосманпаша]]||[[Գազիօսմանփաշա]]||այո||37 |- |[[:en:Gebze Technical University]]|| || || ||6 |- |[[:en:Namık Gedik]]|| || || ||3 |- |[[:en:Erol Gelenbe]]|| || || ||7 |- |[[:en:Gelibolu]]||[[:ru:Гелиболу]]||[[Գելիբոլու]]|| ||50 |- |[[:en:Gelibolu War Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Gemlik]]||[[:ru:Гемлик]]|| || ||33 |- |[[:en:Leyla Gencer]]||[[:ru:Генджер, Лейла]]|| || ||23 |- |[[:en:Gençlerbirliği S.K.]]||[[:ru:Генчлербирлиги]]|| || ||39 |- |[[:en:Gendarmerie General Command]]||[[:ru:Турецкая жандармерия]]|| || ||18 |- |[[:en:General Directorate of the Infrastructural Investment]]|| || || ||1 |- |[[:en:General Staff Building (Ankara)]]|| || || ||2 |- |[[:en:General Staff of the Turkish Armed Forces]]|| ||[[Թուրքիայի Գլխավոր շտաբ]]||այո||14 |- |[[:en:Generations of Noah]]||[[:ru:Таблица народов]]|| || ||17 |- |[[:en:Genetic history of the Middle East]]||[[:ru:Генетическая история Ближнего Востока]]||[[Մերձավոր Արևելքի գենետիկական պատմություն]]|| ||6 |- |[[:en:Erkan Geniş]]|| || || ||1 |- |[[:en:Geographical name changes in Greece]]|| || || ||11 |- |[[:en:Geographical regions of Turkey]]||[[:ru:Регионы Турции]]||[[Թուրքիայի աշխարհագրական շրջաններ]]|| ||53 |- |[[:en:Geography and cartography in medieval Islam]]|| || || ||14 |- |[[:en:German–Ottoman alliance]]||[[:ru:Германо-турецкий союз]]|| || ||16 |- |[[:en:German–Turkish Treaty of Friendship]]|| || || ||10 |- |[[:en:Işıl German]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tülay German]]||[[:ru:Герман, Тюлай]]|| || ||5 |- |[[:en:Ali Teoman Germaner]]|| || || ||3 |- |[[:en:Germany–Turkey relations]]||[[:ru:Германско-турецкие отношения]]|| || ||12 |- |[[:en:Oya Germen]]|| || || ||2 |- |[[:en:Germiyanids]]||[[:ru:Гермияногуллары]]|| || ||15 |- |[[:en:Hüseyin Gezer]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gezi Park protests]]||[[:ru:Волнения в Турции (2013)]]||[[Լարվածություն Թուրքիայում (2013)]]|| ||40 |- |[[:en:Belek Ghazi]]||[[:ru:Балак бен Бахрам]]|| || ||12 |- |[[:en:Selim I Giray]]||[[:ru:Селим I Герай]]|| || ||17 |- |[[:en:Giresun]]||[[:ru:Гиресун]]||[[Գիրեսուն]]|| ||64 |- |[[:en:Giresun Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Giresun University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Göcek Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Göcek, Fethiye]]|| || || ||12 |- |[[:en:Ali İhsan Göğüş]]||[[:ru:Гёгюш, Али Ихсан]]|| || ||4 |- |[[:en:Gök Medrese (Sivas)]]||[[:ru:Гёк медресе (Сивас)]]|| || ||11 |- |[[:en:Ziya Gökalp]]||[[:ru:Зия Гёкальп]]||[[Զիա Գյոքալփ]]|| ||39 |- |[[:en:Melih Gökçek]]||[[:ru:Гёкчек, Мелих]]||[[Մելիհ Գյոքչեք]]|| ||15 |- |[[:en:Gökçen Efe]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sabiha Gökçen]]||[[:ru:Гёкчен, Сабиха]]||[[Սաբիհա Գյոքչեն]]|| ||51 |- |[[:en:Gökkale]]|| || || ||4 |- |[[:en:Göktaş Dam]]|| || || ||1 |- |[[:en:Göktürk family tree]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gölbaşı]]|| ||[[Գյոլբաշի (այլ կիրառումներ)]]|| ||11 |- |[[:en:Gölbaşı, Ankara]]||[[:ru:Гёльбаши (Анкара)]]|| || ||31 |- |[[:en:Golden Horn]]||[[:ru:Золотой Рог (Стамбул)]]||[[Ոսկեղջյուր]]|| ||55 |- |[[:en:Golden Microphone]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gönül Bridge]]|| || || ||1 |- |[[:en:Gordion Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Görecek Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Göreme]]||[[:ru:Гёреме]]|| || ||43 |- |[[:en:Şerif Gören]]||[[:ru:Гёрен, Шериф]]|| || ||15 |- |[[:en:Yavuz Görey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Government of the classical Ottoman Empire]]||[[:ru:Государственная организация Османской империи]]|| || ||10 |- |[[:en:Government of the late Ottoman Empire]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gözleme]]||[[:ru:Гёзлеме]]|| || ||20 |- |[[:en:Gözlükule]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gözlükule Research Center]]|| || || ||1 |- |[[:en:Gözne Castle]]|| || || ||6 |- |[[:en:Grand vizier]]||[[:ru:Великий визирь]]||[[Մեծ վեզիր]]|| ||47 |- |[[:en:Great Anatolia Party]]|| || || ||2 |- |[[:en:Great Eastern Crisis]]||[[:ru:Восточный кризис]]|| || ||19 |- |[[:en:Great Offensive]]|| || || ||12 |- |[[:en:Great Palace Mosaic Museum]]||[[:ru:Музей мозаики Большого дворца]]|| || ||11 |- |[[:en:Great Palace of Constantinople]]||[[:ru:Большой дворец (Константинополь)]]|| || ||26 |- |[[:en:Great Turkey Party]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greek landing at Smyrna]]|| || || ||10 |- |[[:en:Greek refugees]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek War of Independence]]||[[:ru:Греческая революция]]||[[Հունաստանի անկախության պատերազմ]]|| ||66 |- |[[:en:Greek–Turkish earthquake diplomacy]]||[[:ru:Греко-турецкая дипломатия землетрясений]]||[[Հույն-թուրքական երկրաշարժերի դիվանագիտություն]]|| ||7 |- |[[:en:Greeks in Turkey]]||[[:ru:Греки в Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Greenway CSP Mersin Solar Tower]]|| || || ||1 |- |[[:en:Grey Wolves (organization)]]||[[:ru:Бозкурт]]||[[Գորշ գայլեր (կազմակերպություն)]]|| ||35 |- |[[:en:Gül Mosque]]||[[:ru:Церковь Святой Феодосии]]|| || ||20 |- |[[:en:Gülbahar Hatun (wife of Mehmed II)]]||[[:ru:Гюльбахар-хатун (мать Баязида II)]]|| || ||20 |- |[[:en:Abdullah Gül]]||[[:ru:Гюль, Абдуллах]]||[[Աբդուլա Գյուլ]]|| ||107 |- |[[:en:Zeki Gülay]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ara Güler]]||[[:ru:Гюлер, Ара]]||[[Արա Գյուլեր]]|| ||23 |- |[[:en:Birgül Ayman Güler]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cemal Nadir Güler]]||[[:ru:Гюлер, Джемаль Надир]]|| || ||6 |- |[[:en:Muammer Güler]]||[[:ru:Гюлер, Муаммер]]||[[Մուամեր Գյուլեր]]|| ||11 |- |[[:en:Ferda Güley]]|| || || ||2 |- |[[:en:Gulf of Erenköy]]|| || || ||1 |- |[[:en:Gulf of Gemlik]]||[[:ru:Гемликский залив]]|| || ||9 |- |[[:en:Gulf of İzmir]]||[[:ru:Измирский залив]]|| || ||21 |- |[[:en:Gulf of Mersin]]|| || || ||4 |- |[[:en:Güllük Gulf]]||[[:ru:Мандалья]]|| || ||4 |- |[[:en:Gülnar Hatun]]|| || || ||4 |- |[[:en:Gümüşhane]]||[[:ru:Гюмюшхане]]||[[Գյումյուշհանե]]|| ||54 |- |[[:en:Gümüşhane Province]]||[[:ru:Гюмюшхане (ил)]]||[[Գյումյուշհանեի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Grup Gündoğarken]]|| || || ||4 |- |[[:en:Güneri of Karaman]]||[[:ru:Гюнери-бей]]|| || ||7 |- |[[:en:Hasan Fehmi Güneş]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turan Güneş (politician)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yusuf Güney]]|| || || ||6 |- |[[:en:Zerrin Güngör]]|| || || ||2 |- |[[:en:Reşat Nuri Güntekin]]||[[:ru:Гюнтекин, Решат Нури]]||[[Ռեշաթ Նուրի Գյունթեքին]]|| ||32 |- |[[:en:Gürcütepe]]|| || || ||3 |- |[[:en:Şükrü Sina Gürel]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gencay Gürün]]|| || || ||3 |- |[[:en:Melda Bayer]]|| || || ||2 |- |[[:en:Aydın Güven Gürkan]]||[[:ru:Гюркан, Айдын Гювен]]|| || ||6 |- |[[:en:Cemal Gürsel]]||[[:ru:Гюрсель, Джемаль]]||[[Ջեմալ Գյուրսել]]|| ||65 |- |[[:en:Feza Gürsey]]|| || || ||13 |- |[[:en:Reşit Süreyya Gürsey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hatice Kumbaracı Gürsöz]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kemal Güven]]|| || || ||4 |- |[[:en:Güvercin Islet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hacettepe University]]|| || || ||19 |- |[[:en:Hacettepe University Ankara State Conservatory]]||[[:ru:Анкарская консерватория]]|| || ||9 |- |[[:en:Hacivat]]||[[:ru:Карагёз]]||[[Քարագյոզ]]|| ||25 |- |[[:en:Hadım Sinan Pasha]]||[[:ru:Хадым Синан-паша]]|| || ||17 |- |[[:en:Hafsa Sultan Caravanserai]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hagia Irene]]||[[:ru:Церковь Святой Ирины]]|| || ||33 |- |[[:en:Hagia Sophia]]||[[:ru:Собор Святой Софии (Константинополь)]]||[[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Ստամբուլ)]]|| ||128 |- |[[:en:Hakkâri (city)]]||[[:ru:Хаккяри (город)]]||[[Հաքյարի]]||այո||61 |- |[[:en:Hakkâri Province]]||[[:ru:Хаккяри (ил)]]||[[Հաքյարիի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Hala Sultan Tekke]]||[[:ru:Мечеть Хала Султан Текке]]|| || ||23 |- |[[:en:Halay]]||[[:ru:Халай (танец)]]||[[Յայլի]]|| ||10 |- |[[:en:Halepçe Massacre]]||[[:ru:Газовая атака в Халабдже]]|| || ||33 |- |[[:en:Ishak Haleva]]|| || || ||7 |- |[[:en:Haliç Bridge]]|| ||[[Հալիչ կամուրջ]]|| ||9 |- |[[:en:Halicarnassus]]||[[:ru:Галикарнас]]||[[Հալիկառնաս]]|| ||46 |- |[[:en:Haliliye]]|| || || ||8 |- |[[:en:Halkevleri]]||[[:ru:Халкевлери]]|| || ||8 |- |[[:en:Halki seminary]]||[[:ru:Халкинская богословская школа]]|| || ||15 |- |[[:en:Tunç Hamarat]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hamidids]]||[[:ru:Хамидогуллары]]|| || ||15 |- |[[:en:Hammam]]||[[:ru:Хаммам]]||[[Համամ]]|| ||51 |- |[[:en:Hamsilos Bay]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hamzabeyli, Lalapaşa]]|| || || ||10 |- |[[:en:Harbour of Eleutherios]]||[[:ru:Гавань Феодосия]]|| || ||11 |- |[[:en:Harkuşta]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hasan (Janissary secretary)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hasan Ali (Kara Koyunlu)]]||[[:ru:Хасан Али-хан]]|| || ||9 |- |[[:en:Tiryaki Hasan Pasha]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hasankeyf]]||[[:ru:Хасанкейф]]||[[Հասանքեյֆ]]|| ||38 |- |[[:en:Uzun Hasan]]||[[:ru:Узун Хасан]]|| || ||32 |- |[[:en:Hatay Province]]||[[:ru:Хатай (ил)]]||[[Հաթայի մարզ]]||այո||87 |- |[[:en:Hatay State]]||[[:ru:Государство Хатай]]|| || ||30 |- |[[:en:Hatt-i humayun]]||[[:ru:Хатт]]||[[Հաթթը Հումայուն]]|| ||15 |- |[[:en:Hattusa]]||[[:ru:Хаттуса]]||[[Հատտուսա]]|| ||67 |- |[[:en:Haydarpaşa]]|| || || ||10 |- |[[:en:Haydarpaşa Cemetery]]|| || || ||5 |- |[[:en:Haydarpaşa High School]]|| || || ||2 |- |[[:en:Haydarpaşa railway station]]||[[:ru:Вокзал Хайдарпаша]]||[[Հայդարփաշա կայարան]]|| ||27 |- |[[:en:Headscarf rights in Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hebilli Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hekim Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellespont]]||[[:ru:Дарданеллы]]||[[Դարդանելի նեղուց]]|| ||101 |- |[[:en:Hemshin peoples]]||[[:ru:Амшенцы]]||[[Համշենցիներ]]|| ||32 |- |[[:en:Hersek Headland]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hesen Begê Cemetery]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hey (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Heybeliada]]||[[:ru:Хейбелиада]]||[[Հեյբելիադա]]|| ||21 |- |[[:en:Hicaz Buselik Jewish Kanto]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hierapolis]]||[[:ru:Иераполь]]|| || ||50 |- |[[:en:High-speed rail in Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Nâzım Hikmet]]||[[:ru:Назым Хикмет]]||[[Նազըմ Հիքմեթ]]|| ||78 |- |[[:en:Hilya]]||[[:ru:Хилья]]|| || ||9 |- |[[:en:Hirami Ahmet Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Иоанна Предтечи (Константинополь)]]|| || ||19 |- |[[:en:Remziye Hisar]]||[[:ru:Хисар, Ремзие]]||[[Ռեմզիե Հիսար]]|| ||12 |- |[[:en:Hisarın Castle]]|| || || ||4 |- |[[:en:Historic Areas of Istanbul]]|| ||[[Ստամբուլի պատմական շրջաններ]]|| ||18 |- |[[:en:Historical Tarsus hydroelectric power plant]]|| || || ||1 |- |[[:en:History of Ankara]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of Cyprus]]||[[:ru:История Кипра]]||[[Կիպրոսի պատմություն]]|| ||38 |- |[[:en:History of Islam]]||[[:ru:История ислама]]|| || ||66 |- |[[:en:History of the Jews in Turkey]]||[[:ru:История евреев в Турции]]|| || ||15 |- |[[:en:History of the Ottoman Empire]]||[[:ru:История Османской империи]]|| || ||21 |- |[[:en:History of the Russo-Turkish wars]]||[[:ru:Русско-турецкие войны]]||[[Ռուս-թուրքական պատերազմներ]]|| ||39 |- |[[:en:History of the Turkish people]]||[[:ru:История Турции]]||[[Թուրքիայի պատմություն]]|| ||60 |- |[[:en:Hittite language]]||[[:ru:Хеттский язык]]||[[Խեթերեն]]|| ||69 |- |[[:en:Holy See–Turkey relations]]||[[:ru:Ватикано-турецкие отношения]]|| || ||6 |- |[[:en:Homeland Party (Turkey, 2021)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hood event]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hop De Bakim]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hopa]]||[[:ru:Хопа]]||[[Հոփա]]|| ||36 |- |[[:en:Horon (dance)]]|| || || ||6 |- |[[:en:House of Mengüjek]]||[[:ru:Менгюджекогуллары]]|| || ||13 |- |[[:en:House of the Virgin Mary]]||[[:ru:Дом Богородицы (Эфес)]]|| || ||27 |- |[[:en:How happy is the one who says I am a Turk]]|| ||[[Ի՜նչ բախտավոր է «թուրք եմ» ասողը]]|| ||12 |- |[[:en:Hoynat Islet]]|| || || ||3 |- |[[:en:Human chain against nuclear plant in Turkey]]||[[:ru:АЭС «Аккую»]]||[[Աքքույուի միջուկային էլեկտրակայան]]|| ||22 |- |[[:en:Human Rights Monument]]|| || || ||4 |- |[[:en:Human rights of Kurdish people in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hürriyet]]||[[:ru:Hürriyet]]||[[Հուրիեթ]]|| ||33 |- |[[:en:Hüseyin Hilmi Pasha]]||[[:ru:Хусейн Хильми-паша]]|| || ||18 |- |[[:en:Hüseyin Rahmi Gürpınar Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hüseyin Tevfik Pasha]]|| || || ||8 |- |[[:en:Hypaepa]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ibn Bibi]]||[[:ru:Ибн Биби]]|| || ||11 |- |[[:en:Ibrahim of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Ибрагим I]]||[[Իբրահիմ I]]|| ||71 |- |[[:en:Ibrahim I of Karaman]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ibrahim II of Karaman]]||[[:ru:Ибрагим-бей II]]|| || ||10 |- |[[:en:Mehmet II of Karaman]]||[[:ru:Мехмет-бей II Караманид]]|| || ||7 |- |[[:en:Ibrahim Pasha Palace]]||[[:ru:Дворец Ибрагим-паши]]|| || ||9 |- |[[:en:İçerenköy]]|| || || ||4 |- |[[:en:İçil]]|| ||[[Իչելի գավառ]]|| ||4 |- |[[:en:İçmeler]]|| || || ||9 |- |[[:en:Iğdır]]||[[:ru:Ыгдыр]]||[[Իգդիր]]|| ||77 |- |[[:en:Iğdır Province]]||[[:ru:Ыгдыр (ил)]]||[[Իգդիրի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Ihlamur Pavilion]]||[[:ru:Ыхламур]]|| || ||12 |- |[[:en:Ekmeleddin İhsanoğlu]]||[[:ru:Ихсаноглу, Экмеледдин]]||[[Էքմելեդին Իհսանօղլու]]|| ||29 |- |[[:en:Masatoshi Gündüz Ikeda]]||[[:ru:Икэда, Масатоси Гюндюз]]|| || ||6 |- |[[:en:Füruzan İkincioğulları]]|| || || ||2 |- |[[:en:İkiz Islands]]||[[:ru:Икиз]]|| || ||3 |- |[[:en:İktisat Bankası]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tevfik İleri]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ilgaz Mountains]]||[[:ru:Ылгаз (горы)]]||[[Իլգազի լեռնաշղթա]]|| ||17 |- |[[:en:Ilghazi]]||[[:ru:Иль-Гази бен Артук]]|| || ||16 |- |[[:en:Attilâ İlhan]]||[[:ru:Ильхан, Аттила]]||[[Աթիլա Իլհան]]|| ||21 |- |[[:en:Çolpan İlhan]]||[[:ru:Ильхан, Чолпан]]||[[Չոլփան Իլհան]]|| ||15 |- |[[:en:Müfide İlhan]]||[[:ru:Ильхан, Мюфиде]]||[[Մյուֆիդե Իլհան]]|| ||14 |- |[[:en:Ilısu Dam]]||[[:ru:Илису (ГЭС)]]||[[Իլիսուի ամբարտակ]]|| ||17 |- |[[:en:İlkadım]]|| || || ||13 |- |[[:en:Ilkhanate]]||[[:ru:Государство Хулагуидов]]||[[Իլխանություն]]|| ||70 |- |[[:en:İlyas Bey of Saruhan]]||[[:ru:Ильяс-бей Саруханоглу]]|| || ||3 |- |[[:en:İmam bayıldı]]||[[:ru:Имам баялды]]||[[Իմամ բայալդի]]|| ||28 |- |[[:en:İmam Hatip school]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ekrem İmamoğlu]]||[[:ru:Имамоглу, Экрем]]||[[Էքրեմ Իմամօղլու]]|| ||42 |- |[[:en:Immigration to Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Afet İnan]]||[[:ru:Инан, Афет]]||[[Աֆեթ Ինան]]|| ||21 |- |[[:en:Jale İnan]]||[[:ru:Инан, Жале]]||[[Ժալե Ինան]]|| ||16 |- |[[:en:Mustafa İnan]]||[[:ru:Инан, Мустафа]]|| || ||4 |- |[[:en:Kadir İnanır]]|| || || ||15 |- |[[:en:Ince Minaret Medrese]]||[[:ru:Медресе Тонкого минарета]]|| || ||9 |- |[[:en:İnceburun Lighthouse]]|| || || ||3 |- |[[:en:İnceğiz Cave Monastery]]|| || || ||2 |- |[[:en:İncekaya Aqueduct]]|| || || ||2 |- |[[:en:İncekum Nature Park]]|| || || ||2 |- |[[:en:İnciraltı]]|| || || ||4 |- |[[:en:İncirlik]]|| ||[[Ինջիրլիկ]]|| ||12 |- |[[:en:Incirlik Air Base]]||[[:ru:Авиабаза Инджирлик]]||[[Ինջիրլիք]]|| ||32 |- |[[:en:İncirliova]]|| || || ||25 |- |[[:en:Independent Group (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Index of Turkey biography-related articles]]|| || || ||1 |- |[[:en:India–Turkey relations]]||[[:ru:Индийско-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:İnebolu]]|| || || ||25 |- |[[:en:İnegöl]]||[[:ru:Инегёль]]|| || ||40 |- |[[:en:İnönü Military Quarter and War Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:İnönü University]]|| || || ||6 |- |[[:en:Erdal İnönü]]||[[:ru:Инёню, Эрдал]]||[[Էլդար Ինյոնյու]]|| ||14 |- |[[:en:İsmet İnönü]]||[[:ru:Инёню, Исмет]]||[[Իսմեթ Ինյոնյու]]|| ||77 |- |[[:en:International Istanbul Film Festival]]||[[:ru:Международный стамбульский кинофестиваль]]||[[Ստամբուլի կինոփառատոն]]|| ||23 |- |[[:en:International Labor Film Festival]]|| || || ||2 |- |[[:en:International Organization of Turkic Culture]]||[[:ru:Международная организация тюркской культуры]]||[[Թյուրքական մշակույթի միջազգային կազմակերպություն]]|| ||38 |- |[[:en:Ionia]]||[[:ru:Иония]]||[[Հոնիա]]|| ||62 |- |[[:en:Abdi İpekçi]]||[[:ru:Ипекчи, Абди]]||[[Աբդի Իփեքչի]]|| ||14 |- |[[:en:İsmail Cem]]|| || || ||14 |- |[[:en:İpekyolu]]|| || || ||8 |- |[[:en:Iranian languages]]||[[:ru:Иранские языки]]||[[Իրանական լեզուներ]]|| ||94 |- |[[:en:Iraq–Turkey relations]]||[[:ru:Ирако-турецкие отношения]]|| || ||10 |- |[[:en:Iraqi Turkmen Front]]|| || || ||16 |- |[[:en:Irgandı Bridge]]|| || || ||5 |- |[[:en:Sadi Irmak]]||[[:ru:Ырмак, Сади]]|| || ||17 |- |[[:en:İş Bank commercial featuring Atatürk]]|| || || ||4 |- |[[:en:İsa Çelebi]]||[[:ru:Иса Челеби]]|| || ||20 |- |[[:en:İşbank Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:İşbank Museum (Ankara)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Isfendiyarids]]||[[:ru:Джандарогуллары]]|| || ||14 |- |[[:en:Ishak Pasha Palace]]||[[:ru:Дворец Исхак-паши]]||[[Իսհակ փաշայի պալատ]]|| ||16 |- |[[:en:Ayhan Işık]]||[[:ru:Айхан Ышик]]|| || ||11 |- |[[:en:Ahmet Mete Işıkara]]|| || || ||3 |- |[[:en:Işık University]]|| || || ||6 |- |[[:en:Işıkkale]]|| || || ||4 |- |[[:en:İskender kebap]]||[[:ru:Искендер кебаб]]|| || ||20 |- |[[:en:İskenderun]]||[[:ru:Искендерун]]||[[Ալեքսանդրետտա]]|| ||73 |- |[[:en:İskenderun Harbor]]|| || || ||2 |- |[[:en:İskenderun Naval Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:İskenderun railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:İskilip]]|| || || ||27 |- |[[:en:Islam in Turkey]]||[[:ru:Ислам в Турции]]|| || ||17 |- |[[:en:Islamic Development Bank]]||[[:ru:Исламский банк развития]]||[[Իսլամական զարգացման բանկ]]|| ||37 |- |[[:en:Islamic Gunpowder empires]]||[[:ru:Пороховые империи]]|| || ||16 |- |[[:en:Islamic State-related terrorist attacks in Turkey]]||[[:ru:Конфликт между Турцией и ИГИЛ]]|| || ||7 |- |[[:en:İsmet İnönü Boulevard]]|| || || ||1 |- |[[:en:İsmet İnönü Boulevard (Ankara)]]|| || || ||2 |- |[[:en:İsmet İnönü House Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Isparta]]||[[:ru:Ыспарта]]||[[Ըսփարթա]]|| ||72 |- |[[:en:Isparta Atatürk Stadium]]|| || || ||3 |- |[[:en:Isparta Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Israel–Turkey relations]]||[[:ru:Израильско-турецкие отношения]]||[[Իսրայելա-թուրքական հարաբերություններ]]|| ||17 |- |[[:en:Istanbul Archaeology Museums]]||[[:ru:Археологический музей Стамбула]]||[[Ստամբուլի հնագիտական թանգարան]]|| ||33 |- |[[:en:Istanbul Aviation Museum]]||[[:ru:Музей авиации (Стамбул)]]|| || ||8 |- |[[:en:İstanbul Bank]]|| || || ||3 |- |[[:en:Istanbul Biennial]]||[[:ru:Стамбульская биеннале]]||[[Ստամբուլի բիեննալե]]|| ||13 |- |[[:en:Istanbul Bilgi University]]|| || || ||8 |- |[[:en:Istanbul Chamber of Commerce]]|| || || ||3 |- |[[:en:Istanbul Commerce University Faculty of Law]]|| || || ||3 |- |[[:en:Istanbul Contemporary Art Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:İstanbul Cup]]||[[:ru:Кубок Стамбула по теннису]]|| || ||20 |- |[[:en:Istanbul High School]]|| || || ||5 |- |[[:en:Istanbul International Music Festival]]||[[:ru:Стамбульский международный музыкальный фестиваль]]|| || ||5 |- |[[:en:Istanbul Jazz Festival]]||[[:ru:Международный Стамбульский джазовый фестиваль]]|| || ||9 |- |[[:en:Istanbul Metro]]||[[:ru:Стамбульский метрополитен]]||[[Ստամբուլի մետրոպոլիտեն]]||այո||49 |- |[[:en:Istanbul Military Museum]]||[[:ru:Стамбульский военный музей]]|| || ||8 |- |[[:en:İstanbul Modern]]||[[:ru:Истанбул Модерн]]|| || ||20 |- |[[:en:Istanbul Park]]||[[:ru:Истанбул Парк]]|| || ||40 |- |[[:en:Istanbul pogrom]]||[[:ru:Стамбульский погром]]||[[Ստամբուլի ջարդեր]]|| ||31 |- |[[:en:Istanbul Sabiha Gökçen International Airport]]||[[:ru:Стамбульский аэропорт имени Сабихи Гёкчен]]||[[Սաբիհա Գյոքչենի անվան միջազգային օդանավակայան]]|| ||49 |- |[[:en:İstanbul State Art and Sculpture Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Istanbul Technical University]]||[[:ru:Стамбульский технический университет]]||[[Ստամբուլի տեխնիկական համալսարան]]|| ||37 |- |[[:en:Istanbul University]]||[[:ru:Стамбульский университет]]||[[Ստամբուլի համալսարան]]|| ||51 |- |[[:en:Istanbul University-Cerrahpaşa]]|| || || ||2 |- |[[:en:Istanbul Unveiled]]|| || || ||2 |- |[[:en:Istanbul Zoology Museum]]||[[:ru:Стамбульский зоологический музей]]|| || ||6 |- |[[:en:İstanbulspor]]||[[:ru:Истанбулспор]]|| || ||22 |- |[[:en:İstasyon Bridge]]|| || || ||4 |- |[[:en:İstiklal Avenue]]||[[:ru:Истикляль (Стамбул)]]||[[Իսթիքլյալ պողոտա]]|| ||33 |- |[[:en:İstiklal Marşı]]||[[:ru:Гимн Турции]]||[[Անկախության երթ]]|| ||74 |- |[[:en:Italian Levantine]]|| || || ||2 |- |[[:en:Italian War of 1542–1546]]||[[:ru:Итальянская война (1542—1546)]]|| || ||17 |- |[[:en:İye]]||[[:ru:Ийе]]|| || ||8 |- |[[:en:İZBAN]]||[[:ru:İZBAN]]|| || ||7 |- |[[:en:Hafız Selman İzbeli]]|| || || ||1 |- |[[:en:İZDENİZ]]|| || || ||3 |- |[[:en:Adıyaman]]||[[:ru:Адыяман]]||[[Ադըյաման]]|| ||76 |- |[[:en:İzmir Atatürk Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:İzmir Coach Terminal]]|| || || ||3 |- |[[:en:İzmir Economic Congress]]|| || || ||3 |- |[[:en:İzmir European Jazz Festival]]|| || || ||2 |- |[[:en:İzmir Institute of Technology]]||[[:ru:Измирский технологический институт]]|| || ||9 |- |[[:en:Izmir International Fair]]|| || || ||4 |- |[[:en:İzmir Metro]]||[[:ru:Измирский метрополитен]]|| || ||30 |- |[[:en:İzmir Province]]||[[:ru:Измир (ил)]]||[[Իզմիրի մարզ]]|| ||78 |- |[[:en:İzmir Toy Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:İzmir University of Economics]]|| || || ||4 |- |[[:en:İzmir Women's Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:İzmit]]||[[:ru:Измит]]||[[Իզմիթ]]|| ||84 |- |[[:en:İznik]]||[[:ru:Изник]]|| || ||68 |- |[[:en:İztuzu Beach]]||[[:ru:Черепаший берег Изтузу]]|| || ||11 |- |[[:en:J-600T Yıldırım]]|| || || ||5 |- |[[:en:Jamanak]]|| ||[[Ժամանակ (թերթ)]]|| ||9 |- |[[:en:Janissary]]||[[:ru:Янычары]]||[[Ենիչերիներ]]|| ||73 |- |[[:en:Janissary Music]]|| || || ||17 |- |[[:en:Janissary revolts]]||[[:ru:Янычары]]||[[Ենիչերիներ]]|| ||73 |- |[[:en:January 2016 Istanbul bombing]]||[[:ru:Взрыв в Стамбуле 12 января 2016 года]]||[[Պայթյուն Ստամբուլում (2016)]]|| ||33 |- |[[:en:Gunnar Jarring]]|| || || ||14 |- |[[:en:Junayd of Aydın]]||[[:ru:Джунейд-бей Измироглу]]|| || ||7 |- |[[:en:June 2015 Justice and Development Party election campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:June 2015 Nationalist Movement Party election campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:June 2015 Peoples' Democratic Party election campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:June 2015 Republican People's Party election campaign]]|| || || ||1 |- |[[:en:June 2016 Istanbul bombing]]|| || || ||16 |- |[[:en:Justice Party (Turkey)]]||[[:ru:Партия справедливости (Турция)]]|| || ||10 |- |[[:en:Cevat Şakir Kabaağaçlı]]||[[:ru:Кабаагачлы, Джеват Шакир]]|| || ||11 |- |[[:en:Kabaçam]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kabardian language]]||[[:ru:Кабардино-черкесский язык]]||[[Կաբարդա-չերքեզերեն]]|| ||70 |- |[[:en:Kaç Kaç incident]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kaçkar Mountains]]||[[:ru:Лазистанский хребет]]||[[Արևելապոնտական լեռնաշղթա]]|| ||16 |- |[[:en:Kadir Has University]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kadıköy]]||[[:ru:Кадыкёй]]||[[Քադըքյոյ]]||այո||52 |- |[[:en:Kadınca]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kadıncık 1 hydroelectric power plant]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kadıncık 2 hydroelectric power plant]]|| || || ||2 |- |[[:en:İsmail Kahraman]]||[[:ru:Кахраман, Исмаил]]|| || ||14 |- |[[:en:Kahramanmaraş Archaeology Museum]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kahramanmaraş Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kahramanmaraş Liberation Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kahramanmaraş Province]]||[[:ru:Кахраманмараш (ил)]]||[[Քահրամանմարաշի մարզ]]||այո||77 |- |[[:en:Kaklık Cave]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kalan Müzik]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kaledran Creek]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kalem Island]]||[[:ru:Калем (остров)]]|| || ||3 |- |[[:en:Kalenderhane Mosque]]||[[:ru:Церковь Богородицы Кириотиссы]]|| || ||20 |- |[[:en:Kalkan]]|| || || ||16 |- |[[:en:Abdurrahman Yavuz Kalkan]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kangal Shepherd Dog]]|| || || ||24 |- |[[:en:Kanıt (TV series)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kanlıdivane]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ceyhun Atuf Kansu]]|| || || ||5 |- |[[:en:Fulya Kantarcıoğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kanto (music)]]|| || || ||2 |- |[[:en:KAOS GL]]|| || || ||5 |- |[[:en:Bedros Kapamajian]]|| ||[[Պետրոս Կապամաճյան]]|| ||6 |- |[[:en:Kapıkaya Canyon]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kara Ada (Bodrum)]]||[[:ru:Караада]]|| || ||11 |- |[[:en:Kara Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kara Musa Pasha]]||[[:ru:Кара Муса-паша]]|| || ||9 |- |[[:en:Rasim Kara]]||[[:ru:Кара, Расим]]|| || ||9 |- |[[:en:Kazım Karabekir]]||[[:ru:Карабекир, Кязым Муса]]||[[Քյազըմ Կարաբեքիր]]|| ||25 |- |[[:en:Kâzım Karabekir]]||[[:ru:Карабекир, Кязым Муса]]||[[Քյազըմ Կարաբեքիր]]|| ||25 |- |[[:en:Karabük]]||[[:ru:Карабюк]]|| || ||65 |- |[[:en:Karabük Kardemir Iron-Steel Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Karabük Province]]||[[:ru:Карабюк (ил)]]||[[Քարաբյուքի մարզ]]||այո||73 |- |[[:en:Karaburun]]|| || || ||25 |- |[[:en:Karaca Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Cem Karaca]]||[[:ru:Караджа, Джем]]|| || ||17 |- |[[:en:Karacaahmet Cemetery]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ali Naci Karacan]]|| || || ||3 |- |[[:en:Karacaoğlan River]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tuğba Karademir]]||[[:ru:Карадемир, Туба]]|| || ||12 |- |[[:en:Karadeniz Ereğli]]||[[:ru:Эрегли (Зонгулдак)]]|| || ||37 |- |[[:en:Karadeniz Ereğli Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Karadeniz Technical University]]|| || || ||9 |- |[[:en:Karadır kaşların ferman yazdırır]]|| || || ||1 |- |[[:en:Karaekşi Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Bedri Karafakıoğlu]]|| || || ||2 |- |[[:en:Karagiozis]]||[[:ru:Карагиозис]]|| || ||11 |- |[[:en:Karagöl (Toros)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Karagöl Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Karagöz]]|| || || ||5 |- |[[:en:Karagöz (magazine)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yener Karahanoğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nil Karaibrahimgil]]||[[:ru:Караибрахимгил, Нил]]|| || ||10 |- |[[:en:Karakabaklı]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cahit Karakaş]]||[[:ru:Каракаш, Джахит]]|| || ||4 |- |[[:en:Karaköprü]]|| ||[[Ղարաքյոփրի]]|| ||14 |- |[[:en:Karaköy]]|| ||[[Քարաքյոյ]]|| ||19 |- |[[:en:Karaman]]||[[:ru:Караман (город)]]||[[Քարաման (քաղաք)]]|| ||71 |- |[[:en:Karaman Bey]]||[[:ru:Караман-бей]]|| || ||6 |- |[[:en:Karaman Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Karaman Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Karaman Province]]||[[:ru:Караман (ил)]]||[[Քարամանի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Karamania]]|| || || ||5 |- |[[:en:Karamanids]]||[[:ru:Караманогуллары]]|| || ||29 |- |[[:en:Karamanlides]]||[[:ru:Караманлиды]]|| || ||21 |- |[[:en:Ümit Karan]]||[[:ru:Каран, Юмит]]|| || ||16 |- |[[:en:Karantina Island]]|| || || ||4 |- |[[:en:Karaoğlan]]|| || || ||5 |- |[[:en:Atilla Karaosmanoğlu]]||[[:ru:Караосманоглу, Атилла]]||[[Աթիլա Քարաօսմանօղլու]]|| ||7 |- |[[:en:Yakup Kadri Karaosmanoğlu]]|| || || ||19 |- |[[:en:Karasids]]||[[:ru:Карасыогуллары]]|| || ||15 |- |[[:en:Karataş Islets]]|| || || ||1 |- |[[:en:Karataş, Konak]]|| || || ||5 |- |[[:en:Karatepe-Aslantaş Open-Air Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Orhan Karaveli]]|| || || ||5 |- |[[:en:Refik Halit Karay]]|| || || ||10 |- |[[:en:Murat Karayalçın]]|| ||[[Մուրատ Քարայալչըն]]|| ||6 |- |[[:en:Murat Karayılan]]||[[:ru:Карайылан, Мурат]]|| || ||18 |- |[[:en:Karboğazı]]|| || || ||2 |- |[[:en:Karboğazı ambush]]||[[:ru:Битва за Карбогазы]]|| || ||3 |- |[[:en:Kardemir]]|| || || ||6 |- |[[:en:Karesi, Balıkesir]]|| || || ||6 |- |[[:en:Tawakkol Karman]]||[[:ru:Карман, Тавакуль]]||[[Թավաքքուլ Քարման]]|| ||86 |- |[[:en:Karotseris]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kars]]||[[:ru:Карс]]||[[Կարս]]|| ||83 |- |[[:en:Kars Province]]||[[:ru:Карс (ил)]]||[[Կարսի մարզ (Թուրքիա)]]||այո||79 |- |[[:en:Karsilamas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Karşıyaka]]||[[:ru:Каршияка]]|| || ||28 |- |[[:en:Karşıyaka Basket]]||[[:ru:Каршияка (баскетбольный клуб)]]|| || ||17 |- |[[:en:Karşıyaka Ferry Terminal]]|| || || ||3 |- |[[:en:Karşıyaka S.K.]]||[[:ru:Каршияка (футбольный клуб)]]|| || ||19 |- |[[:en:Kartal]]||[[:ru:Картал (Стамбул)]]||[[Քարթալ]]|| ||29 |- |[[:en:Kartal-class fast attack craft]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cezmi Kartay]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kartepe, Kocaeli]]||[[:ru:Картепе]]|| || ||22 |- |[[:en:Karum (trade post)]]|| || || ||15 |- |[[:en:Kaş]]||[[:ru:Каш]]||[[Քաշ (քաղաք)]]|| ||41 |- |[[:en:Gencay Kasapçı]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mahmud al-Kashgari]]||[[:ru:Махмуд аль-Кашгари]]|| || ||47 |- |[[:en:Kasım of Karaman]]||[[:ru:Касым-бей Караманид]]|| || ||7 |- |[[:en:Kasımiye Medrese]]||[[:ru:Медресе Гасымия]]|| || ||6 |- |[[:en:Kastamonu]]||[[:ru:Кастамону]]||[[Քասթամոնու]]|| ||62 |- |[[:en:Kastamonu Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kastamonu Ethnography Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kastamonu Governor's Office]]|| || || ||2 |- |[[:en:Katıverelim Rakıyı Da Şaraba Katıverelim]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kaval]]||[[:ru:Кавал]]||[[Բլուլ]]|| ||28 |- |[[:en:Osman Kavala]]||[[:ru:Кавала, Осман]]|| || ||22 |- |[[:en:Neslihan Kavas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kavurma]]||[[:ru:Каварма]]||[[Ղավուրմա]]|| ||16 |- |[[:en:Ahmet Kaya]]||[[:ru:Кая, Ахмет]]||[[Ահմեդ Քայա]]|| ||28 |- |[[:en:Kaygusuz Abdal]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kayı (tribe)]]||[[:ru:Кайи]]|| || ||26 |- |[[:en:Kaykaus II]]||[[:ru:Кей-Кавус II]]|| || ||18 |- |[[:en:Kaykhusraw I]]||[[:ru:Кей-Хосров I]]||[[Քեյխոսրով Ա]]|| ||24 |- |[[:en:Kaykhusraw III]]||[[:ru:Кей-Хосров III]]|| || ||14 |- |[[:en:Kaymakli Underground City]]||[[:ru:Каймаклы]]||[[Քայմաքլու]]|| ||22 |- |[[:en:Kayraktepe Dam]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kayseri]]||[[:ru:Кайсери]]||[[Կեսարիա]]|| ||106 |- |[[:en:Kayseri Archaeology Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kayseri Kadir Has Stadyumu]]||[[:ru:Кадир Хас (стадион)]]|| || ||16 |- |[[:en:Kayseri Province]]||[[:ru:Кайсери (ил)]]||[[Կայսերիի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Kayserispor]]||[[:ru:Кайсериспор]]|| || ||40 |- |[[:en:Hagop Kazazian Pasha]]||[[:ru:Акоп Казазян-паша]]||[[Հակոբ Գազազյան փաշա]]|| ||7 |- |[[:en:Kazıklı Bay]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kebab]]||[[:ru:Кебаб]]||[[Քաբաբ]]||այո||82 |- |[[:en:Keban Dam]]|| || || ||19 |- |[[:en:Kefeli Mosque]]||[[:ru:Церковь Святого Николая (Константинополь)]]|| || ||13 |- |[[:en:Sibel Kekilli]]||[[:ru:Кекилли, Сибель]]||[[Սիբել Քեքիլի]]|| ||45 |- |[[:en:Kekova]]||[[:ru:Кекова (остров)]]|| || ||13 |- |[[:en:Kemal Atatürk Memorial, Canberra]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yaşar Kemal]]||[[:ru:Яшар Кемаль]]||[[Յաշար Քեմալ]]|| ||50 |- |[[:en:Kemankeş Kara Mustafa Pasha]]||[[:ru:Кеманкеш Кара Мустафа-паша]]|| || ||14 |- |[[:en:Kemenche]]||[[:ru:Кеманча]]||[[Քամանչա]]|| ||16 |- |[[:en:Kemer]]||[[:ru:Кемер]]||[[Քեմեր (Անթալիայի մարզ)]]||այո||47 |- |[[:en:Kemere Bridge]]|| || || ||2 |- |[[:en:Udi Hrant Kenkulian]]|| || || ||3 |- |[[:en:Muhtar Kent]]||[[:ru:Кент, Мухтар]]||[[Մուհթար Քենթ]]|| ||18 |- |[[:en:Necdet Kent]]||[[:ru:Кент, Недждет]]|| || ||11 |- |[[:en:Kepez, Antalya]]||[[:ru:Кепез]]|| || ||20 |- |[[:en:Elnara Kerimova]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kemal Kerinçsiz]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hakkı Keskin]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kestel, Bursa]]||[[:ru:Кестель (Бурса)]]|| || ||24 |- |[[:en:Emin Fuat Keyman]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kutluk Yabgu Khagan]]||[[:ru:Кутлуг-ябгу]]|| || ||9 |- |[[:en:Khanate]]||[[:ru:Ханство]]||[[Խանություն]]|| ||45 |- |[[:en:Jamal Khashoggi]]||[[:ru:Хашогги, Джамаль]]||[[Ջամալ Խաշոգջի]]|| ||79 |- |[[:en:Osman Kibar]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kibbeh]]||[[:ru:Киббех]]|| || ||31 |- |[[:en:Kıbrıslı Mehmed Emin Pasha]]||[[:ru:Кыбрыслы Мехмед Эмин-паша]]|| || ||10 |- |[[:en:Suat Kılıç]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kilij]]||[[:ru:Килич]]|| || ||15 |- |[[:en:Kilij Arslan III]]||[[:ru:Кылыч-Арслан III]]|| || ||19 |- |[[:en:Kilis Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kilise Tepe]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nuri Killigil]]||[[:ru:Киллигиль, Нури]]|| || ||17 |- |[[:en:Kingdom of Armenia (antiquity)]]||[[:ru:Великая Армения]]||[[Մեծ Հայք]]|| ||51 |- |[[:en:Kiosk]]||[[:ru:Киоск]]||[[Կրպակ]]|| ||45 |- |[[:en:Kirkuk–Ceyhan Oil Pipeline]]||[[:ru:Нефтепровод Киркук — Джейхан]]|| || ||8 |- |[[:en:Kirpi (film)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kisecik Canyon]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ahmet Taner Kışlalı]]||[[:ru:Кышлалы, Ахмет Танер]]|| || ||10 |- |[[:en:Hüseyin Kıvrıkoğlu]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kizil Kilise]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kılıç-class fast attack craft]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kınalıada]]||[[:ru:Кыналыада]]|| || ||21 |- |[[:en:Kırcasalih]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kırıkkale]]||[[:ru:Кырыккале]]|| || ||58 |- |[[:en:Kırıkkale MKE Weapons Industry Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kırkgeçit Tunnels]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kırkkaşık Bedesten]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kırklareli]]||[[:ru:Кыркларели]]|| || ||61 |- |[[:en:Kırklareli Province]]||[[:ru:Кыркларели (ил)]]||[[Քըրքլարելիի մարզ]]|| ||77 |- |[[:en:Kırşehir]]||[[:ru:Кыршехир]]||[[Քըրշեհիր]]|| ||61 |- |[[:en:Kırşehir Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kızılay Square]]||[[:ru:Площадь Кызылай]]|| || ||11 |- |[[:en:Kızılbağ Pond]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kızılliman]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kızkalesi (castle)]]||[[:ru:Кызкалеси]]|| || ||10 |- |[[:en:Kızlar Castle]]|| || || ||1 |- |[[:en:Koç Holding]]||[[:ru:Koç Holding]]|| || ||19 |- |[[:en:Koç School]]|| || || ||4 |- |[[:en:Koç University]]|| || || ||16 |- |[[:en:Haluk Koç]]|| || || ||4 |- |[[:en:Vehbi Koç]]||[[:ru:Коч, Вехби]]|| || ||13 |- |[[:en:Koca Mustafa Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Святого Андрея в Крисе]]|| || ||17 |- |[[:en:Koca Ragıp Pasha]]||[[:ru:Коджа Мехмед Рагып-паша]]|| || ||14 |- |[[:en:Kocaeli Museum]]||[[:ru:Музей Коджаэли]]|| || ||5 |- |[[:en:Kocaeli Peninsula]]||[[:ru:Вифинский полуостров]]|| || ||11 |- |[[:en:Kocaeli Province]]||[[:ru:Коджаэли (ил)]]||[[Քոջայելիի մարզ]]|| ||79 |- |[[:en:Ümmiye Koçak]]|| || || ||10 |- |[[:en:Aziz Kocaoğlu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kochari]]|| || || ||11 |- |[[:en:Hülya Koçyiğit]]|| || || ||16 |- |[[:en:Sami Kohen]]|| || || ||8 |- |[[:en:Konak Ferry Terminal]]|| || || ||3 |- |[[:en:Konak Square]]|| || || ||9 |- |[[:en:Konak, İzmir]]|| || || ||23 |- |[[:en:Konuralp Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Konya]]||[[:ru:Конья]]||[[Քոնյա]]|| ||111 |- |[[:en:Konya Archaeological Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Konya Ereğli Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Konya Ethnography Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Konya Plain]]|| || || ||2 |- |[[:en:Konya Province]]||[[:ru:Конья (ил)]]||[[Քոնյայի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Konyalım Yaman Çalar Şak Şak Kaşığı]]|| || || ||1 |- |[[:en:Konyalıya Güzel Derler]]|| || || ||1 |- |[[:en:Köprüağzı railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:Köprüler Yaptırdım Gelip Geçmeye]]|| || || ||2 |- |[[:en:Köprülü family]]||[[:ru:Кёпрюлю]]|| || ||30 |- |[[:en:Bülent Korkmaz]]||[[:ru:Коркмаз, Бюлент]]|| || ||29 |- |[[:en:Korkuteli]]||[[:ru:Коркутели]]|| || ||27 |- |[[:en:Koroghlu]]||[[:ru:Кёроглы (эпос)]]||[[Քյոռօղլի (վիպերգ)]]|| ||23 |- |[[:en:Emel Korutürk]]||[[:ru:Корутюрк, Эмель]]|| || ||5 |- |[[:en:Fahri Korutürk]]||[[:ru:Корутюрк, Фахри]]||[[Ֆահրի Քորություրք]]|| ||59 |- |[[:en:Assassination of Kösem Sultan]]||[[:ru:Кёсем-султан]]||[[Քյոսեմ սուլթան]]|| ||52 |- |[[:en:Kösem Sultan]]||[[:ru:Кёсем-султан]]||[[Քյոսեմ սուլթան]]|| ||52 |- |[[:en:Koyun Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kozan Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kravga Bridge]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kubadabad Palace]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kubat (singer)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mustafa Fehmi Kubilay]]|| || || ||6 |- |[[:en:Fazıl Küçük]]||[[:ru:Кючюк, Фазыл]]|| || ||20 |- |[[:en:Lefter Küçükandonyadis]]||[[:ru:Кючюкандонядис, Лефтер]]|| || ||22 |- |[[:en:Küçükçekmece Bridge]]||[[:ru:Мост Кючюкчекмедже]]|| || ||4 |- |[[:en:İdris Küçükömer]]||[[:ru:Кючюкёмер, Идрис]]|| || ||4 |- |[[:en:Kuleli Military High School]]|| || || ||5 |- |[[:en:Külliye]]|| || || ||15 |- |[[:en:Kültürpark]]||[[:ru:Культурпарк]]|| || ||7 |- |[[:en:Onur Kumbaracıbaşı]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kumluca]]||[[:ru:Кумлуджа]]|| || ||27 |- |[[:en:Kura–Araxes culture]]||[[:ru:Куро-араксская культура]]||[[Կուր-Արաքսյան մշակույթ]]|| ||22 |- |[[:en:Kurdish dialects]]||[[:ru:Курдский язык]]||[[Քրդերեն]]|| ||135 |- |[[:en:Kurdish Hezbollah]]||[[:ru:Хизболла (Турция)]]|| || ||16 |- |[[:en:Kurdish languages]]||[[:ru:Курдский язык]]||[[Քրդերեն]]|| ||135 |- |[[:en:Kurdish refugees]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kurdish villages depopulated by Turkey]]|| || || ||7 |- |[[:en:Kurdish–Turkish conflict (1978–present)]]|| ||[[Թուրք-քրդական հակամարտություն]]|| ||25 |- |[[:en:Kurdistan Freedom Hawks]]||[[:ru:Соколы свободы Курдистана]]|| || ||19 |- |[[:en:Kurdistan Region–Turkey relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Küre Mountains National Park]]|| || || ||7 |- |[[:en:Konca Kuriş]]|| || || ||11 |- |[[:en:Kurmanji]]||[[:ru:Курманджи (диалект курдского языка)]]|| || ||44 |- |[[:en:Kürşat (hero)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Behram Kurşunoğlu]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kurt Seyit ve Şura]]||[[:ru:Курт Сеит и Александра]]||[[Քուրթ Սեիթ և Շուրա]]|| ||16 |- |[[:en:Kurtkulağı Caravanserai]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kurtuluş]]|| ||[[Քուրթուլուշ]]|| ||7 |- |[[:en:Kurtuluş S.K.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kuruçeşme]]|| || || ||7 |- |[[:en:Kuşadası]]||[[:ru:Кушадасы]]||[[Քուշադասը]]|| ||59 |- |[[:en:Kushimoto Street]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kuşkonar and Koçağılı massacre]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kutadgu Bilig]]|| || || ||17 |- |[[:en:Kütahya]]||[[:ru:Кютахья]]||[[Քյութահյա]]|| ||78 |- |[[:en:Kütahya Archaeology Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kütahya Dumlupınar University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kütahya Province]]||[[:ru:Кютахья (ил)]]||[[Քյութահյայի մարզ]]|| ||77 |- |[[:en:Akagündüz Kutbay]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sadık Kutlay]]|| || || ||2 |- |[[:en:İbrahim Kutluay]]||[[:ru:Кутлуай, Ибрагим]]|| || ||21 |- |[[:en:Kuva-yi Milliye]]|| || || ||10 |- |[[:en:Kuyuluk Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kuzucubelen Castle]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kwangjin Park]]|| || || ||1 |- |[[:en:Kyrgyz community in Turkey]]||[[:ru:Киргизы в Турции]]|| || ||7 |- |[[:en:Labour Party (Turkey)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Lake Acıgöl]]||[[:ru:Аджыгёль (озеро)]]|| || ||13 |- |[[:en:Lake Akyayan]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lake Arin]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake Balık]]|| ||[[Գայլատու]]|| ||10 |- |[[:en:Lake Bolluk]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake Boraboy]]|| || || ||8 |- |[[:en:Lake Çavuşçu]]|| || || ||6 |- |[[:en:Lake Çıldır]]||[[:ru:Чылдыр]]||[[Ծովակ լիճ]]|| ||22 |- |[[:en:Lake Çöl]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lake Dil]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lake Düden]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake Durusu]]||[[:ru:Дурусу (озеро)]]|| || ||8 |- |[[:en:Lake Eber]]|| || || ||10 |- |[[:en:Lake Eşen]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lake Haçlı]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake İznik]]||[[:ru:Изник (озеро)]]|| || ||24 |- |[[:en:Lake Karamık]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lake Karataş]]|| || || ||6 |- |[[:en:Lake Kömüşini]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lake Palas Tuzla]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake Tuz]]||[[:ru:Туз (озеро)]]||[[Թուզ լիճ]]|| ||46 |- |[[:en:Lake Tuzla]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lake Van]]||[[:ru:Ван (озеро)]]||[[Վանա լիճ]]|| ||81 |- |[[:en:Lake Yarışlı]]|| || || ||7 |- |[[:en:Lake Yay]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lake Yenişehir]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lale Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lamba Da Şişesiz Yanmaz Mı]]|| || || ||1 |- |[[:en:Land ownership in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Landing at Anzac Cove]]||[[:ru:Высадка в бухте Анзак]]|| || ||8 |- |[[:en:Landing at Cape Helles]]||[[:ru:Высадка на мысе Геллес]]|| || ||8 |- |[[:en:Late Bronze Age Troy]]|| || || ||4 |- |[[:en:Latin Empire]]||[[:ru:Латинская империя]]||[[Լատինական կայսրություն]]|| ||72 |- |[[:en:Law enforcement in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:Laz people]]||[[:ru:Лазы]]||[[Լազեր (ազգ)]]|| ||45 |- |[[:en:Le Stamboul]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ledra Street]]||[[:ru:Ледра (улица)]]|| || ||12 |- |[[:en:Left of Center (Turkey)]]||[[:ru:Левее центра]]|| || ||4 |- |[[:en:Left Party (Turkey)]]||[[:ru:Партия свободы и солидарности]]|| || ||12 |- |[[:en:Lesbian and Gay Inter-University Organization]]|| || || ||3 |- |[[:en:Letters from Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Levantine mansions of İzmir]]|| || || ||3 |- |[[:en:Levent]]||[[:ru:Левент]]||[[Լևենտ (Ստամբուլ)]]|| ||24 |- |[[:en:LGBT rights in Turkey]]||[[:ru:Права ЛГБТ в Турции]]|| || ||23 |- |[[:en:Liberalism in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Liberty Party (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Libraries in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Library of Celsus]]||[[:ru:Библиотека Цельса]]||[[Ցելսուսի գրադարան]]|| ||35 |- |[[:en:Hampartsoum Limondjian]]||[[:ru:Лимонджян, Амбарцум]]||[[Համբարձում Լիմոնջյան]]|| ||12 |- |[[:en:Limonlu, Mersin]]|| ||[[Լամոս]]|| ||8 |- |[[:en:List of 2015 box office number-one films in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of active coal-fired power stations in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of airports in Turkey]]|| || || ||15 |- |[[:en:List of alluvial plains of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of ambassadors of Malaysia to Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of amphibious warfare vessels of the Turkish Navy]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of ancient amphitheatres in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of ancient kingdoms of Anatolia]]|| || || ||6 |- |[[:en:List of ancient peoples of Anatolia]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Ankara University rectors]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of arrested journalists in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:List of assassinated people from Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of attacks by ASALA]]||[[:ru:Список террористических операций АСАЛА]]||[[ՀԱՀԳԲ-ի ռազմագործողությունների ցանկ]]|| ||6 |- |[[:en:List of banks in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of battles involving the Ottoman Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of bridges in Ankara]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of bridges in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of campaigns of Suleiman the Magnificent]]|| || || ||6 |- |[[:en:List of cathedrals in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:List of cemeteries in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of cities and towns on the Euphrates River]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of cities besieged by the Ottoman Empire]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of commanders of the Turkish Land Forces]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of companies listed on the Istanbul Stock Exchange]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of companies of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of contemporary Turkish poets]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of dams and reservoirs in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of defunct newspapers of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of deputy prime ministers of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of diplomatic missions in Turkey]]|| ||[[Թուրքիայում գործող դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ցանկ]]|| ||10 |- |[[:en:List of diplomatic missions of Turkey]]||[[:ru:Список дипломатических миссий Турции]]||[[Թուրքիայի դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ցանկ]]|| ||16 |- |[[:en:List of districts in Turkey]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of English words of Turkic origin]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of ferry quays in Istanbul]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of ferry quays in İzmir]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of festivals in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of field marshals of the Ottoman Empire]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of football clubs in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of free zones of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of high schools in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of historical parties in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of hospitals in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of illegal political parties in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:List of international presidential trips made by Recep Tayyip Erdoğan]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of international prime ministerial trips made by Recep Tayyip Erdoğan]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of islands of Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:List of Istanbul landmarks]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of İZBAN stations]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of largest cities and towns in Turkey]]||[[:ru:Список населённых пунктов Турции]]||[[Թուրքիայի քաղաքներ]]|| ||66 |- |[[:en:List of magazines in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of magazines in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of mammals of Turkey]]||[[:ru:Список млекопитающих Турции]]|| || ||4 |- |[[:en:List of massacres of Turkish people]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of mayors of Adana]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of mayors of Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of Middle East Technical University rectors]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Ministers of Culture and Tourism of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of Ministers of Transport and Infrastructure of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of mosques commissioned by the Ottoman dynasty]]|| || || ||8 |- |[[:en:List of mosques in Turkey]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of mountains in Turkey]]||[[:ru:Горы Турции]]|| || ||13 |- |[[:en:List of museums and monuments in Istanbul]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of national parks of Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:List of new districts of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of newspapers in Turkey]]|| || || ||10 |- |[[:en:List of Ottoman battles in the 20th century]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of Ottoman battles in World War I]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Ottoman Empire territories]]||[[:ru:Административное деление Османской империи]]|| || ||26 |- |[[:en:List of Ottoman Ministers of Finance]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of Ottoman poets]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of people from Istanbul]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of political parties in Turkey]]||[[:ru:Политические партии Турции]]||[[Թուրքիայի քաղաքական կուսակցություններ]]|| ||19 |- |[[:en:List of populated places in Aksaray Province]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of populated places in Ardahan Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Artvin Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Aydın Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Balıkesir Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Bartın Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Batman Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Bayburt Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Bilecik Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Bingöl Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Bitlis Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Bolu Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Burdur Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Bursa Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Çanakkale Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Çankırı Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Çorum Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Denizli Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Düzce Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Edirne Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Elazığ Province]]|| ||[[Խարբերդի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր]]|| ||4 |- |[[:en:List of populated places in Erzincan Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Erzurum Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Eskişehir Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Gaziantep Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Giresun Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Gümüşhane Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Hakkari Province]]||[[:ru:Хаккяри (ил)]]||[[Հաքյարիի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:List of populated places in Hatay Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Iğdır Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Isparta Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Istanbul Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in İzmir Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Karabük Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Karaman Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Kars Province]]|| ||[[Կարսի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր]]|| ||4 |- |[[:en:List of populated places in Kastamonu Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Kilis Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Kırıkkale Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Kırklareli Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Kırşehir Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Kocaeli Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Malatya Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Manisa Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Mardin Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Mersin Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Muğla Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Muş Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Nevşehir Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Niğde Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Ordu Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Osmaniye Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Rize Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Sakarya Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Samsun Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Siirt Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Sinop Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Tekirdağ Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Tokat Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Trabzon Province]]|| ||[[Տրապիզոնի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր]]|| ||4 |- |[[:en:List of populated places in Tunceli Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Uşak Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Yalova Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of populated places in Yozgat Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of populated places in Zonguldak Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of ports in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of power stations in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of presidents of Turkey]]||[[:ru:Список президентов Турции]]||[[Թուրքիայի նախագահների ցանկ]]|| ||48 |- |[[:en:List of prime ministers of Turkey]]||[[:ru:Список премьер-министров Турции]]|| || ||30 |- |[[:en:List of prisons in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of prosecuted writers in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of railway stations in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of rebellions in the Ottoman Empire]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of recipients of the Medal of Independence with Red-Green Ribbon (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of rivers of Turkey]]||[[:ru:Реки Турции]]||[[Թուրքիայի գետեր]]|| ||15 |- |[[:en:List of rulers of Qara Qoyunlu]]||[[:ru:Правители Кара-Коюнлу]]|| || ||6 |- |[[:en:List of Seljuk hans and kervansarays in Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:List of solidarity rallies with the Gezi Park protests]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of states in late medieval Anatolia]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of tallest buildings in Istanbul]]||[[:ru:Список самых высоких зданий Стамбула]]||[[Ստամբուլի ամենաբարձր շենքերի ցանկ]]|| ||9 |- |[[:en:List of tallest buildings in İzmir]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of the main opposition leaders of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of mothers of the Ottoman sultans]]||[[:ru:Список матерей султанов Османской империи]]||[[Օսմանյան կայսրության սուլթանների մայրերի ցուցակ]]|| ||14 |- |[[:en:List of treaties of the Ottoman Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of treaties of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of Turkic-languages poets]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Turkish academics]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Turkish diplomats]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Turkish musicians]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Turkish people by net worth]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of Turkish politicians]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Turkish pop musicians]]||[[:ru:Поп-музыка]]||[[Փոփ երաժշտություն]]|| ||117 |- |[[:en:List of Turkish ships sunk or damaged during World War II]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Turkish weightlifters]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Turkish women who won international beauty pageants]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Turkish women writers]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of Turkish writers]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of universities in Ankara]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of universities in Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of universities in İzmir]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of universities in Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:List of wars involving the Ottoman Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of waterfalls of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of World Heritage Sites in Turkey]]||[[:ru:Список объектов всемирного наследия ЮНЕСКО в Турции]]||[[Թուրքիայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ]]|| ||42 |- |[[:en:List of yaylas in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Little Hagia Sophia]]||[[:ru:Церковь Святых Сергия и Вакха]]||[[Սերգիոս և Բաքոս սրբերի եկեղեցի]]|| ||29 |- |[[:en:Long Turkish War]]||[[:ru:Тринадцатилетняя война в Венгрии]]|| || ||34 |- |[[:en:Lower Seyhan Irrigation Project]]|| || || ||2 |- |[[:en:Giota Lydia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lydian alphabet]]||[[:ru:Лидийский алфавит]]|| || ||11 |- |[[:en:Macit Özcan Sports Complex]]|| || || ||1 |- |[[:en:Macun]]||[[:ru:Маджун]]|| || ||10 |- |[[:en:Mahmud I]]||[[:ru:Махмуд I]]||[[Մահմուդ I]]|| ||68 |- |[[:en:Mahmud II]]||[[:ru:Махмуд II]]||[[Մահմուդ II]]|| ||78 |- |[[:en:Mahmud Nedim Pasha]]||[[:ru:Махмуд Недим-паша]]|| || ||17 |- |[[:en:Mahmut Bey Mosque]]|| || || ||6 |- |[[:en:Nasuh Mahruki]]|| || || ||5 |- |[[:en:Maiden's Tower]]||[[:ru:Девичья башня (Стамбул)]]||[[Կույսի աշտարակ (Ստամբուլ)]]||այո||40 |- |[[:en:Malatya]]||[[:ru:Малатья]]||[[Մալաթիա]]|| ||77 |- |[[:en:Malatya Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Malatya Province]]||[[:ru:Малатья (ил)]]||[[Մալաթիայի մարզ]]||այո||74 |- |[[:en:Malatyaspor]]||[[:ru:Малатьяспор]]|| || ||17 |- |[[:en:Malaysia–Turkey relations]]||[[:ru:Малайзийско-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Malkoçoğlu family]]||[[:ru:Малкочоглу (род)]]|| || ||5 |- |[[:en:Maltepe University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mamluk]]||[[:ru:Мамлюки]]||[[Մամլուքներ]]|| ||72 |- |[[:en:Mamure Castle]]||[[:ru:Крепость Мамуре]]||[[Անամուրի բերդ]]||այո||13 |- |[[:en:Manavgat]]||[[:ru:Манавгат]]|| || ||42 |- |[[:en:Mancınık Castle]]|| || || ||4 |- |[[:en:Barış Manço]]||[[:ru:Манчо, Барыш]]|| || ||31 |- |[[:en:Mandilatos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hami Mandıralı]]||[[:ru:Мандыралы, Хами]]|| || ||15 |- |[[:en:Mandıra Filozofu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mangiko]]|| || || ||1 |- |[[:en:Andrew Mango]]|| || || ||13 |- |[[:en:Manisa Province]]||[[:ru:Маниса (ил)]]||[[Մանիսայի մարզ]]|| ||78 |- |[[:en:Manisaspor]]||[[:ru:Манисаспор]]|| || ||26 |- |[[:en:Matild Manukyan]]|| ||[[Մաթիլդ Մանուկյան]]|| ||12 |- |[[:en:Manyas]]||[[:ru:Маньяс (Турция)]]|| || ||22 |- |[[:en:Marash]]||[[:ru:Кахраманмараш]]||[[Մարաշ]]||այո||77 |- |[[:en:March 2016 Ankara bombing]]|| || || ||28 |- |[[:en:March 2016 Istanbul bombing]]||[[:ru:Взрыв в Стамбуле 19 марта 2016 года]]|| || ||22 |- |[[:en:Mardaliç Island]]||[[:ru:Мардалыч]]|| || ||3 |- |[[:en:Mardin]]||[[:ru:Мардин]]||[[Մարդին]]|| ||67 |- |[[:en:Mardin Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mardin Province]]||[[:ru:Мардин (ил)]]||[[Մարդինի մարզ]]||այո||74 |- |[[:en:Arif Mardin]]||[[:ru:Мардин, Ариф]]|| || ||19 |- |[[:en:Şerif Mardin]]||[[:ru:Мардин, Шериф]]||[[Շերիֆ Մարդին]]|| ||11 |- |[[:en:Maritsa]]||[[:ru:Марица]]||[[Մարիցա (գետ)]]|| ||57 |- |[[:en:Marko Paşa]]|| || || ||2 |- |[[:en:Francesco Marmaggi]]||[[:ru:Мармаджи, Франческо]]|| || ||14 |- |[[:en:Marmara Region]]||[[:ru:Мраморноморский регион]]||[[Մարմարածովյան տարածաշրջան]]||այո||72 |- |[[:en:Marmara University]]||[[:ru:Университет Мармара]]||[[Մարմարա համալսարան]]||այո||29 |- |[[:en:Marmaray]]||[[:ru:Мармарай]]|| || ||44 |- |[[:en:Marmaris]]||[[:ru:Мармарис]]||[[Մարմարիս]]|| ||64 |- |[[:en:Martial law and state of emergency in Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Maşat Höyük]]|| || || ||7 |- |[[:en:Maslak]]|| || || ||18 |- |[[:en:Massacres during the Greek War of Independence]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mausoleum at Halicarnassus]]||[[:ru:Мавзолей в Галикарнасе]]||[[Հալիկառնասոսի դամբարան]]|| ||86 |- |[[:en:Mausoleum of Danyal]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mawlawi (Islamic title)]]||[[:ru:Мавлави]]|| || ||18 |- |[[:en:MFÖ]]|| || || ||17 |- |[[:en:Measuring, Selection and Placement Center]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mecelle]]||[[:ru:Маджалла]]|| || ||17 |- |[[:en:Medal of Independence (Turkey)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Mediterranean Opera and Ballet Club]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mediterranean Region, Turkey]]||[[:ru:Средиземноморский регион (Турция)]]||[[Միջերկրածովյան տարածաշրջան]]||այո||61 |- |[[:en:Medrese of Mehmet Şakir Paşa]]|| || || ||3 |- |[[:en:Megali Idea]]||[[:ru:Великая идея (Греция)]]|| || ||36 |- |[[:en:Mehmed I]]||[[:ru:Мехмед I]]||[[Մեհմեդ I]]|| ||72 |- |[[:en:Mehmed V]]||[[:ru:Мехмед V]]||[[Մեհմեդ V]]|| ||75 |- |[[:en:Mehmed III]]||[[:ru:Мехмед III]]||[[Մեհմեդ III]]|| ||72 |- |[[:en:Mehmed IV]]||[[:ru:Мехмед IV]]||[[Մեհմեդ IV]]|| ||72 |- |[[:en:Karamani Mehmet Pasha]]||[[:ru:Караманлы Мехмед-паша]]|| || ||13 |- |[[:en:Mehmet I of Karaman]]||[[:ru:Караманоглу Мехмет-бей]]|| || ||11 |- |[[:en:Mehmetçik Monument]]|| || || ||4 |- |[[:en:Melek Ahmed Pasha]]||[[:ru:Мелек Ахмед-паша]]|| || ||10 |- |[[:en:Ferit Melen]]||[[:ru:Мелен, Феррит]]|| || ||16 |- |[[:en:Melid]]||[[:ru:Арслантепе]]|| || ||25 |- |[[:en:Malik Shah (Rûm)]]||[[:ru:Мелик-шах I (султан Коньи)]]|| || ||18 |- |[[:en:Memed, My Hawk]]|| || || ||9 |- |[[:en:Adnan Menderes]]||[[:ru:Мендерес, Аднан]]||[[Ադնան Մենդերես]]|| ||55 |- |[[:en:Menemen]]||[[:ru:Менёмен]]|| || ||32 |- |[[:en:Menemen Gediz Bridge]]|| || || ||1 |- |[[:en:Menemen Incident]]|| || || ||7 |- |[[:en:Menemen massacre]]||[[:ru:Резня в Менемене]]|| || ||10 |- |[[:en:Hüseyin Numan Menemencioğlu]]|| || || ||9 |- |[[:en:Menteşe (district)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Seha Meray]]|| || || ||2 |- |[[:en:Baki Mercimek]]|| || || ||7 |- |[[:en:Merkez Efendi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Merkez Türkiye]]|| || || ||1 |- |[[:en:Merkezefendi]]|| || || ||9 |- |[[:en:Mersin]]||[[:ru:Мерсин]]||[[Մերսին]]|| ||90 |- |[[:en:Mersin Aquapark]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Archaeological Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Arena]]|| || || ||10 |- |[[:en:Mersin Atatürk Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin Bus Terminus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Citrus Festival]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin Free Zone]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin Halkevi]]||[[:ru:Культурный центр Мерсина]]|| || ||3 |- |[[:en:Mersin Interfaith Cemetery]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin International Music Festival]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Marina]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Martyrs' Memorial]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mersin Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mersin Naval Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mersin Orthodox Church]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mersin Province]]||[[:ru:Мерсин (ил)]]||[[Մերսինի մարզ]]||այո||77 |- |[[:en:Mersin railway station]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin State Art and Sculpture Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mersin Tennis Complex]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mersin University]]|| ||[[Մերսինի համալսարան]]|| ||7 |- |[[:en:Mersin Urban History Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mersin Water Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Orhan Mersinli]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mertim]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mesopotamia]]||[[:ru:Месопотамия]]||[[Միջագետք]]|| ||157 |- |[[:en:Mesud II]]||[[:ru:Масуд II]]|| || ||18 |- |[[:en:Mesut of Menteshe]]|| || || ||3 |- |[[:en:Metropolitan municipalities in Turkey]]|| || || ||14 |- |[[:en:METU Science and Technology Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mevlana Boulevard]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mevlâna Museum]]||[[:ru:Музей Мевляны]]|| || ||16 |- |[[:en:Meydan Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Meyhane]]||[[:ru:Мейхане]]|| || ||8 |- |[[:en:Meze]]||[[:ru:Мезе]]|| || ||39 |- |[[:en:Mezgitkale]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mezitli]]||[[:ru:Мезитли]]|| || ||20 |- |[[:en:Mezitli Producer Women's Market]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mezitli River]]|| || || ||3 |- |[[:en:Middle East Technical University]]||[[:ru:Ближневосточный технический университет]]|| || ||28 |- |[[:en:Middle Eastern theatre of World War I]]||[[:ru:Ближневосточный театр военных действий Первой мировой войны]]|| || ||33 |- |[[:en:Middle Turkic languages]]|| || || ||9 |- |[[:en:Midnight Express (film)]]||[[:ru:Полуночный экспресс]]||[[Կեսգիշերային ճեպընթաց]]|| ||42 |- |[[:en:Milas]]||[[:ru:Миляс]]||[[Միլաս]]|| ||37 |- |[[:en:Milas Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Milas–Bodrum Airport]]||[[:ru:Миляс-Бодрум (аэропорт)]]|| || ||23 |- |[[:en:Miletus]]||[[:ru:Милет]]||[[Միլեթ]]|| ||68 |- |[[:en:MILGEM project]]||[[:ru:Проект MILGEM]]|| || ||5 |- |[[:en:Milion]]||[[:ru:Милий]]|| || ||19 |- |[[:en:Military operations during the Turkish invasion of Cyprus]]|| || || ||3 |- |[[:en:Milli Aydın Bank]]|| || || ||3 |- |[[:en:Millî Görüş]]|| || || ||10 |- |[[:en:Milliyet Çocuk]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mimar Sinan Fine Arts University]]||[[:ru:Университет изящных искусств имени Мимара Синана]]||[[Միմար Սինանի անվան գեղարվեստի համալսարան]]||այո||15 |- |[[:en:Miniatürk]]||[[:ru:Миниатюрк]]||[[Մինիաթյուրք]]|| ||19 |- |[[:en:Minister of State (Turkey)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ministry of Agriculture and Forestry (Turkey)]]||[[:ru:Министерство сельского и лесного хозяйства Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Construction and Settlement (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Coordination]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Customs and Monopolies (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Energy and Natural Resources]]||[[:ru:Министерство энергетики и природных ресурсов Турции]]|| || ||3 |- |[[:en:Ministry of Enterprises (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Environment, Urbanisation and Climate Change]]||[[:ru:Министерство окружающей среды, градостроительства и изменения климата (Турция)]]|| || ||5 |- |[[:en:Ministry of Food, Agriculture and Livestock (Turkey)]]||[[:ru:Министерство сельского и лесного хозяйства Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Foreign Affairs (Turkey)]]||[[:ru:Министерство иностранных дел Турции]]|| || ||16 |- |[[:en:Ministry of General Staff]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Health (Turkey)]]||[[:ru:Министерство здравоохранения Турции]]|| || ||7 |- |[[:en:Ministry of Industry and Technology]]||[[:ru:Министерство промышленности и технологий Турции]]|| || ||5 |- |[[:en:Ministry of Interior (Turkey)]]||[[:ru:Министерство внутренних дел Турции]]|| || ||9 |- |[[:en:Ministry of Justice (Turkey)]]||[[:ru:Министерство юстиции Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Labour and Social Security (Turkey)]]||[[:ru:Министерство труда и социального обеспечения Турции]]|| || ||4 |- |[[:en:Ministry of Local Governments (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of National Defense (Turkey)]]||[[:ru:Министерство национальной обороны Турции]]|| || ||11 |- |[[:en:Ministry of National Education (Turkey)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ministry of Sharia and the Foundations]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of the Navy (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ministry of Treasury and Finance]]||[[:ru:Министерство казначейства и финансов Турции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Village Affairs]]|| || || ||2 |- |[[:en:Minorities in Turkey]]|| || || ||7 |- |[[:en:MINT (economics)]]||[[:ru:МИНТ]]|| || ||9 |- |[[:en:Mirahor, Mut]]|| || || ||5 |- |[[:en:Misak-ı Millî]]||[[:ru:Национальный обет Турции]]||[[Ազգային ուխտ (Թուրքիա)]]|| ||15 |- |[[:en:Misis Bridge]]||[[:ru:Римский мост (Адана)]]||[[Միսիս կամուրջ]]|| ||6 |- |[[:en:Miss Turkey]]||[[:ru:Мисс Турция]]||[[Միսս Թուրքիա]]|| ||10 |- |[[:en:Mitanni]]||[[:ru:Митанни]]||[[Միտաննի]]||այո||68 |- |[[:en:Midhat Pasha]]||[[:ru:Мидхат-паша]]||[[Միդհաթ փաշա]]|| ||31 |- |[[:en:Mithatpaşa Avenue]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kadir Mısıroğlu]]|| || || ||14 |- |[[:en:MKE Ankaragücü]]||[[:ru:Анкарагюджю (футбольный клуб)]]|| || ||42 |- |[[:en:MKE MPT]]|| || || ||9 |- |[[:en:List of modern conflicts in the Middle East]]|| || || ||8 |- |[[:en:Modern Folk Üçlüsü]]|| || || ||7 |- |[[:en:3 Hürel]]|| || || ||4 |- |[[:en:Moğollar]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ignác Molnár]]|| || || ||8 |- |[[:en:Mongol invasions of Anatolia]]||[[:ru:Монгольское завоевание Анатолии]]|| || ||12 |- |[[:en:Monument of Liberty, Istanbul]]||[[:ru:Монумент Свободы (Стамбул)]]|| || ||12 |- |[[:en:Monument of Sivrihisar Airplane]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mordoğan]]|| || || ||8 |- |[[:en:Morean War]]||[[:ru:Турецко-венецианская война (1684—1699)]]|| || ||23 |- |[[:en:Darío Moreno]]||[[:ru:Дарио Морено]]|| || ||17 |- |[[:en:Mosul question]]||[[:ru:Мосульский конфликт]]||[[Մոսուլի հիմնահարց]]|| ||14 |- |[[:en:Motherland Party (Turkey)]]||[[:ru:Партия Отечества]]|| || ||19 |- |[[:en:Mothers of Diyarbakır]]|| || || ||6 |- |[[:en:Motion with four signatures]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mount Ararat]]||[[:ru:Арарат]]||[[Արարատ]]|| ||101 |- |[[:en:Mount Bolu Tunnel]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mount Erciyes]]||[[:ru:Эрджиес]]||[[Արգեոս (լեռ)]]|| ||45 |- |[[:en:Mount Ilgaz National Park]]|| || || ||8 |- |[[:en:Mount Medetsiz]]|| ||[[Մեդեդսիզ]]|| ||6 |- |[[:en:Mount Nemrut]]||[[:ru:Немрут-Даг (гора)]]||[[Նեմրութ (լեռ)]]|| ||55 |- |[[:en:Moussaka]]||[[:ru:Мусака]]||[[Մուսատկա]]|| ||62 |- |[[:en:MTV (Turkish TV channel)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mudanya]]||[[:ru:Муданья]]|| || ||36 |- |[[:en:Mudanya Armistice House]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mudurnu]]|| || || ||22 |- |[[:en:Muğla]]||[[:ru:Мугла (город)]]||[[Մուղլա]]||այո||57 |- |[[:en:Muğla Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Muğla Province]]||[[:ru:Мугла (ил)]]||[[Մուղլայի մարզ]]|| ||79 |- |[[:en:Muğla Sıtkı Koçman University]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yujiulü Mugulü]]||[[:ru:Юйцзюлюй Мугулюй]]|| || ||10 |- |[[:en:Multi-party period of the Republic of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Erkan Mumcu]]|| || || ||8 |- |[[:en:Güldal Mumcu]]||[[:ru:Мумджу, Гюльдал]]||[[Գյուլդալ Մումջու]]|| ||5 |- |[[:en:Uğur Mumcu]]||[[:ru:Мумджу, Угур]]||[[Ուղուր Մումջու]]|| ||15 |- |[[:en:Murad I]]||[[:ru:Мурад I]]||[[Մուրադ I]]|| ||77 |- |[[:en:Murad II]]||[[:ru:Мурад II]]||[[Մուրադ II]]|| ||73 |- |[[:en:Murad III]]||[[:ru:Мурад III]]||[[Մուրադ III]]|| ||75 |- |[[:en:Murad V]]||[[:ru:Мурад V]]||[[Մուրադ V]]|| ||65 |- |[[:en:Murad IV]]||[[:ru:Мурад IV]]||[[Մուրադ IV]]|| ||73 |- |[[:en:Muratlı, Tarsus]]|| || || ||6 |- |[[:en:Zeki Müren]]||[[:ru:Мюрен, Зеки]]|| || ||23 |- |[[:en:Zühtü Müridoğlu]]||[[:ru:Мюридоглу, Зюхтю]]|| || ||7 |- |[[:en:Muş]]||[[:ru:Муш]]||[[Մուշ]]||այո||68 |- |[[:en:Muş Province]]||[[:ru:Муш (ил)]]||[[Մուշի նահանգ]]||այո||77 |- |[[:en:Musa Dagh]]||[[:ru:Муса-Даг]]||[[Մուսա լեռ]]||այո||18 |- |[[:en:Musa of Karaman]]||[[:ru:Муса-бей Караманид]]|| || ||7 |- |[[:en:Museum of Anatolian Civilizations]]||[[:ru:Музей анатолийских цивилизаций]]|| || ||34 |- |[[:en:Museum of Ottoman House]]|| || || ||2 |- |[[:en:Museum of the Nationalist Forces in Balıkesir]]||[[:ru:Музей националистических сил в Балыкесире]]|| || ||4 |- |[[:en:Museum of the Princes' Islands]]|| ||[[Իշխանաց կղզիների թանգարան]]|| ||4 |- |[[:en:Museum of Woodworking]]|| || || ||3 |- |[[:en:Museums in Turkey]]|| || || ||7 |- |[[:en:Mustafa Çelebi]]||[[:ru:Мустафа-челеби]]|| || ||15 |- |[[:en:Mustafa I]]||[[:ru:Мустафа I]]||[[Մուստաֆա I]]|| ||72 |- |[[:en:Mustafa II]]||[[:ru:Мустафа II]]||[[Մուստաֆա II]]|| ||67 |- |[[:en:Mustafa III]]||[[:ru:Мустафа III]]||[[Մուստաֆա III]]|| ||67 |- |[[:en:Mustafa IV]]||[[:ru:Мустафа IV]]||[[Մուստաֆա IV]]|| ||64 |- |[[:en:Kara Mustafa Pasha]]||[[:ru:Мерзифонлу Кара Мустафа-паша]]|| || ||42 |- |[[:en:Şehzade Mustafa]]||[[:ru:Шехзаде Мустафа]]||[[Շեհզադե Մուստաֆա]]|| ||39 |- |[[:en:Mut Castle]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mut Wind Farm]]|| || || ||1 |- |[[:en:Özcan Mutlu]]|| || || ||7 |- |[[:en:Hasan Mutlucan]]|| || || ||2 |- |[[:en:MV Savarona]]||[[:ru:MV Savarona]]|| || ||9 |- |[[:en:MV Yasa Neslihan]]|| || || ||2 |- |[[:en:My Dear Brother]]|| || || ||3 |- |[[:en:Myra]]||[[:ru:Мира (город)]]|| || ||38 |- |[[:en:Muallim Naci]]||[[:ru:Муаллим Наджи]]|| || ||11 |- |[[:en:Asil Nadir]]|| || || ||7 |- |[[:en:Kerime Nadir]]||[[:ru:Надир, Кериме]]|| || ||9 |- |[[:en:Mehmet Nadir]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nam-ı Kemal jokes]]|| || || ||2 |- |[[:en:Name of Turkey]]||[[:ru:Название Турции]]|| || ||10 |- |[[:en:Names of Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:Narlıkuyu]]|| || || ||10 |- |[[:en:Narlıkuyu Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nasreddin]]||[[:ru:Ходжа Насреддин]]||[[Խոջա Նասրեդին]]|| ||78 |- |[[:en:Nasrullah Bridge]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nation and Justice Party]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nation's school]]||[[:ru:Школа нации (Турция)]]|| || ||5 |- |[[:en:National emblem of Turkey]]||[[:ru:Эмблема Турции]]||[[Թուրքիայի զինանշան]]|| ||50 |- |[[:en:National Library of Turkey]]||[[:ru:Национальная библиотека Турции]]||[[Թուրքիայի ազգային գրադարան]]|| ||20 |- |[[:en:National Order Party]]|| || || ||4 |- |[[:en:National remnant]]|| || || ||2 |- |[[:en:National Salvation Party]]|| || || ||9 |- |[[:en:National Security Council (Turkey)]]||[[:ru:Совет национальной безопасности (Турция)]]||[[Թուրքիայի ազգային անվտանգության խորհուրդ]]|| ||14 |- |[[:en:National Unity Committee]]||[[:ru:Комитет национального единства]]|| || ||5 |- |[[:en:National Women's Party of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nationalist Democracy Party]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nationalist Movement Party]]||[[:ru:Партия националистического движения]]||[[Ազգայնական շարժում կուսակցություն (Թուրքիա)]]||այո||43 |- |[[:en:Natural History Museum of Ege University]]|| || || ||1 |- |[[:en:Naval operations in the Dardanelles campaign]]|| || || ||11 |- |[[:en:Esma Nayman]]||[[:ru:Найман, Фатма Эсма]]|| || ||5 |- |[[:en:Nazar (amulet)]]||[[:ru:Назар (амулет)]]||[[Նազար (թալիսման)]]|| ||31 |- |[[:en:Nazilli]]||[[:ru:Назилли]]|| || ||44 |- |[[:en:Mustafa Necati]]||[[:ru:Мустафа Неджати]]|| || ||8 |- |[[:en:Necatibey Faculty of Education]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nedîm]]||[[:ru:Ахмед Недим]]|| || ||17 |- |[[:en:Nemrut (volcano)]]||[[:ru:Немрут (вулкан)]]||[[Նեմրութ (հրաբուխ)]]|| ||29 |- |[[:en:Aziz Nesin]]||[[:ru:Азиз Несин]]||[[Ազիզ Նեսին]]|| ||45 |- |[[:en:Nevin Yanıt Athletics Complex]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nevşehir]]||[[:ru:Невшехир]]||[[Նևշեհիր]]|| ||63 |- |[[:en:Nevşehir Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nevşehir Province]]||[[:ru:Невшехир (ил)]]||[[Նևշեհիրի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:New Turkey Party (1961)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Niğde]]||[[:ru:Нигде]]||[[Նիղդե]]|| ||60 |- |[[:en:Niğde Province]]||[[:ru:Нигде (ил)]]||[[Նիղդեի մարզ]]||այո||72 |- |[[:en:Night Attack at Târgoviște]]||[[:ru:Ночная атака под Тырговиште]]|| || ||16 |- |[[:en:Nişancı Süleyman Pasha]]||[[:ru:Силахдар Сулейман-паша]]|| || ||7 |- |[[:en:Nişantaşı]]||[[:ru:Нишанташи]]||[[Նիշանթաշը]]|| ||17 |- |[[:en:Noah's Ark]]||[[:ru:Ноев ковчег]]||[[Նոյյան տապան]]|| ||81 |- |[[:en:North Anatolian Fault]]||[[:ru:Северо-Анатолийский разлом]]|| || ||24 |- |[[:en:Northern Anatolian conifer and deciduous forests]]|| || || ||6 |- |[[:en:Petar Čardaklija]]||[[:ru:Новакович, Петар]]|| || ||4 |- |[[:en:Ntilim Ntilim]]|| || || ||1 |- |[[:en:NTV (Turkish TV channel)]]||[[:ru:NTV (телеканал, Турция)]]||[[NTV (Թուրքիա)]]|| ||16 |- |[[:en:Nuclear power in Turkey]]||[[:ru:Атомная энергетика Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Vâlâ Nureddin]]|| || || ||2 |- |[[:en:Said Nursî]]||[[:ru:Саид Нурси]]|| || ||36 |- |[[:en:Nusaybin]]||[[:ru:Нусайбин]]||[[Մծբին]]|| ||50 |- |[[:en:Nutuk]]||[[:ru:Nutuk (речь Ататюрка)]]|| || ||17 |- |[[:en:Imprisonment of Abdullah Öcalan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Occupation of Constantinople]]||[[:ru:Оккупация Константинополя]]|| || ||25 |- |[[:en:Occupation of Smyrna]]||[[:ru:Оккупация Смирны]]|| || ||18 |- |[[:en:Kübra Öçsoy Korkut]]|| || || ||5 |- |[[:en:October 2007 clashes in Hakkâri]]|| || || ||4 |- |[[:en:Od iyesi]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ödemiş]]|| || || ||29 |- |[[:en:Ödemiş Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ödemiş Urban Archives and Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mahmut of Karaman]]|| || || ||6 |- |[[:en:Official Gazette of the Republic of Turkey]]|| || || ||9 |- |[[:en:Vural Öger]]|| || || ||9 |- |[[:en:Oghuz languages]]||[[:ru:Огузские языки]]|| || ||52 |- |[[:en:Ümit Yaşar Oğuzcan]]|| || || ||5 |- |[[:en:Oğuzname]]|| || || ||2 |- |[[:en:Oil wrestling]]||[[:ru:Масляная борьба]]|| || ||29 |- |[[:en:Mustafa Ok]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tanju Okan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ahmet Gündüz Ökçün]]|| || || ||4 |- |[[:en:Okey]]|| || || ||7 |- |[[:en:Mümtaz Ökmen]]|| || || ||3 |- |[[:en:Adnan Oktar]]||[[:ru:Октар, Аднан]]|| || ||43 |- |[[:en:Metin Oktay]]||[[:ru:Октай, Метин]]|| || ||21 |- |[[:en:Mehmet Okur]]||[[:ru:Окур, Мехмет]]||[[Մեհմեթ Օկուր]]||այո||30 |- |[[:en:Öküz Mehmet Pasha Complex]]|| || || ||1 |- |[[:en:Öküzlü]]|| || || ||4 |- |[[:en:Fethi Okyar]]||[[:ru:Окьяр, Али Фетхи]]||[[Ֆեթհի Օքյար]]|| ||31 |- |[[:en:Olba Aqueduct]]|| || || ||1 |- |[[:en:Olba Kingdom]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bilge Olgaç]]|| || || ||3 |- |[[:en:Olmaz Olsun (song)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ölüdeniz]]||[[:ru:Олюдениз]]||[[Օլյուդենիզ]]|| ||24 |- |[[:en:Omal]]||[[:ru:Омал (танец)]]|| || ||4 |- |[[:en:Sıddık Sami Onar]]||[[:ru:Онар, Сыддык Сами]]|| || ||6 |- |[[:en:Arzum Onan]]|| || || ||9 |- |[[:en:Önder Sisters]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ahmet Önder]]||[[:ru:Ондер, Ахмет]]|| || ||10 |- |[[:en:Sırrı Süreyya Önder]]||[[:ru:Ондер, Сырры Сюрейя]]|| || ||18 |- |[[:en:One-party period of the Republic of Turkey]]||[[:ru:Однопартийный период в истории Турции]]||[[Թուրքիայի պատմության միակուսակցական ժամանակաշրջան]]|| ||14 |- |[[:en:İpek Ongun]]|| || || ||5 |- |[[:en:Onikişubat]]|| || || ||6 |- |[[:en:Huriye Baha Öniz]]|| || || ||5 |- |[[:en:Operation Claw (2019–2020)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Operation Claw-Eagle 2]]|| || || ||8 |- |[[:en:Operation Martyr Yalçın]]|| || || ||4 |- |[[:en:Operation Murat]]|| ||[[Մուրատ (ռազմագործողություն)]]|| ||3 |- |[[:en:Operation Olive Branch]]||[[:ru:Операция «Оливковая ветвь»]]||[[Ձիթենու ճյուղ (գործողություն)]]|| ||35 |- |[[:en:Operation Spring Shield]]||[[:ru:Операция «Весенний щит»]]||[[Գարնանային վահան (գործողություն)]]|| ||13 |- |[[:en:Orak Island (Çanakkale)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Orak Island (İzmir)]]||[[:ru:Орак (остров, Измир)]]|| || ||5 |- |[[:en:Orak Island (Muğla)]]||[[:ru:Орак (остров, Мугла)]]|| || ||4 |- |[[:en:Hüdai Oral]]|| || || ||3 |- |[[:en:Zeynep Oral]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kâzım Orbay]]||[[:ru:Орбай, Кязым]]|| || ||9 |- |[[:en:Rauf Orbay]]||[[:ru:Орбай, Рауф]]||[[Ռաուֆ Օրբայ]]|| ||26 |- |[[:en:Order of the State of Republic of Turkey]]||[[:ru:Орден Турецкой Республики]]|| || ||11 |- |[[:en:Ordu]]||[[:ru:Орду]]||[[Օրդու]]|| ||65 |- |[[:en:Ordu Ethnographical Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ordu Province]]||[[:ru:Орду (ил)]]||[[Օրդուի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Organization of the Black Sea Economic Cooperation]]||[[:ru:Организация черноморского экономического сотрудничества]]||[[Սևծովյան տնտեսական համագործակցություն]]|| ||45 |- |[[:en:Organized industrial zone]]|| || || ||2 |- |[[:en:Orhan]]||[[:ru:Орхан Гази]]||[[Օրհան I]]|| ||81 |- |[[:en:Orhangazi]]||[[:ru:Орхангази]]|| || ||28 |- |[[:en:Orhangazi Tunnel]]|| || || ||3 |- |[[:en:Orient Express]]||[[:ru:Восточный экспресс]]||[[Արևելյան ճեպընթաց]]|| ||58 |- |[[:en:Ortahisar]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ortaköy]]||[[:ru:Ортакёй (Стамбул)]]||[[Օրթաքյոյ (Ստամբուլ)]]|| ||27 |- |[[:en:Ortam]]|| || || ||1 |- |[[:en:Oruç Bey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Osman Aga of Temesvar]]|| || || ||6 |- |[[:en:Osman II]]||[[:ru:Осман II]]||[[Օսման II]]|| ||75 |- |[[:en:Osman III]]||[[:ru:Осман III]]||[[Օսման III]]||այո||64 |- |[[:en:Osman Kocaoğlu]]||[[:ru:Усман Ходжа]]|| || ||5 |- |[[:en:Topal Osman]]|| ||[[Թոփալ Օսման]]|| ||10 |- |[[:en:Osmaniye]]||[[:ru:Османие]]||[[Օսմանիե]]|| ||70 |- |[[:en:Osmaniye City Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Osmaniye Province]]||[[:ru:Османие (ил)]]||[[Օսմանիեի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Osmanlı Stadium]]|| || || ||9 |- |[[:en:Osmanoğlu family]]|| || || ||6 |- |[[:en:Osroene]]||[[:ru:Осроена]]||[[Օսրոյենե]]|| ||43 |- |[[:en:Leon Walerian Ostroróg]]|| || || ||3 |- |[[:en:Otluca HES]]|| || || ||1 |- |[[:en:Otoyol 5]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ottoman archives]]||[[:ru:Османские архивы]]|| || ||18 |- |[[:en:Ottoman Bank]]||[[:ru:Оттоманский банк]]|| || ||21 |- |[[:en:Ottoman Bulgaria]]||[[:ru:Османская Болгария]]|| || ||21 |- |[[:en:Ottoman Caliphate]]|| || || ||23 |- |[[:en:Ottoman court]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ottoman Decline Thesis]]||[[:ru:Тезис об упадке Османской империи]]|| || ||10 |- |[[:en:Ottoman destroyer Muavenet-i Milliye]]||[[:ru:Муавенет-и Миллие]]|| || ||6 |- |[[:en:Ottoman Land Code of 1858]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ottoman military band]]|| || || ||17 |- |[[:en:Ottoman military reforms]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ottoman miniature]]||[[:ru:Османская миниатюра]]|| || ||23 |- |[[:en:Ottoman music]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ottoman naval expeditions in the Indian Ocean]]|| || || ||14 |- |[[:en:Ottoman Old Regime]]||[[:ru:Стагнация Османской империи]]|| || ||15 |- |[[:en:Ottoman poetry]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ottoman torpedo boat Sultanhisar]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ottoman Turkish]]||[[:ru:Османский язык]]||[[Օսմաներեն]]||այո||85 |- |[[:en:Ottoman Turkish alphabet]]||[[:ru:Османская письменность]]|| || ||28 |- |[[:en:Ottoman wars in Africa]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ottoman wars in Asia]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ottoman–Egyptian invasion of Mani]]||[[:ru:Турецко-египетское вторжение в Мани]]|| || ||8 |- |[[:en:Ottoman–Hungarian wars]]||[[:ru:Османо-венгерские войны]]|| || ||17 |- |[[:en:Ottoman–Persian Wars]]||[[:ru:Турецко-персидские войны]]||[[Թուրք-պարսկական պատերազմ (այլ կիրառումներ)]]|| ||24 |- |[[:en:Ottoman–Safavid relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Oud]]||[[:ru:Уд (музыкальный инструмент)]]||[[Ուդ]]|| ||58 |- |[[:en:Outline of Istanbul]]|| || || ||1 |- |[[:en:Altan Öymen]]|| || || ||5 |- |[[:en:Fakihe Öymen]]|| || || ||4 |- |[[:en:Faruk Nafız Özak]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turgut Özakman]]|| || || ||8 |- |[[:en:Turgut Özal]]||[[:ru:Озал, Тургут]]||[[Թուրգութ Օզալ]]||այո||77 |- |[[:en:Tuğba Özay]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ferdi Özbeğen]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mustafa Yücel Özbilgin]]|| || || ||3 |- |[[:en:Asuman Özdağlar]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ali Talip Özdemir]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cem Özdemir]]||[[:ru:Оздемир, Джем]]||[[Ջեմ Օզդեմիր]]|| ||40 |- |[[:en:Sedat Özden]]|| || || ||6 |- |[[:en:Özgür Gündem]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hilmi Özkök]]|| || || ||9 |- |[[:en:Özkonak Underground City]]|| || || ||9 |- |[[:en:Nurser Öztunalı]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pala (Anatolia)]]||[[:ru:Пала (Малая Азия)]]|| || ||11 |- |[[:en:Palace of the Porphyrogenitus]]||[[:ru:Малый Влахернский дворец]]|| || ||21 |- |[[:en:Palandöken, Erzurum]]|| || || ||12 |- |[[:en:Pammakaristos Church]]||[[:ru:Церковь Богородицы Паммакаристы]]|| || ||23 |- |[[:en:Pamphylia]]||[[:ru:Памфилия]]||[[Պամփիլիա]]|| ||46 |- |[[:en:Pamukkale]]||[[:ru:Памуккале (источники)]]||[[Փամուքկալե]]||այո||53 |- |[[:en:Pamukkale University]]|| || || ||5 |- |[[:en:Pamukkale, Denizli]]|| || || ||19 |- |[[:en:Pamukluk Dam]]|| || || ||2 |- |[[:en:Panayır Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Panthera pardus tulliana]]|| || || ||24 |- |[[:en:Para (currency)]]||[[:ru:Пара (денежная единица)]]|| || ||20 |- |[[:en:Paradeniz]]|| || || ||5 |- |[[:en:Paraschistura chrysicristinae]]|| || || ||9 |- |[[:en:Partition of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Раздел Османской империи]]|| || ||21 |- |[[:en:Paşa Türbesi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Paşabahçe, Beykoz]]|| || || ||8 |- |[[:en:Pasaport Ferry Terminal]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pasha]]||[[:ru:Паша (титул)]]||[[Փաշա]]|| ||64 |- |[[:en:Ahmed Cevdet Pasha]]||[[:ru:Ахмед Джевдет-паша]]||[[Ահմեդ-Ջևդեթ փաշա]]|| ||24 |- |[[:en:Alaeddin Pasha (vizier)]]||[[:ru:Алаэддин-паша (визирь)]]|| || ||11 |- |[[:en:Alemdar Mustafa Pasha]]||[[:ru:Алемдар Мустафа-паша]]|| || ||18 |- |[[:en:Baltacı Mehmet Pasha]]||[[:ru:Балтаджи Мехмед-паша]]|| || ||17 |- |[[:en:Bayram Pasha]]||[[:ru:Байрам-паша]]|| || ||12 |- |[[:en:Bekri Mustafa Pasha]]|| || || ||7 |- |[[:en:Elmas Mehmed Pasha]]|| || || ||12 |- |[[:en:Emin Pasha]]||[[:ru:Эмин-паша]]|| || ||29 |- |[[:en:Hafız Ahmed Pasha]]|| || || ||14 |- |[[:en:Gazi Hüsrev Pasha]]|| || || ||12 |- |[[:en:Gedik Ahmed Pasha]]||[[:ru:Гедик Ахмед-паша]]|| || ||24 |- |[[:en:Hekimoğlu Ali Pasha]]||[[:ru:Хекимоглу Али-паша]]|| || ||13 |- |[[:en:Seyyid Hasan Pasha]]||[[:ru:Сейид Хасан-паша]]|| || ||9 |- |[[:en:Ali Rıza Pasha]]||[[:ru:Али Рыза-паша]]|| || ||15 |- |[[:en:Salih Hulusi Pasha]]||[[:ru:Кезрак, Салих Хулуси]]|| || ||11 |- |[[:en:Ibrahim Edhem Pasha]]||[[:ru:Ибрагим Эдхем-паша]]|| || ||15 |- |[[:en:Ivaz Mehmed Pasha]]||[[:ru:Хаджи Иваз Мехмед-паша]]|| || ||12 |- |[[:en:Kâmil Pasha]]||[[:ru:Мехмед Камиль-паша]]||[[Մեհմեդ Քյամիլ փաշա]]|| ||18 |- |[[:en:Koca Sinan Pasha]]||[[:ru:Коджа Синан-паша]]|| || ||23 |- |[[:en:Köprülü Mehmed Pasha]]||[[:ru:Кёпрюлю Мехмед-паша]]|| || ||25 |- |[[:en:Mehmed Said Pasha]]||[[:ru:Кючюк Мехмед Саид-паша]]||[[Սայիդ փաշա]]|| ||17 |- |[[:en:Kuyucu Murad Pasha]]||[[:ru:Куюджу Мурат-паша]]|| || ||15 |- |[[:en:Mahmud Shevket Pasha]]||[[:ru:Махмуд Шевкет-паша]]||[[Մահմուդ Շևքեթ փաշա]]|| ||26 |- |[[:en:Mehmed Emin Rauf Pasha]]||[[:ru:Мехмед Эмин Рауф-паша]]|| || ||12 |- |[[:en:Mustafa Reşid Pasha]]||[[:ru:Мустафа Решид-паша]]||[[Մուստաֆա Ռեշիդ փաշա]]|| ||23 |- |[[:en:Nevşehirli Damat Ibrahim Pasha]]||[[:ru:Невшехирли Ибрагим-паша]]|| || ||19 |- |[[:en:Nureddin Pasha]]||[[:ru:Нуреддин-паша]]|| || ||17 |- |[[:en:Öküz Mehmed Pasha]]|| || || ||15 |- |[[:en:Osman Nuri Pasha]]||[[:ru:Осман Нури-паша]]||[[Օսման Նուրի փաշա]]|| ||27 |- |[[:en:Özdemiroğlu Osman Pasha]]||[[:ru:Осман-паша Оздемироглу]]|| || ||14 |- |[[:en:Said Halim Pasha]]||[[:ru:Саид Халим-паша]]||[[Սայիդ Հալիմ փաշա]]|| ||18 |- |[[:en:Süleyman Şefik Pasha]]||[[:ru:Сюлейман Шефик-паша]]|| || ||5 |- |[[:en:Tarhoncu Ahmed Pasha]]|| || || ||8 |- |[[:en:Tayyar Mehmed Pasha]]||[[:ru:Тайяр Мехмед-паша]]|| || ||8 |- |[[:en:Zagan Pasha]]||[[:ru:Заганос]]|| || ||18 |- |[[:en:Pastirma]]||[[:ru:Бастурма]]||[[Բաստուրմա]]|| ||30 |- |[[:en:Paul the Apostle]]||[[:ru:Апостол Павел]]||[[Պողոս առաքյալ]]|| ||173 |- |[[:en:Payas]]||[[:ru:Паяс]]||[[Բայաս]]|| ||22 |- |[[:en:Payas River]]||[[:ru:Паяс (река)]]|| || ||5 |- |[[:en:Peace at Home Council]]|| || || ||13 |- |[[:en:Peace of Amasya]]||[[:ru:Мир в Амасье]]||[[Ամասիայի պայմանագիր]]||այո||26 |- |[[:en:Peace of Szeged]]||[[:ru:Сегедский мирный договор]]|| || ||9 |- |[[:en:İbrahim Peçevi]]||[[:ru:Ибрахим Печеви]]|| || ||16 |- |[[:en:Ajda Pekkan]]||[[:ru:Пеккан, Ажда]]|| || ||32 |- |[[:en:List of peninsulas of Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Peoples of the Caucasus in Turkey]]||[[:ru:Кавказские этнические меньшинства в Турции]]||[[Կովկասյան էթնիկ փոքրամասնությունները Թուրքիայում]]|| ||4 |- |[[:en:Pera Museum]]||[[:ru:Музей Пера]]||[[Պերա թանգարան]]|| ||20 |- |[[:en:Pergamon Altar]]||[[:ru:Пергамский алтарь]]|| || ||34 |- |[[:en:Permanent Representative of Turkey to the United Nations]]|| || || ||2 |- |[[:en:Persian language]]||[[:ru:Персидский язык]]||[[Պարսկերեն]]||այո||252 |- |[[:en:Persian literature]]||[[:ru:Персидская литература]]||[[Պարսից գրականություն]]|| ||58 |- |[[:en:Persians]]||[[:ru:Персы]]||[[Պարսիկներ]]|| ||81 |- |[[:en:Mu'in al-Din Parwana]]|| || || ||9 |- |[[:en:Pervane Medrese]]|| || || ||5 |- |[[:en:Phaselis]]||[[:ru:Фаселис]]|| || ||24 |- |[[:en:Pink certificate]]|| || || ||1 |- |[[:en:Pink Life QueerFest]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pir Ahmad of Karaman]]||[[:ru:Пир Ахмет Караманид]]|| || ||7 |- |[[:en:Pir Sultan Abdal]]||[[:ru:Пир Султан Абдал]]|| || ||23 |- |[[:en:Kemal Pir]]|| || || ||4 |- |[[:en:Piri Reis map]]||[[:ru:Карта Пири-реиса]]||[[Փիրի Ռեիսի քարտեզ]]|| ||39 |- |[[:en:Piyer Loti Museum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Pınargözü Cave]]||[[:ru:Пинаргёзю]]|| || ||12 |- |[[:en:Pırnarlı Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Places of interest in Bursa]]|| || || ||1 |- |[[:en:Poetry of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Polish–Cossack–Tatar War (1666–1671)]]||[[:ru:Польско-казацко-татарская война (1666—1671)]]|| || ||11 |- |[[:en:Political violence in Turkey (1976–1980)]]||[[:ru:Политическое насилие в Турции (1976―1980)]]||[[Քաղաքական բռնություննները Թուրքիայում (1976–1980)]]|| ||9 |- |[[:en:Polygamy in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pomaks]]||[[:ru:Помаки]]|| || ||47 |- |[[:en:Pomaks in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Population exchange between Greece and Turkey]]||[[:ru:Греко-турецкий обмен населением]]||[[Հույն-թուրքական բնակչության փոխանակություն]]|| ||34 |- |[[:en:Population of Turkish provinces]]||[[:ru:Иль Турции]]|| || ||70 |- |[[:en:Populist Party (Turkey)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Porsuk Inscription]]|| || || ||3 |- |[[:en:Porsuk, Çarşamba]]|| ||[[Փորսուղ (Չարշամբայի գավառ)]]|| ||7 |- |[[:en:Port of İzmir]]|| || || ||6 |- |[[:en:Post–Armenian genocide timeline]]|| ||[[Հայաստանի նորագույն պատմության ժամանակագրություն]]|| ||3 |- |[[:en:Presidential Complex (Turkey)]]||[[:ru:Президентский комплекс]]|| || ||9 |- |[[:en:Presidential Seal of Turkey]]||[[:ru:Штандарт президента Турции]]|| || ||13 |- |[[:en:Prime Minister of Turkey]]|| || || ||28 |- |[[:en:Princes' Islands]]||[[:ru:Принцевы острова]]||[[Իշխանաց կղզիներ]]|| ||58 |- |[[:en:Prisons in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Progressive Republican Party (Turkey)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Prose of the Ottoman Empire]]|| || || ||2 |- |[[:en:Prose of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Prosecution of Ottoman war criminals]]||[[:ru:Преследование военных преступников Османской империи]]||[[Առաջին համաշխարհային պատերազմի օսմանյան ռազմական հանցագործների պատժի փորձ]]|| ||9 |- |[[:en:Provinces of Turkey]]||[[:ru:Иль Турции]]|| || ||70 |- |[[:en:Provisional Government of Western Thrace]]||[[:ru:Гюмюрджинская республика]]|| || ||17 |- |[[:en:Pruth River Campaign]]||[[:ru:Русско-турецкая война (1710—1713)]]|| || ||33 |- |[[:en:PTT (Turkey)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Public holidays in Turkey]]||[[:ru:Праздники Турции]]||[[Թուրքիայի տոներ]]||այո||11 |- |[[:en:Public Oversight, Accounting and Auditing Standards Authority]]|| || || ||2 |- |[[:en:Public parks in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Public transport in Istanbul]]||[[:ru:Общественный транспорт Стамбула]]|| || ||15 |- |[[:en:Puğkaracadağ]]|| || || ||7 |- |[[:en:Pullu I Nature Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pursuit of Goeben and Breslau]]||[[:ru:Прорыв «Гёбена» и «Бреслау»]]|| || ||16 |- |[[:en:Purushanda]]||[[:ru:Пурусханда]]|| || ||12 |- |[[:en:Qanun (instrument)]]||[[:ru:Канун (музыкальный инструмент)]]||[[Քանոն (երաժշտական գործիք)]]|| ||36 |- |[[:en:Qara Qoyunlu]]||[[:ru:Кара-Коюнлу]]||[[Կարա-Կոյունլուներ]]|| ||53 |- |[[:en:Qatar diplomatic crisis]]||[[:ru:Катарский дипломатический кризис]]||[[Կատարի դիվանագիտական ճգնաժամ (2017)]]|| ||44 |- |[[:en:Qatar–Turkey relations]]||[[:ru:Катаро-турецкие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Qavurt]]||[[:ru:Кавурд-бек]]|| || ||11 |- |[[:en:Qiniq (tribe)]]||[[:ru:Кынык]]|| || ||11 |- |[[:en:Racism-Turanism trials]]||[[:ru:Процесс расистов-туранистов]]||[[Ռասիստ թուրանիստների դատավարություն]]|| ||6 |- |[[:en:Radio and Television Supreme Council]]|| || || ||6 |- |[[:en:Radio and television technology in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Radyo 1]]|| || || ||4 |- |[[:en:Radyo 2]]|| || || ||2 |- |[[:en:Radyo 3]]|| || || ||2 |- |[[:en:Radyo Çukurova]]|| || || ||2 |- |[[:en:Radyo Nağme]]|| || || ||2 |- |[[:en:Radyo Türkü]]|| || || ||2 |- |[[:en:Rakı]]||[[:ru:Ракы]]||[[Ռաքը]]|| ||42 |- |[[:en:Ramadanid Emirate]]||[[:ru:Рамазаногуллары]]|| || ||13 |- |[[:en:Raybank]]|| || || ||2 |- |[[:en:Reactions to the assassination of Jamal Khashoggi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Rüştü Reçber]]||[[:ru:Речбер, Рюштю]]|| || ||51 |- |[[:en:Refah tragedy]]||[[:ru:Трагедия «Рефаха»]]|| || ||4 |- |[[:en:Aydın Reis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kemal Reis]]||[[:ru:Кемаль-реис]]|| || ||19 |- |[[:en:Kurtoğlu Muslihiddin Reis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Piri Reis]]||[[:ru:Пири-реис]]|| || ||57 |- |[[:en:Seydi Ali Reis]]||[[:ru:Сейди Али-реис]]|| || ||14 |- |[[:en:Religion in Istanbul]]|| || || ||3 |- |[[:en:Abdülhalik Renda]]||[[:ru:Ренда, Мустафа Абдулхалик]]||[[Մուստաֆա Աբդուլհալիք Ռենդա]]|| ||14 |- |[[:en:Renewable energy in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Replacement of loanwords in Turkish]]|| || || ||5 |- |[[:en:Republic Monument]]||[[:ru:Республика (монумент)]]|| || ||18 |- |[[:en:Republic Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Republic Protests]]||[[:ru:Республиканские протесты в Турции (2007)]]|| || ||10 |- |[[:en:Republican Nation Party]]|| || || ||2 |- |[[:en:Republican Party (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Republican People's Party]]||[[:ru:Республиканская народная партия (Турция)]]||[[Ժողովրդահանրապետական կուսակցություն (Թուրքիա)]]|| ||66 |- |[[:en:Republican Reliance Party]]||[[:ru:Республиканская партия доверия]]|| || ||4 |- |[[:en:Republican Villagers Nation Party]]||[[:ru:Республиканская крестьянская национальная партия]]|| || ||4 |- |[[:en:Resimli Perşembe]]|| || || ||1 |- |[[:en:Respect to Mehmetçik Monument]]|| || || ||3 |- |[[:en:Results breakdown of the June 2015 Turkish general election]]|| || || ||1 |- |[[:en:Revaluation of the Turkish lira]]|| || || ||11 |- |[[:en:Revolt of Ahmet Anzavur]]|| || || ||5 |- |[[:en:Revolts during the Turkish War of Independence]]|| || || ||2 |- |[[:en:Revolutionary People's Liberation Party/Front]]||[[:ru:Революционная народно-освободительная партия-фронт]]|| || ||28 |- |[[:en:Cemal Reşit Rey]]||[[:ru:Рей, Джемаль Решит]]|| || ||15 |- |[[:en:Rhodes blood libel]]||[[:ru:Кровавый навет на Родосе]]|| || ||14 |- |[[:en:Rise of nationalism in the Ottoman Empire]]|| || || ||3 |- |[[:en:Rise of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Образование Османской империи]]|| || ||20 |- |[[:en:Selma Rıza]]||[[:ru:Сельма Рыза]]||[[Սելմա Ռըզա]]|| ||31 |- |[[:en:Rize]]||[[:ru:Ризе (город)]]||[[Ռիզե]]||այո||70 |- |[[:en:Rize Atatürk Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Rize Province]]||[[:ru:Ризе (ил)]]||[[Ռիզեի մարզ]]||այո||74 |- |[[:en:Road Water Electricity]]|| || || ||1 |- |[[:en:Robert College]]|| ||[[Ռոբերտ քոլեջ]]|| ||16 |- |[[:en:Rock-cut architecture of Cappadocia]]|| || || ||6 |- |[[:en:RockIstanbul]]|| || || ||3 |- |[[:en:Roman Republic]]||[[:ru:Римская республика]]||[[Հռոմեական հանրապետություն]]|| ||107 |- |[[:en:Roman road in Cilicia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Roman–Seleucid War]]||[[:ru:Антиохова война]]||[[Հռոմեա-սելևկյան պատերազմ]]|| ||31 |- |[[:en:Romani people in Turkey]]||[[:ru:Цыгане в Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Hurrem Sultan]]||[[:ru:Роксолана]]||[[Ռոքսելանա]]||այո||75 |- |[[:en:Royal Road]]||[[:ru:Царская дорога]]||[[Արքայական ճանապարհ]]|| ||44 |- |[[:en:Nükhet Ruacan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Rumelia]]||[[:ru:Румелия]]||[[Ռումելիա]]|| ||48 |- |[[:en:Rumelihisarı]]||[[:ru:Румелихисар]]||[[Ռումելիհիսար]]||այո||31 |- |[[:en:Rumelikavağı]]|| || || ||6 |- |[[:en:Russo-Circassian War]]||[[:ru:Черкесская война за независимость]]|| || ||17 |- |[[:en:Russo-Turkish War (1568–1570)]]||[[:ru:Русско-турецкая война (1568—1570)]]||[[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1568-1570)]]||այո||34 |- |[[:en:Russo-Turkish War (1806–1812)]]||[[:ru:Русско-турецкая война (1806—1812)]]||[[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1806-1812)]]|| ||41 |- |[[:en:Russo-Turkish War (1828–1829)]]||[[:ru:Русско-турецкая война (1828—1829)]]||[[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1828-1829)]]|| ||42 |- |[[:en:Russo-Turkish War (1877–1878)]]||[[:ru:Русско-турецкая война (1877—1878)]]||[[Ռուս-թուրքական պատերազմ (1877-1878)]]|| ||66 |- |[[:en:Rüstem Pasha]]||[[:ru:Рустем-паша]]|| || ||36 |- |[[:en:Rüsumat No 4]]|| || || ||2 |- |[[:en:Rüzgar-class fast attack craft]]|| || || ||3 |- |[[:en:Güler Sabancı]]||[[:ru:Сабанджи, Гюлер]]|| || ||19 |- |[[:en:Sakıp Sabancı]]||[[:ru:Сабанджи, Сакып]]|| || ||11 |- |[[:en:Sabancı Holding]]||[[:ru:Sabancı Holding]]|| || ||12 |- |[[:en:Sabbateans]]||[[:ru:Саббатианство]]|| || ||15 |- |[[:en:Peyami Safa]]||[[:ru:Сафа, Пеями]]||[[Փեյամի Սաֆա]]|| ||14 |- |[[:en:Safranbolu]]||[[:ru:Сафранболу]]||[[Սաֆրանբոլու]]|| ||60 |- |[[:en:Safranbolulu Izzet Mehmet Pasha]]||[[:ru:Сафранболулу Иззет Мехмед-паша]]|| || ||7 |- |[[:en:Esat Sagay]]|| || || ||6 |- |[[:en:Gülsün Sağlamer]]||[[:ru:Сагламер, Гюльсюн]]||[[Գյուլսյուն Սաղլամեր]]|| ||18 |- |[[:en:Celal Şahin]]|| || || ||3 |- |[[:en:Fatma Şahin]]|| || || ||13 |- |[[:en:Ramazan Şahin]]||[[:ru:Шахин, Рамазан]]|| || ||16 |- |[[:en:Sahip Ata Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şahkulu rebellion]]||[[:ru:Восстание Шахкулу]]|| || ||10 |- |[[:en:Şahruh Bridge]]|| || || ||4 |- |[[:en:Saint John's Church, Gülşehir]]|| || || ||4 |- |[[:en:Saint Paul's Church, Tarsus]]|| || || ||8 |- |[[:en:Saint Paul's Well]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sait Faik Abasıyanık Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sakarya Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Sakarya Province]]||[[:ru:Сакарья (ил)]]||[[Սաքարյայի մարզ]]||այո||80 |- |[[:en:Sakarya University]]|| || || ||8 |- |[[:en:Bahaeddin Şakir]]||[[:ru:Шакир, Бехаэддин]]||[[Բեհաեդդին Շաքիր]]|| ||14 |- |[[:en:Sakız house]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hasan Saltık]]|| || || ||5 |- |[[:en:Saltuk II]]||[[:ru:Иззеддин Салтук II]]|| || ||3 |- |[[:en:Saltukids]]||[[:ru:Салтукогуллары]]|| || ||18 |- |[[:en:Samanyolu]]|| || || ||1 |- |[[:en:Samsun Gazi Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Samsun Province]]||[[:ru:Самсун (ил)]]||[[Սամսունի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Samsun–Kalın railway]]|| || || ||3 |- |[[:en:İlhami Sancar]]|| || || ||5 |- |[[:en:Feriha Sanerk]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şanlıurfa Archaeology and Mosaic Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şanlıurfa Irrigation Tunnels]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şanlıurfa Province]]||[[:ru:Шанлыурфа (ил)]]||[[Շանլըուրֆայի մարզ]]||այո||75 |- |[[:en:Saplı Islet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şükrü Saracoğlu]]||[[:ru:Сараджоглу, Шюкрю]]|| || ||25 |- |[[:en:Sarayburnu]]||[[:ru:Сарайбурну]]||[[Սարայբուրնու]]|| ||19 |- |[[:en:Sardis]]||[[:ru:Сарды]]|| || ||49 |- |[[:en:Ayşegül Sarıca]]|| || || ||4 |- |[[:en:Yağmur Sarıgül]]||[[:ru:Сарыгюль, Ямур]]|| || ||8 |- |[[:en:Sarıçam]]||[[:ru:Сарычам]]|| || ||22 |- |[[:en:Sarıkavak, Çamlıyayla]]|| ||[[Սարի Գավակ]]|| ||9 |- |[[:en:Sarıyer]]||[[:ru:Сарыер]]||[[Սարըյեր]]||այո||35 |- |[[:en:Sarma (food)]]|| || || ||22 |- |[[:en:Saros Islands]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hasan Şaş]]||[[:ru:Шаш, Хасан]]|| || ||36 |- |[[:en:Kemal Satır]]||[[:ru:Сатыр, Кемаль]]|| || ||6 |- |[[:en:Âşık Veysel]]||[[:ru:Ашик Вейсель]]||[[Աշիկ Վեյսել]]|| ||22 |- |[[:en:Halil Savda]]|| || || ||2 |- |[[:en:Refik Saydam]]||[[:ru:Сайдам, Рефик]]|| || ||17 |- |[[:en:Semih Saygıner]]||[[:ru:Сайгынер, Семих]]|| || ||14 |- |[[:en:Ahmet Adnan Saygun]]||[[:ru:Сайгун, Ахмед Аднан]]||[[Ահմեդ Ադնան Սայգուն]]|| ||22 |- |[[:en:Emel Sayın]]|| || || ||11 |- |[[:en:Leyla Saz]]|| || || ||6 |- |[[:en:Gün Sazak]]||[[:ru:Сазак, Гюн]]|| || ||3 |- |[[:en:Sazova Park]]|| || || ||3 |- |[[:en:Jennifer Şebnem Schaefer]]|| || || ||3 |- |[[:en:Şehrazat]]||[[:ru:Шахерезада (композитор)]]||[[Շեհրազադե]]||այո||21 |- |[[:en:School of Language and History – Geography]]|| || || ||2 |- |[[:en:Scientific and Technological Research Council of Turkey]]||[[:ru:Совет Турции по научно-техническим исследованиям]]|| || ||15 |- |[[:en:Scouting and Guiding Federation of Turkey]]|| || || ||5 |- |[[:en:Sea of Marmara]]||[[:ru:Мраморное море]]||[[Մարմարա ծով]]|| ||113 |- |[[:en:Süleyman Seba]]||[[:ru:Себа, Сулейман]]|| || ||7 |- |[[:en:Horace François Bastien Sébastiani de La Porta]]||[[:ru:Себастьяни де Ла Порта, Орас Франсуа Бастьен]]|| || ||21 |- |[[:en:Şebinkarahisar]]||[[:ru:Шебинкарахисар]]||[[Շապին Գարահիսար]]|| ||26 |- |[[:en:Şebinkarahisar District]]|| || || ||6 |- |[[:en:İlyas Seçkin]]|| || || ||3 |- |[[:en:Second Army (Turkey)]]||[[:ru:2-я армия (Турция)]]|| || ||6 |- |[[:en:Second Battle of İnönü]]||[[:ru:Вторая битва при Инёню]]|| || ||12 |- |[[:en:Second Constitutional Era]]||[[:ru:Эпоха второй Конституции]]|| || ||15 |- |[[:en:Second Group (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Second Spring (TV series)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Secularism in Turkey]]||[[:ru:Секуляризм в Турции]]|| || ||13 |- |[[:en:Sedef Island]]|| || || ||16 |- |[[:en:Sefâretnâme]]|| || || ||9 |- |[[:en:Cenâb Şehâbeddîn]]||[[:ru:Дженап Шахабеттин]]|| || ||10 |- |[[:en:Şehzadeler]]|| || || ||11 |- |[[:en:Şekerpınarı Bridge]]|| || || ||2 |- |[[:en:Selamsız Bandosu]]|| || || ||2 |- |[[:en:Selçuk]]||[[:ru:Сельчук]]|| || ||45 |- |[[:en:Selçuk University]]|| || || ||7 |- |[[:en:Selge]]||[[:ru:Сельге]]|| || ||13 |- |[[:en:Selim I]]||[[:ru:Селим I]]||[[Սելիմ I]]|| ||86 |- |[[:en:Selim II]]||[[:ru:Селим II]]||[[Սելիմ II]]|| ||73 |- |[[:en:Selim III]]||[[:ru:Селим III]]||[[Սելիմ III]]|| ||75 |- |[[:en:Selimiye Mosque, Üsküdar]]|| || || ||6 |- |[[:en:Seljuk (warlord)]]||[[:ru:Сельджук]]||[[Սելջուկ]]|| ||38 |- |[[:en:Seljuks in Dobruja]]|| || || ||1 |- |[[:en:Şemdinli incident]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ali Haydar Şen]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gülhan Şen]]|| || || ||5 |- |[[:en:Şenay (singer)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Abdüllatif Şener]]|| || || ||8 |- |[[:en:Erman Şener]]|| || || ||3 |- |[[:en:İpek Şenoğlu]]||[[:ru:Шеноглу, Ипек]]|| || ||10 |- |[[:en:Septinsular Republic]]||[[:ru:Республика Семи Соединённых Островов]]|| || ||30 |- |[[:en:Serdivan]]||[[:ru:Сердиван]]|| || ||11 |- |[[:en:Şerefe (minaret)]]|| || || ||7 |- |[[:en:Aşık Mahzuni Şerif]]|| || || ||10 |- |[[:en:Serik]]||[[:ru:Серик]]|| || ||29 |- |[[:en:Zekeriya Sertel]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nur Serter]]|| || || ||4 |- |[[:en:Servet-i Fünun]]|| || || ||6 |- |[[:en:Sevda-Cenap And Music Foundation]]|| || || ||1 |- |[[:en:Seyahatnâme]]||[[:ru:Сейяхатнаме]]|| || ||14 |- |[[:en:Seydikemer]]|| || || ||6 |- |[[:en:Ömer Seyfettin]]||[[:ru:Омер Сейфеддин]]|| || ||22 |- |[[:en:Seyhan Dam]]|| || || ||10 |- |[[:en:Seyhan River]]||[[:ru:Сейхан (река)]]||[[Սեյհան]]|| ||30 |- |[[:en:Ahmet Necdet Sezer]]||[[:ru:Сезер, Ахмет Недждет]]||[[Ահմեդ Նեդջեթ Սեզեր]]|| ||69 |- |[[:en:Shah Budak]]||[[:ru:Шахбудак-бей]]|| || ||5 |- |[[:en:Shah-Armens]]||[[:ru:Шах-Армениды]]||[[Շահ Արմեններ]]|| ||17 |- |[[:en:Sharbat]]||[[:ru:Шербет (напиток)]]||[[Օշարակ (շարբաթ)]]|| ||41 |- |[[:en:Shawarma]]||[[:ru:Шаурма]]||[[Շաուրմա]]||այո||61 |- |[[:en:Sheikh Said rebellion]]||[[:ru:Восстание шейха Саида]]|| || ||20 |- |[[:en:Shish kebab]]|| || || ||18 |- |[[:en:Shish taouk]]|| || || ||11 |- |[[:en:Should I Really Do It?]]|| || || ||1 |- |[[:en:Siege of Aintab]]|| || || ||6 |- |[[:en:Siege of Belgrade (1456)]]||[[:ru:Осада Белграда (1456)]]|| || ||40 |- |[[:en:Siege of Eger (1552)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Siege of Nicaea]]||[[:ru:Осада Никеи (1097)]]|| || ||34 |- |[[:en:Siege of Plevna]]||[[:ru:Осада Плевны]]|| || ||21 |- |[[:en:Siege of Rhodes (1480)]]||[[:ru:Осада Родоса (1480)]]||[[Հռոդոսի պաշարում (1480)]]|| ||21 |- |[[:en:Siege of Rhodes (1522)]]||[[:ru:Осада Родоса (1522)]]|| || ||33 |- |[[:en:Siege of Szigetvár]]||[[:ru:Сигетварская битва]]|| || ||30 |- |[[:en:Siege of Vienna (1529)]]||[[:ru:Осада Вены (1529)]]||[[Վիեննայի պաշարում (1529)]]|| ||46 |- |[[:en:Siirt]]||[[:ru:Сиирт]]||[[Սղերդ]]|| ||68 |- |[[:en:Siirt Province]]||[[:ru:Сиирт (ил)]]||[[Սիիրթի մարզ]]|| ||74 |- |[[:en:Ahmet Şık]]|| || || ||11 |- |[[:en:Silahdar Damat Ali Pasha]]||[[:ru:Силахдар Али-паша]]|| || ||17 |- |[[:en:Silifke]]||[[:ru:Силифке]]||[[Սելևկիա]]|| ||44 |- |[[:en:Silifke Atatürk Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Silifke Castle]]|| || || ||7 |- |[[:en:Silifke HES]]|| || || ||1 |- |[[:en:Silifke Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Silivri]]||[[:ru:Силиври]]||[[Սիլիվրի]]|| ||44 |- |[[:en:Silivri (district)]]||[[:ru:Силиври]]||[[Սիլիվրի]]|| ||44 |- |[[:en:Silüetler]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sedat Simavi]]|| || || ||6 |- |[[:en:Simit]]||[[:ru:Симит]]||[[Սիմիթ]]|| ||32 |- |[[:en:Hikmet Şimşek]]|| || || ||5 |- |[[:en:Sinai and Palestine campaign]]||[[:ru:Синайско-Палестинская кампания]]|| || ||29 |- |[[:en:Mimar Sinan]]||[[:ru:Синан]]||[[Միմար Սինան]]|| ||117 |- |[[:en:Sinap Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sinekkale]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sini Creek]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sinop Province]]||[[:ru:Синоп (ил)]]||[[Սինոփի մարզ]]||այո||72 |- |[[:en:Sinop, Turkey]]||[[:ru:Синоп]]||[[Սինոպ]]|| ||75 |- |[[:en:Nesrin Sipahi]]||[[:ru:Сипахи, Несрин]]||[[Նեսրին Սիփահի]]|| ||8 |- |[[:en:Nijat Sirel]]|| || || ||2 |- |[[:en:Şirinyer Racecourse]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sirkeci railway station]]||[[:ru:Вокзал Сиркеджи]]|| || ||23 |- |[[:en:Fuat Sirmen]]|| || || ||5 |- |[[:en:Şişli]]||[[:ru:Шишли]]||[[Շիշլի]]|| ||39 |- |[[:en:Şahap Sıtkı]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sivas]]||[[:ru:Сивас]]||[[Սեբաստիա]]||այո||81 |- |[[:en:Sivas bar]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sivas Congress and Ethnography Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sivas massacre]]||[[:ru:Поджог отеля в Сивасе]]|| || ||18 |- |[[:en:Sivas Province]]||[[:ru:Сивас (ил)]]||[[Սիվասի մարզ]]|| ||76 |- |[[:en:Sivas railway station]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sivriada]]||[[:ru:Сивриада]]|| || ||15 |- |[[:en:Sıçan Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sıçan Islet]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sığacık]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sıhhiye Square]]|| || || ||6 |- |[[:en:Şırnak]]||[[:ru:Ширнак]]||[[Շերնակ]]|| ||56 |- |[[:en:Şırnak province]]||[[:ru:Ширнак (ил)]]||[[Շըրնաքի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Şırnak Province]]||[[:ru:Ширнак (ил)]]||[[Շըրնաքի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Sıt areas in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Skirmish at Bender]]||[[:ru:Калабалык]]|| || ||12 |- |[[:en:Sledgehammer (alleged coup plan)]]||[[:ru:Кувалда (операция)]]|| || ||11 |- |[[:en:Smoking in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:SMS Goeben]]||[[:ru:SMS Goeben (1911)]]|| || ||24 |- |[[:en:Smyrna]]||[[:ru:Смирна]]|| || ||21 |- |[[:en:Smyrna Trilogy]]|| || || ||1 |- |[[:en:Social Democracy Party (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Socialist Revolution Party (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Socioeconomics of the Ottoman enlargement era]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sociology in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Soda Industry Inc.]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nure Sofi]]|| || || ||4 |- |[[:en:Softa Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Söğüt Ertuğrul Gazi Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sökmen (Artuqid)]]||[[:ru:Сукман бен Артук]]|| || ||12 |- |[[:en:Sokollu Mehmet Pasha Caravanserai]]|| || || ||2 |- |[[:en:Lyubov Sokolova (volleyball)]]||[[:ru:Соколова, Любовь Владимировна]]|| || ||15 |- |[[:en:Sokollu Mehmed Pasha]]||[[:ru:Соколлу Мехмед-паша]]|| || ||41 |- |[[:en:SoloTürk]]|| || || ||5 |- |[[:en:Soma mine disaster]]||[[:ru:Взрыв на шахте в Соме]]|| || ||31 |- |[[:en:Tarık Galip Somer]]|| || || ||1 |- |[[:en:South Caucasus Pipeline]]||[[:ru:Южно-Кавказский газопровод]]||[[Հարավկովկասյան գազատար]]|| ||19 |- |[[:en:Southeastern Anatolia Project]]||[[:ru:Проект Юго-Восточной Анатолии]]|| || ||17 |- |[[:en:Southeastern Anatolia Region]]||[[:ru:Юго-Восточная Анатолия]]||[[Հարավարևելյան Անատոլիա]]||այո||59 |- |[[:en:Southern Anatolian montane conifer and deciduous forests]]|| || || ||6 |- |[[:en:Ahmet Zeki Soydemir]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mümtaz Soysal]]||[[:ru:Сойсал, Мюмтаз]]|| || ||9 |- |[[:en:Sevgi Soysal]]||[[:ru:Сойсал, Севги]]||[[Սևգի Սոյսալ]]|| ||10 |- |[[:en:Space program of Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Speaker of the Grand National Assembly]]|| || || ||9 |- |[[:en:Special Forces Command (Turkey)]]||[[:ru:Командование сил специального назначения (Турция)]]|| || ||13 |- |[[:en:Spice Bazaar]]||[[:ru:Египетский базар]]||[[Եգիպտական շուկա]]|| ||30 |- |[[:en:SS Bandırma]]||[[:ru:Бандырма (корабль)]]|| || ||8 |- |[[:en:SS Kurtuluş]]||[[:ru:Куртулуш (пароход)]]|| || ||8 |- |[[:en:Stamp Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:State Art and Sculpture Museum]]||[[:ru:Государственный музей изобразительного искусства и скульптуры]]||[[Կերպարվեստի և քանդակի պետական թանգարան (Անկարա, Թուրքիա)]]|| ||16 |- |[[:en:State production farms]]|| || || ||1 |- |[[:en:State road D.100 (Turkey)]]|| || || ||5 |- |[[:en:State road D.300 (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:State road D.400 (Turkey)]]|| || || ||5 |- |[[:en:State road D.550 (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:State road D.650 (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:State road D.715 (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:State road D.750 (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:State road D.850 (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:State road D.915 (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:State road D.950 (Turkey)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Statue of Diogenes]]|| || || ||3 |- |[[:en:STFA Group]]|| || || ||3 |- |[[:en:Stis Triantafilias Ta Fila]]|| || || ||1 |- |[[:en:Despina Storch]]|| || || ||5 |- |[[:en:Strained yogurt]]||[[:ru:Греческий йогурт]]|| || ||33 |- |[[:en:Student Oath (Turkey)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Şu Gelen Atlımıdır]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sublime Porte]]||[[:ru:Порта]]||[[Բարձր դուռ]]|| ||47 |- |[[:en:Sudan–Turkey relations]]||[[:ru:Судано-турецкие отношения]]|| || ||5 |- |[[:en:Sufi whirling]]|| || || ||8 |- |[[:en:Faruk Sükan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Şükrü Saracoğlu Stadium]]||[[:ru:Фенербахче Шюкрю Сараджоглу]]|| || ||43 |- |[[:en:Hakan Şükür]]||[[:ru:Шукюр, Хакан]]||[[Հական Շուքյուր]]|| ||54 |- |[[:en:Suleiman II of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Сулейман II]]||[[Սուլեյման II]]|| ||70 |- |[[:en:Süleyman Demirel University]]|| || || ||7 |- |[[:en:Suleiman ibn Qutalmish]]||[[:ru:Сулейман ибн Кутулмыш]]|| || ||28 |- |[[:en:Süleyman of Germiyan]]|| || || ||3 |- |[[:en:Süleyman of Karaman]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kaya Alp]]|| || || ||10 |- |[[:en:Suleyman Shah]]||[[:ru:Сулейман Шах]]||[[Սուլեյման Շահ]]|| ||31 |- |[[:en:Süleyman's Tower]]|| || || ||3 |- |[[:en:Naim Süleymanoğlu]]||[[:ru:Сулейманоглу, Наим]]||[[Նայիմ Սուլեյմանօղլու]]|| ||38 |- |[[:en:Süleymanpaşa]]|| || || ||11 |- |[[:en:Sultan Mahmut Fountain]]|| || || ||1 |- |[[:en:Cem Sultan]]||[[:ru:Джем (султан)]]|| || ||32 |- |[[:en:Safiye Sultan (wife of Murad III)]]||[[:ru:Сафие-султан]]||[[Սաֆիե սուլթան]]|| ||37 |- |[[:en:Sultanahmet Square]]||[[:ru:Султанахмет (площадь)]]|| || ||44 |- |[[:en:Sultanzade Mehmed Pasha]]||[[:ru:Султанзаде Мехмед-паша]]|| || ||14 |- |[[:en:Suluada]]|| || || ||1 |- |[[:en:Suluhan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Naciye Suman]]||[[:ru:Суман, Наджие]]||[[Նաջիե Սուման]]|| ||13 |- |[[:en:Nusret Suman]]|| || || ||4 |- |[[:en:Meriç Sümen]]||[[:ru:Сюмен, Мерич]]|| || ||3 |- |[[:en:Sun Language Theory]]|| ||[[Արևի լեզվի տեսություն]]|| ||14 |- |[[:en:Kemal Sunal]]||[[:ru:Сунал, Кемаль]]|| || ||21 |- |[[:en:Cevdet Sunay]]||[[:ru:Сунай, Джевдет]]||[[Ջևդեթ Սունայ]]|| ||57 |- |[[:en:Süper Lig]]||[[:ru:Чемпионат Турции по футболу]]||[[Թուրքիայի ֆուտբոլի առաջնություն]]|| ||56 |- |[[:en:Sürmeli Ali Pasha]]|| || || ||7 |- |[[:en:Surname Law (Turkey)]]|| ||[[Ազգանվան մասին օրենք]]|| ||13 |- |[[:en:Suruç bombing]]||[[:ru:Теракт в Суруче]]|| || ||22 |- |[[:en:Gülriz Sururi]]||[[:ru:Сурури, Гюльриз]]|| || ||8 |- |[[:en:Susurluk]]||[[:ru:Сусурлук]]|| || ||27 |- |[[:en:Susurluk car crash]]|| || || ||1 |- |[[:en:Susurluk scandal]]||[[:ru:Сусурлукский скандал]]|| || ||11 |- |[[:en:Syria (region)]]||[[:ru:Сирия (регион)]]|| || ||30 |- |[[:en:Syria–Turkey relations]]||[[:ru:Турецко-сирийские отношения]]|| || ||12 |- |[[:en:Syrian Liberation Front]]||[[:ru:Фронт освобождения Сирии]]|| || ||7 |- |[[:en:Syrian Turkmen]]||[[:ru:Сирийские туркмены]]|| || ||26 |- |[[:en:Tahtakuşlar Ethnography Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tahtalı Dağı]]||[[:ru:Тахталыдаг]]||[[Թախտալի]]|| ||15 |- |[[:en:TAI TF-X]]||[[:ru:TF-X]]|| || ||19 |- |[[:en:Taipei Economic and Cultural Mission in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Taka (boat)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Taksim (politics)]]||[[:ru:Таксим (политика)]]|| || ||13 |- |[[:en:Taksim Square]]||[[:ru:Таксим (площадь)]]||[[Թաքսիմ հրապարակ]]|| ||44 |- |[[:en:İstemihan Talay]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tayfun Talipoğlu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ercüment Ekrem Talu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tamzara]]||[[:ru:Тамзара]]||[[Թամզարա (պար)]]|| ||6 |- |[[:en:Tan (newspaper)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Suna Tanaltay]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cinuçen Tanrıkorur]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hamdullah Suphi Tanrıöver]]||[[:ru:Танрыовер, Хамдуллах Супхи]]|| || ||8 |- |[[:en:Tanzimat]]||[[:ru:Танзимат]]||[[Թանզիմաթ]]|| ||54 |- |[[:en:Tapureli ruins]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tarabya]]||[[:ru:Тарабья]]|| || ||13 |- |[[:en:Ali Rana Tarhan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tarhana]]||[[:ru:Тархана]]||[[Թարխանա]]|| ||21 |- |[[:en:Tarkan (singer)]]||[[:ru:Таркан]]||[[Թարքան]]||այո||59 |- |[[:en:Tarsus Çanakkale Park Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tarsus Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tarsus railway station]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tarsus University]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tarsus Zoo]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tarsus, Mersin]]||[[:ru:Тарсус]]||[[Տարսոն]]|| ||80 |- |[[:en:Taşgeçit Bridge]]|| || || ||2 |- |[[:en:Taşhan, Mut]]|| || || ||2 |- |[[:en:Taşköprü (Silifke)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Taşmedrese]]|| || || ||2 |- |[[:en:Taşucu Seka Harbor]]|| || || ||4 |- |[[:en:Gülsüm Tatar]]|| || || ||3 |- |[[:en:İbrahim Tatlıses]]||[[:ru:Татлысес, Ибрахим]]|| || ||29 |- |[[:en:Tatlıca Waterfalls]]|| || || ||2 |- |[[:en:Taurus Mountains]]||[[:ru:Тавр (хребет)]]||[[Տավրոսյան լեռնահամակարգ]]|| ||75 |- |[[:en:İstemihan Taviloğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tavşan Islet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tavuk göğsü]]||[[:ru:Тавук-гёксу]]|| || ||14 |- |[[:en:TCG Atılay]]|| || || ||3 |- |[[:en:TCG Değirmendere]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tea in Turkey]]||[[:ru:Турецкий чай]]||[[Թուրքական թեյ]]|| ||31 |- |[[:en:Tece Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tece Creek]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ahmet Ferit Tek]]||[[:ru:Тек, Ахмед Ферит]]|| || ||7 |- |[[:en:Tekfur ambarı]]|| || || ||5 |- |[[:en:Tekgöz Bridge]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tekirdağ]]||[[:ru:Текирдаг]]||[[Թեքիրդաղ]]|| ||70 |- |[[:en:Tekirdağ Province]]||[[:ru:Текирдаг (ил)]]||[[Թեքիրդաղի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Tekkadın ruins]]|| || || ||4 |- |[[:en:Telecommunications in Turkey]]||[[:ru:Телекоммуникации в Турции]]|| || ||3 |- |[[:en:Telephone services in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Television in Turkey]]||[[:ru:Телевидение в Турции]]||[[Հեռուստատեսությունը Թուրքիայում]]||այո||7 |- |[[:en:Telgrafın Tellerine Kuşlar Mı Konar]]|| || || ||2 |- |[[:en:Temelli Airfield]]|| || || ||2 |- |[[:en:Temple of Artemis]]||[[:ru:Храм Артемиды Эфесской]]||[[Արտեմիսի տաճարը Եփեսոսում]]||այո||88 |- |[[:en:Temple of Jupiter (Silifke)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Tenedos]]||[[:ru:Бозджаада]]||[[Տենեդոս]]|| ||47 |- |[[:en:Tengrism]]||[[:ru:Тенгрианство]]|| || ||53 |- |[[:en:Tentative list of World Heritage Sites in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Teoman (singer)]]||[[:ru:Теоман]]|| || ||16 |- |[[:en:Teos]]||[[:ru:Теос]]|| || ||25 |- |[[:en:Tepebaşı, Eskişehir]]|| || || ||19 |- |[[:en:Tepeköy, Mersin]]|| || || ||6 |- |[[:en:Tercüman]]|| || || ||5 |- |[[:en:Fatih Terim]]||[[:ru:Терим, Фатих]]|| || ||50 |- |[[:en:Territorial evolution of the Ottoman Empire]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tersane Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tevfik Fikret]]||[[:ru:Тевфик Фикрет]]|| || ||23 |- |[[:en:Tevfik Sırrı Gür High School]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tevfik Sırrı Gür Stadium]]|| || || ||7 |- |[[:en:Erdoğan Teziç]]|| || || ||4 |- |[[:en:TFF First League]]||[[:ru:Первая лига Турции по футболу]]|| || ||24 |- |[[:en:TFF Second League]]|| || || ||11 |- |[[:en:The Remaining Documents of Talaat Pasha]]|| ||[[Թալեաթ փաշայի սև նոթատետր]]|| ||3 |- |[[:en:The Science Academy Society of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:The Tombstones of Ahlat the Urartian and Ottoman citadel]]|| || || ||5 |- |[[:en:The Turks Today]]|| || || ||1 |- |[[:en:The underground city and Monasteries of Derinkuyu]]||[[:ru:Деринкую (подземный город)]]||[[Դերինքույու (ստորգետնյա քաղաք)]]|| ||25 |- |[[:en:Theatre at Halicarnassus]]|| || || ||8 |- |[[:en:Theatre of Turkey]]|| || || ||6 |- |[[:en:Third Army (Ottoman Empire)]]||[[:ru:3-я армия (Османская империя)]]||[[III բանակ (Օսմանյան կայսրություն)]]|| ||13 |- |[[:en:Third Army (Turkey)]]||[[:ru:3-я армия (Турция)]]|| || ||8 |- |[[:en:Thracia]]||[[:ru:Фракия (римская провинция)]]|| || ||31 |- |[[:en:Kartal Tibet]]||[[:ru:Тибет, Картал]]|| || ||14 |- |[[:en:Tigris]]||[[:ru:Тигр (река)]]||[[Տիգրիս]]|| ||118 |- |[[:en:Tigris–Euphrates river system]]|| || || ||13 |- |[[:en:Timar]]||[[:ru:Тимар]]|| || ||20 |- |[[:en:Timeline of broadcasting in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of Mustafa Kemal Atatürk]]|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of the Gezi Park protests]]|| || || ||4 |- |[[:en:Timeline of the Seljuk Sultanate of Rum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of the Syrian civil war]]||[[:ru:Хронология гражданской войны в Сирии]]|| || ||10 |- |[[:en:Timeline of the Turkic peoples (500–1300)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Timeline of Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:Naci Tınaz]]|| || || ||5 |- |[[:en:Tire City Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tırmıl]]|| || || ||2 |- |[[:en:Töbank]]|| || || ||3 |- |[[:en:Togan Arslan]]||[[:ru:Тоган Арслан-бей]]|| || ||2 |- |[[:en:Tokat]]||[[:ru:Токат]]||[[Թոքաթ]]|| ||73 |- |[[:en:Tokat Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tokat Province]]||[[:ru:Токат (ил)]]||[[Թոքաթի մարզ]]||այո||73 |- |[[:en:Metin Toker]]||[[:ru:Токер, Метин]]|| || ||4 |- |[[:en:Cemal Tollu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tomb of Ahi Evren]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tomb of Karyağdı Hatun]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mahir Tomruk]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tömük Creek]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tonyukuk inscriptions]]|| || || ||10 |- |[[:en:Cengiz Topel]]||[[:ru:Топель, Дженгиз]]|| || ||8 |- |[[:en:Topkapı Palace]]||[[:ru:Топкапы]]||[[Թոփքափը ամրոց]]||այո||69 |- |[[:en:Toprak Island]]|| || || ||2 |- |[[:en:Fatma Aliye Topuz]]||[[:ru:Топуз, Алие Фатьма]]||[[Ֆաթմա Ալիյե Թոփուզ]]|| ||31 |- |[[:en:Seyhun Topuz]]|| || || ||2 |- |[[:en:TOROS artillery rocket system]]|| || || ||3 |- |[[:en:Toros University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Toroslar]]||[[:ru:Торослар]]|| || ||18 |- |[[:en:Torture in Turkey]]|| || || ||3 |- |[[:en:Toumazou v. Republic of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tourism in Turkey]]||[[:ru:Туризм в Турции]]||[[Զբոսաշրջությունը Թուրքիայում]]|| ||26 |- |[[:en:Tower of Gömeç]]|| || || ||4 |- |[[:en:Toycular yarcan]]|| || || ||1 |- |[[:en:TPAO Batman]]|| || || ||1 |- |[[:en:Trabzon]]||[[:ru:Трабзон]]||[[Տրապիզոն]]|| ||109 |- |[[:en:Trabzon Province]]||[[:ru:Трабзон (ил)]]||[[Տրապիզոնի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Trabzonspor]]||[[:ru:Трабзонспор (футбольный клуб)]]|| || ||55 |- |[[:en:Trabzonspor B.K.]]||[[:ru:Трабзонспор (баскетбольный клуб)]]|| || ||16 |- |[[:en:Trams in Antalya]]||[[:ru:Трамвай Антальи]]|| || ||10 |- |[[:en:Trams in Istanbul]]||[[:ru:Стамбульский трамвай]]|| || ||11 |- |[[:en:Trams in İzmir]]|| || || ||4 |- |[[:en:Trans-Anatolian gas pipeline]]||[[:ru:Трансанатолийский газопровод]]|| || ||19 |- |[[:en:Trans-Anatolian railway]]|| || || ||1 |- |[[:en:Transformation of the Ottoman Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:Transport in Mersin Province]]|| || || ||2 |- |[[:en:Transport in Turkey]]||[[:ru:Транспорт в Турции]]||[[Տրանսպորտը Թուրքիայում]]|| ||16 |- |[[:en:Treaty of Adrianople (1829)]]||[[:ru:Адрианопольский мирный договор (1829)]]||[[Ադրիանապոլսի պայմանագիր]]|| ||41 |- |[[:en:Treaty of Athens]]||[[:ru:Афинский договор]]|| || ||9 |- |[[:en:Treaty of Balta Liman]]|| || || ||15 |- |[[:en:Treaty of Belgrade]]||[[:ru:Белградский мирный договор (1739)]]|| || ||33 |- |[[:en:Treaty of Bucharest (1812)]]||[[:ru:Бухарестский мирный договор (1812)]]||[[Բուխարեստի պայմանագիր (1812)]]|| ||35 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1590)]]||[[:ru:Стамбульский мирный договор (1590)]]|| || ||15 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1736)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1897)]]||[[:ru:Константинопольский договор (1897)]]|| || ||12 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1913)]]||[[:ru:Константинопольский мирный договор (1913)]]|| || ||19 |- |[[:en:Treaty of Jassy]]||[[:ru:Ясский мирный договор]]|| || ||33 |- |[[:en:Treaty of Kars]]||[[:ru:Карсский договор]]||[[Կարսի պայմանագիր]]|| ||39 |- |[[:en:Treaty of Kerden]]|| || || ||8 |- |[[:en:Treaty of Lausanne]]||[[:ru:Лозаннский мирный договор]]||[[Լոզանի պայմանագիր]]|| ||65 |- |[[:en:Treaty of London (1827)]]||[[:ru:Лондонская конвенция (1827)]]|| || ||15 |- |[[:en:Treaty of Nagyvárad]]||[[:ru:Орадский договор]]|| || ||14 |- |[[:en:Treaty of Nasuh Pasha]]||[[:ru:Договор Насух-паши]]|| || ||12 |- |[[:en:Treaty of Neuilly-sur-Seine]]||[[:ru:Нёйиский договор]]|| || ||37 |- |[[:en:Treaty of Reichenbach (1790)]]||[[:ru:Рейхенбахская конвенция (1790)]]|| || ||10 |- |[[:en:Treaty of Sèvres]]||[[:ru:Севрский мирный договор]]||[[Սևրի պայմանագիր]]|| ||61 |- |[[:en:Treaty of the Dardanelles]]|| || || ||12 |- |[[:en:Treaty with Tunis (1797)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Tripe soup]]|| || || ||14 |- |[[:en:Trojan language]]||[[:ru:Троянский язык]]|| || ||7 |- |[[:en:Trojan War]]||[[:ru:Троянская война]]||[[Տրոյական պատերազմ]]||այո||97 |- |[[:en:Tromakton]]|| || || ||1 |- |[[:en:Troy]]||[[:ru:Троя]]||[[Տրոյա]]|| ||113 |- |[[:en:TRT World]]|| || || ||16 |- |[[:en:Truce of Constantinople (1533)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Tsestos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tsifteteli]]|| || || ||7 |- |[[:en:Tüllüce Islet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tülomsaş Museum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tunca Bridge]]|| || || ||3 |- |[[:en:Tuncay Şanlı]]||[[:ru:Шанлы, Тунджай]]|| || ||36 |- |[[:en:Bedrettin Tuncel]]|| || || ||3 |- |[[:en:Funda İyce Tuncel]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tunceli]]||[[:ru:Тунджели]]||[[Թունջելի]]|| ||65 |- |[[:en:Tunceli Province]]||[[:ru:Тунджели (ил)]]||[[Թունջելիի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Tünel]]||[[:ru:Тюнель]]|| || ||30 |- |[[:en:Tüpraş]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turahanoğlu family]]|| || || ||2 |- |[[:en:Arda Turan]]||[[:ru:Туран, Арда]]||[[Արդա Թուրան]]|| ||67 |- |[[:en:Turanism]]||[[:ru:Туранизм]]|| || ||29 |- |[[:en:Türbe]]||[[:ru:Тюрбе]]||[[Թյուրբե]]|| ||30 |- |[[:en:Turco-Persian]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turco-Persian tradition]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turgutlu]]||[[:ru:Тургутлу]]|| || ||35 |- |[[:en:Turgutreis]]|| || || ||16 |- |[[:en:Türk Telekom (mobile operator division)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Vedat Türkali]]|| || || ||7 |- |[[:en:Mirsad Türkcan]]||[[:ru:Туркан, Мирсад]]|| || ||25 |- |[[:en:Turkcell]]||[[:ru:Turkcell]]||[[Turkcell]]|| ||30 |- |[[:en:Berç Türker Keresteciyan]]|| || || ||9 |- |[[:en:Alparslan Türkeş]]||[[:ru:Тюркеш, Алпарслан]]||[[Ալփարսլան Թյուրքեշ]]|| ||27 |- |[[:en:Turkey in the Eurovision Song Contest]]||[[:ru:Турция на «Евровидении»]]||[[Թուրքիան Եվրատեսիլ երգի մրցույթում]]||այո||36 |- |[[:en:Turkey men's national basketball team]]||[[:ru:Мужская сборная Турции по баскетболу]]|| || ||35 |- |[[:en:Turkey men's national ice hockey team]]||[[:ru:Сборная Турции по хоккею с шайбой]]|| || ||18 |- |[[:en:Turkey national beach handball team]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkey national under-21 football team]]||[[:ru:Сборная Турции по футболу (до 21 года)]]|| || ||17 |- |[[:en:Turkey women's national basketball team]]||[[:ru:Женская сборная Турции по баскетболу]]|| || ||21 |- |[[:en:Turkey women's national beach handball team]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turkey women's national ice hockey team]]|| || || ||9 |- |[[:en:Turkey-Iran relations]]||[[:ru:Ирано-турецкие отношения]]||[[Թուրք-իրանական հարաբերություններ]]|| ||14 |- |[[:en:Turkey–European Union relations]]|| ||[[Եվրոպական Միություն-Թուրքիա հարաբերություններ]]|| ||10 |- |[[:en:Turkey–United Kingdom relations]]||[[:ru:Британско-турецкие отношения]]|| || ||12 |- |[[:en:Turkey–United States relations]]||[[:ru:Американо-турецкие отношения]]|| || ||13 |- |[[:en:12th government of Turkey]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkey's membership of international organizations]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkey's migrant crisis]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkic alphabets]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of Turkic dynasties and countries]]|| || || ||18 |- |[[:en:Turkic history]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkic History]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkic migration]]|| || || ||15 |- |[[:en:Turkification]]||[[:ru:Тюркизация]]||[[Թյուրքացում]]|| ||27 |- |[[:en:Türkische Post]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish Academy of Sciences]]||[[:ru:Академия наук Турции]]||[[Թուրքիայի գիտությունների ակադեմիա]]|| ||11 |- |[[:en:Turkish Aeronautical Association]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish Air Force]]||[[:ru:Военно-воздушные силы Турции]]||[[Թուրքիայի ռազմաօդային ուժեր]]|| ||31 |- |[[:en:Turkish Airlines]]||[[:ru:Turkish Airlines]]||[[Turkish Airlines]]|| ||79 |- |[[:en:Turkish Airlines Flight 1476]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish Airlines Flight 1951]]||[[:ru:Катастрофа Boeing 737 под Амстердамом]]||[[Ավիավթար Ամստերդամի մոտ (2009)]]|| ||32 |- |[[:en:Turkish alphabet]]||[[:ru:Турецкая письменность]]|| || ||43 |- |[[:en:Turkish Americans]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turkish and Islamic Arts Museum]]||[[:ru:Музей турецкого и исламского искусства]]||[[Թուրքական և իսլամական արվեստի թանգարան]]||այո||22 |- |[[:en:Turkish archery]]||[[:ru:Турецкий лук]]|| || ||14 |- |[[:en:Turkish Australians]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turkish Basketball Federation]]|| || || ||9 |- |[[:en:Turkish civil code (1926)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish coffee]]||[[:ru:Кофе по-турецки]]||[[Թուրքական սուրճ]]|| ||59 |- |[[:en:Turkish Constitution of 1921]]||[[:ru:Конституция Турции (1921)]]|| || ||7 |- |[[:en:Turkish Constitution of 1924]]||[[:ru:Конституция Турции (1924)]]|| || ||8 |- |[[:en:Turkish Cultural Center]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish Cup]]||[[:ru:Кубок Турции по футболу]]|| || ||36 |- |[[:en:Turkish Cypriot diaspora]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish Cypriot nationalism]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish delight]]||[[:ru:Рахат-лукум]]||[[Լոխում]]|| ||53 |- |[[:en:Turkish economic boom of the 2000s]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish exonyms]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish folk literature]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish folk music]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turkish folklore]]||[[:ru:Турецкий фольклор]]|| || ||4 |- |[[:en:Turkish Football Federation]]||[[:ru:Турецкая футбольная федерация]]|| || ||36 |- |[[:en:Turkish football league system]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish general elections after 1980]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish general elections before 1980]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish General Staff]]|| ||[[Թուրքիայի Գլխավոր շտաբ]]||այո||14 |- |[[:en:Turkish grammar]]||[[:ru:Морфология турецкого языка]]|| || ||11 |- |[[:en:Turkish Grand Prix]]||[[:ru:Гран-при Турции]]|| || ||44 |- |[[:en:Turkish Hearths]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish hip hop]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish Historical Society]]||[[:ru:Турецкая историческая организация]]|| || ||8 |- |[[:en:Turkish identity card]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish Informatics Olympiad]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish invasion of Cyprus]]||[[:ru:Турецкое вторжение на Кипр]]||[[Թուրքական ներխուժումը Կիպրոս]]|| ||42 |- |[[:en:Turkish involvement in the Syrian civil war]]|| || || ||11 |- |[[:en:Turkish Kurdistan]]||[[:ru:Северный Курдистан]]||[[Թուրքական Քուրդիստան]]||այո||40 |- |[[:en:Turkish Land Forces]]||[[:ru:Сухопутные войска Турции]]|| || ||21 |- |[[:en:Turkish Language Association]]||[[:ru:Турецкое лингвистическое общество]]|| || ||21 |- |[[:en:Turkish lira sign]]||[[:ru:Турецкая лира]]||[[Թուրքական լիրա]]|| ||83 |- |[[:en:Turkish local elections after 1980]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish local elections before 1980]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish makam]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish Military Academy]]|| || || ||10 |- |[[:en:Turkish Military Cemetery]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish military operation in Idlib Governorate]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish music charts]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turkish musical instruments]]||[[:ru:Турецкая музыка]]|| || ||20 |- |[[:en:Turkish National Movement]]||[[:ru:Турецкое национальное движение]]||[[Քեմալական շարժում]]|| ||22 |- |[[:en:Turkish nationalism]]||[[:ru:Турецкий национализм]]||[[Թուրքական ազգայնականություն]]|| ||15 |- |[[:en:Turkish Naval Academy]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turkish Naval Forces]]||[[:ru:Военно-морские силы Турции]]|| || ||25 |- |[[:en:Turkish participation in 2012 Olympics]]||[[:ru:Турция на летних Олимпийских играх 2012]]|| || ||23 |- |[[:en:Turkish passport]]||[[:ru:Паспорт гражданина Турции]]||[[Թուրքական անձնագիր]]|| ||16 |- |[[:en:Turkish Passport (film)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish phonology]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turkish pop music]]||[[:ru:Поп-музыка]]||[[Փոփ երաժշտություն]]|| ||117 |- |[[:en:Turkish Psychological Association]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish Radio and Television Corporation]]||[[:ru:Турецкая телерадиокомпания]]||[[TRT]]|| ||39 |- |[[:en:Turkish Red Crescent]]||[[:ru:Турецкий Красный Полумесяц]]||[[Թուրքական Կարմիր կիսալուսին]]|| ||16 |- |[[:en:Turkish Riviera]]||[[:ru:Турецкая ривьера]]||[[Թուրքական ռիվիերա]]|| ||25 |- |[[:en:Turkish Sign Language]]|| || || ||15 |- |[[:en:Turkish Stars]]||[[:ru:Турецкие Звёзды]]|| || ||15 |- |[[:en:Turkish State Cemetery]]||[[:ru:Турецкое государственное кладбище]]|| || ||11 |- |[[:en:Turkish State Mint]]|| ||[[Թուրքիայի դրամահատարան]]|| ||4 |- |[[:en:Turkish State Opera and Ballet]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turkish State Railways]]||[[:ru:Турецкая железная дорога]]|| || ||29 |- |[[:en:Turkish State Theatres]]||[[:ru:Главное управление по государственным театрам (Турция)]]|| || ||4 |- |[[:en:Turkish Straits crisis]]||[[:ru:Кризис из-за черноморских проливов (1946)]]||[[Թուրքական նեղուցների ճգնաժամ]]|| ||20 |- |[[:en:Turkish tambur]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish television drama]]||[[:ru:Турецкая телевизионная драма]]|| || ||15 |- |[[:en:Turkish Trade Office in Taipei]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish Union of Clubs]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish Villagers' Party]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish vocabulary]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish women academics]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish women in cinema]]|| || || ||3 |- |[[:en:Turkish women in fine arts]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish women in music]]|| || || ||1 |- |[[:en:Turkish women in public service]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish–Armenian War]]||[[:ru:Армяно-турецкая война (1920)]]||[[Հայ-թուրքական պատերազմ (1920)]]|| ||34 |- |[[:en:Türkiyemspor Berlin]]|| || || ||12 |- |[[:en:Hedo Türkoğlu]]||[[:ru:Тюркоглу, Хедо]]||[[Հեդո Թուրքօղլու]]||այո||41 |- |[[:en:Turkology]]||[[:ru:Тюркология]]||[[Թյուրքագիտություն]]|| ||40 |- |[[:en:Turkovac]]|| || || ||10 |- |[[:en:Turks in Austria]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turks in Belgium]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turks in France]]|| || || ||7 |- |[[:en:Turks in Germany]]||[[:ru:Турки в Германии]]|| || ||24 |- |[[:en:Turks in Kazakhstan]]||[[:ru:Турки в Казахстане]]|| || ||9 |- |[[:en:Turks in Libya]]|| || || ||6 |- |[[:en:Turks in North Macedonia]]||[[:ru:Турки в Северной Македонии]]|| || ||10 |- |[[:en:Turks in Switzerland]]|| || || ||5 |- |[[:en:Turks in the former Soviet Union]]|| || || ||2 |- |[[:en:Turks in the Netherlands]]|| || || ||8 |- |[[:en:Turks in Uzbekistan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Turks of Romania]]||[[:ru:Турки в Румынии]]|| || ||14 |- |[[:en:Turks of the Dodecanese]]||[[:ru:Додеканесские турки]]|| || ||7 |- |[[:en:Turks of Western Thrace]]||[[:ru:Турки Западной Фракии]]|| || ||9 |- |[[:en:Türksat (satellite)]]|| || || ||7 |- |[[:en:TurkStream]]||[[:ru:Турецкий поток]]||[[Թուրքական հոսք]]|| ||22 |- |[[:en:Türkü]]|| || || ||7 |- |[[:en:Tuşba]]|| || || ||8 |- |[[:en:Tütünbank]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ubykh people]]||[[:ru:Убыхи]]|| || ||21 |- |[[:en:Ubykh phonology]]|| || || ||3 |- |[[:en:Üçadalar]]|| || || ||1 |- |[[:en:Üçayaklı ruins]]|| || || ||4 |- |[[:en:Zeynep Üçbaşaran]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ufuk University]]|| || || ||4 |- |[[:en:Necdet Uğur]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ulah Havasi]]|| || || ||1 |- |[[:en:Osman Murat Ülke]]||[[:ru:Ульке, Осман Мурат]]|| || ||5 |- |[[:en:Ülkü (magazine)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ulus (newspaper)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ulus Square]]|| || || ||6 |- |[[:en:Ulus, Ankara]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ümraniye]]||[[:ru:Умрание]]||[[Ումրանիե]]||այո||31 |- |[[:en:Birol Ünel]]||[[:ru:Унел, Бирол]]|| || ||19 |- |[[:en:Osman Zeki Üngör]]||[[:ru:Унгёр, Осман Зеки]]|| || ||12 |- |[[:en:Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects]]|| || || ||3 |- |[[:en:United States recognition of the Armenian genocide]]|| || || ||3 |- |[[:en:Upper Mesopotamia]]||[[:ru:Бадият-эль-Джазира]]||[[Ջեզիրե]]|| ||35 |- |[[:en:Ural-Altaic languages]]||[[:ru:Урало-алтайская гипотеза]]|| || ||34 |- |[[:en:Gülkız Ürbül]]|| || || ||3 |- |[[:en:Urfa]]||[[:ru:Шанлыурфа]]||[[Ուռհա]]|| ||89 |- |[[:en:Urfa Man]]|| || || ||9 |- |[[:en:Mina Urgan]]||[[:ru:Урган, Мина]]|| || ||9 |- |[[:en:Uşak]]||[[:ru:Ушак]]||[[Ուշաք]]|| ||62 |- |[[:en:Uşak Province]]||[[:ru:Ушак (ил)]]||[[Ուշաքի մարզ]]|| ||75 |- |[[:en:Ushak carpet]]|| || || ||4 |- |[[:en:Üsküdar]]||[[:ru:Ускюдар]]||[[Սկյուտար]]|| ||52 |- |[[:en:USS Boarfish]]|| || || ||8 |- |[[:en:Latife Uşaki]]||[[:ru:Ушаклыгиль, Латифе]]||[[Լաթիֆե Ուշաքլըգիլ]]|| ||25 |- |[[:en:Mustafa Üstündağ (politician)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Alperen Uysal]]||[[:ru:Уйсал, Алперен]]|| || ||8 |- |[[:en:Behçet Uz]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cem Uzan]]|| || || ||8 |- |[[:en:Uzuncaburç (Diokaisareia)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Vakıflı, Samandağ]]||[[:ru:Вакыфлы]]||[[Վաքըֆ]]|| ||20 |- |[[:en:Valide sultan]]||[[:ru:Валиде-султан]]||[[Վալիդե սուլթան]]||այո||40 |- |[[:en:List of valide sultans]]||[[:ru:Валиде-султан]]||[[Վալիդե սուլթան]]||այո||40 |- |[[:en:Vallahades]]||[[:ru:Валахады]]|| || ||9 |- |[[:en:Alexander Vallaury]]|| || || ||8 |- |[[:en:Van papuri]]|| || || ||2 |- |[[:en:Van Province]]||[[:ru:Ван (ил)]]||[[Վանի մարզ]]||այո||83 |- |[[:en:Van Yüzüncü Yıl University]]|| || || ||3 |- |[[:en:Van, Turkey]]||[[:ru:Ван (город, Турция)]]||[[Վան]]||այո||86 |- |[[:en:Mustafa Varank]]|| || || ||6 |- |[[:en:Vartan Pasha]]|| ||[[Հովսեփ Վարդանյան]]|| ||9 |- |[[:en:Vassal and tributary states of the Ottoman Empire]]||[[:ru:Вассальные и даннические государства Османской империи]]|| || ||13 |- |[[:en:Vatan (former newspaper)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Vehbi Koç Foundation]]|| || || ||3 |- |[[:en:Haji Bayram Veli]]|| || || ||9 |- |[[:en:Veyselli rock reliefs]]|| || || ||3 |- |[[:en:Vice President of Turkey]]||[[:ru:Вице-президент Турции]]|| || ||16 |- |[[:en:Victory Monument (Ankara)]]||[[:ru:Памятник Победы (Анкара)]]|| || ||11 |- |[[:en:Vilayet Law]]|| || || ||5 |- |[[:en:Village Institutes]]||[[:ru:Сельские институты]]|| || ||7 |- |[[:en:Villages of Turkey]]|| || || ||8 |- |[[:en:Virtue Party]]||[[:ru:Партия добродетели]]|| || ||13 |- |[[:en:Vision 2023]]||[[:ru:Видение 2023]]|| || ||3 |- |[[:en:Vişnezade]]|| || || ||5 |- |[[:en:VitrA (sanitaryware)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Wahhabi War]]||[[:ru:Османо-саудовская война]]||[[Օսմանա-սաուդյան պատերազմ]]|| ||25 |- |[[:en:Haji Bektash Veli]]||[[:ru:Хаджи Бекташ]]|| || ||24 |- |[[:en:War of Independence Museum]]|| || || ||5 |- |[[:en:Waste management in Turkey]]|| || || ||1 |- |[[:en:Water supply and sanitation in Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Women's Basketball Super League]]||[[:ru:Чемпионат Турции по баскетболу среди женщин]]|| || ||9 |- |[[:en:Women's Library and Information Centre Foundation]]||[[:ru:Фонд женских библиотек и информационных центров]]|| || ||5 |- |[[:en:Women's Museum İstanbul]]|| ||[[Կանանց թանգարան (Ստամբուլ)]]|| ||5 |- |[[:en:Workers' Party (Turkey)]]||[[:ru:Рабочая партия (Турция)]]|| || ||10 |- |[[:en:Xanthos]]||[[:ru:Ксанф (город)]]||[[Կսանֆ (քաղաք)]]|| ||42 |- |[[:en:XV Corps (Ottoman Empire)]]||[[:ru:15-й корпус (Османская империя)]]||[[XV կորպուս (Օսմանյան կայսրություն)]]|| ||7 |- |[[:en:Yağısıyan]]||[[:ru:Яги-Сиян]]|| || ||17 |- |[[:en:Yağıbasan]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yahya bey Dukagjini]]||[[:ru:Ташлыджалы Яхья-бей]]|| || ||10 |- |[[:en:Yaka Castle]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yakup I of Germiyan]]||[[:ru:Якуб-бей Гермияноглу]]|| || ||3 |- |[[:en:Yakup II of Germiyan]]||[[:ru:Якуб-бей II Гермияноглу]]|| || ||4 |- |[[:en:Sergen Yalçın]]||[[:ru:Ялчин, Серген]]|| || ||16 |- |[[:en:Ertuğrul Yalçınbayır]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yalı]]||[[:ru:Ялы]]|| || ||15 |- |[[:en:Yalova]]||[[:ru:Ялова]]||[[Յալովա]]|| ||66 |- |[[:en:Yalova Peninsula massacres]]||[[:ru:Резня в регионе Ялова-Гемлик-Орхангази]]|| || ||10 |- |[[:en:Yalova Province]]||[[:ru:Ялова (ил)]]||[[Յալովայի մարզ]]||այո||78 |- |[[:en:Yandım Tokat Yandım]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yanıkhan]]|| || || ||4 |- |[[:en:Yansımalar]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yar demedin]]|| || || ||1 |- |[[:en:Duygun Yarsuvat]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gazi Yaşargil]]||[[:ru:Яшаргил, Гази]]|| || ||15 |- |[[:en:Yassıca Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yavuz Sultan Selim Bridge]]||[[:ru:Мост Султана Селима Явуза]]||[[Սելիմ Ահեղի կամուրջ]]|| ||41 |- |[[:en:Fehmi Yavuz]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yayla (resort)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yaylak]]||[[:ru:Джайляу]]|| || ||13 |- |[[:en:Yazidis]]||[[:ru:Езиды]]||[[Եզդիներ]]|| ||74 |- |[[:en:Yediadalar]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yedigün]]|| || || ||1 |- |[[:en:Yeditepe University]]|| || || ||9 |- |[[:en:Yelbiz Castle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yelkenli Island]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yemenimde hare var]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hande Yener]]||[[:ru:Йенер, Ханде]]||[[Հանդե Եներ]]||այո||80 |- |[[:en:Yeni Dergi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yeni Kavaflar Market]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yenifoça]]|| || || ||8 |- |[[:en:Yenişehir, Mersin]]||[[:ru:Енишехир (Мерсин)]]|| || ||18 |- |[[:en:Yeniyurt Castle]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yerköprü Waterfall (Mersin)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hamza Yerlikaya]]||[[:ru:Ерликая, Хамза]]|| || ||20 |- |[[:en:Yesemek Quarry and Sculpture Workshop]]|| || || ||10 |- |[[:en:Yeşilçam]]||[[:ru:Кинематограф Турции]]|| || ||23 |- |[[:en:Yeşilçay Drinking Water Plant]]|| ||[[Եշիլչայի ջրամբար]]|| ||2 |- |[[:en:Yeşilovacık Fishing Port]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yildirim Army Group]]||[[:ru:Группа армий «Йылдырым»]]||[[«Յըլդըրըմ» բանակախումբ]]|| ||8 |- |[[:en:Binali Yıldırım]]||[[:ru:Йылдырым, Бинали]]||[[Բինալի Յըլդըրըմ]]|| ||69 |- |[[:en:Burak Yılmaz]]||[[:ru:Йылмаз, Бурак]]|| || ||50 |- |[[:en:Cem Yılmaz]]||[[:ru:Йылмаз, Джем]]||[[Ջեմ Յըլմազ]]|| ||25 |- |[[:en:Engin Yılmaz]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mesut Yılmaz]]||[[:ru:Йылмаз, Месут]]||[[Մեսութ Յըլմազ]]|| ||35 |- |[[:en:Sabri Yirmibeşoğlu]]|| || || ||4 |- |[[:en:Yirmisekiz Mehmed Çelebi]]|| || || ||11 |- |[[:en:Yılan Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Yılan Island (Urla)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yılanlı Island]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yıldız Park]]||[[:ru:Парк Йылдыз]]||[[Յըլդըզ զբոսայգի]]|| ||17 |- |[[:en:Yıldız Technical University]]||[[:ru:Технический университет Йылдыз]]||[[Յըլդըզ տեխնիկական համալսարան]]|| ||22 |- |[[:en:Yıldız-class fast attack craft]]|| || || ||6 |- |[[:en:Yılmaz Büyükerşen Wax Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Dilek Akagün Yılmaz]]|| || || ||2 |- |[[:en:Namık Kemal Yolga]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yön]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kenan Yontunç]]|| || || ||5 |- |[[:en:Yörüks]]||[[:ru:Юрюки]]||[[Յուրյուքներ]]|| ||34 |- |[[:en:Young Party]]|| || || ||9 |- |[[:en:Yozgat]]||[[:ru:Йозгат]]||[[Յոզգաթ]]|| ||61 |- |[[:en:Yozgat Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yozgat Province]]||[[:ru:Йозгат (ил)]]||[[Յոզգաթի մարզ]]|| ||78 |- |[[:en:Mehmet Yozgatlı]]||[[:ru:Йозгатлы, Мехмет]]|| || ||10 |- |[[:en:Işıl Yücesoy]]|| || || ||7 |- |[[:en:Metin Yüksel]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nazmi Yükselen]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yumuktepe]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yumurtalık]]||[[:ru:Юмурталык]]|| || ||28 |- |[[:en:Yumurtalık Island]]|| || || ||1 |- |[[:en:Yunus Emre Institute]]||[[:ru:Институт имени Юнуса Эмре]]||[[Յունուս Էմրեի ինստիտուտ]]|| ||15 |- |[[:en:Yunusemre]]|| || || ||7 |- |[[:en:Lebit Yurdoğlu]]|| || || ||3 |- |[[:en:Yüreğir]]||[[:ru:Юрегир]]|| || ||28 |- |[[:en:Zafer Hanım]]|| || || ||6 |- |[[:en:Zafer Square]]|| || || ||4 |- |[[:en:Zagros Mountains forest steppe]]|| || || ||7 |- |[[:en:Sabbatai Zevi]]||[[:ru:Шабтай Цви]]||[[Սաբաթայ Զևի]]|| ||43 |- |[[:en:Zeybek dance]]|| || || ||7 |- |[[:en:Zeybeks]]||[[:ru:Зейбеки]]||[[Զեյբեքներ]]|| ||15 |- |[[:en:Zeyrek Mosque]]||[[:ru:Монастырь Пантократора]]|| || ||25 |- |[[:en:Zeytinburnu]]||[[:ru:Зейтинбурну]]||[[Զեյթինբուրնու]]|| ||33 |- |[[:en:Zile]]||[[:ru:Зиле (Токат)]]||[[Զելա]]|| ||33 |- |[[:en:Zilkale]]||[[:ru:Зилкале]]||[[Զիլքալե]]|| ||9 |- |[[:en:Zincirbozan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Zirve Publishing House murders]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ziya Gökalp Museum]]|| || || ||3 |- |[[:en:Zonguldak Province]]||[[:ru:Зонгулдак (ил)]]||[[Զոնգուլդաքի մարզ]]||այո||76 |- |[[:en:Zorlu Center]]||[[:ru:Зорлу-центр]]|| || ||8 |- |[[:en:Zübeyde Hanım]]||[[:ru:Зюбейде-ханым]]||[[Զյուբեյդե հանըմ]]|| ||13 |- |[[:en:Zurna]]||[[:ru:Зурна]]||[[Զուռնա]]|| ||41 |} gj1k6yiqvigtpsvvff1ec45nzm1ndnm 0 1004130 8474015 8325861 2022-07-23T10:08:46Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նուսա Պենիդա''' ({{lang-id|Nusa Penida}}), փոքրիկ [[կղզի]], որը գտնվում է [[Ինդոնեզիա]]յի [[Բալի|Բալի կղզուց]] մոտ 12 կմ հարավ-արևելք։ Վարչական առումով մտնում է Բալի նահանգի [[Կլունկունգ|Կլունգկունգ]] շրջանի կազմի մեջ։ Այն Բալի կղզուց առանձնացած է [[Բադունգ (նեղուց)|Բադունգ]] [[նեղուց]]ով։ Այն ունի 19,4 կմ երկարություն և 13,7 կմ լայնություն։ Կղզու մակերեսը 202,84 կմ² է<ref name="nusapenidaparadise">[http://nusapenidaparadise.blogspot.com/2012/10/some-facts-about-nusa-penida-bali.html Some Facts About Nusa Penida, Bali]</ref>։ Նուսա Պենիդայի մերձակայքում կա երկու փոքր կղզի՝ [[Նուսա-Լեմբոնգան]] և [[Նուսա-Չենինգան]]։ Կղզու ռելիեֆը ներկայացված է երեք սարահարթներով. առաջինը հյուսիսային ափին, որը գտնվում է ծովի մակարդակի վրա, երկրորդը կենտրոնում է՝ 400-450 մ միջին բարձրության վրա, իսկ երրորդը՝ հարավում՝ մոտ 200 մ բարձրության վրա<ref>{{Cite web |url=http://www.nusapenida.nl/geology/geology-giambelli-1995 |title=Geology (Giambelli/Whitten, 1995/1996) |accessdate=2013-10-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131126194707/http://nusapenida.nl/geology/geology-giambelli-1995 |archivedate=2013-11-26 |deadlink=yes }}</ref>։ Կղզու հարավ-արևելքից հյուսիս-արևմուտք կա լեռնաշղթա՝ առավելագույն բարձրությամբ՝ ծովի մակարդակից 524 մ բարձրության վրա։ Հարավային ափը ներկայացված է ժայռերով, որոնք գրեթե ուղղահայաց են՝ բարձրանում են 100-ից 200 մ։ Կղզում լայնորեն զարգացած է [[կարստ]]ը, որն այստեղ երևում է կոնաձև գագաթներով փոքր [[Բլուր (աշխարհագրություն)|բլուր]]ների տեսքով<ref>{{Cite web |url=http://www.nusapenida.nl/geology/tertiary-karst-helbig-1941 |title=Tertiary karst (Helbig, 1941) |accessdate=2013-10-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131126194136/http://nusapenida.nl/geology/tertiary-karst-helbig-1941 |archivedate=2013-11-26 |deadlink=yes }}</ref>։ Կղզում կան նաև [[քարանձավ]]ներ։ Կղզում մշտական գետեր և հոսանքներ չկան, ալիքները ջրով են լցվում միայն [[մուսոն]]ային ժամանակահատվածում։ Բլուրները ծածկված են անտառներով և թփերով։ Հարևան փոքր կղզիների հետ միասին Նուսա-Պենիդան ձևավորում է թռչունների արգելոց<ref>[http://www.fnpf.org/what-we-do/nusa-penida-bali/wildlife Bali Bird Sanctuary of Nusa Penida]</ref>։ [[Կլիմա]]ն միջին հաշվով ավելի տաք և չոր է, քան հարևան Բալիում։ Ի տարբերություն հարևան Նուսա-Լեմբոնգանի և Նուսա-Չենինգան կղզիների՝ Նուսա Պենիդան զարգացած տուրիստական ենթակառուցվածք ունի։ Բայց [[2016]] թվականից ի վեր կղզին սկսեց շատ ակտիվ զարգանալ և կառուցվել, ուստի զբոսաշրջային ենթակառուցվածքների հետ կապված իրավիճակը ակտիվորեն փոփոխվում է։ Առավել զարգացած է կղզու հյուսիսային ափը երկու ամենամեծ բնակավայրերի՝ [[Սամպալան]]ի և [[Տոյապակե]]ի միջև։ Էկոնոմիկան հիմնված է զբոսաշրջության, ձկնորսության, գյուղատնտեսության ոլորտի վրա, որոնք բավականին սահմանափակ են քաղցրահամ ջրի պակասի պատճառով։ Բնակչության մեծ մասը զբաղվում է [[ջրիմուռ]]ների մշակմամբ, հիմնականում կղզու հյուսիսային և հյուսիս-արևելյան հատվածում։ [[2010]] թվականի դրությամբ կղզու բնակչությունը կազմում է 48,075 մարդ<ref name="nusapenidaparadise" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Ինդոնեզիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Ասիայի կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Մալայան կղզեխումբ]] 4h5f68s56wqiwb29lrt4ifvt57l2g9a 2 1005189 8473843 8473211 2022-07-22T18:06:56Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:WikiProject Film core articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:8½]]||47200||[[Ութ ու կես]]||6600|| ||56 |- |[[:en:300 (film)]]||112500||[[300 սպարտացիները (ֆիլմ, 2006)]]||5700|| ||77 |- |[[:en:1900 (film)]]||19100|| || || ||40 |- |[[:en:2001: A Space Odyssey (film)]]||169300||[[2001 թվականի տիեզերական ոդիսականը (ֆիլմ)]]||13000|| ||88 |- |[[:en:A Brighter Summer Day]]||18600|| || || ||16 |- |[[:en:A Canterbury Tale]]||22400|| || || ||14 |- |[[:en:A City of Sadness]]||32300|| || || ||20 |- |[[:en:A Clockwork Orange (film)]]||88700||[[Լարովի նարինջ (ֆիլմ)]]||18700|| ||67 |- |[[:en:A Man Escaped]]||15400|| || || ||22 |- |[[:en:A Matter of Life and Death (film)]]||34900|| || || ||17 |- |[[:en:A Moment of Innocence]]||5200|| || || ||14 |- |[[:en:A Separation]]||48800||[[Նադերի և Սիմինի ամուսնալուծությունը]]||4700|| ||44 |- |[[:en:A Trip to the Moon]]||65400||[[Ճանապարհորդություն դեպի Լուսին]]||17000|| ||50 |- |[[:en:A Woman Under the Influence]]||19900|| || || ||26 |- |[[:en:Academy Awards]]||139200||[[Օսկար]]||13900|| ||140 |- |[[:en:Academy of Motion Picture Arts and Sciences]]||50400||[[Կինոարվեստի և գիտության ակադեմիա]]||7800||այո||56 |- |[[:en:Aguirre, the Wrath of God]]||46600|| || || ||46 |- |[[:en:Alexander Nevsky (film)]]||23800|| || || ||39 |- |[[:en:Ali: Fear Eats the Soul]]||20900|| || || ||27 |- |[[:en:Alice in the Cities]]||14700|| || || ||27 |- |[[:en:Alien (film)]]||152100||[[Օտարը (ֆիլմ)]]||64400|| ||72 |- |[[:en:Alien vs. Predator (film)]]||51500|| || || ||39 |- |[[:en:All About Eve]]||53900||[[Ամեն ինչ Եվայի մասին]]||8900|| ||61 |- |[[:en:All About My Mother]]||24300||[[Ամեն ինչ մորս մասին]]||15900|| ||47 |- |[[:en:All That Heaven Allows]]||15500|| || || ||26 |- |[[:en:Amarcord]]||24500||[[Ամարկորդ]]||6300|| ||50 |- |[[:en:Amores perros]]||21500|| || || ||33 |- |[[:en:An Angel at My Table]]||9600|| || || ||14 |- |[[:en:An Autumn Afternoon]]||10400|| || || ||20 |- |[[:en:And Life Goes On]]||5200|| || || ||15 |- |[[:en:Andrei Rublev (film)]]||60500||[[Անդրեյ Ռուբլյով (ֆիլմ)]]||6200|| ||46 |- |[[:en:Animation]]||69100||[[Մուլտիպլիկացիա]]||20800|| ||124 |- |[[:en:Annie Hall]]||83400||[[Էննի Հոլլ]]||15300|| ||63 |- |[[:en:Aparajito]]||30400|| || || ||27 |- |[[:en:Apocalypse Now]]||114100||[[Ապոկալիպսիսը հիմա]]||43400|| ||76 |- |[[:en:Army of Shadows]]||14600|| || || ||28 |- |[[:en:Arrebato]]||6600|| || || ||10 |- |[[:en:Ashes and Diamonds (film)]]||35100|| || || ||32 |- |[[:en:Au Hasard Balthazar]]||24500|| || || ||27 |- |[[:en:AVN Awards]]||86800||[[AVN մրցանակ]]||3600|| ||38 |- |[[:en:L'Avventura]]||38700||[[Արկած (ֆիլմ)]]||8900|| ||33 |- |[[:en:Back to the Future]]||204400||[[Հետ դեպի ապագա (ֆիլմ)]]||41000|| ||95 |- |[[:en:Badlands (film)]]||24800|| || || ||30 |- |[[:en:Barry Lyndon]]||51700||[[Բարրի Լինդոն]]||6400|| ||54 |- |[[:en:Batman (1989 film)]]||89700||[[Բեթմեն (ֆիլմ, 1989)]]||22100|| ||62 |- |[[:en:Batman Begins]]||112600||[[Բեթմեն։ Սկիզբը]]||12300|| ||77 |- |[[:en:The Battle of Algiers]]||38200|| || || ||39 |- |[[:en:Battleship Potemkin]]||47100|| || || ||63 |- |[[:en:Beau Travail]]||8000|| || || ||13 |- |[[:en:Beauty and the Beast (1946 film)]]||19700|| || || ||27 |- |[[:en:Belle de Jour (film)]]||10500|| || || ||36 |- |[[:en:Ben-Hur (1959 film)]]||107700||[[Բեն Հուր (ֆիլմ, 1959)]]||7000|| ||72 |- |[[:en:Ben-Hur: A Tale of the Christ (1925 film)]]||19500|| || || ||27 |- |[[:en:Berlin Alexanderplatz (miniseries)]]||22800|| || || ||16 |- |[[:en:Berlin International Film Festival]]||40100||[[Բեռլինի կինոփառատոն]]||1800||այո||77 |- |[[:en:Bicycle Thieves]]||33100||[[Հեծանիվ հափշտակողները]]||8700|| ||58 |- |[[:en:The Big Lebowski]]||79100||[[Մեծ Լեբովսկի]]||10500|| ||58 |- |[[:en:Black God, White Devil]]||8600|| || || ||13 |- |[[:en:Black Narcissus]]||31800||[[Սև նարգիզ]]||5300|| ||29 |- |[[:en:Blade Runner]]||134900||[[Շեղբի վրայով վազողը]]||11200|| ||80 |- |[[:en:The Blind Side (film)]]||33600||[[Անտեսանելի կողմը (ֆիլմ)]]||5000|| ||47 |- |[[:en:Blissfully Yours]]||8900|| || || ||8 |- |[[:en:Blowup]]||39000|| || || ||43 |- |[[:en:Blue Velvet (film)]]||63400|| || || ||46 |- |[[:en:Bonnie and Clyde (film)]]||54100|| || || ||49 |- |[[:en:The Book of Eli]]||18800||[[Եղիայի գիրքը]]||4100|| ||45 |- |[[:en:Bowling for Columbine]]||41100|| || || ||32 |- |[[:en:Braveheart]]||76000||[[Քաջ սիրտը (ֆիլմ)]]||9100|| ||86 |- |[[:en:Brazil (1985 film)]]||56900|| || || ||47 |- |[[:en:Breaking the Waves]]||30500||[[Ճեղքելով ալիքները]]||9900|| ||33 |- |[[:en:Breathless (1960 film)]]||35200|| || || ||47 |- |[[:en:Bride of Frankenstein]]||62900|| || || ||35 |- |[[:en:Brief Encounter]]||37900|| || || ||33 |- |[[:en:Bringing Up Baby]]||44200|| || || ||40 |- |[[:en:British Academy of Film and Television Arts]]||36400||[[BAFTA]]||2900||այո||60 |- |[[:en:Broken Blossoms]]||14600|| || || ||26 |- |[[:en:The Cabinet of Dr. Caligari]]||130000||[[Բժիշկ Քալիգարիի առանձնասենյակը (ֆիլմ)]]||21200|| ||48 |- |[[:en:Cannes Film Festival]]||49400||[[Կաննի կինոփառատոն]]||10600|| ||105 |- |[[:en:Casablanca (film)]]||107400||[[Կասաբլանկա (ֆիլմ)]]||41300|| ||94 |- |[[:en:Celine and Julie Go Boating]]||12700|| || || ||12 |- |[[:en:Chariots of Fire]]||66400|| || || ||54 |- |[[:en:Charulata]]||15400|| || || ||22 |- |[[:en:Chelsea Girls]]||15400|| || || ||14 |- |[[:en:Children of Paradise]]||28500|| || || ||37 |- |[[:en:Chimes at Midnight]]||62400|| || || ||20 |- |[[:en:Chinatown (1974 film)]]||52000||[[Չինական թաղամաս]]||9700|| ||57 |- |[[:en:The Chronicles of Narnia: Prince Caspian]]||87200||[[Նարնիայի ժամանակագրություններ։ Արքայազն Կասպիանը]]||8200|| ||49 |- |[[:en:Chungking Express]]||27200|| || || ||34 |- |[[:en:Cinema Paradiso]]||24400|| || || ||50 |- |[[:en:Cinematography]]||51000||[[Կինեմատոգրաֆիա]]||9800|| ||106 |- |[[:en:Citizen Kane]]||240700||[[Քաղաքացի Քեյնը]]||8700|| ||77 |- |[[:en:City Lights]]||53500||[[Մեծ քաղաքի լույսերը]]||11300|| ||55 |- |[[:en:Close Encounters of the Third Kind]]||79400|| || || ||48 |- |[[:en:Close-Up (1990 film)]]||13400|| || || ||23 |- |[[:en:Come and See]]||51300|| || || ||39 |- |[[:en:Contempt (film)]]||15100|| || || ||34 |- |[[:en:The Conversation]]||27000|| || || ||39 |- |[[:en:The Cranes Are Flying]]||10000||[[Թռչում են կռունկները]]||12100|| ||38 |- |[[:en:Crash (1996 film)]]||28600|| || || ||27 |- |[[:en:Cries and Whispers]]||68100||[[Շշուկներ և ճիչեր]]||7600||այո||40 |- |[[:en:Crimes and Misdemeanors]]||26800|| || || ||37 |- |[[:en:Crouching Tiger, Hidden Dragon]]||62400|| || || ||59 |- |[[:en:The Dark Knight (film)]]||272700||[[Խավարի ասպետը (ֆիլմ)]]||19100|| ||96 |- |[[:en:Dawn of the Dead (1978 film)]]||57300|| || || ||30 |- |[[:en:Day of Wrath]]||15300|| || || ||17 |- |[[:en:Days of Being Wild]]||13700|| || || ||16 |- |[[:en:Days of Heaven]]||45300||[[Երկնային օրեր (ֆիլմ)]]||17100|| ||34 |- |[[:en:Dead Ringers (film)]]||26600|| || || ||27 |- |[[:en:Death in Venice (film)]]||18200||[[Մահ Վենետիկում]]||7700|| ||37 |- |[[:en:The Deer Hunter]]||97300|| || || ||56 |- |[[:en:Dekalog]]||20800|| || || ||30 |- |[[:en:Dersu Uzala (1975 film)]]||14200||[[Դերսու Ուզալա (ֆիլմ, 1975)]]||6000|| ||49 |- |[[:en:Diary of a Country Priest]]||17200|| || || ||20 |- |[[:en:Distant Voices, Still Lives]]||14000|| || || ||14 |- |[[:en:Do the Right Thing]]||43900|| || || ||29 |- |[[:en:Documentary film]]||59500||[[Վավերագրական ֆիլմ]]||62800|| ||86 |- |[[:en:Dog Day Afternoon]]||82900|| || || ||46 |- |[[:en:Don't Look Now]]||81200|| || || ||34 |- |[[:en:Dont Look Back]]||12800|| || || ||15 |- |[[:en:Double Indemnity]]||61400|| || || ||45 |- |[[:en:Dr. Mabuse the Gambler]]||20600|| || || ||23 |- |[[:en:Dr. Strangelove]]||87100|| || || ||63 |- |[[:en:Dream of Light]]||3700|| || || ||12 |- |[[:en:Duck Soup (1933 film)]]||48800|| || || ||42 |- |[[:en:E.T. the Extra-Terrestrial]]||125800|| || || ||63 |- |[[:en:Earth (1930 film)]]||18600||[[Երկիր (ֆիլմ, 1930)]]||16100|| ||30 |- |[[:en:Edvard Munch (film)]]||4900|| || || ||11 |- |[[:en:Él (film)]]||10500|| || || ||20 |- |[[:en:El Sur (film)]]||5400|| || || ||14 |- |[[:en:Eraserhead]]||49300|| || || ||43 |- |[[:en:The Exorcist]]||136900||[[Սատանա քշողը]]||12000|| ||58 |- |[[:en:Exotica (film)]]||31300|| || || ||18 |- |[[:en:Eyes Without a Face (film)]]||37300||[[Աչքեր առանց դեմքի]]||2500|| ||29 |- |[[:en:F for Fake]]||22900|| || || ||16 |- |[[:en:Faces (1968 film)]]||10600|| || || ||20 |- |[[:en:Fanny and Alexander]]||101000||[[Ֆաննին և Ալեքսանդրը]]||10500|| ||44 |- |[[:en:Farewell My Concubine (film)]]||39700|| || || ||31 |- |[[:en:Fargo (1996 film)]]||63800|| || || ||56 |- |[[:en:Faust (1926 film)]]||18700|| || || ||28 |- |[[:en:Fellini Satyricon]]||26300|| || || ||29 |- |[[:en:Festen]]||18100|| || || ||30 |- |[[:en:Film director]]||33000||[[Ռեժիսոր]]||10200||այո||98 |- |[[:en:Film festival]]||32100|| || || ||57 |- |[[:en:Film producer]]||23400|| || || ||74 |- |[[:en:Film]]||68000||[[Կինոնկար]]||20800|| ||221 |- |[[:en:Fitzcarraldo]]||25900|| || || ||38 |- |[[:en:Floating Clouds]]||6600|| || || ||11 |- |[[:en:Flowers of Shanghai]]||11300|| || || ||16 |- |[[:en:Forrest Gump]]||90100||[[Ֆորեսթ Գամփ]]||12900|| ||118 |- |[[:en:Freaks (1932 film)]]||59100|| || || ||36 |- |[[:en:Fritz the Cat (film)]]||66100|| || || ||23 |- |[[:en:Full Metal Jacket]]||68800||[[Ամբողջապես մետաղական թաղանթ]]||9300|| ||57 |- |[[:en:Germany, Year Zero]]||13500|| || || ||27 |- |[[:en:Gertie the Dinosaur]]||46300|| || || ||26 |- |[[:en:Gertrud (film)]]||14900|| || || ||17 |- |[[:en:Gladiator (2000 film)]]||89600||[[Գլադիատոր (ֆիլմ)]]||6800|| ||93 |- |[[:en:The Gold Rush]]||27000||[[Ոսկու տենդ (ֆիլմ)]]||13100|| ||53 |- |[[:en:Golden Globe Awards]]||72200||[[Ոսկե գլոբուս]]||6200||այո||91 |- |[[:en:Golden Lion]]||36600|| || || ||52 |- |[[:en:Gone with the Wind (film)]]||131800||[[Քամուց քշվածները (ֆիլմ)]]||8300|| ||88 |- |[[:en:The Good, the Bad and the Ugly]]||93200||[[Լավը, վատը, չարը]]||2400|| ||85 |- |[[:en:Goodfellas]]||68700||[[Փառավոր տղաներ]]||6700|| ||62 |- |[[:en:Greed (1924 film)]]||80200|| || || ||27 |- |[[:en:Grizzly Man]]||17800|| || || ||18 |- |[[:en:Groundhog Day (film)]]||184300||[[Արջամկան օրը (ֆիլմ)]]||189600|| ||58 |- |[[:en:Happy Together (1997 film)]]||35100|| || || ||22 |- |[[:en:Harold and Maude]]||34800|| || || ||33 |- |[[:en:Heat (1995 film)]]||43500||[[Տապ (ֆիլմ, 1995)]]||16400|| ||52 |- |[[:en:High and Low (1963 film)]]||12900|| || || ||29 |- |[[:en:Hiroshima mon amour]]||18500|| || || ||36 |- |[[:en:His Girl Friday]]||51100|| || || ||36 |- |[[:en:Histoire(s) du cinéma]]||18600|| || || ||13 |- |[[:en:Hotel Rwanda]]||56200||[[Հյուրանոց «Ռուանդա» (ֆիլմ)]]||8100|| ||52 |- |[[:en:Hour of the Wolf]]||51100||[[Գայլի ժամը]]||7500||այո||30 |- |[[:en:How Green Was My Valley (film)]]||23700|| || || ||48 |- |[[:en:Husbands (film)]]||11900|| || || ||16 |- |[[:en:I Am Cuba]]||14800|| || || ||26 |- |[[:en:I Know Where I'm Going!]]||19600|| || || ||16 |- |[[:en:I Was Born, But...]]||11000|| || || ||16 |- |[[:en:I'm Going to Tell You a Secret]]||34100||[[Մադոննա։ Ես ուզում եմ ձեզ պատմել իմ գաղտնիքները (ֆիլմ)]]||9000|| ||16 |- |[[:en:If....]]||19800|| || || ||28 |- |[[:en:Ikiru]]||33100|| || || ||45 |- |[[:en:Imitation of Life (1959 film)]]||22100|| || || ||29 |- |[[:en:In a Lonely Place]]||27400|| || || ||27 |- |[[:en:In a Year of 13 Moons]]||3400|| || || ||16 |- |[[:en:In the Mood for Love]]||37500|| || || ||41 |- |[[:en:In the Realm of the Senses]]||18200|| || || ||34 |- |[[:en:Inglourious Basterds]]||110400||[[Անփառունակ սրիկաները (ֆիլմ, 2009)]]||3000|| ||74 |- |[[:en:Intolerance (film)]]||30200|| || || ||42 |- |[[:en:The Irishman]]||133400||[[Իռլանդացին]]||14600|| ||48 |- |[[:en:It Happened One Night]]||40400||[[Դա տեղի է ունեցել մի անգամ գիշերը]]||7200|| ||53 |- |[[:en:It's a Wonderful Life]]||89700||[[Այս հրաշալի կյանքը]]||101900|| ||63 |- |[[:en:Ivan the Terrible (1944 film)]]||26500|| || || ||28 |- |[[:en:Ivan's Childhood]]||15800|| || || ||47 |- |[[:en:Jalsaghar]]||15100|| || || ||21 |- |[[:en:Jaws (film)]]||153400||[[Ծնոտներ (ֆիլմ)]]||9500|| ||63 |- |[[:en:Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles]]||12400|| || || ||24 |- |[[:en:Johnny Guitar]]||20000|| || || ||33 |- |[[:en:Journey to Italy]]||22300|| || || ||21 |- |[[:en:Jules and Jim]]||13000||[[Ժյուլ և Ջիմ]]||8700|| ||36 |- |[[:en:Kaagaz Ke Phool]]||18800|| || || ||12 |- |[[:en:Kagemusha]]||22600|| || || ||36 |- |[[:en:Karlovy Vary International Film Festival]]||22600|| || || ||38 |- |[[:en:Kes (film)]]||23200|| || || ||21 |- |[[:en:The Kid (1921 film)]]||18100||[[Փոքրիկը (ֆիլմ)]]||8200|| ||53 |- |[[:en:Killer of Sheep]]||15900|| || || ||10 |- |[[:en:Kind Hearts and Coronets]]||32200|| || || ||25 |- |[[:en:King Kong (1933 film)]]||83300||[[Քինգ-Քոնգ (ֆիլմ, 1933)]]||6000|| ||52 |- |[[:en:Kings of the Road]]||10200|| || || ||20 |- |[[:en:Kiss Me Deadly]]||25000|| || || ||25 |- |[[:en:Koyaanisqatsi]]||42900|| || || ||35 |- |[[:en:L'Age d'Or]]||13400|| || || ||32 |- |[[:en:L'Argent (1983 film)]]||10400|| || || ||16 |- |[[:en:L'Arrivée d'un train en gare de La Ciotat]]||8700||[[Գնացքի ժամանումը Լա-Սյոտի կայարան]]||5400|| ||40 |- |[[:en:L'Atalante]]||24000|| || || ||31 |- |[[:en:L'Eclisse]]||17800|| || || ||26 |- |[[:en:La ciénaga (film)]]||12100|| || || ||9 |- |[[:en:La Dolce Vita]]||55600||[[Քաղցր կյանք]]||6200|| ||54 |- |[[:en:La Grande Illusion]]||34500||[[Մեծ պատրանք]]||16100|| ||36 |- |[[:en:La Jetée]]||17100||[[Թռիչքուղի (ֆիլմ)]]||11800|| ||27 |- |[[:en:La Notte]]||19500|| || || ||33 |- |[[:en:La Région Centrale]]||8500|| || || ||4 |- |[[:en:La Strada]]||64400||[[Ճանապարհ (ֆիլմ, 1954)]]||3000|| ||50 |- |[[:en:Land Without Bread]]||9000|| || || ||19 |- |[[:en:Landscape in the Mist]]||10000|| || || ||27 |- |[[:en:Last Year at Marienbad]]||31300|| || || ||35 |- |[[:en:Late Spring]]||113900|| || || ||24 |- |[[:en:Lawrence of Arabia (film)]]||89400||[[Լոուրենս Արաբացի (ֆիլմ)]]||10200|| ||70 |- |[[:en:Le Samouraï]]||18100|| || || ||33 |- |[[:en:Les Vacances de Monsieur Hulot]]||10000|| || || ||26 |- |[[:en:Letter from an Unknown Woman (1948 film)]]||14400||[[Անծանոթուհու նամակը (ֆիլմ)]]||8100|| ||26 |- |[[:en:Listen to Britain]]||14500|| || || ||4 |- |[[:en:Locarno Festival]]||10900|| || || ||38 |- |[[:en:Lola Montès]]||18600|| || || ||16 |- |[[:en:The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring]]||75100||[[Մատանիների տիրակալը։ Մատանու եղբայրություն]]||34400|| ||89 |- |[[:en:Los Cabos International Film Festival]]||6000|| || || ||3 |- |[[:en:Los Olvidados]]||16000|| || || ||27 |- |[[:en:Love Streams (film)]]||7800|| || || ||22 |- |[[:en:M (1931 film)]]||41000||[[M (ֆիլմ, 1931)]]||4000|| ||46 |- |[[:en:Mad Max 2]]||37600|| || || ||38 |- |[[:en:Magnolia (film)]]||67600|| || || ||44 |- |[[:en:Make Way for Tomorrow]]||15300|| || || ||19 |- |[[:en:Man of Aran]]||23100|| || || ||13 |- |[[:en:Man on Wire]]||20300||[[Մարդը պարանի վրա (ֆիլմ, 2008)]]||13500|| ||21 |- |[[:en:Man with a Movie Camera]]||29200|| || || ||38 |- |[[:en:Manhattan (1979 film)]]||35800||[[Մանհեթեն (ֆիլմ)]]||5600|| ||50 |- |[[:en:Māoriland Film Festival]]||5800|| || || ||1 |- |[[:en:March of the Penguins]]||45600|| || || ||36 |- |[[:en:Marketa Lazarová]]||37200||[[Մարկետա Լազարովա (ֆիլմ)]]||6200|| ||24 |- |[[:en:Marnie (film)]]||27900|| || || ||38 |- |[[:en:The Matrix]]||141400||[[Մատրիցա]]||5200|| ||105 |- |[[:en:McCabe & Mrs. Miller]]||33800||[[ՄակՔեյբը և միսիս Միլլերը]]||9800|| ||28 |- |[[:en:Mean Streets]]||14200|| || || ||42 |- |[[:en:Meet Me in St. Louis]]||30500|| || || ||29 |- |[[:en:Meghe Dhaka Tara]]||12500||[[Աստղը մութ ամպի հետևում]]||3400|| ||11 |- |[[:en:Memories of Murder]]||28000|| || || ||31 |- |[[:en:Memories of Underdevelopment]]||9700|| || || ||17 |- |[[:en:Meshes of the Afternoon]]||18500|| || || ||20 |- |[[:en:Metropolis (1927 film)]]||93900|| || || ||59 |- |[[:en:Miracle in Milan]]||12100||[[Հրաշք Միլանում (ֆիլմ)]]||3400|| ||26 |- |[[:en:Mirror (1975 film)]]||25800|| || || ||40 |- |[[:en:Modern Times (film)]]||31000||[[Նոր Ժամանակներ (ֆիլմ, 1936)]]||5600|| ||54 |- |[[:en:Monsieur Verdoux]]||18900||[[Մըսյե Վերդու]]||7800|| ||37 |- |[[:en:Monty Python's Life of Brian]]||87200|| || || ||58 |- |[[:en:The Mother and the Whore]]||14100|| || || ||17 |- |[[:en:Mouchette]]||10900|| || || ||18 |- |[[:en:MTV Movie & TV Awards]]||39700|| || || ||39 |- |[[:en:Mulholland Drive (film)]]||127200|| || || ||53 |- |[[:en:My Darling Clementine]]||22800|| || || ||32 |- |[[:en:My Life as a Dog]]||19500|| || || ||23 |- |[[:en:My Life to Live]]||14500||[[Ապրել իր կյանքով]]||2100|| ||28 |- |[[:en:My Neighbor Totoro]]||71400||[[Իմ հարևան Տոտորոն]]||10900||այո||64 |- |[[:en:My Night at Maud's]]||11400|| || || ||23 |- |[[:en:Nanook of the North]]||24300|| || || ||36 |- |[[:en:Napoléon (1927 film)]]||58500||[[Նապոլեոն (ֆիլմ, 1927)]]||10700|| ||25 |- |[[:en:Nashville (film)]]||52100|| || || ||30 |- |[[:en:Nazarín]]||8300|| || || ||23 |- |[[:en:Network (1976 film)]]||49100|| || || ||45 |- |[[:en:Night and Fog (1956 film)]]||35400|| || || ||19 |- |[[:en:Night of the Living Dead]]||112600|| || || ||49 |- |[[:en:Nights of Cabiria]]||17500||[[Կաբիրիայի գիշերները]]||6000|| ||42 |- |[[:en:North by Northwest]]||59800|| || || ||52 |- |[[:en:Nosferatu]]||43200||[[Նոսֆերատու]]||12100|| ||52 |- |[[:en:Nostalghia]]||15900||[[Նոստալգիա (ֆիլմ)]]||10600|| ||38 |- |[[:en:Notorious (1946 film)]]||50900|| || || ||45 |- |[[:en:October: Ten Days That Shook the World]]||16300|| || || ||35 |- |[[:en:Oldboy (2003 film)]]||45600||[[Օլդբոյ (ֆիլմ, 2003)]]||2900|| ||50 |- |[[:en:On the Waterfront]]||30900||[[Նավահանգստում]]||7100|| ||57 |- |[[:en:Once Upon a Time in America]]||57900||[[Մի անգամ Ամերիկայում]]||5400|| ||56 |- |[[:en:Once Upon a Time in the West]]||46800|| || || ||55 |- |[[:en:One Flew Over the Cuckoo's Nest (film)]]||40300||[[Թռիչք կկվի բնի վրայով (ֆիլմ)]]||11700|| ||72 |- |[[:en:Only Angels Have Wings]]||19000|| || || ||25 |- |[[:en:Opening Night (1977 film)]]||13800||[[Պրեմիերա (ֆիլմ)]]||8600|| ||18 |- |[[:en:Ordet]]||22300|| || || ||21 |- |[[:en:Orizzonti]]||10400|| || || ||5 |- |[[:en:Orpheus (film)]]||13800||[[Օրփևս (ֆիլմ)]]||8200|| ||17 |- |[[:en:Out 1]]||32600|| || || ||8 |- |[[:en:Out of the Past]]||17900|| || || ||24 |- |[[:en:Paisan]]||15500|| || || ||25 |- |[[:en:Pakeezah]]||75300|| || || ||17 |- |[[:en:Palme d'Or]]||60600||[[Ոսկյա արմավենու ճյուղ]]||4500|| ||65 |- |[[:en:Pan's Labyrinth]]||60800||[[Ֆավնի լաբիրինթոսը]]||17500|| ||54 |- |[[:en:Pandora's Box (1929 film)]]||24100|| || || ||21 |- |[[:en:Paris, Texas (film)]]||51200||[[Փարիզ, Տեխաս (ֆիլմ)]]||8700|| ||37 |- |[[:en:Partie de campagne]]||5800|| || || ||14 |- |[[:en:Pather Panchali]]||83100|| || || ||40 |- |[[:en:Paths of Glory]]||50600||[[Փառքի արահետներ]]||5700|| ||47 |- |[[:en:Peeping Tom (1960 film)]]||39600|| || || ||26 |- |[[:en:Performance (film)]]||24600|| || || ||15 |- |[[:en:Persona (1966 film)]]||101700||[[Անձնավորություն (ֆիլմ)]]||4800|| ||42 |- |[[:en:The Phantom of the Opera (1925 film)]]||54500|| || || ||37 |- |[[:en:Pickpocket (film)]]||12700|| || || ||22 |- |[[:en:Picnic at Hanging Rock (film)]]||28400|| || || ||31 |- |[[:en:Pierrot le Fou]]||12200|| || || ||34 |- |[[:en:Plácido (film)]]||5700|| || || ||13 |- |[[:en:Platoon (film)]]||43200|| || || ||61 |- |[[:en:Playtime]]||14400|| || || ||30 |- |[[:en:Pornographic film]]||50100|| || || ||70 |- |[[:en:The Power of Nightmares]]||45700|| || || ||15 |- |[[:en:The Prince of Egypt]]||56300|| || || ||56 |- |[[:en:Psycho (1960 film)]]||136200||[[Պսիխո]]||7100|| ||73 |- |[[:en:Pulp Fiction]]||149900||[[Քրեական ընթերցվածք]]||27300|| ||98 |- |[[:en:Pyaasa]]||34900|| || || ||16 |- |[[:en:Raging Bull]]||69000|| || || ||54 |- |[[:en:Raiders of the Lost Ark]]||208000||[[Ինդիանա Ջոնս։ Կորուսյալ տապանը որոնելիս]]||12000|| ||73 |- |[[:en:Raise the Red Lantern]]||33900|| || || ||26 |- |[[:en:Ran (film)]]||44900|| || || ||47 |- |[[:en:Rashomon]]||45200||[[Ռասյոմոն]]||3300||այո||62 |- |[[:en:Rear Window]]||36400||[[Պատուհան դեպի բակ (ֆիլմ)]]||10900|| ||59 |- |[[:en:Red Desert (film)]]||14500|| || || ||31 |- |[[:en:Red River (1948 film)]]||23200|| || || ||31 |- |[[:en:Reservoir Dogs]]||56200||[[Կատաղի շներ]]||7200|| ||67 |- |[[:en:The Revolution Will Not Be Televised (film)]]||74200|| || || ||10 |- |[[:en:Rio Bravo (film)]]||25400|| || || ||32 |- |[[:en:Rocco and His Brothers]]||19700|| || || ||37 |- |[[:en:Rome, Open City]]||27200|| || || ||41 |- |[[:en:Rosemary's Baby (film)]]||39200||[[Ռոզմարիի երեխան (ֆիլմ)]]||18700|| ||45 |- |[[:en:Roundhay Garden Scene]]||7400|| || || ||45 |- |[[:en:Russian Ark]]||15200|| || || ||28 |- |[[:en:Salò, or the 120 Days of Sodom]]||63800||[[Սալո, կամ Սոդոմի 120 օրը]]||8100|| ||39 |- |[[:en:Salvatore Giuliano (film)]]||7500|| || || ||16 |- |[[:en:Sans Soleil]]||10600||[[Առանց արևի (ֆիլմ, 1983)]]||6100|| ||17 |- |[[:en:Sansho the Bailiff]]||13600|| || || ||28 |- |[[:en:Sátántangó]]||22900|| || || ||19 |- |[[:en:Saturn Awards]]||15200||[[Սատուրն (մրցանակ)]]||10800|| ||53 |- |[[:en:Saved from the Titanic]]||18300|| || || ||17 |- |[[:en:Saving Private Ryan]]||95400||[[Փրկել շարքային Ռայանին]]||26700|| ||79 |- |[[:en:Scenes from a Marriage]]||37200||[[Տեսարաններ ամուսնական կյանքից]]||5400|| ||30 |- |[[:en:Schindler's List]]||104400||[[Շինդլերի ցուցակը]]||8900|| ||86 |- |[[:en:Screenwriter]]||8200||[[Սցենարիստ]]||1600||այո||80 |- |[[:en:Seven Samurai]]||61500||[[Յոթ սամուրայներ]]||6300|| ||64 |- |[[:en:Sherlock Jr.]]||20300|| || || ||27 |- |[[:en:The Shining (film)]]||176500||[[Փայլատակում (ֆիլմ)]]||11900|| ||70 |- |[[:en:Shoah (film)]]||38800|| || || ||21 |- |[[:en:The Shop Around the Corner]]||15300|| || || ||27 |- |[[:en:Short film]]||11800||[[Կարճամետրաժ ֆիլմ]]||2100|| ||63 |- |[[:en:Sicko]]||58600|| || || ||30 |- |[[:en:Silent film]]||71500||[[Համր կինո]]||19300|| ||68 |- |[[:en:Silent Light]]||15000|| || || ||18 |- |[[:en:Simon of the Desert]]||11300|| || || ||19 |- |[[:en:Singin' in the Rain]]||56600|| || || ||47 |- |[[:en:Snow White and the Seven Dwarfs (1937 film)]]||98000||[[Սպիտակաձյունիկը և յոթ թզուկները]]||9400|| ||117 |- |[[:en:Solaris (1972 film)]]||38700|| || || ||53 |- |[[:en:Some Like It Hot]]||52100||[[Ջազում միայն աղջիկներ են]]||6000|| ||70 |- |[[:en:Songs from the Second Floor]]||6900|| || || ||18 |- |[[:en:The Sorrow and the Pity]]||19000|| || || ||12 |- |[[:en:South by Southwest]]||115700|| || || ||28 |- |[[:en:Special effects of The Empire Strikes Back]]||79800|| || || ||1 |- |[[:en:Spider-Man 3]]||142800||[[Սարդ-Մարդ 3]]||7300|| ||63 |- |[[:en:Spirited Away]]||109000||[[Ուրվականներից քշվածները]]||33000|| ||98 |- |[[:en:Stagecoach (1939 film)]]||29100||[[Դիլիժանս (ֆիլմ)]]||6000|| ||45 |- |[[:en:Stalker (1979 film)]]||51900||[[Ստալկեր (ֆիլմ)]]||69200|| ||55 |- |[[:en:Star Wars (film)]]||267500||[[Աստղային պատերազմներ։ Էպիզոդ IV։ Նոր հույս]]||13900|| ||91 |- |[[:en:Strike (1925 film)]]||10300|| || || ||32 |- |[[:en:Stromboli (film)]]||14700|| || || ||25 |- |[[:en:Subarnarekha (film)]]||8400|| || || ||8 |- |[[:en:Sullivan's Travels]]||22700|| || || ||28 |- |[[:en:Sundance Film Festival]]||26000|| || || ||56 |- |[[:en:Sunrise: A Song of Two Humans]]||18200||[[Արևածագ (ֆիլմ)]]||6900|| ||38 |- |[[:en:Sunset Boulevard (film)]]||68100|| || || ||54 |- |[[:en:Sweet Smell of Success]]||33500|| || || ||29 |- |[[:en:Syndromes and a Century]]||18100|| || || ||6 |- |[[:en:Tabu: A Story of the South Seas]]||13600||[[Տաբու (ֆիլմ, 1931)]]||4900|| ||22 |- |[[:en:Tale of Tales (1979 film)]]||11000||[[Հեքիաթների հեքիաթ (մուլտֆիլմ)]]||5100||այո||16 |- |[[:en:Talk to Her]]||18100||[[Խոսիր նրա հետ]]||50000|| ||42 |- |[[:en:Taste of Cherry]]||14300||[[Բալի համը]]||5500|| ||33 |- |[[:en:Taxi Driver]]||77000||[[Տաքսու վարորդ]]||2100|| ||70 |- |[[:en:Tender Mercies]]||79300|| || || ||26 |- |[[:en:The Texas Chain Saw Massacre]]||99400|| || || ||38 |- |[[:en:The 400 Blows]]||21400|| || || ||45 |- |[[:en:The Apartment]]||29800|| || || ||54 |- |[[:en:The Band Wagon]]||20600|| || || ||24 |- |[[:en:The Best Years of Our Lives]]||33700||[[Մեր կյանքի լավագույն տարիները]]||8700|| ||46 |- |[[:en:The Big Sleep (1946 film)]]||24500|| || || ||39 |- |[[:en:The Birds (film)]]||46900|| || || ||53 |- |[[:en:The Birth of a Nation]]||120500|| || || ||53 |- |[[:en:The Blue Angel]]||24200|| || || ||36 |- |[[:en:The Bridge on the River Kwai]]||64200||[[Կամուրջ Քվայ գետի վրայով]]||9700|| ||65 |- |[[:en:The Cat and the Canary (1927 film)]]||30800|| || || ||23 |- |[[:en:The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe]]||57900||[[Նարնիայի ժամանակագրություններ։ Առյուծը, կախարդը և զգեստապահարանը]]||7400|| ||57 |- |[[:en:The Circus (1928 film)]]||20700||[[Կրկես (ֆիլմ, 1928)]]||9900||այո||42 |- |[[:en:The Color of Pomegranates]]||19900||[[Նռան գույնը]]||7000|| ||28 |- |[[:en:The Conformist (1970 film)]]||27100|| || || ||32 |- |[[:en:The Criminal Life of Archibaldo de la Cruz]]||8500|| || || ||18 |- |[[:en:The Crowd (1928 film)]]||13500|| || || ||28 |- |[[:en:The Discreet Charm of the Bourgeoisie]]||21400||[[Բուրժուազիայի համեստ հմայքը]]||1400||այո||45 |- |[[:en:The Double Life of Veronique]]||25700|| || || ||35 |- |[[:en:The Earrings of Madame de…]]||14800|| || || ||21 |- |[[:en:The Empire Strikes Back]]||210800||[[Աստղային պատերազմներ։ Էպիզոդ V։ Կայսրությունը հասցնում է պատասխան հարված]]||9700|| ||82 |- |[[:en:The Enigma of Kaspar Hauser]]||20100||[[Ամեն ոք իր համար, իսկ Աստված՝ բոլորին դեմ]]||5900|| ||30 |- |[[:en:The Executioner (1963 film)]]||5000|| || || ||15 |- |[[:en:The Exterminating Angel]]||14800||[[Կործանիչ հրեշտակ (ֆիլմ)]]||6100|| ||27 |- |[[:en:The Flowers of St. Francis]]||17100|| || || ||21 |- |[[:en:The General (1926 film)]]||33300|| || || ||41 |- |[[:en:The Godfather]]||142900||[[Կնքահայրը (ֆիլմ)]]||10900|| ||121 |- |[[:en:The Godfather Part II]]||56800||[[Կնքահայրը 2]]||28300|| ||79 |- |[[:en:The Gospel According to St. Matthew (film)]]||22200|| || || ||31 |- |[[:en:The Graduate]]||62400|| || || ||56 |- |[[:en:The Grapes of Wrath (film)]]||29200||[[Ցասման ողկույզները (ֆիլմ)]]||5600|| ||42 |- |[[:en:The Great Dictator]]||52700||[[Մեծ բռնապետը]]||22000|| ||75 |- |[[:en:The Great Escape (film)]]||69300||[[Մեծ փախուստ (ֆիլմ, 1963)]]||54000|| ||42 |- |[[:en:The Green Ray (film)]]||7300|| || || ||22 |- |[[:en:The Hart of London]]||4000|| || || ||2 |- |[[:en:The Holy Mountain (1973 film)]]||14900||[[Սրբազան լեռը]]||2900|| ||24 |- |[[:en:The Hour of the Furnaces]]||8600|| || || ||14 |- |[[:en:The House Is Black]]||4000|| || || ||11 |- |[[:en:The Idiots]]||17800|| || || ||22 |- |[[:en:The Innocents (1961 film)]]||45500|| || || ||20 |- |[[:en:The Killing of a Chinese Bookie]]||13700|| || || ||14 |- |[[:en:The King of Comedy (film)]]||41900||[[Կատակերգության արքան (ֆիլմ)]]||8900|| ||40 |- |[[:en:The Lady Eve]]||22500|| || || ||29 |- |[[:en:The Land Before Time (film)]]||35900|| || || ||42 |- |[[:en:The Last Laugh (1924 film)]]||18900|| || || ||27 |- |[[:en:The Last Picture Show]]||29200|| || || ||40 |- |[[:en:The Leopard (1963 film)]]||25400|| || || ||47 |- |[[:en:The Life and Death of Colonel Blimp]]||26200|| || || ||18 |- |[[:en:The Life of Oharu]]||7700|| || || ||22 |- |[[:en:The Lion King]]||169800||[[Առյուծ արքան]]||2500|| ||125 |- |[[:en:The Little Mermaid (1989 film)]]||111100||[[Ջրահարսը (մուլտֆիլմ, 1989)]]||36100|| ||108 |- |[[:en:The Lodger: A Story of the London Fog]]||20300|| || || ||31 |- |[[:en:The Magnificent Ambersons (film)]]||41200|| || || ||30 |- |[[:en:The Maltese Falcon (1941 film)]]||34000|| || || ||49 |- |[[:en:The Mountain Eagle]]||17600|| || || ||21 |- |[[:en:The Night of the Hunter (film)]]||41900||[[Որսորդի գիշերը]]||8300|| ||34 |- |[[:en:The Passenger (1975 film)]]||18100|| || || ||27 |- |[[:en:The Passion of Joan of Arc]]||46500|| || || ||36 |- |[[:en:The Passion of the Christ]]||89800||[[Քրիստոսի չարչարանքները]]||51200|| ||58 |- |[[:en:The Philadelphia Story (film)]]||28700|| || || ||39 |- |[[:en:The Pianist (2002 film)]]||27500||[[Դաշնակահարը]]||51900|| ||69 |- |[[:en:The Piano]]||44100||[[Դաշնամուր (ֆիլմ)]]||4500|| ||46 |- |[[:en:The Puppetmaster (film)]]||11900|| || || ||12 |- |[[:en:The Quiet Man]]||32800|| || || ||42 |- |[[:en:The Red Shoes (1948 film)]]||52600|| || || ||32 |- |[[:en:The River (1951 film)]]||11300|| || || ||19 |- |[[:en:The Rules of the Game]]||73800|| || || ||34 |- |[[:en:The Sacrifice (1986 film)]]||24400||[[Զոհաբերություն (ֆիլմ)]]||2600|| ||38 |- |[[:en:The Seventh Seal]]||42300||[[Յոթերորդ կնիքը]]||22400|| ||59 |- |[[:en:The Silence (1963 film)]]||24700|| || || ||30 |- |[[:en:The Sound of Music (film)]]||111600|| || || ||66 |- |[[:en:The Spirit of the Beehive]]||20600|| || || ||25 |- |[[:en:The Story of the Last Chrysanthemums]]||10400|| || || ||11 |- |[[:en:The Thin Blue Line (1988 film)]]||34800|| || || ||15 |- |[[:en:The Thin Red Line (1998 film)]]||62200|| || || ||49 |- |[[:en:The Third Man]]||46800|| || || ||55 |- |[[:en:The Time to Live and the Time to Die]]||6000|| || || ||11 |- |[[:en:The Travelling Players]]||10000|| || || ||21 |- |[[:en:The Wages of Fear]]||18000|| || || ||36 |- |[[:en:The World of Apu]]||19700|| || || ||26 |- |[[:en:This Is Spinal Tap]]||56200|| || || ||25 |- |[[:en:Three Colours: Blue]]||14500|| || || ||37 |- |[[:en:Three Colours: Red]]||22700|| || || ||36 |- |[[:en:Throne of Blood]]||36700|| || || ||40 |- |[[:en:Through the Olive Trees]]||5700|| || || ||18 |- |[[:en:Tie Xi Qu: West of the Tracks]]||4900|| || || ||5 |- |[[:en:To Be or Not to Be (1942 film)]]||21200|| || || ||29 |- |[[:en:To Kill a Mockingbird (film)]]||41500||[[Սպանել ծաղրասարյակին (ֆիլմ)]]||7400|| ||50 |- |[[:en:Tokyo Story]]||30300|| || || ||41 |- |[[:en:Toronto International Film Festival]]||44000||[[Տորոնտոյի կինոփառատոն]]||5800|| ||53 |- |[[:en:Touch of Evil]]||49800||[[Չարի կնիք]]||4900|| ||34 |- |[[:en:A Touch of Zen]]||27000|| || || ||15 |- |[[:en:Touki Bouki]]||9200|| || || ||13 |- |[[:en:Toy Story]]||111900||[[Խաղալիքների պատմություն]]||10900|| ||106 |- |[[:en:Toy Story 2]]||81900||[[Խաղալիքների պատմություն 2]]||14600|| ||84 |- |[[:en:Transformers (film)]]||82400||[[Տրանսֆորմերները (ֆիլմ)]]||68900|| ||66 |- |[[:en:The Treasure of the Sierra Madre (film)]]||32000|| || || ||39 |- |[[:en:The Tree of Wooden Clogs]]||6700|| || || ||33 |- |[[:en:Tribeca Festival]]||32400|| || || ||37 |- |[[:en:Triumph of the Will]]||53500||[[Կամքի հաղթանակը (ֆիլմ)]]||20100|| ||43 |- |[[:en:Tropical Malady]]||13300|| || || ||16 |- |[[:en:Trouble in Paradise (1932 film)]]||10700|| || || ||24 |- |[[:en:Two or Three Things I Know About Her]]||11900|| || || ||15 |- |[[:en:Ugetsu]]||44700|| || || ||30 |- |[[:en:Umberto D.]]||9600|| || || ||30 |- |[[:en:The Umbrellas of Cherbourg]]||25600||[[Շերբուրյան հովանոցներ]]||12000|| ||36 |- |[[:en:Un Chien Andalou]]||29700||[[Անդալուզյան շուն]]||12800|| ||49 |- |[[:en:Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives]]||26700|| || || ||28 |- |[[:en:Underground (1995 film)]]||29200||[[Ընդհատակ (ֆիլմ)]]||58600|| ||39 |- |[[:en:Unforgiven]]||51000||[[Չներվածը (ֆիլմ, 1992)]]||10700|| ||59 |- |[[:en:V for Vendetta (film)]]||69500||[[V նշանակում է Վենդետա (ֆիլմ)]]||12700|| ||87 |- |[[:en:Vampyr]]||36500|| || || ||22 |- |[[:en:Venice Film Festival]]||30900||[[Վենետիկի կինոփառատոն]]||2200||այո||73 |- |[[:en:Vertigo (film)]]||78900|| || || ||61 |- |[[:en:Videodrome]]||34200|| || || ||31 |- |[[:en:Viridiana]]||10500||[[Վիրիդիանա]]||10400|| ||35 |- |[[:en:Walkabout (film)]]||19900|| || || ||20 |- |[[:en:Waltz with Bashir]]||34900||[[Վալս Բաշիրի հետ (ֆիլմ)]]||5300|| ||36 |- |[[:en:Watchmen (film)]]||98700||[[Հսկիչները (ֆիլմ)]]||19800|| ||50 |- |[[:en:Wavelength (1967 film)]]||13400|| || || ||6 |- |[[:en:Weekend (1967 film)]]||6500|| || || ||24 |- |[[:en:Werckmeister Harmonies]]||11100|| || || ||14 |- |[[:en:West Side Story (1961 film)]]||54400|| || || ||51 |- |[[:en:Where Is the Friend's House?]]||6400||[[Որտե՞ղ է ընկերոջ տունը]]||5300|| ||26 |- |[[:en:Who Framed Roger Rabbit]]||98900||[[Ով է դավել Ռոջեր ճագարին]]||4800|| ||54 |- |[[:en:The Wild Bunch]]||45500||[[Վայրի ավազակախումբը]]||8400|| ||46 |- |[[:en:Wild Strawberries (film)]]||26300||[[Մորու բացատը]]||5400||այո||54 |- |[[:en:Wings of Desire]]||73000|| || || ||43 |- |[[:en:Winter Light]]||23600||[[Ձմեռային լույս (ֆիլմ)]]||8200|| ||27 |- |[[:en:The Wizard of Oz (1939 film)]]||121100|| || || ||60 |- |[[:en:Wolfwalkers]]||62400|| || || ||22 |- |[[:en:Woman in the Dunes]]||15100|| || || ||26 |- |[[:en:Written on the Wind]]||23600|| || || ||31 |- |[[:en:X-Men Origins: Wolverine]]||110800||[[Իքս մարդիկ. Սկիզբ. Կուղխ]]||16300|| ||53 |- |[[:en:Y tu mamá también]]||29600||[[Եվ քո մորը նույնպես]]||3300||այո||34 |- |[[:en:Yellow Earth]]||25500|| || || ||14 |- |[[:en:Yi Yi]]||14400|| || || ||21 |- |[[:en:Yojimbo]]||32100|| || || ||48 |- |[[:en:Young Artist Award]]||26400|| || || ||33 |- |[[:en:Zero for Conduct]]||8800|| || || ||20 |} d23jkkllu9jg5tpb223mlv8ir6fo1c6 2 1005450 8473897 8473270 2022-07-22T19:10:52Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:Top-importance Greek articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Abacus]]||[[:ru:Абак]]||[[Աբակ (տախտակ)]]|| ||111 |- |[[:en:Achaemenid Empire]]||[[:ru:Держава Ахеменидов]]||[[Աքեմենյան պետություն]]|| ||96 |- |[[:en:Acropolis of Athens]]||[[:ru:Афинский Акрополь]]||[[Աթենքի Ակրոպոլիս]]|| ||80 |- |[[:en:Aegean civilization]]||[[:ru:Эгейская цивилизация]]||[[Եգեյան մշակույթ]]|| ||48 |- |[[:en:Aesop's Fables]]|| || || ||53 |- |[[:en:Alexander the Great]]||[[:ru:Александр Македонский]]||[[Ալեքսանդր Մակեդոնացի]]|| ||232 |- |[[:en:Ancient Greece]]||[[:ru:Древняя Греция]]||[[Հին Հունաստան]]|| ||157 |- |[[:en:Ancient Greek architecture]]||[[:ru:Архитектура Древней Греции]]||[[Հին Հունաստանի ճարտարապետություն]]|| ||43 |- |[[:en:Ancient Greek folklore]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ancient Greek religion]]||[[:ru:Древнегреческая религия]]|| || ||43 |- |[[:en:Ancient Olympic Games]]||[[:ru:Античные Олимпийские игры]]||[[Անտիկ օլիմպիական խաղեր]]|| ||64 |- |[[:en:Aristotle]]||[[:ru:Аристотель]]||[[Արիստոտել]]|| ||282 |- |[[:en:Athens]]||[[:ru:Афины]]||[[Աթենք]]|| ||260 |- |[[:en:Byzantine Empire]]||[[:ru:Византия]]||[[Բյուզանդական կայսրություն]]|| ||162 |- |[[:en:Byzantine Greece]]|| || || ||11 |- |[[:en:Church of Greece]]||[[:ru:Элладская православная церковь]]|| || ||51 |- |[[:en:Classical Athens]]||[[:ru:Древние Афины]]||[[Հին Աթենք]]|| ||48 |- |[[:en:Classics]]||[[:ru:Антиковедение]]||[[Դասական]]|| ||52 |- |[[:en:Colonies in antiquity]]|| || || ||14 |- |[[:en:Constantine the Great]]||[[:ru:Константин I Великий]]||[[Կոստանդիանոս Ա Մեծ]]|| ||138 |- |[[:en:Constantinople]]||[[:ru:Константинополь]]||[[Կոստանդնուպոլիս]]|| ||115 |- |[[:en:Constitution of Greece]]||[[:ru:Конституция Греции]]||[[Հունաստանի Սահմանադրություն]]|| ||23 |- |[[:en:Corpus Aristotelicum]]|| || || ||14 |- |[[:en:Crete]]||[[:ru:Крит]]||[[Կրետե]]|| ||145 |- |[[:en:Culture of Greece]]||[[:ru:Культура Греции]]||[[Հունաստանի մշակույթ]]|| ||28 |- |[[:en:Cycladic culture]]||[[:ru:Кикладская цивилизация]]||[[Կիկլադյան քաղաքակրթություն]]|| ||41 |- |[[:en:Cyprus]]||[[:ru:Республика Кипр]]||[[Կիպրոս]]|| ||300 |- |[[:en:Cyprus problem]]||[[:ru:Кипрский конфликт]]||[[Կիպրոսի հիմնախնդիր]]|| ||27 |- |[[:en:Delphi]]||[[:ru:Дельфы]]||[[Դելֆի]]|| ||81 |- |[[:en:Demosthenes]]||[[:ru:Демосфен]]||[[Դեմոսթենես]]|| ||105 |- |[[:en:Demosthenes's Funeral Oration]]|| || || ||4 |- |[[:en:Demotic Greek]]||[[:ru:Димотика]]|| || ||23 |- |[[:en:Deucalion]]||[[:ru:Девкалион (сын Прометея)]]||[[Դևկալիոն]]|| ||37 |- |[[:en:Dorian invasion]]||[[:ru:Дорийское вторжение]]|| || ||25 |- |[[:en:Economy of Greece]]||[[:ru:Экономика Греции]]||[[Հունաստանի տնտեսություն]]|| ||39 |- |[[:en:Ecumenical Patriarchate of Constantinople]]||[[:ru:Константинопольская православная церковь]]||[[Կոստանդնուպոլսի տիեզերական պատրիարքություն]]|| ||66 |- |[[:en:Education in Greece]]||[[:ru:Образование в Греции]]||[[Կրթությունը Հունաստանում]]|| ||15 |- |[[:en:Enosis]]||[[:ru:Энозис]]||[[Էնոզիս]]||այո||28 |- |[[:en:European debt crisis]]||[[:ru:Европейский долговой кризис]]||[[Եվրոպական պարտքային ճգնաժամ]]|| ||51 |- |[[:en:Eusebius]]||[[:ru:Евсевий Кесарийский]]||[[Եվսեբիոս Կեսարացի]]|| ||73 |- |[[:en:Fall of Constantinople]]||[[:ru:Падение Константинополя (1453)]]||[[Կոստանդնուպոլսի անկում]]|| ||72 |- |[[:en:Fifth-century Athens]]|| ||[[Պերիկլեսի դարաշրջան]]|| ||21 |- |[[:en:Funeral oration (ancient Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Geography of Greece]]||[[:ru:География Греции]]||[[Հունաստանի աշխարհագրություն]]|| ||43 |- |[[:en:Greco-Persian Wars]]||[[:ru:Греко-персидские войны]]||[[Հույն-պարսկական պատերազմներ]]|| ||70 |- |[[:en:Greco-Roman world]]|| || || ||20 |- |[[:en:Greece]]||[[:ru:Греция]]||[[Հունաստան]]|| ||346 |- |[[:en:Greece in the Roman era]]||[[:ru:Римская Греция]]|| || ||30 |- |[[:en:Greek diaspora]]||[[:ru:Греческая диаспора]]||[[Հունական սփյուռք]]|| ||15 |- |[[:en:Greek government-debt crisis timeline]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greek language]]||[[:ru:Греческий язык]]||[[Հունարեն]]|| ||245 |- |[[:en:Greek literature]]||[[:ru:Греческая литература]]||[[Հունական գրականություն]]|| ||45 |- |[[:en:Greek mathematics]]||[[:ru:Математика в Древней Греции]]||[[Մաթեմատիկան Հին Հունաստանում]]|| ||29 |- |[[:en:Greek Merchant Marine]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek mythology]]||[[:ru:Древнегреческая мифология]]||[[Հունական դիցաբանություն]]|| ||125 |- |[[:en:Greek Revival architecture]]||[[:ru:Неогреческий стиль]]|| || ||17 |- |[[:en:Greek shipping]]||[[:ru:Греческое судоходство]]||[[Հունական նավագնացություն]]|| ||8 |- |[[:en:Greek tragedy]]||[[:ru:Древнегреческая трагедия]]|| || ||28 |- |[[:en:Greek War of Independence]]||[[:ru:Греческая революция]]||[[Հունաստանի անկախության պատերազմ]]|| ||66 |- |[[:en:Greeks]]||[[:ru:Греки]]||[[Հույներ]]|| ||100 |- |[[:en:Hellenic Army]]||[[:ru:Сухопутные войска Греции]]|| || ||20 |- |[[:en:Hellenic Organization for Standardization]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hellenistic Greece]]||[[:ru:Эллинистическая Греция]]|| || ||17 |- |[[:en:Hellenistic period]]||[[:ru:Эллинизм]]||[[Հելլենականություն]]|| ||83 |- |[[:en:History of Anatolia]]||[[:ru:История Анатолии]]|| || ||17 |- |[[:en:History of Athens]]||[[:ru:История Афин]]|| || ||17 |- |[[:en:History of Greece]]||[[:ru:История Греции]]||[[Հունաստանի պատմություն]]||այո||66 |- |[[:en:History of modern Greece]]||[[:ru:История современной Греции]]|| || ||16 |- |[[:en:History of the Hellenic Republic]]|| || || ||3 |- |[[:en:Homer]]||[[:ru:Гомер]]||[[Հոմերոս]]|| ||246 |- |[[:en:Homeric Hymns]]||[[:ru:Гомеровские гимны]]|| || ||38 |- |[[:en:Hymn to Liberty]]||[[:ru:Гимн свободе]]||[[Հունաստանի Հանրապետության օրհներգ]]|| ||68 |- |[[:en:Iliad]]||[[:ru:Илиада]]||[[Իլիական]]|| ||152 |- |[[:en:Ionians]]||[[:ru:Ионийцы]]|| || ||37 |- |[[:en:Ionic order]]||[[:ru:Ионический ордер]]||[[Հոնիական օրդեր]]|| ||55 |- |[[:en:John of Damascus]]||[[:ru:Иоанн Дамаскин]]||[[Հովհաննես Դամասկոսցի]]|| ||79 |- |[[:en:Julian (emperor)]]||[[:ru:Юлиан Отступник]]||[[Հուլիանոս Ուրացող]]|| ||90 |- |[[:en:Kingdom of Greece]]||[[:ru:Королевство Греция]]||[[Հունաստանի թագավորություն]]|| ||55 |- |[[:en:Koine Greek]]||[[:ru:Койне]]|| || ||65 |- |[[:en:List of archives in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of countries' positions in the Macedonia naming dispute]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Greek inventions and discoveries]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Roman emperors]]||[[:ru:Список римских императоров]]||[[Հռոմի կայսրերի ցանկ]]|| ||77 |- |[[:en:Macedonia (ancient kingdom)]]||[[:ru:Древняя Македония]]||[[Հին Մակեդոնիա]]||այո||90 |- |[[:en:Macedonia naming dispute]]||[[:ru:Спор об именовании Македонии]]||[[Մակեդոնիայի անվան վիճարկում]]|| ||40 |- |[[:en:Macedonian Wars]]||[[:ru:Македонские войны]]|| || ||38 |- |[[:en:Pavlos Melas]]||[[:ru:Мелас, Павлос]]|| || ||13 |- |[[:en:Minoan civilization]]||[[:ru:Минойская цивилизация]]|| || ||75 |- |[[:en:Modern Greek]]||[[:ru:Новогреческий язык]]|| || ||61 |- |[[:en:Molon labe]]||[[:ru:Приди и возьми]]||[[Molon labe]]|| ||21 |- |[[:en:Mount Olympus]]||[[:ru:Олимп]]||[[Օլիմպոս]]|| ||98 |- |[[:en:Mycenaean Greece]]||[[:ru:Микенская цивилизация]]||[[Միկենյան քաղաքակրթություն]]|| ||69 |- |[[:en:Names of the Greeks]]||[[:ru:Этнонимы греков]]|| || ||13 |- |[[:en:Odysseus]]||[[:ru:Одиссей]]||[[Ոդիսևս]]|| ||89 |- |[[:en:Odyssey]]||[[:ru:Одиссея]]||[[Ոդիսական]]|| ||131 |- |[[:en:Ottoman Greece]]||[[:ru:Османская Греция]]||[[Օսմանյան Հունաստան]]|| ||28 |- |[[:en:Panhellenic Games]]||[[:ru:Панэллинские игры]]|| || ||28 |- |[[:en:Andreas Papandreou]]||[[:ru:Папандреу, Андреас]]||[[Անդրեաս Պապանդրեու]]|| ||51 |- |[[:en:Parthenon]]||[[:ru:Парфенон]]||[[Պարթենոն]]|| ||123 |- |[[:en:Penelope]]||[[:ru:Пенелопа]]||[[Պենելոպե]]|| ||55 |- |[[:en:Pericles]]||[[:ru:Перикл]]||[[Պերիկլես]]||այո||109 |- |[[:en:Pericles' Funeral Oration]]||[[:ru:Надгробная речь Перикла]]|| || ||16 |- |[[:en:Philhellenism]]||[[:ru:Филэллины]]||[[Ֆիլհելեններ]]|| ||24 |- |[[:en:Plato]]||[[:ru:Платон]]||[[Պլատոն]]|| ||273 |- |[[:en:Politics of Greece]]||[[:ru:Государственный строй Греции]]|| || ||29 |- |[[:en:President of Greece]]||[[:ru:Президент Греции]]||[[Հունաստանի նախագահ]]|| ||32 |- |[[:en:Prespa agreement]]|| || || ||28 |- |[[:en:Prime Minister of Greece]]||[[:ru:Премьер-министр Греции]]||[[Հունաստանի վարչապետ]]|| ||25 |- |[[:en:Red-figure pottery]]||[[:ru:Краснофигурная вазопись]]|| || ||27 |- |[[:en:Roman Empire]]||[[:ru:Римская империя]]||[[Հռոմեական կայսրություն]]|| ||182 |- |[[:en:Roman Republic]]||[[:ru:Римская республика]]||[[Հռոմեական հանրապետություն]]|| ||107 |- |[[:en:Sasanian Empire]]||[[:ru:Государство Сасанидов]]||[[Սասանյան Պարսկաստան]]|| ||100 |- |[[:en:Second Hellenic Republic]]||[[:ru:Вторая Греческая республика]]|| || ||29 |- |[[:en:Sparta]]||[[:ru:Спарта]]||[[Սպարտա]]|| ||97 |- |[[:en:Sport in Greece]]|| || || ||10 |- |[[:en:State church of the Roman Empire]]|| || || ||11 |- |[[:en:Thessaloniki]]||[[:ru:Салоники]]||[[Սալոնիկ]]|| ||137 |- |[[:en:Third Hellenic Republic]]||[[:ru:Третья Греческая республика]]|| || ||8 |- |[[:en:Timeline of ancient Greek mathematicians]]||[[:ru:Шаблон:Хронологическая таблица греческих математиков]]|| || ||4 |- |[[:en:Tourism in Greece]]||[[:ru:Туризм в Греции]]||[[Զբոսաշրջությունը Հունաստանում]]|| ||23 |- |[[:en:Trial of Socrates]]||[[:ru:Суд над Сократом]]|| || ||13 |- |[[:en:Twelve Olympians]]||[[:ru:Олимпийские боги]]||[[Օլիմպոսի աստվածներ]]|| ||82 |- |[[:en:Wars of Alexander the Great]]||[[:ru:Сражения Александра Македонского]]||[[Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքներ]]|| ||24 |- |[[:en:Women in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:World War I]]||[[:ru:Первая мировая война]]||[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]|| ||236 |} == [[:en:Category:High-importance Greek articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:3 September 1843 Revolution]]||[[:ru:Восстание 3 сентября]]||[[Հունական ազգային-ազատագրական հեղափոխություն (1821-1829)]]|| ||15 |- |[[:en:4th of August Regime]]||[[:ru:Режим 4 августа]]|| || ||15 |- |[[:en:23 October 1862 Revolution]]|| || || ||5 |- |[[:en:1896 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 1896]]||[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 1896]]|| ||96 |- |[[:en:1906 Intercalated Games]]||[[:ru:Внеочередные летние Олимпийские игры 1906]]|| || ||56 |- |[[:en:1923 Greek legislative election]]|| || || ||4 |- |[[:en:1981 enlargement of the European Communities]]|| || || ||3 |- |[[:en:2004 Summer Olympics]]||[[:ru:Летние Олимпийские игры 2004]]||[[Ամառային օլիմպիական խաղեր 2004]]|| ||92 |- |[[:en:2008 Greek riots]]||[[:ru:Массовые беспорядки в Греции (2008)]]||[[Զանգվածային անկարգություններ Հունաստանում (2008)]]|| ||34 |- |[[:en:2011 Greek economy referendum attempt]]|| || || ||7 |- |[[:en:2015 European migrant crisis]]||[[:ru:Европейский миграционный кризис]]||[[Եվրոպայի միգրացիոն ճգնաժամ]]|| ||72 |- |[[:en:2015 Greek bailout referendum]]||[[:ru:Референдум в Греции по финансовой политике]]|| || ||27 |- |[[:en:2018 Attica wildfires]]||[[:ru:Лесные пожары в Аттике (2018)]]||[[Հրդեհներ Հունաստանում (2018)]]|| ||27 |- |[[:en:Academy]]||[[:ru:Академия]]||[[Ակադեմիա]]|| ||79 |- |[[:en:Achaeans (Homer)]]|| || || ||7 |- |[[:en:The Acharnians]]||[[:ru:Ахарняне]]|| || ||27 |- |[[:en:Achilles]]||[[:ru:Ахилл]]||[[Աքիլլես]]|| ||102 |- |[[:en:Acropolis]]||[[:ru:Акрополь]]||[[Ակրոպոլիս]]|| ||71 |- |[[:en:Acropolis Museum]]||[[:ru:Музей Акрополя]]||[[Հին Ակրոպոլիս թանգարան]]|| ||33 |- |[[:en:Ada Adler]]|| || || ||15 |- |[[:en:Administrative divisions of Greece]]||[[:ru:Административное деление Греции]]||[[Հունաստանի վարչական բաժանում]]||այո||32 |- |[[:en:Administrative regions of Greece]]||[[:ru:Периферии Греции]]|| || ||51 |- |[[:en:Adriatic Sea]]||[[:ru:Адриатическое море]]||[[Ադրիատիկ ծով]]|| ||138 |- |[[:en:Aegean Sea]]||[[:ru:Эгейское море]]||[[Եգեյան ծով]]|| ||135 |- |[[:en:Aeschylus]]||[[:ru:Эсхил]]||[[Էսքիլես]]|| ||144 |- |[[:en:Aesop]]||[[:ru:Эзоп]]||[[Եզոպոս]]|| ||148 |- |[[:en:Aethiopis]]||[[:ru:Эфиопида]]|| || ||19 |- |[[:en:Aetolia-Acarnania]]||[[:ru:Этолия и Акарнания]]||[[Էտոլիա և Ակարնանիա]]|| ||47 |- |[[:en:Aetolian campaign]]||[[:ru:Этолийский поход]]|| || ||7 |- |[[:en:Against Androtion]]|| || || ||2 |- |[[:en:Against Leptines]]|| || || ||1 |- |[[:en:Against Meidias]]|| || || ||4 |- |[[:en:Against Timocrates]]|| || || ||2 |- |[[:en:Agia Lavra]]||[[:ru:Святая лавра]]||[[Սուրբ Լավրայի վանք]]|| ||15 |- |[[:en:Agriculture in Greece]]||[[:ru:Сельское хозяйство Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:George Akropolites]]||[[:ru:Георгий Акрополит]]|| || ||36 |- |[[:en:Alekos Alavanos]]||[[:ru:Алаванос, Алекос]]|| || ||11 |- |[[:en:Alcaeus of Mytilene]]||[[:ru:Алкей]]||[[Ալքայոս]]|| ||62 |- |[[:en:Alcibiades]]||[[:ru:Алкивиад]]||[[Ալքիբիադես]]|| ||66 |- |[[:en:Alcman]]||[[:ru:Алкман]]||[[Ալկման]]|| ||43 |- |[[:en:Alexander I of Macedon]]||[[:ru:Александр I (царь Македонии)]]||[[Ալեքսանդր I Մակեդոնացի]]|| ||36 |- |[[:en:Alpha]]||[[:ru:Альфа (буква)]]||[[Ալֆա (տառ)]]||այո||100 |- |[[:en:Amphitryon]]||[[:ru:Амфитрион]]|| || ||39 |- |[[:en:Amykles]]|| || || ||8 |- |[[:en:Anacreon]]||[[:ru:Анакреонт]]||[[Անակրեոն]]|| ||74 |- |[[:en:Ancient Agora of Athens]]||[[:ru:Афинская агора]]||[[Աթենքի ագորա]]|| ||30 |- |[[:en:Ancient Corinth]]|| || || ||33 |- |[[:en:Ancient Greece and wine]]||[[:ru:Вина Древней Греции]]|| || ||10 |- |[[:en:Ancient Greek]]||[[:ru:Древнегреческий язык]]||[[Հին հունարեն]]|| ||127 |- |[[:en:Ancient Greek art]]||[[:ru:Искусство Древней Греции]]|| || ||46 |- |[[:en:Ancient Greek comedy]]||[[:ru:Древнегреческая комедия]]||[[Ատտիկյան կատակերգություն]]|| ||27 |- |[[:en:Ancient Greek cuisine]]||[[:ru:Древнегреческая кухня]]|| || ||21 |- |[[:en:Ancient Greek grammar]]|| || || ||11 |- |[[:en:Ancient Greek literature]]||[[:ru:Древнегреческая литература]]|| || ||46 |- |[[:en:Ancient Greek medicine]]||[[:ru:Медицина Древней Греции]]|| || ||20 |- |[[:en:Ancient Greek temple]]|| || || ||31 |- |[[:en:Ancient Greek units of measurement]]|| || || ||11 |- |[[:en:Ancient history of Cyprus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ancient Macedonian calendar]]|| || || ||15 |- |[[:en:Ancient Thebes (Boeotia)]]||[[:ru:Фивы (Беотия)]]||[[Թեբե (Հունաստան)]]|| ||69 |- |[[:en:Peter Andre]]||[[:ru:Андре, Питер]]||[[Անդրե Պիտեր]]|| ||20 |- |[[:en:Andrew the Apostle]]||[[:ru:Андрей Первозванный]]||[[Անդրեաս առաքյալ]]|| ||95 |- |[[:en:Isaac II Angelos]]||[[:ru:Исаак II Ангел]]|| || ||46 |- |[[:en:Anti-austerity movement in Greece]]||[[:ru:Общенациональная забастовка и акции протеста в Греции (2010—2012)]]|| || ||16 |- |[[:en:Anti-paganism policies of the early Byzantine Empire]]|| || || ||1 |- |[[:en:Antigonid dynasty]]||[[:ru:Антигониды]]|| || ||45 |- |[[:en:Antigonos (son of Callas)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Antioch]]||[[:ru:Антиохия]]||[[Անտիոք]]|| ||71 |- |[[:en:Mark Antony]]||[[:ru:Марк Антоний]]||[[Մարկոս Անտոնիոս]]|| ||90 |- |[[:en:Aorist]]||[[:ru:Аорист]]|| || ||38 |- |[[:en:Apelles]]||[[:ru:Апеллес]]||[[Ապելլես]]|| ||51 |- |[[:en:Apollo]]||[[:ru:Аполлон]]||[[Ապոլլոն]]|| ||113 |- |[[:en:Apollodorus (runner)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Apology (Plato)]]||[[:ru:Апология Сократа (Платон)]]||[[Սոկրատեսի պաշտպանականը (Պլատոն)]]|| ||57 |- |[[:en:Apostasia of 1965]]||[[:ru:Апостасия (1965)]]|| || ||6 |- |[[:en:Apoxyomenos]]||[[:ru:Апоксиомен]]|| || ||21 |- |[[:en:Arab–Byzantine wars]]||[[:ru:Арабо-византийские войны]]||[[Բյուզանդա-արաբական պատերազմներ]]|| ||42 |- |[[:en:Archaic Greece]]||[[:ru:Архаическая Греция]]||[[Արխաիկ Հունաստան]]|| ||50 |- |[[:en:Archbishopric of Ohrid]]||[[:ru:Охридская архиепископия (историческая)]]|| || ||19 |- |[[:en:Archimedes]]||[[:ru:Архимед]]||[[Արքիմեդես]]|| ||220 |- |[[:en:Archon of Pella]]||[[:ru:Архон (сатрап)]]|| || ||15 |- |[[:en:Ares]]||[[:ru:Арес]]||[[Արես]]|| ||98 |- |[[:en:Argos, Peloponnese]]||[[:ru:Аргос]]||[[Արգոս (քաղաք)]]|| ||72 |- |[[:en:Ariadne]]||[[:ru:Ариадна]]||[[Արիադնե]]|| ||58 |- |[[:en:Aristophanes]]||[[:ru:Аристофан]]||[[Արիստոփանես]]|| ||136 |- |[[:en:Aristotelianism]]||[[:ru:Аристотелизм]]||[[Արիստոտելականություն]]|| ||43 |- |[[:en:Aristotle University of Thessaloniki]]||[[:ru:Университет Аристотеля в Салониках]]||[[Սալոնիկի Արիստոտելի համալսարան]]|| ||34 |- |[[:en:Aromanian language]]||[[:ru:Арумынский язык]]|| || ||82 |- |[[:en:Greek art]]|| || || ||16 |- |[[:en:Artemis]]||[[:ru:Артемида]]||[[Արտեմիս]]|| ||102 |- |[[:en:Asclepeion]]||[[:ru:Асклепион]]||[[Ասկլեպիոն]]|| ||18 |- |[[:en:Asclepius]]||[[:ru:Асклепий]]||[[Ասկլեպիոս]]||այո||78 |- |[[:en:Astylos of Croton]]|| || || ||11 |- |[[:en:Athena]]||[[:ru:Афина]]||[[Աթենաս]]|| ||111 |- |[[:en:Athenian sacred ships]]||[[:ru:Теорида (корабль)]]|| || ||8 |- |[[:en:Athens Charter (preservation)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Athens Olympic Sports Complex]]||[[:ru:Афинский олимпийский спортивный комплекс]]|| || ||17 |- |[[:en:Athens Polytechnic uprising]]||[[:ru:Восстание в Афинском Политехническом университете]]|| || ||18 |- |[[:en:Augeas]]||[[:ru:Авгий]]||[[Ավգիաս]]|| ||41 |- |[[:en:Authorship of the Bible]]||[[:ru:Авторство Библии]]|| || ||12 |- |[[:en:Avar–Byzantine wars]]||[[:ru:Аваро-византийские войны]]|| || ||9 |- |[[:en:Axis occupation of Greece]]||[[:ru:Оккупация Греции странами «оси»]]|| || ||25 |- |[[:en:The Bacchae]]||[[:ru:Вакханки (пьеса)]]||[[Բաքոսուհիներ (Եվրիպիդես)]]|| ||36 |- |[[:en:Dora Bakoyannis]]||[[:ru:Бакоянни, Дора]]||[[Դորա Բակոյաննի]]|| ||30 |- |[[:en:Balkan Wars]]||[[:ru:Балканские войны]]||[[Բալկանյան պատերազմներ (1912-1913)]]|| ||76 |- |[[:en:Balkans]]||[[:ru:Балканский полуостров]]||[[Բալկանյան թերակղզի]]|| ||170 |- |[[:en:Bank of Greece]]||[[:ru:Банк Греции]]||[[Հունաստանի բանկ]]|| ||23 |- |[[:en:Bartholomew I of Constantinople]]||[[:ru:Варфоломей I (патриарх Константинопольский)]]|| || ||61 |- |[[:en:Basil I]]||[[:ru:Василий I Македонянин]]||[[Բարսեղ Ա Մակեդոնացի]]|| ||54 |- |[[:en:Basil II]]||[[:ru:Василий II Болгаробойца]]||[[Բարսեղ Բ Բուլղարասպան]]|| ||66 |- |[[:en:Basileus]]||[[:ru:Басилевс]]||[[Բասիլևս]]|| ||40 |- |[[:en:Basketball in Greece]]||[[:ru:Баскетбол в Греции]]|| || ||5 |- |[[:en:Bassae Frieze]]|| || || ||5 |- |[[:en:Battle of Achelous (917)]]||[[:ru:Битва при Ахелое]]|| || ||20 |- |[[:en:Battle of Actium]]||[[:ru:Сражение при Акциуме]]||[[Ակցիումի ճակատամարտ]]|| ||66 |- |[[:en:Battle of Alamana]]||[[:ru:Битва при Аламане]]|| || ||13 |- |[[:en:Battle of Arachova]]||[[:ru:Битва при Арахове]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Chaeronea (338 BC)]]||[[:ru:Битва при Херонее (338 до н. э.)]]||[[Քերոնեայի ճակատամարտ]]|| ||46 |- |[[:en:Battle of Dervenakia]]||[[:ru:Битва при Дервенакии]]|| || ||8 |- |[[:en:Battle of Dragashani]]||[[:ru:Сражение при Драгашани]]|| || ||11 |- |[[:en:Battle of Dyrrhachium (1081)]]||[[:ru:Битва при Диррахии (1081)]]|| || ||28 |- |[[:en:Battle of Gaugamela]]||[[:ru:Битва при Гавгамелах]]||[[Գավգամելայի ճակատամարտ]]|| ||59 |- |[[:en:Battle of Gravia Inn]]||[[:ru:Битва при Гравье]]|| || ||12 |- |[[:en:Battle of Kamatero]]||[[:ru:Битва при Каматеро]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Karpenisi]]||[[:ru:Битва при Карпениси]]|| || ||9 |- |[[:en:Battle of Kleidion]]||[[:ru:Битва на Клейдионе]]|| || ||30 |- |[[:en:Battle of Lalas]]|| || || ||4 |- |[[:en:Battle of Manzikert]]||[[:ru:Битва при Манцикерте]]||[[Մանազկերտի ճակատամարտ]]|| ||58 |- |[[:en:Battle of Marathon]]||[[:ru:Битва при Марафоне]]||[[Մարաթոնի ճակատամարտ]]|| ||73 |- |[[:en:Battle of Navarino]]||[[:ru:Наваринское сражение]]|| || ||41 |- |[[:en:Battle of Petra]]||[[:ru:Битва при Петре]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Phaleron]]||[[:ru:Битва при Фалероне]]|| || ||8 |- |[[:en:Battle of Plataea]]||[[:ru:Битва при Платеях]]|| || ||48 |- |[[:en:Battle of Pliska]]||[[:ru:Битва в Вырбишском ущелье]]|| || ||26 |- |[[:en:Battle of Sculeni]]||[[:ru:Битва под Скулянами]]|| || ||5 |- |[[:en:Battle of the Granicus]]||[[:ru:Битва при Гранике]]||[[Գրանիկոսի ճակատամարտ]]|| ||44 |- |[[:en:Battle of the Hydaspes]]||[[:ru:Битва на Гидаспе]]||[[Հյուդասպի ճակատամարտ]]||այո||48 |- |[[:en:Battle of the Yarmuk]]||[[:ru:Битва при Ярмуке]]||[[Յարմուք գետի ճակատամարտ]]||այո||53 |- |[[:en:Battle of Thermopylae]]||[[:ru:Фермопильское сражение]]||[[Թերմոպիլեի ճակատամարտ]]|| ||76 |- |[[:en:Battle of Thermopylae in popular culture]]|| || || ||1 |- |[[:en:Belgrade]]||[[:ru:Белград]]||[[Բելգրադ]]|| ||213 |- |[[:en:Bellerophon]]||[[:ru:Беллерофонт]]|| || ||51 |- |[[:en:Benaki Museum]]||[[:ru:Музей Бенаки]]||[[Բենակի թանգարան]]|| ||24 |- |[[:en:Berezan Island]]||[[:ru:Березань (остров)]]||[[Բերեզան (կղզի)]]||այո||23 |- |[[:en:Berlin Foundry Cup]]|| || || ||3 |- |[[:en:Bethlehem]]||[[:ru:Вифлеем]]||[[Բեթղեհեմ]]|| ||147 |- |[[:en:Bibliotheca (Pseudo-Apollodorus)]]||[[:ru:Библиотека (Псевдо-Аполлодор)]]|| || ||31 |- |[[:en:Bilistiche]]|| || || ||14 |- |[[:en:The Birds (play)]]||[[:ru:Птицы (комедия)]]|| || ||30 |- |[[:en:Black-figure pottery]]||[[:ru:Чернофигурная вазопись]]|| || ||28 |- |[[:en:Books of the Bible]]||[[:ru:Библейский канон]]||[[Կանոնական գրքեր]]|| ||46 |- |[[:en:Boustrophedon]]||[[:ru:Бустрофедон]]||[[Բուստրոֆեդոն]]||այո||42 |- |[[:en:Bucephalus]]||[[:ru:Буцефал]]||[[Բուկեփալոս]]|| ||56 |- |[[:en:Bulgaria–Greece relations]]||[[:ru:Болгаро-греческие отношения]]|| || ||8 |- |[[:en:Byzantine Anatolia]]|| || || ||1 |- |[[:en:Byzantine architecture]]||[[:ru:Архитектура Византии]]||[[Բյուզանդիայի ճարտարապետություն]]|| ||51 |- |[[:en:Byzantine art]]||[[:ru:Искусство Византии]]|| || ||52 |- |[[:en:Byzantine conquest of Bulgaria]]|| || || ||11 |- |[[:en:Byzantine cuisine]]||[[:ru:Византийская кухня]]|| || ||14 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Constantinian and Valentinianic dynasties]]|| || || ||7 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Isaurian dynasty]]|| || || ||5 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Justinian dynasty]]|| ||[[Բյուզանդիան Հուստինիանոսների օրոք]]||այո||12 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Macedonian dynasty]]|| || || ||8 |- |[[:en:Byzantine Greeks]]||[[:ru:Греки в Византии]]|| || ||22 |- |[[:en:Byzantine literature]]||[[:ru:Византийская литература]]|| || ||33 |- |[[:en:Byzantine Revival architecture]]||[[:ru:Неовизантийский стиль]]|| || ||27 |- |[[:en:Byzantine Rite]]||[[:ru:Византийский обряд]]|| || ||36 |- |[[:en:Byzantine studies]]||[[:ru:Византинистика]]|| || ||26 |- |[[:en:Byzantine–Arab wars (780–1180)]]|| ||[[Բյուզանդա-արաբական պատերազմներ (780–1180)]]|| ||10 |- |[[:en:Byzantine–Bulgarian war of 894–896]]||[[:ru:Болгаро-византийская война (894—896)]]|| || ||9 |- |[[:en:Byzantine–Bulgarian wars]]||[[:ru:Болгаро-византийские войны]]|| || ||31 |- |[[:en:Byzantine–Ottoman wars]]||[[:ru:Византийско-османские войны]]|| || ||30 |- |[[:en:Byzantine–Sasanian War of 602–628]]||[[:ru:Ирано-византийская война (602—628)]]||[[Բյուզանդա-պարսկական պատերազմ (602-628)]]|| ||29 |- |[[:en:Byzantium]]||[[:ru:Византий]]||[[Բյուզանդիոն]]|| ||73 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Heraclian dynasty]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cappadocian Greeks]]||[[:ru:Каппадокийские греки]]|| || ||13 |- |[[:en:Caria]]||[[:ru:Кария]]||[[Կարիա]]|| ||50 |- |[[:en:Carian language]]||[[:ru:Карийский язык]]|| || ||31 |- |[[:en:Carneian festival]]||[[:ru:Карнеи]]|| || ||22 |- |[[:en:Castor and Pollux]]||[[:ru:Диоскуры]]||[[Դիոսկուրոսներ]]|| ||65 |- |[[:en:Cornelius Castoriadis]]||[[:ru:Касториадис, Корнелиус]]|| || ||37 |- |[[:en:Catholic Church in Greece]]||[[:ru:Католицизм в Греции]]|| || ||13 |- |[[:en:Cerberus]]||[[:ru:Цербер]]||[[Կերբերոս]]||այո||78 |- |[[:en:Ceryneian Hind]]||[[:ru:Керинейская лань]]||[[Կերինյան եղջերու]]|| ||38 |- |[[:en:Laonikos Chalkokondyles]]||[[:ru:Лаоник Халкокондил]]|| || ||25 |- |[[:en:Chares of Athens]]||[[:ru:Харес (военачальник)]]|| || ||14 |- |[[:en:Charioteer of Delphi]]||[[:ru:Дельфийский возничий]]|| || ||24 |- |[[:en:Chi (letter)]]||[[:ru:Хи]]||[[Խի (տառ)]]||այո||86 |- |[[:en:Child refugees of the Greek Civil War]]||[[:ru:Беженцы гражданской войны в Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Children of Heracles]]||[[:ru:Гераклиды (Еврипид)]]|| || ||20 |- |[[:en:China–Greece relations]]||[[:ru:Греко-китайские отношения]]||[[Հույն-չինական հարաբերություններ]]|| ||9 |- |[[:en:Chionis of Sparta]]|| || || ||8 |- |[[:en:Michael Choniates]]||[[:ru:Михаил Хониат]]|| || ||25 |- |[[:en:Christ (title)]]||[[:ru:Христос]]|| || ||48 |- |[[:en:Chrysostomos of Smyrna]]||[[:ru:Хризостом (Калафатис)]]|| || ||12 |- |[[:en:Church of the Holy Apostles]]||[[:ru:Церковь Апостолов]]|| || ||26 |- |[[:en:Church of the Nativity]]||[[:ru:Базилика Рождества Христова]]||[[Սուրբծննդյան տաճար]]|| ||57 |- |[[:en:Cimon]]||[[:ru:Кимон]]||[[Կիմոն]]|| ||42 |- |[[:en:Cinema of Greece]]||[[:ru:Кинематограф Греции]]||[[Հունական կինեմատոգրաֆ]]|| ||19 |- |[[:en:Classical Anatolia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Classical antiquity]]||[[:ru:Античность]]||[[Անտիկ աշխարհ]]|| ||81 |- |[[:en:Classical Greece]]||[[:ru:Классическая Греция]]||[[Դասական Հունաստան]]|| ||48 |- |[[:en:Classical sculpture]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cleisthenes]]||[[:ru:Клисфен]]||[[Կլիսթենես]]|| ||50 |- |[[:en:Cleopatra of Macedon]]||[[:ru:Клеопатра (сестра Александра Македонского)]]|| || ||31 |- |[[:en:The Clouds]]||[[:ru:Облака (комедия)]]|| || ||29 |- |[[:en:The Cock and the Jewel]]|| || || ||9 |- |[[:en:Colchis]]||[[:ru:Колхида]]||[[Կողքիս]]|| ||57 |- |[[:en:Colossus of Rhodes]]||[[:ru:Колосс Родосский]]||[[Հռոդոսի կոթող]]|| ||89 |- |[[:en:George Colvocoresses]]||[[:ru:Калвокорессис, Георгиос]]|| || ||3 |- |[[:en:Constantine I of Greece]]||[[:ru:Константин I (король Греции)]]||[[Կոնստանտինոս I]]|| ||54 |- |[[:en:Constantine III (Western Roman emperor)]]||[[:ru:Константин III (узурпатор)]]|| || ||40 |- |[[:en:Constantine VII]]||[[:ru:Константин VII Багрянородный]]||[[Կոստանդին Ծիրանածին]]|| ||64 |- |[[:en:Constantine IX Monomachos]]||[[:ru:Константин IX Мономах]]||[[Կոստանդին IX Մոնոմախոս]]|| ||51 |- |[[:en:Constantine the Great and Christianity]]||[[:ru:Константин Великий и христианство]]|| || ||9 |- |[[:en:Constantinian dynasty]]||[[:ru:Династия Константина]]|| || ||29 |- |[[:en:Corfu]]||[[:ru:Керкира]]||[[Կերկիրա]]|| ||89 |- |[[:en:Corinth]]||[[:ru:Коринф]]||[[Կորինթոս]]|| ||89 |- |[[:en:Corinth Canal]]||[[:ru:Коринфский канал]]|| || ||60 |- |[[:en:Corinthian bronze]]|| || || ||6 |- |[[:en:Coroebus of Elis]]||[[:ru:Кореб Элидский]]|| || ||21 |- |[[:en:Cosmas Indicopleustes]]||[[:ru:Козьма Индикоплов]]|| || ||34 |- |[[:en:COVID-19 vaccination in Greece]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cretan Bull]]||[[:ru:Критский бык]]||[[Կրետական ցուլ]]|| ||36 |- |[[:en:Cretan Greek]]||[[:ru:Критский диалект греческого языка]]|| || ||10 |- |[[:en:Cretan School]]||[[:ru:Итало-критская школа]]|| || ||14 |- |[[:en:Crimean Goths]]||[[:ru:Крымские готы]]|| || ||25 |- |[[:en:Crito]]||[[:ru:Критон (Платон)]]||[[Կրիտոն (Պլատոն)]]|| ||50 |- |[[:en:Cronus]]||[[:ru:Кронос]]||[[Կռոնոս]]|| ||89 |- |[[:en:Crotalum]]||[[:ru:Кроталы]]|| || ||12 |- |[[:en:Greek cuisine]]||[[:ru:Греческая кухня]]||[[Հունական խոհանոց]]|| ||46 |- |[[:en:Cumans]]||[[:ru:Половцы]]|| || ||59 |- |[[:en:Cyclops Cave (Youra)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Cyme (Aeolis)]]||[[:ru:Кима]]|| || ||20 |- |[[:en:Cynisca]]||[[:ru:Киниска]]|| || ||27 |- |[[:en:Cypria]]||[[:ru:Киприи]]|| || ||21 |- |[[:en:Cyprus–Greece relations]]||[[:ru:Греко-кипрские отношения]]|| || ||6 |- |[[:en:Cyril and Methodius]]||[[:ru:Кирилл и Мефодий]]||[[Կյուրեղ և Մեթոդիոս]]|| ||55 |- |[[:en:Cyril of Alexandria]]||[[:ru:Кирилл Александрийский]]||[[Կյուրեղ Ալեքսանդրացի]]|| ||69 |- |[[:en:Daedalus]]||[[:ru:Дедал]]||[[Դեդալոս]]|| ||65 |- |[[:en:Danake]]|| || || ||5 |- |[[:en:Decline of the Byzantine Empire]]|| || || ||7 |- |[[:en:Dekemvriana]]||[[:ru:Декабрьские события в Афинах]]|| || ||19 |- |[[:en:Delian League]]||[[:ru:Первый Афинский морской союз]]||[[Աթենական ծովային միություն]]|| ||56 |- |[[:en:Delphi Archaeological Museum]]|| || || ||14 |- |[[:en:Delta (letter)]]||[[:ru:Дельта (буква)]]||[[Դելտա (տառ)]]||այո||90 |- |[[:en:Demeter]]||[[:ru:Деметра]]||[[Դեմետրա]]||այո||94 |- |[[:en:Ali Demi]]||[[:ru:Деми, Аль]]|| || ||6 |- |[[:en:Democratic Alliance (Greece)]]||[[:ru:Демократический альянс (Греция)]]|| || ||14 |- |[[:en:Demographics of Greece]]||[[:ru:Население Греции]]||[[Հունաստանի ժողովրդագրություն]]|| ||26 |- |[[:en:Desmon of Corinth]]|| || || ||6 |- |[[:en:Despotate of Epirus]]||[[:ru:Эпирское царство]]||[[Էպիրոսի բռնապետություն]]|| ||51 |- |[[:en:Despotate of the Morea]]||[[:ru:Морейский деспотат]]||[[Մորեայի բռնապետություն]]|| ||42 |- |[[:en:Destruction of Psara]]||[[:ru:Резня на острове Псара]]|| || ||14 |- |[[:en:Dimini]]|| || || ||17 |- |[[:en:Diocles of Corinth]]|| || || ||10 |- |[[:en:Diocles of Messenia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Diogenes]]||[[:ru:Диоген]]||[[Դիոգենես Սինոպացի]]|| ||112 |- |[[:en:Diolkos]]||[[:ru:Диолк]]|| || ||23 |- |[[:en:Diomedes]]||[[:ru:Диомед]]|| || ||45 |- |[[:en:Dionysian Mysteries]]|| || || ||14 |- |[[:en:Dionysos, Greece]]||[[:ru:Дионисос (Аттика)]]||[[Դիոնիսոս (Ատտիկա)]]|| ||20 |- |[[:en:Dionysus]]||[[:ru:Дионис]]||[[Դիոնիսոս]]|| ||94 |- |[[:en:Discourse to the Greeks concerning Hades]]|| || || ||2 |- |[[:en:Dodecanese]]||[[:ru:Додеканес]]||[[Դոդեկանես]]|| ||73 |- |[[:en:Dodona]]||[[:ru:Додона]]|| || ||34 |- |[[:en:Doric order]]||[[:ru:Дорический ордер]]||[[Դորիական օրդեր]]|| ||53 |- |[[:en:Dorus (Deucalionid)]]||[[:ru:Дор (сын Эллина)]]|| || ||24 |- |[[:en:Theodore Komnenos Doukas]]||[[:ru:Феодор Комнин Дука]]|| || ||25 |- |[[:en:Dreros]]|| || || ||9 |- |[[:en:Early Muslim conquests]]||[[:ru:Арабские завоевания]]||[[Արաբական արշավանքներ]]|| ||55 |- |[[:en:Eastern Christianity]]||[[:ru:Восточное христианство]]|| || ||53 |- |[[:en:Eastern Mediterranean]]|| ||[[Արևելյան Միջերկրական]]|| ||22 |- |[[:en:Eastern Orthodox Church]]||[[:ru:Православная церковь]]|| || ||133 |- |[[:en:Eastern Orthodoxy]]||[[:ru:Православие]]||[[Ուղղափառություն]]||այո||50 |- |[[:en:Eastern Orthodoxy in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Economic history of Greece and the Greek world]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ecumenical Patriarch of Constantinople]]||[[:ru:Патриарх Константинопольский]]|| || ||43 |- |[[:en:Egyptiotes]]||[[:ru:Египетские греки]]||[[Հույները Եգիպտոսում]]|| ||9 |- |[[:en:ELAS]]||[[:ru:Народно-освободительная армия Греции]]||[[ԷԼԱՍ]]|| ||21 |- |[[:en:Elections in Greece]]||[[:ru:Выборы в Греции]]|| || ||10 |- |[[:en:Electra (Sophocles play)]]||[[:ru:Электра (Софокл)]]|| || ||37 |- |[[:en:Eleftheria i thanatos]]||[[:ru:Элефтерия и танатос]]|| || ||19 |- |[[:en:Ellinikon International Airport]]||[[:ru:Элиникон (аэропорт)]]|| || ||24 |- |[[:en:Odysseas Elytis]]||[[:ru:Элитис, Одисеас]]||[[Օդիսեաս Էլիտիս]]|| ||80 |- |[[:en:Empire of Nicaea]]||[[:ru:Никейская империя]]||[[Նիկիայի կայսրություն]]||այո||59 |- |[[:en:Empúries]]||[[:ru:Эмпорион]]||[[Էմպորիոն]]|| ||27 |- |[[:en:Endorsements in the 2015 Greek bailout referendum]]|| || || ||1 |- |[[:en:Energy in Greece]]||[[:ru:Энергетика Греции]]||[[Էներգետիկան Հունաստանում]]|| ||11 |- |[[:en:Epaminondas]]||[[:ru:Эпаминонд]]||[[Էպամինոնդաս]]|| ||55 |- |[[:en:Ephesus]]||[[:ru:Эфес (город)]]||[[Եփեսոս]]|| ||92 |- |[[:en:Ephorus]]||[[:ru:Эфор Кимский]]|| || ||34 |- |[[:en:Epimachus of Athens]]|| || || ||4 |- |[[:en:Epirus]]||[[:ru:Эпир]]||[[Էպիրուս]]|| ||50 |- |[[:en:Epitaphios (Ritsos)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Epsilon]]||[[:ru:Эпсилон]]||[[Էպսիլոն (տառ)]]||այո||87 |- |[[:en:Ermoupoli]]||[[:ru:Эрмуполис]]||[[Էրմուպոլիս]]|| ||46 |- |[[:en:Erofili]]|| || || ||4 |- |[[:en:Erotic Essay]]|| || || ||1 |- |[[:en:Erotokritos]]||[[:ru:Эротокрит]]||[[Էրոտոկրիտոս]]|| ||18 |- |[[:en:Erymanthian boar]]||[[:ru:Эриманфский вепрь]]||[[Էրիմանթոսյան վարազ]]|| ||37 |- |[[:en:Erythrae]]||[[:ru:Эрифры (Иония)]]|| || ||19 |- |[[:en:Eta]]||[[:ru:Эта]]||[[Էտա (տառ)]]||այո||86 |- |[[:en:Eteocretan language]]||[[:ru:Этеокритский язык]]|| || ||23 |- |[[:en:Ethnikos Piraeus F.C.]]|| || || ||15 |- |[[:en:Euboea]]||[[:ru:Эвбея]]||[[Եվբեա]]|| ||72 |- |[[:en:Euboean alphabet]]|| || || ||12 |- |[[:en:Euclidean geometry]]||[[:ru:Евклидова геометрия]]||[[Էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]|| ||80 |- |[[:en:Eudemus (general)]]||[[:ru:Эвдам]]|| || ||15 |- |[[:en:Eupatridae]]||[[:ru:Эвпатриды]]||[[Եվպատրիդներ]]|| ||17 |- |[[:en:Euphronios]]||[[:ru:Евфроний]]|| || ||25 |- |[[:en:Eupolis]]||[[:ru:Евполид]]|| || ||26 |- |[[:en:EuroBasket 1987]]||[[:ru:Чемпионат Европы по баскетболу 1987]]|| || ||29 |- |[[:en:EuroBasket 2005]]||[[:ru:Чемпионат Европы по баскетболу 2005]]|| || ||30 |- |[[:en:Eustathius of Thessalonica]]||[[:ru:Евстафий Солунский]]|| || ||29 |- |[[:en:Euthyphro]]||[[:ru:Евтифрон]]|| || ||42 |- |[[:en:Evagrius Scholasticus]]||[[:ru:Евагрий Схоластик]]||[[Եվագրիոս Սքոլաստիկոս]]|| ||29 |- |[[:en:Evzones]]||[[:ru:Эвзоны]]||[[Էվզոններ]]|| ||21 |- |[[:en:Rigas Feraios]]||[[:ru:Фереос, Ригас]]||[[Ռիգաս Ֆերայոս]]|| ||40 |- |[[:en:Feta]]||[[:ru:Фета]]||[[Ֆետա]]||այո||56 |- |[[:en:Filiki Eteria]]||[[:ru:Филики Этерия]]||[[Ֆիլիկի Էթերիա]]|| ||29 |- |[[:en:First Balkan War]]||[[:ru:Первая Балканская война]]||[[Առաջին Բալկանյան պատերազմ]]|| ||72 |- |[[:en:First Economic Adjustment Programme for Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:First Hellenic Republic]]||[[:ru:Первая Греческая республика]]||[[Հունաստանի առաջին հանրապետություն]]|| ||35 |- |[[:en:First Peloponnesian War]]||[[:ru:Малая Пелопоннесская война]]|| || ||22 |- |[[:en:First Persian invasion of Greece]]||[[:ru:Греко-персидская война (492—490 до н. э.)]]||[[Պարսկական առաջին ներխուժում Հունաստան]]|| ||20 |- |[[:en:First Philippic]]|| || || ||5 |- |[[:en:First plague pandemic]]|| || || ||3 |- |[[:en:First siege of Missolonghi]]||[[:ru:Первая осада Месолонгиона]]|| || ||7 |- |[[:en:Flag of Greece]]||[[:ru:Флаг Греции]]||[[Հունաստանի դրոշ]]||այո||66 |- |[[:en:For the Megalopolitans]]|| || || ||3 |- |[[:en:Foreign relations of Greece]]||[[:ru:Внешняя политика Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Fourth Crusade]]||[[:ru:Четвёртый крестовый поход]]||[[Խաչակրաց չորրորդ արշավանք]]||այո||69 |- |[[:en:Fourth Philippic]]|| || || ||2 |- |[[:en:François Vase]]||[[:ru:Ваза Франсуа]]|| || ||23 |- |[[:en:Frankokratia]]||[[:ru:Франкократия]]|| || ||28 |- |[[:en:Frederick II, Holy Roman Emperor]]||[[:ru:Фридрих II (император Священной Римской империи)]]||[[Ֆրիդրիխ II Հոհենշտաուֆեն]]|| ||85 |- |[[:en:Frederick the Simple]]||[[:ru:Федериго III (король Сицилии)]]|| || ||24 |- |[[:en:The Frogs]]||[[:ru:Лягушки (комедия)]]|| || ||36 |- |[[:en:Juan de Fuca]]||[[:ru:Фука, Хуан де]]||[[Խուան դե Ֆուկա]]|| ||20 |- |[[:en:Fustanella]]||[[:ru:Фустанелла]]||[[Ֆուստանելա]]|| ||24 |- |[[:en:Galen]]||[[:ru:Гален]]||[[Գալեն Կլավդիոս]]|| ||117 |- |[[:en:Nikos Galis]]||[[:ru:Галис, Никос]]|| || ||26 |- |[[:en:Gamma]]||[[:ru:Гамма (буква)]]||[[Գամմա (տառ)]]||այո||91 |- |[[:en:Genos]]|| || || ||11 |- |[[:en:George I of Greece]]||[[:ru:Георг I (король Греции)]]||[[Գեորգիոս I (Հունաստանի թագավոր)]]|| ||62 |- |[[:en:George II of Greece]]||[[:ru:Георг II (король Греции)]]||[[Գեորգիոս II (Հունաստանի թագավոր)]]|| ||54 |- |[[:en:German invasion of Greece]]||[[:ru:Греческая операция]]|| || ||37 |- |[[:en:Panagiotis Giannakis]]||[[:ru:Яннакис, Панайотис]]|| || ||22 |- |[[:en:Golden bull]]||[[:ru:Золотая булла]]|| || ||35 |- |[[:en:Thomas Gordon (British Army officer)]]||[[:ru:Гордон, Томас (филэллин)]]|| || ||6 |- |[[:en:Gorgon]]||[[:ru:Горгоны]]||[[Գորգոններ]]|| ||62 |- |[[:en:Gortyn]]||[[:ru:Гортина (дим)]]|| || ||20 |- |[[:en:Gortyn code]]||[[:ru:Гортинские законы]]|| || ||23 |- |[[:en:Gothic War (535–554)]]||[[:ru:Византийско-готские войны]]||[[Գոթական պատերազմ (535-554)]]|| ||39 |- |[[:en:Goulandris Museum of Cycladic Art]]||[[:ru:Музей кикладского искусства]]||[[Կիկլադյան արվեստի թանգարան]]|| ||18 |- |[[:en:Government of Macedonia (ancient kingdom)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Graecus]]|| || || ||10 |- |[[:en:Greco-Italian War]]||[[:ru:Итало-греческая война]]||[[Հույն-իտալական պատերազմ]]|| ||43 |- |[[:en:El Greco]]||[[:ru:Эль Греко]]||[[Էլ Գրեկո]]|| ||106 |- |[[:en:Greece at the Olympics]]||[[:ru:Греция на Олимпийских играх]]||[[Հունաստանն օլիմպիական խաղերում]]|| ||33 |- |[[:en:Greece in the 5th century BC]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greece in the Balkan Wars]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greece men's national basketball team]]||[[:ru:Мужская сборная Греции по баскетболу]]||[[Հունաստանի բասկետբոլի ազգային հավաքական]]|| ||36 |- |[[:en:Greece national football team]]||[[:ru:Сборная Греции по футболу]]||[[Հունաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքական]]|| ||74 |- |[[:en:Greece–Ottoman Empire relations]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greece–Serbia relations]]||[[:ru:Греко-сербские отношения]]||[[Հույն-սերբական հարաբերություններ]]|| ||11 |- |[[:en:Greece–Turkey relations]]||[[:ru:Греко-турецкие отношения]]|| || ||16 |- |[[:en:Greek – United States relations]]||[[:ru:Американо-греческие отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Greek Anthology]]|| || || ||19 |- |[[:en:Greek Civil War]]||[[:ru:Гражданская война в Греции]]|| || ||48 |- |[[:en:Greek colonisation]]||[[:ru:Греческая колонизация]]||[[Հունական գաղութացում]]|| ||30 |- |[[:en:Greek Constitution of 1844]]|| || || ||8 |- |[[:en:Greek Constitution of 1864]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greek Constitution of 1911]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek constitutional amendment of 2001]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek cruiser Georgios Averof]]||[[:ru:Георгиос Авероф (крейсер)]]|| || ||18 |- |[[:en:Greek Cypriots]]||[[:ru:Греки-киприоты]]||[[Հույն կիպրացիներ]]|| ||30 |- |[[:en:Greek Dark Ages]]||[[:ru:Тёмные века (Древняя Греция)]]||[[Հոմերոսյան դարաշրջան]]|| ||51 |- |[[:en:Greek drachma]]||[[:ru:Греческая драхма]]||[[Հունական դրախմա]]|| ||58 |- |[[:en:Greek dress]]||[[:ru:Греческий национальный костюм]]|| || ||4 |- |[[:en:Greek euro coins]]||[[:ru:Монеты евро Греции]]|| || ||29 |- |[[:en:Greek fire]]||[[:ru:Греческий огонь]]||[[Հունական կրակ]]||այո||57 |- |[[:en:Greek genocide]]||[[:ru:Геноцид греков]]||[[Հույների ցեղասպանություն]]|| ||26 |- |[[:en:Greek government-debt crisis]]||[[:ru:Долговой кризис в Греции]]|| || ||41 |- |[[:en:Greek government-debt crisis countermeasures]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greek Heroic Age]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greek junta]]||[[:ru:Чёрные полковники]]|| || ||42 |- |[[:en:Greek junta trials]]|| || || ||6 |- |[[:en:Greek military junta of 1967–74]]||[[:ru:Чёрные полковники]]|| || ||42 |- |[[:en:Greek minuscule]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greek numerals]]||[[:ru:Греческая система счисления]]||[[Հունական թվային համակարգ]]|| ||49 |- |[[:en:Greek orthography]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greek salad]]||[[:ru:Греческий салат]]||[[Հունական աղցան]]||այո||46 |- |[[:en:Greek scholars in the Renaissance]]||[[:ru:Греческие учёные Возрождения]]|| || ||12 |- |[[:en:Greek Senate]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greek terracotta figurines]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greek to me]]|| || || ||10 |- |[[:en:Greek underworld]]||[[:ru:Загробный мир в древнегреческой мифологии]]|| || ||31 |- |[[:en:Greek wine]]||[[:ru:Виноделие в Греции]]|| || ||18 |- |[[:en:Greek withdrawal from the eurozone]]||[[:ru:Выход Греции из еврозоны]]||[[Հունաստանի հավանական հեռացումը Եվրագոտուց]]|| ||34 |- |[[:en:Greektown]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gregory V of Constantinople]]||[[:ru:Григорий V (патриарх Константинопольский)]]|| || ||23 |- |[[:en:Gregory of Nazianzus]]||[[:ru:Григорий Богослов]]||[[Գրիգոր Նազիանզացի]]|| ||83 |- |[[:en:Gregory Palamas]]||[[:ru:Григорий Палама]]|| || ||46 |- |[[:en:Grenade]]||[[:ru:Граната]]||[[Նռնակ]]|| ||78 |- |[[:en:Tzanetos Grigorakis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Griko language]]||[[:ru:Итало-румейский язык]]|| || ||24 |- |[[:en:Georgios Grivas]]||[[:ru:Гривас, Георгиос]]|| || ||18 |- |[[:en:Hades]]||[[:ru:Аид]]||[[Հադես]]|| ||98 |- |[[:en:Hagia Sophia]]||[[:ru:Собор Святой Софии (Константинополь)]]||[[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Ստամբուլ)]]|| ||128 |- |[[:en:Halicarnassus]]||[[:ru:Галикарнас]]||[[Հալիկառնաս]]|| ||46 |- |[[:en:Halloumi]]||[[:ru:Халлуми]]|| || ||37 |- |[[:en:George Hamartolos]]||[[:ru:Георгий Амартол]]|| || ||27 |- |[[:en:Health in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hecate]]||[[:ru:Геката]]||[[Հեկատա (աստվածուհի)]]|| ||58 |- |[[:en:Helepolis]]||[[:ru:Элеполис]]|| || ||17 |- |[[:en:Helladic chronology]]||[[:ru:Элладская цивилизация]]|| || ||34 |- |[[:en:Hellen]]||[[:ru:Эллин]]|| || ||35 |- |[[:en:Hellenic Air Force]]||[[:ru:Военно-воздушные силы Греции]]||[[Հունաստանի ռազմաօդային ուժեր]]|| ||26 |- |[[:en:Hellenic Armed Forces]]||[[:ru:Вооружённые силы Греции]]||[[Հունաստանի զինված ուժեր]]|| ||24 |- |[[:en:Hellenic Football Federation]]||[[:ru:Греческая федерация футбола]]|| || ||35 |- |[[:en:Hellenic languages]]||[[:ru:Греческая группа языков]]|| || ||37 |- |[[:en:Hellenic Navy]]||[[:ru:Военно-морские силы Греции]]|| || ||23 |- |[[:en:Hellenikon Air Base]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenistic art]]|| ||[[Հելլենիստական մշակույթ]]|| ||25 |- |[[:en:Hellenistic civilization]]||[[:ru:Эллинизм]]||[[Հելլենականություն]]|| ||83 |- |[[:en:Hellenistic philosophy]]||[[:ru:Эллинистическая философия]]||[[Հելլենիստական փիլիսոփայություն]]|| ||37 |- |[[:en:Hellenistic religion]]|| || || ||12 |- |[[:en:Hephaestus]]||[[:ru:Гефест]]||[[Հեփեստոս]]|| ||88 |- |[[:en:Hera]]||[[:ru:Гера]]||[[Հերա]]|| ||99 |- |[[:en:Heracleia (festival)]]||[[:ru:Гераклеи (праздник)]]|| || ||5 |- |[[:en:Heracles]]||[[:ru:Геракл]]||[[Հերակլես]]|| ||93 |- |[[:en:Heraion of Samos]]||[[:ru:Герейон (Самос)]]|| || ||34 |- |[[:en:Heraklion]]||[[:ru:Ираклион]]||[[Հերակլիոն]]|| ||92 |- |[[:en:Hercules of the Forum Boarium]]||[[:ru:Геркулес с Бычьего форума]]|| || ||9 |- |[[:en:Hermonax]]||[[:ru:Гермонакс]]|| || ||10 |- |[[:en:Hero of Byzantium]]|| || || ||9 |- |[[:en:Herodotus]]||[[:ru:Геродот]]||[[Հերոդոտոս]]|| ||180 |- |[[:en:Hesiod]]||[[:ru:Гесиод]]||[[Հեսիոդոս]]|| ||117 |- |[[:en:Hesperides]]||[[:ru:Геспериды]]||[[Հեսպերիդներ]]|| ||51 |- |[[:en:Hestia]]||[[:ru:Гестия]]||[[Հեստիա]]|| ||88 |- |[[:en:Hexamilion wall]]||[[:ru:Гексамилион]]|| || ||18 |- |[[:en:Hipparchus]]||[[:ru:Гиппарх]]||[[Հիպարքոս]]|| ||78 |- |[[:en:Hippias Major]]||[[:ru:Гиппий больший (Платон)]]|| || ||26 |- |[[:en:Hippocrates]]||[[:ru:Гиппократ]]||[[Հիպոկրատ]]|| ||162 |- |[[:en:Hippocratic Oath]]||[[:ru:Клятва Гиппократа]]||[[Հիպոկրատի երդում]]|| ||82 |- |[[:en:Hippolyta]]||[[:ru:Ипполита]]|| || ||44 |- |[[:en:Hippos]]||[[:ru:Гиппос]]||[[Հիպպոս]]|| ||21 |- |[[:en:Histories (Herodotus)]]||[[:ru:История (Геродот)]]|| || ||48 |- |[[:en:History of Alexandria]]||[[:ru:История Александрии]]|| || ||6 |- |[[:en:History of Crete]]||[[:ru:История Крита]]||[[Կրետե (հնագույն պետություն)]]|| ||14 |- |[[:en:History of Cyprus]]||[[:ru:История Кипра]]||[[Կիպրոսի պատմություն]]|| ||38 |- |[[:en:History of Macedonia (ancient kingdom)]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of Sparta]]||[[:ru:История Спарты]]|| || ||13 |- |[[:en:History of the Byzantine Empire]]||[[:ru:История Византии]]|| || ||14 |- |[[:en:History of the Cyclades]]|| || || ||4 |- |[[:en:History of the Eastern Orthodox Church]]|| || || ||4 |- |[[:en:History of the Greek alphabet]]||[[:ru:История греческого алфавита]]|| || ||8 |- |[[:en:History of the Hellenic Navy]]|| || || ||2 |- |[[:en:History of the Jews in Greece]]||[[:ru:Иудаизм в Греции]]|| || ||12 |- |[[:en:History of the Peloponnesian War]]||[[:ru:История (Фукидид)]]|| || ||39 |- |[[:en:History of Thessaloniki]]|| || || ||6 |- |[[:en:History of wound care]]|| || || ||2 |- |[[:en:George Hourmouziadis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hubris]]||[[:ru:Гибрис]]||[[Հուբրիս]]|| ||49 |- |[[:en:Human rights in Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hyllus]]||[[:ru:Гилл (сын Геракла)]]|| || ||33 |- |[[:en:Ice hockey in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Icon]]||[[:ru:Икона]]||[[Սրբապատկեր]]|| ||84 |- |[[:en:Ieronymos II of Athens]]||[[:ru:Иероним II (архиепископ Афинский)]]|| || ||24 |- |[[:en:Imbros]]||[[:ru:Гёкчеада]]|| || ||52 |- |[[:en:Imia]]||[[:ru:Иммия]]|| || ||21 |- |[[:en:Indian campaign of Alexander the Great]]||[[:ru:Индийский поход Александра Македонского]]|| || ||11 |- |[[:en:Internet in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ioannina]]||[[:ru:Янина (город)]]||[[Յանինա]]|| ||72 |- |[[:en:Ion (dialogue)]]||[[:ru:Ион (Платон)]]|| || ||27 |- |[[:en:Ionian Enlightenment]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ionian Revolt]]||[[:ru:Ионийское восстание]]||[[Հոնիական ապստամբություն]]|| ||43 |- |[[:en:Iota]]||[[:ru:Йота]]||[[Յոտա (տառ)]]||այո||86 |- |[[:en:Iron Age Greek migrations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Death of Tassos Isaac]]|| || || ||9 |- |[[:en:Isis]]||[[:ru:Исида]]||[[Իսիդա]]|| ||89 |- |[[:en:Issus (Cilicia)]]||[[:ru:Исс]]||[[Իսոս]]|| ||21 |- |[[:en:January 2015 Greek legislative election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Греции (январь 2015)]]|| || ||28 |- |[[:en:Jason]]||[[:ru:Ясон]]||[[Յասոն]]|| ||70 |- |[[:en:Jesus]]||[[:ru:Иисус Христос]]||[[Հիսուս]]|| ||307 |- |[[:en:John II Komnenos]]||[[:ru:Иоанн II Комнин]]||[[Հովհաննես II Կոմնենոս]]|| ||54 |- |[[:en:John Chrysostom]]||[[:ru:Иоанн Златоуст]]||[[Հովհաննես Ոսկեբերան]]|| ||98 |- |[[:en:John I Tzimiskes]]||[[:ru:Иоанн I Цимисхий]]||[[Հովհաննես Չմշկիկ]]|| ||55 |- |[[:en:John of Brienne]]||[[:ru:Иоанн де Бриенн]]||[[Ժան I (Երուսաղեմի արքա)]]|| ||39 |- |[[:en:Judiciary of Greece]]|| ||[[Հունաստանի դատաիրավական համակարգ]]|| ||5 |- |[[:en:June 2012 Greek legislative election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Греции (июнь 2012)]]|| || ||25 |- |[[:en:Justinian I]]||[[:ru:Юстиниан I]]||[[Հուստինիանոս Ա]]|| ||108 |- |[[:en:Kalamatianos]]|| || || ||11 |- |[[:en:Kalavryta massacre]]||[[:ru:Резня в Калаврите]]|| || ||10 |- |[[:en:Kaloyan of Bulgaria]]||[[:ru:Калоян (царь Болгарии)]]|| || ||40 |- |[[:en:Konstantinos Kanaris]]||[[:ru:Канарис, Константин]]||[[Կոնստանտինոս Կանարիս]]|| ||30 |- |[[:en:Kanathos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Manuel Kantakouzenos]]||[[:ru:Мануил Кантакузин]]|| || ||21 |- |[[:en:Matthew Kantakouzenos]]||[[:ru:Матфей Кантакузин]]|| || ||30 |- |[[:en:Ioannis Kapodistrias]]||[[:ru:Каподистрия, Иоанн]]||[[Իոանիս Կապոդիստրիաս]]|| ||50 |- |[[:en:Kappa]]||[[:ru:Каппа (буква)]]||[[Կապպա (տառ)]]||այո||87 |- |[[:en:Karamanlides]]||[[:ru:Караманлиды]]|| || ||21 |- |[[:en:Konstantinos Karamanlis]]||[[:ru:Караманлис, Константинос]]||[[Կոնստանտինոս Կարամանլիս]]|| ||51 |- |[[:en:Kostas Karamanlis]]||[[:ru:Караманлис, Костас]]||[[Կոստաս Կարամանլիս]]|| ||48 |- |[[:en:Kostas Karamanlis (politician, born 1974)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kasta Tomb]]||[[:ru:Гробница в Амфиполе]]|| || ||19 |- |[[:en:Kastellorizo]]||[[:ru:Кастелоризон]]|| || ||48 |- |[[:en:Nikos Kazantzakis]]||[[:ru:Казандзакис, Никос]]||[[Նիկոս Կազանձակիս]]|| ||79 |- |[[:en:Kazaziye]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kerameikon]]||[[:ru:Керамик]]|| || ||26 |- |[[:en:Khosrow I]]||[[:ru:Хосров I Ануширван]]||[[Խոսրով Ա Սասանյան]]|| ||57 |- |[[:en:Khosrow II]]||[[:ru:Хосров II Парвиз]]||[[Խոսրով Բ Փարվեզ]]|| ||56 |- |[[:en:Kirra, Phocis]]||[[:ru:Кира (Фокида)]]|| || ||13 |- |[[:en:Kleitomachos (athlete)]]|| || || ||6 |- |[[:en:The Knights]]||[[:ru:Всадники (комедия)]]|| || ||26 |- |[[:en:Knossos]]||[[:ru:Кносс]]||[[Կնոսոս]]|| ||68 |- |[[:en:George Kodinos]]||[[:ru:Георгий Кодин]]|| || ||16 |- |[[:en:Sokratis Kokkalis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Theodoros Kolokotronis]]||[[:ru:Колокотронис, Теодорос]]||[[Թեոդորոս Կոլոկոտրոնիս]]|| ||35 |- |[[:en:Alexios I Komnenos]]||[[:ru:Алексей I Комнин]]||[[Ալեքսիոս Ա Կոմնենոս]]|| ||66 |- |[[:en:Andronikos I Komnenos]]||[[:ru:Андроник I Комнин]]||[[Անդրոնիկոս Ա Կոմնենոս]]|| ||53 |- |[[:en:Manuel I Komnenos]]||[[:ru:Мануил I Комнин]]||[[Մանուիլ I Կոմնենոս]]|| ||67 |- |[[:en:Koppa (letter)]]||[[:ru:Коппа (буква греческого алфавита)]]|| || ||63 |- |[[:en:Adamantios Korais]]||[[:ru:Кораис, Адамантиос]]||[[Ադամանտիոս Կորաիս]]|| ||36 |- |[[:en:Kos]]||[[:ru:Кос]]||[[Կոս (կղզի)]]|| ||71 |- |[[:en:Koukonesi]]||[[:ru:Кукониси]]|| || ||9 |- |[[:en:Kourion]]||[[:ru:Курион]]|| || ||29 |- |[[:en:Kouros]]||[[:ru:Курос]]|| || ||28 |- |[[:en:Kri-kri]]||[[:ru:Кри-кри]]||[[Կրի-կրի]]|| ||29 |- |[[:en:Kyrenia ship]]||[[:ru:Киренийский корабль]]|| || ||18 |- |[[:en:Kythnos]]||[[:ru:Китнос]]|| || ||41 |- |[[:en:Lambda]]||[[:ru:Лямбда]]||[[Լամբդա (տառ)]]||այո||87 |- |[[:en:Languages of Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Larissa]]||[[:ru:Лариса (город)]]||[[Լարիսա (քաղաք)]]|| ||79 |- |[[:en:Late Greek]]|| || || ||1 |- |[[:en:Latin Empire]]||[[:ru:Латинская империя]]||[[Լատինական կայսրություն]]|| ||72 |- |[[:en:Lausanne Conference of 1922–1923]]||[[:ru:Лозаннская конференция]]||[[Լոզանի կոնֆերանս]]|| ||24 |- |[[:en:Lelantine War]]||[[:ru:Лелантская война]]|| || ||21 |- |[[:en:Lemnian language]]|| || || ||21 |- |[[:en:Lemnos]]||[[:ru:Лемнос]]||[[Լեմնոս]]|| ||64 |- |[[:en:Leochares of Messenia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Leonidas I]]||[[:ru:Леонид I]]||[[Լեոնիդաս I]]|| ||79 |- |[[:en:Leonidas of Rhodes]]||[[:ru:Леонид Родосский]]|| || ||19 |- |[[:en:Lernaean Hydra]]||[[:ru:Лернейская гидра]]||[[Լերնեյան հիդրա]]|| ||66 |- |[[:en:Lesbos]]||[[:ru:Лесбос]]||[[Լեսբոս]]|| ||90 |- |[[:en:Leucippus]]||[[:ru:Левкипп]]||[[Լևկիպոս]]|| ||76 |- |[[:en:Liberal Party (Greece)]]||[[:ru:Либеральная партия (Греция)]]|| || ||9 |- |[[:en:Limantepe]]||[[:ru:Лимантепе]]|| || ||3 |- |[[:en:List of Byzantine emperors]]||[[:ru:Список византийских императоров]]||[[Բյուզանդական կայսրերի անվանացանկ]]||այո||71 |- |[[:en:List of cabinets of Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of islands of Greece]]||[[:ru:Список островов Греции]]||[[Հունաստանի կղզիների ցանկ]]|| ||45 |- |[[:en:List of modern Greek poets]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of museums in Greece]]||[[:ru:Проект:Греция/Список музеев Греции]]|| || ||6 |- |[[:en:List of World Heritage Sites in Greece]]||[[:ru:Список объектов всемирного наследия ЮНЕСКО в Греции]]||[[Հունաստանում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ]]||այո||33 |- |[[:en:Little Iliad]]||[[:ru:Малая Илиада]]|| || ||18 |- |[[:en:Logographer (history)]]||[[:ru:Логографы]]||[[Լոգոգրաֆներ]]|| ||26 |- |[[:en:Spyridon Louis]]||[[:ru:Луис, Спиридон]]||[[Լուիս Սպիրիդոն]]|| ||45 |- |[[:en:Lucian]]||[[:ru:Лукиан]]||[[Լուկիանոս]]|| ||95 |- |[[:en:Lycosura]]||[[:ru:Ликосура]]|| || ||14 |- |[[:en:Lycurgus (lawgiver)]]||[[:ru:Ликург Спартанский]]||[[Լիկուրգոս]]|| ||47 |- |[[:en:Lysistrata]]||[[:ru:Лисистрата]]|| || ||39 |- |[[:en:Macedonia (Greece)]]||[[:ru:Македония (Греция)]]||[[Մակեդոնիա (Հունաստան)]]||այո||82 |- |[[:en:Macedonia (region)]]||[[:ru:Македония (область)]]|| || ||73 |- |[[:en:Macedonia (terminology)]]|| ||[[Մակեդոնիա (տերմինաբանություն)]]|| ||7 |- |[[:en:Macedonian art (Byzantine)]]|| || || ||10 |- |[[:en:Macedonians (Greeks)]]|| || || ||17 |- |[[:en:Madrid Skylitzes]]||[[:ru:Мадридский Скилица]]|| || ||19 |- |[[:en:Magic in the Greco-Roman world]]|| || || ||7 |- |[[:en:Magna Graecia]]||[[:ru:Великая Греция]]||[[Մեծ Հունաստան]]|| ||62 |- |[[:en:Marathon, Greece]]||[[:ru:Марафон (город)]]||[[Մարաթոն]]|| ||52 |- |[[:en:Mares of Diomedes]]||[[:ru:Кони Диомеда]]||[[Դիոմեդեսի նժույգներ]]|| ||29 |- |[[:en:Maria, Queen of Sicily]]||[[:ru:Мария (королева Сицилии)]]|| || ||23 |- |[[:en:Marion, Cyprus]]||[[:ru:Марион (Кипр)]]|| || ||10 |- |[[:en:Market Gate of Miletus]]|| || || ||12 |- |[[:en:Petrobey Mavromichalis]]||[[:ru:Мавромихалис, Петрос]]||[[Պետրոս Մավրոմիխալիս]]|| ||21 |- |[[:en:Mazaris]]||[[:ru:Мазарис]]|| || ||8 |- |[[:en:William Andrew McDonald]]|| || || ||3 |- |[[:en:Meander (art)]]||[[:ru:Меандр (орнамент)]]||[[Մեանդր (զարդանախշ)]]|| ||35 |- |[[:en:Medieval Greek]]||[[:ru:Среднегреческий язык]]|| || ||39 |- |[[:en:Medma]]|| || || ||12 |- |[[:en:Medusa]]||[[:ru:Горгона Медуза]]||[[Գորգոն Մեդուզա]]||այո||81 |- |[[:en:Megali Idea]]||[[:ru:Великая идея (Греция)]]|| || ||36 |- |[[:en:Megara Hyblaea]]|| || || ||22 |- |[[:en:Meidias Painter]]||[[:ru:Мидий (вазописец)]]|| || ||12 |- |[[:en:Menesaechmus]]|| || || ||4 |- |[[:en:Melina Mercouri]]||[[:ru:Меркури, Мелина]]||[[Մելինա Մերկուրի]]|| ||52 |- |[[:en:Metapolitefsi]]||[[:ru:Метаполитефси]]|| || ||11 |- |[[:en:Metastaseis (Xenakis)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Michael I Komnenos Doukas]]||[[:ru:Михаил I Комнин Дука]]|| || ||26 |- |[[:en:Michael VIII Palaiologos]]||[[:ru:Михаил VIII Палеолог]]||[[Միքայել VIII Պալեոլոգոս]]|| ||51 |- |[[:en:Middle Bronze Age migrations (ancient Near East)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Milan Papyrus]]|| || || ||5 |- |[[:en:Military history of Greece during World War II]]||[[:ru:Греция во Второй мировой войне]]|| || ||12 |- |[[:en:Military of ancient Greece]]|| || || ||9 |- |[[:en:Milo of Croton]]||[[:ru:Милон Кротонский]]|| || ||30 |- |[[:en:Miltiades]]||[[:ru:Мильтиад Младший]]||[[Միլտիադես]]|| ||48 |- |[[:en:Mimnermus]]||[[:ru:Мимнерм]]||[[Միմներմոս]]|| ||41 |- |[[:en:Mindarus]]||[[:ru:Миндар]]|| || ||13 |- |[[:en:Ministry of National Defence (Greece)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Minoan pottery]]||[[:ru:Минойская керамика]]|| || ||12 |- |[[:en:Minos]]||[[:ru:Минос]]||[[Մինոս]]|| ||68 |- |[[:en:Minotaur]]||[[:ru:Минотавр]]||[[Մինոտավրոս]]||այո||75 |- |[[:en:Missolonghi]]||[[:ru:Месолонгион]]||[[Մեսոլոնգիոն]]|| ||44 |- |[[:en:Modern Greek Enlightenment]]|| || || ||9 |- |[[:en:Modern Greek literature]]||[[:ru:Новогреческая литература]]|| || ||13 |- |[[:en:Modern Greek phonology]]|| || || ||9 |- |[[:en:Modern Greek studies]]|| || || ||2 |- |[[:en:Modern understanding of Greek mythology]]|| || || ||4 |- |[[:en:Monastery of Iviron]]||[[:ru:Иверский монастырь (Афон)]]||[[Իվերական վանք]]|| ||32 |- |[[:en:Jean Moréas]]||[[:ru:Мореас, Жан]]||[[Ժան Մորեաս]]|| ||35 |- |[[:en:Nana Mouskouri]]||[[:ru:Мускури, Нана]]||[[Նանա Մուսխուրի]]|| ||66 |- |[[:en:Mu (letter)]]||[[:ru:Мю]]||[[Մյու (տառ)]]||այո||85 |- |[[:en:Municipal Theatre of Corfu]]||[[:ru:Муниципальный театр Корфу]]|| || ||9 |- |[[:en:Music of Greece]]||[[:ru:Музыка Греции]]|| || ||19 |- |[[:en:Mycenae]]||[[:ru:Микены]]||[[Միկեններ]]|| ||83 |- |[[:en:Mycenaean Greek]]||[[:ru:Микенский язык]]|| || ||36 |- |[[:en:Mysia]]||[[:ru:Мисия]]||[[Մյուսիա]]|| ||35 |- |[[:en:Mystras]]||[[:ru:Мистра]]|| || ||50 |- |[[:en:Myth]]||[[:ru:Миф]]||[[Առասպել]]|| ||102 |- |[[:en:National and Kapodistrian University of Athens]]||[[:ru:Афинский университет]]||[[Աթենքի համալսարան]]|| ||43 |- |[[:en:National Archaeological Museum, Athens]]||[[:ru:Национальный археологический музей (Афины)]]||[[Աթենքի Ազգային հնագիտական թանգարան]]|| ||35 |- |[[:en:National Bank of Greece]]||[[:ru:Национальный банк Греции]]|| || ||19 |- |[[:en:National Gallery (Athens)]]||[[:ru:Национальная художественная галерея (Афины)]]||[[Աթենքի ազգային պատկերասրահ]]||այո||17 |- |[[:en:National Historical Museum, Athens]]||[[:ru:Национальный исторический музей Греции]]||[[Հունաստանի պատմության ազգային թանգարան]]|| ||14 |- |[[:en:National Liberation Front (Greece)]]||[[:ru:Национально-освободительный фронт Греции]]||[[ԷԱՄ]]|| ||24 |- |[[:en:National parks of Greece]]||[[:ru:Список национальных парков Греции]]||[[Հունաստանի ազգային պարկերի ցանկ]]|| ||19 |- |[[:en:National Technical University of Athens]]||[[:ru:Афинский политехнический университет]]||[[Հունաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարան]]|| ||23 |- |[[:en:Neaira (hetaera)]]||[[:ru:Неера (гетера)]]|| || ||12 |- |[[:en:Nemean lion]]||[[:ru:Немейский лев]]||[[Նեմեյան առյուծ]]|| ||54 |- |[[:en:Neolithic Greece]]||[[:ru:Неолитическая Греция]]|| || ||8 |- |[[:en:New Democracy (Greece)]]||[[:ru:Новая демократия (Греция)]]||[[Նոր ժողովրդավարություն (Հունաստան)]]|| ||41 |- |[[:en:Nikephoros II Phokas]]||[[:ru:Никифор II Фока]]||[[Նիկեփորոս Փոկաս]]|| ||51 |- |[[:en:Nisyros]]||[[:ru:Нисирос]]||[[Նիսիրոս]]|| ||41 |- |[[:en:North Aegean islands]]||[[:ru:Северо-Эгейские острова]]|| || ||20 |- |[[:en:North Africa during Antiquity]]||[[:ru:Античный период в истории Северной Африки]]|| || ||6 |- |[[:en:Northern Epirus]]||[[:ru:Северный Эпир]]|| || ||23 |- |[[:en:Northern Epirus Liberation Front]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nostoi]]||[[:ru:Возвращения]]|| || ||15 |- |[[:en:Nu (letter)]]||[[:ru:Ню (буква)]]||[[Նյու (տառ)]]||այո||84 |- |[[:en:Occupation of Smyrna]]||[[:ru:Оккупация Смирны]]|| || ||18 |- |[[:en:Oebotas of Dyme]]|| || || ||9 |- |[[:en:Oedipus Rex]]||[[:ru:Царь Эдип]]||[[Էդիպուս արքա]]|| ||60 |- |[[:en:Ohi Day]]||[[:ru:День Охи]]||[['Οχι-ի օր]]|| ||31 |- |[[:en:Old Acropolis Museum]]|| || || ||4 |- |[[:en:Old Parliament House, Athens]]||[[:ru:Старое здание парламента (Афины)]]|| || ||8 |- |[[:en:Olive (fruit)]]||[[:ru:Олива европейская]]||[[Ձիթենի եվրոպական]]|| ||134 |- |[[:en:Olympia, Greece]]||[[:ru:Олимпия]]||[[Օլիմպիա բնակավայր]]|| ||85 |- |[[:en:Olynthiacs]]|| || || ||3 |- |[[:en:Omega]]||[[:ru:Омега]]||[[Օմեգա (տառ)]]||այո||88 |- |[[:en:Omicron]]||[[:ru:Омикрон]]||[[Օմիկրոն (տառ)]]||այո||88 |- |[[:en:On the Chersonese]]|| || || ||3 |- |[[:en:On the Crown]]|| || || ||9 |- |[[:en:On the False Embassy]]|| || || ||2 |- |[[:en:On the Halonnesus]]||[[:ru:О Галоннесе]]|| || ||3 |- |[[:en:On the Liberty of the Rhodians]]|| || || ||3 |- |[[:en:On the Navy Boards]]|| || || ||3 |- |[[:en:On the Peace]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aristotle Onassis]]||[[:ru:Онассис, Аристотель]]||[[Արիստոտել Օնասիս]]|| ||73 |- |[[:en:Opa (Giorgos Alkaios song)]]|| ||[[OPA!]]|| ||14 |- |[[:en:Orchomenus (Boeotia)]]||[[:ru:Орхоменос]]||[[Օրխոմենոս]]|| ||36 |- |[[:en:Orphism (religion)]]||[[:ru:Орфизм]]||[[Օրփեոսականություն]]|| ||44 |- |[[:en:Orseis]]||[[:ru:Орсеида]]|| || ||16 |- |[[:en:Orsippus]]||[[:ru:Орсипп]]|| || ||11 |- |[[:en:Ostomachion]]||[[:ru:Стомахион]]|| || ||14 |- |[[:en:Otto of Greece]]||[[:ru:Оттон I (король Греции)]]||[[Օտտոն I (Հունաստանի թագավոր)]]|| ||56 |- |[[:en:Ottoman Empire]]||[[:ru:Османская империя]]||[[Օսմանյան կայսրություն]]|| ||175 |- |[[:en:Oxythemis of Coroneia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Paeonia (kingdom)]]||[[:ru:Пеония]]|| || ||33 |- |[[:en:Maria Angelina Doukaina Palaiologina]]||[[:ru:Мария Ангелина Дукена Палеологина]]|| || ||19 |- |[[:en:Sophia Palaiologina]]||[[:ru:Софья Палеолог]]|| || ||32 |- |[[:en:Michael IX Palaiologos]]||[[:ru:Михаил IX Палеолог]]|| || ||37 |- |[[:en:Pan (god)]]||[[:ru:Пан (мифология)]]||[[Պան]]|| ||67 |- |[[:en:Michael Panaretos]]||[[:ru:Панарет, Михаил]]||[[Միխայիլ Պանարետոս]]|| ||15 |- |[[:en:Panathinaikos B.C.]]||[[:ru:Панатинаикос (баскетбольный клуб)]]|| || ||31 |- |[[:en:Pankration]]||[[:ru:Панкратион]]||[[Պանկրատիոն]]|| ||44 |- |[[:en:Panteion University]]||[[:ru:Университет Пантеон]]||[[Պանթեոնի համալսարան]]|| ||19 |- |[[:en:Alexandros Papadiamantis]]||[[:ru:Пападиамандис, Александрос]]||[[Ալեքսանդրոս Պապադիամանտիս]]|| ||29 |- |[[:en:Theodoros Papaloukas]]||[[:ru:Папалукас, Теодорос]]||[[Թեոդորոս Պապալուկաս]]||այո||29 |- |[[:en:Helena Paparizou]]||[[:ru:Папаризу, Елена]]||[[Ելենա Պապարիզու]]|| ||57 |- |[[:en:Karolos Papoulias]]||[[:ru:Папульяс, Каролос]]||[[Կարոլոս Պապուլիաս]]|| ||65 |- |[[:en:Papyrus 14]]|| || || ||10 |- |[[:en:Parnitha]]||[[:ru:Парнис]]|| || ||26 |- |[[:en:Parrhasius (painter)]]||[[:ru:Паррасий из Эфеса]]||[[Պառասիոս Եփեսոսցի]]|| ||21 |- |[[:en:Parthenon Frieze]]||[[:ru:Ионический фриз Парфенона]]|| || ||9 |- |[[:en:Partition of Babylon]]||[[:ru:Вавилонский раздел]]|| || ||21 |- |[[:en:Reşid Mehmed Pasha]]||[[:ru:Решид Мехмед-паша]]|| || ||15 |- |[[:en:PASOK]]||[[:ru:Всегреческое социалистическое движение]]||[[Համահունական սոցիալիստական ​​շարժում]]|| ||45 |- |[[:en:Pasokification]]|| || || ||5 |- |[[:en:Patras]]||[[:ru:Патры]]||[[Պատրաս]]|| ||93 |- |[[:en:Paul of Greece]]||[[:ru:Павел I (король Греции)]]|| || ||50 |- |[[:en:Katina Paxinou]]||[[:ru:Катина Паксину]]||[[Կատինա Պաքսինու]]|| ||44 |- |[[:en:Peace (play)]]||[[:ru:Мир (комедия)]]|| || ||22 |- |[[:en:Pediments of the Parthenon]]|| || || ||7 |- |[[:en:Pelasgians]]||[[:ru:Пеласги]]||[[Պելասգներ]]|| ||40 |- |[[:en:Pella]]||[[:ru:Пелла (город)]]||[[Պելլա (քաղաք)]]|| ||48 |- |[[:en:Pella curse tablet]]|| || || ||9 |- |[[:en:Peloponnese]]||[[:ru:Пелопоннес]]||[[Պելոպոնես]]|| ||93 |- |[[:en:Peloponnesian War]]||[[:ru:Пелопоннесская война]]|| || ||70 |- |[[:en:Peloponnesians (Greek)]]||[[:ru:Пелопоннес]]||[[Պելոպոնես]]|| ||93 |- |[[:en:Pergamon]]||[[:ru:Пергам]]||[[Պերգամոն]]||այո||69 |- |[[:en:Phanariotes/Archive 3]]|| || || ||1 |- |[[:en:Phanariots]]||[[:ru:Фанариоты]]|| || ||36 |- |[[:en:Philip II of Macedon]]||[[:ru:Филипп II Македонский]]||[[Փիլիպոս II Մակեդոնացի]]|| ||86 |- |[[:en:Philistines]]||[[:ru:Филистимляне]]||[[Փղշտացիներ]]|| ||63 |- |[[:en:Phratry]]||[[:ru:Фратрия]]|| || ||20 |- |[[:en:Pi (letter)]]||[[:ru:Пи (буква)]]||[[Պի (տառ)]]||այո||88 |- |[[:en:Piraeus]]||[[:ru:Пирей]]||[[Պիրեյոս]]|| ||88 |- |[[:en:Place name changes in Turkey]]||[[:ru:Список переименованных городов на территории Турции]]||[[Աշխարհագրական անվանումների փոփոխությունը Թուրքիայում]]|| ||13 |- |[[:en:Plague of Athens]]||[[:ru:Афинская чума]]|| || ||30 |- |[[:en:Plague of Justinian]]||[[:ru:Юстинианова чума]]||[[Հուստինիանոսի ժանտախտ]]||այո||47 |- |[[:en:Sophie de Marbois-Lebrun, Duchess of Plaisance]]||[[:ru:Марбуа, Софи де]]|| || ||6 |- |[[:en:Maximus Planudes]]||[[:ru:Плануд, Максим]]|| || ||26 |- |[[:en:Nikolaos Plastiras]]||[[:ru:Пластирас, Николаос]]|| || ||23 |- |[[:en:Platonism]]||[[:ru:Платонизм]]||[[Պլատոնականություն]]|| ||60 |- |[[:en:Plotinus]]||[[:ru:Плотин]]||[[Պլոտինոս]]|| ||90 |- |[[:en:Plutarch]]||[[:ru:Плутарх]]||[[Պլուտարքոս]]|| ||147 |- |[[:en:Plutus (play)]]||[[:ru:Плутос (комедия)]]|| || ||24 |- |[[:en:Pnyx]]||[[:ru:Пникс]]|| || ||24 |- |[[:en:Political mutilation in Byzantine culture]]||[[:ru:Нанесение увечий по политическим причинам в Византии]]|| || ||9 |- |[[:en:Polychares of Messenia]]|| || || ||10 |- |[[:en:Polydamas of Skotoussa]]||[[:ru:Полидам из Скотусс]]|| || ||12 |- |[[:en:Pontic Greek]]||[[:ru:Понтийский язык]]|| || ||43 |- |[[:en:Pontic Greeks]]||[[:ru:Понтийцы]]||[[Պոնտացիներ]]|| ||40 |- |[[:en:Poseidon]]||[[:ru:Посейдон]]||[[Պոսեյդոն]]|| ||107 |- |[[:en:Posthomerica]]||[[:ru:После Гомера (Квинт Смирнский)]]|| || ||11 |- |[[:en:Pottery of ancient Greece]]||[[:ru:Вазопись Древней Греции]]|| || ||34 |- |[[:en:Prefectures of Greece]]||[[:ru:Номы Греции]]||[[Հունաստանի նոմոսներ]]|| ||47 |- |[[:en:Prehistory of Anatolia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Presidential Mansion, Athens]]||[[:ru:Президентский дворец (Афины)]]|| || ||17 |- |[[:en:Prodicus]]||[[:ru:Продик]]||[[Պրոդիկոս]]|| ||42 |- |[[:en:Prometheus Unbound (Aeschylus)]]||[[:ru:Прометей освобождаемый]]|| || ||4 |- |[[:en:Prostitution in ancient Greece]]||[[:ru:Проституция в Древней Греции]]|| || ||21 |- |[[:en:Proto-Greek language]]||[[:ru:Протогреческий язык]]||[[Նախահունարեն]]|| ||24 |- |[[:en:Protogeometric style]]||[[:ru:Протогеометрический стиль]]|| || ||15 |- |[[:en:Providence Painter]]|| || || ||5 |- |[[:en:Provisional Government of National Defence]]|| || || ||10 |- |[[:en:Psi (Greek)]]||[[:ru:Пси (буква греческого алфавита)]]||[[Փսի (տառ)]]||այո||85 |- |[[:en:Ptolemaic dynasty]]||[[:ru:Птолемеи]]||[[Պտղոմեոսներ]]|| ||75 |- |[[:en:Ptolemaic Kingdom]]||[[:ru:Эллинистический Египет]]||[[Պտղոմեոսյան Եգիպտոս]]|| ||49 |- |[[:en:Ptolemy I Soter]]||[[:ru:Птолемей I Сотер]]||[[Պտղոմեոս Լագոս]]|| ||77 |- |[[:en:Pyli]]||[[:ru:Пили (дим)]]|| || ||17 |- |[[:en:Pyrrhichios]]|| || || ||10 |- |[[:en:Pyrrho]]||[[:ru:Пиррон]]||[[Պիհռոն]]|| ||52 |- |[[:en:Pyrrhus of Epirus]]||[[:ru:Пирр]]||[[Պյուռոս]]|| ||70 |- |[[:en:Pytheas]]||[[:ru:Пифей]]||[[Պիթեաս]]|| ||57 |- |[[:en:Quintus Smyrnaeus]]||[[:ru:Квинт Смирнский]]||[[Քվինտոս Զմյուռնիացի]]||այո||33 |- |[[:en:Rail transport in Greece]]||[[:ru:Железнодорожный транспорт в Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Rebetiko]]||[[:ru:Ребетика]]|| || ||31 |- |[[:en:Refugees of the Greek Civil War]]||[[:ru:Беженцы гражданской войны в Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Religion in Greece]]||[[:ru:Религия в Греции]]||[[Կրոնը Հունաստանում]]|| ||20 |- |[[:en:Rho]]||[[:ru:Ро (буква)]]||[[Ռո (տառ)]]||այո||85 |- |[[:en:Rhodes]]||[[:ru:Родос]]||[[Հռոդոս]]|| ||109 |- |[[:en:Rhodes (city)]]||[[:ru:Родос (город)]]||[[Հռոդոս (քաղաք)]]|| ||66 |- |[[:en:Rio–Antirrio Bridge]]||[[:ru:Рион — Андирион]]||[[Ռիո-Անտիրիո կամուրջ]]|| ||40 |- |[[:en:Yiannis Ritsos]]||[[:ru:Рицос, Яннис]]||[[Յաննիս Ռիցոս]]|| ||44 |- |[[:en:Roman consul]]||[[:ru:Консул (Древний Рим)]]||[[Կոնսուլ]]|| ||69 |- |[[:en:Roman Cyprus]]||[[:ru:Кипр (римская провинция)]]|| || ||29 |- |[[:en:Family tree of Roman emperors]]||[[:ru:Семейное древо римских императоров]]|| || ||5 |- |[[:en:Roman imperial cult]]|| || || ||22 |- |[[:en:Roman law]]||[[:ru:Римское право]]||[[Հռոմեական իրավունք]]||այո||69 |- |[[:en:Roman people]]||[[:ru:Римляне]]|| || ||20 |- |[[:en:Roman–Greek wars]]|| || || ||1 |- |[[:en:Roman–Iranian relations]]||[[:ru:Отношения Византии с государством Сасанидов]]|| || ||4 |- |[[:en:Roman–Persian Wars]]||[[:ru:Римско-персидские войны]]||[[Հռոմեա-պարսկական պատերազմներ]]|| ||44 |- |[[:en:Romani people in Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Romanization of Greek]]|| || || ||15 |- |[[:en:Romanos I Lekapenos]]||[[:ru:Роман I Лакапин]]||[[Ռոմանոս I Լեկափենոս]]|| ||50 |- |[[:en:Romanos IV Diogenes]]||[[:ru:Роман IV Диоген]]|| || ||50 |- |[[:en:Sakis Rouvas]]||[[:ru:Рувас, Сакис]]||[[Սակիս Ռուվաս]]||այո||51 |- |[[:en:Sabines]]||[[:ru:Сабины]]|| || ||44 |- |[[:en:Antonis Samaras]]||[[:ru:Самарас, Антонис]]||[[Ադոնիս Սամարաս]]|| ||55 |- |[[:en:Samos]]||[[:ru:Самос]]||[[Սամոս (կղզի)]]|| ||77 |- |[[:en:Samothrace temple complex]]||[[:ru:Храмовый комплекс Самофракии]]|| || ||13 |- |[[:en:Santorini]]||[[:ru:Тира (остров)]]||[[Սանտորինի]]|| ||86 |- |[[:en:Sappho]]||[[:ru:Сапфо]]||[[Սապփո]]|| ||138 |- |[[:en:Sarakatsani]]||[[:ru:Каракачаны]]||[[Կարակաչաններ]]|| ||28 |- |[[:en:Heinrich Schliemann]]||[[:ru:Шлиман, Генрих]]||[[Հենրիխ Շլիման]]|| ||70 |- |[[:en:Scopas]]||[[:ru:Скопас]]||[[Սկոպաս]]|| ||37 |- |[[:en:Second Balkan War]]||[[:ru:Вторая Балканская война]]||[[Երկրորդ Բալկանյան պատերազմ]]|| ||68 |- |[[:en:Second Economic Adjustment Programme for Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Second Persian invasion of Greece]]||[[:ru:Греко-персидская война (480—479 до н. э.)]]||[[Պարսկական երկրորդ ներխուժում Հունաստան]]|| ||25 |- |[[:en:Second Philippic]]|| || || ||5 |- |[[:en:Seleucus I Nicator]]||[[:ru:Селевк I Никатор]]||[[Սելևկոս I Նիկատոր]]|| ||67 |- |[[:en:Semonides]]||[[:ru:Семонид Аморгский]]||[[Սիմոնիդես Ամորգացի]]|| ||26 |- |[[:en:Septuagint manuscripts]]||[[:ru:Септуагинтовые манускрипты]]|| || ||6 |- |[[:en:Serfdom]]||[[:ru:Крепостное право]]||[[Ճորտատիրություն]]|| ||70 |- |[[:en:Sesklo]]||[[:ru:Сескло]]|| || ||22 |- |[[:en:Seven Sages of Greece]]||[[:ru:Семь мудрецов]]||[[Յոթ իմաստուն]]|| ||52 |- |[[:en:Severe style]]||[[:ru:Строгий стиль]]|| || ||16 |- |[[:en:Shapur II]]||[[:ru:Шапур II]]||[[Շապուհ II Երկարակյաց]]||այո||55 |- |[[:en:Sicilian Expedition]]||[[:ru:Сицилийская экспедиция]]|| || ||31 |- |[[:en:Sicyon]]||[[:ru:Сикион]]||[[Սիկիոն]]|| ||39 |- |[[:en:Siege of Constantinople (626)]]||[[:ru:Осада Константинополя (626)]]||[[Կոստանդնուպոլսի պաշարում (626)]]||այո||30 |- |[[:en:Siege of Constantinople (674–678)]]||[[:ru:Осада Константинополя (674—678)]]||[[Կոստանդնուպոլսի պաշարում (674-678)]]||այո||32 |- |[[:en:Siege of Constantinople (717–718)]]||[[:ru:Осада Константинополя (717—718)]]||[[Կոստանդնուպոլսի պաշարում (717-718)]]||այո||40 |- |[[:en:Siege of Tripolitsa]]||[[:ru:Осада Триполицы]]|| || ||9 |- |[[:en:Sigma]]||[[:ru:Сигма (буква)]]||[[Սիգմա (տառ)]]||այո||84 |- |[[:en:Slavery in ancient Greece]]||[[:ru:Рабство в Древней Греции]]|| || ||27 |- |[[:en:Slavic speakers of Greek Macedonia]]||[[:ru:Славяне в Греции]]|| || ||9 |- |[[:en:Slavs]]||[[:ru:Славяне]]||[[Սլավոններ]]|| ||101 |- |[[:en:Smyrna]]||[[:ru:Смирна]]|| || ||21 |- |[[:en:Socrates]]||[[:ru:Сократ]]||[[Սոկրատես]]|| ||250 |- |[[:en:Socratic method]]||[[:ru:Метод Сократа]]|| || ||30 |- |[[:en:Dionysios Solomos]]||[[:ru:Соломос, Дионисиос]]||[[Սոլոմոս Դիոնիսիոս]]|| ||33 |- |[[:en:Death of Solomos Solomou]]|| || || ||6 |- |[[:en:Solon]]||[[:ru:Солон]]||[[Սոլոն]]|| ||108 |- |[[:en:Sophocles]]||[[:ru:Софокл]]||[[Սոֆոկլես]]|| ||191 |- |[[:en:Sotiris Charalampis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Souliotes]]||[[:ru:Сулиоты]]|| || ||13 |- |[[:en:Elena Souliotis]]||[[:ru:Сулиоти, Элена]]||[[Ելենա Սուլիոտիս]]|| ||11 |- |[[:en:Sounion]]||[[:ru:Сунион]]|| || ||30 |- |[[:en:Southeast Europe]]|| ||[[Հարավարևելյան Եվրոպա]]|| ||49 |- |[[:en:Stephanus of Byzantium]]||[[:ru:Стефан Византийский]]|| || ||33 |- |[[:en:Stesichorus]]||[[:ru:Стесихор]]||[[Ստեսիքոր]]|| ||41 |- |[[:en:Stoa of Attalos]]||[[:ru:Стоя Аттала]]||[[Ատտալոսի ստոա]]|| ||23 |- |[[:en:Strabo]]||[[:ru:Страбон]]||[[Ստրաբոն]]|| ||104 |- |[[:en:Strained yogurt]]||[[:ru:Греческий йогурт]]|| || ||33 |- |[[:en:Stymphalian birds]]||[[:ru:Стимфалийские птицы]]||[[Ստիմփալոսյան թռչուններ]]|| ||41 |- |[[:en:Super League Greece]]||[[:ru:Чемпионат Греции по футболу]]||[[Հունաստանի Սուպերլիգա]]|| ||46 |- |[[:en:Syllogae minores]]|| || || ||4 |- |[[:en:Syracuse, Sicily]]||[[:ru:Сиракузы (город)]]||[[Սիրաքյուս]]|| ||112 |- |[[:en:Syriza]]||[[:ru:СИРИЗА]]||[[Սիրիզա]]|| ||54 |- |[[:en:Tabor Light]]||[[:ru:Фаворский свет]]|| || ||12 |- |[[:en:Talos]]||[[:ru:Талос (витязь)]]|| || ||32 |- |[[:en:Tartarus]]||[[:ru:Тартар]]||[[Տարտարոս]]|| ||66 |- |[[:en:Tatoi Palace]]||[[:ru:Татой]]||[[Տատոյ]]||այո||19 |- |[[:en:Tau]]||[[:ru:Тау]]||[[Տաու (տառ)]]||այո||85 |- |[[:en:Telegony]]||[[:ru:Телегония (эпос)]]|| || ||20 |- |[[:en:Temple of Hephaestus]]||[[:ru:Храм Гефеста]]||[[Հեփեստոսի տաճար]]|| ||34 |- |[[:en:Temple of Zeus, Olympia]]||[[:ru:Храм Зевса в Олимпии]]||[[Զևսի տաճար (Օլիմպիա)]]|| ||31 |- |[[:en:Vassiliki Thanou-Christophilou]]||[[:ru:Тану-Христофилу, Василики]]||[[Վասիլիկի Թանու-Խրիստոֆիլու]]|| ||33 |- |[[:en:Thasian rebellion]]||[[:ru:Фасосское восстание]]|| || ||8 |- |[[:en:The Disrobing of Christ]]||[[:ru:Совлечение одежд с Христа]]|| || ||17 |- |[[:en:The Free Besieged]]|| || || ||5 |- |[[:en:Theaetetus (dialogue)]]||[[:ru:Теэтет (Платон)]]|| || ||30 |- |[[:en:Themistocles]]||[[:ru:Фемистокл]]||[[Թեմիստոկլես]]|| ||76 |- |[[:en:Theodora (wife of Justinian I)]]||[[:ru:Феодора]]||[[Թեոդորա]]|| ||54 |- |[[:en:Mikis Theodorakis]]||[[:ru:Теодоракис, Микис]]||[[Միկիս Թեոդորակիս]]|| ||60 |- |[[:en:Theodoric the Great]]||[[:ru:Теодорих Великий]]|| || ||73 |- |[[:en:Theogony]]||[[:ru:Теогония]]|| || ||63 |- |[[:en:Theophrastus]]||[[:ru:Теофраст]]||[[Թեոփրաստես]]|| ||91 |- |[[:en:Thespis]]||[[:ru:Феспис]]||[[Թեսպիս Իկարիացի]]|| ||32 |- |[[:en:Thessaloniki (regional unit)]]||[[:ru:Салоники (ном)]]||[[Սալոնիկ (նոմոս)]]|| ||42 |- |[[:en:Thessaly]]||[[:ru:Фессалия (периферия)]]|| || ||56 |- |[[:en:Theta]]||[[:ru:Тета]]||[[Թետա (տառ)]]||այո||89 |- |[[:en:Third Philippic]]|| || || ||6 |- |[[:en:Third siege of Missolonghi]]||[[:ru:Третья осада Месолонгиона]]|| || ||12 |- |[[:en:Thrace]]||[[:ru:Фракия]]||[[Թրակիա]]|| ||97 |- |[[:en:Thracians]]||[[:ru:Фракийцы]]||[[Թրակիացիներ]]|| ||61 |- |[[:en:Thracology]]|| || || ||7 |- |[[:en:Thucydides]]||[[:ru:Фукидид]]||[[Թուկիդիդես]]|| ||124 |- |[[:en:Timasitheus of Delphi]]|| || || ||6 |- |[[:en:Timeline of İzmir]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tiryns]]||[[:ru:Тиринф]]||[[Տիրինս]]|| ||51 |- |[[:en:Titormus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Iakovos Tombazis]]||[[:ru:Томбазис, Яковос]]|| || ||6 |- |[[:en:The Town Mouse and the Country Mouse]]|| || || ||15 |- |[[:en:Transport in Greece]]||[[:ru:Транспорт в Греции]]||[[Տրանսպորտը Հունաստանում]]|| ||14 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1832)]]||[[:ru:Константинопольский договор (1832)]]|| || ||18 |- |[[:en:Treaty of Küçük Kaynarca]]||[[:ru:Кючук-Кайнарджийский мир]]|| || ||43 |- |[[:en:Treaty of Lausanne]]||[[:ru:Лозаннский мирный договор]]||[[Լոզանի պայմանագիր]]|| ||65 |- |[[:en:Charilaos Trikoupis]]||[[:ru:Трикупис, Харилаос]]||[[Խարիլաոս Տրիկուպիս]]|| ||27 |- |[[:en:Tripe soup]]|| || || ||14 |- |[[:en:Tripiti (archaeological site)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Trireme]]||[[:ru:Трирема]]|| || ||54 |- |[[:en:Trojan Horse]]||[[:ru:Троянский конь]]||[[Տրոյական ձի]]|| ||81 |- |[[:en:Trojan War]]||[[:ru:Троянская война]]||[[Տրոյական պատերազմ]]||այո||97 |- |[[:en:Alexis Tsipras]]||[[:ru:Ципрас, Алексис]]||[[Ալեքսիս Ցիպրաս]]|| ||91 |- |[[:en:Tunnel of Eupalinos]]||[[:ru:Эвпалинов тоннель]]|| || ||22 |- |[[:en:Turkish War of Independence]]||[[:ru:Война за независимость Турции]]||[[Թուրքիայի անկախության պատերազմ]]|| ||61 |- |[[:en:Tylissos]]||[[:ru:Тилисос]]|| || ||15 |- |[[:en:Uranus (mythology)]]||[[:ru:Уран (мифология)]]||[[Ուրանոս]]|| ||84 |- |[[:en:Eleftherios Venizelos]]||[[:ru:Венизелос, Элефтериос]]||[[Էլեֆթերիոս Վենիզելոս]]|| ||59 |- |[[:en:Vergina Sun]]||[[:ru:Вергинская звезда]]||[[Վերգինայի աստղ]]|| ||30 |- |[[:en:Vido]]||[[:ru:Птихия]]||[[Պտիխիյա]]|| ||18 |- |[[:en:Visa requirements for Greek citizens]]|| || || ||3 |- |[[:en:Vlachs]]||[[:ru:Валахи]]||[[Վալախներ]]|| ||41 |- |[[:en:War against Nabis]]||[[:ru:Война против Набиса]]|| || ||20 |- |[[:en:Wars of the Delian League]]||[[:ru:Войны Делосского союза]]|| || ||13 |- |[[:en:Wars of the Diadochi]]||[[:ru:Войны диадохов]]|| || ||23 |- |[[:en:The Wasps]]||[[:ru:Осы (комедия)]]|| || ||23 |- |[[:en:Water supply and sanitation in Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Western Thrace]]||[[:ru:Западная Фракия]]||[[Արևմտյան Թրակիա]]|| ||41 |- |[[:en:White Tower of Thessaloniki]]||[[:ru:Белая башня (Салоники)]]||[[Սպիտակ աշտարակ (Սալոնիկ)]]|| ||30 |- |[[:en:World War II]]||[[:ru:Вторая мировая война]]||[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]|| ||261 |- |[[:en:World War II casualties]]||[[:ru:Потери во Второй мировой войне]]||[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի կորուստներ]]|| ||35 |- |[[:en:Xanthippe]]||[[:ru:Ксантиппа]]|| || ||43 |- |[[:en:Xi (letter)]]||[[:ru:Кси (буква греческого алфавита)]]||[[Քսի (տառ)]]||այո||82 |- |[[:en:Xuthus]]||[[:ru:Ксуф]]|| || ||26 |- |[[:en:Zeno of Citium]]||[[:ru:Зенон Китийский]]||[[Զենոն Կիտիոնացի]]|| ||78 |- |[[:en:Zeppelin LZ 55]]|| || || ||2 |- |[[:en:Joannes Zonaras]]||[[:ru:Иоанн Зонара]]|| || ||47 |- |[[:en:Zorba the Greek]]||[[:ru:Грек Зорба (роман)]]||[[Հույն Զոռբան (վեպ)]]|| ||34 |- |[[:en:Zorba the Greek (film)]]||[[:ru:Грек Зорба (фильм)]]||[[Հույն Զոռբա (ֆիլմ)]]|| ||45 |} == [[:en:Category:Mid-importance Greek articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!Ռուսերեն հոդված!!Հայերեն հոդված!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:-phil-]]|| || || ||4 |- |[[:en:11 September 1922 Revolution]]||[[:ru:Восстание 11 сентября 1922 года]]|| || ||14 |- |[[:en:11th World Scout Jamboree]]|| || || ||9 |- |[[:en:21os Akatallilos]]||[[:ru:21os Akatallilos]]||[[21os Akatallilos]]||այո||3 |- |[[:en:22 July 1943 Athens protest]]|| || || ||3 |- |[[:en:75 mm Schneider-Danglis 06/09]]||[[:ru:76-мм горная пушка образца 1909 года]]|| || ||9 |- |[[:en:526 Antioch earthquake]]||[[:ru:Антиохийское землетрясение]]|| || ||16 |- |[[:en:1862 Greek head of state referendum]]||[[:ru:Референдум в Греции (1862)]]|| || ||7 |- |[[:en:1920 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1920 Greek referendum]]||[[:ru:Референдум в Греции (1920)]]|| || ||9 |- |[[:en:1921 in Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:1924 Greek republic referendum]]||[[:ru:Республиканский референдум в Греции (1924)]]|| || ||10 |- |[[:en:1928 Greek legislative election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1932 Greek legislative election]]|| || || ||3 |- |[[:en:1933 Greek legislative election]]|| || || ||4 |- |[[:en:1936 Greek legislative election]]|| || || ||6 |- |[[:en:1946 Greek legislative election]]|| || || ||6 |- |[[:en:1946 Greek referendum]]||[[:ru:Референдум о сохранении монархии в Греции (1946)]]|| || ||7 |- |[[:en:1950 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1951 Greek legislative election]]|| || || ||4 |- |[[:en:1952 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1956 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1958 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1961 Greek legislative election]]|| || || ||5 |- |[[:en:1963 Greek legislative election]]|| || || ||6 |- |[[:en:1964 Greek legislative election]]|| || || ||7 |- |[[:en:1968 Greek constitutional referendum]]|| || || ||5 |- |[[:en:1971 European Cup Final]]||[[:ru:Финал Кубка европейских чемпионов 1971]]||[[Եվրոպայի չեմպիոնների գավաթի եզրափակիչ 1971]]||այո||25 |- |[[:en:1972–1973 Cypriot ecclesiastical coup attempt]]|| || || ||4 |- |[[:en:1973 Greek republic referendum]]||[[:ru:Республиканский референдум в Греции (1973)]]|| || ||11 |- |[[:en:1974 Greek legislative election]]|| || || ||9 |- |[[:en:1974 Greek republic referendum]]||[[:ru:Республиканский референдум в Греции (1974)]]|| || ||15 |- |[[:en:1977 Greek legislative election]]|| || || ||9 |- |[[:en:1981 Greek legislative election]]|| || || ||8 |- |[[:en:1985 Greek legislative election]]|| || || ||8 |- |[[:en:1990–91 Greek Football Cup]]|| || || ||5 |- |[[:en:1993 Greek legislative election]]|| || || ||11 |- |[[:en:1996 Greek legislative election]]|| || || ||11 |- |[[:en:1999 Athens earthquake]]||[[:ru:Афинское землетрясение (1999)]]|| || ||11 |- |[[:en:2000 Greek legislative election]]|| || || ||11 |- |[[:en:2002 Greek local elections]]|| || || ||2 |- |[[:en:2004 Summer Olympics opening ceremony]]||[[:ru:Церемония открытия летних Олимпийских игр 2004]]|| || ||7 |- |[[:en:2004 Summer Olympics torch relay]]||[[:ru:Эстафета олимпийского огня летних Олимпийских игр 2004]]|| || ||9 |- |[[:en:2004 Summer Paralympics]]||[[:ru:Летние Паралимпийские игры 2004]]|| || ||29 |- |[[:en:2006 Greece earthquake]]|| || || ||5 |- |[[:en:2006 Greek local elections]]|| || || ||2 |- |[[:en:2007 Greek forest fires]]||[[:ru:Лесные пожары в Греции (2007)]]|| || ||20 |- |[[:en:2007 PASOK leadership election]]|| || || ||3 |- |[[:en:2007–08 Greek Football Cup]]||[[:ru:Кубок Греции по футболу 2007/2008]]|| || ||8 |- |[[:en:2009 European Parliament election in Greece]]||[[:ru:Выборы в Европейский парламент в Греции (2009)]]|| || ||14 |- |[[:en:2009 Greek forest fires]]|| || || ||8 |- |[[:en:2009 Greek legislative election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Греции (2009)]]|| || ||22 |- |[[:en:2009 New Democracy leadership election]]|| || || ||3 |- |[[:en:2010 Greek local elections]]|| || || ||5 |- |[[:en:2014 Greek local elections]]|| || || ||4 |- |[[:en:A True Story]]||[[:ru:Правдивая история (Лукиан)]]|| || ||18 |- |[[:en:A1 Ethniki Volleyball]]||[[:ru:Чемпионат Греции по волейболу среди мужчин]]|| || ||8 |- |[[:en:Abae]]||[[:ru:Абы]]|| || ||19 |- |[[:en:Abaris the Hyperborean]]||[[:ru:Абарис]]||[[Աբարիս]]|| ||26 |- |[[:en:Abdera, Thrace]]||[[:ru:Авдира (дим)]]||[[Ավդիրա (դիմա)]]|| ||15 |- |[[:en:Abolla]]||[[:ru:Аболла]]|| || ||14 |- |[[:en:Abortion in Greece]]||[[:ru:Аборты в Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Abrupolis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Academy (educational institution)]]||[[:ru:Академия]]||[[Ակադեմիա]]|| ||79 |- |[[:en:Academy of Athens (modern)]]||[[:ru:Афинская академия]]||[[Աթենքի ակադեմիա]]|| ||20 |- |[[:en:Acanthus of Sparta]]|| || || ||13 |- |[[:en:Acesas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Achaea]]||[[:ru:Ахея]]||[[Ախեյա]]|| ||55 |- |[[:en:Achaea (ancient region)]]|| || || ||15 |- |[[:en:Achaean Federation]]||[[:ru:Ахейский союз]]|| || ||47 |- |[[:en:Achaean Leaders]]|| || || ||1 |- |[[:en:Achaean War]]||[[:ru:Ахейская война]]|| || ||11 |- |[[:en:Achaeans (tribe)]]||[[:ru:Ахейцы]]||[[Աքայացիներ]]|| ||58 |- |[[:en:Achaemenid destruction of Athens]]|| || || ||6 |- |[[:en:Achaeus (general)]]||[[:ru:Ахей (полководец)]]|| || ||16 |- |[[:en:Achaeus (son of Poseidon)]]||[[:ru:Ахей (сын Посейдона)]]|| || ||2 |- |[[:en:Achaia (Roman province)]]||[[:ru:Ахея (римская провинция)]]|| || ||50 |- |[[:en:Acharnes]]||[[:ru:Ахарне]]||[[Ախարնես]]|| ||31 |- |[[:en:Acharnes Railway Center]]|| || || ||5 |- |[[:en:Acheloos Painter]]||[[:ru:Вазописец Ахелоя]]|| || ||6 |- |[[:en:Achilleis (trilogy)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Achilles Painter]]||[[:ru:Вазописец Ахилла]]|| || ||21 |- |[[:en:Achilles' heel]]||[[:ru:Ахиллесова пята]]||[[Աքիլեսյան գարշապար]]|| ||32 |- |[[:en:Achlys]]||[[:ru:Ахлис]]|| || ||13 |- |[[:en:Acritic songs]]|| || || ||3 |- |[[:en:Acroceraunian School]]|| || || ||1 |- |[[:en:Acrocorinth]]||[[:ru:Акрокоринф]]||[[Ակրոկորնթոս]]|| ||33 |- |[[:en:Acrolith]]||[[:ru:Акролит]]|| || ||24 |- |[[:en:Acropolis Rally]]||[[:ru:Ралли Греции]]|| || ||20 |- |[[:en:Actaeon]]||[[:ru:Актеон]]||[[Ակտեոն]]|| ||41 |- |[[:en:Actium]]||[[:ru:Акциум]]|| || ||37 |- |[[:en:Adeimantus]]||[[:ru:Адимант]]|| || ||7 |- |[[:en:Adonia]]||[[:ru:Садики Адониса]]|| || ||10 |- |[[:en:Adonis]]||[[:ru:Адонис]]||[[Ադոնիս]]|| ||62 |- |[[:en:Adranus]]||[[:ru:Адран]]|| || ||14 |- |[[:en:Adriatic campaign of 1807–1814]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aeacides of Epirus]]||[[:ru:Эакид]]|| || ||18 |- |[[:en:Aeacus]]||[[:ru:Эак]]||[[Էակոս]]||այո||50 |- |[[:en:Aegean and Western Turkey sclerophyllous and mixed forests]]|| || || ||7 |- |[[:en:Aegean art]]|| ||[[Եգեյան արվեստ]]|| ||13 |- |[[:en:Aegean dispute]]||[[:ru:Эгейский вопрос]]||[[Եգեյան հիմնահարց]]|| ||17 |- |[[:en:Aegean languages]]||[[:ru:Тирренские языки]]|| || ||26 |- |[[:en:Aegeus]]||[[:ru:Эгей]]|| || ||48 |- |[[:en:Aegina]]||[[:ru:Эгина (остров)]]|| || ||64 |- |[[:en:Aegis]]||[[:ru:Эгида]]|| || ||45 |- |[[:en:Aegisthus]]||[[:ru:Эгисф]]|| || ||43 |- |[[:en:Aegles]]|| || || ||1 |- |[[:en:AEK Athens F.C.]]||[[:ru:АЕК (футбольный клуб, Афины)]]||[[ԱԵԿ Աթենք ՖԱ]]|| ||52 |- |[[:en:AEK B.C.]]||[[:ru:АЕК (баскетбольный клуб)]]|| || ||23 |- |[[:en:AEKKEA-RAAB]]|| || || ||3 |- |[[:en:AEKKEA-RAAB R-29]]|| || || ||3 |- |[[:en:Claudius Aelianus]]||[[:ru:Клавдий Элиан]]|| || ||45 |- |[[:en:Aeneas]]||[[:ru:Эней]]||[[Էնեաս]]|| ||81 |- |[[:en:Aeolians]]||[[:ru:Эолийцы]]|| || ||31 |- |[[:en:Aeolic Greek]]||[[:ru:Эолийский диалект древнегреческого языка]]|| || ||31 |- |[[:en:Aeolis]]||[[:ru:Эолида]]|| || ||36 |- |[[:en:Aeschines]]||[[:ru:Эсхин]]|| || ||45 |- |[[:en:Aeson]]||[[:ru:Эсон (мифология)]]|| || ||34 |- |[[:en:Aesymnetes]]||[[:ru:Эсимнет]]|| || ||10 |- |[[:en:Aetna (city)]]||[[:ru:Этна (город)]]|| || ||9 |- |[[:en:Aetolian League]]||[[:ru:Этолийский союз]]|| || ||40 |- |[[:en:The Affecter]]||[[:ru:Вычурный вазописец]]|| || ||6 |- |[[:en:Afgeio]]|| || || ||3 |- |[[:en:Afqa]]|| || || ||9 |- |[[:en:African Greeks]]|| || || ||2 |- |[[:en:Georgios Afroudakis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Agamemnon]]||[[:ru:Агамемнон]]||[[Ագամեմնոն]]|| ||81 |- |[[:en:Agatharchides]]||[[:ru:Агатархид]]|| || ||27 |- |[[:en:Agathocles of Syracuse]]||[[:ru:Агафокл]]|| || ||41 |- |[[:en:Agathodaemon]]||[[:ru:Агатодемон (божество)]]|| || ||18 |- |[[:en:Agathokleia]]||[[:ru:Агафоклея]]|| || ||16 |- |[[:en:Agave (mythology)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Agde]]||[[:ru:Агд]]|| || ||64 |- |[[:en:AGEH Gymnastikos B.C.]]|| || || ||2 |- |[[:en:Agesilaus II]]||[[:ru:Агесилай II]]|| || ||48 |- |[[:en:Agia Mavra, Elis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Agia Paraskevi, Chalkidiki]]|| || || ||6 |- |[[:en:Agioi Theodoroi, Elis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Agios Georgios, Andravida]]||[[:ru:Андравида]]|| || ||19 |- |[[:en:Agios Kirykos]]|| ||[[Այոս Կիրիկոս]]|| ||20 |- |[[:en:Agios Konstantinos, East Attica]]||[[:ru:Айос-Констандинос (Лавреотики)]]|| || ||16 |- |[[:en:Agios Minas Cathedral]]||[[:ru:Собор Святого Мины]]||[[Սուրբ Մինասի տաճար]]|| ||18 |- |[[:en:Agios Nikitas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Agios Nikolaos, Chalkidiki]]||[[:ru:Айос-Николаос (Халкидики)]]||[[Այոս Նիկոլաոս (Խալկիդիկի)]]|| ||14 |- |[[:en:Agios Stefanos, Achaea]]|| || || ||5 |- |[[:en:Agios Stefanos, Attica]]||[[:ru:Айос-Стефанос (Аттика)]]|| || ||17 |- |[[:en:Agios Vlasios, Magnesia]]|| || || ||9 |- |[[:en:Agistri]]||[[:ru:Ангистрион]]||[[Անգիստրի]]|| ||36 |- |[[:en:Agistri (song)]]||[[:ru:Каппадокийские греки]]|| || ||13 |- |[[:en:Aglaurus]]|| || || ||8 |- |[[:en:Aglaurus, daughter of Cecrops]]||[[:ru:Аглавра (дочь Кекропса)]]||[[Ագլավրա (Կեկրոպսի դուստր)]]|| ||21 |- |[[:en:Aglianico]]||[[:ru:Альянико]]|| || ||18 |- |[[:en:Agnes of Durazzo]]|| || || ||10 |- |[[:en:Spiro Agnew]]||[[:ru:Агню, Спиро]]||[[Սպիրո Ագնյու]]|| ||67 |- |[[:en:Agoge]]||[[:ru:Спартанское воспитание]]||[[Սպարտական դաստիարակություն]]|| ||31 |- |[[:en:Tellos Agras]]||[[:ru:Агапинос, Сарантос]]|| || ||11 |- |[[:en:Agria]]|| || || ||20 |- |[[:en:Agricultural University of Athens]]||[[:ru:Афинский аграрный университет]]|| || ||14 |- |[[:en:Helene Ahrweiler]]||[[:ru:Гликадзи-Арвелер, Элени]]|| || ||15 |- |[[:en:Aianteio]]||[[:ru:Саламин]]||[[Սալամին]]|| ||59 |- |[[:en:Kostas Aidiniou]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aigosthena]]|| || || ||10 |- |[[:en:Air operations during the Greek Civil War]]|| || || ||1 |- |[[:en:Aison (vase painter)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Aisonia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Aitoliko]]||[[:ru:Этоликон (Этолия и Акарнания)]]|| || ||16 |- |[[:en:Ajax (play)]]||[[:ru:Аякс (Софокл)]]|| || ||29 |- |[[:en:Ajax the Great]]||[[:ru:Аякс Великий]]|| || ||57 |- |[[:en:Ajax the Lesser]]||[[:ru:Аякс Малый]]|| || ||38 |- |[[:en:Akanthos (Greece)]]||[[:ru:Аканф]]|| || ||19 |- |[[:en:Akkerman Convention]]||[[:ru:Аккерманская конвенция]]||[[Աքքերմանի կոնվենցիա]]|| ||28 |- |[[:en:Akoli, Greece]]|| || || ||11 |- |[[:en:Akra, Crimea]]||[[:ru:Акра (Крым)]]|| || ||5 |- |[[:en:Akrotiri (prehistoric city)]]||[[:ru:Акротири (Тира)]]|| || ||30 |- |[[:en:Alabastron]]||[[:ru:Алабастрон]]|| || ||27 |- |[[:en:Alazon]]|| || || ||6 |- |[[:en:Albania–Greece relations]]||[[:ru:Албано-греческие отношения]]||[[Հույն-ալբանական հարաբերություններ]]|| ||10 |- |[[:en:Albanian Vilayet]]|| || || ||8 |- |[[:en:Albanians in Greece]]|| || || ||7 |- |[[:en:Albanians of Western Thrace]]|| || || ||3 |- |[[:en:Alcamenes]]||[[:ru:Алкамен (скульптор)]]||[[Ալկամենես]]|| ||26 |- |[[:en:Alcetas I of Epirus]]||[[:ru:Алкет I]]|| || ||18 |- |[[:en:Alcetas II of Epirus]]||[[:ru:Алкет II]]|| || ||17 |- |[[:en:Alcmaeon in Corinth]]||[[:ru:Алкмеон в Коринфе]]|| || ||5 |- |[[:en:Alcmaeonidae]]||[[:ru:Алкмеониды]]|| || ||25 |- |[[:en:Alcmene]]||[[:ru:Алкмена]]||[[Ալկմենե (Հերակլեսի մայր)]]|| ||48 |- |[[:en:Alcmeonis]]||[[:ru:Алкмеонида]]|| || ||12 |- |[[:en:Alepou]]|| || || ||8 |- |[[:en:Alexander of Abonoteichus]]||[[:ru:Александр Пафлагонец]]|| || ||15 |- |[[:en:Alexander of Greece]]||[[:ru:Александр I (король Греции)]]||[[Ալեքսանդր (Հունաստանի թագավոր)]]|| ||48 |- |[[:en:Alexander of Myndus]]|| || || ||7 |- |[[:en:Alexander of Pherae]]||[[:ru:Александр Ферский]]|| || ||17 |- |[[:en:Alexander Polyhistor]]||[[:ru:Александр Полигистор]]||[[Ալեքսանդր Բազմավեպ]]|| ||24 |- |[[:en:Alexander Romance]]||[[:ru:История Александра Великого]]||[[Ալեքսանդրի վեպը]]|| ||31 |- |[[:en:Alexander Technological Educational Institute of Thessaloniki]]|| ||[[Սալոնիկի Ալեքսանդր տեխնոլոգիական կրթության ինստիտուտ]]|| ||3 |- |[[:en:Alexandria Troas]]||[[:ru:Александрия Троадская]]|| || ||21 |- |[[:en:Alexandros, Greece]]|| || || ||4 |- |[[:en:Alexandroupoli]]||[[:ru:Александруполис]]||[[Ալեքսանդրուպոլիս]]|| ||61 |- |[[:en:Alexarchus of Macedon]]||[[:ru:Алексарх Македонянин]]|| || ||6 |- |[[:en:Alexiares and Anicetus]]|| || || ||6 |- |[[:en:Alexios I of Trebizond]]||[[:ru:Алексей I Великий Комнин]]|| || ||33 |- |[[:en:Alexios II of Trebizond]]||[[:ru:Алексей II Великий Комнин]]|| || ||27 |- |[[:en:Alexios III Angelos]]||[[:ru:Алексей III Ангел]]|| || ||46 |- |[[:en:Alexios III of Trebizond]]||[[:ru:Алексей III Великий Комнин]]|| || ||26 |- |[[:en:Alexios II Komnenos]]||[[:ru:Алексей II Комнин]]|| || ||45 |- |[[:en:Alexios V Doukas]]||[[:ru:Алексей V Дука]]|| || ||46 |- |[[:en:Haris Alexiou]]||[[:ru:Алексиу, Харис]]||[[Հարիս Ալեքսիու]]|| ||27 |- |[[:en:Alexis (poet)]]||[[:ru:Алексид]]|| || ||18 |- |[[:en:Alfeios]]||[[:ru:Алфиос]]|| || ||31 |- |[[:en:Ali Pasha of Ioannina]]||[[:ru:Али-паша Тепеленский]]|| || ||39 |- |[[:en:Alifeira]]|| || || ||10 |- |[[:en:Alkimachos of Pydna]]|| || || ||1 |- |[[:en:Alkyonides Gulf]]||[[:ru:Алкионидес (залив)]]|| || ||8 |- |[[:en:Leo Allatius]]||[[:ru:Аллаций, Лев]]|| || ||19 |- |[[:en:Allegory of the cave]]||[[:ru:Миф о пещере]]||[[Քարանձավի այլաբանություն]]|| ||57 |- |[[:en:Georgios Alogoskoufis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Alonnisos Marine Park]]||[[:ru:Национальный морской парк Алонисос]]||[[Ալոնիսոսի ազգային ծովային պարկ]]|| ||17 |- |[[:en:Alpha Bank]]||[[:ru:Alpha Bank]]|| || ||20 |- |[[:en:Alpha TV]]||[[:ru:Alpha TV]]||[[Alpha TV]]|| ||14 |- |[[:en:Althaea (mythology)]]||[[:ru:Алфея]]|| || ||28 |- |[[:en:Althaemenes]]||[[:ru:Алфемен]]|| || ||16 |- |[[:en:Fragiskos Alvertis]]||[[:ru:Алвертис, Фрагискос]]|| || ||12 |- |[[:en:Alytarches]]|| || || ||5 |- |[[:en:Amadeus, Prince of Achaea]]|| || || ||8 |- |[[:en:Duke of Amalfi]]|| || || ||6 |- |[[:en:Amalthea (mythology)]]||[[:ru:Амалфея]]|| || ||41 |- |[[:en:Ioannis Amanatidis]]||[[:ru:Аманатидис, Яннис]]|| || ||28 |- |[[:en:Amasis Painter]]||[[:ru:Мастер Амасиса]]|| || ||18 |- |[[:en:Amasis (potter)]]||[[:ru:Амасис (гончар)]]|| || ||12 |- |[[:en:Amazon statue types]]||[[:ru:Раненая амазонка]]|| || ||5 |- |[[:en:Amazonomachy]]||[[:ru:Амазономахия]]|| || ||17 |- |[[:en:Amazons]]||[[:ru:Амазонки]]||[[Ամազոնուհիներ]]|| ||73 |- |[[:en:Ambracian Gulf]]||[[:ru:Амвракикос]]|| || ||35 |- |[[:en:Ambrosia]]||[[:ru:Амброзия (мифология)]]||[[Ամբրոսիա]]|| ||46 |- |[[:en:Ambrosian Iliad]]||[[:ru:Амброзианская Илиада]]|| || ||17 |- |[[:en:Amfilochia]]||[[:ru:Амфилохия]]||[[Ամֆիլոխիա (քաղաք)]]|| ||23 |- |[[:en:Amores (Lucian)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Amorgos]]||[[:ru:Аморгос]]|| || ||50 |- |[[:en:Ampelokampos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Amphiareion of Oropos]]||[[:ru:Храм Амфиарая]]|| || ||14 |- |[[:en:Amphidromia]]|| || || ||10 |- |[[:en:Amphipole]]|| || || ||1 |- |[[:en:Amphipolis]]||[[:ru:Амфиполис]]|| || ||43 |- |[[:en:Amphitrite]]||[[:ru:Амфитрита]]||[[Ամփիտրիտե]]||այո||59 |- |[[:en:Amphora]]||[[:ru:Амфора]]||[[Ամֆորա]]|| ||63 |- |[[:en:Amphoterus (admiral)]]||[[:ru:Амфотер (военачальник)]]|| || ||10 |- |[[:en:Amyntas III of Macedon]]||[[:ru:Аминта III]]|| || ||31 |- |[[:en:Amyntor (mythology)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anafi]]||[[:ru:Анафи]]||[[Անաֆի]]|| ||41 |- |[[:en:Manolis Anagnostakis]]||[[:ru:Анагностакис, Манолис]]|| || ||11 |- |[[:en:Panagiotis Anagnostopoulos]]||[[:ru:Анагностопулос, Панайотис (политик)]]|| || ||4 |- |[[:en:Sia Anagnostopoulou]]|| || || ||5 |- |[[:en:Anarchism in Greece]]|| || || ||8 |- |[[:en:Anası Kızından]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anastasios of Albania]]||[[:ru:Анастасий (архиепископ Тиранский)]]|| || ||23 |- |[[:en:Anastasius I Dicorus]]||[[:ru:Анастасий I]]||[[Անաստասիոս Ա (կայսր)]]|| ||57 |- |[[:en:Anastasius of Constantinople]]||[[:ru:Анастасий (патриарх Константинопольский)]]|| || ||13 |- |[[:en:Anasyrma]]||[[:ru:Анасирма]]|| || ||18 |- |[[:en:Anathema]]||[[:ru:Анафема]]|| || ||45 |- |[[:en:Anatolia]]||[[:ru:Малая Азия]]||[[Անատոլիա]]|| ||140 |- |[[:en:Anavryta Classical Lyceum]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anax (Greek)]]||[[:ru:Анакс]]|| || ||14 |- |[[:en:Anaximander]]||[[:ru:Анаксимандр]]||[[Անաքսիմանդրոս]]|| ||106 |- |[[:en:Ancient Elis]]||[[:ru:Элида]]||[[Էլիդա]]|| ||16 |- |[[:en:Ancient Greek astronomy]]||[[:ru:Астрономия Древней Греции]]||[[Աստղագիտությունը հին Հունաստանում]]|| ||29 |- |[[:en:Ancient Greek coinage]]||[[:ru:Древнегреческие монеты]]|| || ||17 |- |[[:en:Ancient Greek dialects]]|| || || ||16 |- |[[:en:Ancient Greek eros]]|| || || ||16 |- |[[:en:Ancient Greek flood myths]]||[[:ru:Древнегреческие мифы о потопе]]|| || ||3 |- |[[:en:Ancient Greek law]]||[[:ru:Право Древней Греции]]||[[Հին հունական իրավունք]]|| ||18 |- |[[:en:Ancient Greek Olympic festivals]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ancient Greek philosophy]]||[[:ru:Древнегреческая философия]]||[[Անտիկ հունական փիլիսոփայություն]]||այո||55 |- |[[:en:Ancient Greek phonology]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ancient Greek sculpture]]||[[:ru:Скульптура Древней Греции]]||[[Հին հունական քանդակագործություն]]|| ||29 |- |[[:en:Ancient Greek technology]]||[[:ru:Древнегреческие технологии]]|| || ||14 |- |[[:en:Ancient Greek warfare]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ancient history]]||[[:ru:Древний мир]]||[[Հին աշխարհ]]|| ||126 |- |[[:en:Ancient Macedonian army]]||[[:ru:Армия Древней Македонии]]||[[Հին Մակեդոնիայի բանակ]]|| ||20 |- |[[:en:Ancient Macedonian language]]||[[:ru:Древнемакедонский язык]]|| || ||31 |- |[[:en:Ancient Macedonians]]||[[:ru:Македоняне]]|| || ||28 |- |[[:en:List of ancient Macedonians]]||[[:ru:Македонские цари]]|| || ||31 |- |[[:en:Ancient Serbia]]||[[:ru:Доисторическая Сербия]]|| || ||5 |- |[[:en:Ancient Thera]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ancient Thessaly]]|| || || ||11 |- |[[:en:List of ancient tribes in Illyria]]|| || || ||9 |- |[[:en:Andokides (vase painter)]]||[[:ru:Андокид (вазописец)]]||[[Անդոկիդես]]|| ||17 |- |[[:en:Andravida]]||[[:ru:Андравида]]|| || ||19 |- |[[:en:Nikolaos Andriakopoulos]]||[[:ru:Андриакопулос, Николаос]]|| || ||28 |- |[[:en:Andromache (play)]]||[[:ru:Андромаха (Еврипид)]]|| || ||24 |- |[[:en:Andromeda (mythology)]]||[[:ru:Андромеда (мифология)]]||[[Անդրոմեդա (դիցաբանություն)]]|| ||68 |- |[[:en:Andromeda (play)]]||[[:ru:Андромеда (Еврипид)]]|| || ||7 |- |[[:en:Andronicus of Rhodes]]||[[:ru:Андроник Родосский]]|| || ||33 |- |[[:en:Andronikos I of Trebizond]]||[[:ru:Андроник I Гид]]|| || ||26 |- |[[:en:Andronikos III Palaiologos]]||[[:ru:Андроник III Палеолог]]||[[Անդրոնիկոս III Կրտսեր]]|| ||47 |- |[[:en:Andros]]||[[:ru:Андрос (остров, Греция)]]||[[Անդրոս (կղզի)]]|| ||57 |- |[[:en:Mimis Androulakis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nikos Androulakis]]||[[:ru:Андрулакис, Никос]]|| || ||11 |- |[[:en:Odysseas Androutsos]]||[[:ru:Андруцос, Одиссей]]|| || ||12 |- |[[:en:Anemodouri]]|| || || ||4 |- |[[:en:Anemurium]]||[[:ru:Анемуриум]]|| || ||9 |- |[[:en:George-Marios Angeletos]]||[[:ru:Ангелетос, Георгиос-Мариос]]|| || ||3 |- |[[:en:Angelokastro (Corfu)]]|| || || ||12 |- |[[:en:Vasiliki Angelopoulou]]|| || || ||2 |- |[[:en:Angelos]]||[[:ru:Ангелы (династия)]]||[[Անգելոսներ]]|| ||32 |- |[[:en:Ankara]]||[[:ru:Анкара]]||[[Անկարա]]|| ||224 |- |[[:en:Anna of Hungary (Byzantine empress)]]||[[:ru:Анна Венгерская (императрица Византии)]]|| || ||21 |- |[[:en:Ano Lechonia]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ano Liosia]]||[[:ru:Ано-Льосия]]||[[Անո-Լիոսիա]]|| ||23 |- |[[:en:Anteros]]||[[:ru:Антерос]]|| || ||33 |- |[[:en:Pope Anterus]]||[[:ru:Антер (папа римский)]]||[[Անտերոս (Հռոմի պապ)]]|| ||75 |- |[[:en:Anthedon (mythology)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anthemius]]||[[:ru:Прокопий Антемий]]|| || ||51 |- |[[:en:Anthology of Planudes]]||[[:ru:Антология Плануда]]|| || ||10 |- |[[:en:Anthousa, Attica]]||[[:ru:Антуса (Аттика)]]||[[Անթոուսա]]|| ||16 |- |[[:en:Antichasia, Greece]]|| || || ||7 |- |[[:en:Antigonus II Gonatas]]||[[:ru:Антигон II Гонат]]|| || ||34 |- |[[:en:Antikristos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Antikyra]]||[[:ru:Андикира]]||[[Անդիկիրա]]|| ||16 |- |[[:en:Antikythera]]||[[:ru:Андикитира (остров)]]||[[Անտիկիթիրա]]|| ||43 |- |[[:en:Antikythera mechanism]]||[[:ru:Антикитерский механизм]]||[[Անտիկիթերայի սարք]]|| ||67 |- |[[:en:Antikythera wreck]]||[[:ru:Антикитерский корабль]]|| || ||15 |- |[[:en:Antiochus VII Sidetes]]||[[:ru:Антиох VII Сидет]]|| || ||36 |- |[[:en:Antiparos]]||[[:ru:Андипарос]]|| || ||38 |- |[[:en:Antipater of Tarsus]]||[[:ru:Антипатр из Тарса]]|| || ||20 |- |[[:en:Antipater of Thessalonica]]||[[:ru:Антипатр Фессалоникский]]|| || ||17 |- |[[:en:Antiphon (orator)]]||[[:ru:Антифон из Рамнунта]]|| || ||34 |- |[[:en:Antisemitism in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:E. M. Antoniadi]]||[[:ru:Антониади, Эжен Мишель]]|| || ||35 |- |[[:en:Rania Antonopoulou]]|| || || ||5 |- |[[:en:Aornos]]|| || || ||7 |- |[[:en:Apagorevmeno]]|| || || ||2 |- |[[:en:Apega of Nabis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Apemosyne]]||[[:ru:Апемосина]]|| || ||12 |- |[[:en:Aphrodite]]||[[:ru:Афродита]]||[[Աֆրոդիտե]]|| ||112 |- |[[:en:Aphrodite of Knidos]]||[[:ru:Афродита Книдская]]|| || ||31 |- |[[:en:Apidima Cave]]||[[:ru:Апидима]]||[[Ապիդիմա]]|| ||18 |- |[[:en:APOEL FC]]||[[:ru:АПОЭЛ (футбольный клуб)]]||[[ԱՊՕԷԼ ՖԱ]]|| ||55 |- |[[:en:Apollo of Piombino]]||[[:ru:Аполлон из Пьомбино]]|| || ||9 |- |[[:en:Apollodoros (vase painter)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Apollodorus of Athens]]||[[:ru:Аполлодор Афинский]]|| || ||49 |- |[[:en:Apollodotus I]]|| || || ||16 |- |[[:en:Apollon of Olympia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Apollon Patras]]|| || || ||2 |- |[[:en:Apollon Smyrnis F.C.]]||[[:ru:Аполлон Смирнис]]|| || ||27 |- |[[:en:Apollonia (Illyria)]]||[[:ru:Аполлония Иллирийская]]||[[Ապոլոնիա]]|| ||40 |- |[[:en:Apollonius of Rhodes]]||[[:ru:Аполлоний Родосский]]||[[Ապոլլոնիոս Հռոդոսացի]]|| ||64 |- |[[:en:Evangelos Apostolou]]|| || || ||4 |- |[[:en:Aratus of Sicyon]]||[[:ru:Арат Сикионский]]|| || ||26 |- |[[:en:Arcadia (regional unit)]]||[[:ru:Аркадия (ном)]]||[[Արկադիա]]|| ||69 |- |[[:en:Arcadian League]]|| || || ||10 |- |[[:en:Arch of Galerius and Rotunda]]||[[:ru:Арка и гробница Галерия]]|| || ||24 |- |[[:en:Archaeanactid dynasty]]||[[:ru:Археанактиды]]|| || ||10 |- |[[:en:Archaeological Museum of Delos]]|| || || ||11 |- |[[:en:Archaeological Museum of Epidaurus]]|| || || ||7 |- |[[:en:Archaeological Museum of Eretria]]|| || || ||7 |- |[[:en:Archaeological Museum of Naxos]]|| || || ||9 |- |[[:en:Archaeological Museum of Olympia]]||[[:ru:Археологический музей Олимпии]]||[[Օլիմպիայի հնագիտական թանգարան]]|| ||16 |- |[[:en:Archaeological Museum of Rhodes]]|| || || ||11 |- |[[:en:Archaeological Museum of Thebes]]|| || || ||11 |- |[[:en:Archaeological Museum of Thera]]|| ||[[Սանտորինիի հնագիտական թանգարան]]|| ||9 |- |[[:en:Archaeological Museum of Thessaloniki]]||[[:ru:Археологический музей Салоник]]||[[Սալոնիկի հնագիտական թանգարան]]|| ||22 |- |[[:en:Archaeological Museum of Volos]]||[[:ru:Археологический музей Волоса]]|| || ||10 |- |[[:en:Archaeological Society of Athens]]||[[:ru:Афинское археологическое общество]]|| || ||10 |- |[[:en:Archaic Greek alphabets]]|| || || ||12 |- |[[:en:Archelaus (play)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Archestratus]]||[[:ru:Архестрат]]|| || ||23 |- |[[:en:Architecture of Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:Arctinus of Miletus]]||[[:ru:Арктин Милетский]]|| || ||19 |- |[[:en:Ardashir II]]||[[:ru:Арташир II]]|| || ||35 |- |[[:en:Areopagus]]||[[:ru:Ареопаг]]||[[Արեոպագոս]]|| ||54 |- |[[:en:Areopagus sermon]]|| || || ||7 |- |[[:en:Areopoli]]||[[:ru:Ареополис]]||[[Արեոպոլիս]]|| ||21 |- |[[:en:Aretaeus of Cappadocia]]||[[:ru:Аретей из Каппадокии]]|| || ||28 |- |[[:en:Aretas III]]||[[:ru:Арета III Филэллин]]|| || ||18 |- |[[:en:Arete]]||[[:ru:Арете]]|| || ||22 |- |[[:en:Areti, Elis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Argead dynasty]]||[[:ru:Аргеады]]|| || ||35 |- |[[:en:Argentina–Greece relations]]|| || || ||5 |- |[[:en:Argonautica]]||[[:ru:Аргонавтика]]|| || ||32 |- |[[:en:Argonauts]]||[[:ru:Аргонавты]]||[[Արգոնավորդներ]]|| ||69 |- |[[:en:Argostoli]]||[[:ru:Аргостолион]]||[[Արգոստոլիոն]]|| ||38 |- |[[:en:John Argyropoulos]]||[[:ru:Иоанн Аргиропул]]|| || ||28 |- |[[:en:Romanos III Argyros]]||[[:ru:Роман III Аргир]]|| || ||48 |- |[[:en:Ariadne (empress)]]||[[:ru:Ариадна (дочь Льва I)]]|| || ||25 |- |[[:en:Arion]]||[[:ru:Арион (поэт)]]||[[Արիոն (բանաստեղծ)]]|| ||35 |- |[[:en:Aristaeus]]||[[:ru:Аристей (мифология)]]||[[Արիստես]]|| ||36 |- |[[:en:Aristander]]||[[:ru:Аристандр]]|| || ||12 |- |[[:en:Aristarchus of Samos]]||[[:ru:Аристарх Самосский]]||[[Արիստարքոս Սամոսցի]]||այո||70 |- |[[:en:Aristides]]||[[:ru:Аристид]]||[[Արիստիդես]]|| ||44 |- |[[:en:Aelius Aristides]]||[[:ru:Элий Аристид]]|| || ||27 |- |[[:en:Aristippus]]||[[:ru:Аристипп]]|| || ||67 |- |[[:en:Aristogeiton (orator)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Aristophanes (vase painter)]]||[[:ru:Аристофан (вазописец)]]|| || ||9 |- |[[:en:Aristotelous Square]]||[[:ru:Площадь Аристотеля]]||[[Արիստոտելի հրապարակ (Սալոնիկ)]]|| ||17 |- |[[:en:Aristotle's views on women]]|| || || ||10 |- |[[:en:Aristoxenus]]||[[:ru:Аристоксен]]|| || ||37 |- |[[:en:Arkadi Monastery]]||[[:ru:Аркади]]||[[Արկադի]]|| ||21 |- |[[:en:Arkalochori Axe]]||[[:ru:Лабрис из Аркалохори]]|| || ||12 |- |[[:en:Arkas]]|| || || ||5 |- |[[:en:Arkesilas Painter]]|| || || ||6 |- |[[:en:Josef Ludwig von Armansperg]]||[[:ru:Армансперг, Йозеф Людвиг]]||[[Յոզեֆ Լյուդվիգ Արմանսպերգ]]|| ||19 |- |[[:en:Armatoloi]]||[[:ru:Арматолы]]|| || ||14 |- |[[:en:Armenia–Greece relations]]||[[:ru:Армяно-греческие отношения]]||[[Հայ-հունական հարաբերություններ]]|| ||9 |- |[[:en:Armenians in Greece]]||[[:ru:Армяне в Греции]]||[[Հայերը Հունաստանում]]|| ||9 |- |[[:en:Armistice of Salonica]]||[[:ru:Салоникское перемирие]]|| || ||23 |- |[[:en:Aromanian question]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aromanians]]||[[:ru:Аромуны]]||[[Առումիններ]]|| ||47 |- |[[:en:Aromanians in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Gerasimos Arsenis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Modern Greek art]]|| ||[[Հունական ժամանակակից արվեստ]]|| ||7 |- |[[:en:Arta (regional unit)]]|| || || ||16 |- |[[:en:Arta–Volos line]]|| || || ||4 |- |[[:en:Arta, Greece]]||[[:ru:Арта (город, Греция)]]|| || ||51 |- |[[:en:Artemidorus]]||[[:ru:Артемидор Далдианский]]|| || ||27 |- |[[:en:Artemisia II of Caria]]||[[:ru:Артемисия II]]|| || ||27 |- |[[:en:Artemision Bronze]]||[[:ru:Посейдон с мыса Артемисион]]|| || ||21 |- |[[:en:Arts in Rome]]|| || || ||1 |- |[[:en:Arvanites]]||[[:ru:Арваниты]]|| || ||27 |- |[[:en:Arvanitika]]||[[:ru:Арнаутский диалект]]|| || ||23 |- |[[:en:Aryballos]]||[[:ru:Арибалл]]||[[Արիբալլոս]]|| ||26 |- |[[:en:Arybbas of Epirus]]||[[:ru:Арриб]]|| || ||20 |- |[[:en:Asclepiades of Bithynia]]||[[:ru:Асклепиад Вифинский]]||[[Ասկլեպիադես Բյութանացի]]|| ||22 |- |[[:en:Asi Gonia]]||[[:ru:Аси-Гонья]]|| || ||11 |- |[[:en:Alexandra Asimaki]]|| || || ||8 |- |[[:en:Askio, Kozani]]|| || || ||6 |- |[[:en:Askos (pottery vessel)]]||[[:ru:Аскос]]|| || ||22 |- |[[:en:Asopus]]||[[:ru:Асоп (мифология)]]|| || ||33 |- |[[:en:Aspasia]]||[[:ru:Аспасия]]||[[Ասպասիա]]|| ||56 |- |[[:en:Aspis]]||[[:ru:Гоплон]]|| || ||21 |- |[[:en:Aspropyrgos]]||[[:ru:Аспропиргос]]||[[Ասպրոպիրգոս]]|| ||25 |- |[[:en:Assemblywomen]]||[[:ru:Женщины в народном собрании]]|| || ||29 |- |[[:en:Asteas]]||[[:ru:Астей (вазописец)]]|| || ||11 |- |[[:en:Asteria (mythology)]]|| || || ||16 |- |[[:en:Astypalaia]]||[[:ru:Астипалея]]|| || ||40 |- |[[:en:Ateas]]||[[:ru:Атей]]||[[Աթեոս]]|| ||16 |- |[[:en:ATEbank]]|| || || ||5 |- |[[:en:Athanasius of Alexandria]]||[[:ru:Афанасий Великий]]||[[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]|| ||73 |- |[[:en:Athena Parthenos]]||[[:ru:Афина Парфенос]]|| || ||28 |- |[[:en:Athena Promachos]]||[[:ru:Афина Промахос]]||[[Աթենաս Պրոմաքոսի արձան]]|| ||27 |- |[[:en:Athenagoras I of Constantinople]]||[[:ru:Афинагор (патриарх Константинопольский)]]|| || ||36 |- |[[:en:Athenian coup of 411 BC]]||[[:ru:Переворот Четырёхсот]]|| || ||18 |- |[[:en:Athenian pederasty]]|| || || ||12 |- |[[:en:Athenian Treasury]]|| || || ||12 |- |[[:en:Athens Charter]]||[[:ru:Афинская хартия]]|| || ||27 |- |[[:en:Athens Exchange]]||[[:ru:Фондовая биржа Афин]]|| || ||22 |- |[[:en:Athens International Airport]]||[[:ru:Элефтериос Венизелос (аэропорт)]]|| || ||54 |- |[[:en:Athens Mass Transit System]]|| || || ||9 |- |[[:en:Athens Metro]]||[[:ru:Афинский метрополитен]]|| || ||45 |- |[[:en:Athens Prefecture]]||[[:ru:Афины (ном)]]||[[Աթենք (նոմոս)]]|| ||32 |- |[[:en:Athens railway station]]|| || || ||14 |- |[[:en:Athens School of Fine Arts]]||[[:ru:Афинская школа изящных искусств]]||[[Աթենքի գեղարվեստի դպրոց]]|| ||13 |- |[[:en:Athens University of Economics and Business]]||[[:ru:Афинский университет экономики и бизнеса]]||[[Աթենքի էկոնոմիկայի և բիզնեսի համալսարան]]|| ||18 |- |[[:en:Athens War Museum]]||[[:ru:Военный музей (Афины)]]||[[Պատերազմների թանգարան (Աթենք)]]|| ||16 |- |[[:en:Athens–Piraeus Electric Railways]]||[[:ru:ISAP]]|| || ||7 |- |[[:en:Athletics at the 2004 Summer Olympics – Women's shot put]]|| || || ||9 |- |[[:en:Athonite Academy]]||[[:ru:Афониад]]|| || ||6 |- |[[:en:Athryilatus]]|| || || ||4 |- |[[:en:Atik Mustafa Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Святой Фёклы]]|| || ||13 |- |[[:en:Atlantis]]||[[:ru:Атлантида]]||[[Ատլանտիդա]]|| ||96 |- |[[:en:Atsiapat]]|| || || ||3 |- |[[:en:Michael Attaleiates]]||[[:ru:Михаил Атталиат]]|| || ||28 |- |[[:en:Kingdom of Pergamon]]||[[:ru:Пергамское царство]]|| || ||22 |- |[[:en:Attalus II Philadelphus]]||[[:ru:Аттал II]]||[[Ատտալոս II]]||այո||34 |- |[[:en:Attalus I]]||[[:ru:Аттал I Сотер]]||[[Ատտալոս I Սոտեր]]|| ||38 |- |[[:en:Attic numerals]]||[[:ru:Аттическая система счисления]]||[[Աթենական թվային համակարգ]]|| ||14 |- |[[:en:Attic orators]]||[[:ru:Канон десяти аттических ораторов]]|| || ||22 |- |[[:en:Attic talent]]|| || || ||8 |- |[[:en:Attica]]||[[:ru:Аттика]]||[[Ատտիկե]]||այո||78 |- |[[:en:Attica (region)]]||[[:ru:Аттика (периферия)]]||[[Ատտիկա]]|| ||50 |- |[[:en:Atticism]]||[[:ru:Аттикизм]]||[[Ատտիկիզմ]]|| ||21 |- |[[:en:Herodes Atticus]]||[[:ru:Герод Аттик]]||[[Հերովդես Ատտիկացի]]|| ||35 |- |[[:en:Attis]]||[[:ru:Аттис]]|| || ||38 |- |[[:en:Romulus Augustulus]]||[[:ru:Ромул Август]]||[[Հռոմուլոս Օգոստուլոս]]|| ||77 |- |[[:en:Australia–Greece relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Australian Archaeological Institute at Athens]]|| || || ||4 |- |[[:en:Austrian Archaeological Institute at Athens]]|| || || ||4 |- |[[:en:Autolycus]]||[[:ru:Автолик]]||[[Ավտոլիկոս]]|| ||33 |- |[[:en:Autolycus of Pitane]]||[[:ru:Автолик из Питаны]]|| || ||31 |- |[[:en:Autonomous Republic of Northern Epirus]]||[[:ru:Автономная Республика Северного Эпира]]||[[Հյուսիսային Էպիրոսի Ինքնավար Հանրապետություն]]|| ||24 |- |[[:en:Arsenios Autoreianos]]||[[:ru:Арсений Авториан]]|| || ||15 |- |[[:en:Evangelos Averoff]]|| || || ||9 |- |[[:en:Axioupoli]]||[[:ru:Аксьюполис]]||[[Աքսյուպոլիս]]|| ||19 |- |[[:en:Aydın Karşılaması]]|| || || ||1 |- |[[:en:Bacchic art]]||[[:ru:Дионис]]||[[Դիոնիսոս]]|| ||94 |- |[[:en:Bacchylides]]||[[:ru:Вакхилид]]||[[Բակքիլիդես]]|| ||44 |- |[[:en:Background of the Greek War of Independence]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bahram V]]||[[:ru:Бахрам V]]||[[Վռամ Ե]]||այո||46 |- |[[:en:Baiounitai]]||[[:ru:Ваюниты]]|| || ||10 |- |[[:en:Amalia Bakas]]|| || || ||1 |- |[[:en:Baklahorani]]||[[:ru:Баклахорани]]|| || ||8 |- |[[:en:Balkan Jews]]|| || || ||1 |- |[[:en:Balkan League]]||[[:ru:Балканский союз]]||[[Բալկանյան դաշինք]]|| ||51 |- |[[:en:Balkans campaign (World War II)]]||[[:ru:Балканская кампания]]|| || ||36 |- |[[:en:Ballos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Aristides Baltas]]||[[:ru:Балтас, Аристидис]]|| || ||7 |- |[[:en:Baltimore Painter]]||[[:ru:Балтиморский вазописец]]|| || ||8 |- |[[:en:Ioannis Banias]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bank of Cyprus]]||[[:ru:Банк Кипра]]||[[Կիպրոսի բանկ]]|| ||17 |- |[[:en:Banking in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Barbayianakis]]|| || || ||1 |- |[[:en:Barberini ivory]]||[[:ru:Диптих Барберини]]|| || ||13 |- |[[:en:Philippikos Bardanes]]||[[:ru:Филиппик]]||[[Փիլիպպիկոս Վարդան]]|| ||49 |- |[[:en:Bardas]]||[[:ru:Варда]]||[[Վարդաս Մամիկոնյան]]|| ||23 |- |[[:en:Francesco Barozzi]]||[[:ru:Бароцци, Франческо]]|| || ||17 |- |[[:en:Basiliscus]]||[[:ru:Василиск (император)]]||[[Վասիլիսկոս]]|| ||50 |- |[[:en:Bassae]]|| || || ||23 |- |[[:en:Cassianus Bassus]]|| || || ||9 |- |[[:en:Batea (mythology)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Batsi]]||[[:ru:Саламин]]||[[Սալամին]]|| ||59 |- |[[:en:Battle of Abydos]]||[[:ru:Битва при Абидосе]]|| || ||14 |- |[[:en:Battle of Aegospotami]]||[[:ru:Сражение при Эгоспотамах]]|| || ||28 |- |[[:en:Battle of Ajnadayn]]|| || || ||23 |- |[[:en:Battle of Akroinon]]||[[:ru:Битва при Акроиноне]]|| || ||22 |- |[[:en:Battle of Amioun]]|| || || ||2 |- |[[:en:Battle of Anchialus (763)]]|| || || ||13 |- |[[:en:Battle of Artemisium]]||[[:ru:Битва при Артемисии]]|| || ||32 |- |[[:en:Battle of Asculum]]||[[:ru:Битва при Аускуле (279 до н. э.)]]|| || ||25 |- |[[:en:Battle of Bapheus]]||[[:ru:Бафейская битва]]|| || ||28 |- |[[:en:Battle of Beroia]]||[[:ru:Битва при Берое]]|| || ||18 |- |[[:en:Battle of Bizani]]||[[:ru:Битва при Бизани]]||[[Բիզանիի ճակատամարտ]]|| ||12 |- |[[:en:Battle of Bosra]]|| || || ||13 |- |[[:en:Battle of Boulgarophygon]]||[[:ru:Битва при Булгарофигоне]]|| || ||18 |- |[[:en:Battle of Carthage (698)]]||[[:ru:Битва при Карфагене (698)]]|| || ||14 |- |[[:en:Battle of Corinth (146 BC)]]||[[:ru:Битва при Левкопетре]]|| || ||22 |- |[[:en:Battle of Crete]]||[[:ru:Критская операция]]||[[Կրետեի ռազմագործողություն]]|| ||44 |- |[[:en:Battle of Ctesiphon (363)]]|| || || ||16 |- |[[:en:Battle of Dara]]||[[:ru:Сражение при Даре]]|| || ||27 |- |[[:en:Battle of Demetritzes]]|| || || ||8 |- |[[:en:Battle of Deres]]|| || || ||4 |- |[[:en:Battle of Dumlupınar]]||[[:ru:Битва при Думлупынаре]]||[[Դումլուփընարի ճակատամարտ]]|| ||16 |- |[[:en:Battle of Elaia–Kalamas]]||[[:ru:Сражение при Элея-Каламас]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Elli]]||[[:ru:Сражение у Элли]]|| || ||12 |- |[[:en:Battle of Haliartus]]||[[:ru:Битва при Галиарте]]|| || ||15 |- |[[:en:Battle of Halmyros]]||[[:ru:Битва при Кефиссе]]|| || ||11 |- |[[:en:Battle of Heliopolis]]|| || || ||13 |- |[[:en:Battle of Hill 731]]|| || || ||4 |- |[[:en:Battle of Himara]]||[[:ru:Сражение при Химаре]]|| || ||4 |- |[[:en:Battle of Himera (480 BC)]]||[[:ru:Битва при Гимере]]|| || ||25 |- |[[:en:Battle of Ipsus]]||[[:ru:Битва при Ипсе]]|| || ||36 |- |[[:en:Battle of Katasyrtai]]|| || || ||7 |- |[[:en:Battle of Kilkis–Lachanas]]||[[:ru:Битва под Килкисом]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Klokotnitsa]]||[[:ru:Битва при Клокотнице]]|| || ||20 |- |[[:en:Battle of Kos]]|| || || ||7 |- |[[:en:Battle of Kresna Gorge]]||[[:ru:Сражение в Кресненском ущелье]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Lade]]||[[:ru:Битва при Ладе]]|| || ||25 |- |[[:en:Battle of Lalakaon]]||[[:ru:Битва при Лалакаоне]]||[[Լալակաոնի ճակատամարտ]]|| ||17 |- |[[:en:Battle of Lechaeum]]||[[:ru:Битва при Лехее]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Lemnos (1913)]]||[[:ru:Сражение при Лемносе (1913)]]|| || ||13 |- |[[:en:Battle of Leros]]|| || || ||8 |- |[[:en:Battle of Leuctra]]||[[:ru:Битва при Левктрах]]|| || ||36 |- |[[:en:Battle of Levounion]]||[[:ru:Битва при Левунионе]]|| || ||19 |- |[[:en:Battle of Litosoria]]|| || || ||7 |- |[[:en:Battle of Makryplagi]]||[[:ru:Битва при Макри-Плаги]]|| || ||7 |- |[[:en:Battle of Maleme]]|| || || ||1 |- |[[:en:Battle of Mantinea (362 BC)]]||[[:ru:Битва при Мантинее (362 до н. э.)]]|| || ||21 |- |[[:en:Battle of Mantinea (418 BC)]]||[[:ru:Битва при Мантинее (418 до н. э.)]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Maraj-al-Debaj]]|| || || ||6 |- |[[:en:Battle of Marcellae]]|| || || ||10 |- |[[:en:Battle of Megalopolis]]||[[:ru:Битва при Мегалополе]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Meligalas]]||[[:ru:Бой за Мелигалас]]|| || ||4 |- |[[:en:Battle of Messene]]||[[:ru:Взятие Мессаны]]|| || ||10 |- |[[:en:Battle of Morava–Ivan]]||[[:ru:Сражение при Морова-Иван]]|| || ||3 |- |[[:en:Battle of Mount Olympus]]|| || || ||5 |- |[[:en:Battle of Mu'tah]]||[[:ru:Битва при Муте]]|| || ||33 |- |[[:en:Battle of Mycale]]||[[:ru:Битва при Микале]]|| || ||38 |- |[[:en:Battle of Myonessus]]|| || || ||13 |- |[[:en:Battle of Myriokephalon]]||[[:ru:Битва при Мириокефале]]||[[Միրիոկեֆալոնի ճակատամարտ]]|| ||30 |- |[[:en:Battle of Nemea]]||[[:ru:Битва при Немее]]|| || ||16 |- |[[:en:Battle of Nikiou]]|| || || ||9 |- |[[:en:Battle of Nineveh (627)]]||[[:ru:Битва при Ниневии]]||[[Նինվեի ճակատամարտ (627)]]||այո||32 |- |[[:en:Battle of Ongal]]||[[:ru:Битва при Онгале]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Pelagonia]]||[[:ru:Битва при Пелагонии]]|| || ||20 |- |[[:en:Battle of Pelekanon]]||[[:ru:Битва при Пелеканоне]]|| || ||22 |- |[[:en:Battle of Pindus]]||[[:ru:Сражение на Пинде]]|| || ||8 |- |[[:en:Battle of Piraeus]]||[[:ru:Битва при Пирее]]|| || ||7 |- |[[:en:Battle of Potidaea]]||[[:ru:Осада Потидеи]]|| || ||20 |- |[[:en:Battle of Prinitza]]||[[:ru:Битва при Принице]]|| || ||7 |- |[[:en:Battle of Pylos]]||[[:ru:Битва при Пилосе]]|| || ||17 |- |[[:en:Battle of Rusokastro]]||[[:ru:Битва при Русокастро]]|| || ||12 |- |[[:en:Battle of Salamis]]||[[:ru:Битва при Саламине]]||[[Սալամինի ճակատամարտ]]|| ||61 |- |[[:en:Battle of Sarantaporo]]||[[:ru:Битва при Сарантапоро]]|| || ||12 |- |[[:en:Battle of Shirimni]]||[[:ru:Битва у Ширимни]]|| || ||9 |- |[[:en:Battle of Sirmium]]||[[:ru:Сирмианская битва]]|| || ||14 |- |[[:en:Battle of Sphacteria]]||[[:ru:Битва на острове Сфактерия]]|| || ||20 |- |[[:en:Battle of Taginae]]|| || || ||23 |- |[[:en:Battle of the Eurymedon]]||[[:ru:Битва при Эвримедонте]]|| || ||23 |- |[[:en:Battle of the Gates of Trajan]]||[[:ru:Битва у Траяновых ворот]]|| || ||19 |- |[[:en:Battle of the Metaxas Line]]|| || || ||2 |- |[[:en:Battle of the Persian Gate]]||[[:ru:Битва при Персидских воротах]]|| || ||26 |- |[[:en:Battle of the Uxian Defile]]|| || || ||3 |- |[[:en:Battle of the Volturnus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Battle of Thermopylae (1941)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Battle of Trahili]]|| || || ||2 |- |[[:en:Battle of Tricamarum]]||[[:ru:Битва при Трикамаре]]|| || ||21 |- |[[:en:Battle of Valtetsi]]||[[:ru:Сражение при Валтеци]]|| || ||6 |- |[[:en:Battle of Yenidje]]||[[:ru:Битва при Яннице]]|| || ||12 |- |[[:en:Beatrice of Sicily, Latin Empress]]||[[:ru:Беатриса Сицилийская (1252—1275)]]|| || ||13 |- |[[:en:Belgian School at Athens]]|| || || ||5 |- |[[:en:Belly Amphora by the Andokides Painter (Munich 2301)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Belus (Egyptian)]]||[[:ru:Бел (сын Посейдона)]]||[[Բել (Պոսեյդոնի որդի)]]|| ||27 |- |[[:en:Emmanouil Benakis]]|| ||[[Էմանուիլ Բենակիս]]|| ||5 |- |[[:en:Bendidia]]|| || || ||4 |- |[[:en:Benitses]]|| || || ||9 |- |[[:en:Berlin Painter]]||[[:ru:Берлинский вазописец]]|| || ||13 |- |[[:en:Bessarion]]||[[:ru:Виссарион Никейский]]|| || ||38 |- |[[:en:Beyoğluspor]]|| || || ||9 |- |[[:en:Antonis Bezas]]|| || || ||2 |- |[[:en:Biamax]]|| || || ||6 |- |[[:en:Bias of Priene]]||[[:ru:Биант Приенский]]|| || ||50 |- |[[:en:Billboard Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:Bion of Abdera]]||[[:ru:Бион из Абдеры]]|| || ||13 |- |[[:en:Bithynia]]||[[:ru:Вифиния]]||[[Բյութանիա]]|| ||62 |- |[[:en:Blachernae]]||[[:ru:Влахерны]]|| || ||16 |- |[[:en:Carl Blegen]]||[[:ru:Блеген, Карл]]|| || ||19 |- |[[:en:Bodrum Mosque]]||[[:ru:Мирелейон]]|| || ||20 |- |[[:en:Boeotia]]||[[:ru:Беотия]]||[[Բեոտիա]]|| ||57 |- |[[:en:Basil Boioannes]]|| || || ||18 |- |[[:en:Bomolochus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Boniface I, Marquis of Montferrat]]||[[:ru:Бонифаций I Монферратский]]|| || ||33 |- |[[:en:Bonteika]]|| || || ||8 |- |[[:en:Bosporan Kingdom]]||[[:ru:Боспорское царство]]|| || ||44 |- |[[:en:Kitsos Botsaris]]|| || || ||3 |- |[[:en:Markos Botsaris]]||[[:ru:Боцарис, Маркос]]|| || ||18 |- |[[:en:Laskarina Bouboulina]]||[[:ru:Бубулина, Ласкарина]]||[[Լասկարինա Բուբուլինա]]|| ||28 |- |[[:en:Boule (ancient Greece)]]||[[:ru:Буле]]|| || ||33 |- |[[:en:Bouleuterion]]||[[:ru:Булевтерий]]||[[Բուլեվտերիա]]|| ||28 |- |[[:en:Bouleutic oath]]||[[:ru:Клятва булевта]]|| || ||5 |- |[[:en:Charles-Denis Bourbaki]]||[[:ru:Бурбаки, Шарль Дени]]|| || ||18 |- |[[:en:Bourtzi Castle]]||[[:ru:Бурдзион]]|| || ||15 |- |[[:en:Brauroneion]]||[[:ru:Бравронейон]]|| || ||17 |- |[[:en:Brides (2004 film)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Brigandage]]||[[:ru:Разбой]]|| || ||23 |- |[[:en:British School at Athens]]||[[:ru:Британская школа в Афинах]]|| || ||12 |- |[[:en:Broteas]]||[[:ru:Бротей]]|| || ||17 |- |[[:en:Olga Broumas]]|| || || ||8 |- |[[:en:Robert Browning (Byzantinist)]]||[[:ru:Браунинг, Роберт (историк)]]|| || ||8 |- |[[:en:Bryges]]||[[:ru:Бриги]]|| || ||11 |- |[[:en:Brygos]]|| || || ||13 |- |[[:en:Brygos Painter]]||[[:ru:Бриг (вазописец)]]|| || ||15 |- |[[:en:Bryn Mawr Painter]]|| || || ||2 |- |[[:en:Bryson of Heraclea]]||[[:ru:Брисон Гераклейский]]|| || ||12 |- |[[:en:Bulgari]]||[[:ru:Bulgari]]||[[Bulgari]]|| ||42 |- |[[:en:Esau de' Buondelmonti]]||[[:ru:Исав де Буондельмонти]]|| || ||17 |- |[[:en:Christophoros Burgaris]]|| || || ||7 |- |[[:en:Burgas–Alexandroupoli pipeline]]||[[:ru:Трансбалканский трубопровод]]|| || ||7 |- |[[:en:Burning of Smyrna]]||[[:ru:Резня в Смирне]]||[[Զմյուռնիայի աղետ (1922)]]|| ||27 |- |[[:en:Buskin]]||[[:ru:Котурн]]|| || ||22 |- |[[:en:Byllis]]|| || || ||16 |- |[[:en:Lord Byron]]||[[:ru:Байрон, Джордж Гордон]]||[[Ջորջ Բայրոն]]|| ||202 |- |[[:en:Lord Byron in popular culture]]|| || || ||1 |- |[[:en:Byzantine army]]||[[:ru:Армия Византийской империи]]||[[Բյուզանդական կայսրության բանակ]]|| ||25 |- |[[:en:Byzantine Bath (Thessaloniki)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Byzantine calendar]]||[[:ru:Византийский календарь]]||[[Բյուզանդական շրջան]]|| ||38 |- |[[:en:Byzantine civil war of 1341–1347]]||[[:ru:Гражданская война в Византии (1341—1347)]]|| || ||19 |- |[[:en:Byzantine civil war of 1352–1357]]||[[:ru:Гражданская война в Византии (1352—1357)]]|| || ||10 |- |[[:en:Byzantine civilisation in the 12th century]]|| || || ||2 |- |[[:en:Byzantine coinage]]||[[:ru:Византийские монеты]]|| || ||17 |- |[[:en:Byzantine commonwealth]]|| || || ||9 |- |[[:en:Byzantine Crete]]|| || || ||9 |- |[[:en:Byzantine dance]]||[[:ru:Византийский танец]]|| || ||7 |- |[[:en:Byzantine Dark Ages]]||[[:ru:Тёмные века (Византия)]]|| || ||5 |- |[[:en:Byzantine diplomacy]]||[[:ru:Византийская дипломатия]]|| || ||12 |- |[[:en:Byzantine dress]]||[[:ru:Византийский светский костюм]]|| || ||13 |- |[[:en:Byzantine economy]]|| || || ||8 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Amorian dynasty]]|| || || ||10 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Angelos dynasty]]|| || || ||6 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Doukas dynasty]]|| || || ||7 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Leonid dynasty]]|| || || ||10 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Nikephorian dynasty]]|| || || ||4 |- |[[:en:Byzantine Empire under the Palaiologos dynasty]]||[[:ru:История Византийской империи (1261—1453)]]|| || ||10 |- |[[:en:Byzantine glass]]|| || || ||1 |- |[[:en:Byzantine Iconoclasm]]||[[:ru:Иконоборчество в Византии]]|| || ||37 |- |[[:en:Byzantine law]]||[[:ru:Византийское право]]||[[Բյուզանդական իրավունք]]|| ||14 |- |[[:en:Byzantine lyra]]||[[:ru:Византийская лира]]|| || ||10 |- |[[:en:Byzantine medicine]]||[[:ru:Византийская медицина]]|| || ||10 |- |[[:en:Byzantine music]]||[[:ru:Византийская музыка]]|| || ||19 |- |[[:en:Byzantine navy]]||[[:ru:Византийский флот]]|| || ||24 |- |[[:en:Byzantine science]]||[[:ru:Византийская наука]]|| || ||11 |- |[[:en:Byzantine senate]]||[[:ru:Сенат Византии]]|| || ||24 |- |[[:en:Byzantine-Mongol Alliance]]||[[:ru:Византийско-монгольские отношения]]|| || ||7 |- |[[:en:Byzantine–Bulgarian treaty of 716]]|| || || ||8 |- |[[:en:Byzantine–Bulgarian treaty of 815]]||[[:ru:Болгаро-византийский договор (815/816)]]|| || ||9 |- |[[:en:Byzantine–Bulgarian war of 913–927]]|| ||[[913–927 թվականների բյուզանդա-բուլղարական պատերազմ]]|| ||8 |- |[[:en:Byzantine–Georgian wars]]||[[:ru:Византийско-грузинская война (1014—1023)]]||[[Բյուզանդա-վրացական պատերազմ]]|| ||12 |- |[[:en:Byzantine–Sasanian War of 572–591]]||[[:ru:Ирано-византийская война (572—591)]]|| || ||17 |- |[[:en:Byzantine–Seljuk wars]]||[[:ru:Византийско-сельджукские войны]]|| || ||20 |- |[[:en:Byzantine–Venetian treaty of 1082]]|| || || ||10 |- |[[:en:Byzas]]||[[:ru:Визант]]|| || ||25 |- |[[:en:Cabinet of Antonis Samaras]]|| || || ||9 |- |[[:en:Cabinet of George Papandreou]]||[[:ru:Правительство Йоргоса Папандреу]]|| || ||10 |- |[[:en:Cabinet of Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Cabinet of Kyriakos Mitsotakis]]||[[:ru:Кабинет Мицотакиса]]|| || ||9 |- |[[:en:Cabinet of Lucas Papademos]]||[[:ru:Правительство Лукаса Пападимоса]]|| || ||11 |- |[[:en:Cabriole leg]]||[[:ru:Кабриоль (стиль)]]||[[Կաբրիոլ (ոճ)]]|| ||7 |- |[[:en:Caeneus]]||[[:ru:Кеней]]|| || ||26 |- |[[:en:Calamis (5th century BC)]]||[[:ru:Каламид]]|| || ||18 |- |[[:en:Call Me (Anna Vissi song)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Maria Callas]]||[[:ru:Мария Каллас]]||[[Մարիա Կալաս]]|| ||84 |- |[[:en:Callimachus (sculptor)]]||[[:ru:Каллимах (скульптор)]]|| || ||18 |- |[[:en:Calliope]]||[[:ru:Каллиопа]]||[[Կալլիոպե]]|| ||54 |- |[[:en:Callippus]]||[[:ru:Каллипп]]|| || ||29 |- |[[:en:Calocaerus]]||[[:ru:Калокер]]||[[Կալոկեր]]|| ||13 |- |[[:en:Caloyers]]|| || || ||6 |- |[[:en:Calydon]]||[[:ru:Калидон]]|| || ||26 |- |[[:en:Campaspe]]||[[:ru:Кампаспа]]|| || ||16 |- |[[:en:Canadian Institute in Greece]]|| || || ||4 |- |[[:en:Canephoria]]||[[:ru:Канефора]]|| || ||12 |- |[[:en:Capaneus]]||[[:ru:Капаней]]|| || ||26 |- |[[:en:Cape Matapan]]||[[:ru:Тенарон]]|| || ||34 |- |[[:en:Capitulary]]||[[:ru:Капитулярии]]||[[Կապիտուլարներ]]|| ||16 |- |[[:en:Cappadocia]]||[[:ru:Каппадокия]]||[[Կապադովկիա]]|| ||99 |- |[[:en:Cappadocia (Roman province)]]||[[:ru:Каппадокия (римская провинция)]]|| || ||22 |- |[[:en:Cappadocian Greek]]||[[:ru:Каппадокийский диалект греческого языка]]|| || ||24 |- |[[:en:Capture of Klisura Pass]]||[[:ru:Занятие ущелья Кельцюра]]|| || ||5 |- |[[:en:Caradja]]|| || || ||7 |- |[[:en:Constantin Carathéodory]]||[[:ru:Каратеодори, Константин]]||[[Կոնստանտին Կարատեոդորի]]|| ||37 |- |[[:en:Caretaker Cabinet of Panagiotis Pikrammenos]]||[[:ru:Правительство Панайотиса Пикрамменоса]]|| || ||6 |- |[[:en:Carian alphabets]]|| || || ||9 |- |[[:en:Carians]]||[[:ru:Карийцы]]|| || ||14 |- |[[:en:Carlo I Tocco]]||[[:ru:Карло I Токко]]|| || ||16 |- |[[:en:Carmagnola (Venice)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Carneades]]||[[:ru:Карнеад]]|| || ||41 |- |[[:en:Caryatid]]||[[:ru:Кариатида]]||[[Կարիատիդ]]|| ||48 |- |[[:en:Caspian expeditions of the Rus']]||[[:ru:Каспийские походы русов]]|| || ||17 |- |[[:en:Cassandreia]]||[[:ru:Кассандрия]]|| || ||14 |- |[[:en:John Cassavetes]]||[[:ru:Кассаветис, Джон]]|| || ||47 |- |[[:en:Catalan Company]]||[[:ru:Каталонская компания Востока]]|| || ||22 |- |[[:en:Catalogue of Women]]||[[:ru:Каталог женщин]]|| || ||19 |- |[[:en:Catania]]||[[:ru:Катания]]||[[Կատանիա]]|| ||124 |- |[[:en:Catherine of Bulgaria]]||[[:ru:Екатерина Болгарская]]|| || ||15 |- |[[:en:Catholic Church]]||[[:ru:Католическая церковь]]||[[Կաթոլիկ եկեղեցի]]|| ||188 |- |[[:en:Catreus]]||[[:ru:Катрей]]|| || ||25 |- |[[:en:Caucasus Greeks]]|| || || ||6 |- |[[:en:Caucones]]||[[:ru:Кавконы]]|| || ||10 |- |[[:en:Constantine P. Cavafy]]||[[:ru:Кавафис, Константинос]]||[[Կոնստանտինոս Կավաֆիս]]|| ||63 |- |[[:en:Cave of Euripides]]||[[:ru:Пещера Еврипида]]||[[Եվրիպիդեսի քարանձավ]]|| ||19 |- |[[:en:Cave of the Apocalypse]]||[[:ru:Пещера Апокалипсиса]]||[[Ապոկալիպսիսի քարանձավ]]|| ||23 |- |[[:en:Cecrops I]]||[[:ru:Кекропс (сын Геи)]]|| || ||31 |- |[[:en:Celestyal Cruises]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cella]]||[[:ru:Целла]]|| || ||32 |- |[[:en:Celtic settlement of Southeast Europe]]||[[:ru:Галльское нашествие на Балканы]]||[[Գալերի ներխուժումը Բալկանյան թերակղզի]]|| ||25 |- |[[:en:Central Greece]]||[[:ru:Средняя Греция]]|| || ||26 |- |[[:en:Central Greece (region)]]||[[:ru:Центральная Греция]]||[[Կենտրոնական Հունաստան (պերիֆերիա)]]|| ||63 |- |[[:en:Central Macedonia]]||[[:ru:Центральная Македония]]||[[Կենտրոնական Մակեդոնիա (Հունաստան)]]|| ||72 |- |[[:en:Centre Union]]|| || || ||8 |- |[[:en:Cornelius the Centurion]]||[[:ru:Корнилий (сотник)]]|| || ||27 |- |[[:en:Centurione II Zaccaria]]||[[:ru:Чентурионе II Дзаккария]]|| || ||10 |- |[[:en:Cephalonia]]||[[:ru:Кефалиния]]|| || ||65 |- |[[:en:Cephalonia Prefecture]]||[[:ru:Кефалиния (ном)]]|| || ||24 |- |[[:en:Cephalus]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cephissus (Boeotia)]]||[[:ru:Кифисос (река, впадает в Илики)]]|| || ||17 |- |[[:en:Ceremonies of ancient Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:Chaeronea]]||[[:ru:Херония]]|| || ||37 |- |[[:en:Chainides]]|| || || ||3 |- |[[:en:Chaldean Oracles]]||[[:ru:Халдейские оракулы]]|| || ||12 |- |[[:en:Yannoulis Chalepas]]||[[:ru:Халепас, Яннулис]]||[[Յանուլիս Հալեպաս]]|| ||8 |- |[[:en:Kostas Chalkias]]||[[:ru:Халкиас, Константинос]]||[[Կոնստանտինոս Խալկիաս]]|| ||38 |- |[[:en:Chalkotheke]]||[[:ru:Халкотека]]|| || ||14 |- |[[:en:Cham Albanian collaboration with the Axis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Cham Albanians]]|| || || ||20 |- |[[:en:Cham issue]]|| || || ||5 |- |[[:en:Chameria Battalion]]|| || || ||3 |- |[[:en:Chania]]||[[:ru:Ханья]]||[[Խանիա]]|| ||70 |- |[[:en:Chaniotis]]|| || || ||15 |- |[[:en:Chaonia]]|| || || ||11 |- |[[:en:Chaonians]]|| || || ||11 |- |[[:en:Peter Charanis]]||[[:ru:Харанис, Питер]]||[[Պիտեր Խարանիս]]|| ||9 |- |[[:en:Charax Spasinu]]|| || || ||14 |- |[[:en:Charidemus]]||[[:ru:Харидем]]|| || ||9 |- |[[:en:Charition mime]]|| || || ||2 |- |[[:en:Charlemagne]]||[[:ru:Карл Великий]]||[[Կառլոս Մեծ]]|| ||166 |- |[[:en:Charles I of Anjou]]||[[:ru:Карл I Анжуйский]]||[[Կառլ I (Երուսաղեմի արքա)]]|| ||55 |- |[[:en:Charmides (dialogue)]]||[[:ru:Хармид (Платон)]]|| || ||29 |- |[[:en:Charon]]||[[:ru:Харон (мифология)]]||[[Քարոն (դիցաբանություն)]]|| ||61 |- |[[:en:Chartophylax]]||[[:ru:Хартофилакс]]|| || ||7 |- |[[:en:Chatsworth Head]]|| || || ||6 |- |[[:en:Chiflik]]||[[:ru:Чифтлик]]|| || ||9 |- |[[:en:Panagiotis Chinofotis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Chios (regional unit)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Chios massacre]]||[[:ru:Хиосская резня]]||[[Քիոսյան կոտորած]]|| ||21 |- |[[:en:Chipita]]|| || || ||8 |- |[[:en:Chiron]]||[[:ru:Хирон]]||[[Քիրոն]]|| ||56 |- |[[:en:Chlamys]]||[[:ru:Хламида]]|| || ||24 |- |[[:en:Chlemoutsi]]||[[:ru:Хлемуци]]|| || ||11 |- |[[:en:Cholargos]]||[[:ru:Холаргос]]||[[Խոլարղոս]]|| ||26 |- |[[:en:Chora Church]]||[[:ru:Монастырь Хора]]||[[Խորայի եկեղեցի]]|| ||39 |- |[[:en:Georgios Chortatzis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Chorto]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nikephoros Choumnos]]||[[:ru:Хумн, Никифор]]|| || ||13 |- |[[:en:Nikolaos Chountis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Chourmouzios the Archivist]]|| || || ||3 |- |[[:en:Chremonidean War]]||[[:ru:Хремонидова война]]|| || ||23 |- |[[:en:Christos Christovasilis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Chrispa]]||[[:ru:Хриспа]]|| || ||6 |- |[[:en:Christian views on the classics]]|| || || ||2 |- |[[:en:Christianization of Kievan Rus']]||[[:ru:Крещение Руси]]||[[Քրիստոնեության ընդունումը Ռուսաստանում]]|| ||32 |- |[[:en:Christianization of the Roman Empire as diffusion of innovation]]|| || || ||1 |- |[[:en:Nikos Christodoulakis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Christodoulos of Athens]]||[[:ru:Христодул (архиепископ Афинский)]]|| || ||18 |- |[[:en:Anastasios Christodoulou]]|| || || ||1 |- |[[:en:Fanis Christodoulou]]||[[:ru:Христодулу, Фанис]]||[[Ֆանիս Քրիստոդուլու]]|| ||12 |- |[[:en:Chromia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Chronicle of Monemvasia]]||[[:ru:Монемвасийская хроника]]|| || ||13 |- |[[:en:Chronicle of the Morea]]||[[:ru:Морейская хроника]]|| || ||19 |- |[[:en:Chronicon Paschale]]||[[:ru:Пасхальная хроника]]|| || ||21 |- |[[:en:Chronology]]||[[:ru:Хронология]]||[[Ժամանակագրություն]]|| ||81 |- |[[:en:Chropi GP10 submachine gun]]|| || || ||2 |- |[[:en:Chropi rifle]]|| || || ||2 |- |[[:en:Archbishop Chrysanthus of Athens]]||[[:ru:Хрисанф (архиепископ Афинский)]]||[[Ֆիլիպպիդիս Խրիսանթոս]]|| ||12 |- |[[:en:Chryselephantine sculpture]]||[[:ru:Хрисоэлефантинная скульптура]]||[[Խրիսոէլեֆանտինային քանդակագործություն]]|| ||25 |- |[[:en:Chryses of Troy]]||[[:ru:Хрис]]|| || ||29 |- |[[:en:Chrysippus of Elis]]||[[:ru:Хрисипп (сын Пелопа)]]|| || ||25 |- |[[:en:Manuel Chrysoloras]]||[[:ru:Мануил Хрисолор]]|| || ||26 |- |[[:en:Dio Chrysostom]]||[[:ru:Дион Хрисостом]]|| || ||40 |- |[[:en:Chrysostomos II of Athens]]||[[:ru:Хризостом II (архиепископ Афинский)]]|| || ||9 |- |[[:en:Chryssa]]|| || || ||8 |- |[[:en:Church of Hosios David]]||[[:ru:Монастырь Латому]]|| || ||15 |- |[[:en:Church of Panagia Chalkeon]]||[[:ru:Панагия Халкеон]]||[[Պանագիա Խալկեոն]]|| ||16 |- |[[:en:Church of Panagia Kapnikarea]]||[[:ru:Капникарея]]|| || ||16 |- |[[:en:Church of Prophet Elijah (Thessaloniki)]]||[[:ru:Церковь Пророка Илии (Салоники)]]|| || ||12 |- |[[:en:Church of Saint Catherine, Thessaloniki]]|| || || ||13 |- |[[:en:Church of Saint Mary of the Mongols]]||[[:ru:Церковь Марии Монгольской]]|| || ||14 |- |[[:en:Church of Saint Nicholas Orphanos]]||[[:ru:Церковь Святого Николая Орфаноса]]||[[Սուրբ Նիկողայոս Զմյուռնացու եկեղեցի]]|| ||16 |- |[[:en:Church of Saint Panteleimon (Thessaloniki)]]||[[:ru:Церковь Святого Пантелеимона (Салоники)]]|| || ||14 |- |[[:en:Church of St. George of Samatya]]|| ||[[Սամաթիայի Սուրբ Գևորգ եկեղեցի]]|| ||10 |- |[[:en:Church of St. Mary of Blachernae]]||[[:ru:Влахернская церковь]]|| || ||18 |- |[[:en:Church of St. Mary of the Spring (Istanbul)]]||[[:ru:Храм Живоносного Источника (Стамбул)]]|| || ||13 |- |[[:en:Church of the Acheiropoietos]]||[[:ru:Базилика Ахиропиитос]]|| || ||16 |- |[[:en:Church of the Holy Apostles (Thessaloniki)]]||[[:ru:Церковь Святых Апостолов (Салоники)]]|| || ||13 |- |[[:en:Church-Mosque of Vefa]]||[[:ru:Церковь Святого Феодора (Константинополь)]]|| || ||13 |- |[[:en:Richard Church (general)]]||[[:ru:Чёрч, Ричард]]|| || ||10 |- |[[:en:Cichyrus]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cicones]]||[[:ru:Киконы]]|| || ||16 |- |[[:en:Cilix]]||[[:ru:Килик (мифология)]]|| || ||28 |- |[[:en:Circe]]||[[:ru:Кирка (мифология)]]|| || ||53 |- |[[:en:Cithaeron]]||[[:ru:Китерон]]|| || ||27 |- |[[:en:Civilian casualties and displacements during the Cyprus conflict]]|| || || ||1 |- |[[:en:Classical mythology]]||[[:ru:Классическая мифология]]|| || ||18 |- |[[:en:Classical order]]||[[:ru:Архитектурный ордер]]||[[Օրդերներ]]|| ||47 |- |[[:en:Cleanthes]]||[[:ru:Клеанф]]|| || ||42 |- |[[:en:Cleomedes]]||[[:ru:Клеомед]]|| || ||26 |- |[[:en:Cleomenean War]]||[[:ru:Клеоменова война]]|| || ||23 |- |[[:en:Cleon]]||[[:ru:Клеон]]|| || ||40 |- |[[:en:Cleopatra]]||[[:ru:Клеопатра]]||[[Կլեոպատրա]]|| ||144 |- |[[:en:Early life of Cleopatra]]|| || || ||3 |- |[[:en:Reign of Cleopatra]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cleopatra race controversy]]|| || || ||3 |- |[[:en:Cleopatra Thea]]||[[:ru:Клеопатра Тея]]|| || ||35 |- |[[:en:Cleostratus]]||[[:ru:Клеострат Тенедосский]]|| || ||20 |- |[[:en:Clio]]||[[:ru:Клио]]||[[Կլիո]]|| ||58 |- |[[:en:Clothing in ancient Greece]]||[[:ru:Костюм Древней Греции]]|| || ||15 |- |[[:en:Cloudy Sunday]]|| || || ||2 |- |[[:en:Clovis I]]||[[:ru:Хлодвиг I]]||[[Քլոդվիգ I]]|| ||85 |- |[[:en:Coat of arms of Greece]]||[[:ru:Герб Греции]]||[[Հունաստանի զինանշան]]|| ||51 |- |[[:en:Codex Petropolitanus Purpureus]]||[[:ru:Петербургский Пурпурный кодекс]]|| || ||12 |- |[[:en:Codex Radziwiłł]]|| || || ||1 |- |[[:en:Codex Sangallensis 18]]|| || || ||5 |- |[[:en:Codex Sinaiticus]]||[[:ru:Синайский кодекс]]|| || ||46 |- |[[:en:Codex Tischendorfianus I]]|| || || ||4 |- |[[:en:Codex Tischendorfianus II]]|| || || ||7 |- |[[:en:Codex Veronensis (R)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Common Peace]]||[[:ru:Всеобщий мир]]|| || ||10 |- |[[:en:Communist Party of Greece]]||[[:ru:Коммунистическая партия Греции]]|| || ||40 |- |[[:en:Conference of Poros]]||[[:ru:Конференция на Поросе]]|| || ||6 |- |[[:en:Conon of Samos]]||[[:ru:Конон Самосский]]||[[Կոնոն]]||այո||33 |- |[[:en:Conope]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of empresses of the Byzantine successor states]]|| || || ||3 |- |[[:en:Demetrios Constantelos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Constantina (empress)]]||[[:ru:Константина (императрица)]]||[[Կոնստանդինա (Բյուզանդիայի կայսրուհի)]]|| ||17 |- |[[:en:Constantine II of Greece]]||[[:ru:Константин II (король Греции)]]||[[Կոնստանտինոս II]]|| ||63 |- |[[:en:Constantine IV]]||[[:ru:Константин IV]]||[[Կոստանդին Դ (Բյուզանդիայի կայսր)]]||այո||55 |- |[[:en:Constantine V]]||[[:ru:Константин V]]||[[Կոստանդին V]]|| ||54 |- |[[:en:Constantine VI]]||[[:ru:Константин VI Слепой]]|| || ||50 |- |[[:en:Constantine X Doukas]]||[[:ru:Константин X Дука]]|| || ||48 |- |[[:en:Constantine VIII]]||[[:ru:Константин VIII]]||[[Կոստանդին VIII]]|| ||51 |- |[[:en:Constantius Chlorus]]||[[:ru:Констанций I Хлор]]||[[Կոնստանդիոս I Քլոր]]|| ||73 |- |[[:en:Constantius II]]||[[:ru:Констанций II]]||[[Կոստանդիոս II]]|| ||71 |- |[[:en:Constantius III]]||[[:ru:Констанций III]]|| || ||50 |- |[[:en:Constitution of the Lacedaemonians]]||[[:ru:Лакедемонская полития (Ксенофонт)]]|| || ||12 |- |[[:en:Constitutional history of Greece]]|| || || ||7 |- |[[:en:Contemporary Greek art]]|| || || ||1 |- |[[:en:Convention of Constantinople (1881)]]||[[:ru:Константинопольская конвенция (1881)]]|| || ||9 |- |[[:en:Corax of Syracuse]]||[[:ru:Коракс]]|| || ||17 |- |[[:en:Corfiot Italians]]|| || || ||2 |- |[[:en:Corfu (city)]]||[[:ru:Керкира (город)]]||[[Կերկիրա (քաղաք)]]|| ||60 |- |[[:en:Corinthian War]]||[[:ru:Коринфская война]]||[[Կորնթոսյան պատերազմ]]|| ||37 |- |[[:en:Coronis (mythology)]]|| || || ||7 |- |[[:en:Coronis (textual symbol)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Coryphaeus]]||[[:ru:Корифей]]|| || ||17 |- |[[:en:Cosmas of Aetolia]]||[[:ru:Косма Этолийский]]|| || ||16 |- |[[:en:Cosmogony]]||[[:ru:Космогония]]||[[Կոսմոգոնիա]]|| ||68 |- |[[:en:Cosmote Sport]]|| || || ||3 |- |[[:en:John Cottistis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Cotyla]]||[[:ru:Котила]]|| || ||15 |- |[[:en:Cotys I (Odrysian)]]||[[:ru:Котис I]]|| || ||16 |- |[[:en:Council of Chalcedon]]||[[:ru:Халкидонский собор]]||[[Քաղկեդոնի ժողով]]|| ||65 |- |[[:en:Council of Constantinople (1923)]]||[[:ru:Всеправославный конгресс (1923)]]|| || ||3 |- |[[:en:Council of Ephesus]]||[[:ru:Эфесский собор]]||[[Եփեսոսի Գ տիեզերական ժողով]]|| ||60 |- |[[:en:Council of State (Greece)]]||[[:ru:Государственный совет Греции]]|| || ||12 |- |[[:en:County Palatine of Cephalonia and Zakynthos]]||[[:ru:Графство Кефалонии и Закинфа]]|| || ||15 |- |[[:en:Court of Audit (Greece)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Crates of Mallus]]||[[:ru:Кратет Малльский]]|| || ||25 |- |[[:en:Crates of Thebes]]||[[:ru:Кратет Фиванский]]|| || ||37 |- |[[:en:Cratylus (dialogue)]]||[[:ru:Кратил (Платон)]]|| || ||31 |- |[[:en:Crepidoma]]||[[:ru:Крепида]]|| || ||22 |- |[[:en:Cretan lyra]]||[[:ru:Критская лира]]|| || ||13 |- |[[:en:Cretan Muslims]]||[[:ru:Критские мусульмане]]|| || ||10 |- |[[:en:Cretan revolt (1866–1869)]]||[[:ru:Критское восстание (1866—1869)]]||[[Կրետեի ապստամբություն]]|| ||14 |- |[[:en:Cretan War (205–200 BC)]]||[[:ru:Критская война (205—200 до н. э.)]]|| || ||19 |- |[[:en:Cretan War (1645–1669)]]||[[:ru:Критская война (1645—1669)]]|| || ||30 |- |[[:en:Cretan wine]]|| || || ||3 |- |[[:en:Creusa]]||[[:ru:Креуса]]|| || ||20 |- |[[:en:Crime in Greece]]||[[:ru:Преступность в Греции]]||[[Հանցավորությունը Հունաստանում]]|| ||8 |- |[[:en:Crius]]||[[:ru:Крий (титан)]]||[[Կրիոս]]||այո||51 |- |[[:en:Croesus]]||[[:ru:Крёз (царь Лидии)]]||[[Կրեսոս]]|| ||62 |- |[[:en:Cross-in-square]]||[[:ru:Крестово-купольный храм]]|| || ||17 |- |[[:en:Crypteia]]||[[:ru:Криптия]]|| || ||25 |- |[[:en:Cumaean Sibyl]]||[[:ru:Кумская сивилла]]|| || ||21 |- |[[:en:Cybele]]||[[:ru:Кибела]]||[[Կիբելա]]|| ||50 |- |[[:en:Cyclades]]||[[:ru:Киклады]]||[[Կիկլադներ]]|| ||79 |- |[[:en:Cycladic art]]|| || || ||14 |- |[[:en:Cyclic Poets]]||[[:ru:Киклики]]|| || ||7 |- |[[:en:Cyclone Numa]]|| || || ||7 |- |[[:en:Cyclops (play)]]||[[:ru:Киклоп (Еврипид)]]|| || ||24 |- |[[:en:Cynicism (philosophy)]]||[[:ru:Киники]]||[[Կինիկներ]]|| ||73 |- |[[:en:Cypriot Greek]]||[[:ru:Кипрский диалект греческого языка]]||[[Կիպրական հունարեն]]||այո||21 |- |[[:en:Cypriot intercommunal violence]]|| || || ||8 |- |[[:en:Cypriot S-300 crisis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Cypriot syllabary]]||[[:ru:Кипрское письмо]]||[[Կիպրոսյան գիր]]|| ||26 |- |[[:en:Cypro-Minoan syllabary]]||[[:ru:Кипро-минойское письмо]]|| || ||20 |- |[[:en:Cyprus (island)]]||[[:ru:География Кипра]]|| || ||33 |- |[[:en:Cyprus reunification negotiations]]||[[:ru:Кипрский конфликт]]||[[Կիպրոսի հիմնախնդիր]]|| ||27 |- |[[:en:Cyrene, Libya]]||[[:ru:Кирена (город)]]|| || ||62 |- |[[:en:Magas of Cyrene]]||[[:ru:Магас Киренский]]|| || ||22 |- |[[:en:Cyril Lucaris]]||[[:ru:Кирилл I (патриарх Константинопольский)]]|| || ||31 |- |[[:en:Cyzicus]]||[[:ru:Кизик (город)]]|| || ||31 |- |[[:en:Daemon (classical mythology)]]|| || || ||25 |- |[[:en:Dafni, Attica]]||[[:ru:Дафни (Аттика)]]||[[Դաֆնի (Ատտիկա)]]|| ||22 |- |[[:en:Dafnis B.C.]]|| || || ||5 |- |[[:en:George Dalaras]]||[[:ru:Даларас, Йоргос]]|| || ||26 |- |[[:en:Hatzimichalis Dalianis]]||[[:ru:Далианис, Михалис]]|| || ||4 |- |[[:en:Jacques Damala]]|| || || ||6 |- |[[:en:Maria Damanaki]]||[[:ru:Даманаки, Мария]]||[[Մարիա Դամանակի]]|| ||17 |- |[[:en:Damaskinos of Athens]]||[[:ru:Дамаскин (архиепископ Афинский)]]|| || ||25 |- |[[:en:Damon of Thessalonica]]|| || || ||1 |- |[[:en:Danais (epic)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Danaus]]||[[:ru:Данай]]||[[Դանայոս]]|| ||36 |- |[[:en:Dance of Zalongo]]||[[:ru:Танец Залонго]]|| || ||9 |- |[[:en:Eleni Daniilidou]]||[[:ru:Данилиду, Элени]]|| || ||30 |- |[[:en:Danish Institute at Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:Daphni Monastery]]||[[:ru:Дафни]]||[[Դաֆնի (վանք)]]|| ||37 |- |[[:en:Dardanelles]]||[[:ru:Дарданеллы]]||[[Դարդանելի նեղուց]]|| ||101 |- |[[:en:Darius the Great]]||[[:ru:Дарий I]]||[[Դարեհ I Մեծ]]|| ||97 |- |[[:en:Constantinos Daskalakis]]||[[:ru:Даскалакис, Константинос]]|| || ||8 |- |[[:en:Daskalogiannis]]||[[:ru:Даскалояннис]]||[[Դասկալոյաննիս]]|| ||13 |- |[[:en:David of Trebizond]]||[[:ru:Давид (император Трапезунда)]]|| || ||30 |- |[[:en:Kostas Davourlis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dayuan]]||[[:ru:Давань]]||[[Տայյուան]]|| ||24 |- |[[:en:De Administrando Imperio]]||[[:ru:Об управлении империей]]|| || ||34 |- |[[:en:December 1915 Greek legislative election]]|| || || ||6 |- |[[:en:Decentralized Administration of the Aegean]]||[[:ru:Эгейские острова (децентрализованная администрация)]]|| || ||8 |- |[[:en:Decolonization]]||[[:ru:Деколонизация]]||[[Ապագաղութայնացում]]|| ||65 |- |[[:en:Decree of Themistocles]]|| || || ||7 |- |[[:en:Deileon]]|| || || ||2 |- |[[:en:Delos]]||[[:ru:Дилос]]||[[Դելոս]]|| ||75 |- |[[:en:Delphic Hymns]]|| || || ||13 |- |[[:en:Delphic Sibyl]]||[[:ru:Дельфийская сивилла]]|| || ||14 |- |[[:en:Demades]]||[[:ru:Демад]]|| || ||23 |- |[[:en:Deme]]||[[:ru:Дем]]|| || ||26 |- |[[:en:Demetrius II Aetolicus]]||[[:ru:Деметрий II Этолийский]]|| || ||26 |- |[[:en:Demetrius Chalcondylas]]||[[:ru:Димитрий Халкокондил]]|| || ||17 |- |[[:en:Demetrius of Montferrat]]||[[:ru:Деметрий Монферратский]]|| || ||18 |- |[[:en:Demochares]]|| || || ||13 |- |[[:en:Democracy]]||[[:ru:Демократия]]||[[Ժողովրդավարություն]]|| ||234 |- |[[:en:Democratic Defense]]|| || || ||3 |- |[[:en:Democritus]]||[[:ru:Демокрит]]||[[Դեմոկրիտես]]|| ||141 |- |[[:en:Democritus University of Thrace]]|| || || ||11 |- |[[:en:Demographic history of modern Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Demosthenes (general)]]||[[:ru:Демосфен (военачальник)]]|| || ||21 |- |[[:en:Dendra panoply]]|| || || ||10 |- |[[:en:Denial (poem)]]|| || || ||1 |- |[[:en:DEPA]]||[[:ru:DEPA (компания)]]|| || ||6 |- |[[:en:Deportation of the Soviet Greeks]]||[[:ru:Депортация греков в СССР]]|| || ||5 |- |[[:en:Deputy Minister for Macedonia and Thrace]]|| || || ||1 |- |[[:en:Deputy Prime Minister of Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Derby of the eternal enemies]]||[[:ru:Дерби вечных врагов (Греция)]]|| || ||17 |- |[[:en:Derveni Krater]]|| || || ||14 |- |[[:en:Derveni papyrus]]||[[:ru:Папирус из Дервени]]|| || ||27 |- |[[:en:Desfina]]||[[:ru:Десфина]]||[[Դեսֆինա]]|| ||14 |- |[[:en:Dexagoridas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dexaroi]]|| || || ||13 |- |[[:en:Diadochi]]||[[:ru:Диадохи]]||[[Դիադոքոսներ]]|| ||49 |- |[[:en:Diagoras of Melos]]||[[:ru:Диагор Мелосский]]||[[Դիագորաս Մելոսացի]]|| ||26 |- |[[:en:Diagoras of Rhodes]]||[[:ru:Диагор Родосский]]|| || ||18 |- |[[:en:Athanasios Diakos]]||[[:ru:Дьякос, Атанасиос]]|| || ||18 |- |[[:en:Dimitris Diamantidis]]||[[:ru:Диамантидис, Димитрис]]|| || ||26 |- |[[:en:Anna Diamantopoulou]]||[[:ru:Диамандопулу, Анна]]|| || ||17 |- |[[:en:Diaulos (architecture)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Diaulos (running race)]]|| || || ||15 |- |[[:en:Dictionnaire des Antiquités Grecques et Romaines]]|| || || ||9 |- |[[:en:Didyma]]||[[:ru:Дидима]]|| || ||29 |- |[[:en:Didymoteicho]]||[[:ru:Дидимотихон]]||[[Դիդիմոտիխոն]]|| ||37 |- |[[:en:Dienekes]]|| || || ||13 |- |[[:en:Digenes Akritas]]||[[:ru:Дигенис Акрит]]||[[Դիգենիս Ակրիտաս]]|| ||29 |- |[[:en:Dikastes]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dimitra, Elis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kiki Dimoula]]||[[:ru:Димула, Кики]]||[[Կիկի Դիմուլա]]|| ||24 |- |[[:en:Dinarchus]]||[[:ru:Динарх (оратор)]]|| || ||25 |- |[[:en:Dinos Painter]]||[[:ru:Вазописец диносов]]|| || ||8 |- |[[:en:Diocese of the East]]||[[:ru:Диоцез Восток]]|| || ||19 |- |[[:en:Diocles of Carystus]]||[[:ru:Диокл Каристский]]|| || ||15 |- |[[:en:Diocletian]]||[[:ru:Диоклетиан]]||[[Դիոկղետիանոս]]|| ||89 |- |[[:en:Dion, Pieria]]||[[:ru:Дион (Пиерия)]]|| || ||30 |- |[[:en:Dionysia]]||[[:ru:Дионисии]]|| || ||34 |- |[[:en:Dionysius (Athenian commander)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Dionysius I of Syracuse]]||[[:ru:Дионисий Старший]]||[[Դիոնիսոս Ավագ]]|| ||42 |- |[[:en:Dionysius Chalcus]]|| || || ||6 |- |[[:en:Dionysius of Halicarnassus]]||[[:ru:Дионисий Галикарнасский]]||[[Դիոնիսիոս Հալիկառնասցի]]|| ||55 |- |[[:en:Diopeithes]]|| || || ||4 |- |[[:en:Diophantus]]||[[:ru:Диофант Александрийский]]||[[Դիոֆանտ]]|| ||74 |- |[[:en:Pedanius Dioscorides]]||[[:ru:Диоскорид]]||[[Դիոսկորիդես]]|| ||51 |- |[[:en:Diotima of Mantinea]]||[[:ru:Диотима]]|| || ||32 |- |[[:en:Dioxippus]]|| || || ||9 |- |[[:en:Dipat]]|| || || ||3 |- |[[:en:Diphilus]]||[[:ru:Дифил (комедиограф)]]|| || ||17 |- |[[:en:Dipylon inscription]]||[[:ru:Дипилонская надпись]]|| || ||12 |- |[[:en:Disciples of Plotinus]]|| || || ||3 |- |[[:en:Discobolus]]||[[:ru:Дискобол (статуя)]]||[[Սկավառականետորդ (քանդակ)]]|| ||36 |- |[[:en:Dispilio]]||[[:ru:Диспилио]]|| || ||17 |- |[[:en:Dispilio Tablet]]||[[:ru:Табличка из Диспилио]]|| || ||17 |- |[[:en:Distomo massacre]]||[[:ru:Резня в Дистомо]]|| || ||15 |- |[[:en:Dora d'Istria]]||[[:ru:Кольцова-Мосальская, Елена Михайловна]]||[[Ելենա Կոլցովա-Մոսալսկայա]]|| ||28 |- |[[:en:Dithyramb]]||[[:ru:Дифирамб]]||[[Դիֆիրամբ]]|| ||42 |- |[[:en:Dodecanese campaign]]||[[:ru:Додеканесская операция]]|| || ||18 |- |[[:en:Dolichos (race)]]|| || || ||15 |- |[[:en:Dolon (mythology)]]||[[:ru:Долон (сын Евмела)]]|| || ||26 |- |[[:en:Dolopia]]|| || || ||8 |- |[[:en:Mimis Domazos]]|| || || ||17 |- |[[:en:Domninus of Larissa]]||[[:ru:Домнин (философ)]]|| || ||12 |- |[[:en:Don Pacifico affair]]||[[:ru:Дело Пасифико]]|| || ||9 |- |[[:en:Donatism]]||[[:ru:Донатизм]]|| || ||46 |- |[[:en:Donatus of Euroea]]||[[:ru:Донат Эврийский]]|| || ||8 |- |[[:en:Donousa]]||[[:ru:Донуса]]||[[Դոնուսա]]|| ||29 |- |[[:en:Dorians]]||[[:ru:Дорийцы]]||[[Դորիացիներ]]|| ||53 |- |[[:en:Doric Greek]]||[[:ru:Дорийский диалект древнегреческого языка]]|| || ||28 |- |[[:en:Doris (Greece)]]||[[:ru:Дорида]]|| || ||20 |- |[[:en:Dory (spear)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Dospat (river)]]||[[:ru:Доспат (река)]]||[[Դոսպատ (գետ)]]||այո||24 |- |[[:en:Dotades of Messenia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Doukas]]||[[:ru:Дуки]]|| || ||26 |- |[[:en:John Komnenos Doukas]]||[[:ru:Иоанн Комнин Дука]]|| || ||14 |- |[[:en:Konstantios Doukas]]||[[:ru:Констанций Дука]]|| || ||15 |- |[[:en:Neophytos Doukas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Nikephoros Dokeianos]]|| || || ||8 |- |[[:en:Christos G. Doumas]]|| || || ||7 |- |[[:en:Douris (vase painter)]]||[[:ru:Дурис (вазописец)]]|| || ||15 |- |[[:en:Duris of Samos]]||[[:ru:Дурид Самосский]]|| || ||18 |- |[[:en:Nikolaos Douvas]]|| || || ||2 |- |[[:en:Konstantinos Dovas]]||[[:ru:Довас, Константинос]]|| || ||16 |- |[[:en:Draco (lawgiver)]]||[[:ru:Дракон (греческий законодатель)]]|| || ||47 |- |[[:en:Helena Dragaš]]||[[:ru:Елена Драгаш]]|| || ||26 |- |[[:en:Dragoman of the Fleet]]|| || || ||4 |- |[[:en:Dragoman of the Porte]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ion Dragoumis]]||[[:ru:Драгумис, Ион]]|| || ||19 |- |[[:en:Stefanos Dragoumis]]||[[:ru:Драгумис, Стефанос]]|| || ||19 |- |[[:en:Dreamer's Bay]]|| || || ||2 |- |[[:en:Dryad]]||[[:ru:Дриады]]||[[Դրիասներ]]|| ||48 |- |[[:en:Duchy of Athens]]||[[:ru:Афинское герцогство]]||[[Աթենքի դքսություն]]|| ||41 |- |[[:en:Duke of Naples]]|| || || ||11 |- |[[:en:Dynatoi]]||[[:ru:Динаты]]|| || ||9 |- |[[:en:Dyskolos]]|| || || ||18 |- |[[:en:Dystos]]|| || || ||10 |- |[[:en:E.A. Patras]]|| || || ||4 |- |[[:en:Eagle of Zeus]]||[[:ru:Орёл Зевса]]|| || ||5 |- |[[:en:Earliest Greek democracies]]|| || || ||1 |- |[[:en:Early Greek parties]]|| || || ||2 |- |[[:en:Early life of Plato]]|| || || ||5 |- |[[:en:East Mani]]||[[:ru:Анатолики-Мани]]|| || ||14 |- |[[:en:East Roman army]]|| || || ||2 |- |[[:en:East–West Schism]]||[[:ru:Разделение Католической и Православной церквей]]|| || ||81 |- |[[:en:Eastern Macedonia and Thrace]]||[[:ru:Восточная Македония и Фракия]]||[[Արևելյան Մակեդոնիա և Թրակիա]]|| ||68 |- |[[:en:Eastern Orthodox liturgical calendar]]||[[:ru:Православный календарь]]|| || ||19 |- |[[:en:EBIAM]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ecclesia (Sparta)]]||[[:ru:Апелла]]|| || ||23 |- |[[:en:Echecrates of Phlius]]||[[:ru:Эхекрат]]|| || ||13 |- |[[:en:Echetus]]||[[:ru:Эхет]]|| || ||10 |- |[[:en:Echidna (mythology)]]||[[:ru:Ехидна (мифология)]]|| || ||53 |- |[[:en:Economy of ancient Greece]]||[[:ru:Экономика Древней Греции]]|| || ||13 |- |[[:en:Ecthesis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Ecumenical Hellenism (program)]]|| || || ||1 |- |[[:en:EDES]]||[[:ru:Народная республиканская греческая лига]]|| || ||12 |- |[[:en:Edessa]]||[[:ru:Эдесса]]||[[Եդեսիա]]|| ||35 |- |[[:en:Edessa, Greece]]||[[:ru:Эдеса]]||[[Էդեսա]]|| ||50 |- |[[:en:Edict of Milan]]||[[:ru:Миланский эдикт]]||[[Միլանի հրովարտակ]]|| ||62 |- |[[:en:Edict on Maximum Prices]]||[[:ru:Эдикт Диоклетиана о ценах]]|| || ||17 |- |[[:en:Efimeris]]|| || || ||7 |- |[[:en:Egypt–Greece relations]]||[[:ru:Греко-египетские отношения]]||[[Հույն-եգիպտական հարաբերություններ]]|| ||8 |- |[[:en:Eileithyia]]||[[:ru:Илифия]]||[[Իլիփիա]]|| ||47 |- |[[:en:Eion]]||[[:ru:Эион (Македония)]]|| || ||14 |- |[[:en:Eiron]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ekali]]||[[:ru:Экали (Аттика)]]|| || ||17 |- |[[:en:Ekeines Kai Ego]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nikos Oikonomou]]||[[:ru:Иконому, Никос]]|| || ||10 |- |[[:en:Elafonisos]]||[[:ru:Элафонисос]]||[[Էլաֆոնիսոս]]|| ||26 |- |[[:en:Elassona]]||[[:ru:Эласон]]||[[Էլասոն]]|| ||25 |- |[[:en:Electra (Euripides play)]]||[[:ru:Электра (Еврипид)]]|| || ||29 |- |[[:en:Dimitrios Eleftheropoulos]]||[[:ru:Элефтеропулос, Димитриос]]|| || ||13 |- |[[:en:Elephantis]]||[[:ru:Элефантида]]|| || ||14 |- |[[:en:Eleusis]]||[[:ru:Элефсис]]||[[Էլեֆսիս]]|| ||51 |- |[[:en:Eleutherae]]||[[:ru:Элевферы]]|| || ||12 |- |[[:en:Pope Eleutherius]]||[[:ru:Елевферий (папа римский)]]||[[Ելևթերոս (Հռոմի պապ)]]|| ||78 |- |[[:en:Elgin Marbles]]||[[:ru:Мраморы Элгина]]||[[Էլգինի մարմարները]]|| ||39 |- |[[:en:Elis]]||[[:ru:Элида (ном)]]|| || ||42 |- |[[:en:Elissonas (Corinthia)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ellaktor]]|| || || ||4 |- |[[:en:Elliniko, Arcadia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ellinitsa]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ellomenos]]|| || || ||8 |- |[[:en:Elos]]|| || || ||10 |- |[[:en:Elpenor]]||[[:ru:Элпенор]]|| || ||22 |- |[[:en:Elpeus]]|| || || ||1 |- |[[:en:Elysium]]||[[:ru:Элизий]]|| || ||46 |- |[[:en:Embassy of the United States, Athens]]|| || || ||6 |- |[[:en:Emirate of Crete]]||[[:ru:Критский эмират]]|| || ||32 |- |[[:en:Emmones Idees]]|| || || ||1 |- |[[:en:Empire of Thessalonica]]||[[:ru:Фессалоникская империя]]|| || ||15 |- |[[:en:Empire of Trebizond]]||[[:ru:Трапезундская империя]]||[[Տրապիզոնի կայսրություն]]||այո||59 |- |[[:en:Emporiki Autokiniton]]|| || || ||4 |- |[[:en:Emporium (antiquity)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Endeïs]]||[[:ru:Эндеида]]|| || ||14 |- |[[:en:Endelekheia]]|| || || ||6 |- |[[:en:Endymion (mythology)]]||[[:ru:Эндимион]]|| || ||34 |- |[[:en:English Party]]||[[:ru:Английская партия (Греция)]]|| || ||6 |- |[[:en:English words of Greek origin]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nikos Engonopoulos]]||[[:ru:Энгонопулос, Никос]]|| || ||15 |- |[[:en:Enneads]]||[[:ru:Эннеады]]|| || ||22 |- |[[:en:Environmental Centre ARCTUROS]]|| || || ||2 |- |[[:en:EOKA]]||[[:ru:ЭОКА]]||[[ԷՕԿԱ]]|| ||24 |- |[[:en:Eos]]||[[:ru:Эос]]||[[Էոս]]|| ||63 |- |[[:en:Epeius]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ephialtes]]||[[:ru:Эфиальт (сын Софонида)]]|| || ||24 |- |[[:en:Ephor]]||[[:ru:Эфоры]]|| || ||36 |- |[[:en:Vasilis Efraimidis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Epic Cycle]]||[[:ru:Эпический цикл]]|| || ||27 |- |[[:en:Epicrates of Ambracia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Epictetus]]||[[:ru:Эпиктет]]||[[Էպիկտետոս]]|| ||106 |- |[[:en:Epicureanism]]||[[:ru:Эпикуреизм]]||[[Էպիկուրականություն]]|| ||59 |- |[[:en:Epicurus]]||[[:ru:Эпикур]]||[[Էպիկուրոս]]|| ||136 |- |[[:en:Epidaurus]]||[[:ru:Эпидавр]]||[[Էպիդավրոս]]|| ||56 |- |[[:en:Epigenes of Byzantium]]|| || || ||7 |- |[[:en:Epigoni]]||[[:ru:Эпигоны (мифология)]]|| || ||27 |- |[[:en:Epigonus of Ambracia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Epikleros]]|| || || ||5 |- |[[:en:Epiktetos]]||[[:ru:Эпиктет (вазописец)]]|| || ||14 |- |[[:en:Epimenides]]||[[:ru:Эпименид]]|| || ||32 |- |[[:en:Epinetron]]||[[:ru:Эпинетрон]]|| || ||17 |- |[[:en:Epinikion]]||[[:ru:Эпиникий]]|| || ||15 |- |[[:en:Epirot Islands]]|| || || ||1 |- |[[:en:Epirotes]]||[[:ru:Древнеэпирское царство]]|| || ||23 |- |[[:en:Epirus (ancient state)]]||[[:ru:Древнеэпирское царство]]|| || ||23 |- |[[:en:Epirus (mythology)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Epirus (region)]]||[[:ru:Эпир (периферия)]]||[[Էպիրոս (պերիֆերիա)]]|| ||75 |- |[[:en:Epirus nova]]||[[:ru:Эпир (римская провинция)]]|| || ||18 |- |[[:en:Epirus Revolt of 1854]]|| || || ||7 |- |[[:en:Epirus Revolt of 1878]]|| || || ||4 |- |[[:en:Epirus vetus]]||[[:ru:Эпир (римская провинция)]]|| || ||18 |- |[[:en:Equites]]||[[:ru:Эквиты]]||[[Հեծյալներ]]|| ||34 |- |[[:en:Erastes]]|| || || ||2 |- |[[:en:Erato]]||[[:ru:Эрато]]||[[Էրատո (մուսա)]]|| ||54 |- |[[:en:Erechtheus]]||[[:ru:Эрехтей]]|| || ||30 |- |[[:en:Eretria]]||[[:ru:Эретрия]]|| || ||42 |- |[[:en:Eretria Painter]]||[[:ru:Вазописец Эретрии]]|| || ||9 |- |[[:en:Erichthonius of Athens]]||[[:ru:Эрихтоний (царь Афин)]]|| || ||32 |- |[[:en:Erichthonius of Dardania]]||[[:ru:Эрихтоний (сын Дардана)]]|| || ||16 |- |[[:en:Erineos]]|| || || ||9 |- |[[:en:Eris (mythology)]]||[[:ru:Эрида (мифология)]]||[[Էրիս (դիցաբանություն)]]|| ||54 |- |[[:en:Eromenos]]|| || || ||12 |- |[[:en:Eros]]||[[:ru:Эрот]]||[[Էրոս]]|| ||86 |- |[[:en:ERT Digital]]|| || || ||2 |- |[[:en:ERT World]]|| || || ||7 |- |[[:en:ERT3]]||[[:ru:ERT3]]|| || ||8 |- |[[:en:Eski Imaret Mosque]]||[[:ru:Церковь Христа Пантепопта]]|| || ||19 |- |[[:en:Eteocypriot language]]||[[:ru:Этеокипрский язык]]|| || ||20 |- |[[:en:Etesian]]||[[:ru:Мельтеми]]|| || ||21 |- |[[:en:Euclid's Elements]]||[[:ru:Начала (Евклид)]]||[[Սկզբունքներ]]|| ||81 |- |[[:en:Euclidean algorithm]]||[[:ru:Алгоритм Евклида]]||[[Էվկլիդեսի ալգորիթմ]]|| ||62 |- |[[:en:Eudemus of Rhodes]]||[[:ru:Евдем Родосский]]||[[Եվդեմոս Հռոդոսցի]]|| ||29 |- |[[:en:Eudoxus of Cnidus]]||[[:ru:Евдокс Книдский]]||[[Եվդոքս]]|| ||63 |- |[[:en:Eugenios Eugenidis]]||[[:ru:Эвгенидис, Эвгениос]]|| || ||4 |- |[[:en:Eumenes I]]||[[:ru:Эвмен I]]||[[Եվմենոս I]]|| ||29 |- |[[:en:Eumenes II]]||[[:ru:Эвмен II]]||[[Եվմենոս II]]||այո||37 |- |[[:en:Euphemia (empress)]]||[[:ru:Евфимия (супруга Юстина I)]]|| || ||19 |- |[[:en:Euphemius (Sicily)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Euphorbus]]||[[:ru:Евфорб]]|| || ||21 |- |[[:en:Euphorion of Chalcis]]||[[:ru:Евфорион (поэт)]]|| || ||13 |- |[[:en:Euphrosyne]]||[[:ru:Евфросина (харита)]]|| || ||33 |- |[[:en:Euripides]]||[[:ru:Еврипид]]||[[Եվրիպիդես]]|| ||140 |- |[[:en:Euro gold and silver commemorative coins (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Eurobank Ergasias]]||[[:ru:Eurobank Ergasias]]|| || ||16 |- |[[:en:Europa (consort of Zeus)]]||[[:ru:Европа (мифология)]]||[[Եվրոպա (դիցաբանություն)]]|| ||72 |- |[[:en:European Parliament elections in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Eurovision Song Contest 2006]]||[[:ru:Евровидение-2006]]||[[Եվրատեսիլ 2006 երգի մրցույթ]]||այո||55 |- |[[:en:Eurybiades]]||[[:ru:Эврибиад]]|| || ||18 |- |[[:en:Eurydice]]||[[:ru:Эвридика]]|| || ||36 |- |[[:en:Eurymachus]]|| || || ||5 |- |[[:en:Eurymedon (strategos)]]||[[:ru:Эвримедон (стратег)]]|| || ||15 |- |[[:en:Eurystheus]]||[[:ru:Еврисфей]]||[[Եվրիսթևս]]|| ||43 |- |[[:en:Eurytus]]|| || || ||10 |- |[[:en:Antiochus X Eusebes]]||[[:ru:Антиох X Евсеб Филопатор]]|| || ||34 |- |[[:en:Eusebia (empress)]]||[[:ru:Флавия Аврелия Евсевия]]|| || ||16 |- |[[:en:Euterpe]]||[[:ru:Эвтерпа]]||[[Եվտերպե]]|| ||50 |- |[[:en:Euthydemid dynasty]]|| || || ||4 |- |[[:en:Euthydemus (Socratic literature)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Euthymides]]||[[:ru:Евфимид]]|| || ||17 |- |[[:en:Arthur Evans]]||[[:ru:Эванс, Артур]]||[[Արթուր Էվանս]]|| ||55 |- |[[:en:Evdilos]]|| || || ||12 |- |[[:en:Evinochori]]|| || || ||6 |- |[[:en:Evosmos]]||[[:ru:Эвозмон]]||[[Էվոզմոն]]|| ||23 |- |[[:en:Evridiki]]||[[:ru:Эвридики]]|| || ||24 |- |[[:en:Evropouloi]]|| || || ||4 |- |[[:en:Exarcheia]]||[[:ru:Экзархия]]||[[Էքսարխիա]]|| ||18 |- |[[:en:Exekias]]||[[:ru:Эксекий]]||[[Էքսեկիաս]]|| ||30 |- |[[:en:Exodus of Ethnic Macedonians from Greece]]||[[:ru:Беженцы гражданской войны в Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Exomis]]||[[:ru:Экзомис]]|| || ||8 |- |[[:en:Expansion of Macedonia under Philip II]]||[[:ru:Фессалийские походы Филиппа II]]|| || ||12 |- |[[:en:Expulsion of Cham Albanians]]|| || || ||3 |- |[[:en:Expulsion of Istanbul Greeks]]|| || || ||1 |- |[[:en:EYDAP]]|| || || ||2 |- |[[:en:Falakro]]||[[:ru:Фалакрон]]|| || ||21 |- |[[:en:Faliro Coastal Zone Olympic Complex]]|| || || ||9 |- |[[:en:Fall of the Serbian Empire]]|| || || ||3 |- |[[:en:Jakob Philipp Fallmerayer]]||[[:ru:Фальмерайер, Якоб Филипп]]|| || ||16 |- |[[:en:Famagusta]]||[[:ru:Фамагуста]]||[[Ֆամագուստա]]|| ||68 |- |[[:en:Farsala]]||[[:ru:Фарсала]]||[[Ֆարսալա]]|| ||33 |- |[[:en:Faustina (wife of Constantius II)]]||[[:ru:Фаустина (супруга Констанция II)]]|| || ||17 |- |[[:en:Fayum alphabet]]|| || || ||2 |- |[[:en:Feminism in Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Fenari Isa Mosque]]||[[:ru:Монастырь Липса]]|| || ||18 |- |[[:en:Feodosia]]||[[:ru:Феодосия]]||[[Թեոդոսիա]]|| ||80 |- |[[:en:Gian Pietro Ferretti]]|| || || ||1 |- |[[:en:Fifth austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Fifth National Assembly at Nafplion]]|| || || ||4 |- |[[:en:Filipinos in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:George Finlay]]||[[:ru:Финлей, Джордж]]|| || ||15 |- |[[:en:Finnish Institute at Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:Fira]]||[[:ru:Тира (город)]]||[[Թիրա (քաղաք)]]|| ||30 |- |[[:en:First Athenian School]]|| || || ||3 |- |[[:en:First Battle of İnönü]]||[[:ru:Первая битва при Инёню]]|| || ||9 |- |[[:en:First Cabinet of Alexis Tsipras]]||[[:ru:Правительство Алексиса Ципраса (январь 2015 года)]]|| || ||13 |- |[[:en:First Council of Nicaea]]||[[:ru:Первый Никейский собор]]||[[Նիկիայի Ա տիեզերական ժողով]]||այո||78 |- |[[:en:First Macedonian War]]||[[:ru:Первая Македонская война]]|| || ||30 |- |[[:en:First National Assembly at Epidaurus]]|| ||[[Հունաստանի առաջին էպիդավրոսյան ժողով]]|| ||8 |- |[[:en:Flag of the Sarakatsani]]|| || || ||2 |- |[[:en:Charilaos Florakis]]||[[:ru:Флоракис, Харилаос]]||[[Խարիլաոս Ֆլորակիս]]|| ||8 |- |[[:en:Florina]]||[[:ru:Флорина]]||[[Ֆլորինա]]|| ||50 |- |[[:en:Florina pepper]]|| || || ||4 |- |[[:en:Jean Focas]]|| || || ||5 |- |[[:en:Follis]]||[[:ru:Фоллис]]||[[Ֆոլլիս]]|| ||28 |- |[[:en:Football League (Greece)]]||[[:ru:Греческая футбольная лига]]|| || ||17 |- |[[:en:Fortifications of Rhodes]]|| || || ||9 |- |[[:en:Theano Fotiou]]||[[:ru:Фотиу, Теано]]|| || ||10 |- |[[:en:Foundation for Research & Technology – Hellas]]||[[:ru:Foundation for Research & Technology – Hellas]]|| || ||6 |- |[[:en:Foundry Painter]]|| || || ||5 |- |[[:en:Fourth austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Fourth Council of Constantinople (Catholic Church)]]||[[:ru:Четвёртый Константинопольский собор (869—870)]]|| || ||38 |- |[[:en:Fourth Macedonian War]]||[[:ru:Четвёртая Македонская война]]|| || ||22 |- |[[:en:Fourth National Assembly at Argos]]|| || || ||3 |- |[[:en:France–Greece relations]]||[[:ru:Греко-французские отношения]]|| || ||9 |- |[[:en:Francesco I Gattilusio]]||[[:ru:Франческо I Гаттилузио]]|| || ||14 |- |[[:en:Franchthi Cave]]||[[:ru:Франхти]]|| || ||17 |- |[[:en:French rule in the Ionian Islands (1797–1799)]]|| || || ||11 |- |[[:en:French rule in the Ionian Islands (1807–1814)]]|| || || ||2 |- |[[:en:French School at Athens]]|| || || ||14 |- |[[:en:Fres]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kimon Friar]]||[[:ru:Фрайер, Кимон]]|| || ||6 |- |[[:en:Frontistirio]]|| || || ||2 |- |[[:en:FTSE/Athex Large Cap]]|| || || ||8 |- |[[:en:G.S. Iraklis B.C.]]||[[:ru:Ираклис (баскетбольный клуб)]]|| || ||15 |- |[[:en:Gaida]]||[[:ru:Гайда (музыкальный инструмент)]]|| || ||17 |- |[[:en:Galanthis]]||[[:ru:Галанфида]]|| || ||18 |- |[[:en:Galata]]||[[:ru:Галата]]||[[Գալաթա]]|| ||36 |- |[[:en:Gallipoli]]||[[:ru:Галлипольский полуостров]]||[[Գալիպոլի]]||այո||61 |- |[[:en:Ganymede (mythology)]]||[[:ru:Ганимед]]||[[Գանիմեդես]]|| ||67 |- |[[:en:Katy Garbi]]||[[:ru:Гарби, Кэти]]||[[Քեթի Գարբի]]|| ||21 |- |[[:en:Garum]]||[[:ru:Гарум]]|| || ||37 |- |[[:en:Gastouri]]|| || || ||11 |- |[[:en:Gastraphetes]]|| || || ||15 |- |[[:en:Nikos Gatsos]]||[[:ru:Гатсос, Никос]]||[[Նիկոս Գատսոս]]|| ||14 |- |[[:en:Gattilusio]]||[[:ru:Гаттилузио]]|| || ||15 |- |[[:en:Gavoustema]]|| || || ||1 |- |[[:en:Costa-Gavras]]||[[:ru:Коста-Гаврас]]||[[Կոստա Գավրաս]]|| ||50 |- |[[:en:GEK Terna]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gelonians]]||[[:ru:Гелонцы]]|| || ||10 |- |[[:en:Geminus]]||[[:ru:Гемин (математик)]]|| || ||25 |- |[[:en:Generation of the '30s]]|| || || ||5 |- |[[:en:Genitive absolute]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gennadius Scholarius]]||[[:ru:Геннадий Схоларий]]|| || ||30 |- |[[:en:Fofi Gennimata]]||[[:ru:Геннимата, Фофи]]||[[Ֆոֆի Գեննիմատա]]|| ||25 |- |[[:en:Geoffrey I of Villehardouin]]||[[:ru:Жоффруа I де Виллардуэн]]|| || ||17 |- |[[:en:Geoffrey II of Villehardouin]]||[[:ru:Жоффруа II де Виллардуэн]]|| || ||16 |- |[[:en:Geographic regions of Greece]]|| ||[[Հունաստանի աշխարհագրական երկրամասեր]]|| ||23 |- |[[:en:Geographical name changes in Greece]]|| || || ||11 |- |[[:en:Kostas Georgakis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Konstantinos Georgakopoulos]]||[[:ru:Георгакопулос, Константинос]]|| || ||16 |- |[[:en:Grigoris Georgatos]]||[[:ru:Георгатос, Григорис]]|| || ||13 |- |[[:en:George of Trebizond]]||[[:ru:Георгий Трапезундский]]|| || ||22 |- |[[:en:Ioannis Georgiadis]]||[[:ru:Георгиадис, Иоаннис]]|| || ||27 |- |[[:en:Georgian Institute at Athens]]|| || || ||5 |- |[[:en:Geraneia]]||[[:ru:Ерания]]|| || ||12 |- |[[:en:German Archaeological Institute at Athens]]|| || || ||8 |- |[[:en:Germanus I of Constantinople]]||[[:ru:Герман I (патриарх Константинопольский)]]|| || ||25 |- |[[:en:Germany–Greece relations]]||[[:ru:Германо-греческие отношения]]||[[Հույն-գերմանական հարաբերություններ]]|| ||8 |- |[[:en:Gerousia]]||[[:ru:Герусия]]|| || ||34 |- |[[:en:Getae]]||[[:ru:Геты]]|| || ||35 |- |[[:en:Getty kouros]]|| || || ||4 |- |[[:en:Grigore IV Ghica]]||[[:ru:Григорий IV Гика]]|| || ||12 |- |[[:en:Marietta Giannakou]]||[[:ru:Яннаку, Мариэтта]]|| || ||18 |- |[[:en:Giannitsa]]||[[:ru:Яница]]||[[Յաննիցա]]|| ||32 |- |[[:en:Alexi Giannoulias]]||[[:ru:Яннулиас, Алекси]]|| || ||8 |- |[[:en:Giants (Greek mythology)]]||[[:ru:Гиганты]]||[[Գիգանտներ]]|| ||46 |- |[[:en:Steve Giatzoglou]]|| || || ||6 |- |[[:en:Saint Giles]]||[[:ru:Святой Эгидий]]|| || ||31 |- |[[:en:Assassination of Sokratis Giolias]]||[[:ru:Убийство Сократиса Гиолиаса]]||[[Սոկրատիս Գիոլիասի սպանություն]]|| ||9 |- |[[:en:Giresun]]||[[:ru:Гиресун]]||[[Գիրեսուն]]|| ||64 |- |[[:en:Damian Gjini]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gjirokastër]]||[[:ru:Гирокастра]]||[[Գիրոկաստրա]]|| ||74 |- |[[:en:Gla]]|| || || ||17 |- |[[:en:Glaucon]]|| || || ||17 |- |[[:en:Manolis Glezos]]||[[:ru:Глезос, Манолис]]||[[Մանոլիս Գլեզոս]]|| ||31 |- |[[:en:Dimitris Glinos]]||[[:ru:Глинос, Димитрис]]|| || ||6 |- |[[:en:Glossary of the Greek military junta]]|| || || ||1 |- |[[:en:Glyfada]]||[[:ru:Глифада]]||[[Գլիֆադա]]|| ||35 |- |[[:en:Gnomic aspect]]|| || || ||4 |- |[[:en:Golden Dawn (magazine)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Golden Horde]]||[[:ru:Золотая Орда]]||[[Ոսկե հորդա]]|| ||85 |- |[[:en:Golden Horn]]||[[:ru:Золотой Рог (Стамбул)]]||[[Ոսկեղջյուր]]|| ||55 |- |[[:en:Gomosto]]|| || || ||3 |- |[[:en:Stylianos Gonatas]]||[[:ru:Гонатас, Стилианос]]|| || ||20 |- |[[:en:Gorgias]]||[[:ru:Горгий]]||[[Գորգիաս]]|| ||82 |- |[[:en:Gorgias (dialogue)]]||[[:ru:Горгий (Платон)]]|| || ||34 |- |[[:en:Gorgoneion]]||[[:ru:Горгонейон]]|| || ||21 |- |[[:en:Gorgythion]]||[[:ru:Горгифион]]|| || ||10 |- |[[:en:Gorytos]]||[[:ru:Горит]]|| || ||9 |- |[[:en:Demetris Th. Gotsis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Goudi coup]]||[[:ru:Афинское восстание (1909)]]|| || ||13 |- |[[:en:Goumenissa]]||[[:ru:Гумениса]]||[[Գումենիսա]]|| ||18 |- |[[:en:Government Council for Foreign Affairs and Defence]]|| || || ||3 |- |[[:en:Government of Greece]]||[[:ru:Правительство Греции]]||[[Հունաստանի կառավարություն]]|| ||17 |- |[[:en:Graeco-Armenian]]||[[:ru:Греко-армянская гипотеза]]||[[Հայերի ծագման հունական վարկած]]|| ||12 |- |[[:en:Graeco-Aryan]]||[[:ru:Греко-арийская гипотеза]]|| || ||6 |- |[[:en:Palace of the Grand Master of the Knights of Rhodes]]||[[:ru:Родосская крепость]]||[[Հռոդոսի ամրոց]]|| ||24 |- |[[:en:Graphe paranomon]]||[[:ru:Графэ параномон]]|| || ||10 |- |[[:en:Dimitrios Grapsas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Gratian]]||[[:ru:Грациан]]|| || ||57 |- |[[:en:Grave Circle A, Mycenae]]|| || || ||7 |- |[[:en:Great Famine (Greece)]]||[[:ru:Великий голод в Греции]]|| || ||12 |- |[[:en:Great Lavra]]||[[:ru:Великая Лавра]]|| || ||28 |- |[[:en:Great Offensive]]|| || || ||12 |- |[[:en:Greater Albania]]||[[:ru:Великая Албания]]|| || ||43 |- |[[:en:Greco-Bactrian Kingdom]]||[[:ru:Греко-Бактрийское царство]]||[[Հունա-բակտրիական թագավորություն]]|| ||48 |- |[[:en:Greco-Buddhism]]||[[:ru:Греко-буддизм]]|| || ||25 |- |[[:en:Greco-Persian art]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greco-Roman relations in classical antiquity]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greco-Turkish War (1897)]]||[[:ru:Первая греко-турецкая война]]|| || ||37 |- |[[:en:Greco-Turkish War (1919–1922)]]||[[:ru:Вторая греко-турецкая война]]||[[Հույն-թուրքական պատերազմ (1919-1922)]]|| ||51 |- |[[:en:Grecoman]]|| || || ||9 |- |[[:en:Greece – United Kingdom relations]]||[[:ru:Британско-греческие отношения]]|| || ||7 |- |[[:en:Greece (European Parliament constituency)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greece at the 1896 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1896]]|| || ||29 |- |[[:en:Greece at the 1900 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1900]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece at the 1904 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1904]]|| || ||20 |- |[[:en:Greece at the 1906 Intercalated Games]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greece at the 1908 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1908]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1912 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1912]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1920 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1920]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1924 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1924]]|| || ||15 |- |[[:en:Greece at the 1928 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1928]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1932 Summer Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1936 Summer Olympics]]|| || || ||15 |- |[[:en:Greece at the 1936 Winter Olympics]]||[[:ru:Греция на зимних Олимпийских играх 1936]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1948 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1948]]|| || ||15 |- |[[:en:Greece at the 1948 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1952 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1952]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1952 Winter Olympics]]||[[:ru:Греция на зимних Олимпийских играх 1952]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1956 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1956]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1956 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1960 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1960]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1964 Summer Olympics]]|| || || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1964 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1968 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1968]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1968 Winter Olympics]]|| || || ||15 |- |[[:en:Greece at the 1972 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1972]]|| || ||18 |- |[[:en:Greece at the 1972 Winter Olympics]]|| || || ||15 |- |[[:en:Greece at the 1976 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1976]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1976 Winter Olympics]]||[[:ru:Греция на зимних Олимпийских играх 1976]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1980 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1980]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece at the 1980 Winter Olympics]]|| || || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1984 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1984]]|| || ||17 |- |[[:en:Greece at the 1984 Winter Olympics]]|| || || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1988 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1988]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece at the 1988 Winter Olympics]]||[[:ru:Греция на зимних Олимпийских играх 1988]]|| || ||16 |- |[[:en:Greece at the 1992 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1992]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece at the 1992 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1994 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 1996 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 1996]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece at the 1996 Summer Paralympics]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greece at the 1998 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 2000 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 2000]]|| || ||20 |- |[[:en:Greece at the 2002 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 2004 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 2004]]|| || ||21 |- |[[:en:Greece at the 2006 Winter Olympics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greece at the 2006 Winter Paralympics]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greece at the 2008 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 2008]]|| || ||23 |- |[[:en:Greece at the 2016 Summer Olympics]]||[[:ru:Греция на летних Олимпийских играх 2016]]|| || ||29 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest]]||[[:ru:Греция на «Евровидении»]]||[[Հունաստանը Եվրատեսիլ երգի մրցույթում]]||այո||39 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2005]]||[[:ru:Греция на «Евровидении-2005»]]|| || ||7 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2006]]||[[:ru:Греция на «Евровидении-2006»]]|| || ||5 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2007]]||[[:ru:Греция на «Евровидении-2007»]]|| || ||5 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2008]]||[[:ru:Греция на «Евровидении-2008»]]|| || ||7 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2010]]|| || || ||8 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2011]]|| || || ||9 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2012]]|| || || ||6 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2013]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greece in the Eurovision Song Contest 2014]]||[[:ru:Греция на «Евровидении-2014»]]|| || ||9 |- |[[:en:Greece national rugby league team]]||[[:ru:Сборная Греции по регбилиг]]|| || ||8 |- |[[:en:Greece national under-21 football team]]||[[:ru:Сборная Греции по футболу (до 21 года)]]|| || ||19 |- |[[:en:Greece on the Ruins of Missolonghi]]||[[:ru:Греция на руинах Месолонгиона]]|| || ||14 |- |[[:en:Greece runestones]]|| || || ||13 |- |[[:en:Greece women's national football team]]||[[:ru:Женская сборная Греции по футболу]]|| || ||23 |- |[[:en:Greece women's national volleyball team]]||[[:ru:Женская сборная Греции по волейболу]]|| || ||17 |- |[[:en:Greece-Iraq relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greece–Bosnia and Herzegovina Friendship Building]]|| || || ||13 |- |[[:en:Greece–Holy See relations]]||[[:ru:Ватикано-греческие отношения]]|| || ||4 |- |[[:en:Greece–India relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greece–Iran relations]]||[[:ru:Греко-иранские отношения]]||[[Հույն-իրանական հարաբերություններ]]|| ||8 |- |[[:en:Greece–Israel relations]]||[[:ru:Израильско-греческие отношения]]||[[Հույն-իսրաելական հարաբերություններ]]|| ||10 |- |[[:en:Greece–Italy relations]]||[[:ru:Греко-итальянские отношения]]|| || ||8 |- |[[:en:Greece–Philippines relations]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greece–Russia relations]]||[[:ru:Российско-греческие отношения]]||[[Հույն-ռուսական հարաբերություններ]]|| ||13 |- |[[:en:Greek academic art of the 19th century]]||[[:ru:Мюнхенская школа греческой живописи]]|| || ||4 |- |[[:en:Greek Americans]]||[[:ru:Греки в США]]|| || ||14 |- |[[:en:Greek Archaeological Service]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greek Argentines]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek austerity packages]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greek Australians]]|| || || ||7 |- |[[:en:Greek Basket League]]||[[:ru:Чемпионат Греции по баскетболу]]|| || ||25 |- |[[:en:Greek campaigns in India]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek Canadians]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greek citron]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek civil wars of 1823–1825]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greek community of Melbourne]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek Constitution of 1822]]|| ||[[Հունաստանի սահմանադրություն (1822)]]|| ||6 |- |[[:en:Greek Constitution of 1823]]|| ||[[Հունաստանի սահմանադրություն (1823)]]|| ||5 |- |[[:en:Greek Constitution of 1827]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek Constitution of 1927]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek Constitution of 1968]]|| || || ||6 |- |[[:en:Greek constitutional amendment of 1986]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek constitutional amendment of 2008]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek cruiser Elli (1912)]]||[[:ru:Элли (крейсер)]]|| || ||12 |- |[[:en:Greek destroyer Adrias (L67)]]||[[:ru:Адриас (эсминец)]]|| || ||10 |- |[[:en:Greek destroyer Vasilissa Olga]]||[[:ru:Василисса Ольга (эсминец)]]|| || ||12 |- |[[:en:Greek diacritics]]|| || || ||14 |- |[[:en:Greek East and Latin West]]|| || || ||11 |- |[[:en:Greek economic miracle]]||[[:ru:Греческое экономическое чудо]]|| || ||17 |- |[[:en:Greek Expeditionary Force (Korea)]]||[[:ru:Греческий экспедиционный корпус в Корее]]|| || ||7 |- |[[:en:Greek financial audits 2009–2010]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greek Football Cup]]||[[:ru:Кубок Греции по футболу]]|| || ||32 |- |[[:en:Greek frigate Hellas]]||[[:ru:Эллада (фрегат)]]|| || ||6 |- |[[:en:Greek government-in-exile]]|| || || ||11 |- |[[:en:Greek Guiding Association]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greek hero cult]]||[[:ru:Культ героев в Древней Греции]]||[[Հերոսների պաշտամունքը Հին Հունաստանում]]|| ||16 |- |[[:en:Greek Idol]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek landing at Smyrna]]|| || || ||10 |- |[[:en:Greek language question]]||[[:ru:Греческая диглоссия]]|| || ||15 |- |[[:en:Greek League for Women's Rights]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek lepton]]||[[:ru:Лепта]]|| || ||23 |- |[[:en:Greek letters used in mathematics, science, and engineering]]|| || || ||9 |- |[[:en:Greek lyric]]||[[:ru:Мелика]]|| || ||13 |- |[[:en:Greek Macedonian cuisine]]||[[:ru:Кухня Македонии (Греция)]]|| || ||4 |- |[[:en:Greek Military Police]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek name]]||[[:ru:Греческое имя]]||[[Հունական անուն]]|| ||7 |- |[[:en:Greek national assemblies]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek National Opera]]||[[:ru:Национальная опера Греции]]||[[Հունաստանի ազգային օպերա]]|| ||13 |- |[[:en:Greek National Road 8a]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek National Road 33]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek National Tourism Organization]]||[[:ru:Греческая национальная туристическая организация]]|| || ||5 |- |[[:en:Greek nationalism]]||[[:ru:Греческий национализм]]|| || ||15 |- |[[:en:Greek Operation of the NKVD]]||[[:ru:Греческая операция НКВД]]|| || ||8 |- |[[:en:Greek Orthodox Archdiocese of America]]||[[:ru:Американская архиепископия]]|| || ||14 |- |[[:en:Greek Orthodox Archdiocese of Canada]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek Orthodox Church]]||[[:ru:Греческое православие]]||[[Հույն ուղղափառ եկեղեցիներ]]|| ||41 |- |[[:en:Greek Orthodox Church of Saint Mary, Tehran]]||[[:ru:Благовещенская церковь (Тегеран)]]|| || ||5 |- |[[:en:Greek passport]]||[[:ru:Паспорт гражданина Греции]]|| || ||18 |- |[[:en:Greek primordial gods]]||[[:ru:Изначальные божества греческой мифологии]]||[[Հունական դիցաբանության առաջին աստվածություններ]]|| ||37 |- |[[:en:Greek pyramids]]|| || || ||13 |- |[[:en:Greek Rally]]|| || || ||4 |- |[[:en:Greek refugees]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greek resistance]]||[[:ru:Движение Сопротивления (Греция)]]|| || ||17 |- |[[:en:Greek revolt of 1567–1572]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greek royal family]]|| || || ||13 |- |[[:en:Greek sea gods]]||[[:ru:Древнегреческие морские боги]]||[[Հին հունական ծովային աստվածություններ]]|| ||19 |- |[[:en:Greek Sign Language]]||[[:ru:Греческий жестовый язык]]|| || ||11 |- |[[:en:Greek traditional music]]|| || || ||5 |- |[[:en:Greek–Turkish earthquake diplomacy]]||[[:ru:Греко-турецкая дипломатия землетрясений]]||[[Հույն-թուրքական երկրաշարժերի դիվանագիտություն]]|| ||7 |- |[[:en:Greeks in Albania]]||[[:ru:Греки в Албании]]|| || ||17 |- |[[:en:Greeks in Armenia]]||[[:ru:Греки в Армении]]||[[Հույները Հայաստանում և Արցախում]]|| ||6 |- |[[:en:Greeks in Bulgaria]]||[[:ru:Греки в Болгарии]]||[[Հույները Բուլղարիայում]]|| ||8 |- |[[:en:Greeks in Denmark]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greeks in Ethiopia]]||[[:ru:Греки в Эфиопии]]|| || ||5 |- |[[:en:Greeks in Georgia]]||[[:ru:Греки в Грузии]]|| || ||6 |- |[[:en:Greeks in Germany]]|| ||[[Հույները Գերմանիայում]]|| ||6 |- |[[:en:Greeks in Hungary]]||[[:ru:Греки в Венгрии]]||[[Հույները Հունգարիայում]]|| ||13 |- |[[:en:Greeks in Italy]]||[[:ru:Греки в Италии]]|| || ||9 |- |[[:en:Greeks in Kazakhstan]]||[[:ru:Греки в Казахстане]]||[[Հույները Ղազախստանում]]|| ||13 |- |[[:en:Greeks in Kyrgyzstan]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greeks in Lebanon]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greeks in Moldova]]||[[:ru:Греки в Молдавии]]||[[Հույները Մոլդովայում]]|| ||6 |- |[[:en:Greeks in North Macedonia]]|| || || ||6 |- |[[:en:Greeks in Omaha, Nebraska]]||[[:ru:Греки в Омахе (Небраска)]]|| || ||2 |- |[[:en:Greeks in pre-Roman Gaul]]|| || || ||6 |- |[[:en:Greeks in Russia and the Soviet Union]]||[[:ru:Греки в России и СССР]]|| || ||7 |- |[[:en:Greeks in Sudan]]|| || || ||1 |- |[[:en:Greeks in Syria]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greeks in the Democratic Republic of the Congo]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greeks in the United Kingdom]]|| || || ||2 |- |[[:en:Greeks in Turkey]]||[[:ru:Греки в Турции]]|| || ||12 |- |[[:en:Greeks in Uzbekistan]]|| || || ||3 |- |[[:en:Greeks in Zimbabwe]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of people from Greece]]|| || || ||7 |- |[[:en:Absinthe Green]]|| || || ||1 |- |[[:en:Gregoria]]||[[:ru:Григория]]|| || ||18 |- |[[:en:Griko people]]|| || || ||9 |- |[[:en:Gül Mosque]]||[[:ru:Церковь Святой Феодосии]]|| || ||20 |- |[[:en:Gulf of Argostoli]]|| || || ||5 |- |[[:en:Gulf of Corinth]]||[[:ru:Коринфский залив]]|| || ||47 |- |[[:en:Gulf of Euboea]]|| || || ||15 |- |[[:en:Robert H. Gundry]]|| || || ||4 |- |[[:en:Guneus]]|| || || ||4 |- |[[:en:Gymnasium (ancient Greece)]]||[[:ru:Гимнасий]]||[[Գիմնասիոն]]|| ||42 |- |[[:en:Gymnopaedia]]||[[:ru:Гимнопедия]]|| || ||11 |- |[[:en:Gyros]]||[[:ru:Гирос]]||[[Գիրոս]]|| ||37 |- |[[:en:Hadrian]]||[[:ru:Адриан]]||[[Հադրիանոս]]|| ||98 |- |[[:en:Hagia Sophia, İznik]]||[[:ru:Софийский собор (Никея)]]|| || ||12 |- |[[:en:Hagia Sophia, Thessaloniki]]||[[:ru:Храм Святой Софии (Салоники)]]||[[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Սալոնիկ)]]|| ||24 |- |[[:en:Hagia Sophia, Trabzon]]||[[:ru:Храм Святой Софии (Трабзон)]]|| || ||22 |- |[[:en:Hagios Demetrios]]||[[:ru:Базилика Святого Димитрия]]|| || ||32 |- |[[:en:Halay]]||[[:ru:Халай (танец)]]||[[Յայլի]]|| ||10 |- |[[:en:Haliacmon]]||[[:ru:Альякмон]]|| || ||40 |- |[[:en:Halieia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Halizones]]||[[:ru:Алазоны]]|| || ||10 |- |[[:en:Halki (Greece)]]||[[:ru:Халки (Додеканес)]]||[[Խալկի (Դոդեկանես)]]|| ||34 |- |[[:en:Halki seminary]]||[[:ru:Халкинская богословская школа]]|| || ||15 |- |[[:en:Halteres (ancient Greece)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Hamadryad]]||[[:ru:Гамадриады]]||[[Համադրիասներ]]|| ||31 |- |[[:en:Harmodius and Aristogeiton (sculpture)]]||[[:ru:Тираноборцы (памятник)]]|| || ||14 |- |[[:en:Harpocrates]]||[[:ru:Гарпократ]]|| || ||32 |- |[[:en:Harrow Painter]]|| || || ||1 |- |[[:en:Manos Hatzidakis]]||[[:ru:Хадзидакис, Манос]]|| || ||28 |- |[[:en:Michalis Hatzigiannis]]||[[:ru:Хадзияннис, Михалис]]|| || ||20 |- |[[:en:Theophilos Hatzimihail]]||[[:ru:Хадзимихаил, Теофилос]]|| || ||10 |- |[[:en:Vasilis Hatzipanagis]]||[[:ru:Хадзипанагис, Василис Кирьякос]]|| || ||17 |- |[[:en:Dimitrios Hatzis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Georgios Hatzis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Heaven Music]]||[[:ru:Heaven Music]]|| || ||5 |- |[[:en:Hebe (mythology)]]||[[:ru:Геба]]||[[Հեբե]]|| ||64 |- |[[:en:Hector]]||[[:ru:Гектор]]||[[Հեկտոր]]|| ||68 |- |[[:en:Hecuba]]||[[:ru:Гекуба]]||[[Հեկաբե]]|| ||46 |- |[[:en:Hegetorides]]|| || || ||2 |- |[[:en:Harmodius and Aristogeiton]]||[[:ru:Гармодий и Аристогитон]]|| || ||26 |- |[[:en:Helen of Greece and Denmark]]||[[:ru:Елена Греческая и Датская]]|| || ||33 |- |[[:en:Helen of Troy]]||[[:ru:Елена Прекрасная]]||[[Հեղինե Չքնաղ]]|| ||83 |- |[[:en:Helena, mother of Constantine I]]||[[:ru:Елена Равноапостольная]]|| || ||67 |- |[[:en:Helena Palaiologina, Despotess of Serbia]]||[[:ru:Елена Палеолог Бранкович]]|| || ||12 |- |[[:en:Helena Paparizou discography]]|| || || ||6 |- |[[:en:Heliaia]]||[[:ru:Дикастерий]]|| || ||28 |- |[[:en:Heliastic oath]]|| || || ||4 |- |[[:en:Helike]]||[[:ru:Гелика]]||[[Էլիկա]]|| ||22 |- |[[:en:Heliopolis (ancient Egypt)]]||[[:ru:Гелиополь (Древний Египет)]]|| || ||58 |- |[[:en:Helios]]||[[:ru:Гелиос]]||[[Հելիոս]]|| ||74 |- |[[:en:Helios Airways Flight 522]]||[[:ru:Катастрофа Boeing 737 под Афинами]]||[[Boeing 737-ի ավիավթար Աթենքում]]|| ||29 |- |[[:en:Hellanodikai]]||[[:ru:Элланодик]]|| || ||14 |- |[[:en:Hellas (theme)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Hellenic Air Force Academy]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenic Air Force Aircraft Depot]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenic arc]]|| || || ||10 |- |[[:en:Hellenic Arms Industry]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hellenic Army First Army]]||[[:ru:1-я армия (Греция)]]|| || ||6 |- |[[:en:Hellenic Army General Staff]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenic Basketball Clubs Association]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenic Broadcasting Corporation]]||[[:ru:Греческая корпорация телерадиовещания]]|| || ||29 |- |[[:en:Hellenic Capital Market Commission]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hellenic Civil Aviation Authority]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hellenic Coast Guard]]|| || || ||12 |- |[[:en:Hellenic Electricity Distribution Network Operator]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hellenic Financial Stability Fund]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hellenic Fire Service]]|| || || ||3 |- |[[:en:Hellenic Force in Cyprus]]||[[:ru:ЭЛДИК]]||[[ԷԼԴԻԿ]]|| ||9 |- |[[:en:Hellenic Gendarmerie]]||[[:ru:Жандармерия Греции]]|| || ||5 |- |[[:en:Hellenic Imperial Airways]]||[[:ru:Hellenic Imperial Airways]]|| || ||7 |- |[[:en:Hellenic Military Academy]]||[[:ru:Военное училище эвэлпидов]]|| || ||7 |- |[[:en:Hellenic National Defence General Staff]]|| || || ||6 |- |[[:en:Hellenic Naval Academy]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hellenic Open University]]||[[:ru:Греческий открытый университет]]||[[Հունական բաց համալսարան]]|| ||10 |- |[[:en:Hellenic Parliament]]||[[:ru:Парламент Греции]]||[[Հունաստանի խորհրդարան]]|| ||40 |- |[[:en:Hellenic Police]]||[[:ru:Полиция Греции]]||[[Հունական ոստիկանություն]]|| ||17 |- |[[:en:Hellenic Post]]||[[:ru:Греческая почта]]|| || ||16 |- |[[:en:Hellenic Railways Organisation]]||[[:ru:Организация железных дорог Греции]]|| || ||20 |- |[[:en:Hellenic Red Cross]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hellenic Shipyards Co.]]||[[:ru:Hellenic Shipyards]]|| || ||11 |- |[[:en:Hellenic State (1941–1944)]]||[[:ru:Греческое государство]]|| || ||24 |- |[[:en:Hellenic studies]]|| || || ||7 |- |[[:en:Hellenic Train]]||[[:ru:TrainOSE]]|| || ||8 |- |[[:en:Hellenic Vehicle Industry]]||[[:ru:ELBO]]||[[ELBO]]|| ||45 |- |[[:en:Hellenikon Metropolitan Park]]||[[:ru:Столичный парк Элиникон]]||[[Հելլինիկոն (մայրաքաղաքային այգի)]]|| ||11 |- |[[:en:Hellenistic armies]]||[[:ru:Эллинистические армии]]|| || ||7 |- |[[:en:Hellenistic-era warships]]|| || || ||9 |- |[[:en:Hellenization]]|| || || ||27 |- |[[:en:Hellenocentrism]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hellenotamiae]]||[[:ru:Эллинотамий]]|| || ||9 |- |[[:en:Hellespont]]||[[:ru:Дарданеллы]]||[[Դարդանելի նեղուց]]|| ||101 |- |[[:en:Helots]]||[[:ru:Илоты]]||[[Հելոտներ]]|| ||43 |- |[[:en:Henry of Flanders]]||[[:ru:Генрих I Фландрский]]|| || ||34 |- |[[:en:Heptanese School (painting)]]||[[:ru:Семиостровная школа живописи]]|| || ||5 |- |[[:en:Heptapyrgion (Thessaloniki)]]|| || || ||12 |- |[[:en:Heraclea]]||[[:ru:Гераклея]]|| || ||27 |- |[[:en:Heraclea Lucania]]|| || || ||16 |- |[[:en:Heraclea Lyncestis]]||[[:ru:Гераклея Линкестис]]|| || ||21 |- |[[:en:Heraclea Minoa]]||[[:ru:Гераклея Минойская]]|| || ||22 |- |[[:en:Heracleidae]]||[[:ru:Гераклиды]]|| || ||31 |- |[[:en:Heraclitus]]||[[:ru:Гераклит]]||[[Հերակլիտ]]|| ||140 |- |[[:en:Heraclius]]||[[:ru:Ираклий I]]||[[Հերակլիոս Ա]]|| ||79 |- |[[:en:Heraclius Constantine]]||[[:ru:Константин III Ираклий]]||[[Հերակլիոս-Կոստանդին Գ]]|| ||54 |- |[[:en:Heraclius the Elder]]||[[:ru:Ираклий Старший]]||[[Հերակլիոս Ավագ]]|| ||22 |- |[[:en:Heraion of Perachora]]||[[:ru:Герейон (Перахора)]]|| || ||9 |- |[[:en:Heraklion Archaeological Museum]]||[[:ru:Археологический музей Ираклиона]]||[[Հերակլիոնի հնագիտական թանգարան]]|| ||20 |- |[[:en:Heraklion International Airport]]||[[:ru:Никос Казандзакис (аэропорт)]]|| || ||34 |- |[[:en:Hermaeus]]|| || || ||11 |- |[[:en:Saint Hermes]]|| || || ||10 |- |[[:en:Hermes Fastening his Sandal]]||[[:ru:Гермес, завязывающий сандалию]]|| || ||5 |- |[[:en:Hermes Ludovisi]]|| || || ||11 |- |[[:en:Hermes o Logios]]|| || || ||4 |- |[[:en:Hero and Leander]]||[[:ru:Геро и Леандр]]|| || ||25 |- |[[:en:Herodicus]]|| || || ||13 |- |[[:en:Heroic nudity]]||[[:ru:Героическая нагота]]|| || ||14 |- |[[:en:Heroön]]||[[:ru:Героон]]|| || ||24 |- |[[:en:Hesperus]]||[[:ru:Геспер]]||[[Հեսպեր]]|| ||28 |- |[[:en:Hesychius of Miletus]]||[[:ru:Гесихий Милетский]]|| || ||16 |- |[[:en:Hicaz Buselik Jewish Kanto]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hierapolis]]||[[:ru:Иераполь]]|| || ||50 |- |[[:en:Hierophant]]||[[:ru:Иерофант]]|| || ||15 |- |[[:en:Hilandar]]||[[:ru:Хиландар]]|| || ||31 |- |[[:en:Hill Memorial School]]|| || || ||2 |- |[[:en:Frances M. Hill]]|| || || ||2 |- |[[:en:Himara]]|| || || ||2 |- |[[:en:Himariote dialect]]|| || || ||3 |- |[[:en:Himation]]||[[:ru:Гиматий]]|| || ||25 |- |[[:en:Himera]]||[[:ru:Гимера (город)]]|| || ||28 |- |[[:en:Hipparchia of Maroneia]]||[[:ru:Гиппархия]]|| || ||34 |- |[[:en:Hippeis]]||[[:ru:Гиппеи]]|| || ||15 |- |[[:en:Hippias]]||[[:ru:Гиппий Элидский]]|| || ||42 |- |[[:en:Hippias (tyrant)]]||[[:ru:Гиппий (тиран)]]|| || ||33 |- |[[:en:Hippias Minor]]||[[:ru:Гиппий меньший]]|| || ||25 |- |[[:en:Hippocampus (mythology)]]||[[:ru:Гиппокампус (мифология)]]|| || ||31 |- |[[:en:Hippocrates, father of Peisistratos]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hippodamia (daughter of Oenomaus)]]||[[:ru:Гипподамия (дочь Эномая)]]|| || ||34 |- |[[:en:Hippodamia (wife of Pirithous)]]||[[:ru:Гипподамия (жена Пирифоя)]]|| || ||15 |- |[[:en:Hippolochus (writer)]]||[[:ru:Гипполох Македонский]]|| || ||6 |- |[[:en:Hippolytus of Athens]]||[[:ru:Ипполит (сын Тесея)]]|| || ||37 |- |[[:en:Hipponous]]|| || || ||7 |- |[[:en:Hirami Ahmet Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Иоанна Предтечи (Константинополь)]]|| || ||19 |- |[[:en:Historical Museum of Crete]]||[[:ru:Исторический музей Крита]]||[[Կրետեի պատմության թանգարան]]|| ||11 |- |[[:en:Historicity of the Homeric epics]]|| || || ||5 |- |[[:en:History of Eastern Orthodox Churches in the 20th century]]|| || || ||4 |- |[[:en:History of Greeks in Baltimore]]||[[:ru:Греки в Балтиморе]]|| || ||3 |- |[[:en:History of Patras]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of Pieria (regional unit)]]|| || || ||2 |- |[[:en:History of Ptolemaic Egypt]]||[[:ru:Эллинистический Египет]]||[[Պտղոմեոսյան Եգիպտոս]]|| ||49 |- |[[:en:History of rail transport in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:History of Samos]]||[[:ru:Самос]]||[[Սամոս (կղզի)]]|| ||77 |- |[[:en:History of the Aromanians]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of the Eastern Orthodox Church under the Ottoman Empire]]|| || || ||1 |- |[[:en:History of the Indo-Greek Kingdom]]|| || || ||3 |- |[[:en:History of the Jews in the Byzantine Empire]]||[[:ru:Евреи в Византии]]||[[Հրեաները Բյուզանդիայում]]||այո||7 |- |[[:en:History of the Jews in Thessaloniki]]|| || || ||15 |- |[[:en:History of the Ottoman Empire]]||[[:ru:История Османской империи]]|| || ||21 |- |[[:en:History of Thessaly]]|| || || ||4 |- |[[:en:Histria (ancient city)]]||[[:ru:Гистрия]]|| || ||22 |- |[[:en:Holidays in Greece TV]]|| || || ||1 |- |[[:en:The Holocaust in Greece]]||[[:ru:Холокост в Греции]]||[[Հոլոքոստը Հունաստանում]]|| ||11 |- |[[:en:Holocaust of Kedros]]|| || || ||4 |- |[[:en:Holy Roman Empire]]||[[:ru:Священная Римская империя]]||[[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն]]|| ||152 |- |[[:en:Homer's Ithaca]]|| || || ||2 |- |[[:en:Homonoia]]|| || || ||4 |- |[[:en:Homosexuality in ancient Greece]]||[[:ru:Гомосексуальность в Древней Греции]]|| || ||24 |- |[[:en:Homosexuality in the militaries of ancient Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Justa Grata Honoria]]||[[:ru:Юста Грата Гонория]]|| || ||29 |- |[[:en:Hop De Bakim]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hoplite]]||[[:ru:Гоплит]]|| || ||65 |- |[[:en:Hoplitodromos]]||[[:ru:Гоплитодром]]|| || ||20 |- |[[:en:Dimitris Horn]]||[[:ru:Хорн, Димитрис]]|| || ||8 |- |[[:en:Pantelis Horn]]|| || || ||4 |- |[[:en:Horon (dance)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Horses of Saint Mark]]||[[:ru:Квадрига святого Марка]]||[[Սուրբ Մարկոսի քառաձի (քանդակ)]]|| ||27 |- |[[:en:Hosios Loukas]]||[[:ru:Осиос-Лукас]]|| || ||35 |- |[[:en:Hotel Grande Bretagne]]|| || || ||9 |- |[[:en:Human trafficking in Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Hyacinthia]]|| || || ||10 |- |[[:en:Hyas]]||[[:ru:Гиант]]|| || ||14 |- |[[:en:Hydria]]||[[:ru:Гидрия]]|| || ||33 |- |[[:en:Pope Hyginus]]||[[:ru:Гигин (папа римский)]]||[[Հյուգենոս (Հռոմի պապ)]]|| ||76 |- |[[:en:Hymettus]]||[[:ru:Имитос]]|| || ||28 |- |[[:en:Hypaethros]]||[[:ru:Гипефр]]|| || ||10 |- |[[:en:Hypatia]]||[[:ru:Гипатия]]||[[Հիպատիա]]|| ||101 |- |[[:en:Hyperborea]]||[[:ru:Гиперборея]]|| || ||37 |- |[[:en:Hypereides]]||[[:ru:Гиперид]]|| || ||33 |- |[[:en:Hyperion (Titan)]]||[[:ru:Гиперион (титан)]]||[[Հիպերիոն]]|| ||59 |- |[[:en:Hypodiastole]]|| || || ||2 |- |[[:en:Hypotrachelium]]|| || || ||1 |- |[[:en:Hypsicles]]||[[:ru:Гипсикл]]|| || ||20 |- |[[:en:Ialysos]]||[[:ru:Трианда]]|| || ||23 |- |[[:en:Ialysus (mythology)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Iamblichus]]||[[:ru:Ямвлих]]||[[Յամբլիքոս]]|| ||51 |- |[[:en:Iambus (genre)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Iasius]]|| || || ||9 |- |[[:en:Iatromantis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ibycus]]||[[:ru:Ивик]]||[[Իբիկոս]]|| ||37 |- |[[:en:Icaria]]||[[:ru:Икария]]||[[Իկարիա (կղզի)]]|| ||53 |- |[[:en:Ichor]]||[[:ru:Ихор (мифология)]]|| || ||18 |- |[[:en:Icon of Christ of Latomos]]|| || || ||1 |- |[[:en:Idas of Messene]]||[[:ru:Идас]]|| || ||22 |- |[[:en:Idionymon]]|| || || ||2 |- |[[:en:Idomeni]]||[[:ru:Идомени]]|| || ||21 |- |[[:en:IEK]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ietas]]||[[:ru:Иета]]|| || ||9 |- |[[:en:IFPI Greece]]||[[:ru:IFPI Greece]]||[[IFPI Greece]]|| ||19 |- |[[:en:Ignatios of Constantinople]]||[[:ru:Игнатий (патриарх Константинопольский)]]|| || ||26 |- |[[:en:Ikariotikos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Iklaina]]||[[:ru:Иклаина]]|| || ||9 |- |[[:en:Illyria]]||[[:ru:Иллирия]]||[[Իլլիրիա]]||այո||66 |- |[[:en:Illyrian deciduous forests]]|| || || ||10 |- |[[:en:Illyrius]]||[[:ru:Иллирий]]|| || ||17 |- |[[:en:Ilysiakos B.C.]]|| || || ||9 |- |[[:en:Immigration to Greece]]||[[:ru:Иммиграция в Грецию]]|| || ||8 |- |[[:en:Inachus]]||[[:ru:Инах (мифология)]]|| || ||33 |- |[[:en:Independent Albania]]|| || || ||20 |- |[[:en:Indo-Corinthian capital]]|| || || ||3 |- |[[:en:Indo-Greek Kingdom]]||[[:ru:Индо-греческое царство]]|| || ||51 |- |[[:en:Pope Innocent VIII]]||[[:ru:Иннокентий VIII]]|| || ||77 |- |[[:en:Institute for Aegean Prehistory Study Center for East Crete]]|| || || ||4 |- |[[:en:International Financial Control]]|| || || ||6 |- |[[:en:Dimitrios Ioannidis]]||[[:ru:Иоаннидис, Димитриос]]|| || ||20 |- |[[:en:Giannis Ioannidis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ioannina Eyalet]]||[[:ru:Янина (эялет)]]|| || ||12 |- |[[:en:Iobates]]||[[:ru:Иобат]]|| || ||25 |- |[[:en:Iolcos]]||[[:ru:Иолк]]|| || ||27 |- |[[:en:Iole]]||[[:ru:Иола]]|| || ||26 |- |[[:en:Ionia]]||[[:ru:Иония]]||[[Հոնիա]]|| ||62 |- |[[:en:Ionian Islands]]||[[:ru:Ионические острова]]|| || ||80 |- |[[:en:Ionian Islands (region)]]||[[:ru:Ионические острова (периферия)]]||[[Հոնիական կղզիներ]]|| ||42 |- |[[:en:Ionian League]]||[[:ru:Ионийский союз]]|| || ||19 |- |[[:en:Ionian University]]|| || || ||13 |- |[[:en:Ionian University of Smyrna]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ionikos Lamias B.C.]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ionikos N.F. B.C.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ionikos Nikaias B.C.]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ios]]||[[:ru:Иос]]||[[Իոս (կղզի)]]|| ||50 |- |[[:en:Iota subscript]]||[[:ru:Подстрочная йота]]|| || ||13 |- |[[:en:Iphicrates]]||[[:ru:Ификрат]]||[[Իփիկրատես]]|| ||24 |- |[[:en:Ipofero]]|| || || ||1 |- |[[:en:Iraklio B.C.]]|| || || ||4 |- |[[:en:Iraklis F.C. (Thessaloniki)]]||[[:ru:Ираклис (футбольный клуб)]]|| || ||30 |- |[[:en:Iraqis in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Irene of Athens]]||[[:ru:Ирина (византийская императрица)]]||[[Իրինա (բյուզանդական կայսրուհի)]]|| ||59 |- |[[:en:Irish Institute of Hellenic Studies at Athens]]|| || || ||4 |- |[[:en:Isabella of Majorca]]||[[:ru:Изабелла Мальоркская]]|| || ||14 |- |[[:en:Isaeus]]||[[:ru:Исей]]|| || ||23 |- |[[:en:Islam in Greece]]|| || || ||16 |- |[[:en:Ismene]]||[[:ru:Исмена]]|| || ||33 |- |[[:en:Ismenias]]|| || || ||9 |- |[[:en:Isocrates]]||[[:ru:Исократ]]|| || ||70 |- |[[:en:Istanbul]]||[[:ru:Стамбул]]||[[Ստամբուլ]]|| ||264 |- |[[:en:Istanbul pogrom]]||[[:ru:Стамбульский погром]]||[[Ստամբուլի ջարդեր]]|| ||31 |- |[[:en:Isthmus of Corinth]]||[[:ru:Коринфский перешеек]]||[[Կորնթոսի պարանոց]]|| ||55 |- |[[:en:Italian School of Archaeology at Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:Italian spring offensive]]||[[:ru:Итальянское весеннее наступление]]|| || ||5 |- |[[:en:Italiotes]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ithaca]]||[[:ru:Итака]]||[[Իթակե]]|| ||67 |- |[[:en:Georgios Jakobides]]||[[:ru:Яковидис, Георгиос]]||[[Գեորգիոս Յակովիդիս]]|| ||14 |- |[[:en:Janina vilayet]]||[[:ru:Вилайет Янина]]|| || ||14 |- |[[:en:January 2015 Greek government formation]]|| || || ||1 |- |[[:en:Marko Jarić]]||[[:ru:Ярич, Марко]]|| || ||21 |- |[[:en:Javelin]]||[[:ru:Дротик]]||[[Աշտե]]|| ||36 |- |[[:en:Jeremias II of Constantinople]]||[[:ru:Иеремия II (патриарх Константинопольский)]]||[[Երեմիա II]]|| ||21 |- |[[:en:Jewish revolt against Heraclius]]|| || || ||18 |- |[[:en:John I Doukas of Thessaly]]||[[:ru:Иоанн I Дука]]|| || ||20 |- |[[:en:John II of Trebizond]]||[[:ru:Иоанн II Великий Комнин]]|| || ||25 |- |[[:en:John II, Marquis of Montferrat]]||[[:ru:Джованни II (маркиз Монферратский)]]|| || ||13 |- |[[:en:John III, Marquis of Montferrat]]||[[:ru:Джованни III (маркиз Монферратский)]]|| || ||12 |- |[[:en:John IV of Trebizond]]||[[:ru:Иоанн IV Великий Комнин]]|| || ||28 |- |[[:en:Pope John VI]]||[[:ru:Иоанн VI (папа римский)]]||[[Հովհաննես VI]]|| ||72 |- |[[:en:John of Patmos]]|| || || ||20 |- |[[:en:Jordanes]]||[[:ru:Иордан (историк)]]||[[Հորդանես (պատմագիր)]]|| ||64 |- |[[:en:June 1989 Greek legislative election]]|| || || ||9 |- |[[:en:Jupiter and Thetis]]||[[:ru:Юпитер и Фетида]]|| || ||12 |- |[[:en:Justin II]]||[[:ru:Юстин II]]||[[Հուստինոս Բ]]||այո||52 |- |[[:en:Justinian dynasty]]|| ||[[Բյուզանդիան Հուստինիանոսների օրոք]]||այո||12 |- |[[:en:Justinian II]]||[[:ru:Юстиниан II]]||[[Հուստինիանոս Բ Ռինոտմետոս]]|| ||58 |- |[[:en:K.A.O.D. B.C.]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kadifekale]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kafkania pebble]]|| || || ||5 |- |[[:en:Theophilos Kairis]]||[[:ru:Каирис, Теофилос]]|| || ||10 |- |[[:en:Kaisariani Monastery]]||[[:ru:Монастырь Кесариани]]||[[Կեսարիանի վանք]]|| ||10 |- |[[:en:Michalis Kakiouzis]]||[[:ru:Какиузис, Михалис]]|| || ||16 |- |[[:en:Apostolos Kaklamanis]]|| || || ||9 |- |[[:en:Michael Cacoyannis]]||[[:ru:Какояннис, Михалис]]||[[Միխալիս Կակոյանիս]]|| ||33 |- |[[:en:Kala Nera]]|| || || ||10 |- |[[:en:Kalamata]]||[[:ru:Каламата]]||[[Կալամատա]]|| ||56 |- |[[:en:Kalamata olive]]|| || || ||14 |- |[[:en:Kalamos]]||[[:ru:Каламос (мифология)]]|| || ||9 |- |[[:en:Kalaureia]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kalenderhane Mosque]]||[[:ru:Церковь Богородицы Кириотиссы]]|| || ||20 |- |[[:en:Dimitrios Kallergis]]||[[:ru:Каллергис, Димитриос]]|| || ||9 |- |[[:en:Kallikantzaros]]||[[:ru:Караконджул]]|| || ||14 |- |[[:en:Kallikratis Programme]]||[[:ru:Программа «Калликратис»]]||[[«Կալլիկրատիս» ծրագիր]]|| ||16 |- |[[:en:Sevasti Kallisperi]]||[[:ru:Каллиспери, Севасти]]|| || ||6 |- |[[:en:Kallithea]]||[[:ru:Калитея]]||[[Կալիտեյա]]|| ||41 |- |[[:en:Filippos Kalogiannidis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kalomira]]||[[:ru:Каломира]]||[[Կալոմիրա]]|| ||35 |- |[[:en:Kalos inscription]]||[[:ru:Надпись любимца]]|| || ||13 |- |[[:en:Iakovos Kambanellis]]||[[:ru:Камбанеллис, Яковос]]||[[Յակովոս Կամբանելիս]]|| ||13 |- |[[:en:Kaminia, Achaea]]|| || || ||6 |- |[[:en:Kanalia (Corfu)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kandila, Aetolia-Acarnania]]|| || || ||9 |- |[[:en:Panagiotis Kanellopoulos]]||[[:ru:Канеллопулос, Панайотис]]|| || ||19 |- |[[:en:Kanephoros]]||[[:ru:Канефора]]|| || ||12 |- |[[:en:Yanis Kanidis]]||[[:ru:Каниди, Иван Константинович]]|| || ||5 |- |[[:en:Anna Palaiologina Kantakouzene]]||[[:ru:Анна Кантакузина]]|| || ||10 |- |[[:en:Kantakouzenos]]||[[:ru:Кантакузины]]|| || ||18 |- |[[:en:John VI Kantakouzenos]]||[[:ru:Иоанн VI Кантакузин]]|| || ||49 |- |[[:en:Kantharos]]||[[:ru:Канфар]]|| || ||32 |- |[[:en:Kapeli]]|| || || ||3 |- |[[:en:Stefanos Kapino]]||[[:ru:Капино, Стефанос]]|| || ||29 |- |[[:en:Kaplaneios School]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kapodistrias reform]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kapsas]]|| || || ||4 |- |[[:en:Michalis Kapsis]]||[[:ru:Капсис, Михалис]]|| || ||25 |- |[[:en:Maria Karagiannopoulou]]|| || || ||5 |- |[[:en:Karagiozis]]||[[:ru:Карагиозис]]|| || ||11 |- |[[:en:Karaiskakis Stadium]]||[[:ru:Караискакис (стадион)]]|| || ||42 |- |[[:en:Georgios Karaiskakis]]||[[:ru:Караискакис, Георгиос]]||[[Գեորգիոս Կարայիսկակիս]]|| ||23 |- |[[:en:Anastasios Karatasos]]||[[:ru:Каратасос, Анастасиос]]|| || ||7 |- |[[:en:Dimitrios Karatasos]]||[[:ru:Каратасос, Цамис]]|| || ||8 |- |[[:en:Germanos Karavangelis]]||[[:ru:Герман (Каравангелис)]]|| || ||8 |- |[[:en:Kardiakafti]]|| || || ||4 |- |[[:en:Tzeni Karezi]]||[[:ru:Карези, Дженни]]||[[Ձենի Կարեզի]]|| ||14 |- |[[:en:Kostandin Kariqi]]|| || || ||3 |- |[[:en:Andreas Karkavitsas]]||[[:ru:Каркавицас, Андреас]]|| || ||7 |- |[[:en:Karotseris]]|| || || ||1 |- |[[:en:Karpathos]]||[[:ru:Карпатос]]|| || ||55 |- |[[:en:Karpos]]||[[:ru:Карпос]]|| || ||9 |- |[[:en:Karsilamas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Karyes, Mount Athos]]||[[:ru:Карье]]|| || ||34 |- |[[:en:Kostas Karyotakis]]||[[:ru:Кариотакис, Костас]]||[[Կոստաս Կարիոտակիս]]|| ||21 |- |[[:en:Kassia]]||[[:ru:Кассия Константинопольская]]|| || ||35 |- |[[:en:Mihal Kasso]]|| || || ||2 |- |[[:en:Katabasis]]||[[:ru:Катабасис]]|| || ||14 |- |[[:en:Katharevousa]]||[[:ru:Кафаревуса]]||[[Կաթարևուսա]]|| ||33 |- |[[:en:Kathekon]]|| || || ||11 |- |[[:en:Kathisma]]||[[:ru:Кафизма]]|| || ||10 |- |[[:en:Katıverelim Rakıyı Da Şaraba Katıverelim]]|| || || ||1 |- |[[:en:Charalambos Katsimitros]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lambros Katsonis]]||[[:ru:Кацонис, Ламброс]]|| || ||7 |- |[[:en:Kausia]]|| || || ||14 |- |[[:en:Kavad I]]||[[:ru:Кавад I]]||[[Կավադ I]]|| ||42 |- |[[:en:Kavala B.C.]]|| || || ||11 |- |[[:en:Theodore Kavalliotis]]||[[:ru:Каваллиотис, Теодорос]]|| || ||9 |- |[[:en:Kavasila, Elis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Stelios Kazantzidis]]||[[:ru:Казандзидис, Стелиос]]|| || ||16 |- |[[:en:George Kedrenos]]||[[:ru:Георгий Кедрин]]||[[Գեորգիոս Կեդրենոս]]|| ||30 |- |[[:en:Manolis Kefalogiannis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Kefeli Mosque]]||[[:ru:Церковь Святого Николая (Константинополь)]]|| || ||13 |- |[[:en:Kekaumenos]]||[[:ru:Кекавмен]]|| || ||17 |- |[[:en:Kemane of Cappadocia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Kemenche]]||[[:ru:Кеманча]]||[[Քամանչա]]|| ||16 |- |[[:en:Kepoi]]||[[:ru:Кепы]]|| || ||8 |- |[[:en:Kerameikos]]||[[:ru:Керамик]]|| || ||26 |- |[[:en:Keratsa of Bulgaria]]||[[:ru:Кераца-Мария]]|| || ||20 |- |[[:en:Keres]]||[[:ru:Керы]]|| || ||31 |- |[[:en:Kerkis]]||[[:ru:Керкис (гора)]]|| || ||11 |- |[[:en:Leo IV the Khazar]]||[[:ru:Лев IV Хазар]]|| || ||50 |- |[[:en:Al-Khazini]]||[[:ru:Абдуррахман аль-Хазини]]|| || ||23 |- |[[:en:Mustapha Khaznadar]]|| || || ||8 |- |[[:en:Kileler]]||[[:ru:Килелер (дим)]]|| || ||16 |- |[[:en:Kileler uprising]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kimolos]]||[[:ru:Кимолос]]||[[Կիմոլոս]]|| ||34 |- |[[:en:King Teucer]]||[[:ru:Тевкр]]|| || ||15 |- |[[:en:Jonas King]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kingdom of Candia]]||[[:ru:Королевство Кандия]]|| || ||21 |- |[[:en:Kingdom of Cappadocia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kingdom of Pontus]]||[[:ru:Понтийское царство]]||[[Պոնտոսի թագավորություն]]|| ||37 |- |[[:en:Kingdom of the Morea]]|| || || ||9 |- |[[:en:Kingdom of Thessalonica]]||[[:ru:Королевство Фессалоники]]|| || ||37 |- |[[:en:John Kinnamos]]||[[:ru:Иоанн Киннам]]|| || ||28 |- |[[:en:Kissamos]]||[[:ru:Кисамос]]||[[Կիսամոս]]|| ||32 |- |[[:en:Kissos]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kleitias]]||[[:ru:Клитий (вазописец)]]|| || ||17 |- |[[:en:Kleophrades Painter]]||[[:ru:Мастер Клеофрада]]|| || ||13 |- |[[:en:Knossos (modern history)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Know thyself]]||[[:ru:Познай самого себя]]|| || ||31 |- |[[:en:Koca Mustafa Pasha Mosque]]||[[:ru:Церковь Святого Андрея в Крисе]]|| || ||17 |- |[[:en:Kochari]]|| || || ||11 |- |[[:en:Koftos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Koine Greek grammar]]|| || || ||1 |- |[[:en:Koine Greek phonology]]|| || || ||4 |- |[[:en:Vladimir Kokkinaki]]||[[:ru:Коккинаки, Владимир Константинович]]|| || ||20 |- |[[:en:Elli Kokkinou]]|| || || ||12 |- |[[:en:Ioannis Kolettis]]||[[:ru:Колеттис, Иоаннис]]||[[Իոաննիս Կոլետտիս]]|| ||26 |- |[[:en:Gennaios Kolokotronis]]||[[:ru:Колокотронис, Иоаннис Геннеос]]|| || ||16 |- |[[:en:Kolonaki]]||[[:ru:Колонаки]]|| || ||13 |- |[[:en:Kolossos Rodou B.C.]]|| || || ||12 |- |[[:en:Kolymvari]]|| || || ||13 |- |[[:en:Kolyva]]||[[:ru:Коливо]]|| || ||17 |- |[[:en:Anna Komnene]]||[[:ru:Анна Комнина]]||[[Աննա Կոմնենե]]|| ||62 |- |[[:en:Komnenian restoration]]||[[:ru:Комниновское возрождение]]|| || ||14 |- |[[:en:Komnenos]]||[[:ru:Комнины]]||[[Կոմնենոսների հարստություն]]||այո||44 |- |[[:en:Isaac Komnenos of Cyprus]]||[[:ru:Исаак Комнин (император Кипра)]]|| || ||25 |- |[[:en:Isaac I Komnenos]]||[[:ru:Исаак I Комнин]]|| || ||49 |- |[[:en:Komotini]]||[[:ru:Комотини]]||[[Կոմոտինի]]|| ||57 |- |[[:en:Georgios Kondylis]]||[[:ru:Кондилис, Георгиос]]|| || ||25 |- |[[:en:Konitsa]]||[[:ru:Коница]]|| || ||27 |- |[[:en:Giorgos Konstantinou]]|| || || ||4 |- |[[:en:Zoe Konstantopoulou]]||[[:ru:Константопулу, Зои]]||[[Զոյի Կոնստանտոպուլու]]|| ||14 |- |[[:en:Dimitris Kontominas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Korkyra (polis)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Koroivos]]|| || || ||6 |- |[[:en:Koropi, Magnesia]]|| || || ||5 |- |[[:en:Assassination of Kösem Sultan]]||[[:ru:Кёсем-султан]]||[[Քյոսեմ սուլթան]]|| ||52 |- |[[:en:Kösem Sultan]]||[[:ru:Кёсем-султан]]||[[Քյոսեմ սուլթան]]|| ||52 |- |[[:en:George Koskotas]]|| || || ||5 |- |[[:en:Anastasia Kostaki]]||[[:ru:Костаки, Анастасия]]|| || ||7 |- |[[:en:Marika Kotopouli]]||[[:ru:Котопули, Марика]]|| || ||9 |- |[[:en:Kottabos]]||[[:ru:Коттаб]]|| || ||17 |- |[[:en:Ioannis Kottounios]]||[[:ru:Коттуниос, Иоаннис]]|| || ||5 |- |[[:en:Nikos Kotzias]]||[[:ru:Кодзиас, Никос]]|| || ||22 |- |[[:en:Giorgos Koudas]]||[[:ru:Кудас, Гиоргос]]|| || ||17 |- |[[:en:Konstandinos Koukodimos]]|| || || ||9 |- |[[:en:Stefanos Koumanoudis]]||[[:ru:Куманудис, Стефанос]]|| || ||5 |- |[[:en:Kounoupitsa]]||[[:ru:Кунупица (Метана)]]|| || ||5 |- |[[:en:Lazaros Kountouriotis]]||[[:ru:Кундуриотис, Лазарь]]|| || ||6 |- |[[:en:Pavlos Kountouriotis]]||[[:ru:Кунтуриотис, Павлос]]|| || ||22 |- |[[:en:Kourabies]]||[[:ru:Курабье]]||[[Ղուրաբիե]]|| ||20 |- |[[:en:Tasos Kourakis]]|| || || ||6 |- |[[:en:John Kourkouas]]||[[:ru:Иоанн Куркуас]]||[[Հովհաննես Կուրկուաս Բ]]|| ||17 |- |[[:en:John Kourkouas (catepan)]]|| || || ||13 |- |[[:en:Panagiotis Kouroumblis]]||[[:ru:Курумблис, Панайотис]]|| || ||11 |- |[[:en:Kourtesi]]|| || || ||4 |- |[[:en:Koustogerako]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sotiris Kouvelas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kozani]]||[[:ru:Козани]]||[[Կոզանի]]|| ||58 |- |[[:en:Failos Kranidiotis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kremasta Dam]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kremasti]]||[[:ru:Кремасти]]|| || ||11 |- |[[:en:Krifo scholio]]|| || || ||4 |- |[[:en:Krokees]]|| || || ||12 |- |[[:en:Krokinas of Larissa]]|| || || ||5 |- |[[:en:KTEL (Greece)]]||[[:ru:КТЕЛ]]|| || ||6 |- |[[:en:Kurtuluş S.K.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Kyathos]]||[[:ru:Киаф]]|| || ||18 |- |[[:en:Kynodesme]]||[[:ru:Кинодесма]]|| || ||12 |- |[[:en:Spyros Kyprianou]]||[[:ru:Киприану, Спирос]]||[[Սպիրոս Կիպրիանու]]|| ||30 |- |[[:en:Kythira]]||[[:ru:Китира]]||[[Կիտիրա]]|| ||54 |- |[[:en:Labours of Hercules]]|| ||[[Հերակլեսի սխրագործություններ]]|| ||34 |- |[[:en:Qazim Laçi]]|| || || ||9 |- |[[:en:Laconia]]||[[:ru:Лакония]]||[[Լակոնիա]]|| ||51 |- |[[:en:Laconophilia]]||[[:ru:Лаконофильство]]|| || ||5 |- |[[:en:Panagiotis Lafazanis]]|| || || ||14 |- |[[:en:Lagana (bread)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Laganas]]|| || || ||14 |- |[[:en:Lake Kerkini]]||[[:ru:Керкини]]||[[Կերկինի]]|| ||23 |- |[[:en:Lake Kournas]]||[[:ru:Курна (озеро)]]||[[Կուրնա (լիճ)]]|| ||17 |- |[[:en:Ellie Lambeti]]||[[:ru:Ламбети, Элли]]||[[Էլլի Լամբետի]]|| ||10 |- |[[:en:Lambrakis Press Group]]||[[:ru:Lambrakis Press Group]]|| || ||5 |- |[[:en:Lamia]]||[[:ru:Ламия]]||[[Լամիա]]|| ||46 |- |[[:en:Lamia (city)]]||[[:ru:Ламия (город)]]||[[Լամիա (քաղաք)]]|| ||53 |- |[[:en:Lampeti]]||[[:ru:Пиргос (Элида)]]||[[Պիրգոս]]|| ||41 |- |[[:en:Lampsacus]]||[[:ru:Лампсак]]|| || ||23 |- |[[:en:Lamus (see)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Landscape in the Mist]]||[[:ru:Пейзаж в тумане]]|| || ||27 |- |[[:en:Language of the New Testament]]|| || || ||2 |- |[[:en:Laodice VII Thea]]||[[:ru:Митридат I (царь Коммагены)]]|| || ||22 |- |[[:en:Laonic Chalcocondil]]||[[:ru:Лаоник Халкокондил]]|| || ||25 |- |[[:en:Napoleon Lapathiotis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Laphria]]|| || || ||1 |- |[[:en:Larissa railway station]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lasithi]]||[[:ru:Ласитион]]||[[Լեսիթիոն]]|| ||45 |- |[[:en:Zoe Laskari]]|| || || ||6 |- |[[:en:Laskaris]]||[[:ru:Ласкарисы]]||[[Լասկարիսներ]]|| ||24 |- |[[:en:Constantine Laskaris]]||[[:ru:Константин XI Ласкарис]]|| || ||33 |- |[[:en:John IV Laskaris]]||[[:ru:Иоанн IV Ласкарис]]|| || ||46 |- |[[:en:Late antiquity]]||[[:ru:Поздняя античность]]||[[Ուշ անտիկ ժամանակաշրջան]]||այո||52 |- |[[:en:Late Bronze Age collapse]]||[[:ru:Катастрофа бронзового века]]|| || ||36 |- |[[:en:Latin]]||[[:ru:Латинский язык]]||[[Լատիներեն]]|| ||287 |- |[[:en:Latins (Middle Ages)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Latinus]]||[[:ru:Латин]]|| || ||27 |- |[[:en:Laüs]]|| || || ||9 |- |[[:en:Law court (ancient Athens)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Law School of the Aristotle University of Thessaloniki]]|| || || ||3 |- |[[:en:A. W. Lawrence]]||[[:ru:Лоуренс, Арнольд Уолтер]]|| || ||7 |- |[[:en:Lazarata]]||[[:ru:Лазарата]]|| || ||9 |- |[[:en:Lazaretto Island]]||[[:ru:Лазарето]]|| || ||12 |- |[[:en:Leader of the Opposition (Greece)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Vicky Leandros]]||[[:ru:Вики Леандрос]]|| || ||40 |- |[[:en:Lebanon Conference]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lebes]]||[[:ru:Лебес]]|| || ||17 |- |[[:en:Lebes Gamikos]]||[[:ru:Лебес гамикос]]||[[Լեբես գամիկոս]]|| ||14 |- |[[:en:Lechaina]]||[[:ru:Лехена]]|| || ||14 |- |[[:en:Lechaio]]||[[:ru:Лехеон]]|| || ||15 |- |[[:en:Lectionary 2]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 3]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 5]]|| || || ||6 |- |[[:en:Lectionary 6]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lectionary 7]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 10]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 11]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 12]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 13]]|| || || ||5 |- |[[:en:Lectionary 19]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lectionary 20]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lectionary 100]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lectionary 139]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lefka Ori]]||[[:ru:Лефка-Ори]]||[[Լեֆկա Օրի]]|| ||26 |- |[[:en:Lefkochori]]|| || || ||4 |- |[[:en:Legacy of the Indo-Greeks]]|| || || ||1 |- |[[:en:Korina Legaki]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lekapenos]]||[[:ru:Лакапины]]||[[Լեկափենոսներ]]|| ||10 |- |[[:en:Lekythos]]||[[:ru:Лекиф]]|| || ||30 |- |[[:en:Lelex (king of Sparta)]]||[[:ru:Лелег]]|| || ||22 |- |[[:en:Lemnian Athena]]||[[:ru:Афина Лемния]]|| || ||16 |- |[[:en:Lentini]]||[[:ru:Лентини]]|| || ||57 |- |[[:en:Leo I (emperor)]]||[[:ru:Лев I Макелла]]||[[Լևոն I (Բյուզանդիայի կայսր)]]|| ||55 |- |[[:en:Leo III the Isaurian]]||[[:ru:Лев III Исавр]]||[[Լևոն III Իսավրացի]]|| ||66 |- |[[:en:Leo V the Armenian]]||[[:ru:Лев V Армянин]]||[[Լևոն Ե Հայ (Բյուզանդիայի կայսր)]]|| ||51 |- |[[:en:Leo VI the Wise]]||[[:ru:Лев VI]]||[[Լևոն VI Իմաստասեր]]|| ||55 |- |[[:en:Leo Bible]]|| || || ||3 |- |[[:en:Leo the Mathematician]]||[[:ru:Лев Математик]]||[[Լեո Մաթեմատիկոս]]|| ||18 |- |[[:en:Leonid dynasty]]||[[:ru:Династия Львов]]|| || ||21 |- |[[:en:Leon of Salamis]]||[[:ru:Леонт Саламинский]]|| || ||6 |- |[[:en:Leonardo III Tocco]]||[[:ru:Леонардо III Токко]]|| || ||17 |- |[[:en:Sappho Leontias]]|| || || ||3 |- |[[:en:Leontios]]||[[:ru:Леонтий (византийский император)]]|| || ||49 |- |[[:en:Leosthenes]]||[[:ru:Леосфен]]|| || ||16 |- |[[:en:Leros]]||[[:ru:Лерос]]|| || ||42 |- |[[:en:Lesvos Petrified Forest]]||[[:ru:Окаменелый лес Лесбоса]]||[[Լեսբոսի քարացած անտառ]]|| ||19 |- |[[:en:Lethe]]||[[:ru:Лета]]||[[Լեթա]]|| ||42 |- |[[:en:Leto]]||[[:ru:Лето (мифология)]]||[[Լետո]]|| ||59 |- |[[:en:Letoon trilingual]]|| || || ||9 |- |[[:en:Leucippus (mythology)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Levidis family]]|| || || ||1 |- |[[:en:Constantine Levidis]]|| || || ||2 |- |[[:en:LGBT history in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:LGBT rights in Greece]]||[[:ru:Права ЛГБТ в Греции]]|| || ||14 |- |[[:en:Nikos Liberopoulos]]||[[:ru:Либеропулос, Никос]]||[[Նիկոս Լիբերոպուլոս]]|| ||32 |- |[[:en:Library of Celsus]]||[[:ru:Библиотека Цельса]]||[[Ցելսուսի գրադարան]]|| ||35 |- |[[:en:Life of Apollonius of Tyana]]||[[:ru:Жизнь Аполлония Тианского]]|| || ||8 |- |[[:en:Limnochori, Achaea]]|| || || ||6 |- |[[:en:Lindos]]||[[:ru:Линдос]]|| || ||39 |- |[[:en:Linear A]]||[[:ru:Линейное письмо А]]||[[Գծային Ա]]|| ||46 |- |[[:en:Linear B]]||[[:ru:Линейное письмо Б]]|| || ||52 |- |[[:en:Lingiades massacre]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lion Gate]]||[[:ru:Львиные ворота]]|| || ||23 |- |[[:en:List of ancient cities in Thrace and Dacia]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of ancient tribes in Thrace and Dacia]]|| || || ||6 |- |[[:en:List of Byzantine composers]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of cities in ancient Epirus]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of earthquakes in Greece]]||[[:ru:Список землетрясений в Греции]]||[[Հունաստանի երկրաշարժերի ցանկ]]|| ||12 |- |[[:en:List of electric power companies in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Greek films of the 2010s]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Greek Resistance organizations]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Greek women writers]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Greeks by net worth]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of Latin and Greek words commonly used in systematic names]]|| || || ||9 |- |[[:en:List of mosques in Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of mountains in Greece]]||[[:ru:Список гор Греции]]|| || ||9 |- |[[:en:List of municipalities of Greece (2011)]]||[[:ru:Список димов Греции (2011)]]|| || ||10 |- |[[:en:List of Mycenaean deities]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1–100)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1–1000)]]||[[:ru:Список минускульных рукописей Нового Завета]]|| || ||11 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (101–200)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (201–300)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (301–400)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (401–500)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (501–600)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (601–700)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (701–800)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (801–900)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (901–1000)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1001–1100)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1001–2000)]]|| || || ||4 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1101–1200)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1201–1300)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1301–1400)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1401–1500)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1501–1600)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1601–1700)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1701–1800)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1801–1900)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (1901–2000)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2001–)]]|| || || ||2 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2001–2100)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2101–2200)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2201–2300)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2301–2400)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2401–2500)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2501–2600)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2601–2700)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2701–2800)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2801–2900)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of New Testament minuscules (2901–)]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of oracular statements from Delphi]]|| || || ||3 |- |[[:en:List of political families in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of political parties in Greece]]||[[:ru:Политические партии Греции]]|| || ||20 |- |[[:en:List of power stations in Greece]]||[[:ru:Список электростанций Греции]]|| || ||3 |- |[[:en:List of rivers of Greece]]|| || || ||17 |- |[[:en:List of rulers of Thrace and Dacia]]||[[:ru:Список правителей Дакии]]|| || ||11 |- |[[:en:Seleucid dynasty]]||[[:ru:Селевкиды]]|| || ||20 |- |[[:en:List of states during Late Antiquity]]|| || || ||1 |- |[[:en:List of Trapezuntine emperors]]||[[:ru:Список императоров Трапезунда]]|| || ||12 |- |[[:en:Lists of rulers of Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Litochoro]]||[[:ru:Литохорон]]||[[Լիտոխորոն]]|| ||29 |- |[[:en:Little Hagia Sophia]]||[[:ru:Церковь Святых Сергия и Вакха]]||[[Սերգիոս և Բաքոս սրբերի եկեղեցի]]|| ||29 |- |[[:en:Liturgy (ancient Greece)]]||[[:ru:Литургия (Древняя Греция)]]||[[Լիտուրգիա]]||այո||11 |- |[[:en:Livadeia]]||[[:ru:Левадия]]||[[Լևադիա]]|| ||45 |- |[[:en:Stavros G. Livanos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lives and Opinions of Eminent Philosophers]]||[[:ru:Диоген Лаэртский]]||[[Դիոգենես Լայերտացի]]|| ||66 |- |[[:en:Locrians]]|| || || ||8 |- |[[:en:Logothete]]||[[:ru:Логофет]]|| || ||24 |- |[[:en:Logothetes ton sekreton]]|| || || ||5 |- |[[:en:Logothetes tou dromou]]||[[:ru:Дромологофет]]|| || ||14 |- |[[:en:Lykourgos Logothetis]]||[[:ru:Логофет, Ликург]]|| || ||4 |- |[[:en:London Conference of 1832]]||[[:ru:Лондонская конференция (1832)]]|| || ||19 |- |[[:en:London Protocol (1828)]]|| || || ||3 |- |[[:en:London Protocol (1829)]]|| || || ||4 |- |[[:en:London Protocol (1830)]]||[[:ru:Лондонский протокол (1830)]]||[[Լոնդոնյան արձանագրություն]]|| ||15 |- |[[:en:Andreas Londos]]||[[:ru:Лондос, Андреас]]|| || ||7 |- |[[:en:Long Walls]]||[[:ru:Длинные стены]]|| || ||26 |- |[[:en:On the Sublime]]|| || || ||10 |- |[[:en:Longinus of Cardala]]|| || || ||4 |- |[[:en:Lountza]]|| || || ||3 |- |[[:en:Loutrophoros]]||[[:ru:Лутрофор]]|| || ||19 |- |[[:en:Loutropoli Thermis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Lovers' Legends: The Gay Greek Myths]]|| || || ||2 |- |[[:en:Ocellus Lucanus]]|| || || ||11 |- |[[:en:Giovanni Battista Lusieri]]|| || || ||8 |- |[[:en:Lycaon (son of Priam)]]||[[:ru:Ликаон (сын Приама)]]|| || ||14 |- |[[:en:Lycaon (king of Arcadia)]]||[[:ru:Ликаон]]|| || ||29 |- |[[:en:Lyceus]]||[[:ru:Аполлон Ликейский]]|| || ||12 |- |[[:en:Lycomedes of Scyros]]||[[:ru:Ликомед]]|| || ||24 |- |[[:en:Lyctus]]||[[:ru:Литос]]|| || ||16 |- |[[:en:Lycurgus of Arcadia]]||[[:ru:Ликург (сын Алея)]]|| || ||18 |- |[[:en:Giota Lydia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Lydos]]||[[:ru:Лидос (вазописец)]]|| || ||10 |- |[[:en:John the Lydian]]||[[:ru:Иоанн Лид]]|| || ||16 |- |[[:en:Lygkos]]|| || || ||7 |- |[[:en:Lykaia]]|| || || ||6 |- |[[:en:Lynceus of Samos]]||[[:ru:Линкей Самосский]]|| || ||9 |- |[[:en:Lynkestis]]||[[:ru:Линкестида]]|| || ||19 |- |[[:en:Lyrcus]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lyre arm]]|| || || ||1 |- |[[:en:Lysias]]||[[:ru:Лисий]]||[[Լիսիաս]]|| ||45 |- |[[:en:Lysimachus]]||[[:ru:Лисимах]]|| || ||46 |- |[[:en:Lysippos]]||[[:ru:Лисипп]]||[[Լիսիպոս]]|| ||49 |- |[[:en:Lysis (dialogue)]]||[[:ru:Лисид (Платон)]]|| || ||27 |- |[[:en:Lyssarea]]|| || || ||3 |- |[[:en:M.E.N.T. B.C.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Macedonia (Roman province)]]||[[:ru:Македония (римская провинция)]]|| || ||48 |- |[[:en:Macedonian Committee]]|| || || ||4 |- |[[:en:Macedonian front]]||[[:ru:Салоникский фронт]]||[[Սալոնիկի ռազմաճակատ]]|| ||32 |- |[[:en:Macedonian Renaissance]]||[[:ru:Македонский ренессанс]]|| || ||24 |- |[[:en:Macedonian Struggle]]||[[:ru:Борьба за Македонию]]|| || ||14 |- |[[:en:Macedonian–Carthaginian Treaty]]||[[:ru:Договор Македонии с Карфагеном]]|| || ||6 |- |[[:en:Leontios Machairas]]||[[:ru:Леонтий Махера]]|| || ||9 |- |[[:en:Machos]]|| || || ||3 |- |[[:en:MAD TV (TV channel)]]||[[:ru:MAD TV]]||[[MAD TV]]||այո||12 |- |[[:en:Vasilios Magginas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Magnesia (regional unit)]]|| ||[[Մագնեսիա (նոմոս)]]||այո||20 |- |[[:en:Magoula]]||[[:ru:Магула (пригород Спарты)]]|| || ||10 |- |[[:en:Nikolaos Makarezos]]||[[:ru:Макарезос, Николаос]]|| || ||12 |- |[[:en:Makedonia (dance)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Makedonikos B.C.]]||[[:ru:Македоникос (баскетбольный клуб)]]|| || ||11 |- |[[:en:Makhaira]]|| || || ||14 |- |[[:en:Makri (island)]]|| || || ||12 |- |[[:en:Makrinitsa]]||[[:ru:Макриница (Магнисия)]]|| || ||19 |- |[[:en:Yannis Makriyannis]]||[[:ru:Макрияннис, Иоаннис]]||[[Յաննիս Մակրիյանիս]]|| ||16 |- |[[:en:Makriyialos]]||[[:ru:Макри-Ялос]]||[[Մակրի Յալոս (դիմոս)]]|| ||13 |- |[[:en:Makron (vase painter)]]||[[:ru:Макрон (вазописец)]]|| || ||12 |- |[[:en:Makronisos]]||[[:ru:Макронисос]]|| || ||27 |- |[[:en:Malakas]]|| || || ||4 |- |[[:en:John Malalas]]||[[:ru:Иоанн Малала]]||[[Հովհաննես Մալալաս]]|| ||39 |- |[[:en:Sokratis Malamas]]|| || || ||4 |- |[[:en:Malchus (historian)]]||[[:ru:Малх Филадельфиец]]|| || ||16 |- |[[:en:Malia, Crete]]||[[:ru:Малия]]||[[Մալիա]]|| ||24 |- |[[:en:Malians (Greek tribe)]]||[[:ru:Малии]]|| || ||14 |- |[[:en:Malkotsis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Mamertines]]||[[:ru:Мамертинцы]]|| || ||22 |- |[[:en:Mandilatos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mangiko]]|| || || ||1 |- |[[:en:Mani Peninsula]]||[[:ru:Мани (полуостров)]]||[[Մանի թերակղզի]]|| ||30 |- |[[:en:George Maniakes]]||[[:ru:Георгий Маниак]]||[[Գևորգ Մանիակես]]|| ||31 |- |[[:en:Maniots]]||[[:ru:Маниоты]]|| || ||6 |- |[[:en:Mantinada]]|| || || ||6 |- |[[:en:Manuel I of Trebizond]]||[[:ru:Мануил I Великий Комнин]]|| || ||27 |- |[[:en:Manuel III of Trebizond]]||[[:ru:Мануил III Великий Комнин]]|| || ||23 |- |[[:en:Marathia, Evrytania]]|| || || ||2 |- |[[:en:Marathon Boy]]||[[:ru:Марафонский юноша]]|| || ||15 |- |[[:en:Marcian (cousin of Justin II)]]||[[:ru:Маркиан (полководец)]]|| || ||8 |- |[[:en:Dimitris Mardas]]|| || || ||7 |- |[[:en:Maria of Antioch]]||[[:ru:Мария Антиохийская]]|| || ||29 |- |[[:en:Maria of Calabria]]||[[:ru:Мария Калабрийская]]|| || ||11 |- |[[:en:Spyridon Marinatos]]||[[:ru:Маринатос, Спиридон]]|| || ||19 |- |[[:en:Marinella]]||[[:ru:Маринелла]]|| || ||20 |- |[[:en:Stergos Marinos]]|| || || ||12 |- |[[:en:Maritsa]]||[[:ru:Марица]]||[[Մարիցա (գետ)]]|| ||57 |- |[[:en:Mariupol Greek]]||[[:ru:Румейский язык]]|| || ||8 |- |[[:en:Spyros Markezinis]]||[[:ru:Маркезинис, Спирос]]|| || ||20 |- |[[:en:Marousi]]||[[:ru:Амарусион]]||[[Ամարուսիոն]]|| ||34 |- |[[:en:Maroutsaia School]]|| || || ||2 |- |[[:en:Marpessa]]|| || || ||1 |- |[[:en:Marsyas of Pella]]||[[:ru:Марсий из Пеллы]]|| || ||16 |- |[[:en:Marsyas Painter]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nikolaos Martis]]||[[:ru:Мартис, Николаос]]|| || ||6 |- |[[:en:Massacre of Kommeno]]||[[:ru:Резня в Коммено]]|| || ||6 |- |[[:en:Massacre of Kondomari]]||[[:ru:Расстрел в Кондомари]]|| || ||11 |- |[[:en:Massacres against Muslims during the Dissolution of the Ottoman Empire]]|| || || ||5 |- |[[:en:Massacres during the Greek War of Independence]]|| || || ||4 |- |[[:en:Dipylon Master]]|| || || ||13 |- |[[:en:Maurice (emperor)]]||[[:ru:Маврикий (император)]]||[[Մորիկ]]|| ||59 |- |[[:en:Maurice's Balkan campaigns]]||[[:ru:Кампании Маврикия на Балканах]]|| || ||16 |- |[[:en:Mauro-Roman Kingdom]]||[[:ru:Мавро-Римское царство]]|| || ||8 |- |[[:en:John Mauropous]]||[[:ru:Иоанн Евхаитский]]|| || ||15 |- |[[:en:MAVA-Renault]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mavria]]|| || || ||3 |- |[[:en:Alexandros Mavrokordatos]]||[[:ru:Маврокордатос, Александр]]||[[Ալեքսանդրոս Մավրոկորդատոս]]|| ||30 |- |[[:en:Nicholas Mavrocordatos]]||[[:ru:Маврокордато, Николай]]|| || ||13 |- |[[:en:Mavrodafni]]||[[:ru:Мавродафни]]|| || ||11 |- |[[:en:Kyriakoulis Mavromichalis]]||[[:ru:Мавромихалис, Кирьякулис (политик)]]|| || ||13 |- |[[:en:Kyriakoulis Mavromichalis (military commander)]]||[[:ru:Мавромихалис, Кирьякулис]]|| || ||4 |- |[[:en:Stylianos Mavromichalis]]||[[:ru:Мавромихалис, Стилианос]]|| || ||14 |- |[[:en:George Mavrotas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Maximus the Confessor]]||[[:ru:Максим Исповедник]]||[[Մաքսիմոս Խոստովանող]]||այո||55 |- |[[:en:May 1915 Greek legislative election]]|| || || ||8 |- |[[:en:May 2012 Greek government formation]]|| || || ||1 |- |[[:en:May 2012 Greek legislative election]]||[[:ru:Парламентские выборы в Греции (май 2012)]]|| || ||24 |- |[[:en:Medea]]||[[:ru:Медея]]||[[Մեդեա]]|| ||64 |- |[[:en:Mega Channel]]||[[:ru:Mega Channel]]||[[Mega Channel]]|| ||16 |- |[[:en:Megacles]]||[[:ru:Мегакл]]|| || ||15 |- |[[:en:Megalochori, Methana]]|| || || ||8 |- |[[:en:Megas logothetes]]|| || || ||8 |- |[[:en:Megasthenes]]||[[:ru:Мегасфен]]|| || ||42 |- |[[:en:Megleno-Romanian language]]||[[:ru:Мегленорумынский язык]]|| || ||37 |- |[[:en:Mehmed II]]||[[:ru:Мехмед II]]||[[Մեհմեդ II]]|| ||110 |- |[[:en:Meidias]]|| || || ||5 |- |[[:en:Meilichios]]|| || || ||3 |- |[[:en:Vangelis Meimarakis]]||[[:ru:Меймаракис, Вангелис]]||[[Վագելիս Մեյմարակիս]]|| ||21 |- |[[:en:Meleager Painter]]|| || || ||5 |- |[[:en:Meletius III, IV and II Metaxakis]]||[[:ru:Мелетий (Метаксакис)]]|| || ||22 |- |[[:en:Meletius Metaxakis]]||[[:ru:Мелетий (Метаксакис)]]|| || ||22 |- |[[:en:Meletus]]||[[:ru:Мелет]]|| || ||13 |- |[[:en:Melpomene]]||[[:ru:Мельпомена]]||[[Մելպոմենե]]|| ||56 |- |[[:en:Members of the Delian League]]|| || || ||4 |- |[[:en:Menaechmus]]||[[:ru:Менехм]]||[[Մենայխմոս]]|| ||30 |- |[[:en:Mende (Chalcidice)]]|| || || ||13 |- |[[:en:Eleni Menegaki]]|| || || ||4 |- |[[:en:Menelaus]]||[[:ru:Менелай]]||[[Մենելայոս]]||այո||62 |- |[[:en:Menippus]]||[[:ru:Менипп Гадарский]]|| || ||28 |- |[[:en:Meno]]||[[:ru:Менон (Платон)]]|| || ||34 |- |[[:en:George S. Mercouris]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mesazon]]||[[:ru:Месазон]]|| || ||8 |- |[[:en:Messenia]]||[[:ru:Месиния]]|| || ||52 |- |[[:en:Messenia (ancient region)]]|| || || ||13 |- |[[:en:Messenian Gulf]]||[[:ru:Месиниакос]]|| || ||26 |- |[[:en:Messenian Wars]]||[[:ru:Мессенские войны]]|| || ||28 |- |[[:en:Meta]]||[[:ru:Мета-]]|| || ||25 |- |[[:en:Metaxas Line]]||[[:ru:Линия Метаксаса]]|| || ||18 |- |[[:en:Andreas Metaxas]]||[[:ru:Метаксас, Андреас]]|| || ||18 |- |[[:en:Metaxism]]||[[:ru:Метаксизм]]|| || ||13 |- |[[:en:Meteora]]||[[:ru:Метеора]]||[[Մետեորա]]|| ||65 |- |[[:en:Methoni, Messenia]]||[[:ru:Метони (Месиния)]]||[[Մեթոնի]]|| ||29 |- |[[:en:Metka]]|| || || ||8 |- |[[:en:Theodore Metochites]]||[[:ru:Феодор Метохит]]|| || ||26 |- |[[:en:Metopes of the Parthenon]]|| || || ||8 |- |[[:en:Metousiosis]]|| || || ||1 |- |[[:en:Metropolis of Thessaloniki]]||[[:ru:Фессалоникийская митрополия]]|| || ||8 |- |[[:en:Metropolitan Cathedral of Athens]]||[[:ru:Собор Благовещения Пресвятой Богородицы (Афины)]]|| || ||23 |- |[[:en:Metsovo]]||[[:ru:Мецовон]]|| || ||37 |- |[[:en:Mi-verbs]]|| || || ||1 |- |[[:en:Michael I Rangabe]]||[[:ru:Михаил I Рангаве]]||[[Միքայել I Ռանգաբե]]|| ||52 |- |[[:en:Michael II]]||[[:ru:Михаил II Травл]]||[[Միքայել II Թլվատ Ամորացի]]|| ||49 |- |[[:en:Michael II Komnenos Doukas]]||[[:ru:Михаил II Комнин Дука]]|| || ||23 |- |[[:en:Michael III]]||[[:ru:Михаил III]]||[[Միքայել III]]|| ||52 |- |[[:en:Michael IV the Paphlagonian]]||[[:ru:Михаил IV Пафлагонский]]|| || ||44 |- |[[:en:Michael V Kalaphates]]||[[:ru:Михаил V Калафат]]||[[Միքայել V Կալաֆաթոս]]|| ||45 |- |[[:en:Michael VII Doukas]]||[[:ru:Михаил VII Дука]]|| || ||46 |- |[[:en:Michael of Trebizond]]||[[:ru:Михаил Великий Комнин]]|| || ||24 |- |[[:en:Enea Mihaj]]||[[:ru:Михай, Энеа]]|| || ||12 |- |[[:en:Thanos Mikroutsikos]]||[[:ru:Микруцикос, Танос]]|| || ||15 |- |[[:en:Milesian tale]]||[[:ru:Милетские рассказы]]|| || ||5 |- |[[:en:Miletus]]||[[:ru:Милет]]||[[Միլեթ]]|| ||68 |- |[[:en:Milion]]||[[:ru:Милий]]|| || ||19 |- |[[:en:Military of the Sasanian Empire]]||[[:ru:Войско Сасанидов]]|| || ||12 |- |[[:en:Military operations during the Turkish invasion of Cyprus]]|| || || ||3 |- |[[:en:Milos]]||[[:ru:Милос]]||[[Միլոս]]|| ||62 |- |[[:en:Miltiades the Elder]]||[[:ru:Мильтиад Старший]]|| || ||17 |- |[[:en:Bartolomeo Minio]]|| || || ||2 |- |[[:en:Minister for Foreign Affairs (Greece)]]||[[:ru:Министр иностранных дел Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Minister for Infrastructure, Transport and Networks (Greece)]]||[[:ru:Министерство инфраструктуры и транспорта Греции]]|| || ||5 |- |[[:en:Minister for Justice, Transparency and Human Rights (Greece)]]||[[:ru:Министерство юстиции Греции]]|| || ||6 |- |[[:en:Minister for National Defence (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ministry for the Aegean]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ministry of Citizen Protection (Greece)]]||[[:ru:Министерство защиты граждан Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Ministry of Culture and Sports (Greece)]]||[[:ru:Министерство культуры и спорта Греции]]|| || ||9 |- |[[:en:Ministry of Development (Greece)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ministry of Development and Investment (Greece)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ministry of Development, Competitiveness, Infrastructure, Transport and Networks (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ministry of Digital Governance (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ministry of Education and Religious Affairs (Greece)]]||[[:ru:Министерство образования и по делам религий Греции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Finance (Greece)]]||[[:ru:Министерство финансов Греции]]|| || ||8 |- |[[:en:Ministry of Foreign Affairs (Greece)]]|| || || ||10 |- |[[:en:Ministry of Health (Greece)]]||[[:ru:Министерство здравоохранения и социальной солидарности Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Ministry of Justice (Greece)]]||[[:ru:Министерство юстиции Греции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Labour and Social Affairs (Greece)]]||[[:ru:Министерство труда и социального обеспечения Греции]]|| || ||4 |- |[[:en:Ministry of the Environment and Energy (Greece)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ministry of the Interior (Greece)]]||[[:ru:Министерство внутренних дел Греции]]|| || ||6 |- |[[:en:Ministry of Trade (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Minoan Bull-leaper]]|| || || ||6 |- |[[:en:Minoan chronology]]|| || || ||3 |- |[[:en:Minorities in Greece]]||[[:ru:Народы Греции]]|| || ||4 |- |[[:en:Minos EMI]]|| || || ||3 |- |[[:en:Mintilogli]]|| || || ||11 |- |[[:en:Minyades]]||[[:ru:Миниады]]|| || ||14 |- |[[:en:Minyan ware]]||[[:ru:Минийская керамика]]|| || ||7 |- |[[:en:Misko]]|| || || ||2 |- |[[:en:Misopogon]]|| || || ||7 |- |[[:en:Miss Star Hellas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Mississippi-class battleship]]||[[:ru:Броненосцы типа «Миссисипи»]]|| || ||11 |- |[[:en:Misthi, Cappadocia]]||[[:ru:Мисти (Турция)]]|| || ||8 |- |[[:en:Mithridates IV of Pontus]]||[[:ru:Митридат IV Филопатр]]|| || ||25 |- |[[:en:Mithridates V Euergetes]]||[[:ru:Митридат V Эвергет]]|| || ||28 |- |[[:en:Mithridates VI Eupator]]||[[:ru:Митридат VI]]||[[Միհրդատ VI Եվպատոր]]||այո||61 |- |[[:en:Kostas Mitroglou]]||[[:ru:Митроглу, Константинос]]||[[Կոնստանտինոս Միտրոգլու]]|| ||43 |- |[[:en:Dimitris Mitropanos]]||[[:ru:Митропанос, Димитрис]]|| || ||11 |- |[[:en:Dimitri Mitropoulos]]||[[:ru:Митропулос, Димитрис]]||[[Դիմիտրիոս Միրտոպուլոս]]|| ||33 |- |[[:en:Mitrou]]|| || || ||2 |- |[[:en:Konstantinos Mitsotakis]]||[[:ru:Мицотакис, Константинос]]||[[Կոնստանտինոս Միցոտակիս]]|| ||44 |- |[[:en:Mizithra]]|| || || ||14 |- |[[:en:Mochlos]]||[[:ru:Мохлос]]|| || ||14 |- |[[:en:Modern architecture in Athens]]|| || || ||3 |- |[[:en:Modern Greek architecture]]|| || || ||4 |- |[[:en:Modern Greek grammar]]|| || || ||7 |- |[[:en:Moirai]]||[[:ru:Мойры]]||[[Մոյրաներ]]||այո||55 |- |[[:en:Iosipos Moisiodax]]||[[:ru:Мисиодакс, Иосипос]]|| || ||6 |- |[[:en:Molossians]]||[[:ru:Молосцы]]|| || ||22 |- |[[:en:MOMus–Museum of Modern Art–Costakis Collection]]||[[:ru:Музей искусства модернизма]]||[[Ժամանակակից արվեստի պետական թանգարան (Սալոնիկ)]]|| ||11 |- |[[:en:Monarchy of Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Monastery of Saint John the Theologian]]||[[:ru:Монастырь Иоанна Богослова (Патмос)]]|| || ||26 |- |[[:en:Monastery of Stoudios]]||[[:ru:Студийский монастырь]]|| || ||24 |- |[[:en:Monastery of the Temptation]]||[[:ru:Монастырь Искушения]]|| || ||15 |- |[[:en:Monastiraki]]||[[:ru:Монастираки]]|| || ||19 |- |[[:en:Monemvasia]]||[[:ru:Монемвасия]]||[[Մոնեմվասիա]]|| ||45 |- |[[:en:Monime]]||[[:ru:Монима]]|| || ||9 |- |[[:en:Monodendri]]|| || || ||4 |- |[[:en:Battle of Mons Lactarius]]||[[:ru:Битва при Везувии (552)]]||[[Վեզուվի լեռան ճակատամարտ]]|| ||22 |- |[[:en:Monuments of Athens]]|| || || ||1 |- |[[:en:Moralia]]||[[:ru:Моралии (Плутарх)]]|| || ||23 |- |[[:en:Morea]]||[[:ru:Морея]]|| || ||23 |- |[[:en:Morea expedition]]||[[:ru:Третья Архипелагская экспедиция]]|| || ||11 |- |[[:en:Morea Eyalet]]||[[:ru:Морея (эялет)]]|| || ||15 |- |[[:en:Morean War]]||[[:ru:Турецко-венецианская война (1684—1699)]]|| || ||23 |- |[[:en:Moria refugee camp]]|| || || ||14 |- |[[:en:Morpheus]]||[[:ru:Морфей]]||[[Մորփեոս]]|| ||48 |- |[[:en:Moschus]]||[[:ru:Мосх]]|| || ||32 |- |[[:en:Motorway 5 (Greece)]]|| || || ||11 |- |[[:en:Motorway 8 (Greece)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Anna Mouglalis]]||[[:ru:Муглалис, Анна]]||[[Աննա Մուգլալիս]]|| ||21 |- |[[:en:Aristeidis Moumoglou]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mount Athos]]||[[:ru:Афон]]||[[Աթոս]]|| ||88 |- |[[:en:Mount Helicon]]||[[:ru:Геликон (горы)]]||[[Հելիկոն (լեռ)]]|| ||41 |- |[[:en:Mount Lycabettus]]||[[:ru:Ликавит]]||[[Լիկավիտոս]]|| ||33 |- |[[:en:Mount Othrys]]||[[:ru:Отрис]]||[[Օթրիս լեռ]]|| ||23 |- |[[:en:Mount Parnassus]]||[[:ru:Парнас]]||[[Պառնաս]]|| ||60 |- |[[:en:Kostas Mountakis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mouresi (village)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Mourouzis family]]||[[:ru:Мурузи]]|| || ||9 |- |[[:en:Mousouroi]]|| || || ||8 |- |[[:en:Moussaka]]||[[:ru:Мусака]]||[[Մուսատկա]]|| ||62 |- |[[:en:Movri]]|| || || ||5 |- |[[:en:Municipalities and communities of Greece]]||[[:ru:Общины Греции]]|| || ||19 |- |[[:en:Musaeus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Muscat Blanc à Petits Grains]]||[[:ru:Мускат белый]]|| || ||10 |- |[[:en:Muses]]||[[:ru:Музы]]||[[Մուսաներ]]|| ||89 |- |[[:en:Museum of Ancient Eleutherna]]|| || || ||6 |- |[[:en:Museum of Greek Folk Art]]||[[:ru:Музей современной греческой культуры]]|| || ||7 |- |[[:en:Music of ancient Greece]]||[[:ru:Музыка Древней Греции]]|| || ||26 |- |[[:en:Music of Crete]]|| || || ||4 |- |[[:en:Music of Cyprus]]|| ||[[Կիպրոսի երաժշտություն]]||այո||7 |- |[[:en:Music of Epirus (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Music of Macedonia]]|| || || ||1 |- |[[:en:Music of Macedonia (Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Music of Thrace]]|| || || ||3 |- |[[:en:Muslim conquest of Egypt]]||[[:ru:Арабское завоевание Египта]]|| || ||27 |- |[[:en:Muslim conquest of the Levant]]||[[:ru:Арабское завоевание Сирии и Палестины]]|| || ||26 |- |[[:en:Muslim minority of Greece]]||[[:ru:Мусульмане в Греции]]||[[Իսլամը Հունաստանում]]|| ||9 |- |[[:en:Muzaka family]]||[[:ru:Музака (род)]]|| || ||8 |- |[[:en:My Number One]]||[[:ru:My Number One]]||[[My Number One]]||այո||24 |- |[[:en:Mycenaean pottery]]||[[:ru:Микенская керамика]]|| || ||8 |- |[[:en:Mycenaean religion]]|| || || ||5 |- |[[:en:Mykonos]]||[[:ru:Миконос]]||[[Միկոնոս]]|| ||64 |- |[[:en:Mylonas rifle]]||[[:ru:Винтовка Милонаса]]|| || ||3 |- |[[:en:George E. Mylonas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Georgios Mylonas]]|| || || ||3 |- |[[:en:Stratis Myrivilis]]||[[:ru:Миривилис, Стратис]]|| || ||18 |- |[[:en:Myron]]||[[:ru:Мирон из Елевфер]]||[[Միրոն]]|| ||51 |- |[[:en:Mythimna]]|| || || ||8 |- |[[:en:Mytilene]]||[[:ru:Митилини]]||[[Միտիլինի (քաղաք)]]|| ||59 |- |[[:en:Mytilenean revolt]]||[[:ru:Митиленское восстание]]|| || ||9 |- |[[:en:Mytilineos Holdings]]|| || || ||6 |- |[[:en:Nafpaktos]]||[[:ru:Навпакт]]||[[Նաֆպակտոս]]|| ||46 |- |[[:en:Nafplio]]||[[:ru:Нафплион]]||[[Նաֆպլիոն]]|| ||65 |- |[[:en:Naiskos]]||[[:ru:Наиск]]|| || ||14 |- |[[:en:Name of Greece]]||[[:ru:Название Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Names of Istanbul]]|| || || ||7 |- |[[:en:Naples]]||[[:ru:Неаполь]]||[[Նեապոլ]]|| ||190 |- |[[:en:Narcissus (mythology)]]||[[:ru:Нарцисс (мифология)]]||[[Նարկիսոս]]|| ||72 |- |[[:en:Elena Nathanael]]|| || || ||6 |- |[[:en:National and Social Liberation]]|| || || ||7 |- |[[:en:National Centre of Scientific Research "Demokritos"]]||[[:ru:Центр ядерных исследований «Демокрит»]]||[[ԳՀԱԿ Դեմոկրիտոս]]|| ||9 |- |[[:en:National colours of Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:National Garden, Athens]]||[[:ru:Национальный сад (Афины)]]||[[Աթենքի ազգային պարտեզ]]|| ||20 |- |[[:en:National Hellenic Research Foundation]]|| || || ||4 |- |[[:en:National Intelligence Service (Greece)]]||[[:ru:Национальная разведывательная служба (Греция)]]|| || ||13 |- |[[:en:National Liberation Front (Macedonia)]]||[[:ru:Народно-освободительный фронт]]|| || ||12 |- |[[:en:National Library of Greece]]||[[:ru:Национальная библиотека Греции]]||[[Հունաստանի ազգային գրադարան]]|| ||34 |- |[[:en:National Museum of Contemporary Art, Athens]]||[[:ru:Национальный музей современного искусства (Афины)]]|| || ||7 |- |[[:en:National Progressive Center Union]]|| || || ||4 |- |[[:en:National Schism]]||[[:ru:Национальный раскол]]|| || ||15 |- |[[:en:National Solidarity (Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:National Theatre of Greece]]|| || || ||7 |- |[[:en:National Theatre of Northern Greece]]||[[:ru:Национальный театр Северной Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Nationalist Party (Greece)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Naval Air Service (Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Naxos]]||[[:ru:Наксос]]||[[Նաքսոս]]|| ||74 |- |[[:en:Naxos (city)]]||[[:ru:Наксос (город)]]||[[Նաքսոս (քաղաք)]]|| ||27 |- |[[:en:Nea Ekklesia]]||[[:ru:Неа Экклесиа]]||[[Նեա]]|| ||15 |- |[[:en:Nea Kameni]]||[[:ru:Неа-Камени]]|| || ||25 |- |[[:en:Nea Kydonia]]|| || || ||10 |- |[[:en:Nea Moni of Chios]]||[[:ru:Неа-Мони]]|| || ||34 |- |[[:en:Nea Moudania]]||[[:ru:Неа-Муданья]]|| || ||25 |- |[[:en:Nea Nikomedeia]]||[[:ru:Неа-Никомидия]]|| || ||15 |- |[[:en:Nea Roda]]|| || || ||12 |- |[[:en:Nea Skioni]]|| || || ||9 |- |[[:en:Near East B.C.]]|| || || ||6 |- |[[:en:Necromanteion of Acheron]]|| || || ||12 |- |[[:en:Nelly's]]||[[:ru:Суюлдзоглу, Нелли]]|| || ||8 |- |[[:en:Nemesis]]||[[:ru:Немезида]]||[[Նեմեսիս (դիցաբանություն)]]|| ||57 |- |[[:en:Neochori, Zacharo]]|| || || ||3 |- |[[:en:Neoplatonism]]||[[:ru:Неоплатонизм]]||[[Նեոպլատոնականություն]]|| ||66 |- |[[:en:Neoptolemus]]||[[:ru:Неоптолем]]|| || ||40 |- |[[:en:Neorion]]|| || || ||3 |- |[[:en:Neorion (ancient Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Neos Marmaras]]||[[:ru:Неос-Мармарас]]|| || ||22 |- |[[:en:Nephele]]||[[:ru:Нефела]]|| || ||34 |- |[[:en:Nerio I Acciaioli]]||[[:ru:Нерио I]]|| || ||15 |- |[[:en:Nestorius]]||[[:ru:Несторий]]||[[Նեստորիուս]]|| ||65 |- |[[:en:Netherlands Institute in Athens]]|| || || ||3 |- |[[:en:Never on Sunday]]||[[:ru:Только не в воскресенье]]|| || ||27 |- |[[:en:New Academy (Moscopole)]]|| || || ||5 |- |[[:en:New Athenian School]]|| || || ||2 |- |[[:en:New Hellenic Radio, Internet and Television]]||[[:ru:НЕРИТ]]|| || ||18 |- |[[:en:New Party (Greece, 1873)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ni ke Dre]]|| || || ||1 |- |[[:en:Stavros Niarchos]]||[[:ru:Ниархос, Ставрос]]|| || ||18 |- |[[:en:Nicaean–Latin wars]]|| || || ||6 |- |[[:en:Nicander]]||[[:ru:Никандр Колофонский]]|| || ||27 |- |[[:en:Nicesipolis]]||[[:ru:Никесиполида]]|| || ||13 |- |[[:en:Nicolaus of Damascus]]||[[:ru:Николай Дамасский]]||[[Նիկողայոս Դամասկոսցի]]||այո||38 |- |[[:en:Nicopolis]]||[[:ru:Никополь (Эпир)]]||[[Նիկոպոլիս (Էպիրոս)]]|| ||30 |- |[[:en:Nicoteles of Cyrene]]|| || || ||5 |- |[[:en:Nigrita]]||[[:ru:Нигрита]]|| || ||19 |- |[[:en:Nika riots]]||[[:ru:Ника (восстание)]]|| || ||42 |- |[[:en:Nikephoritzes]]||[[:ru:Никифорица]]|| || ||10 |- |[[:en:Nikephoros I of Constantinople]]||[[:ru:Никифор (патриарх Константинопольский)]]|| || ||34 |- |[[:en:Nikephoros III Botaneiates]]||[[:ru:Никифор III Вотаниат]]|| || ||46 |- |[[:en:Niketas Choniates]]||[[:ru:Никита Хониат]]|| || ||45 |- |[[:en:Elena Nikolaidi]]||[[:ru:Николаиди, Элена]]|| || ||6 |- |[[:en:Niobid Painter]]||[[:ru:Вазописец Ниобы]]|| || ||11 |- |[[:en:Nikos Nioplias]]||[[:ru:Ниоплиас, Никос]]|| || ||12 |- |[[:en:Nisos]]||[[:ru:Нис (сын Пандиона)]]|| || ||27 |- |[[:en:Nobile Teatro di San Giacomo di Corfù]]||[[:ru:Благородный театр Сан-Джакомо (Керкира)]]|| || ||7 |- |[[:en:Noemvriana]]|| || || ||10 |- |[[:en:Nomisma]]|| || || ||12 |- |[[:en:Nonnus]]||[[:ru:Нонн Панополитанский]]||[[Նոննուս]]||այո||39 |- |[[:en:Nordic Library at Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:North Aegean]]||[[:ru:Северные Эгейские острова]]||[[Հյուսիսային Եգեյան կղզիներ]]|| ||67 |- |[[:en:North Nicosia]]||[[:ru:Северная Никосия]]||[[Հյուսիսային Նիկոսիա]]||այո||46 |- |[[:en:Northern Epirote Declaration of Independence]]|| || || ||2 |- |[[:en:Norwegian Institute at Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:Nostradamos (band)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Loukas Notaras]]||[[:ru:Лука Нотарас]]|| || ||16 |- |[[:en:Nova Cinema (Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:November 1989 Greek legislative election]]|| || || ||8 |- |[[:en:Ntilim Ntilim]]|| || || ||1 |- |[[:en:Numismatic Museum of Athens]]||[[:ru:Нумизматический музей Афин]]|| || ||18 |- |[[:en:Nymphaion (Crimea)]]||[[:ru:Нимфей (Крым)]]|| || ||12 |- |[[:en:Nymphodorus of Abdera]]||[[:ru:Нимфодор Абдерский]]|| || ||6 |- |[[:en:Nysa (wife of Pharnaces I of Pontus)]]||[[:ru:Ниса (жена Фарнака I)]]|| || ||8 |- |[[:en:Nyx]]||[[:ru:Нюкта]]||[[Նիքս]]|| ||67 |- |[[:en:Obesity in Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Obol (coin)]]||[[:ru:Обол]]|| || ||38 |- |[[:en:Oceanids]]||[[:ru:Океаниды]]||[[Օվկիանուհիներ]]|| ||54 |- |[[:en:Oceanus]]||[[:ru:Океан (мифология)]]||[[Օվկիանոս (դիցաբանություն)]]|| ||70 |- |[[:en:Ocyrhoe]]||[[:ru:Окироя]]|| || ||6 |- |[[:en:Odeon of Athens]]|| || || ||12 |- |[[:en:Odeon of Herodes Atticus]]||[[:ru:Одеон Герода Аттика]]||[[Հերովդես Ատտիկացու օդեոն]]|| ||29 |- |[[:en:Odesa]]||[[:ru:Одесса]]||[[Օդեսա]]|| ||155 |- |[[:en:Odoacer]]||[[:ru:Одоакр]]||[[Օդոակր]]|| ||68 |- |[[:en:Odrysian kingdom]]||[[:ru:Одрисское царство]]||[[Օդրիսյան թագավորություն]]|| ||33 |- |[[:en:Oenomaus]]||[[:ru:Эномай]]|| || ||30 |- |[[:en:Oenotrus]]||[[:ru:Энотр]]|| || ||13 |- |[[:en:Ogyges]]||[[:ru:Огиг]]|| || ||16 |- |[[:en:Ogygia]]||[[:ru:Огигия]]|| || ||21 |- |[[:en:Oikos]]|| || || ||12 |- |[[:en:Oinousses]]||[[:ru:Инусе]]|| || ||26 |- |[[:en:Nikos Karouzos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Old Great Bulgaria]]||[[:ru:Великая Болгария]]|| || ||44 |- |[[:en:Old Royal Palace]]||[[:ru:Королевский дворец (Афины)]]|| || ||18 |- |[[:en:Old Temple of Athena]]||[[:ru:Гекатомпедон]]||[[Աթենասի հին տաճար]]|| ||19 |- |[[:en:Older Parthenon]]||[[:ru:Древний Парфенон]]|| || ||13 |- |[[:en:Olga Constantinovna of Russia]]||[[:ru:Ольга Константиновна]]||[[Օլգա Կոնստանտինովնա]]|| ||41 |- |[[:en:Olive branch]]|| || || ||21 |- |[[:en:Olive wreath]]|| || || ||11 |- |[[:en:Olympia Master]]|| || || ||6 |- |[[:en:Olympia Odos]]|| || || ||6 |- |[[:en:Olympiacos B.C.]]||[[:ru:Олимпиакос (баскетбольный клуб)]]|| || ||29 |- |[[:en:Olympiacos CFP (men's water polo)]]|| || || ||9 |- |[[:en:Olympiacos F.C.]]||[[:ru:Олимпиакос (футбольный клуб, Пирей)]]||[[Օլիմպիակոս ՖԱ]]|| ||66 |- |[[:en:Olympiacos SFP (men's volleyball)]]||[[:ru:Олимпиакос (волейбольный клуб)]]|| || ||13 |- |[[:en:Olympias]]||[[:ru:Олимпиада Эпирская]]||[[Օլիմպիադա Էպիրոսցի]]|| ||52 |- |[[:en:Olympic Airlines]]||[[:ru:Olympic Airlines]]||[[Օլիմպիք Էյրլայնս]]|| ||30 |- |[[:en:Olympic Stadium (Athens)]]||[[:ru:Олимпийский стадион (Афины)]]|| || ||50 |- |[[:en:Olympiodorus the Younger]]||[[:ru:Олимпиодор Младший]]|| || ||22 |- |[[:en:Giorgakis Olympios]]||[[:ru:Олимпиос, Георгакис]]|| || ||9 |- |[[:en:Olynthus]]||[[:ru:Олинф (город)]]|| || ||29 |- |[[:en:Omal]]||[[:ru:Омал (танец)]]|| || ||4 |- |[[:en:Omfori]]|| || || ||4 |- |[[:en:Omiroupoli]]|| || || ||9 |- |[[:en:Omonoia (organization)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Omonoia Square]]|| || || ||17 |- |[[:en:Omorfokklisia]]|| || || ||4 |- |[[:en:Omphalos of Delphi]]|| || || ||5 |- |[[:en:On Weights and Measures]]|| || || ||1 |- |[[:en:ONAR]]|| || || ||2 |- |[[:en:Oneirocritica]]|| || || ||4 |- |[[:en:Onesicritus]]||[[:ru:Онесикрит]]|| || ||22 |- |[[:en:Onesimos (vase painter)]]||[[:ru:Онесим]]|| || ||10 |- |[[:en:Opening of the Fifth Seal]]||[[:ru:Снятие пятой печати]]|| || ||15 |- |[[:en:Operation Harling]]||[[:ru:Взрыв моста Горгопотамоса]]|| || ||7 |- |[[:en:Operation Lustre]]|| || || ||7 |- |[[:en:Operation Niki]]|| || || ||5 |- |[[:en:Operation Pyrsos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ophion]]||[[:ru:Офион]]||[[Օփիոն]]|| ||27 |- |[[:en:Oppian]]||[[:ru:Оппиан]]||[[Օպպիանոս]]|| ||18 |- |[[:en:Orchomenus (Arcadia)]]||[[:ru:Орхоменос (Аркадия)]]|| || ||17 |- |[[:en:Order of the Phoenix (Greece)]]||[[:ru:Орден Феникса (Греция)]]|| || ||17 |- |[[:en:Orders, decorations, and medals of Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Oresteia]]||[[:ru:Орестея]]||[[Օրեստիա]]|| ||37 |- |[[:en:Orestes]]||[[:ru:Орест]]||[[Օրեսթես]]||այո||48 |- |[[:en:Orestiada]]||[[:ru:Орестиас]]||[[Օրեստիաս]]|| ||28 |- |[[:en:Organization of the Black Sea Economic Cooperation]]||[[:ru:Организация черноморского экономического сотрудничества]]||[[Սևծովյան տնտեսական համագործակցություն]]|| ||45 |- |[[:en:Orichalcum]]||[[:ru:Орихалк]]|| || ||29 |- |[[:en:Oricum]]|| || || ||16 |- |[[:en:Orion (mythology)]]||[[:ru:Орион (мифология)]]|| || ||58 |- |[[:en:Orpheus]]||[[:ru:Орфей]]||[[Օրփեոս]]|| ||66 |- |[[:en:Orpheus and Eurydice]]||[[:ru:Орфей и Эвридика]]|| || ||8 |- |[[:en:Orthrus]]||[[:ru:Орф]]|| || ||38 |- |[[:en:Ostracon]]||[[:ru:Остракон]]|| || ||34 |- |[[:en:OTE]]||[[:ru:OTE]]|| || ||16 |- |[[:en:OTEnet]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ottoman Greeks]]||[[:ru:Греки в Османской империи]]|| || ||9 |- |[[:en:Ottoman invasion of Mani (1770)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ottoman invasion of Mani (1803)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Ottoman invasion of Mani (1807)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ottoman invasion of Mani (1815)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ottoman–Egyptian invasion of Mani]]||[[:ru:Турецко-египетское вторжение в Мани]]|| || ||8 |- |[[:en:Ottoman–Venetian War (1463–1479)]]||[[:ru:Турецко-венецианская война (1463—1479)]]|| || ||21 |- |[[:en:Ottoman–Venetian War (1537–1540)]]||[[:ru:Турецко-венецианская война (1537—1540)]]|| || ||17 |- |[[:en:Ottoman–Venetian War (1714–1718)]]||[[:ru:Турецко-венецианская война (1714—1718)]]|| || ||26 |- |[[:en:Ottoman–Venetian wars]]||[[:ru:Турецко-венецианские войны]]|| || ||29 |- |[[:en:Oudola]]|| || || ||1 |- |[[:en:Our Lady of Tinos]]||[[:ru:Церковь Благовещения (Тинос)]]|| || ||10 |- |[[:en:Outline of Athens]]|| || || ||1 |- |[[:en:Oxford Dictionary of Byzantium]]||[[:ru:Оксфордский словарь Византии]]||[[Բյուզանդիայի օքսֆորդյան բառարան]]|| ||24 |- |[[:en:P.A.O.K.]]|| || || ||10 |- |[[:en:Pactum Sicardi]]|| || || ||1 |- |[[:en:PAE Kerkyra]]||[[:ru:Керкира (футбольный клуб)]]|| || ||24 |- |[[:en:Paeonian language]]||[[:ru:Пеонийский язык]]|| || ||13 |- |[[:en:Paeonius of Mende]]||[[:ru:Пеоний]]|| || ||20 |- |[[:en:Paestum]]||[[:ru:Пестум]]||[[Պեստում]]|| ||52 |- |[[:en:Pagrati B.C.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Antimenes Painter]]||[[:ru:Вазописец Антимена]]|| || ||8 |- |[[:en:Darius Painter]]||[[:ru:Вазописец Дария]]|| || ||11 |- |[[:en:Jena Painter]]||[[:ru:Йенский вазописец]]|| || ||8 |- |[[:en:Nessos Painter]]||[[:ru:Вазописец Несса]]|| || ||9 |- |[[:en:Pan Painter]]||[[:ru:Вазописец Пана]]|| || ||13 |- |[[:en:Pistoxenos Painter]]||[[:ru:Пистоксен (вазописец)]]|| || ||8 |- |[[:en:Paisios of Mount Athos]]||[[:ru:Паисий Святогорец]]|| || ||18 |- |[[:en:Palace of Nestor]]||[[:ru:Дворец Нестора]]|| || ||15 |- |[[:en:Palace of the Porphyrogenitus]]||[[:ru:Малый Влахернский дворец]]|| || ||21 |- |[[:en:Palaephatus]]||[[:ru:Палефат]]|| || ||20 |- |[[:en:Palaio Faliro]]||[[:ru:Палеон-Фалирон]]|| || ||27 |- |[[:en:Palaio Faliro B.C.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Eudokia Palaiologina]]||[[:ru:Евдокия Палеолог]]|| || ||14 |- |[[:en:Palaiologos]]||[[:ru:Палеологи]]||[[Պալեոլոգոսների հարստություն]]||այո||44 |- |[[:en:Andronikos IV Palaiologos]]||[[:ru:Андроник IV Палеолог]]|| || ||43 |- |[[:en:Demetrios Palaiologos]]||[[:ru:Димитрий Палеолог]]|| || ||20 |- |[[:en:John V Palaiologos]]||[[:ru:Иоанн V Палеолог]]||[[Հովհաննես Ե Պալեոլոգոս]]|| ||49 |- |[[:en:John VIII Palaiologos]]||[[:ru:Иоанн VIII Палеолог]]|| || ||48 |- |[[:en:Manuel II Palaiologos]]||[[:ru:Мануил II Палеолог]]|| || ||56 |- |[[:en:Thomas Palaiologos]]||[[:ru:Фома Палеолог]]|| || ||28 |- |[[:en:Palamedes (mythology)]]||[[:ru:Паламед]]|| || ||33 |- |[[:en:Palamidi]]||[[:ru:Паламиди]]|| || ||17 |- |[[:en:Paleochristian and Byzantine monuments of Thessaloniki]]|| || || ||26 |- |[[:en:Paliouri, Chalkidiki]]|| || || ||9 |- |[[:en:Palladium (classical antiquity)]]||[[:ru:Палладиум]]|| || ||27 |- |[[:en:Pallas (daughter of Triton)]]||[[:ru:Паллада]]|| || ||19 |- |[[:en:Pallas (Giant)]]||[[:ru:Паллант (гигант)]]|| || ||14 |- |[[:en:Pallas (son of Pandion)]]||[[:ru:Паллант (сын Пандиона)]]|| || ||18 |- |[[:en:Pallas (Titan)]]||[[:ru:Паллант (титан)]]||[[Պալանտոս]]|| ||37 |- |[[:en:Pallas of Arcadia]]|| || || ||6 |- |[[:en:Guy Pallavicini]]||[[:ru:Паллавичини, Гвидо]]|| || ||10 |- |[[:en:Isabella Pallavicini]]||[[:ru:Изабелла Паллавичини]]|| || ||6 |- |[[:en:Pallene (Chalcidice)]]||[[:ru:Касандра (дим)]]|| || ||25 |- |[[:en:Palmyra]]||[[:ru:Пальмира]]||[[Պալմիրա]]|| ||98 |- |[[:en:Pammakaristos Church]]||[[:ru:Церковь Богородицы Паммакаристы]]|| || ||23 |- |[[:en:Pan, Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Panachaiki F.C.]]||[[:ru:Панахаики]]|| || ||18 |- |[[:en:Panachaiki G.C.]]||[[:ru:Панахаики]]|| || ||18 |- |[[:en:Panagia Ekatontapiliani]]||[[:ru:Церковь Богородицы Стовратной]]||[[Պանագիա եկեղեցի]]|| ||16 |- |[[:en:Panathenaic amphora]]||[[:ru:Панафинейские амфоры]]|| || ||17 |- |[[:en:Panathenaic Games]]||[[:ru:Панафинеи]]|| || ||31 |- |[[:en:Panathenaic Stadium]]||[[:ru:Панатинаикос (стадион)]]||[[Պանաթինաիկոս (մարզադաշտ)]]|| ||43 |- |[[:en:Panathinaikos F.C.]]||[[:ru:Панатинаикос (футбольный клуб)]]||[[Պանաթինաիկոս (ֆուտբոլային ակումբ)]]||այո||61 |- |[[:en:Panathinaikos Movement]]|| || || ||2 |- |[[:en:Dimitrios Pandermalis]]||[[:ru:Пандермалис, Димитриос]]|| || ||7 |- |[[:en:Pandora]]||[[:ru:Пандора]]||[[Պանդորա]]|| ||72 |- |[[:en:Pandroseion]]||[[:ru:Пандросейон]]|| || ||13 |- |[[:en:Panepistimiou Street]]||[[:ru:Улица Панепистимиу]]||[[Պանեպիստիմիու (փողոց)]]||այո||10 |- |[[:en:Pangaion Hills]]||[[:ru:Пангеон]]|| || ||24 |- |[[:en:Theodoros Pangalos (general)]]||[[:ru:Пангалос, Теодорос]]|| || ||24 |- |[[:en:Theodoros Pangalos (politician)]]||[[:ru:Пангалос, Теодорос (политик)]]|| || ||19 |- |[[:en:Panhellenic Championship]]||[[:ru:Чемпионат Греции по футболу]]||[[Հունաստանի Սուպերլիգա]]|| ||46 |- |[[:en:Panhellenic Liberation Movement]]|| || || ||2 |- |[[:en:Panhellenic sanctuary]]|| || || ||2 |- |[[:en:Panhellenic Union of Fighting Youths]]|| || || ||2 |- |[[:en:Panionios B.C.]]||[[:ru:Паниониос (баскетбольный клуб)]]|| || ||20 |- |[[:en:Pannonian Basin]]||[[:ru:Среднедунайская низменность]]||[[Միջինդանուբյան դաշտավայր]]|| ||61 |- |[[:en:Panopeus]]||[[:ru:Панопея (город)]]|| || ||8 |- |[[:en:Alexis Panselinos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Panticapaeum]]||[[:ru:Пантикапей]]|| || ||23 |- |[[:en:Lucas Papademos]]||[[:ru:Пападимос, Лукас]]||[[Լուկաս Պապադեմոս]]|| ||59 |- |[[:en:Dimitrios Papadimoulis]]|| || || ||13 |- |[[:en:Georgios Papadopoulos]]||[[:ru:Пападопулос, Георгиос]]|| || ||44 |- |[[:en:Kyriakos Papadopoulos]]||[[:ru:Пападопулос, Кириакос]]||[[Կիրիակոս Պապադոպուլոս]]|| ||35 |- |[[:en:Lazaros Papadopoulos]]||[[:ru:Пападопулос, Лазарос]]|| || ||19 |- |[[:en:Nikos Papadopoulos (footballer, born 1971)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Alexandros Papagos]]||[[:ru:Папагос, Александрос]]|| || ||33 |- |[[:en:Frosso Papacharalambous]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dimitris Papaioannou]]|| || || ||8 |- |[[:en:Anastasios Papaligouras]]|| || || ||5 |- |[[:en:Alexandros Papanastasiou]]||[[:ru:Папанастасиу, Александрос]]|| || ||17 |- |[[:en:Georgios Papandreou]]||[[:ru:Папандреу, Георгиос (старший)]]||[[Գեորգիոս Պապանդրեու]]|| ||39 |- |[[:en:Dimitrios Papanikolis]]||[[:ru:Папаниколис, Димитриос]]|| || ||4 |- |[[:en:Yiannos Papantoniou]]|| || || ||8 |- |[[:en:Constantine Paparrigopoulos]]||[[:ru:Папарригопулос, Константинос]]|| || ||18 |- |[[:en:Irene Papas]]||[[:ru:Папас, Ирен]]||[[Իրեն Պապաս]]|| ||47 |- |[[:en:Papastratos]]|| || || ||5 |- |[[:en:Stelios Papathemelis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Paphlagonian expedition of the Rus']]||[[:ru:Поход руси против Византии (830-е годы)]]|| || ||9 |- |[[:en:Georgios Papoulias]]||[[:ru:Папульяс, Йоргос]]|| || ||7 |- |[[:en:Alexis Pappas]]|| || || ||2 |- |[[:en:Pappus of Alexandria]]||[[:ru:Папп Александрийский]]||[[Պապուս Ալեքսանդրիացի]]|| ||51 |- |[[:en:Papyrus 40]]|| || || ||9 |- |[[:en:Papyrus 110]]|| || || ||8 |- |[[:en:Paragraphos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Parallel Lives]]||[[:ru:Сравнительные жизнеописания]]|| || ||38 |- |[[:en:Paramythia executions]]||[[:ru:Расстрелы в Парамитьи]]|| || ||5 |- |[[:en:John S. Paraskevopoulos]]||[[:ru:Параскевопулос, Иоаннис (астроном)]]|| || ||9 |- |[[:en:Nikos Paraskevopoulos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Parian Chronicle]]||[[:ru:Паросская хроника]]|| || ||21 |- |[[:en:Paris (mythology)]]||[[:ru:Парис]]||[[Պարիս]]|| ||67 |- |[[:en:Parliamentary Committees (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Parmenides]]||[[:ru:Парменид]]||[[Պարմենիդես]]|| ||108 |- |[[:en:Parmenides (dialogue)]]||[[:ru:Парменид (Платон)]]|| || ||28 |- |[[:en:Paros]]||[[:ru:Парос]]||[[Պարոս (կղզի)]]|| ||66 |- |[[:en:Parrhesia]]|| || || ||15 |- |[[:en:Partitio terrarum imperii Romaniae]]|| || || ||14 |- |[[:en:Pasas, Oinousses]]|| || || ||6 |- |[[:en:Zagan Pasha]]||[[:ru:Заганос]]|| || ||18 |- |[[:en:Pashalik of Yanina]]|| || || ||7 |- |[[:en:Patmos]]||[[:ru:Патмос]]||[[Պատմոս]]|| ||68 |- |[[:en:Patras Province]]|| || || ||3 |- |[[:en:Patrician (ancient Rome)]]||[[:ru:Патриции (Древний Рим)]]||[[Պատրիկներ]]|| ||68 |- |[[:en:Patrician (post-Roman Europe)]]||[[:ru:Патрициат (Средние века)]]|| || ||12 |- |[[:en:Patriotic Alliance (Greece)]]|| || || ||3 |- |[[:en:Stylianos Pattakos]]||[[:ru:Паттакос, Стилианос]]|| || ||14 |- |[[:en:Paul of Aegina]]||[[:ru:Павел Эгинский]]|| || ||24 |- |[[:en:Paul the Apostle]]||[[:ru:Апостол Павел]]||[[Պողոս առաքյալ]]|| ||173 |- |[[:en:Pausanias the Regent]]||[[:ru:Павсаний (полководец)]]|| || ||35 |- |[[:en:Pavlopetri]]|| || || ||17 |- |[[:en:Nikolaos Pavlopoulos]]||[[:ru:Павлопулос, Николаос]]|| || ||4 |- |[[:en:Prokopis Pavlopoulos]]||[[:ru:Павлопулос, Прокопис]]||[[Պրոկոպիս Պավլոպուլոս]]|| ||62 |- |[[:en:Pavlos, Crown Prince of Greece]]||[[:ru:Павел (наследный принц Греческий)]]|| || ||32 |- |[[:en:Paxi]]||[[:ru:Пакси]]||[[Պաքսոս]]|| ||43 |- |[[:en:Peace of Antalcidas]]||[[:ru:Анталкидов мир]]|| || ||25 |- |[[:en:Peace of Philocrates]]||[[:ru:Филократов мир]]|| || ||15 |- |[[:en:Pederasty in ancient Greece]]|| || || ||12 |- |[[:en:Pefkochori]]||[[:ru:Пефкохори]]|| || ||15 |- |[[:en:Pegasus]]||[[:ru:Пегас]]||[[Պեգաս]]|| ||80 |- |[[:en:Peiraiki-Patraiki]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pisistratus]]||[[:ru:Писистрат]]||[[Պիսիստրատոս]]|| ||44 |- |[[:en:Pelagon]]|| || || ||5 |- |[[:en:Pelasgian creation myth]]|| || || ||10 |- |[[:en:Peleiades]]||[[:ru:Пелиады]]|| || ||9 |- |[[:en:Pelekanos]]|| || || ||8 |- |[[:en:Peleus]]||[[:ru:Пелей]]|| || ||50 |- |[[:en:Pella (municipality)]]||[[:ru:Пела (дим)]]|| || ||18 |- |[[:en:Pella (regional unit)]]||[[:ru:Пела (ном)]]|| || ||41 |- |[[:en:Peloponnesian League]]||[[:ru:Пелопоннесский союз]]||[[Պելոպոնեսյան միություն]]|| ||41 |- |[[:en:Peloponnesian Senate]]|| || || ||3 |- |[[:en:Pelops]]||[[:ru:Пелоп]]|| || ||44 |- |[[:en:Peltast]]||[[:ru:Пельтасты]]|| || ||35 |- |[[:en:Pentathlon]]|| || || ||17 |- |[[:en:Penthesilea Painter]]|| || || ||6 |- |[[:en:Pentheus]]||[[:ru:Пенфей]]|| || ||34 |- |[[:en:Antonios Pepanos]]||[[:ru:Пепанос, Антониос]]|| || ||19 |- |[[:en:Peplos]]||[[:ru:Пеплос]]|| || ||25 |- |[[:en:Peramatos Ermis B.C.]]|| || || ||1 |- |[[:en:Perdiccas]]||[[:ru:Пердикка (диадох)]]||[[Պերդիկա]]|| ||41 |- |[[:en:Peripatetic school]]||[[:ru:Перипатетики]]||[[Պերիպատետիկյան դպրոց]]|| ||44 |- |[[:en:Periplus of Pseudo-Scylax]]||[[:ru:Перипл Псевдо-Скилака]]|| || ||13 |- |[[:en:Perivoli, Grevena]]|| || || ||11 |- |[[:en:Perivolia, Arcadia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Persecution of Muslims during the Ottoman contraction]]|| || || ||5 |- |[[:en:Persephone]]||[[:ru:Персефона]]||[[Պերսեփոնե]]||այո||79 |- |[[:en:The Persians]]||[[:ru:Персы (Эсхил)]]|| || ||35 |- |[[:en:Perso-Roman wars of 337–361]]|| || || ||4 |- |[[:en:Konstantinos Petimezas]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anagnostis Petimezas]]|| || || ||2 |- |[[:en:Thanos Petrelis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Ioane Petritsi]]||[[:ru:Иоанэ Петрици]]||[[Իոանե Պետրիցի]]|| ||14 |- |[[:en:Elias Petropoulos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Petroupoli]]||[[:ru:Петруполис]]|| || ||27 |- |[[:en:Peucestas]]||[[:ru:Певкест]]|| || ||24 |- |[[:en:Pezhetairos]]|| || || ||13 |- |[[:en:Phaedo]]||[[:ru:Федон (Платон)]]|| || ||46 |- |[[:en:Phaedrus (dialogue)]]||[[:ru:Федр (Платон)]]|| || ||36 |- |[[:en:Phaethon]]||[[:ru:Фаэтон]]||[[Ֆայետոն]]||այո||45 |- |[[:en:Phalanx]]||[[:ru:Фаланга (строй)]]||[[Փաղանգ]]|| ||52 |- |[[:en:Phanagoria]]||[[:ru:Фанагория]]|| || ||27 |- |[[:en:Phaenias of Eresus]]||[[:ru:Фаний Эресский]]|| || ||15 |- |[[:en:Pharmakos]]||[[:ru:Фармак]]|| || ||15 |- |[[:en:Pharnabazus II]]||[[:ru:Фарнабаз]]|| || ||27 |- |[[:en:Pharnaces II of Pontus]]||[[:ru:Фарнак II]]|| || ||29 |- |[[:en:Phaselis]]||[[:ru:Фаселис]]|| || ||24 |- |[[:en:Phemonoe]]||[[:ru:Фемоноя]]|| || ||13 |- |[[:en:Jason of Pherae]]||[[:ru:Ясон Ферский]]|| || ||18 |- |[[:en:Pherecydes of Syros]]||[[:ru:Ферекид]]|| || ||35 |- |[[:en:Phiale (libation vessel)]]||[[:ru:Патера (сосуд)]]|| || ||18 |- |[[:en:Phiale of Megara]]|| || || ||4 |- |[[:en:Phiale Painter]]||[[:ru:Вазописец фиал]]|| || ||9 |- |[[:en:Phidias]]||[[:ru:Фидий]]||[[Ֆիդիաս]]||այո||69 |- |[[:en:Philagrius of Epirus]]|| || || ||6 |- |[[:en:Philanthropenos]]||[[:ru:Филантропены]]|| || ||5 |- |[[:en:Manuel Philes]]||[[:ru:Мануил Фил]]|| || ||11 |- |[[:en:Philetaerus]]||[[:ru:Филетер]]||[[Փիլետերոս]]||այո||31 |- |[[:en:Philinna]]||[[:ru:Филинна]]|| || ||15 |- |[[:en:Philinus of Athens]]|| || || ||7 |- |[[:en:Philip V of Macedon]]||[[:ru:Филипп V Македонский]]|| || ||42 |- |[[:en:Prince Philip, Duke of Edinburgh]]||[[:ru:Филипп, герцог Эдинбургский]]||[[Արքայազն Ֆիլիպ]]|| ||118 |- |[[:en:Philippi]]||[[:ru:Филиппы]]|| || ||45 |- |[[:en:Philippopolis (Thrace)]]||[[:ru:Филиппополь]]|| || ||6 |- |[[:en:Philippus of Thessalonica]]|| || || ||12 |- |[[:en:Philistine Bichrome ware]]|| || || ||3 |- |[[:en:Philitas of Cos]]||[[:ru:Филит Косский]]|| || ||24 |- |[[:en:Philoctetes]]||[[:ru:Филоктет]]|| || ||41 |- |[[:en:Philolaus]]||[[:ru:Филолай]]|| || ||52 |- |[[:en:Philopappos]]|| || || ||17 |- |[[:en:Philopoemen]]||[[:ru:Филопемен]]|| || ||29 |- |[[:en:Phintias (painter)]]||[[:ru:Финтий]]|| || ||11 |- |[[:en:Phoebus (songwriter)]]||[[:ru:Фивос]]|| || ||9 |- |[[:en:Phlegyas]]||[[:ru:Флегий]]|| || ||22 |- |[[:en:Phlyax play]]||[[:ru:Флиаки]]|| || ||8 |- |[[:en:Phobos (mythology)]]||[[:ru:Фобос (мифология)]]||[[Փոբոս (դիցաբանություն)]]|| ||51 |- |[[:en:Phocaea]]||[[:ru:Фокея (город)]]|| || ||31 |- |[[:en:Phocis]]||[[:ru:Фокида]]|| || ||47 |- |[[:en:Phocis (ancient region)]]||[[:ru:Фокидский союз]]|| || ||23 |- |[[:en:The Phoenician Women]]||[[:ru:Финикиянки (Еврипид)]]|| || ||24 |- |[[:en:Phokas (Byzantine family)]]|| ||[[Փոկասներ]]|| ||12 |- |[[:en:Phorbas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Phormio]]||[[:ru:Формион]]|| || ||18 |- |[[:en:Lambros Photiadis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Photian schism]]||[[:ru:Фотиева схизма]]|| || ||14 |- |[[:en:Photios I of Constantinople]]||[[:ru:Фотий I (патриарх Константинопольский)]]||[[Փոտ պատրիարք]]|| ||53 |- |[[:en:Phrygia]]||[[:ru:Фригия]]||[[Փռյուգիա]]||այո||68 |- |[[:en:Phrygian cap]]||[[:ru:Фригийский колпак]]|| || ||45 |- |[[:en:Phthia of Epirus]]||[[:ru:Фтия Эпирская (жена Эакида)]]|| || ||13 |- |[[:en:Phthia of Macedon]]||[[:ru:Фтия Македонская]]|| || ||14 |- |[[:en:Phthiotis]]||[[:ru:Фтиотида]]|| || ||44 |- |[[:en:Phyle Campaign]]||[[:ru:Поход Фрасибула]]|| || ||8 |- |[[:en:Panagiotis Pikrammenos]]||[[:ru:Пикрамменос, Панайотис]]|| || ||33 |- |[[:en:Pilos]]||[[:ru:Пилос (шлем)]]|| || ||21 |- |[[:en:Pinakes]]|| || || ||12 |- |[[:en:Pindar]]||[[:ru:Пиндар]]||[[Պինդարոս]]|| ||96 |- |[[:en:Pindus National Park]]||[[:ru:Пинд (национальный парк)]]||[[Պինդ (ազգային պարկ)]]|| ||25 |- |[[:en:Pioneer Group]]||[[:ru:Вазописцы-пионеры]]|| || ||12 |- |[[:en:Piraeus Bank]]||[[:ru:Piraeus Bank]]|| || ||16 |- |[[:en:Piraeus Lion]]||[[:ru:Пирейский лев]]|| || ||13 |- |[[:en:Piraeus station]]||[[:ru:Пирей (станция метро)]]|| || ||14 |- |[[:en:Piraeus–Platy railway]]||[[:ru:Железная дорога Пирей — Салоники]]|| || ||6 |- |[[:en:Pirotehnimata]]|| || || ||4 |- |[[:en:George of Pisidia]]||[[:ru:Георгий Писида]]||[[Գեորգիոս Պիսիդես]]|| ||26 |- |[[:en:Pithos]]||[[:ru:Пифос]]||[[Պիֆոս]]|| ||29 |- |[[:en:Pitsa panels]]||[[:ru:Таблички из Пицы]]|| || ||13 |- |[[:en:Pittacus of Mytilene]]||[[:ru:Питтак]]|| || ||50 |- |[[:en:John Plagis]]||[[:ru:Плагис, Яннис]]|| || ||5 |- |[[:en:Plaka]]||[[:ru:Плака (район Афин)]]|| || ||22 |- |[[:en:Platanias]]||[[:ru:Платаньяс (дим)]]|| || ||20 |- |[[:en:Plateia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Nikolaos Platon]]||[[:ru:Платон, Николаос]]|| || ||10 |- |[[:en:Platonic Academy]]||[[:ru:Платоновская Академия]]||[[Պլատոնյան ակադեմիա]]|| ||64 |- |[[:en:Plava grobnica]]|| || || ||5 |- |[[:en:Pleistarchus]]||[[:ru:Плистарх]]|| || ||28 |- |[[:en:Gemistos Plethon]]||[[:ru:Плифон]]|| || ||40 |- |[[:en:Thanos Plevris]]|| || || ||6 |- |[[:en:Filippos Pliatsikas]]||[[:ru:Плиацикас, Филиппос]]|| || ||7 |- |[[:en:Plomari]]||[[:ru:Пломарион]]||[[Պլոմարիոն]]|| ||17 |- |[[:en:Poetics (Aristotle)]]||[[:ru:Поэтика (Аристотель)]]||[[Պոետիկա (Արիստոտել)]]|| ||49 |- |[[:en:Basil Poledouris]]||[[:ru:Поледурис, Бэзил]]|| || ||27 |- |[[:en:Polis]]||[[:ru:Полис (античность)]]||[[Պոլիս]]||այո||71 |- |[[:en:Politeia]]|| || || ||19 |- |[[:en:Polybius]]||[[:ru:Полибий]]||[[Պոլիբիոս]]||այո||86 |- |[[:en:Polybius square]]||[[:ru:Квадрат Полибия]]|| || ||20 |- |[[:en:Polychrono]]|| || || ||11 |- |[[:en:Polydendri]]|| || || ||10 |- |[[:en:Polydorus of Troy]]||[[:ru:Полидор (сын Приама)]]|| || ||25 |- |[[:en:Polyidus (poet)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Polyhymnia]]||[[:ru:Полигимния]]||[[Պոլիհիմնիա]]|| ||51 |- |[[:en:Polyidus of Thessaly]]|| || || ||7 |- |[[:en:Polykleitos]]||[[:ru:Поликлет]]||[[Պոլիկլետոս]]||այո||47 |- |[[:en:Polykleitos the Younger]]||[[:ru:Поликлет Младший]]|| || ||17 |- |[[:en:Polyphemos Painter]]|| || || ||6 |- |[[:en:Polyphemus]]||[[:ru:Полифем]]|| || ||45 |- |[[:en:Polytechnic (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Anastasios Polyzoidis]]||[[:ru:Полизоидис, Анастасиос]]|| || ||6 |- |[[:en:Pomaks]]||[[:ru:Помаки]]|| || ||47 |- |[[:en:Pompeius (consul 501)]]|| || || ||10 |- |[[:en:Pontus (region)]]||[[:ru:Понт]]||[[Պոնտոս]]|| ||57 |- |[[:en:Popular Fighters Group]]|| || || ||1 |- |[[:en:Popular Orthodox Rally]]||[[:ru:Народный православный призыв]]|| || ||24 |- |[[:en:Population exchange between Greece and Turkey]]||[[:ru:Греко-турецкий обмен населением]]||[[Հույն-թուրքական բնակչության փոխանակություն]]|| ||34 |- |[[:en:Population of the Byzantine Empire]]|| || || ||5 |- |[[:en:Porphyrion]]||[[:ru:Порфирион]]|| || ||22 |- |[[:en:Port of Piraeus]]||[[:ru:Пирейский порт]]|| || ||19 |- |[[:en:Port of Thessaloniki]]|| ||[[Սալոնիկի նավահանգիստ]]|| ||11 |- |[[:en:Portaria]]|| || || ||15 |- |[[:en:Posidippus (epigrammatic poet)]]||[[:ru:Посидипп]]|| || ||18 |- |[[:en:Posidonius]]||[[:ru:Посидоний]]||[[Պոսիդոնիոս]]||այո||52 |- |[[:en:Postage stamps and postal history of Greece]]||[[:ru:История почты и почтовых марок Греции]]|| || ||3 |- |[[:en:Potamos (Corfu)]]|| || || ||10 |- |[[:en:Potnia Theron]]||[[:ru:Госпожа зверей]]|| || ||17 |- |[[:en:Potone]]|| || || ||11 |- |[[:en:Aris Poulianos]]||[[:ru:Пулианос, Арис]]|| || ||9 |- |[[:en:Praetorian prefecture of the East]]||[[:ru:Преторианская префектура Востока]]|| || ||21 |- |[[:en:Praxiteles]]||[[:ru:Пракситель]]||[[Պրաքսիտելես]]|| ||53 |- |[[:en:Praxithea]]|| || || ||8 |- |[[:en:Prehistoric Cyprus]]||[[:ru:Доисторический Кипр]]||[[Նախապատմական Կիպրոս]]|| ||7 |- |[[:en:Prehistoric sites in Serbia]]||[[:ru:Доисторическая Сербия]]|| || ||5 |- |[[:en:Presidential Departments (Greece)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Priam]]||[[:ru:Приам]]||[[Պրիամոս]]|| ||59 |- |[[:en:Priapus]]||[[:ru:Приап]]|| || ||48 |- |[[:en:Prince Achileas-Andreas of Greece and Denmark]]|| || || ||11 |- |[[:en:Prince Constantine Alexios of Greece and Denmark]]||[[:ru:Константин-Алексиос, принц Греции и Дании]]|| || ||15 |- |[[:en:Princely Academy of Bucharest]]||[[:ru:Княжеская академия в Бухаресте]]|| || ||5 |- |[[:en:Princely Academy of Iași]]|| || || ||3 |- |[[:en:Principality of Achaea]]||[[:ru:Ахейское княжество]]|| || ||44 |- |[[:en:Principality of the Pindus]]||[[:ru:Пиндское княжество]]|| || ||39 |- |[[:en:Prinias]]|| || || ||13 |- |[[:en:Prinos oil field]]|| || || ||3 |- |[[:en:Problem of Apollonius]]||[[:ru:Задача Аполлония]]|| || ||24 |- |[[:en:Eutychius Proclus]]|| || || ||9 |- |[[:en:Procopius]]||[[:ru:Прокопий Кесарийский]]||[[Պրոկոպիոս Կեսարացի]]|| ||62 |- |[[:en:Prometheus]]||[[:ru:Прометей]]||[[Պրոմեթևս]]|| ||89 |- |[[:en:Prometheus Bound]]||[[:ru:Прометей прикованный]]||[[Պրոմեթևսը շղթայված]]||այո||43 |- |[[:en:Pronunciation of Ancient Greek in teaching]]|| || || ||5 |- |[[:en:Propylaia (Acropolis of Athens)]]|| || || ||18 |- |[[:en:Prosfygika]]|| || || ||3 |- |[[:en:Prosymnus]]||[[:ru:Просимн]]|| || ||6 |- |[[:en:Protagoras]]||[[:ru:Протагор]]||[[Պրոտագորաս]]|| ||98 |- |[[:en:Protagoras (dialogue)]]||[[:ru:Протагор (Платон)]]|| || ||32 |- |[[:en:Protereotita]]|| || || ||9 |- |[[:en:Proto-Gnosticism]]|| || || ||1 |- |[[:en:Protocol of Corfu]]||[[:ru:Корфский протокол]]|| || ||11 |- |[[:en:Protocol of St. Petersburg (1826)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Petros Protopapadakis]]||[[:ru:Протопападакис, Петрос]]|| || ||19 |- |[[:en:Provinces of Greece]]|| || || ||10 |- |[[:en:Provisional Government of Northern Epirus]]||[[:ru:Автономная Республика Северного Эпира]]||[[Հյուսիսային Էպիրոսի Ինքնավար Հանրապետություն]]|| ||24 |- |[[:en:Provisional Government of Western Thrace]]||[[:ru:Гюмюрджинская республика]]|| || ||17 |- |[[:en:Psathi, Arcadia]]||[[:ru:Мегалополис (город)]]||[[Մեգալոպոլիս (քաղաք)]]|| ||40 |- |[[:en:Michael Psellos]]||[[:ru:Михаил Пселл]]|| || ||46 |- |[[:en:Psiax]]||[[:ru:Псиакс (вазописец)]]|| || ||10 |- |[[:en:Yiannis Psychopedis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Psophis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Psyttaleia]]||[[:ru:Пситалия]]|| || ||16 |- |[[:en:Pteruges]]||[[:ru:Птеруги]]|| || ||9 |- |[[:en:Ptolemaic Empire]]||[[:ru:Эллинистический Египет]]||[[Պտղոմեոսյան Եգիպտոս]]|| ||49 |- |[[:en:Ptolemaida]]||[[:ru:Птолемаис]]||[[Պտղոմայիս (Հունաստան)]]|| ||36 |- |[[:en:Ptolemy II Philadelphus]]||[[:ru:Птолемей II Филадельф]]||[[Պտղոմեոս II Եղբայրասեր]]|| ||65 |- |[[:en:Ptolemy V Epiphanes]]||[[:ru:Птолемей V Эпифан]]|| || ||53 |- |[[:en:Ptolemy VI Philometor]]||[[:ru:Птолемей VI Филометор]]|| || ||46 |- |[[:en:Ptolemy VIII Physcon]]||[[:ru:Птолемей VIII Эвергет]]|| || ||42 |- |[[:en:Ptolemy X Alexander I]]||[[:ru:Птолемей X Александр I]]|| || ||37 |- |[[:en:Ptolemy XII Auletes]]||[[:ru:Птолемей XII Неос Дионис]]||[[Պտղոմեոս XII Աուլետես]]|| ||47 |- |[[:en:Caesarion]]||[[:ru:Птолемей XV Цезарион]]||[[Պտղոմեոս XV Կեսարիոն]]|| ||56 |- |[[:en:Ptolemy of Epirus]]||[[:ru:Птолемей (царь Эпира)]]|| || ||14 |- |[[:en:Public Power Corporation]]||[[:ru:Государственная энергетическая корпорация Греции]]|| || ||12 |- |[[:en:Pulcheria]]||[[:ru:Пульхерия]]|| || ||42 |- |[[:en:Pygmy (Greek mythology)]]||[[:ru:Пигмеи (мифология)]]|| || ||13 |- |[[:en:Pylaros]]|| || || ||8 |- |[[:en:Pylos]]||[[:ru:Пилос]]||[[Պիլոս]]|| ||54 |- |[[:en:Pylos Combat Agate]]||[[:ru:Агат с боевой сценой из Пилоса]]|| || ||6 |- |[[:en:Pyrrhic War]]||[[:ru:Пиррова война]]|| || ||32 |- |[[:en:Pythagoras]]||[[:ru:Пифагор]]||[[Պյութագորաս]]|| ||193 |- |[[:en:Pythagoras (sculptor)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Pythagorean comma]]||[[:ru:Пифагорейская комма]]|| || ||18 |- |[[:en:Pythagoreanism]]||[[:ru:Пифагореизм]]||[[Պյութագորասականություն]]|| ||53 |- |[[:en:Pythagoreion]]||[[:ru:Пифагорея]]||[[Պյութագորիո]]|| ||23 |- |[[:en:Pythia]]||[[:ru:Пифия]]||[[Պիթիա]]||այո||46 |- |[[:en:Python (mythology)]]||[[:ru:Пифон]]|| || ||44 |- |[[:en:Rainbow (Greece)]]|| || || ||8 |- |[[:en:Rakia]]||[[:ru:Ракия]]|| || ||39 |- |[[:en:Michalis Rakintzis]]|| || || ||11 |- |[[:en:Razing of Anogeia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Razing of Kandanos]]||[[:ru:Уничтожение Канданоса]]|| || ||5 |- |[[:en:Razing of Vorizia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Stella Isaacs, Marchioness of Reading]]|| || || ||4 |- |[[:en:Recognition of same-sex unions in Greece]]||[[:ru:Гражданские партнёрства в Греции]]|| || ||7 |- |[[:en:Regional units of Greece]]||[[:ru:Список периферийных единиц Греции]]|| || ||29 |- |[[:en:Regions of ancient Greece]]|| || || ||12 |- |[[:en:Religion in ancient Rome]]||[[:ru:Римская религия]]|| || ||52 |- |[[:en:Mary Renault]]||[[:ru:Рено, Мэри]]||[[Մերի Ռենո]]|| ||30 |- |[[:en:Renewable energy in Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:Efthimios Rentzias]]|| || || ||8 |- |[[:en:Republic (Plato)]]||[[:ru:Государство (Платон)]]||[[Պետություն (Պլատոն)]]|| ||90 |- |[[:en:Resinated wine]]|| || || ||1 |- |[[:en:Rethymno]]||[[:ru:Ретимнон]]||[[Ռեթիմնո]]|| ||56 |- |[[:en:Rethymno (regional unit)]]|| || || ||18 |- |[[:en:Rethymno Cretan Kings B.C.]]|| || || ||11 |- |[[:en:Retsina]]||[[:ru:Рецина]]||[[Ռեցինա]]|| ||24 |- |[[:en:Stamata Revithi]]||[[:ru:Ревити, Стамата]]|| || ||16 |- |[[:en:Revolutionary Struggle]]||[[:ru:Революционная борьба (организация)]]|| || ||17 |- |[[:en:Rhea (mythology)]]||[[:ru:Рея (мифология)]]||[[Հռեա]]|| ||75 |- |[[:en:Rhodes blood libel]]||[[:ru:Кровавый навет на Родосе]]|| || ||14 |- |[[:en:Rhoditis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Rhodope (regional unit)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Rhodope Mountains]]||[[:ru:Родопы]]||[[Ռոդոպներ]]|| ||64 |- |[[:en:Rhodos]]||[[:ru:Рода (дочь Посейдона)]]|| || ||30 |- |[[:en:Rhyton]]||[[:ru:Ритон]]|| || ||37 |- |[[:en:Richard I of England]]||[[:ru:Ричард I Львиное Сердце]]||[[Ռիչարդ I Առյուծասիրտ]]|| ||99 |- |[[:en:Costas Rigas]]|| || || ||6 |- |[[:en:Right of return]]||[[:ru:Право на возвращение]]|| || ||13 |- |[[:en:Rioni]]||[[:ru:Риони]]||[[Ռիոն]]|| ||62 |- |[[:en:Rise of nationalism in the Ottoman Empire]]|| || || ||3 |- |[[:en:The River (Greece)]]||[[:ru:Река (партия)]]|| || ||22 |- |[[:en:Ro, Greece]]||[[:ru:Ро (остров)]]|| || ||21 |- |[[:en:John I de la Roche]]||[[:ru:Жан I де ла Рош]]|| || ||16 |- |[[:en:Othon de la Roche]]||[[:ru:Оттон де ла Рош]]|| || ||17 |- |[[:en:Georgios Roilos]]||[[:ru:Ройлос, Георгиос]]|| || ||7 |- |[[:en:Roitika]]|| || || ||7 |- |[[:en:List of Roman and Byzantine empresses]]||[[:ru:Список супруг римских императоров]]|| || ||14 |- |[[:en:Roman navy]]||[[:ru:Древнеримский флот]]|| || ||24 |- |[[:en:Roman Senate]]||[[:ru:Сенат (Древний Рим)]]||[[Հռոմեական սենատ]]||այո||68 |- |[[:en:Roman temple]]||[[:ru:Древнеримский храм]]|| || ||32 |- |[[:en:Romaniote Jews]]||[[:ru:Романиоты]]|| || ||20 |- |[[:en:Romanos II]]||[[:ru:Роман II (император Византии)]]||[[Ռոմանոս II (Բյուզանդիայի կայսր)]]|| ||47 |- |[[:en:Rome]]||[[:ru:Рим]]||[[Հռոմ]]|| ||316 |- |[[:en:Vassilis Rotas]]||[[:ru:Ротас, Василис]]|| || ||3 |- |[[:en:Rough breathing]]||[[:ru:Дасия]]|| || ||20 |- |[[:en:Roupaki]]|| || || ||4 |- |[[:en:Routsi]]|| || || ||2 |- |[[:en:Royal Hellenic Navy in 1917]]|| || || ||1 |- |[[:en:Rumelia]]||[[:ru:Румелия]]||[[Ռումելիա]]|| ||48 |- |[[:en:Runic inscriptions in Hagia Sophia]]||[[:ru:Рунические надписи в соборе Святой Софии]]|| || ||12 |- |[[:en:Rus'–Byzantine Treaty (907)]]||[[:ru:Русско-византийский договор (907)]]|| || ||13 |- |[[:en:Rus'–Byzantine Treaty (911)]]||[[:ru:Русско-византийский договор (911)]]|| || ||11 |- |[[:en:Rus'–Byzantine Treaty (945)]]||[[:ru:Русско-византийский договор (944)]]|| || ||10 |- |[[:en:Rus'–Byzantine War (907)]]||[[:ru:Русско-византийская война (907)]]||[[Ռուս-բյուզանդական պատերազմ (907)]]|| ||14 |- |[[:en:Rus'–Byzantine War (941)]]||[[:ru:Русско-византийская война (941—944)]]|| || ||19 |- |[[:en:Rus'–Byzantine War (1043)]]||[[:ru:Русско-византийская война (1043)]]|| || ||11 |- |[[:en:Sabazios]]||[[:ru:Сабазий]]||[[Սաբասիոս]]|| ||26 |- |[[:en:Sack of Amorium]]||[[:ru:Осада Амория]]||[[Ամորիումի պաշարում]]|| ||19 |- |[[:en:Sack of Athens (267 AD)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Sack of Constantinople]]||[[:ru:Осада и падение Константинополя (1204)]]||[[Կոստանդնուպոլսի գրավում (1204)]]|| ||31 |- |[[:en:Sack of Thessalonica (904)]]|| ||[[Սալոնիկի գրավում (904)]]|| ||15 |- |[[:en:Sacred Band (1821)]]||[[:ru:Священный отряд (1821)]]|| || ||5 |- |[[:en:Sacred Band (World War II)]]||[[:ru:Священный отряд (1942)]]|| || ||9 |- |[[:en:SAE – World Council of Hellenes Abroad]]||[[:ru:Совет греков зарубежья]]|| || ||5 |- |[[:en:Gabriel Sakellaridis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Salamis Island]]||[[:ru:Саламин]]||[[Սալամին]]|| ||59 |- |[[:en:Salamis Naval Base]]|| || || ||5 |- |[[:en:Dimitris Salpingidis]]||[[:ru:Салпингидис, Димитрис]]||[[Դիմիտրիս Սալպինգիդիս]]|| ||46 |- |[[:en:Zissis Samaras]]|| || || ||1 |- |[[:en:Same (Homer)]]||[[:ru:Сама (Гомер)]]|| || ||4 |- |[[:en:Samos Prefecture]]||[[:ru:Самос (ном)]]||[[Սամոս (նոմոս)]]||այո||31 |- |[[:en:Samothrace]]||[[:ru:Самотраки]]||[[Սամոթրակի]]|| ||60 |- |[[:en:Leonidas Sabanis]]|| || || ||13 |- |[[:en:San (letter)]]||[[:ru:Сан (буква)]]|| || ||56 |- |[[:en:Sanjak of Albania]]||[[:ru:Санджак Албания]]|| || ||8 |- |[[:en:Apostolos Santas]]||[[:ru:Сантас, Апостолос]]|| || ||7 |- |[[:en:Marco I Sanudo]]||[[:ru:Санудо, Марко]]|| || ||18 |- |[[:en:Stefanos Sarafis]]||[[:ru:Сарафис, Стефанос]]|| || ||6 |- |[[:en:Sarandë]]||[[:ru:Саранда]]||[[Սարանդա]]|| ||61 |- |[[:en:Paul Sarbanes]]||[[:ru:Сарбейнз, Пол]]|| || ||20 |- |[[:en:Sarbel]]||[[:ru:Сарбель]]||[[Սարբել]]|| ||24 |- |[[:en:Viktor Sarianidi]]||[[:ru:Сарианиди, Виктор Иванович]]|| || ||12 |- |[[:en:Sarissophoroi]]||[[:ru:Сариссофор]]|| || ||6 |- |[[:en:Sarpedon]]|| || || ||16 |- |[[:en:Christos Sartzetakis]]||[[:ru:Сардзетакис, Христос]]||[[Խրիստոս Սարձետակիս]]|| ||31 |- |[[:en:Sasanian art]]|| || || ||9 |- |[[:en:Satyr]]||[[:ru:Сатиры]]||[[Սատիրներ]]|| ||67 |- |[[:en:Savatiano]]|| || || ||6 |- |[[:en:Scheria]]||[[:ru:Схерия]]|| || ||12 |- |[[:en:School of Pedagogical and Technological Education]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sclaveni]]||[[:ru:Склавины]]|| || ||23 |- |[[:en:Scouts of Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Scylax of Caryanda]]||[[:ru:Скилак]]|| || ||28 |- |[[:en:Scylla]]||[[:ru:Скилла (мифология)]]|| || ||49 |- |[[:en:Sea of Crete]]||[[:ru:Критское море]]|| || ||57 |- |[[:en:Second Athenian League]]||[[:ru:Второй Афинский морской союз]]|| || ||20 |- |[[:en:Second austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Second Battle of İnönü]]||[[:ru:Вторая битва при Инёню]]|| || ||12 |- |[[:en:Second Council of Constantinople]]||[[:ru:Второй Константинопольский собор]]|| || ||48 |- |[[:en:Second Greek colonisation]]||[[:ru:Греческая колонизация]]||[[Հունական գաղութացում]]|| ||30 |- |[[:en:Second Macedonian War]]||[[:ru:Вторая Македонская война]]|| || ||33 |- |[[:en:Second National Assembly at Astros]]|| || || ||3 |- |[[:en:Secret Combination (song)]]||[[:ru:Secret Combination]]||[[Secret Combination]]|| ||11 |- |[[:en:Sect of Revolutionaries]]|| || || ||8 |- |[[:en:Giorgos Seferis]]||[[:ru:Сеферис, Йоргос]]||[[Յորգոս Սեֆերիս]]|| ||88 |- |[[:en:Seisachtheia]]|| || || ||12 |- |[[:en:Giourkas Seitaridis]]||[[:ru:Сейтаридис, Юркас]]|| || ||38 |- |[[:en:Selene]]||[[:ru:Селена]]||[[Սելենե]]|| ||68 |- |[[:en:Seleucid army]]||[[:ru:Армия Селевкидов]]|| || ||9 |- |[[:en:Seleucid Dynastic Wars]]|| || || ||2 |- |[[:en:Seleucid Empire]]||[[:ru:Государство Селевкидов]]||[[Սելևկյան տերություն]]|| ||87 |- |[[:en:Selinunte]]||[[:ru:Селинунт]]|| || ||40 |- |[[:en:Semele]]||[[:ru:Семела]]|| || ||46 |- |[[:en:Semonides of Amorgos]]||[[:ru:Семонид Аморгский]]||[[Սիմոնիդես Ամորգացի]]|| ||26 |- |[[:en:Septinsular Republic]]||[[:ru:Республика Семи Соединённых Островов]]|| || ||30 |- |[[:en:Septuagint]]||[[:ru:Септуагинта]]||[[Յոթանասնից թարգմանություն]]||այո||76 |- |[[:en:Seraphim II of Constantinople]]||[[:ru:Серафим II]]|| || ||12 |- |[[:en:Serapis]]||[[:ru:Серапис]]||[[Սերապիս]]|| ||43 |- |[[:en:Serbian Empire]]||[[:ru:Сербо-Греческое царство]]|| || ||38 |- |[[:en:Sergius I of Constantinople]]||[[:ru:Сергий I (патриарх Константинопольский)]]|| || ||23 |- |[[:en:Serres]]||[[:ru:Сере (город, Греция)]]||[[Սերես (քաղաք)]]|| ||53 |- |[[:en:Serres (regional unit)]]||[[:ru:Сере (ном)]]||[[Սերե (նոմոս)]]|| ||40 |- |[[:en:Seskli]]|| || || ||7 |- |[[:en:Seven Against Thebes (play)]]||[[:ru:Семеро против Фив (Эсхил)]]||[[Յոթն ընդդեմ Թեբեի]]||այո||37 |- |[[:en:Seventh austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Marina Severa]]||[[:ru:Марина Севира]]|| || ||15 |- |[[:en:Sfakia]]||[[:ru:Сфакья (дим)]]||[[Սֆակիա]]|| ||18 |- |[[:en:Sfakians]]|| || || ||4 |- |[[:en:Kyriakos Sfetsas]]|| || || ||1 |- |[[:en:Shahrbaraz]]||[[:ru:Фаррухан Шахрвараз]]|| || ||35 |- |[[:en:Shake It (Sakis Rouvas song)]]||[[:ru:Shake It (песня Сакиса Руваса)]]|| || ||9 |- |[[:en:Shield of Heracles]]||[[:ru:Щит Геракла]]|| || ||15 |- |[[:en:John Spata]]||[[:ru:Гин Буа Шпата]]|| || ||15 |- |[[:en:Shuvalov Painter]]|| || || ||7 |- |[[:en:Georgios Siantos]]||[[:ru:Сиантос, Йоргис]]|| || ||4 |- |[[:en:Samian Sibyl]]|| || || ||4 |- |[[:en:Siceliotes]]|| || || ||6 |- |[[:en:Sidirokastro, Serres]]||[[:ru:Сидирокастрон (Сере)]]|| || ||23 |- |[[:en:Siege of Aleppo (637)]]||[[:ru:Осада Алеппо (637)]]|| || ||13 |- |[[:en:Siege of Athens]]|| || || ||3 |- |[[:en:Siege of Bari]]|| || || ||19 |- |[[:en:Siege of Candia]]||[[:ru:Осада Кандии]]|| || ||17 |- |[[:en:Siege of Chandax]]|| || || ||6 |- |[[:en:Siege of Constantinople (860)]]||[[:ru:Поход руси на Царьград (860)]]|| || ||24 |- |[[:en:Siege of Constantinople (1203)]]||[[:ru:Осада Константинополя (1203)]]||[[Կոստանդնուպոլսի պաշարում (1203)]]|| ||24 |- |[[:en:Siege of Constantinople (1235)]]||[[:ru:Осада Константинополя (1235)]]|| || ||16 |- |[[:en:Siege of Emesa]]|| || || ||9 |- |[[:en:Siege of Eretria]]||[[:ru:Осада Эретрии]]|| || ||14 |- |[[:en:Siege of Gythium]]||[[:ru:Осада Гифия]]|| || ||7 |- |[[:en:Siege of Jerusalem (636–637)]]||[[:ru:Осада Иерусалима (637)]]||[[Երուսաղեմի պաշարում (637)]]|| ||26 |- |[[:en:Siege of Melos]]||[[:ru:Осада Мелоса]]|| || ||13 |- |[[:en:Siege of Negroponte (1470)]]|| || || ||12 |- |[[:en:Siege of Nicaea]]||[[:ru:Осада Никеи (1097)]]|| || ||34 |- |[[:en:Siege of Nicaea (1328–1331)]]||[[:ru:Осада Никеи (1331)]]|| || ||18 |- |[[:en:Siege of Rhodes (305–304 BC)]]||[[:ru:Осада Родоса (305—304 годы до н. э.)]]|| || ||16 |- |[[:en:Siege of Syracuse (311–309 BC)]]||[[:ru:Осада Сиракуз (311—309 до н. э.)]]|| || ||7 |- |[[:en:Siege of the Acropolis (1687)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Siege of Thessalonica (1422–1430)]]||[[:ru:Осада Салоник (1422—1430)]]||[[Սալոնիկի պաշարում (1422-1430)]]|| ||22 |- |[[:en:Siege of Trebizond (1222–1223)]]|| || || ||7 |- |[[:en:Siemens Greek bribery scandal]]||[[:ru:Коррупционный скандал с компанией «Siemens» в Греции]]||[[Կոռուպցիոն սկանդալ Հունաստանում «Siemens» ընկերության հետ]]|| ||5 |- |[[:en:Sieve of Eratosthenes]]||[[:ru:Решето Эратосфена]]||[[Էրատոսթենեսի մաղ]]|| ||59 |- |[[:en:Giorgos Sigalas]]||[[:ru:Сигалас, Йоргос]]|| || ||10 |- |[[:en:Angelos Sikelianos]]||[[:ru:Сикелианос, Ангелос]]|| || ||24 |- |[[:en:Sikyona]]||[[:ru:Сикиония]]|| || ||15 |- |[[:en:Silenus]]||[[:ru:Силен]]|| || ||32 |- |[[:en:Simeon I of Bulgaria]]||[[:ru:Симеон I]]||[[Սիմեոն Առաջին]]|| ||55 |- |[[:en:Costas Simitis]]||[[:ru:Симитис, Костас]]||[[Կոստաս Սիմիտիս]]|| ||41 |- |[[:en:Simonides of Ceos]]||[[:ru:Симонид]]||[[Սիմոնիդես Քիոսացի]]|| ||60 |- |[[:en:Simon Sinas]]||[[:ru:Сина, Симон Георг фон]]|| || ||12 |- |[[:en:Sinis (mythology)]]||[[:ru:Синис]]|| || ||23 |- |[[:en:Takis Sinopoulos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Dimitris Sioufas]]|| || || ||9 |- |[[:en:Siren (mythology)]]||[[:ru:Сирены]]||[[Սիրեններ]]|| ||63 |- |[[:en:George Sirian]]||[[:ru:Сириан, Георгиос]]|| || ||3 |- |[[:en:Sirmpa]]|| || || ||2 |- |[[:en:Georgios Sisinis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sisyphus]]||[[:ru:Сизиф]]||[[Սիզիփոս]]|| ||76 |- |[[:en:Sisyphus fragment]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sitalces]]||[[:ru:Ситалк]]|| || ||18 |- |[[:en:Sithonia]]||[[:ru:Ситония]]|| || ||34 |- |[[:en:Sixth austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Pope Sixtus II]]||[[:ru:Сикст II]]||[[Սիքստոս II (Հռոմի պապ)]]|| ||79 |- |[[:en:Kostas Skarvelis]]|| || || ||2 |- |[[:en:Skiathos]]||[[:ru:Скиатос]]||[[Սկիաթոս]]|| ||40 |- |[[:en:Nikolaos Skoufas]]||[[:ru:Скуфас, Николаос]]|| || ||10 |- |[[:en:Stefanos Skouloudis]]||[[:ru:Скулудис, Стефанос]]|| || ||17 |- |[[:en:Eleni Skoura]]||[[:ru:Скура, Елени]]|| || ||5 |- |[[:en:Spyros Skouras]]||[[:ru:Скурас, Спирос]]|| || ||10 |- |[[:en:Vassilios Skouris]]|| || || ||16 |- |[[:en:Panos Skourletis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Skudra]]||[[:ru:Скудра (сатрапия)]]|| || ||10 |- |[[:en:Slavic migrations to the Balkans]]||[[:ru:Славянская колонизация Балкан]]|| || ||18 |- |[[:en:Smikros]]|| || || ||9 |- |[[:en:Smoking in Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Smolikas]]||[[:ru:Змоликас]]||[[Սմոլիկաս]]||այո||30 |- |[[:en:Smuggling of silkworm eggs into the Byzantine Empire]]|| || || ||11 |- |[[:en:Smyrna Trilogy]]|| || || ||1 |- |[[:en:Social Insurance Institute]]|| || || ||4 |- |[[:en:Social War (357–355 BC)]]||[[:ru:Союзническая война (357—355 до н. э.)]]|| || ||19 |- |[[:en:Socialist Democratic Union]]|| || || ||1 |- |[[:en:Socialist Workers' Federation]]|| || || ||6 |- |[[:en:Sogdian Rock]]||[[:ru:Горная война Александра Македонского]]|| || ||15 |- |[[:en:Solar power in Greece]]||[[:ru:Гелиоэнергетика Греции]]|| || ||5 |- |[[:en:Sophia (wisdom)]]||[[:ru:София (философия)]]|| || ||19 |- |[[:en:Sophia of Montferrat]]||[[:ru:София Монферратская]]|| || ||15 |- |[[:en:Sophia of Prussia]]||[[:ru:София Прусская]]|| || ||36 |- |[[:en:Sophilos]]|| || || ||10 |- |[[:en:Sophist (dialogue)]]||[[:ru:Софист (Платон)]]|| || ||27 |- |[[:en:Sortition]]||[[:ru:Выборы по жребию]]|| || ||21 |- |[[:en:Sotirios Sotiropoulos]]||[[:ru:Сотиропулос, Сотириос]]|| || ||15 |- |[[:en:Soufli]]||[[:ru:Суфлион]]||[[Սուֆլիոն]]|| ||21 |- |[[:en:Georgios Souflias]]|| || || ||4 |- |[[:en:Mariam Soulakiotis]]||[[:ru:Сулакиоти, Мариам]]||[[Մարիամ Սուլակիոտի]]|| ||9 |- |[[:en:Souli, Arcadia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Souliote War (1803)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Sources of Indo-Greek history]]|| || || ||1 |- |[[:en:Anwar Soussa]]|| || || ||1 |- |[[:en:South Aegean]]||[[:ru:Южные Эгейские острова]]||[[Հարավային Եգեյան կղզիներ]]|| ||65 |- |[[:en:Souvlaki]]||[[:ru:Сувлаки]]||[[Սուվլակի]]||այո||34 |- |[[:en:Vassilis Spanoulis]]||[[:ru:Спанулис, Василис]]||[[Վասիլիս Սպանուլիս]]|| ||26 |- |[[:en:Spartan army]]||[[:ru:Армия Спарты]]|| || ||17 |- |[[:en:Spartiate]]||[[:ru:Спартиаты]]|| || ||20 |- |[[:en:Elisavet Spathari]]|| || || ||1 |- |[[:en:Evgenios Spatharis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Special Highest Court]]||[[:ru:Особый высший суд Греции]]||[[Հունաստանի Գերագույն հատուկ դատարան]]|| ||8 |- |[[:en:Speusippus]]||[[:ru:Спевсипп]]|| || ||35 |- |[[:en:Spilios Spiliotopoulos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Spiritual Meadow]]||[[:ru:Лимонарь]]|| || ||4 |- |[[:en:Georgia Spiropoulos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Christos Spirtzis]]|| || || ||3 |- |[[:en:Sporades]]|| ||[[Սպորադներ]]|| ||50 |- |[[:en:Sporting B.C.]]|| || || ||6 |- |[[:en:Carl Ludwig Sprenger]]|| || || ||9 |- |[[:en:Saint Spyridon]]||[[:ru:Спиридон Тримифунтский]]|| || ||26 |- |[[:en:Spyros disaster]]|| || || ||2 |- |[[:en:Squid as food]]|| || || ||14 |- |[[:en:St. Demetrios Greek Orthodox Church (Seattle)]]|| || || ||2 |- |[[:en:St. Nicholas Greek Orthodox Church]]||[[:ru:Свято-Никольский национальный храм-памятник]]|| || ||15 |- |[[:en:Stadium at Olympia]]||[[:ru:Стадион в Олимпии]]|| || ||13 |- |[[:en:Stagira (ancient city)]]||[[:ru:Стагир]]|| || ||34 |- |[[:en:Spyridon Stais]]|| || || ||2 |- |[[:en:Stamnos]]||[[:ru:Стамнос]]||[[Ստամնոս]]|| ||18 |- |[[:en:Stater]]||[[:ru:Статер]]|| || ||35 |- |[[:en:Giorgos Stathakis]]|| || || ||8 |- |[[:en:Statue of Zeus at Olympia]]||[[:ru:Статуя Зевса в Олимпии]]||[[Զևսի արձանն Օլիմպոսում]]||այո||86 |- |[[:en:Staurakios (eunuch)]]||[[:ru:Ставракий (евнух)]]|| || ||12 |- |[[:en:Stavroupoli]]|| || || ||19 |- |[[:en:Marie Spartali Stillman]]||[[:ru:Спартали Стиллман, Мария]]||[[Մարիա Սպարտալի Սթիլման]]|| ||22 |- |[[:en:Stis Triantafilias Ta Fila]]|| || || ||1 |- |[[:en:Stoa]]||[[:ru:Стоа]]||[[Ստոա]]|| ||39 |- |[[:en:Stoa Poikile]]||[[:ru:Расписная стоя]]|| || ||21 |- |[[:en:Stoicism]]||[[:ru:Стоицизм]]||[[Ստոիցիզմ]]|| ||98 |- |[[:en:Strategos]]||[[:ru:Стратег]]||[[Ստրատեգոս]]|| ||41 |- |[[:en:Dora Stratou]]||[[:ru:Страту, Дора]]|| || ||7 |- |[[:en:Georgios Streit]]|| || || ||8 |- |[[:en:Strovolos]]||[[:ru:Строволос]]|| || ||23 |- |[[:en:Structural history of the Roman military]]|| || || ||9 |- |[[:en:Struma (river)]]||[[:ru:Струма (река)]]||[[Ստրումա (գետ)]]|| ||46 |- |[[:en:Strymonian Gulf]]||[[:ru:Орфанос]]|| || ||22 |- |[[:en:Stylobate]]||[[:ru:Стилобат]]||[[Ստիլոբատ]]|| ||35 |- |[[:en:Stymfalia]]|| || || ||14 |- |[[:en:Styra, Greece]]|| || || ||11 |- |[[:en:Successions of Philosophers]]|| || || ||5 |- |[[:en:Suda]]||[[:ru:Суда (энциклопедия)]]||[[Սուդա (հանրագիտարան)]]||այո||46 |- |[[:en:Sukhumi]]||[[:ru:Сухум]]||[[Սուխում]]|| ||120 |- |[[:en:Sumela Monastery]]||[[:ru:Панагия Сумела]]||[[Սումելա վանք]]|| ||25 |- |[[:en:Super-prefectures of Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:The Suppliants (Aeschylus)]]||[[:ru:Просительницы (Эсхил)]]|| || ||23 |- |[[:en:Supreme Civil and Criminal Court of Greece]]||[[:ru:Верховный суд Греции]]|| || ||9 |- |[[:en:Swedish Institute at Athens]]|| || || ||8 |- |[[:en:Symi]]||[[:ru:Сими]]||[[Սիմի]]|| ||44 |- |[[:en:Symmathites]]|| || || ||2 |- |[[:en:Sympoliteia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Symposium]]||[[:ru:Симпосий]]|| || ||41 |- |[[:en:Symposium (Plato)]]||[[:ru:Пир (Платон)]]||[[Խրախճանք]]|| ||44 |- |[[:en:Synaspismos]]||[[:ru:Синаспизмос]]|| || ||18 |- |[[:en:George Syncellus]]||[[:ru:Георгий Синкелл]]|| || ||33 |- |[[:en:Syntagma Square]]||[[:ru:Синтагматос]]||[[Սինտագմա]]|| ||33 |- |[[:en:Syros]]||[[:ru:Сирос]]||[[Սիրոս (կղզի)]]|| ||55 |- |[[:en:Tainia (costume)]]|| || || ||10 |- |[[:en:Talent (measurement)]]||[[:ru:Талант (единица измерения)]]||[[Տաղանդ (չափի միավոր)]]|| ||49 |- |[[:en:Talos in popular culture]]||[[:ru:Талос (витязь)]]|| || ||32 |- |[[:en:Talthybius]]||[[:ru:Талфибий]]|| || ||18 |- |[[:en:Tamil loanwords in Ancient Greek]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tamzara]]||[[:ru:Тамзара]]||[[Թամզարա (պար)]]|| ||6 |- |[[:en:Tanagra figurine]]||[[:ru:Танагрские статуэтки]]|| || ||17 |- |[[:en:Tantalus]]||[[:ru:Тантал (мифология)]]||[[Տանտալոս]]|| ||52 |- |[[:en:Taphians]]|| || || ||9 |- |[[:en:Giannis Taralidis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Tarasios of Constantinople]]||[[:ru:Тарасий (патриарх Константинопольский)]]|| || ||27 |- |[[:en:Gregory Tarchaneiotes]]|| || || ||8 |- |[[:en:Tarhana]]||[[:ru:Тархана]]||[[Թարխանա]]|| ||21 |- |[[:en:Tarporley Painter]]||[[:ru:Тарпорлийский вазописец]]|| || ||7 |- |[[:en:Tarquinia Painter]]|| || || ||4 |- |[[:en:Taverna]]||[[:ru:Греческая таверна]]|| || ||11 |- |[[:en:Taxation in Greece]]||[[:ru:Налоговая система Греции]]|| || ||4 |- |[[:en:Taygetus]]||[[:ru:Тайгет]]|| || ||37 |- |[[:en:Technical Chamber of Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Technical University of Crete]]|| || || ||8 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Athens]]|| || || ||3 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Crete]]||[[:ru:Критский институт технологического образования]]|| || ||3 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Eastern Macedonia and Thrace]]|| || || ||3 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Piraeus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Western Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Technological Educational Institute of Western Macedonia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tegea]]||[[:ru:Тегея]]|| || ||32 |- |[[:en:Telegonus]]||[[:ru:Телегон]]|| || ||3 |- |[[:en:Telemachus]]||[[:ru:Телемах]]||[[Տելեմաքոս]]|| ||51 |- |[[:en:Telephus]]||[[:ru:Телеф]]||[[Տելեփոս]]|| ||29 |- |[[:en:Telesilla]]||[[:ru:Телесилла]]|| || ||23 |- |[[:en:Television in Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Temple of Aphaea]]||[[:ru:Храм Афайи]]|| || ||22 |- |[[:en:Temple of Hera, Olympia]]|| || || ||17 |- |[[:en:Temple of Olympian Zeus, Athens]]||[[:ru:Храм Зевса Олимпийского]]||[[Օլիմպիական Զևսի տաճար]]|| ||34 |- |[[:en:Tenea]]|| || || ||10 |- |[[:en:Tenedos]]||[[:ru:Бозджаада]]||[[Տենեդոս]]|| ||47 |- |[[:en:Tenth austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Teos]]||[[:ru:Теос]]|| || ||25 |- |[[:en:Tereus (play)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Terpsichore]]||[[:ru:Терпсихора]]||[[Տերփսիքորա]]||այո||53 |- |[[:en:Territorial evolution of Greece]]|| || || ||6 |- |[[:en:Terrorism in Greece]]|| || || ||5 |- |[[:en:Tetradrachm]]||[[:ru:Тетрадрахма]]|| || ||28 |- |[[:en:Tetrarchy]]||[[:ru:Тетрархия]]||[[Տետրարխիա]]||այո||54 |- |[[:en:Tha 'Mai Allios]]|| || || ||5 |- |[[:en:Thaïs]]||[[:ru:Таис]]||[[Թայիս]]|| ||27 |- |[[:en:Thales of Miletus]]||[[:ru:Фалес Милетский]]||[[Թալես Միլեթացի]]|| ||148 |- |[[:en:Thalia (Muse)]]||[[:ru:Талия (муза)]]||[[Թալիա]]||այո||55 |- |[[:en:Thanatos]]||[[:ru:Танатос]]||[[Թանատոս]]|| ||56 |- |[[:en:Thasos]]||[[:ru:Тасос]]||[[Թասոս]]|| ||56 |- |[[:en:The Day the Fish Came Out]]|| || || ||7 |- |[[:en:The Dead Brother's Song]]|| || || ||3 |- |[[:en:The Frog and the Ox]]|| || || ||8 |- |[[:en:The Last Temptation of Christ (novel)]]|| || || ||18 |- |[[:en:The Mall Athens]]|| || || ||4 |- |[[:en:The North Wind and the Sun]]|| || || ||23 |- |[[:en:The Spicy Effect]]|| || || ||2 |- |[[:en:The X Factor (Greek series 1)]]|| || || ||1 |- |[[:en:The X Factor (Greek TV series)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Theagenes of Megara]]||[[:ru:Феаген]]|| || ||16 |- |[[:en:Theatre of ancient Greece]]||[[:ru:Театр в Древней Греции]]||[[Հին հունական թատրոն]]|| ||53 |- |[[:en:Theatre of Dionysus]]||[[:ru:Театр Диониса]]||[[Դիոնիսոսի թատրոն]]|| ||32 |- |[[:en:Theban pederasty]]|| || || ||12 |- |[[:en:Theban–Spartan War]]|| || || ||4 |- |[[:en:Thebes tablets]]|| || || ||1 |- |[[:en:Thebes, Greece]]||[[:ru:Фивы (Беотия)]]||[[Թեբե (Հունաստան)]]|| ||69 |- |[[:en:Theme (Byzantine district)]]||[[:ru:Фема]]||[[Թեմ (Բյուզանդիայի վարչական միավոր)]]|| ||43 |- |[[:en:Themistoclean Wall]]|| ||[[Թեմիստոկլեսյան պարիսպ]]|| ||7 |- |[[:en:Theocritus]]||[[:ru:Феокрит]]|| || ||66 |- |[[:en:Theodora of Arta]]||[[:ru:Феодора Петралифа]]|| || ||15 |- |[[:en:Theodora of Trebizond]]||[[:ru:Феодора Великая Комнина]]|| || ||27 |- |[[:en:Theodora Porphyrogenita]]||[[:ru:Феодора (дочь Константина VIII)]]||[[Թեոդորա (Բյուզանդիայի կայսրուհի)]]|| ||47 |- |[[:en:Theodora (empress)]]||[[:ru:Феодора (супруга Феофила)]]||[[Թեոդորա (Թեոփիլոսի կինը)]]|| ||41 |- |[[:en:Theodora (11th century)]]||[[:ru:Феодора (дочь Константина VIII)]]||[[Թեոդորա (Բյուզանդիայի կայսրուհի)]]|| ||47 |- |[[:en:Theodora (daughter of Constantine VII)]]||[[:ru:Феодора (дочь Константина VII)]]|| || ||18 |- |[[:en:Theodora (wife of Romanos I)]]||[[:ru:Феодора (супруга Романа I)]]|| || ||20 |- |[[:en:Stavros Theodorakis]]|| || || ||17 |- |[[:en:Theodore II Laskaris]]||[[:ru:Феодор II Ласкарис]]|| || ||43 |- |[[:en:Theodore II Palaiologos]]||[[:ru:Феодор II Палеолог]]|| || ||22 |- |[[:en:Theodore I Palaiologos]]||[[:ru:Феодор I Палеолог (деспот Мореи)]]|| || ||20 |- |[[:en:Theodore Psalter]]|| || || ||3 |- |[[:en:Natasa Theodoridou]]||[[:ru:Феодориду, Наташа]]|| || ||10 |- |[[:en:Theodosian dynasty]]||[[:ru:Династия Феодосия]]|| || ||33 |- |[[:en:Maria Theofili]]|| || || ||3 |- |[[:en:Theoktistos]]|| || || ||9 |- |[[:en:Theophanes Continuatus]]||[[:ru:Продолжатель Феофана]]|| || ||15 |- |[[:en:Theophanes the Greek]]||[[:ru:Феофан Грек]]||[[Ֆեոֆան Գրեկ]]|| ||31 |- |[[:en:Theophilos (emperor)]]||[[:ru:Феофил (император)]]|| || ||52 |- |[[:en:Theophylact of Ohrid]]||[[:ru:Феофилакт Болгарский]]|| || ||19 |- |[[:en:Theoroi]]|| || || ||6 |- |[[:en:Georgios Theotokis]]||[[:ru:Теотокис, Георгиос]]|| || ||17 |- |[[:en:Theramenes]]||[[:ru:Ферамен]]|| || ||23 |- |[[:en:Theriso]]|| || || ||11 |- |[[:en:Theriso revolt]]|| || || ||6 |- |[[:en:Theseus]]||[[:ru:Тесей]]||[[Թեսևս]]|| ||82 |- |[[:en:Thesmophoriazusae]]||[[:ru:Женщины на празднике Фесмофорий]]|| || ||23 |- |[[:en:Thesprotians]]|| || || ||14 |- |[[:en:Thessalonike of Macedon]]||[[:ru:Фессалоника (сестра Александра Македонского)]]|| || ||22 |- |[[:en:Thessaloniki (municipality)]]||[[:ru:Салоники (дим)]]|| || ||8 |- |[[:en:Thessaloniki Inner Ring Road]]|| || || ||4 |- |[[:en:Thessaloniki International Fair]]||[[:ru:Международная выставка в Салониках]]|| || ||5 |- |[[:en:Thessaloniki International Film Festival]]||[[:ru:Международный кинофестиваль в Салониках]]|| || ||17 |- |[[:en:Thessaloniki Metro]]||[[:ru:Салоникский метрополитен]]|| || ||24 |- |[[:en:Thessaloniki metropolitan area]]|| || || ||4 |- |[[:en:Thessaly Railway Museum]]||[[:ru:Железнодорожный музей Фессалии]]|| || ||4 |- |[[:en:Thetis-class gunboat]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ludwig Thiersch]]||[[:ru:Тирш, Людвиг]]|| || ||10 |- |[[:en:Third austerity package (Greece)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Third Economic Adjustment Programme for Greece]]|| || || ||2 |- |[[:en:Third Sacred War]]||[[:ru:Третья Священная война]]|| || ||16 |- |[[:en:Thirty Years' Peace]]||[[:ru:Тридцатилетний мир]]|| || ||14 |- |[[:en:This Is Our Night]]|| || || ||13 |- |[[:en:Tholos of Delphi]]|| || || ||9 |- |[[:en:Thomas I Komnenos Doukas]]||[[:ru:Фома I Комнин Дука]]|| || ||17 |- |[[:en:Thomas the Slav]]||[[:ru:Фома Славянин]]||[[Թովմա Սլավոն]]|| ||32 |- |[[:en:Thracia]]||[[:ru:Фракия (римская провинция)]]|| || ||31 |- |[[:en:Thracian horseman]]||[[:ru:Фракийский всадник]]|| || ||14 |- |[[:en:Thrasybulus]]||[[:ru:Фрасибул]]|| || ||28 |- |[[:en:Thrasymachus]]||[[:ru:Фрасимах]]|| || ||31 |- |[[:en:Dionysius Thrax]]||[[:ru:Дионисий Фракийский]]||[[Դիոնիսիոս Թրակացի]]|| ||36 |- |[[:en:Thriae]]||[[:ru:Фрии]]|| || ||14 |- |[[:en:Throne Room, Knossos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Thucydides, son of Melesias]]||[[:ru:Фукидид (сын Мелесия)]]|| || ||13 |- |[[:en:Thyreophoroi]]||[[:ru:Туреофоры]]|| || ||8 |- |[[:en:Tiberius III]]||[[:ru:Тиверий III]]|| || ||49 |- |[[:en:Tiberius II Constantine]]||[[:ru:Тиберий II]]||[[Տիբերիոս Բ (Բյուզանդիայի կայսր)]]||այո||51 |- |[[:en:Tigranes the Great]]||[[:ru:Тигран II]]||[[Տիգրան Մեծ]]|| ||71 |- |[[:en:Tilos]]||[[:ru:Тилос]]|| || ||36 |- |[[:en:Timaeus (dialogue)]]||[[:ru:Тимей (Платон)]]|| || ||43 |- |[[:en:Timarete]]||[[:ru:Тимарет]]|| || ||15 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (33–717)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (717–1204)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (1204–1453)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (1453–1821)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (1821–1924)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (1924–1974)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (1974–2008)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of Eastern Orthodoxy in Greece (from 2008)]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of the Latin Empire]]|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of the Republic of Venice]]||[[:ru:Хронология истории Венеции]]|| || ||4 |- |[[:en:Timon of Athens (person)]]|| || || ||15 |- |[[:en:Timotheus (sculptor)]]||[[:ru:Тимофей (скульптор)]]|| || ||15 |- |[[:en:Timotheus (general)]]||[[:ru:Тимофей (военачальник)]]|| || ||18 |- |[[:en:Timycha]]|| || || ||9 |- |[[:en:Tinos]]||[[:ru:Тинос]]||[[Թինոս]]|| ||54 |- |[[:en:Tisias]]||[[:ru:Тисий]]|| || ||10 |- |[[:en:Titan Cement]]||[[:ru:Titan Cement]]|| || ||14 |- |[[:en:Titanomachy]]||[[:ru:Титаномахия]]||[[Տիտանների ճակատամարտ]]|| ||44 |- |[[:en:Titans]]||[[:ru:Титаны]]||[[Տիտաններ (դիցաբանություն)]]|| ||89 |- |[[:en:To Nisi]]||[[:ru:Остров (телесериал, Греция)]]|| || ||6 |- |[[:en:To Vima]]||[[:ru:Вима (газета)]]|| || ||13 |- |[[:en:Tocco family]]||[[:ru:Токко (династия)]]|| || ||11 |- |[[:en:Dimitrios Tofalos]]||[[:ru:Тофалос, Димитриос]]||[[Դիմիտրիոս Տոֆալոս]]|| ||8 |- |[[:en:Ardit Toli]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tomb of the Diver]]|| || || ||12 |- |[[:en:Tomb of the Unknown Soldier (Athens)]]||[[:ru:Могила Неизвестного солдата (Афины)]]|| || ||7 |- |[[:en:Toumazou v. Republic of Turkey]]|| || || ||2 |- |[[:en:Toumba (Thessaloniki)]]|| || || ||6 |- |[[:en:Bardanes Tourkos]]||[[:ru:Вардан Турк]]|| || ||16 |- |[[:en:Tower of the Winds]]||[[:ru:Башня Ветров]]||[[Քամիների աշտարակ]]|| ||34 |- |[[:en:Trachilos footprints]]|| || || ||7 |- |[[:en:Tractatus coislinianus]]||[[:ru:Коаленовский трактат]]|| || ||6 |- |[[:en:Trade unions in Greece]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tragasus]]|| || || ||2 |- |[[:en:TrainOSE rolling stock]]|| || || ||4 |- |[[:en:Treasury of Atreus]]||[[:ru:Сокровищница Атрея]]|| || ||25 |- |[[:en:Treaty of Adrianople (1829)]]||[[:ru:Адрианопольский мирный договор (1829)]]||[[Ադրիանապոլսի պայմանագիր]]|| ||41 |- |[[:en:Treaty of Athens]]||[[:ru:Афинский договор]]|| || ||9 |- |[[:en:Treaty of Berlin (1878)]]||[[:ru:Берлинский трактат]]||[[Բեռլինի պայմանագիր (1878)]]|| ||38 |- |[[:en:Treaty of Bucharest (1913)]]||[[:ru:Бухарестский мирный договор (1913)]]|| || ||42 |- |[[:en:Treaty of Chernomen]]|| || || ||4 |- |[[:en:Treaty of Constance (1153)]]|| || || ||4 |- |[[:en:Treaty of Constantinople (1897)]]||[[:ru:Константинопольский договор (1897)]]|| || ||12 |- |[[:en:Treaty of Devol]]||[[:ru:Девольский договор]]|| || ||24 |- |[[:en:Treaty of Karlowitz]]||[[:ru:Карловицкий мир]]|| || ||52 |- |[[:en:Treaty of London (1827)]]||[[:ru:Лондонская конвенция (1827)]]|| || ||15 |- |[[:en:Treaty of London (1864)]]||[[:ru:Лондонский договор (1864)]]|| || ||9 |- |[[:en:Treaty of Neuilly-sur-Seine]]||[[:ru:Нёйиский договор]]|| || ||37 |- |[[:en:Treaty of Nymphaeum (1214)]]||[[:ru:Нимфейский договор (1214)]]|| || ||11 |- |[[:en:Treaty of Nymphaeum (1261)]]||[[:ru:Нимфейский договор (1261)]]|| || ||16 |- |[[:en:Treaty of Passarowitz]]||[[:ru:Пожаревацкий мир]]|| || ||41 |- |[[:en:Treaty of Phoenice]]|| || || ||16 |- |[[:en:Treaty of Sèvres]]||[[:ru:Севрский мирный договор]]||[[Սևրի պայմանագիր]]|| ||61 |- |[[:en:Treaty of Varkiza]]||[[:ru:Варкизское соглашение]]|| || ||10 |- |[[:en:Treaty of Viterbo]]|| || || ||8 |- |[[:en:Trial of the Six]]||[[:ru:Процесс шести]]|| || ||11 |- |[[:en:Triandria]]||[[:ru:Триандрия]]|| || ||17 |- |[[:en:Makis Triantafyllopoulos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Nikolaos Triantafyllakos]]||[[:ru:Триандафиллакос, Николаос]]|| || ||14 |- |[[:en:Dimitrios Trichopoulos]]||[[:ru:Трихопулос, Димитриос]]||[[Դիմիտրիոս Տրիխոպուլոս]]|| ||5 |- |[[:en:Trierarch]]|| || || ||7 |- |[[:en:Valando Tryfonos]]||[[:ru:Трифонос, Валанто]]|| || ||6 |- |[[:en:Trikala]]||[[:ru:Трикала]]||[[Տրիկալա]]|| ||49 |- |[[:en:Trikala (regional unit)]]|| || || ||14 |- |[[:en:Trikala 2000 B.C.]]|| || || ||7 |- |[[:en:Spyridon Trikoupis]]||[[:ru:Трикупис, Спиридон]]||[[Սպիրիդոն Տրիկուպիս]]|| ||24 |- |[[:en:Tripotamia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tripotamo, Arcadia]]|| || || ||2 |- |[[:en:Triptolemos Painter]]||[[:ru:Мастер Триптолема]]|| || ||8 |- |[[:en:Antonis Tritsis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Troilus of Elis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Trojan language]]||[[:ru:Троянский язык]]|| || ||7 |- |[[:en:Tromakton]]|| || || ||1 |- |[[:en:Tros (mythology)]]||[[:ru:Трос (сын Эрихтония)]]|| || ||27 |- |[[:en:Troullos]]|| || || ||1 |- |[[:en:Troy]]||[[:ru:Троя]]||[[Տրոյա]]|| ||113 |- |[[:en:Trypes]]|| || || ||9 |- |[[:en:Euclid Tsakalotos]]||[[:ru:Цакалотос, Эвклид]]||[[Էվկլիդիս Ցակալոտոս]]|| ||30 |- |[[:en:Athanasios Tsakalov]]||[[:ru:Цакалоф, Атанасиос]]|| || ||12 |- |[[:en:Tsakonia]]|| || || ||9 |- |[[:en:Tsakonian language]]||[[:ru:Цаконский язык]]|| || ||32 |- |[[:en:Tsakonians]]|| || || ||9 |- |[[:en:Tsakonikos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Eleni Tsaligopoulou]]||[[:ru:Цалигопулу, Элени]]||[[Էլենի Ցալիգոպուլու]]|| ||11 |- |[[:en:Konstantinos Tsatsos]]||[[:ru:Цацос, Константинос]]|| || ||32 |- |[[:en:Tsestos]]|| || || ||2 |- |[[:en:Tsifteteli]]|| || || ||7 |- |[[:en:Tsimiski Street]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ilias Tsirimokos]]||[[:ru:Циримокос, Илиас]]|| || ||16 |- |[[:en:Savvas Tsitouridis]]|| || || ||4 |- |[[:en:Vassilis Tsitsanis]]|| || || ||14 |- |[[:en:Georgios Tsolakoglou]]||[[:ru:Цолакоглу, Георгиос]]|| || ||19 |- |[[:en:Emmanouil Tsouderos]]||[[:ru:Цудерос, Эммануил]]|| || ||16 |- |[[:en:Christos Tsountas]]||[[:ru:Цундас, Христос]]|| || ||11 |- |[[:en:Tunic]]||[[:ru:Туника]]|| || ||43 |- |[[:en:Turkish coffee]]||[[:ru:Кофе по-турецки]]||[[Թուրքական սուրճ]]|| ||59 |- |[[:en:Turkish invasion of Cyprus]]||[[:ru:Турецкое вторжение на Кипр]]||[[Թուրքական ներխուժումը Կիպրոս]]|| ||42 |- |[[:en:TWA Flight 841 (1974)]]||[[:ru:Взрыв Boeing 707 над Ионическим морем]]|| || ||8 |- |[[:en:Twenty Years' Anarchy]]||[[:ru:Двадцатилетняя анархия]]|| || ||16 |- |[[:en:Tymfristos]]||[[:ru:Велухи]]|| || ||18 |- |[[:en:Tyrant]]||[[:ru:Тиран]]|| || ||59 |- |[[:en:Tyras]]||[[:ru:Тира (древний город)]]|| || ||18 |- |[[:en:Tyrsenian languages]]||[[:ru:Тирренские языки]]|| || ||26 |- |[[:en:Konstantinos Tzechanis]]||[[:ru:Дзеханис, Константинос]]|| || ||5 |- |[[:en:Eleni Tzoka]]|| || || ||7 |- |[[:en:Ullah Millet]]|| || || ||1 |- |[[:en:Ulysses' Gaze]]||[[:ru:Взгляд Улисса]]|| || ||20 |- |[[:en:United Democratic Left]]||[[:ru:Единая демократическая левая партия]]|| || ||12 |- |[[:en:United Macedonia]]||[[:ru:Великая Македония]]||[[Մեծն Մակեդոնիա]]||այո||23 |- |[[:en:United Panhellenic Organization of Youth]]||[[:ru:Единая всегреческая организация молодёжи]]|| || ||5 |- |[[:en:United States of the Ionian Islands]]||[[:ru:Ионическая республика]]||[[Հոնիական հանրապետություն]]|| ||34 |- |[[:en:University of Ioannina]]|| || || ||12 |- |[[:en:University of Macedonia]]||[[:ru:Университет Македонии]]||[[Մակեդոնիայի համալսարան]]|| ||18 |- |[[:en:University of Peloponnese]]|| || || ||13 |- |[[:en:University of Piraeus]]||[[:ru:Университет Пирея]]||[[Պիրեյոսի համալսարան]]|| ||19 |- |[[:en:University of Thessaly]]||[[:ru:Университет Фессалии]]|| || ||11 |- |[[:en:University of West Attica]]|| || || ||5 |- |[[:en:Unknown God]]||[[:ru:Неведомый бог]]|| || ||15 |- |[[:en:Urania]]||[[:ru:Урания (муза)]]||[[Ուրանիա]]|| ||53 |- |[[:en:Utica, Tunisia]]||[[:ru:Утика]]|| || ||32 |- |[[:en:Markos Vafeiadis]]||[[:ru:Вафиадис, Маркос]]|| || ||29 |- |[[:en:Nanos Valaoritis]]|| || || ||6 |- |[[:en:Vale of Tempe]]||[[:ru:Темпейская долина]]|| || ||25 |- |[[:en:Valens]]||[[:ru:Валент II]]||[[Վաղես]]|| ||65 |- |[[:en:Valentinian I]]||[[:ru:Валентиниан I]]|| || ||69 |- |[[:en:Valentinianic dynasty]]||[[:ru:Династия Валентиниана]]|| || ||29 |- |[[:en:Vallahades]]||[[:ru:Валахады]]|| || ||9 |- |[[:en:Valle dei Templi]]|| || || ||35 |- |[[:en:Zinovios Valvis]]||[[:ru:Валвис, Зиновиос]]|| || ||15 |- |[[:en:Markos Vamvakaris]]||[[:ru:Вамвакарис, Маркос]]|| || ||19 |- |[[:en:Despina Vandi]]||[[:ru:Ванди, Деспина]]||[[Դեսպինա Վանդի]]|| ||29 |- |[[:en:Vangelis]]||[[:ru:Вангелис]]||[[Վանգելիս]]|| ||71 |- |[[:en:Vangos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Varangians]]||[[:ru:Варяги]]||[[Վարյագներ]]|| ||55 |- |[[:en:Vardar]]||[[:ru:Вардар]]||[[Վարդար]]|| ||56 |- |[[:en:Vardar offensive]]||[[:ru:Вардарское наступление]]|| || ||16 |- |[[:en:Vardousia]]||[[:ru:Вардусия]]|| || ||14 |- |[[:en:Varieties of Modern Greek]]|| || || ||5 |- |[[:en:Kostas Varnalis]]||[[:ru:Варналис, Костас]]||[[Կոստաս Վառնալիս]]|| ||21 |- |[[:en:Yanis Varoufakis]]||[[:ru:Варуфакис, Янис]]||[[Յանիս Վարուֆակիս]]|| ||55 |- |[[:en:Varrese Painter]]||[[:ru:Варрезский вазописец]]|| || ||7 |- |[[:en:Ioannis Varvakis]]||[[:ru:Варваци, Иван Андреевич]]|| || ||10 |- |[[:en:Vasilikos, Zakynthos]]|| || || ||5 |- |[[:en:Vasilopita]]||[[:ru:Василопита]]|| || ||9 |- |[[:en:Vasta]]||[[:ru:Васта (значения)]]|| || ||5 |- |[[:en:Vatatzes]]|| || || ||7 |- |[[:en:John III Doukas Vatatzes]]||[[:ru:Иоанн III Дука Ватац]]|| || ||48 |- |[[:en:Vathy, Ithaca]]||[[:ru:Итаки (город)]]||[[Իտակի]]|| ||16 |- |[[:en:Vathy, Samos]]||[[:ru:Вати (Самос)]]|| || ||26 |- |[[:en:Kostas Vaxevanis]]|| || || ||9 |- |[[:en:Ioannis Velissariou]]||[[:ru:Велиссариу, Иоаннис]]|| || ||4 |- |[[:en:Aris Velouchiotis]]||[[:ru:Велухиотис, Арис]]||[[Արիս Վելուխիոտիս]]|| ||19 |- |[[:en:Yiorgos Veltsos]]|| || || ||3 |- |[[:en:Venetian rule in the Ionian Islands]]|| || || ||9 |- |[[:en:Venizelism]]|| ||[[Վենիզելիզմ]]|| ||10 |- |[[:en:Evangelos Venizelos]]||[[:ru:Венизелос, Евангелос]]||[[Էվանգելոս Վենիզելոս]]|| ||32 |- |[[:en:Michael Ventris]]||[[:ru:Вентрис, Майкл]]|| || ||34 |- |[[:en:Venus Anadyomene]]||[[:ru:Афродита Анадиомена]]|| || ||15 |- |[[:en:Venus Callipyge]]||[[:ru:Венера Каллипига]]|| || ||19 |- |[[:en:Venus of Arles]]||[[:ru:Венера Арльская]]|| || ||15 |- |[[:en:Vergina]]||[[:ru:Вергина]]||[[Վերգինա]]|| ||46 |- |[[:en:Veria]]||[[:ru:Верия]]||[[Վերիա]]|| ||46 |- |[[:en:Via Egnatia]]||[[:ru:Эгнатиева дорога]]|| || ||37 |- |[[:en:Viannos massacres]]||[[:ru:Холокост Вьяноса]]|| || ||6 |- |[[:en:Demetrios Vikelas]]||[[:ru:Викелас, Деметриус]]|| || ||47 |- |[[:en:Vikos–Aoös National Park]]||[[:ru:Викос-Аоос]]||[[Վիկոս-Աոոս ազգային պարկ]]|| ||19 |- |[[:en:Ioannis Vilaras]]|| || || ||7 |- |[[:en:Vino Greco]]|| || || ||2 |- |[[:en:Anna Vissi]]||[[:ru:Висси, Анна]]||[[Աննա Վիսսի]]||այո||37 |- |[[:en:Lia Vissi]]|| || || ||14 |- |[[:en:Vitsa]]||[[:ru:Вица (Янина)]]|| || ||9 |- |[[:en:Vivartia]]|| || || ||7 |- |[[:en:Vjosa]]||[[:ru:Вьоса]]||[[Վյոսա]]|| ||43 |- |[[:en:Volcanic winter of 536]]||[[:ru:Похолодание 535—536 годов]]|| || ||29 |- |[[:en:Volos]]||[[:ru:Волос (город)]]||[[Վոլոս]]|| ||72 |- |[[:en:Makis Voridis]]|| || || ||7 |- |[[:en:Votanikos Mosque]]||[[:ru:Афинская мечеть]]|| || ||8 |- |[[:en:Voukolies]]|| || || ||11 |- |[[:en:Georgios Voulgarakis]]|| || || ||5 |- |[[:en:Petros Voulgaris]]||[[:ru:Вулгарис, Петрос]]|| || ||14 |- |[[:en:Vouliagmeni]]||[[:ru:Вулиагмени (Аттика)]]||[[Վուլիագմենի (Ատտիկա)]]|| ||19 |- |[[:en:Kostas Voutsas]]|| || || ||7 |- |[[:en:Andreas Voutsinas]]|| || || ||8 |- |[[:en:Nikos Voutsis]]|| || || ||10 |- |[[:en:Omer Vrioni]]||[[:ru:Омер-паша Вриони]]|| || ||11 |- |[[:en:Vrysochori]]|| || || ||3 |- |[[:en:Theodoros Vryzakis]]||[[:ru:Вризакис, Теодорос]]|| || ||14 |- |[[:en:Alan Wace]]||[[:ru:Уэйс, Алан]]|| || ||12 |- |[[:en:Walls of Constantinople]]||[[:ru:Стены Константинополя]]||[[Կոստանդնուպոլսի պարիսպներ]]||այո||39 |- |[[:en:Krzysztof Warzycha]]||[[:ru:Важиха, Кшиштоф]]|| || ||17 |- |[[:en:Water polo at the 2004 Summer Olympics]]||[[:ru:Водное поло на летних Олимпийских играх 2004]]|| || ||27 |- |[[:en:Western Greece]]||[[:ru:Западная Греция]]||[[Արևմտյան Հունաստան]]|| ||69 |- |[[:en:Western Macedonia]]||[[:ru:Западная Македония]]|| || ||71 |- |[[:en:Western text-type]]||[[:ru:Западный тип текста]]|| || ||13 |- |[[:en:Wildlife of Greece]]|| || || ||3 |- |[[:en:William of Champlitte]]||[[:ru:Гильом I де Шамплит]]|| || ||19 |- |[[:en:William of Villehardouin]]||[[:ru:Гильом II де Виллардуэн]]|| || ||23 |- |[[:en:Wine and Vine Institutes]]|| || || ||1 |- |[[:en:Winged Victory of Samothrace]]||[[:ru:Ника Самофракийская]]||[[Նիկե Սամոթրակյան]]|| ||49 |- |[[:en:Women in the Byzantine Empire]]||[[:ru:Женщины в Византии]]||[[Կանայք Բյուզանդիայում]]|| ||4 |- |[[:en:Women of Trachis]]||[[:ru:Трахинянки (Софокл)]]|| || ||28 |- |[[:en:Works and Days]]||[[:ru:Труды и дни]]||[[Աշխատանք և օրեր]]|| ||44 |- |[[:en:Xanthi]]||[[:ru:Ксанти]]||[[Քսանթի]]|| ||49 |- |[[:en:Xanthi B.C.]]|| || || ||3 |- |[[:en:Xanthos]]||[[:ru:Ксанф (город)]]||[[Կսանֆ (քաղաք)]]|| ||42 |- |[[:en:Emmanuil Xanthos]]||[[:ru:Ксантос, Эммануил]]|| || ||9 |- |[[:en:Xekina Mia Psaropoula]]|| || || ||1 |- |[[:en:Iannis Xenakis]]||[[:ru:Ксенакис, Янис]]||[[Յանիս Քսենակիս]]|| ||46 |- |[[:en:Xenocles of Messenia]]|| || || ||3 |- |[[:en:Xenophon]]||[[:ru:Ксенофонт]]||[[Քսենոփոն]]|| ||115 |- |[[:en:Xenos (Greek)]]|| || || ||2 |- |[[:en:Xerxes I]]||[[:ru:Ксеркс I]]||[[Քսերքսես I]]|| ||84 |- |[[:en:Alexios Xiphias]]|| || || ||8 |- |[[:en:John Xiphilinus]]|| || || ||19 |- |[[:en:Xoanon]]||[[:ru:Ксоан]]|| || ||16 |- |[[:en:Xorychti]]|| || || ||3 |- |[[:en:Nikos Xydakis (journalist)]]|| || || ||5 |- |[[:en:Xylokastro]]||[[:ru:Ксилокастрон]]||[[Քսիլոկաստրոն]]|| ||18 |- |[[:en:Nikos Xilouris]]||[[:ru:Ксилурис, Никос]]||[[Նիկոս Քսիլուրիս]]|| ||16 |- |[[:en:Xynisteri]]||[[:ru:Ксинистери (виноград)]]|| || ||9 |- |[[:en:Xyston]]|| || || ||16 |- |[[:en:Yalova Peninsula massacres]]||[[:ru:Резня в регионе Ялова-Гемлик-Орхангази]]|| || ||10 |- |[[:en:Yanni]]||[[:ru:Хрисомаллис, Янни]]||[[Յաննի]]|| ||45 |- |[[:en:Yassou Maria]]|| || || ||6 |- |[[:en:Yazdegerd I]]||[[:ru:Йездегерд I]]||[[Հազկերտ Ա]]|| ||39 |- |[[:en:Yemenimde hare var]]|| || || ||2 |- |[[:en:Yevpatoria]]||[[:ru:Евпатория]]||[[Եվպատորիա]]|| ||75 |- |[[:en:Maldin Ymeraj]]|| || || ||3 |- |[[:en:Ymittos]]||[[:ru:Имитос (Аттика)]]|| || ||17 |- |[[:en:Nikos Zachariadis]]||[[:ru:Захариадис, Никос]]|| || ||27 |- |[[:en:Pope Zachary]]||[[:ru:Захарий (папа римский)]]|| || ||75 |- |[[:en:Zagora, Greece]]|| || || ||14 |- |[[:en:Zagori]]||[[:ru:Загори]]|| || ||19 |- |[[:en:Zaharoula]]|| || || ||1 |- |[[:en:Andreas Zaimis]]||[[:ru:Заимис, Андрей]]||[[Անդրեաս Զայմիս]]|| ||15 |- |[[:en:Zakros]]||[[:ru:Закрос]]||[[Զակրոս]]|| ||23 |- |[[:en:Zakynthos]]||[[:ru:Закинф]]||[[Զակինթոս]]|| ||69 |- |[[:en:Zakynthos (city)]]||[[:ru:Закинтос]]||[[Զակինթոս (քաղաք)]]|| ||34 |- |[[:en:Zakynthos Marine Park]]||[[:ru:Национальный морской парк Закинфа]]||[[Զակինթոս ազգային պարկ]]|| ||15 |- |[[:en:Zamanfou]]|| || || ||4 |- |[[:en:Zanclus]]|| || || ||2 |- |[[:en:Zappas Olympics]]||[[:ru:Пангреческие Олимпийские игры]]|| || ||15 |- |[[:en:Zappeion]]||[[:ru:Заппион]]||[[Զափփեյոն]]|| ||31 |- |[[:en:Zealots of Thessalonica]]||[[:ru:Зилоты (XIV век)]]||[[Զիլոտներ]]|| ||12 |- |[[:en:Zeibekiko]]|| || || ||7 |- |[[:en:Zeleia]]|| || || ||9 |- |[[:en:Zeno (emperor)]]||[[:ru:Зинон (император)]]||[[Զենոն (Բյուզանդիայի կայսր)]]|| ||60 |- |[[:en:Zeno of Elea]]||[[:ru:Зенон Элейский]]||[[Զենոն Էլեացի]]|| ||94 |- |[[:en:Leonidas Zervas]]||[[:ru:Зервас, Леонидас]]|| || ||4 |- |[[:en:Napoleon Zervas]]||[[:ru:Зервас, Наполеон]]|| || ||11 |- |[[:en:Zeta]]||[[:ru:Дзета]]||[[Ձետա (տառ)]]||այո||87 |- |[[:en:Zeus]]||[[:ru:Зевс]]||[[Զևս]]|| ||132 |- |[[:en:Zeyrek Mosque]]||[[:ru:Монастырь Пантократора]]|| || ||25 |- |[[:en:Akis Zikos]]||[[:ru:Зикос, Акис]]|| || ||14 |- |[[:en:Peggy Zina]]||[[:ru:Зина, Пегги]]||[[Պեգի Զինա]]|| ||14 |- |[[:en:Nikos Zisis]]||[[:ru:Зисис, Никос]]|| || ||28 |- |[[:en:Zoë Porphyrogenita]]||[[:ru:Зоя (византийская императрица)]]||[[Զոյա (բյուզանդական կայսրուհի)]]|| ||51 |- |[[:en:Christakis Zografos]]|| || || ||4 |- |[[:en:Zographeion College]]|| || || ||2 |- |[[:en:George Zorbas]]||[[:ru:Зорбас, Йоргис]]|| || ||5 |- |[[:en:Francis Zorzi]]||[[:ru:Цорци, Франческо]]|| || ||6 |- |[[:en:Zosimaia School]]|| ||[[Զոսիմայա դպրոց]]|| ||10 |- |[[:en:Pope Zosimus]]||[[:ru:Зосима (папа римский)]]||[[Զոսիմոս (Հռոմի պապ)]]|| ||74 |- |[[:en:Zygovisti]]|| || || ||3 |} gil8x6fq171mpt5ghl66ahy0eueavso 0 1008485 8473872 8338174 2022-07-22T18:54:35Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափին գտնվող [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]] գտնվող [[ծոց]], որը գտնվում է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է կապիտան [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ Սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնակիչները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ծովային ավիափոխադրողը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] pmvy5iu1rbd5shgb0dm6jrr90tqp19s 8473874 8473872 2022-07-22T18:56:16Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Նորթոն-Սաունդ]]»-ից «[[Նորթոն Սաունդ]]» wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափին գտնվող [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]] գտնվող [[ծոց]], որը գտնվում է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է կապիտան [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ Սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնակիչները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ծովային ավիափոխադրողը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] pmvy5iu1rbd5shgb0dm6jrr90tqp19s 8473882 8473874 2022-07-22T18:58:20Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]]՝ [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափերի մոտ գտնվող [[ծոց]]: Ընկած է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է կապիտան [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ Սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնակիչները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ծովային ավիափոխադրողը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] m7gid36kloveasmcgqkh9587a7hxhzk 8473889 8473882 2022-07-22T19:00:29Z Slava Sahakyan70 65321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]]՝ [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափերի մոտ գտնվող [[ծոց]]: Ընկած է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է նավապետ [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնիկները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ծովային ավիափոխադրողը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] bhpdzvtd6md7roxd6ibhovyvn6k2qbc 8473891 8473889 2022-07-22T19:01:51Z Slava Sahakyan70 65321 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]]՝ [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափերի մոտ գտնվող [[ծոց]]: Ընկած է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է նավապետ [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնիկները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ավիակիրը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] k1fcdq0u7g8mqii4f7z7eh0ss4n6rhf 8473919 8473891 2022-07-23T00:00:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Նորթոն Սաունդ,''' [[Բերինգի ծով|Բերինգի ծովում]]՝ [[Ալյասկա|Ալյասկայի]] [[Արևմուտք|արևմտյան]] ափերի մոտ գտնվող [[ծոց]]։ Ընկած է [[Սյուարդ (Ալյասկա)|Սյուդարդ]] թերակղզուց հարավ<ref>{{cite web|author = |url = http://www.alaskool.org/resources/regional/nw_reg_pro/maps/norton_sound_vegetation/rngpro_nss2bw.JPG |title = alaskool.org |lang = |website = www.alaskool.org |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը 240 կմ երկարություն և 200 կմ լայնություն ունեցող ծոց է։ [[Յուկոն (գետ)|Յուկոն]] գետը հոսում է Նորթոն Սաունդում։ Ծոցը [[հունիս|հունիսից]] [[հոկտեմբեր]] ամիսներին չի սառչում<ref>{{cite web|author = |url = http://www.britannica.com/place/Norton-Sound |title = Norton Sound Encyclopædia Britannica |lang = |website = www.britannica.com |date = |accessdate = 2019-04-10 |deadlink = no}}</ref>։ Նորթոն Սաունդը հայտնաբերվել է նավապետ [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից [[1778]] թվականի [[սեպտեմբեր|սեպտեմբերին]]։ «Նորթոնի ծոց» անունը դրվել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի]] խոսնակ սըր Ֆլեթչեր Նորթոնի պատվին։ Նորթոն Սաունդի ափամերձ հատվածը դարեր շարունակ բնակեցրել են [[Ամերիկա|Ամերիկայի]] բնիկները` հարավային Ալյասկայի կենտրոններում ապրող յուպիկները։ Յուպիկները ապրում էին դեպի գետի հարավ, իսկ հյուսիսում՝ ինուպիաթներն էին։ Բացի [[Նոմ (քաղաք)|Նոմից]], ծոցում են նաև Էլիմ, Գոլովին, Ստեբինս, Ուայթ-Մաունթին, Կոյուկ, Շակթուլիկ, Սենթ-Մայքլ և Ունալաքլիթ քաղաքները։ Ամեն տարի շների լեռնադահուկային մրցավազք է տեղի ունենում Ունալաքլիթ և [[Նոմ]] քաղաքների գյուղերի միջև։ USS Norton Sound (AVM-1) դասի ավիակիրը Նորթոն Սաունդի անունն է ստացել։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] 6pshqycid2rsp3qwm1t915x5hx0pgns 0 1008652 8473860 8339110 2022-07-22T18:34:41Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Անցիրանանա ծոց''' (նաև հայտնի է որպես ''Դիեգո-Սուարեսի ծովածոց''), բնական ծոց, որը ձգվում է [[Մադագասկար (կղզի)|Մադագասկարի]] հյուսիսարևելյան ափի երկայնքով 20 կիլոմետր (12 մղոն) հյուսիսից հարավ<ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|url=https://archive.org/details/naturalwondersof00sche|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=[https://archive.org/details/naturalwondersof00sche/page/124 124]|quote=|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.|via=}}</ref>։ Ջրերի միջին խորությունը կազմում է ավելի քան 20 մ (66 ոտք), իսկ հիմնականը կարող է լինել 50 մ (160 ֆտ)։ Ծոցի հիմնական քաղաքը՝ [[Ացիրանանա]]<nowiki/>ն է, որը գտնվում է գետային տարածքում։ == Պատմություն == Ծոցն առաջին անգամ գրանցվել է եվրոպական հետազոտողների կողմից [[1500]] թվականին. արքայազն Հենրիին ծառայող նավաստիները ծոցն անվանել են ի պատիվ իրենց առաջնորդ Դիեգո Դիասի<ref name="readersnatural" />։ Ծոցը հետագայում` «Ոսկե դարաշրջանում», օգտագործվել է մի շարք ծովահենների և մասնավոր անձանց ապաստան ապահովելու համար, և այն, ենթադրաբար, եղել է Լիբերտալիայի լեգենդար ծովահենների գտնվելու վայր<ref name="readersnatural" />։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.sea-seek.com/?geo=3434 Sea-seek.com: nautical map of the ''Bay of Diego Suarez''] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Մադագասկարի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Հնդկական օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] cjrgrr40fqldtx97pd91ubzg79ko47r 0 1009823 8473863 8338505 2022-07-22T18:36:45Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Բրիստոլ ծոց''' ({{lang-en|Bristol Bay}}), ծոց [[Բերինգի ծով]]ում, գտնվում է [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում՝ [[Ալյասկա (նահանգ)|Ալյասկա]]յի հարավ-արևմտյան ափին<ref name="Викитека ЭСБЕ2">{{ВТ-ЭСБЕ|Бристольский залив}}</ref>։ Այն 320 կիլոմետր մխրճված է ցամաքի մեջ, մուտքը սահմանափակվում է [[Ալյասկա (թերակղզի)|Ալյասկա թերակղզ]]ու հարավային ծայրից մինչև Նևենհեմ հրվանդանի հյուսիսը՝ 480 կմ ձգվածությամբ։ Խորությունը կազմում է 27–84 մ, նավարկությունը սահմանափակված է միայն փոքրիկ ձկնորսական նավերով։ Ծոց են թափվում Տոգիակ, Նուշագակ, Կվիչակ (հոսում են [[Իլիամնա (լիճ)|Իլիամնա]] լճից) և Ուգաշիկ գետերը<ref name="bse3">{{БСЭ3|заглавие=Бристольский залив}}</ref><ref name=":0">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/79800/Bristol-Bay Bristol Bay (bay, Alaska, United States)] — Britannica Online Encyclopedia</ref>։ Նոյեմբերից մինչև մարտ-ապրիլ ծոցը ծածկված է լողացող սառույցներով։ Օրվա կեսը դիտվում է անկանոն մակընթացություն ,մինչև 3,7 մետրի հասնող։ Ծովածոցի ջրատարածքում զարգացել է ձկան արդյունաբերությունն ու արդյունահանումը ներկա, [[կետա]], արծաթե սաղմոն, [[Սաղմոնաձկներ|սաղմոն]] սեզոնին, [[Ձողաձուկազգիներ|ձողաձուկ]], կամբալա, ածուխ ձուկ և այլն<ref name=":0" />։ Բրիստոլի ծոցը բացահայտվել է [[Ջեյմս Կուկ|Ջեյմս Կուկի]] կողմից 1778 թվականի հուլիսին և անվանումը ստացել է կոմս Օգուստուս Ջոն Հերվիի պատվին<ref>{{книга|автор=James Cook|заглавие=The Three Voyages of Captain James Cook Around the World|ссылка=https://books.google.am/books?id=XmR7dnU3DgUC|издательство=Printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown|год=1821|том=|страницы=397|страниц=}}</ref>։ XIX դարի սկզբին և կեսերին ինտենսիվորեն ուսումնասիրվել է ռուս ծովագնացների կողմից։ <gallery widths="200" heights="200"> Պատկեր:Bristol Bay Alaska 2.jpg|Բրիստոլի ծոց,Ալյասկա Պատկեր:BristolBay5.jpg|Բրիստոլ ծոց Պատկեր:Bristol Bay shore.jpg|Բրիստոլ ծոցի ափ </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Խաղաղ օվկիանոսի ծոցեր]] {{ՎՊԵ}} ca77j1g5e76ctkdl8gfpa7eocqskvq2 102 1009872 8473848 8473216 2022-07-22T18:14:21Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:GA-Class mathematics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Addition]]||77400||[[Գումարում]]||38600|| ||123 |- |[[:en:Affine symmetric group]]||59600|| || || ||2 |- |[[:en:Alexandrov's uniqueness theorem]]||13800|| || || ||4 |- |[[:en:Antiparallelogram]]||16600|| || || ||15 |- |[[:en:AP Statistics]]||23200|| || || ||2 |- |[[:en:Aristotle]]||156600||[[Արիստոտել]]||21400|| ||282 |- |[[:en:Ars Conjectandi]]||31500|| || || ||7 |- |[[:en:Binary logarithm]]||41100||[[Երկուական լոգարիթմ]]||12000|| ||25 |- |[[:en:Book embedding]]||67700|| || || ||4 |- |[[:en:Borromean rings]]||43800|| || || ||23 |- |[[:en:Cairo pentagonal tiling]]||22600|| || || ||9 |- |[[:en:Cantor's first set theory article]]||103900|| || || ||4 |- |[[:en:Cistercian numerals]]||16600|| || || ||8 |- |[[:en:Clique problem]]||85600|| || || ||17 |- |[[:en:Commutative property]]||19900||[[Տեղափոխականություն]]||1400|| ||71 |- |[[:en:Component (graph theory)]]||27600|| || || ||19 |- |[[:en:Constructible number]]||32800|| || || ||17 |- |[[:en:Convex hull]]||61100|| || || ||30 |- |[[:en:Cop-win graph]]||22400|| || || ||2 |- |[[:en:Curve of constant width]]||29800|| || || ||12 |- |[[:en:Curve-shortening flow]]||75600|| || || ||3 |- |[[:en:De Bruijn–Erdős theorem (graph theory)]]||27600|| || || ||6 |- |[[:en:De quinque corporibus regularibus]]||17400|| || || ||5 |- |[[:en:Derivative]]||53800||[[Ածանցյալ]]||18400|| ||89 |- |[[:en:Dirac delta function]]||89400|| || || ||47 |- |[[:en:Directed acyclic graph]]||45600|| || || ||22 |- |[[:en:Donkey Kong Jr. Math]]||15900|| || || ||12 |- |[[:en:Double bubble theorem]]||22400|| || || ||2 |- |[[:en:Dual graph]]||51700|| || || ||19 |- |[[:en:Dyadic rational]]||35600|| || || ||13 |- |[[:en:E (mathematical constant)]]||42100||[[E (թիվ)]]||21700|| ||90 |- |[[:en:Albert Einstein]]||208700||[[Ալբերտ Այնշտայն]]||215600|| ||290 |- |[[:en:Erdős–Straus conjecture]]||31800|| || || ||14 |- |[[:en:Euclid–Euler theorem]]||10600|| || || ||7 |- |[[:en:Euclidean distance]]||22900|| || || ||34 |- |[[:en:Factorial]]||70900||[[Ֆակտորիալ]]||2900|| ||81 |- |[[:en:Fast inverse square root]]||34100|| || || ||11 |- |[[:en:Ronald Fedkiw]]||12400|| || || ||9 |- |[[:en:Feedback arc set]]||54200|| || || ||5 |- |[[:en:Fermat's right triangle theorem]]||16300|| || || ||7 |- |[[:en:Fibonacci nim]]||10000|| || || ||3 |- |[[:en:Field (mathematics)]]||88500|| || || ||63 |- |[[:en:Final stellation of the icosahedron]]||13300||[[Եքիդնաեդր]]||16800|| ||8 |- |[[:en:Finite subdivision rule]]||21700|| || || ||2 |- |[[:en:Free abelian group]]||50100|| || || ||14 |- |[[:en:Andrew M. Gleason]]||51700|| || || ||14 |- |[[:en:Ronald Graham]]||52200|| || || ||26 |- |[[:en:Graph homomorphism]]||37300|| || || ||11 |- |[[:en:Greedy coloring]]||32800|| || || ||8 |- |[[:en:Group testing]]||61500|| || || ||3 |- |[[:en:Halin graph]]||18700|| || || ||5 |- |[[:en:Richard Hamming]]||29700|| || || ||40 |- |[[:en:Handshaking lemma]]||29100||[[Ձեռքսեղմումների լեմմա]]||7100|| ||15 |- |[[:en:Harmonic series (mathematics)]]||48100||[[Հարմոնիկ շարք]]||1200|| ||41 |- |[[:en:Heilbronn triangle problem]]||19900|| || || ||1 |- |[[:en:Hilbert space]]||122000||[[Հիլբերտյան տարածություն]]||1000|| ||56 |- |[[:en:Bernt Michael Holmboe]]||13800|| || || ||22 |- |[[:en:Homotopy groups of spheres]]||83700|| || || ||5 |- |[[:en:Christiaan Huygens]]||134100||[[Քրիստիան Հյույգենս]]||4600|| ||110 |- |[[:en:Hypatia]]||95100||[[Հիպատիա]]||3200|| ||101 |- |[[:en:Ideal polyhedron]]||27500|| || || ||2 |- |[[:en:Infinity symbol]]||24500||[[Անվերջության խորհրդանիշ]]||9100|| ||19 |- |[[:en:International Mathematical Olympiad]]||50300||[[Մաթեմատիկայի միջազգային օլիմպիադա]]||52800|| ||58 |- |[[:en:Isosceles triangle]]||37100||[[Հավասարասրուն եռանկյուն]]||1000||այո||58 |- |[[:en:Vojtěch Jarník]]||20800|| || || ||14 |- |[[:en:Jessen's icosahedron]]||16200|| || || ||5 |- |[[:en:Kawasaki's theorem]]||17800|| || || ||5 |- |[[:en:Keller's conjecture]]||25400|| || || ||4 |- |[[:en:Kepler triangle]]||17800||[[Կեպլերի եռանկյուն]]||8000|| ||26 |- |[[:en:Emanuel Lasker]]||114000||[[Էմանուել Լասկեր]]||3200|| ||77 |- |[[:en:Lonely runner conjecture]]||19800|| || || ||6 |- |[[:en:Malfatti circles]]||44400|| || || ||11 |- |[[:en:Mathematical economics]]||121800|| || || ||38 |- |[[:en:Mathematics and architecture]]||78200|| || || ||12 |- |[[:en:Mathematics and art]]||117200|| || || ||15 |- |[[:en:Matrix (mathematics)]]||106400||[[Մատրից]]||26100|| ||97 |- |[[:en:Maximum spacing estimation]]||25800|| || || ||1 |- |[[:en:James Clerk Maxwell]]||83900||[[Ջեյմս Մաքսվել]]||171500|| ||142 |- |[[:en:Mayer–Vietoris sequence]]||26500|| || || ||12 |- |[[:en:Möbius strip]]||88300||[[Մյոբիուսի թերթ]]||1300|| ||65 |- |[[:en:John von Neumann]]||238500||[[Ջոն ֆոն Նոյման]]||5300|| ||109 |- |[[:en:Isaac Newton]]||128300||[[Իսահակ Նյուտոն]]||147500|| ||277 |- |[[:en:No-three-in-line problem]]||29900|| || || ||2 |- |[[:en:Opaque set]]||31600|| || || ||3 |- |[[:en:Paterson's worms]]||11500|| || || ||5 |- |[[:en:Patterns in nature]]||60500||[[Բնության օրինաչափություններ]]||66100|| ||16 |- |[[:en:Pell's equation]]||46600|| || || ||28 |- |[[:en:Penrose tiling]]||50300|| || || ||26 |- |[[:en:Pick's theorem]]||19800||[[Փիքի թեորեմ]]||2800|| ||27 |- |[[:en:Prime number]]||118300||[[Պարզ թիվ]]||3300|| ||138 |- |[[:en:Prince Rupert's cube]]||20000|| || || ||10 |- |[[:en:Pseudoforest]]||31100|| || || ||6 |- |[[:en:Pythagoras]]||111900||[[Պյութագորաս]]||6600|| ||193 |- |[[:en:Pythagorean theorem]]||94100||[[Պյութագորասի թեորեմ]]||7300|| ||122 |- |[[:en:Pythagorean tiling]]||15300|| || || ||6 |- |[[:en:Quantum electrodynamics]]||46800||[[Քվանտային էլեկտրադինամիկա]]||4700|| ||58 |- |[[:en:Quantum mechanics]]||93100||[[Քվանտային մեխանիկա]]||24900|| ||151 |- |[[:en:Quine–Putnam indispensability argument]]||45700|| || || ||1 |- |[[:en:Rado graph]]||35500|| || || ||5 |- |[[:en:Srinivasa Ramanujan]]||95300||[[Սրինիվասա Ռամանուջան]]||18700|| ||102 |- |[[:en:Regular number]]||25200|| || || ||6 |- |[[:en:Representation theory of the Lorentz group]]||153200|| || || ||5 |- |[[:en:Reuleaux triangle]]||57500||[[Ռյոլոյի եռանկյուն]]||48600|| ||34 |- |[[:en:Reversible cellular automaton]]||71700|| || || ||3 |- |[[:en:Arnold Ross]]||25200|| || || ||10 |- |[[:en:Klaus Roth]]||30200|| || || ||31 |- |[[:en:Rule 184]]||28200|| || || ||7 |- |[[:en:SAS Institute]]||39200||[[SAS Institute]]||1500||այո||20 |- |[[:en:Schwarz lantern]]||24700|| || || ||3 |- |[[:en:Shapley–Folkman lemma]]||81200|| || || ||7 |- |[[:en:Square pyramidal number]]||18900|| || || ||19 |- |[[:en:Square-difference-free set]]||14700|| || || ||2 |- |[[:en:Squaring the circle]]||43800||[[Շրջանի քառակուսացում]]||2300|| ||49 |- |[[:en:Hugo Steinhaus]]||26400|| || || ||40 |- |[[:en:Steinitz's theorem]]||50200|| || || ||4 |- |[[:en:Carl Størmer]]||20000|| || || ||24 |- |[[:en:Summa de arithmetica]]||12200|| || || ||8 |- |[[:en:Sylvester–Gallai theorem]]||41200|| || || ||14 |- |[[:en:Sylvester's sequence]]||21200|| || || ||16 |- |[[:en:Taylor series]]||41900||[[Թեյլորի շարք]]||52200|| ||66 |- |[[:en:Tessellation]]||57400||[[Մանրահատակ (երկրաչափություն)]]||6500|| ||41 |- |[[:en:Three utilities problem]]||25300||[[Ջուր, գազ և էլեկտրականություն]]||3300|| ||17 |- |[[:en:Three-gap theorem]]||25300|| || || ||2 |- |[[:en:Transfer function matrix]]||22600|| || || ||3 |- |[[:en:Turán's brick factory problem]]||13200|| || || ||3 |- |[[:en:Alan Turing]]||138300||[[Ալան Թյուրինգ]]||111800|| ||169 |- |[[:en:Stanislaw Ulam]]||83400||[[Ստանիսլավ Ուլամ]]||5300|| ||53 |- |[[:en:Vector space]]||94800||[[Վեկտորական տարածություն]]||5300|| ||82 |- |[[:en:Vedic Mathematics]]||23100|| || || ||16 |- |[[:en:Viète's formula]]||19800|| || || ||14 |- |[[:en:Francis Amasa Walker]]||62400|| || || ||13 |- |[[:en:Jean Walton]]||19700|| || || ||1 |- |[[:en:Alfred North Whitehead]]||119600||[[Ալֆրեդ Նորթ Ուայթհեդ]]||3500|| ||90 |- |[[:en:E. T. Whittaker]]||62100|| || || ||16 |- |[[:en:Widest path problem]]||23800|| || || ||5 |- |[[:en:Wieferich prime]]||65800|| || || ||12 |- |[[:en:Eugene Wigner]]||46800||[[Յուջին Վիգներ]]||3200|| ||85 |- |[[:en:Witch of Agnesi]]||25700|| || || ||27 |- |[[:en:YBC 7289]]||9200|| || || ||10 |- |[[:en:Znám's problem]]||12300|| || || ||8 |} pu0r5rj9ysowv24a1xzv1dxvnda763y 102 1009875 8473850 8473217 2022-07-22T18:20:03Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:B-Class mathematics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:−1]]||6300||[[−1]]||8700|| ||49 |- |[[:en:0]]||64200||[[0 (թիվ)]]||11600|| ||156 |- |[[:en:1]]||22500||[[1 (թիվ)]]||1600||այո||195 |- |[[:en:1/3–2/3 conjecture]]||17800|| || || ||1 |- |[[:en:4-manifold]]||15000|| || || ||7 |- |[[:en:5-polytope]]||9400|| || || ||4 |- |[[:en:24-cell]]||113600|| || || ||14 |- |[[:en:24-cell honeycomb]]||13000|| || || ||3 |- |[[:en:97.5th percentile point]]||10700|| || || ||2 |- |[[:en:Angle]]||50800||[[Անկյուն]]||64300|| ||133 |- |[[:en:A Beautiful Mind (film)]]||54800||[[Բանականության խաղեր]]||9400|| ||83 |- |[[:en:A* search algorithm]]||36400||[[Ա*]]||24900|| ||32 |- |[[:en:A4 polytope]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Abacus]]||50900||[[Աբակ (տախտակ)]]||17000|| ||111 |- |[[:en:Abel transform]]||9300|| || || ||7 |- |[[:en:Abel–Jacobi map]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Abelian category]]||18300|| || || ||18 |- |[[:en:Abelian group]]||34600||[[Աբելյան խումբ]]||9200|| ||54 |- |[[:en:Abelian variety]]||21100|| || || ||12 |- |[[:en:Shreeram Shankar Abhyankar]]||8000|| || || ||15 |- |[[:en:Absolute convergence]]||29400|| || || ||24 |- |[[:en:Absolute value]]||25300||[[Բացարձակ արժեք]]||1200|| ||79 |- |[[:en:Ackermann function]]||49900|| || || ||27 |- |[[:en:Action (physics)]]||19800||[[Գործողություն (ֆիզիկա)]]||12800|| ||35 |- |[[:en:Actuarial credentialing and exams]]||27300|| || || ||1 |- |[[:en:Actuarial science]]||33600|| || || ||31 |- |[[:en:ADE classification]]||20300|| || || ||4 |- |[[:en:Adjoint functors]]||65200|| || || ||13 |- |[[:en:Adjugate matrix]]||28900|| || || ||23 |- |[[:en:Adrastus of Cyzicus]]||2300|| || || ||3 |- |[[:en:Affine connection]]||59000|| || || ||13 |- |[[:en:Affine space]]||42400|| || || ||27 |- |[[:en:Maria Gaetana Agnesi]]||18100||[[Մարիա Գաետանա Անեզի]]||11000|| ||68 |- |[[:en:Airy function]]||18800|| || || ||15 |- |[[:en:Ibn al-Haytham]]||118900|| || || ||93 |- |[[:en:Alexander polynomial]]||16900|| || || ||12 |- |[[:en:Algebra]]||48000||[[Հանրահաշիվ]]||36100|| ||178 |- |[[:en:Algebraic curve]]||49500|| || || ||24 |- |[[:en:Algebraic geometry]]||60100||[[Հանրահաշվական երկրաչափություն]]||3600|| ||61 |- |[[:en:Algebraic K-theory]]||77800|| || || ||8 |- |[[:en:Algebraic number field]]||52900|| || || ||35 |- |[[:en:Algebraic number theory]]||40800|| || || ||35 |- |[[:en:Algebraic topology]]||18900||[[Հանրահաշվական տոպոլոգիա]]||4400|| ||43 |- |[[:en:Algebraic torus]]||24000|| || || ||2 |- |[[:en:Algebraic variety]]||39100|| || || ||34 |- |[[:en:Algorithm]]||113400||[[Ալգորիթմ]]||32100|| ||134 |- |[[:en:Algorithm characterizations]]||74000|| || || ||1 |- |[[:en:Aliquot sequence]]||10800|| || || ||14 |- |[[:en:Almagest]]||30600||[[Ալմագեստ]]||1500|| ||57 |- |[[:en:Alpha–beta pruning]]||19600|| || || ||20 |- |[[:en:Alternating polynomial]]||7000|| || || ||2 |- |[[:en:Alternating-direction implicit method]]||22800|| || || ||3 |- |[[:en:American Mathematics Competitions]]||13600|| || || ||3 |- |[[:en:Ampersand]]||32600||[[Ամպերսանդ]]||2700|| ||43 |- |[[:en:Analog computer]]||53200||[[Անալոգային հաշվողական մեքենա]]||5300|| ||49 |- |[[:en:Analytic geometry]]||39100||[[Անալիտիկ երկրաչափություն]]||1200||այո||77 |- |[[:en:Analytic number theory]]||26500|| || || ||35 |- |[[:en:Analytical Dynamics of Particles and Rigid Bodies]]||49400|| || || ||1 |- |[[:en:Analytical hierarchy]]||8400|| || || ||4 |- |[[:en:Angle of parallelism]]||7400|| || || ||8 |- |[[:en:Angular velocity]]||31200||[[Անկյունային արագություն]]||17000||այո||69 |- |[[:en:Anscombe's quartet]]||9900|| || || ||22 |- |[[:en:Antimatroid]]||36500|| || || ||2 |- |[[:en:Antiphon (orator)]]||7600|| || || ||34 |- |[[:en:Aperiodic tiling]]||23000|| || || ||8 |- |[[:en:Apex graph]]||24600|| || || ||5 |- |[[:en:Apollonian network]]||41700|| || || ||2 |- |[[:en:Applied mathematics]]||20400||[[Կիրառական մաթեմատիկա]]||8800|| ||80 |- |[[:en:Apportionment in the Hellenic Parliament]]||29300|| || || ||1 |- |[[:en:Approximate Bayesian computation]]||77300|| || || ||3 |- |[[:en:Arabic numerals]]||19500||[[Արաբական թվեր]]||15600|| ||69 |- |[[:en:Arc length]]||28100|| || || ||35 |- |[[:en:Arithmetic function]]||54400|| || || ||27 |- |[[:en:Arithmetical hierarchy]]||24900|| || || ||12 |- |[[:en:Vladimir Arnold]]||44400|| || || ||56 |- |[[:en:Arrow's impossibility theorem]]||57100|| || || ||24 |- |[[:en:Art gallery problem]]||21800|| || || ||16 |- |[[:en:Michael Artin]]||9600||[[Մայքլ Արթին]]||9000|| ||23 |- |[[:en:Assembly map]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Associated Legendre polynomials]]||31600|| || || ||17 |- |[[:en:Associated prime]]||6500|| || || ||7 |- |[[:en:Association for Women in Mathematics]]||10500|| || || ||8 |- |[[:en:Asymptotic equipartition property]]||16300|| || || ||1 |- |[[:en:Asymptotic gain model]]||20100|| || || ||2 |- |[[:en:Asymptotically flat spacetime]]||11100|| || || ||5 |- |[[:en:Atiyah–Singer index theorem]]||53100|| || || ||20 |- |[[:en:Michael Atiyah]]||84500|| || || ||51 |- |[[:en:Axiom of choice]]||58200||[[Ընտրության աքսիոմ]]||6000|| ||47 |- |[[:en:Axiom of pairing]]||7400|| || || ||17 |- |[[:en:Axiom of regularity]]||22000|| || || ||17 |- |[[:en:Axiom schema of replacement]]||18900|| || || ||14 |- |[[:en:Axiom schema of specification]]||10900|| || || ||12 |- |[[:en:B-spline]]||30200|| || || ||18 |- |[[:en:B4 polytope]]||13700|| || || ||1 |- |[[:en:Baby-step giant-step]]||7100|| || || ||7 |- |[[:en:Babylonian mathematics]]||25600||[[Բաբելոնյան մաթեմատիկա]]||16300|| ||28 |- |[[:en:Baker–Campbell–Hausdorff formula]]||35400|| || || ||9 |- |[[:en:Banach fixed-point theorem]]||14600|| || || ||25 |- |[[:en:Banach space]]||97300|| || || ||38 |- |[[:en:Banach–Tarski paradox]]||47900|| || || ||33 |- |[[:en:Banff International Research Station]]||10800|| || || ||2 |- |[[:en:Basel problem]]||33300|| || || ||32 |- |[[:en:Bass diffusion model]]||10600|| || || ||5 |- |[[:en:Bass–Serre theory]]||39100|| || || ||3 |- |[[:en:Bayes' theorem]]||57700|| || || ||58 |- |[[:en:Beeman's algorithm]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Bell number]]||29700|| || || ||26 |- |[[:en:Bell's theorem]]||92400|| || || ||30 |- |[[:en:Bellman–Ford algorithm]]||19000|| || || ||30 |- |[[:en:Alexandra Bellow]]||22500|| || || ||11 |- |[[:en:Beltrami equation]]||62600|| || || ||1 |- |[[:en:Benford's law]]||64600|| || || ||34 |- |[[:en:Bernoulli number]]||92900|| || || ||36 |- |[[:en:Bernoulli polynomials]]||17700||[[Բեռնուլիի բազմանդամներ]]||5400||այո||17 |- |[[:en:Bernoulli process]]||26400|| || || ||14 |- |[[:en:Bertrand's ballot theorem]]||14800|| || || ||11 |- |[[:en:Bertrand's box paradox]]||7600|| || || ||8 |- |[[:en:Bessel function]]||62200||[[Բեսելի ֆունկցիաներ]]||10200||այո||40 |- |[[:en:Best response]]||13600|| || || ||10 |- |[[:en:Beta distribution]]||248200|| || || ||28 |- |[[:en:Beta function]]||16500|| || || ||38 |- |[[:en:Bézier curve]]||48600|| || || ||46 |- |[[:en:Bifurcation theory]]||15200|| || || ||22 |- |[[:en:Big data]]||154600||[[Մեծ տվյալներ]]||38100|| ||64 |- |[[:en:Big O notation]]||60500|| || || ||38 |- |[[:en:Bijection, injection and surjection]]||14700|| || || ||3 |- |[[:en:Binary icosahedral group]]||11800|| || || ||2 |- |[[:en:Binary number]]||54100||[[Հաշվարկման երկուական համակարգ]]||2100|| ||97 |- |[[:en:Binary octahedral group]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:Binary relation]]||60100|| || || ||41 |- |[[:en:Binary tetrahedral group]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:Binary tree]]||33600|| || || ||41 |- |[[:en:Binomial distribution]]||46900|| || || ||53 |- |[[:en:Binomial series]]||11400|| || || ||16 |- |[[:en:Bipartite double cover]]||11000|| || || ||2 |- |[[:en:Bipartite graph]]||32800|| || || ||32 |- |[[:en:Biquaternion]]||21800|| || || ||11 |- |[[:en:Birectified 16-cell honeycomb]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:Birkhoff's representation theorem]]||21500|| || || ||1 |- |[[:en:Birthday problem]]||51100||[[Ծննդյան օրերի պարադոքս]]||35500|| ||40 |- |[[:en:Bitruncated 16-cell honeycomb]]||4300|| || || ||1 |- |[[:en:Bitruncated tesseractic honeycomb]]||3800|| || || ||1 |- |[[:en:Bivector]]||64900|| || || ||9 |- |[[:en:Bivector (complex)]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Block design]]||40500|| || || ||7 |- |[[:en:Blockchain]]||116500||[[Բլոկչեյն]]||57300|| ||84 |- |[[:en:George Boole]]||57800||[[Ջորջ Բուլ]]||12600|| ||88 |- |[[:en:Boolean algebra]]||73300||[[Բուլյան հանրահաշիվ]]||9500|| ||73 |- |[[:en:Boolean algebra (structure)]]||46700|| || || ||16 |- |[[:en:Boolean algebras canonically defined]]||66100|| || || ||1 |- |[[:en:Boolean-valued model]]||17200|| || || ||3 |- |[[:en:Borel determinacy theorem]]||13500|| || || ||1 |- |[[:en:Borel hierarchy]]||9400|| || || ||3 |- |[[:en:Borel–Cantelli lemma]]||11800|| || || ||20 |- |[[:en:Borel–Kolmogorov paradox]]||14800|| || || ||3 |- |[[:en:Bose–Einstein statistics]]||38300||[[Բոզե-Այնշտայնի վիճակագրություն]]||10000|| ||49 |- |[[:en:Satyendra Nath Bose]]||32000||[[Շատենդրանաթ Բոզե]]||4100|| ||74 |- |[[:en:Boundary (topology)]]||21100|| || || ||29 |- |[[:en:Bounded variation]]||62400|| || || ||10 |- |[[:en:Box–Jenkins model]]||100|| || || ||6 |- |[[:en:Box–Muller transform]]||13300|| || || ||13 |- |[[:en:Boy's surface]]||10700|| || || ||10 |- |[[:en:Bra–ket notation]]||43300|| || || ||40 |- |[[:en:Bracket (mathematics)]]||12900|| || || ||2 |- |[[:en:Braid group]]||36300|| || || ||12 |- |[[:en:Branch-decomposition]]||21100|| || || ||6 |- |[[:en:Bregman divergence]]||25000|| || || ||3 |- |[[:en:David Bressoud]]||10500|| || || ||6 |- |[[:en:Carl Anton Bretschneider]]||3600|| || || ||10 |- |[[:en:Bricard octahedron]]||10400|| || || ||2 |- |[[:en:Bridge and torch problem]]||9700|| || || ||5 |- |[[:en:Bring radical]]||38900|| || || ||10 |- |[[:en:Brouwer fixed-point theorem]]||62200|| || || ||22 |- |[[:en:Brunnian link]]||8100|| || || ||7 |- |[[:en:Buckingham π theorem]]||28500|| || || ||18 |- |[[:en:Budan's theorem]]||13800|| || || ||3 |- |[[:en:Edward Burger]]||21200|| || || ||4 |- |[[:en:Burst error-correcting code]]||47400|| || || ||1 |- |[[:en:Busy beaver]]||48200|| || || ||13 |- |[[:en:Butterfly effect]]||36800||[[Թիթեռի էֆեկտ]]||3300|| ||59 |- |[[:en:C*-algebra]]||20000|| || || ||16 |- |[[:en:Calculator]]||71000|| || || ||106 |- |[[:en:Calculus]]||71700|| || || ||105 |- |[[:en:Calculus of variations]]||56800|| || || ||44 |- |[[:en:Calkin–Wilf tree]]||15900|| || || ||5 |- |[[:en:Camellia (cipher)]]||16500||[[Կամելիա (ալգորիթմ)]]||15000|| ||10 |- |[[:en:James W. Cannon]]||23800|| || || ||6 |- |[[:en:Canonical basis]]||14700|| || || ||5 |- |[[:en:Canonical singularity]]||5300|| || || ||2 |- |[[:en:Cantor set]]||42700|| || || ||35 |- |[[:en:Cantor's diagonal argument]]||23300|| || || ||33 |- |[[:en:Cantor's paradox]]||5500|| || || ||19 |- |[[:en:Cantor's theorem]]||19800|| || || ||38 |- |[[:en:Cap set]]||15100|| || || ||1 |- |[[:en:Constantin Carathéodory]]||43900||[[Կոնստանտին Կարատեոդորի]]||3200|| ||37 |- |[[:en:Cardinal number]]||26600||[[Կարդինալ թվեր]]||45100|| ||47 |- |[[:en:Cardinality of the continuum]]||15700|| || || ||17 |- |[[:en:Carleson's theorem]]||15100|| || || ||5 |- |[[:en:Cartan connection]]||47000|| || || ||4 |- |[[:en:Cartesian coordinate system]]||43100||[[Դեկարտյան կոորդինատների համակարգ]]||4100|| ||77 |- |[[:en:Casson handle]]||6300|| || || ||1 |- |[[:en:Casting out nines]]||18200|| || || ||14 |- |[[:en:Catalan number]]||37500|| || || ||39 |- |[[:en:Category (mathematics)]]||20300||[[Կատեգորիա (մաթեմատիկա)]]||15200||այո||32 |- |[[:en:Category theory]]||30900||[[Կատեգորիաների տեսություն]]||7500|| ||53 |- |[[:en:Catenary]]||50200|| || || ||36 |- |[[:en:Cauchy sequence]]||20500|| || || ||45 |- |[[:en:Cauchy–Kowalevski theorem]]||7300|| || || ||9 |- |[[:en:Cauchy–Schwarz inequality]]||43500|| || || ||44 |- |[[:en:Augustin-Louis Cauchy]]||42500||[[Օգյուստեն Լուի Կոշի]]||5900|| ||77 |- |[[:en:Cauchy's integral formula]]||20600||[[Կոշիի ինտեգրալ]]||1800|| ||37 |- |[[:en:Bonaventura Cavalieri]]||20100||[[Բոնավենտուրա Կավալիերի]]||1900|| ||54 |- |[[:en:Cavalieri's quadrature formula]]||16600|| || || ||2 |- |[[:en:Cayley transform]]||13100|| || || ||6 |- |[[:en:Cayley–Hamilton theorem]]||63000|| || || ||28 |- |[[:en:Arthur Cayley]]||20200||[[Արթուր Քելի]]||12300|| ||51 |- |[[:en:Cellular automaton]]||64400|| || || ||35 |- |[[:en:Celsius]]||32300||[[Ցելսիուսի սանդղակ]]||5200|| ||103 |- |[[:en:Center of mass]]||34900||[[Զանգվածների կենտրոն]]||11100|| ||54 |- |[[:en:Central limit theorem]]||64400|| || || ||40 |- |[[:en:Central series]]||13900|| || || ||1 |- |[[:en:Centrality]]||45500|| || || ||12 |- |[[:en:Chaos theory]]||107900|| || || ||68 |- |[[:en:Characteristic function (probability theory)]]||37600|| || || ||27 |- |[[:en:Characterizations of the exponential function]]||20400|| || || ||3 |- |[[:en:Ruth Charney]]||7900|| || || ||9 |- |[[:en:Chebyshev distance]]||6700|| || || ||20 |- |[[:en:Chebyshev function]]||12100|| || || ||12 |- |[[:en:Chebyshev polynomials]]||60300|| || || ||25 |- |[[:en:Pafnuty Chebyshev]]||14200||[[Պաֆնուտի Չեբիշև]]||4500|| ||47 |- |[[:en:Chebyshev's inequality]]||50100|| || || ||29 |- |[[:en:Chemical graph generator]]||27500|| || || ||2 |- |[[:en:Chern class]]||41200|| || || ||12 |- |[[:en:Shiing-Shen Chern]]||55300|| || || ||31 |- |[[:en:Chirality]]||31100|| || || ||14 |- |[[:en:Chordal graph]]||19000|| || || ||17 |- |[[:en:Chow group]]||26100|| || || ||5 |- |[[:en:Christoffel symbols]]||38500|| || || ||26 |- |[[:en:Chromatic polynomial]]||29000|| || || ||11 |- |[[:en:Church encoding]]||40400|| || || ||9 |- |[[:en:Circles of Apollonius]]||15200|| || || ||7 |- |[[:en:Circuit rank]]||13500|| || || ||10 |- |[[:en:Circular motion]]||31600|| || || ||46 |- |[[:en:Circular section]]||12600|| || || ||2 |- |[[:en:Circumscribed circle]]||31000||[[Արտագծյալ շրջանագիծ]]||1500||այո||46 |- |[[:en:Class formation]]||18400|| || || ||2 |- |[[:en:Classical Electrodynamics (book)]]||17000|| || || ||2 |- |[[:en:Classical mechanics]]||47200||[[Դասական մեխանիկա]]||9400||այո||117 |- |[[:en:Classical Mechanics (Goldstein)]]||14000|| || || ||2 |- |[[:en:Classical orthogonal polynomials]]||35700|| || || ||1 |- |[[:en:Classical Wiener space]]||5600|| || || ||3 |- |[[:en:Classification of finite simple groups]]||41500|| || || ||25 |- |[[:en:Claw-free graph]]||29400|| || || ||5 |- |[[:en:Clebsch–Gordan coefficients]]||34200|| || || ||16 |- |[[:en:Clifford algebra]]||62800|| || || ||18 |- |[[:en:Clifford torus]]||12300|| || || ||7 |- |[[:en:Clique complex]]||13500|| || || ||3 |- |[[:en:Closed graph theorem (functional analysis)]]||26000|| || || ||1 |- |[[:en:Closed-subgroup theorem]]||23500|| || || ||3 |- |[[:en:CMA-ES]]||46400|| || || ||4 |- |[[:en:Coefficient of determination]]||40700|| || || ||19 |- |[[:en:Cofinality]]||7100|| || || ||16 |- |[[:en:Cograph]]||21900|| || || ||8 |- |[[:en:Cohen–Macaulay ring]]||22800|| || || ||9 |- |[[:en:Paul Cohn]]||15600|| || || ||11 |- |[[:en:Cohn's irreducibility criterion]]||5500|| || || ||4 |- |[[:en:Coin flipping]]||28000|| || || ||34 |- |[[:en:Coin problem]]||22200|| || || ||8 |- |[[:en:Collatz conjecture]]||56300|| || || ||38 |- |[[:en:Combination]]||29000||[[Ընտրույթ]]||3300||այո||55 |- |[[:en:Combinatorial design]]||33700|| || || ||6 |- |[[:en:Combinatorial game theory]]||24200|| || || ||15 |- |[[:en:Combinatorics]]||27100||[[Կոմբինատորիկա]]||9400|| ||83 |- |[[:en:Combinatory logic]]||42600||[[Կոմբինատորային տրամաբանություն]]||1500|| ||21 |- |[[:en:Common integrals in quantum field theory]]||28900|| || || ||2 |- |[[:en:Commutative algebra]]||17800|| || || ||34 |- |[[:en:Commutative ring]]||42000|| || || ||35 |- |[[:en:Compact operator on Hilbert space]]||29300|| || || ||3 |- |[[:en:Compact space]]||43500|| || || ||37 |- |[[:en:Comparability graph]]||13100|| || || ||6 |- |[[:en:Competitive Lotka–Volterra equations]]||21300|| || || ||5 |- |[[:en:Complemented lattice]]||8500|| || || ||6 |- |[[:en:Complete graph]]||12900|| || || ||36 |- |[[:en:Complete lattice]]||18900|| || || ||8 |- |[[:en:Complex logarithm]]||27100||[[Կոմպլեքս լոգարիթմ]]||18500|| ||14 |- |[[:en:Complex number]]||103400||[[Կոմպլեքս թիվ]]||11600|| ||133 |- |[[:en:Complex plane]]||30500||[[Կոմպլեքս հարթություն]]||1900|| ||45 |- |[[:en:Complexification]]||14000|| || || ||5 |- |[[:en:Complexification (Lie group)]]||53400|| || || ||1 |- |[[:en:Compound interest]]||24200||[[Բարդ տոկոս]]||30900|| ||36 |- |[[:en:Compound matrix]]||15800|| || || ||1 |- |[[:en:Compound of dodecahedron and icosahedron]]||4500|| || || ||5 |- |[[:en:Computability theory]]||48400|| || || ||41 |- |[[:en:Computable function]]||24000|| || || ||21 |- |[[:en:Computational complexity of mathematical operations]]||22800|| || || ||5 |- |[[:en:Computational complexity theory]]||50000|| || || ||35 |- |[[:en:Computational finance]]||7900|| || || ||6 |- |[[:en:Computational fluid dynamics]]||66200|| || || ||33 |- |[[:en:Concrete category]]||11700|| || || ||12 |- |[[:en:Conformal geometry]]||21600|| || || ||7 |- |[[:en:Congruence (general relativity)]]||15600|| || || ||3 |- |[[:en:Congruence lattice problem]]||44000|| || || ||1 |- |[[:en:Congruence relation]]||11700|| || || ||21 |- |[[:en:Conjecture]]||23700||[[Հիպոթեզ (մաթեմատիկա)]]||23000|| ||47 |- |[[:en:Conjugacy class]]||17100|| || || ||20 |- |[[:en:Connected relation]]||10800|| || || ||13 |- |[[:en:Connected space]]||26700|| || || ||29 |- |[[:en:Connected sum]]||11800|| || || ||13 |- |[[:en:Connection (mathematics)]]||19000|| || || ||17 |- |[[:en:Consistent estimator]]||11600|| || || ||11 |- |[[:en:Constant-recursive sequence]]||32800|| || || ||6 |- |[[:en:Constructible universe]]||31900|| || || ||13 |- |[[:en:Continuous function]]||62600||[[Անընդհատ արտապատկերում]]||3100|| ||62 |- |[[:en:Continuous mapping theorem]]||6900|| || || ||6 |- |[[:en:Continuous uniform distribution]]||24700|| || || ||40 |- |[[:en:Continuum hypothesis]]||28900||[[Կոնտինուումի վարկած]]||3600||այո||39 |- |[[:en:Control theory]]||55600|| || || ||43 |- |[[:en:Controversy over Cantor's theory]]||23900|| || || ||1 |- |[[:en:Convergence of Fourier series]]||21300|| || || ||3 |- |[[:en:Convergence of random variables]]||38600|| || || ||22 |- |[[:en:Convergent matrix]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Convex cone]]||24200|| || || ||10 |- |[[:en:Convex uniform honeycomb]]||66200|| || || ||4 |- |[[:en:John Horton Conway]]||34500|| || || ||47 |- |[[:en:Conway's Game of Life]]||52800|| || || ||36 |- |[[:en:Cook–Levin theorem]]||17000|| || || ||21 |- |[[:en:Copula (probability theory)]]||70800|| || || ||17 |- |[[:en:CORDIC]]||70000|| || || ||11 |- |[[:en:Core damage frequency]]||8100|| || || ||3 |- |[[:en:Core model]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Correlation]]||36900||[[Կոռելյացիա (մաթեմատիկա)]]||1500|| ||63 |- |[[:en:Cotangent space]]||9100|| || || ||9 |- |[[:en:Courant bracket]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Courant Institute of Mathematical Sciences]]||45300|| || || ||17 |- |[[:en:Courcelle's theorem]]||24800|| || || ||5 |- |[[:en:Covariance and contravariance of vectors]]||33900||[[Կովարիանտ և կոնտրավարիանտ թենզոր]]||7000|| ||18 |- |[[:en:Covariant derivative]]||36200|| || || ||17 |- |[[:en:Covering space]]||31800|| || || ||16 |- |[[:en:Coxeter group]]||35700|| || || ||17 |- |[[:en:Coxeter–Dynkin diagram]]||112700|| || || ||15 |- |[[:en:Cramér–Rao bound]]||24600|| || || ||15 |- |[[:en:Cross product]]||74600||[[Վեկտորական արտադրյալ]]||12800|| ||66 |- |[[:en:Crossing number (graph theory)]]||24800|| || || ||8 |- |[[:en:Crown graph]]||10800|| || || ||6 |- |[[:en:Cryptography]]||92000||[[Գաղտնագրություն]]||13800||այո||103 |- |[[:en:Crystalline cohomology]]||14900|| || || ||4 |- |[[:en:Crystallographic restriction theorem]]||17200|| || || ||4 |- |[[:en:Cubic equation]]||67100||[[Խորանարդ հավասարում]]||6900|| ||43 |- |[[:en:Cubic reciprocity]]||26700|| || || ||7 |- |[[:en:Curl (mathematics)]]||30700||[[Ռոտոր (դիֆերենցման օպերատոր)]]||14700|| ||43 |- |[[:en:Cycle double cover]]||13200|| || || ||2 |- |[[:en:Cycle space]]||17800|| || || ||4 |- |[[:en:Cyclic group]]||35500|| || || ||32 |- |[[:en:D4 polytope]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:George Dantzig]]||25600||[[Ջորջ Դանցիգ]]||11200|| ||37 |- |[[:en:Data analysis]]||84300|| || || ||37 |- |[[:en:Augustus De Morgan]]||50700||[[Օգաստես դե Մորգան]]||3200|| ||55 |- |[[:en:DE-9IM]]||39300|| || || ||2 |- |[[:en:Decimal]]||40100||[[Տասնորդական հաշվման համակարգեր]]||3100|| ||87 |- |[[:en:Decomposition of spectrum (functional analysis)]]||21300|| || || ||6 |- |[[:en:Dedekind group]]||3700|| || || ||10 |- |[[:en:Dedekind–MacNeille completion]]||22500|| || || ||1 |- |[[:en:Degasperis–Procesi equation]]||16700|| || || ||2 |- |[[:en:Degenerate conic]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Dehn function]]||30000|| || || ||3 |- |[[:en:Dehn invariant]]||37400|| || || ||2 |- |[[:en:Deligne–Lusztig theory]]||28700|| || || ||1 |- |[[:en:W. Edwards Deming]]||48500||[[Ուիլյամ Էդվարդս Դեմինգ]]||18500|| ||38 |- |[[:en:Density on a manifold]]||9400|| || || ||4 |- |[[:en:Department of Mathematics, University of Manchester]]||13500|| || || ||2 |- |[[:en:Dependence logic]]||28700|| || || ||1 |- |[[:en:Derivative of the exponential map]]||31600|| || || ||2 |- |[[:en:Derived category]]||29400|| || || ||6 |- |[[:en:René Descartes]]||119400||[[Ռենե Դեկարտ]]||41700|| ||226 |- |[[:en:Dessin d'enfant]]||30600|| || || ||5 |- |[[:en:Determinant]]||87000||[[Որոշիչ (մաթեմատիկա)]]||29100|| ||72 |- |[[:en:Diagonal lemma]]||10800|| || || ||5 |- |[[:en:Difference engine]]||40600|| || || ||31 |- |[[:en:Differentiable manifold]]||67300|| || || ||21 |- |[[:en:Differential calculus]]||30800||[[Դիֆերենցիալ հաշիվ]]||18700|| ||72 |- |[[:en:Differential equation]]||28000||[[Դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||26900|| ||98 |- |[[:en:Differential geometry]]||46600||[[Դիֆերենցիալ երկրաչափություն]]||1600|| ||61 |- |[[:en:Differential geometry of surfaces]]||130400|| || || ||8 |- |[[:en:Differential of a function]]||30300|| || || ||36 |- |[[:en:Dilworth's theorem]]||18500|| || || ||9 |- |[[:en:Dimension]]||40600||[[Չափականություն]]||2500|| ||83 |- |[[:en:Dimensional analysis]]||95100||[[Չափայնություն]]||1700|| ||34 |- |[[:en:Diophantine equation]]||34900||[[Դիոֆանտյան հավասարում]]||11800|| ||50 |- |[[:en:Diophantus]]||24600||[[Դիոֆանտ]]||1700|| ||74 |- |[[:en:Dirac bracket]]||29100|| || || ||4 |- |[[:en:Dirac equation]]||74900||[[Դիրակի հավասարում]]||2100|| ||46 |- |[[:en:Paul Dirac]]||62500||[[Պոլ Դիրակ]]||4200|| ||117 |- |[[:en:Direct integral]]||16900|| || || ||2 |- |[[:en:Direct stiffness method]]||14900|| || || ||8 |- |[[:en:Dirichlet integral]]||13700|| || || ||8 |- |[[:en:Discontinuous linear map]]||15600|| || || ||3 |- |[[:en:Discrete calculus]]||38500|| || || ||3 |- |[[:en:Discrete cosine transform]]||105600|| || || ||29 |- |[[:en:Discrete Fourier transform]]||68700|| || || ||27 |- |[[:en:Discrete mathematics]]||26100||[[Դիսկրետ մաթեմատիկա]]||7500||այո||78 |- |[[:en:Discrete sine transform]]||13800|| || || ||6 |- |[[:en:Discrete time and continuous time]]||10100|| || || ||8 |- |[[:en:Discriminant of an algebraic number field]]||23700|| || || ||8 |- |[[:en:Distance-hereditary graph]]||19700|| || || ||5 |- |[[:en:Distribution (mathematics)]]||127400||[[Ընդհանրացված ֆունկցիա]]||4200|| ||26 |- |[[:en:Divergent series]]||31300|| || || ||27 |- |[[:en:Division by zero]]||32500||[[Բաժանում զրոյի վրա]]||9200|| ||38 |- |[[:en:Dominated convergence theorem]]||12300|| || || ||17 |- |[[:en:Double pendulum]]||11700||[[Կրկնակի ճոճանակներ]]||10000|| ||20 |- |[[:en:Jacques du Chevreul]]||27300|| || || ||1 |- |[[:en:Dual quaternion]]||28600|| || || ||3 |- |[[:en:Dual space]]||42300|| || || ||26 |- |[[:en:Duodecimal]]||78300|| || || ||44 |- |[[:en:Dynamic programming]]||65000|| || || ||40 |- |[[:en:Dynamical system]]||53100|| || || ||50 |- |[[:en:Dynkin diagram]]||77900|| || || ||11 |- |[[:en:Freeman Dyson]]||82900||[[Ֆրիմեն Դայսոն]]||10900|| ||65 |- |[[:en:Ear decomposition]]||15000|| || || ||4 |- |[[:en:Earth's rotation]]||42300||[[Երկրի օրապտույտ]]||26400|| ||58 |- |[[:en:Edge coloring]]||66300|| || || ||16 |- |[[:en:Efficient approximately-fair item allocation]]||38200|| || || ||1 |- |[[:en:Egorov's theorem]]||19400|| || || ||13 |- |[[:en:Ehresmann connection]]||23100|| || || ||4 |- |[[:en:Eigenvalues and eigenvectors]]||100200|| || || ||48 |- |[[:en:Eight queens puzzle]]||33700|| || || ||32 |- |[[:en:Einstein notation]]||14000|| || || ||30 |- |[[:en:Elementary algebra]]||45700||[[Տարրական հանրահաշիվ]]||14200|| ||55 |- |[[:en:Gustav Elfving]]||17200|| || || ||8 |- |[[:en:Elliptic curve]]||50000|| || || ||38 |- |[[:en:Elliptic geometry]]||18900||[[Ռիմանի երկրաչափություն]]||11700|| ||27 |- |[[:en:Elliptic integral]]||28800|| || || ||27 |- |[[:en:Endomorphism ring]]||8800|| || || ||7 |- |[[:en:Enriques–Kodaira classification]]||30700|| || || ||6 |- |[[:en:Ensemble Kalman filter]]||25900|| || || ||3 |- |[[:en:Entropy]]||111900||[[Էնտրոպիա]]||4500|| ||91 |- |[[:en:Entropy (information theory)]]||61700|| || || ||44 |- |[[:en:Envy-free item allocation]]||27000|| || || ||2 |- |[[:en:Epimorphism]]||17200|| || || ||19 |- |[[:en:Equals sign]]||23800|| || || ||46 |- |[[:en:Equation]]||33200||[[Հավասարում]]||47100|| ||130 |- |[[:en:Equidissection]]||30200|| || || ||4 |- |[[:en:Equipollence (geometry)]]||6000|| || || ||7 |- |[[:en:Equitable coloring]]||18900|| || || ||4 |- |[[:en:Equivalence relation]]||30400|| || || ||59 |- |[[:en:Eratosthenes]]||35400||[[Էրատոսթենես Կիրենացի]]||6000|| ||101 |- |[[:en:Erdős number]]||30600|| || || ||36 |- |[[:en:Erdős–Szekeres theorem]]||10500|| || || ||12 |- |[[:en:Paul Erdős]]||48500||[[Պաուլ Էրդոշ]]||14200|| ||78 |- |[[:en:Erlangen program]]||14500|| || || ||20 |- |[[:en:Étale cohomology]]||33700|| || || ||7 |- |[[:en:Étale morphism]]||15700|| || || ||4 |- |[[:en:Euclid's Elements]]||44000||[[Սկզբունքներ]]||7800|| ||81 |- |[[:en:Euclidean geometry]]||50300||[[Էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]||2200|| ||80 |- |[[:en:Euclidean plane isometry]]||23400|| || || ||6 |- |[[:en:Euclidean space]]||45900|| || || ||63 |- |[[:en:Euclidean tilings by convex regular polygons]]||31800|| || || ||10 |- |[[:en:Euclidean vector]]||61400|| || || ||91 |- |[[:en:Eudoxus of Cnidus]]||22300||[[Եվդոքս]]||1600|| ||63 |- |[[:en:Euler angles]]||46400|| || || ||30 |- |[[:en:Euler characteristic]]||27500||[[Էյլերի բնութագիր]]||10500|| ||37 |- |[[:en:Euler class]]||10900|| || || ||7 |- |[[:en:Euler method]]||23200|| || || ||29 |- |[[:en:Euler–Lagrange equation]]||22900|| || || ||27 |- |[[:en:Euler–Maclaurin formula]]||19300|| || || ||20 |- |[[:en:Euler's constant]]||43000||[[Էյլեր-Մասկերոնի հաստատուն]]||6400|| ||43 |- |[[:en:Euler's formula]]||23600||[[Էյլերի բանաձև]]||13200|| ||67 |- |[[:en:Euler's identity]]||15900||[[Էյլերի նույնություն]]||19200|| ||53 |- |[[:en:Euler's theorem]]||9100|| || || ||39 |- |[[:en:Euler's totient function]]||44000|| || || ||41 |- |[[:en:Exact category]]||8500|| || || ||3 |- |[[:en:Exponential distribution]]||40200|| || || ||37 |- |[[:en:Exponential function]]||42400||[[Ցուցչային ֆունկցիա]]||7300|| ||44 |- |[[:en:Exponential growth]]||23700|| || || ||39 |- |[[:en:Exsecant]]||30300|| || || ||9 |- |[[:en:Ext functor]]||18700|| || || ||9 |- |[[:en:Exterior algebra]]||79600|| || || ||17 |- |[[:en:Factorization]]||41600|| || || ||62 |- |[[:en:Fair item allocation]]||22200|| || || ||2 |- |[[:en:Fano plane]]||21900|| || || ||15 |- |[[:en:Farey sequence]]||36500|| || || ||18 |- |[[:en:Fast Fourier transform]]||60600|| || || ||30 |- |[[:en:Fermat number]]||43000||[[Ֆերմայի թիվ]]||4500||այո||41 |- |[[:en:Fermat's Last Theorem]]||103400||[[Ֆերմայի մեծ թեորեմ]]||6500|| ||80 |- |[[:en:Fiber bundle]]||28300|| || || ||19 |- |[[:en:Fibonacci number]]||82800||[[Ֆիբոնաչիի թվեր]]||10700|| ||69 |- |[[:en:Fibonacci word]]||14200|| || || ||9 |- |[[:en:Fibred category]]||27200|| || || ||4 |- |[[:en:Field with one element]]||32000|| || || ||4 |- |[[:en:Fields Medal]]||69100||[[Ֆիլդսյան մրցանակ]]||3300|| ||77 |- |[[:en:Louis Napoleon George Filon]]||6500|| || || ||2 |- |[[:en:Finite difference]]||30700||[[Վերջավոր տարբերությունների հաշիվ]]||3500|| ||22 |- |[[:en:Finite field]]||44700||[[Վերջավոր դաշտ]]||44300|| ||35 |- |[[:en:Finite mathematics]]||3700||[[Վերջավոր մաթեմատիկա]]||5200|| ||3 |- |[[:en:First-order logic]]||91300||[[Պրեդիկատների տրամաբանություն]]||3700|| ||33 |- |[[:en:Fisher information metric]]||23300|| || || ||2 |- |[[:en:Ronald Fisher]]||70600||[[Ռոնալդ Ֆիշեր]]||17800|| ||54 |- |[[:en:Fisher's noncentral hypergeometric distribution]]||16600|| || || ||2 |- |[[:en:Fitting length]]||6100|| || || ||2 |- |[[:en:Five color theorem]]||10000|| || || ||15 |- |[[:en:Flat module]]||29400|| || || ||13 |- |[[:en:Floer homology]]||37200|| || || ||6 |- |[[:en:Floor and ceiling functions]]||34900||[[Ամբողջ մաս]]||21700|| ||25 |- |[[:en:Flow network]]||19000||[[Հոսքային ցանց]]||15200|| ||22 |- |[[:en:Floyd–Warshall algorithm]]||22100|| || || ||24 |- |[[:en:Fluid mechanics]]||20200||[[Հիդրոմեխանիկա]]||6200|| ||76 |- |[[:en:Fluxion]]||5300|| || || ||3 |- |[[:en:Folium of Descartes]]||6200|| || || ||29 |- |[[:en:Forcing (mathematics)]]||45700|| || || ||15 |- |[[:en:Formula]]||11500||[[Մաթեմատիկական բանաձև]]||1700||այո||69 |- |[[:en:Foundations of mathematics]]||49200|| || || ||36 |- |[[:en:Four color theorem]]||47200||[[Չորս գույների թեորեմ]]||2600||այո||59 |- |[[:en:Fourier analysis]]||38300|| || || ||32 |- |[[:en:Fourier series]]||72700||[[Ֆուրիեի շարք]]||16400|| ||67 |- |[[:en:Fourier transform]]||167000|| || || ||64 |- |[[:en:Fourier–Bros–Iagolnitzer transform]]||7700|| || || ||1 |- |[[:en:Fractal]]||70300||[[Ֆրակտալ]]||51800|| ||79 |- |[[:en:Fractal dimension]]||44300|| || || ||23 |- |[[:en:Fraction]]||65500||[[Կոտորակ (մաթեմատիկա)]]||16400|| ||100 |- |[[:en:Fractional Fourier transform]]||25000|| || || ||7 |- |[[:en:Frame (linear algebra)]]||21200|| || || ||9 |- |[[:en:Frame bundle]]||14600|| || || ||7 |- |[[:en:Fréchet distance]]||14700|| || || ||3 |- |[[:en:Gottlob Frege]]||48900||[[Գոտլոբ Ֆրեգե]]||2600|| ||84 |- |[[:en:Freiling's axiom of symmetry]]||10300|| || || ||2 |- |[[:en:Frenet–Serret formulas]]||33100|| || || ||16 |- |[[:en:Frequency analysis]]||16100|| || || ||25 |- |[[:en:Frieze group]]||10100|| || || ||12 |- |[[:en:Fubini–Study metric]]||27600|| || || ||6 |- |[[:en:Function (mathematics)]]||74300||[[Ֆունկցիա (մաթեմատիկա)]]||43300|| ||120 |- |[[:en:Function composition]]||38100||[[Ֆունկցիայի համադրույթ]]||7800|| ||49 |- |[[:en:Functional analysis]]||19600|| || || ||49 |- |[[:en:Functional completeness]]||14800||[[Ամբողջ ֆունկցիա]]||1400|| ||11 |- |[[:en:Functor]]||23700|| || || ||26 |- |[[:en:Fundamental group]]||53600|| || || ||28 |- |[[:en:Fundamental lemma of sieve theory]]||6300|| || || ||3 |- |[[:en:Fundamental theorem of algebra]]||50900||[[Հանրահաշվի հիմնական թեորեմ]]||12300|| ||59 |- |[[:en:Fundamental theorem of arithmetic]]||20600||[[Թվաբանության հիմնական թեորեմ]]||18100|| ||68 |- |[[:en:Fundamental theorem of calculus]]||33700|| || || ||58 |- |[[:en:Gallai–Hasse–Roy–Vitaver theorem]]||12000|| || || ||3 |- |[[:en:Galois theory]]||31900|| || || ||41 |- |[[:en:Évariste Galois]]||40900||[[Էվարիստ Գալուա]]||2400|| ||94 |- |[[:en:Galton–Watson process]]||16700|| || || ||9 |- |[[:en:Francis Galton]]||70900|| || || ||64 |- |[[:en:Gamma distribution]]||49600|| || || ||30 |- |[[:en:Gamma function]]||77500||[[Գամմա ֆունկցիա]]||25700|| ||64 |- |[[:en:Gamma matrices]]||58300|| || || ||16 |- |[[:en:Gammoid]]||10200|| || || ||1 |- |[[:en:Martin Gardner]]||81600||[[Մարտին Գարդներ]]||2200|| ||49 |- |[[:en:Gauge theory (mathematics)]]||73300|| || || ||1 |- |[[:en:Carl Friedrich Gauss]]||72100||[[Կառլ Գաուս]]||69500|| ||178 |- |[[:en:Gauss's law for gravity]]||15300|| || || ||8 |- |[[:en:Gauss's lemma (number theory)]]||17300|| || || ||11 |- |[[:en:Gauss's Pythagorean right triangle proposal]]||9200|| || || ||2 |- |[[:en:Gaussian curvature]]||18900|| || || ||21 |- |[[:en:Gaussian elimination]]||30100||[[Գաուսի մեթոդ]]||41500|| ||49 |- |[[:en:General recursive function]]||17900|| || || ||18 |- |[[:en:General Relativity (book)]]||10600|| || || ||3 |- |[[:en:General topology]]||42500|| || || ||29 |- |[[:en:Generalized continued fraction]]||50300|| || || ||6 |- |[[:en:Generalized eigenvector]]||38500|| || || ||9 |- |[[:en:Generalized hypergeometric function]]||33700|| || || ||6 |- |[[:en:Generalized inverse]]||15400|| || || ||13 |- |[[:en:Generalized Stokes theorem]]||34400|| || || ||32 |- |[[:en:Genus of a multiplicative sequence]]||14200|| || || ||4 |- |[[:en:Geodesic]]||27100||[[Գեոդեզիկ գծեր]]||1000|| ||43 |- |[[:en:Geodesics on an ellipsoid]]||72700|| || || ||3 |- |[[:en:Geodetic graph]]||8600|| || || ||1 |- |[[:en:Geometric group theory]]||38700|| || || ||12 |- |[[:en:Geometric magic square]]||14800|| || || ||3 |- |[[:en:Geometrical properties of polynomial roots]]||32900|| || || ||5 |- |[[:en:Geometrization conjecture]]||29600|| || || ||12 |- |[[:en:Sophie Germain]]||36900||[[Սոֆի Ժերմեն]]||9400|| ||65 |- |[[:en:Gersonides]]||23100|| || || ||27 |- |[[:en:Gibbs phenomenon]]||30000|| || || ||16 |- |[[:en:Kurt Gödel]]||47100||[[Կուրտ Գյոդել]]||4300|| ||104 |- |[[:en:Gödel's incompleteness theorems]]||89700|| || || ||55 |- |[[:en:Golden ratio]]||126600||[[Ոսկե հատում]]||5100|| ||94 |- |[[:en:Gömböc]]||22200|| || || ||21 |- |[[:en:Graded poset]]||13900|| || || ||2 |- |[[:en:Gradshteyn and Ryzhik]]||136700|| || || ||6 |- |[[:en:Graph (discrete mathematics)]]||27600||[[Գրաֆներ]]||5600||այո||67 |- |[[:en:Graph automorphism]]||13900|| || || ||9 |- |[[:en:Graph coloring]]||64000||[[Գրաֆների ներկում]]||70100|| ||36 |- |[[:en:Graph drawing]]||30500|| || || ||9 |- |[[:en:Graph minor]]||36200|| || || ||12 |- |[[:en:Graph power]]||11500|| || || ||5 |- |[[:en:Graph structure theorem]]||25200|| || || ||5 |- |[[:en:Graph theory]]||51900||[[Գրաֆների տեսություն]]||22300|| ||78 |- |[[:en:Graphic matroid]]||16100|| || || ||3 |- |[[:en:Hermann Grassmann]]||26000|| || || ||43 |- |[[:en:Gravitation (book)]]||13500|| || || ||8 |- |[[:en:Gray code]]||168000|| || || ||32 |- |[[:en:Green's function]]||37000||[[Գրինի ֆունկցիա]]||3200|| ||25 |- |[[:en:Grigorchuk group]]||18600|| || || ||4 |- |[[:en:GRIM test]]||6400|| || || ||3 |- |[[:en:Alexander Grothendieck]]||71200|| || || ||55 |- |[[:en:Grötzsch graph]]||6100|| || || ||5 |- |[[:en:Group action]]||42300|| || || ||26 |- |[[:en:Group representation]]||15000|| || || ||28 |- |[[:en:Group theory]]||40600|| || || ||79 |- |[[:en:H-cobordism]]||11500|| || || ||5 |- |[[:en:H-vector]]||13900|| || || ||1 |- |[[:en:H4 polytope]]||13800|| || || ||1 |- |[[:en:Haar measure]]||29700|| || || ||20 |- |[[:en:Jacques Hadamard]]||20400||[[Ժակ Ադամար]]||2300|| ||52 |- |[[:en:Hadwiger conjecture (graph theory)]]||19000|| || || ||6 |- |[[:en:Hadwiger–Nelson problem]]||14100|| || || ||11 |- |[[:en:Hairy ball theorem]]||11700|| || || ||20 |- |[[:en:Halting problem]]||43600|| || || ||34 |- |[[:en:Ham sandwich theorem]]||19300|| || || ||11 |- |[[:en:Hamilton–Jacobi equation]]||41300|| || || ||20 |- |[[:en:William Rowan Hamilton]]||41700||[[Ուիլյամ Համիլտոն]]||84900|| ||78 |- |[[:en:Happy ending problem]]||16100|| || || ||15 |- |[[:en:Hardy space]]||31400|| || || ||11 |- |[[:en:Harmonic divisor number]]||7200|| || || ||10 |- |[[:en:Harmonic function]]||22300|| || || ||29 |- |[[:en:Harmonic map]]||37900|| || || ||4 |- |[[:en:Thomas Harriot]]||33800|| || || ||35 |- |[[:en:Hausdorff dimension]]||24200|| || || ||27 |- |[[:en:Hausdorff space]]||15300|| || || ||33 |- |[[:en:Felix Hausdorff]]||55200|| || || ||45 |- |[[:en:Haven (graph theory)]]||15700|| || || ||3 |- |[[:en:Stephen Hawking]]||186600||[[Սթիվեն Հոքինգ]]||22100|| ||184 |- |[[:en:Hearing the shape of a drum]]||14300|| || || ||5 |- |[[:en:Heat equation]]||59000|| || || ||31 |- |[[:en:Oliver Heaviside]]||39000||[[Օլիվեր Հևիսայդ]]||11600|| ||62 |- |[[:en:Heawood graph]]||9300|| || || ||14 |- |[[:en:Herschel graph]]||10300|| || || ||4 |- |[[:en:Federico Rodriguez Hertz]]||10000|| || || ||5 |- |[[:en:Hexadecimal]]||63900||[[Հաշվարկման տասնվեցական համակարգ]]||900|| ||81 |- |[[:en:Hexagonal Efficient Coordinate System]]||12400|| || || ||1 |- |[[:en:Hexagram]]||24900|| || || ||31 |- |[[:en:Heyting algebra]]||44700|| || || ||14 |- |[[:en:Hilbert transform]]||57700|| || || ||19 |- |[[:en:Hilbert's problems]]||32700||[[Հիլբերտի խնդիրներ]]||23500|| ||46 |- |[[:en:Hilbert's syzygy theorem]]||13500|| || || ||4 |- |[[:en:Hilbert's tenth problem]]||25300|| || || ||13 |- |[[:en:Hilbert's theorem (differential geometry)]]||9500|| || || ||6 |- |[[:en:Hindu–Arabic numeral system]]||23600|| || || ||26 |- |[[:en:Hipparchus]]||84900||[[Հիպարքոս]]||2300|| ||78 |- |[[:en:Histogram]]||26000|| || || ||51 |- |[[:en:History of algebra]]||117900|| || || ||9 |- |[[:en:History of geometry]]||52400||[[Երկրաչափության պատմություն]]||10100|| ||20 |- |[[:en:History of mathematical notation]]||147200||[[Մաթեմատիկական նշանակումների պատմություն]]||14900|| ||8 |- |[[:en:History of randomness]]||35900|| || || ||4 |- |[[:en:History of the Church–Turing thesis]]||61600|| || || ||2 |- |[[:en:History of the function concept]]||79900|| || || ||2 |- |[[:en:History of trigonometry]]||49700||[[Եռանկյունաչափության պատմություն]]||118400|| ||17 |- |[[:en:Hodge conjecture]]||22400|| || || ||24 |- |[[:en:Hodge star operator]]||38100|| || || ||10 |- |[[:en:Robert V. Hogg]]||17400|| || || ||3 |- |[[:en:Hole]]||20500|| || || ||15 |- |[[:en:Holomorphic function]]||24100|| || || ||45 |- |[[:en:Holonomy]]||41900|| || || ||10 |- |[[:en:Hom functor]]||9400|| || || ||7 |- |[[:en:Homeomorphism]]||12900||[[Հոմեոմորֆիզմ]]||1000|| ||48 |- |[[:en:Homological algebra]]||28200|| || || ||33 |- |[[:en:Hopcroft–Karp algorithm]]||25200||[[Հապքրոֆթ-Կարպ ալգորիթմ]]||21000|| ||12 |- |[[:en:Hopf algebra]]||35300|| || || ||12 |- |[[:en:Hopf fibration]]||35600|| || || ||12 |- |[[:en:Pao-Lu Hsu]]||9400|| || || ||7 |- |[[:en:Hyperbola]]||71000||[[Հիպերբոլ]]||3700||այո||74 |- |[[:en:Hyperbolic angle]]||16300|| || || ||9 |- |[[:en:Hyperbolic sector]]||6100|| || || ||9 |- |[[:en:Hypercomplex number]]||25700||[[Հիպերկոմպլեքս թվեր]]||2800|| ||33 |- |[[:en:Hypergeometric distribution]]||24600|| || || ||29 |- |[[:en:Hyperreal number]]||29800|| || || ||26 |- |[[:en:Hypersurface]]||9300|| || || ||21 |- |[[:en:Image functors for sheaves]]||5200|| || || ||1 |- |[[:en:Imaginary unit]]||21600||[[Կեղծ միավոր]]||9400|| ||62 |- |[[:en:Immersion (mathematics)]]||23800|| || || ||17 |- |[[:en:Implementation of mathematics in set theory]]||60800|| || || ||1 |- |[[:en:Inaccessible cardinal]]||14900|| || || ||13 |- |[[:en:Incircle and excircles of a triangle]]||33100|| || || ||28 |- |[[:en:Incomplete gamma function]]||41500|| || || ||14 |- |[[:en:Indian mathematics]]||104000||[[Մաթեմատիկայի պատմությունը Հնդկաստանում]]||16700|| ||33 |- |[[:en:Indifference graph]]||17000|| || || ||4 |- |[[:en:Infinite monkey theorem]]||50600|| || || ||45 |- |[[:en:Infinite monkey theorem in popular culture]]||30400|| || || ||2 |- |[[:en:Information security]]||191800||[[Տեղեկատվական անվտանգություն]]||9500|| ||49 |- |[[:en:Information theory]]||46300||[[Ինֆորմացիայի տեսություն]]||30200|| ||74 |- |[[:en:Injective module]]||28600|| || || ||12 |- |[[:en:Integer]]||23700||[[Ամբողջ թիվ]]||1500||այո||131 |- |[[:en:Integer factorization]]||23300|| || || ||34 |- |[[:en:Integer triangle]]||40200|| || || ||6 |- |[[:en:Integral]]||66600||[[Ինտեգրալ]]||1000|| ||93 |- |[[:en:Integral curve]]||6000|| || || ||13 |- |[[:en:Integral of the secant function]]||20300|| || || ||3 |- |[[:en:Interior algebra]]||30400|| || || ||2 |- |[[:en:International Linear Algebra Society]]||17300|| || || ||1 |- |[[:en:Interpolation]]||20400|| || || ||48 |- |[[:en:Interval (mathematics)]]||23300||[[Միջակայք (մաթեմատիկա)]]||12500|| ||65 |- |[[:en:Interval arithmetic]]||54700|| || || ||11 |- |[[:en:Introduction to gauge theory]]||31600|| || || ||2 |- |[[:en:Inverse semigroup]]||28200|| || || ||4 |- |[[:en:Inverse transform sampling]]||12900|| || || ||11 |- |[[:en:Inverse trigonometric functions]]||78000||[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||29500|| ||50 |- |[[:en:Invertible matrix]]||42500|| || || ||35 |- |[[:en:Irrational number]]||40500||[[Իռացիոնալ թիվ]]||29200|| ||89 |- |[[:en:Isomorphism]]||22700||[[Իզոմորֆություն (մաթեմատիկա)]]||5400|| ||59 |- |[[:en:Iterative method]]||9600|| || || ||17 |- |[[:en:James–Stein estimator]]||16000|| || || ||3 |- |[[:en:Jeep problem]]||24800|| || || ||4 |- |[[:en:Jeffery–Hamel flow]]||13100|| || || ||1 |- |[[:en:Jensen's inequality]]||29200||[[Ենսենի անհավասարություն]]||6500|| ||28 |- |[[:en:Jet (mathematics)]]||23800|| || || ||8 |- |[[:en:Jet bundle]]||34500|| || || ||3 |- |[[:en:Johnson solid]]||52500|| || || ||23 |- |[[:en:Jordan normal form]]||43600|| || || ||22 |- |[[:en:Julia (programming language)]]||78300|| || || ||27 |- |[[:en:Julia Robinson Mathematics Festival]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Julia set]]||35300|| || || ||29 |- |[[:en:K-set (geometry)]]||15700|| || || ||1 |- |[[:en:Kähler manifold]]||31500|| || || ||13 |- |[[:en:Kalman filter]]||124300|| || || ||33 |- |[[:en:Kantorovich theorem]]||9700|| || || ||4 |- |[[:en:Karnaugh map]]||28900|| || || ||37 |- |[[:en:Karp–Lipton theorem]]||13700|| || || ||2 |- |[[:en:Kazhdan–Lusztig polynomial]]||25700|| || || ||3 |- |[[:en:Kepler conjecture]]||21700|| || || ||21 |- |[[:en:Kepler–Poinsot polyhedron]]||31400|| || || ||25 |- |[[:en:Kerala school of astronomy and mathematics]]||25800|| || || ||16 |- |[[:en:Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi]]||71700||[[Ալ-Խորեզմի]]||40000|| ||144 |- |[[:en:Kinematics]]||56400||[[Կինեմատիկա]]||12900|| ||80 |- |[[:en:Kinetic energy]]||36500||[[Կինետիկ էներգիա]]||2000|| ||93 |- |[[:en:Klein bottle]]||20500||[[Կլայնի շիշ]]||3600|| ||47 |- |[[:en:Klein four-group]]||10000|| || || ||30 |- |[[:en:Felix Klein]]||28600||[[Ֆելիքս Կլայն]]||7500|| ||68 |- |[[:en:Klein's Encyclopedia of Mathematical Sciences]]||14600|| || || ||6 |- |[[:en:Knapsack problem]]||43700||[[Ուսապարկի խնդիր]]||4400|| ||31 |- |[[:en:Knight's tour]]||21100|| || || ||34 |- |[[:en:Knot theory]]||49300|| || || ||39 |- |[[:en:Donald Knuth]]||63400||[[Դոնալդ Կնուտ]]||11400|| ||84 |- |[[:en:Kolmogorov complexity]]||40700|| || || ||25 |- |[[:en:Kolmogorov structure function]]||16900|| || || ||1 |- |[[:en:Korteweg–De Vries equation]]||23500|| || || ||17 |- |[[:en:Sofya Kovalevskaya]]||29000||[[Սոֆյա Կովալևսկայա]]||3800|| ||82 |- |[[:en:Krull dimension]]||11400|| || || ||14 |- |[[:en:Kullback–Leibler divergence]]||64800|| || || ||18 |- |[[:en:Kurtosis]]||33300|| || || ||35 |- |[[:en:L-estimator]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Lack-of-fit sum of squares]]||9700|| || || ||1 |- |[[:en:Lagrange multiplier]]||45000|| || || ||31 |- |[[:en:Joseph-Louis Lagrange]]||47600||[[Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ]]||4000|| ||99 |- |[[:en:Lagrange's theorem (group theory)]]||17400|| || || ||32 |- |[[:en:Lambda calculus]]||80500||[[Լամբդա արտահայտություն]]||9500|| ||46 |- |[[:en:Lambert W function]]||64700|| || || ||22 |- |[[:en:Serge Lang]]||24400|| || || ||26 |- |[[:en:Laplace transform]]||67400||[[Լապլասի ձևափոխություն]]||2300|| ||64 |- |[[:en:Laplace–Beltrami operator]]||20100|| || || ||9 |- |[[:en:Pierre-Simon Laplace]]||102700||[[Պիեռ Սիմոն Լապլաս]]||11400|| ||118 |- |[[:en:Laplace's equation]]||32100||[[Լապլասի հավասարում]]||1600|| ||45 |- |[[:en:Large countable ordinal]]||34600|| || || ||3 |- |[[:en:The Large Scale Structure of Space–Time]]||8500|| || || ||7 |- |[[:en:Largest known prime number]]||23600||[[Մեծագույն հայտնի պարզ թիվը]]||19800|| ||22 |- |[[:en:Ron Larson]]||37800|| || || ||3 |- |[[:en:Latitude]]||47300||[[Աշխարհագրական լայնություն]]||5500|| ||119 |- |[[:en:Lattice (order)]]||39500||[[Կավարի տեսություն]]||8200|| ||33 |- |[[:en:Law of total variance]]||10100|| || || ||5 |- |[[:en:Least squares]]||37900|| || || ||42 |- |[[:en:Least-squares spectral analysis]]||25900|| || || ||4 |- |[[:en:Lebesgue integration]]||37900||[[Լեբեգի ինտեգրալ]]||4300|| ||30 |- |[[:en:Lebesgue measure]]||16800|| || || ||27 |- |[[:en:Henri Lebesgue]]||17800||[[Անրի Լեբեգ]]||5100|| ||45 |- |[[:en:Tom Lehrer]]||55900|| || || ||31 |- |[[:en:Gerrit Lekkerkerker]]||3800|| || || ||3 |- |[[:en:Letter frequency]]||38900|| || || ||16 |- |[[:en:William J. LeVeque]]||6800|| || || ||2 |- |[[:en:Anders Johan Lexell]]||25400|| || || ||26 |- |[[:en:Lie algebra extension]]||100300|| || || ||3 |- |[[:en:Lie algebroid]]||42200|| || || ||4 |- |[[:en:Lie derivative]]||36000|| || || ||15 |- |[[:en:Lie group]]||64800|| || || ||34 |- |[[:en:Lie groupoid]]||44700|| || || ||4 |- |[[:en:Lie sphere geometry]]||29000|| || || ||2 |- |[[:en:Lillian Rosanoff Lieber]]||12300|| || || ||10 |- |[[:en:Limit (mathematics)]]||14600||[[Սահման (մաթեմատիկա)]]||10000|| ||80 |- |[[:en:Limit inferior and limit superior]]||35700|| || || ||20 |- |[[:en:Lindelöf hypothesis]]||12600|| || || ||7 |- |[[:en:Lindemann–Weierstrass theorem]]||27800|| || || ||17 |- |[[:en:Line graph]]||43700|| || || ||19 |- |[[:en:Linear algebra]]||61500||[[Գծային հանրահաշիվ]]||42300|| ||113 |- |[[:en:Linear canonical transformation]]||20300|| || || ||2 |- |[[:en:Linear equation]]||13100||[[Գծային հավասարում]]||2500|| ||77 |- |[[:en:Linear independence]]||25400|| || || ||39 |- |[[:en:Linear least squares]]||27100|| || || ||3 |- |[[:en:Linear map]]||42800||[[Գծային արտապատկերում]]||22500|| ||53 |- |[[:en:Linear programming]]||58200||[[Գծային ծրագրավորում]]||16500|| ||51 |- |[[:en:Linear regression]]||59100||[[Գծային ռեգրեսիա]]||51600|| ||38 |- |[[:en:Linear search problem]]||5500|| || || ||2 |- |[[:en:Linear-feedback shift register]]||36700|| || || ||18 |- |[[:en:Linking number]]||16300|| || || ||14 |- |[[:en:Linkless embedding]]||29600|| || || ||4 |- |[[:en:Liouville number]]||35800|| || || ||20 |- |[[:en:List of Euclidean uniform tilings]]||15100|| || || ||7 |- |[[:en:List of F4 polytopes]]||12300|| || || ||1 |- |[[:en:List of first-order theories]]||37200|| || || ||3 |- |[[:en:List of people by Erdős number]]||59400|| || || ||2 |- |[[:en:Lists of statistics topics]]||1900|| || || ||1 |- |[[:en:Liu Hui's π algorithm]]||15300|| || || ||5 |- |[[:en:Local ring]]||15100|| || || ||17 |- |[[:en:Locally connected space]]||21100|| || || ||10 |- |[[:en:Locally convex topological vector space]]||47100|| || || ||12 |- |[[:en:Locally nilpotent derivation]]||27200|| || || ||1 |- |[[:en:Location arithmetic]]||71000|| || || ||1 |- |[[:en:Lode coordinates]]||15100|| || || ||2 |- |[[:en:Log-logistic distribution]]||17800|| || || ||3 |- |[[:en:Logic]]||129800||[[Տրամաբանություն]]||103700|| ||187 |- |[[:en:Logic of graphs]]||36900|| || || ||1 |- |[[:en:Lovász conjecture]]||7900|| || || ||4 |- |[[:en:Löwenheim–Skolem theorem]]||22100|| || || ||18 |- |[[:en:Lp space]]||51300|| || || ||25 |- |[[:en:Lucas–Lehmer primality test]]||21000|| || || ||17 |- |[[:en:Lune (geometry)]]||3500|| || || ||13 |- |[[:en:Aleksandr Lyapunov]]||14100||[[Ալեքսանդր Լյապունով]]||2400|| ||42 |- |[[:en:Machine learning]]||104400||[[Մեքենայական ուսուցում]]||48300|| ||72 |- |[[:en:Madhava of Sangamagrama]]||27900|| || || ||24 |- |[[:en:Magic square]]||283200||[[Մոգական քառակուսի]]||55500|| ||55 |- |[[:en:Magma (algebra)]]||16300||[[Խմբոիդ]]||800||այո||32 |- |[[:en:Vivienne Malone-Mayes]]||9900|| || || ||10 |- |[[:en:Mandelbrot set]]||51100|| || || ||50 |- |[[:en:Benoit Mandelbrot]]||51400|| || || ||77 |- |[[:en:Manifold Destiny]]||19800|| || || ||4 |- |[[:en:Map projection]]||57000|| || || ||51 |- |[[:en:Margin of error]]||13000|| || || ||24 |- |[[:en:Markov chain]]||95600||[[Մարկովի շղթա]]||3200||այո||46 |- |[[:en:Martingale (probability theory)]]||20400|| || || ||18 |- |[[:en:Matching (graph theory)]]||22900|| || || ||22 |- |[[:en:Mathematica: A World of Numbers... and Beyond]]||9700|| || || ||2 |- |[[:en:Mathematical analysis]]||51600||[[Մաթեմատիկական անալիզ]]||31900|| ||118 |- |[[:en:Mathematical diagram]]||13600|| || || ||4 |- |[[:en:Mathematical induction]]||44500||[[Մաթեմատիկական ինդուկցիա]]||2000|| ||70 |- |[[:en:Mathematical logic]]||69200||[[Մաթեմատիկական տրամաբանություն]]||1100|| ||89 |- |[[:en:Mathematical optimization]]||50000||[[Մաթեմատիկական օպտիմիզացիա]]||7400|| ||54 |- |[[:en:Mathematical physics]]||48000||[[Մաթեմատիկական ֆիզիկա]]||4400|| ||64 |- |[[:en:Mathematical proof]]||37700||[[Մաթեմատիկական ապացույց]]||49900|| ||98 |- |[[:en:Mathematical Reviews]]||8200|| || || ||21 |- |[[:en:Mathematician]]||20400||[[Մաթեմատիկոս]]||28200|| ||106 |- |[[:en:Mathematics education]]||45100|| || || ||24 |- |[[:en:Mathematics of apportionment]]||34300|| || || ||1 |- |[[:en:Mathematics of cyclic redundancy checks]]||19700|| || || ||1 |- |[[:en:Mathematics of Sudoku]]||99700|| || || ||4 |- |[[:en:Mathieu group M24]]||26900|| || || ||1 |- |[[:en:MathML]]||33800|| || || ||32 |- |[[:en:Matrix exponential]]||55400|| || || ||16 |- |[[:en:Matrix multiplication]]||38200||[[Մատրիցների արտադրյալ]]||19100|| ||33 |- |[[:en:Matrix splitting]]||13800|| || || ||4 |- |[[:en:Matroid]]||55700|| || || ||21 |- |[[:en:Matroid parity problem]]||20400|| || || ||1 |- |[[:en:Matroid representation]]||14500|| || || ||1 |- |[[:en:Maximal ideal]]||9500|| || || ||16 |- |[[:en:Maximal independent set]]||39500|| || || ||6 |- |[[:en:Maximum cut]]||21700|| || || ||10 |- |[[:en:Maximum likelihood estimation]]||68100|| || || ||34 |- |[[:en:Maxwell's equations]]||82300||[[Մաքսվելի հավասարումներ]]||8000|| ||78 |- |[[:en:Mean]]||14900||[[Միջին մեծություններ]]||1600|| ||40 |- |[[:en:Measure (mathematics)]]||34200|| || || ||40 |- |[[:en:Median]]||59000||[[Միջնարժեք]]||1400|| ||67 |- |[[:en:Median graph]]||47300|| || || ||5 |- |[[:en:Mellin transform]]||30700|| || || ||19 |- |[[:en:Memorylessness]]||8700|| || || ||10 |- |[[:en:Ménage problem]]||17200|| || || ||4 |- |[[:en:Mereology]]||49700|| || || ||15 |- |[[:en:Method of analytic tableaux]]||71600|| || || ||8 |- |[[:en:Metric space]]||40600||[[Մետրիկական տարածություն]]||2200||այո||58 |- |[[:en:Solomon Mikhlin]]||41900|| || || ||6 |- |[[:en:Minimal model program]]||9900|| || || ||4 |- |[[:en:Minkowski space]]||78800||[[Մինկովսկու տարածություն]]||10600|| ||45 |- |[[:en:Minor (linear algebra)]]||15400||[[Մինոր (գծային հանրահաշիվ)]]||3100||այո||30 |- |[[:en:Maryam Mirzakhani]]||50900||[[Մարիամ Միրզախանի]]||15700|| ||85 |- |[[:en:Ratan Shankar Mishra]]||16100|| || || ||1 |- |[[:en:Möbius ladder]]||15000|| || || ||7 |- |[[:en:Möbius transformation]]||70500|| || || ||20 |- |[[:en:Modal matrix]]||6800|| || || ||2 |- |[[:en:Mode (statistics)]]||15300||[[Մոդա (վիճակագրություն)]]||3500|| ||60 |- |[[:en:Model theory]]||62300|| || || ||36 |- |[[:en:Modes of convergence]]||7100|| || || ||2 |- |[[:en:Modes of convergence (annotated index)]]||9600|| || || ||1 |- |[[:en:Modular arithmetic]]||29600|| || || ||51 |- |[[:en:Modular form]]||30200|| || || ||22 |- |[[:en:Modular multiplicative inverse]]||24700|| || || ||14 |- |[[:en:Module (mathematics)]]||21700||[[Մոդուլ օղակի վրա]]||11100|| ||42 |- |[[:en:Edwin E. Moise]]||8400|| || || ||6 |- |[[:en:Moment curve]]||7400|| || || ||4 |- |[[:en:Momentum]]||69100||[[Իմպուլս (շարժման քանակ)]]||13000|| ||100 |- |[[:en:Monoid]]||33900|| || || ||44 |- |[[:en:Monotone comparative statics]]||43100|| || || ||1 |- |[[:en:Monotone convergence theorem]]||20100|| || || ||15 |- |[[:en:Monte Carlo method]]||88800||[[Մոնտե-Կարլոյի մեթոդ]]||2800|| ||52 |- |[[:en:Monty Hall problem]]||79800||[[Մոնտի Հոլի պարադոքս]]||23800|| ||44 |- |[[:en:Motor variable]]||13900|| || || ||1 |- |[[:en:Mountain climbing problem]]||11500|| || || ||3 |- |[[:en:Multi-objective optimization]]||72000|| || || ||11 |- |[[:en:Multidimensional network]]||53600|| || || ||1 |- |[[:en:Multinomial theorem]]||8700|| || || ||22 |- |[[:en:Multiscroll attractor]]||10400|| || || ||2 |- |[[:en:Multivariate kernel density estimation]]||32600|| || || ||1 |- |[[:en:Gerard Murphy (mathematician)]]||20300|| || || ||1 |- |[[:en:Mutation (Jordan algebra)]]||116300|| || || ||1 |- |[[:en:N-body problem]]||66000|| || || ||21 |- |[[:en:Nash equilibrium]]||56800|| || || ||48 |- |[[:en:Natural number]]||45100||[[Բնական թիվ]]||8200|| ||150 |- |[[:en:Navier–Stokes equations]]||86400||[[Նավիե-Ստոքսի հավասարում]]||2600|| ||45 |- |[[:en:Caryn Navy]]||12900|| || || ||2 |- |[[:en:Negative number]]||43600||[[Բացասական թիվ]]||8200|| ||63 |- |[[:en:Neighbourhood (graph theory)]]||9000|| || || ||13 |- |[[:en:Nested radical]]||18400|| || || ||15 |- |[[:en:New Foundations]]||43200|| || || ||10 |- |[[:en:Max Newman]]||23400|| || || ||20 |- |[[:en:Religious views of Isaac Newton]]||38200|| || || ||6 |- |[[:en:Newton's identities]]||35600|| || || ||12 |- |[[:en:Newton's method]]||54400|| || || ||44 |- |[[:en:Non-Euclidean geometry]]||43200||[[Ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]||5000|| ||54 |- |[[:en:Nonabelian Hodge correspondence]]||31100|| || || ||1 |- |[[:en:Noncentral chi-squared distribution]]||20500|| || || ||6 |- |[[:en:Noncentral hypergeometric distributions]]||16200|| || || ||2 |- |[[:en:Nondeterministic finite automaton]]||29800|| || || ||25 |- |[[:en:Nonparametric skew]]||29100|| || || ||1 |- |[[:en:Normal distribution]]||136600||[[Նորմալ բաշխում]]||18500|| ||71 |- |[[:en:Normal number]]||35500||[[Նորմալ թիվ]]||6100|| ||22 |- |[[:en:Nth root]]||30700||[[Արմատ (մաթեմատիկա)]]||41700|| ||72 |- |[[:en:Number theory]]||84100||[[Թվերի տեսություն]]||83500|| ||120 |- |[[:en:Numeral system]]||19000||[[Հաշվարկման համակարգ (մաթեմատիկա)]]||8200|| ||83 |- |[[:en:Numerical analysis]]||38000||[[Թվային մեթոդներ]]||38400|| ||97 |- |[[:en:Numerical digit]]||35900||[[Թվանշաններ]]||9500|| ||99 |- |[[:en:Numerical integration]]||26900|| || || ||34 |- |[[:en:Numerical methods for ordinary differential equations]]||28100|| || || ||11 |- |[[:en:Nyquist–Shannon sampling theorem]]||48300||[[Կոտելնիկովի թեորեմ]]||13000|| ||34 |- |[[:en:Octahedron]]||23200||[[Օկտաէդր]]||26500|| ||25 |- |[[:en:On-Line Encyclopedia of Integer Sequences]]||44000|| || || ||37 |- |[[:en:One-seventh area triangle]]||3000|| || || ||6 |- |[[:en:Orbifold]]||74300|| || || ||11 |- |[[:en:Order theory]]||31600|| || || ||25 |- |[[:en:Ordinal arithmetic]]||31000|| || || ||9 |- |[[:en:Ordinal number]]||48900|| || || ||42 |- |[[:en:Ordinary differential equation]]||44000||[[Սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||5000|| ||44 |- |[[:en:Ordinary least squares]]||63200|| || || ||10 |- |[[:en:Nicole Oresme]]||39100||[[Նիկոլայ Օրեսմ]]||8300|| ||46 |- |[[:en:Orthogonal array]]||20800|| || || ||5 |- |[[:en:Orthogonal group]]||56400|| || || ||20 |- |[[:en:Orthogonal matrix]]||36500|| || || ||31 |- |[[:en:Orthogonality]]||23900||[[Ուղղանկյունություն]]||2400|| ||37 |- |[[:en:Outer product]]||18200|| || || ||9 |- |[[:en:P versus NP problem]]||62700|| || || ||42 |- |[[:en:P-adic number]]||38900|| || || ||28 |- |[[:en:P-value]]||45400|| || || ||36 |- |[[:en:Pacific Institute for the Mathematical Sciences]]||6400|| || || ||3 |- |[[:en:Paul Painlevé]]||25000|| || || ||39 |- |[[:en:Paraconsistent logic]]||38400|| || || ||16 |- |[[:en:Paradoxes of set theory]]||17700|| || || ||4 |- |[[:en:Parallelogram law]]||8900|| || || ||27 |- |[[:en:Parameter]]||20500|| || || ||40 |- |[[:en:Pareto distribution]]||46000|| || || ||28 |- |[[:en:Parity problem (sieve theory)]]||11300|| || || ||1 |- |[[:en:Parseval's theorem]]||9700|| || || ||14 |- |[[:en:Partial function]]||15000|| || || ||20 |- |[[:en:Blaise Pascal]]||52100||[[Բլեզ Պասկալ]]||5400|| ||185 |- |[[:en:Pascal's theorem]]||17700||[[Պասկալի թեորեմ]]||8100|| ||25 |- |[[:en:Pathwidth]]||66900|| || || ||6 |- |[[:en:Pauli matrices]]||43600|| || || ||34 |- |[[:en:PDIFF]]||5000|| || || ||2 |- |[[:en:Peano axioms]]||46300|| || || ||37 |- |[[:en:Karl Pearson]]||55800|| || || ||49 |- |[[:en:Charles Sanders Peirce]]||139400||[[Չարլզ Սանդերս Պերս]]||7200|| ||72 |- |[[:en:Pell number]]||28100||[[Պելի թիվ]]||19200|| ||21 |- |[[:en:Penrose graphical notation]]||8700|| || || ||7 |- |[[:en:Pentagram]]||36400||[[Հնգագիծ]]||1200||այո||56 |- |[[:en:Percentage]]||17000||[[Տոկոս]]||2500|| ||98 |- |[[:en:Perfect group]]||9700|| || || ||7 |- |[[:en:Perfect number]]||37400||[[Կատարյալ թիվ]]||5000|| ||63 |- |[[:en:Periodic continued fraction]]||16900|| || || ||6 |- |[[:en:Periodic travelling wave]]||28400|| || || ||4 |- |[[:en:Permutation]]||74000|| || || ||63 |- |[[:en:Permutation pattern]]||32500|| || || ||3 |- |[[:en:Perturbation theory (quantum mechanics)]]||69000|| || || ||19 |- |[[:en:Petri net]]||54800|| || || ||27 |- |[[:en:Ilya Piatetski-Shapiro]]||21200|| || || ||20 |- |[[:en:Pigeonhole principle]]||29600|| || || ||46 |- |[[:en:Ping-pong lemma]]||17600|| || || ||8 |- |[[:en:Pisot–Vijayaraghavan number]]||18000|| || || ||10 |- |[[:en:Planar graph]]||32000|| || || ||32 |- |[[:en:Planar separator theorem]]||73800|| || || ||7 |- |[[:en:Plane (geometry)]]||22400||[[Հարթություն]]||2100|| ||88 |- |[[:en:Planigon]]||32100|| || || ||1 |- |[[:en:Plato]]||169000||[[Պլատոն]]||24600|| ||273 |- |[[:en:Platonic solid]]||54400||[[Կանոնավոր բազմանիստ]]||53600|| ||61 |- |[[:en:Plücker coordinates]]||28200|| || || ||8 |- |[[:en:Poincaré conjecture]]||36000|| || || ||46 |- |[[:en:Henri Poincaré]]||86700||[[Անրի Պուանկարե]]||6400|| ||119 |- |[[:en:Point groups in four dimensions]]||53700|| || || ||1 |- |[[:en:Poisson distribution]]||75200||[[Պուասոնի բաշխում]]||2400|| ||50 |- |[[:en:Poisson manifold]]||39100|| || || ||9 |- |[[:en:Poisson point process]]||120100|| || || ||21 |- |[[:en:Poisson process]]|| || || || ||21 |- |[[:en:Siméon Denis Poisson]]||34400||[[Սիմեոն Պուասոն]]||4400|| ||60 |- |[[:en:Polarization identity]]||20100|| || || ||11 |- |[[:en:Polite number]]||16800|| || || ||6 |- |[[:en:Pólya enumeration theorem]]||15400|| || || ||10 |- |[[:en:Polyhedron]]||69200||[[Բազմանիստ]]||7200|| ||72 |- |[[:en:Polylogarithm]]||58300|| || || ||16 |- |[[:en:Polynomial]]||58800||[[Բազմանդամ]]||5000|| ||84 |- |[[:en:Polynomial interpolation]]||37300|| || || ||14 |- |[[:en:Polyomino]]||40700|| || || ||18 |- |[[:en:Jean-Victor Poncelet]]||15100||[[Ժան Վիկտոր Պոնսելե]]||2400|| ||51 |- |[[:en:Pons asinorum]]||15700|| || || ||16 |- |[[:en:Pontryagin class]]||9800|| || || ||9 |- |[[:en:Post–Turing machine]]||22500|| || || ||6 |- |[[:en:Post's lattice]]||15400|| || || ||2 |- |[[:en:PostBQP]]||20000|| || || ||3 |- |[[:en:Power law]]||59100|| || || ||21 |- |[[:en:Power of 10]]||14600|| || || ||19 |- |[[:en:Power series]]||18500||[[Աստիճանային շարք]]||10400|| ||47 |- |[[:en:Prediction interval]]||20300|| || || ||9 |- |[[:en:Prenex normal form]]||13200|| || || ||13 |- |[[:en:Presentation of a group]]||21300|| || || ||14 |- |[[:en:Prestack]]||21900|| || || ||1 |- |[[:en:Prime number theorem]]||54000||[[Պարզ թվերի թեորեմ]]||20800|| ||42 |- |[[:en:Prime signature]]||4200|| || || ||1 |- |[[:en:Primitive element theorem]]||10300|| || || ||11 |- |[[:en:Primitive notion]]||6900|| || || ||13 |- |[[:en:Primitive recursive function]]||39300|| || || ||16 |- |[[:en:Principal homogeneous space]]||11500|| || || ||3 |- |[[:en:The Prisoner of Benda]]||21700|| || || ||6 |- |[[:en:Probability]]||35700||[[Հավանականություն]]||49200|| ||123 |- |[[:en:Probability density function]]||30400||[[Հավանականության խտություն]]||800|| ||46 |- |[[:en:Probability distribution]]||46600||[[Հավանականության բաշխում]]||17500|| ||55 |- |[[:en:Probability interpretations]]||37300|| || || ||6 |- |[[:en:Probability space]]||24100|| || || ||38 |- |[[:en:Probability theory]]||25400||[[Հավանականությունների տեսություն]]||14600|| ||87 |- |[[:en:Product (mathematics)]]||17800||[[Արտադրյալ]]||7200|| ||33 |- |[[:en:Product rule]]||17200|| || || ||34 |- |[[:en:Project Euler]]||5700|| || || ||22 |- |[[:en:Projective geometry]]||38700||[[Պրոյեկտիվ երկրաչափություն]]||5300|| ||40 |- |[[:en:Projective linear group]]||42400|| || || ||10 |- |[[:en:Projective module]]||21400|| || || ||12 |- |[[:en:Projective space]]||35800|| || || ||24 |- |[[:en:Proof of the Euler product formula for the Riemann zeta function]]||7100|| || || ||4 |- |[[:en:Proof that 22/7 exceeds π]]||13600|| || || ||13 |- |[[:en:Proof that π is irrational]]||26200|| || || ||13 |- |[[:en:Proof theory]]||19900||[[Ապացույցների տեսություն]]||3800|| ||27 |- |[[:en:Propositional calculus]]||88800||[[Ասույթների տրամաբանություն]]||6900|| ||52 |- |[[:en:Pseudotriangle]]||19500|| || || ||4 |- |[[:en:Pullback (differential geometry)]]||12600|| || || ||10 |- |[[:en:Pure mathematics]]||14900||[[Մաքուր մաթեմատիկա]]||15900|| ||55 |- |[[:en:Pushforward (differential)]]||10800|| || || ||9 |- |[[:en:Pythagorean triple]]||83100||[[Պյութագորասի եռյակ]]||23300|| ||55 |- |[[:en:Q–Q plot]]||20900|| || || ||14 |- |[[:en:Quadratic equation]]||50100||[[Քառակուսային հավասարում]]||52800|| ||84 |- |[[:en:Quadratic formula]]||27800||[[Քառակուսային բանաձև]]||33700|| ||19 |- |[[:en:Quadratic knapsack problem]]||24100|| || || ||1 |- |[[:en:Quadratic reciprocity]]||83700|| || || ||26 |- |[[:en:Quadratic sieve]]||27600|| || || ||14 |- |[[:en:Quadric (algebraic geometry)]]||21100|| || || ||1 |- |[[:en:Quantum computing]]||94000|| || || ||19 |- |[[:en:Quantum field theory]]||105500||[[Դաշտի քվանտային տեսություն]]||30100|| ||67 |- |[[:en:Quantum group]]||30200|| || || ||13 |- |[[:en:Quartic reciprocity]]||30100|| || || ||3 |- |[[:en:Quasigroup]]||27700|| || || ||21 |- |[[:en:Quasiregular polyhedron]]||30900|| || || ||9 |- |[[:en:Quasisymmetric function]]||14900|| || || ||1 |- |[[:en:Radius of convergence]]||16300|| || || ||17 |- |[[:en:Ramanujan's master theorem]]||7000|| || || ||4 |- |[[:en:Frank Ramsey (mathematician)]]||36900||[[Ֆրենկ Ռեմսի]]||6700|| ||36 |- |[[:en:Ramsey's theorem]]||56100|| || || ||20 |- |[[:en:Random binary tree]]||15500|| || || ||4 |- |[[:en:Random variable]]||39900|| || || ||59 |- |[[:en:Randomness]]||33400|| || || ||47 |- |[[:en:Rayleigh distribution]]||15900|| || || ||20 |- |[[:en:Reaction–diffusion system]]||28500|| || || ||10 |- |[[:en:Real analysis]]||49300|| || || ||42 |- |[[:en:Real number]]||43500||[[Իրական թվեր]]||4300|| ||115 |- |[[:en:Real projective line]]||12000|| || || ||3 |- |[[:en:Rectified 24-cell honeycomb]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Rectified tesseractic honeycomb]]||4500|| || || ||1 |- |[[:en:Recurrence plot]]||9400|| || || ||3 |- |[[:en:Recurrence relation]]||25300|| || || ||36 |- |[[:en:Reform mathematics]]||14200|| || || ||3 |- |[[:en:Register machine]]||47600|| || || ||12 |- |[[:en:Regular polyhedron]]||31200|| || || ||26 |- |[[:en:Regular polytope]]||38600|| || || ||17 |- |[[:en:Regular tuning]]||42400|| || || ||1 |- |[[:en:Repeating decimal]]||49000|| || || ||33 |- |[[:en:Representation (mathematics)]]||10800|| || || ||4 |- |[[:en:Representation theory]]||55400|| || || ||30 |- |[[:en:Representation theory of finite groups]]||107900|| || || ||5 |- |[[:en:Reverse mathematics]]||32800|| || || ||7 |- |[[:en:Rhombicuboctahedron]]||19400|| || || ||26 |- |[[:en:Ricci calculus]]||43400|| || || ||3 |- |[[:en:Ricci flow]]||52900|| || || ||12 |- |[[:en:Riemann hypothesis]]||120800|| || || ||58 |- |[[:en:Riemann integral]]||41800||[[Ռիմանի ինտեգրալ]]||13300|| ||39 |- |[[:en:Riemann sphere]]||21800|| || || ||33 |- |[[:en:Riemann surface]]||26000||[[Ռիմանյան մակերևույթ]]||2300|| ||37 |- |[[:en:Riemann zeta function]]||61000||[[Ռիմանի զետա ֆունկցիա]]||6700|| ||53 |- |[[:en:Riemann–Hurwitz formula]]||6500|| || || ||6 |- |[[:en:Riemann–Lebesgue lemma]]||6200|| || || ||14 |- |[[:en:Riemannian geometry]]||13200||[[Ռիմանյան երկրաչափություն]]||4400|| ||39 |- |[[:en:Riesz–Fischer theorem]]||11000|| || || ||8 |- |[[:en:Rigidity matroid]]||15900|| || || ||1 |- |[[:en:Ring (mathematics)]]||97800||[[Օղակ (մաթեմատիկա)]]||3900|| ||67 |- |[[:en:Ring of symmetric functions]]||26500|| || || ||1 |- |[[:en:Ring theory]]||24700|| || || ||35 |- |[[:en:Nicholas Franklin Roberts]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Robertson–Seymour theorem]]||19400|| || || ||7 |- |[[:en:Gary Robinson]]||18400|| || || ||3 |- |[[:en:Julia Robinson]]||19900|| || || ||28 |- |[[:en:Rodrigues' rotation formula]]||16700|| || || ||8 |- |[[:en:Rook polynomial]]||24000|| || || ||5 |- |[[:en:Rook's graph]]||27000|| || || ||5 |- |[[:en:Root of unity]]||38400||[[Միավորից n աստիճանի արմատներ]]||7300|| ||31 |- |[[:en:Root system]]||52800|| || || ||16 |- |[[:en:Rotation matrix]]||98100|| || || ||22 |- |[[:en:Rotation of axes]]||12400|| || || ||3 |- |[[:en:Rough set]]||48900|| || || ||5 |- |[[:en:Rounding]]||57900|| || || ||40 |- |[[:en:Row space]]|| || || || ||12 |- |[[:en:Rubik's Cube]]||80700||[[Ռուբիկի խորանարդ]]||10700|| ||105 |- |[[:en:Bertrand Russell]]||142600||[[Բերտրան Ռասել]]||22700|| ||171 |- |[[:en:Russell's paradox]]||28200||[[Ռասելի պարադոքս]]||55400|| ||48 |- |[[:en:Russo–Dye theorem]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:Lee Sallows]]||7500|| || || ||2 |- |[[:en:Paul Sally]]||12400|| || || ||6 |- |[[:en:Sample maximum and minimum]]||8700|| || || ||2 |- |[[:en:Sampling (statistics)]]||53000|| || || ||32 |- |[[:en:Scalar field theory]]||29600|| || || ||7 |- |[[:en:Schauder basis]]||25200|| || || ||11 |- |[[:en:Leila Schneps]]||26700|| || || ||8 |- |[[:en:Schröder's equation]]||11700|| || || ||5 |- |[[:en:Schrödinger equation]]||71000||[[Շրյոդինգերի հավասարում]]||22700|| ||74 |- |[[:en:Schuette–Nesbitt formula]]||23100|| || || ||1 |- |[[:en:Issai Schur]]||28800|| || || ||29 |- |[[:en:Schwarzian derivative]]||35700|| || || ||5 |- |[[:en:Scientific notation]]||44900|| || || ||44 |- |[[:en:Second-order arithmetic]]||27800|| || || ||4 |- |[[:en:Second-order logic]]||31700|| || || ||15 |- |[[:en:Secondary measure]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Corrado Segre]]||9800||[[Կորրադո Սեգրե]]||8400|| ||19 |- |[[:en:Seifert fiber space]]||19500|| || || ||8 |- |[[:en:Seifert–Van Kampen theorem]]||20800|| || || ||14 |- |[[:en:Zlil Sela]]||16700|| || || ||7 |- |[[:en:Self-adjoint operator]]||57000|| || || ||13 |- |[[:en:Semi-implicit Euler method]]||6800|| || || ||5 |- |[[:en:Semimartingale]]||12200|| || || ||7 |- |[[:en:Separable space]]||14400|| || || ||23 |- |[[:en:Separation axiom]]||18700|| || || ||23 |- |[[:en:Sequent calculus]]||53100|| || || ||14 |- |[[:en:Series (mathematics)]]||59800|| || || ||79 |- |[[:en:Jean-Pierre Serre]]||17800|| || || ||42 |- |[[:en:Set (mathematics)]]||42900||[[Բազմություն]]||47000|| ||104 |- |[[:en:Set theory]]||43800||[[Բազմությունների տեսություն]]||50700|| ||124 |- |[[:en:Seven Bridges of Königsberg]]||14100||[[Քյոնիգսբերգի յոթ կամուրջները]]||6600||այո||57 |- |[[:en:Seven-dimensional cross product]]||33700|| || || ||5 |- |[[:en:Igor Shafarevich]]||23700|| || || ||29 |- |[[:en:Sheaf (mathematics)]]||62700|| || || ||27 |- |[[:en:Shor's algorithm]]||40800|| || || ||29 |- |[[:en:William James Sidis]]||35300||[[Վիլյամ Ջեյմս Սիդիս]]||3300|| ||44 |- |[[:en:Signalizer functor]]||12000|| || || ||1 |- |[[:en:Signature (logic)]]||9100|| || || ||9 |- |[[:en:Nate Silver]]||121600|| || || ||19 |- |[[:en:Simplex]]||48700||[[Սիմպլեքս]]||4000|| ||34 |- |[[:en:Simpson's paradox]]||26400|| || || ||31 |- |[[:en:Simulated annealing]]||34900|| || || ||24 |- |[[:en:Sine and cosine]]||47600|| || || ||7 |- |[[:en:Singular value decomposition]]||83200|| || || ||25 |- |[[:en:Skew-symmetric graph]]||17500|| || || ||4 |- |[[:en:Skolem's paradox]]||16900|| || || ||9 |- |[[:en:Slutsky's theorem]]||4400|| || || ||12 |- |[[:en:Small cancellation theory]]||32100|| || || ||2 |- |[[:en:Smith–Minkowski–Siegel mass formula]]||15400|| || || ||2 |- |[[:en:Smooth function]]||100|| || || ||21 |- |[[:en:J. Laurie Snell]]||10200|| || || ||5 |- |[[:en:Snow plow routing problem]]||3000|| || || ||1 |- |[[:en:Sobolev space]]||35800|| || || ||19 |- |[[:en:Solovay–Strassen primality test]]||10100|| || || ||12 |- |[[:en:Solution of the Poincaré conjecture]]|| || || || ||46 |- |[[:en:Sophomore's dream]]||8600|| || || ||14 |- |[[:en:Spaces of test functions and distributions]]||99100|| || || ||1 |- |[[:en:Spacetime]]||197800||[[Տարածաժամանակ]]||15800|| ||92 |- |[[:en:Spanning tree]]||26100|| || || ||28 |- |[[:en:Sparse dictionary learning]]||24100|| || || ||2 |- |[[:en:Sparse matrix]]||25800|| || || ||24 |- |[[:en:Special relativity]]||137600||[[Հարաբերականության հատուկ տեսություն]]||23900|| ||110 |- |[[:en:Special unitary group]]||32900|| || || ||18 |- |[[:en:Spectral sequence]]||52200|| || || ||8 |- |[[:en:Spectral theorem]]||22500|| || || ||16 |- |[[:en:Spectral theory]]||32200|| || || ||13 |- |[[:en:Spectrum of a C*-algebra]]||12000|| || || ||1 |- |[[:en:Sperner's lemma]]||28100|| || || ||9 |- |[[:en:Sphere]]||41100|| || || ||109 |- |[[:en:Sphere eversion]]||11200|| || || ||9 |- |[[:en:Sphere packing]]||26700|| || || ||14 |- |[[:en:Spherical coordinate system]]||38100|| || || ||49 |- |[[:en:Spherical harmonics]]||75400||[[Գնդային ֆունկցիաներ]]||10700|| ||26 |- |[[:en:Spherical lune]]||5900|| || || ||7 |- |[[:en:Spin representation]]||34100|| || || ||2 |- |[[:en:Spinor]]||73200|| || || ||24 |- |[[:en:Split graph]]||15000|| || || ||7 |- |[[:en:Split-complex number]]||27600|| || || ||18 |- |[[:en:Split-quaternion]]||20500|| || || ||6 |- |[[:en:Square root]]||44400||[[Քառակուսի արմատ]]||9600|| ||94 |- |[[:en:Square root of 2]]||39500||[[Քառակուսի արմատ երկուսից]]||15400|| ||43 |- |[[:en:Square triangular number]]||13400|| || || ||19 |- |[[:en:Stable count distribution]]||27400|| || || ||1 |- |[[:en:Stable distribution]]||48600|| || || ||9 |- |[[:en:John R. Stallings]]||31500|| || || ||6 |- |[[:en:Standard deviation]]||52600|| || || ||75 |- |[[:en:Standard Model]]||56900||[[Ստանդարտ մոդել]]||35400|| ||80 |- |[[:en:Standard probability space]]||29100|| || || ||2 |- |[[:en:Stationary point]]||8200|| || || ||17 |- |[[:en:Statistical hypothesis testing]]||85100|| || || ||43 |- |[[:en:Statistics]]||76900||[[Վիճակագրություն]]||10000|| ||185 |- |[[:en:Steiner chain]]||20900|| || || ||11 |- |[[:en:Steinmetz solid]]||9600|| || || ||9 |- |[[:en:Stellation]]||18400|| || || ||15 |- |[[:en:Stereographic projection]]||42000|| || || ||26 |- |[[:en:Stericated 5-cubes]]||15500|| || || ||1 |- |[[:en:Stiefel manifold]]||11900|| || || ||3 |- |[[:en:Stiefel–Whitney class]]||23200|| || || ||9 |- |[[:en:Stieltjes constants]]||32300|| || || ||10 |- |[[:en:Stiff equation]]||25800|| || || ||9 |- |[[:en:Stirling number]]||22200|| || || ||21 |- |[[:en:Stochastic]]||28400|| || || ||22 |- |[[:en:Stochastic dominance]]||16100|| || || ||2 |- |[[:en:Stochastic geometry models of wireless networks]]||60400|| || || ||1 |- |[[:en:Stochastic process]]||166000||[[Պատահական պրոցես]]||43200|| ||45 |- |[[:en:Stoic logic]]||33800|| || || ||2 |- |[[:en:Sir George Stokes, 1st Baronet]]||48000||[[Ջորջ Գաբրիել Ստոքս]]||2900|| ||53 |- |[[:en:Stokes' theorem]]||28900|| || || ||5 |- |[[:en:Stone–Čech compactification]]||20500|| || || ||12 |- |[[:en:Stone–Weierstrass theorem]]||26000|| || || ||17 |- |[[:en:Straightedge and compass construction]]||35400|| || || ||37 |- |[[:en:Streamlines, streaklines, and pathlines]]||13900|| || || ||4 |- |[[:en:String theory]]||125300||[[Լարերի տեսություն]]||39800|| ||67 |- |[[:en:Structure (mathematical logic)]]||30100|| || || ||13 |- |[[:en:Structure theorem for finitely generated modules over a principal ideal domain]]||15500|| || || ||7 |- |[[:en:Student's t-distribution]]||58800|| || || ||36 |- |[[:en:Student's t-test]]||43200|| || || ||36 |- |[[:en:Sturm separation theorem]]||3600|| || || ||1 |- |[[:en:Sturm–Liouville theory]]||30600|| || || ||17 |- |[[:en:Sturm's theorem]]||18400|| || || ||12 |- |[[:en:Subgroup series]]||9400|| || || ||4 |- |[[:en:Subtraction]]||26800||[[Հանում]]||40800|| ||112 |- |[[:en:Sudoku]]||39600||[[Սուդոկու]]||4100||այո||93 |- |[[:en:Sufficient statistic]]||34900|| || || ||14 |- |[[:en:Sum of squares function]]||8100|| || || ||5 |- |[[:en:Sums of three cubes]]||34400|| || || ||10 |- |[[:en:Toshikazu Sunada]]||9200|| || || ||4 |- |[[:en:Support (measure theory)]]||10800|| || || ||8 |- |[[:en:Surface (topology)]]||32400||[[Մակերևույթ]]||22700|| ||70 |- |[[:en:Surface of general type]]||9400|| || || ||2 |- |[[:en:Surgery theory]]||22200|| || || ||6 |- |[[:en:Surjective function]]||18600|| || || ||54 |- |[[:en:Surreal number]]||76400|| || || ||26 |- |[[:en:Marcia P. Sward]]||8300|| || || ||1 |- |[[:en:Swinging Atwood's machine]]||23300|| || || ||4 |- |[[:en:Sylow theorems]]||33200|| || || ||25 |- |[[:en:Pope Sylvester II]]||27200|| || || ||78 |- |[[:en:Sylvester matrix]]||6000|| || || ||15 |- |[[:en:James Joseph Sylvester]]||19400|| || || ||43 |- |[[:en:Symmetric cone]]||111900|| || || ||2 |- |[[:en:Symmetric group]]||43200|| || || ||26 |- |[[:en:Symmetry (geometry)]]||30200|| || || ||7 |- |[[:en:Symmetry in mathematics]]||22100|| || || ||13 |- |[[:en:System of linear equations]]||34600||[[Գծային հավասարումների համակարգ]]||8100|| ||74 |- |[[:en:Systolic geometry]]||26200|| || || ||6 |- |[[:en:Szemerédi's theorem]]||19800|| || || ||12 |- |[[:en:T-norm]]||18700|| || || ||3 |- |[[:en:Tangent bundle]]||16600|| || || ||17 |- |[[:en:Tangent space]]||19900|| || || ||24 |- |[[:en:Tangential quadrilateral]]||33700||[[Արտագծյալ քառանկյուն]]||5000|| ||27 |- |[[:en:Tangram]]||16900||[[Թանգրամ]]||15100|| ||49 |- |[[:en:Alfred Tarski]]||47600||[[Ալֆրեդ Տարսկի]]||3000|| ||50 |- |[[:en:Tarski's undefinability theorem]]||13600|| || || ||9 |- |[[:en:Taxicab geometry]]||10800|| || || ||24 |- |[[:en:Taylor's theorem]]||50500|| || || ||33 |- |[[:en:Tesseract]]||24700|| || || ||34 |- |[[:en:Tetrahedron]]||70200||[[Քառանիստ]]||21600||այո||75 |- |[[:en:Tetration]]||53300|| || || ||27 |- |[[:en:Theorem]]||34400||[[Թեորեմ]]||3000|| ||94 |- |[[:en:Theoretical computer science]]||43200|| || || ||39 |- |[[:en:Theory of relativity]]||30500||[[Հարաբերականության տեսություն]]||15200|| ||124 |- |[[:en:Theta function]]||36400|| || || ||19 |- |[[:en:Three subgroups lemma]]||2600|| || || ||2 |- |[[:en:Tikhonov regularization]]||24100|| || || ||11 |- |[[:en:Time complexity]]||44700|| || || ||23 |- |[[:en:Timeline of mathematics]]||61600|| || || ||11 |- |[[:en:Topological geometry]]||30700|| || || ||1 |- |[[:en:Topological space]]||28700|| || || ||54 |- |[[:en:Topology]]||38300||[[Տոպոլոգիա]]||3800|| ||119 |- |[[:en:Torsion (algebra)]]||11600|| || || ||11 |- |[[:en:Torsion tensor]]||22300|| || || ||12 |- |[[:en:Torsion-free abelian group]]||2800|| || || ||1 |- |[[:en:Torus]]||35100||[[Տոր (մակերևույթ)]]||5600|| ||68 |- |[[:en:Total derivative]]||15400|| || || ||17 |- |[[:en:Total order]]||19700|| || || ||27 |- |[[:en:Train track map]]||23300|| || || ||1 |- |[[:en:Transcendental number]]||39100||[[Տրանսցենդենտ թվեր]]||1600|| ||65 |- |[[:en:Translation of axes]]||9400|| || || ||1 |- |[[:en:Travelling salesman problem]]||86200|| || || ||39 |- |[[:en:Tree decomposition]]||12700|| || || ||10 |- |[[:en:Treewidth]]||39600|| || || ||7 |- |[[:en:Trémaux tree]]||17400|| || || ||4 |- |[[:en:Triangle inequality]]||32500||[[Եռանկյան անհավասարություն]]||6300|| ||41 |- |[[:en:Triangulated category]]||37300|| || || ||5 |- |[[:en:Tricolorability]]||5400|| || || ||7 |- |[[:en:Trigonometric functions]]||66300||[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||65000|| ||79 |- |[[:en:Trigonometric integral]]||16500|| || || ||13 |- |[[:en:Trigonometric substitution]]||15400|| || || ||14 |- |[[:en:Trigonometry]]||50900||[[Եռանկյունաչափություն]]||55900|| ||143 |- |[[:en:Trisectrix of Maclaurin]]||4500|| || || ||10 |- |[[:en:Truncated 24-cell honeycomb]]||5900|| || || ||1 |- |[[:en:Tsirelson space]]||13100|| || || ||1 |- |[[:en:Edward Tufte]]||32100|| || || ||14 |- |[[:en:John Tukey]]||25300|| || || ||31 |- |[[:en:Turán graph]]||10000|| || || ||11 |- |[[:en:Turing degree]]||18300|| || || ||8 |- |[[:en:Turing machine]]||72100||[[Թյուրինգի մեքենա]]||5800|| ||68 |- |[[:en:Turing reduction]]||12100|| || || ||7 |- |[[:en:Turing's proof]]||42400|| || || ||2 |- |[[:en:Tutte polynomial]]||39200|| || || ||6 |- |[[:en:Two-body Dirac equations]]||49700|| || || ||1 |- |[[:en:Two-body problem in general relativity]]||47800|| || || ||12 |- |[[:en:Two-dimensional Euclidean space]]||15600||[[Երկչափ տարածություն]]||7100|| ||46 |- |[[:en:Type (model theory)]]||13800|| || || ||7 |- |[[:en:Type I and type II errors]]||33100|| || || ||24 |- |[[:en:Karen Uhlenbeck]]||25900|| || || ||48 |- |[[:en:Ultrafilter]]||19500|| || || ||14 |- |[[:en:Umbral calculus]]||10300|| || || ||9 |- |[[:en:Uniform 4-polytope]]||134300|| || || ||5 |- |[[:en:Uniform 5-polytope]]||77500|| || || ||1 |- |[[:en:Uniform continuity]]||25100|| || || ||33 |- |[[:en:Uniform polyhedron]]||66500|| || || ||16 |- |[[:en:Uniform polytope]]||54600|| || || ||3 |- |[[:en:Uniform space]]||26200|| || || ||12 |- |[[:en:Unitary matrix]]||9000|| || || ||33 |- |[[:en:Universal enveloping algebra]]||53100|| || || ||12 |- |[[:en:Valuation (algebra)]]||18400|| || || ||13 |- |[[:en:Van Kampen diagram]]||22700|| || || ||1 |- |[[:en:Petr Vaníček]]||12600|| || || ||3 |- |[[:en:Variance]]||55300||[[Դիսպերսիա (վիճակագրություն)]]||16300|| ||63 |- |[[:en:Vector bundle]]||30200|| || || ||23 |- |[[:en:Vector calculus]]||21600||[[Վեկտորական հաշիվ]]||14200|| ||55 |- |[[:en:Vector logic]]||20700|| || || ||3 |- |[[:en:Vector projection]]||12800|| || || ||10 |- |[[:en:Venn diagram]]||30300||[[Վեննի դիագրամ]]||6700|| ||54 |- |[[:en:Verdier duality]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Veronese surface]]||5100|| || || ||10 |- |[[:en:Versine]]||55000|| || || ||19 |- |[[:en:Vertex cover]]||20900|| || || ||12 |- |[[:en:Vietoris–Rips complex]]||11400|| || || ||4 |- |[[:en:Karen Vogtmann]]||25900|| || || ||13 |- |[[:en:Volume of an n-ball]]||28200|| || || ||8 |- |[[:en:Von Kármán swirling flow]]||17900|| || || ||1 |- |[[:en:Von Mises distribution]]||15200|| || || ||5 |- |[[:en:Von Neumann algebra]]||42300|| || || ||12 |- |[[:en:Von Neumann universal constructor]]||26500|| || || ||4 |- |[[:en:Robert Wald]]||13200|| || || ||11 |- |[[:en:Hubert Stanley Wall]]||7100|| || || ||5 |- |[[:en:Wallenius' noncentral hypergeometric distribution]]||15200|| || || ||2 |- |[[:en:Watts–Strogatz model]]||10700|| || || ||8 |- |[[:en:Wave]]||53700||[[Ալիքներ]]||15300|| ||114 |- |[[:en:Wavelength]]||35700||[[Ալիքի երկարություն]]||4800|| ||97 |- |[[:en:Wavelet]]||50600|| || || ||29 |- |[[:en:Weak derivative]]||6600|| || || ||15 |- |[[:en:Weierstrass elliptic function]]||24900|| || || ||14 |- |[[:en:Weierstrass substitution]]||11800|| || || ||10 |- |[[:en:Weierstrass transform]]||15600|| || || ||4 |- |[[:en:Karl Weierstrass]]||14600||[[Կառլ Վայերշտրաս]]||4800|| ||72 |- |[[:en:Weighted correlation network analysis]]||27900|| || || ||3 |- |[[:en:André Weil]]||30400|| || || ||41 |- |[[:en:Well-covered graph]]||25900|| || || ||2 |- |[[:en:Well-order]]||11400|| || || ||28 |- |[[:en:Hermann Weyl]]||37200||[[Հերման Վեյլ]]||3500|| ||70 |- |[[:en:Whitehead product]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:Whitehead torsion]]||11700|| || || ||1 |- |[[:en:Whitehead's algorithm]]||26800|| || || ||1 |- |[[:en:William Allen Whitworth]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Whitney embedding theorem]]||12500|| || || ||7 |- |[[:en:Norbert Wiener]]||38600||[[Նորբերտ Վիներ]]||11600|| ||71 |- |[[:en:Wigner quasiprobability distribution]]||36200|| || || ||10 |- |[[:en:Wigner's theorem]]||29200|| || || ||10 |- |[[:en:Winding number]]||15100|| || || ||17 |- |[[:en:Wirtinger derivatives]]||31800|| || || ||5 |- |[[:en:Stephen Wolfram]]||31700|| || || ||41 |- |[[:en:Word problem for groups]]||28300|| || || ||4 |- |[[:en:Word-representable graph]]||30000|| || || ||1 |- |[[:en:Christopher Wren]]||63700||[[Քրիստոֆեր Ռեն]]||2800|| ||74 |- |[[:en:Xkcd]]||57000||[[Xkcd]]||6400|| ||41 |- |[[:en:Yang–Mills theory]]||24300|| || || ||20 |- |[[:en:Young–Fibonacci lattice]]||8100|| || || ||2 |- |[[:en:Yuktibhāṣā]]||20300|| || || ||7 |- |[[:en:Z function]]||7800|| || || ||5 |- |[[:en:Z-transform]]||35500|| || || ||29 |- |[[:en:Z* theorem]]||4700|| || || ||1 |- |[[:en:Zeno's paradoxes]]||39500|| || || ||47 |- |[[:en:Zermelo set theory]]||14000|| || || ||10 |- |[[:en:Zero to the power of zero]]||31400|| || || ||15 |- |[[:en:Zipf's law]]||33900|| || || ||37 |- |[[:en:Zonohedron]]||24100||[[Զոնոնիստ]]||11100|| ||14 |- |[[:en:Ε-quadratic form]]||11900|| || || ||1 |- |[[:en:Μ operator]]||32300|| || || ||6 |} p9lrbegyrbtny1mo1zxykpsnh9f99u0 102 1009880 8473854 8473231 2022-07-22T18:31:22Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:C-Class mathematics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:*-algebra]]||11200|| || || ||12 |- |[[:en:♯P-completeness of 01-permanent]]||25100|| || || ||1 |- |[[:en:1 + 2 + 3 + 4 + ⋯]]||32800|| || || ||27 |- |[[:en:1-planar graph]]||23700|| || || ||6 |- |[[:en:2]]||14200||[[2 (թիվ)]]||2800||այո||179 |- |[[:en:2 + 2 = 5]]||23000|| || || ||24 |- |[[:en:2.5D (visual perception)]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:3]]||30400||[[3 (թիվ)]]||2200|| ||171 |- |[[:en:3-manifold]]||45700|| || || ||11 |- |[[:en:3-sphere]]||28100|| || || ||14 |- |[[:en:3D rotation group]]||67600|| || || ||13 |- |[[:en:4]]||78300||[[Չորս]]||2200||այո||167 |- |[[:en:5]]||64600||[[Հինգ]]||1600||այո||160 |- |[[:en:5-cell]]||28900|| || || ||18 |- |[[:en:6]]||54300||[[Վեց]]||2400||այո||155 |- |[[:en:7]]||20100||[[Յոթ]]||10200|| ||164 |- |[[:en:8]]||62700||[[Ութ]]||1600||այո||153 |- |[[:en:9]]||25800||[[Ինը]]||2500||այո||154 |- |[[:en:10]]||19100||[[Տասը]]||4100||այո||151 |- |[[:en:68–95–99.7 rule]]||18600|| || || ||17 |- |[[:en:100 prisoners problem]]||24400|| || || ||7 |- |[[:en:120-cell]]||20100|| || || ||17 |- |[[:en:1000 (number)]]||106200||[[1000 (թիվ)]]||1800||այո||108 |- |[[:en:Aanderaa–Karp–Rosenberg conjecture]]||26400|| || || ||4 |- |[[:en:Scott Aaronson]]||17000||[[Սքոթ Աարոնսոն]]||12900|| ||13 |- |[[:en:Abc conjecture]]||40800|| || || ||26 |- |[[:en:Abdus Salam School of Mathematical Sciences]]||16600|| || || ||2 |- |[[:en:Abel elliptic functions]]||10300|| || || ||2 |- |[[:en:Abel Prize]]||28800||[[Աբելի մրցանակ]]||18500|| ||69 |- |[[:en:Abel–Ruffini theorem]]||28200|| || || ||22 |- |[[:en:Niels Henrik Abel]]||28400||[[Նիլս Հենրիկ Աբել]]||35100|| ||94 |- |[[:en:Abelian sandpile model]]||32700|| || || ||5 |- |[[:en:Absolute continuity]]||17900|| || || ||19 |- |[[:en:Absolute Galois group]]||6400|| || || ||11 |- |[[:en:Abstract algebra]]||16500||[[Աբստրակտ հանրահաշիվ]]||9500||այո||80 |- |[[:en:Abstract differential equation]]||10200|| || || ||1 |- |[[:en:Abstract polytope]]||35200|| || || ||7 |- |[[:en:Abstract rewriting system]]||14300|| || || ||4 |- |[[:en:Abstract simplicial complex]]||14500|| || || ||2 |- |[[:en:Abstraction]]||38100||[[Աբստրակցիա]]||18800|| ||78 |- |[[:en:Abu Kamil]]||18600|| || || ||21 |- |[[:en:Abundant number]]||7900|| || || ||43 |- |[[:en:ACC0]]||9100|| || || ||4 |- |[[:en:Acceleration]]||21400||[[Արագացում]]||46400|| ||131 |- |[[:en:Accessible category]]||7900|| || || ||3 |- |[[:en:Accuracy and precision]]||20900|| || || ||43 |- |[[:en:Actuarial present value]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Acute and obtuse triangles]]||12900|| || || ||9 |- |[[:en:Additive process]]||10600|| || || ||2 |- |[[:en:Adequality]]||16900|| || || ||2 |- |[[:en:Adian–Rabin theorem]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Adjacency matrix]]||18900|| || || ||32 |- |[[:en:Adjoint representation]]||20900|| || || ||10 |- |[[:en:ADMB]]||14500|| || || ||2 |- |[[:en:Adomian decomposition method]]||22200|| || || ||3 |- |[[:en:Adventures Among the Toroids]]||7400|| || || ||1 |- |[[:en:Tatyana Afanasyeva]]||9800||[[Տատյանա Աֆանասևա]]||7300|| ||28 |- |[[:en:Affine arithmetic]]||17600|| || || ||6 |- |[[:en:Affine curvature]]||16700|| || || ||3 |- |[[:en:Affine geometry]]||20000|| || || ||35 |- |[[:en:African Women in Mathematics Association]]||7600|| || || ||2 |- |[[:en:Aggregated indices randomization method]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Ahlfors theory]]||7800|| || || ||1 |- |[[:en:Lars Ahlfors]]||10300|| || || ||42 |- |[[:en:Aitken's delta-squared process]]||11100|| || || ||4 |- |[[:en:Akaike information criterion]]||43400|| || || ||15 |- |[[:en:AKS primality test]]||20600|| || || ||20 |- |[[:en:Albertson conjecture]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:Grace Alele-Williams]]||26300|| || || ||16 |- |[[:en:Aleph number]]||16100|| || || ||30 |- |[[:en:Algebra over a field]]||22000|| || || ||28 |- |[[:en:Algebraic combinatorics]]||13400|| || || ||8 |- |[[:en:Algebraic equation]]||14400||[[Հանրահաշվական հավասարում]]||1300|| ||36 |- |[[:en:Algebraic function field]]||7300|| || || ||4 |- |[[:en:Algebraic normal form]]||8100|| || || ||7 |- |[[:en:Algebraic number]]||12600||[[Հանրահաշվական թիվ]]||1000|| ||62 |- |[[:en:Algebraic operation]]||11800|| || || ||10 |- |[[:en:Algebraically closed field]]||12600|| || || ||21 |- |[[:en:Algorithmic Combinatorics on Partial Words]]||5000|| || || ||1 |- |[[:en:Alhazen's problem]]||7800|| || || ||7 |- |[[:en:Alignments of random points]]||8700|| || || ||3 |- |[[:en:Almost all]]||25500|| || || ||10 |- |[[:en:Almost complex manifold]]||16300|| || || ||10 |- |[[:en:Almost periodic function]]||16200|| || || ||10 |- |[[:en:Almost surely]]||10200|| || || ||16 |- |[[:en:Franz Alt (mathematician)]]||17000|| || || ||9 |- |[[:en:Altitude (triangle)]]||21700||[[Եռանկյան բարձրություն]]||10400||այո||31 |- |[[:en:American Mathematical Society]]||18700|| || || ||29 |- |[[:en:Amicable numbers]]||17800|| || || ||47 |- |[[:en:Analysis of Boolean functions]]||29400|| || || ||1 |- |[[:en:Analysis of variance]]||54700||[[Դիսպերս վերլուծություն]]||5900|| ||47 |- |[[:en:Analytic Combinatorics]]||6800|| || || ||1 |- |[[:en:Analytic function]]||15000||[[Անալիտիկ ֆունկցիա]]||4600|| ||37 |- |[[:en:Analytic function of a matrix]]||12400|| || || ||12 |- |[[:en:Analytic hierarchy process]]||52400|| || || ||19 |- |[[:en:Analytic network process]]||11600|| || || ||3 |- |[[:en:Analytic space]]||7200|| || || ||4 |- |[[:en:The Ancient Tradition of Geometric Problems]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:Anderson acceleration]]||15900|| || || ||2 |- |[[:en:Anderson–Darling test]]||14900|| || || ||11 |- |[[:en:Andreu Mas-Colell]]||17400|| || || ||10 |- |[[:en:Angle trisection]]||26400||[[Անկյան եռատում]]||1500|| ||33 |- |[[:en:Angles between flats]]||18900|| || || ||1 |- |[[:en:Angular resolution (graph drawing)]]||14800|| || || ||3 |- |[[:en:Anisohedral tiling]]||6100|| || || ||2 |- |[[:en:Annals of Mathematics]]||7300|| || || ||17 |- |[[:en:Ant on a rubber rope]]||15200|| || || ||4 |- |[[:en:Antichain]]||7900|| || || ||16 |- |[[:en:Antichamber]]||20600|| || || ||10 |- |[[:en:Apollonius of Perga]]||78200||[[Ապոլլոնիոս Պերգացի]]||1800|| ||68 |- |[[:en:Appell series]]||15800|| || || ||2 |- |[[:en:Appell's equation of motion]]||9400|| || || ||4 |- |[[:en:Approximation]]||12500||[[Ապրոքսիմացիա]]||24900|| ||44 |- |[[:en:Approximation error]]||5400|| || || ||23 |- |[[:en:Approximations of π]]||77500|| || || ||9 |- |[[:en:Archimedean group]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:Archimedean property]]||16200||[[Արքիմեդի աքսիոմ]]||14000|| ||39 |- |[[:en:Archimedean solid]]||26100|| || || ||36 |- |[[:en:Archimedean spiral]]||13300|| || || ||43 |- |[[:en:Archimedes Palimpsest]]||31000|| || || ||25 |- |[[:en:Archimedes's cattle problem]]||16600|| || || ||15 |- |[[:en:Area]]||45100||[[Մակերես]]||9700||այո||162 |- |[[:en:Area of a circle]]||37500|| || || ||14 |- |[[:en:Argument (complex analysis)]]||12700|| || || ||21 |- |[[:en:Aristotelian realist philosophy of mathematics]]||13300|| || || ||1 |- |[[:en:Arithmetic]]||39000||[[Թվաբանություն]]||136300|| ||162 |- |[[:en:Arithmetic billiards]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Arithmetic dynamics]]||14800|| || || ||3 |- |[[:en:Arithmetic mean]]||13700||[[Միջին թվաբանական]]||13600|| ||62 |- |[[:en:Arithmetic–geometric mean]]||15900|| || || ||21 |- |[[:en:Arithmetico–geometric sequence]]||8200|| || || ||6 |- |[[:en:Arithmologia]]||6300|| || || ||1 |- |[[:en:Arithmometer]]||29800|| || || ||21 |- |[[:en:Arity]]||12900|| || || ||33 |- |[[:en:Arnold tongue]]||21800|| || || ||4 |- |[[:en:Arnoldi iteration]]||14100|| || || ||3 |- |[[:en:Aronszajn tree]]||7300|| || || ||5 |- |[[:en:Arrangement of hyperplanes]]||12900|| || || ||3 |- |[[:en:Ars Magna (Cardano book)]]||7100|| || || ||14 |- |[[:en:Art Gallery Theorems and Algorithms]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Artin group]]|| || || || ||4 |- |[[:en:Artin reciprocity law]]||15400|| || || ||6 |- |[[:en:Artin–Hasse exponential]]||7000|| || || ||3 |- |[[:en:Artin–Tits group]]||20400|| || || ||4 |- |[[:en:Artin–Verdier duality]]||5400|| || || ||2 |- |[[:en:Emil Artin]]||45800||[[Էմիլ Արթին]]||5200|| ||36 |- |[[:en:Aryabhata]]||43500|| || || ||89 |- |[[:en:Ascending chain condition on principal ideals]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Attia Ashour]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Association scheme]]||18000|| || || ||2 |- |[[:en:Associative property]]||25900||[[Զուգորդականություն]]||1000|| ||66 |- |[[:en:Asymmetric numeral systems]]||29200|| || || ||7 |- |[[:en:Asymptote]]||29400||[[Ասիմպտոտ]]||1700|| ||58 |- |[[:en:Asymptotic analysis]]||16200|| || || ||16 |- |[[:en:Asymptotic distribution]]||4800|| || || ||4 |- |[[:en:Atan2]]||31500|| || || ||12 |- |[[:en:Atomic model (mathematical logic)]]||2700|| || || ||2 |- |[[:en:Attractor]]||34000|| || || ||26 |- |[[:en:Augmented matrix]]||5500|| || || ||19 |- |[[:en:Automatic differentiation]]||27400|| || || ||11 |- |[[:en:Automatically Tuned Linear Algebra Software]]||9200|| || || ||4 |- |[[:en:Automorphic form]]||12600|| || || ||10 |- |[[:en:Auxiliary normed space]]||26600|| || || ||1 |- |[[:en:Auxiliary particle filter]]||9100|| || || ||1 |- |[[:en:Average]]||26700|| || || ||45 |- |[[:en:Tamara Awerbuch-Friedlander]]||16100|| || || ||12 |- |[[:en:Ax–Kochen theorem]]||7100|| || || ||2 |- |[[:en:Axiom]]||35400||[[Աքսիոմ]]||3100|| ||109 |- |[[:en:Axiom of determinacy]]||11200|| || || ||7 |- |[[:en:Axiom of infinity]]||10400|| || || ||21 |- |[[:en:Axiom of reducibility]]||39300|| || || ||1 |- |[[:en:Axiomatic system]]||13800|| || || ||21 |- |[[:en:Azimuth]]||14800||[[Ազիմուտ]]||7500|| ||76 |- |[[:en:Back-of-the-envelope calculation]]||11400|| || || ||7 |- |[[:en:Ann E. Bailie]]||12400|| || || ||1 |- |[[:en:Baillie–PSW primality test]]||19000|| || || ||4 |- |[[:en:Walter Lewis Baily, Jr.]]||6600|| || || ||3 |- |[[:en:Baire set]]||9100|| || || ||4 |- |[[:en:Alan Baker (mathematician)]]||7300|| || || ||39 |- |[[:en:Baker's theorem]]||21100|| || || ||7 |- |[[:en:Bakhshali manuscript]]||21600|| || || ||20 |- |[[:en:Jennifer Balakrishnan]]||15000|| || || ||3 |- |[[:en:Balanced hypergraph]]||10000|| || || ||1 |- |[[:en:Balanced ternary]]||36300|| || || ||10 |- |[[:en:Ball (mathematics)]]||11800||[[Գունդ]]||10000|| ||44 |- |[[:en:Hans Werner Ballmann]]||3700||[[Վերներ Բալման]]||5000|| ||5 |- |[[:en:Banach algebra]]||16000|| || || ||17 |- |[[:en:The Banach–Tarski Paradox (book)]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Stefan Banach]]||22700||[[Ստեֆան Բանախ]]||13700|| ||75 |- |[[:en:Mahmoud Reza Banki]]||22600|| || || ||1 |- |[[:en:John Banzhaf]]||27400|| || || ||4 |- |[[:en:Barabási–Albert model]]||21100|| || || ||11 |- |[[:en:Barbier's theorem]]||5400||[[Բարբիեի թեորեմ]]||7300|| ||14 |- |[[:en:Charlotte Barnum]]||8600|| || || ||7 |- |[[:en:Barrett reduction]]||8900|| || || ||5 |- |[[:en:Isaac Barrow]]||19800|| || || ||50 |- |[[:en:Thomas Bartholin]]||10600|| || || ||27 |- |[[:en:Base change theorems]]||26200|| || || ||1 |- |[[:en:Base36]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:Isabella Bashmakova]]||10400||[[Իզաբելլա Բաշմակովա]]||11200|| ||16 |- |[[:en:Basic Number Theory]]||19100|| || || ||1 |- |[[:en:Basis (linear algebra)]]||34900|| || || ||48 |- |[[:en:Bateman–Horn conjecture]]||7100|| || || ||3 |- |[[:en:Baum–Welch algorithm]]||27500|| || || ||10 |- |[[:en:Bayes estimator]]||22300|| || || ||8 |- |[[:en:Bayesian inference]]||64400|| || || ||31 |- |[[:en:Bayesian linear regression]]||18500|| || || ||4 |- |[[:en:Bayesian network]]||51700||[[Բայեսյան ցանց]]||4100|| ||30 |- |[[:en:Bayesian probability]]||32300|| || || ||27 |- |[[:en:Beatty sequence]]||13000|| || || ||9 |- |[[:en:Beckman–Quarles theorem]]||9500|| || || ||2 |- |[[:en:Behrens–Fisher problem]]||19000|| || || ||4 |- |[[:en:Alexander Beilinson]]||10800|| || || ||16 |- |[[:en:Belinfante–Rosenfeld stress–energy tensor]]||10700|| || || ||1 |- |[[:en:Prakash Belkale]]||5600|| || || ||2 |- |[[:en:Bell triangle]]||9900|| || || ||6 |- |[[:en:Eric Temple Bell]]||17700|| || || ||26 |- |[[:en:Giusto Bellavitis]]||6000|| || || ||14 |- |[[:en:Bellman equation]]||27100|| || || ||11 |- |[[:en:Richard E. Bellman]]||16200|| || || ||27 |- |[[:en:Georgia Benkart]]||19700|| || || ||11 |- |[[:en:Bent function]]||23500|| || || ||3 |- |[[:en:Lothar Berg]]||6500|| || || ||5 |- |[[:en:Berge equilibrium]]||11300|| || || ||1 |- |[[:en:Bergman's diamond lemma]]||15400|| || || ||1 |- |[[:en:Berlekamp–Welch algorithm]]||6500|| || || ||3 |- |[[:en:Bernoulli polynomials of the second kind]]||8500|| || || ||1 |- |[[:en:Daniel Bernoulli]]||18100||[[Դանիել Բեռնուլի]]||10400|| ||81 |- |[[:en:Jacob Bernoulli]]||19300||[[Յակոբ Բեռնուլի]]||13000|| ||76 |- |[[:en:Dorothy Lewis Bernstein]]||8200|| || || ||8 |- |[[:en:Joseph Bernstein]]||5700|| || || ||12 |- |[[:en:Lipman Bers]]||22000|| || || ||14 |- |[[:en:Andrea Bertozzi]]||13700|| || || ||7 |- |[[:en:Bertrand paradox (probability)]]||16000||[[Բերտրանի պարադոքս]]||13900|| ||22 |- |[[:en:Best worst method]]||1600|| || || ||1 |- |[[:en:Beta rectangular distribution]]||7200|| || || ||2 |- |[[:en:Beta skeleton]]||16100|| || || ||3 |- |[[:en:Betti number]]||15800|| || || ||13 |- |[[:en:Károly Bezdek]]||17300|| || || ||4 |- |[[:en:Bézout domain]]||9300|| || || ||9 |- |[[:en:Bézout's theorem]]||19700|| || || ||18 |- |[[:en:Manjul Bhargava]]||24300|| || || ||36 |- |[[:en:Bhāskara II]]||30000|| || || ||56 |- |[[:en:Bianchi classification]]||48000|| || || ||5 |- |[[:en:Biarc]]||10000|| || || ||3 |- |[[:en:Bias of an estimator]]||33000|| || || ||12 |- |[[:en:Biased graph]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Bicircular matroid]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Bicomplex number]]||11000|| || || ||13 |- |[[:en:Bidomain model]]||24500|| || || ||3 |- |[[:en:Michel Bierlaire]]||22400|| || || ||2 |- |[[:en:Giuseppina Masotti Biggiogero]]||12000|| || || ||3 |- |[[:en:Biham–Middleton–Levine traffic model]]||14800|| || || ||5 |- |[[:en:Biharmonic map]]||15300|| || || ||1 |- |[[:en:Bijection]]||18400||[[Փոխմիարժեք համապատասխանություն]]||1400|| ||55 |- |[[:en:Heinz Billing]]||11900|| || || ||10 |- |[[:en:Bimetric gravity]]||24900|| || || ||4 |- |[[:en:Binomial coefficient]]||67400|| || || ||48 |- |[[:en:Binomial theorem]]||35100||[[Նյուտոնի երկանդամ]]||7100|| ||72 |- |[[:en:Biordered set]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Biorthogonal nearly coiflet basis]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Jean-Baptiste Biot]]||18100||[[Ժան Բատիստ Բիո]]||4100|| ||63 |- |[[:en:Bipartite dimension]]||14600|| || || ||8 |- |[[:en:Bipolar orientation]]||15100|| || || ||2 |- |[[:en:Biracks and biquandles]]||4500|| || || ||1 |- |[[:en:Birational geometry]]||20100|| || || ||12 |- |[[:en:Birch and Swinnerton-Dyer conjecture]]||19700|| || || ||21 |- |[[:en:Joan Birman]]||18200|| || || ||15 |- |[[:en:Birth process]]||7700|| || || ||1 |- |[[:en:Bitwise operation]]||31400|| || || ||28 |- |[[:en:Gertrude Blanch]]||14400|| || || ||13 |- |[[:en:Blanuša snarks]]||4400|| || || ||4 |- |[[:en:Blaschke–Lebesgue theorem]]||10400|| || || ||4 |- |[[:en:Blind deconvolution]]||10100|| || || ||4 |- |[[:en:Block graph]]||8400|| || || ||5 |- |[[:en:Blossom algorithm]]||17100|| || || ||7 |- |[[:en:Blow-up lemma]]||18100|| || || ||1 |- |[[:en:Blowing up]]||22200|| || || ||9 |- |[[:en:Maxime Bôcher]]||7900|| || || ||13 |- |[[:en:Fedor Bogomolov]]||8100|| || || ||8 |- |[[:en:Georg Bohlmann]]||7800|| || || ||6 |- |[[:en:Béla Bollobás]]||16000|| || || ||15 |- |[[:en:Boltzmann distribution]]||19200|| || || ||26 |- |[[:en:Oskar Bolza]]||13100|| || || ||12 |- |[[:en:Bernard Bolzano]]||38500||[[Բեռնարդ Բոլցանո]]||21600|| ||56 |- |[[:en:Boolean network]]||24300|| || || ||6 |- |[[:en:Boolean satisfiability problem]]||52600|| || || ||24 |- |[[:en:Bootstrapping (statistics)]]||55900|| || || ||21 |- |[[:en:Richard Borcherds]]||9400|| || || ||31 |- |[[:en:Borel functional calculus]]||9800|| || || ||2 |- |[[:en:Borel measure]]||8700|| || || ||11 |- |[[:en:Borel set]]||12600|| || || ||16 |- |[[:en:Borel–de Siebenthal theory]]||23500|| || || ||1 |- |[[:en:Borel–Weil–Bott theorem]]||13500|| || || ||2 |- |[[:en:Émile Borel]]||13400|| || || ||56 |- |[[:en:Bornological space]]||26200|| || || ||4 |- |[[:en:Borsuk–Ulam theorem]]||13000|| || || ||19 |- |[[:en:Liouba Bortniker]]||6100|| || || ||2 |- |[[:en:Borůvka's algorithm]]||11000|| || || ||17 |- |[[:en:Raoul Bott]]||14200||[[Ռաուլ Բոտ]]||4400|| ||25 |- |[[:en:Boundary value problem]]||9100|| || || ||21 |- |[[:en:Bounding volume]]||14700|| || || ||8 |- |[[:en:Brian Bowditch]]||17800|| || || ||6 |- |[[:en:Box plot]]||19800|| || || ||28 |- |[[:en:George E. P. Box]]||10900|| || || ||19 |- |[[:en:Boy or Girl paradox]]||31200|| || || ||11 |- |[[:en:Peter Braam]]||16900|| || || ||1 |- |[[:en:Brachistochrone curve]]||37100|| || || ||34 |- |[[:en:Braess's paradox]]||23600|| || || ||24 |- |[[:en:Brahmagupta]]||42400||[[Բրահմագուպտա]]||35900|| ||105 |- |[[:en:Braid theory]]||200|| || || ||12 |- |[[:en:Joseph Brain (academic)]]||10600|| || || ||2 |- |[[:en:Brascamp–Lieb inequality]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Thomas Brattle]]||16100|| || || ||1 |- |[[:en:Joel Lee Brenner]]||18400|| || || ||4 |- |[[:en:Henry Briggs (mathematician)]]||12700|| || || ||34 |- |[[:en:Henri Brocard]]||14000|| || || ||21 |- |[[:en:Bronshtein and Semendyayev]]||104900|| || || ||5 |- |[[:en:Robert W. Brooks]]||4100|| || || ||5 |- |[[:en:L. E. J. Brouwer]]||18500|| || || ||37 |- |[[:en:Brownian excursion]]||12200|| || || ||3 |- |[[:en:Broyden–Fletcher–Goldfarb–Shanno algorithm]]||16800|| || || ||8 |- |[[:en:Bruun Rule]]||24700|| || || ||1 |- |[[:en:Robert Bryant (mathematician)]]||16500|| || || ||6 |- |[[:en:Johannes Buchmann]]||12000|| || || ||6 |- |[[:en:Building (mathematics)]]||25200|| || || ||5 |- |[[:en:Bunyakovsky conjecture]]||12100|| || || ||11 |- |[[:en:Burali-Forti paradox]]||6500|| || || ||18 |- |[[:en:Bures metric]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Dan Burghelea]]||16800|| || || ||1 |- |[[:en:Burnside problem]]||15800|| || || ||12 |- |[[:en:Busemann function]]||92300|| || || ||3 |- |[[:en:Abu al-Wafa' Buzjani]]||12700|| || || ||48 |- |[[:en:Luis Caffarelli]]||7600|| || || ||19 |- |[[:en:Russel E. Caflisch]]||5200|| || || ||4 |- |[[:en:Calculator input methods]]||29300|| || || ||2 |- |[[:en:Erika Tatiana Camacho]]||8400|| || || ||4 |- |[[:en:Jessie Forbes Cameron]]||7000|| || || ||5 |- |[[:en:Campanus of Novara]]||8600|| || || ||18 |- |[[:en:Maria Antònia Canals]]||11300|| || || ||7 |- |[[:en:Canonical bundle]]||12200|| || || ||5 |- |[[:en:Canonical form]]||19000|| || || ||17 |- |[[:en:Canonical Huffman code]]||9200|| || || ||5 |- |[[:en:Canonical normal form]]||25300|| || || ||12 |- |[[:en:Cantellated 5-cubes]]||8900|| || || ||1 |- |[[:en:Cantellated 5-orthoplexes]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Cantellated 7-orthoplexes]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Cantic 5-cube]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Cantor space]]||5300|| || || ||7 |- |[[:en:Cantor's isomorphism theorem]]||14600|| || || ||1 |- |[[:en:Capelli's identity]]||36400|| || || ||5 |- |[[:en:Olivia Caramello]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:Caratheodory-π solution]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:Gerolamo Cardano]]||41600||[[Ջերոլամո Կարդանո]]||3100|| ||73 |- |[[:en:Cardinality]]||21800||[[Բազմության հզորություն]]||2400|| ||54 |- |[[:en:Cardioid]]||25400||[[Սրտարդ]]||1100|| ||43 |- |[[:en:Carl B. Allendoerfer Award]]||8300|| || || ||2 |- |[[:en:Torsten Carleman]]||17700|| || || ||14 |- |[[:en:Carlson symmetric form]]||13800|| || || ||2 |- |[[:en:Carmichael function]]||18500|| || || ||15 |- |[[:en:Carmichael number]]||25100|| || || ||24 |- |[[:en:Carmichael's totient function conjecture]]||8000|| || || ||4 |- |[[:en:Lazare Carnot]]||27100||[[Լազար Նիկոլա Կառնո]]||3400|| ||58 |- |[[:en:Lewis Carroll]]||79800||[[Լուիս Քերոլ]]||10800|| ||144 |- |[[:en:Carrying capacity]]||35800|| || || ||34 |- |[[:en:Cartan–Ambrose–Hicks theorem]]||6500|| || || ||2 |- |[[:en:Cartan–Hadamard conjecture]]||6700|| || || ||1 |- |[[:en:Anna Cartan]]||4800|| || || ||3 |- |[[:en:Élie Cartan]]||28200||[[Էլի Ժոզեֆ Կարտան]]||2900|| ||42 |- |[[:en:Henri Cartan]]||32400||[[Անրի Պոլ Կարտան]]||2000|| ||41 |- |[[:en:Cartesian closed category]]||17200|| || || ||9 |- |[[:en:Cartesian product]]||20400|| || || ||67 |- |[[:en:Cartogram]]||40900|| || || ||22 |- |[[:en:Mary Cartwright]]||13700|| || || ||32 |- |[[:en:Case–control study]]||15900|| || || ||20 |- |[[:en:Giovanni Domenico Cassini]]||23400|| || || ||72 |- |[[:en:Carlos Castillo-Chavez]]||24400|| || || ||5 |- |[[:en:Catastrophe theory]]||19400|| || || ||20 |- |[[:en:Catastrophic cancellation]]||11500|| || || ||3 |- |[[:en:Categorical logic]]||8000|| || || ||4 |- |[[:en:Caterpillar tree]]||9700|| || || ||6 |- |[[:en:Cauchy–Binet formula]]||18100|| || || ||14 |- |[[:en:Cauchy–Euler equation]]||9000|| || || ||19 |- |[[:en:Cauchy–Kovalevskaya theorem]]||100|| || || ||9 |- |[[:en:Cauchy–Riemann equations]]||31000|| || || ||33 |- |[[:en:Cauchy's integral theorem]]||10100|| || || ||26 |- |[[:en:Catherine Cavagnaro]]||9100|| || || ||1 |- |[[:en:Cavalieri's principle]]||12000|| || || ||23 |- |[[:en:Cayley's theorem]]||13000|| || || ||21 |- |[[:en:CC system]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Ceiling effect (statistics)]]||16700|| || || ||7 |- |[[:en:Celestial mechanics]]||17100||[[Երկնային մեխանիկա]]||11400|| ||58 |- |[[:en:Cellular algebra]]||15500|| || || ||1 |- |[[:en:Center for Undergraduate Research in Mathematics]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Centroid]]||25600|| || || ||29 |- |[[:en:Cereceda's conjecture]]||10200|| || || ||1 |- |[[:en:Ceyuan haijing]]||31400|| || || ||2 |- |[[:en:Chain complex]]||13600|| || || ||18 |- |[[:en:Chain rule]]||35500||[[Բարդ ֆունկցիայի դիֆերենցում]]||8800|| ||41 |- |[[:en:Chaitin's constant]]||17100|| || || ||13 |- |[[:en:Subrahmanyan Chandrasekhar]]||57500||[[Սուբռահմանյան Չանդրասեկհար]]||4300|| ||84 |- |[[:en:Sun-Yung Alice Chang]]||11900|| || || ||16 |- |[[:en:Change of variables]]||11500|| || || ||16 |- |[[:en:Chaotic mixing]]||24600|| || || ||3 |- |[[:en:Sydney Chapman (mathematician)]]||16200|| || || ||27 |- |[[:en:William Chapple (surveyor)]]||7600|| || || ||2 |- |[[:en:Character theory]]||24300|| || || ||14 |- |[[:en:Characteristic class]]||10200|| || || ||11 |- |[[:en:Characteristic equation (calculus)]]||13400|| || || ||9 |- |[[:en:Characterization (mathematics)]]||6100|| || || ||6 |- |[[:en:Chases and Escapes]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Chasles' theorem (kinematics)]]||8600|| || || ||5 |- |[[:en:Chebyshev center]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Cheeger constant (graph theory)]]||5900|| || || ||4 |- |[[:en:Eugenia Cheng]]||17100|| || || ||7 |- |[[:en:Chennai Mathematical Institute]]||23100|| || || ||9 |- |[[:en:Chi-squared distribution]]||41000|| || || ||39 |- |[[:en:Chi-squared test]]||21200|| || || ||38 |- |[[:en:Chinese mathematics]]||62900||[[Մաթեմատիկան Հին Չինաստանում]]||11300|| ||16 |- |[[:en:Chinese numerals]]||63600|| || || ||32 |- |[[:en:Chinese remainder theorem]]||42500||[[Մնացորդների մասին չինական թեորեմ]]||29600|| ||41 |- |[[:en:Chirp]]||14100|| || || ||14 |- |[[:en:Chirp Z-transform]]||10700|| || || ||6 |- |[[:en:Chirplet transform]]||10100|| || || ||4 |- |[[:en:Choi's theorem on completely positive maps]]||7800|| || || ||2 |- |[[:en:Cholesky decomposition]]||45900|| || || ||20 |- |[[:en:Zu Chongzhi]]||13400|| || || ||34 |- |[[:en:Gustav S. Christensen]]||32600|| || || ||2 |- |[[:en:Christofides algorithm]]||9800|| || || ||16 |- |[[:en:Igor Chueshov]]||8900|| || || ||4 |- |[[:en:Chung Kai-lai]]||9400|| || || ||6 |- |[[:en:Church–Turing thesis]]||56500|| || || ||35 |- |[[:en:Alonzo Church]]||21700||[[Ալոնզո Չըրչ]]||19600|| ||50 |- |[[:en:Chvátal–Sankoff constants]]||13000|| || || ||1 |- |[[:en:Circle]]||42500||[[Շրջանագիծ]]||22000|| ||151 |- |[[:en:Circle graph]]||14000|| || || ||5 |- |[[:en:Circle Limit III]]||9900|| || || ||4 |- |[[:en:Circle packing]]||10600|| || || ||8 |- |[[:en:Circle packing theorem]]||30100|| || || ||4 |- |[[:en:Circuit complexity]]||20400|| || || ||6 |- |[[:en:Circulant matrix]]||14800|| || || ||12 |- |[[:en:Circular layout]]||15400|| || || ||3 |- |[[:en:Circumscription (logic)]]||20300|| || || ||1 |- |[[:en:Alexis Clairaut]]||16300|| || || ||51 |- |[[:en:James A. Clarkson]]||9900|| || || ||4 |- |[[:en:Class field theory]]||16400|| || || ||21 |- |[[:en:Classical group]]||48800|| || || ||9 |- |[[:en:Christopher Clavius]]||16300|| || || ||40 |- |[[:en:Clenshaw–Curtis quadrature]]||24400|| || || ||3 |- |[[:en:Clifford analysis]]||22300|| || || ||1 |- |[[:en:William Kingdon Clifford]]||36200|| || || ||38 |- |[[:en:Clifford's theorem on special divisors]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Clique (graph theory)]]||20300|| || || ||22 |- |[[:en:Clique cover]]||8100|| || || ||9 |- |[[:en:Clock angle problem]]||5300|| || || ||9 |- |[[:en:Clopen set]]||5500|| || || ||16 |- |[[:en:Closed graph theorem]]||9200|| || || ||18 |- |[[:en:Closed-form expression]]||13100|| || || ||15 |- |[[:en:Closure (mathematics)]]||12500|| || || ||30 |- |[[:en:Closure (topology)]]||25600|| || || ||24 |- |[[:en:Closure operator]]||17100|| || || ||6 |- |[[:en:CLs method (particle physics)]]||15800|| || || ||1 |- |[[:en:Cluster algebra]]||13600|| || || ||3 |- |[[:en:Coalgebra]]||20600|| || || ||10 |- |[[:en:Coastline paradox]]||16100||[[Ջրափնյա գծի պարադոքս]]||1700|| ||25 |- |[[:en:Anne Cobbe]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Cobham's theorem]]||17600|| || || ||2 |- |[[:en:Cobordism]]||34100|| || || ||14 |- |[[:en:Cocoloring]]||3700|| || || ||3 |- |[[:en:Code of the Quipu]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Coding theory]]||27700|| || || ||31 |- |[[:en:Coefficient of variation]]||28500|| || || ||30 |- |[[:en:Coffman–Graham algorithm]]||14200|| || || ||2 |- |[[:en:Paul Cohen]]||13600|| || || ||37 |- |[[:en:Coherent states in mathematical physics]]||34800|| || || ||1 |- |[[:en:Coherent topology]]||9000|| || || ||3 |- |[[:en:Cohomology]]||44100|| || || ||16 |- |[[:en:Michiel Coignet]]||12200|| || || ||8 |- |[[:en:Caroline Colijn]]||8200|| || || ||3 |- |[[:en:Collineation]]||14300|| || || ||5 |- |[[:en:Edward Collingwood]]||7000|| || || ||8 |- |[[:en:Coralie Colmez]]||12400|| || || ||5 |- |[[:en:Color-coding]]||13800|| || || ||3 |- |[[:en:Combinatorial optimization]]||18700|| || || ||15 |- |[[:en:Combinatorics on words]]||19700|| || || ||3 |- |[[:en:Commitment scheme]]||46500|| || || ||10 |- |[[:en:Common logarithm]]||14700||[[Տասնորդական լոգարիթմներ]]||10200|| ||33 |- |[[:en:Communication theory]]||34400|| || || ||22 |- |[[:en:Commutative diagram]]||8900|| || || ||24 |- |[[:en:Commutator subspace]]||14500|| || || ||1 |- |[[:en:Compact group]]||30300|| || || ||9 |- |[[:en:Compact operator]]||16500|| || || ||17 |- |[[:en:Comparability]]||5200|| || || ||2 |- |[[:en:Comparison of electoral systems]]||107700|| || || ||2 |- |[[:en:The Compendious Book on Calculation by Completion and Balancing]]||16100|| || || ||23 |- |[[:en:Complement graph]]||9500|| || || ||24 |- |[[:en:Complementary sequences]]||9500|| || || ||2 |- |[[:en:Complete category]]||5500|| || || ||7 |- |[[:en:Complete homogeneous symmetric polynomial]]||13800|| || || ||1 |- |[[:en:Complete metric space]]||17700||[[Լրիվ մետրիկական տարածություն]]||1500|| ||29 |- |[[:en:Complete topological vector space]]||86100|| || || ||1 |- |[[:en:Completeness (logic)]]||6500||[[Լրիվություն]]||3300|| ||12 |- |[[:en:Completeness of the real numbers]]||10200|| || || ||14 |- |[[:en:Completing the square]]||15400|| || || ||28 |- |[[:en:Complex analysis]]||18000|| || || ||60 |- |[[:en:Complex differential form]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Complex polytope]]||157400|| || || ||4 |- |[[:en:Complex projective space]]||26200|| || || ||4 |- |[[:en:Complexities: Women in Mathematics]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:Complexity and Real Computation]]||6600|| || || ||1 |- |[[:en:Complexity class]]||75000|| || || ||24 |- |[[:en:Composition algebra]]||10400|| || || ||7 |- |[[:en:Compositional data]]||12400|| || || ||3 |- |[[:en:Compound of three octahedra]]||10500|| || || ||4 |- |[[:en:Compressed sensing]]||46800|| || || ||11 |- |[[:en:Computable topology]]||20200|| || || ||1 |- |[[:en:Computational complexity]]||19700|| || || ||15 |- |[[:en:Computational science]]||33200|| || || ||26 |- |[[:en:Computing the permanent]]||28500|| || || ||1 |- |[[:en:Concave function]]||8100|| || || ||26 |- |[[:en:Concyclic points]]||10600|| || || ||14 |- |[[:en:Conditional expectation]]||29300|| || || ||18 |- |[[:en:Conditional probability]]||34200|| || || ||36 |- |[[:en:Conditioning (probability)]]||36100|| || || ||1 |- |[[:en:Cone (category theory)]]||6400|| || || ||4 |- |[[:en:Confidence interval]]||34400||[[Վստահության միջակայք]]||14800|| ||44 |- |[[:en:Configuration (geometry)]]||15200|| || || ||6 |- |[[:en:Conformal geometric algebra]]||26300|| || || ||2 |- |[[:en:Conformal group]]||8500|| || || ||5 |- |[[:en:Confounding]]||28400|| || || ||20 |- |[[:en:Congruence (geometry)]]||17500|| || || ||57 |- |[[:en:Congruum]]||8100|| || || ||3 |- |[[:en:Conic section]]||70500||[[Կոնական հատույթ]]||2800|| ||78 |- |[[:en:Conjugate gradient method]]||40100|| || || ||14 |- |[[:en:Connected dominating set]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:Connected Mathematics]]||17300|| || || ||2 |- |[[:en:Connection (vector bundle)]]||46000|| || || ||6 |- |[[:en:Connection form]]||27200|| || || ||5 |- |[[:en:Connectivity (graph theory)]]||17200|| || || ||4 |- |[[:en:Alain Connes]]||8100|| || || ||35 |- |[[:en:Conservation form]]||3000|| || || ||1 |- |[[:en:Conservation law]]||18600||[[Պահպանման օրենքներ]]||8400|| ||52 |- |[[:en:Conservative force]]||11200|| || || ||38 |- |[[:en:Conservative vector field]]||23000||[[Պոտենցիալ դաշտ]]||2400|| ||16 |- |[[:en:Constant (mathematics)]]||8100|| || || ||59 |- |[[:en:Constraint satisfaction problem]]||20800|| || || ||14 |- |[[:en:Construction of the real numbers]]||28100|| || || ||10 |- |[[:en:Constructions in hyperbolic geometry]]||13800|| || || ||1 |- |[[:en:Constructivism (philosophy of mathematics)]]||19400||[[Կոնստրուկտիվ մաթեմատիկա]]||4000|| ||21 |- |[[:en:Container method]]||23100|| || || ||1 |- |[[:en:Continued fraction]]||68200||[[Շղթայական կոտորակ]]||3000|| ||42 |- |[[:en:Continuous Bernoulli distribution]]||6400|| || || ||2 |- |[[:en:Continuous linear operator]]||27600|| || || ||8 |- |[[:en:Continuous-time Markov chain]]||24000|| || || ||7 |- |[[:en:Contorsion tensor]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:Contour integration]]||45900|| || || ||11 |- |[[:en:Contourlet]]||14800|| || || ||1 |- |[[:en:Contraction (operator theory)]]||17600|| || || ||1 |- |[[:en:Contraharmonic mean]]||9900|| || || ||1 |- |[[:en:Contraposition]]||18900|| || || ||24 |- |[[:en:Contributions of Leonhard Euler to mathematics]]||17600|| || || ||2 |- |[[:en:Control chart]]||30400|| || || ||21 |- |[[:en:Convection–diffusion equation]]||24900|| || || ||15 |- |[[:en:Convergent series]]||11200|| || || ||25 |- |[[:en:Converse relation]]||11700|| || || ||13 |- |[[:en:Convex analysis]]||16700|| || || ||12 |- |[[:en:Convex cap]]||9200|| || || ||1 |- |[[:en:Convex conjugate]]||16400|| || || ||8 |- |[[:en:Convex function]]||33900|| || || ||37 |- |[[:en:Convex hull algorithms]]||16500|| || || ||8 |- |[[:en:Convex optimization]]||27100|| || || ||12 |- |[[:en:Convex polytope]]||20800|| || || ||13 |- |[[:en:Convex Polytopes]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Convex set]]||24900||[[Ուռուցիկ բազմություն]]||7500|| ||44 |- |[[:en:Convexity (algebraic geometry)]]||8800|| || || ||1 |- |[[:en:Convolution]]||60800|| || || ||41 |- |[[:en:Conway chained arrow notation]]||15600|| || || ||13 |- |[[:en:Conway criterion]]||7000|| || || ||4 |- |[[:en:Stephen Cook]]||15000||[[Սթիվեն Արթուր Կուկ]]||7400|| ||33 |- |[[:en:Cooley–Tukey FFT algorithm]]||37100|| || || ||7 |- |[[:en:Coordinate system]]||18900||[[Կոորդինատային համակարգ]]||39400|| ||91 |- |[[:en:Coprime integers]]||15000||[[Փոխադարձ պարզ թվեր]]||900|| ||55 |- |[[:en:Coproduct]]||11900|| || || ||15 |- |[[:en:Correlation (projective geometry)]]||5200|| || || ||2 |- |[[:en:Coset]]||27500|| || || ||25 |- |[[:en:Cotangent complex]]||23000|| || || ||1 |- |[[:en:Countable set]]||28400|| || || ||53 |- |[[:en:Covariance]]||27900|| || || ||40 |- |[[:en:Covariance mapping]]||100|| || || ||23 |- |[[:en:Covariant formulation of classical electromagnetism]]||24300|| || || ||9 |- |[[:en:Cox's theorem]]||13200|| || || ||7 |- |[[:en:Harold Scott MacDonald Coxeter]]||14800||[[Հարոլդ Քոքսեթեր]]||15500|| ||26 |- |[[:en:Cramer's rule]]||28800||[[Կրամերի մեթոդ]]||7100|| ||41 |- |[[:en:Crank–Nicolson method]]||21400|| || || ||9 |- |[[:en:Criss-cross algorithm]]||24400|| || || ||2 |- |[[:en:Critical mathematics pedagogy]]||22500|| || || ||1 |- |[[:en:Critical point (mathematics)]]||20000|| || || ||23 |- |[[:en:Nancy Crooker]]||12400|| || || ||2 |- |[[:en:Cross-correlation]]||27900|| || || ||19 |- |[[:en:Cross-ratio]]||26100||[[Կրկնակի հարաբերություն]]||2100|| ||24 |- |[[:en:Cross-validation (statistics)]]||41300|| || || ||25 |- |[[:en:Crossing number inequality]]||10900|| || || ||4 |- |[[:en:Crystal system]]||29800|| || || ||39 |- |[[:en:Cube]]||17100||[[Խորանարդ]]||2000|| ||101 |- |[[:en:Cube root]]||13300||[[Խորանարդ աստիճանի արմատ]]||6000|| ||47 |- |[[:en:Cubic crystal system]]||56200||[[Խորանարդային համակարգ]]||1600|| ||42 |- |[[:en:Cubic field]]||15700|| || || ||2 |- |[[:en:Cubic function]]||12000||[[Խորանարդ ֆունկցիա]]||3900|| ||33 |- |[[:en:Cubic Hermite spline]]||17400|| || || ||10 |- |[[:en:Cuboctahedron]]||20300|| || || ||28 |- |[[:en:Marc Culler]]||6300|| || || ||4 |- |[[:en:Cumulant]]||43300|| || || ||16 |- |[[:en:Cumulative distribution function]]||24600|| || || ||39 |- |[[:en:Susan Jane Cunningham]]||8500|| || || ||7 |- |[[:en:Curry–Howard correspondence]]||58100|| || || ||14 |- |[[:en:Curry's paradox]]||23600|| || || ||16 |- |[[:en:Currying]]||31100|| || || ||16 |- |[[:en:Curse of dimensionality]]||30600|| || || ||14 |- |[[:en:Carina Curto]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:Curvature]]||43500|| || || ||44 |- |[[:en:Curvature of Riemannian manifolds]]||12300|| || || ||4 |- |[[:en:Curve]]||25400||[[Կոր]]||7300|| ||74 |- |[[:en:Curve fitting]]||18100|| || || ||23 |- |[[:en:Curvilinear coordinates]]||53500|| || || ||16 |- |[[:en:CW complex]]||23700|| || || ||16 |- |[[:en:Cycle basis]]||25700|| || || ||3 |- |[[:en:Cycle index]]||26800|| || || ||6 |- |[[:en:Cyclic number]]||15600|| || || ||19 |- |[[:en:Cyclic order]]||53800|| || || ||7 |- |[[:en:Cyclic quadrilateral]]||30300||[[Ներգծյալ քառանկյուն]]||10300|| ||36 |- |[[:en:Cycloid]]||25000|| || || ||48 |- |[[:en:Cyclotomic polynomial]]||27300|| || || ||15 |- |[[:en:Cylinder]]||22400||[[Գլան]]||4900|| ||96 |- |[[:en:Cylindrical coordinate system]]||17400|| || || ||35 |- |[[:en:D-module]]||17300|| || || ||4 |- |[[:en:Damping]]||17400||[[Մարող տատանումներ]]||6100|| ||28 |- |[[:en:Germinal Pierre Dandelin]]||2300|| || || ||17 |- |[[:en:Data and information visualization]]||75100||[[Տվյալների վիզուալիզացիա]]||14900|| ||32 |- |[[:en:Data model]]||42000|| || || ||24 |- |[[:en:Data structure]]||13800|| || || ||74 |- |[[:en:Data-driven control system]]||16200|| || || ||1 |- |[[:en:Davenport–Schinzel sequence]]||13400|| || || ||4 |- |[[:en:Clive Selwyn Davis]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:De Branges's theorem]]||16400|| || || ||12 |- |[[:en:De Bruijn sequence]]||31600|| || || ||13 |- |[[:en:De Bruijn's theorem]]||8200|| || || ||2 |- |[[:en:De Moivre–Laplace theorem]]||11800|| || || ||11 |- |[[:en:De Moivre's formula]]||12800||[[Մուավրի բանաձև]]||15100|| ||45 |- |[[:en:De Morgan's laws]]||20100||[[Դե Մորգանի բանաձևեր]]||3300|| ||47 |- |[[:en:De Rham cohomology]]||19100|| || || ||14 |- |[[:en:Decidability (logic)]]||16200|| || || ||16 |- |[[:en:Decimal separator]]||53100|| || || ||34 |- |[[:en:Decision EXpert]]||9300|| || || ||1 |- |[[:en:Decision theory]]||28900||[[Որոշումների տեսություն]]||39000|| ||41 |- |[[:en:Dedekind cut]]||12200|| || || ||29 |- |[[:en:Dedekind domain]]||23900|| || || ||18 |- |[[:en:Dedekind eta function]]||16700|| || || ||13 |- |[[:en:Dedekind number]]||14100|| || || ||7 |- |[[:en:Dedekind zeta function]]||11400|| || || ||14 |- |[[:en:Dedekind-infinite set]]||12300|| || || ||6 |- |[[:en:Dedekind–Hasse norm]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:Richard Dedekind]]||15700||[[Ռիխարդ Դեդեկինդ]]||1700|| ||67 |- |[[:en:Definable real number]]||10700|| || || ||4 |- |[[:en:Definite matrix]]||47000|| || || ||5 |- |[[:en:Definition]]||31100||[[Սահմանում]]||5700|| ||86 |- |[[:en:Definitions of mathematics]]||16100|| || || ||1 |- |[[:en:Degeneracy (graph theory)]]||29000|| || || ||7 |- |[[:en:Degree (angle)]]||15000||[[Աստիճան (երկրաչափություն)]]||8200|| ||75 |- |[[:en:Degrees of freedom (statistics)]]||30100|| || || ||25 |- |[[:en:Italo Jose Dejter]]||40700|| || || ||4 |- |[[:en:Del]]||18000||[[Նաբլա օպերատոր]]||13200|| ||38 |- |[[:en:Delaunay triangulation]]||28200|| || || ||25 |- |[[:en:Pierre Deligne]]||21300|| || || ||36 |- |[[:en:Jean-Pierre Demailly]]||13300|| || || ||5 |- |[[:en:Density estimation]]||12600|| || || ||4 |- |[[:en:Density matrix]]||34700||[[Խառը վիճակ]]||8800|| ||27 |- |[[:en:Depth-first search]]||19600||[[Փնտրում դեպի խորություն]]||3300||այո||42 |- |[[:en:Derangement]]||27800|| || || ||22 |- |[[:en:Derived set (mathematics)]]||8900|| || || ||9 |- |[[:en:Derrick's theorem]]||7400|| || || ||2 |- |[[:en:Desargues's theorem]]||15900|| || || ||27 |- |[[:en:Descendant tree (group theory)]]||48900|| || || ||1 |- |[[:en:Descriptive complexity theory]]||18400|| || || ||4 |- |[[:en:Descriptive set theory]]||10000|| || || ||13 |- |[[:en:Design of experiments]]||41200|| || || ||24 |- |[[:en:Determinacy]]||29700|| || || ||8 |- |[[:en:Deterministic rendezvous problem]]||9400|| || || ||1 |- |[[:en:Developable roller]]||7500|| || || ||1 |- |[[:en:Jean Dieudonné]]||12400||[[Ժան Դյոդոնե]]||3000|| ||29 |- |[[:en:Diffeology]]||17800|| || || ||3 |- |[[:en:Diffeomorphism]]||25600|| || || ||22 |- |[[:en:Difference quotient]]||21100|| || || ||9 |- |[[:en:Differentiable curve]]||22600|| || || ||9 |- |[[:en:Differentiable vector–valued functions from Euclidean space]]||21100|| || || ||1 |- |[[:en:Differential (infinitesimal)]]||100|| || || ||6 |- |[[:en:Differential algebra]]||9900|| || || ||12 |- |[[:en:Differential entropy]]||22500|| || || ||8 |- |[[:en:Differential form]]||67500|| || || ||22 |- |[[:en:Differential forms on a Riemann surface]]||79600|| || || ||1 |- |[[:en:Differential operator]]||16200|| || || ||24 |- |[[:en:Thomas Digges]]||11100|| || || ||21 |- |[[:en:Dihedral angle]]||18400||[[Երկնիստ անկյուն]]||5600|| ||34 |- |[[:en:Dihedral group]]||27200|| || || ||29 |- |[[:en:Dijkstra's algorithm]]||47900||[[Դեքստրայի ալգորիթմ]]||3600||այո||51 |- |[[:en:Dimension (vector space)]]||9300|| || || ||27 |- |[[:en:Diophantine approximation]]||30000|| || || ||20 |- |[[:en:Dirac measure]]||5700|| || || ||13 |- |[[:en:Direct product]]||16600|| || || ||16 |- |[[:en:Direct product of groups]]||26200|| || || ||7 |- |[[:en:Directed graph]]||15700|| || || ||29 |- |[[:en:Directional-change intrinsic time]]||5700|| || || ||1 |- |[[:en:Dirichlet character]]||49300|| || || ||17 |- |[[:en:Dirichlet L-function]]||10400|| || || ||17 |- |[[:en:Dirichlet problem]]||13600|| || || ||14 |- |[[:en:Dirichlet process]]||33900|| || || ||3 |- |[[:en:Dirichlet series]]||25100|| || || ||25 |- |[[:en:Peter Gustav Lejeune Dirichlet]]||30400||[[Պետեր Գուստավ Լըժյոն Դիրիխլե]]||2400|| ||62 |- |[[:en:Dirichlet's unit theorem]]||13400|| || || ||13 |- |[[:en:Discrete choice]]||45100|| || || ||7 |- |[[:en:Discrete element method]]||23100|| || || ||9 |- |[[:en:Discrete geometry]]||15600|| || || ||22 |- |[[:en:Discrete group]]||6600|| || || ||13 |- |[[:en:Discrete logarithm]]||14800|| || || ||24 |- |[[:en:Discrete measure]]||4000||[[Դիսկրետ չափ]]||3000|| ||4 |- |[[:en:Discrete-time Markov chain]]||24300|| || || ||1 |- |[[:en:Discriminant]]||34400||[[Դիսկրիմինանտ]]||1000|| ||44 |- |[[:en:Disjoint sets]]||9600|| || || ||40 |- |[[:en:Disquisitiones Arithmeticae]]||9600|| || || ||22 |- |[[:en:Distance]]||26200||[[Հեռավորություն (երկրաչափություն)]]||43000|| ||104 |- |[[:en:Distance from a point to a line]]||15500|| || || ||15 |- |[[:en:Distance geometry]]||19400|| || || ||6 |- |[[:en:Distinguishing coloring]]||11400|| || || ||2 |- |[[:en:Distributed constraint optimization]]||30300|| || || ||2 |- |[[:en:Distribution (differential geometry)]]||24000|| || || ||4 |- |[[:en:Distributive property]]||19800||[[Բաշխականություն]]||1300|| ||55 |- |[[:en:Divergence]]||31500||[[Տարամիտություն]]||8300|| ||51 |- |[[:en:Divergence theorem]]||42000||[[Գաուս-Օստոգրադսկու թեորեմ]]||5400|| ||34 |- |[[:en:Divided differences]]||13800|| || || ||12 |- |[[:en:Divina proportione]]||11300|| || || ||14 |- |[[:en:DiVincenzo's criteria]]||14400|| || || ||2 |- |[[:en:Divisibility rule]]||69600||[[Բաժանելիության հայտանիշներ]]||29100|| ||33 |- |[[:en:Division (mathematics)]]||24900||[[Բաժանում (մաթեմատիկա)]]||11200|| ||120 |- |[[:en:Division algorithm]]||34100|| || || ||5 |- |[[:en:Divisor]]||10800||[[Բաժանելիություն]]||13900|| ||63 |- |[[:en:Dixon elliptic functions]]||20600|| || || ||1 |- |[[:en:Dodecahedron]]||28600||[[Դոդեկաեդր]]||10200|| ||55 |- |[[:en:Yvonne Dold-Samplonius]]||8900|| || || ||10 |- |[[:en:Domain (mathematical analysis)]]||16500|| || || ||8 |- |[[:en:Domain coloring]]||13700|| || || ||13 |- |[[:en:Dominance order]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:Dominance-based rough set approach]]||23400|| || || ||1 |- |[[:en:Simon Donaldson]]||21500|| || || ||33 |- |[[:en:Doomsday argument]]||43100|| || || ||14 |- |[[:en:DOT (graph description language)]]||11700|| || || ||14 |- |[[:en:Dot product]]||26600||[[Սկալյար արտադրյալ]]||9600|| ||70 |- |[[:en:Double exponential function]]||9100|| || || ||8 |- |[[:en:Doubling time]]||13600|| || || ||8 |- |[[:en:Dragon curve]]||12200|| || || ||19 |- |[[:en:Vladimir Drinfeld]]||8000|| || || ||29 |- |[[:en:Dual basis]]||9400|| || || ||9 |- |[[:en:Dual lattice]]||13000|| || || ||1 |- |[[:en:Dual polyhedron]]||19300|| || || ||24 |- |[[:en:Dual-phase evolution]]||16100|| || || ||1 |- |[[:en:Duality (mathematics)]]||50800|| || || ||14 |- |[[:en:Duality (optimization)]]||23800|| || || ||12 |- |[[:en:Duality (projective geometry)]]||47500|| || || ||11 |- |[[:en:Dummy variable (statistics)]]||31400|| || || ||10 |- |[[:en:Olive Jean Dunn]]||8300|| || || ||9 |- |[[:en:Samuel Dunn (mathematician)]]||16700|| || || ||5 |- |[[:en:Duopyramid]]||8200|| || || ||3 |- |[[:en:Dynamic discrete choice]]||18400|| || || ||1 |- |[[:en:Dynamic time warping]]||27600|| || || ||13 |- |[[:en:Eugene Dynkin]]||12200|| || || ||19 |- |[[:en:E8 (mathematics)]]||33900|| || || ||14 |- |[[:en:E8 lattice]]||21800|| || || ||4 |- |[[:en:Earnshaw's theorem]]||18800|| || || ||19 |- |[[:en:Peter Eccles (mathematician)]]||12400|| || || ||2 |- |[[:en:Econometrics]]||21300||[[Էկոնոմետրիկա]]||24800|| ||71 |- |[[:en:Effect size]]||56800|| || || ||18 |- |[[:en:Efficient cake-cutting]]||12300|| || || ||2 |- |[[:en:Hettie Belle Ege]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Egyptian geometry]]||12400|| || || ||4 |- |[[:en:Ehrenfeucht–Fraïssé game]]||9800|| || || ||7 |- |[[:en:Eigenvalue perturbation]]||12800|| || || ||1 |- |[[:en:Eilenberg–Moore spectral sequence]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:Eilenberg–Steenrod axioms]]||5100|| || || ||7 |- |[[:en:Eisenbud–Levine–Khimshiashvili signature formula]]||13300|| || || ||1 |- |[[:en:Ivar Ekeland]]||27100|| || || ||8 |- |[[:en:Elastic pendulum]]||7100|| || || ||2 |- |[[:en:Electoral system]]||44400|| || || ||62 |- |[[:en:ÉLECTRE]]||4400|| || || ||4 |- |[[:en:Elementary arithmetic]]||38600|| || || ||30 |- |[[:en:Elementary mathematics]]||21400||[[Տարրական մաթեմատիկա]]||3800|| ||29 |- |[[:en:Elementary Number Theory, Group Theory and Ramanujan Graphs]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Ellipse]]||83900||[[Էլիպս]]||4800|| ||99 |- |[[:en:Ellipsoid]]||35000||[[Էլիպսոիդ]]||4100|| ||54 |- |[[:en:Elliptic boundary value problem]]||18900|| || || ||1 |- |[[:en:Elliptic curve point multiplication]]||17300|| || || ||3 |- |[[:en:Elliptic function]]||16200|| || || ||26 |- |[[:en:Elliptic operator]]||10400|| || || ||11 |- |[[:en:Elliptic rational functions]]||11800|| || || ||3 |- |[[:en:Elliptic-curve cryptography]]||40100|| || || ||22 |- |[[:en:ELSV formula]]||14300|| || || ||1 |- |[[:en:Embedding]]||18400|| || || ||20 |- |[[:en:Empirical measure]]||6000|| || || ||2 |- |[[:en:Empty set]]||14600||[[Դատարկ բազմություն]]||4000|| ||71 |- |[[:en:Endomorphism]]||5500|| || || ||20 |- |[[:en:Per Enflo]]||41800|| || || ||9 |- |[[:en:Engel expansion]]||10800|| || || ||12 |- |[[:en:Enneadecagon]]||100||[[Բազմանկյուն]]||4600|| ||107 |- |[[:en:Enriched category]]||14700|| || || ||7 |- |[[:en:Ensemble (mathematical physics)]]||24500|| || || ||20 |- |[[:en:Ensemble forecasting]]||27200|| || || ||7 |- |[[:en:Entire function]]||17000|| || || ||26 |- |[[:en:Entropy in thermodynamics and information theory]]||28300|| || || ||2 |- |[[:en:Entscheidungsproblem]]||11100|| || || ||20 |- |[[:en:Envelope (category theory)]]||17600|| || || ||1 |- |[[:en:Envelope theorem]]||25400|| || || ||7 |- |[[:en:Equality (mathematics)]]||14200|| || || ||43 |- |[[:en:Equation solving]]||16800||[[Հավասարման լուծում]]||91700|| ||31 |- |[[:en:Equichordal point problem]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Equicontinuity]]||25500|| || || ||16 |- |[[:en:Equilateral triangle]]||25100||[[Կանոնավոր եռանկյուն]]||5700|| ||75 |- |[[:en:Equivalence class]]||17900|| || || ||22 |- |[[:en:Erdős–Borwein constant]]||3500|| || || ||17 |- |[[:en:Erdős–Gallai theorem]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:Erdős–Rényi model]]||14800||[[Էռդոշ-Ռենյի մոդել]]||11300|| ||10 |- |[[:en:Erdős–Turán conjecture on additive bases]]||10200|| || || ||3 |- |[[:en:Ergodic theory]]||26000|| || || ||17 |- |[[:en:Ergodicity]]||49700|| || || ||16 |- |[[:en:Error analysis (mathematics)]]||7400||[[Սխալների տեսություն]]||1600|| ||7 |- |[[:en:Error function]]||43300||[[Սխալների ֆունկցիա]]||19800|| ||30 |- |[[:en:Errors and residuals]]||16100|| || || ||18 |- |[[:en:Esscher transform]]||2800|| || || ||1 |- |[[:en:Estimation of covariance matrices]]||25600|| || || ||1 |- |[[:en:Estimator]]||22000||[[Վիճակագրական գնահատական]]||800|| ||30 |- |[[:en:Alison Etheridge]]||13800|| || || ||5 |- |[[:en:Christina Eubanks-Turner]]||10900|| || || ||1 |- |[[:en:Euclid]]||22900||[[Էվկլիդես]]||40100|| ||178 |- |[[:en:Euclid's Optics]]||7100|| || || ||4 |- |[[:en:Euclid's theorem]]||20700|| || || ||24 |- |[[:en:Euclidean domain]]||19000|| || || ||24 |- |[[:en:Euclidean group]]||16100|| || || ||10 |- |[[:en:Euclidean minimum spanning tree]]||54700|| || || ||6 |- |[[:en:Euler brick]]||16100|| || || ||13 |- |[[:en:Euler diagram]]||33600|| || || ||28 |- |[[:en:Euler spiral]]||18900|| || || ||27 |- |[[:en:Euler's rotation theorem]]||29300|| || || ||12 |- |[[:en:Eulerian path]]||22900|| || || ||29 |- |[[:en:European Working Group on Multiple Criteria Decision Aiding]]||5200|| || || ||1 |- |[[:en:Even and odd functions]]||15600||[[Զույգ և կենտ ֆունկցիաներ]]||1300|| ||47 |- |[[:en:Event (probability theory)]]||7700|| || || ||43 |- |[[:en:Evidential reasoning approach]]||4300|| || || ||2 |- |[[:en:Evolutionary multimodal optimization]]||12100|| || || ||2 |- |[[:en:Ex-tangential quadrilateral]]||10000|| || || ||7 |- |[[:en:Exclusive or]]||23100|| || || ||31 |- |[[:en:Exercise (mathematics)]]||15900|| || || ||3 |- |[[:en:Expander graph]]||33600|| || || ||10 |- |[[:en:Expected value]]||51500||[[Մաթեմատիկական սպասում]]||2000|| ||54 |- |[[:en:Experimental mathematics]]||15500|| || || ||14 |- |[[:en:Exponential decay]]||17500|| || || ||30 |- |[[:en:Exponential family]]||81800|| || || ||10 |- |[[:en:Exponential integral]]||17800|| || || ||19 |- |[[:en:Exponential map (Lie theory)]]||13500|| || || ||6 |- |[[:en:Exponential map (Riemannian geometry)]]||9500|| || || ||4 |- |[[:en:Exponential response formula]]||20800|| || || ||1 |- |[[:en:Exponential smoothing]]||25400|| || || ||11 |- |[[:en:Exponential sum]]||7300|| || || ||7 |- |[[:en:Exponentiation]]||103000||[[Աստիճան (հանրահաշիվ)]]||140800|| ||89 |- |[[:en:Extended Euclidean algorithm]]||28200|| || || ||18 |- |[[:en:Extended real number line]]||13600||[[Ընդլայնված թվային ուղիղ]]||7600|| ||18 |- |[[:en:Extended side]]||3000||[[Ընդլայնված կողմ]]||7000|| ||4 |- |[[:en:Exterior calculus identities]]||29600|| || || ||1 |- |[[:en:Exterior derivative]]||21300|| || || ||12 |- |[[:en:Extremal graph theory]]||9900|| || || ||8 |- |[[:en:Extremal length]]||19400|| || || ||2 |- |[[:en:Extreme value theorem]]||22600|| || || ||27 |- |[[:en:F-divergence]]||22600|| || || ||2 |- |[[:en:F-test]]||11800|| || || ||20 |- |[[:en:Faà di Bruno's formula]]||20400|| || || ||10 |- |[[:en:Face (geometry)]]||10200|| || || ||32 |- |[[:en:Factor-critical graph]]||15800|| || || ||3 |- |[[:en:Factorial number system]]||18000|| || || ||10 |- |[[:en:Factorization of polynomials]]||24600|| || || ||12 |- |[[:en:Faddeev–LeVerrier algorithm]]||12400|| || || ||3 |- |[[:en:Vera Faddeeva]]||9100|| || || ||10 |- |[[:en:Fair cake-cutting]]||26600|| || || ||5 |- |[[:en:Fair division]]||17600|| || || ||12 |- |[[:en:Falconer's conjecture]]||7500|| || || ||1 |- |[[:en:Falling and rising factorials]]||17800|| || || ||10 |- |[[:en:Gerd Faltings]]||7200|| || || ||34 |- |[[:en:Fang Kaitai]]||17800|| || || ||2 |- |[[:en:Fat object (geometry)]]||28900|| || || ||1 |- |[[:en:Faulhaber's formula]]||19600|| || || ||13 |- |[[:en:Philippa Fawcett]]||11600|| || || ||14 |- |[[:en:Feedback vertex set]]||14500|| || || ||8 |- |[[:en:Charles Fefferman]]||15800|| || || ||32 |- |[[:en:Feigenbaum constants]]||12100|| || || ||20 |- |[[:en:Feit–Thompson theorem]]||21100|| || || ||9 |- |[[:en:William Feller]]||10700|| || || ||20 |- |[[:en:Feller's coin-tossing constants]]||2600|| || || ||2 |- |[[:en:Female education in STEM]]||21100|| || || ||9 |- |[[:en:Fence (mathematics)]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Pierre de Fermat]]||21400||[[Պիեռ դը Ֆերմա]]||5800|| ||112 |- |[[:en:Fermat's Last Tango]]||17100|| || || ||1 |- |[[:en:Fermat's theorem (stationary points)]]||16000|| || || ||17 |- |[[:en:Feuerbach hyperbola]]||5900|| || || ||1 |- |[[:en:Feuerbach point]]||8700|| || || ||7 |- |[[:en:Fiber product of schemes]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Fibonacci]]||20400||[[Ֆիբոնաչի]]||3400|| ||117 |- |[[:en:Fibonacci polynomials]]||8200|| || || ||11 |- |[[:en:Fibonacci word fractal]]||8800|| || || ||4 |- |[[:en:Gaetano Fichera]]||106400|| || || ||10 |- |[[:en:Field extension]]||18800|| || || ||26 |- |[[:en:Alessio Figalli]]||11100|| || || ||23 |- |[[:en:Figure-eight knot (mathematics)]]||9100|| || || ||10 |- |[[:en:Damir Filipović]]||23100|| || || ||1 |- |[[:en:Filter (mathematics)]]||26700|| || || ||21 |- |[[:en:Filters in topology]]||215000|| || || ||1 |- |[[:en:Filtration (mathematics)]]||13300||[[Զտիչ (պատահական գործընթացներ)]]||2200|| ||11 |- |[[:en:Caroline Finch]]||25800|| || || ||1 |- |[[:en:Finger binary]]||11900|| || || ||8 |- |[[:en:Finger-counting]]||16900|| || || ||15 |- |[[:en:Finitary relation]]||17700|| || || ||49 |- |[[:en:Finite element method]]||50700|| || || ||40 |- |[[:en:Finite geometry]]||22400|| || || ||15 |- |[[:en:Finite group]]||15800|| || || ||22 |- |[[:en:Finite lattice representation problem]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:Finite ring]]||10900|| || || ||6 |- |[[:en:Finite set]]||21500|| || || ||46 |- |[[:en:Finitely generated abelian group]]||12400|| || || ||13 |- |[[:en:Finsler's lemma]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:Sebastian Finsterwalder]]||18900|| || || ||9 |- |[[:en:Fixed-point combinator]]||34100|| || || ||8 |- |[[:en:Fixed-point theorems]]||11300|| || || ||14 |- |[[:en:Flag algebra]]||20200|| || || ||1 |- |[[:en:Flexagon]]||19900|| || || ||12 |- |[[:en:Flip graph]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:Fluid queue]]||23700|| || || ||1 |- |[[:en:FO (complexity)]]||100|| || || ||4 |- |[[:en:Emanuele Foà]]||25600|| || || ||2 |- |[[:en:Focused proof]]||8500|| || || ||1 |- |[[:en:Fokas method]]||35300|| || || ||1 |- |[[:en:Fokker–Planck equation]]||33400|| || || ||18 |- |[[:en:Foliation]]||71800|| || || ||11 |- |[[:en:François Folie]]||6400|| || || ||7 |- |[[:en:Force-directed graph drawing]]||17700|| || || ||7 |- |[[:en:Form factor (electronics)]]||9600|| || || ||7 |- |[[:en:Formal power series]]||51200|| || || ||19 |- |[[:en:Formal proof]]||5200|| || || ||10 |- |[[:en:Jeffrey Yi-Lin Forrest]]||17400|| || || ||3 |- |[[:en:Foundations of geometry]]||77700|| || || ||6 |- |[[:en:Four-dimensional space]]||35200||[[Քառաչափ տարածություն]]||27000|| ||39 |- |[[:en:Joseph Fourier]]||22800||[[Ժոզեֆ Ֆուրիե]]||5000|| ||127 |- |[[:en:Girolamo Fracastoro]]||13900||[[Ջիրոլամո Ֆրակաստորո]]||2600|| ||43 |- |[[:en:Fractal-generating software]]||24700|| || || ||5 |- |[[:en:Fractional Brownian motion]]||13300|| || || ||5 |- |[[:en:Fractional calculus]]||61600|| || || ||15 |- |[[:en:Abraham Fraenkel]]||13500|| || || ||27 |- |[[:en:Fraïssé limit]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Frank–Wolfe algorithm]]||8400|| || || ||6 |- |[[:en:Fréchet derivative]]||23100|| || || ||10 |- |[[:en:Fréchet inception distance]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Fréchet inequalities]]||16400|| || || ||1 |- |[[:en:Fréchet space]]||30000|| || || ||13 |- |[[:en:Maurice René Fréchet]]||12700|| || || ||30 |- |[[:en:Free group]]||17500|| || || ||19 |- |[[:en:Free lattice]]||5500|| || || ||2 |- |[[:en:Michael Freedman]]||8700|| || || ||35 |- |[[:en:Frequency]]||20900||[[Հաճախություն]]||9000|| ||119 |- |[[:en:Frequency (statistics)]]||13100|| || || ||25 |- |[[:en:Frequency distribution]]||100|| || || ||25 |- |[[:en:Fresnel integral]]||19900|| || || ||25 |- |[[:en:Kurt Otto Friedrichs]]||8800|| || || ||10 |- |[[:en:David Friesenhausen]]||8500|| || || ||6 |- |[[:en:Frobenius group]]||9000|| || || ||6 |- |[[:en:Frobenius matrix]]||3100|| || || ||8 |- |[[:en:Frobenius method]]||9600|| || || ||15 |- |[[:en:Frobenius normal form]]||16300|| || || ||9 |- |[[:en:Frobenius theorem (differential topology)]]||20600|| || || ||7 |- |[[:en:Ferdinand Georg Frobenius]]||14100|| || || ||33 |- |[[:en:Frucht's theorem]]||8600|| || || ||5 |- |[[:en:Frustum]]||10900|| || || ||24 |- |[[:en:Fubini's theorem]]||23600|| || || ||19 |- |[[:en:Fuchsian group]]||10800|| || || ||8 |- |[[:en:Fully polynomial-time approximation scheme]]||34600|| || || ||1 |- |[[:en:Function of a real variable]]||21700|| || || ||8 |- |[[:en:Function of several real variables]]||47800|| || || ||4 |- |[[:en:Functional (mathematics)]]||9600||[[Ֆունկցիոնալ]]||1400|| ||32 |- |[[:en:Functional determinant]]||15400|| || || ||3 |- |[[:en:Functional differential equation]]||14000|| || || ||1 |- |[[:en:Functional regression]]||18200|| || || ||1 |- |[[:en:Fundamental lemma (Langlands program)]]||14400|| || || ||2 |- |[[:en:Fundamental solution]]||7600|| || || ||9 |- |[[:en:Fundamental theorem of Galois theory]]||15400|| || || ||11 |- |[[:en:Fundamental theorem of Riemannian geometry]]||13900|| || || ||7 |- |[[:en:Fundamental theorem of tessarine algebra]]|| || || || ||13 |- |[[:en:Howard G. Funkhouser]]||11400|| || || ||3 |- |[[:en:Future of mathematics]]||16600|| || || ||3 |- |[[:en:Fuzzy logic]]||54900||[[Ոչ հստակ տրամաբանություն]]||17100|| ||50 |- |[[:en:Fuzzy mathematics]]||7200|| || || ||3 |- |[[:en:G-module]]||5100|| || || ||4 |- |[[:en:G-network]]||9200|| || || ||1 |- |[[:en:G-structure on a manifold]]||20100|| || || ||3 |- |[[:en:Gale–Ryser theorem]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Galerkin method]]||17500|| || || ||12 |- |[[:en:Zvi Galil]]||17000|| || || ||6 |- |[[:en:Galileo Galilei]]||132500||[[Գալիլեո Գալիլեյ]]||64800|| ||243 |- |[[:en:Galois extension]]||7600|| || || ||19 |- |[[:en:Galois group]]||18000||[[Գալուայի խումբ]]||12400|| ||23 |- |[[:en:Gambling and information theory]]||12100|| || || ||1 |- |[[:en:Game theory]]||128300||[[Խաղերի տեսություն]]||10300|| ||91 |- |[[:en:Gan–Gross–Prasad conjecture]]||14000|| || || ||1 |- |[[:en:Annie Marie Watkins Garraway]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:Gateaux derivative]]||15300|| || || ||9 |- |[[:en:Gauss circle problem]]||10900|| || || ||10 |- |[[:en:Gauss curvature flow]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Gauss–Bonnet theorem]]||12200|| || || ||18 |- |[[:en:Gauss–Markov theorem]]||25800|| || || ||18 |- |[[:en:Gauss–Seidel method]]||22700||[[Գաուս-Զեյդելի մեթոդ]]||11400|| ||25 |- |[[:en:Gauss's continued fraction]]||15600|| || || ||4 |- |[[:en:Gaussian correlation inequality]]||5000|| || || ||2 |- |[[:en:Gaussian integer]]||35000|| || || ||30 |- |[[:en:Gaussian isoperimetric inequality]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Gaussian quadrature]]||39400|| || || ||19 |- |[[:en:Gekko (optimization software)]]||17000|| || || ||1 |- |[[:en:Gelfand pair]]||30300|| || || ||1 |- |[[:en:Israel Gelfand]]||23700|| || || ||38 |- |[[:en:Genaille–Lucas rulers]]||3600|| || || ||5 |- |[[:en:General linear group]]||22400|| || || ||20 |- |[[:en:Generalizations of Pauli matrices]]||15900|| || || ||1 |- |[[:en:Generalized Clifford algebra]]||13600|| || || ||1 |- |[[:en:Generalized complex structure]]||20800|| || || ||3 |- |[[:en:Generalized flag variety]]||16900|| || || ||4 |- |[[:en:Generalized function]]||17300|| || || ||5 |- |[[:en:Generalized method of moments]]||23300|| || || ||9 |- |[[:en:Generalized minimal residual method]]||18000|| || || ||5 |- |[[:en:Generalized Riemann hypothesis]]||9500|| || || ||14 |- |[[:en:Generalized structure tensor]]||11800|| || || ||1 |- |[[:en:Generating function]]||83400|| || || ||26 |- |[[:en:Generating function transformation]]||63600|| || || ||1 |- |[[:en:Generating set of a group]]||9700|| || || ||15 |- |[[:en:Generator (mathematics)]]||5400|| || || ||9 |- |[[:en:Christian Genest]]||12700|| || || ||6 |- |[[:en:Genus (mathematics)]]||8900|| || || ||26 |- |[[:en:Geometric algebra]]||81200|| || || ||8 |- |[[:en:Geometric calculus]]||14900|| || || ||2 |- |[[:en:Geometric function theory]]||12800|| || || ||1 |- |[[:en:Geometric invariant theory]]||16500|| || || ||3 |- |[[:en:Geometric lattice]]||7700|| || || ||1 |- |[[:en:Geometric mean]]||30900||[[Միջին երկրաչափական]]||7900|| ||56 |- |[[:en:Geometric mean theorem]]||8300|| || || ||16 |- |[[:en:Geometric morphometrics in anthropology]]||35100|| || || ||1 |- |[[:en:Geometric progression]]||17600||[[Երկրաչափական պրոգրեսիա]]||4300||այո||62 |- |[[:en:Geometric rigidity]]||36400|| || || ||1 |- |[[:en:Geometric series]]||70600|| || || ||33 |- |[[:en:Geometric topology]]||13300|| || || ||14 |- |[[:en:Geometry]]||82700||[[Երկրաչափություն]]||70300|| ||199 |- |[[:en:Geometry From Africa]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:The Geometry of Musical Rhythm]]||7800|| || || ||1 |- |[[:en:Geometry of numbers]]||8900|| || || ||11 |- |[[:en:Geostatistics]]||15100|| || || ||24 |- |[[:en:Germ (mathematics)]]||16500|| || || ||11 |- |[[:en:German tank problem]]||37000|| || || ||12 |- |[[:en:Edgar Gilbert]]||16100|| || || ||4 |- |[[:en:Gini coefficient]]||85500||[[Ջինիի գործակից]]||4400|| ||77 |- |[[:en:Annibale Giordano]]||10000|| || || ||4 |- |[[:en:Global field]]||7000|| || || ||12 |- |[[:en:Global optimization]]||21500|| || || ||3 |- |[[:en:Giovanni Camillo Glorioso]]||6200|| || || ||6 |- |[[:en:GNU Octave]]||29700|| || || ||49 |- |[[:en:God's algorithm]]||12300|| || || ||10 |- |[[:en:Gödel numbering]]||10300|| || || ||18 |- |[[:en:Goldbach's conjecture]]||24600||[[Գոլդբախի խնդիր]]||14600|| ||58 |- |[[:en:Goldberg–Coxeter construction]]||21500|| || || ||1 |- |[[:en:Goldfeld–Quandt test]]||8800|| || || ||5 |- |[[:en:Shafi Goldwasser]]||17900|| || || ||37 |- |[[:en:Gomory–Hu tree]]||17700|| || || ||3 |- |[[:en:Goodstein's theorem]]||21400|| || || ||13 |- |[[:en:Googolplex]]||7600|| || || ||50 |- |[[:en:Gorenstein ring]]||11600|| || || ||9 |- |[[:en:Gould's sequence]]||8700|| || || ||2 |- |[[:en:Timothy Gowers]]||23000|| || || ||34 |- |[[:en:Grade (slope)]]||29000|| || || ||31 |- |[[:en:Gradient]]||33600||[[Գրադիենտ]]||6000|| ||64 |- |[[:en:Gradient descent]]||34800|| || || ||25 |- |[[:en:Graham–Pollak theorem]]||10300|| || || ||2 |- |[[:en:Graham's number]]||23200|| || || ||36 |- |[[:en:Gram–Schmidt process]]||24500|| || || ||35 |- |[[:en:Grandi's series]]||13800|| || || ||26 |- |[[:en:Grandi's series in education]]|| || || || ||26 |- |[[:en:Evelyn Boyd Granville]]||19600|| || || ||19 |- |[[:en:Graph (abstract data type)]]||13500|| || || ||25 |- |[[:en:Graph cut optimization]]||26600|| || || ||2 |- |[[:en:Graph Fourier transform]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Graph of a function]]||7400||[[Ֆունկցիայի գրաֆիկ]]||2800|| ||56 |- |[[:en:Graph partition]]||30500|| || || ||9 |- |[[:en:Graphing calculator]]||22200|| || || ||13 |- |[[:en:Graphon]]||33800|| || || ||4 |- |[[:en:Orazio Grassi]]||13000|| || || ||9 |- |[[:en:Grassmann number]]||22100|| || || ||12 |- |[[:en:Grassmannian]]||35300|| || || ||13 |- |[[:en:Graver basis]]||14000|| || || ||2 |- |[[:en:Greater-than sign]]||9900|| || || ||9 |- |[[:en:Greatest common divisor]]||35100||[[Ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար]]||1700||այո||78 |- |[[:en:Greedy algorithm]]||15300|| || || ||33 |- |[[:en:Greedy algorithm for Egyptian fractions]]||15800|| || || ||4 |- |[[:en:Greek numerals]]||29500||[[Հունական թվային համակարգ]]||4200|| ||49 |- |[[:en:George Green (mathematician)]]||23000||[[Ջորջ Գրին]]||1700|| ||36 |- |[[:en:Green's identities]]||18000|| || || ||13 |- |[[:en:Green's relations]]||16100|| || || ||7 |- |[[:en:Green's theorem]]||23100||[[Գրինի բանաձևեր]]||1300|| ||39 |- |[[:en:James Gregory (mathematician)]]||19600||[[Ջեյմս Գրեգորի (մաթեմատիկոս)]]||16400|| ||42 |- |[[:en:Grey box model]]||13500|| || || ||5 |- |[[:en:Grid bracing]]||10600|| || || ||1 |- |[[:en:Grid method multiplication]]||12500|| || || ||1 |- |[[:en:Lois Wilfred Griffiths]]||10800|| || || ||7 |- |[[:en:Gröbner basis]]||52300|| || || ||14 |- |[[:en:Gromov–Hausdorff convergence]]||7500|| || || ||6 |- |[[:en:Mikhael Gromov (mathematician)]]||48600||[[Միխայիլ Գրոմով]]||25200|| ||37 |- |[[:en:Grönwall's inequality]]||17800|| || || ||14 |- |[[:en:Grothendieck group]]||23800|| || || ||12 |- |[[:en:Groundwater flow equation]]||13300|| || || ||3 |- |[[:en:Group cohomology]]||51400|| || || ||8 |- |[[:en:Group homomorphism]]||9600|| || || ||29 |- |[[:en:Group with operators]]||4900|| || || ||7 |- |[[:en:Groupoid]]||39300|| || || ||16 |- |[[:en:Growth curve (statistics)]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Grünbaum–Rigby configuration]]||8300|| || || ||1 |- |[[:en:Gudermannian function]]||35200|| || || ||21 |- |[[:en:Guillotine partition]]||10700|| || || ||1 |- |[[:en:Alice Guionnet]]||11700|| || || ||12 |- |[[:en:Edmund Gunter]]||9900|| || || ||21 |- |[[:en:Richard K. Guy]]||30200|| || || ||19 |- |[[:en:Gyrovector space]]||30100|| || || ||3 |- |[[:en:H tree]]||8600|| || || ||7 |- |[[:en:Uffe Haagerup]]||9400|| || || ||7 |- |[[:en:Violet B. Haas]]||10300|| || || ||1 |- |[[:en:Hadamard code]]||24000|| || || ||7 |- |[[:en:Hadamard matrix]]||22500|| || || ||20 |- |[[:en:Hadamard product (matrices)]]||18400|| || || ||15 |- |[[:en:Hadwiger number]]||11400|| || || ||4 |- |[[:en:Hahn–Banach theorem]]||61300|| || || ||22 |- |[[:en:Martin Hairer]]||19700|| || || ||24 |- |[[:en:Hajós construction]]||12600|| || || ||2 |- |[[:en:Wolfgang Haken]]||4700|| || || ||14 |- |[[:en:Hall word]]||15800|| || || ||1 |- |[[:en:Hall's marriage theorem]]||23200|| || || ||18 |- |[[:en:Edmond Halley]]||47200||[[Էդմունդ Հալլեյ]]||2500|| ||92 |- |[[:en:Halley's method]]||6600|| || || ||5 |- |[[:en:Paul Halmos]]||16200|| || || ||32 |- |[[:en:Hamilton–Jacobi–Bellman equation]]||14300|| || || ||7 |- |[[:en:Hugh Hamilton (bishop)]]||12700|| || || ||2 |- |[[:en:Hamiltonian (control theory)]]||21600|| || || ||6 |- |[[:en:Hamiltonian mechanics]]||40700|| || || ||40 |- |[[:en:Hamiltonian path]]||18400|| || || ||33 |- |[[:en:Hamming weight]]||32600|| || || ||8 |- |[[:en:Hamming(7,4)]]||26800|| || || ||9 |- |[[:en:Hanner polytope]]||11400|| || || ||3 |- |[[:en:G. H. Hardy]]||29000||[[Գոդֆրի Հարոլդ Հարդի]]||2500|| ||77 |- |[[:en:Harmonic Maass form]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Harmonic mean]]||35700||[[Միջին հարմոնիկ]]||6900|| ||47 |- |[[:en:Harmonic measure]]||11500|| || || ||3 |- |[[:en:Harmonic number]]||39200|| || || ||20 |- |[[:en:Harmonious set]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Charles Haros]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Pamela E. Harris]]||11300|| || || ||5 |- |[[:en:Jenny Harrison]]||7700|| || || ||8 |- |[[:en:Hartley transform]]||9400|| || || ||8 |- |[[:en:Hartman–Grobman theorem]]||9200|| || || ||10 |- |[[:en:Douglas Hartree]]||21500|| || || ||24 |- |[[:en:Hasse principle]]||10000|| || || ||7 |- |[[:en:Hasse–Minkowski theorem]]||4700|| || || ||5 |- |[[:en:Hatch mark]]||4900|| || || ||1 |- |[[:en:Haversine formula]]||17300|| || || ||12 |- |[[:en:Hedetniemi's conjecture]]||15200|| || || ||3 |- |[[:en:Hedgehog (geometry)]]||11600|| || || ||1 |- |[[:en:Height]]||7800|| || || ||69 |- |[[:en:Height function]]||16900|| || || ||1 |- |[[:en:Eduard Heine]]||5600|| || || ||30 |- |[[:en:Heisenberg group]]||32500|| || || ||13 |- |[[:en:Held–Karp algorithm]]||13100|| || || ||2 |- |[[:en:Sigurður Helgason (mathematician)]]||9000|| || || ||5 |- |[[:en:Charles Hellaby]]||7100|| || || ||2 |- |[[:en:Ernst Hellinger]]||4500|| || || ||7 |- |[[:en:Hemipolyhedron]]||13300|| || || ||5 |- |[[:en:Hensel's lemma]]||43000|| || || ||10 |- |[[:en:Henstock–Kurzweil integral]]||17100|| || || ||13 |- |[[:en:Heptagon]]||12800|| || || ||64 |- |[[:en:Hermite polynomials]]||53800|| || || ||29 |- |[[:en:Charles Hermite]]||13600||[[Շառլ Հերմիտ]]||6400|| ||48 |- |[[:en:Hermitian symmetric space]]||52800|| || || ||2 |- |[[:en:Norma Hernández]]||10200|| || || ||2 |- |[[:en:Hero of Alexandria]]||22000||[[Հերոն Ալեքսանդրիացի]]||3400|| ||74 |- |[[:en:Heronian triangle]]||31100|| || || ||19 |- |[[:en:Maximilian Herzberger]]||8200|| || || ||7 |- |[[:en:Heterogeneous relation]]||100|| || || ||41 |- |[[:en:Heteroscedasticity]]||100|| || || ||22 |- |[[:en:Heteroskedasticity-consistent standard errors]]||15900|| || || ||2 |- |[[:en:Hewlett-Packard Voyager series]]||14000|| || || ||5 |- |[[:en:Hexagon]]||30800||[[Վեցանկյուն]]||8000|| ||83 |- |[[:en:Hexagonal crystal family]]||17800|| || || ||33 |- |[[:en:Hexagonal fast Fourier transform]]||8500|| || || ||1 |- |[[:en:Hexagonal sampling]]||14400|| || || ||1 |- |[[:en:Hierarchy]]||57900||[[Հիերարխիա]]||1700|| ||70 |- |[[:en:Higher local field]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Hilbert class field]]||6800|| || || ||5 |- |[[:en:Hilbert–Huang transform]]||36900||[[Հիլբերտ-Հուանգի ձևափոխություն]]||3100|| ||5 |- |[[:en:David Hilbert]]||53900||[[Դավիթ Հիլբերտ]]||48900|| ||142 |- |[[:en:Stephen Hilbert]]||5700|| || || ||2 |- |[[:en:Hilbert's axioms]]||16500||[[Հիլբերտի աքսիոմատիկա]]||11600|| ||24 |- |[[:en:Hilbert's basis theorem]]||7900|| || || ||15 |- |[[:en:Hilbert's fourth problem]]||22700|| || || ||7 |- |[[:en:Hilbert's Nullstellensatz]]||16300|| || || ||18 |- |[[:en:Hilbert's paradox of the Grand Hotel]]||16700|| || || ||29 |- |[[:en:Hilbert's second problem]]||13000|| || || ||7 |- |[[:en:Hilbert's third problem]]||11000|| || || ||11 |- |[[:en:Hill climbing]]||12100|| || || ||17 |- |[[:en:Mike Hill (mathematician)]]||3800|| || || ||3 |- |[[:en:Hippasus]]||12000|| || || ||44 |- |[[:en:History of combinatorics]]||19300||[[Կոմբինատորիկայի պատմություն]]||14800|| ||6 |- |[[:en:History of group theory]]||27500|| || || ||7 |- |[[:en:A History of Mathematical Notations]]||9400|| || || ||2 |- |[[:en:History of mathematics]]||124100||[[Մաթեմատիկայի պատմություն]]||19800||այո||65 |- |[[:en:History of Maxwell's equations]]||29500|| || || ||2 |- |[[:en:History of quaternions]]||18900|| || || ||1 |- |[[:en:History of statistics]]||63100|| || || ||13 |- |[[:en:History of the Hindu–Arabic numeral system]]||22700|| || || ||3 |- |[[:en:Catherine Hobbs]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:Hodge theory]]||26900|| || || ||12 |- |[[:en:Hoffman's packing puzzle]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Hofstadter points]]||6000|| || || ||2 |- |[[:en:Hölder's inequality]]||39000|| || || ||24 |- |[[:en:Alexander Holevo]]||6300|| || || ||7 |- |[[:en:Holonomic function]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Betty W. Holz]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:Homogeneous coordinates]]||27800|| || || ||20 |- |[[:en:Homogeneous relation]]||22400|| || || ||1 |- |[[:en:Homogeneous space]]||14000|| || || ||13 |- |[[:en:Homology (mathematics)]]||44400|| || || ||28 |- |[[:en:Homomorphic encryption]]||36500|| || || ||17 |- |[[:en:Homomorphism]]||33900||[[Հոմոմորֆիզմ]]||2000|| ||42 |- |[[:en:Homomorphism density]]||12800|| || || ||2 |- |[[:en:Homoscedasticity and heteroscedasticity]]||25400|| || || ||22 |- |[[:en:Homotopy]]||23800|| || || ||33 |- |[[:en:Homotopy category]]||12900|| || || ||4 |- |[[:en:Homotopy group]]||19900|| || || ||14 |- |[[:en:Homotopy type theory]]||39000|| || || ||8 |- |[[:en:Hook length formula]]||27200|| || || ||2 |- |[[:en:Hooke's atom]]||11600|| || || ||3 |- |[[:en:Ivy Hooks]]||9600|| || || ||2 |- |[[:en:Reinhold Hoppe]]||7800|| || || ||4 |- |[[:en:Horizontal line test]]||3200|| || || ||7 |- |[[:en:Lars Hörmander]]||16300|| || || ||34 |- |[[:en:Rudy Horne]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:How to Solve It]]||11800|| || || ||10 |- |[[:en:HP 20b]]||9700|| || || ||2 |- |[[:en:HP 48 series]]||24000|| || || ||9 |- |[[:en:HP 49/50 series]]||31200|| || || ||6 |- |[[:en:HP-35]]||11700|| || || ||13 |- |[[:en:HP-41C]]||38400|| || || ||8 |- |[[:en:HP-65]]||8000|| || || ||16 |- |[[:en:Leetsch C. Hsu]]||7000|| || || ||4 |- |[[:en:Hua Luogeng]]||14900|| || || ||16 |- |[[:en:Verena Huber-Dyson]]||17200|| || || ||6 |- |[[:en:Huffman coding]]||35300|| || || ||36 |- |[[:en:Hungarian algorithm]]||28000||[[Հունգարական ալգորիթմ]]||900||այո||19 |- |[[:en:Louise Stokes Hunter]]||8100|| || || ||2 |- |[[:en:Ted Hurley]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:Hurst exponent]]||21800|| || || ||4 |- |[[:en:Hurwitz's automorphisms theorem]]||17800|| || || ||4 |- |[[:en:Hurwitz's theorem (composition algebras)]]||28700|| || || ||8 |- |[[:en:Joan Hutchinson]]||11100|| || || ||3 |- |[[:en:Charles Hutton]]||12000|| || || ||18 |- |[[:en:Huzita–Hatori axioms]]||16300|| || || ||8 |- |[[:en:Hyperbolastic functions]]||41800|| || || ||1 |- |[[:en:Hyperbolic functions]]||28900||[[Հիպերբոլական ֆունկցիաներ]]||19200|| ||61 |- |[[:en:Hyperbolic geometry]]||56200|| || || ||44 |- |[[:en:Hyperbolic law of cosines]]||11000|| || || ||1 |- |[[:en:Hyperbolic quaternion]]||14500|| || || ||5 |- |[[:en:Hyperboloid]]||18700||[[Հիպերբոլոիդ]]||2000|| ||46 |- |[[:en:Hyperconnected space]]||11000|| || || ||9 |- |[[:en:Hypercube]]||25400||[[Հիպերխորանարդ]]||5500|| ||39 |- |[[:en:Hypergeometric function]]||38400|| || || ||14 |- |[[:en:Hypergraph]]||43000||[[Հիպերգրաֆ]]||3600|| ||28 |- |[[:en:Hyperharmonic number]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:HyperLogLog]]||13200|| || || ||2 |- |[[:en:Hyperoperation]]||43000|| || || ||18 |- |[[:en:Hyperplane separation theorem]]||14100|| || || ||5 |- |[[:en:Hypocycloid]]||10000|| || || ||36 |- |[[:en:Icositrigon]]||5600|| || || ||6 |- |[[:en:Ideal (ring theory)]]||36900|| || || ||40 |- |[[:en:Ideal triangle]]||5500|| || || ||8 |- |[[:en:Idempotence]]||20000|| || || ||31 |- |[[:en:Idempotent (ring theory)]]||15700|| || || ||7 |- |[[:en:Identity (mathematics)]]||12400||[[Նույնություն (մաթեմատիկա)]]||3500||այո||38 |- |[[:en:Identity component]]||7300|| || || ||3 |- |[[:en:Identity function]]||6200|| || || ||41 |- |[[:en:Iitaka dimension]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Illegal number]]||14900|| || || ||12 |- |[[:en:IM 67118]]||24300|| || || ||1 |- |[[:en:Image (mathematics)]]||17700|| || || ||31 |- |[[:en:Imaginary number]]||12500||[[Բացարձակ կեղծ թիվ]]||16500|| ||63 |- |[[:en:Implicit curve]]||17700|| || || ||7 |- |[[:en:Implicit function]]||17400|| || || ||26 |- |[[:en:Implicit function theorem]]||22700|| || || ||21 |- |[[:en:Implicit surface]]||11400|| || || ||4 |- |[[:en:Imprecise probability]]||19600|| || || ||1 |- |[[:en:Improper integral]]||20500|| || || ||36 |- |[[:en:In Pursuit of the Traveling Salesman]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Incenter]]||15200||[[Ներգծյալ շրջանագծի կենտրոն]]||3400|| ||18 |- |[[:en:Incidence coloring]]||28300|| || || ||1 |- |[[:en:Incidence geometry]]||27200|| || || ||10 |- |[[:en:Incidence structure]]||19600|| || || ||6 |- |[[:en:Inclusion–exclusion principle]]||38700|| || || ||29 |- |[[:en:Independence (probability theory)]]||26000|| || || ||37 |- |[[:en:Index of dispersion]]||10700|| || || ||6 |- |[[:en:Indexed family]]||9100|| || || ||23 |- |[[:en:Indicator function]]||16300||[[Վեկտորի ինդիկատոր]]||3200|| ||33 |- |[[:en:Induced path]]||12900|| || || ||5 |- |[[:en:Inequality (mathematics)]]||26600||[[Անհավասարություն (մաթեմատիկա)]]||3900|| ||70 |- |[[:en:Inequality of arithmetic and geometric means]]||36500|| || || ||24 |- |[[:en:Infinite compositions of analytic functions]]||25400|| || || ||1 |- |[[:en:Infinite continued fraction]]|| ||[[Շղթայական կոտորակ]]||3000|| ||42 |- |[[:en:Infinitesimal]]||37100||[[Անվերջ փոքր]]||1000||այո||40 |- |[[:en:Infinity]]||55800||[[Անվերջություն (մաթեմատիկա)]]||10000|| ||125 |- |[[:en:Inflection point]]||10200|| || || ||40 |- |[[:en:Information]]||36100||[[Ինֆորմացիա]]||40400|| ||145 |- |[[:en:Information bottleneck method]]||21300|| || || ||3 |- |[[:en:Information field theory]]||31900|| || || ||1 |- |[[:en:Information geometry]]||7100|| || || ||8 |- |[[:en:Ingleton's inequality]]||13400|| || || ||1 |- |[[:en:Injective function]]||15600|| || || ||55 |- |[[:en:Injective tensor product]]||46100|| || || ||2 |- |[[:en:Inner automorphism]]||9400|| || || ||13 |- |[[:en:Inner product space]]||56600|| || || ||30 |- |[[:en:Inscribed square problem]]||14000|| || || ||15 |- |[[:en:Institut des Hautes Études Scientifiques]]||8100|| || || ||19 |- |[[:en:Institute for Advanced Study]]||46100||[[Հեռանկարային հետազոտությունների ինստիտուտ]]||4700|| ||34 |- |[[:en:Instrumental variables estimation]]||40300|| || || ||16 |- |[[:en:Integer programming]]||26400|| || || ||19 |- |[[:en:Integrable system]]||28800|| || || ||10 |- |[[:en:Integral domain]]||20000|| || || ||33 |- |[[:en:Integral element]]||32400|| || || ||13 |- |[[:en:Integral equation]]||9400||[[Ինտեգրալ հավասարումներ]]||3100|| ||36 |- |[[:en:Integral of inverse functions]]||8600|| || || ||5 |- |[[:en:Integral of secant cubed]]||7400|| || || ||4 |- |[[:en:Integral polytope]]||6800|| || || ||1 |- |[[:en:Integral test for convergence]]||9400|| || || ||18 |- |[[:en:Integrally closed domain]]||12200|| || || ||8 |- |[[:en:Integration by parts]]||34200||[[Մասերով ինտեգրում]]||1300||այո||42 |- |[[:en:Integration by substitution]]||18700|| || || ||31 |- |[[:en:Integration using Euler's formula]]||5100|| || || ||5 |- |[[:en:Inter-rater reliability]]||18100|| || || ||9 |- |[[:en:International Association for Mathematical Geosciences]]||8800|| || || ||1 |- |[[:en:International Congress of Mathematicians]]||20900|| || || ||31 |- |[[:en:International Mathematical Union]]||19500||[[Միջազգային մաթեմատիկական միություն]]||8000|| ||37 |- |[[:en:Intersection (Euclidean geometry)]]||16600|| || || ||13 |- |[[:en:Intersection (set theory)]]||11300|| || || ||58 |- |[[:en:Intersection graph]]||8900|| || || ||8 |- |[[:en:Intersection homology]]||15600|| || || ||1 |- |[[:en:Intersection Non-Emptiness Problem]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:Intersection number]]||18200|| || || ||6 |- |[[:en:Interval edge coloring]]||11700||[[Գրաֆների միջակայքային կողային ներկումներ]]||600|| ||2 |- |[[:en:Interval graph]]||20700|| || || ||13 |- |[[:en:Interval predictor model]]||11500|| || || ||1 |- |[[:en:Introductio in analysin infinitorum]]||6700|| || || ||10 |- |[[:en:Introduction to 3-Manifolds]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Introduction to the mathematics of general relativity]]||27100|| || || ||5 |- |[[:en:Intuitionism]]||20200||[[Ինտուիցիոնիզմ]]||3600|| ||35 |- |[[:en:Intuitionistic logic]]||32500||[[Կոնստրուկտիվ տրամաբանություն]]||2800|| ||22 |- |[[:en:Invariant (mathematics)]]||22300||[[Ինվարիանտ (մաթեմատիկա)]]||3100|| ||30 |- |[[:en:Invariant subspace problem]]||16800|| || || ||3 |- |[[:en:Invariant theory]]||19500|| || || ||12 |- |[[:en:Inverse function]]||43600||[[Հակադարձ ֆունկցիա]]||1900|| ||58 |- |[[:en:Inverse function theorem]]||37900|| || || ||21 |- |[[:en:Inverse limit]]||15300|| || || ||10 |- |[[:en:Inverse mean curvature flow]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Inversion (discrete mathematics)]]||14700|| || || ||10 |- |[[:en:Inversive geometry]]||28600|| || || ||6 |- |[[:en:Irreducible ring]]||3700|| || || ||1 |- |[[:en:Ishango bone]]||13600|| || || ||30 |- |[[:en:Isometry]]||16600|| || || ||35 |- |[[:en:Isomorphism theorems]]||24400|| || || ||17 |- |[[:en:Isospectral]]||9800|| || || ||2 |- |[[:en:Isothermal coordinates]]||13200|| || || ||5 |- |[[:en:Iterated function]]||40000|| || || ||11 |- |[[:en:Iterated function system]]||12400|| || || ||18 |- |[[:en:Itô calculus]]||30400|| || || ||12 |- |[[:en:Itô diffusion]]||30200|| || || ||4 |- |[[:en:Kiyosi Itô]]||10700|| || || ||27 |- |[[:en:ITP method]]||12400|| || || ||2 |- |[[:en:Alexey Ivakhnenko]]||20900|| || || ||6 |- |[[:en:Iverson bracket]]||9200|| || || ||12 |- |[[:en:Iwasawa theory]]||10000|| || || ||16 |- |[[:en:Jacobi elliptic functions]]||66200|| || || ||16 |- |[[:en:Jacobi method]]||12600||[[Յակոբիի մեթոդ]]||7300|| ||21 |- |[[:en:Jacobian matrix and determinant]]||24300|| || || ||31 |- |[[:en:Jacobson density theorem]]||8800|| || || ||4 |- |[[:en:Jade Mirror of the Four Unknowns]]||12900|| || || ||5 |- |[[:en:Karel Janeček]]||12400|| || || ||5 |- |[[:en:Janko group J1]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Janko group J2]]||9100|| || || ||2 |- |[[:en:Janko group J4]]||6300|| || || ||1 |- |[[:en:Japanese numerals]]||28200|| || || ||30 |- |[[:en:Ralph Lent Jeffery]]||2000|| || || ||2 |- |[[:en:Johnson's algorithm]]||7400|| || || ||16 |- |[[:en:Join and meet]]||13500|| || || ||7 |- |[[:en:Vaughan Jones]]||15500|| || || ||32 |- |[[:en:Jordan operator algebra]]||19700|| || || ||1 |- |[[:en:Joukowsky transform]]||11300|| || || ||9 |- |[[:en:K-epsilon turbulence model]]||8200|| || || ||3 |- |[[:en:K-means clustering]]||53100||[[K-միջիններով կլաստերինգ]]||21600|| ||29 |- |[[:en:K-minimum spanning tree]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:K-stability]]||47500|| || || ||1 |- |[[:en:K-stability of Fano varieties]]||55600|| || || ||1 |- |[[:en:K-theory]]||26800|| || || ||12 |- |[[:en:K-trivial set]]||11400|| || || ||2 |- |[[:en:K3 surface]]||34900|| || || ||8 |- |[[:en:Kähler–Einstein metric]]||29000|| || || ||4 |- |[[:en:Margarethe Kahn]]||12800|| || || ||11 |- |[[:en:Kakutani fixed-point theorem]]||24200|| || || ||14 |- |[[:en:Kaleidocycle]]||5100|| || || ||6 |- |[[:en:Kaplan–Meier estimator]]||25700|| || || ||12 |- |[[:en:Wilfred Kaplan]]||19100|| || || ||3 |- |[[:en:Karatsuba algorithm]]||13600|| || || ||19 |- |[[:en:Richard M. Karp]]||12100||[[Ռիչարդ Կարպ]]||9900|| ||35 |- |[[:en:Karush–Kuhn–Tucker conditions]]||26500|| || || ||18 |- |[[:en:Amalie Kass]]||9100|| || || ||1 |- |[[:en:Kelly criterion]]||28900|| || || ||12 |- |[[:en:Kelmans–Seymour conjecture]]||6400|| || || ||2 |- |[[:en:Kempner function]]||6100|| || || ||5 |- |[[:en:Kepler's laws of planetary motion]]||56400||[[Կեպլերի օրենքներ]]||5600|| ||81 |- |[[:en:Kernel perceptron]]||9400|| || || ||1 |- |[[:en:Killing vector field]]||25300|| || || ||15 |- |[[:en:Minhyong Kim]]||6600|| || || ||4 |- |[[:en:Kirchberger's theorem]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Thomas Kirkman]]||11500|| || || ||13 |- |[[:en:Kite (geometry)]]||15300|| || || ||59 |- |[[:en:Kleene's recursion theorem]]||19300|| || || ||9 |- |[[:en:Kleiber's law]]||23100|| || || ||10 |- |[[:en:Klein polyhedron]]||13600|| || || ||2 |- |[[:en:Klein–Gordon equation]]||35500||[[Կլայն-Գորդոնի հավասարում]]||22100|| ||29 |- |[[:en:Kleinian group]]||18600|| || || ||7 |- |[[:en:Kleisli category]]||6600|| || || ||4 |- |[[:en:Stanisław Knapowski]]||11000|| || || ||2 |- |[[:en:Knaster–Kuratowski–Mazurkiewicz lemma]]||14900|| || || ||4 |- |[[:en:Knaster–Tarski theorem]]||11800|| || || ||11 |- |[[:en:Alfred Kneschke]]||6300|| || || ||2 |- |[[:en:Knizhnik–Zamolodchikov equations]]||16400|| || || ||3 |- |[[:en:Knowledge space]]||8900|| || || ||2 |- |[[:en:Knuth–Bendix completion algorithm]]||21700|| || || ||3 |- |[[:en:Kobayashi–Hitchin correspondence]]||30500|| || || ||2 |- |[[:en:Koch snowflake]]||19900|| || || ||35 |- |[[:en:Kodaira dimension]]||20300|| || || ||5 |- |[[:en:Kunihiko Kodaira]]||10100|| || || ||34 |- |[[:en:Kolmogorov–Smirnov test]]||31600|| || || ||23 |- |[[:en:Andrey Kolmogorov]]||27700||[[Անդրեյ Կոլմոգորով]]||6800|| ||71 |- |[[:en:Kőnig's theorem (graph theory)]]||22300|| || || ||10 |- |[[:en:Koopman–von Neumann classical mechanics]]||34400|| || || ||3 |- |[[:en:Nancy Kopell]]||18700|| || || ||9 |- |[[:en:Kostant polynomial]]||12600|| || || ||1 |- |[[:en:Gottfried Köthe]]||6000|| || || ||7 |- |[[:en:Anton Kotzig]]||7800|| || || ||5 |- |[[:en:Donald Kreider]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:Krein–Milman theorem]]||18800|| || || ||10 |- |[[:en:Krein's condition]]||2900|| || || ||2 |- |[[:en:Jakub Kresa]]||9100|| || || ||8 |- |[[:en:Kripke semantics]]||34300|| || || ||10 |- |[[:en:Kronecker delta]]||21600||[[Կրոնեկերի սիմվոլ]]||4300|| ||47 |- |[[:en:Leopold Kronecker]]||14700||[[Լեոպոլդ Կրոնեկեր]]||7500|| ||58 |- |[[:en:Anand Kumar]]||35400|| || || ||11 |- |[[:en:Kummer surface]]||9300|| || || ||4 |- |[[:en:Ernst Kummer]]||7100||[[Էռնստ Էդուարդ Կումմեր]]||2300|| ||42 |- |[[:en:Künneth theorem]]||10100|| || || ||6 |- |[[:en:Kuratowski's theorem]]||8900|| || || ||13 |- |[[:en:Đuro Kurepa]]||9800||[[Դուրո Կուրեպա]]||7000|| ||21 |- |[[:en:Thomas G. Kurtz]]||9600|| || || ||1 |- |[[:en:Kuṭṭaka]]||21200|| || || ||2 |- |[[:en:L-function]]||8100|| || || ||17 |- |[[:en:L-theory]]||6600|| || || ||3 |- |[[:en:L'Hôpital's rule]]||35800||[[Լոպիտալի կանոն]]||4600|| ||53 |- |[[:en:L1-norm principal component analysis]]||19000||[[L1-նորմ հիմնական բաղադրիչների վերլուծություն]]||16800|| ||2 |- |[[:en:Charles Marie de La Condamine]]||13900||[[Շառլ Մարի դե լա Քոնդամին]]||5700|| ||36 |- |[[:en:Lacunarity]]||18700|| || || ||6 |- |[[:en:Lagrange's identity]]||19400|| || || ||11 |- |[[:en:Laguerre formula]]||2900|| || || ||2 |- |[[:en:Laguerre polynomials]]||28100|| || || ||22 |- |[[:en:Laguerre transformations]]||20200|| || || ||2 |- |[[:en:Horace Lamb]]||15600|| || || ||23 |- |[[:en:Lambda calculus definition]]||29800|| || || ||1 |- |[[:en:Lanchester's laws]]||12300|| || || ||15 |- |[[:en:Lanczos algorithm]]||43500|| || || ||8 |- |[[:en:Edmund Landau]]||7300||[[Էդմունդ Լանդաու]]||11500|| ||33 |- |[[:en:Eric Lander]]||39800|| || || ||23 |- |[[:en:Langevin equation]]||29300|| || || ||13 |- |[[:en:Langlands program]]||24300|| || || ||18 |- |[[:en:Langlands–Deligne local constant]]||6200|| || || ||1 |- |[[:en:Robert Langlands]]||20300||[[Ռոբերտ Լենգլենդս]]||11200|| ||33 |- |[[:en:Laplace expansion]]||12500|| || || ||20 |- |[[:en:Laplace operator]]||27500||[[Լապլասի օպերատոր]]||8100||այո||44 |- |[[:en:Laplace's method]]||32100|| || || ||10 |- |[[:en:Laplacian of the indicator]]||30300|| || || ||1 |- |[[:en:Large cardinal]]||10300|| || || ||16 |- |[[:en:Large deviations theory]]||14500|| || || ||4 |- |[[:en:Lasso (statistics)]]||45700|| || || ||6 |- |[[:en:Latin rectangle]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Latin square]]||29900|| || || ||32 |- |[[:en:Lattice (discrete subgroup)]]||31000|| || || ||4 |- |[[:en:Lattice (group)]]||17000|| || || ||21 |- |[[:en:Lattice multiplication]]||10400|| || || ||5 |- |[[:en:Laurent polynomial]]||4000|| || || ||9 |- |[[:en:Laurent series]]||16000||[[Լորանի շարք]]||1600|| ||33 |- |[[:en:Laves graph]]||14200|| || || ||1 |- |[[:en:Law of cosines]]||31600||[[Կոսինուսների թեորեմ]]||3900||այո||66 |- |[[:en:Law of large numbers]]||36900||[[Մեծ թվերի օրենք]]||5400|| ||48 |- |[[:en:Law of sines]]||23500||[[Սինուսների թեորեմ]]||1700||այո||66 |- |[[:en:Law of total expectation]]||10700|| || || ||10 |- |[[:en:Law of total probability]]||6700|| || || ||20 |- |[[:en:Ruth Lawrence]]||7100||[[Ռութ Լոուրենս]]||7100|| ||14 |- |[[:en:Laws of Form]]||61100|| || || ||6 |- |[[:en:Lax–Friedrichs method]]||6200|| || || ||4 |- |[[:en:Peter Lax]]||16400||[[Փիթեր Լաքս]]||6800|| ||35 |- |[[:en:Layered graph drawing]]||19900|| || || ||3 |- |[[:en:LCF notation]]||10700|| || || ||6 |- |[[:en:Jacques Alexandre Le Tenneur]]||8100|| || || ||5 |- |[[:en:Lê Vũ Anh]]||9300|| || || ||2 |- |[[:en:Leaf power]]||10900|| || || ||2 |- |[[:en:Leapfrog integration]]||8000|| || || ||9 |- |[[:en:Least common multiple]]||20300||[[Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ]]||1700||այո||71 |- |[[:en:Least-upper-bound property]]||12700|| || || ||5 |- |[[:en:Leaving Certificate Mathematics]]||9900|| || || ||1 |- |[[:en:Lebesgue differentiation theorem]]||11300|| || || ||10 |- |[[:en:Alice Lee (mathematician)]]||10800|| || || ||7 |- |[[:en:Leech lattice]]||28000|| || || ||8 |- |[[:en:Lefschetz fixed-point theorem]]||8900|| || || ||9 |- |[[:en:Solomon Lefschetz]]||14200|| || || ||27 |- |[[:en:Left and right derivative]]||100|| || || ||2 |- |[[:en:Legendre transformation]]||36500|| || || ||23 |- |[[:en:Adrien-Marie Legendre]]||17000||[[Ադրիեն-Մարի Լեժանդր]]||10100|| ||54 |- |[[:en:Lehmer code]]||13400|| || || ||3 |- |[[:en:Lehmer's conjecture]]||13100|| || || ||2 |- |[[:en:Leibniz formula for π]]||8200||[[Լայբնիցի շարք]]||8500|| ||17 |- |[[:en:Leibniz integral rule]]||52600|| || || ||16 |- |[[:en:Gottfried Wilhelm Leibniz]]||150000||[[Գոթֆրիդ Լայբնից]]||257000|| ||190 |- |[[:en:Leibniz's notation]]||22000|| || || ||16 |- |[[:en:Lemniscate]]||8700|| || || ||26 |- |[[:en:Lemniscate elliptic functions]]||74600|| || || ||6 |- |[[:en:John Lennox]]||21800|| || || ||24 |- |[[:en:Oswald Leroy]]||9200|| || || ||3 |- |[[:en:Less-than sign]]||6200|| || || ||8 |- |[[:en:Levenberg–Marquardt algorithm]]||22400|| || || ||13 |- |[[:en:Levi-Civita symbol]]||29800|| || || ||29 |- |[[:en:Sophia Levy]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Leximin order]]||17700|| || || ||1 |- |[[:en:Wilhelm Lexis]]||14800|| || || ||19 |- |[[:en:Guillaume de l'Hôpital]]||11500||[[Գիյոմ Ֆրանսուա Լոպիտալ]]||4600|| ||48 |- |[[:en:Liar paradox]]||31800||[[Ստախոսի պարադոքս]]||13700|| ||33 |- |[[:en:Liberal arts education]]||50000||[[Ազատ արվեստներ]]||5200|| ||56 |- |[[:en:Paulette Libermann]]||8400|| || || ||7 |- |[[:en:André Lichnerowicz]]||26100|| || || ||15 |- |[[:en:Lie algebra]]||46200|| || || ||30 |- |[[:en:Lie bialgebroid]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:Lie bracket of vector fields]]||9900|| || || ||6 |- |[[:en:Lie group–Lie algebra correspondence]]||25600|| || || ||4 |- |[[:en:Lie point symmetry]]||19500|| || || ||1 |- |[[:en:Lie superalgebra]]||14200|| || || ||7 |- |[[:en:Sophus Lie]]||16800||[[Սոֆուս Լի]]||7000|| ||50 |- |[[:en:Lie's theorem]]||14000|| || || ||6 |- |[[:en:James Lighthill]]||13900|| || || ||18 |- |[[:en:Likelihood function]]||62800|| || || ||22 |- |[[:en:Likelihood-ratio test]]||17000|| || || ||15 |- |[[:en:Limit of a function]]||42400|| || || ||45 |- |[[:en:Limit of a sequence]]||18100|| || || ||46 |- |[[:en:Limit ordinal]]||7700|| || || ||11 |- |[[:en:Limiting absorption principle]]||9100|| || || ||2 |- |[[:en:Liñán's equation]]||6300|| || || ||1 |- |[[:en:Line (geometry)]]||27800||[[Ուղիղ]]||7200|| ||110 |- |[[:en:Line element]]||10400|| || || ||5 |- |[[:en:Line integral]]||20000||[[Կորագիծ ինտեգրալ]]||3500|| ||36 |- |[[:en:Line integral convolution]]||12400|| || || ||3 |- |[[:en:Linear approximation]]||9300|| || || ||19 |- |[[:en:Linear combination]]||18300|| || || ||36 |- |[[:en:Linear continuum]]||9400|| || || ||8 |- |[[:en:Linear differential equation]]||30100|| || || ||24 |- |[[:en:Linear extension]]||9800|| || || ||2 |- |[[:en:Linear function]]||4800|| || || ||7 |- |[[:en:Linear function (calculus)]]||12300||[[Գծային ֆունկցիա]]||7300|| ||53 |- |[[:en:Linear interpolation]]||10200|| || || ||20 |- |[[:en:Linear logic]]||33200|| || || ||9 |- |[[:en:Linear multistep method]]||22800|| || || ||10 |- |[[:en:Linear programming relaxation]]||17200|| || || ||6 |- |[[:en:Linear recurrence with constant coefficients]]||24200|| || || ||4 |- |[[:en:Linear relation]]||13800|| || || ||2 |- |[[:en:Linear subspace]]||35200|| || || ||27 |- |[[:en:Linear time-invariant system]]||36700|| || || ||21 |- |[[:en:Linearity]]||13100|| || || ||21 |- |[[:en:Link prediction]]||20000|| || || ||1 |- |[[:en:Jacques-Louis Lions]]||9800|| || || ||15 |- |[[:en:Liouville's theorem (complex analysis)]]||11800|| || || ||25 |- |[[:en:List of integrals of rational functions]]||27200||[[Ռացիոնալ ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||6000|| ||34 |- |[[:en:Littlewood–Richardson rule]]||28900|| || || ||2 |- |[[:en:John Edensor Littlewood]]||14700|| || || ||30 |- |[[:en:Nikolai Lobachevsky]]||19000||[[Նիկոլայ Լոբաչևսկի]]||2700|| ||89 |- |[[:en:Lobb number]]||3100|| || || ||1 |- |[[:en:Local class field theory]]||9100|| || || ||2 |- |[[:en:Local regression]]||18900|| || || ||5 |- |[[:en:Localization (commutative algebra)]]||29700|| || || ||11 |- |[[:en:Localization of a category]]||8900|| || || ||4 |- |[[:en:Locally compact space]]||14600|| || || ||19 |- |[[:en:James Lockhart (banker)]]||13700|| || || ||1 |- |[[:en:Locus (mathematics)]]||10700|| || || ||42 |- |[[:en:Loewy decomposition]]||34400|| || || ||1 |- |[[:en:Log-polar coordinates]]||10700|| || || ||3 |- |[[:en:Logarithm of a matrix]]||13400|| || || ||10 |- |[[:en:Logarithmic mean]]||7700|| || || ||11 |- |[[:en:Logarithmic scale]]||12700|| || || ||31 |- |[[:en:Logarithmic spiral]]||16900|| || || ||39 |- |[[:en:Logical conjunction]]||17000||[[Կոնյունկցիա]]||1600|| ||46 |- |[[:en:Logistic distribution]]||12100|| || || ||18 |- |[[:en:Logistic function]]||43600|| || || ||27 |- |[[:en:Longest path problem]]||22200||[[Ամենաերկար ճանապարհի խնդիր]]||11300|| ||13 |- |[[:en:Look-and-say sequence]]||11100|| || || ||16 |- |[[:en:Lorenz system]]||27500|| || || ||30 |- |[[:en:Edward Norton Lorenz]]||23800||[[Էդվարդ Նորթոն Լորենց]]||10600|| ||41 |- |[[:en:Loss function]]||20100|| || || ||20 |- |[[:en:Loss functions for classification]]||23500|| || || ||4 |- |[[:en:Lossless compression]]||34800|| || || ||30 |- |[[:en:Low-dimensional topology]]||19000|| || || ||10 |- |[[:en:Low-discrepancy sequence]]||25100|| || || ||4 |- |[[:en:Low-rank approximation]]||22500|| || || ||1 |- |[[:en:Low-rank matrix approximations]]||14700|| || || ||1 |- |[[:en:LU decomposition]]||32900||[[LU-մասնատում]]||9800|| ||27 |- |[[:en:Lu Jiaxi (mathematician)]]||23700|| || || ||2 |- |[[:en:Lucas number]]||13300|| || || ||26 |- |[[:en:Luhn algorithm]]||6800||[[Լունայի ալգորիթմ]]||7000||այո||29 |- |[[:en:Łukasiewicz–Moisil algebra]]||8900|| || || ||2 |- |[[:en:Lyapunov exponent]]||25300|| || || ||11 |- |[[:en:Lyapunov–Schmidt reduction]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Lyndon word]]||21200|| || || ||5 |- |[[:en:M/M/c queue]]||15100|| || || ||4 |- |[[:en:Saunders Mac Lane]]||16300||[[Սաունդերս Մակլեյն]]||9400|| ||27 |- |[[:en:Mac Lane's planarity criterion]]||9400|| || || ||4 |- |[[:en:Macbeath region]]||6700|| || || ||1 |- |[[:en:Angus MacFarlane-Grieve]]||9700|| || || ||2 |- |[[:en:Colin Maclaurin]]||16300||[[Քոլին ՄաքԼորին]]||2400|| ||44 |- |[[:en:MacMahon Master theorem]]||8500|| || || ||2 |- |[[:en:Isabel Maddison]]||8800|| || || ||8 |- |[[:en:Odo Van Maelcote]]||6000|| || || ||6 |- |[[:en:Michael Maestlin]]||37600|| || || ||27 |- |[[:en:Magnitude (mathematics)]]||7800|| || || ||24 |- |[[:en:Andrew Majda]]||7200|| || || ||8 |- |[[:en:Malgrange preparation theorem]]||6100|| || || ||2 |- |[[:en:Rogemar Mamon]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Manifold]]||68700||[[Բազմաձևություն]]||2800||այո||50 |- |[[:en:Manin matrix]]||27800|| || || ||1 |- |[[:en:Map (mathematics)]]||6300|| || || ||24 |- |[[:en:Map folding]]||12900|| || || ||2 |- |[[:en:Map projection of the triaxial ellipsoid]]||3300|| || || ||1 |- |[[:en:Grigory Margulis]]||13100||[[Գրիգորի Մարգուլիս]]||5500|| ||34 |- |[[:en:Markov Chains and Mixing Times]]||8900|| || || ||1 |- |[[:en:Markov chains on a measurable state space]]||4900|| || || ||1 |- |[[:en:Markov number]]||9800|| || || ||15 |- |[[:en:Markov property]]||8100|| || || ||22 |- |[[:en:Andrey Markov]]||10500||[[Անդրեյ Մարկով]]||3100|| ||52 |- |[[:en:Markov's principle]]||7300|| || || ||5 |- |[[:en:Per Martin-Löf]]||27000|| || || ||11 |- |[[:en:Martin's axiom]]||5700|| || || ||10 |- |[[:en:Carlo Masi]]||27400|| || || ||10 |- |[[:en:David Masser]]||5000|| || || ||11 |- |[[:en:Massey product]]||12300|| || || ||2 |- |[[:en:Matching polytope]]||10200|| || || ||1 |- |[[:en:Matchstick graph]]||13300|| || || ||8 |- |[[:en:Math Prize for Girls]]||6400|| || || ||2 |- |[[:en:Mathcounts]]||30200|| || || ||6 |- |[[:en:Mathematical and theoretical biology]]||42800|| || || ||42 |- |[[:en:Mathematical anxiety]]||49300|| || || ||11 |- |[[:en:Mathematical Association of America]]||18400|| || || ||14 |- |[[:en:Mathematical coincidence]]||28400|| || || ||9 |- |[[:en:Mathematical constant]]||45100||[[Մաթեմատիկական հաստատուն]]||9400|| ||67 |- |[[:en:Mathematical joke]]||22300||[[Մաթեմատիկական կատակ]]||11300|| ||11 |- |[[:en:Mathematical manuscripts of Karl Marx]]||11000|| || || ||9 |- |[[:en:Mathematical Methods of Classical Mechanics]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Mathematical model]]||33200||[[Մաթեմատիկական մոդել]]||4800||այո||54 |- |[[:en:Mathematical modelling of infectious disease]]||29300||[[Վարակիչ հիվանդությունների մաթեմատիկական մոդել]]||11700|| ||10 |- |[[:en:Mathematical Models (Cundy and Rollett)]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:Mathematical sociology]]||46600|| || || ||11 |- |[[:en:Mathematical statistics]]||15400||[[Մաթեմատիկական վիճակագրություն]]||13300|| ||38 |- |[[:en:Mathematical table]]||11700|| || || ||17 |- |[[:en:Mathematics]]||86300||[[Մաթեմատիկա]]||80600|| ||305 |- |[[:en:Mathematics and the Imagination]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Mathematics in India (book)]]||15900|| || || ||1 |- |[[:en:Mathematics in medieval Islam]]||29300|| || || ||26 |- |[[:en:Mathematics of general relativity]]||43400|| || || ||15 |- |[[:en:Mathematics of paper folding]]||37300|| || || ||18 |- |[[:en:Mathematics of the Incas]]||17400|| || || ||6 |- |[[:en:Mathematics: The Loss of Certainty]]||14100|| || || ||3 |- |[[:en:Mathieu function]]||42700|| || || ||11 |- |[[:en:Mathieu group]]||21600|| || || ||11 |- |[[:en:Mathieu group M12]]||13500|| || || ||1 |- |[[:en:Mathieu group M23]]||10500|| || || ||1 |- |[[:en:Alexander Mathis]]||12000|| || || ||1 |- |[[:en:Matrix addition]]||7300||[[Մատրիցների գումարում]]||9200|| ||22 |- |[[:en:Matrix decomposition]]||26200|| || || ||18 |- |[[:en:Matrix product state]]||9400|| || || ||2 |- |[[:en:Matrix regularization]]||14800|| || || ||1 |- |[[:en:Matrix representation of conic sections]]||19100|| || || ||3 |- |[[:en:Matroid minor]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Matroid oracle]]||34000|| || || ||1 |- |[[:en:Matroid partitioning]]||12800|| || || ||1 |- |[[:en:Maurer–Cartan form]]||13100|| || || ||9 |- |[[:en:Maxima and minima]]||16900||[[Ֆունկցիայի էքստրեմում]]||5000|| ||53 |- |[[:en:Maximal entropy random walk]]||17800|| || || ||2 |- |[[:en:Maximum flow problem]]||40600|| || || ||15 |- |[[:en:Maximum theorem]]||18000|| || || ||1 |- |[[:en:Maximum-entropy random graph model]]||11000|| || || ||1 |- |[[:en:Maxwell–Boltzmann distribution]]||35000||[[Մաքսվելի բաշխում]]||3400|| ||39 |- |[[:en:Marie McCormick]]||16400|| || || ||1 |- |[[:en:McDiarmid's inequality]]||17500|| || || ||1 |- |[[:en:Dusa McDuff]]||17900|| || || ||20 |- |[[:en:Camille McKayle]]||18000|| || || ||3 |- |[[:en:McMullen problem]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:Paul McNicholas (statistician)]]||7000|| || || ||2 |- |[[:en:Mean curvature]]||10500|| || || ||12 |- |[[:en:Mean value analysis]]||12000|| || || ||1 |- |[[:en:Mean value theorem]]||35200|| || || ||55 |- |[[:en:Measurable function]]||9000|| || || ||19 |- |[[:en:Medcouple]]||25200|| || || ||1 |- |[[:en:Mehrotra predictor–corrector method]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Meijer G-function]]||49400|| || || ||5 |- |[[:en:Ioan Mire Melik]]||21900|| || || ||5 |- |[[:en:Mersenne prime]]||71300||[[Մերսենի թիվ]]||6000|| ||55 |- |[[:en:Marin Mersenne]]||22500|| || || ||58 |- |[[:en:Meshulam's game]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Meta-optimization]]||9100|| || || ||2 |- |[[:en:Metamath]]||20100|| || || ||6 |- |[[:en:Metamathematics]]||13500||[[Մետամաթեմատիկա]]||2800|| ||21 |- |[[:en:Method of steepest descent]]||31600|| || || ||4 |- |[[:en:Metric (mathematics)]]||30300|| || || ||30 |- |[[:en:Metric interval temporal logic]]||8600|| || || ||1 |- |[[:en:Metric tensor]]||57100|| || || ||27 |- |[[:en:Midpoint]]||10600||[[Միջնակետ]]||8600|| ||28 |- |[[:en:Midsphere]]||8100||[[Միջնագծած գնդային մակերևույթ]]||11100|| ||11 |- |[[:en:Midy's theorem]]||7900|| || || ||7 |- |[[:en:Azat Miftakhov]]||13500|| || || ||4 |- |[[:en:Millennium Prize Problems]]||23400||[[Հազարամյակի մրցանակային խնդիրներ]]||8300|| ||41 |- |[[:en:Milnor number]]||10800|| || || ||2 |- |[[:en:John Milnor]]||21600|| || || ||40 |- |[[:en:Minakshisundaram–Pleijel zeta function]]||6300|| || || ||2 |- |[[:en:George Minchin]]||19600|| || || ||1 |- |[[:en:Minimal polynomial of 2cos(2pi/n)]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:Minimal surface of revolution]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Minimum bottleneck spanning tree]]||15300|| || || ||2 |- |[[:en:Minimum spanning tree]]||44200||[[Նվազագույն ակնթարթային ծառ]]||22200|| ||29 |- |[[:en:Minimum-distance estimation]]||6100|| || || ||2 |- |[[:en:Minkowski addition]]||21800||[[Մինկովսկու գումար]]||6500|| ||15 |- |[[:en:Hermann Minkowski]]||20600||[[Հերման Մինկովսկի]]||2400|| ||69 |- |[[:en:Minkowski's theorem]]||19200|| || || ||13 |- |[[:en:Mirifici Logarithmorum Canonis Descriptio]]||26500|| || || ||2 |- |[[:en:Mirror symmetry conjecture]]||23200|| || || ||2 |- |[[:en:Mirsky's theorem]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Missing data]]||24300|| || || ||10 |- |[[:en:Missing square puzzle]]||6700||[[Կորած քառակուսու հանելուկ]]||4400||այո||24 |- |[[:en:Mixing (mathematics)]]||22600|| || || ||4 |- |[[:en:Mizar system]]||12500|| || || ||7 |- |[[:en:Mnemonics in trigonometry]]||10200|| || || ||3 |- |[[:en:Möbius configuration]]||11800|| || || ||4 |- |[[:en:Möbius function]]||20400||[[Մյոբիուսի ֆունկցիա]]||8600|| ||32 |- |[[:en:Möbius–Kantor configuration]]||8700|| || || ||3 |- |[[:en:Modern elementary mathematics]]||18300|| || || ||2 |- |[[:en:Modes of variation]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Modular elliptic curve]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Modular group]]||25300|| || || ||13 |- |[[:en:Modular lattice]]||18000|| || || ||8 |- |[[:en:Modularity theorem]]||18800|| || || ||22 |- |[[:en:Moduli space]]||28800|| || || ||9 |- |[[:en:Mohr–Mascheroni theorem]]||21900|| || || ||15 |- |[[:en:Abraham de Moivre]]||42400||[[Աբրահամ դը Մուավր]]||6400|| ||57 |- |[[:en:Victor Moll]]||11200|| || || ||3 |- |[[:en:Mollifier]]||16800|| || || ||8 |- |[[:en:Moment (mathematics)]]||22200|| || || ||31 |- |[[:en:Monad (category theory)]]||24400|| || || ||11 |- |[[:en:Monge–Ampère equation]]||5900|| || || ||7 |- |[[:en:Gaspard Monge]]||18500||[[Գասպար Մոնժ]]||3400|| ||54 |- |[[:en:Monodromy]]||11100|| || || ||12 |- |[[:en:Monoidal t-norm logic]]||23200|| || || ||1 |- |[[:en:Monotonic function]]||18600||[[Մոնոտոն ֆունկցիա]]||2000|| ||43 |- |[[:en:Monster group]]||28500|| || || ||16 |- |[[:en:Monstrous moonshine]]||31900|| || || ||9 |- |[[:en:Monte Carlo integration]]||17200|| || || ||12 |- |[[:en:Montgomery modular multiplication]]||28100|| || || ||5 |- |[[:en:Montgomery's pair correlation conjecture]]||7200|| || || ||4 |- |[[:en:Ramon E. Moore]]||7900|| || || ||4 |- |[[:en:Cathleen Synge Morawetz]]||16300|| || || ||21 |- |[[:en:Frank Vigor Morley]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:Morphism]]||11700|| || || ||22 |- |[[:en:Rosa M. Morris]]||26200|| || || ||1 |- |[[:en:Morse homology]]||10500|| || || ||3 |- |[[:en:Morse theory]]||21700|| || || ||12 |- |[[:en:Moser–de Bruijn sequence]]||17700|| || || ||1 |- |[[:en:Most-perfect magic square]]||5800|| || || ||6 |- |[[:en:Motion (geometry)]]||10400|| || || ||6 |- |[[:en:Motive (algebraic geometry)]]||33300|| || || ||7 |- |[[:en:Rajeev Motwani]]||12600|| || || ||11 |- |[[:en:Hervé Moulin]]||15300|| || || ||5 |- |[[:en:Moy–Prasad filtration]]||21700|| || || ||1 |- |[[:en:Multi-armed bandit]]||67900|| || || ||6 |- |[[:en:Multicanonical ensemble]]||17100|| || || ||2 |- |[[:en:Multicomplex number]]||2500|| || || ||5 |- |[[:en:Multicriteria classification]]||14100|| || || ||1 |- |[[:en:Multidimensional scaling]]||19700|| || || ||13 |- |[[:en:Multidimensional transform]]||24800|| || || ||2 |- |[[:en:Multilateration]]||76600|| || || ||11 |- |[[:en:Multilinear form]]||22300|| || || ||8 |- |[[:en:Multiple integral]]||44200|| || || ||36 |- |[[:en:Multiple kernel learning]]||16300|| || || ||1 |- |[[:en:Multiple-criteria decision analysis]]||49200|| || || ||9 |- |[[:en:Multiplication]]||41900||[[Բազմապատկում]]||45000|| ||117 |- |[[:en:Multiplication algorithm]]||39500|| || || ||12 |- |[[:en:Multiplication sign]]||10700||[[Բազմապատկման նշան]]||3800|| ||24 |- |[[:en:Multiplication theorem]]||9700|| || || ||5 |- |[[:en:Multiplicative group]]||3700|| || || ||4 |- |[[:en:Multiplicative group of integers modulo n]]||26100|| || || ||8 |- |[[:en:Multiplicative inverse]]||15100|| || || ||52 |- |[[:en:Multipole expansion]]||29600|| || || ||15 |- |[[:en:Multiscale Green's function]]||20700|| || || ||1 |- |[[:en:Multiset]]||34100|| || || ||25 |- |[[:en:Multisymplectic integrator]]||8300|| || || ||1 |- |[[:en:Multivariable calculus]]||10900|| || || ||24 |- |[[:en:Mumford–Shah functional]]||7200|| || || ||3 |- |[[:en:David Mumford]]||20000|| || || ||37 |- |[[:en:Randall Munroe]]||31500|| || || ||27 |- |[[:en:Music and mathematics]]||27000|| || || ||9 |- |[[:en:Nikoloz Muskhelishvili]]||20200||[[Նիկոլայ Մուսխելիշվիլի]]||4600|| ||17 |- |[[:en:Mutual information]]||54400|| || || ||20 |- |[[:en:Mutually orthogonal Latin squares]]||44700|| || || ||13 |- |[[:en:Myriad]]||11900|| || || ||26 |- |[[:en:N-dimensional sequential move puzzle]]||28100|| || || ||3 |- |[[:en:N-sphere]]||43400|| || || ||22 |- |[[:en:Nachbin's theorem]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Mitio Nagumo]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Naive set theory]]||35000|| || || ||30 |- |[[:en:Names of large numbers]]||31900|| || || ||23 |- |[[:en:John Napier]]||27600||[[Ջոն Նեփյեր]]||2400|| ||79 |- |[[:en:Napier's bones]]||35300|| || || ||21 |- |[[:en:Napoleon points]]||13900|| || || ||7 |- |[[:en:M. S. Narasimhan]]||13400|| || || ||14 |- |[[:en:Narrow escape problem]]||19200|| || || ||1 |- |[[:en:John Forbes Nash Jr.]]||44900||[[Ջոն Նեշ]]||11500|| ||100 |- |[[:en:Nastran]]||14100|| || || ||11 |- |[[:en:Melvyn B. Nathanson]]||13700|| || || ||5 |- |[[:en:National Math and Science Initiative]]||15200|| || || ||1 |- |[[:en:Natural deduction]]||55800|| || || ||16 |- |[[:en:Natural density]]||10300|| || || ||13 |- |[[:en:Natural logarithm]]||35800||[[Բնական լոգարիթմ]]||21800|| ||60 |- |[[:en:Natural numbers object]]||6800|| || || ||1 |- |[[:en:Natural transformation]]||34400|| || || ||18 |- |[[:en:Navier–Stokes existence and smoothness]]||17000|| || || ||9 |- |[[:en:Nearly completely decomposable Markov chain]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:Negation]]||17900||[[Ժխտում (տրամաբանություն)]]||2000|| ||50 |- |[[:en:Negative base]]||27700|| || || ||11 |- |[[:en:Neighbourhood (mathematics)]]||9200|| || || ||40 |- |[[:en:John Nelder]]||8900|| || || ||7 |- |[[:en:Néron model]]||5600|| || || ||2 |- |[[:en:Nets within Nets]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Network theory]]||28600|| || || ||20 |- |[[:en:Hanna Neumann]]||11500|| || || ||19 |- |[[:en:Peter M. Neumann]]||7700|| || || ||12 |- |[[:en:Neural network Gaussian process]]||20700|| || || ||3 |- |[[:en:Nevanlinna theory]]||17100|| || || ||4 |- |[[:en:Nevanlinna's criterion]]||6300|| || || ||2 |- |[[:en:New Math]]||17300|| || || ||12 |- |[[:en:Virginia Newell]]||10000|| || || ||1 |- |[[:en:Newman's conjecture]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Mary Frances Winston Newson]]||9900|| || || ||8 |- |[[:en:Newton polynomial]]||23600|| || || ||12 |- |[[:en:Newton–Cotes formulas]]||9200|| || || ||18 |- |[[:en:Newton–Gauss line]]||12800|| || || ||1 |- |[[:en:Newton's laws of motion]]||114600||[[Նյուտոնի օրենքներ]]||4200|| ||113 |- |[[:en:Ngô Bảo Châu]]||14000|| || || ||39 |- |[[:en:Aoibhinn Ní Shúilleabháin]]||15400|| || || ||3 |- |[[:en:Jean François Niceron]]||8600|| || || ||9 |- |[[:en:George E. Nicholson Jr.]]||5100|| || || ||1 |- |[[:en:Nicolas Bourbaki]]||101500||[[Նիկոլա Բուրբակի]]||2300|| ||46 |- |[[:en:Nielsen–Schreier theorem]]||12600|| || || ||5 |- |[[:en:Stanisława Nikodym]]||8500|| || || ||2 |- |[[:en:Nilmanifold]]||11400|| || || ||4 |- |[[:en:Nilpotent group]]||15100|| || || ||17 |- |[[:en:Nim]]||30500|| || || ||27 |- |[[:en:Nimber]]||11600|| || || ||7 |- |[[:en:Nine-point center]]||7000|| || || ||10 |- |[[:en:Nine-point circle]]||16500||[[Ինը կետերի շրջանագիծ]]||8500|| ||40 |- |[[:en:Nine-point conic]]||3400|| || || ||4 |- |[[:en:NIST Post-Quantum Cryptography Standardization]]||23300|| || || ||3 |- |[[:en:Nodal decomposition]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Noether's theorem]]||64200||[[Նյոթերի թեորեմ]]||25400|| ||35 |- |[[:en:Nomogram]]||18000||[[Նոմոգրաֆիա]]||2800|| ||32 |- |[[:en:Non-convexity (economics)]]||41700|| || || ||4 |- |[[:en:Non-measurable set]]||7400|| || || ||10 |- |[[:en:Non-negative matrix factorization]]||66900|| || || ||6 |- |[[:en:Non-surveyable proof]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Nonblocker]]||4900|| || || ||1 |- |[[:en:Noncommutative geometry]]||18700|| || || ||14 |- |[[:en:Noncommutative ring]]||20000|| || || ||5 |- |[[:en:Noncommutative signal-flow graph]]||11900|| || || ||1 |- |[[:en:Nondeterministic Turing machine]]||12300|| || || ||20 |- |[[:en:Nonlinear partial differential equation]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:Nonlinear programming]]||9500||[[Ոչ գծային ծրագրավորում]]||5500||այո||26 |- |[[:en:Nonlinear system]]||20700|| || || ||37 |- |[[:en:Nonlinear tides]]||41200|| || || ||1 |- |[[:en:Nonparametric regression]]||6300|| || || ||3 |- |[[:en:Nonstandard analysis]]||32200|| || || ||18 |- |[[:en:Norm (mathematics)]]||32000|| || || ||42 |- |[[:en:Normal (geometry)]]||15100||[[Նորմալ]]||2200|| ||40 |- |[[:en:Normal operator]]||10100|| || || ||13 |- |[[:en:Normal subgroup]]||16300|| || || ||31 |- |[[:en:Normed vector space]]||17700|| || || ||33 |- |[[:en:Nowhere-zero flow]]||10800|| || || ||4 |- |[[:en:NP (complexity)]]||19300|| || || ||30 |- |[[:en:NP-completeness]]||30100|| || || ||31 |- |[[:en:NP-hardness]]||8900|| || || ||24 |- |[[:en:Null hypothesis]]||40600|| || || ||34 |- |[[:en:Number]]||62000||[[Թիվ]]||80600|| ||198 |- |[[:en:Number line]]||10700||[[Թվային առանցք]]||2100|| ||52 |- |[[:en:Numbers (TV series)]]||52900|| || || ||32 |- |[[:en:Numbers: The Universal Language]]||8400|| || || ||3 |- |[[:en:Numeral prefix]]||43300|| || || ||21 |- |[[:en:Numerical differentiation]]||17000|| || || ||13 |- |[[:en:Numerical linear algebra]]||18800|| || || ||17 |- |[[:en:Numerical methods for partial differential equations]]||16900|| || || ||6 |- |[[:en:Numerical methods in fluid mechanics]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Numerical solution of the convection–diffusion equation]]||7400|| || || ||1 |- |[[:en:Numerical stability]]||8000|| || || ||19 |- |[[:en:Numerical weather prediction]]||67900|| || || ||24 |- |[[:en:John Nunn]]||15000|| || || ||23 |- |[[:en:Obelus]]||10100||[[Օբելիուս]]||4000|| ||22 |- |[[:en:Oberwolfach problem]]||10600|| || || ||3 |- |[[:en:Octal]]||39800||[[Հաշվարկման ութական համակարգ]]||3000|| ||63 |- |[[:en:Octant projection]]||11400|| || || ||5 |- |[[:en:Odd–even rationing]]||11500|| || || ||2 |- |[[:en:Odds ratio]]||38100|| || || ||22 |- |[[:en:Ogee]]||14400|| || || ||17 |- |[[:en:Oh Yong-Geun]]||12100|| || || ||1 |- |[[:en:Théodore Olivier]]||5300|| || || ||10 |- |[[:en:Kathleen Ollerenshaw]]||12300|| || || ||18 |- |[[:en:One-relator group]]||27900|| || || ||1 |- |[[:en:Shmuel Onn]]||16100|| || || ||2 |- |[[:en:Melih Onuş]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Open and closed maps]]||31000|| || || ||12 |- |[[:en:Open set]]||28800|| || || ||44 |- |[[:en:Operad]]||33900|| || || ||7 |- |[[:en:Operand]]||8500|| || || ||42 |- |[[:en:Operational calculus]]||12200|| || || ||7 |- |[[:en:Operations research]]||48200||[[Գործողությունների հետազոտում]]||16900|| ||48 |- |[[:en:Operator (mathematics)]]||11100||[[Օպերատոր (մաթեմատիկա)]]||2300|| ||36 |- |[[:en:Operator norm]]||13700|| || || ||16 |- |[[:en:Operator theory]]||11800|| || || ||15 |- |[[:en:Optic equation]]||8700|| || || ||1 |- |[[:en:Optical heterodyne detection]]||27800|| || || ||2 |- |[[:en:Optimal control]]||32100||[[Օպտիմալ կառավարում]]||3000|| ||17 |- |[[:en:Optimal design]]||45100|| || || ||4 |- |[[:en:Optimal stopping]]||15400|| || || ||3 |- |[[:en:Oracle machine]]||12100|| || || ||17 |- |[[:en:Orbit method]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Order of integration (calculus)]]||13400|| || || ||6 |- |[[:en:Order of magnitude]]||15800|| || || ||36 |- |[[:en:Order of operations]]||34200|| || || ||41 |- |[[:en:Order polytope]]||9600|| || || ||1 |- |[[:en:Order-4 octagonal tiling]]||6100|| || || ||3 |- |[[:en:Order-5 octahedral honeycomb]]||11000|| || || ||1 |- |[[:en:Order-8 triangular tiling]]||7200|| || || ||4 |- |[[:en:Ordered pair]]||23900|| || || ||48 |- |[[:en:Ordered ring]]||4300|| || || ||8 |- |[[:en:Ordinal collapsing function]]||68400|| || || ||2 |- |[[:en:Orientability]]||25600|| || || ||17 |- |[[:en:Orientation (geometry)]]||14500|| || || ||14 |- |[[:en:Orientation (vector space)]]||14400|| || || ||6 |- |[[:en:Oriented matroid]]||30000|| || || ||3 |- |[[:en:Ornstein–Uhlenbeck operator]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Orthogonal convex hull]]||12900|| || || ||2 |- |[[:en:Orthogonal coordinates]]||28100|| || || ||12 |- |[[:en:Orthonormal basis]]||14000|| || || ||22 |- |[[:en:Orthonormality]]||9000|| || || ||15 |- |[[:en:Oscillator representation]]||108200|| || || ||1 |- |[[:en:William Oughtred]]||27700|| || || ||39 |- |[[:en:Oum Sang-il]]||9500|| || || ||1 |- |[[:en:Outerplanar graph]]||18500|| || || ||5 |- |[[:en:Overlapping circles grid]]||25900|| || || ||3 |- |[[:en:P (complexity)]]||12800|| || || ||27 |- |[[:en:P-adic analysis]]||10800|| || || ||7 |- |[[:en:P-group]]||21200|| || || ||19 |- |[[:en:Luca Pacioli]]||18300||[[Լուկա Պաչոլի]]||15700|| ||64 |- |[[:en:Packing problems]]||22100|| || || ||6 |- |[[:en:Harriet Padberg]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Padé approximant]]||15700|| || || ||19 |- |[[:en:Padovan sequence]]||11900|| || || ||10 |- |[[:en:Paley graph]]||12600|| || || ||9 |- |[[:en:Pancake sorting]]||22000||[[Նրբաբլիթային տեսակավորում]]||9000|| ||16 |- |[[:en:Pancyclic graph]]||13400|| || || ||5 |- |[[:en:Paolo Dagomari di Prato]]||4900|| || || ||7 |- |[[:en:Pappus's hexagon theorem]]||17500|| || || ||20 |- |[[:en:Parabola]]||80400||[[Պարաբոլ]]||6100||այո||85 |- |[[:en:Parabolic coordinates]]||7400|| || || ||9 |- |[[:en:Paracompact space]]||21900|| || || ||16 |- |[[:en:Parallel (geometry)]]||22700||[[Զուգահեռ ուղիղներ]]||1600|| ||53 |- |[[:en:Parallel all-pairs shortest path algorithm]]||17900|| || || ||2 |- |[[:en:Parallel postulate]]||25700|| || || ||41 |- |[[:en:Parallel projection]]||17700|| || || ||11 |- |[[:en:Parallelogram]]||15400||[[Զուգահեռագիծ]]||6100|| ||96 |- |[[:en:Parametric equation]]||17700|| || || ||32 |- |[[:en:Parity (mathematics)]]||21500||[[Զույգ և կենտ թվեր]]||3600|| ||66 |- |[[:en:Parity of a permutation]]||18600|| || || ||17 |- |[[:en:Karen Parshall]]||11400|| || || ||7 |- |[[:en:Partial cube]]||14700|| || || ||3 |- |[[:en:Partial derivative]]||22500|| || || ||51 |- |[[:en:Partial differential equation]]||47700||[[Մասնակի ածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||3900|| ||52 |- |[[:en:Partial fraction decomposition]]||34700|| || || ||24 |- |[[:en:Partially ordered set]]||36700|| || || ||32 |- |[[:en:Particular values of the gamma function]]||16700|| || || ||3 |- |[[:en:Partition (number theory)]]||28600|| || || ||21 |- |[[:en:Partition function (mathematics)]]||19900|| || || ||3 |- |[[:en:Partition matroid]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:Partition of a set]]||12800|| || || ||37 |- |[[:en:Partition of an interval]]||5900|| || || ||12 |- |[[:en:Partition problem]]||18900|| || || ||13 |- |[[:en:Pascal's triangle]]||54300||[[Պասկալի եռանկյուն]]||4100|| ||66 |- |[[:en:Path integrals in polymer science]]||38800|| || || ||2 |- |[[:en:Barbara Paulson]]||10300|| || || ||8 |- |[[:en:Paving matroid]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:PCP theorem]]||12300|| || || ||7 |- |[[:en:George Peacock]]||23400|| || || ||19 |- |[[:en:Peakon]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:Giuseppe Peano]]||15700||[[Ջուզեպե Պեանո]]||1800|| ||61 |- |[[:en:Pearson correlation coefficient]]||55700|| || || ||24 |- |[[:en:Pearson distribution]]||23900|| || || ||5 |- |[[:en:Peaucellier–Lipkin linkage]]||12000|| || || ||10 |- |[[:en:Pedal curve]]||13800|| || || ||18 |- |[[:en:John Pell (mathematician)]]||15600||[[Ջոն Փել]]||8800|| ||25 |- |[[:en:Pencil (geometry)]]||18700|| || || ||8 |- |[[:en:Pendulum (mechanics)]]||35600||[[Մաթեմատիկական ճոճանակ]]||4800|| ||30 |- |[[:en:Penny graph]]||18000|| || || ||3 |- |[[:en:Roger Penrose]]||86500||[[Ռոջեր Փենռոուզ]]||41600|| ||78 |- |[[:en:Pentagonal number theorem]]||14000|| || || ||10 |- |[[:en:Pentagonal tiling]]||37200|| || || ||11 |- |[[:en:Pentagram map]]||41500|| || || ||1 |- |[[:en:Pentic 6-cubes]]||15800|| || || ||1 |- |[[:en:Pentomino]]||16500|| || || ||27 |- |[[:en:Grigori Perelman]]||67400||[[Գրիգորի Պերելման]]||3600|| ||73 |- |[[:en:Vicumpriya Perera]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Perfect graph]]||17200|| || || ||16 |- |[[:en:Perfect graph theorem]]||12900|| || || ||4 |- |[[:en:Perfect matching in high-degree hypergraphs]]||12800|| || || ||1 |- |[[:en:Perfectly orderable graph]]||10300|| || || ||3 |- |[[:en:Henry Perigal]]||7500|| || || ||5 |- |[[:en:Perimeter]]||10800||[[Պարագիծ]]||2900||այո||79 |- |[[:en:Periodic function]]||11800||[[Պարբերական ֆունկցիա]]||5600|| ||57 |- |[[:en:Periodic graph (crystallography)]]||22600|| || || ||3 |- |[[:en:Periodic graph (geometry)]]||18200|| || || ||1 |- |[[:en:Teri Perl]]||9100|| || || ||1 |- |[[:en:Permanent (mathematics)]]||26300|| || || ||13 |- |[[:en:Permutation graph]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Permutation group]]||24000|| || || ||18 |- |[[:en:Permutational analysis of variance]]||3900|| || || ||1 |- |[[:en:Perrin number]]||9800|| || || ||16 |- |[[:en:Perron–Frobenius theorem]]||59000|| || || ||14 |- |[[:en:Perspectiva corporum regularium]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Rózsa Péter]]||8100|| || || ||17 |- |[[:en:Petersen graph]]||22800|| || || ||24 |- |[[:en:Petersen's theorem]]||13000|| || || ||4 |- |[[:en:Petr–Douglas–Neumann theorem]]||13000|| || || ||3 |- |[[:en:Pfaffian]]||19200|| || || ||12 |- |[[:en:Phase retrieval]]||17000|| || || ||2 |- |[[:en:Phase space]]||16400|| || || ||28 |- |[[:en:Phase-space formulation]]||27000|| || || ||8 |- |[[:en:Phase-type distribution]]||18400|| || || ||3 |- |[[:en:Robert Phelps]]||12200|| || || ||7 |- |[[:en:Philosophy of mathematics]]||81500|| || || ||54 |- |[[:en:Phragmén–Lindelöf principle]]||11700|| || || ||6 |- |[[:en:Physics]]||86000||[[Ֆիզիկա]]||32400|| ||285 |- |[[:en:Pi Day]]||16500||[[Պի թվի օր]]||18500|| ||71 |- |[[:en:Pi-system]]||15900|| || || ||6 |- |[[:en:Picard group]]||8200|| || || ||5 |- |[[:en:Picard–Lindelöf theorem]]||15500|| || || ||19 |- |[[:en:Ramon Picarte Mujica]]||16300|| || || ||3 |- |[[:en:Lisa Piccirillo]]||9100|| || || ||6 |- |[[:en:Jonathan Pila]]||7700|| || || ||5 |- |[[:en:Alberto Pinto (mathematician)]]||15300|| || || ||3 |- |[[:en:Pioneering Women in American Mathematics]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Piphilology]]||39100|| || || ||8 |- |[[:en:Elena Cornaro Piscopia]]||22200||[[Ելենա Կոռնարո Պիսկոպիա]]||15100|| ||45 |- |[[:en:Pitteway triangulation]]||5100|| || || ||2 |- |[[:en:Pizza theorem]]||9800|| || || ||12 |- |[[:en:Planar Riemann surface]]||38200|| || || ||1 |- |[[:en:Plancherel theorem for spherical functions]]||68600|| || || ||2 |- |[[:en:Plimpton 322]]||44600|| || || ||22 |- |[[:en:Poincaré duality]]||16900|| || || ||12 |- |[[:en:Poincaré–Birkhoff–Witt theorem]]||14400|| || || ||7 |- |[[:en:Louis Poinsot]]||7800|| || || ||31 |- |[[:en:Point (geometry)]]||10000||[[Կետ]]||1900|| ||104 |- |[[:en:Point groups in three dimensions]]||58300|| || || ||7 |- |[[:en:Point process]]||29500|| || || ||6 |- |[[:en:Point-set topology]]|| || || || ||29 |- |[[:en:Poisson bracket]]||19500|| || || ||19 |- |[[:en:Polar coordinate system]]||46800|| || || ||68 |- |[[:en:Polar decomposition]]||23200|| || || ||14 |- |[[:en:Polarization (Lie algebra)]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Polygon]]||37500||[[Բազմանկյուն]]||4600|| ||107 |- |[[:en:Polyhedral combinatorics]]||18100|| || || ||5 |- |[[:en:Polyhedral group]]||8100|| || || ||6 |- |[[:en:Polynomial greatest common divisor]]||49800|| || || ||3 |- |[[:en:Polynomial long division]]||13300||[[Բազմանդամների սյունակով բաժանում]]||5000|| ||24 |- |[[:en:Polynomial regression]]||13100|| || || ||10 |- |[[:en:Polynomial remainder theorem]]||4100||[[Բեզուի թեորեմ]]||3000|| ||27 |- |[[:en:Polynomial ring]]||52300|| || || ||23 |- |[[:en:Polyominoes: Puzzles, Patterns, Problems, and Packings]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:Polytope]]||25100|| || || ||32 |- |[[:en:Poncelet–Steiner theorem]]||40900|| || || ||10 |- |[[:en:Pontryagin duality]]||39700|| || || ||17 |- |[[:en:Lev Pontryagin]]||9700||[[Լև Պոնտրյագին]]||3200|| ||32 |- |[[:en:Pontryagin's maximum principle]]||11000|| || || ||8 |- |[[:en:Porism]]||10400|| || || ||3 |- |[[:en:Poset game]]||5500|| || || ||2 |- |[[:en:Position and momentum spaces]]||16000|| || || ||8 |- |[[:en:Positional notation]]||51200|| || || ||36 |- |[[:en:Positive and negative predictive values]]||13700|| || || ||9 |- |[[:en:Positive real numbers]]||8800|| || || ||33 |- |[[:en:Positive-definite kernel]]||23100|| || || ||2 |- |[[:en:Potentially all pairwise rankings of all possible alternatives]]||77000|| || || ||1 |- |[[:en:Marian Pour-El]]||14600|| || || ||2 |- |[[:en:Power set]]||18000|| || || ||47 |- |[[:en:Practical number]]||23200|| || || ||17 |- |[[:en:Pre-abelian category]]||9900|| || || ||3 |- |[[:en:Preconditioner]]||22200|| || || ||6 |- |[[:en:Presheaf with transfers]]||14000|| || || ||1 |- |[[:en:Prim's algorithm]]||18400|| || || ||33 |- |[[:en:Prime element]]||4800|| || || ||14 |- |[[:en:Prime factor]]||100||[[Պարզ թիվ]]||3300|| ||138 |- |[[:en:Prime ideal]]||18800|| || || ||25 |- |[[:en:Prime-counting function]]||30000|| || || ||32 |- |[[:en:Primitive part and content]]||11700|| || || ||6 |- |[[:en:Primitive root modulo n]]||28700|| || || ||21 |- |[[:en:Princeton Lectures in Analysis]]||11500|| || || ||1 |- |[[:en:Principal component analysis]]||106800|| || || ||37 |- |[[:en:Principia Mathematica]]||69100|| || || ||34 |- |[[:en:Principle of permanence]]||5700|| || || ||4 |- |[[:en:Prisoner's dilemma]]||78500|| || || ||57 |- |[[:en:Probability bounds analysis]]||24000|| || || ||1 |- |[[:en:Probability box]]||34200|| || || ||1 |- |[[:en:Problem of points]]||9600|| || || ||11 |- |[[:en:Problem Solving Through Recreational Mathematics]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Product (category theory)]]||14200|| || || ||16 |- |[[:en:Project Jupyter]]||19300|| || || ||13 |- |[[:en:Projection (linear algebra)]]||32100|| || || ||21 |- |[[:en:Projection matrix]]||13100|| || || ||2 |- |[[:en:Projective plane]]||50900|| || || ||20 |- |[[:en:Projective range]]||2800|| || || ||1 |- |[[:en:Projective tensor product]]||51000|| || || ||2 |- |[[:en:Projective variety]]||45800|| || || ||6 |- |[[:en:Projectively extended real line]]||18600|| || || ||5 |- |[[:en:Promise problem]]||3800|| || || ||3 |- |[[:en:Proof by infinite descent]]||14900|| || || ||17 |- |[[:en:Proof sketch for Gödel's first incompleteness theorem]]||22800|| || || ||2 |- |[[:en:Proof that e is irrational]]||10700|| || || ||14 |- |[[:en:Proofs of trigonometric identities]]||25400|| || || ||4 |- |[[:en:Proper forcing axiom]]||6000|| || || ||3 |- |[[:en:Proportional cake-cutting]]||24600|| || || ||2 |- |[[:en:Proth prime]]||14800|| || || ||1 |- |[[:en:Prüfer sequence]]||7100|| || || ||19 |- |[[:en:Pseudo-differential operator]]||10000|| || || ||8 |- |[[:en:Pseudo-Euclidean space]]||19500|| || || ||8 |- |[[:en:Pseudo-reductive group]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Pseudovector]]||30600|| || || ||20 |- |[[:en:Ptolemy]]||61300||[[Կլավդիոս Պտղոմեոս]]||2600|| ||129 |- |[[:en:Ptolemy's theorem]]||27300||[[Պտղոմեոսի թեորեմ]]||3200|| ||34 |- |[[:en:Pumping lemma for regular languages]]||15200|| || || ||17 |- |[[:en:Puppe sequence]]||8000|| || || ||5 |- |[[:en:Purity (algebraic geometry)]]||2900|| || || ||1 |- |[[:en:Push–relabel maximum flow algorithm]]||35600|| || || ||9 |- |[[:en:Pyramid (geometry)]]||14800||[[Բուրգ (երկրաչափություն)]]||18400|| ||78 |- |[[:en:Pythagorean comma]]||12700|| || || ||18 |- |[[:en:Pythagorean trigonometric identity]]||13400|| || || ||14 |- |[[:en:Q.E.D.]]||13700||[[Q.E.D.]]||3100|| ||46 |- |[[:en:QR algorithm]]||16100|| || || ||10 |- |[[:en:Quadratic form]]||30400|| || || ||29 |- |[[:en:Quadratic function]]||16900|| || || ||24 |- |[[:en:Quadratic pseudo-Boolean optimization]]||12700|| || || ||2 |- |[[:en:Quadratic residue]]||54800|| || || ||25 |- |[[:en:Quadrilateral]]||47400||[[Քառանկյուն]]||8900|| ||100 |- |[[:en:Quadrisecant]]||16100|| || || ||1 |- |[[:en:Quantification]]||300|| || || ||5 |- |[[:en:Quantifier (logic)]]||31300||[[Քվանտորներ]]||9400|| ||36 |- |[[:en:Quantized state systems method]]||8400|| || || ||2 |- |[[:en:Quantum algorithm for linear systems of equations]]||29800|| || || ||2 |- |[[:en:Quantum annealing]]||29400|| || || ||8 |- |[[:en:Quantum chromodynamics]]||45300|| || || ||50 |- |[[:en:Quantum finite automaton]]||22400|| || || ||7 |- |[[:en:Quantum logic]]||38800||[[Քվանտային տրամաբանություն]]||4500|| ||18 |- |[[:en:Quantum neural network]]||18100|| || || ||8 |- |[[:en:Quantum phase estimation algorithm]]||11100|| || || ||5 |- |[[:en:Quantum stochastic calculus]]||19200|| || || ||1 |- |[[:en:Quantum Trajectory Theory]]||12500|| || || ||2 |- |[[:en:Quartic function]]||45300|| || || ||16 |- |[[:en:Quartic plane curve]]||8100|| || || ||12 |- |[[:en:Quasi-Newton method]]||17700|| || || ||7 |- |[[:en:Quasi-quotation]]||9000|| || || ||1 |- |[[:en:Quasicircle]]||16200|| || || ||2 |- |[[:en:Quasiprobability distribution]]||20300|| || || ||1 |- |[[:en:Quasirandom group]]||10900|| || || ||1 |- |[[:en:Quasitoric manifold]]||15300|| || || ||1 |- |[[:en:Quaternion]]||95000||[[Քվատերնիոններ]]||6100||այո||62 |- |[[:en:Quaternion Society]]||12000|| || || ||2 |- |[[:en:Quaternions and spatial rotation]]||61100|| || || ||9 |- |[[:en:Queen's graph]]||12100|| || || ||2 |- |[[:en:Queue area]]||13500|| || || ||24 |- |[[:en:Queueing theory]]||35400|| || || ||27 |- |[[:en:Quillen metric]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Daniel Quillen]]||10900|| || || ||29 |- |[[:en:Quincunx]]||15400|| || || ||21 |- |[[:en:Quintic function]]||25300|| || || ||7 |- |[[:en:Quotient]]||4800|| || || ||40 |- |[[:en:Quotient rule]]||4600|| || || ||26 |- |[[:en:Radar chart]]||30900|| || || ||16 |- |[[:en:Radial basis function network]]||30300|| || || ||8 |- |[[:en:Radian]]||37400||[[Ռադիան]]||17400|| ||84 |- |[[:en:Radical axis]]||22000|| || || ||19 |- |[[:en:Radical symbol]]||9000|| || || ||16 |- |[[:en:Radius]]||9700||[[Շառավիղ]]||1500||այո||101 |- |[[:en:Radon measure]]||18900|| || || ||14 |- |[[:en:Radon–Nikodym theorem]]||23400|| || || ||14 |- |[[:en:Hans Rådström]]||15300|| || || ||4 |- |[[:en:Virginia Ragsdale]]||8000|| || || ||8 |- |[[:en:Rainbow coloring]]||8200|| || || ||1 |- |[[:en:Raising and lowering indices]]||16500|| || || ||7 |- |[[:en:Ramanujan–Petersson conjecture]]||19900|| || || ||9 |- |[[:en:Ramanujan–Sato series]]||35400|| || || ||4 |- |[[:en:Ramification (mathematics)]]||7900|| || || ||7 |- |[[:en:Ramiro Rampinelli]]||7900|| || || ||3 |- |[[:en:Random element]]||13500|| || || ||6 |- |[[:en:Random graph]]||15200|| || || ||17 |- |[[:en:Random matrix]]||31600|| || || ||14 |- |[[:en:Random walk]]||51600|| || || ||30 |- |[[:en:Randomized algorithm]]||26800|| || || ||21 |- |[[:en:S. R. Ranganathan]]||16700|| || || ||33 |- |[[:en:Range of a function]]||5100||[[Ֆունկցիայի արժեքների տիրույթ]]||3900|| ||26 |- |[[:en:Rank (linear algebra)]]||29300||[[Մատրիցի ռանգ]]||9100||այո||40 |- |[[:en:Rank 3 permutation group]]||10600|| || || ||2 |- |[[:en:Rank–nullity theorem]]||16400|| || || ||16 |- |[[:en:Rate of convergence]]||17000|| || || ||13 |- |[[:en:Rate–distortion theory]]||13400|| || || ||6 |- |[[:en:Ratio]]||23300||[[Հարաբերություններ (մաթեմատիկա)]]||1800||այո||60 |- |[[:en:Rational function]]||15100||[[Ռացիոնալ ֆունկցիա]]||7700|| ||42 |- |[[:en:Rational number]]||25600||[[Ռացիոնալ թիվ]]||1900||այո||115 |- |[[:en:Rayleigh–Ritz method]]||15500|| || || ||6 |- |[[:en:Reachability]]||16100|| || || ||6 |- |[[:en:Real coordinate space]]||29700|| || || ||3 |- |[[:en:Real line]]||9100|| || || ||15 |- |[[:en:Real projective plane]]||18600|| || || ||12 |- |[[:en:Real projective space]]||11600|| || || ||4 |- |[[:en:Rectangle]]||18400||[[Ուղղանկյուն]]||2800|| ||116 |- |[[:en:Rectified 5-cubes]]||4200|| || || ||1 |- |[[:en:Recursion]]||27300||[[Ռեկուրսիա]]||39200|| ||64 |- |[[:en:Recursion (computer science)]]||59000||[[Ռեկուրսիա (ինֆորմատիկա)]]||8200|| ||29 |- |[[:en:Recursive largest first algorithm]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Redheffer star product]]||19200|| || || ||1 |- |[[:en:Reduced ring]]||4900|| || || ||8 |- |[[:en:Reductive group]]||55900|| || || ||9 |- |[[:en:Ree group]]||17200|| || || ||3 |- |[[:en:Reed–Muller code]]||22900|| || || ||6 |- |[[:en:Reed–Muller expansion]]||11300|| || || ||1 |- |[[:en:Refinable function]]||12100|| || || ||2 |- |[[:en:Regenerative process]]||5200|| || || ||3 |- |[[:en:Regiomontanus]]||18900|| || || ||51 |- |[[:en:Regression analysis]]||36800|| || || ||49 |- |[[:en:Regression toward the mean]]||40600|| || || ||19 |- |[[:en:Regula falsi]]||34400|| || || ||22 |- |[[:en:Regular category]]||8600|| || || ||3 |- |[[:en:Regular complex polygon]]||37800|| || || ||1 |- |[[:en:Regular continued fraction]]|| ||[[Շղթայական կոտորակ]]||3000|| ||42 |- |[[:en:Regular dodecahedron]]||30800||[[Կանոնավոր դոդեկաեդր]]||13300|| ||19 |- |[[:en:Regular icosahedron]]||41600||[[Կանոնավոր իկոսաեդր]]||11400|| ||22 |- |[[:en:Regular language]]||27900|| || || ||26 |- |[[:en:Regular numerical predicate]]||12200|| || || ||1 |- |[[:en:Regular polygon]]||30500||[[Կանոնավոր բազմանկյուն]]||1400|| ||48 |- |[[:en:Regular Polytopes (book)]]||10600|| || || ||3 |- |[[:en:Regularized least squares]]||23400|| || || ||1 |- |[[:en:Karl Reinhardt (mathematician)]]||7700|| || || ||6 |- |[[:en:Relation (mathematics)]]||40300|| || || ||1 |- |[[:en:Relational algebra]]||49900|| || || ||29 |- |[[:en:Remainder]]||10400|| || || ||34 |- |[[:en:Renewal theory]]||21500|| || || ||6 |- |[[:en:Repeated measures design]]||20300|| || || ||3 |- |[[:en:Representation theory of semisimple Lie algebras]]||27300|| || || ||1 |- |[[:en:Representation up to homotopy]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Representations of classical Lie groups]]||14100|| || || ||1 |- |[[:en:Reproducing kernel Hilbert space]]||31600|| || || ||4 |- |[[:en:Repunit]]||53200|| || || ||19 |- |[[:en:Reshetikhin–Turaev invariant]]||9500|| || || ||1 |- |[[:en:Residual intersection]]||14900|| || || ||1 |- |[[:en:Residue field]]||4500|| || || ||7 |- |[[:en:Residue number system]]||13700|| || || ||7 |- |[[:en:Resolution of singularities]]||41200|| || || ||4 |- |[[:en:Resolvent cubic]]||21200|| || || ||2 |- |[[:en:Restriction (mathematics)]]||11700|| || || ||18 |- |[[:en:Resultant]]||45600|| || || ||21 |- |[[:en:Reuleaux polygon]]||6600|| || || ||3 |- |[[:en:Reverse Polish notation]]||57800|| || || ||34 |- |[[:en:Revised simplex method]]||11400|| || || ||1 |- |[[:en:Rewriting]]||31900|| || || ||15 |- |[[:en:Rhind Mathematical Papyrus]]||85200||[[Մաթեմատիկական պապիրուսներ]]||4100|| ||42 |- |[[:en:Rhombitetrahexagonal tiling]]||4700|| || || ||2 |- |[[:en:Rhombitetraoctagonal tiling]]||3800|| || || ||2 |- |[[:en:Rhombus]]||15600||[[Շեղանկյուն]]||4600||այո||101 |- |[[:en:Ricci curvature]]||44100|| || || ||19 |- |[[:en:Marjorie Rice]]||18800|| || || ||11 |- |[[:en:Rice's theorem]]||20600|| || || ||13 |- |[[:en:Riemann curvature tensor]]||19100|| || || ||23 |- |[[:en:Riemann sum]]||18700|| || || ||20 |- |[[:en:Riemann–Roch theorem]]||32000|| || || ||11 |- |[[:en:Riemann–Stieltjes integral]]||16100||[[Ստիլտյեսի ինտեգրալ]]||1400|| ||19 |- |[[:en:Bernhard Riemann]]||24600||[[Բեռնարդ Ռիման]]||12800|| ||105 |- |[[:en:Riemannian manifold]]||31900|| || || ||26 |- |[[:en:Right angle]]||7700||[[Ուղիղ անկյուն]]||1800|| ||66 |- |[[:en:Right triangle]]||17100||[[Ուղղանկյուն եռանկյուն]]||11500|| ||73 |- |[[:en:Ring homomorphism]]||12500|| || || ||18 |- |[[:en:Ring learning with errors]]||19900|| || || ||1 |- |[[:en:Ring lemma]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Ring of modular forms]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Risch algorithm]]||13700|| || || ||12 |- |[[:en:Robust principal component analysis]]||14600|| || || ||2 |- |[[:en:Margaret Rock]]||7200|| || || ||5 |- |[[:en:R. Tyrrell Rockafellar]]||20900|| || || ||6 |- |[[:en:Rolle's theorem]]||16100||[[Ռոլլի թեորեմ]]||3300|| ||45 |- |[[:en:Roman abacus]]||14900|| || || ||5 |- |[[:en:Roman numerals]]||70600||[[Հռոմեական թվեր]]||2600||այո||103 |- |[[:en:Romberg's method]]||12800|| || || ||13 |- |[[:en:Thomas Gerald Room]]||13100|| || || ||5 |- |[[:en:Root-finding algorithms]]||27200|| || || ||17 |- |[[:en:Rope-burning puzzle]]||10900|| || || ||2 |- |[[:en:Rota's basis conjecture]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Rota's conjecture]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:Rotation]]||22100|| || || ||69 |- |[[:en:Rotation (mathematics)]]||24800||[[Պտույտ]]||5000|| ||29 |- |[[:en:Rotation formalisms in three dimensions]]||69100|| || || ||5 |- |[[:en:Rotation operator (quantum mechanics)]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Rotation system]]||8800|| || || ||1 |- |[[:en:Rotations in 4-dimensional Euclidean space]]||37700|| || || ||8 |- |[[:en:Roth's theorem on arithmetic progressions]]||25300|| || || ||2 |- |[[:en:Rouché's theorem]]||9700|| || || ||15 |- |[[:en:Route inspection problem]]||9700|| || || ||21 |- |[[:en:Routhian mechanics]]||40400|| || || ||4 |- |[[:en:Row and column spaces]]||25200|| || || ||12 |- |[[:en:Thomas Royen]]||10000|| || || ||3 |- |[[:en:Rubik's Cube group]]||13800|| || || ||8 |- |[[:en:Daniel Rudolph]]||16900|| || || ||4 |- |[[:en:Rule of product]]||3800|| || || ||18 |- |[[:en:Rule of twelfths]]||7400|| || || ||3 |- |[[:en:Runcic 5-cubes]]||5800|| || || ||1 |- |[[:en:Runcinated 5-cubes]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Runge–Kutta methods]]||40700||[[Ռունգե-Կուտտայի մեթոդ]]||29700|| ||33 |- |[[:en:Iris Runge]]||7500|| || || ||7 |- |[[:en:Runge's phenomenon]]||13600|| || || ||18 |- |[[:en:John Daniel Runkle]]||5200|| || || ||3 |- |[[:en:Mary Beth Ruskai]]||5700|| || || ||3 |- |[[:en:Vyacheslav Rychkov]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:S-matrix theory]]||6900|| || || ||6 |- |[[:en:Donald G. Saari]]||29500|| || || ||9 |- |[[:en:Sacred Mathematics]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:Eduardo Sáenz de Cabezón]]||7300|| || || ||3 |- |[[:en:Safe and Sophie Germain primes]]||20600|| || || ||1 |- |[[:en:Giovanni Francesco Sagredo]]||14600|| || || ||9 |- |[[:en:Victor Săhleanu]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:George Salmon]]||18900|| || || ||24 |- |[[:en:Giovanni Salvemini]]||8800|| || || ||9 |- |[[:en:Sample (statistics)]]||100|| || || ||32 |- |[[:en:Sample size determination]]||23100|| || || ||10 |- |[[:en:Sampling frame]]||9000|| || || ||3 |- |[[:en:Edward Sang]]||52000|| || || ||2 |- |[[:en:Donald Sarason]]||10000|| || || ||7 |- |[[:en:Satisfaction equilibrium]]||24700|| || || ||1 |- |[[:en:Nicholas Saunderson]]||13100|| || || ||13 |- |[[:en:Savitzky–Golay filter]]||53000|| || || ||6 |- |[[:en:Scalar (mathematics)]]||8700|| || || ||57 |- |[[:en:Scalar multiplication]]||8100|| || || ||24 |- |[[:en:Scale analysis (mathematics)]]||10800|| || || ||4 |- |[[:en:Scale-free network]]||50500|| || || ||16 |- |[[:en:Scaled inverse chi-squared distribution]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Schanuel's conjecture]]||10500|| || || ||6 |- |[[:en:Scheme (mathematics)]]||32500|| || || ||19 |- |[[:en:Schläfli graph]]||7000|| || || ||5 |- |[[:en:Schläfli symbol]]||37200|| || || ||26 |- |[[:en:Ludwig Schläfli]]||13800|| || || ||16 |- |[[:en:Eckehard Schöll]]||9000|| || || ||4 |- |[[:en:Schottky group]]||10500|| || || ||2 |- |[[:en:Julius Anatolyevich Schrader]]||5500|| || || ||5 |- |[[:en:Schramm–Loewner evolution]]||21500|| || || ||7 |- |[[:en:Oded Schramm]]||15300|| || || ||11 |- |[[:en:Alexander Schrijver]]||9500|| || || ||8 |- |[[:en:Schröder–Bernstein theorem]]||18000|| || || ||21 |- |[[:en:Ernst Schröder (mathematician)]]||12400|| || || ||28 |- |[[:en:Schur orthogonality relations]]||13900|| || || ||5 |- |[[:en:Schur polynomial]]||20600|| || || ||5 |- |[[:en:Schur–Horn theorem]]||11500|| || || ||5 |- |[[:en:Schur–Zassenhaus theorem]]||10000|| || || ||4 |- |[[:en:Schwarz lemma]]||7800|| || || ||13 |- |[[:en:Schwarz triangle]]||10500|| || || ||8 |- |[[:en:Schwarz triangle tessellation]]||95500|| || || ||1 |- |[[:en:Schwarzschild geodesics]]||62400|| || || ||2 |- |[[:en:Julian Schwinger]]||23400||[[Յուլիան Շվինգեր]]||3100|| ||68 |- |[[:en:Science, technology, engineering, and mathematics]]||82600||[[STEM]]||40900|| ||44 |- |[[:en:Scientific law]]||56800|| || || ||48 |- |[[:en:Charlotte Scott]]||14200|| || || ||13 |- |[[:en:Seasonality]]||20900|| || || ||7 |- |[[:en:Secant method]]||8500|| || || ||25 |- |[[:en:Second partial derivative test]]||7500|| || || ||3 |- |[[:en:Secretary problem]]||39900||[[Ընտրող հարսնացուի առաջադրանք]]||5000|| ||14 |- |[[:en:Secular variation]]||9900|| || || ||9 |- |[[:en:Segal–Bargmann space]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Segal's conjecture]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:Segre's theorem]]||10000|| || || ||2 |- |[[:en:Seiberg–Witten invariants]]||16100|| || || ||6 |- |[[:en:Seki Takakazu]]||16600|| || || ||32 |- |[[:en:Selberg class]]||10900|| || || ||6 |- |[[:en:Atle Selberg]]||11700||[[Ալթե Սելբերգ]]||7800|| ||40 |- |[[:en:Self-avoiding walk]]||10600|| || || ||7 |- |[[:en:Konstantin Adolfovic Semendyayev]]||8400|| || || ||6 |- |[[:en:Semi-reflexive space]]||12100|| || || ||2 |- |[[:en:Semi-simplicity]]||13600|| || || ||1 |- |[[:en:Semi-Thue system]]||14000|| || || ||6 |- |[[:en:Semiconductor luminescence equations]]||24700|| || || ||1 |- |[[:en:Semicubical parabola]]||8400|| || || ||12 |- |[[:en:Semigroup]]||38000||[[Կիսախումբ]]||3500||այո||44 |- |[[:en:Semilattice]]||17400|| || || ||8 |- |[[:en:Semilinear map]]||12600|| || || ||4 |- |[[:en:Semiorder]]||17500|| || || ||1 |- |[[:en:Semiprime]]||5900|| || || ||30 |- |[[:en:Semiring]]||33400|| || || ||18 |- |[[:en:Semisimple representation]]||23100|| || || ||2 |- |[[:en:Separable algebra]]||10700|| || || ||4 |- |[[:en:Separable extension]]||20800|| || || ||13 |- |[[:en:Separation of variables]]||21500|| || || ||20 |- |[[:en:Sequence]]||38900||[[Հաջորդականություն (մաթեմատիկա)]]||26300||այո||75 |- |[[:en:Serial concatenated convolutional codes]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Serial relation]]||5200|| || || ||2 |- |[[:en:Caroline Series]]||10000|| || || ||14 |- |[[:en:Series-parallel partial order]]||18100|| || || ||3 |- |[[:en:Series–parallel graph]]||8600|| || || ||6 |- |[[:en:Serre's modularity conjecture]]||7900|| || || ||5 |- |[[:en:Set-builder notation]]||16800|| || || ||7 |- |[[:en:Set-theoretic topology]]||11800|| || || ||3 |- |[[:en:Sexagesimal]]||28300||[[Հաշվարկման վաթսունական համակարգ]]||13500|| ||44 |- |[[:en:Joseph Sgro]]||28400|| || || ||2 |- |[[:en:Shannon capacity of a graph]]||12100|| || || ||2 |- |[[:en:Shannon wavelet]]||2400|| || || ||3 |- |[[:en:Shape]]||17800||[[Ուրվապատկեր]]||1600|| ||61 |- |[[:en:Shape optimization]]||11600|| || || ||2 |- |[[:en:Shapiro's lemma]]||4800|| || || ||3 |- |[[:en:Sheaf cohomology]]||36300|| || || ||7 |- |[[:en:Sheaf of modules]]||17600|| || || ||7 |- |[[:en:Sherman function]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:Shift matrix]]||6600|| || || ||5 |- |[[:en:Sally Shlaer]]||5600|| || || ||5 |- |[[:en:Short division]]||6800|| || || ||4 |- |[[:en:Short-time Fourier transform]]||22000|| || || ||17 |- |[[:en:Shortest Path Faster Algorithm]]||9100|| || || ||4 |- |[[:en:Shortest path problem]]||40100|| || || ||23 |- |[[:en:Francesco Siacci]]||5700|| || || ||10 |- |[[:en:M. Vali Siadat]]||13000|| || || ||1 |- |[[:en:Siegel domain]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Sierpiński space]]||12300|| || || ||14 |- |[[:en:Sierpiński triangle]]||24000||[[Սիերպինսկիի գրաֆ]]||4300|| ||36 |- |[[:en:Wacław Sierpiński]]||12500|| || || ||37 |- |[[:en:Sieve of Eratosthenes]]||24800||[[Էրատոսթենեսի մաղ]]||11400|| ||59 |- |[[:en:Sieve of Sundaram]]||9500|| || || ||11 |- |[[:en:Sign (mathematics)]]||28400||[[Նշան (մաթեմատիկա)]]||26400|| ||34 |- |[[:en:Sign function]]||10200||[[Sgn]]||6600|| ||41 |- |[[:en:Signal processing]]||17400|| || || ||51 |- |[[:en:Signed graph]]||23500|| || || ||3 |- |[[:en:Significant figures]]||36100||[[Իմաստալից թվանշաններ]]||700|| ||37 |- |[[:en:Signorini problem]]||26300|| || || ||2 |- |[[:en:Silver ratio]]||8500|| || || ||19 |- |[[:en:Similarity (geometry)]]||28100|| || || ||55 |- |[[:en:Similarity system of triangles]]||6600|| || || ||1 |- |[[:en:Similitude]]||14500|| || || ||9 |- |[[:en:Simmons–Su protocols]]||14600|| || || ||2 |- |[[:en:Lao Genevra Simons]]||8700|| || || ||3 |- |[[:en:Simple group]]||14700|| || || ||25 |- |[[:en:Simple linear regression]]||26600|| || || ||11 |- |[[:en:Simplex algorithm]]||42300||[[Սիմպլեքս մեթոդ]]||6900|| ||36 |- |[[:en:Simplicial homology]]||15600|| || || ||6 |- |[[:en:Simplicial set]]||23500|| || || ||8 |- |[[:en:Simply typed lambda calculus]]||26200|| || || ||6 |- |[[:en:Simpson's rule]]||21300|| || || ||30 |- |[[:en:SimRank]]||15900|| || || ||2 |- |[[:en:Sinc function]]||19800|| || || ||27 |- |[[:en:Isadore Singer]]||16000|| || || ||30 |- |[[:en:Singular homology]]||19200|| || || ||13 |- |[[:en:Singular integral]]||11900|| || || ||4 |- |[[:en:Singular integral operators of convolution type]]||71300|| || || ||1 |- |[[:en:Singular trace]]||28100|| || || ||1 |- |[[:en:Siteswap]]||28800|| || || ||14 |- |[[:en:Situation calculus]]||20200|| || || ||4 |- |[[:en:Skew and direct sums of permutations]]||5100|| || || ||2 |- |[[:en:Skew partition]]||15100|| || || ||2 |- |[[:en:Skewes's number]]||17300|| || || ||26 |- |[[:en:Skewness]]||27400|| || || ||37 |- |[[:en:SKI combinator calculus]]||15700|| || || ||5 |- |[[:en:Skinny triangle]]||12300|| || || ||1 |- |[[:en:Sleeping Beauty problem]]||13200|| || || ||12 |- |[[:en:David Slepian]]||7200|| || || ||6 |- |[[:en:Slicing the Truth]]||6500|| || || ||1 |- |[[:en:Slim lattice]]||1700|| || || ||1 |- |[[:en:Stephen Smale]]||14400|| || || ||35 |- |[[:en:Small Latin squares and quasigroups]]||26100|| || || ||2 |- |[[:en:Small-bias sample space]]||14900|| || || ||1 |- |[[:en:Small-world network]]||36300|| || || ||14 |- |[[:en:Smallest-circle problem]]||20100|| || || ||8 |- |[[:en:Stanislav Smirnov]]||6500|| || || ||29 |- |[[:en:Adelaide Smith]]||12300|| || || ||1 |- |[[:en:Henry John Stephen Smith]]||16800|| || || ||18 |- |[[:en:Karen E. Smith]]||9500|| || || ||13 |- |[[:en:Smooth maximum]]||4500|| || || ||3 |- |[[:en:Smoothness]]||25500|| || || ||21 |- |[[:en:Snark (graph theory)]]||22600|| || || ||9 |- |[[:en:Maria Adelaide Sneider]]||15600|| || || ||3 |- |[[:en:Snellius–Pothenot problem]]||10300|| || || ||4 |- |[[:en:Snub 24-cell honeycomb]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Snub disphenoid]]||14100|| || || ||14 |- |[[:en:Snub polyhedron]]||13700|| || || ||4 |- |[[:en:SO (complexity)]]||100|| || || ||4 |- |[[:en:Ilya M. Sobol]]||10300|| || || ||3 |- |[[:en:Sobolev inequality]]||19600|| || || ||4 |- |[[:en:Sobolev spaces for planar domains]]||59200|| || || ||1 |- |[[:en:Society for Industrial and Applied Mathematics]]||24400|| || || ||11 |- |[[:en:Frederick Soddy]]||23400||[[Ֆրեդերիկ Սոդդի]]||4200|| ||79 |- |[[:en:Softmax function]]||30400|| || || ||13 |- |[[:en:Alan Sokal]]||9700|| || || ||30 |- |[[:en:Solid angle]]||26600||[[Մարմնային անկյուն]]||1000|| ||45 |- |[[:en:Solid harmonics]]||15300|| || || ||3 |- |[[:en:Solution of triangles]]||23500||[[Եռանկյունների լուծում]]||61900|| ||14 |- |[[:en:Solvable group]]||16300|| || || ||21 |- |[[:en:Space (mathematics)]]||70600||[[Տարածություն (մաթեմատիկա)]]||1700|| ||33 |- |[[:en:Spaghetti plot]]||9200|| || || ||8 |- |[[:en:Spatial Mathematics: Theory and Practice through Mapping]]||5800|| || || ||1 |- |[[:en:Spearman's rank correlation coefficient]]||28300|| || || ||29 |- |[[:en:Spectral density]]||32700|| || || ||20 |- |[[:en:Spectral graph theory]]||14900|| || || ||13 |- |[[:en:Spectral radius]]||15400|| || || ||12 |- |[[:en:Spectral theory of ordinary differential equations]]||57000|| || || ||1 |- |[[:en:Spectrum (functional analysis)]]||28400|| || || ||19 |- |[[:en:Sphere theorem]]||3700|| || || ||5 |- |[[:en:Spherical multipole moments]]||11300|| || || ||2 |- |[[:en:Spherical trigonometry]]||37300||[[Ոլորտային եռանկյունաչափություն]]||4400|| ||35 |- |[[:en:Spheroid]]||13800|| || || ||45 |- |[[:en:Spieker circle]]||6700|| || || ||5 |- |[[:en:Spin group]]||23300|| || || ||12 |- |[[:en:Spin structure]]||30000|| || || ||5 |- |[[:en:Spin-weighted spherical harmonics]]||13200|| || || ||1 |- |[[:en:Spinors in three dimensions]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Spiral]]||31900|| || || ||51 |- |[[:en:Spiral similarity]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:Spline interpolation]]||14200|| || || ||13 |- |[[:en:Spline wavelet]]||33400|| || || ||1 |- |[[:en:Split Lie algebra]]||5300|| || || ||2 |- |[[:en:Splitting circle method]]||11400|| || || ||3 |- |[[:en:SPQR tree]]||13500|| || || ||5 |- |[[:en:Sprague–Grundy theorem]]||20000|| || || ||11 |- |[[:en:Spray (mathematics)]]||12600|| || || ||1 |- |[[:en:Square]]||18200||[[Քառակուսի]]||4000|| ||140 |- |[[:en:Square (algebra)]]||17700||[[Թվի քառակուսի]]||6100|| ||53 |- |[[:en:Square matrix]]||15600||[[Քառակուսի մատրից]]||4600||այո||37 |- |[[:en:Square root of 3]]||7100|| || || ||26 |- |[[:en:Square root of 5]]||18500|| || || ||18 |- |[[:en:Squared triangular number]]||13900|| || || ||10 |- |[[:en:Sivaguru S. Sritharan]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:Stability spectrum]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Stabilizer code]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Stable theory]]||14700|| || || ||1 |- |[[:en:Stack (mathematics)]]||34900|| || || ||4 |- |[[:en:Stack-sortable permutation]]||11800|| || || ||1 |- |[[:en:Gigliola Staffilani]]||10200|| || || ||4 |- |[[:en:Guido Stampacchia]]||10200|| || || ||10 |- |[[:en:Simon von Stampfer]]||10200|| || || ||18 |- |[[:en:Standard conjectures on algebraic cycles]]||11400|| || || ||2 |- |[[:en:Standard error]]||18800|| || || ||36 |- |[[:en:Standard part function]]||6600|| || || ||6 |- |[[:en:Zvezdelina Stankova]]||10900|| || || ||9 |- |[[:en:Star polygon]]||15300|| || || ||28 |- |[[:en:Stars and bars (combinatorics)]]||12300|| || || ||9 |- |[[:en:Statistical inference]]||45400|| || || ||32 |- |[[:en:Statistical learning theory]]||9700|| || || ||7 |- |[[:en:Statistical mechanics]]||37300||[[Վիճակագրական մեխանիկա]]||4100|| ||63 |- |[[:en:Statistical significance]]||38400|| || || ||34 |- |[[:en:Statistical significance (estimation statistics)]]|| || || || ||34 |- |[[:en:Statistics education]]||62100|| || || ||2 |- |[[:en:Karl Georg Christian von Staudt]]||12400|| || || ||20 |- |[[:en:Stefan problem]]||21300|| || || ||6 |- |[[:en:Stein–Strömberg theorem]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:Elias M. Stein]]||12200|| || || ||22 |- |[[:en:Stein's method]]||20900|| || || ||3 |- |[[:en:Steiner ellipse]]||9900|| || || ||7 |- |[[:en:Steiner system]]||27700|| || || ||8 |- |[[:en:Steiner's conic problem]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Stereotype space]]||100|| || || ||12 |- |[[:en:Steric 5-cubes]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:Stericated 7-orthoplexes]]||15900|| || || ||1 |- |[[:en:Stern–Brocot tree]]||15600|| || || ||12 |- |[[:en:Shlomo Sternberg]]||20000|| || || ||8 |- |[[:en:Stirling numbers of the first kind]]||44700|| || || ||5 |- |[[:en:Stirling numbers of the second kind]]||22500|| || || ||7 |- |[[:en:Stirling's approximation]]||23800|| || || ||37 |- |[[:en:Stochastic block model]]||16700|| || || ||3 |- |[[:en:Stochastic differential equation]]||21200|| || || ||17 |- |[[:en:Stochastic simulation]]||27400|| || || ||4 |- |[[:en:Stochastic tunneling]]||4700|| || || ||2 |- |[[:en:Ruth Stokes]]||7400|| || || ||1 |- |[[:en:Stone–von Neumann theorem]]||27100|| || || ||1 |- |[[:en:Alicia Boole Stott]]||8700||[[Ալիշա Բուլ Սթոթ]]||4400|| ||19 |- |[[:en:Pauls Stradiņš Jr]]||2900|| || || ||1 |- |[[:en:Strassen algorithm]]||23400|| || || ||20 |- |[[:en:Volker Strassen]]||7400|| || || ||18 |- |[[:en:Streamline upwind Petrov–Galerkin pressure-stabilizing Petrov–Galerkin formulation for incompressible Navier–Stokes equations]]||37100|| || || ||1 |- |[[:en:Anne Penfold Street]]||10400|| || || ||4 |- |[[:en:String graph]]||9900|| || || ||3 |- |[[:en:Strip packing problem]]||48900|| || || ||1 |- |[[:en:Stromquist moving-knives procedure]]||4300|| || || ||2 |- |[[:en:Cornelia Strong]]||10600|| || || ||2 |- |[[:en:Strong perfect graph theorem]]||15600|| || || ||4 |- |[[:en:Theodore Strong]]||9100|| || || ||5 |- |[[:en:Strongly chordal graph]]||11000|| || || ||2 |- |[[:en:Strongly connected component]]||12900||[[Ամուր կապակցված բաղադրիչներ]]||13500||այո||18 |- |[[:en:Structural complexity theory]]||6000|| || || ||3 |- |[[:en:Structural Ramsey theory]]||15500|| || || ||1 |- |[[:en:Structural rigidity]]||9600|| || || ||5 |- |[[:en:Structure constants]]||16700|| || || ||7 |- |[[:en:Eduard Study]]||16100|| || || ||10 |- |[[:en:Subbase]]||17800|| || || ||9 |- |[[:en:Subcategory]]||5800|| || || ||9 |- |[[:en:Subfactor]]||9600|| || || ||1 |- |[[:en:Subset]]||10100||[[Ենթաբազմություն]]||8600|| ||67 |- |[[:en:Substructure (mathematics)]]||6100|| || || ||5 |- |[[:en:Successive over-relaxation]]||20100||[[Ռելակսացիայի մեթոդ]]||6400|| ||10 |- |[[:en:Bogdan Suceavă]]||19400|| || || ||2 |- |[[:en:Dennis Sullivan]]||23800|| || || ||30 |- |[[:en:Summation]]||23700||[[Գումար (մաթեմատիկա)]]||9400|| ||51 |- |[[:en:Summation of Grandi's series]]||11700|| || || ||4 |- |[[:en:Super vector space]]||10900|| || || ||1 |- |[[:en:Superformula]]||6000|| || || ||9 |- |[[:en:Superior highly composite number]]||7600|| || || ||7 |- |[[:en:Superparabola]]||10100|| || || ||1 |- |[[:en:Supersingular K3 surface]]||11500|| || || ||1 |- |[[:en:Superstring theory]]||25400|| || || ||32 |- |[[:en:Supersymmetric theory of stochastic dynamics]]||61600|| || || ||1 |- |[[:en:Support function]]||7500||[[Հենման ֆունկցիա]]||5300|| ||6 |- |[[:en:Surface]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Surface (mathematics)]]||21800|| || || ||6 |- |[[:en:Surface area]]||12700||[[Մակերևույթի մակերես]]||18000|| ||22 |- |[[:en:Surface integral]]||15300||[[Մակերևութային ինտեգրալ]]||2100|| ||33 |- |[[:en:Surface of revolution]]||8900|| || || ||27 |- |[[:en:Surgery exact sequence]]||16800|| || || ||1 |- |[[:en:Surgery obstruction]]||5700|| || || ||1 |- |[[:en:Surjunctive group]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Thyrsa Frazier Svager]]||12100|| || || ||7 |- |[[:en:Swendsen–Wang algorithm]]||13500|| || || ||4 |- |[[:en:Sylvester's criterion]]||16600|| || || ||10 |- |[[:en:Symbolic regression]]||16800|| || || ||4 |- |[[:en:Symmetric algebra]]||13100|| || || ||8 |- |[[:en:Symmetric fair cake-cutting]]||13400|| || || ||2 |- |[[:en:Symmetric space]]||43800|| || || ||7 |- |[[:en:Symmetric tensor]]||11300|| || || ||8 |- |[[:en:Symmetrization methods]]||8100|| || || ||3 |- |[[:en:Symmetry]]||38800||[[Համաչափություն]]||51200|| ||94 |- |[[:en:Symmetry group]]||17800|| || || ||25 |- |[[:en:Symmetry of second derivatives]]||34800|| || || ||15 |- |[[:en:Symplectic integrator]]||20500|| || || ||4 |- |[[:en:Synthetic division]]||21600|| || || ||6 |- |[[:en:System of imprimitivity]]||18000|| || || ||1 |- |[[:en:System of polynomial equations]]||33600|| || || ||3 |- |[[:en:System size expansion]]||14600|| || || ||2 |- |[[:en:Szemerédi–Trotter theorem]]||16700|| || || ||7 |- |[[:en:Endre Szemerédi]]||13300|| || || ||24 |- |[[:en:Zofia Szmydt]]||7600|| || || ||2 |- |[[:en:T-norm fuzzy logics]]||22000|| || || ||2 |- |[[:en:Tamagawa number]]||6300|| || || ||1 |- |[[:en:Tamil numerals]]||27000|| || || ||5 |- |[[:en:Tan Eng Chye]]||13800|| || || ||3 |- |[[:en:Tangent]]||24800||[[Շոշափող]]||6200|| ||64 |- |[[:en:Tangent circles]]||3400|| || || ||5 |- |[[:en:Tangential trapezoid]]||6800|| || || ||10 |- |[[:en:Terence Tao]]||77700|| || || ||45 |- |[[:en:Tape correction (surveying)]]||13400|| || || ||1 |- |[[:en:Tarjan's strongly connected components algorithm]]||12500|| || || ||12 |- |[[:en:Tate module]]||7500|| || || ||1 |- |[[:en:John Tate (mathematician)]]||18400|| || || ||29 |- |[[:en:Tau function (integrable systems)]]||31600|| || || ||1 |- |[[:en:Tautology (logic)]]||21700|| || || ||39 |- |[[:en:G. I. Taylor]]||15400|| || || ||30 |- |[[:en:Harold Taylor (polymath)]]||8400|| || || ||1 |- |[[:en:Tensor]]||67500||[[Տենզոր]]||72800|| ||58 |- |[[:en:Tensor algebra]]||23200|| || || ||15 |- |[[:en:Tensor operator]]||40500|| || || ||1 |- |[[:en:Tensor product]]||47700|| || || ||25 |- |[[:en:Tensor product of representations]]||15800|| || || ||1 |- |[[:en:Tensor sketch]]||27000|| || || ||3 |- |[[:en:Ternary numeral system]]||17900|| || || ||34 |- |[[:en:Ternary plot]]||13400|| || || ||10 |- |[[:en:Tetrahexagonal tiling]]||4000|| || || ||2 |- |[[:en:Thales of Miletus]]||84400||[[Թալես Միլեթացի]]||10000|| ||148 |- |[[:en:Thales's theorem]]||13900|| || || ||46 |- |[[:en:The Fifty-Nine Icosahedra]]||25900|| || || ||4 |- |[[:en:The Geometry of an Art]]||7800|| || || ||1 |- |[[:en:The History of Mathematics: A Very Short Introduction]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:The Man Who Loved Only Numbers]]||6000|| || || ||3 |- |[[:en:The monkey and the coconuts]]||40900|| || || ||2 |- |[[:en:The Nine Chapters on the Mathematical Art]]||17500|| || || ||26 |- |[[:en:The Sand Reckoner]]||16700|| || || ||14 |- |[[:en:Theorem of the three geodesics]]||11200|| || || ||3 |- |[[:en:Theoretical physics]]||25800||[[Տեսական ֆիզիկա]]||9200|| ||80 |- |[[:en:Theory of computation]]||18300|| || || ||37 |- |[[:en:René Thom]]||15500|| || || ||42 |- |[[:en:Llewellyn Thomas]]||9800|| || || ||11 |- |[[:en:Valerie Thomas]]||11300|| || || ||13 |- |[[:en:Abigail Thompson]]||12700|| || || ||12 |- |[[:en:Gerald L. Thompson]]||8800|| || || ||2 |- |[[:en:Jack Thorne (mathematician)]]||8600|| || || ||5 |- |[[:en:Three-body problem]]||34000|| || || ||38 |- |[[:en:Three-dimensional space]]||23600||[[Եռաչափ տարածություն]]||5000|| ||67 |- |[[:en:Threshold graph]]||7100|| || || ||6 |- |[[:en:Thue–Morse sequence]]||30300|| || || ||15 |- |[[:en:Thue's lemma]]||5200|| || || ||6 |- |[[:en:William Thurston]]||20700|| || || ||36 |- |[[:en:TI-89 series]]||20700|| || || ||14 |- |[[:en:TI-92 series]]||11900|| || || ||8 |- |[[:en:Tightness of measures]]||6400|| || || ||6 |- |[[:en:Tilting theory]]||14500|| || || ||2 |- |[[:en:Time]]||102500||[[Ժամանակ]]||101300|| ||228 |- |[[:en:Time derivative]]||8700|| || || ||14 |- |[[:en:Time hierarchy theorem]]||14600|| || || ||5 |- |[[:en:Time series]]||38400|| || || ||45 |- |[[:en:Time–frequency analysis]]||17200|| || || ||5 |- |[[:en:Toads and Frogs]]||6500|| || || ||2 |- |[[:en:Toeplitz matrix]]||15300|| || || ||27 |- |[[:en:Otto Toeplitz]]||8000|| || || ||21 |- |[[:en:Mark Tomforde]]||9900|| || || ||1 |- |[[:en:Tomita–Takesaki theory]]||15200|| || || ||3 |- |[[:en:Topological data analysis]]||83400|| || || ||6 |- |[[:en:Topological group]]||51800||[[Անընդհատ խումբ]]||1800|| ||23 |- |[[:en:Topological K-theory]]||8600|| || || ||8 |- |[[:en:Topological manifold]]||17300|| || || ||16 |- |[[:en:Topological property]]||16800|| || || ||11 |- |[[:en:Topological recursion]]||18700|| || || ||1 |- |[[:en:Topological vector space]]||102300|| || || ||23 |- |[[:en:Topos]]||32300|| || || ||16 |- |[[:en:Toric code]]||29000|| || || ||2 |- |[[:en:Toroid]]||2500|| || || ||20 |- |[[:en:Evangelista Torricelli]]||26800||[[Էվանջելիստա Տորիչելլի]]||10700|| ||88 |- |[[:en:Torsion of a curve]]||4700|| || || ||15 |- |[[:en:Barnaba Tortolini]]||11000|| || || ||6 |- |[[:en:Total operating characteristic]]||23900|| || || ||1 |- |[[:en:Totally bounded space]]||13400|| || || ||12 |- |[[:en:László Fejes Tóth]]||26700|| || || ||13 |- |[[:en:Tower of Hanoi]]||50200||[[Հանոյի աշտարակ]]||17400|| ||45 |- |[[:en:Trace (linear algebra)]]||36600|| || || ||37 |- |[[:en:Trace inequality]]||24400|| || || ||2 |- |[[:en:Tractatus Logico-Philosophicus]]||56000||[[Տրամաբանական-փիլիսոփայական տրակտատ]]||4400|| ||42 |- |[[:en:Tracy–Widom distribution]]||16500|| || || ||3 |- |[[:en:Transcendental number theory]]||29000|| || || ||9 |- |[[:en:Transfer principle]]||18700|| || || ||1 |- |[[:en:Transfinite induction]]||8500|| || || ||21 |- |[[:en:Transformation matrix]]||24300|| || || ||20 |- |[[:en:Transitive closure]]||16400|| || || ||15 |- |[[:en:Transitive reduction]]||12300|| || || ||5 |- |[[:en:Translation surface]]||27300|| || || ||2 |- |[[:en:Translation surface (differential geometry)]]||9700|| || || ||3 |- |[[:en:Transpose]]||19700||[[Շրջված մատրից]]||4800|| ||39 |- |[[:en:Transseries]]||30500|| || || ||1 |- |[[:en:Transversal (geometry)]]||10900|| || || ||15 |- |[[:en:Trapezoid]]||24500||[[Սեղան (երկրաչափություն)]]||6600||այո||97 |- |[[:en:Trapezoid graph]]||10400|| || || ||3 |- |[[:en:Tree (graph theory)]]||24700|| || || ||38 |- |[[:en:Triangle]]||71500||[[Եռանկյուն]]||16200|| ||162 |- |[[:en:Triangle center]]||34600||[[Եռանկյան նշանավոր կետեր]]||6300|| ||21 |- |[[:en:Triangle-free graph]]||18400|| || || ||8 |- |[[:en:Triangular distribution]]||10700|| || || ||14 |- |[[:en:Triangular matrix]]||20000|| || || ||36 |- |[[:en:Triangular number]]||20100|| || || ||46 |- |[[:en:Tridecagon]]||6700|| || || ||38 |- |[[:en:Tridiagonal matrix algorithm]]||17500|| || || ||11 |- |[[:en:Trigonometric constants expressed in real radicals]]|| || || || ||7 |- |[[:en:Trigonometric tables]]||11300|| || || ||8 |- |[[:en:Trivially perfect graph]]||10900|| || || ||4 |- |[[:en:Johannes Tropfke]]||5900|| || || ||7 |- |[[:en:Tropical semiring]]||4700|| || || ||2 |- |[[:en:True arithmetic]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:Truncated 5-orthoplexes]]||6000|| || || ||1 |- |[[:en:Truncated cuboctahedron]]||13900|| || || ||23 |- |[[:en:Truncated infinite-order square tiling]]||4900|| || || ||2 |- |[[:en:Truncated infinite-order triangular tiling]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:Truncated octahedron]]||16900|| || || ||26 |- |[[:en:Truncated order-4 apeirogonal tiling]]||7100|| || || ||2 |- |[[:en:Truncated order-6 octagonal tiling]]||3600|| || || ||3 |- |[[:en:Truncated order-7 triangular tiling]]||3800|| || || ||4 |- |[[:en:Truncated order-8 octagonal tiling]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:Truncated rhombicuboctahedron]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Truncated tetrahexagonal tiling]]||9400|| || || ||2 |- |[[:en:Truncated trihexagonal tiling]]||10100|| || || ||6 |- |[[:en:Mary Tsingou]]||8300|| || || ||12 |- |[[:en:Olga Tsuberbiller]]||15700|| || || ||5 |- |[[:en:Tube lemma]]||6600|| || || ||5 |- |[[:en:Tuple]]||18400|| || || ||41 |- |[[:en:Turing completeness]]||26900|| || || ||29 |- |[[:en:Turing machine examples]]||18900|| || || ||2 |- |[[:en:Turkish Mathematical Society]]||5000|| || || ||2 |- |[[:en:Tutte embedding]]||14800|| || || ||2 |- |[[:en:W. T. Tutte]]||42600|| || || ||19 |- |[[:en:Alexander Tuzhilin]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Twin prime]]||18900||[[Երկվորյակներ (մաթեմատիկա)]]||4900|| ||43 |- |[[:en:Tychonoff's theorem]]||14800|| || || ||18 |- |[[:en:Type theory]]||57700|| || || ||24 |- |[[:en:Ulam number]]||12600|| || || ||12 |- |[[:en:Ultrafilter (set theory)]]||47400|| || || ||1 |- |[[:en:Ultraparallel theorem]]||6400|| || || ||2 |- |[[:en:Ultraproduct]]||10000|| || || ||11 |- |[[:en:Umbilical point]]||10800|| || || ||4 |- |[[:en:Kristin Umland]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Unbounded operator]]||32800|| || || ||5 |- |[[:en:Ungula]]||12900|| || || ||2 |- |[[:en:Unification (computer science)]]||70100|| || || ||17 |- |[[:en:Uniform 10-polytope]]||23300|| || || ||1 |- |[[:en:Uniform convergence]]||28500|| || || ||20 |- |[[:en:Uniform integrability]]||12300|| || || ||6 |- |[[:en:Uniform matroid]]||6500|| || || ||2 |- |[[:en:Uniformly bounded representation]]||21300|| || || ||1 |- |[[:en:Unimodality]]||15400|| || || ||4 |- |[[:en:Unit disk graph]]||10400|| || || ||6 |- |[[:en:Unit distance graph]]||14700|| || || ||9 |- |[[:en:Unit fraction]]||9600|| || || ||25 |- |[[:en:Unit hyperbola]]||9500|| || || ||6 |- |[[:en:Unit vector]]||17300|| || || ||48 |- |[[:en:Unitary group]]||21100|| || || ||15 |- |[[:en:Unitary transformation (quantum mechanics)]]||13500|| || || ||1 |- |[[:en:Universal algebra]]||24000|| || || ||33 |- |[[:en:Universal hashing]]||29800|| || || ||7 |- |[[:en:Universal property]]||22800|| || || ||12 |- |[[:en:Universal set]]||8300|| || || ||13 |- |[[:en:Up-and-Down Designs]]||26700|| || || ||1 |- |[[:en:Upward planar drawing]]||19600|| || || ||2 |- |[[:en:Urelement]]||8100|| || || ||9 |- |[[:en:Fritz Ursell]]||6100|| || || ||8 |- |[[:en:Utilitarian cake-cutting]]||15600|| || || ||2 |- |[[:en:Utility functions on indivisible goods]]||12500|| || || ||2 |- |[[:en:Valuation (geometry)]]||34700|| || || ||1 |- |[[:en:Valuation ring]]||23700|| || || ||9 |- |[[:en:Vandermonde matrix]]||17200|| || || ||24 |- |[[:en:S. R. Srinivasa Varadhan]]||13900|| || || ||29 |- |[[:en:Variable (mathematics)]]||19300||[[Փոփոխական մեծություն]]||2600|| ||80 |- |[[:en:Variation of parameters]]||22000|| || || ||15 |- |[[:en:Variational inequality]]||18900|| || || ||4 |- |[[:en:Variational multiscale method]]||30300|| || || ||1 |- |[[:en:Dorothy Vaughan]]||16000||[[Դորոթի Վոն]]||3900|| ||31 |- |[[:en:Vector (mathematics and physics)]]||8900||[[Վեկտոր]]||15100|| ||21 |- |[[:en:Vector field]]||26000||[[Վեկտորական դաշտ]]||8800|| ||51 |- |[[:en:Vector notation]]||22800|| || || ||3 |- |[[:en:Vector optimization]]||3200|| || || ||1 |- |[[:en:Vector spherical harmonics]]||25600|| || || ||4 |- |[[:en:Vector-valued differential form]]||13000|| || || ||4 |- |[[:en:Velocity]]||17500||[[Արագություն]]||3600|| ||131 |- |[[:en:John Venn]]||18300|| || || ||53 |- |[[:en:Verbal arithmetic]]||10400||[[Թվային ռեբուս]]||5100|| ||15 |- |[[:en:Verhoeff algorithm]]||14700|| || || ||4 |- |[[:en:Verlet integration]]||28200|| || || ||11 |- |[[:en:Versor]]||16000|| || || ||7 |- |[[:en:Vertex (geometry)]]||9100|| || || ||48 |- |[[:en:Vertex configuration]]||15700|| || || ||11 |- |[[:en:Vertical bar]]||25600||[[Կանգնակ]]||3700|| ||31 |- |[[:en:Maryna Viazovska]]||21000||[[Մարինա Վյազովսկայա]]||10900|| ||43 |- |[[:en:Vieta's formulas]]||7800||[[Վիետի թեորեմ]]||2500|| ||36 |- |[[:en:François Viète]]||48500||[[Ֆրանսուա Վիետ]]||7200|| ||64 |- |[[:en:Vigesimal]]||43800|| || || ||39 |- |[[:en:VIKOR method]]||7900|| || || ||1 |- |[[:en:Villarceau circles]]||10800|| || || ||10 |- |[[:en:Vincent's theorem]]||62500|| || || ||2 |- |[[:en:Virasoro conformal block]]||32300|| || || ||1 |- |[[:en:Nina Virchenko]]||10900|| || || ||2 |- |[[:en:Viscosity solution]]||16700|| || || ||4 |- |[[:en:Visual Turing Test]]||25100|| || || ||1 |- |[[:en:Vitali covering lemma]]||21200|| || || ||9 |- |[[:en:Vitali set]]||6500|| || || ||19 |- |[[:en:Vizing's theorem]]||20700|| || || ||10 |- |[[:en:Voigt profile]]||15400|| || || ||10 |- |[[:en:Voltage graph]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:Volume]]||17400||[[Ծավալ]]||8900|| ||112 |- |[[:en:Volume element]]||9000|| || || ||3 |- |[[:en:Volume form]]||14500|| || || ||10 |- |[[:en:Von Neumann universe]]||18200|| || || ||10 |- |[[:en:Von Neumann–Bernays–Gödel set theory]]||99100|| || || ||14 |- |[[:en:Voronoi diagram]]||43700||[[Վորոնեի դիագրամ]]||38100|| ||30 |- |[[:en:Wald test]]||17100|| || || ||8 |- |[[:en:Walk-on-spheres method]]||14700|| || || ||1 |- |[[:en:Erica N. Walker]]||9100|| || || ||2 |- |[[:en:C. T. C. Wall]]||7200|| || || ||10 |- |[[:en:Wallis product]]||9000||[[Վալլիսի բանաձև]]||3700|| ||22 |- |[[:en:John Wallis]]||33100||[[Ջոն Վալլիս]]||11900|| ||49 |- |[[:en:Wallpaper group]]||76200|| || || ||15 |- |[[:en:Léon Walras]]||25300||[[Լեոն Վալրաս]]||9400|| ||49 |- |[[:en:Marion Walter]]||19900|| || || ||6 |- |[[:en:Waring's problem]]||20400|| || || ||28 |- |[[:en:Talitha Washington]]||11000|| || || ||3 |- |[[:en:Wasserstein metric]]||27700|| || || ||5 |- |[[:en:Watt's curve]]||6800|| || || ||8 |- |[[:en:Wave equation]]||59400||[[Ալիքային հավասարում]]||1800|| ||50 |- |[[:en:Wave interference]]||34500||[[Ալիքների ինտերֆերենցիա]]||4600|| ||72 |- |[[:en:Wavelet for multidimensional signals analysis]]||13700|| || || ||1 |- |[[:en:Wavelet transform]]||26100|| || || ||13 |- |[[:en:Weaire–Phelan structure]]||15400|| || || ||11 |- |[[:en:Weak equivalence (homotopy theory)]]||6700|| || || ||3 |- |[[:en:Weak ordering]]||30400|| || || ||6 |- |[[:en:Johanna Weber]]||12500|| || || ||9 |- |[[:en:Werner Weber (mathematician)]]||10500|| || || ||4 |- |[[:en:Webster/Sainte-Laguë method]]||19100|| || || ||24 |- |[[:en:Weil conjectures]]||40400|| || || ||13 |- |[[:en:Weil–Brezin Map]]||12700|| || || ||1 |- |[[:en:Weil's conjecture on Tamagawa numbers]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Roland Weitzenböck]]||6200|| || || ||6 |- |[[:en:Well-quasi-ordering]]||13300|| || || ||3 |- |[[:en:Roger J-B Wets]]||10900|| || || ||4 |- |[[:en:Weyl algebra]]||11000|| || || ||7 |- |[[:en:Weyl character formula]]||19900|| || || ||5 |- |[[:en:Weyl metrics]]||21000|| || || ||2 |- |[[:en:Sarah Whatmore (geographer)]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:J. H. C. Whitehead]]||9000|| || || ||17 |- |[[:en:Whitening transformation]]||4700|| || || ||3 |- |[[:en:Whitney topologies]]||4600|| || || ||1 |- |[[:en:Whittaker–Shannon interpolation formula]]||6000|| || || ||7 |- |[[:en:Peter Whittle (mathematician)]]||19700|| || || ||10 |- |[[:en:Wiener process]]||32600|| || || ||19 |- |[[:en:Wiener–Khinchin theorem]]||13000|| || || ||10 |- |[[:en:Wigner semicircle distribution]]||15000|| || || ||7 |- |[[:en:Raymond Louis Wilder]]||10700|| || || ||10 |- |[[:en:Andrew Wiles]]||24700|| || || ||64 |- |[[:en:Wiles's proof of Fermat's Last Theorem]]||55900|| || || ||3 |- |[[:en:Amie Wilkinson]]||10500|| || || ||12 |- |[[:en:Emily Willbanks]]||9200|| || || ||1 |- |[[:en:Jan Camiel Willems]]||6100|| || || ||3 |- |[[:en:Margaret Willerding]]||11600|| || || ||1 |- |[[:en:William Lowell Putnam Mathematical Competition]]||51200|| || || ||9 |- |[[:en:Patrick Wilson (astronomer)]]||8400|| || || ||2 |- |[[:en:Ulrica Wilson]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Windmill graph]]||5400|| || || ||5 |- |[[:en:Window function]]||86400|| || || ||17 |- |[[:en:Winograd schema challenge]]||16600|| || || ||4 |- |[[:en:Witten conjecture]]||7700|| || || ||2 |- |[[:en:Edward Witten]]||31400|| || || ||52 |- |[[:en:Wold's decomposition]]||7500|| || || ||2 |- |[[:en:Wolfram's 2-state 3-symbol Turing machine]]||15100|| || || ||2 |- |[[:en:Wolstenholme prime]]||11200|| || || ||7 |- |[[:en:Nancy Farley Wood]]||14200|| || || ||1 |- |[[:en:Robert Woodhouse]]||11100|| || || ||13 |- |[[:en:Writing of Principia Mathematica]]||11400|| || || ||2 |- |[[:en:Wythoff symbol]]||11900|| || || ||9 |- |[[:en:Sergey Yablonsky]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Akiva Yaglom]]||9500|| || || ||10 |- |[[:en:Yang–Mills existence and mass gap]]||12800|| || || ||9 |- |[[:en:Shing-Tung Yau]]||115400|| || || ||37 |- |[[:en:Youden's J statistic]]||7400|| || || ||4 |- |[[:en:Young tableau]]||21400|| || || ||15 |- |[[:en:Young's inequality]]||400|| || || ||2 |- |[[:en:Adriaan Cornelis Zaanen]]||8100|| || || ||4 |- |[[:en:Zarankiewicz problem]]||26500|| || || ||3 |- |[[:en:Zariski topology]]||18200|| || || ||16 |- |[[:en:Oscar Zariski]]||15400|| || || ||30 |- |[[:en:Zariski's main theorem]]||11500|| || || ||1 |- |[[:en:Zeckendorf's theorem]]||11200|| || || ||16 |- |[[:en:Christopher Zeeman]]||16500|| || || ||16 |- |[[:en:Eberhard Zeidler (mathematician)]]||14700|| || || ||3 |- |[[:en:Zermelo–Fraenkel set theory]]||42500|| || || ||31 |- |[[:en:Ernst Zermelo]]||11500|| || || ||40 |- |[[:en:Zermelo's navigation problem]]||9700|| || || ||1 |- |[[:en:Zero element]]||7300|| || || ||10 |- |[[:en:Zero-based numbering]]||22600|| || || ||5 |- |[[:en:Zero-symmetric graph]]||5200|| || || ||3 |- |[[:en:Zeros and poles]]||9400|| || || ||28 |- |[[:en:Zeta function regularization]]||13700|| || || ||6 |- |[[:en:Zhang Luping]]||8000|| || || ||1 |- |[[:en:Shou-Wu Zhang]]||17200|| || || ||6 |- |[[:en:Zig-zag lemma]]||4000|| || || ||5 |- |[[:en:Zilber-Pink conjecture]]||7400|| || || ||1 |- |[[:en:Zonal spherical function]]||49900|| || || ||1 |- |[[:en:Zorn's lemma]]||22600|| || || ||35 |- |[[:en:Enrique Zuazua]]||14400|| || || ||8 |- |[[:en:Antoni Zygmund]]||8300|| || || ||14 |- |[[:en:Σ-algebra]]||26800|| || || ||36 |- |[[:en:Χ-bounded]]||11000|| || || ||1 |} 3ld9tuabh4lcoelc2x7fo99b3z13ogd 102 1009881 8473855 8473233 2022-07-22T18:32:38Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:List-Class mathematics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:300,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:400,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:500,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:600,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:700,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:800,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:900,000]]||100|| || || ||35 |- |[[:en:Alfréd Rényi Prize]]||3500|| || || ||5 |- |[[:en:Algorithms and Combinatorics]]||4500|| || || ||2 |- |[[:en:Apeirotope]]||3900|| || || ||3 |- |[[:en:Areas of mathematics]]||100||[[Մաթեմատիկա]]||80600|| ||305 |- |[[:en:Askey scheme]]||7700|| || || ||4 |- |[[:en:Bibliography of E. T. Whittaker]]||149700|| || || ||1 |- |[[:en:Center (algebra)]]||2300|| || || ||14 |- |[[:en:Comparison of linear algebra libraries]]||10200|| || || ||2 |- |[[:en:Comparison test]]||300|| || || ||2 |- |[[:en:Compound of cubes]]||400|| || || ||1 |- |[[:en:Compound of octahedra]]||600|| || || ||1 |- |[[:en:Compound of tetrahedra]]||400|| || || ||1 |- |[[:en:Correspondence (mathematics)]]||100|| || || ||16 |- |[[:en:Coxeter notation]]||176300|| || || ||4 |- |[[:en:Cyclic (mathematics)]]||1600|| || || ||3 |- |[[:en:Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics]]||4100|| || || ||17 |- |[[:en:Del in cylindrical and spherical coordinates]]||29100|| || || ||13 |- |[[:en:Enumerations of specific permutation classes]]||25000|| || || ||1 |- |[[:en:Gauss Lectureship]]||5300|| || || ||5 |- |[[:en:George Pólya Award]]||8700|| || || ||3 |- |[[:en:Glossary of algebraic geometry]]||74700|| || || ||4 |- |[[:en:Glossary of algebraic topology]]||44700|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of areas of mathematics]]||73300|| || || ||2 |- |[[:en:Glossary of arithmetic and diophantine geometry]]||37500|| || || ||2 |- |[[:en:Glossary of calculus]]||88400|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of classical algebraic geometry]]||82900|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of differential geometry and topology]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of field theory]]||15600|| || || ||3 |- |[[:en:Glossary of functional analysis]]||17200|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of graph theory]]||106000|| || || ||19 |- |[[:en:Glossary of invariant theory]]||39800|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of Lie groups and Lie algebras]]||23300|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of linear algebra]]||7700|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of mathematical symbols]]||73300||[[Մաթեմատիկական նշաններ]]||28800|| ||59 |- |[[:en:Glossary of mathematics]]||3800|| || || ||5 |- |[[:en:Glossary of order theory]]||29300|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of Principia Mathematica]]||20700|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of representation theory]]||34800|| || || ||1 |- |[[:en:Glossary of set theory]]||68500|| || || ||1 |- |[[:en:Gödel Lecture]]||4900|| || || ||1 |- |[[:en:Graduate Studies in Mathematics]]||27700|| || || ||5 |- |[[:en:Graduate Texts in Mathematics]]||34800|| || || ||10 |- |[[:en:List of Greek mathematicians]]||10700|| || || ||7 |- |[[:en:ICTP Ramanujan Prize]]||8800|| || || ||7 |- |[[:en:International Mathematical Olympiad selection process]]||39200|| || || ||1 |- |[[:en:List of Iranian mathematicians]]||6900|| || || ||2 |- |[[:en:ISO 31-11]]||17600|| || || ||6 |- |[[:en:List of Jewish mathematicians]]||182800|| || || ||2 |- |[[:en:Krieger–Nelson Prize]]||3200|| || || ||7 |- |[[:en:List of abstract algebra topics]]||12100|| || || ||4 |- |[[:en:List of actuaries]]||6800|| || || ||1 |- |[[:en:List of algebraic constructions]]||1400|| || || ||1 |- |[[:en:List of algebraic geometry topics]]||6700|| || || ||2 |- |[[:en:List of algebraic number theory topics]]||2100|| || || ||4 |- |[[:en:List of algebraic topology topics]]||3800|| || || ||2 |- |[[:en:List of aperiodic sets of tiles]]||35000|| || || ||3 |- |[[:en:List of axioms]]||2700|| || || ||4 |- |[[:en:List of Banach spaces]]||2400|| || || ||2 |- |[[:en:List of books about polyhedra]]||57000|| || || ||1 |- |[[:en:List of books in computational geometry]]||18900|| || || ||3 |- |[[:en:List of Boolean algebra topics]]||5900|| || || ||4 |- |[[:en:List of calculus topics]]||4400|| || || ||5 |- |[[:en:List of centroids]]||11700|| || || ||10 |- |[[:en:List of circle topics]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:List of combinatorial computational geometry topics]]||3800|| || || ||1 |- |[[:en:List of commutative algebra topics]]||3800|| || || ||1 |- |[[:en:List of complex analysis topics]]||4400|| || || ||3 |- |[[:en:List of complex and algebraic surfaces]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:List of complexity classes]]||8100|| || || ||11 |- |[[:en:List of computability and complexity topics]]||5200|| || || ||1 |- |[[:en:List of computer algebra systems]]||31100|| || || ||4 |- |[[:en:List of conjectures]]||28100|| || || ||5 |- |[[:en:List of conjectures by Paul Erdős]]||11100|| || || ||7 |- |[[:en:List of continuity-related mathematical topics]]||1800|| || || ||1 |- |[[:en:List of contributors to general relativity]]||20300|| || || ||3 |- |[[:en:List of convex regular-faced polyhedra]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:List of convexity topics]]||8100|| || || ||1 |- |[[:en:List of curves]]||7100|| || || ||7 |- |[[:en:List of curves topics]]||3400|| || || ||3 |- |[[:en:List of definite integrals]]||13700|| || || ||10 |- |[[:en:List of differential geometry topics]]||8700|| || || ||4 |- |[[:en:List of dimensionless quantities]]||39400|| || || ||1 |- |[[:en:List of disproved mathematical ideas]]||4200|| || || ||2 |- |[[:en:List of examples of lengths]]||35300|| || || ||1 |- |[[:en:List of exceptional set concepts]]||1300|| || || ||1 |- |[[:en:List of exponential topics]]||6100|| || || ||4 |- |[[:en:List of fellows of the American Statistical Association]]||69500|| || || ||1 |- |[[:en:List of Fields medalists affiliated with the Institute for Advanced Study]]||4500|| || || ||2 |- |[[:en:List of fields of application of statistics]]||5400|| || || ||5 |- |[[:en:List of films about mathematicians]]||12700|| || || ||4 |- |[[:en:List of finite simple groups]]||46700|| || || ||6 |- |[[:en:List of finite spherical symmetry groups]]||15400|| || || ||5 |- |[[:en:List of forcing notions]]||16600|| || || ||1 |- |[[:en:List of formal systems]]||1700|| || || ||1 |- |[[:en:List of formulae involving π]]||30900|| || || ||7 |- |[[:en:List of formulas in Riemannian geometry]]||19800|| || || ||1 |- |[[:en:List of Fourier analysis topics]]||3100|| || || ||3 |- |[[:en:List of Fourier transforms]]||100|| || || ||64 |- |[[:en:List of Fourier-related transforms]]||7000|| || || ||5 |- |[[:en:List of functional analysis topics]]||5500|| || || ||3 |- |[[:en:List of general topology topics]]||5000|| || || ||2 |- |[[:en:List of geodesic polyhedra and Goldberg polyhedra]]||31100|| || || ||1 |- |[[:en:List of geometers]]||14700|| || || ||8 |- |[[:en:List of geometric topology topics]]||3300|| || || ||2 |- |[[:en:List of geometry topics]]||9900|| || || ||2 |- |[[:en:List of Graph Theory Problems]]||5300|| || || ||1 |- |[[:en:List of graph theory topics]]||7600|| || || ||2 |- |[[:en:List of graphs by edges and vertices]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:List of group theory topics]]||10200|| || || ||10 |- |[[:en:List of harmonic analysis topics]]||2600|| || || ||1 |- |[[:en:List of Hilbert systems]]||17900|| || || ||3 |- |[[:en:List of Hungarian mathematicians]]||5400|| || || ||4 |- |[[:en:List of important publications in mathematics]]||96600|| || || ||3 |- |[[:en:List of impossible puzzles]]||1600|| || || ||3 |- |[[:en:List of Indian mathematicians]]||6800|| || || ||10 |- |[[:en:List of inequalities]]||8900|| || || ||7 |- |[[:en:List of integer sequences]]||27800|| || || ||4 |- |[[:en:List of integrals of Gaussian functions]]||6300|| || || ||8 |- |[[:en:List of integrals of hyperbolic functions]]||5800||[[Հիպերբոլական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||7800|| ||31 |- |[[:en:List of integrals of inverse trigonometric functions]]||5800||[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||7200|| ||30 |- |[[:en:List of integrals of irrational functions]]||13700|| || || ||32 |- |[[:en:List of integrals of trigonometric functions]]||17400||[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||15500|| ||37 |- |[[:en:List of irreducible Tits indices]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:List of isotoxal polyhedra and tilings]]||15100|| || || ||2 |- |[[:en:List of Italian mathematicians]]||19600|| || || ||5 |- |[[:en:List of Johnson solids]]||60000|| || || ||3 |- |[[:en:List of k-uniform tilings]]||72200|| || || ||1 |- |[[:en:List of knapsack problems]]||11100|| || || ||4 |- |[[:en:List of knot theory topics]]||7400|| || || ||1 |- |[[:en:List of Laplace transforms]]||9700|| || || ||2 |- |[[:en:List of large cardinal properties]]||5800|| || || ||2 |- |[[:en:List of largest known primes and probable primes]]||26100|| || || ||1 |- |[[:en:List of lemmas]]||8300|| || || ||3 |- |[[:en:List of Lie groups topics]]||4100|| || || ||2 |- |[[:en:List of logarithmic identities]]||29700|| || || ||21 |- |[[:en:List of logic symbols]]||22300|| || || ||18 |- |[[:en:List of manifolds]]||3700|| || || ||3 |- |[[:en:List of Martin Gardner Mathematical Games columns]]||32300|| || || ||3 |- |[[:en:List of mathematical abbreviations]]||18200|| || || ||6 |- |[[:en:List of mathematical artists]]||25800|| || || ||1 |- |[[:en:List of mathematical constants]]||81000|| || || ||10 |- |[[:en:List of mathematical functions]]||9900|| || || ||21 |- |[[:en:List of mathematical jargon]]||37700|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematical knots and links]]||3400|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematical logic topics]]||14000|| || || ||3 |- |[[:en:List of mathematical proofs]]||6000|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematical properties of points]]||3300|| || || ||1 |- |[[:en:List of mathematical series]]||17300|| || || ||12 |- |[[:en:List of mathematical shapes]]||46800|| || || ||5 |- |[[:en:List of mathematical societies]]||3900|| || || ||4 |- |[[:en:List of mathematical symbols by subject]]||141700|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematical theories]]||2100|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematical topics in quantum theory]]||4400|| || || ||3 |- |[[:en:List of mathematical uses of Latin letters]]||32800|| || || ||1 |- |[[:en:List of mathematics competitions]]||8700||[[Մաթեմատիկական օլիմպիադա]]||3400||այո||14 |- |[[:en:List of mathematics history topics]]||1500|| || || ||2 |- |[[:en:List of mathematics journals]]||14100|| || || ||3 |- |[[:en:List of multivariable calculus topics]]||1900|| || || ||1 |- |[[:en:List of named differential equations]]||15400|| || || ||1 |- |[[:en:List of nonlinear ordinary differential equations]]||7000|| || || ||1 |- |[[:en:List of nonlinear partial differential equations]]||22400|| || || ||2 |- |[[:en:List of NP-complete problems]]||28600|| || || ||3 |- |[[:en:List of number fields with class number one]]||15400|| || || ||1 |- |[[:en:List of numeral systems]]||34900|| || || ||4 |- |[[:en:List of numerical analysis topics]]||71800|| || || ||4 |- |[[:en:List of open-source software for mathematics]]||12900|| || || ||1 |- |[[:en:List of order structures in mathematics]]||1600|| || || ||8 |- |[[:en:List of order theory topics]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:List of Polish mathematicians]]||5100|| || || ||2 |- |[[:en:List of polygons]]||18600|| || || ||3 |- |[[:en:List of polygons, polyhedra and polytopes]]||29600|| || || ||2 |- |[[:en:List of PPAD-complete problems]]||2000|| || || ||1 |- |[[:en:List of prime knots]]||26200|| || || ||3 |- |[[:en:List of prime numbers]]||116300||[[Պարզ թվերի ցանկ]]||22300|| ||35 |- |[[:en:List of properties of sets of reals]]||1500|| || || ||1 |- |[[:en:List of PSPACE-complete problems]]||18500|| || || ||1 |- |[[:en:List of q-analogs]]||2100|| || || ||1 |- |[[:en:List of real analysis topics]]||14300|| || || ||2 |- |[[:en:List of regular polytopes and compounds]]||118800|| || || ||7 |- |[[:en:List of representation theory topics]]||2600|| || || ||1 |- |[[:en:List of representations of e]]||8200|| || || ||5 |- |[[:en:List of Runge–Kutta methods]]||26600|| || || ||6 |- |[[:en:List of self-intersecting polygons]]||1100|| || || ||2 |- |[[:en:List of set theory topics]]||9100|| || || ||3 |- |[[:en:List of small groups]]||29800|| || || ||15 |- |[[:en:List of small polyhedra by vertex count]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:List of solids derived from the sphere]]||900|| || || ||1 |- |[[:en:List of spirals]]||7900|| || || ||3 |- |[[:en:List of statements independent of ZFC]]||17800|| || || ||4 |- |[[:en:List of statisticians]]||39800|| || || ||7 |- |[[:en:List of surfaces]]||1600|| || || ||3 |- |[[:en:List of tessellations]]||15000|| || || ||1 |- |[[:en:List of textbooks in electromagnetism]]||46000|| || || ||1 |- |[[:en:List of textbooks in thermodynamics and statistical mechanics]]||47800|| || || ||2 |- |[[:en:List of textbooks on classical mechanics and quantum mechanics]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:List of theorems called fundamental]]||4500|| || || ||8 |- |[[:en:List of things named after Adrien-Marie Legendre]]||1500|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Alan Turing]]||3400|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Alexander Grothendieck]]||2600|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Alfred Tarski]]||1800|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after André Weil]]||1300|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Archimedes]]||2200|| || || ||3 |- |[[:en:List of things named after Arthur Cayley]]||1200|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Bernhard Riemann]]||3600|| || || ||4 |- |[[:en:List of things named after Carl Friedrich Gauss]]||11200|| || || ||8 |- |[[:en:List of things named after Carl Gustav Jacob Jacobi]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Charles Hermite]]||3900|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Eduard Heine]]||600|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Élie Cartan]]||2400|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Emil Artin]]||1100|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Erich Hecke]]||700|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Ernst Witt]]||800|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Euclid]]||1800|| || || ||3 |- |[[:en:List of things named after Felix Klein]]||1600|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Ferdinand Georg Frobenius]]||1500|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Gottfried Leibniz]]||3800|| || || ||7 |- |[[:en:List of things named after Henri Poincaré]]||7600|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Hermann Weyl]]||2800|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Isaac Newton]]||3900|| || || ||4 |- |[[:en:List of things named after Jacques Hadamard]]||2500|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after James Joseph Sylvester]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Jean-Pierre Serre]]||1600|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Johannes Kepler]]||1700|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after John Horton Conway]]||5900|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Joseph-Louis Lagrange]]||2800|| || || ||4 |- |[[:en:List of things named after Karl Weierstrass]]||1600|| || || ||3 |- |[[:en:List of things named after Leonhard Euler]]||13900||[[Լեոնարդ Էյլերի պատվին անվանված օբյեկտների ցանկ]]||5700|| ||15 |- |[[:en:List of things named after Niels Henrik Abel]]||2100|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Paul Erdős]]||2400|| || || ||6 |- |[[:en:List of things named after Peter Gustav Lejeune Dirichlet]]||2700|| || || ||3 |- |[[:en:List of things named after Pierre Deligne]]|| || || || ||36 |- |[[:en:List of things named after Pythagoras]]||3100|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after Richard Dedekind]]||1200|| || || ||1 |- |[[:en:List of things named after Srinivasa Ramanujan]]||2500|| || || ||3 |- |[[:en:List of things named after Thomas Bayes]]||4400|| || || ||2 |- |[[:en:List of things named after W. V. D. Hodge]]||700|| || || ||1 |- |[[:en:List of topics related to π]]||3300|| || || ||2 |- |[[:en:List of topologies on the category of schemes]]||1900|| || || ||1 |- |[[:en:List of transforms]]||3100|| || || ||7 |- |[[:en:List of transitive finite linear groups]]||6700|| || || ||1 |- |[[:en:List of triangle inequalities]]||45200|| || || ||2 |- |[[:en:List of triangle topics]]||11700|| || || ||4 |- |[[:en:List of trigonometric identities]]||75700||[[Եռանկյունաչափական նույնություններ]]||19900|| ||37 |- |[[:en:List of two-dimensional geometric shapes]]||4900|| || || ||2 |- |[[:en:List of undecidable problems]]||12200|| || || ||3 |- |[[:en:List of uniform polyhedra by Schwarz triangle]]||65200|| || || ||2 |- |[[:en:List of unsolved problems in fair division]]||25700|| || || ||1 |- |[[:en:List of unsolved problems in information theory]]||5200|| || || ||2 |- |[[:en:List of unsolved problems in mathematics]]||172300|| || || ||28 |- |[[:en:List of variational topics]]||1000|| || || ||1 |- |[[:en:List of vector spaces in mathematics]]||700|| || || ||2 |- |[[:en:List of wavelet-related transforms]]||1600|| || || ||1 |- |[[:en:List of winners of the Mathcounts competition]]|| || || || ||6 |- |[[:en:List of works by Petr Vaníček]]||92500|| || || ||1 |- |[[:en:List of zeta functions]]||3000|| || || ||4 |- |[[:en:Lists of integrals]]||29000|| || || ||46 |- |[[:en:Lists of mathematics topics]]||21700||[[Մաթեմատիկայի մասին հոդվածների ցանկեր]]||14700||այո||16 |- |[[:en:Lists of shapes]]||1100|| || || ||8 |- |[[:en:Lists of uniform tilings on the sphere, plane, and hyperbolic plane]]||55800|| || || ||1 |- |[[:en:Lists of unsolved problems in mathematics]]||100|| || || ||28 |- |[[:en:Louise Hay Award]]||6700|| || || ||4 |- |[[:en:MAA Certificate of Merit]]||1200|| || || ||1 |- |[[:en:Manifold decomposition]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Map of lattices]]||3200|| || || ||1 |- |[[:en:Martin Gardner bibliography]]||32300|| || || ||2 |- |[[:en:Mathematical Alphanumeric Symbols]]||108800|| || || ||9 |- |[[:en:Mathematical operators and symbols in Unicode]]||13300|| || || ||3 |- |[[:en:Mathematical software]]||5500|| || || ||11 |- |[[:en:List of mathematician-politicians]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Lists of mathematicians]]||2600|| || || ||2 |- |[[:en:List of Chinese mathematicians]]||2500|| || || ||6 |- |[[:en:Mathematics education in the United Kingdom]]||15400|| || || ||1 |- |[[:en:Max Noether's theorem]]||900|| || || ||2 |- |[[:en:List of members of the National Academy of Sciences (Applied mathematical sciences)]]||4100|| || || ||2 |- |[[:en:Miscellaneous Mathematical Symbols-B]]||11000|| || || ||8 |- |[[:en:Morgan Prize]]||12400|| || || ||6 |- |[[:en:Names of small numbers]]||4900|| || || ||4 |- |[[:en:Noether Lecture]]||7600|| || || ||5 |- |[[:en:Emmy Noether bibliography]]||27100|| || || ||2 |- |[[:en:Noise (spectral phenomenon)]]||4700|| || || ||1 |- |[[:en:List of numbers]]||56400|| || || ||40 |- |[[:en:Order (mathematics)]]||3900|| || || ||9 |- |[[:en:Ordered set operators]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Orders of magnitude (numbers)]]||88100|| || || ||12 |- |[[:en:Outline of actuarial science]]||4200|| || || ||1 |- |[[:en:Outline of algebra]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Outline of discrete mathematics]]||8400|| || || ||2 |- |[[:en:Outline of linear algebra]]||4500|| || || ||3 |- |[[:en:Outline of logic]]||22600|| || || ||1 |- |[[:en:Outline of mathematics]]||14900|| || || ||7 |- |[[:en:Outline of probability]]||7800|| || || ||1 |- |[[:en:Outline of trigonometry]]||8600|| || || ||2 |- |[[:en:Paracompact uniform honeycombs]]||258900|| || || ||1 |- |[[:en:Paul Erdős Prize]]||2100|| || || ||6 |- |[[:en:Polytope families]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Poncelet Prize]]||8900|| || || ||8 |- |[[:en:Popular mathematics]]||9100|| || || ||6 |- |[[:en:Regular skew apeirohedron]]||16600|| || || ||4 |- |[[:en:Regular skew polyhedron]]||14000|| || || ||3 |- |[[:en:Rouse Ball Professor of Mathematics]]||3300|| || || ||2 |- |[[:en:Séminaire Nicolas Bourbaki (1960–1969)]]||10800|| || || ||2 |- |[[:en:Senior Wrangler]]||70500|| || || ||2 |- |[[:en:Snedecor Award]]||1300|| || || ||2 |- |[[:en:Special classes of semigroups]]||36000|| || || ||1 |- |[[:en:Srinivasa Ramanujan Medal]]||1200|| || || ||3 |- |[[:en:Sums of powers]]||5500|| || || ||3 |- |[[:en:Table of bases]]||43000||[[Հիմքերի աղյուսակ]]||90800||այո||10 |- |[[:en:Table of Clebsch–Gordan coefficients]]||42100|| || || ||4 |- |[[:en:Table of divisors]]||94200||[[Բաժանարարների աղյուսակ]]||115900||այո||18 |- |[[:en:Table of Lie groups]]||13800|| || || ||4 |- |[[:en:Table of prime factors]]||49700|| || || ||16 |- |[[:en:Tarski Lectures]]||3600|| || || ||4 |- |[[:en:List of things named after Joseph Fourier]]||2400|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of abelian varieties]]||9700|| || || ||1 |- |[[:en:Timeline of algebra]]||27500|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of algorithms]]||17600|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of ancient Greek mathematicians]]||24600|| || || ||4 |- |[[:en:Timeline of information theory]]||8800|| || || ||3 |- |[[:en:Timeline of women in mathematics]]||44300|| || || ||4 |- |[[:en:Timeline of women in mathematics in the United States]]||15700|| || || ||3 |- |[[:en:Undergraduate Texts in Mathematics]]||35100|| || || ||6 |- |[[:en:Uniform honeycombs in hyperbolic space]]||83000|| || || ||2 |- |[[:en:Uniform polyhedron compound]]||23700|| || || ||6 |- |[[:en:Uniform tiling symmetry mutations]]||4700|| || || ||1 |- |[[:en:Vector algebra relations]]||10200|| || || ||4 |- |[[:en:Vector calculus identities]]||27000||[[Վեկտորական անալիզի բանաձևեր]]||5700|| ||11 |- |[[:en:Whitehead Prize]]||7500|| || || ||12 |- |[[:en:Wolf Prize in Mathematics]]||16100|| || || ||27 |- |[[:en:Ε-net]]||300|| || || ||2 |- |[[:en:Ξ function]]||300|| || || ||1 |} rnomdwmg3iitimcsuwsg3qibecacijb 102 1009885 8473859 8472712 2022-07-22T18:34:27Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:ru:Category:Статьи проекта Математика высокой важности]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:ru:Абсолютная величина]]||9900||[[Բացարձակ արժեք]]||1200|| ||79 |- |[[:ru:Алгебра Ли]]||15200|| || || ||30 |- |[[:ru:Алгоритм Евклида]]||50800||[[Էվկլիդեսի ալգորիթմ]]||10200|| ||62 |- |[[:ru:Алгоритм Ленстры — Ленстры — Ловаса]]||38800|| || || ||7 |- |[[:ru:Аносов, Дмитрий Викторович]]||14500|| || || ||17 |- |[[:ru:Апории Зенона]]||101300|| || || ||47 |- |[[:ru:Арнольд, Владимир Игоревич]]||49600|| || || ||56 |- |[[:ru:Архимед]]||145800||[[Արքիմեդես]]||92100|| ||220 |- |[[:ru:Асимптотический анализ]]||15000|| || || ||16 |- |[[:ru:Аффинная система координат]]||2200|| || || ||8 |- |[[:ru:Базис]]||31500|| || || ||48 |- |[[:ru:Бахвалов, Николай Сергеевич]]||18600|| || || ||9 |- |[[:ru:Бельтрами, Эудженио]]||27100|| || || ||32 |- |[[:ru:Билинейная форма]]||11800||[[Երկգծային ձև]]||9400|| ||25 |- |[[:ru:Бинарное отношение]]||22400|| || || ||41 |- |[[:ru:Бином Ньютона]]||12800||[[Նյուտոնի երկանդամ]]||7100|| ||72 |- |[[:ru:Бицадзе, Андрей Васильевич]]||16800|| || || ||5 |- |[[:ru:Борн, Макс]]||142400||[[Մաքս Բոռն]]||48400|| ||108 |- |[[:ru:Брушлинский, Константин Владимирович]]||22100|| || || ||3 |- |[[:ru:Булева алгебра]]||18600|| || || ||16 |- |[[:ru:Булинский, Александр Вадимович]]||8300|| || || ||3 |- |[[:ru:Бухштабер, Виктор Матвеевич]]||8100|| || || ||7 |- |[[:ru:Вейерштрасс, Карл]]||24700||[[Կառլ Վայերշտրաս]]||4800|| ||72 |- |[[:ru:Вектор (геометрия)]]||35500|| || || ||91 |- |[[:ru:Вектор (математика)]]||23100||[[Վեկտոր]]||15100|| ||21 |- |[[:ru:Векторное поле]]||37800||[[Վեկտորական դաշտ]]||8800|| ||51 |- |[[:ru:Векторное произведение]]||41200||[[Վեկտորական արտադրյալ]]||12800|| ||66 |- |[[:ru:Векуа, Илья Несторович]]||22100||[[Իլյա Վեկուա]]||3800|| ||23 |- |[[:ru:Вещественное число]]||80500||[[Իրական թվեր]]||4300|| ||115 |- |[[:ru:Вишик, Марко Иосифович]]||10500|| || || ||6 |- |[[:ru:Возведение в степень]]||43300||[[Աստիճան (հանրահաշիվ)]]||140800|| ||89 |- |[[:ru:Воронин, Сергей Михайлович]]||7300|| || || ||2 |- |[[:ru:Временная сложность алгоритма]]||68900|| || || ||23 |- |[[:ru:Вычитание]]||48000||[[Հանում]]||40800|| ||112 |- |[[:ru:Гауссовы целые числа]]||62100|| || || ||30 |- |[[:ru:Гёдель, Курт]]||36900||[[Կուրտ Գյոդել]]||4300|| ||104 |- |[[:ru:Геометрия (Декарт)]]||55800||[[Երկրաչափություն (Դեկարտ)]]||31300|| ||17 |- |[[:ru:Гернет, Надежда Николаевна]]||8000|| || || ||8 |- |[[:ru:Гипербола (математика)]]||38000||[[Հիպերբոլ]]||3700||այո||74 |- |[[:ru:Гладкое многообразие]]||16100|| || || ||21 |- |[[:ru:Голубев, Владимир Васильевич]]||21800|| || || ||7 |- |[[:ru:Градиент]]||21400||[[Գրադիենտ]]||6000|| ||64 |- |[[:ru:Граф (математика)]]||33000||[[Գրաֆներ]]||5600||այո||67 |- |[[:ru:Деление (математика)]]||55400||[[Բաժանում (մաթեմատիկա)]]||11200|| ||120 |- |[[:ru:Деление на ноль]]||10300||[[Բաժանում զրոյի վրա]]||9200|| ||38 |- |[[:ru:Деление с остатком]]||24100||[[Մնացորդով բաժանում]]||17500|| ||30 |- |[[:ru:Дельта-функция]]||36100|| || || ||47 |- |[[:ru:Демидович, Борис Павлович]]||15700|| || || ||10 |- |[[:ru:Дерево (теория графов)]]||15800|| || || ||38 |- |[[:ru:Десятичная дробь]]||37200|| || || ||21 |- |[[:ru:Динамическая система]]||23700|| || || ||50 |- |[[:ru:Дискретная математика]]||5300||[[Դիսկրետ մաթեմատիկա]]||7500||այո||78 |- |[[:ru:Дисперсионный анализ]]||23300||[[Դիսպերս վերլուծություն]]||5900|| ||47 |- |[[:ru:Дифференциальная геометрия поверхностей]]||20600|| || || ||8 |- |[[:ru:Дифференциальная приватность]]||27900|| || || ||9 |- |[[:ru:Дифференциальное исчисление]]||15400||[[Դիֆերենցիալ հաշիվ]]||18700|| ||72 |- |[[:ru:Дифференциальное уравнение в частных производных]]||34700||[[Մասնակի ածանցյալներով դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||3900|| ||52 |- |[[:ru:Длина кривой]]||11900|| || || ||35 |- |[[:ru:Дородницын, Анатолий Алексеевич]]||61700||[[Անատոլի Դորոդնիցին]]||2600|| ||9 |- |[[:ru:Дьяченко, Владимир Федотович]]||7200|| || || ||2 |- |[[:ru:Евклидова геометрия]]||8700||[[Էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]||2200|| ||80 |- |[[:ru:Евклидова метрика]]||2600|| || || ||34 |- |[[:ru:Жидков, Николай Петрович]]||15000|| || || ||2 |- |[[:ru:Задача о рюкзаке]]||52600||[[Ուսապարկի խնդիր]]||4400|| ||31 |- |[[:ru:Знак плюс-минус]]||8000|| || || ||28 |- |[[:ru:Золотое сечение]]||41900||[[Ոսկե հատում]]||5100|| ||94 |- |[[:ru:Зубков, Андрей Михайлович]]||8500|| || || ||2 |- |[[:ru:Ильин, Владимир Александрович (математик)]]||25500|| || || ||5 |- |[[:ru:Инвариант (математика)]]||5900||[[Ինվարիանտ (մաթեմատիկա)]]||3100|| ||30 |- |[[:ru:Инвариантное подпространство]]||4600|| || || ||11 |- |[[:ru:Институт математики имени С. Л. Соболева СО РАН]]||7400|| || || ||4 |- |[[:ru:Интеграл]]||23400||[[Ինտեգրալ]]||1000|| ||93 |- |[[:ru:Интеграл Римана]]||51500||[[Ռիմանի ինտեգրալ]]||13300|| ||39 |- |[[:ru:Иррациональное число]]||34700||[[Իռացիոնալ թիվ]]||29200|| ||89 |- |[[:ru:История логарифмов]]||34500|| || || ||8 |- |[[:ru:История математических обозначений]]||248100||[[Մաթեմատիկական նշանակումների պատմություն]]||14900|| ||8 |- |[[:ru:История теории вероятностей]]||122400||[[Հավանականությունների տեսության պատմություն]]||123600|| ||16 |- |[[:ru:История тригонометрии]]||118700||[[Եռանկյունաչափության պատմություն]]||118400|| ||17 |- |[[:ru:Кажихов, Александр Васильевич]]||7900|| || || ||1 |- |[[:ru:Казанское физико-математическое общество]]||7000|| || || ||2 |- |[[:ru:Камынин, Леонид Иванович (математик)]]||10900|| || || ||1 |- |[[:ru:Касим-Заде, Октай Мурадович]]||6000|| || || ||2 |- |[[:ru:Квадратный корень из 2]]||17600||[[Քառակուսի արմատ երկուսից]]||15400|| ||43 |- |[[:ru:Квантор]]||9500||[[Քվանտորներ]]||9400|| ||36 |- |[[:ru:Келдыш, Мстислав Всеволодович]]||76600||[[Մստիսլավ Կելդիշ]]||9600|| ||34 |- |[[:ru:Класс Co-NP-complete]]||4000|| || || ||10 |- |[[:ru:Классическая логика]]||6800|| || || ||20 |- |[[:ru:Клейн, Феликс]]||33900||[[Ֆելիքս Կլայն]]||7500|| ||68 |- |[[:ru:Ковалевская, Софья Васильевна]]||57300||[[Սոֆյա Կովալևսկայա]]||3800|| ||82 |- |[[:ru:Код Хэмминга]]||32700|| || || ||31 |- |[[:ru:Козлов, Валерий Васильевич]]||32100|| || || ||7 |- |[[:ru:Комбинаторика]]||62100||[[Կոմբինատորիկա]]||9400|| ||83 |- |[[:ru:Коммутативная алгебра]]||3900|| || || ||34 |- |[[:ru:Коммутативное кольцо]]||15100|| || || ||35 |- |[[:ru:Комплексная плоскость]]||21200||[[Կոմպլեքս հարթություն]]||1900|| ||45 |- |[[:ru:Конечная группа]]||26900|| || || ||22 |- |[[:ru:Конечное поле]]||48300||[[Վերջավոր դաշտ]]||44300|| ||35 |- |[[:ru:Континуум-гипотеза]]||10400||[[Կոնտինուումի վարկած]]||3600||այո||39 |- |[[:ru:Контроль ошибок]]||18300|| || || ||36 |- |[[:ru:Конформное отображение]]||12000||[[Կոնֆորմ արտապատկերում]]||4200|| ||28 |- |[[:ru:Корень (математика)]]||62400||[[Արմատ (մաթեմատիկա)]]||41700|| ||72 |- |[[:ru:Костомаров, Дмитрий Павлович]]||14100|| || || ||5 |- |[[:ru:Кривая]]||20800||[[Կոր]]||7300|| ||74 |- |[[:ru:Криптографическая хеш-функция]]||66900|| || || ||31 |- |[[:ru:Кудрявцев, Валерий Борисович]]||9800|| || || ||5 |- |[[:ru:Лаврентьев, Михаил Алексеевич]]||45500|| || || ||22 |- |[[:ru:Лаврентьев, Михаил Михайлович (старший)]]||12100|| || || ||4 |- |[[:ru:Лагранж, Жозеф Луи]]||27400||[[Ժոզեֆ Լուի Լագրանժ]]||4000|| ||99 |- |[[:ru:Лаплас, Пьер-Симон]]||45900||[[Պիեռ Սիմոն Լապլաս]]||11400|| ||118 |- |[[:ru:Лахтин, Леонид Кузьмич]]||24400|| || || ||4 |- |[[:ru:Лебег, Анри Леон]]||21100||[[Անրի Լեբեգ]]||5100|| ||45 |- |[[:ru:Лемма о малом искажении]]||17100|| || || ||8 |- |[[:ru:Лемма Шварца — Зиппеля]]||17700|| || || ||4 |- |[[:ru:Лемма Шепли — Фолкмана]]||103800|| || || ||7 |- |[[:ru:Лидов, Михаил Львович]]||29800|| || || ||4 |- |[[:ru:Линейное уравнение]]||20800||[[Գծային հավասարում]]||2500|| ||77 |- |[[:ru:Лиувилль, Жозеф]]||7300||[[Ժոզեֆ Լուիվիլ]]||2800|| ||45 |- |[[:ru:Логика первого порядка]]||18600||[[Պրեդիկատների տրամաբանություն]]||3700|| ||33 |- |[[:ru:Локуциевский, Олег Вячеславович]]||6800|| || || ||1 |- |[[:ru:Любимов, Николай Алексеевич]]||21700|| || || ||3 |- |[[:ru:Математика в девяти книгах]]||14400|| || || ||26 |- |[[:ru:Математическая биология]]||16300|| || || ||42 |- |[[:ru:Математическая константа]]||13800||[[Մաթեմատիկական հաստատուն]]||9400|| ||67 |- |[[:ru:Математические основы квантовой механики]]||20100|| || || ||28 |- |[[:ru:Математический институт имени В. А. Стеклова РАН]]||10800||[[ՌԳԱ Վ.Ա.Ստեկլովի անվան մաթեմատիկական ինստիտուտ]]||9300|| ||18 |- |[[:ru:Математический объект]]||4800|| || || ||31 |- |[[:ru:Метод Монте-Карло]]||32600||[[Մոնտե-Կարլոյի մեթոդ]]||2800|| ||52 |- |[[:ru:Метод Ньютона]]||55400|| || || ||44 |- |[[:ru:Метрический тензор]]||24100|| || || ||27 |- |[[:ru:Метрическое пространство]]||39600||[[Մետրիկական տարածություն]]||2200||այո||58 |- |[[:ru:Механико-математический факультет МГУ]]||73400|| || || ||6 |- |[[:ru:Мнимая единица]]||16600||[[Կեղծ միավոր]]||9400|| ||62 |- |[[:ru:Многогранник]]||8000||[[Բազմանիստ]]||7200|| ||72 |- |[[:ru:Моисеев, Никита Николаевич]]||62600|| || || ||8 |- |[[:ru:Молин, Фёдор Эдуардович]]||19600|| || || ||8 |- |[[:ru:Монин, Андрей Сергеевич]]||22200|| || || ||9 |- |[[:ru:Монотонная последовательность]]||9500|| || || ||3 |- |[[:ru:Мощность множества]]||34600||[[Բազմության հզորություն]]||2400|| ||54 |- |[[:ru:Мышкис, Анатолий Дмитриевич]]||16900|| || || ||2 |- |[[:ru:Наименьшее общее кратное]]||6700||[[Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ]]||1700||այո||71 |- |[[:ru:Натуральный логарифм]]||44700||[[Բնական լոգարիթմ]]||21800|| ||60 |- |[[:ru:Непрерывная дробь]]||39700||[[Շղթայական կոտորակ]]||3000|| ||42 |- |[[:ru:Неравенство]]||22300||[[Անհավասարություն (մաթեմատիկա)]]||3900|| ||70 |- |[[:ru:Никишин, Евгений Михайлович]]||8300|| || || ||6 |- |[[:ru:Норма (математика)]]||15500|| || || ||42 |- |[[:ru:Нормальное распределение]]||43400||[[Նորմալ բաշխում]]||18500|| ||71 |- |[[:ru:Нормированное пространство]]||15700|| || || ||33 |- |[[:ru:Обратная функция]]||9500||[[Հակադարձ ֆունկցիա]]||1900|| ||58 |- |[[:ru:Обратные тригонометрические функции]]||37800||[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||29500|| ||50 |- |[[:ru:Олейник, Ольга Арсеньевна]]||41100|| || || ||14 |- |[[:ru:Оператор (математика)]]||19800||[[Օպերատոր (մաթեմատիկա)]]||2300|| ||36 |- |[[:ru:Ортогональные многочлены]]||38600|| || || ||22 |- |[[:ru:Ортогональный базис]]||8400|| || || ||6 |- |[[:ru:Осипов, Юрий Сергеевич]]||38400|| || || ||19 |- |[[:ru:Основная теорема арифметики]]||37600||[[Թվաբանության հիմնական թեորեմ]]||18100|| ||68 |- |[[:ru:Остроградский, Михаил Васильевич]]||43100||[[Միխայիլ Օստրոգրադսկի]]||14700|| ||40 |- |[[:ru:Открытые математические проблемы]]||126500|| || || ||28 |- |[[:ru:Отношение (теория множеств)]]||12200|| || || ||49 |- |[[:ru:Отрицательное число]]||17200||[[Բացասական թիվ]]||8200|| ||63 |- |[[:ru:Пальцев, Борис Васильевич]]||11200|| || || ||2 |- |[[:ru:Парабола]]||21000||[[Պարաբոլ]]||6100||այո||85 |- |[[:ru:Парадокс дней рождения]]||39800||[[Ծննդյան օրերի պարադոքս]]||35500|| ||40 |- |[[:ru:Пархоменко, Алексей Серапионович]]||8700|| || || ||3 |- |[[:ru:Паршин, Алексей Николаевич]]||17900|| || || ||7 |- |[[:ru:Паскаль, Блез]]||62200||[[Բլեզ Պասկալ]]||5400|| ||185 |- |[[:ru:Первообразная]]||15500||[[Ֆունկցիայի նախնական]]||2100||այո||51 |- |[[:ru:Переменная величина]]||15700||[[Փոփոխական մեծություն]]||2600|| ||80 |- |[[:ru:Планиметрия]]||5300||[[Հարթաչափություն]]||900|| ||31 |- |[[:ru:Планковская длина]]||34000||[[Պլանկի երկարություն]]||5100||այո||52 |- |[[:ru:Поверхностные интегралы]]||10800||[[Մակերևութային ինտեգրալ]]||2100|| ||33 |- |[[:ru:Поверхность]]||44800||[[Մակերևույթ]]||22700|| ||70 |- |[[:ru:Полная теория]]||8800|| || || ||6 |- |[[:ru:Полный перебор]]||77700|| || || ||21 |- |[[:ru:Полянин, Андрей Дмитриевич]]||11200|| || || ||6 |- |[[:ru:Понтрягин, Лев Семёнович]]||85000||[[Լև Պոնտրյագին]]||3200|| ||32 |- |[[:ru:Попов, Александр Фёдорович (математик)]]||8600|| || || ||2 |- |[[:ru:Поспелов, Игорь Гермогенович]]||50100|| || || ||1 |- |[[:ru:Правило Лопиталя]]||11300||[[Լոպիտալի կանոն]]||4600|| ||53 |- |[[:ru:Признак сходимости]]||21600|| || || ||28 |- |[[:ru:Принцип двойственности (проективная геометрия)]]||100|| || || ||11 |- |[[:ru:Программа Ленглендса]]||30200|| || || ||18 |- |[[:ru:Проективное пространство]]||11200|| || || ||24 |- |[[:ru:Пространство (математика)]]||4400||[[Տարածություն (մաթեմատիկա)]]||1700|| ||33 |- |[[:ru:Псевдоевклидово пространство]]||19100|| || || ||8 |- |[[:ru:Пуанкаре, Анри]]||129600||[[Անրի Պուանկարե]]||6400|| ||119 |- |[[:ru:Пфейффер, Георгий Васильевич]]||6200|| || || ||7 |- |[[:ru:Рабин, Михаэль]]||11400|| || || ||30 |- |[[:ru:Равномощность]]||11800|| || || ||22 |- |[[:ru:Радиус]]||2600||[[Շառավիղ]]||1500||այո||101 |- |[[:ru:Рациональная функция]]||24200||[[Ռացիոնալ ֆունկցիա]]||7700|| ||42 |- |[[:ru:Рациональное число]]||34100||[[Ռացիոնալ թիվ]]||1900||այո||115 |- |[[:ru:Решение треугольников]]||63300||[[Եռանկյունների լուծում]]||61900|| ||14 |- |[[:ru:Решето Эратосфена]]||53200||[[Էրատոսթենեսի մաղ]]||11400|| ||59 |- |[[:ru:Риккати, Винченцо де]]||6700|| || || ||15 |- |[[:ru:Риккати, Якопо Франческо]]||4100|| || || ||29 |- |[[:ru:Роберваль, Жиль]]||12800|| || || ||28 |- |[[:ru:Родриг, Олинд]]||24800|| || || ||10 |- |[[:ru:Рождественский, Борис Леонидович]]||14600|| || || ||1 |- |[[:ru:Романов, Владимир Гаврилович]]||7600|| || || ||2 |- |[[:ru:Рыбников, Константин Алексеевич]]||18500|| || || ||4 |- |[[:ru:Сабит ибн Курра]]||8900|| || || ||43 |- |[[:ru:Садовничий, Виктор Антонович]]||118200|| || || ||19 |- |[[:ru:Семендяев, Константин Адольфович]]||9800|| || || ||6 |- |[[:ru:Сергеев, Армен Глебович]]||5800|| || || ||1 |- |[[:ru:Симметрия]]||53200||[[Համաչափություն]]||51200|| ||94 |- |[[:ru:Система Цермело — Френкеля]]||52600|| || || ||31 |- |[[:ru:Системы записи чисел]]||9500|| || || ||1 |- |[[:ru:Скалярное произведение]]||29900||[[Սկալյար արտադրյալ]]||9600|| ||70 |- |[[:ru:Снеддон, Иан]]||8600|| || || ||5 |- |[[:ru:Совершенное число]]||18000||[[Կատարյալ թիվ]]||5000|| ||63 |- |[[:ru:Сомов, Осип Иванович]]||12800|| || || ||7 |- |[[:ru:Сомов, Павел Иосифович]]||9000|| || || ||2 |- |[[:ru:Соотношение]]||22600||[[Հարաբերություններ (մաթեմատիկա)]]||1800||այո||60 |- |[[:ru:Сото, Доминго де]]||14000|| || || ||18 |- |[[:ru:Сравнение по модулю]]||46700|| || || ||22 |- |[[:ru:Среднее значение]]||11000||[[Միջին մեծություններ]]||1600|| ||40 |- |[[:ru:Стевин, Симон]]||12600||[[Սիմոն Սթևին]]||10200|| ||50 |- |[[:ru:Стеклов, Владимир Андреевич]]||19400||[[Վլադիմիր Ստեկլով]]||3300|| ||24 |- |[[:ru:Стечкин, Сергей Борисович]]||15100|| || || ||9 |- |[[:ru:Стокс, Джордж Габриель]]||22200||[[Ջորջ Գաբրիել Ստոքս]]||2900|| ||53 |- |[[:ru:Стретт, Джон Уильям (лорд Рэлей)]]||22500||[[Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ]]||5900|| ||88 |- |[[:ru:Суайнсхед, Ричард]]||9400|| || || ||9 |- |[[:ru:Суворов, Георгий Дмитриевич]]||17400|| || || ||3 |- |[[:ru:Суслин, Михаил Яковлевич]]||15900|| || || ||14 |- |[[:ru:Существование и гладкость решений уравнений Навье — Стокса]]||14100|| || || ||9 |- |[[:ru:Тензорный скетч]]||10500|| || || ||3 |- |[[:ru:Теорема Атьи — Зингера об индексе]]||12900|| || || ||20 |- |[[:ru:Теорема Банаха о неподвижной точке]]||7800|| || || ||25 |- |[[:ru:Теорема Гёделя о неполноте]]||39100|| || || ||55 |- |[[:ru:Теорема Гёделя о полноте]]||3500|| || || ||18 |- |[[:ru:Теорема Ньютона — Лейбница]]||23900|| || || ||58 |- |[[:ru:Теорема о бесконечных обезьянах]]||39400|| || || ||45 |- |[[:ru:Теорема существования]]||7200|| || || ||9 |- |[[:ru:Теория вероятностей]]||23500||[[Հավանականությունների տեսություն]]||14600|| ||87 |- |[[:ru:Теория игр]]||52900||[[Խաղերի տեսություն]]||10300|| ||91 |- |[[:ru:Тессеракт]]||26100|| || || ||34 |- |[[:ru:Тихонов, Андрей Николаевич]]||30300|| || || ||26 |- |[[:ru:Точка (геометрия)]]||17100||[[Կետ]]||1900|| ||104 |- |[[:ru:Трёхмерное пространство]]||6000||[[Եռաչափ տարածություն]]||5000|| ||67 |- |[[:ru:Тьюринг, Алан]]||87200||[[Ալան Թյուրինգ]]||111800|| ||169 |- |[[:ru:Уизем, Джеральд]]||3400|| || || ||9 |- |[[:ru:Умножение матриц]]||30300||[[Մատրիցների արտադրյալ]]||19100|| ||33 |- |[[:ru:Унитарное пространство]]||6300|| || || ||2 |- |[[:ru:Уравнения Навье — Стокса]]||19000||[[Նավիե-Ստոքսի հավասարում]]||2600|| ||45 |- |[[:ru:Философия математики]]||8300|| || || ||54 |- |[[:ru:Фиников, Сергей Павлович]]||15000|| || || ||4 |- |[[:ru:Флёров, Юрий Арсениевич]]||22900|| || || ||1 |- |[[:ru:Функционал]]||9100||[[Ֆունկցիոնալ]]||1400|| ||32 |- |[[:ru:Функция распределения]]||11300|| || || ||39 |- |[[:ru:Фурсиков, Андрей Владимирович]]||6900|| || || ||2 |- |[[:ru:Хеш-функция]]||46600||[[Հեշ ֆունկցիա]]||8800||այո||55 |- |[[:ru:Хинчин, Александр Яковлевич]]||20000|| || || ||22 |- |[[:ru:Чавчанидзе, Владимир Валерьянович]]||4400|| || || ||2 |- |[[:ru:Частная производная]]||9600|| || || ||51 |- |[[:ru:Чебышёв, Пафнутий Львович]]||134700||[[Պաֆնուտի Չեբիշև]]||4500|| ||47 |- |[[:ru:Ченцов, Николай Николаевич]]||15900|| || || ||3 |- |[[:ru:Чётность нуля]]||28200||[[Զրոյի զույգություն]]||34800|| ||32 |- |[[:ru:Числа Фибоначчи]]||43900||[[Ֆիբոնաչիի թվեր]]||10700|| ||69 |- |[[:ru:Шабат, Борис Владимирович]]||10300|| || || ||2 |- |[[:ru:Шидловский, Андрей Борисович]]||9700|| || || ||5 |- |[[:ru:Шнайер, Брюс]]||30400|| || || ||31 |- |[[:ru:Шпилькин, Сергей Александрович]]||24100|| || || ||3 |- |[[:ru:Шуршалов, Лев Владимирович]]||8600|| || || ||1 |- |[[:ru:Эпсилон-окрестность]]||2500|| || || ||3 |- |[[:ru:Эффект бабочки]]||9600||[[Թիթեռի էֆեկտ]]||3300|| ||59 |- |[[:ru:E (число)]]||28800||[[E (թիվ)]]||21700|| ||90 |- |[[:ru:K-теория]]||31100|| || || ||12 |- |[[:ru:Principia Mathematica]]||21900|| || || ||34 |} 7r1reueqlgx469db3czbmctbuhnwr5y 102 1009886 8473862 8473238 2022-07-22T18:36:37Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:ru:Category:Статьи проекта Математика средней важности]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:ru:«O» большое и «o» малое]]||20400|| || || ||38 |- |[[:ru:0,(9)]]||29700||[[0,(9)]]||12800|| ||61 |- |[[:ru:Абелев интеграл]]||3000||[[Աբելի ինտեգրալ]]||1500|| ||14 |- |[[:ru:Абстракция отождествления]]||3400|| || || ||1 |- |[[:ru:Аддитивность]]||1500|| || || ||15 |- |[[:ru:Аксиальный вектор]]||13500|| || || ||20 |- |[[:ru:Алгебра Жегалкина]]||3000|| || || ||2 |- |[[:ru:Алгебраическая группа]]||6700|| || || ||16 |- |[[:ru:Алгебраическая функция]]||5200||[[Հանրահաշվական ֆունկցիա]]||1000|| ||32 |- |[[:ru:Алгебраическое число]]||15100||[[Հանրահաշվական թիվ]]||1000|| ||62 |- |[[:ru:Алгоритм Беллмана — Форда]]||10000|| || || ||30 |- |[[:ru:Алгоритм Бернштейна — Вазирани]]||18700|| || || ||5 |- |[[:ru:Алгоритм Бурникеля — Циглера]]||4100|| || || ||2 |- |[[:ru:Алгоритм Дейкстры]]||25200||[[Դեքստրայի ալգորիթմ]]||3600||այո||51 |- |[[:ru:Алгоритм Флойда — Уоршелла]]||28200|| || || ||24 |- |[[:ru:Алгоритм Форда — Фалкерсона]]||13500||[[Ֆորդ-ֆալկերսոնի ալգորիթմ]]||12800|| ||21 |- |[[:ru:Алгоритм Харви — ван дер Хувена]]||7200|| || || ||1 |- |[[:ru:Алгоритм Шрайера — Симса]]||46600|| || || ||3 |- |[[:ru:Амортизационный анализ]]||9400|| || || ||15 |- |[[:ru:Амплитуда рассеяния]]||5800|| || || ||13 |- |[[:ru:Анализ данных]]||4200|| || || ||37 |- |[[:ru:Аналитическая теория чисел]]||8100|| || || ||35 |- |[[:ru:Аналитическая функция]]||1500||[[Անալիտիկ ֆունկցիա]]||4600|| ||37 |- |[[:ru:Аналитическое продолжение]]||20700||[[Անալիտիկ շարունակություն]]||4400|| ||26 |- |[[:ru:Апостериорная вероятность]]||2200|| || || ||17 |- |[[:ru:Арифметическая прогрессия]]||18600||[[Թվաբանական պրոգրեսիա]]||4000|| ||67 |- |[[:ru:Асимптота]]||10500||[[Ասիմպտոտ]]||1700|| ||58 |- |[[:ru:Асимптотическое разложение]]||6400|| || || ||15 |- |[[:ru:Атлас (топология)]]||3500|| || || ||15 |- |[[:ru:Аффинная геометрия]]||3200|| || || ||35 |- |[[:ru:Аффинное преобразование]]||9600||[[Աֆինական ձևափոխություն]]||3400|| ||34 |- |[[:ru:Аффинное пространство]]||11100|| || || ||27 |- |[[:ru:Банахова алгебра]]||17500|| || || ||17 |- |[[:ru:Бану Муса]]||4400|| || || ||28 |- |[[:ru:Бент-функция]]||9100|| || || ||3 |- |[[:ru:Бесконечно малая и бесконечно большая]]||24300||[[Անվերջ փոքր]]||1000||այո||40 |- |[[:ru:Бета-распределение]]||7900|| || || ||28 |- |[[:ru:Бета-функция Дирихле]]||8900|| || || ||15 |- |[[:ru:Биекция]]||5900||[[Փոխմիարժեք համապատասխանություն]]||1400|| ||55 |- |[[:ru:Бикватернион]]||12100|| || || ||11 |- |[[:ru:Билинейное отображение]]||3100|| || || ||17 |- |[[:ru:Биметрические теории гравитации]]||11500|| || || ||4 |- |[[:ru:Бинарная циклическая группа]]||2500|| || || ||2 |- |[[:ru:Бином]]||1100||[[Երկանդամ]]||1300|| ||44 |- |[[:ru:Биномиальная теорема Абеля]]||2600|| || || ||10 |- |[[:ru:Биссектриса]]||23600||[[Կիսորդ]]||4600|| ||41 |- |[[:ru:Бицентрическая система координат]]||3400|| || || ||5 |- |[[:ru:Блюменталь, Отто]]||11900|| || || ||13 |- |[[:ru:Бомбелли, Рафаэль]]||14400|| || || ||30 |- |[[:ru:Булева функция]]||47200||[[Բուլյան ֆունկցիա]]||43700|| ||23 |- |[[:ru:Бута]]||14100|| || || ||8 |- |[[:ru:Вариация функции]]||12100|| || || ||9 |- |[[:ru:Вектор-функция]]||10000|| || || ||21 |- |[[:ru:Векторный оператор Лапласа]]||9000|| || || ||8 |- |[[:ru:Вероятностная рекурсия]]||2300|| || || ||1 |- |[[:ru:Вероятность]]||85500||[[Հավանականություն]]||49200|| ||123 |- |[[:ru:Вершина (теория графов)]]||9600|| || || ||32 |- |[[:ru:Весовая матрица]]||4900|| || || ||4 |- |[[:ru:Взаимнокорреляционная функция]]||4400|| || || ||19 |- |[[:ru:Вневписанная окружность]]||15100|| || || ||11 |- |[[:ru:Вписанная окружность]]||20800||[[Ներգծյալ շրջանագիծ]]||4000||այո||32 |- |[[:ru:Врис, Густав де]]||4500|| || || ||14 |- |[[:ru:Вронскиан]]||8100|| || || ||23 |- |[[:ru:Вторая теорема о среднем]]||2400|| || || ||3 |- |[[:ru:Вулих, Борис Захарович]]||10900|| || || ||3 |- |[[:ru:Выпуклый многоугольник]]||3300|| || || ||34 |- |[[:ru:Вырождение (математика)]]||6400|| || || ||21 |- |[[:ru:Гамильтон, Уильям Роуэн]]||103900||[[Ուիլյամ Համիլտոն]]||84900|| ||78 |- |[[:ru:Гамильтонов граф]]||22500|| || || ||13 |- |[[:ru:Гамильтонова механика]]||23000|| || || ||40 |- |[[:ru:Гамма-распределение]]||12600|| || || ||30 |- |[[:ru:Геометрическая прогрессия]]||11200||[[Երկրաչափական պրոգրեսիա]]||4300||այո||62 |- |[[:ru:Геометрические закономерности в природе]]||107100||[[Բնության օրինաչափություններ]]||66100|| ||16 |- |[[:ru:Геометрическое место точек]]||4900|| || || ||42 |- |[[:ru:Гиперболические уравнения]]||7800|| || || ||14 |- |[[:ru:Гиперболоид]]||9200||[[Հիպերբոլոիդ]]||2000|| ||46 |- |[[:ru:Гиперкомплексное число]]||3600||[[Հիպերկոմպլեքս թվեր]]||2800|| ||33 |- |[[:ru:Гиперкуб]]||6000||[[Հիպերխորանարդ]]||5500|| ||39 |- |[[:ru:Гиперплоскость]]||2700|| || || ||32 |- |[[:ru:Гиперэкспоненциальное распределение]]||4500|| || || ||5 |- |[[:ru:Гипотеза ван дер Вардена]]||4300|| || || ||3 |- |[[:ru:Гипотеза Хадвигера (теория графов)]]||6200|| || || ||6 |- |[[:ru:Гипотеза H]]||3800|| || || ||6 |- |[[:ru:Гипоэллиптический оператор]]||6500|| || || ||7 |- |[[:ru:Гладкая функция]]||5900|| || || ||7 |- |[[:ru:Гладкое расслоение]]||4100|| || || ||2 |- |[[:ru:Гомологическая зеркальная симметрия]]||11100|| || || ||5 |- |[[:ru:Группа Ли]]||17000|| || || ||34 |- |[[:ru:Дарвин, Джордж Говард]]||61200||[[Ջորջ Դարվին]]||2900|| ||37 |- |[[:ru:Дважды стохастическая матрица]]||4600|| || || ||9 |- |[[:ru:Двенадцатигранники]]||4000||[[Դոդեկաեդր]]||10200|| ||55 |- |[[:ru:Двойная точка]]||2800|| || || ||2 |- |[[:ru:Двойное векторное произведение]]||6100|| || || ||3 |- |[[:ru:Двойственный симплекс-метод]]||100||[[Սիմպլեքս մեթոդ]]||6900|| ||36 |- |[[:ru:Двудольный граф]]||5900|| || || ||32 |- |[[:ru:Двумерное пространство]]||7700||[[Երկչափ տարածություն]]||7100|| ||46 |- |[[:ru:Дедекиндово сечение]]||13000|| || || ||29 |- |[[:ru:Декартов лист]]||14600|| || || ||29 |- |[[:ru:Деление многочленов]]||20300||[[Բազմանդամների սյունակով բաժանում]]||5000|| ||24 |- |[[:ru:Делимость]]||14000||[[Բաժանելիություն]]||13900|| ||63 |- |[[:ru:Дерево палиндромов]]||26900|| || || ||3 |- |[[:ru:Дзета-функция Римана]]||29400||[[Ռիմանի զետա ֆունկցիա]]||6700|| ||53 |- |[[:ru:Диагональное преобладание]]||2500|| || || ||14 |- |[[:ru:Диаметр]]||18400||[[Տրամագիծ]]||1600|| ||101 |- |[[:ru:Дискретная теорема Грина]]||10900|| || || ||3 |- |[[:ru:Дискриминантный анализ]]||3600|| || || ||14 |- |[[:ru:Дисперсия случайной величины]]||15600||[[Դիսպերսիա (վիճակագրություն)]]||16300|| ||63 |- |[[:ru:Дифференциалы высших порядков]]||8800|| || || ||1 |- |[[:ru:Дифференциальная форма]]||18700|| || || ||22 |- |[[:ru:Дифференциальные уравнения Лагранжа и Клеро]]||11000|| || || ||18 |- |[[:ru:Дифференцирование сложной функции]]||6700||[[Բարդ ֆունկցիայի դիֆերենցում]]||8800|| ||41 |- |[[:ru:Домики и колодцы]]||11600||[[Ջուր, գազ և էլեկտրականություն]]||3300|| ||17 |- |[[:ru:Дополнение Шура]]||3000|| || || ||13 |- |[[:ru:Дюйм]]||33400||[[Դյույմ]]||900|| ||94 |- |[[:ru:Евдокс Книдский]]||33300||[[Եվդոքս]]||1600|| ||63 |- |[[:ru:Евклидово поле]]||2300|| || || ||6 |- |[[:ru:Единичная матрица]]||4200|| || || ||48 |- |[[:ru:Единичная окружность]]||6400||[[Միավոր շրջանագիծ]]||1100||այո||58 |- |[[:ru:Единичный вектор]]||2200|| || || ||48 |- |[[:ru:Единичный круг]]||5000|| || || ||17 |- |[[:ru:Задача Дирихле]]||6600|| || || ||14 |- |[[:ru:Задача Неймана]]||8200||[[Նեյմանի խնդիր]]||2000|| ||15 |- |[[:ru:Задача Нелсона — Эрдёша — Хадвигера]]||9800|| || || ||11 |- |[[:ru:Задача о семи кёнигсбергских мостах]]||38500||[[Քյոնիգսբերգի յոթ կամուրջները]]||6600||այո||57 |- |[[:ru:Задача Фаньяно]]||2400|| || || ||8 |- |[[:ru:Задача Штурма — Лиувилля]]||24500|| || || ||17 |- |[[:ru:Задачи тысячелетия]]||10100||[[Հազարամյակի մրցանակային խնդիրներ]]||8300|| ||41 |- |[[:ru:Законы де Моргана]]||5700||[[Դե Մորգանի բանաձևեր]]||3300|| ||47 |- |[[:ru:Замкнутое множество]]||3800|| || || ||32 |- |[[:ru:Заряд (теория меры)]]||5300|| || || ||12 |- |[[:ru:Зоммерфельд, Арнольд]]||147300||[[Առնոլդ Զոմմերֆելդ]]||3400|| ||69 |- |[[:ru:Идеал (алгебра)]]||25600|| || || ||40 |- |[[:ru:Идеальный тепловой контакт]]||2200|| || || ||4 |- |[[:ru:Изоморфизм]]||17300||[[Իզոմորֆություն (մաթեմատիկա)]]||5400|| ||59 |- |[[:ru:Изотропный вектор]]||10100|| || || ||6 |- |[[:ru:Инвариантная производная по времени]]||6700|| || || ||1 |- |[[:ru:Интеграл Лебега]]||15300||[[Լեբեգի ինտեգրալ]]||4300|| ||30 |- |[[:ru:Интеграл Римана — Стилтьеса]]||3200||[[Ստիլտյեսի ինտեգրալ]]||1400|| ||19 |- |[[:ru:Интегральная показательная функция]]||9700|| || || ||19 |- |[[:ru:Интегральная теорема Коши]]||4600|| || || ||26 |- |[[:ru:Интегральная формула Коши]]||14800||[[Կոշիի ինտեգրալ]]||1800|| ||37 |- |[[:ru:Интегральное уравнение Вольтерры]]||4500|| || || ||12 |- |[[:ru:Интегральный признак Коши — Маклорена]]||6200|| || || ||18 |- |[[:ru:Интерполяционные формулы]]||8300|| || || ||3 |- |[[:ru:Интерполяционный многочлен Лагранжа]]||15400|| || || ||23 |- |[[:ru:История арифметики]]||121500|| || || ||6 |- |[[:ru:История криптографии]]||195200||[[Կրիպտոգրաֆիայի պատմություն]]||35200|| ||21 |- |[[:ru:История математики в Армении]]||96000||[[Մաթեմատիկայի պատմությունը Հայաստանում]]||88500|| ||3 |- |[[:ru:Каноническая форма Вейра]]||10000|| || || ||2 |- |[[:ru:Канторово множество]]||9200|| || || ||35 |- |[[:ru:Капелли, Альфредо]]||5700|| || || ||14 |- |[[:ru:Кари, Яркко]]||5700|| || || ||4 |- |[[:ru:Карно, Лазар]]||23400||[[Լազար Նիկոլա Կառնո]]||3400|| ||58 |- |[[:ru:Квадрат (алгебра)]]||6300||[[Թվի քառակուսի]]||6100|| ||53 |- |[[:ru:Квадратичная функция одной переменной]]||46500||[[Մեկ փոփոխականի քառակուսային ֆունկցիա]]||12500|| ||36 |- |[[:ru:Квадратное пирамидальное число]]||8200|| || || ||19 |- |[[:ru:Квадратура круга]]||18600||[[Շրջանի քառակուսացում]]||2300|| ||49 |- |[[:ru:Квадратурная формула Гаусса — Лагерра]]||2100|| || || ||3 |- |[[:ru:Квантиль]]||9700|| || || ||28 |- |[[:ru:Квантовая группа]]||6000|| || || ||13 |- |[[:ru:Класс (математика)]]||3400||[[Դաս (բազմությունների տեսություն)]]||2300|| ||28 |- |[[:ru:Клейн, Виллем]]||4900|| || || ||10 |- |[[:ru:Когомологии де Рама]]||12100|| || || ||14 |- |[[:ru:Коллинеарность]]||5400|| || || ||30 |- |[[:ru:Компланарность]]||4000|| || || ||21 |- |[[:ru:Конвей, Джон Хортон]]||102500|| || || ||47 |- |[[:ru:Кониашвили, Михаил Григорьевич]]||4800|| || || ||1 |- |[[:ru:Коническое сечение]]||34100||[[Կոնական հատույթ]]||2800|| ||78 |- |[[:ru:Константа Миллса]]||5800|| || || ||12 |- |[[:ru:Континуум (теория множеств)]]||13400|| || || ||17 |- |[[:ru:Кортевег, Дидерик]]||5700|| || || ||16 |- |[[:ru:Коэффициент]]||5400||[[Գործակիցներ]]||2100|| ||57 |- |[[:ru:Красота математики]]||32000|| || || ||26 |- |[[:ru:Кратность критической точки]]||12700|| || || ||1 |- |[[:ru:Кривая Безье]]||24700|| || || ||46 |- |[[:ru:Кривая Урысона]]||9700|| || || ||2 |- |[[:ru:Кривизна]]||16800|| || || ||44 |- |[[:ru:Криволинейный интеграл]]||16600||[[Կորագիծ ինտեգրալ]]||3500|| ||36 |- |[[:ru:Круг]]||8500||[[Շրջան (երկրաչափություն)]]||4300|| ||62 |- |[[:ru:Круг сходимости]]||3500|| || || ||17 |- |[[:ru:Куб (алгебра)]]||13600|| || || ||42 |- |[[:ru:Левитин, Карл Ефимович]]||54200|| || || ||1 |- |[[:ru:Лемма Адамара]]||6800|| || || ||4 |- |[[:ru:Лемма Морса]]||7500|| || || ||4 |- |[[:ru:Линейная независимость]]||5800|| || || ||39 |- |[[:ru:Линейное приближение]]||3600|| || || ||19 |- |[[:ru:Линейный непрерывный оператор]]||9500|| || || ||8 |- |[[:ru:Логарифмическая производная]]||3200|| || || ||15 |- |[[:ru:Логарифмическая система счисления]]||10300|| || || ||3 |- |[[:ru:Логарифмический признак сходимости]]||2100|| || || ||2 |- |[[:ru:Логнормальное распределение]]||8200|| || || ||25 |- |[[:ru:Локально связное пространство]]||2400|| || || ||10 |- |[[:ru:Лоэв, Мишель]]||4700|| || || ||10 |- |[[:ru:Лямбда-матрица]]||8900|| || || ||8 |- |[[:ru:Малая теорема Ферма]]||34400|| || || ||52 |- |[[:ru:Математическая абстракция]]||3700|| || || ||17 |- |[[:ru:Математическое ожидание]]||21400||[[Մաթեմատիկական սպասում]]||2000|| ||54 |- |[[:ru:Матрица Лемера]]||2700|| || || ||3 |- |[[:ru:Матрица мер конвергенции]]||9800|| || || ||5 |- |[[:ru:Матрица Паскаля]]||16100|| || || ||7 |- |[[:ru:Матрица перехода]]||7800|| || || ||20 |- |[[:ru:Матрица расстояний]]||8800|| || || ||11 |- |[[:ru:Матрица сдвига]]||7400|| || || ||5 |- |[[:ru:Матричный метод]]||6600|| || || ||2 |- |[[:ru:Метод бисопряжённых градиентов]]||5500|| || || ||4 |- |[[:ru:Метод Галёркина]]||12700|| || || ||12 |- |[[:ru:Метод Гаусса (численное интегрирование)]]||5600|| || || ||19 |- |[[:ru:Метод граничного элемента]]||11900|| || || ||10 |- |[[:ru:Метод итерации]]||7000|| || || ||1 |- |[[:ru:Метод конечных объёмов]]||5700|| || || ||13 |- |[[:ru:Метод конечных разностей]]||11600|| || || ||23 |- |[[:ru:Метод конечных элементов]]||21500|| || || ||40 |- |[[:ru:Метод Лобачевского — Греффе]]||13300|| || || ||6 |- |[[:ru:Метод неделимых]]||22900|| || || ||23 |- |[[:ru:Метод перевала]]||5500|| || || ||4 |- |[[:ru:Метод прогонки]]||15200|| || || ||11 |- |[[:ru:Метод прямоугольников]]||7300|| || || ||10 |- |[[:ru:Метод разделения переменных]]||16300|| || || ||20 |- |[[:ru:Метод релаксации]]||2400||[[Ռելակսացիայի մեթոդ]]||6400|| ||10 |- |[[:ru:Метод решёточных уравнений Больцмана]]||3700|| || || ||10 |- |[[:ru:Метод Рунге — Кутты]]||32200||[[Ռունգե-Կուտտայի մեթոդ]]||29700|| ||33 |- |[[:ru:Метод сопряжённых градиентов]]||10900|| || || ||3 |- |[[:ru:Метод сопряжённых градиентов (для решения СЛАУ)]]||7000|| || || ||14 |- |[[:ru:Метод стрельбы]]||4400|| || || ||9 |- |[[:ru:Метод характеристик]]||9500|| || || ||10 |- |[[:ru:Метод Якоби для собственных значений]]||4700|| || || ||9 |- |[[:ru:Минимальная форма автомата]]||8800|| || || ||2 |- |[[:ru:Минимальный многочлен матрицы]]||3100|| || || ||18 |- |[[:ru:Минимизация ДКА]]||3500|| || || ||10 |- |[[:ru:Минуции (математика)]]||6400|| || || ||1 |- |[[:ru:Многомасштабный метод конечных элементов]]||7500|| || || ||1 |- |[[:ru:Многочлены Лагерра]]||4900|| || || ||22 |- |[[:ru:Многочлены Полачека]]||2000|| || || ||1 |- |[[:ru:Множество Мандельброта]]||31700|| || || ||50 |- |[[:ru:Мухаммад ибн Муса ибн Шакир]]||6500|| || || ||1 |- |[[:ru:Наибольшее известное простое число]]||11000||[[Մեծագույն հայտնի պարզ թիվը]]||19800|| ||22 |- |[[:ru:Недоопределённая система]]||1600|| || || ||5 |- |[[:ru:Нейман, Карл Готфрид]]||5500|| || || ||22 |- |[[:ru:Необходимое условие сходимости рядов]]||2400|| || || ||18 |- |[[:ru:Непер, Джон]]||28800||[[Ջոն Նեփյեր]]||2400|| ||79 |- |[[:ru:Неравенство о среднем арифметическом, геометрическом и гармоническом]]||11500|| || || ||24 |- |[[:ru:Неравенство Птолемея]]||7600||[[Պտղոմեոսի թեորեմ]]||3200|| ||34 |- |[[:ru:Неравенство Сильвестра]]||1700|| || || ||1 |- |[[:ru:Норма (теория полей)]]||5400|| || || ||11 |- |[[:ru:Нормаль]]||14100||[[Նորմալ]]||2200|| ||40 |- |[[:ru:Нормальная форма дифференциальных уравнений]]||8900|| || || ||1 |- |[[:ru:Нормальная форма Смита]]||3600|| || || ||6 |- |[[:ru:Нулевой вектор]]||2600|| || || ||29 |- |[[:ru:Нуль функции]]||8500||[[Ֆունկցիայի զրո]]||4800|| ||46 |- |[[:ru:Область целостности]]||10000|| || || ||33 |- |[[:ru:Обобщённое гиперболическое распределение]]||4000|| || || ||5 |- |[[:ru:Обратная матрица]]||16700|| || || ||18 |- |[[:ru:Обратная параболическая интерполяция]]||4700|| || || ||5 |- |[[:ru:Обратное число]]||13800|| || || ||52 |- |[[:ru:Общая тауберова теорема Винера]]||2600|| || || ||3 |- |[[:ru:Объём]]||10200||[[Ծավալ]]||8900|| ||112 |- |[[:ru:Однородное дифференциальное уравнение]]||2900|| || || ||12 |- |[[:ru:Однородный многочлен]]||2500||[[Ձևեր (մաթեմատիկա)]]||4000|| ||19 |- |[[:ru:Одноугольник]]||2000|| || || ||24 |- |[[:ru:Ортогональные функции]]||3500||[[Օրթոգոնալ ֆունկցիաներ]]||2000|| ||10 |- |[[:ru:Особое решение]]||7000||[[Հատուկ լուծում]]||1800|| ||5 |- |[[:ru:Отелбаев, Мухтарбай Отелбаевич]]||10100|| || || ||5 |- |[[:ru:Отражающая функция Мироненко]]||4700|| || || ||5 |- |[[:ru:Оценка сложности песен]]||8700|| || || ||3 |- |[[:ru:Панин, Иван Александрович (математик)]]||10800|| || || ||3 |- |[[:ru:Параболическое уравнение]]||7300||[[Պարաբոլիկ հավասարումներ]]||7200|| ||14 |- |[[:ru:Парадокс Рассела]]||58000||[[Ռասելի պարադոքս]]||55400|| ||48 |- |[[:ru:Пентикяйнен, Тейво]]||9100|| || || ||3 |- |[[:ru:Перечислительная комбинаторика]]||2800|| || || ||11 |- |[[:ru:Перцептрон]]||96100|| || || ||30 |- |[[:ru:Поверхность второго порядка]]||17500|| || || ||4 |- |[[:ru:Поверхность Дарбу]]||4500|| || || ||1 |- |[[:ru:Поворот Гивенса]]||7000|| || || ||11 |- |[[:ru:Показатели центра распределения]]||4800|| || || ||45 |- |[[:ru:Поле направлений]]||1800|| || || ||8 |- |[[:ru:Полный граф]]||3700|| || || ||36 |- |[[:ru:Полукруговой закон Вигнера]]||3300|| || || ||7 |- |[[:ru:Полупростая алгебра Ли]]||17400|| || || ||13 |- |[[:ru:Полярный треугольник]]||5700|| || || ||1 |- |[[:ru:Порядковая статистика]]||5700|| || || ||13 |- |[[:ru:Порядок элемента]]||9900|| || || ||2 |- |[[:ru:Послание монаха Роджера Бэкона]]||96800|| || || ||3 |- |[[:ru:Постоянная Хинчина]]||19600|| || || ||11 |- |[[:ru:Поток векторного поля]]||7300||[[Վեկտորական դաշտի հոսք]]||2000|| ||41 |- |[[:ru:Правильные многомерные многогранники]]||8900|| || || ||17 |- |[[:ru:Правильный многогранник]]||26200||[[Կանոնավոր բազմանիստ]]||53600|| ||61 |- |[[:ru:Предельные теоремы Сегё]]||3800|| || || ||2 |- |[[:ru:Предобуславливание]]||10200|| || || ||6 |- |[[:ru:Премия Веблена по геометрии]]||4700|| || || ||14 |- |[[:ru:Преобразование Вигнера — Вилла]]||11400|| || || ||1 |- |[[:ru:Преобразование Лагерра]]||2000|| || || ||1 |- |[[:ru:Признак Гаусса]]||1700|| || || ||3 |- |[[:ru:Признак д’Аламбера]]||9100||[[Դ'Ալամբերի հայտանիշ]]||3500|| ||29 |- |[[:ru:Признак Куммера]]||5400|| || || ||4 |- |[[:ru:Признак Раабе]]||3700|| || || ||8 |- |[[:ru:Признак сравнения]]||6500|| || || ||18 |- |[[:ru:Признаки подобия треугольников]]||19300|| || || ||9 |- |[[:ru:Пример Адамара]]||2100|| || || ||2 |- |[[:ru:Примитивные уравнения]]||1900|| || || ||10 |- |[[:ru:Принцип Гарнака]]||5200|| || || ||12 |- |[[:ru:Приращение функции]]||1900|| || || ||2 |- |[[:ru:Проекционные методы решения СЛАУ]]||14600|| || || ||1 |- |[[:ru:Произведение Кронекера]]||14400||[[Կրոնեկերյան արտադրյալ]]||8800|| ||23 |- |[[:ru:Производная Дини]]||3800|| || || ||8 |- |[[:ru:Производная обратной функции]]||3700|| || || ||10 |- |[[:ru:Производная Пинкерле]]||5700|| || || ||5 |- |[[:ru:Пространство Браунера]]||7100|| || || ||3 |- |[[:ru:Пространство Минковского]]||16100||[[Մինկովսկու տարածություն]]||10600|| ||45 |- |[[:ru:Пространство Смит]]||4500|| || || ||3 |- |[[:ru:Пространство Соболева]]||19100|| || || ||19 |- |[[:ru:Пространство столбцов]]||22500|| || || ||12 |- |[[:ru:Пространство циклов]]||24000|| || || ||4 |- |[[:ru:Процедура Кэли — Диксона]]||15000|| || || ||15 |- |[[:ru:Пятиугольное число]]||6400|| || || ||25 |- |[[:ru:Радикальный признак Коши]]||8400|| || || ||24 |- |[[:ru:Радиус-вектор]]||4600||[[Շառավիղ-վեկտոր]]||2800||այո||46 |- |[[:ru:Разложение Холецкого]]||9500|| || || ||20 |- |[[:ru:Разрывный метод Галёркина]]||21300|| || || ||3 |- |[[:ru:Распределение Вейбулла]]||25500|| || || ||26 |- |[[:ru:Распределение Дирихле]]||8200|| || || ||15 |- |[[:ru:Распределение Коши]]||8900|| || || ||28 |- |[[:ru:Распределение Лапласа]]||12300|| || || ||15 |- |[[:ru:Распределение Максвелла]]||30000||[[Մաքսվելի բաշխում]]||3400|| ||39 |- |[[:ru:Распределение Парето]]||8100|| || || ||28 |- |[[:ru:Распределение Пуассона]]||15300||[[Պուասոնի բաշխում]]||2400|| ||50 |- |[[:ru:Распределение Райса]]||5000|| || || ||9 |- |[[:ru:Распределение Рэлея]]||5400|| || || ||20 |- |[[:ru:Распределение хи-квадрат]]||20600|| || || ||39 |- |[[:ru:Распределение variance-gamma]]||3200|| || || ||3 |- |[[:ru:Расстояние Махаланобиса]]||10900|| || || ||19 |- |[[:ru:Расстояние Минковского]]||3200|| || || ||11 |- |[[:ru:Расстояние Чебышёва]]||3400|| || || ||20 |- |[[:ru:Регулярное семейство распределений]]||2700|| || || ||2 |- |[[:ru:Редко используемые тригонометрические функции]]||12300|| || || ||3 |- |[[:ru:Решение задачи с конца]]||3600|| || || ||2 |- |[[:ru:Римские цифры]]||52000||[[Հռոմեական թվեր]]||2600||այո||103 |- |[[:ru:Ряд Гаусса]]||3900|| || || ||6 |- |[[:ru:Ряд из натуральных чисел]]||30400|| || || ||27 |- |[[:ru:Ряд обратных квадратов]]||40600|| || || ||32 |- |[[:ru:Саломаа, Арто]]||13900|| || || ||10 |- |[[:ru:Свойство замкнутости регулярных языков]]||1700|| || || ||1 |- |[[:ru:Сглаживающий сплайн]]||11100|| || || ||3 |- |[[:ru:Сектор круга]]||1300||[[Սեկտոր (երկրաչափություն)]]||1700||այո||47 |- |[[:ru:Семейство (математика)]]||7500|| || || ||23 |- |[[:ru:Сепарабельное пространство]]||7100|| || || ||23 |- |[[:ru:Сертификат простоты]]||13000|| || || ||4 |- |[[:ru:Сжимающее отображение]]||3200|| || || ||17 |- |[[:ru:Сигнатура (линейная алгебра)]]||3400|| || || ||11 |- |[[:ru:Символ Якоби]]||15300|| || || ||25 |- |[[:ru:Скользящая средняя]]||30500|| || || ||27 |- |[[:ru:Слабая производная]]||7300|| || || ||15 |- |[[:ru:Сложение]]||153500||[[Գումարում]]||38600|| ||123 |- |[[:ru:Смешанное произведение]]||7700||[[Խառն արտադրյալ]]||1900|| ||28 |- |[[:ru:Собственный вектор]]||32200|| || || ||48 |- |[[:ru:Соотношение Безу]]||20500|| || || ||34 |- |[[:ru:Сопряжённый корень]]||2600|| || || ||1 |- |[[:ru:Спектральная теорема]]||26300|| || || ||16 |- |[[:ru:Спектральная теория]]||8600|| || || ||13 |- |[[:ru:Список интегралов от гиперболических функций]]||6500||[[Հիպերբոլական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||7800|| ||31 |- |[[:ru:Список интегралов от иррациональных функций]]||9100|| || || ||32 |- |[[:ru:Список интегралов от логарифмических функций]]||2400||[[Լոգարիթմական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||4500|| ||32 |- |[[:ru:Список интегралов от обратных тригонометрических функций]]||4500||[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||7200|| ||30 |- |[[:ru:Список интегралов от рациональных функций]]||4700||[[Ռացիոնալ ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||6000|| ||34 |- |[[:ru:Список интегралов от тригонометрических функций]]||13900||[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||15500|| ||37 |- |[[:ru:Список интегралов от экспоненциальных функций]]||4500||[[Էքսպոնենցիալ ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||7400|| ||33 |- |[[:ru:Список интегралов элементарных функций]]||13000|| || || ||46 |- |[[:ru:Список квадратурных формул]]||36900||[[Քառակուսացման բանաձևերի ցանկ]]||29100|| ||2 |- |[[:ru:Список матриц]]||28100|| || || ||9 |- |[[:ru:Список объектов, названных в честь Исаака Ньютона]]||4900|| || || ||4 |- |[[:ru:Список объектов, названных в честь Леонарда Эйлера]]||22400||[[Լեոնարդ Էյլերի պատվին անվանված օբյեկտների ցանկ]]||5700|| ||15 |- |[[:ru:Спор о струне]]||35300|| || || ||3 |- |[[:ru:Стабилизированный метод бисопряжённых градиентов]]||4300|| || || ||4 |- |[[:ru:Статистическая оценка]]||5800||[[Վիճակագրական գնահատական]]||800|| ||30 |- |[[:ru:Стилтьес, Томас Иоаннес]]||16300||[[Թոմաս Ստիլտյես]]||1500|| ||24 |- |[[:ru:Стохастический интеграл]]||9800|| || || ||18 |- |[[:ru:Ступенчатый вид матрицы]]||2900|| || || ||17 |- |[[:ru:Суперпростое число]]||1800|| || || ||8 |- |[[:ru:Суперсимметрия]]||32500||[[Սուպերսիմետրիա]]||10800|| ||51 |- |[[:ru:Суслин, Андрей Александрович]]||14000|| || || ||9 |- |[[:ru:Суффиксный автомат]]||80500|| || || ||5 |- |[[:ru:Сфеническое число]]||5000|| || || ||21 |- |[[:ru:Сферическая теорема синусов]]||5000|| || || ||2 |- |[[:ru:Сферические теоремы косинусов]]||13600|| || || ||8 |- |[[:ru:Схема Эйткена]]||5800|| || || ||3 |- |[[:ru:Счастливое число (lucky number)]]||9300|| || || ||22 |- |[[:ru:Телескопический ряд]]||5000|| || || ||21 |- |[[:ru:Тело (алгебра)]]||3000|| || || ||29 |- |[[:ru:Тензор Дарбу]]||3400|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Абеля]]||3700|| || || ||25 |- |[[:ru:Теорема Абеля о неразрешимости уравнений в радикалах]]||8500|| || || ||22 |- |[[:ru:Теорема Адамара о лакунах]]||1800|| || || ||5 |- |[[:ru:Теорема Адамара о степенном ряде]]||7200||[[Կոշի-Ադամարի թեորեմ]]||7300|| ||18 |- |[[:ru:Теорема Александера о предбазе]]||8600|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Александрова о выпуклой функции]]||1600|| || || ||6 |- |[[:ru:Теорема Александрова о развёртке]]||6100|| || || ||4 |- |[[:ru:Теорема Аполлония]]||3500||[[Ապոլոնիուսի թեորեմ]]||3200|| ||25 |- |[[:ru:Теорема Ауманна о согласии]]||4500|| || || ||4 |- |[[:ru:Теорема Больцано — Вейерштрасса]]||23100|| || || ||35 |- |[[:ru:Теорема Бондаревой — Шепли]]||3300|| || || ||5 |- |[[:ru:Теорема Брахмагупты]]||7600|| || || ||20 |- |[[:ru:Теорема Ван-Обеля о четырёхугольнике]]||2900|| || || ||17 |- |[[:ru:Теорема Вариньона (геометрия)]]||5300||[[Վարինյոնի թեորեմ (երկրաչափություն)]]||5400||այո||16 |- |[[:ru:Теорема Вейерштрасса о функции на компакте]]||8000|| || || ||27 |- |[[:ru:Теорема Вивиани]]||4600||[[Վիվիանիի թեորեմ]]||2500|| ||27 |- |[[:ru:Теорема Виртингера]]||2000|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Витта]]||2900|| || || ||3 |- |[[:ru:Теорема Волда]]||3100|| || || ||5 |- |[[:ru:Теорема вращения Эйлера]]||3300|| || || ||12 |- |[[:ru:Теорема Гаусса — Маркова]]||12500|| || || ||18 |- |[[:ru:Теорема Гильберта — Шмидта]]||4900|| || || ||4 |- |[[:ru:Теорема Грина]]||13200||[[Գրինի բանաձևեր]]||1300|| ||39 |- |[[:ru:Теорема де Гуа]]||8500||[[Դե Գուայի թեորեմ]]||3300|| ||17 |- |[[:ru:Теорема Егорова]]||4500|| || || ||13 |- |[[:ru:Теорема Жордана]]||9300||[[Ժորդանյան կոր]]||2400|| ||25 |- |[[:ru:Теорема Клини о неподвижной точке]]||2700|| || || ||7 |- |[[:ru:Теорема Колмогорова]]||3500|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема косинусов]]||18000||[[Կոսինուսների թեորեմ]]||3900||այո||66 |- |[[:ru:Теорема котангенсов]]||3600||[[Կոտանգենսների թեորեմ]]||2900|| ||18 |- |[[:ru:Теорема Коши — Ковалевской]]||6400|| || || ||9 |- |[[:ru:Теорема Коши — Пуанкаре]]||2700|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Коши о многогранниках]]||4600|| || || ||10 |- |[[:ru:Теорема Крейна — Мильмана]]||3800|| || || ||10 |- |[[:ru:Теорема Кронекера — Капелли]]||4900|| || || ||22 |- |[[:ru:Теорема Лапласа]]||14700|| || || ||20 |- |[[:ru:Теорема Лебега о мажорируемой сходимости]]||4500|| || || ||17 |- |[[:ru:Теорема Лебега о разложении меры]]||3500|| || || ||6 |- |[[:ru:Теорема Лежандра (сферическая тригонометрия)]]||4700|| || || ||7 |- |[[:ru:Теорема Лейбница (геометрия)]]||3200|| || || ||3 |- |[[:ru:Теорема Лейбница о сходимости знакочередующихся рядов]]||400|| || || ||27 |- |[[:ru:Теорема Линделёфа о многограннике]]||3800|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Лузина]]||4200|| || || ||12 |- |[[:ru:Теорема Ляпунова]]||100|| || || ||40 |- |[[:ru:Теорема Мазура — Улама]]||3300|| || || ||6 |- |[[:ru:Теорема Мансиона]]||100|| || || ||9 |- |[[:ru:Теорема Мардена]]||3300|| || || ||9 |- |[[:ru:Теорема Менелая]]||9300|| || || ||38 |- |[[:ru:Теорема Меньшова]]||3100|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Минковского о выпуклом теле]]||5100|| || || ||13 |- |[[:ru:Теорема Минковского о многогранниках]]||6600|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Монжа]]||6700||[[Մոնժի թեորեմ]]||2200||այո||13 |- |[[:ru:Теорема Морли о трисектрисах]]||4400|| || || ||24 |- |[[:ru:Теорема Нагумо]]||12800|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Наполеона]]||6900||[[Նապոլեոնի թեորեմ]]||2800||այո||26 |- |[[:ru:Теорема Ньютона (планиметрия)]]||2200|| || || ||10 |- |[[:ru:Теорема Нэша — Кёйпера]]||4900|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Нэша о регулярных вложениях]]||6000|| || || ||10 |- |[[:ru:Теорема о бабочке]]||5800|| || || ||20 |- |[[:ru:Теорема о биссектрисе]]||8300|| || || ||19 |- |[[:ru:Теорема о замкнутом графике]]||2500|| || || ||18 |- |[[:ru:Теорема о неявной функции]]||9100|| || || ||21 |- |[[:ru:Теорема о перестановке ряда]]||2200|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема о промежуточном значении]]||6800|| || || ||43 |- |[[:ru:Теорема о равномерной непрерывности]]||5600|| || || ||19 |- |[[:ru:Теорема о секущих]]||100|| || || ||25 |- |[[:ru:Теорема о сумме углов многоугольника]]||2500|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема о сумме углов треугольника]]||8900||[[Եռանկյան անկյունների գումար]]||5300|| ||12 |- |[[:ru:Теорема о трёх перпендикулярах]]||5400|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема об ограниченности интегрируемой функции]]||2400|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема об открытом отображении]]||2700|| || || ||20 |- |[[:ru:Теорема отсчётов в частотной области]]||2500|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Польке ― Шварца]]||1800|| || || ||7 |- |[[:ru:Теорема Радемахера]]||1100|| || || ||11 |- |[[:ru:Теорема Радона — Никодима]]||6000|| || || ||14 |- |[[:ru:Теорема разложения Гельмгольца]]||30800|| || || ||16 |- |[[:ru:Теорема Риса — Фишера]]||5400|| || || ||8 |- |[[:ru:Теорема Сазонова]]||2600|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Сальмона]]||1700|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Сарда]]||12200|| || || ||10 |- |[[:ru:Теорема Сильвестра]]||7100|| || || ||14 |- |[[:ru:Теорема синусов]]||8900||[[Սինուսների թեորեմ]]||1700||այո||66 |- |[[:ru:Теорема Стеклова]]||3200|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Степанова]]||1400|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Стилтьеса]]||3100|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Стоуна о группах унитарных операторов в гильбертовом пространстве]]||3400|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Стюарта]]||8500||[[Ստյուարտի թեորեմ]]||3100|| ||31 |- |[[:ru:Теорема Таубера]]||4200|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Тебо]]||4000|| || || ||9 |- |[[:ru:Теорема Тонелли — Фубини]]||7100|| || || ||19 |- |[[:ru:Теорема Фалеса о пропорциональных отрезках]]||10000||[[Հատման թեորեմ]]||4800|| ||31 |- |[[:ru:Теорема Фейербаха]]||8300|| || || ||5 |- |[[:ru:Теорема Фихтенгольца]]||2500|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Хадвигера]]||3700|| || || ||7 |- |[[:ru:Теорема Хана — Банаха]]||8500|| || || ||22 |- |[[:ru:Теорема Харди — Литтлвуда]]||1600|| || || ||5 |- |[[:ru:Теорема Хеллингера — Тёплица]]||2500|| || || ||7 |- |[[:ru:Теорема Хольмгрена]]||2100|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Шаудера — Тихонова]]||1200|| || || ||9 |- |[[:ru:Теорема Шварца о второй производной]]||3200|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Штейнера — Лемуса]]||4500|| || || ||16 |- |[[:ru:Теорема Штейнера (планиметрия)]]||2600|| || || ||1 |- |[[:ru:Теорема Штольца]]||7800|| || || ||19 |- |[[:ru:Теорема Шура о постоянной кривизне]]||1900|| || || ||2 |- |[[:ru:Теорема Эйлера для многогранников]]||5000|| || || ||14 |- |[[:ru:Теорема Эйлера о треугольнике]]||9400|| || || ||22 |- |[[:ru:Теоремы Паппа — Гульдина]]||9100|| || || ||23 |- |[[:ru:Теория массового обслуживания]]||15000|| || || ||27 |- |[[:ru:Теория потенциала]]||15400||[[Պոտենցիալի տեսություն]]||4400|| ||18 |- |[[:ru:Теория Ходжа]]||10000|| || || ||12 |- |[[:ru:Тест Агравала — Каяла — Саксены]]||24000|| || || ||20 |- |[[:ru:Тождество Эйлера (комплексный анализ)]]||17600||[[Էյլերի նույնություն]]||19200|| ||53 |- |[[:ru:Томография]]||41000||[[Տոմոգրաֆիա]]||1400|| ||40 |- |[[:ru:Топология Зарисского]]||21600|| || || ||16 |- |[[:ru:Точка Микеля]]||9500|| || || ||1 |- |[[:ru:Точная верхняя и нижняя границы]]||16900|| || || ||21 |- |[[:ru:Трансверсальность]]||2700|| || || ||10 |- |[[:ru:Транспонированная матрица]]||4400||[[Շրջված մատրից]]||4800|| ||39 |- |[[:ru:Третья краевая задача]]||6000|| || || ||9 |- |[[:ru:Треугольник Рёло]]||102500||[[Ռյոլոյի եռանկյուն]]||48600|| ||34 |- |[[:ru:Ультраметрическое пространство]]||4900|| || || ||15 |- |[[:ru:Универсальная тригонометрическая подстановка]]||11100|| || || ||10 |- |[[:ru:Универсум фон Неймана]]||19500|| || || ||10 |- |[[:ru:Уравнение Лакса]]||2400|| || || ||7 |- |[[:ru:Уравнение переноса]]||2200|| || || ||15 |- |[[:ru:Уравнение Риккати]]||10700||[[Ռիկատիի հավասարում]]||8900|| ||22 |- |[[:ru:Устранимая особая точка]]||2100|| || || ||14 |- |[[:ru:Фигурные числа]]||111800|| || || ||25 |- |[[:ru:Фильтр Чебышёва]]||34900|| || || ||17 |- |[[:ru:Форма Бовиля — Богомолова]]||3500|| || || ||2 |- |[[:ru:Формула Бернулли]]||5000|| || || ||5 |- |[[:ru:Формула Герона]]||13100||[[Հերոնի բանաձև]]||2000||այո||65 |- |[[:ru:Формула Карно]]||4900||[[Կառնոյի թեորեմ]]||2100||այո||22 |- |[[:ru:Формула конечных приращений]]||12300|| || || ||55 |- |[[:ru:Формула Муавра]]||3100||[[Մուավրի բանաձև]]||15100|| ||45 |- |[[:ru:Формула Якоби]]||2000|| || || ||5 |- |[[:ru:Фрактальная размерность]]||63900|| || || ||23 |- |[[:ru:Французская железнодорожная метрика]]||9300|| || || ||4 |- |[[:ru:Фундаментальная последовательность]]||3500|| || || ||45 |- |[[:ru:Функционал Минковского]]||5400|| || || ||10 |- |[[:ru:Функция Гомпертца]]||4500|| || || ||10 |- |[[:ru:Функция Дирихле]]||5600|| || || ||28 |- |[[:ru:Хадвигер, Гуго]]||8100|| || || ||8 |- |[[:ru:Центр вписанной окружности]]||9700||[[Ներգծյալ շրջանագծի կենտրոն]]||3400|| ||18 |- |[[:ru:Цингер, Василий Яковлевич]]||83400|| || || ||10 |- |[[:ru:Численное интегрирование]]||28500|| || || ||34 |- |[[:ru:Численные методы]]||50900||[[Թվային մեթոդներ]]||38400|| ||97 |- |[[:ru:Шапиро, Зоря Яковлевна]]||14900|| || || ||3 |- |[[:ru:Шур, Исай]]||6000|| || || ||29 |- |[[:ru:Экзотические тригонометрические функции]]||100|| || || ||3 |- |[[:ru:Эконометрика]]||76600||[[Էկոնոմետրիկա]]||24800|| ||71 |- |[[:ru:Экспонента]]||12000||[[Էքսպոնենտ]]||6800|| ||44 |- |[[:ru:Экспоненциальное распределение]]||9600|| || || ||37 |- |[[:ru:Экспоненциальный рост]]||4400|| || || ||39 |- |[[:ru:Экстремаль]]||2500|| || || ||1 |- |[[:ru:Экстремально несвязное пространство]]||3500|| || || ||6 |- |[[:ru:Эллиптические функции Якоби]]||18500|| || || ||16 |- |[[:ru:Эллиптический оператор]]||4200|| || || ||11 |- |[[:ru:Эллиптическое уравнение]]||5700|| || || ||11 |- |[[:ru:Эргодическая теорема Биркгофа — Хинчина]]||5000|| || || ||2 |- |[[:ru:Эрмитова нормальная форма]]||14000|| || || ||5 |- |[[:ru:Эрмитова форма]]||3900|| || || ||8 |- |[[:ru:Эрмитово-сопряжённая матрица]]||6700|| || || ||29 |- |[[:ru:Эшер, Мауриц Корнелис]]||97200||[[Մաուրից Կոռնելիս Էշեր]]||99400|| ||84 |- |[[:ru:Якобиан]]||10400|| || || ||4 |- |[[:ru:D с чертой-преобразование]]||4700|| || || ||1 |- |[[:ru:H-кобордизм]]||3700|| || || ||5 |- |[[:ru:IDEA]]||71900|| || || ||26 |- |[[:ru:SAFER]]||81200|| || || ||9 |- |[[:ru:Sgn]]||7100||[[Sgn]]||6600|| ||41 |} qfp1scucg2wrtljccs16r8robo37lm2 102 1009893 8473864 8472717 2022-07-22T18:38:37Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:ru:Category:Статьи проекта Математика II уровня]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:ru:0,(9)]]||29700||[[0,(9)]]||12800|| ||61 |- |[[:ru:Алгебраическая геометрия]]||41900||[[Հանրահաշվական երկրաչափություն]]||3600|| ||61 |- |[[:ru:Алгоритм Дейкстры]]||25200||[[Դեքստրայի ալգորիթմ]]||3600||այո||51 |- |[[:ru:Алгоритм Диница]]||14800|| || || ||13 |- |[[:ru:Алгоритм Форда — Фалкерсона]]||13500||[[Ֆորդ-ֆալկերսոնի ալգորիթմ]]||12800|| ||21 |- |[[:ru:Алгоритм Эдмондса — Карпа]]||17500|| || || ||17 |- |[[:ru:Амортизационный анализ]]||9400|| || || ||15 |- |[[:ru:Аносов, Дмитрий Викторович]]||14500|| || || ||17 |- |[[:ru:Арнольд, Владимир Игоревич]]||49600|| || || ||56 |- |[[:ru:Асимптотический анализ]]||15000|| || || ||16 |- |[[:ru:Базис]]||31500|| || || ||48 |- |[[:ru:Бесконечность]]||108200||[[Անվերջություն (մաթեմատիկա)]]||10000|| ||125 |- |[[:ru:Вектор (математика)]]||23100||[[Վեկտոր]]||15100|| ||21 |- |[[:ru:Векторное поле]]||37800||[[Վեկտորական դաշտ]]||8800|| ||51 |- |[[:ru:Векторное произведение]]||41200||[[Վեկտորական արտադրյալ]]||12800|| ||66 |- |[[:ru:Великая теорема Ферма]]||41700||[[Ֆերմայի մեծ թեորեմ]]||6500|| ||80 |- |[[:ru:Вещественное число]]||80500||[[Իրական թվեր]]||4300|| ||115 |- |[[:ru:Виртингер, Вильгельм]]||8800|| || || ||14 |- |[[:ru:Волков, Александр Александрович (математик)]]||8800|| || || ||1 |- |[[:ru:Воронин, Сергей Михайлович]]||7300|| || || ||2 |- |[[:ru:Вулих, Борис Захарович]]||10900|| || || ||3 |- |[[:ru:Галуа, Эварист]]||21200||[[Էվարիստ Գալուա]]||2400|| ||94 |- |[[:ru:Гаусс, Карл Фридрих]]||63600||[[Կառլ Գաուս]]||69500|| ||178 |- |[[:ru:Геометрия]]||43100||[[Երկրաչափություն]]||70300|| ||199 |- |[[:ru:Гильберт, Давид]]||52900||[[Դավիթ Հիլբերտ]]||48900|| ||142 |- |[[:ru:Гипербола (математика)]]||38000||[[Հիպերբոլ]]||3700||այո||74 |- |[[:ru:Градиент]]||21400||[[Գրադիենտ]]||6000|| ||64 |- |[[:ru:Граф (математика)]]||33000||[[Գրաֆներ]]||5600||այո||67 |- |[[:ru:Двоичная куча]]||13900|| || || ||21 |- |[[:ru:Деление (математика)]]||55400||[[Բաժանում (մաթեմատիկա)]]||11200|| ||120 |- |[[:ru:Делимость]]||14000||[[Բաժանելիություն]]||13900|| ||63 |- |[[:ru:Дельта-функция]]||36100|| || || ||47 |- |[[:ru:Десятичная дробь]]||37200|| || || ||21 |- |[[:ru:Дисперсионный анализ]]||23300||[[Դիսպերս վերլուծություն]]||5900|| ||47 |- |[[:ru:Дифференциальная геометрия поверхностей]]||20600|| || || ||8 |- |[[:ru:Дифференциальное уравнение]]||42000||[[Դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||26900|| ||98 |- |[[:ru:Длина кривой]]||11900|| || || ||35 |- |[[:ru:Дюжина]]||4800|| || || ||44 |- |[[:ru:Дюйм]]||33400||[[Դյույմ]]||900|| ||94 |- |[[:ru:Золотое сечение]]||41900||[[Ոսկե հատում]]||5100|| ||94 |- |[[:ru:Идеал (алгебра)]]||25600|| || || ||40 |- |[[:ru:Иррациональное число]]||34700||[[Իռացիոնալ թիվ]]||29200|| ||89 |- |[[:ru:Карно, Лазар]]||23400||[[Լազար Նիկոլա Կառնո]]||3400|| ||58 |- |[[:ru:Квадратный корень из 2]]||17600||[[Քառակուսի արմատ երկուսից]]||15400|| ||43 |- |[[:ru:Квадратура (математика)]]||12900|| || || ||17 |- |[[:ru:Келдыш, Мстислав Всеволодович]]||76600||[[Մստիսլավ Կելդիշ]]||9600|| ||34 |- |[[:ru:Клейн, Феликс]]||33900||[[Ֆելիքս Կլայն]]||7500|| ||68 |- |[[:ru:Код Хэмминга]]||32700|| || || ||31 |- |[[:ru:Колмогоров, Андрей Николаевич]]||118400||[[Անդրեյ Կոլմոգորով]]||6800|| ||71 |- |[[:ru:Конечное поле]]||48300||[[Վերջավոր դաշտ]]||44300|| ||35 |- |[[:ru:Контроль ошибок]]||18300|| || || ||36 |- |[[:ru:Кривая второго порядка]]||28100|| || || ||6 |- |[[:ru:Кривая Урысона]]||9700|| || || ||2 |- |[[:ru:Криптографическая хеш-функция]]||66900|| || || ||31 |- |[[:ru:Кудрявцев, Лев Дмитриевич]]||18700|| || || ||5 |- |[[:ru:Лаврентьев, Михаил Алексеевич]]||45500|| || || ||22 |- |[[:ru:Левитин, Карл Ефимович]]||54200|| || || ||1 |- |[[:ru:Лемма Адамара]]||6800|| || || ||4 |- |[[:ru:Лемма Шварца — Зиппеля]]||17700|| || || ||4 |- |[[:ru:Лидов, Михаил Львович]]||29800|| || || ||4 |- |[[:ru:Манин, Юрий Иванович]]||27600|| || || ||20 |- |[[:ru:Математическое ожидание]]||21400||[[Մաթեմատիկական սպասում]]||2000|| ||54 |- |[[:ru:Метод Годунова]]||17700|| || || ||3 |- |[[:ru:Метод Монте-Карло]]||32600||[[Մոնտե-Կարլոյի մեթոդ]]||2800|| ||52 |- |[[:ru:Метод потенциалов (амортизационный анализ)]]||8700|| || || ||5 |- |[[:ru:Метод регуляризации Тихонова]]||8900|| || || ||11 |- |[[:ru:Метод Рунге — Кутты]]||32200||[[Ռունգե-Կուտտայի մեթոդ]]||29700|| ||33 |- |[[:ru:Методы интегрирования]]||15400|| || || ||5 |- |[[:ru:Механико-математический факультет МГУ]]||73400|| || || ||6 |- |[[:ru:Мнимая единица]]||16600||[[Կեղծ միավոր]]||9400|| ||62 |- |[[:ru:Моисеев, Никита Николаевич]]||62600|| || || ||8 |- |[[:ru:Моррис, Джеймс Хирам]]||10700|| || || ||7 |- |[[:ru:Натуральный логарифм]]||44700||[[Բնական լոգարիթմ]]||21800|| ||60 |- |[[:ru:Негэнтропия]]||17800|| || || ||17 |- |[[:ru:Непрерывная дробь]]||39700||[[Շղթայական կոտորակ]]||3000|| ||42 |- |[[:ru:Область целостности]]||10000|| || || ||33 |- |[[:ru:Обратные тригонометрические функции]]||37800||[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||29500|| ||50 |- |[[:ru:Окружность]]||51000||[[Շրջանագիծ]]||22000|| ||151 |- |[[:ru:Оператор (математика)]]||19800||[[Օպերատոր (մաթեմատիկա)]]||2300|| ||36 |- |[[:ru:Паскаль, Блез]]||62200||[[Բլեզ Պասկալ]]||5400|| ||185 |- |[[:ru:Первообразная]]||15500||[[Ֆունկցիայի նախնական]]||2100||այո||51 |- |[[:ru:Планковская длина]]||34000||[[Պլանկի երկարություն]]||5100||այո||52 |- |[[:ru:Площадь]]||41900||[[Մակերես]]||9700||այո||162 |- |[[:ru:Поверхность]]||44800||[[Մակերևույթ]]||22700|| ||70 |- |[[:ru:Поверхность второго порядка]]||17500|| || || ||4 |- |[[:ru:Подпись на основе обучения с ошибками в кольце]]||41500|| || || ||2 |- |[[:ru:Полный перебор]]||77700|| || || ||21 |- |[[:ru:Понтрягин, Лев Семёнович]]||85000||[[Լև Պոնտրյագին]]||3200|| ||32 |- |[[:ru:Преобразование Фурье]]||44400|| || || ||64 |- |[[:ru:Признаки подобия треугольников]]||19300|| || || ||9 |- |[[:ru:Производная функции]]||58800||[[Ածանցյալ]]||18400|| ||89 |- |[[:ru:Пространство столбцов]]||22500|| || || ||12 |- |[[:ru:Прямая]]||26700||[[Ուղիղ]]||7200|| ||110 |- |[[:ru:Прямоугольная система координат]]||29200||[[Դեկարտյան կոորդինատների համակարգ]]||4100|| ||77 |- |[[:ru:Распределение хи-квадрат]]||20600|| || || ||39 |- |[[:ru:Рациональная функция]]||24200||[[Ռացիոնալ ֆունկցիա]]||7700|| ||42 |- |[[:ru:Риман, Бернхард]]||35300||[[Բեռնարդ Ռիման]]||12800|| ||105 |- |[[:ru:Римские цифры]]||52000||[[Հռոմեական թվեր]]||2600||այո||103 |- |[[:ru:Ряд из натуральных чисел]]||30400|| || || ||27 |- |[[:ru:Садовничий, Виктор Антонович]]||118200|| || || ||19 |- |[[:ru:Семейство (математика)]]||7500|| || || ||23 |- |[[:ru:Сертификат простоты]]||13000|| || || ||4 |- |[[:ru:Сигнатура (линейная алгебра)]]||3400|| || || ||11 |- |[[:ru:Симметрия]]||53200||[[Համաչափություն]]||51200|| ||94 |- |[[:ru:Синай, Яков Григорьевич]]||20400|| || || ||30 |- |[[:ru:Система координат]]||41500||[[Կոորդինատային համակարգ]]||39400|| ||91 |- |[[:ru:Соболев, Сергей Львович]]||33500||[[Սերգեյ Սոբոլև]]||4100|| ||27 |- |[[:ru:Собственный вектор]]||32200|| || || ||48 |- |[[:ru:Совершенное число]]||18000||[[Կատարյալ թիվ]]||5000|| ||63 |- |[[:ru:Статистика]]||46200||[[Վիճակագրություն]]||10000|| ||185 |- |[[:ru:Стечкин, Сергей Борисович]]||15100|| || || ||9 |- |[[:ru:Тангенциальный треугольник]]||7200|| || || ||5 |- |[[:ru:Тарталья, Никколо]]||11400||[[Նիկոլո Տարտալյա]]||11500|| ||55 |- |[[:ru:Тензорный скетч]]||10500|| || || ||3 |- |[[:ru:Теорема о бесконечных обезьянах]]||39400|| || || ||45 |- |[[:ru:Теорема Пифагора]]||56700||[[Պյութագորասի թեորեմ]]||7300|| ||122 |- |[[:ru:Теория групп]]||48300|| || || ||79 |- |[[:ru:Теория категорий]]||28200||[[Կատեգորիաների տեսություն]]||7500|| ||53 |- |[[:ru:Теория массового обслуживания]]||15000|| || || ||27 |- |[[:ru:Теория множеств]]||70900||[[Բազմությունների տեսություն]]||50700|| ||124 |- |[[:ru:Теория хаоса]]||56700|| || || ||68 |- |[[:ru:Томография]]||41000||[[Տոմոգրաֆիա]]||1400|| ||40 |- |[[:ru:Топология Зарисского]]||21600|| || || ||16 |- |[[:ru:Треугольник]]||89600||[[Եռանկյուն]]||16200|| ||162 |- |[[:ru:Тригонометрические функции]]||73000||[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||65000|| ||79 |- |[[:ru:Угол]]||65900||[[Անկյուն]]||64300|| ||133 |- |[[:ru:Умножение матриц]]||30300||[[Մատրիցների արտադրյալ]]||19100|| ||33 |- |[[:ru:Универсальная тригонометрическая подстановка]]||11100|| || || ||10 |- |[[:ru:Уравнение Лапласа]]||10100||[[Լապլասի հավասարում]]||1600|| ||45 |- |[[:ru:Фрактал]]||34600||[[Ֆրակտալ]]||51800|| ||79 |- |[[:ru:Функция (математика)]]||45000||[[Ֆունկցիա (մաթեմատիկա)]]||43300|| ||120 |- |[[:ru:Хеш-функция]]||46600||[[Հեշ ֆունկցիա]]||8800||այո||55 |- |[[:ru:Цубербиллер, Ольга Николаевна]]||6900|| || || ||5 |- |[[:ru:Чётность нуля]]||28200||[[Զրոյի զույգություն]]||34800|| ||32 |- |[[:ru:Числа Фибоначчи]]||43900||[[Ֆիբոնաչիի թվեր]]||10700|| ||69 |- |[[:ru:Число]]||41100||[[Թիվ]]||80600|| ||198 |- |[[:ru:Шафаревич, Игорь Ростиславович]]||64800|| || || ||29 |- |[[:ru:Шнайер, Брюс]]||30400|| || || ||31 |- |[[:ru:Эрмитова нормальная форма]]||14000|| || || ||5 |- |[[:ru:E (число)]]||28800||[[E (թիվ)]]||21700|| ||90 |} nirmm18tbdfz1gmr5eugyolloq5ch8s 102 1034126 8473948 8473444 2022-07-23T02:03:47Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" !Հոդված!!Դիտումներ (վերջին 60 օրվա ընթացքում) |- |[[Զուգահեռագիծ]]||4672 |- |[[Սեղան (երկրաչափություն)]]||4619 |- |[[Թվաբանական պրոգրեսիա]]||3864 |- |[[Հավասարասրուն սեղան]]||3733 |- |[[Շեղանկյուն]]||3345 |- |[[Պարզ թիվ]]||2996 |- |[[Ուղղանկյուն եռանկյուն]]||2871 |- |[[Բնական թիվ]]||2867 |- |[[Կոն]]||2779 |- |[[Պրիզմա]]||2680 |- |[[Բուրգ (երկրաչափություն)]]||2653 |- |[[Խորանարդ]]||2391 |- |[[Եռանկյուն]]||2216 |- |[[Մակերես]]||2159 |- |[[Երկրաչափական պրոգրեսիա]]||2108 |- |[[Ածանցյալ]]||2074 |- |[[Նյուտոնի օրենքներ]]||2062 |- |[[Ամբողջ թիվ]]||1934 |- |[[Ծավալ]]||1858 |- |[[Բաժանարարների աղյուսակ]]||1782 |- |[[Եռանկյան միջնագիծ]]||1662 |- |[[Եռանկյան բարձրություն]]||1639 |- |[[Փոխադարձ պարզ թվեր]]||1579 |- |[[Ալբերտ Այնշտայն]]||1530 |- |[[Գլան]]||1442 |- |[[Պյութագորասի թեորեմ]]||1439 |- |[[Հավասարասրուն եռանկյուն]]||1431 |- |[[Կոսինուսների թեորեմ]]||1349 |- |[[Լոգարիթմ]]||1284 |- |[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||1259 |- |[[Շրջանագիծ]]||1239 |- |[[Կոտորակ (մաթեմատիկա)]]||1225 |- |[[Պարագիծ]]||1218 |- |[[Ալգորիթմ]]||1145 |- |[[Կանոնավոր եռանկյուն]]||1139 |- |[[Իռացիոնալ թիվ]]||1123 |- |[[Գունդ]]||1094 |- |[[Եռանկյունաչափական նույնություններ]]||1092 |- |[[Մաթեմատիկա]]||1076 |- |[[Միջին թվաբանական]]||1057 |- |[[Աստիճան (հանրահաշիվ)]]||1048 |- |[[Բաղադրյալ թիվ]]||1024 |- |[[Թիվ]]||1013 |- |[[Պարզ թվերի ցանկ]]||994 |- |[[Ինը]]||972 |- |[[Ռացիոնալ թիվ]]||970 |- |[[Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկ]]||962 |- |[[Քառակուսային հավասարում]]||940 |- |[[Զուգահեռանիստ]]||937 |- |[[Ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար]]||912 |- |[[Վեցանկյուն]]||905 |- |[[Իրական թվեր]]||890 |- |[[Քառանկյուն]]||868 |- |[[Մաթեմատիկական նշաններ]]||865 |- |[[Արագացում]]||863 |- |[[Ֆիզիկա]]||850 |- |[[Շոշափող]]||825 |- |[[Արագություն]]||816 |- |[[Արիստոտել]]||815 |- |[[Վեկտոր]]||809 |- |[[Կոորդինատային համակարգ]]||796 |- |[[Քառակուսի]]||782 |- |[[Հռոմեական թվեր]]||780 |- |[[Ալիքներ]]||771 |- |[[Բաժանելիության հայտանիշներ]]||760 |- |[[Ֆիբոնաչիի թվեր]]||758 |- |[[Դիֆերենցիալ հավասարումներ]]||747 |- |[[Ֆունկցիա (մաթեմատիկա)]]||745 |- |[[Արմատ (մաթեմատիկա)]]||706 |- |[[Սկալյար արտադրյալ]]||706 |- |[[Կանոնավոր բազմանկյուն]]||696 |- |[[Բազմությունների տեսություն]]||691 |- |[[Պլատոն]]||687 |- |[[Ենթաբազմություն]]||671 |- |[[Քառանիստ]]||653 |- |[[Արքիմեդես]]||628 |- |[[Հերոնի բանաձև]]||627 |- |[[Շառավիղ]]||627 |- |[[Անկյուն]]||615 |- |[[Իմպուլս (շարժման քանակ)]]||612 |- |[[Ներգծյալ քառանկյուն]]||609 |- |[[Իսահակ Նյուտոն]]||608 |- |[[Մատրից]]||604 |- |[[Մաթեմատիկական ճոճանակ]]||600 |- |[[Կինետիկ էներգիա]]||590 |- |[[Զույգ և կենտ թվեր]]||582 |- |[[Տրամաբանություն]]||553 |- |[[Հավանականություն]]||549 |- |[[Գծային ֆունկցիա]]||535 |- |[[Դիսպերսիա (վիճակագրություն)]]||522 |- |[[Բազմություն]]||520 |- |[[Սթիվեն Հոքինգ]]||514 |- |[[Պի թիվ]]||507 |- |[[Բազմանկյուն]]||495 |- |[[Տոկոս]]||494 |- |[[Ֆակտորիալ]]||491 |- |[[Միջին երկրաչափական]]||487 |- |[[Տրամագիծ]]||483 |- |[[Բարդ տոկոս]]||482 |- |[[Ազիմուտ]]||476 |- |[[Ինֆորմացիա]]||472 |- |[[Գալիլեո Գալիլեյ]]||466 |- |[[Ժամանակ]]||458 |- |[[Արտագծյալ շրջանագիծ]]||455 |- |[[Ալիքի երկարություն]]||440 |- |[[Պյութագորաս]]||437 |- |[[Հարաբերականության տեսություն]]||435 |- |[[Ուղղանկյուն]]||435 |- |[[Համաչափություն]]||423 |- |[[Պրոյեկցիա]]||421 |- |[[Աքսիոմ]]||417 |- |[[Եռանկյունների լուծում]]||417 |- |[[Ներքնաձիգ]]||410 |- |[[Դեկարտյան կոորդինատների համակարգ]]||400 |- |[[Կանոնավոր բազմանիստ]]||398 |- |[[Կոմպլեքս թիվ]]||392 |- |[[Տասը]]||392 |- |[[Վիճակագրություն]]||373 |- |[[Դիֆերենցիալ հաշիվ]]||372 |- |[[Զույգ և կենտ ֆունկցիաներ]]||372 |- |[[Հավանականությունների տեսություն]]||372 |- |[[Ֆունկցիայի արժեքների տիրույթ]]||369 |- |[[Հիերարխիա]]||365 |- |[[Երկրաչափություն]]||363 |- |[[Սինուսների թեորեմ]]||357 |- |[[Պարբերական ֆունկցիա]]||350 |- |[[Թեորեմ]]||349 |- |[[Հարաբերականության ընդհանուր տեսություն]]||344 |- |[[Թվաբանություն]]||341 |- |[[Պարաբոլ]]||340 |- |[[Սահման (մաթեմատիկա)]]||338 |- |[[Հաշվարկման երկուական համակարգ]]||333 |- |[[Արաբական թվեր]]||332 |- |[[Բուլյան ֆունկցիա]]||329 |- |[[Անկյունագիծ]]||325 |- |[[Ածանցման կանոններ]]||323 |- |[[Բազմապատկում]]||323 |- |[[Հաշվարկման համակարգ (մաթեմատիկա)]]||321 |- |[[Ուղիղ]]||321 |- |[[Ինտեգրալ]]||320 |- |[[Հաշվարկման դիրքային համակարգ]]||313 |- |[[Բաժանում (մաթեմատիկա)]]||310 |- |[[Գաուսի մեթոդ]]||310 |- |[[Կրամերի մեթոդ]]||307 |- |[[Ֆունկցիայի էքստրեմում]]||305 |- |[[Գծային ռեգրեսիա]]||301 |- |[[Գրաֆների տեսություն]]||293 |- |[[Հակադարձ եռանկյունաչափական ֆունկցիաներ]]||289 |- |[[Կոմբինատորիկա]]||288 |- |[[Թվի քառակուսի]]||285 |- |[[Ոսկե հատում]]||284 |- |[[Ռենե Դեկարտ]]||283 |- |[[Քվանտային մեխանիկա]]||282 |- |[[Մաթեմատիկոս]]||281 |- |[[Շրջան (երկրաչափություն)]]||281 |- |[[Էլիպս]]||278 |- |[[Ռադիան]]||269 |- |[[Կիրառական մաթեմատիկա]]||267 |- |[[Վիետի թեորեմ]]||266 |- |[[Ցուցչային ֆունկցիա]]||265 |- |[[Էնտրոպիա]]||264 |- |[[Միանդամ]]||263 |- |[[Սեկտոր (երկրաչափություն)]]||257 |- |[[Դիսկրետ մաթեմատիկա]]||256 |- |[[Բեզուի թեորեմ]]||253 |- |[[Անկյունային արագություն]]||251 |- |[[Աշխարհագրական լայնություն]]||250 |- |[[Հավանականության բաշխում]]||250 |- |[[Բուլյան հանրահաշիվ]]||246 |- |[[Ֆիբոնաչի]]||243 |- |[[Արտագծյալ քառանկյուն]]||236 |- |[[Կինեմատիկա]]||235 |- |[[Վեկտորական հաշիվ]]||235 |- |[[Հավասարում]]||231 |- |[[1000 (թիվ)]]||229 |- |[[Աստիճանային շարք]]||228 |- |[[Ալան Թյուրինգ]]||220 |- |[[Հաջորդականություն (մաթեմատիկա)]]||218 |- |[[Էկոնոմետրիկա]]||216 |- |[[Որոշիչ (մաթեմատիկա)]]||213 |- |[[Ռեկուրսիա]]||212 |- |[[Մոնոտոն ֆունկցիա]]||211 |- |[[Ամբողջ մաս]]||210 |- |[[Քառակուսի արմատ]]||209 |- |[[Բլեզ Պասկալ]]||208 |- |[[Հավասարման լուծում]]||208 |- |[[Դասական մեխանիկա]]||206 |- |[[Հարաբերականության հատուկ տեսություն]]||204 |- |[[Վեկտորական արտադրյալ]]||204 |- |[[Էյլերի բանաձև]]||198 |- |[[Գծային հավասարումների համակարգ]]||197 |- |[[Գոթֆրիդ Լայբնից]]||194 |- |[[Կոշի-Ադամարի թեորեմ]]||194 |- |[[Վեննի դիագրամ]]||194 |- |[[Սուդոկու]]||192 |- |[[Պյութագորասի եռյակ]]||187 |- |[[Հատված]]||186 |- |[[Ջինիի գործակից]]||182 |- |[[Գաղտնագրություն]]||181 |- |[[Հնգանկյուն]]||181 |- |[[Անվերջության խորհրդանիշ]]||180 |- |[[Ինֆորմացիայի տեսություն]]||180 |- |[[Կատարյալ թիվ]]||180 |- |[[Աստիճան (երկրաչափություն)]]||179 |- |[[Ութանկյուն]]||179 |- |[[Մաթեմատիկական սպասում]]||175 |- |[[Մոգական քառակուսի]]||174 |- |[[Մատրիցի ռանգ]]||169 |- |[[Գրադիենտ]]||168 |- |[[Լեոնարդ Էյլեր]]||167 |- |[[Ռուբիկի խորանարդ]]||165 |- |[[Գծային հանրահաշիվ]]||163 |- |[[Էվկլիդես]]||163 |- |[[Մաքսվելի հավասարումներ]]||161 |- |[[Հիպերբոլ]]||159 |- |[[Անհավասարություն (մաթեմատիկա)]]||157 |- |[[Բացարձակ արժեք]]||157 |- |[[Կեպլերի օրենքներ]]||157 |- |[[Թեյլորի շարք]]||155 |- |[[Խաղերի տեսություն]]||155 |- |[[Ջեյմս Մաքսվել]]||155 |- |[[Տասնորդական հաշվման համակարգեր]]||155 |- |[[Հանրահաշիվ]]||154 |- |[[Ֆունկցիայի գրաֆիկ]]||149 |- |[[Թվերի տեսություն]]||146 |- |[[Բազմանիստ]]||145 |- |[[E (թիվ)]]||144 |- |[[Կառլ Գաուս]]||141 |- |[[Ֆունկցիայի զրո]]||141 |- |[[Թվային մեթոդներ]]||139 |- |[[Ուղիղների հատում]]||139 |- |[[Գծային հավասարում]]||138 |- |[[Կոշիի խնդիր]]||138 |- |[[Ներգծյալ շրջանագծի կենտրոն]]||138 |- |[[0,(9)]]||137 |- |[[Միջնակետ]]||137 |- |[[Գրաֆներ]]||136 |- |[[Բազմանդամ]]||134 |- |[[Բնական լոգարիթմ]]||134 |- |[[Լուիս Քերոլ]]||132 |- |[[Նյուտոնի երկանդամ]]||132 |- |[[Աբակ (տախտակ)]]||131 |- |[[Աբստրակցիա]]||131 |- |[[Հարթություն]]||130 |- |[[Թվանշաններ]]||127 |- |[[Սահմանում]]||124 |- |[[Ֆուրիեի շարք]]||124 |- |[[Կլավդիոս Պտղոմեոս]]||123 |- |[[Դաշտի քվանտային տեսություն]]||121 |- |[[Եռանկյան անկյունների գումար]]||120 |- |[[Էջ (երկրաչափություն)]]||120 |- |[[Թվային առանցք]]||120 |- |[[Դ'Ալամբերի հայտանիշ]]||119 |- |[[Հավանականությունների տեսության պատմություն]]||117 |- |[[Նաիրի Սեդրակյան]]||116 |- |[[Ալիքների ինտերֆերենցիա]]||115 |- |[[Ասույթների տրամաբանություն]]||115 |- |[[Եռանկյունաչափություն]]||115 |- |[[Երկարություն]]||115 |- |[[Բնության օրինաչափություններ]]||114 |- |[[Հանում]]||114 |- |[[Գծային ծրագրավորում]]||113 |- |[[Գումարում]]||113 |- |[[Դիզյունկցիա]]||113 |- |[[Արտագծած գնդային մակերևույթ]]||111 |- |[[Մոդա (վիճակագրություն)]]||111 |- |[[STEM]]||110 |- |[[Միջակայք (մաթեմատիկա)]]||110 |- |[[Թիթեռի էֆեկտ]]||109 |- |[[Լեոնարդ Էյլերի պատվին անվանված օբյեկտների ցանկ]]||107 |- |[[Հակադարձ ֆունկցիա]]||107 |- |[[Մաթեմատիկական անալիզ]]||106 |- |[[Պտղոմեոսի թեորեմ]]||106 |- |[[Զանգվածների կենտրոն]]||105 |- |[[Բացասական թիվ]]||103 |- |[[Հաշվարկման ութական համակարգ]]||103 |- |[[Բարդ ֆունկցիայի դիֆերենցում]]||101 |- |[[Էվկլիդեսի ալգորիթմ]]||101 |- |[[Մատրիցների արտադրյալ]]||101 |- |[[Փոփոխական մեծություն]]||101 |- |[[3 (թիվ)]]||100 |- |[[Հաշվարկման տասնվեցական համակարգ]]||99 |- |[[Ազատ արվեստներ]]||98 |- |[[Կորագիծ ինտեգրալ]]||98 |- |[[Մնացորդով բաժանում]]||98 |- |[[Ուղղահայացություն]]||98 |- |[[Երկանդամ]]||97 |- |[[Կետ]]||97 |- |[[Յոհան Կեպլեր]]||96 |- |[[Զրոյի զույգություն]]||95 |- |[[Մաթեմատիկայի միջազգային օլիմպիադա]]||95 |- |[[Յոթ]]||95 |- |[[Կոնյունկցիա]]||94 |- |[[Մաթեմատիկայի պատմություն]]||94 |- |[[Տարածաժամանակ]]||92 |- |[[Անվերջություն (մաթեմատիկա)]]||90 |- |[[Եռանկյան անհավասարություն]]||90 |- |[[Շրյոդինգերի հավասարում]]||89 |- |[[Միջին մեծություններ]]||88 |- |[[Գծագրական երկրաչափություն]]||87 |- |[[Կոռելյացիա (մաթեմատիկա)]]||87 |- |[[Գումար (մաթեմատիկա)]]||86 |- |[[Թալես Միլեթացի]]||86 |- |[[Խորանարդ հավասարում]]||86 |- |[[Մաթեմատիկական վիճակագրություն]]||86 |- |[[Կառնոյի թեորեմ]]||85 |- |[[Վեկտորական տարածություն]]||85 |- |[[Տրանսպորտային խնդիր]]||84 |- |[[Իզոտրոպություն]]||83 |- |[[Մաթեմատիկական ինդուկցիա]]||83 |- |[[Տոպոլոգիա]]||82 |- |[[Էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]||81 |- |[[Մաթեմատիկական ապացույց]]||79 |- |[[Քառակուսի մատրից]]||79 |- |[[Մաթեմատիկական տրամաբանություն]]||78 |- |[[Վստահության միջակայք]]||78 |- |[[Էվանջելիստա Տորիչելլի]]||77 |- |[[Հանրահաշվի հիմնական թեորեմ]]||77 |- |[[Բերտրան Ռասել]]||76 |- |[[Քրիստիան Հյույգենս]]||76 |- |[[Աբստրակտ հանրահաշիվ]]||75 |- |[[Լարերի տեսություն]]||75 |- |[[Ֆրակտալ]]||75 |- |[[Մաթեմատիկական բանաձև]]||74 |- |[[Սյունակով բաժանում]]||74 |- |[[Լոպիտալի կանոն]]||73 |- |[[Մեծագույն հայտնի պարզ թիվը]]||73 |- |[[Դիսկրիմինանտ]]||72 |- |[[Էրատոսթենեսի մաղ]]||72 |- |[[Միջին հարմոնիկ]]||72 |- |[[Շեղանկյունանիստ]]||72 |- |[[Տեսական ֆիզիկա]]||72 |- |[[1 (թիվ)]]||71 |- |[[Մակերևույթ]]||71 |- |[[Պի թվի օր]]||70 |- |[[Ռիմանի ինտեգրալ]]||70 |- |[[Կոնական հատույթ]]||68 |- |[[Պասկալի եռանկյուն]]||68 |- |[[Ալիքանշան]]||67 |- |[[Ռոլլի թեորեմ]]||67 |- |[[Երկնիստ անկյուն]]||66 |- |[[Էմանուել Լասկեր]]||66 |- |[[Հանրահաշվական գործողություններ]]||66 |- |[[Կոր]]||65 |- |[[Ստյուարտի թեորեմ]]||65 |- |[[Օղակ (մաթեմատիկա)]]||65 |- |[[Եռանկյունաչափական ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||64 |- |[[Մաթեմատիկական մոդել]]||64 |- |[[Մաթեմատիկական օպտիմիզացիա]]||64 |- |[[Մինոր (գծային հանրահաշիվ)]]||64 |- |[[Ֆունկցիայի նախնական]]||64 |- |[[Ալ-Խորեզմի]]||63 |- |[[Դիզյունկտիվ նորմալ ձև]]||63 |- |[[Իսկության աղյուսակ]]||63 |- |[[Կիսապարագիծ]]||63 |- |[[Լագրանժի թեորեմը չորս քառակուսիների գումարի մասին]]||62 |- |[[Մաթեմատիկական սոփեստություն]]||62 |- |[[Բաժանում զրոյի վրա]]||61 |- |[[Ֆերմայի մեծ թեորեմ]]||61 |- |[[Ժխտում (տրամաբանություն)]]||60 |- |[[Հիպոթեզ (մաթեմատիկա)]]||60 |- |[[Ապահովագրության վիճակագիր]]||58 |- |[[Աքսիոմատիկ մեթոդ]]||58 |- |[[Բազմանդամների սյունակով բաժանում]]||58 |- |[[Դե Մորգանի բանաձևեր]]||58 |- |[[Մեծ թվերի օրենք]]||58 |- |[[Նորբերտ Վիներ]]||58 |- |[[Ֆունկցիայի համադրույթ]]||58 |- |[[Իմպլիկացիա]]||57 |- |[[Ջոն Նեշ]]||57 |- |[[Բացասման օրենք]]||56 |- |[[Գեորգ Կանտոր]]||56 |- |[[Հատման թեորեմ]]||56 |- |[[Հնգագիծ]]||56 |- |[[Շղթայական կոտորակ]]||56 |- |[[Ոչ էվկլիդեսյան երկրաչափություն]]||56 |- |[[Էրատոսթենես Կիրենացի]]||55 |- |[[Մասերով ինտեգրում]]||55 |- |[[Տասնանկյուն]]||55 |- |[[Տարրական հանրահաշիվ]]||54 |- |[[Գործողությունների հետազոտում]]||53 |- |[[Վերջավոր դաշտ]]||53 |- |[[Թվաբանության հիմնական թեորեմ]]||52 |- |[[Հարմոնիկ շարք]]||52 |- |[[Ութ]]||52 |- |[[Դիոֆանտյան հավասարում]]||51 |- |[[Քվանտային համակարգիչ]]||51 |- |[[2 (թիվ)]]||50 |- |[[Ռացիոնալ ֆունկցիա]]||50 |- |[[Քառաչափ տարածություն]]||50 |- |[[Դիքրան Թահթա]]||49 |- |[[Ինը կետերի շրջանագիծ]]||49 |- |[[Ստանդարտ մոդել]]||49 |- |[[Փոխակերպման տրամաբանություն]]||49 |- |[[Բանականության խաղեր]]||48 |- |[[Գամմա ֆունկցիա]]||48 |- |[[Տարրական ֆունկցիաներ]]||48 |- |[[Գրաֆների ներկում]]||47 |- |[[Եռանկյան նշանավոր կետեր]]||47 |- |[[Էմմի Նյոթեր]]||47 |- |[[Թյուրինգի մեքենա]]||47 |- |[[Կատարյալ թվերի ցանկ]]||47 |- |[[Ստախոսի պարադոքս]]||47 |- |[[Անալիտիկ երկրաչափություն]]||46 |- |[[Գաուս-Օստոգրադսկու թեորեմ]]||46 |- |[[Յակոբիի մեթոդ]]||46 |- |[[Նշան (մաթեմատիկա)]]||46 |- |[[Ուղիղ անկյուն]]||46 |- |[[Տրամաբանական գործողություն]]||46 |- |[[Գնդային սեկտոր]]||45 |- |[[Ծննդյան օրերի պարադոքս]]||45 |- |[[Շառավիղ-վեկտոր]]||45 |- |[[Ռացիոնալ ֆունկցիաների ինտեգրալների ցանկ]]||45 |- |[[Քառակուսի արմատ երկուսից]]||45 |- |[[Զուգահեռ ուղիղներ]]||44 |- |[[Մաթեմատիկան Հին Եգիպտոսում]]||44 |- |[[Մուավրի բանաձև]]||44 |- |[[Նորայր Առաքելյան]]||44 |- |[[Չորս]]||44 |- |[[Ռեկուրսիա (ինֆորմատիկա)]]||44 |- |[[Վեց]]||44 |- |[[Տասնորդական լոգարիթմներ]]||44 |- |[[Անալիտիկ ֆունկցիա]]||43 |- |[[Անրի Պուանկարե]]||43 |- |[[Էքսցենտրիսիտետ]]||43 |- |[[Կող (երկրաչափություն)]]||43 |- |[[Կոնյունկտիվ նորմալ ձև]]||43 |- |[[Մոնտե-Կարլոյի մեթոդ]]||43 |- |[[Պիեռ Սիմոն Լապլաս]]||43 |- |[[Ասիմպտոտ]]||42 |- |[[Ընտրույթ]]||42 |- |[[Անվերջ փոքր]]||41 |- |[[Դիրակի հավասարում]]||41 |- |[[Էվարիստ Գալուա]]||41 |- |[[Հիպերբոլական ֆունկցիաներ]]||41 |- |[[Պրեդիկատ]]||41 |- |[[Ֆրանսուա Վիետ]]||41 |- |[[Գուգոլ]]||40 |- |[[Եռանկյունաչափության պատմություն]]||40 |- |[[Խորանարդ աստիճանի արմատ]]||40 |- |[[Կոշիի ինտեգրալ]]||40 |- |[[Հազարամյակի մրցանակային խնդիրներ]]||40 |- |[[Միջնարժեք]]||40 |- |[[Պոտենցիալ դաշտ]]||40 |- |[[Սիմպլեքս մեթոդ]]||40 |- |[[Դեքստրայի ալգորիթմ]]||39 |- |[[Պուասոնի բաշխում]]||39 |- |[[Օգյուստեն Լուի Կոշի]]||39 |- |[[Բաժանելիություն]]||38 |- |[[Գրիգորի Պերելման]]||38 |- |[[Դատարկ բազմություն]]||38 |- |[[Թանգրամ]]||38 |- |[[Մաքսվելի բաշխում]]||38 |- |[[Պուասոնի ինտեգրալ]]||38 |- |[[Աքսոնոմետրիա]]||37 |- |[[Իկոսաէդր]]||37 |- |[[Հարթաչափություն]]||37 |- |[[Մերսենի թիվ]]||36 |- |[[Պտույտ]]||36 |- |[[Մաթեմատիկական նշանակումների պատմություն]]||35 |- |[[Անալոգային հաշվողական մեքենա]]||34 |- |[[Ապոլոնիուսի թեորեմ]]||34 |- |[[Էլեմենտ (մաթեմատիկա)]]||34 |- |[[Լամբդա արտահայտություն]]||34 |- |[[Ուղղանկյունություն]]||34 |- |[[Չևայի թեորեմ]]||34 |- |[[Վիճակագրական մեխանիկա]]||34 |- |[[Տարածաչափություն]]||34 |- |[[Նաբլա օպերատոր]]||33 |- |[[Նյոթերի թեորեմ]]||33 |- |[[Գծային արտապատկերում]]||32 |- |[[Հարաբերություններ (մաթեմատիկա)]]||32 |- |[[Հինգ]]||32 |- |[[Տենզոր]]||32 |- |[[Գառնիկ Կարապետյան]]||31 |- |[[Լուկա Պաչոլի]]||31 |- |[[Մաթեմատիկական ֆիզիկա]]||31 |- |[[Մարիամ Միրզախանի]]||31 |- |[[Նորմալ]]||31 |- |[[Պրոյեկտիվ երկրաչափություն]]||31 |- |[[Վեկտորական դաշտ]]||31 |- |[[Օրթոգոնալ ֆունկցիաներ]]||31 |- |[[Xkcd]]||30 |- |[[Բազմապատկման նշան]]||30 |- |[[Գնդային շերտ]]||30 |- |[[Էյլերի բնութագիր]]||30 |- |[[Մնացորդների մասին չինական թեորեմ]]||30 |- |[[Պատահական պրոցես]]||30 |- |[[Պոլ Դիրակ]]||30 |- |[[Ջոն ֆոն Նոյման]]||30 |- |[[Վարինյոնի թեորեմ (երկրաչափություն)]]||30 |- |[[Տարամիտություն]]||30 |- |[[Փոխմիարժեք համապատասխանություն]]||30 |- |[[Աբելյան խումբ]]||29 |- |[[Արքիմեդի աքսիոմ]]||29 |- |[[Զուգորդականություն]]||29 |- |[[Մաթեմատիկական հաստատուն]]||29 |- |[[Օղակ (երկրաչափություն)]]||29 |- |[[Օպերատոր (մաթեմատիկա)]]||29 |- |[[Ֆորդ-ֆալկերսոնի ալգորիթմ]]||29 |} jooc8hd6bg5evy7k61wxtql03wp7cnw 0 1034172 8473861 8337757 2022-07-22T18:35:32Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ |նկարագրություն = Նյու Յորքի նավահանգիստը՝ կարմիրով ցույց է տրված Ափեր Նյու Յորքի ծովածոցը: Այն հարավում միացված է [[Լոուեր Նյու Յորք ծոց|Լոուեր Նյու Յորքի ծովածոց]]ով: [[Էլիս կղզիներ|Էլիսի կղզին]] (հյուսիս) և [[Ազատության կղզի|Ազատության կղզին]] (հարավ) ծոցի հյուսիս-արևմտյան անկյունում են:}} '''Ափեր Նյու Յորքի ծոցը''' կամ '''Ափեր ծոցը''' Նյու Յորքի և [[Նյու Ջերսի]] նավահանգստի ավանդական սիրտն է, և հաճախ կոչվում է Նյու Յորքի նավահանգիստ։ Այն Մանհեթենի, Բրուքլինի, և Ստատեն կղզու ու Հուդզոնի շրջանների Նյու Ջերսի նահանգներում է, Ջերսի Սիթիի և Բայոնայի ինքնավար շրջաններում<ref>{{Cite book| publisher = Hagstrom Map Company, Inc| isbn = 0-88097-763-9| title = Hudson County New Jersey Street Map | year = 2008}}</ref>։ == Ակնարկ == Ափեր ծոցը սնվում է [[Հուդզոն]] գետի ջրերով (պատմականորեն կոչվում է Հյուսիսային գետ, քանի որ այն անցնում է Մանհեթենով), ինչպես նաև Գովանուսի ջրանցքի ջրերով։ Այն կապված է Լոուեր Նյու Յորքի ծովի ափի կիրճով, Նյուարկ ծոցից մինչև Կիլ վան Կուլ և Արևելյան գետի «Long Island Sound»-ի հետ, որը, չնայած անվանմանը, իրականում մակընթացության նեղուց է։ Այն ապահովում է [[Հուդզոն]] գետի ջրերի հիմնական անցուղին, քանի որ այն դատարկվում է կիրճով։ [[Հուդզոն|Հուդզոնի]] ալիքը, քանի որ անցնում է նավահանգիստով, կոչվում է Անխորջի ալիք և գտնվում է [[նավահանգիստ|նավահանգստի]] կեսին մոտավորապես 50 ոտնաչափով<ref>[http://www.sandandgravel.com/news/article.asp?v1=10969 "Anchorage Channel dredging project"]</ref>։ [[2012]] թվականի [[ապրիլ]]ին սկսվեց Բրուքլինի և Ստատեն կղզու երկու ջրատարի փոխարինման նախագիծը, որը, ի վերջո, թույլ կտա գրեթե 100 ոտնաչափով (30 մ) ջրանցք փորել<ref>{{cite news | title = NY Mayor Bloomberg Helps Launch New York Harbor Siphons Project | newspaper = Tunnel Business Magazine | page = 7 | date = June 2012 | url = http://www.tunnelingonline.com/pdfs/2012/2012-06-01.pdf | accessdate = October 15, 2013 }}</ref><ref>{{cite web | last = | title = Replacement of Anchorage Channel Water Siphons | publisher = New York City Economic Development Commission | date = February 13, 2013 | url = http://www.nycedc.com/project/replacement-anchorage-channel-water-siphons | accessdate = March 15, 2012}}</ref>։ Այն պարունակում է մի քանի կղզիներ՝ ներառյալ նահանգապետների, Արևելյան գետի բերանի մոտակայքի կղզիները, ինչպես նաև [[Էլլիս կղզիներ|Էլլիս]] կղզին, Լիբերթի կղզին և Ռոբինզ տորջրյա ժայռը, որոնք օժանդակում են Նյու Ջերսի նահանգի նավահանգստի խոշոր ստորջրյա ջրավազանին։ Ստորջրյա ժայռը պատմականորեն եղել է աշխարհի խոշորագույն ոստրեից կազմված հատակներից մեկը և ապահովում է քաղաքացիների բոլոր դասերի սննդակարգի հիմնական մասը` տեղական և տարածաշրջանային, մինչև [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] վերջը, երբ հատակներն աղտոտվում էին<ref>{{Cite book | last = Kurlansky | first = Mark | authorlink = Mark Kurlansky | title = [[The Big Oyster]] | publisher = Random House Trade paperbacks | year = 2006 | isbn = 978-0-345-47639-5}}</ref>։ Պատմականորեն այն չափազանց կարևոր դեր է խաղացել [[Նյու Յորք|Նյու Յորքի]] մետրոպոլիտենի տարածքի առևտրում։ [[Ազատության հուշարձան (Ռուսե)|Ազատության ազգային հուշարձանը]] հիշեցնում է ներգաղթյալների փորձը [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] վերջին և [[20-րդ դար|20-րդ դարի]] սկզբին։ 1950-ական թվականներից ի վեր բեռնարկղային բեռնափոխադրումները հիմնականում իրականացվում էին Կիլլ վան Կուլի միջոցով դեպի Պորտ Նյուարկ-Էլիզաբեթ ծովային տերմինալ, որտեղ այն համախմբվում է ցամաքային փոխադրման ավելի հեշտ ավտոմատացված փոխանցման համար<ref>{{Citation | last = Rieff | first = Henry | title = Interpretations of New York-New Jersey Agreements 1834 and 1921 | journal = Newark Law Review | volume = 1 | issue = 2 | pages = | date = | year = | url = http://njlegallib.rutgers.edu/journals/docs/journal.nwk.1.29.pdf}}</ref>։ Որպես հետևանք, Ափեր ծոցի ջրային արդյունաբերությունները անկում են ապրել, ինչը հանգեցրել է վերածննդի բազմազան պլանների, չնայած կարևոր ծովային կրառությունները մնում են «Red Hook»-ում, «Port Port»-ում, «MOTBY»-ում, «Constable Hook»-ում և «Staten Island»-ի ափին։ «Liberty State Park»-ը բացվել է [[1976]] թվականին։ Վերջին տարիներին այն դարձել է հանրաճանաչ նավարկություն և հանգստի վայր։ Նավահանգիստն անցնում է Ստատեն կղզու գետանցքով, որը գտնվում է Ուայթհոլ փողոցում՝ Մանհեթենի հարավային ամենաբարձր ծայրում՝ Մարտկոցների այգու (հարավային գետանցք) և Սուրբ Ջորջի Ռիչմոնդ կղզու հարևանությամբ գտնվող Ռիչմոնդ նահանգի Բորոյի սրահի և Ռիչմոնդ շրջանի Գերագույն դատարանի հարևանությամբ։ «NY» ջրանցքը գործարկում է երթուղիները դեպի լեռնաշղթա և նեղուցով դեպի Սենդի Հուկի մոտակայքում գտնվող վայրերը<ref>[http://www.panynj.gov/commuting-traveling/ferry-transportation.html New York Harbor ferry routes:map and info], panynj.gov; accessed May 3, 2020.</ref>։ Ափեր ծոցը աջակցում է ծովային շատ բազմազան բնակչությանը՝ թույլ տալով [[ձկնորսություն]], առավելապես գծավոր բասի և կապույտ ձկների համար<ref name="decny">[http://www.dec.ny.gov/lands/4923.html Hudson River Estuary], NYS Dept. of Environmental Conservation website; accessed May 3, 2020.</ref>։ == Տես նաև == * [[Ազատության կղզի]] * [[Վերազանո Նարոուս կամուրջ]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Նյու Յորքի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] ir2vr5dt7m934g6acyoibubcbxiaekz 8473920 8473861 2022-07-23T00:01:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ |նկարագրություն = Նյու Յորքի նավահանգիստը՝ կարմիրով ցույց է տրված Ափեր Նյու Յորքի ծովածոցը։ Այն հարավում միացված է [[Լոուեր Նյու Յորք ծոց|Լոուեր Նյու Յորքի ծովածոց]]ով։ [[Էլիս կղզիներ|Էլիսի կղզին]] (հյուսիս) և [[Ազատության կղզի|Ազատության կղզին]] (հարավ) ծոցի հյուսիս-արևմտյան անկյունում են։}} '''Ափեր Նյու Յորքի ծոցը''' կամ '''Ափեր ծոցը''' Նյու Յորքի և [[Նյու Ջերսի]] նավահանգստի ավանդական սիրտն է, և հաճախ կոչվում է Նյու Յորքի նավահանգիստ։ Այն Մանհեթենի, Բրուքլինի, և Ստատեն կղզու ու Հուդզոնի շրջանների Նյու Ջերսի նահանգներում է, Ջերսի Սիթիի և Բայոնայի ինքնավար շրջաններում<ref>{{Cite book| publisher = Hagstrom Map Company, Inc| isbn = 0-88097-763-9| title = Hudson County New Jersey Street Map | year = 2008}}</ref>։ == Ակնարկ == Ափեր ծոցը սնվում է [[Հուդզոն]] գետի ջրերով (պատմականորեն կոչվում է Հյուսիսային գետ, քանի որ այն անցնում է Մանհեթենով), ինչպես նաև Գովանուսի ջրանցքի ջրերով։ Այն կապված է Լոուեր Նյու Յորքի ծովի ափի կիրճով, Նյուարկ ծոցից մինչև Կիլ վան Կուլ և Արևելյան գետի «Long Island Sound»-ի հետ, որը, չնայած անվանմանը, իրականում մակընթացության նեղուց է։ Այն ապահովում է [[Հուդզոն]] գետի ջրերի հիմնական անցուղին, քանի որ այն դատարկվում է կիրճով։ [[Հուդզոն|Հուդզոնի]] ալիքը, քանի որ անցնում է նավահանգիստով, կոչվում է Անխորջի ալիք և գտնվում է [[նավահանգիստ|նավահանգստի]] կեսին մոտավորապես 50 ոտնաչափով<ref>[http://www.sandandgravel.com/news/article.asp?v1=10969 "Anchorage Channel dredging project"]</ref>։ [[2012]] թվականի [[ապրիլ]]ին սկսվեց Բրուքլինի և Ստատեն կղզու երկու ջրատարի փոխարինման նախագիծը, որը, ի վերջո, թույլ կտա գրեթե 100 ոտնաչափով (30 մ) ջրանցք փորել<ref>{{cite news | title = NY Mayor Bloomberg Helps Launch New York Harbor Siphons Project | newspaper = Tunnel Business Magazine | page = 7 | date = June 2012 | url = http://www.tunnelingonline.com/pdfs/2012/2012-06-01.pdf | accessdate = October 15, 2013 }}</ref><ref>{{cite web | last = | title = Replacement of Anchorage Channel Water Siphons | publisher = New York City Economic Development Commission | date = February 13, 2013 | url = http://www.nycedc.com/project/replacement-anchorage-channel-water-siphons | accessdate = March 15, 2012}}</ref>։ Այն պարունակում է մի քանի կղզիներ՝ ներառյալ նահանգապետների, Արևելյան գետի բերանի մոտակայքի կղզիները, ինչպես նաև [[Էլլիս կղզիներ|Էլլիս]] կղզին, Լիբերթի կղզին և Ռոբինզ տորջրյա ժայռը, որոնք օժանդակում են Նյու Ջերսի նահանգի նավահանգստի խոշոր ստորջրյա ջրավազանին։ Ստորջրյա ժայռը պատմականորեն եղել է աշխարհի խոշորագույն ոստրեից կազմված հատակներից մեկը և ապահովում է քաղաքացիների բոլոր դասերի սննդակարգի հիմնական մասը` տեղական և տարածաշրջանային, մինչև [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] վերջը, երբ հատակներն աղտոտվում էին<ref>{{Cite book | last = Kurlansky | first = Mark | authorlink = Mark Kurlansky | title = [[The Big Oyster]] | publisher = Random House Trade paperbacks | year = 2006 | isbn = 978-0-345-47639-5}}</ref>։ Պատմականորեն այն չափազանց կարևոր դեր է խաղացել [[Նյու Յորք|Նյու Յորքի]] մետրոպոլիտենի տարածքի առևտրում։ [[Ազատության հուշարձան (Ռուսե)|Ազատության ազգային հուշարձանը]] հիշեցնում է ներգաղթյալների փորձը [[19-րդ դար|19-րդ դարի]] վերջին և [[20-րդ դար|20-րդ դարի]] սկզբին։ 1950-ական թվականներից ի վեր բեռնարկղային բեռնափոխադրումները հիմնականում իրականացվում էին Կիլլ վան Կուլի միջոցով դեպի Պորտ Նյուարկ-Էլիզաբեթ ծովային տերմինալ, որտեղ այն համախմբվում է ցամաքային փոխադրման ավելի հեշտ ավտոմատացված փոխանցման համար<ref>{{Citation | last = Rieff | first = Henry | title = Interpretations of New York-New Jersey Agreements 1834 and 1921 | journal = Newark Law Review | volume = 1 | issue = 2 | pages = | date = | year = | url = http://njlegallib.rutgers.edu/journals/docs/journal.nwk.1.29.pdf}}</ref>։ Որպես հետևանք, Ափեր ծոցի ջրային արդյունաբերությունները անկում են ապրել, ինչը հանգեցրել է վերածննդի բազմազան պլանների, չնայած կարևոր ծովային կրառությունները մնում են «Red Hook»-ում, «Port Port»-ում, «MOTBY»-ում, «Constable Hook»-ում և «Staten Island»-ի ափին։ «Liberty State Park»-ը բացվել է [[1976]] թվականին։ Վերջին տարիներին այն դարձել է հանրաճանաչ նավարկություն և հանգստի վայր։ Նավահանգիստն անցնում է Ստատեն կղզու գետանցքով, որը գտնվում է Ուայթհոլ փողոցում՝ Մանհեթենի հարավային ամենաբարձր ծայրում՝ Մարտկոցների այգու (հարավային գետանցք) և Սուրբ Ջորջի Ռիչմոնդ կղզու հարևանությամբ գտնվող Ռիչմոնդ նահանգի Բորոյի սրահի և Ռիչմոնդ շրջանի Գերագույն դատարանի հարևանությամբ։ «NY» ջրանցքը գործարկում է երթուղիները դեպի լեռնաշղթա և նեղուցով դեպի Սենդի Հուկի մոտակայքում գտնվող վայրերը<ref>[http://www.panynj.gov/commuting-traveling/ferry-transportation.html New York Harbor ferry routes:map and info], panynj.gov; accessed May 3, 2020.</ref>։ Ափեր ծոցը աջակցում է ծովային շատ բազմազան բնակչությանը՝ թույլ տալով [[ձկնորսություն]], առավելապես գծավոր բասի և կապույտ ձկների համար<ref name="decny">[http://www.dec.ny.gov/lands/4923.html Hudson River Estuary], NYS Dept. of Environmental Conservation website; accessed May 3, 2020.</ref>։ == Տես նաև == * [[Ազատության կղզի]] * [[Վերազանո Նարոուս կամուրջ]] == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Նյու Յորքի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] 5s5xttbn2tbpdlp74sqrds989bgokwc 0 1034297 8473871 8337720 2022-07-22T18:53:45Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Մասաչուսեթս նահանգը''' [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան օվկիանոսի]] ծովափին է, որը Մասաչուսեթսի Համագործակցության կենտրոնական ափամերձ հատվածի մաս է կազմում։ == Նկարագիր == Ծովածոցը հյուսիսից Քեյփ Էննից տարածվում է դեպի հարավ մոտ 42 մղոն հեռավորության վրա (68 կմ) գտնվող Պլայմաութ նահանգը։ Նրա հյուսիսային և հարավային ափերը թեքվում են դեպի [[Բոստոն|Բոստոն նավահանգստի]] մուտքը, որտեղ դրանք իրարից գտնվում են մոտ հինգ մղոն հեռավորության վրա։ Եռանկյունի հիմքից մինչև Բոստոնի նավահանգիստը խորությունը կազմում է մոտ 21 մղոն (34 կմ)։ Գետի արևմտյան մասը գտնվում է [[Բոստոն]] քաղաքում։ Մասաչուսեթս նահանգի հյուսիսային ափը քարքարոտ և անկանոն է, բայց հարավային ափը ցածր է, ճահճոտ և ավազոտ։ Ափերի երկայնքով կան մի շարք հրվանդաններ, իսկ ափերից դուրս` կղզիներ, հատկապես Բոստոնի նավահանգստի մուտքի մոտ։ Հիմնական մուտքերը հետևյալն են. հյուսիսային ափին՝ Գլյուստերի նավահանգիստը, Նահանթ ծոցը, Սալեմ Հարբորը, Մարբլհեդ նավահանգիստը և Լին նավահանգիստը, իսկ արևմուտքում՝ Բոստոնի նավահանգիստը, Դորչեստերի և Քվինսի ծոցերը (երկուսն էլ ժամանակին հանդիսացել են Արտաքին Բոստոնի նավահանգստի մի մասը), իսկ հարավային ափին՝ Հինգհամ ծոցը։ Մասաչուսեթս նահանգը ինքնին Մայն ծոցի մի մասն է, որը տարածվում է Նովա Շոտլանդիայի հարավից մինչև Քեյփ Քոդ ծոցը։ Քեյփ Քոդ ծոցը երբեմն համարվում է Մասաչուսեթս նահանգի մաս։ Այս բացատրության ներքո «Մասաչուսեթս ծոց» անվանումը նշում է օվկիանոսի ամբողջ ուղղանկյուն տարածքը Քեյփ Էննի և Քեյփ Քոդի միջև։ == Մասաչուսեթսի ծոցի ղեկավարում == Մասաչուսեթս նահանգի ծովափնյա խորքում գտնվող ջրի հեռացման վայրն օգտագործվել է օվկիանոսի աղբահանության համար՝ զինամթերքին, ցրված նյութերին, քարե և շինարարական բեկորներին և խորտակված անոթներին տնօրինելու համար<ref name=usgs>{{cite web|title=Massachusetts Bay Disposal Site Maps, Open-File Report 98-344|url=http://pubs.usgs.gov/of/1998/of98-344/intro.htm|publisher=U.S. Geological Survey|accessdate=31 July 2015|date=1998}}</ref>։ 1919–1970-ական թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում թափվեցին քիմիական պատերազմի զինամթերքներ, իսկ Երկրորդ աշխարհամարտից հետո հարյուր հազարավոր տոննա ավելցուկային հրետանի և զինամթերք, որոնք ափին զինամթերքների մեծամասնությունն են կազմում։ Նրանց մեծ մասը իներտ «UXO»-ն է, բայց երբեմն նրանք ապրում են։ Ձկնորսները ականակիրներ են բերել Մասաչուսեթս նահանգի Փրովինսթաուն քաղաք<ref name=wbgh>{{cite news|author1=Edgar B. Herwick III|title=Explosive Beach Objects-- Just Another Example Of Massachusetts' Charm|url=http://wgbhnews.org/post/explosive-beach-objects-just-another-example-massachusetts-charm|accessdate=31 July 2015|work=WGBH news|publisher=PBS|date=29 July 2015}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{Cite Collier's|wstitle=Massachusetts Bay |short=x}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Մասաչուսեթսի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի աշխարհագրություն]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] 8samd91k8rh383uxfbmimbesgnsm3kk 0 1034519 8473775 8291924 2022-07-22T13:28:08Z InternetArchiveBot 101881 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Չարլզ Կաո''' ({{Չինարեն|高錕|高锟|Gāo Kūn|Գաո Կուն}}, {{lang-en|Charles K. Kao}}; [[նոյեմբերի 4]], [[1933]], [[Շանհայ]] - [[սեպտեմբերի 23]], [[2018]]<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2018-09/23/c_137488437.htm|title=Nobel Prize-winning scientist Charles Kuen Kao passes away at 84 - Xinhua {{!}} English.news.cn|publisher=www.xinhuanet.com|accessdate=2018-09-25|archive-date=2018-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20180923143546/http://www.xinhuanet.com/english/2018-09/23/c_137488437.htm|dead-url=yes}}</ref>), չինացի, բրիտանական և ամերիկյան ֆիզիկոս, ինժեներ, [[օպտիկական թելք]]երի ոլորտում հիմնարար նշանակություն ունեցող հետազոտությունների և դրանց կիրառման տեխնոլոգիաների հեղինակներից մեկը, որոնք կարևոր նշանակություն ունեցան [[Հաղորդակցություն|հաղորդակցության]] արդյունաբերության մեջ, հենց այդ աշխատանքների համար էլ 2009 թվականին ստացել է [[Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ]]<ref>«For groundbreaking achievements concerning the transmission of light in fibers for optical communication». [http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2009/press.html]{{ref-en}}</ref>։ Մրցանակի մի մասը բաժին է հասել [[Վիլլարդ Բոյլ]]ին և [[Ջորջ Էլվուդ Սմիթ]]ին, ովքեր հայտնաբերել են ԼԿՍ մատրիցաները։ Կաոն եղել է [[Լոնդոնի թագավորական ընկերություն|Լոնդոնի թագավորական ընկերության]]<ref>[https://royalsociety.org/people/kuen-kao-11723/ Kuen Kao]{{ref-en}}</ref>,, [[Թագավորական ինժեներական ակադեմիա]]յի (1997), [[Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա]]յի (1996), [[Գիտությունների և արվեստի Եվրոպական ակադեմիա]]յի անդամ։ Չարլզ Կուեն Կաոն եղել է աշխարհի մի շարք նշանավոր համալսարանների պատվավոր պրոֆեսոր և դոկտոր, մասնավորապես [[Պեկինի համալսարան|Պեկինի]], [[Ցինխուայի համալսարան|Ցինխուայի]], [[Գլազգոյի համալսարան|Գլազգոյի]], [[Պադովայի համալսարան|Պադովայի]], [[Եյլի համալսարան|Եյլի]], [[Փրինսթոնի համալսարան|Փրինսթոնի]] և այլն։ == Աշխատություններ == * {{статья|автор= Kao K.C., Hockham G.A. |заглавие= Dielectric-fibre surface waveguides for optical frequencies |doi= 10.1049/piee.1966.0189 |издание= Proceedings of the Institution of Electrical Engineers |год= 2010 |volume= 113 |pages= 1151—1158 |язык= en}} * {{статья|автор= Као Ч.К. |заглавие= Песок давно минувших дней шлёт в будущее голоса людей (Нобелевская лекция) |doi= 10.3367/UFNr.0180.201012j.1350 |издание= [[УФН]] |год= 1966 |том= 180 |страницы= 1350—1356}} * {{книга|автор= Kao C.K. |заглавие= A Time and A Tide: Charles K. Kao ─ A Memoir |место= Hong Kong |издательство= Chinese University Press |год= 2011}} == Գրականություն == * {{статья|автор= Bayvel P. |заглавие= Kuen Charles Kao (1933–2018) |doi= 10.1038/d41586-018-07355-4 |издание= Nature |год= 2018 |volume= 563 |pages= 326 |язык= en}} * {{статья|автор= Lin C. |заглавие= In memory of Charles Kao |doi= 10.1038/s41566-018-0314-1 |издание= Nature Photonics |год= 2018 |volume= 12 |pages= 715—717 |язык= en}} * {{статья|автор= Menyuk C.R., Lu C., Wai P.-K.A. |заглавие= Charles Kuen Kao |doi= 10.1063/PT.3.4255 |издание= Physics Today |год= 2019 |volume= 72 |номер= 7 |pages= 63 |язык= en}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2009/kao/ Информация с сайта Нобелевского комитета]{{ref-en}} * ''И. Иванов.'' [http://elementy.ru/news/431164 Нобелевская премия по физике — 2009] // «Элементы», 12.10.2009 * [http://www-cgi.cnn.com/ASIANOW/asiaweek/features/aoc/aoc.kao.html Charles K. Kao] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020721015945/http://www-cgi.cnn.com/ASIANOW/asiaweek/features/aoc/aoc.kao.html |date=2002-07-21 }}{{ref-en}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակ}} {{DEFAULTSORT:Կաո, Չարլզ}} [[Կատեգորիա:Ամերիկացի ֆիզիկոսներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդիայի ճարտարագիտական գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի անդամներ]] 4m0nxydpvehfqimqdw09lltijrdjz67 1 1037328 8473876 7478970 2022-07-22T18:56:17Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Քննարկում:Նորթոն-Սաունդ]]»-ից «[[Քննարկում:Նորթոն Սաունդ]]» wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|en|Norton Sound|982426908}} ggev7dpt8y6x5a0gmrtg8xlit45r600 0 1037712 8473901 8422641 2022-07-22T20:48:09Z 46.183.185.18 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Տարադրամ |Անվանում = Յուան |Պատկեր = Renminbi banknotes.JPG |Նկարագրում = Թղթադրամներ |ISO = Yuan Renminbi |Երկիր = {{դրոշավորում|ՉԺՀ}} |Կազմված_է = [[Ցզյա]] |Հարաբերակցություն = 100 |Սիմվոլ = • |Նշանակություն = |Հապավում = |Մետաղադրամներ = ''1, 2, 5'' ֆին, 1 և 5 ցզյա, 1 յուան |Թղթադրամներ = 1 և 5 ցզյաո, 1, 5, 10, 20, 50, 100 յուան |Թվական = 2015-11-29 |Կենտրոնական բանկ = [[Չինաստանի կենտրոնական բանկ]] |Բանկի_կայք = www.pbc.gov.cn |Տարադրամ1 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|RUB|100}} |Կուրս_RUB = 100 [[Ռուբլի|RUB]] |Տարադրամ2 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|USD}} |Կուրս_USD = 1 [[ԱՄՆ դոլար|USD]] |Տարադրամ3 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|EUR}} |Կուրս_EUR = 1 [[Եվրո|EUR]] |Տարադրամ4 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|GBP}} |Կուրս_GBP = 1 [[Ֆունտ ստերլինգ|GBP]] |Տարադրամ5 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|JPY|100}} |Կուրս_JPY = 100 [[Ճապոնական իեն|JPY]] |Թվական = 2020 }} '''Յուան`''' ժամանակակից Չինաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության դրամական միավոր, որը չափվում է ժենմինբիով (կրճատ RMB): Մտնում է [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|ԱՄՀ]] [[Փոխառման հատուկ իրավունք|փոխառման հատուկ իրավունքների]] «զաբյուղի» մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/russian/NP/SEC/pr/2015/pr15540r.pdf|title=Исполнительный совет МВФ завершил пересмотр корзины валют СДР, принял решение о включении китайского юаня|website=МВФ|date=2015-11-30|accessdate=2015-12-22}}</ref>։ Արժույթի [[ISO 4217]] ստանդարտով միջազգային նշանակությունը` CNY: Մեկ յուանը բաժանվում է 10 ցզյաոյի (角), որոնք, իրենց հերթին, բաժանվում են 10 ֆինի(分): Օրինակ, 3,14 յուան գումարը հնչում է ինչպես 3 յուան 1 ցզյաո 4 ֆին ({{lang|zh|三元一角四分}}): Ցզյաոն և ֆինը համապատասխանաբար հավասար է 10⁻¹ և 10⁻² [[տասնորդական նախածանցներ|տասնորդական նախածանցների]]։ Շրջանառության մեջ գտնվում են 1 և 5 ցզյաո, 1 յուան անվանական գնով մետաղադրամները։ Այս մետաղադրամները պաշտոնապես հանդիսանում են վճարունակ, սակայն շրջանառության մեջ գրեթե չեն կիրառվում։ Շրջանառության մեջ են 1980 թվականի 1 և 5 ցզյաո թղթադրամները, 1999 թվականի 1, 5, 10, 20, 50 և 100 յուան թղթադրամների օրինակները (ներառյալ 2005 և 2015 թվականների փոփոխությունները) և ավելի ուշ թողարկածները։ Մետաղադրամների և թղթադրամների 2019 թվականի նոր տեսակը ժամանակի հետ կդառնա գերիշխող, աստիճանաբար շրջանառությունից դուրս հանելով հին տարբերակները։ Չինաստանի ազգային բանկը հիմնադրվել է 1948 թվականի դեկտեմբերի 1-ին<ref>Article 2, {{cite web|date=2003-12-27|url=http://www.cin.gov.cn/law/main/2004010802.htm|title=The People's Bank of China Law of the People's Republic of China|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070320211302/http://www.cin.gov.cn/law/main/2004010802.htm|archivedate=2007-03-20}}</ref>։ 1994 թվականի հուլիսից 2005 թվականը յուանը խիստ կապված էր [[ԱՄՆ դոլար|ԱՄՆ դոլարի]] հետ` 8,28 ։ 1 փոխանակման կուրսով։ Չինական բոլոր թղթադրամների վրա կա գրություն չորս լեզուներով` ժուաներեն, [[մոնղոլերեն]], [[ույղուրերեն]], [[տիբեթերեն]]։ Այդ լեզուները ՉԺՀ ինքնավար շրջաններում` [[Գուանսի-Չժոունի ինքնավար շրջան|Գուանսի-Չժոունիում]], [[Մոնղոլիա|Մոնղոլիայում]], [[Սինծիան|Սինծիանում]], [[Տիբեթի ինքնավար շրջան|Տիբեթում]] համարվում են պաշտոնական լեզու<ref>{{Cite web|url=http://www.idmedina.ru/medina/?2051|title=Автономии в Китае|website=ИД «Медина»|date=2010-09-09|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Արժույթների համառուսաստանյան դասակարգիչում ՉԺՀ ազգային արժույթը կոչվում է՝ * չինական յուան ( 26.12.1994 թվականից 01.01.2001 թվական), * Ռենմինբի յուան (01.01.2001 թվականից 01.02.2007 թվական), * Ժենմինբի յուան (01.02.2007 թվականից 2009 թվականը), * յուան ( 2009 թվականից մինչև մեր օրերը:. [[Բլումբերգ]] գործակալության տվյալներով [[Համաշխարհային միջբանկային ֆինանսական հեռահաղորդակցության կազմակերպություն (SWIFT)|SWIFT]] միջբանկային համակարգում 2013 թվականի մայիսից մինչև 2014 թվականի մայիսը յուանի բաժինը կազմում էր 1,47% (0,84 % դրանից մեկ տարի առաջ)։ Ընդ որում [[ԱՄՆ դոլար|ամերիկյան դոլարի]] մասնաբաժինը` 42%, [[Եվրո|եվրոյինը]]`32%, [[Ռուսական ռուբլի|ռուսական ռուբլուն]]` 0,35%<ref>{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-07-06/putin-s-land-grab-undermines-global-ambition-for-ruble|title=Putin’s Land Grab Undermines Global Ambition for Ruble|author=Ye Xie, Halia Pavliva|date=2014-07-07|publisher=BloombergBusiness|accessdate=2015-01-30|lang=en}}</ref>։ == Թղթադրամներ == === 1980 թվականի թղթադրամների օրինակներ=== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="12"| 1980 թվականի շարք<ref>{{cite web|title=ПИСЬМО ЦБ РФ ОТ 07.04.97 N 29-5/1388 ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕ N 8/97 «О ДЕНЕЖНОМ ОБРАЩЕНИИ КИТАЯ»|url=http://7law.info/base52/part4/d52ru4384.htm|archiveurl=|archivedate=}}</ref> |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական<br>գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| Թողարկման <br>ամսաթիվ (մոդիֆիկացիա) !rowspan="2"| Շրջանառությունից<br>հանելու ամսաթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | 1 ցզյաո | 115×52 | դեղին<br>կանաչ | ձախից` [[Թայվանի աբորիգեններ|գաոշանի]] ներկայացուցիչ, աջից`[[Մանջուրներ|մանջուր ժողովրդի]] ներկայացուցիչ | ՉԺՀ զինանշան | 17 սեպտեմբերի 1988 | 30 ապրիլի 2019 |- | | | 2 ցզյաո | 120×55 | կանաչ | ձախից` [[Բուի (ժողովուրդ)|բուի]] ազգության կին, աջից` [[Կորեացիներ|կորեական էթնոսի]] ներկայացուցիչ | ՉԺՀ զինանշան | 6 մայիսի 1979 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 5 ցզյաո | 125×58 | մանուշակագույն | ձախից`[[մյաոներ]] ազգության աղջիկ, աջից` [[Զհուաներ|զհուան]] ազգության աղջիկ | ՉԺՀ զինանշան | 2 մայիսի 1983 | 30 ապրիլի 2019 |- | | | 1 յուան | 140×63 | կարմիր | [[Յաո (ժողովուրդ)|յաո]] (ձախից) և [[Դուն (ժողովուրդ)|դուն]] (աջից) ազգությունների ներկայացուցիչներ | [[Չինական մեծ պարիսպ]] | 27 մայիսի 1981 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 2 յուան | 145×63 | կանաչ | ձախից` [[Ի (ժողովուրդ)|ի]] ազգության աղջիկ, աջից`[[Ույղուրներ|ույղուրացի]] աղջիկ | [[Նանշան (լեռներ)|Նանշան]] հարավային լեռ | 1 ապրիլի 1983 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 5 յուան | 150×70 | նարնջագույն | ձախից` [[Հուեյ (ժողովուրդ)|հուեյ]] էթնիկ խմբի ներկայացուցիչ, աջից` [[Տիբեթցիներ|տիբեթուհի]] | [[Յանցզի]] գետը «[[Երեք կիրճեր|Երեք կիրճերի]]» կողքին | 12 հուլիսի 1984 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 10 յուան | 155×70 | մոխրակապտագույն | ձախից` [[Մոնղոլները Չինաստանում|մոնղոլ]] տղամարդիկ, աջից` [[Հան (ազգություն)|հան]] ազգության մարդ | [[Ջոմոլունգմա|Էվերեստ]] լեռ | 30 հունիսի 1978 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 50 յուան | 160×77 | դեղին | պրոֆեսոր,գյուղացի և աշխատավոր | [[Հուկոու (ջրվեժ)|Հուկոու]] ջրվեժ [[Հուանհե]] գետի վրա | 16 մայիսի 1974 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 100 յուան | 165×77 | մանուշակագույն | «[[Հյուսիսարևմտյան արշավանք|Հյուսիսային արշավանքի]]» մասնակիցներ, ձախից աջ` [[Չժու Դէ]], [[Լյու Շաոցի]], [[Չժոու Էնլայ]], [[Մաո Ցզե Դուն]] | [[Հյուսիսարևմտյան արշավանք|Մեծ արշավանքի]] մեկնարկի վայրը | 16 մայիսի 1974 | 1 մայիսի 2018 |} === 1999—2005 թվականների թղթադրամների օրինակներ === {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="10"| 1999 թվականի թղթադրամների շարք |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին<br>(յուան) !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական <br> գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| Թողարկման<br>տարեթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | <big>1 | 130×63 | դեղնականաչ | [[Մաո Ցզե Դուն]] | [[Սիհու]] լիճ | 2004 |- | | | <big>5 | 135×63 | Մանուշակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լեռ [[Տայշան]] | 2002 |- | | | <big>10 | 140×70 | կապույտ | Մաո Ցզե Դուն | [[Յանցզի]] գետի վերին երեք շեմերը | 2001 |- | | | <big>20 | 145×70 | շագանակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լանդշաֆտ [[Գույլին]] | 2000 |- | | | <big>50 | 150×70 | կանաչ | Մաո Ցզե Դուն | [[Պոտալա|Պոտալա պալատ]] | 2001 |- | | | <big>100 | 155×77 | կարմիր | Մաո Ցզե Դուն | Պեկինի համագումարների ազգային պալատ | 1999 |} {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="10"|2005 թվականի թղթադրամների շարք |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին<br>(յուան) !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական<br>գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| թողարկման<br>տարեթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | <big>5 | 135×63 | մանուշակագույն | [[Մաո Ցզե Դուն]] | լեռ [[Տայշան]] | 2005 |- | | | <big>10 | 140×70 | կապույտ | Մաո Ցզե Դուն | [[Յանցզի]] գետի վերին երեք շերտերը | 2005 |- | | | <big>20 | 145×70 | շագանակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լանդշաֆտ [[Գույլին]] | 2005 |- | | | <big>50 | 150×70 | կանաչ | Մաո Ցզե Դուն | [[Պոտալա|Պոտալա պալատ]] | 2005 |- | | | <big>100 | 155×77 | կարմիր | Մաո Ցզե Դուն | Պեկինի համագումարների ազգային պալատ | 2005 |} == Փոխարժեքի ռեժիմ == Մինչև 1974 թվականը յուանի փոխարժեքը օտարերկրյա արժույթների նկատմամբ սահմանվում էր [[Ֆունտ ստերլինգ|ֆունտ ստերլինգով]], ինչպես նաև [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնգ Կոնգ դոլարով]]։ 1974 թվականի օգոստոսից թողարկվեց ամենօրյա [[արժեքորոշում]] յուան` ԱՄՆ դոլարի և այլ արժույթներով` արժութային զամբյուղի հիման վրա։ 1994 թվականից Չինաստանի իշխանությունը յուանի կուրսը պահեց 1 դոլար = 8,27 յուան մակարդակի վրա։ Սակայն, վերջին շրջանում ՉԺՀ գտնվում էր [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]] երկրների, [[Ճապոնիա|Ճապոնիայի]] և հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] աճող ճնշման տակ։ Նրանց կարծիքով, յուանի կուրսը ցածր է, որի արդյունքում չինական ապրանքները ստանում են լրացուցիչ մրցակցային առավելություն։ Չինաստանի հետ առևտորւմ ԱՄՆ բացասական սալդոն, 2004 թվականին, կազմում էր 162 մլրդ, իսկ 2005 թվականի I եռամսյակում աճեց ևս 40%-ով` նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ համեմատած<ref>{{Статья|автор=Стрелков И. В.|заглавие=Валютная стратегия интернационализации китайского юаня|ссылка=https://cyberleninka.ru/article/v/valyutnaya-strategiya-internatsionalizatsii-kitayskogo-yuanya|издание=Вестник Международного института экономики и права|год=2012|номер=1 (6)|страницы=20—26|issn=2220-9387}}</ref>։ 2005 թվականի հուլիսի 21-ին Չինաստանը հրաժարվեց դոլարի նկատմամբ ունեցած կապից և ազգային արժույթի կուրսը բարձրացրեց 2%-ով։ Այդ ժամանակից ի վեր յուանի կուրսը սկսեց որոշվել 13 երկրների արժույթի զամբյուղի նկատմամբ ունեցած հարաբերությամբ`[[ԱՄՆ դոլար]], [[եվրո]], [[Ֆունտ|բրիտանական ֆունտ]], [[ռուսական ռուբլի]], [[Ավստրալիական դոլար|ավստրալիական]], [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնգ Կոնգ]], [[Կանադական դոլար|կանադական]], նորզելանդական և [[Սինգապուրյան դոլար|սինգապուրյան դոլարներ]], մալազիական ռինգգիտ, բատ, [[հարավկորեական վոն]] և [[Իեն|ճապոնական իեն]]<ref>{{Cite news|title=Китай отвязывает юань от доллара и привязывает его к корзине из 13 валют|url=https://www.politforums.net/economics/1450121041.html|work=Политфорум|date=2015-12-14|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Ձևականորեն փոխարժեքի քաղաքականության արդյունավետության չափանիշը հանդիսանում էր դրամական ագրեգատները, սակայն, փաստորեն, անցածի նման կուրսային խարիսխը հանդիսանում էր ԱՄՆ դոլարը<ref>{{Cite news|title=Китай в этом году фактически привязал юань к доллару|url=https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2017/05/26/691576-kitai-privyazal-yuan|work=Ведомости|date=2017-05-25|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Կապը փոխարժեքի զամբյուղի հետ, յուանի կուրսը դարձրեց ավելի զգայուն միջազգային տնտեսական կոնյուկտուրայի նկատմամբ, սակայն այդ պայմանները վտանգ չստեղծեցին երկրի ֆինանսական համակարգի կայունության համար։ 2008 թվականի հուլիսին յուանի կուրսը աստիճանաբար ամրապնդվեց է 21,6%-ով։ [[Համաշխարհային բանկ|Համաշխարհային բանկի]] գնահատմամբ, 2003 թվականին յուանի [[Գնողունակություն|գնողունակությունը]] կազմում էր մոտավորապես 1 դոլար=1,8յուան։ 2015 թվականի նոյեմբերի 30-ին [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|ԱՄՀ]] գործադիր խորհուրդը որոշում ընդունեց յուանի ընդգրկել արժույթի փոխառման հատուկ իրավունքների պահուստային զամբյուղի մեջ` ԱՄՀ հաշվարկային միավոր<ref>{{Cite news|title=Что означает включение юаня в число резервных валют|url=https://www.vedomosti.ru/economics/blogs/2015/12/07/619937-yuanya-rezervnih-valyut|work=Ведомости|date=2015-12-07|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Մասնավորապես, 2016 թվականի հոկտեմբերի 1-ից յուանը համաշխարհային պահուստային արժույթի մաս չհամարվեց։ Մինչև այդ կոչումը պետք է աճեր, քանի որ փորձագիտական համայնքի մտածելակերպով արժույթը դառնում է միջազգային, երբ այն ակտիվորեն օգտագործում են անդրսահմանային առևտրում և նրա մասնաբաժինը բարձր է կենտրոնական բանկերի պահուստներում։ Եվս մեկ կարևորագույն պահ` պետք է հնարավորություն ունենալ օգտագործելու պահուստային արժույթը [[ֆինանսական ճգնաժամ]]ի ժամանակ<ref>{{cite web|lang=ru|url=https://fx-rating.com/overviews/9186/|title=Валюты-убежища и их роль на рынке Форекс.|author=|website=Рейтинг Forex брокеров|date=2018-11-14|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171216201917/https://fx-rating.com/overviews/9186/|archivedate=2017-12-16|accessdate=2020-07-31|deadlink=no}}</ref>։ Ներկայումս պահուստայինի կարգավիճակ ունեն SDR 5 արժույթներ` ամերիկյան դոլար, եվրո, չինական յուանը, բրիտանական ֆունտ ստերլլինգը, ճապոնական իենը, ինչպես նաև ևս 3 դրամական միավորներ, որոնք չեն մտնում արժույթի զամբյուղի մեջ` շվեցարական ֆրանկ, կանադական և ավստրալիական դոլարները, որոնք պաշտոնապես այդպիսին դեռևս չեն հանդիսանում, սակայն հաշվի են առնվում ԱՄՀ առաջատար երկրների Կենտրոնական բանկերի պահուստների վիճակագրությունը։ Բոլոր վերը նշված արժույթները (բացառությամբ յուանի) հանդիսանում են ազատ փոխարկելի (ընթացիկ և կապիտալ գործառույթների գծով), և դրանց կայունությունը պահպանելու համար կիրառվում է ազատ լողացող արտարժույթի ռեժիմը, որտեղ կուրսային քաղաքականության արդյունավետության չափանիշ հանդիսանում են ինֆլյացիայի ցուցանիշները<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/economics/28/09/2011/5703ecbc9a79477633d383ff|title=Эксперт: Китаю не нужен свободно конвертируемый юань|website=РБК|date=2011-09-28|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Այդ իսկ պատճառով յուանի ընդգրկումը պահուստային արժույթի զամբյուղի մեջ մնում է վիճելի հարց, քանի որ այն չի հանդիսանում «ազատ գործածվող» և լիովին փոխարկելի արժույթ, չի կիրառվում համաշխարհային վճարային համակարգի հաշվարկներում, [[Արտարժույթի շուկա|FOREX]] շուկայում ակտիվորեն չի վաճառվում, իսկ փոխարժեքը, նախկինի պես, կարգավորում է ՉԺՀ Ազգային բանկը<ref>{{Cite web|url=https://proza.ru/2015/01/11/1039|title=Юань жёстко привязан к доллару США - успокойтесь!|author=Григорий Сухман|website=Проза.ру|date=2015-01-11|accessdate=2018-04-10}}</ref><ref>[http://www.cbr.ru/publ/MoneyAndCredit/andreev_07_14.pdf ''Андреев В. П.'' Интернационализация китайского юаня — на пути к мировой валюте // Деньги и кредит, 2014, № 7, с. 49—54]</ref><ref>{{Cite web|url=https://safetradebinaryoptions.com/forex-trading-pip|title=Forex trading made simple - What is a Pip?|date=|website=|language=|accessdate=}}</ref>։ Յուանի ընդգրկումը SDR արժույթի զամբյուղի մեջ ունի սիմվոլիկ, այլ ոչ թե տնտեսական նշանակություն, իսկ դա նշանակում է, որ այն չի կարող զգալի քանակությամբ կիրառվել Կենտրոնական բանկերի կողմից, այլ տնտեսական գործակալների կողմից երկարաժամկետ ներդրումային ակտիվներում և պահուստային վճարային միջոցներում<ref>{{Cite news|title=Юань стал резервной валютой. Почему это не важно: В главной финансовой новости ноября больше политики, чем экономики|url=https://meduza.io/feature/2015/12/01/yuan-stal-rezervnoy-valyutoy-pochemu-eto-ne-vazhno|work=Meduza|date=2015-12-01|accessdate=2018-04-10}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://cont.ws/@katasonov/61291|title=Интернационализация юаня|author=Валентин Катасонов|website=Конт|date=2014-10-30|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ 2016 թվականի ՉԺՀ արժույթի պահուստը նվազեց գրեթե 320մլրդ դոլարով, մինչև 3,011 տրիլիոն դոլար<ref>{{Cite web|url=https://www.zerich.com/analytics/current-comments/21428.html|title=Этот «мед» не такой сладкий, каким был в октябре|website=ЦЕРИХ Кэпитал менеджмент|date=2017-01-10|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ 2017 թվականի օգոստոսին ՃԺՀ կառավարությունը յուանի կուրսը իջեցրեց, հասցնելով 1 դոլար=6,65 յուան մակարդակի<ref>{{Cite news|title=Народный банк Китая ослабил национальную валюту|url=https://regnum.ru/news/economy/2313868.html|work=ИА REGNUM|date=2017-08-25|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ [[Հոնկոնգ|Հոնկոնգը]] և [[Մակաո|Մակաոն]] ունեն իրենց սեփական արժույթը, «մեկ երկիր, երկու համակարգ» սկզբունքին համապատասխան երկու տարածքներն ունեն իրենց հիմնական օրենքները<ref>{{cite web | date= 1990-04-04 | url= http://www.info.gov.hk/basic_law/fulltext/content0202.htm | title= The Basic Law of the Hong Kong Special Administrative Region of the People's Republic of China | accessdate=2007-03-23 | quote = Article 18: National laws shall not be applied in the Hong Kong Special Administrative Region except for those listed in Annex III to this Law.}}</ref><ref>{{cite web | date= 1993-03-31 | url= http://www.umac.mo/basiclaw/english/ch2.html | title= The Basic Law of the Macao Special Administrative Region of the People's Republic of China | accessdate= 2007-03-23 | quote= Article 18: National laws shall not be applied in the Macao Special Administrative Region except for those listed in Annex m to this Law. | archive-date= 2007-03-05 | archive-url= https://web.archive.org/web/20070305125541/http://www.umac.mo/basiclaw/english/ch2.html | dead-url= yes }}</ref>։ Այդ կերպ, [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնկոնգի դոլար]] և պատակա Մակաոն մնում են օրինական արժույթ այդ երկու շրջաններում, իսկ յուանը չի հանդիսանում օրինական վճարային միջոց։ Հոբկոնգում բանկերը մարդկանց թույլ են տալիս հաշիվ բացել յուանով<ref>{{cite news | title=Hong Kong banks to conduct personal renminbi business on trial basis | url=http://www.info.gov.hk/hkma/eng/press/2003/20031118e4.htm | publisher=Hong Kong Monetary Authority | date=2003-11-18 | accessdate=2007-03-22}}</ref>։ 2010 թվականի հուլիսի օրենսդրական փոփոխություններով պայմանավորված աշխարհի շատ բանկեր<ref>{{cite news | title=Bank of China New York Offers Renminbi Deposits | url=http://www.bocusa.com/portal/Info?id=652&lang=1& | accessdate=2011-02-15 | archive-date=2011-02-22 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110222000911/http://www.bocusa.com/portal/Info?id=652&lang=1& | dead-url=yes }}</ref> աստիճանաբար մարդկանց հնարավորություն են տալիս պահպանել դեպոզիտներ չինական յուանով։ {{Փոխարժեք|CNY|cbrf=да|ecb=да|imf=да}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.imf.org/external/np/mfd/er/2004/eng/1204.htm Classification of Exchange Rate Arrangements and Monetary Policy Frameworks]{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20190901200342/https://www.bis-ans-ende-der-welt.net/China-B.htm Галерея банкнот Китая]{{Ref-de}}{{Ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20190823064147/https://www.bis-ans-ende-der-welt.net/China-X-B.htm Галерея валютных сертификатов (FEC)]{{Ref-de}}{{Ref-en}}{{Ref-fr}} [[Կատեգորիա:Ասիական արժույթներ]] [[Կատեգորիա:Դրամական միավորներ]] [[Կատեգորիա:Չինաստանի պետական խորհրդանիշեր]] [[Կատեգորիա:Տարադրամների խորհրդանիշեր]] [[Կատեգորիա:Փող]] lkfzndnr3kbna7scwd19g56ob4x8eh8 8473981 8473901 2022-07-23T08:43:21Z GeoO 14988 [[Special:Contributions/46.183.185.18|46.183.185.18]] ([[User talk:46.183.185.18|քննարկում]]) մասնակցի խմբագրումները հետ են շրջվել [[User:Սահակ|Սահակ]] մասնակցի վերջին տարբերակին։ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Տարադրամ |Անվանում = Յուան |Պատկեր = Renminbi banknotes.JPG |Նկարագրում = Թղթադրամներ |ISO = Yuan Renminbi |Երկիր = {{դրոշավորում|ՉԺՀ}} |Կազմված_է = [[Ցզյա]] |Հարաբերակցություն = 100 |Սիմվոլ = • |Նշանակություն = |Հապավում = |Մետաղադրամներ = ''1, 2, 5'' ֆին, 1 և 5 ցզյա, 1 յուան |Թղթադրամներ = 1 և 5 ցզյաո, 1, 5, 10, 20, 50, 100 յուան |Թվական = 2015-11-29 |Կենտրոնական բանկ = [[Չինաստանի կենտրոնական բանկ]] |Բանկի_կայք = www.pbc.gov.cn |Տարադրամ1 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|RUB|100}} |Կուրս_RUB = 100 [[Ռուբլի|RUB]] |Տարադրամ2 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|USD}} |Կուրս_USD = 1 [[ԱՄՆ դոլար|USD]] |Տարադրամ3 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|EUR}} |Կուրս_EUR = 1 [[Եվրո|EUR]] |Տարադրամ4 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|GBP}} |Կուրս_GBP = 1 [[Ֆունտ ստերլինգ|GBP]] |Տարադրամ5 = {{Փոխարժեք|Չինական յուան|JPY|100}} |Կուրս_JPY = 100 [[Ճապոնական իեն|JPY]] |Թվական = 2020 }} '''Յուան`''' ժամանակակից Չինաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության դրամական միավոր, որը չափվում է ժենմինբիով (կրճատ RMB): Մտնում է [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|ԱՄՀ]] [[Փոխառման հատուկ իրավունք|փոխառման հատուկ իրավունքների]] «զաբյուղի» մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/russian/NP/SEC/pr/2015/pr15540r.pdf|title=Исполнительный совет МВФ завершил пересмотр корзины валют СДР, принял решение о включении китайского юаня|website=МВФ|date=2015-11-30|accessdate=2015-12-22}}</ref>։ Արժույթի [[ISO 4217]] ստանդարտով միջազգային նշանակությունը` CNY: Մեկ յուանը բաժանվում է 10 ցզյաոյի (角), որոնք, իրենց հերթին, բաժանվում են 10 ֆինի(分): Օրինակ, 3,14 յուան գումարը հնչում է ինչպես 3 յուան 1 ցզյաո 4 ֆին ({{lang|zh|三元一角四分}}): Ցզյաոն և ֆինը համապատասխանաբար հավասար է 10<sup>−1</sup> և 10<sup>−2</sup> [[տասնորդական նախածանցներ|տասնորդական նախածանցների]]։ Շրջանառության մեջ գտնվում են 1 և 5 ցզյաո, 1 յուան անվանական գնով մետաղադրամները։ Այս մետաղադրամները պաշտոնապես հանդիսանում են վճարունակ, սակայն շրջանառության մեջ գրեթե չեն կիրառվում։ Շրջանառության մեջ են 1980 թվականի 1 և 5 ցզյաո թղթադրամները, 1999 թվականի 1, 5, 10, 20, 50 և 100 յուան թղթադրամների օրինակները (ներառյալ 2005 և 2015 թվականների փոփոխությունները) և ավելի ուշ թողարկածները։ Մետաղադրամների և թղթադրամների 2019 թվականի նոր տեսակը ժամանակի հետ կդառնա գերիշխող, աստիճանաբար շրջանառությունից դուրս հանելով հին տարբերակները։ Չինաստանի ազգային բանկը հիմնադրվել է 1948 թվականի դեկտեմբերի 1-ին<ref>Article 2, {{cite web|date=2003-12-27|url=http://www.cin.gov.cn/law/main/2004010802.htm|title=The People's Bank of China Law of the People's Republic of China|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070320211302/http://www.cin.gov.cn/law/main/2004010802.htm|archivedate=2007-03-20}}</ref>։ 1994 թվականի հուլիսից 2005 թվականը յուանը խիստ կապված էր [[ԱՄՆ դոլար|ԱՄՆ դոլարի]] հետ` 8,28 ։ 1 փոխանակման կուրսով։ Չինական բոլոր թղթադրամների վրա կա գրություն չորս լեզուներով` ժուաներեն, [[մոնղոլերեն]], [[ույղուրերեն]], [[տիբեթերեն]]։ Այդ լեզուները ՉԺՀ ինքնավար շրջաններում` [[Գուանսի-Չժոունի ինքնավար շրջան|Գուանսի-Չժոունիում]], [[Մոնղոլիա|Մոնղոլիայում]], [[Սինծիան|Սինծիանում]], [[Տիբեթի ինքնավար շրջան|Տիբեթում]] համարվում են պաշտոնական լեզու<ref>{{Cite web|url=http://www.idmedina.ru/medina/?2051|title=Автономии в Китае|website=ИД «Медина»|date=2010-09-09|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Արժույթների համառուսաստանյան դասակարգիչում ՉԺՀ ազգային արժույթը կոչվում է՝ * չինական յուան ( 26.12.1994 թվականից 01.01.2001 թվական), * Ռենմինբի յուան (01.01.2001 թվականից 01.02.2007 թվական), * Ժենմինբի յուան (01.02.2007 թվականից 2009 թվականը), * յուան ( 2009 թվականից մինչև մեր օրերը:. [[Բլումբերգ]] գործակալության տվյալներով [[Համաշխարհային միջբանկային ֆինանսական հեռահաղորդակցության կազմակերպություն (SWIFT)|SWIFT]] միջբանկային համակարգում 2013 թվականի մայիսից մինչև 2014 թվականի մայիսը յուանի բաժինը կազմում էր 1,47% (0,84 % դրանից մեկ տարի առաջ)։ Ընդ որում [[ԱՄՆ դոլար|ամերիկյան դոլարի]] մասնաբաժինը` 42%, [[Եվրո|եվրոյինը]]`32%, [[Ռուսական ռուբլի|ռուսական ռուբլուն]]` 0,35%<ref>{{cite web|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-07-06/putin-s-land-grab-undermines-global-ambition-for-ruble|title=Putin’s Land Grab Undermines Global Ambition for Ruble|author=Ye Xie, Halia Pavliva|date=2014-07-07|publisher=BloombergBusiness|accessdate=2015-01-30|lang=en}}</ref>։ == Թղթադրամներ == === 1980 թվականի թղթադրամների օրինակներ=== {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="12"| 1980 թվականի շարք<ref>{{cite web|title=ПИСЬМО ЦБ РФ ОТ 07.04.97 N 29-5/1388 ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕ N 8/97 «О ДЕНЕЖНОМ ОБРАЩЕНИИ КИТАЯ»|url=http://7law.info/base52/part4/d52ru4384.htm|archiveurl=|archivedate=}}</ref> |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական<br>գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| Թողարկման <br>ամսաթիվ (մոդիֆիկացիա) !rowspan="2"| Շրջանառությունից<br>հանելու ամսաթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | 1 ցզյաո | 115×52 | դեղին<br>կանաչ | ձախից` [[Թայվանի աբորիգեններ|գաոշանի]] ներկայացուցիչ, աջից`[[Մանջուրներ|մանջուր ժողովրդի]] ներկայացուցիչ | ՉԺՀ զինանշան | 17 սեպտեմբերի 1988 | 30 ապրիլի 2019 |- | | | 2 ցզյաո | 120×55 | կանաչ | ձախից` [[Բուի (ժողովուրդ)|բուի]] ազգության կին, աջից` [[Կորեացիներ|կորեական էթնոսի]] ներկայացուցիչ | ՉԺՀ զինանշան | 6 մայիսի 1979 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 5 ցզյաո | 125×58 | մանուշակագույն | ձախից`[[մյաոներ]] ազգության աղջիկ, աջից` [[Զհուաներ|զհուան]] ազգության աղջիկ | ՉԺՀ զինանշան | 2 մայիսի 1983 | 30 ապրիլի 2019 |- | | | 1 յուան | 140×63 | կարմիր | [[Յաո (ժողովուրդ)|յաո]] (ձախից) և [[Դուն (ժողովուրդ)|դուն]] (աջից) ազգությունների ներկայացուցիչներ | [[Չինական մեծ պարիսպ]] | 27 մայիսի 1981 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 2 յուան | 145×63 | կանաչ | ձախից` [[Ի (ժողովուրդ)|ի]] ազգության աղջիկ, աջից`[[Ույղուրներ|ույղուրացի]] աղջիկ | [[Նանշան (լեռներ)|Նանշան]] հարավային լեռ | 1 ապրիլի 1983 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 5 յուան | 150×70 | նարնջագույն | ձախից` [[Հուեյ (ժողովուրդ)|հուեյ]] էթնիկ խմբի ներկայացուցիչ, աջից` [[Տիբեթցիներ|տիբեթուհի]] | [[Յանցզի]] գետը «[[Երեք կիրճեր|Երեք կիրճերի]]» կողքին | 12 հուլիսի 1984 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 10 յուան | 155×70 | մոխրակապտագույն | ձախից` [[Մոնղոլները Չինաստանում|մոնղոլ]] տղամարդիկ, աջից` [[Հան (ազգություն)|հան]] ազգության մարդ | [[Ջոմոլունգմա|Էվերեստ]] լեռ | 30 հունիսի 1978 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 50 յուան | 160×77 | դեղին | պրոֆեսոր,գյուղացի և աշխատավոր | [[Հուկոու (ջրվեժ)|Հուկոու]] ջրվեժ [[Հուանհե]] գետի վրա | 16 մայիսի 1974 | 1 մայիսի 2018 |- | | | 100 յուան | 165×77 | մանուշակագույն | «[[Հյուսիսարևմտյան արշավանք|Հյուսիսային արշավանքի]]» մասնակիցներ, ձախից աջ` [[Չժու Դէ]], [[Լյու Շաոցի]], [[Չժոու Էնլայ]], [[Մաո Ցզե Դուն]] | [[Հյուսիսարևմտյան արշավանք|Մեծ արշավանքի]] մեկնարկի վայրը | 16 մայիսի 1974 | 1 մայիսի 2018 |} === 1999—2005 թվականների թղթադրամների օրինակներ === {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="10"| 1999 թվականի թղթադրամների շարք |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին<br>(յուան) !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական <br> գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| Թողարկման<br>տարեթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | <big>1 | 130×63 | դեղնականաչ | [[Մաո Ցզե Դուն]] | [[Սիհու]] լիճ | 2004 |- | | | <big>5 | 135×63 | Մանուշակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լեռ [[Տայշան]] | 2002 |- | | | <big>10 | 140×70 | կապույտ | Մաո Ցզե Դուն | [[Յանցզի]] գետի վերին երեք շեմերը | 2001 |- | | | <big>20 | 145×70 | շագանակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լանդշաֆտ [[Գույլին]] | 2000 |- | | | <big>50 | 150×70 | կանաչ | Մաո Ցզե Դուն | [[Պոտալա|Պոտալա պալատ]] | 2001 |- | | | <big>100 | 155×77 | կարմիր | Մաո Ցզե Դուն | Պեկինի համագումարների ազգային պալատ | 1999 |} {|class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align: center" !colspan="10"|2005 թվականի թղթադրամների շարք |- !colspan="2"| Պատկեր !rowspan="2"| Անվանական գին<br>(յուան) !rowspan="2"| Չափսեր<br>(մմ) !rowspan="2"| Հիմնական<br>գույներ !colspan="2"| Նկարագրություն !rowspan="2"| թողարկման<br>տարեթիվ |- ! Ավերս ! Ռևերս ! Ավերս ! Ռևերս |- | | | <big>5 | 135×63 | մանուշակագույն | [[Մաո Ցզե Դուն]] | լեռ [[Տայշան]] | 2005 |- | | | <big>10 | 140×70 | կապույտ | Մաո Ցզե Դուն | [[Յանցզի]] գետի վերին երեք շերտերը | 2005 |- | | | <big>20 | 145×70 | շագանակագույն | Մաո Ցզե Դուն | լանդշաֆտ [[Գույլին]] | 2005 |- | | | <big>50 | 150×70 | կանաչ | Մաո Ցզե Դուն | [[Պոտալա|Պոտալա պալատ]] | 2005 |- | | | <big>100 | 155×77 | կարմիր | Մաո Ցզե Դուն | Պեկինի համագումարների ազգային պալատ | 2005 |} == Փոխարժեքի ռեժիմ == Մինչև 1974 թվականը յուանի փոխարժեքը օտարերկրյա արժույթների նկատմամբ սահմանվում էր [[Ֆունտ ստերլինգ|ֆունտ ստերլինգով]], ինչպես նաև [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնգ Կոնգ դոլարով]]։ 1974 թվականի օգոստոսից թողարկվեց ամենօրյա [[արժեքորոշում]] յուան` ԱՄՆ դոլարի և այլ արժույթներով` արժութային զամբյուղի հիման վրա։ 1994 թվականից Չինաստանի իշխանությունը յուանի կուրսը պահեց 1 դոլար = 8,27 յուան մակարդակի վրա։ Սակայն, վերջին շրջանում ՉԺՀ գտնվում էր [[Եվրոպական միություն|ԵՄ]] երկրների, [[Ճապոնիա|Ճապոնիայի]] և հատկապես [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] աճող ճնշման տակ։ Նրանց կարծիքով, յուանի կուրսը ցածր է, որի արդյունքում չինական ապրանքները ստանում են լրացուցիչ մրցակցային առավելություն։ Չինաստանի հետ առևտորւմ ԱՄՆ բացասական սալդոն, 2004 թվականին, կազմում էր 162 մլրդ, իսկ 2005 թվականի I եռամսյակում աճեց ևս 40%-ով` նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի հետ համեմատած<ref>{{Статья|автор=Стрелков И. В.|заглавие=Валютная стратегия интернационализации китайского юаня|ссылка=https://cyberleninka.ru/article/v/valyutnaya-strategiya-internatsionalizatsii-kitayskogo-yuanya|издание=Вестник Международного института экономики и права|год=2012|номер=1 (6)|страницы=20—26|issn=2220-9387}}</ref>։ 2005 թվականի հուլիսի 21-ին Չինաստանը հրաժարվեց դոլարի նկատմամբ ունեցած կապից և ազգային արժույթի կուրսը բարձրացրեց 2%-ով։ Այդ ժամանակից ի վեր յուանի կուրսը սկսեց որոշվել 13 երկրների արժույթի զամբյուղի նկատմամբ ունեցած հարաբերությամբ`[[ԱՄՆ դոլար]], [[եվրո]], [[Ֆունտ|բրիտանական ֆունտ]], [[ռուսական ռուբլի]], [[Ավստրալիական դոլար|ավստրալիական]], [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնգ Կոնգ]], [[Կանադական դոլար|կանադական]], նորզելանդական և [[Սինգապուրյան դոլար|սինգապուրյան դոլարներ]], մալազիական ռինգգիտ, բատ, [[հարավկորեական վոն]] և [[Իեն|ճապոնական իեն]]<ref>{{Cite news|title=Китай отвязывает юань от доллара и привязывает его к корзине из 13 валют|url=https://www.politforums.net/economics/1450121041.html|work=Политфорум|date=2015-12-14|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Ձևականորեն փոխարժեքի քաղաքականության արդյունավետության չափանիշը հանդիսանում էր դրամական ագրեգատները, սակայն, փաստորեն, անցածի նման կուրսային խարիսխը հանդիսանում էր ԱՄՆ դոլարը<ref>{{Cite news|title=Китай в этом году фактически привязал юань к доллару|url=https://www.vedomosti.ru/economics/articles/2017/05/26/691576-kitai-privyazal-yuan|work=Ведомости|date=2017-05-25|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Կապը փոխարժեքի զամբյուղի հետ, յուանի կուրսը դարձրեց ավելի զգայուն միջազգային տնտեսական կոնյուկտուրայի նկատմամբ, սակայն այդ պայմանները վտանգ չստեղծեցին երկրի ֆինանսական համակարգի կայունության համար։ 2008 թվականի հուլիսին յուանի կուրսը աստիճանաբար ամրապնդվեց է 21,6%-ով։ [[Համաշխարհային բանկ|Համաշխարհային բանկի]] գնահատմամբ, 2003 թվականին յուանի [[Գնողունակություն|գնողունակությունը]] կազմում էր մոտավորապես 1 դոլար=1,8յուան։ 2015 թվականի նոյեմբերի 30-ին [[Արժույթի միջազգային հիմնադրամ|ԱՄՀ]] գործադիր խորհուրդը որոշում ընդունեց յուանի ընդգրկել արժույթի փոխառման հատուկ իրավունքների պահուստային զամբյուղի մեջ` ԱՄՀ հաշվարկային միավոր<ref>{{Cite news|title=Что означает включение юаня в число резервных валют|url=https://www.vedomosti.ru/economics/blogs/2015/12/07/619937-yuanya-rezervnih-valyut|work=Ведомости|date=2015-12-07|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Մասնավորապես, 2016 թվականի հոկտեմբերի 1-ից յուանը համաշխարհային պահուստային արժույթի մաս չհամարվեց։ Մինչև այդ կոչումը պետք է աճեր, քանի որ փորձագիտական համայնքի մտածելակերպով արժույթը դառնում է միջազգային, երբ այն ակտիվորեն օգտագործում են անդրսահմանային առևտրում և նրա մասնաբաժինը բարձր է կենտրոնական բանկերի պահուստներում։ Եվս մեկ կարևորագույն պահ` պետք է հնարավորություն ունենալ օգտագործելու պահուստային արժույթը [[ֆինանսական ճգնաժամ]]ի ժամանակ<ref>{{cite web|lang=ru|url=https://fx-rating.com/overviews/9186/|title=Валюты-убежища и их роль на рынке Форекс.|author=|website=Рейтинг Forex брокеров|date=2018-11-14|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171216201917/https://fx-rating.com/overviews/9186/|archivedate=2017-12-16|accessdate=2020-07-31|deadlink=no}}</ref>։ Ներկայումս պահուստայինի կարգավիճակ ունեն SDR 5 արժույթներ` ամերիկյան դոլար, եվրո, չինական յուանը, բրիտանական ֆունտ ստերլլինգը, ճապոնական իենը, ինչպես նաև ևս 3 դրամական միավորներ, որոնք չեն մտնում արժույթի զամբյուղի մեջ` շվեցարական ֆրանկ, կանադական և ավստրալիական դոլարները, որոնք պաշտոնապես այդպիսին դեռևս չեն հանդիսանում, սակայն հաշվի են առնվում ԱՄՀ առաջատար երկրների Կենտրոնական բանկերի պահուստների վիճակագրությունը։ Բոլոր վերը նշված արժույթները (բացառությամբ յուանի) հանդիսանում են ազատ փոխարկելի (ընթացիկ և կապիտալ գործառույթների գծով), և դրանց կայունությունը պահպանելու համար կիրառվում է ազատ լողացող արտարժույթի ռեժիմը, որտեղ կուրսային քաղաքականության արդյունավետության չափանիշ հանդիսանում են ինֆլյացիայի ցուցանիշները<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/economics/28/09/2011/5703ecbc9a79477633d383ff|title=Эксперт: Китаю не нужен свободно конвертируемый юань|website=РБК|date=2011-09-28|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ Այդ իսկ պատճառով յուանի ընդգրկումը պահուստային արժույթի զամբյուղի մեջ մնում է վիճելի հարց, քանի որ այն չի հանդիսանում «ազատ գործածվող» և լիովին փոխարկելի արժույթ, չի կիրառվում համաշխարհային վճարային համակարգի հաշվարկներում, [[Արտարժույթի շուկա|FOREX]] շուկայում ակտիվորեն չի վաճառվում, իսկ փոխարժեքը, նախկինի պես, կարգավորում է ՉԺՀ Ազգային բանկը<ref>{{Cite web|url=https://proza.ru/2015/01/11/1039|title=Юань жёстко привязан к доллару США - успокойтесь!|author=Григорий Сухман|website=Проза.ру|date=2015-01-11|accessdate=2018-04-10}}</ref><ref>[http://www.cbr.ru/publ/MoneyAndCredit/andreev_07_14.pdf ''Андреев В. П.'' Интернационализация китайского юаня — на пути к мировой валюте // Деньги и кредит, 2014, № 7, с. 49—54]</ref>։ Յուանի ընդգրկումը SDR արժույթի զամբյուղի մեջ ունի սիմվոլիկ, այլ ոչ թե տնտեսական նշանակություն, իսկ դա նշանակում է, որ այն չի կարող զգալի քանակությամբ կիրառվել Կենտրոնական բանկերի կողմից, այլ տնտեսական գործակալների կողմից երկարաժամկետ ներդրումային ակտիվներում և պահուստային վճարային միջոցներում<ref>{{Cite news|title=Юань стал резервной валютой. Почему это не важно: В главной финансовой новости ноября больше политики, чем экономики|url=https://meduza.io/feature/2015/12/01/yuan-stal-rezervnoy-valyutoy-pochemu-eto-ne-vazhno|work=Meduza|date=2015-12-01|accessdate=2018-04-10}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://cont.ws/@katasonov/61291|title=Интернационализация юаня|author=Валентин Катасонов|website=Конт|date=2014-10-30|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ 2016 թվականի ՉԺՀ արժույթի պահուստը նվազեց գրեթե 320մլրդ դոլարով, մինչև 3,011 տրիլիոն դոլար<ref>{{Cite web|url=https://www.zerich.com/analytics/current-comments/21428.html|title=Этот «мед» не такой сладкий, каким был в октябре|website=ЦЕРИХ Кэпитал менеджмент|date=2017-01-10|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ 2017 թվականի օգոստոսին ՃԺՀ կառավարությունը յուանի կուրսը իջեցրեց, հասցնելով 1 դոլար=6,65 յուան մակարդակի<ref>{{Cite news|title=Народный банк Китая ослабил национальную валюту|url=https://regnum.ru/news/economy/2313868.html|work=ИА REGNUM|date=2017-08-25|accessdate=2018-04-10}}</ref>։ [[Հոնկոնգ|Հոնկոնգը]] և [[Մակաո|Մակաոն]] ունեն իրենց սեփական արժույթը, «մեկ երկիր, երկու համակարգ» սկզբունքին համապատասխան երկու տարածքներն ունեն իրենց հիմնական օրենքները<ref>{{cite web | date= 1990-04-04 | url= http://www.info.gov.hk/basic_law/fulltext/content0202.htm | title= The Basic Law of the Hong Kong Special Administrative Region of the People's Republic of China | accessdate=2007-03-23 | quote = Article 18: National laws shall not be applied in the Hong Kong Special Administrative Region except for those listed in Annex III to this Law.}}</ref><ref>{{cite web | date= 1993-03-31 | url= http://www.umac.mo/basiclaw/english/ch2.html | title= The Basic Law of the Macao Special Administrative Region of the People's Republic of China | accessdate= 2007-03-23 | quote= Article 18: National laws shall not be applied in the Macao Special Administrative Region except for those listed in Annex m to this Law. | archive-date= 2007-03-05 | archive-url= https://web.archive.org/web/20070305125541/http://www.umac.mo/basiclaw/english/ch2.html | dead-url= yes }}</ref>։ Այդ կերպ, [[Հոնգ Կոնգ դոլար|Հոնկոնգի դոլար]] և պատակա Մակաոն մնում են օրինական արժույթ այդ երկու շրջաններում, իսկ յուանը չի հանդիսանում օրինական վճարային միջոց։ Հոբկոնգում բանկերը մարդկանց թույլ են տալիս հաշիվ բացել յուանով<ref>{{cite news | title=Hong Kong banks to conduct personal renminbi business on trial basis | url=http://www.info.gov.hk/hkma/eng/press/2003/20031118e4.htm | publisher=Hong Kong Monetary Authority | date=2003-11-18 | accessdate=2007-03-22}}</ref>։ 2010 թվականի հուլիսի օրենսդրական փոփոխություններով պայմանավորված աշխարհի շատ բանկեր<ref>{{cite news | title=Bank of China New York Offers Renminbi Deposits | url=http://www.bocusa.com/portal/Info?id=652&lang=1& | accessdate=2011-02-15 | archive-date=2011-02-22 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110222000911/http://www.bocusa.com/portal/Info?id=652&lang=1& | dead-url=yes }}</ref> աստիճանաբար մարդկանց հնարավորություն են տալիս պահպանել դեպոզիտներ չինական յուանով։ {{Փոխարժեք|CNY|cbrf=да|ecb=да|imf=да}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին հղումներ == * [http://www.imf.org/external/np/mfd/er/2004/eng/1204.htm Classification of Exchange Rate Arrangements and Monetary Policy Frameworks]{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20190901200342/https://www.bis-ans-ende-der-welt.net/China-B.htm Галерея банкнот Китая]{{Ref-de}}{{Ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20190823064147/https://www.bis-ans-ende-der-welt.net/China-X-B.htm Галерея валютных сертификатов (FEC)]{{Ref-de}}{{Ref-en}}{{Ref-fr}} [[Կատեգորիա:Ասիական արժույթներ]] [[Կատեգորիա:Դրամական միավորներ]] [[Կատեգորիա:Չինաստանի պետական խորհրդանիշեր]] [[Կատեգորիա:Տարադրամների խորհրդանիշեր]] [[Կատեգորիա:Փող]] e1cqzllq4nm4nrfqcwnmrui8ip7kcyc 0 1038542 8473894 8470149 2022-07-22T19:05:12Z 212.58.103.235 /* Արտաքին հղումներ */Added personal website wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ |պատկեր=Դավիթ Մաթևոսյանի պատկեր.jpg }} '''Դավիթ Ղևոնդի Մաթևոսյան''' ({{ԱԾ}}), [[ՀՀ ԱԺ]] նախկին պատգամավոր, ազատամարտիկ, [[Արցախյան ազատամարտ]]ի մասնակից, քաղաքական գործիչ<ref>{{Cite web|url=https://hraparak.am/post/591f9ca1e3d84d0d37fc9b7b|title=Դավիթ Մաթեւոսյան․«Այսօր զինադադարի հաստատումն ավելի հեշտ է, քան 1994 թվականին»|last=Սիմոնյան|first=Սյուզան|date=2016-04-06|website=ՀՐԱՊԱՐԱԿ|language=hy-AM|accessdate=2020-10-24}}</ref>։ == Կենսագրություն == Ծնվել է Մեղրիի շրջանի [[Կարճևան]] գյուղում 1960 թվականի մարտի 22-ին։ Ավարտել է Հայկական գյուղատնտեսական ինստիտուտը՝ ինժեներ հիդրոտեխնիկի որակավորմամբ։ 1982-1983 թվականներին որպես աշղեկ աշխատել է Ագարակի հանքաշինական վարչությունում, 1983-1984 թվականներին՝ Մեղրիի ոռոգման և ջրամիացման համակարգերի վարչությունում՝ ինժեներ, 1984-1985 թվականներին եղել է ՀԼԿԵՄ Մեղրիի շրջկոմի հրահանգիչ, 1985-1991 թվականներին՝ Կարճևանի պետտենտեսության տնօրեն։ 1991-1995 թվականներին եղել է Մեղրիի ՆԳ բաժնի պետ։ 1995 թվականին ընտրվել է ՀՀ առաջին գումարման ԱԺ պատգամավոր, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ, «Հանրապետություն» խմբակցության անդամ, անկուսակցական։ 2008 թվականի [[Մարտի 1-ի իրադարձություններ|մարտի մեկի գործով]] հունիսի 17-ին դատապարտվել էր 3 տարվա ազատազրկման։ 2009 թվականի հունիսի 22-ին համաներմամբ ազատ է արձակվել։ Զոհվել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Ադրբեջանի ծավալած լայնամասշտաբ պատերազմի]] ժամանակ<ref>{{Cite web|url=https://medialab.am/105019/|title=Զոհվել է ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Դավիթ Մաթևոսյանը|date=2020-10-23|website=MediaLab Newsroom-Laboratory|language=en-US|accessdate=2020-10-24}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=426&lang=arm Դավիթ Ղևոնդի Մաթեւոսյան] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Մաթևոսյան, Դավիթ}} [[Կատեգորիա:ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:44-օրյա պատերազմի մասնակիցներ հայկական կողմից]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] *[https://davitmatevosyan.com/ Անձնական կայք] gsyxpe4qtn4pznvuft00w8lp4pb8n8k 8473896 8473894 2022-07-22T19:08:52Z 212.58.103.235 Added web address wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ |պատկեր=Դավիթ Մաթևոսյանի պատկեր.jpg }} '''Դավիթ Ղևոնդի Մաթևոսյան''' ({{ԱԾ}}), [[ՀՀ ԱԺ]] նախկին պատգամավոր, ազատամարտիկ, [[Արցախյան ազատամարտ]]ի մասնակից, քաղաքական գործիչ<ref>{{Cite web|url=https://hraparak.am/post/591f9ca1e3d84d0d37fc9b7b|title=Դավիթ Մաթեւոսյան․«Այսօր զինադադարի հաստատումն ավելի հեշտ է, քան 1994 թվականին»|last=Սիմոնյան|first=Սյուզան|date=2016-04-06|website=ՀՐԱՊԱՐԱԿ|language=hy-AM|accessdate=2020-10-24}}</ref>։ [https://davitmatevosyan.com/ Դավիթ Մաթեւոսյանի անձնական կայք] == Կենսագրություն == Ծնվել է Մեղրիի շրջանի [[Կարճևան]] գյուղում 1960 թվականի մարտի 22-ին։ Ավարտել է Հայկական գյուղատնտեսական ինստիտուտը՝ ինժեներ հիդրոտեխնիկի որակավորմամբ։ 1982-1983 թվականներին որպես աշղեկ աշխատել է Ագարակի հանքաշինական վարչությունում, 1983-1984 թվականներին՝ Մեղրիի ոռոգման և ջրամիացման համակարգերի վարչությունում՝ ինժեներ, 1984-1985 թվականներին եղել է ՀԼԿԵՄ Մեղրիի շրջկոմի հրահանգիչ, 1985-1991 թվականներին՝ Կարճևանի պետտենտեսության տնօրեն։ 1991-1995 թվականներին եղել է Մեղրիի ՆԳ բաժնի պետ։ 1995 թվականին ընտրվել է ՀՀ առաջին գումարման ԱԺ պատգամավոր, ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ, «Հանրապետություն» խմբակցության անդամ, անկուսակցական։ 2008 թվականի [[Մարտի 1-ի իրադարձություններ|մարտի մեկի գործով]] հունիսի 17-ին դատապարտվել էր 3 տարվա ազատազրկման։ 2009 թվականի հունիսի 22-ին համաներմամբ ազատ է արձակվել։ Զոհվել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Ադրբեջանի ծավալած լայնամասշտաբ պատերազմի]] ժամանակ<ref>{{Cite web|url=https://medialab.am/105019/|title=Զոհվել է ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Դավիթ Մաթևոսյանը|date=2020-10-23|website=MediaLab Newsroom-Laboratory|language=en-US|accessdate=2020-10-24}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.parliament.am/deputies.php?sel=details&ID=426&lang=arm Դավիթ Ղևոնդի Մաթեւոսյան] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Մաթևոսյան, Դավիթ}} [[Կատեգորիա:ՀՀ Ազգային ժողովի պատգամավորներ]] [[Կատեգորիա:44-օրյա պատերազմի մասնակիցներ հայկական կողմից]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] *[https://davitmatevosyan.com/ Անձնական կայք] p35ssw6zo1gy07uf9ltgyugzgox8n6r 0 1039450 8473811 8258822 2022-07-22T16:26:01Z Armineaghayan 25187 ավելացվեց [[Կատեգորիա:Ամերիկացի պետական գործիչներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ}} '''Գաբրիել Դի (Գաբբի) Գիֆորդս''' ({{lang-en|Gabrielle Dee "Gabby" Giffords}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի քաղաքական և պետական գործիչ, [[ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատ]]ի նախկին անդամ Արիզոնա նահանգից։ [[ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցություն|ԱՄՆ դեմոկրատական կուսակցության]] անդամ, Արիզոնայի պատմության մեջ երրորդ կինը, որը ընտրվել է [[ԱՄՆ Կոնգրես]]ում։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1970 թվականին Արիզոնա նահանգի [[Թուսոն]] քաղաքում՝ Սպենսեր Ջ.Գրիֆորդսի (Spencer J. Giffords) և Գլորիա Կայի (Gloria Kay) ընտանիքում։ Հայրը [[Հրեաներ|հրեա]] է, [[կինոռեժիսոր]] Բրյուս Փելթրոուի (''Bruce Paltrow'') զարմիկը<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1345413/Gabrielle-Giffords-shot-Jared-Loughner-left-6-dead-Gwyneth-Paltrows-cousin.html American politician shot in the head by gunman who left six dead is cousin of Gwyneth Paltrow]{{ref-en}}</ref><ref name="Arizona Daily Star">[http://azstarnet.com/news/article_ca22c3e8-57df-593b-87f0-b1e3617ef74b.html Giffords is 1st female Jew elected from Ariz.] // «[[:en:Arizona Daily Star|Arizona Daily Star]]» (газета). — 26 марта [[2007]].{{ref-en}} {{v|10|1|2011}}.</ref>, «[[Օսկար]]» մրցանակակիր՝ դերասանուհի [[Գվինեթ Փելթրոու]]ի հայրը<ref>[https://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/second-child-for-chris-and-gwyneth-is-the-baby-moses-473689.html Second child for Chris and Gwyneth is the baby Moses] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100121042014/http://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/second-child-for-chris-and-gwyneth-is-the-baby-moses-473689.html |date=2010-01-21 }}{{ref-en}}</ref>։ Նա [[լիտվա]]ցի [[ռաբբի]]ի թոռն է և Ակիբա Գորնշտեյնի որդին<ref name="lit">[https://archive.is/20121225193957/leabright.wordpress.com/2011/01/09/gabriella-giffords-family-roots-from-lithuania-rabbi-hornstein/Gabrielle Giffords family roots from Lithuania; rabbi Hornstein]{{ref-en}}</ref>, որը [[20-րդ դար]]ի 40-ական թվականներին ժամանել է [[Նյու Յորք]]։ Հետագայում Ակիբան փոխել է անունը և ազգանունը Գիֆֆորդ (Գիֆ) Հորնստին, իսկ ավելի ուշ՝ Գիֆ Գիֆորդս<ref name="Arizona Daily Star" /><ref>[http://www.ynet.co.il/articles/0,7340,L-4010650,00.html חברת הקונגרס שנורתה: התקרבה לדת בישראל]{{ref-he}}</ref>՝ [[Հակասեմականություն|հակասեմականության]] պատճառով<ref name="lit" />։ Մայրը՝ Գլորիա Գիֆորդսը, դավանել է ''Քրիստոնեական գիտություն'' կրոնը<ref name="Arizona Daily Star" />։ Գաբրիել Գիֆորդսը դավանել է [[Հուդայականություն|հուդաիզմ]] և 2001 թվականից այցելել Թուսոնի «''Հավերիմ''» («''Ընկերներ''») հուդայականության ռեֆորմիստական հոսանքի սինագոգը<ref>[http://www.jewishjournal.com/nation/article/arizona_congresswoman_gabrielle_giffords_shot_in_the_head_20110108/ Arizona congresswoman Gabrielle Giffords shot in the head]{{ref-en}}</ref>։ === Կրթություն === Գիֆորդսն 1993 թվականին ավարտել է [[Կլերմոնտ (Կալիֆոռնիա)|Կլերմոնտի (Կալիֆոռնիա)]] Սքրիփսի քոլեջը և 1996 թվականին [[Կոռնելի համալսարան]]ը, որտեղ մասնագիտացել է [[ԱՄՆ]]-ի և [[Մեքսիկա]]յի հարաբերություններում։ [[Ֆուլբրայթի ծրագիր|Ֆուլբրայթի ծրագրի]] շրջանակներում նա [[դրամաշնորհ]] է ստացել և 1996 թվականին վերապատրաստվել Չիուաուայում և Հարվարդի Ջոն Քենեդիի անվան պետական կառավարման ինստիտուտում։ === Բիզնես կարիերա === Աշխատել է Price Waterhouse- ի հետ որպես տարածաշրջանային զարգացման գործընկեր։ 1996 թվականից ղեկավարել է ''El Campo Tire Warehouses''-ը՝ իր պապի կողմից հիմնված տեղական ավտոմոբիլային ցանցը։ 2000 թվականին բիզնեսը վաճառվել է ''Goodyear Tire''-ին՝ մրցակցային պայքարի բարդությունների պատճառով<ref>[https://web.archive.org/web/20070421130424/http://www.giffordsforcongress.com/2005/08/17/giffords-lombardi-picked-as-top-young-leaders/ Giffords, Lombardi Picked as Top Young Leaders]{{ref-en}}</ref>։ === Քաղաքական գործունեություն === 2001 թվականից մինչև 2003 թվականը եղել է Ներկայացուցիչների պալատի անդամ, իսկ 2003 թվականից մինչև 2005 թվականը՝ Արիզոնա նահանգի սենատոր։ [[Պատկեր:AZ-08.png|Արիզոնայի թիվ 8 շրջանը, որից ընտրվել է Գ․ Գիֆորդսը|thumb|230 px]] Դարձել է հրեական ծագում ունեցող առաջին կինը, որը, հավաքելով ձայների 54%-ը, ընտրվել է Արիզոնայի կոնգրեսում<ref>[http://www.jta.org/news/article/1999/11/30/14643 Jewish woman takes Arizona seat]{{ref-en}}</ref>։ Երկու անգամ՝ 2006 թվականին և 2008 թվականին, ընտրվել է ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի անդամ, իսկ 2010 թվականին ընտրվել է երրորդ անգամ։ Քննադատվել է պահպանողական տրամադրված քաղաքական գործիչների կողմից առողջապահության և կրթության բարեփոխումների հարցում իր լիբերալ դիրքորոշման համար։ Աջակցել է քաղաքացիների՝ [[հրազեն]] պահելու և կրելու իրավունքին<ref>[http://findarticles.com/p/news-articles/arizona-capitol-times/mi_8079/is_20080321/arizona-democrats-split-dc-gun/ai_n51710249/?tag=content;col1 Arizona Democrats split on DC gun ban]{{ref-en}}</ref>։ Հանդես է եկել որպես պրոխոիս (աբորտների օրինականացում)<ref>[http://www.votesmart.org/issue_rating_detail.php?r_id=3920NARAL Pro-Choice America]{{ref-en}}</ref>։ Քվեարկել է Պոլսոնի ծրագրի և ամերիկյան տնտեսության առողջացման և 2009 թվականի ռեինվեստացիայի ծրագրի օգտին<ref>[http://giffords.house.gov/2009/02/stimulus-bill-deserved-my-vote.shtml Stimulus bill deserved my vote] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100707023626/http://giffords.house.gov/2009/02/stimulus-bill-deserved-my-vote.shtml |date=2010-07-07 }}{{ref-en}}</ref>։ 2007 թվականի սեպտեմբերին Արիզոնայում հրապարակել է արևային էներգիայի օգտագործման խնդիրների վերաբերյալ զեկույց<ref>[http://giffords.house.gov/Solar%20Energy%20in%20Southern%20Arizona%20Report_Exec%20Summary.pdf Solar Energy in Southern Arizona] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722121624/http://giffords.house.gov/Solar%20Energy%20in%20Southern%20Arizona%20Report_Exec%20Summary.pdf |date=2011-07-22 }}{{ref-en}}</ref>։ [[Պատկեր:Giffords Commandant University of Arizona cropped.jpg|thumb|Գ. Գիֆորդսը ծովափնյա պահպանության պարետ ծովակալ Տ. Ալլենի հետ]] 2011 թվականի հունվարի 20-ին ատենակալների մեծ կոլեգիան երեք կետերով մեղադրանքներ է առաջադրել Ջարեդ Լոֆներին, որոնց թվում առաջադրվել է նաև Գաբրիել Գիֆորդսի սպանության փորձի համար մեղադրանքը<ref>[http://www.cnn.com/2010/POLITICS/04/28/immigration.reform.debate/index.html Democrats call for elimination of Arizona’s new immigration law]{{ref-en}}</ref>։ Եղել է [[ԼԳԲՏ|գեյերի և լեսբուհիների]] նկատմամբ մարդու իրավունքների կողմնակից<ref>{{Cite web |url=http://www.gayrussia.eu/world/483/ |title=Гей-стажер мог сыграть ключевую роль в спасении расстрелянного члена Конгресса США Габриэль Гиффордс |accessdate=2020-10-27 |archive-date=2011-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110112102406/http://www.gayrussia.eu/world/483/ |dead-url= }}</ref>։ Ընդգրկված է եղել [[ԱՄՆ զինված ուժեր|ԱՄՆ Կոնգրեսի զինված ուժեր]]ի գործերի կոմիտեում, արտաքին գործերի կոմիտեի և գիտության ու տեխնիկայի կոմիտեի կազմում։ == Մահափորձ == Լրատվամիջոցները հաղորդել են, որ 2011 թվականի հունվարի 8−ին՝ տեղական ժամանակով ժամը 10-ին (UTC-7), Գիֆորդսի հայրենի Արիզոնա նահանգի Թուսոն քաղաքում կայացած հանրային միջոցառումների ժամանակ ''Safeway'' ցանցի սուպերմարկետում ծանր վիրավորվել է գլխից և ծայրահեղ ծանր վիճակում տեղափոխվել Թուսոնի համալսարանի բժշկական կենտրոն<ref>[http://www.theepochtimes.com/n2/content/view/48881/ Gabrielle Giffords Survives Surgery, Doctors 'Optimistic'] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110111041225/http://www.theepochtimes.com/n2/content/view/48881/ |date=2011-01-11 }}{{ref-en}}</ref>։ 22-ամյա կասկածյալ Ջարեդ Լի Լոֆները, որը 9 մմ տրամաչափի «Glock» տեսակի ատրճանակից վիրավորել է ևս 18 (այլ տվյալներով՝ 13)<ref name="kol">[http://www.lenta.ru/news/2011/01/10/charge/ С предполагаемого сообщника аризонского стрелка сняты подозрения]</ref> մարդու, ձերբակալվել է<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/01/08/notdead/ Американские СМИ опровергли смерть конгрессмена от Аризоны]</ref>։ Սկզբում հայտարարվել է հետախուզում ևս մեկ կասկածյալի նկատմամբ<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/01/09/second/ В деле аризонского стрелка появился сообщник]</ref>, բայց հետո Լոֆներին տեղափոխող տաքսիստից կասկածը հանվել է<ref name="kol" />։ Բացի այդ, ընտրողների հետ հանդիպման վեց մասնակիցներ սպանվել են։ Զոհվածների թվում են եղել 9-ամյա աղջիկ Քրիստինա Թեյլոր Գրինը, հոլիվուդյան դերասանուհի [[Սոֆյա Աննա Բուշ]]ը, ինչպես նաև Գ. Գիֆորդսի օգնական և դաշնային դատավոր Ջոն Ռոլը<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/01/09/sixdown/ Стрелявший в конгрессмена от Аризоны убил шесть человек]</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 10-ին Ջարեդ Լոֆներին պաշտոնական մեղադրանք է առաջադրել<ref>[http://www.interfax.ru/society/news.asp?id=172449 Стрелявшему в члена конгресса США предъявлено обвинение]</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 20-ին ատենակալների մեծ կոլեգիան Ջարեդ Լոֆների դեմ մեղադրանքներ Է առաջադրել երեք կետերով, որոնց թվում նաև մեղադրանք է առաջադրվել Գաբրիել Գիֆորդսի սպանության փորձի համար<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/01/20/indicted/ Аризонскому стрелку предъявлены обвинения]</ref>։ 2011 թվականի մայիսի 25-ին դատավորը խոստովանել է, որ Լոֆները անգործունակ է և չի կարող կանգնել դատարանի առջև։ Լոֆներին կրկին ուղարկել են Միսսուրիի հոգեբուժարան (նա այնտեղ 5 շաբաթ տևողությամբ փորձաքննություն է անցնել) առնվազն 4 ամիս ժամկետով, որպեսզի որոշվեր, թե արդյոք կարելի է բուժել նրան և հասնել նրա մեղսունակությանը<ref>{{Cite web |url=http://www.voanews.com/russian/news/US-Shooting-Loughner-2011-05-26-122641709.html |title=Аризонский стрелок Джаред Лофнер признан невменяемым |accessdate=2011-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110529135909/http://www.voanews.com/russian/news/US-Shooting-Loughner-2011-05-26-122641709.html |archivedate=2011-05-29 |deadlink=yes }}</ref><ref> [http://www.lenta.ru/news/2011/05/26/loughner/ Покушавшийся на конгрессмена из Аризоны признан невменяемым]</ref>։ 2012 թվականի հունվարին Լոֆները ճանաչվել է անգործունակ, նրան ախտորոշել են «պարանոիդ շիզոֆրենիա»<ref name=competence>{{cite news|url=http://news.blogs.cnn.com/2011/05/25/judge-loughner-not-competent-to-stand-trial/|title=Judge: Loughner not competent to stand trial in Arizona shootings|publisher=CNN|date=May 25, 2011|accessdate=May 25, 2011| archiveurl= https://web.archive.org/web/20110527014202/http://news.blogs.cnn.com/2011/05/25/judge-loughner-not-competent-to-stand-trial/| archivedate= May 27, 2011 <!-- DASHBot -->| deadurl= no}}</ref>։ Նա իրեն մեղավոր է ճանաչել մեղադրանքի 19 կետով և 2012 թվականի նոյեմբերին դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման։ == Բուժում և վերականգնում == 2011 թվականի հունվարի 8-ին Գիֆորդսը՝ Թուսոնի համալսարանի բուժկենտրոն ընդունվելուց հետո, վիրահատվել է գանգի և ուղեղի ձախ կիսագնդի միջով անցնող ոսկրային բեկորների և [[Նեկրոզ|նեկրոտիկ]] հյուսվածքների հեռացման համար։ Գիֆորդսը ընկղմվել է արհեստական կոմայի մեջ և նրան թոքերի [[Արհեստական շնչառություն|արհեստական շնչառության]] ռեժիմ են սահմանել։ «Ուռուցք է ուղեղի ամենամեծ սպառնալիքն է այս պահին։ Ուռուցքը վերահսկելու համար Գիֆորդսի գանգի մի մասը հեռացվել է և վերատեղադրվելու է նրա վերականգնումից հետո, հնարավոր է մի քանի ամիս անց», - ասել է բժշկական կենտրոնի նյարդավիրաբուժության բաժանմունքի ղեկավար Մայքլ Լեմոլը<ref>[http://abcnews.go.com/Health/gabrielle-giffords-health-update/story?id=12576433 Gabrielle Giffords in Medically Induced Coma to Help Brain Rest]{{ref-en}}</ref>։ Ընդունվելուն պես, Գիֆորդսը կարողացել է պատասխանել ամենապարզ հրամաններին (օրինակ՝ թափ տալ մատները)։ Նա նաև ճանաչել է իր ամուսնուն՝ Մարկ Քելիին, որը Հյուսթոնից ժամանել էր նրա մոտ։ ԱՄՆ բանակի ռազմաբժշկական համալսարանի [[Նյարդաբանություն|նյարդաբան]] Ջեֆրի Լինը Գիֆորդսին Թուսոնից քաղաք Բետեսդա է տեղափոխել։ Տուժածի զննումից հետո բժիշկը հայտարարել է, որ ֆունկցիաների վերականգնման կանխատեսումը դրական է եղել և կազմել ավելի քան 50 %<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/01/10/AR2011011006771.html Bullet path may decide Giffords’s fate]{{ref-en}}</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 11-ին բժշկական կենտրոնի նյարդաբան Մայքլ Լեմոլը հաստատել է, որ Գիֆորդսն արդեն ի վիճակի է ինքնուրույն շնչելուն<ref>[https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/01/11/AR2011011103607.html Loughner family expresses sorrow for 'heinous' attack; doctors say Giffords making progress]{{ref-en}}</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 12-ին Գիֆորդսը այցելել է նախագահ Օբամաին, որը ավելի ուշ՝ երեկոյան, սգո արարողության ժամանակ ասել է, որ Գիֆորդսը այդ օրը առաջին անգամ բացել է աչքերը<ref>[http://wildcat.arizona.edu/news/giffords-can-move-legs-begins-physical-therapy-1.1843099 Giffords can move legs, begins physical therapy] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110117041554/http://wildcat.arizona.edu/news/giffords-can-move-legs-begins-physical-therapy-1.1843099 |date=2011-01-17 }}{{ref-en}}</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 16-ին բժիշկներն անջատել են Գիֆորդսի արհեստական շնչառության սարքը, և նա կարողացել է շարժել ձեռքերն ու ոտքերը և փորձել բացել աչքերը<ref>[http://www.rian.ru/world/20110116/322293958.html Врачи отключили конгрессвумен Гиффордс от дыхательного аппарата]</ref>։ Նույն օրը Գաբրիել Գիֆորդսը հաջող վիրահատություն է անց կացրել աջ աչքի խոռոչ համար։ Բժիշկները հեռացրել են կրակոցների ժամանակ մասնատված ոսկորի բեկորները, որոնք սպառնացել են աչքին, և ամրացրել աչքի խոռոչի թաղանթը<ref>[http://www.newsru.com/world/18jan2011/giffords.html Раненная в голову конгрессвумен Гиффордс перенесла операцию на глазной впадине]</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 20-ին Գաբրիել Գիֆորդսը սկսել է վեր կենալ, ոտքի կանգնել անձնակազմի օգնությամբ և բարձրացնել գլուխը<ref>[http://www.rian.ru/world/20110120/323950507.html Раненая конгрессвумен Гиффордс уже встает с постели]</ref>։ 2011 թվականի հունվարի 21-ին Գիֆորդսը Թուսոնից տեղափոխվել է Հյուստոնի վերականգնողական և հետազոտությունների ինստիտուտ, որը մտնում է տեղական «Հերման Մեմորիալ» բժշկական ցանցի մեջ<ref>{{Cite web |url=http://www.rosbalt.ru/2011/01/21/811230.html |title=Конгрессмен Гиффордс переводят в Реабилитационный центр |accessdate=2020-10-27 |archive-date=2011-01-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110123053706/http://www.rosbalt.ru/2011/01/21/811230.html |dead-url= }}</ref>։ Ինստիտուտը, որը մասնագիտացած է ուղեղի և ողնուղեղի վնասվածքներից հետո վերականգնման մեջ, գտնվել է Լ. Ջոնսոնի անվան տիեզերական կենտրոնից 30 մղոն (50 կմ) հեռավորության վրա, որտեղ շարունակվել է Գիֆորդսի ամուսինու՝ Մարկ Քելիի տիեզերական թռիչքի նախապատրաստումը։ 2011 թվականի փետրվարի 9-ին Գաբրիել Գիֆորդսը նորից սկսել է խոսել։ Հաղորդվել է, որ օրեցօր նրա մոտ խոսելն ավելի լավ է ստացվում<ref>{{Cite web |url=http://www.voanews.com/russian/news/US-Lawmaker-Shot-2011-02-09-115685864.html |title=Габриэль Гиффордс выздоравливает |accessdate=2011-03-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926215500/http://www.voanews.com/russian/news/US-Lawmaker-Shot-2011-02-09-115685864.html |archivedate=2011-09-26 |deadlink=yes }}</ref>։ 2011 թվականի ապրիլին բժիշկները Գիֆորդսին թույլատրել են ներկա գտնվել 2011 թվականի ապրիլի 29-ին «Ինդևոր» շաթթլի վերջին մեկնարկին իր ամուսնու հետ՝ անձնակազմում<ref>[http://lenta.ru/news/2011/04/25/cleared/ Врачи разрешили Гиффордс проводить мужа-астронавта в полет]</ref>։ STS-134 առաքելության հետաձգվելու պատճառով՝ Գիֆորդսը վերադարձել է Հյուստոն այն բանից հետո, երբ հանդիպել է նախագահ Օբամաին, որն իր ընտանիքի հետ նույնպես ժամանել է Քենեդիի անվան տիեզերական կենտրոն<ref>[http://www.newsru.com/world/21apr2011/obams_endeav.html Семейство Обамы и конгрессвумен Гиффордс приедут на последний запуск шаттла Endeavour]</ref><ref>[http://www.news-around-the-world.com/news-of-the-day/obama-meets-with-giffords-final-endeavour-flight-delayed/ Обама встретился с Гиффордс, последний полет «Индевора» отложен]{{Недоступная ссылка|date=Июнь 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ 2011 թվականի մայիսի 16-ին Գաբրիել Գիֆորդսը կրկին ժամանել է Ֆլորիդա և դիտել «Ինդևորի» մեկնարկը, որը որպես անձնակազմի հրամանատար մեկնարկել է նրա ամուսինը՝ Քելին։ Տիեզերքում նա վերցրել է իր ամուսնական մատանին, և նրանք փոխանակվել են մատանիներով դեպի տիեզերք Քելիի թռիչքի առաջ։ 2011 թվականի մայիսի 18-ին Հյուստոնում Գիֆորդսը գանգի վերականգնման վիրահատություն է կատարել։ Հյուստոնի վիրաբույժները գանգի կտրված ոսկորների բեկորները փոխարինել են կոշտ, ծակոտկեն պլաստիկ իմպլանտով՝ այն միացնելով գանգի փոքրիկ պտուտակներին։ Ժամանակի ընթացքում ոսկրային հյուսվածքը կծկվել է իմպլանտատի ծակոտիների միջով, և նա կոշտ ներդրվել է գանգատուփի մեջ։ Այդ պատճառով էլ հետագայում Գիֆորդսը ավելի շատ պաշտպանիչ սաղավարտ չպետք է կրի<ref>{{Cite web |url=http://www.cbsnews.com/stories/2011/05/18/earlyshow/main20063858.shtml |title=Гиффордс провели восстановление черепа |accessdate=2020-10-27 |archive-date=2011-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110915110148/http://www.cbsnews.com/stories/2011/05/18/earlyshow/main20063858.shtml |dead-url=yes }}</ref>։ [[Facebook]]-ի իր էջում Գիֆորդսը հրապարակել է իր երկու լուսանկարները, որոնք արվել են մայիսի կեսերին<ref>{{cite news|url=http://www.lenta.ru/news/2011/06/12/photos/|title=Габриэль Гиффордс устроила фотосессию|date=13.06.2011|publisher=Lenta.ru|accessdate=2011-06-13}}</ref>։ 2011 թվականի հունիսի 16-ին Գաբրիել Գիֆորդսը դուրս է գրվել հիվանդանոցից<ref>{{Cite web |url=http://top.rbc.ru/society/16/06/2011/600759.shtml |title=Члена конгресса США Г.Гиффордс выписали из больницы |accessdate=2011-06-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110619020914/http://top.rbc.ru/society/16/06/2011/600759.shtml |archivedate=2011-06-19 |deadlink=yes }}</ref>։ == Հետագա քաղաքական գործունեություն և հրաժարական == 2011 թվականի օգոստոսի 1-ին Գիֆորդսը հայտնվել է Կոնգրեսում և մասնակցել ներկայացուցիչների ստորին պալատի քվեարկությանը՝ պետական պարտքի սահմանաչափի բարձրացման հարցով։ Կոնգրեսականները Գիֆորդսին դիմավորել են շարունակական ծափահարություններով<ref>[http://www.lenta.ru/news/2011/08/02/giffords/ Lenta.ru: Америка: Габриэль Гиффордс появилась в Конгрессе впервые после ранения<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ 2012 թվականի հունվարին Գիֆորդսը հայտարարել է իր հրաժարականի մասին<ref>[http://www.lenta.ru/news/2012/01/22/giffords/ Конгрессмен Гиффордс объявила об отставке]</ref>։ Հունվարի 25-ին հեռացել է պաշտոնից՝ նպատակ ունենալով կենտրոնանալ ծանր վնասվածքից հետո վերականգնվելու վրա։ 2012 թվականի փետրվարի 10-ին Գիֆորդսի անունը շնորհվել է առափնյա պահպանության նավին<ref>[http://www.lenta.ru/news/2012/02/11/ship/ В честь Габриэль Гиффордс назвали корабль ВМС США]</ref>։ == Ընտանիք == [[Պատկեր:Giffords and Kelly army.mil-37449.jpg|thumb|Գ. Գիֆորդսը ամուսնու՝ Մ. Քելիի հետ 2008 թվականի նախընտրական արշավի ժամանակ]]2007 թվականից ամուսնացած է եղել ռազմական օդաչու և [[տիեզերագնաց]] Մարկ Քելիի հետ, որը ունեցել է երկու երեխա նախորդ ամուսնուց<ref>[http://cosmiclog.msnbc.msn.com/_news/2011/01/08/5793827-tragedys-impact-extends-to-space Tragedy’s impact extends to space] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110110014644/http://cosmiclog.msnbc.msn.com/_news/2011/01/08/5793827-tragedys-impact-extends-to-space |date=2011-01-10 }}{{ref-en}}</ref>։ Մահափորձի պահին Մարկ Քելին գտնվել է [[Հյուստոն]]ում՝ Լինդոն Ջոնսոնի անվան տիեզերական կենտրոնում, որտեղ որպես նավի հրամանատար պատրաստվել է «Ինդևոր» [[Սփեյս Շաթլ|շաթթլի]] վերջին թռիչքին (եղել է պլանավորված 2011 թվականի ապրիլին<ref>[http://www.cbsnews.com/network/news/space/home/spacenews/files/17321403c1be204c64c5193006aed1ca-137.html Rep. Gabrielle Giffords, wife of shuttle commander Mark Kelly, shot in Tucson]{{ref-en}}</ref>) դեպի ուղեծրում գտնվող [[Միջազգային տիեզերական կայան|Միջազգային տիեզերակայան]], որտեղ 2010 թվականի հոկտեմբերից որպես արշավախմբի հրամանատար արդեն գտնվել է նրա երկվորյակ եղբայրը՝ Սքոթ Քելին, ինչպես նաև ԱՄՆ տիեզերագնացը<ref>[http://www.rian.ru/science/20101008/283333000.html Первый цифровой «Союз ТМА-М» с экипажем стартовал с Байконура на МКС]</ref><ref>[http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/kellysj.html Biographical Data] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180620192530/http://www.jsc.nasa.gov/Bios/htmlbios/kellysj.html |date=2018-06-20 }}{{ref-en}}</ref>։ Սակայն թռիչքը տեղի է ունեցել 2011 թվականի մայիսին<ref>{{cite news|url=http://lenta.ru/news/2011/05/16/endeavor/|title=Шаттл отправился на МКС искать темную материю|date=16.05.2011|publisher=Lenta.ru|accessdate=2011-06-13}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20110728205427/http://giffords.house.gov/ Информация на официальном сайте Конгресса США]{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20060901233635/http://www.giffordsforcongress.com/ Официальный предвыборный сайт Г. Гиффордс]{{ref-en}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի դեմոկրատական կուսակցության անդամներ]] [[Կատեգորիա:Կոռնելի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Ֆուլբրայթի կրթաթոշակակիրներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի գրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայտնի սպանվածներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի հասարակական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Հրեա քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ամերիկացի կին գրողներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի գործարարներ]] [[Կատեգորիա:Ամերիկացի պետական գործիչներ]] liolub5tdqla3qy15j4q1dful7ejbks 0 1043293 8473908 8175325 2022-07-22T23:25:43Z Սահակ 24 /* Արտաքին հզումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա «MiGna» սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=‘Mi Gna’ by Armenian rapper Super Sako becomes top hit in Turkey|url=https://armenpress.am/eng/news/884711/|work=[[Armenpress]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>{{cite news|last1=Hakhverdyan|first1=Nune|title=Newsmakers in Armenia in 2017|url=https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|work=media.am|agency=Media Initiatives Center|date=29 December 2017|access-date=23 November 2020|archive-date=18 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190818115357/https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Под "взрывной" армянский хит "Ми Гна" в Египте "заснули"?|url=https://news.rambler.ru/other/38751677-pod-vzryvnoy-armyanskiy-hit-mi-gna-v-egipte-zasnuli-video/|work=Rambler|date=23 December 2017|language=ru}}</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ` 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը` «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] 1xrdhgway1f90og03iw90cclkeznolj 8473912 8473908 2022-07-22T23:46:09Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա «Մի Գնա» սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=‘Mi Gna’ by Armenian rapper Super Sako becomes top hit in Turkey|url=https://armenpress.am/eng/news/884711/|work=[[Armenpress]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>{{cite news|last1=Hakhverdyan|first1=Nune|title=Newsmakers in Armenia in 2017|url=https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|work=media.am|agency=Media Initiatives Center|date=29 December 2017|access-date=23 November 2020|archive-date=18 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190818115357/https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Под "взрывной" армянский хит "Ми Гна" в Египте "заснули"?|url=https://news.rambler.ru/other/38751677-pod-vzryvnoy-armyanskiy-hit-mi-gna-v-egipte-zasnuli-video/|work=Rambler|date=23 December 2017|language=ru}}</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը՝ «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] nd58286uryf7kxrjrn0ksxlia6rthly 8473913 8473912 2022-07-22T23:47:00Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա [[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]] սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=‘Mi Gna’ by Armenian rapper Super Sako becomes top hit in Turkey|url=https://armenpress.am/eng/news/884711/|work=[[Armenpress]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>{{cite news|last1=Hakhverdyan|first1=Nune|title=Newsmakers in Armenia in 2017|url=https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|work=media.am|agency=Media Initiatives Center|date=29 December 2017|access-date=23 November 2020|archive-date=18 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190818115357/https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Под "взрывной" армянский хит "Ми Гна" в Египте "заснули"?|url=https://news.rambler.ru/other/38751677-pod-vzryvnoy-armyanskiy-hit-mi-gna-v-egipte-zasnuli-video/|work=Rambler|date=23 December 2017|language=ru}}</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը՝ «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] h02xt7rl5jgqz2cmbyi7fyikrsggsic 8473916 8473913 2022-07-22T23:55:03Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա [[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]] սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=Սպիտակցի Հայկոյի և Սուպեր Սաքոյի երգը Թուրքիայում հիթ է դառնում|url=https://armenpress.am/arm/news/884711/|work=[[Արմենպրես]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>{{cite news|last1=Hakhverdyan|first1=Nune|title=Newsmakers in Armenia in 2017|url=https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|work=media.am|agency=Media Initiatives Center|date=29 December 2017|access-date=23 November 2020|archive-date=18 August 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190818115357/https://media.am/en/newsmakers-in-armenia-2017|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Под "взрывной" армянский хит "Ми Гна" в Египте "заснули"?|url=https://news.rambler.ru/other/38751677-pod-vzryvnoy-armyanskiy-hit-mi-gna-v-egipte-zasnuli-video/|work=Rambler|date=23 December 2017|language=ru}}</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը՝ «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] cwbujkcrw7spe98t9cralmjeiu3p3po 8473917 8473916 2022-07-22T23:56:51Z Սահակ 24 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա [[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]] սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=Սպիտակցի Հայկոյի և Սուպեր Սաքոյի երգը Թուրքիայում հիթ է դառնում|url=https://armenpress.am/arm/news/884711/|work=[[Արմենպրես]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>[https://media.am/hy/critique/2017/12/28/9094/ 2017-ի լրահոսի շարժիչ անձինք, դեպքերն ու առարկաները]</ref><ref>{{cite news|title=Под "взрывной" армянский хит "Ми Гна" в Египте "заснули"?|url=https://news.rambler.ru/other/38751677-pod-vzryvnoy-armyanskiy-hit-mi-gna-v-egipte-zasnuli-video/|work=Rambler|date=23 December 2017|language=ru}}</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը՝ «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] gfx974rz7ioqnafszezr95gchcxguco 8473923 8473917 2022-07-23T00:02:49Z Սահակ 24 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ|ի ծնե անուն=Սարգիս Բալասանյան|ծննդյան օր={{Ծննդյան ամսաթիվ և տարիք|1978|8|17|df=y}}|ծննդավայր=[[Երևան]], [[Հայկական ԽՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]]|երկիր={{դրոշավորում|Հայաստան}} և {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}}} '''Սարգիս Բալասանյան''' (մասնագիտորեն հայտնի է որպես '''Սուպեր Սաքո''' կամ '''Տխուր աչքեր''', {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] [[Ռեփ|ռեփեր]], [[Դիջեյ|DJ]] և երաժշտական [[պրոդյուսեր]]։ 2016 թվականին նրա [[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]] սինգլը հիթ է դարձել [[Հայաստան|Հայաստանում]], [[Սփյուռք|Սփյուռքում]], [[Թուրքիա|Թուրքիայում]]<ref>{{cite news|title=Սպիտակցի Հայկոյի և Սուպեր Սաքոյի երգը Թուրքիայում հիթ է դառնում|url=https://armenpress.am/arm/news/884711/|work=[[Արմենպրես]]|date=30 March 2017}}</ref>, [[Արաբական երկրներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ|Արաբական երկրներում]]<ref>[https://media.am/hy/critique/2017/12/28/9094/ 2017-ի լրահոսի շարժիչ անձինք, դեպքերն ու առարկաները]</ref><ref>[http://meganews.am/articles/13286 «Մի գնա» երգը «ռմբակոծում» է տասնյակ լեզուներով ու միլիոնավոր դիտումներ է «հավաքում»]</ref> և այլ վայրերում։ Երգը լուսաբանող արտիստների թվում է [[Ֆրանսիա|ֆրանսիացի]] ռեփեր [[Maître Gims]]-ը։ Նա առավել հայտնի է նրանով, որ համագործակցել է «Twinz»-ի հետ։ Արդեն 2000 թվականին սկսել է ավելի շատ ռեփ կարդալ և սկսել է ավելի շատ համագործակցել այնպիսի հայ երգիչների հետ, ինչպիսիք են ''Սուրոն'' և ''[[Թաթուլ Ավոյան|Թաթուլը]]''։ Ավելի ուշ՝ 2008 թվականին, Սուպեր Սաքոն թողարկել է իր առաջին պաշտոնական ալբոմը, որը հայտնի է «Սուրբ Սարգիս» անունով։ Ավելի ուշ նա ևս մի քանի ալբոմ է թողարկել՝ «Սուրբ Սարգիս 2», «Սուրբ Սարգիս 3», «Սուրբ Սարգիս 4», «Սաքոն և ընկերները», և նրա վերջին ալբոմը՝ «Love Crimes»-ը։ ==Սկավառակագրություն== ===Ալբոմներ=== * ''Սուրբ Սարգիս'' (2008) * ''Սուրբ Սարգիս 2'' (2009) * ''Սուրբ Սարգիս 3'' (2010) * ''Սուրբ Սարգիս 4'' (2012) * ''Սաքոն և ընկերները'' (2012) * ''Love Crimes'' (2016) === Չարտերային սինգլներ === {| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;" |- ! scope="col" rowspan="2" style="width:18em;"| Վերնագիր ! scope="col" rowspan="2" style="width:1em;"| Տարի ! scope="col" colspan="5"| Լավագույն դիրքերը հիթ-շքերթներում ! scope="col" rowspan="2" style="width:8em;"| Վկայականներ ! scope="col" rowspan="2" style="width:13em;"| Ալբոմ |- ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Ultratop|BEL<br>(Fl)]]<br><ref>{{cite web |url=https://www.ultratop.be/fr/song/1a5d86/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko-Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix) |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Ultratop]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Bulgarian Association of Music Producers|BUL]]<br/><ref>{{cite web |url=https://acharts.co/song/111519 |title=Mi Gna |work=Acharts.co}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Syndicat National de l'Édition Phonographique|FRA]]<br><ref>{{cite web |url=https://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Ma%EEtre+Gims+%26+Super+Sako+feat.+Hayko&titel=Mi+gna+(Ma%EEtre+Gims+Remix)&cat=s |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Syndicat National de l'Édition Phonographique]]}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Airplay 100 (Romania)|ROM]]<br /><ref>{{Cite web|url=https://www.unsitedemuzica.ro/topuri/Top-Airplay-100-G-Eazy-pastreaza-coroana-clasamentului-p5234|title=Un site de muzică|website=www.unsitedemuzica.ro}}</ref> ! scope="col" style="width:2.5em; font-size:90%;"| [[Swiss Hitparade|SWI]]<br /><ref>{{cite web |url=http://swisscharts.com/song/Maitre-Gims-&-Super-Sako-feat.-Hayko/Mi-gna-(Maitre-Gims-Remix)-1727878 |title=Maître Gims & Super Sako feat. Hayko – Mi gna (Maître Gims Remix) |work=[[Swiss Singles Chart]]}}</ref> |- ! scope="row"| «[[Մի գնա (երգ)|Մի գնա]]»<br /><small>([[Maître Gims]]ի հետ՝ [[Սպիտակցի Հայկո]]յի մասնակցությամբ)</small> | 2018 | 21 || 14 || 4 || 2 || 74 | * [[Ձայնագրության Ազգային Սինդիկատ|SNEP]] : Ոսկի | Love Crimes / ''Ceinture noire'' |- |} === Ցուցադրված է === *2019 թվական՝ «Այո» ([[Կարլ Վուլֆ]] Սուպեր Սաքոյի, Դինայի, Ֆիտո Բլանկոյի մասնակցությամբ) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|2}} ==Արտաքին հզումներ== *[https://imusic.am/ar/m1y0hoi0 Սուպեր Սաքոն imusic.am֊ում] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Ապրող անձինք]] [[Կատեգորիա:Հայ ռեփերներ]] 8jarj2zosb1khn1h5z4cqf660f8rdji 0 1052878 8473888 7990016 2022-07-22T19:00:24Z CommonsDelinker 212 "Tumo_Center_for_Creative_Technologies.png" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ոչ առևտրային կազմակերպություն|անվանում=Թումո Գյումրի|հավաքումներ=|կարգախոս=|սեփականատեր=|դուստր կազմակերպություններ=|անդամների թիվ=|աշխատակիցների թիվ=|կամավորների թիվ=|նվիրատվություններ=|եկամուտ=|գործունեության որլորտ=Ուսուցում դիզայնի ու տեխնոլոգիաների ոլորտում|պատկերանիշ=|ներկայացուցչություն=|հիմնական անձինք=|տեղագրություն={{դրոշավորում|Հայաստան}}, Գյումրի|հիմնադիրներ=|հիմնադրված=2015 թվական|տիպ=|նկարագրություն=|կայք=[https://tumo.org/ tumo.org]|imagesize=2000 px}} '''ԹՈՒՄՈ Գյումրի''', կրթական կենտրոն, որը բացվել է [[2015]] թվականին`[[Շանթ ՀԸ|Շանթ հեռուստաընկերության]] ջանքերի, [[Հայկական բարեգործական ընդհանուր միություն|ՀԲԸՄ]]-ի աջակցության շնորհիվ։ Ժամանակավորապես տեղակայվել է [[Գյումրու տեխնոլոգիական կենտրոն|Գյումրու տեխնոլոգիական կենտրոնում]], իսկ 2020 թվականին կենտրոնը տեղափոխվել է Գյումրու պատմական թատրոնի շենք՝ հնարավորություն ստանալով ընդունել կրկնակի ավելի՝ մինչև 4000 ուսանողի<ref>{{Cite web|url=https://www.construction.am/arm/news/686-tumo-center-for-creative-technologies-expanding-in-gyumri/|title=Թումո Ստեղծարար Տեխնոլոգիաների Կենտրոնը Ընդարձակվում է Գյումրիում {{!}} Նորություններ {{!}} Շինարարությունը Հայաստանում|website=www.construction.am|accessdate=2021-07-01}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://mediamax.am/am/news/society/23797/|title=Մեկնարկել է Թումո Գյումրիի պատմական շենքի վերակառուցումը|website=mediamax.am|language=en|accessdate=2021-07-01}}</ref>։ «<nowiki/>[[Ճոն և Հասմիկ Մկրտիչեան հիմնադրամի]]<nowiki/>» աջակցությամբ վերակառուցված, տրանսֆորմացվող բեմով, երաժշտական սենյակով և դասասենյակներով հագեցած շենքը կարող է ծառայել ոչ միայն որպես [[Թումո|ԹՈՒՄՈ]] կենտրոն, այլ նաև վերականգնել իր դերը որպես մշակութային կենտրոն քաղաքի բոլոր բնակիչների համար<ref>{{Cite web|url=https://tumo.org/hy/%d5%af%d6%80%d5%a9%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6-%d5%ae%d6%80%d5%a1%d5%a3%d5%ab%d6%80/|title=Կրթական ծրագիր - Թումո ստեղծարար տեխնոլոգիաների կենտրոն|website=TUMO|language=hy-AM|accessdate=2021-07-01}}</ref>։ == Կրթական ոլորտներ == [[Պատկեր:Գյումրի․ Թումո.jpg|մինի|աջից|Ալավերդու Վիքիակումբի անդամները Գյումրու Թումոյում|264x264փքս]] ԹՈՒՄՈ կենտրոնում ուսանողները կարող են ուսումնասիրել 14 հիմնական ոլորտ. * [http://tumo.org/hy/project/animation/ Անիմացիա] * [http://tumo.org/hy/project/gamedev/ Խաղերի ստեղծում] * [http://tumo.org/hy/project/filmmaking/ Ֆիլմերի ստեղծում] * [http://tumo.org/hy/project/webdevelopment/ Կայքերի մշակում] * [http://tumo.org/hy/project/music/ Երաժշտություն] * [http://tumo.org/hy/project/writing/ Ստեղծագրություն] * [http://tumo.org/hy/project/drawing-their-tumo-path-2/ Նկարչություն] * [http://tumo.org/hy/project/graphicdesign/ Գրաֆիկական դիզայն] * [http://tumo.org/hy/project/3d-modeling/ Եռաչափ մոդելավորում] * [http://tumo.org/hy/project/programming/ Ծրագրավորում] * [http://tumo.org/hy/project/robotics/ Ռոբոտաշինություն] * [http://tumo.org/hy/project/motiongraphics/ Շարժական գրաֆիկա] * [http://tumo.org/hy/project/photography/ Լուսանկարչություն] * [http://tumo.org/hy/project/newmedia/ Նոր մեդիա] = Ինքնուսուցում = Ինտերակտիվ և կարճ ինքնուսուցողական վարժանքները ոգեշնչում են և կառուցում նոր հմտություններ։ Թումոյի մարզիչները քաջալերում են պատանիներին և օգնում առաջ շարժվել իրենց կրթական ծրագրով։ Հարյուրավոր վարժանքների մի մասը նախապայմաններ են, որ ուղղորդում են դեպի մասնակցություն դասընթացների՝ ծրագրի յուրաքանչյուր ոլորտում։ Թումոյում ինքնուսուցումը տեղի է ունենում`Թումո կենտրոնում և տանը, ըստ ուսանողի ցանկության՝ [http://gm.tumo.world Թումո շավղի] միջոցով։ = Դասընթացներ = Թումոյում գործում են դասընթացներ բոլոր 14 կրթական ոլորտներում։ Սկսնակ, միջին և առաջադեմ դասընթացները ավարտվում են անհատական կամ խմբային նախագծերով, որոնցից յուրաքանչյուրը տեղադրվում է մասնակցի պորտֆոլիոյի մեջ, իսկ երբեմն ուղարկվում է մրցույթների և փառատոնների կամ հրապարակվում է առցանց հարթակներում։ Դասընթացները տեղի են ունենում Թումո կենտրոնում կամ տանը՝ ըստ ուսանողի ցանկության։ = Աշխատարաններ = Աշխատարանները (վորքշոփ) կարճատև ծրագրեր են՝ անցկացվող ոլորտի առաջատար մասնագետներ կողմից։ Ամեն տարի 100-ից ավելի մասնագետներ աշխարհի տարբեր ծայրերից գալիս են Թումո կամավոր սկզբունքով աշխատելու թումոցիների հետ իրական նախագծերի վրա։ Աշխատարանը կարող է տևել ինչպես երկու շաբաթ, այնպես էլ մի քանի ամիս։ = Թումո շավիղ = Թումոյի նորարարական [http://am.tumo.world/ «Շավիղ»] հարթակը ամփոփում է բոլոր դասընթացները, աշխատարաններն ու վարժանքները մեկ անձնական ուսումնական ծրագրի մեջ։ Ուսումնական ծրագիրը մշտապես թարմացվող ժամանակագրություն է, որը ներառում 2 և ավելի տարվա շավիղ։ Այն առաջարկում է Թումոյի ծրագրով անցնելու լավագույն ուղին յուրաքանչյուր ուսանողի համար և մշտապես հարմարեցվում է պատանու արագությանն ու հետաքրքրություններին։ Պատանիներն իրենց գրանցած առաջընթացին, առաջադրանքների կատարմանն ու մակարդակների հաղթահարելուն զուգահեռ լրացնում են սեփական պորտֆոլիոն, որը և հանդիսանում է նրանց գիտելիքները ապացուցող դիպլոմը։ == Աղբյուր == <references /> 6c46clvyk96sps418spk9ha0ijymso8 2 1053390 8473840 8473210 2022-07-22T18:04:23Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 թարմացում wikitext text/x-wiki == [[:en:Category:Top-importance Linguistics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Noam Chomsky]]||192400||[[Նոամ Չոմսկի]]||46300|| ||162 |- |[[:en:Communication]]||69600||[[Շփում]]||115400|| ||168 |- |[[:en:Communication studies]]||24700|| || || ||20 |- |[[:en:Cyrillic script]]||83200||[[Կյուրեղագիր]]||67000|| ||157 |- |[[:en:Dialect]]||60800||[[Բարբառ]]||9300|| ||130 |- |[[:en:List of endangered languages in Mexico]]||35700|| || || ||1 |- |[[:en:English as a second or foreign language]]||103300|| || || ||11 |- |[[:en:Etymology]]||17700||[[Ստուգաբանություն]]||900||այո||125 |- |[[:en:Fluency]]||17100|| || || ||8 |- |[[:en:Grammar]]||24500||[[Քերականություն]]||36700|| ||176 |- |[[:en:Grammatical gender]]||98100||[[Սեռ (անվանական)]]||3300|| ||72 |- |[[:en:International Phonetic Alphabet chart]]||12500|| || || ||6 |- |[[:en:Interpersonal communication]]||73400||[[Միջանձնային հաղորդակցություն]]||11000|| ||23 |- |[[:en:Language]]||136100||[[Լեզու]]||19500|| ||295 |- |[[:en:Language acquisition]]||93400||[[Լեզվի յուրացում]]||130400|| ||46 |- |[[:en:Language family]]||21700||[[Լեզվաընտանիք]]||34300|| ||112 |- |[[:en:Lexicology]]||11300||[[Բառագիտություն]]||18500|| ||72 |- |[[:en:Linguistics]]||83200||[[Լեզվաբանություն]]||83400|| ||203 |- |[[:en:List of countries by literacy rate]]||67400||[[Երկրների ցանկ ըստ գրագիտության մակարդակի]]||29800|| ||31 |- |[[:en:List of endangered languages in Canada]]||36900|| || || ||1 |- |[[:en:List of endangered languages in Colombia]]||10900|| || || ||2 |- |[[:en:List of endangered languages in the United States]]||33800|| || || ||1 |- |[[:en:List of multilingual countries and regions]]||138900|| || || ||9 |- |[[:en:List of official languages]]||139400|| || || ||30 |- |[[:en:List of official languages by institution]]||17800|| || || ||5 |- |[[:en:List of revived languages]]||28200|| || || ||4 |- |[[:en:Loanword]]||26300||[[Փոխառություն]]||12300|| ||79 |- |[[:en:Meaning (linguistics)]]|| ||[[Իմաստաբանություն (այլ կիրառումներ)]]||700|| ||17 |- |[[:en:Morphological typology]]||21200|| || || ||16 |- |[[:en:Natural language]]||5400||[[Բնական լեզուներ]]||4800|| ||61 |- |[[:en:Noun]]||21700||[[Գոյական անուն]]||29500|| ||142 |- |[[:en:Phonetics]]||82400||[[Հնչյունաբանություն]]||3400|| ||119 |- |[[:en:Phonology]]||29300||[[Հնչույթաբանություն]]||4400|| ||108 |- |[[:en:Pidgin]]||16000||[[Փիջին (լեզու)]]||16300|| ||76 |- |[[:en:Pragmatics]]||35700|| || || ||57 |- |[[:en:Reading]]||271700||[[Ընթերցանություն]]||11900|| ||98 |- |[[:en:Semantics]]||22700||[[Իմաստաբանություն (այլ կիրառումներ)]]||700|| ||17 |- |[[:en:Semiotics]]||83700||[[Նշանագիտություն]]||44100||այո||91 |- |[[:en:Semiotics of culture]]||3700|| || || ||12 |- |[[:en:Social science]]||73600||[[Հասարակական գիտություններ]]||12500|| ||132 |- |[[:en:Stylistics]]||18800||[[Ոճաբանություն]]||25300|| ||60 |- |[[:en:Synonym]]||11300||[[Հոմանիշ]]||5800|| ||90 |- |[[:en:Systemic functional grammar]]||18500|| || || ||8 |- |[[:en:Transcription (linguistics)]]||12900||[[Տառադարձություն]]||4300|| ||50 |- |[[:en:Universal grammar]]||35600||[[Համընդհանուր քերականություն]]||56300|| ||38 |- |[[:en:Verb]]||19400||[[Բայ]]||14500|| ||151 |} == [[:en:Category:High-importance Linguistics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:Active voice]]||5900||[[Ներգործական սեռ]]||3300|| ||21 |- |[[:en:Adjective]]||28800||[[Ածական անուն]]||9800|| ||124 |- |[[:en:Affect (linguistics)]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:Affirmation and negation]]||22500|| || || ||8 |- |[[:en:Affricate]]||29300||[[Կիսաշփականներ]]||1600|| ||56 |- |[[:en:Ageism]]||118500||[[Էյջիզմ]]||4500|| ||41 |- |[[:en:Agglutination]]||40800|| || || ||29 |- |[[:en:Agglutinative language]]||10700||[[Կցական լեզուներ]]||1700|| ||70 |- |[[:en:Agreement (linguistics)]]||32000|| || || ||29 |- |[[:en:Alaska Native languages]]||14500|| || || ||2 |- |[[:en:Anagram]]||33500||[[Անագրամա]]||3700|| ||69 |- |[[:en:Analytic language]]||7400||[[Վերլուծական լեզուներ]]||2100|| ||30 |- |[[:en:Aorist]]||22600|| || || ||38 |- |[[:en:Arabic]]||195800||[[Արաբերեն]]||79100|| ||278 |- |[[:en:Arabic numerals]]||19500||[[Արաբական թվեր]]||15600|| ||69 |- |[[:en:Lilias Armstrong]]||109500||[[Լիլիաս Արմսթրոնգ]]||38800|| ||10 |- |[[:en:Artificial intelligence]]||219600||[[Արհեստական բանականություն]]||294300|| ||150 |- |[[:en:Auditory phonetics]]||8700|| || || ||10 |- |[[:en:Augmented reality]]||173900||[[Լրացված իրականություն]]||54800|| ||58 |- |[[:en:Auxiliary verb]]||22700||[[Օժանդակ բայ]]||2300||այո||42 |- |[[:en:Back-formation]]||9000|| || || ||16 |- |[[:en:Dany Bébel-Gisler]]||12000|| || || ||3 |- |[[:en:Bible translations into the languages of China]]||8200|| || || ||3 |- |[[:en:Bilingual lexical access]]||43300|| || || ||3 |- |[[:en:Biolinguistics]]||70900|| || || ||14 |- |[[:en:Leonard Bloomfield]]||32700||[[Լեոնարդ Բլումֆիլդ]]||4300|| ||41 |- |[[:en:Lera Boroditsky]]||14200|| || || ||9 |- |[[:en:Buzzword]]||49300|| || || ||22 |- |[[:en:Calque]]||11300||[[Պատճենում (լեզվաբանություն)]]||8000|| ||52 |- |[[:en:Catchphrase]]||5200||[[Խոսքային կլիշե]]||6200|| ||24 |- |[[:en:Coercion (linguistics)]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:Cognitive linguistics]]||29200||[[Կոգնիտիվ լեզվաբանություն]]||8800|| ||38 |- |[[:en:Comminatory]]||700|| || || ||1 |- |[[:en:Communicative competence]]||4400|| || || ||14 |- |[[:en:Comparative case]]||4400|| || || ||5 |- |[[:en:Comparative linguistics]]||19200||[[Պատմահամեմատական լեզվաբանություն]]||11400|| ||46 |- |[[:en:Comparison (grammar)]]||30300||[[Ածականի համեմատության աստիճաններ]]||11200|| ||29 |- |[[:en:Computer-assisted translation]]||12000|| || || ||39 |- |[[:en:Concept]]||36600||[[Հասկացություն]]||10200|| ||87 |- |[[:en:Consonant]]||19300||[[Բաղաձայններ]]||12100|| ||118 |- |[[:en:Context (language use)]]||6200||[[Համատեքստ]]||2000|| ||49 |- |[[:en:Continuous and progressive aspects]]||40100|| || || ||10 |- |[[:en:Contrastive analysis]]||7900|| || || ||8 |- |[[:en:Conversation]]||17800|| || || ||67 |- |[[:en:Counterfactual conditional]]||47200|| || || ||11 |- |[[:en:Creole language]]||71000||[[Կրեոլ լեզու]]||99900|| ||80 |- |[[:en:Critical discourse analysis]]||18400|| || || ||20 |- |[[:en:Critical period]]||70000|| || || ||8 |- |[[:en:Cross-Linguistic Linked Data]]||5800|| || || ||2 |- |[[:en:Cross-linguistic onomatopoeias]]||150600|| || || ||5 |- |[[:en:Crosslinguistic influence]]||27900|| || || ||1 |- |[[:en:Gülzura Cumakunova]]||7600|| || || ||4 |- |[[:en:Declension]]||25900||[[Հոլովում]]||5500|| ||54 |- |[[:en:Demonstrative]]||22000||[[Ցուցական դերանուն]]||7400|| ||26 |- |[[:en:Dependency grammar]]||33400|| || || ||17 |- |[[:en:Diachrony and synchrony]]||4200||[[Համաժամանակյա և տարաժամանակյա մոտեցումներ]]||5600|| ||21 |- |[[:en:Dictionary]]||39000||[[Բառարան]]||9600|| ||163 |- |[[:en:Discourse]]||20100||[[Տրամասություն]]||51900|| ||57 |- |[[:en:Duns Scotus]]||65100||[[Յոհաննես Դունս Սկոտ]]||2200|| ||74 |- |[[:en:Dynamic semantics]]||16000|| || || ||2 |- |[[:en:Ellipsis (linguistics)]]||16200||[[Զեղչում (քերականություն)]]||1700|| ||47 |- |[[:en:English grammar]]||87400|| || || ||46 |- |[[:en:Errors in early word use]]||16300|| || || ||2 |- |[[:en:Ethnologue]]||19400|| || || ||68 |- |[[:en:Eurasiatic languages]]||31200||[[Եվրասիական լեզուներ]]||15500|| ||21 |- |[[:en:Explanatory Dictionary of the Living Great Russian Language]]||8700|| || || ||9 |- |[[:en:Face-to-face interaction]]||21400|| || || ||4 |- |[[:en:Figure of speech]]||36500|| || || ||3 |- |[[:en:Fluid construction grammar]]||6200|| || || ||1 |- |[[:en:Foreign language anxiety]]||21200||[[Օտար լեզվի տագնապ]]||21500|| ||4 |- |[[:en:Form of life (philosophy)]]||5800|| || || ||4 |- |[[:en:Formal semantics (natural language)]]||20900|| || || ||4 |- |[[:en:Fortis and lenis]]||17800|| || || ||8 |- |[[:en:Functional illiteracy]]||7900|| || || ||30 |- |[[:en:Fusion (phonetics)]]||10100|| || || ||12 |- |[[:en:Fusional language]]||10300||[[Թեքական լեզուներ]]||2600|| ||43 |- |[[:en:Hans-Georg Gadamer]]||34600|| || || ||69 |- |[[:en:Generative grammar]]||27000|| || || ||40 |- |[[:en:Glottolog]]||29800|| || || ||32 |- |[[:en:Go (verb)]]||10700|| || || ||1 |- |[[:en:Grammatical aspect]]||66500|| || || ||44 |- |[[:en:Grammatical category]]||7700||[[Քերականական կարգ]]||1800|| ||27 |- |[[:en:Grammatical tense]]||37900|| || || ||64 |- |[[:en:Grammaticality]]||42300|| || || ||10 |- |[[:en:Grammaticalization]]||39100|| || || ||29 |- |[[:en:Joseph Greenberg]]||36400||[[Ջոզեֆ Գրինբերգ]]||14700|| ||38 |- |[[:en:Brothers Grimm]]||56800||[[Գրիմ եղբայրներ]]||9600|| ||118 |- |[[:en:Jacob Grimm]]||29500||[[Յակոբ Գրիմ]]||6200|| ||71 |- |[[:en:Grimm's law]]||22600|| || || ||46 |- |[[:en:Hapax legomenon]]||30700|| || || ||38 |- |[[:en:Hedge (linguistics)]]||13600|| || || ||6 |- |[[:en:Hindi–Urdu controversy]]||27100|| || || ||7 |- |[[:en:Historical linguistics]]||22800|| || || ||61 |- |[[:en:History of sign language]]||14700|| || || ||4 |- |[[:en:I Have a Dream]]||54300||[[Ես երազանք ունեմ]]||8500|| ||67 |- |[[:en:Imperfective aspect]]||17900|| || || ||7 |- |[[:en:Interjection]]||16000||[[Ձայնարկություն (խոսքի մաս)]]||6600||այո||89 |- |[[:en:International auxiliary language]]||57600||[[Միջազգային օժանդակ լեզու]]||85400|| ||51 |- |[[:en:International Phonetic Alphabet for English]]|| || || || ||21 |- |[[:en:Irrealis mood]]||29900||[[Անիրական եղանակ]]||4800|| ||10 |- |[[:en:Isotopy (semiotics)]]||7800|| || || ||5 |- |[[:en:Ray Jackendoff]]||12300||[[Ռեյ Ջակենդոֆֆ]]||11200|| ||14 |- |[[:en:Jagoff]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:Roman Jakobson]]||21800||[[Ռոման Յակոբսոն]]||28200|| ||61 |- |[[:en:Jargon]]||21700||[[Ժարգոն]]||4100||այո||55 |- |[[:en:Daniel Jones (phonetician)]]||11200|| || || ||18 |- |[[:en:Braj Kachru]]||8700|| || || ||8 |- |[[:en:Michael E. Krauss]]||12500|| || || ||13 |- |[[:en:Language acquisition by deaf children]]||74200|| || || ||2 |- |[[:en:Language acquisition device]]||4400||[[Լեզվական ունակություն]]||4800|| ||10 |- |[[:en:Language delay]]||46500||[[Լեզվի թերզարգացվածություն]]||10000||այո||7 |- |[[:en:Language immersion]]||33400|| || || ||25 |- |[[:en:Language isolate]]||70600||[[Մեկուսացած լեզու]]||1200||այո||67 |- |[[:en:Language model]]||22200|| || || ||13 |- |[[:en:Language module]]||22700|| || || ||2 |- |[[:en:Language processing in the brain]]||114900|| || || ||7 |- |[[:en:Language school]]||7200||[[Լեզվի դպրոց]]||13700||այո||10 |- |[[:en:Latin syntax]]||73100|| || || ||3 |- |[[:en:Latin tenses]]||194800|| || || ||1 |- |[[:en:Winfred P. Lehmann]]||30700|| || || ||7 |- |[[:en:Lenition]]||33500|| || || ||27 |- |[[:en:Lexeme]]||6200||[[Բառույթ]]||3500|| ||47 |- |[[:en:Lexibank]]||32100|| || || ||1 |- |[[:en:Lexical semantics]]||41600|| || || ||15 |- |[[:en:Lexicography]]||13600||[[Բառարանագրություն]]||7500|| ||71 |- |[[:en:Lexicon]]||12800||[[Բառապաշար]]||7300|| ||56 |- |[[:en:Linguistic demography]]||4400|| || || ||8 |- |[[:en:Linguistic development of Genie]]||150400|| || || ||1 |- |[[:en:Linguistic relativity]]||93200||[[Լեզվական հարաբերականություն]]||127300|| ||53 |- |[[:en:Linguistic Society of America]]||33300|| || || ||12 |- |[[:en:List of linguists]]||74700|| || || ||23 |- |[[:en:List of animal names]]||84000|| || || ||15 |- |[[:en:List of countries by English-speaking population]]||50000|| || || ||10 |- |[[:en:List of English animal nouns]]|| || || || ||15 |- |[[:en:List of English irregular verbs]]||61800|| || || ||6 |- |[[:en:List of Latin verbs with English derivatives]]||255600|| || || ||1 |- |[[:en:List of Latin words with English derivatives]]||324300|| || || ||2 |- |[[:en:List of unsolved problems in linguistics]]||13600|| || || ||10 |- |[[:en:Literacy]]||184400||[[Գրագիտություն]]||4900|| ||111 |- |[[:en:Mainland Southeast Asia linguistic area]]||18300|| || || ||4 |- |[[:en:Meaning–text theory]]||16600|| || || ||4 |- |[[:en:Message]]||5800||[[Հաղորդագրություն]]||4800||այո||51 |- |[[:en:Metonymy]]||32600|| || || ||69 |- |[[:en:Minimalist program]]||72500|| || || ||15 |- |[[:en:Montague grammar]]||10800|| || || ||8 |- |[[:en:Morpheme]]||18700||[[Ձևույթ]]||5800|| ||87 |- |[[:en:Multilingual inscription]]||13300|| || || ||12 |- |[[:en:Multilingualism]]||92400||[[Բազմալեզվություն]]||24800|| ||75 |- |[[:en:Myth]]||70200||[[Առասպել]]||3300|| ||102 |- |[[:en:Name]]||19800|| || || ||118 |- |[[:en:Neuroscience of multilingualism]]||68200|| || || ||1 |- |[[:en:North-Central American English]]||24300|| || || ||1 |- |[[:en:Northwest Semitic languages]]||31500|| || || ||29 |- |[[:en:Notation]]||9500|| || || ||12 |- |[[:en:Noun phrase]]||17100|| || || ||22 |- |[[:en:Numeral prefix]]||43300|| || || ||21 |- |[[:en:Online Etymology Dictionary]]||6100|| || || ||17 |- |[[:en:Onomastics]]||5000|| || || ||64 |- |[[:en:Optimality Theory]]||39800|| || || ||22 |- |[[:en:Origin of speech]]||155200|| || || ||5 |- |[[:en:Oxymoron]]||15300||[[Օքսիմորոն]]||11900|| ||65 |- |[[:en:Palindrome]]||41200||[[Դյուրադարձուկ]]||3800|| ||84 |- |[[:en:Pāṇini]]||49200||[[Պանինի]]||2800|| ||70 |- |[[:en:Parsing]]||32700||[[Շարահյուսական վերլուծություն (ինֆորմատիկա)]]||11600||այո||45 |- |[[:en:Part of speech]]||28400||[[Խոսքի մասեր]]||31700|| ||84 |- |[[:en:Passive voice]]||22400||[[Կրավորական սեռ]]||4200|| ||28 |- |[[:en:Perfect (grammar)]]||24900|| || || ||29 |- |[[:en:Perfective aspect]]||13300|| || || ||12 |- |[[:en:Phonation]]||23800|| || || ||31 |- |[[:en:Phonetic transcription]]||23200|| || || ||31 |- |[[:en:Phonics]]||174900|| || || ||9 |- |[[:en:Phonological development]]||36300|| || || ||2 |- |[[:en:Phonological rule]]||17400|| || || ||4 |- |[[:en:Plural]]||14700|| || || ||68 |- |[[:en:Political correctness]]||52900||[[Քաղաքական կոռեկտություն]]||69500|| ||64 |- |[[:en:Edgar C. Polomé]]||36100|| || || ||7 |- |[[:en:Principle of compositionality]]||10500|| || || ||9 |- |[[:en:Pronoun]]||31800||[[Դերանուն]]||9900|| ||107 |- |[[:en:Prosody (linguistics)]]||26200||[[Տաղաչափություն]]||1400|| ||41 |- |[[:en:Proto-Indo-European homeland]]||110300|| || || ||13 |- |[[:en:Proto-Romance language]]||21300|| || || ||6 |- |[[:en:Question]]||22400||[[Հարց]]||29600|| ||67 |- |[[:en:Realis mood]]||6600|| || || ||2 |- |[[:en:Relexification]]||9700|| || || ||12 |- |[[:en:Repetition (rhetorical device)]]||6700|| || || ||17 |- |[[:en:Revival of the Hebrew language]]||53800||[[Եբրայերենի վերածնունդ]]||64700|| ||17 |- |[[:en:Roget's Thesaurus]]||7200|| || || ||11 |- |[[:en:Romance languages]]||195600||[[Ռոմանական լեզուներ]]||5900|| ||145 |- |[[:en:Russian alphabet]]||57900||[[Ռուսական այբուբեն]]||2900|| ||64 |- |[[:en:SAMPA]]||5600|| || || ||19 |- |[[:en:Ferdinand de Saussure]]||53100||[[Ֆերդինանդ դը Սոսյուր]]||11700||այո||100 |- |[[:en:Scottish English]]||31700|| || || ||28 |- |[[:en:Semantic change]]||26200|| || || ||20 |- |[[:en:Semantic prosody]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Sentence (linguistics)]]||12300||[[Նախադասություն]]||7200|| ||114 |- |[[:en:Sentence processing]]||21900|| || || ||3 |- |[[:en:Serbian Cyrillic alphabet]]||29800||[[Սերբական կիրիլիցա]]||8900|| ||40 |- |[[:en:Silbo Gomero]]||25900||[[Սիլբո Գոմերյո]]||27100|| ||35 |- |[[:en:Silent letter]]||38400|| || || ||14 |- |[[:en:Simplified Chinese characters]]||62400||[[Պարզեցված հիերոգլիֆներ]]||20000|| ||74 |- |[[:en:Sociolinguistics]]||34700||[[Հանրալեզվաբանություն]]||17400|| ||84 |- |[[:en:South Asian ethnic groups]]||18000|| || || ||9 |- |[[:en:Speech]]||19400||[[Խոսք]]||14900|| ||98 |- |[[:en:Speech community]]||14200|| || || ||12 |- |[[:en:Speech production]]||32600|| || || ||7 |- |[[:en:Speech recognition]]||103100||[[Խոսքի Ճանաչում]]||30400|| ||46 |- |[[:en:Spoken dialog system]]||5200|| || || ||1 |- |[[:en:Spoken language]]||6100||[[Բանավոր խոսք]]||7300|| ||43 |- |[[:en:Subjunctive mood]]||85300||[[Ստորադասական եղանակ]]||2100|| ||40 |- |[[:en:Syntactic Structures]]||96300||[[Շարահյուսական կառույցներ]]||139300|| ||17 |- |[[:en:Syntax]]||26000||[[Շարահյուսություն]]||9500||այո||115 |- |[[:en:The Chaos]]||5600|| || || ||8 |- |[[:en:Thematic relation]]||16900|| || || ||23 |- |[[:en:Theoretical linguistics]]||4900||[[Տեսական լեզվաբանություն]]||7800|| ||27 |- |[[:en:Theories of second-language acquisition]]||35200|| || || ||2 |- |[[:en:Timeline of the name Palestine]]||322300|| || || ||3 |- |[[:en:Variation (linguistics)]]||24100|| || || ||12 |- |[[:en:Verb phrase]]||10200|| || || ||25 |- |[[:en:Verbal intelligence]]||18500|| || || ||8 |- |[[:en:Virtual reality]]||93400||[[Վիրտուալ իրականություն]]||10700||այո||81 |- |[[:en:Vocabulary]]||25800||[[Անձի բառապաշար]]||22900|| ||51 |- |[[:en:Vocabulary development]]||54500|| || || ||5 |- |[[:en:Vocal cords]]||48100|| || || ||53 |- |[[:en:Vowel]]||57200||[[Ձայնավորներ]]||7100|| ||123 |- |[[:en:Vulgarity]]||4900|| || || ||12 |- |[[:en:Webster's Dictionary]]||42100|| || || ||16 |- |[[:en:Word-sense disambiguation]]||52800|| || || ||24 |- |[[:en:Written language]]||3000|| || || ||41 |} == [[:en:Category:Mid-importance Linguistics articles]] == {| class="wikitable sortable" !Անգլերեն հոդված!!en չափ!!Հայերեն հոդված!!hy չափ!!Անաղբյուր (hy)!!մլ N |- |[[:en:23 skidoo (phrase)]]||28200|| || || ||1 |- |[[:en:Abbreviation]]||32500||[[Հապավում]]||2300|| ||93 |- |[[:en:Abecediary]]|| || || || ||7 |- |[[:en:Ablative case]]||14400||[[Բացառական հոլով]]||3400|| ||59 |- |[[:en:Abstraction (linguistics)]]||5300|| || || ||2 |- |[[:en:Accent (phonetics)]]|| || || || ||61 |- |[[:en:Accent perception]]||22500|| || || ||3 |- |[[:en:Accidental gap]]||10000|| || || ||10 |- |[[:en:Accumulatio]]||1900|| || || ||8 |- |[[:en:Acoustic phonetics]]||7500|| || || ||19 |- |[[:en:Acronym]]||121400|| || || ||75 |- |[[:en:Adage]]||5200||[[Առած]]||1500|| ||30 |- |[[:en:Adjacency pairs]]||10200|| || || ||1 |- |[[:en:Adnoun]]||1700|| || || ||1 |- |[[:en:Advanced and retracted tongue root]]||7500|| || || ||5 |- |[[:en:Adverb]]||18600||[[Մակբայ]]||4400|| ||100 |- |[[:en:Affective filter]]|| ||[[Քրաշենի հիպոթեզները լեզվի յուրացման մասին]]||12700|| ||6 |- |[[:en:Affix]]||11900||[[Ածանց]]||41800|| ||80 |- |[[:en:African-American English]]||51200||[[Աֆրոամերիկյան անգլերեն]]||31700|| ||3 |- |[[:en:African-American Vernacular English]]||98500|| || || ||31 |- |[[:en:Afroasiatic homeland]]||42700|| || || ||5 |- |[[:en:Age-graded variation]]||9600|| || || ||1 |- |[[:en:AI winter]]||46100|| || || ||9 |- |[[:en:Ain't]]||31700|| || || ||5 |- |[[:en:Airstream mechanism]]||15600|| || || ||8 |- |[[:en:Allophone]]||24500|| || || ||59 |- |[[:en:Alveolar click]]||11800|| || || ||11 |- |[[:en:Alveolar consonant]]||8500||[[Վերատամնային բաղաձայններ]]||7300|| ||59 |- |[[:en:Alveolar ejective fricative]]||2400|| || || ||13 |- |[[:en:Alveolar lateral ejective affricate]]||2900|| || || ||5 |- |[[:en:Alveolar lateral ejective fricative]]||1900|| || || ||6 |- |[[:en:Ambiguity]]||30800|| || || ||36 |- |[[:en:Ambitransitive verb]]||6300|| || || ||4 |- |[[:en:American and British English spelling differences]]||145800|| || || ||6 |- |[[:en:American Name Society]]||11500|| || || ||3 |- |[[:en:Americanization]]||28600||[[Ամերիկանացում]]||10700|| ||45 |- |[[:en:Analogy]]||69600||[[Անալոգիա (տրամաբանություն)]]||3300|| ||59 |- |[[:en:Anaphora (linguistics)]]||18100|| || || ||23 |- |[[:en:Anatolian hypothesis]]||21000|| || || ||25 |- |[[:en:Antecedent (grammar)]]||9700|| || || ||11 |- |[[:en:Anti-Hindi agitations of Tamil Nadu]]||79600|| || || ||10 |- |[[:en:Anti-literacy laws in the United States]]||12200|| || || ||2 |- |[[:en:Apophony]]||25900||[[Աբլաուտ]]||2900|| ||25 |- |[[:en:Appraisal (discourse analysis)]]||3700|| || || ||3 |- |[[:en:Areal feature]]||12600|| || || ||8 |- |[[:en:Argument (linguistics)]]||19800|| || || ||24 |- |[[:en:Aristotle]]||156600||[[Արիստոտել]]||21400|| ||282 |- |[[:en:Article (grammar)]]||47600|| || || ||76 |- |[[:en:Articulatory phonetics]]||41500||[[Արտիկուլյար հնչյունաբանություն]]||5700|| ||26 |- |[[:en:Articulatory phonology]]||6500|| || || ||1 |- |[[:en:Attraction (grammar)]]||6100|| || || ||5 |- |[[:en:Attributive verb]]||8300|| || || ||6 |- |[[:en:Audio mining]]||18900|| || || ||2 |- |[[:en:Peter Auer]]||2300|| || || ||4 |- |[[:en:Austronesian Basic Vocabulary Database]]||3000|| || || ||2 |- |[[:en:Author profiling]]||33200|| || || ||1 |- |[[:en:Autonomy of syntax]]||4000|| || || ||1 |- |[[:en:A. J. Ayer]]||39700||[[Ալֆրեդ Ջուլս Էյեր]]||9400|| ||53 |- |[[:en:Ayin]]||19900|| || || ||16 |- |[[:en:Babbling]]||37300|| || || ||16 |- |[[:en:Baby sign language]]||34400||[[Մանկական ժեստերի լեզու]]||51200|| ||15 |- |[[:en:Back vowel]]||2900|| || || ||33 |- |[[:en:Back-released velar click]]||8200|| || || ||2 |- |[[:en:Backronym]]||9400|| || || ||28 |- |[[:en:Hardev Bahri]]||4300|| || || ||2 |- |[[:en:Bak Tongsa]]||5700|| || || ||3 |- |[[:en:Mona Baker]]||16800||[[Մոնա Բեյքեր]]||22000|| ||13 |- |[[:en:Balkanization]]||11900|| || || ||42 |- |[[:en:Bank of English]]||1500|| || || ||2 |- |[[:en:Katherine Barber]]||6100|| || || ||3 |- |[[:en:Elizabeth Bates]]||16800|| || || ||3 |- |[[:en:Robert de Beaugrande]]||2400|| || || ||7 |- |[[:en:Alton L. Becker]]||12900|| || || ||5 |- |[[:en:Bengali language movement]]||44600|| || || ||31 |- |[[:en:John P. Bennett]]||12700|| || || ||2 |- |[[:en:Gotthelf Bergsträsser]]||5500|| || || ||8 |- |[[:en:Between you and I]]||19600|| || || ||2 |- |[[:en:Bible translations into the languages of Europe]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Bible translations into Turkish]]||8900||[[Աստվածաշնչի թուրքերեն թարգմանություն]]||9500|| ||3 |- |[[:en:Bible translations into Uto-Aztecan languages]]||13500|| || || ||1 |- |[[:en:Biblical grammarians]]||5200|| || || ||1 |- |[[:en:Bigram]]||4500|| || || ||12 |- |[[:en:Bilingual memory]]||45700|| || || ||1 |- |[[:en:Black American Sign Language]]||23100|| || || ||5 |- |[[:en:Blend word]]||19300|| || || ||18 |- |[[:en:Jan Blommaert]]||10800|| || || ||9 |- |[[:en:Bongo-Bongo (linguistics)]]||2600|| || || ||1 |- |[[:en:Bootstrapping (linguistics)]]||35100|| || || ||2 |- |[[:en:Franz Bopp]]||16000||[[Ֆրանց Բոպպ]]||10500|| ||55 |- |[[:en:Botanical nomenclature]]||14200|| || || ||9 |- |[[:en:Simon Boyanus]]||11300|| || || ||2 |- |[[:en:Breton grammar]]||36000|| || || ||4 |- |[[:en:Brevitas]]||1800|| || || ||2 |- |[[:en:Stefan Brink]]||3400|| || || ||2 |- |[[:en:British National Corpus]]||31900||[[Բրիտանական ազգային կորպուս]]||50400|| ||9 |- |[[:en:Brugmann's law]]||10200|| || || ||5 |- |[[:en:Business speak]]|| || || || ||2 |- |[[:en:Buyla inscription]]||16900|| || || ||3 |- |[[:en:C-command]]||38000|| || || ||9 |- |[[:en:Cahitan languages]]||1200|| || || ||1 |- |[[:en:Cambridge Assessment English]]||49400|| || || ||11 |- |[[:en:Camfranglais]]||8700|| || || ||10 |- |[[:en:Lyle Campbell]]||10200|| || || ||16 |- |[[:en:Suresh Canagarajah]]||2500|| || || ||2 |- |[[:en:Ana Cano]]||1700|| || || ||6 |- |[[:en:Cardinal numeral]]||2500|| || || ||18 |- |[[:en:Catena (linguistics)]]||22900|| || || ||6 |- |[[:en:Causative]]||66100|| || || ||16 |- |[[:en:Causative alternation]]||29800|| || || ||1 |- |[[:en:Celticisation]]||12900|| || || ||1 |- |[[:en:Center embedding]]||7300|| || || ||1 |- |[[:en:Centum and satem languages]]||48000|| || || ||32 |- |[[:en:CertTESOL]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Chain shift]]||11100|| || || ||3 |- |[[:en:Characteristics of dyslexia]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:Carole Chaski]]||15100||[[Քերոլ Չասկի]]||22100|| ||2 |- |[[:en:Checked tone]]||20300|| || || ||9 |- |[[:en:Chicano English]]||21700|| || || ||2 |- |[[:en:Paul Chilton]]||2400|| || || ||2 |- |[[:en:Chinese classifier]]||78100||[[Հաշվողական բառերը չինարենում]]||20100|| ||19 |- |[[:en:Chinese school]]||7800|| || || ||6 |- |[[:en:Circumfix]]||7900|| || || ||21 |- |[[:en:Classical language]]||20500||[[Դասական լեզու]]||8900||այո||30 |- |[[:en:Clause]]||23800|| || || ||38 |- |[[:en:Click consonant]]||69200|| || || ||35 |- |[[:en:Clinical linguistics]]||16200|| || || ||6 |- |[[:en:Clipped compound]]||5700|| || || ||1 |- |[[:en:Clusivity]]||25200|| || || ||13 |- |[[:en:Cluttered speech]]|| || || || ||8 |- |[[:en:Code-mixing]]||11600|| || || ||8 |- |[[:en:Code-switching]]||71100|| || || ||41 |- |[[:en:Cognate]]||9900|| || || ||38 |- |[[:en:Cognate object]]||3100|| || || ||10 |- |[[:en:Cognitive science]]||63200||[[Կոգնիտիվ գիտություն]]||15000|| ||65 |- |[[:en:Cohesion (linguistics)]]||4700|| || || ||19 |- |[[:en:Cohort model]]||12500||[[Համախմբման մոդել]]||18100|| ||3 |- |[[:en:Collaborative model]]||10300|| || || ||1 |- |[[:en:Collapsing sequence]]||2000|| || || ||1 |- |[[:en:College English Test]]||7800|| || || ||3 |- |[[:en:Collocation]]||11600||[[Կոլոկացիա]]||15100|| ||30 |- |[[:en:Collocation extraction]]||1700|| || || ||2 |- |[[:en:Colloquial Welsh prepositions]]||67000|| || || ||1 |- |[[:en:Colloquialism]]||8800||[[Խոսակցական լեզու]]||4500|| ||33 |- |[[:en:Collostructional analysis]]||5300|| || || ||1 |- |[[:en:Comma splice]]||8200|| || || ||5 |- |[[:en:Commodilla catacomb inscription]]||4100|| || || ||4 |- |[[:en:Common European Framework of Reference for Languages]]||56200|| || || ||48 |- |[[:en:Community language learning]]||1500|| || || ||6 |- |[[:en:Comparative method]]||63900|| || || ||19 |- |[[:en:Comparison of Portuguese and Spanish]]||196800|| || || ||8 |- |[[:en:Comparison of triplestores]]||18600|| || || ||1 |- |[[:en:Competency evaluation (language)]]||1400|| || || ||3 |- |[[:en:Competition model]]||36300|| || || ||2 |- |[[:en:Compound (linguistics)]]||41800|| || || ||53 |- |[[:en:Comprehensible output]]||7800|| || || ||1 |- |[[:en:Comprehension approach]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Computational lexicology]]||6800|| || || ||4 |- |[[:en:Computational semantics]]||3900|| || || ||4 |- |[[:en:Computer-supported collaboration]]||23000|| || || ||5 |- |[[:en:Computers and writing]]||17900|| || || ||2 |- |[[:en:Concepticon]]||3500|| || || ||1 |- |[[:en:Conceptual dependency theory]]||2600|| || || ||4 |- |[[:en:Conceptual metaphor]]||31400||[[Կոնցեպտուալ փոխաբերություն]]||11000|| ||15 |- |[[:en:Conditional mood]]||24500||[[Պայմանական եղանակ]]||2600|| ||29 |- |[[:en:Conjunction (grammar)]]||23200||[[Շաղկապ]]||2500|| ||87 |- |[[:en:Conservativity]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Constructed language]]||45700||[[Արհեստական լեզուներ]]||10300|| ||116 |- |[[:en:Construction grammar]]||38200||[[Կառուցվածքային քերականություն]]||54300|| ||13 |- |[[:en:Content and language integrated learning]]||9200|| || || ||15 |- |[[:en:Content determination]]||5300|| || || ||1 |- |[[:en:Content word]]||2800|| || || ||13 |- |[[:en:Content-based instruction]]||10000|| || || ||3 |- |[[:en:Context change potential]]|| || || || ||2 |- |[[:en:Context-sensitive grammar]]||27000|| || || ||22 |- |[[:en:Contraction (grammar)]]||32600|| || || ||21 |- |[[:en:Contractions of negated auxiliary verbs in English]]|| || || || ||4 |- |[[:en:Contrastive distribution]]||2900|| || || ||3 |- |[[:en:Contrastive rhetoric]]||10900|| || || ||4 |- |[[:en:Conversion (word formation)]]||5800|| || || ||23 |- |[[:en:Cooperative principle]]||20400|| || || ||12 |- |[[:en:Copenhagen School (linguistics)]]||11000||[[Կոպենհագենի լեզվաբանական դպրոց]]||14100|| ||11 |- |[[:en:Ann Copestake]]||6900|| || || ||1 |- |[[:en:Copula (linguistics)]]||64400|| || || ||36 |- |[[:en:Copy editing]]||42500|| || || ||14 |- |[[:en:Corporate jargon]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:Corpus linguistics]]||19000||[[Կորպուսային լեզվաբանություն]]||31000|| ||35 |- |[[:en:Cosmogony]]||9800||[[Կոսմոգոնիա]]||27300|| ||68 |- |[[:en:Cotter (farmer)]]||11300|| || || ||3 |- |[[:en:Covert prestige]]||37400|| || || ||1 |- |[[:en:Elizabeth Cowper]]||4100|| || || ||2 |- |[[:en:Cranberry morpheme]]||3000|| || || ||7 |- |[[:en:Critical language awareness]]||5600|| || || ||2 |- |[[:en:Crossover effects]]||14800|| || || ||1 |- |[[:en:Culturomics]]||19500|| || || ||8 |- |[[:en:Dahl's law]]||3200|| || || ||2 |- |[[:en:Danglish]]||6200|| || || ||2 |- |[[:en:Danish language]]||91200||[[Դանիերեն]]||6100|| ||194 |- |[[:en:Daughter language]]||3900|| || || ||8 |- |[[:en:Donald Davidson (philosopher)]]||15300|| || || ||34 |- |[[:en:Defeasibility (linguistics)]]||2300|| || || ||1 |- |[[:en:Defective verb]]||27100|| || || ||10 |- |[[:en:Defining vocabulary]]||5300|| || || ||3 |- |[[:en:Degree of endangerment]]||3200||[[Լեզվի կենսունակության աստիճան]]||12400|| ||6 |- |[[:en:Dené–Yeniseian languages]]||30400|| || || ||32 |- |[[:en:Dental and alveolar ejective stops]]||8000|| || || ||13 |- |[[:en:Dependent and independent verb forms]]||19400|| || || ||3 |- |[[:en:Dependent clause]]||9600|| || || ||30 |- |[[:en:Dependent-marking language]]||3300|| || || ||6 |- |[[:en:Jacques Derrida]]||138800||[[Ժակ Դերիդա]]||9800|| ||86 |- |[[:en:Suniti Ashok Deshpande]]||12900|| || || ||1 |- |[[:en:Developmental dysfluency]]||27200|| || || ||1 |- |[[:en:Dialect card]]||3400|| || || ||6 |- |[[:en:Dialect levelling]]||32500|| || || ||8 |- |[[:en:Diary studies in TESOL]]||4500|| || || ||1 |- |[[:en:Diasystem]]||24000|| || || ||18 |- |[[:en:A Dictionary of the English Language]]||35800|| || || ||15 |- |[[:en:Dictionary of the Russian Language (Ozhegov)]]||3100||[[Օժեգովի բառարան]]||9600|| ||8 |- |[[:en:Dictionnaire de l'Académie française]]||8200|| || || ||17 |- |[[:en:Dictogloss]]||2800|| || || ||1 |- |[[:en:Digraphia]]||35100|| || || ||12 |- |[[:en:Dilbilim Araştırmaları]]||4700|| || || ||1 |- |[[:en:Diploma in Teaching English to Speakers of Other Languages]]||41300|| || || ||1 |- |[[:en:Direct method (education)]]||13500|| || || ||10 |- |[[:en:J. B. Disanayake]]||7000|| || || ||2 |- |[[:en:Discontinuity (linguistics)]]||17800|| || || ||1 |- |[[:en:Discourse marker]]||5900|| || || ||12 |- |[[:en:Discourse topic]]||1200|| || || ||1 |- |[[:en:Distancing language]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:Distinctive feature]]||15700|| || || ||18 |- |[[:en:Dogme language teaching]]||17500|| || || ||3 |- |[[:en:Mahir Domi]]||8200|| || || ||8 |- |[[:en:Dorset dialect]]||29400|| || || ||1 |- |[[:en:Double copula]]||5500|| || || ||1 |- |[[:en:DRESS lexical set]]|| || || || ||2 |- |[[:en:John Dryden]]||40700||[[Ջոն Դրայդեն]]||1800|| ||90 |- |[[:en:Dual language]]||27400|| || || ||3 |- |[[:en:Dyslexia]]||83000||[[Դիսլեքսիա]]||45700|| ||79 |- |[[:en:Dysphemism]]||15200||[[Կոպտասացություն]]||16200|| ||26 |- |[[:en:Eastern Iranian peoples]]||100|| || || ||58 |- |[[:en:Penelope Eckert]]||28500|| || || ||3 |- |[[:en:Educating Eve]]||10700|| || || ||2 |- |[[:en:EF English Proficiency Index]]||20100|| || || ||12 |- |[[:en:Eisegesis]]||5900|| || || ||9 |- |[[:en:Elision]]||29600|| || || ||35 |- |[[:en:Emergent grammar]]||100|| || || ||1 |- |[[:en:Emotive conjugation]]||4000|| || || ||2 |- |[[:en:English as a lingua franca]]||42900|| || || ||5 |- |[[:en:English interjections]]||24600|| || || ||1 |- |[[:en:English noun phrase]]|| || || || ||46 |- |[[:en:English nouns]]||62300|| || || ||8 |- |[[:en:English passive voice]]||58000|| || || ||2 |- |[[:en:English personal pronouns]]||25200|| || || ||7 |- |[[:en:English phrasal verbs]]||25300|| || || ||21 |- |[[:en:English prefix]]||21400|| || || ||4 |- |[[:en:English verbs]]||38000|| || || ||18 |- |[[:en:English Word-Formation]]||4300||[[Անգլերենի բառակազմություն (գիրք)]]||6500|| ||2 |- |[[:en:English words of Greek origin]]||40900|| || || ||2 |- |[[:en:English-language learner]]||41200|| || || ||1 |- |[[:en:English-language spelling reform]]||45900|| || || ||6 |- |[[:en:Eskimo]]||69800||[[Էսկիմոս]]||17800|| ||85 |- |[[:en:Et cetera]]||15100||[[Et cetera]]||2300|| ||34 |- |[[:en:Ethnography of communication]]||12200|| || || ||5 |- |[[:en:Ethnolect]]||22100|| || || ||16 |- |[[:en:Etymological dictionary]]||24100||[[Ստուգաբանական բառարան]]||7700|| ||20 |- |[[:en:Europarl Corpus]]||6500|| || || ||1 |- |[[:en:Evidentiality]]||31800|| || || ||16 |- |[[:en:Evolution of Human Languages]]||12400|| || || ||1 |- |[[:en:Existential clause]]||7000|| || || ||2 |- |[[:en:Explanatory combinatorial dictionary]]||14400|| || || ||2 |- |[[:en:Extensive reading]]||24600|| || || ||4 |- |[[:en:Eye dialect]]||16400|| || || ||3 |- |[[:en:Eye movement in reading]]||19600|| || || ||5 |- |[[:en:Faultless disagreement]]||1900|| || || ||2 |- |[[:en:Fewer versus less]]||10400|| || || ||1 |- |[[:en:Fictive motion]]||6200|| || || ||1 |- |[[:en:Filler (linguistics)]]||27000||[[Մակաբույծ բառեր]]||5800|| ||14 |- |[[:en:Folk linguistics]]||6900|| || || ||5 |- |[[:en:Formalism (linguistics)]]||22800|| || || ||2 |- |[[:en:Fossil word]]||7500|| || || ||10 |- |[[:en:Four-field approach]]||3500|| || || ||2 |- |[[:en:Frame-based terminology]]||5000|| || || ||2 |- |[[:en:Fricative]]||18600||[[Շփական հնչյուններ]]||1200|| ||59 |- |[[:en:Fronting (sound change)]]||2800|| || || ||1 |- |[[:en:Gaelic revival]]||15300|| || || ||9 |- |[[:en:Gaelicisation]]||9000|| || || ||2 |- |[[:en:Gag]]||3900|| || || ||15 |- |[[:en:Gaj's Latin alphabet]]||23300||[[Գաևիցա]]||5300|| ||32 |- |[[:en:Gentoo Code]]||3500|| || || ||3 |- |[[:en:Georgian grammar]]||43900|| || || ||4 |- |[[:en:Elena Georgieva]]||7400||[[Ելենա Գեորգիևա]]||8100|| ||7 |- |[[:en:German orthography reform of 1996]]||46700|| || || ||15 |- |[[:en:Germanic languages]]||88100||[[Գերմանական լեզուներ]]||1900|| ||140 |- |[[:en:Ghost skin]]||7500|| || || ||2 |- |[[:en:Ghost word]]||15200|| || || ||8 |- |[[:en:Jean Berko Gleason]]||44500|| || || ||8 |- |[[:en:Global language system]]||30200|| || || ||7 |- |[[:en:Gotzon Garate Goihartzun]]||5000|| || || ||6 |- |[[:en:Susan Goldin-Meadow]]||15400|| || || ||2 |- |[[:en:André Goosse]]||3500|| || || ||7 |- |[[:en:Graduate Record Examinations]]||51700|| || || ||23 |- |[[:en:Grammar–translation method]]||10100||[[Քերականական-թարգմանական մեթոդ]]||15300|| ||11 |- |[[:en:Grammatical case]]||73300||[[Հոլով]]||3800|| ||96 |- |[[:en:Grammatical mood]]||31900||[[Եղանակի քերականական կարգ]]||4500|| ||49 |- |[[:en:Grammatical number]]||57500||[[Թվի քերականական կարգ]]||10100|| ||62 |- |[[:en:Grammatical particle]]||26400||[[Մասնիկներ]]||1900||այո||61 |- |[[:en:Graphetics]]||2100|| || || ||3 |- |[[:en:Great Vowel Shift]]||29200|| || || ||26 |- |[[:en:Dennis Howard Green]]||18200|| || || ||1 |- |[[:en:H₂e-conjugation theory]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Handwriting]]||10800|| || || ||25 |- |[[:en:Have a nice day]]||54200|| || || ||2 |- |[[:en:Eric A. Havelock]]||34300|| || || ||17 |- |[[:en:Head-marking language]]||7400|| || || ||7 |- |[[:en:Hebrew and Aramaic Lexicon of the Old Testament]]||2500|| || || ||1 |- |[[:en:James Curtis Hepburn]]||9800|| || || ||30 |- |[[:en:Heteroglossia]]||16000|| || || ||8 |- |[[:en:Hindustani grammar]]||131900|| || || ||10 |- |[[:en:Hindustani phonology]]||34800|| || || ||11 |- |[[:en:History of English grammars]]||34300||[[Անգլերենի քերականության պատմություն]]||50800|| ||3 |- |[[:en:History of linguistic prescription in English]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:History of natural language processing]]||11800|| || || ||3 |- |[[:en:History of the Slovak language]]||39100|| || || ||5 |- |[[:en:Louis Hjelmslev]]||15500||[[Լուի Ելմսլև]]||1800|| ||30 |- |[[:en:Homograph]]||9000|| || || ||34 |- |[[:en:Homonym]]||16100||[[Համանուններ]]||5500|| ||58 |- |[[:en:Lou Henry Hoover]]||18900||[[Լու Հուվեր]]||8800|| ||45 |- |[[:en:Jens Høysgaard]]||2700|| || || ||4 |- |[[:en:Milena Hübschmannová]]||20200||[[Միլենա Հյուբշմանովա]]||21700|| ||16 |- |[[:en:Huzzah]]||4900|| || || ||14 |- |[[:en:Hydronym]]||7100|| || || ||27 |- |[[:en:Hypercorrection]]||19700|| || || ||33 |- |[[:en:Hypocognition]]||4400|| || || ||1 |- |[[:en:I (pronoun)]]||11900|| || || ||32 |- |[[:en:IBM Watson]]||101100||[[Վաթսոն (արհեստական բանականություն)]]||71000|| ||36 |- |[[:en:Icelandic phonology]]||44900|| || || ||6 |- |[[:en:Idiolect]]||10100||[[Իդիոլեկտ]]||14000|| ||46 |- |[[:en:Idiom]]||22300||[[Դարձվածք]]||7300|| ||79 |- |[[:en:Imperative mood]]||40700||[[Հրամայական եղանակ]]||3300|| ||52 |- |[[:en:Implicature]]||44500|| || || ||22 |- |[[:en:Inchoative aspect]]||3400|| || || ||6 |- |[[:en:Indian English]]||66500|| || || ||23 |- |[[:en:Indigenous language]]||12400|| || || ||14 |- |[[:en:Individual variation in second-language acquisition]]||23700|| || || ||1 |- |[[:en:Infinitive]]||33200||[[Անորոշ դերբայ]]||7200|| ||64 |- |[[:en:Information structure]]||10200|| || || ||6 |- |[[:en:Inland Northern American English]]||43700|| || || ||1 |- |[[:en:Input enhancement]]||3700|| || || ||1 |- |[[:en:Institut d'Estudis Catalans]]||100|| || || ||26 |- |[[:en:Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences]]||9000|| || || ||6 |- |[[:en:Intension]]||8100|| || || ||11 |- |[[:en:Interaction hypothesis]]||20400|| || || ||1 |- |[[:en:Interactional linguistics]]||11700|| || || ||1 |- |[[:en:Interdiscourse]]||5900|| || || ||3 |- |[[:en:Interface position]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Interlanguage]]||21100|| || || ||14 |- |[[:en:Interlocutor (linguistics)]]||2700|| || || ||4 |- |[[:en:International Association of Applied Linguistics]]||14000|| || || ||5 |- |[[:en:International Computer Archive of Modern and Medieval English]]||5300|| || || ||1 |- |[[:en:International Linguistics Olympiad]]||65800||[[Լեզվաբանության միջազգային օլիմպիադա]]||21200|| ||17 |- |[[:en:International Mother Language Day]]||29500||[[Մայրենի լեզվի միջազգային օր]]||5200|| ||128 |- |[[:en:Internet slang]]||44000||[[Համացանցային ժարգոն]]||3100||այո||36 |- |[[:en:Intransitive verb]]||13700|| || || ||28 |- |[[:en:IPA Braille]]||27300|| || || ||5 |- |[[:en:IPA vowel chart with audio]]||1400|| || || ||6 |- |[[:en:Irish grammar]]||31600|| || || ||6 |- |[[:en:Isochrony]]||17500|| || || ||12 |- |[[:en:Isolating language]]||4500||[[Անջատական լեզուներ]]||1500|| ||34 |- |[[:en:Lis Jacobsen]]||5400|| || || ||9 |- |[[:en:Jakobson's functions of language]]||4400|| || || ||19 |- |[[:en:Japanese particles]]||60500||[[Ճապոներենի մասնիկներ]]||10100|| ||13 |- |[[:en:Japanese profanity]]||15700|| || || ||2 |- |[[:en:Jay Jasanoff]]||17700|| || || ||2 |- |[[:en:Frederick Jelinek]]||28900|| || || ||8 |- |[[:en:Otto Jespersen]]||12300||[[Օտտո Եսպերսեն]]||2000|| ||48 |- |[[:en:JET Programme]]||31900|| || || ||4 |- |[[:en:Jew (word)]]||12700|| || || ||5 |- |[[:en:Joint attention]]||36600|| || || ||9 |- |[[:en:William Jones (anthropologist)]]||11200|| || || ||3 |- |[[:en:William Jones (philologist)]]||36500|| || || ||50 |- |[[:en:Journal of Language Relationship]]||3000|| || || ||2 |- |[[:en:Juncture]]||8000|| || || ||3 |- |[[:en:Juxtaposition]]||7100|| || || ||9 |- |[[:en:Khasi–Palaungic languages]]||1900|| || || ||5 |- |[[:en:KIT lexical set]]|| || || || ||2 |- |[[:en:Sándor Kőrösi Csoma]]||20900||[[Շանդոր Կյորյոշի Չոմա]]||10300|| ||30 |- |[[:en:Saul Kripke]]||49700||[[Սոլ Կրիպկե]]||34200|| ||43 |- |[[:en:Labial–velar consonant]]||7500|| || || ||11 |- |[[:en:George Lakoff]]||33700||[[Ջորջ Լակոֆֆ]]||23800|| ||34 |- |[[:en:Language and gender]]||74600||[[Լեզու և գենդեր]]||109000|| ||12 |- |[[:en:Language and history in the early Germanic world]]||6100|| || || ||1 |- |[[:en:Language attrition]]||51300|| || || ||16 |- |[[:en:Language exchange]]||8900||[[Լեզվի փոխանակում]]||7200|| ||10 |- |[[:en:Language Log]]||9600|| || || ||2 |- |[[:en:Language policy in Latvia]]||52900||[[Լեզվական քաղաքականությունը Լատվիայում]]||36200|| ||8 |- |[[:en:Laryngeal theory]]||92900|| || || ||23 |- |[[:en:Latin grammar]]||91600|| || || ||36 |- |[[:en:Legal writing]]||19800|| || || ||12 |- |[[:en:Lemma (morphology)]]||11000|| || || ||30 |- |[[:en:August Leskien]]||5800|| || || ||28 |- |[[:en:Letting the cat out of the bag]]||1900|| || || ||2 |- |[[:en:Jiří Levý]]||6700|| || || ||6 |- |[[:en:Lexical set]]||17800|| || || ||2 |- |[[:en:Lexicographic order]]||23700|| || || ||21 |- |[[:en:LGBT slang]]||74000|| || || ||20 |- |[[:en:Linguistic conservatism]]||6700|| || || ||6 |- |[[:en:Linguistic description]]||13000|| || || ||25 |- |[[:en:Linguistic diversity index]]||20100|| || || ||5 |- |[[:en:Linguistic landscape]]||38100|| || || ||8 |- |[[:en:Linguistic map]]||3000|| || || ||18 |- |[[:en:Linguistic prescription]]||46500|| || || ||18 |- |[[:en:Linguistic rights]]||66400|| || || ||24 |- |[[:en:Linguistic typology]]||28900||[[Լեզվաբանական տիպաբանություն]]||8200|| ||50 |- |[[:en:Liquid consonant]]||7700|| || || ||27 |- |[[:en:List of common misconceptions about language learning]]||10200||[[Լեզու սովորելու մասին տարածված սխալների ցանկ]]||10000|| ||3 |- |[[:en:List of dialects of English]]||20300|| || || ||10 |- |[[:en:List of English determiners]]||5100|| || || ||1 |- |[[:en:List of English prepositions]]||86200|| || || ||2 |- |[[:en:List of flags with Arabic-language text]]||17600|| || || ||2 |- |[[:en:List of flags with Latin-language text]]||31600|| || || ||1 |- |[[:en:List of Indo-European languages]]||439800|| || || ||15 |- |[[:en:List of international literacy prizes]]||1900|| || || ||1 |- |[[:en:List of largest languages without official status]]||7300|| || || ||3 |- |[[:en:List of linguistic example sentences]]||36700|| || || ||1 |- |[[:en:List of most commonly learned foreign languages in the United States]]||7500|| || || ||1 |- |[[:en:List of placeholder names by language]]||115500|| || || ||1 |- |[[:en:List of prestige dialects]]||14200|| || || ||1 |- |[[:en:List of state and territory name etymologies of the United States]]||54700|| || || ||9 |- |[[:en:Literacy in India]]||53100|| || || ||11 |- |[[:en:Literary language]]||31200|| || || ||30 |- |[[:en:Litotes]]||11800|| || || ||42 |- |[[:en:Logical consequence]]||17300|| || || ||27 |- |[[:en:Longest words]]||72700|| || || ||9 |- |[[:en:LRE Map]]||10500|| || || ||2 |- |[[:en:Fred Lukoff]]||2700|| || || ||2 |- |[[:en:Lajla Mattsson Magga]]||3600||[[Լայլա Մագգա]]||4400|| ||11 |- |[[:en:Malapropism]]||20300|| || || ||17 |- |[[:en:Manual babbling]]||13600|| || || ||1 |- |[[:en:Pablo Xuan Manzano Rodríguez]]||4900|| || || ||5 |- |[[:en:Gjekë Marinaj]]||45000|| || || ||15 |- |[[:en:Nikolai Marr]]||11300||[[Նիկողայոս Մառ]]||8000|| ||42 |- |[[:en:Vilém Mathesius]]||18700|| || || ||23 |- |[[:en:Matica srpska]]||17900||[[Սերբական մատիցա]]||15700|| ||20 |- |[[:en:Marshall McLuhan]]||101600||[[Մարշալ Մաքլյուեն]]||32200|| ||82 |- |[[:en:Media linguistics]]||20900|| || || ||5 |- |[[:en:Media stylistics]]|| || || || ||1 |- |[[:en:Mediated stylistics]]||12400|| || || ||1 |- |[[:en:Lise Menn]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Merge (linguistics)]]||28900|| || || ||3 |- |[[:en:Merism]]||7500|| || || ||6 |- |[[:en:Metalepsis]]||7100|| || || ||9 |- |[[:en:Metaphorical code-switching]]||9800|| || || ||1 |- |[[:en:George Métivier]]||3600|| || || ||7 |- |[[:en:Meyer v. Nebraska]]||13000|| || || ||3 |- |[[:en:Mildly context-sensitive grammar formalism]]||17800|| || || ||5 |- |[[:en:Minor syllable]]||4400|| || || ||4 |- |[[:en:William Chester Minor]]||14700|| || || ||19 |- |[[:en:Minority group]]||33100|| || || ||71 |- |[[:en:Minority language]]||19600|| || || ||47 |- |[[:en:Mnemonic]]||37100||[[Մնեմոնիկա]]||8400||այո||43 |- |[[:en:Mobile-assisted language learning]]||12500|| || || ||4 |- |[[:en:Mock Spanish]]||12400|| || || ||3 |- |[[:en:Modality (linguistics)]]||13500|| || || ||21 |- |[[:en:Morphology (linguistics)]]||36700||[[Ձևաբանություն (լեզվաբանություն)]]||3400||այո||96 |- |[[:en:John Morris-Jones]]||6700|| || || ||7 |- |[[:en:Moscow School of Comparative Linguistics]]||8300||[[Մոսկվայի պատմահամեմատական լեզվաբանության դպրոց]]||10800|| ||3 |- |[[:en:Mother Tongue (journal)]]||1700|| || || ||4 |- |[[:en:Move α]]||2900|| || || ||2 |- |[[:en:Name of the Czech Republic]]||31400|| || || ||7 |- |[[:en:Name of the Goths]]||42600|| || || ||1 |- |[[:en:Names of Easter]]||16200|| || || ||1 |- |[[:en:National Museum of Language]]||7200|| || || ||1 |- |[[:en:Natural approach]]||11900|| || || ||6 |- |[[:en:Natural language processing]]||51500||[[Բնական լեզվի մշակում]]||10900|| ||58 |- |[[:en:Navajo grammar]]||40100|| || || ||2 |- |[[:en:William Allan Neilson]]||5600|| || || ||5 |- |[[:en:Neologism]]||20600||[[Նորաբանություն]]||2100|| ||80 |- |[[:en:Nepal Bhasa movement]]||32300|| || || ||1 |- |[[:en:New England English]]||16900|| || || ||2 |- |[[:en:New York accent]]||31000|| || || ||1 |- |[[:en:Eugene Nida]]||13900||[[Յուջին Նայդա]]||9500|| ||24 |- |[[:en:NNEST]]||13800|| || || ||2 |- |[[:en:Nominative case]]||6800||[[Ուղղական հոլով]]||3200|| ||80 |- |[[:en:Nonverbal autism]]||18100|| || || ||4 |- |[[:en:Adolf Noreen]]||5200|| || || ||16 |- |[[:en:Dudleya North]]||5000|| || || ||4 |- |[[:en:Noticing hypothesis]]||9500|| || || ||1 |- |[[:en:Numeral (linguistics)]]||50100||[[Թվական անուն]]||4200|| ||77 |- |[[:en:Observational techniques]]||6400|| || || ||2 |- |[[:en:Official bilingualism in Canada]]||129400|| || || ||9 |- |[[:en:Officialese]]||6600|| || || ||9 |- |[[:en:Onomatopoeia]]||28000|| || || ||69 |- |[[:en:Open vowel]]||2700|| || || ||31 |- |[[:en:Ordinal numeral]]||7200|| || || ||29 |- |[[:en:Ormulum]]||22400|| || || ||14 |- |[[:en:Orthography]]||14100||[[Ուղղագրություն]]||5400|| ||97 |- |[[:en:P600 (neuroscience)]]||15500|| || || ||1 |- |[[:en:Palatal ejective stop]]||1700|| || || ||6 |- |[[:en:Pandanus language]]||8300|| || || ||5 |- |[[:en:Panegyrici Latini]]||22200|| || || ||11 |- |[[:en:Paronym]]||1500||[[Հարանուն]]||1400|| ||36 |- |[[:en:Parse tree]]||10400|| || || ||25 |- |[[:en:Pearl in the Palm]]||3800|| || || ||4 |- |[[:en:Pegon script]]||29000|| || || ||16 |- |[[:en:James W. Pennebaker]]||12700|| || || ||5 |- |[[:en:Perception of English /r/ and /l/ by Japanese speakers]]||16700|| || || ||3 |- |[[:en:Laura-Ann Petitto]]||35900|| || || ||4 |- |[[:en:Philadelphia English]]||52400|| || || ||1 |- |[[:en:Phone (phonetics)]]||5700|| || || ||49 |- |[[:en:Phoneme]]||44300||[[Հնչույթ]]||2400|| ||107 |- |[[:en:Phonological history of Scots]]||26500|| || || ||1 |- |[[:en:Phonological word]]||900|| || || ||5 |- |[[:en:Phrase structure rules]]||10700|| || || ||5 |- |[[:en:Picture dictionary]]||1300|| || || ||3 |- |[[:en:Pied-piping]]||22300|| || || ||3 |- |[[:en:Steven Pinker]]||80400||[[Ստիվեն Փինքեր]]||19200|| ||57 |- |[[:en:Place of articulation]]||21100|| || || ||40 |- |[[:en:Placeholder name]]||19500|| || || ||16 |- |[[:en:Plains Indian Sign Language]]||19800|| || || ||17 |- |[[:en:Pleonasm]]||54300||[[Պլեոնազմ]]||10100|| ||50 |- |[[:en:Plurale tantum]]||7700||[[Անեզական գոյականներ]]||3500|| ||24 |- |[[:en:Pluriculturalism]]||3500|| || || ||2 |- |[[:en:Plurilingualism]]||10700|| || || ||1 |- |[[:en:Poetics]]||6300||[[Պոետիկա]]||3200|| ||46 |- |[[:en:Polemic]]||9900|| || || ||44 |- |[[:en:Polysynthetic language]]||36700|| || || ||32 |- |[[:en:Portmanteau]]||39800||[[Հիբրիդային բառ]]||7600|| ||54 |- |[[:en:Possessive affix]]||15500|| || || ||12 |- |[[:en:Prague linguistic circle]]||9800||[[Պրահայի լեզվաբանական խմբակ]]||2000|| ||34 |- |[[:en:Pre-stopped consonant]]||8300|| || || ||1 |- |[[:en:Predicative expression]]||8300|| || || ||22 |- |[[:en:Preposition and postposition]]||40300||[[Նախադրություն]]||2500|| ||42 |- |[[:en:Presupposition]]||19800|| || || ||24 |- |[[:en:PRO (linguistics)]]||35100|| || || ||2 |- |[[:en:Pro-verb]]||3000|| || || ||6 |- |[[:en:Productivity (linguistics)]]||9900|| || || ||10 |- |[[:en:Prop-word]]||4100|| || || ||1 |- |[[:en:Prophetic perfect tense]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Proto-writing]]||10300|| || || ||16 |- |[[:en:Prototype theory]]||27900|| || || ||17 |- |[[:en:Proverb]]||137900||[[Ասացվածք]]||800|| ||148 |- |[[:en:Pseudogapping]]||11100|| || || ||2 |- |[[:en:Psycholinguist]]|| ||[[Հոգելեզվաբանություն]]||25400|| ||66 |- |[[:en:Public speaking]]||42300||[[Հանրային ելույթ]]||12200|| ||47 |- |[[:en:Jaan Puhvel]]||15900|| || || ||9 |- |[[:en:Q-principle]]||1400|| || || ||1 |- |[[:en:Quantitative comparative linguistics]]||60600|| || || ||1 |- |[[:en:R-principle]]||1500|| || || ||1 |- |[[:en:Rasmus Rask]]||18200||[[Ռասմուս Ռասկ]]||4400|| ||44 |- |[[:en:Readability]]||60900|| || || ||19 |- |[[:en:Readability test]]|| || || || ||19 |- |[[:en:Reappropriation]]||33200|| || || ||9 |- |[[:en:Rebracketing]]||27300|| || || ||10 |- |[[:en:Recast (language teaching)]]||3100|| || || ||1 |- |[[:en:Redundancy (linguistics)]]||8300|| || || ||12 |- |[[:en:Reference work]]||12400|| || || ||39 |- |[[:en:Referring expression]]||9000|| || || ||3 |- |[[:en:Reforms of Russian orthography]]||24600|| || || ||8 |- |[[:en:Regional differences and dialects in Indian English]]||14400|| || || ||1 |- |[[:en:Register (sociolinguistics)]]||12300|| || || ||38 |- |[[:en:Regularization (linguistics)]]||3300|| || || ||2 |- |[[:en:Relative articulation]]||18300|| || || ||6 |- |[[:en:Relative pronoun]]||7600|| || || ||23 |- |[[:en:Reply (linguistics)]]|| ||[[Հարց]]||29600|| ||67 |- |[[:en:Alain Rey]]||8000|| || || ||14 |- |[[:en:Rhetoric]]||135600||[[Հռետորություն]]||20000|| ||105 |- |[[:en:Role and reference grammar]]||3100|| || || ||6 |- |[[:en:Romanization]]||42900||[[Ռոմանիզացիա]]||7900||այո||39 |- |[[:en:Ruiju Myōgishō]]||5400|| || || ||3 |- |[[:en:Bertrand Russell]]||142600||[[Բերտրան Ռասել]]||22700|| ||171 |- |[[:en:Russian Language Institute]]||12900|| || || ||17 |- |[[:en:Sacred language]]||42000|| || || ||39 |- |[[:en:Salmon problem]]||5200|| || || ||8 |- |[[:en:Peter H. Salus]]||9500|| || || ||2 |- |[[:en:SAMPA chart]]||22700|| || || ||4 |- |[[:en:SAMPA chart for English]]||5800|| || || ||2 |- |[[:en:Edward Sapir]]||51700||[[Էդուարդ Սեպիր]]||2500|| ||62 |- |[[:en:Roger Schank]]||15200|| || || ||12 |- |[[:en:Scheme (linguistics)]]||3300|| || || ||4 |- |[[:en:Screaming]]||20500|| || || ||30 |- |[[:en:Second-language phonology]]||14800|| || || ||2 |- |[[:en:Larry Selinker]]||5000|| || || ||1 |- |[[:en:Semantic primes]]||9600|| || || ||6 |- |[[:en:Semantic query]]||8200|| || || ||3 |- |[[:en:Semantic search]]||2900|| || || ||9 |- |[[:en:Elena Semino]]||7400|| || || ||2 |- |[[:en:Sentence-final particle]]||11700|| || || ||1 |- |[[:en:Malohat Shahobova]]||2600|| || || ||2 |- |[[:en:Lev Shcherba]]||6700||[[Լև Շչերբա]]||2100|| ||21 |- |[[:en:Shifting (syntax)]]||10900|| || || ||1 |- |[[:en:Shinsen Jikyō]]||4100|| || || ||4 |- |[[:en:Sic]]||14100|| || || ||47 |- |[[:en:Signified and signifier]]||19900||[[Նշանակյալ և նշանակիչ]]||9900|| ||10 |- |[[:en:Silent Way]]||19900|| || || ||5 |- |[[:en:Simile]]||7200|| || || ||67 |- |[[:en:Sir]]||31300||[[Սըր]]||5200|| ||46 |- |[[:en:Situational code-switching]]||14800|| || || ||1 |- |[[:en:Skunked term]]||6900|| || || ||3 |- |[[:en:Slavic studies]]||27600|| || || ||41 |- |[[:en:Sniglet]]||15600|| || || ||2 |- |[[:en:Catherine E. Snow]]||19600|| || || ||2 |- |[[:en:Sociophonetics]]||5400|| || || ||1 |- |[[:en:Spanish-based creole languages]]||10800|| || || ||6 |- |[[:en:Speak Good English Movement]]||56000|| || || ||5 |- |[[:en:Speech acquisition]]||12000|| || || ||2 |- |[[:en:Speech processing]]||10000|| || || ||17 |- |[[:en:Speech–language pathology]]||32800||[[Լոգոպեդիա]]||58800|| ||51 |- |[[:en:Speeches of Barack Obama]]||55900|| || || ||2 |- |[[:en:Spelling]]||16500|| || || ||30 |- |[[:en:Spelling bee]]||26200|| || || ||20 |- |[[:en:Spelling suggestion]]||6400|| || || ||1 |- |[[:en:Split infinitive]]||52300|| || || ||7 |- |[[:en:Stance (linguistics)]]||7100|| || || ||1 |- |[[:en:Standard English]]||44300|| || || ||10 |- |[[:en:Statistical language acquisition]]||37900|| || || ||1 |- |[[:en:Ilan Stavans]]||24300|| || || ||9 |- |[[:en:George Steiner]]||30100|| || || ||44 |- |[[:en:Stonewalling]]||8000|| || || ||2 |- |[[:en:Structural linguistics]]||35100||[[Կառուցվածքային լեզվաբանություն]]||13100|| ||25 |- |[[:en:Subjacency]]||3600|| || || ||2 |- |[[:en:Subsective modifier]]||7600|| || || ||1 |- |[[:en:Suffix]]||8200||[[Վերջածանց]]||1700||այո||83 |- |[[:en:Suicide terminology]]||24400|| || || ||2 |- |[[:en:Šumadija–Vojvodina dialect]]||4500|| || || ||5 |- |[[:en:Swadesh list]]||23400|| || || ||69 |- |[[:en:Sycophancy]]||16000|| || || ||21 |- |[[:en:Symbol]]||19000||[[Խորհրդանիշ]]||6600|| ||107 |- |[[:en:Symbole]]||5600|| || || ||8 |- |[[:en:Symbolic interactionism]]||46300||[[Սիմվոլիկ ինտերակցիոնիզմ]]||7500|| ||28 |- |[[:en:Syntax–semantics interface]]||11200|| || || ||1 |- |[[:en:Systemic functional linguistics]]||13400|| || || ||6 |- |[[:en:Table of vowels]]||7400|| || || ||6 |- |[[:en:Taiwanese Phonetic Symbols]]||23800|| || || ||4 |- |[[:en:Tamil Lexicon dictionary]]||10000|| || || ||3 |- |[[:en:Tatoeba]]||9200|| || || ||25 |- |[[:en:Telicity]]||14600|| || || ||9 |- |[[:en:Tense confusion]]||2300|| || || ||1 |- |[[:en:Tense–aspect–mood]]||50800|| || || ||11 |- |[[:en:Term of endearment]]||6800|| || || ||8 |- |[[:en:TESOL International Association]]||4100|| || || ||5 |- |[[:en:Text corpus]]||8500||[[Տեքստի կորպուս]]||10600|| ||41 |- |[[:en:Text linguistics]]||21400|| || || ||19 |- |[[:en:Text Retrieval Conference]]||21300|| || || ||7 |- |[[:en:The enemy of my enemy is my friend]]||13400|| || || ||13 |- |[[:en:The North/South Language Body]]||2400|| || || ||2 |- |[[:en:Theodiscus]]||27300|| || || ||7 |- |[[:en:Theories of rhetoric and composition pedagogy]]||30700|| || || ||1 |- |[[:en:Theory of language]]||31900||[[Լեզվի տեսություն]]||40200|| ||3 |- |[[:en:Toastmaster]]||5200|| || || ||5 |- |[[:en:Tongue twister]]||19000||[[Շուտասելուկ]]||1400|| ||78 |- |[[:en:Toponymy of England]]||27600|| || || ||2 |- |[[:en:Traditional grammar]]||25800|| || || ||8 |- |[[:en:Traditional transmission]]||13900|| || || ||2 |- |[[:en:Transformational grammar]]||29100|| || || ||24 |- |[[:en:Transitive verb]]||13000|| || || ||26 |- |[[:en:Translation studies]]||33800||[[Թարգմանչության տեսություն]]||10000|| ||40 |- |[[:en:True name]]||21000|| || || ||4 |- |[[:en:Truthiness]]||38200|| || || ||10 |- |[[:en:Turn-taking]]||28700|| || || ||4 |- |[[:en:Uerdingen line]]||2900|| || || ||14 |- |[[:en:Ulster-Scots Agency]]||6200|| || || ||5 |- |[[:en:Uncial script]]||15100||[[Ունցիալ գիր]]||900|| ||36 |- |[[:en:Unidirectionality hypothesis]]||4800|| || || ||1 |- |[[:en:Unity of the proposition]]||6700|| || || ||1 |- |[[:en:Ural-Altaic languages]]||30000|| || || ||34 |- |[[:en:Use–mention distinction]]||12400|| || || ||8 |- |[[:en:Ushakov Dictionary]]||1500|| || || ||3 |- |[[:en:Matrena Vakhrusheva]]||18000|| || || ||3 |- |[[:en:Valency (linguistics)]]||20200|| || || ||27 |- |[[:en:Varieties of Chinese]]||87300|| || || ||15 |- |[[:en:Max Vasmer]]||4600|| || || ||27 |- |[[:en:Verbnoun]]||1800|| || || ||2 |- |[[:en:Viktor Vinogradov]]||4500||[[Վիկտոր Վինոգրադով]]||4000|| ||15 |- |[[:en:Charles F. Voegelin]]||12800|| || || ||6 |- |[[:en:Voice (grammar)]]||63100||[[Բայի սեռ]]||3500|| ||52 |- |[[:en:Voice break]]||700|| || || ||3 |- |[[:en:Voiced alveolar and postalveolar approximants]]||19300|| || || ||26 |- |[[:en:Voiced dental and alveolar lateral flaps]]||5700|| || || ||18 |- |[[:en:Voiced dental fricative]]||23000|| || || ||38 |- |[[:en:Voiced dental, alveolar and postalveolar lateral approximants]]||47400|| || || ||30 |- |[[:en:Voiced labiodental flap]]||8700|| || || ||19 |- |[[:en:Voiced uvular tap and flap]]||5800|| || || ||6 |- |[[:en:Voiceless alveolar fricative]]||73300|| || || ||36 |- |[[:en:Voiceless alveolar non-sibilant fricative]]||100|| || || ||36 |- |[[:en:Voiceless velar fricative]]||27100|| || || ||38 |- |[[:en:Weasel word]]||17100|| || || ||14 |- |[[:en:Well-formedness]]||5600|| || || ||1 |- |[[:en:Wernicke–Geschwind model]]||2500|| || || ||7 |- |[[:en:Douglas Whalen]]||3300|| || || ||1 |- |[[:en:When have we eaten from the same dish?]]||7300|| || || ||2 |- |[[:en:Benjamin Lee Whorf]]||77000||[[Բենջամին Լի Ուորֆ]]||1600|| ||40 |- |[[:en:Ludwig Wittgenstein]]||188500||[[Լյուդվիգ Վիտգենշթայն]]||5100|| ||151 |- |[[:en:List of women linguists]]||17300|| || || ||2 |- |[[:en:Kathryn Woolard]]||11900||[[Քեթրին Վուդարդ]]||10700|| ||7 |- |[[:en:Word]]||17400||[[Բառ]]||40500|| ||188 |- |[[:en:Word count]]||8800|| || || ||5 |- |[[:en:Word formation]]||6600|| || || ||38 |- |[[:en:Working language]]||6100|| || || ||24 |- |[[:en:Worldview]]||55700||[[Աշխարհայացք]]||7900||այո||63 |- |[[:en:Joseph Wright (linguist)]]||22500|| || || ||12 |- |[[:en:Writeprint]]||3800|| || || ||3 |- |[[:en:X-bar theory]]||29700|| || || ||15 |- |[[:en:Xiandai Hanyu Cidian]]||20500|| || || ||5 |- |[[:en:Xu Lin (Hanban)]]||24700|| || || ||3 |- |[[:en:Zero (linguistics)]]||4400|| || || ||5 |- |[[:en:Zeugma and syllepsis]]||16300|| || || ||25 |- |[[:en:Zhou Youguang]]||22500|| || || ||41 |- |[[:en:Zipf's law]]||33900|| || || ||37 |} 94v3cmanzobspuy6b631w6o6zdua6p1 0 1067872 8473890 8118938 2022-07-22T19:00:39Z CommonsDelinker 212 "Onex-logo.svg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ընկերություն|բնօրինակ անուն=Onex Online Express|բնագիր անուն=Օնեքս|պատկերանիշ=|տնօրեն=Սամվել Մարտիրոսյան|imagesize=300|երկիր={{ARM}}<br>{{UA}}|կայք=https://onex.am/}} Օնեքսը առցանց գնումների առաքման ծառայություն է, ստեղծվել է 2015 թվականի օգոստոսին<ref>{{Cite web|url=http://www.ysu.am/news/hy/Samvel-Martirosyan-ONEX|title=‹‹ՊԵՏՔ Է ՀՍՏԱԿ ՏԵՍՆԵԼ ԲԻԶՆԵՍԻ ԱՊԱԳԱՆ›› . ONEX-Ի ՀԱՄԱՀԻՄՆԱԴԻՐ ՍԱՄՎԵԼ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ՝ ՀԱՋՈՂԱԿ ԲԻԶՆԵՍ ՀԻՄՆԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ|website=www.ysu.am|accessdate=2021-06-04}}</ref>։ Ընկերությունը ունի պահեստ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]], [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]], [[Չինաստան|Չինաստանում]] և [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ|ԱՄԷ]]-ում։ Ընկերությունը նաև իրականացնում է բեռների, փաստաթղթերի փոխադրում [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] և [[Ռուսաստան]]<ref>{{Cite web|url=https://www.onex.am/|title=ONEX.AM|last=ONEX.AM|website=ONEX.AM|language=hy|accessdate=2021-06-04}}</ref>։ == Պատմություն<ref>{{Cite web|url=https://onex.am/hy/pages/12|title=Պատմություն|website=onex.am|accessdate=2021-06-04}}</ref> == * 05/08/2015 - ONEX-Ի ՀԻՄՆԱԴՐՈՒՄ * 12/05/2016 - [[ՌԴ]] ՊԱՀԵՍՏԻ ՄԵԿՆԱՐԿ * 20/06/2016 - ՄԵԾ ԲՐԻՏԱՆԻԱՅԻ ՊԱՀԵՍՏԻ ՄԵԿՆԱՐԿ * 2021 թվականին Օնեքս ընկերությունը բացվեց նաև [[Ուկրաինա|Ուկրաինայում]] == Smart լուծումներ == * ONEX SMART WALL - արհեստական բանականությամբ օժտված առաքանիներ ստանալու համակարգ, որը տեղադրված է Օնեքսի գլխավոր գրասենյակում՝ Ցիտադել բիզնես կենտրոնում<ref>{{Cite web|url=https://onex.am/hy/pages/onexsmartwall|title=ONEX SMART WALL|website=onex.am|accessdate=2021-06-04}}</ref>։ * Smart Լockers- առաքանինները ստանալու համակարգ որոնք տեղադրված են Հայաստանի տարբեր վայրերում։ == Ծանոթագրություններ == iai2cu8bovt2duettwz14gfhsurcj8v 0 1068369 8474030 8161961 2022-07-23T11:10:02Z Slava Sahakyan70 65321 /* Արտաքին հղումներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կղզի|Անվանում=Իոնի կղզի|բնագիր անվանում=Остров Ионы|պատկեր=Okhotsk-Japan5ION.png|Նկարագրություն=Իոնի կղզու դիրքը Օխոտի ծովում|նկարագրություն=Օխոտի ծովում Իոնի կղզու դիրքը|Երկիր=Ռուսաստան|ամենաբարձր կետը=165|երկրամաս=Խաբարովսկի երկրամաս}} '''Իոնի կղզի''' ({{lang-ru|Остров Ионы}}) կամ '''Ջոնասի կղզի''', նախկինում՝ '''Օստրով Սվյատովո Իոնը''' ([[Սուրբ Ջոնաս|'''Սուրբ Ջոնասի''' կղզի]])<ref>[http://alas.matf.bg.ac.rs/~mr04181/osnovi/sem1/ohotsko_more.html Okhotskoe more - Former name]</ref>, [[Օխոտի ծով|Օխոտի ծովում]] գտնվող փոքրիկ կղզի։ ==Աշխարհագրություն== Իոնի կղզին Օխոտի ծովի միակ կղզին է, որ գտնվում է բաց ծովի մեջ։ Օխոտի ծովի մյուս բոլոր կղզիները կամ ափամերձ են կամ պատկանում են [[Կուրիլյան կղզիներ|Կուրիլյան]] կղզիների շղթային<ref>[http://land.worldcitydb.com/ostrov_iony_4083256.html Geographical data]</ref><ref>{{Cite web |url=http://worldmaps.web.infoseek.co.jp/russia_guide.htm |title=Geographic Location |accessdate=2021-06-10 |archive-date=2008-01-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080109202105/http://worldmaps.web.infoseek.co.jp/russia_guide.htm |dead-url=yes }}</ref>։ Նրա երկարությունը 1.6 կմ (0.99 մղոն) է, լայնությունը՝ 850 մետր (0.53 մղոն) և բարձրությունը՝ 165 մետր (541 ոտնաչափ)։ Կղզին անբերրի է, կոնաձև ժայռերով, որոնց բարձրությունը 30-45 մետրի է հասնում (98-148 ոտնաչափ)։ Որոշ քարափներ ընկած են կղզուց այն կողմ՝ ներառելով 9-12 մետր (30- 39 ոտնաչափ) բարձրություն ունեցող 4 բարձր գագաթներ, որոնք գտնվում են 800 մետր (0.50 մղոն) հյուսիս-արևմուտք, և մի քանի անջատ ժայռեր՝ 160-320 մետր (0.1- 0.2 մղոն) հարավ։ Կղզին հաճախ պատված է թանձր մառախուղով, քանի որ ջուրը ներքևից բարձրանում է մակերես։ [[Մակընթացություն և տեղատվություն|Մակընթացությունը]] հոսում է դեպի արևմուտք, մինչ տեղատվությունը՝ դեպի արևելք- հարավարևելք։ Այս հոսանքները գարնանային մակընթացությունների ժամանակ կարող են հասնել մինչև 1.5- 2 [[Հանգույց (չափման միավոր)|հանգույցների]] և ստեղծել բազմաթիվ [[Պտտահողմ|պտտահողմեր]], փոքրիկ [[Ջրապտույտ|ջրապտույտներ]], կղզու շուրջը՝ ափից մի փոքր հեռու, մակընթացային և տեղատվային պատռվածքներ<ref name=ECR2014>National Geospatial-Intelligence Agency. (2014). ''Sailing Directions (Enroute): East Coast of Russia''. U.S. Government, Springfield, Virginia.</ref>։ Վարչականորեն Իոնին պատկանում է [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի Դաշնության]] [[Խաբարովսկի երկրամաս|Խաբարովսկի երկրամասին]]<ref>[https://archive.today/20130102162114/http://concise.britannica.com/dday/print?articleId=108648&fullArticle=true&tocId=36059 Encyclopædia Britannica]</ref>։ ==Պատմություն== 1849 թվականին [[Կետորսանավ|կետորսանավերը]] հասել էին Ջոնաս կղզին<ref>''Henry Kneeland'', of New Bedford, July 27, 1849, Old Dartmouth Historical Society (ODHS); ''Shepherdess'', of Mystic, August 8, 1849, Nicholson Whaling Collection (NWC).</ref>։ 1852-1866 թվականների ընթացքում կղզու ջրերը [[Գրենլանդական կետ|գրենլանդական կետեր]] որսացող նավերի համար սովորական էին։ Նավատորմը սովորաբար հասնում էր տարածք մայիսի վերջում կամ հունիսի սկզբին <ref>''Daniel Wood'', of New Bedford, May 19, 1855, May 30, 1854; ''Covington'', of Warren, May 29, 1855, June 6, 1854; ''Charles Phelps'', of Stonington, June 8, 1852, NWC.</ref>՝ մինչև հարավ և արևմուտք նավարկելը մի քանի շաբաթ ծախսելով կետերի համար նավարկության վրա։ Որոշները գնում էին ափի մոտ, որ օգտվեն կղզու քարափներում բնակվող [[Ծովային թռչուններ|ծովային թռչունների]] և [[Մաշկոտանիներ|մաշկոտանիների]] առատությունից<ref>''William Wirt'', of New Bedford, June 10, 1854; ''Louisa'', of New Bedford, May 26, 1858, NWC; ''Cicero'', of New Bedford, June 19, 1861, KWM.</ref><ref name=Lindholm>''Storfursten Constantin'', of Helsinki, June 1860. In Lindholm, O. V., Haes, T. A., & Tyrtoff, D. N. (2008). ''Beyond the frontiers of imperial Russia: From the memoirs of Otto W. Lindholm''. Javea, Spain: A. de Haes OWL Publishing.</ref>։ 1855 թվականի հունիսի 3-ին [[Քոլդ Սփրինգ|Քոլդ Սփրինգից]] «Էդգար» նավը մառախուղի ժամանակ խորտակվել է։ Բոլորը փրկվել էին<ref>''Lexington'', of Nantucket, June 7, 1855, Nantucket Historical Association; ''Mary'', of Edgartown, June 14, 1855, NWC.</ref>։ Հետո նավը այրվել է կամ հրկիզվել<ref>''Cicero'', of New Bedford, June 8, 1855, KWM.</ref>։ Նավերը փոքր նավակներ էին ուղարկում, որպեսզի նավի վրա գտնվող 1200- 1600 բարել նավթից որքան հնարավոր էր շատ փրկվեր, մինչ մյուսները վերցնում էին այն ամենն, ինչ գտնում էին ափին<ref>''Cicero'', June 8–10, 1855, KWM; ''Daniel Wood'', June 11, 1855; ''Rebecca Sims'', of New Bedford, June 13, 1855, KWM; ''Mary'', June 14, 1855; ''Pacific'', June 14, 1855; ''William Wirt'', June 18, 1855, NWC.</ref>։ 1889-1896 թվականներին կղզու վրա [[Առագաստանավ|առագաստանավերով]] որսում էին [[Հյուսիսային ծովային կատու|հյուսիսային ծովային կատուներ]]։ 1890-ին 4 առագաստանավերով ամենաքիչը բռնվել են 2250 [[Հյուսիսային ծովային կատու|հյուսիսային ծովային կատուներ]]<ref name=Stejneger>Stejneger, Leonard (1896). ''The Russian fur-seal islands''. Washington, Govt. Print. Off.</ref><ref name=Jordan>Jordan, David Starr (1898). ''The fur seals and fur-seal islands of the North Pacific Ocean''. Washington, Govt. Print. Off.</ref>։ ==Ֆաունա== Կղզին [[Երկարականջ փոկ|երկարականջ փոկերի]] բազմանալու համար հարմար է <ref>[http://www.fbodaily.com/archive/2002/04-April/07-Apr-2002/FBO-00054100.htm Sea lions]</ref><ref>[https://www.jstor.org/stable/3801420 Northern Sea Lion Distribution and Abundance: 1956-80]</ref>։ Գարնանը և ամռանը մի շարք [[ծովային թռչուններ]]՝ [[Հյուսիսային ջրահավ|հյուսիսային ջրահավեր]], [[Սուզաբադեր|սուզաբադերի]] մի քանի տեսակներ, բույն են դնում կղզու վրա<ref name=RusSB>Kondratyev, A. Y., Litvinenko, N. M., Shibaev, Y. V., Vyatkin, P. S., & Kondratyeva, L. F. (2000). [http://publications.gc.ca/collections/Collection/CW69-15-4-2000E.pdf "The breeding seabirds of the Russian Far East"]. ''Seabirds of the Russian Far East'', 37-81.</ref>։ ==Տես նաև== * [[Ռուաստանի կղզիների ցանկը]] ==Ծանոթագրություններ== {{Reflist|30em}} ==Արտաքին հղումներ== * [http://land.worldcitydb.com/khabarovskiy_in_russian_federation_state.html Khabarovsk Krai]{{dead link|date=April 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անմարդաբնակ կղզիներ]] [[Կատեգորիա:Ռուսաստանի կղզիներ]] syq2cusji155gokewavule32765ugfm 0 1068926 8473884 8430567 2022-07-22T18:59:21Z CommonsDelinker 212 "5165_շարժում.png" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կուսակցություն|բնիկ անվանում=5165 ազգային պահպանողական շարժում|colorcode=#0D215C|պատկերանիշ=|տեսակ=շարժում / կուսակցություն|երկիր={{ARM}}|առաջնորդ=[[Կարին Տոնոյան]]|կարգախոս=Հանուն հայի և Հայաստանի|շտաբ=Երևան, Աբովյան 25|Հիմնադրում=Ապրիլի 22, 2021թ.}} '''5165 ազգային պահպանողական շարժումը''' կուսակցություն [[Հայաստանի Հանրապետություն]]ում։ Ստեղծվել է 2021 թվականի ապրիլի 22-ին։ Կուսակցության հիմնադիր-առաջնորդը [[Կարին Տոնոյան|Կարին Տոնոյանն]] է։ Շարժման անդամներն են՝ ՀՀ վաստակավոր արտիստ [[Արսեն Գրիգորյան (Մրո)|Արսեն Գրիգորյանը(Մրոն)]], բժիշկ Գևորգ Թամամյանը, իրավաբան, տնտեսագետ Վարդան Քալանթարյանը, տնտեսական գիտությունների թեկնածու Աշոտ Պետրոսյանը, պատմական գիտությունների թեկնածու Մենուա Սողոմոնյանը և այլք<ref>{{Cite web|url=https://hetq.am/hy/article/130137|title=Կայացավ «5165» ազգային շարժման անդրանիկ համագումարը|website=Hetq.am|language=hy|accessdate=2021-06-18}}</ref>։ Շարժումը կուսակցության ձևաչափով մասնակցելու է [[Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններ (2021)|արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին]]<ref>{{Cite web|url=https://www.elections.am/News/Item/578|title=Գրանցման համար փաստաթղթեր է ներկայացրել 23 կուսակցություն և կուսակցությունների 4 դաշինք|website=www.elections.am|accessdate=2021-06-18}}</ref>։ == Արտաքին հղումներ == [https://www.facebook.com/movement5165/ Ֆեյսբուքյան էջ] [https://www.facebook.com/people/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6-%D5%8F%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6/100005069707244/ Կարին Տոնոյանի ֆեյսբուքյան էջ] == Ծանոթագրություններ == [[Կատեգորիա:2021 Հայաստանի քաղաքականությունում]] 0n47vnwrs28v4pirsi5fxhlyu9qx5l8 0 1070047 8473878 8407010 2022-07-22T18:56:59Z CommonsDelinker 212 "Quantum_College_Armenia.png" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ [[commons:User:P199|P199]] մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per [[:c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by POitor|]]: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Քվանտ վարժարան|տեսակ=վարժարան|տեղագրություն=|երկիր={{ARM}}|տնօրեն=[[Ռոբերտ Սերոբի Վարդանյան|Ռոբերտ Վարդանյան]]|կայք=https://eschool.am/|հասցե=Երևան, Բագրատունյաց 23/2|պատկեր=}} '''Քվանտ վարժարան,''' [[Հայաստան|Հայաստանի Հանրապետության]] [[Փորձարարական դաս|փորձարարական]], ոչ պետական առաջին դպրոց։ Հիմնադրվել է 1991 թվականի սեպտեմբերին։ Վարժարանում գործում են [[Տարրական դպրոց|տարրական]] (1-4-րդ), [[Միջին դպրոց|միջին]] (5-9-րդ) և ավագ (10-12-րդ) դասարաններ<ref>{{Cite web|url=https://eschool.am/|title=«Քվանտ» վարժարանի պաշտոնական կայք|website=eschool.am|accessdate=2021-07-13}}</ref>։ == Ընդունելություն == Քվանտ վարժարանում ընդունելությունը կատարվում է սահմանված կարգով։ Ընթացիկ կարգից զատ կատարվում է նաև մրցութային կերպով՝ օժտված երեխաների համար, որը վարժարանում գործում է 1996 թվականից սկսած։ Մրցույթում հաղթողները վարժարանում սովորում են անվճար կամ արտոնյալ պայմաններով, իսկ առավելագույն միավորներ ձեռք բերած աշակերտներին շնորհվում է կրթաթոշակ։ == Դասապրոցես == Վարժարանի ավագ դասարաններում ուսուցումը տարվում է տարբերակված ծրագրերով՝ հետևյալ հոսքերով. * ֆիզիկամաթեմատիկական * քիմիակենսաբանական * պատմաբանասիրական * տնտեսագիտական * Միջազգային բակալավրիատի «Դիպլոմա» ծրագիր, ընդ որում առաջին չորս հոսքերը գործում են 10-րդ դասարանից սկսած, իսկ հինգերորդ՝ միջազգային հոսքը՝ 11-րդ դասարանից սկսած։ == Աղբյուրներ == * [http://www.ysu.am/cooperation/hy/quantum ԵՊՀ կայք - Կազմակերպություններ - ՔՎԱՆՏ ՎԱՐԺԱՐԱՆ] * [http://quantum.am/mer_masin/ Quantum.am - About us(Մեր մասին)] * [https://eschool.am/ Eschool.am/] [[Կատեգորիա:Երևանի դպրոցներ]] 1wovmz2aiqebv0lpfc5anof7wdmrjyy 0 1077960 8473857 8337460 2022-07-22T18:34:06Z Slava Sahakyan70 65321 /* Գրականություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Այոն Օրոս'''<ref name="Айон-Орос"> Айон-Орос // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 9.</ref><ref name="Греция"> Греция : Справочная карта : Масштаб 1:1 000 000 / гл. ред. Я. А. Топчиян; ред.: Г. А. Скачкова, Н. Н. Рюмина. — М.: Роскартография, Омская картографическая фабрика, 2001. — (Страны мира «Европа»). — 2000 экз.</ref><ref name="Лист карты"> Лист карты K-35-XXXI. Масштаб: 1 : 200 000. Состояние местности на 1976-1971 год. Издание 1086 г.</ref><ref name="Словарь географических"> Агион-Орос // Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — С. 9.</ref> ({{lang-el|Κόλπος Άγιου Όρου}}, Սինգիտիկոս<ref name="Айон-Орос" /><ref name="moscowmsk.ru">{{БСЭ3|Сингитикос|том=23}}</ref>, Սինգիտ ծոց<ref name="moscowmsk.ru" />, {{lang-el2|Σιγγιτικός κόλπος}}), [[Եգեյան ծով|Էգեյան]] ծովի ծոց, որի ջրերը ողողում են երկու լեռնային թերակղզիներ՝ Սիթոնիա և Այոն Օրոս։ Ծոցի երկարությունը 50 կմ է, իսկ լայնությունը՝ մոտ 25-30 կմ։ Ծոցի խորությունը մինչև 500 մ է։ Մակընթացությունները կիսամյակային են, դրանց արժեքը 0,5 մ-ից պակաս է<ref name="moscowmsk.ru"/>։ [[Ստրաբոն]]ն «Աշխարհագրություն» աշխատության մեջ գրում է, որ Սինգիտիկոսը կոչվում է հինավուրց Սինգ քաղաքի անունով, իսկ Ականֆա քաղաքի անունով կոչվում է Ականտի ծոցը<ref>''Страбон''. География. VII, фр. 31</ref>։ == Աշխարհագրություն == Ծովածոցում կա երկու մեծ կղզի՝ Ամուլիանի և Դիապորոս ({{lang-el2|Διάπορος}})<ref name="Греция" /><ref name="stat">{{cite web|url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/resident_population_census2011.xls|title=Απογραφή Πληθυσμού — Κατοικιών 2011. Μόνιμος πληθυσμός|date=2011|publisher= Ελληνική Στατιστική Αρχή|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131225194213/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/resident_population_census2011.xls|archivedate=2013-12-25|accessdate=2017-06-04|lang=el|deadlink=yes}}</ref>, ինչպես նաև Դրենիա կղզին Ամոլիանիի և Ուրանոպոլիսի միջև։ {{քաղվածք|Էգեյան ծովի ծոցերը ձգվում են մեկը մյուսի հետևից հյուսիս, չնայած միմյանցից որոշակի հեռավորության վրա հետևյալ հաջորդականությամբ՝ Մալիակոս, Պագասիտիկոս, Թերմայկոս, Տորոնեոս, Սինգիտ, Ստրիմոնիկոս։|Ստրաբոն}} == Քաղաքներ և գյուղեր == Սինգիտ ծոցին հարող քաղաքներն ու գյուղերն են․ *Ամուլիանի *[[Վուրվուրու]] *Դաֆնի *Կալամիցի *Կարուլիա *Նեա Ռոդա (Դիտիկա) *Ուրանուպոլի *Պիրղադիկիա *Սալոնիկու *Սարտի *Տրիպիտի ==Կղզիներ և կղզյակներ== *Ամուլիանի (միակ բնակելի վայրը՝ Խալկիդիկիի բոլոր կղզիներից) *Դիապորոս *Դրենիա (կամ Ղայդուրոնիսիա) == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Գրականություն == * {{БСЭ3|Сингитикос|том=23}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Եգեյան ծովի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Հունաստանի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] sctb1ea6rn4wedrgf4ezg7yv9h7n9yb 0 1079651 8473814 8243383 2022-07-22T16:33:11Z Beko 1511 {{միացնել|Անհպում վճարում}} wikitext text/x-wiki {{միացնել|Անհպում վճարում}} '''Անկոնտակտ վճարային համակարգերը''' կրեդիտ քարտերն ու դեբետային քարտերն են, բանալիները, խելացի քարտերը կամ այլ սարքեր, ներառյալ սմարթֆոնները և այլ շարժական սարքեր, որոնք օգտագործում են ռադիոհաճախականության նույնականացում (RFID) կամ մոտ դաշտային հաղորդակցություն (NFC, օրինակ՝ Samsung Pay, [[Apple Pay]], [[Google Pay]]-ը, Fitbit Pay-ը կամ ցանկացած բանկային բջջային հավելված, որն աջակցում է անհպում) անվտանգ վճարումներ կատարելու համար։ Ներկառուցված ինտեգրված միացում չիպը և ալեհավաքը սպառողներին հնարավորություն են տալիս իրենց քարտից վճարումներ կատարել։ == Apple Pay-ի վճարման ապահովությունը <ref>{{Cite web|url=https://www.apple.com/apple-pay/|title=Apple Pay|website=Apple|language=en-US|accessdate=2021-10-28}}</ref> == <ref>{{Cite book|title=Apple Pay Essentials|publisher=Packt|year=2016 February|isbn=9781785886386}}</ref>Apple Pay-ն ավելի ապահով է, քան ֆիզիկական վարկային, դեբետային կամ կանխավճարային քարտ օգտագործելը։ Face ID-ն, Touch ID-ն կամ ձեր ծածկագիրը պահանջվում են ձեր [[iPhone]]-ի, Apple Watch-ի, Mac-ի կամ iPad-ի միջոցով գնումներ կատարելու համար։ Ձեր քարտի համարը և ինքնությունը չեն տրամադրվում առևտրականներին, և ձեր իրական քարտի համարները չեն պահվում ձեր սարքում կամ Apple սերվերներում:[https://www.apple.com/apple-pay/] == Google Pay-ը հավելված <ref>{{Cite web|url=https://pay.google.com/intl/ru_ru/about/|title=Google Pay (RU) – быстрый и удобный способ оплаты|website=pay.google.com|language=ru-RU|accessdate=2021-10-28}}</ref> == <ref>{{Cite book|title=Google Wallet|isbn=9783656083153}}</ref>Google Pay-ը հավելված է Google-ի Android ՕՀ-ով աշխատող սարքերի համար, որը թույլ է տալիս օգտատերերին գնումներ կատարել NFC-ի միջոցով։ Միացված բջջային հեռախոսներով անհպում վճարումներ դեռևս տեղի են ունենում փոքր մասշտաբով, սակայն ամեն ամիս ավելի ու ավելի շատ բջջային հեռախոսներ են հավաստագրվում։[https://pay.google.com/intl/ru_ru/about/] == EMV չիպ <ref>{{Cite web|url=https://www.thalesgroup.com/en/markets/digital-identity-and-security/technology/smart-cards-basics|title=Smart card basics – A short illustrated guide ( June 2021)|website=Thales Group|language=en|accessdate=2021-10-28}}</ref> == <ref>{{Cite book|title=The Smart Card Report|last=Wendy|first=Atkins|publisher=Elsevier|year=2004 JAN|isbn=1856174174|pages=104}}</ref>Թողարկված բանկային [[Դեբետային քարտ|դեբետային]] քարտերի վրա դրվում է խելացի չիպ կամ [[Կրիպտոգրաֆիայի պատմություն|կրիպտոգրաֆիկ]] չիպը թույլ է տալիս անհպում վճարումներ կատարել EMV չիպից։ EMV-ն փոքր չիպերն են, որոնք տեղադրվում են դեբետային, վարկային և կանխավճարային քարտերում և պաշտպանում են խարդախությունից։ Վճարային քարտերի իսկությունը ստուգելու համար օգտագործվում են EMV վկայագրեր։ EMV սերտիֆիկատների մարմինը թվային վկայագրեր է տրամադրում վճարային քարտ թողարկողներին:[https://www.thalesgroup.com/en/markets/digital-identity-and-security/technology/smart-cards-basics] == Նպատակ <ref>{{Cite web|url=https://www.cba.am/am/SitePages/pspaymentinstruments.aspx|website=www.cba.am|accessdate=2021-10-28}}</ref> == Գործարքները երկու անգամ ավելի արագ են քան սովորական կանխիկ, վարկային կամ դեբետային քարտով գնումը։ Խոշոր ֆինանսական հաստատությունները և կորպորացիաներն այժմ հաճախորդներին առաջարկում են անհպում վճարային համակարգեր, քանի որ անհպում վարկային քարտերը լայն տարածում է գտել Հայաստանում։ ՀՀ տարածքում վճարային քարտերի թողարկումը և սպասարկումը հիմնականում իրականացվում է Արքա քարտերով վճարումների միասնական համակարգի միջոցով որը ստեղծվել և ներդրվել է ՀՀ կենտրոնական բանկի և ՀՀ տարածքում գործող առևտրային բանկերի նախաձեռնությամբ:[https://www.cba.am/am/SitePages/pspaymentinstruments.aspx] h7m19jqclrghwub4wn8nuno20fpx953 2 1082477 8473745 8163353 2022-07-22T12:08:05Z Յանա Բեգլարյան 116049 /* top */ wikitext text/x-wiki [[Ավստրիա|Ավստրիայում]] տարրական և [[Միջին մասնագիտական կրթություն (ՄՄԿ)|միջնակարգ]] կրթության օրենսդրական հիմքը ստեղծվել է 1962 թվականին։ Կրթության դաշնային նախարարությունը պատասխանատու է տարրական, միջնակարգ և 2000 թվականից բարձրագույն կրթության ֆինանսավորման և վերահսկման համար: Նախնական և միջնակարգ կրթության կառավարումն իրականացվում է համապատասխան իշխանությունների մակարդակով: Կրթական օրենքները փաստացի սահմանադրական կարգավիճակ ունեն, քանի որ, ինչպես [[Ավստրիայի սահմանադրություն|սահմանադրությունը]], խորհրդարանի ձայների առնվազն 2/3-ը կարող է ընդունվել կամ փոփոխվել: == Նախադպրոցական կրթություն == Մինչև 3 տարի կրթությունը մանկապարտեզներում և պետական ​​մանկապարտեզներում վճարովի է։ Գործում են մասնավոր մանկապարտեզներ։ Նախադպրոցական կրթությունն արդեն անվճար է։ == Տարրական, միջին և բարձրագույն միջնակարգ դպրոց == Ավստրիայում հանրային դպրոցն անվճար է (ներառյալ ճամփորդական և դասագրքերը) և պարտադիր: Հիմնական դպրոց - 2 մակարդակ, մինչև 9-րդ դասարան։ Այնուհետև բարձրագույն միջնակարգ դպրոցները ուսանողներին առաջարկում են տարբեր մասնագիտական ​​կրթական ծրագրեր և համալսարանական նախապատրաստական ​​դասընթացներ՝ լրացուցիչ 4 տարի ուսուցում: === '''Նախակրթարան դպրոց''' === * Ընդունելության տարիքը՝ 6 * Ավարտական ​​տարիքը՝ 11 * Ուսման տևողությունը՝ 4 տարի Դպրոցների տեսակները՝ ժողովրդական դպրոց (''Volksschule'', դրանք շատ քիչ են), տարրական դպրոց (''Grundschule'') և հատուկ խնամքի կարիք ունեցող երեխաների դպրոցներ (''Sonderschule''): === Միջնակարգ դպրոց === * Ընդունելության տարիքը՝ 10 * Ավարտական ​​տարիքը՝ 14 * Ուսման տևողությունը՝ 4 տարի Դպրոցների տեսակները. սովորական ավագ [[դպրոց]] (Hauptschule), ակադեմիական ավագ դպրոց (Allgemein bildende höhere Schulen) - բաժանված է գիմնազիա (''[[Գիմնազիա|Gymnasium]]''), իրական գիմնազիաներ՝ գիտական ​​առարկաների խորացված ուսումնասիրությամբ (Realgymnasium) և գիմնազիաներ՝ տնային տնտեսության ուսումնասիրության ուղղությամբ (Wirtschaftskundliches Realgymnasium): === Բարձրագույն միջնակարգ դպրոց === * Ընդունելության տարիքը՝ 14 * Ավարտական ​​տարիքը՝ 18 * Ուսման տևողությունը՝ 4 տարի Դպրոցների տեսակները՝ ''Allgemein bildende höhere Schulen'' == Բարձրագույն կրթություն == Համալսարանական կրթության 1966թ. օրենքը և 1975թ. Համալսարանների մասին օրենքը հիմք դրեցին բարձրագույն կրթությանը: Գիտության և հետազոտությունների դաշնային նախարարությունը ֆինանսավորում և վերահսկում է համալսարանական կրթությունը: 23 պետական ​​և 11 մասնավոր բուհեր ունեն ազատության բարձր աստիճան և առաջարկում են կրթական ծրագրերի լայն շրջանակ։ Ավստրիական համալսարաններում ուսուցումն անվճար էր մինչև 2001 թվականը, նույն թվականից սկսվեց մասնավոր բուհերի հավատարմագրումը։ 2009 թվականի ամառային կիսամյակից Ավստրիայի պետական ​​բուհերում Ավստրիայի, ԵՄ-ի և մի շարք այլ երկրների քաղաքացիների ուսուցումը կրկին դարձել է անվճար։ Закон об университетском образовании 1966 года и Закон об университетах 1975 года заложили основу высшего образования. Федеральное министерство науки и исследований финансирует и контролирует университетское образование. 23 общественных и 11 частных университетов обладают высокой степенью свободы и предлагают широкий выбор образовательных программ. Обучение в университетах Австрии было бесплатным до 2001 года, в тот же год началась аккредитация частных университетов. C летнего семестра 2009 года образование в государственных австрийских университетах для граждан Австрии, ЕС и ряда других стран снова стало бесплатным. == Բնութագիր == Հետազոտող Կլաուդիա Զումերերը «անօրինական երկրպագուներ» գրքում առանձնացնում է ֆան-արտի հետևյալ նշանները: * ֆան-արտի ստեղծողը օրիգինալ ստեղծագործության երկրպագուն է, իսկ արտադրանքը ինքնին հարգանքի և հիացմունքի նշան է օրիգինալ ստեղծագործության նկատմամբ; * ստեղծված ֆան-արտում միանշանակ առանձնանում է «ֆան օբյեկտը»՝ կոնկրետ կերպար կամ մոտիվ, որը վերցված է ֆիլմերից, [[Կոմիքս|կոմիքսներից]], համակարգչային խաղերից կամ գրական ստեղծագործություններից: * ֆան-արտի ստեղծումը ենթադրում է հեղինակի սեփական ստեղծարար միտքը. դա սովորաբար ոչ թե վաղ ստեղծագործության կրկնօրինակն է, այլ հերոսին կամ սյուժեին ինքնուրույն մոտեցման ձև: * ֆան-արտը հանդիսանում է ֆան-օբյեկտի երկրպագուների միջև հաղորդակցման միջոց (այսօր, առաջին հերթին, համացանցի միջոցով)<ref name="Summerer">Claudia Summerer. [https://books.google.de/books?id=v7BUCgAAQBAJ&pg=PA13 «Illegale Fans»: Die urheberrechtliche Zulässigkeit von Fan Art]. — DE GRUYTER, 2015. — S. 13-26. — ISBN 978-3-11-042653-3{{ref-de}}</ref>: == Տիպաբանություն == Կլաուդիա Զումերերը ֆան-արտի մի քանի ենթատեսակ է առանձնացնում. * նկարներ՝ արված բնօրինակ ոճով և համատեքստով * նկարներ՝ արված հեղինակային ոճով կամ համատեքստի անհատական մոտեցմամբ * նկարներ՝ արված ամբողջությամբ վերափոխված համատեքստում * գրական ստեղծագործություններ (''fanfics, slash''), որոնք ներկայացնում են հերոսներին և իրադարձությունները նոր կամ այլընտրանքային համատեքստում * ֆան կոմիքսներ և [[դոջինշի]] ֆան-նկարների և ֆանֆիկների համադրություն՝ արված կոմիքսների կամ մանգայի ոճով * ֆան-տեսալահոլովակներ և ''[[AMV]]՝'' երաժշտական տեսահոլովակներ ֆիլմերի, անիմեյի և վիդեո խաղերի կտրվածքով * [[քոսփլեյ]]՝ հատուկ ստեղծագործությունների կերպարներով երկրպագուների հանդիպումներ<ref name=Summerer/> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} arueoqly4sp9wad1p1z06m89zrp44jf 2 1084836 8473746 8473725 2022-07-22T12:10:24Z Sophie (WMAM) 114359 wikitext text/x-wiki '''Լեոպոլդ III''' ({{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name=NDB>{{NDB|14|287|289|Leopold III.|Paul Uiblein|104089512}}</ref><ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370—1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371—1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377—1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382—1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Предшественник&nbsp;<br>'''[[Рудольф IV (герцог Австрии)|Рудольф IV]]''' | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Список правителей Австрии|герцог Австрии]]'''&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Соправитель:'''<br>'''[[Альбрехт III (герцог Австрии)|Альбрехт III]]''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Преемник<br>'''[[Альбрехт III (герцог Австрии)|Альбрехт III]]''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; '''[[Список правителей Штирии|герцог Штирии]]''', '''[[Список правителей Каринтии|Каринтии]]''',<br> '''[[Список правителей Тироля|граф Тироля]]''' и '''[[Передняя Австрия|Передней Австрии]]'''<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Соправитель:'''<br>'''[[Альбрехт III (герцог Австрии)|Альбрехт III]]''' (до [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Преемник<br>'''[[Вильгельм (герцог Австрии)|Вильгельм]]''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} s2p5gtixu6zeeadzt6t7duhg0uf2piq 8473752 8473746 2022-07-22T12:26:31Z Sophie (WMAM) 114359 /* Ամուսնություն և երեխաներ */ wikitext text/x-wiki '''Ալեոպոլդ III''' ({{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name=NDB>{{NDB|14|287|289|Leopold III.|Paul Uiblein|104089512}}</ref><ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 0tjmnzjzxhs6yst5zpk34f3d01fjvct 8473753 8473752 2022-07-22T12:27:34Z 94.228.28.138 /* Ամուսնություն և երեխաներ */ wikitext text/x-wiki '''Ալեոպոլդ III''' ({{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} srhn2b0zpnmxs8om5qutmbl0t6vfo5f 8473755 8473753 2022-07-22T12:29:58Z 94.228.28.138 wikitext text/x-wiki '''Ալեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}{{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} lw75ddiuthrm4qidojqhwxp473jzkc0 8473756 8473755 2022-07-22T12:30:16Z 94.228.28.138 wikitext text/x-wiki '''Ալեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} sk9whja4cjhoixre2zpuqbkev4ba6f0 3 1086352 8473909 8470293 2022-07-22T23:39:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռոբոտ։ Արխիվացվում է 1 քննարկման բաժին [[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am]]-ից wikitext text/x-wiki {{ՔՎ}} == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 18:15, 4 Հունվարի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(4)&oldid=22532508 --> == Reminder to participate in the ratification vote of ther UCoC Enforcement Guidelines == Hello Sigma'am, The [[:m:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|Ratification vote]] of [[:m:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ko|Universal Code of Conduct Enforcement Guideline]] is currently taking place until March 21. As of 19 March 14:40 UTC, no votes from hywiki registrants have been casted. While I'm keeping in mind that homewiki isn't always indicative of where an editor is active, I want to remind everyone that local opinions are sought in this global decision. Even if your homewiki is not hywiki, commenting on the guidelines from the perspective of this project will be beneficial. If you didn't vote yet, please take a few minutes to participate in the ratification vote! Your voice is important. Regards, [[Մասնակից:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Մասնակցի քննարկում:AAkhmedova (WMF)|քննարկում]]) 16:28, 19 Մարտի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Վահե Քառյան|Վահե Քառյան]]-ից (12:02, 7 Ապրիլի 2022) == Բարև Ձեզ, նախապես շնորհակալություն եմ հայտնում, հարցս հետևյալն է` ինչպե՞ս մտնեմ սևագիր և կատարեմ խմբագրումներ։ --[[Մասնակից:Վահե Քառյան|Վահե Քառյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Վահե Քառյան|քննարկում]]) 12:02, 7 Ապրիլի 2022 (UTC) :Ողջույն, [[Մասնակից:Վահե Քառյան|Ձեր]] սևագրության էջն [[Մասնակից:Վահե Քառյան/Ավազարկղ|այստեղ]] է։--[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 15:55, 7 Ապրիլի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Մարիամ1996|Մարիամ1996]]-ից (21:59, 20 Ապրիլի 2022) == Ես հոդված եմ ստեղծել, Հայաստանումմ միակ Ալոե ջերմատնտեսություն ունեցող մեր հայրենակից Կարապետ Ավագյանի մասին Вы отправили Հնարավոր է հոդվածը հեռացվի և ինչ պատճառով --[[Մասնակից:Մարիամ1996|Մարիամ1996]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մարիամ1996|քննարկում]]) 21:59, 20 Ապրիլի 2022 (UTC) == Հարց [[User:JEONAREV|JEONAREV]]-ից (15:57, 10 Մայիսի 2022) == Ողջույն,իսկ հնարավոր է այս հարթակում գումար աշխատել: --[[Մասնակից:JEONAREV|JEONAREV]] ([[Մասնակցի քննարկում:JEONAREV|քննարկում]]) 15:57, 10 Մայիսի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Զարուհի Կիրակոսյան|Զարուհի Կիրակոսյան]]-ից (11:08, 13 Մայիսի 2022) == Բարև ձեզ, ինչպե՞ս կարող եմ մասնակցել մրցույթին։ --[[Մասնակից:Զարուհի Կիրակոսյան|Զարուհի Կիրակոսյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Զարուհի Կիրակոսյան|քննարկում]]) 11:08, 13 Մայիսի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Էրիկիս|Էրիկիս]]-ից (18:52, 9 Հունիսի 2022) == Բարև Ձեզ , այսօր խմբագրում էի կատարել,որը կարծես թե չի ընդո ւնվել։Նորմալ է,որ մարդկանց կենսագրությունների մեջ lragir.am-ին հղումներ են տալիս? --[[Մասնակից:Էրիկիս|Էրիկիս]] ([[Մասնակցի քննարկում:Էրիկիս|քննարկում]]) 18:52, 9 Հունիսի 2022 (UTC) :Այո՛, ինչո՞ւ նորմալ չպետք է լինի: Իսկ Ձեր խմբագրումները հետ են շրջվել, քանի որ Դուք հոդվածից մեծ ծավալով ջնջումներ եք արել: [[Մասնակից:Sigma'am|∑ίγμα]] <sup>([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քնն.]])</sup> 20:56, 9 Հունիսի 2022 (UTC) == Հարց [[User:Գրիգոր Ալավերդյան|Գրիգոր Ալավերդյան]]-ից (07:30, 16 Հունիսի 2022) == Ստեղծեցի Կորի կորության կենտրոն, կորության շառավիղ հոդվածը, սակայն հնարավոր չեղավ տեքստին կցել պարզաբանող նկարը: Ինչպե՞ս վարվել --[[Մասնակից:Գրիգոր Ալավերդյան|Գրիգոր Ալավերդյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Գրիգոր Ալավերդյան|քննարկում]]) 07:30, 16 Հունիսի 2022 (UTC) :Նկարը պետք է բեռնված լինի Վիքիպեդիա կամ Վիքիպահեստ: [[Մասնակից:Sigma'am|∑ίγμα]] <sup>([[Մասնակցի քննարկում:Sigma'am|քնն.]])</sup> 15:23, 16 Հունիսի 2022 (UTC) == Borgward == @[[Մասնակից:Sigma'am|Sigma'am]] Բարև, ես տեսել եմ, որ դուք խմբագրում եք Mercedes-Benz-ի մասին հոդված: Ինձ պետք է, որ դուք ստեղծեք այս հոդվածը, որը բացակայում է Borgward ընկերության համար: - Վերնագիր՝ '''Բոռգւառդ''' կամ '''Բորգվարդ''' կամ '''Բոռգվառդ''' կամ '''Բորգւարդ''' Ես ստեղծել եմ այն, բայց չի ընդունվել, քանի որ օգտագործել եմ թարգմանիչ: Այն ջնջվել է։ Ես շատ շնորհակալ կլինեմ, եթե դուք ստեղծեք այն: կամ կարող եք օգտագործել - '''Բoռգւառդ''' - '''Բoրգվարդ''' - '''Բoռգվառդ''' - '''Բoրգւարդ''' [[Մասնակից:SSHTALBI|SSHTALBI]] ([[Մասնակցի քննարկում:SSHTALBI|քննարկում]]) 21:26, 22 Հունիսի 2022 (UTC) qwsgux2uww4k5dxbh1n2itkhthr1p2a 2 1086736 8474007 8435499 2022-07-23T09:57:14Z Արսեն 2009 118240 wikitext text/x-wiki Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] հարավարևելյան հատվածում՝ [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանում]]՝ նույնանուն շրջկենտրոնից 5 կմ դեպի հարավարևմուտք, նախկին [[Հադրութի շրջան|Դիզակ գավառում]]: Բնակավայրի սահմանով հոսում է Ընկուզագետը: Գյուղը գոյություն ունի միջնադարից առնվազն 15-րդ դարից: 1926-1928 թվականներին ռուս-պարսկական պատերազմից հետո Ղարադաղից մի քանի ընտանիքներ հաստատվում են Նորաշենում: 1892 թվականին կառուցվում է Հին Նորաշեն եկեղեցին: Խորհրդային տարիներին Նորաշենը նույնպես հայտնվեց [[ադրբեջանցիներ|ադրբեջանցիների]] թիրախում: Այստեղ հաստատվում են ադրբեջանցի մի քանի ընտանիքներ: Նրանց թվաքանակը տարեցտարի շատանում էր։ 1930 թվականին Նորաշենում կազմավորվում է կոլտնտեսություն: Այնուհետև այն ներառվում է Հադրութի սովխոզի կազմի մեջ: [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմում]] զոհված նորաշենցիների հիշատակին գյուղում հուշակոթող է կառուցվել: Արցախահայության ազատագրական պատերազմում հաղթանակի կերտման գործում իր ավանդը բերեց նաև Նորաշենի հայությունը։ 1991 թվականին գյուղ գրավվեց ադրբեջանցիների կողմից։ [[Հայեր|Հայ]] բնակիչների տները հիմնահատակ կործանվեցին: 1992 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|Պաշտպանության Բանակի]] առաջին պաշտպանական շրջանի զորամասերը գյուղը ազատագրեցին: Ռազմական գործողությունների ընթացքում գյուղն ավերվել էր, և այնտեղ անհնարին էր ապրել: [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] կառավարության որոշմամբ 2001 թվականին սկսվեց Նորաշենի վերաբնակեցման գործընթաց: Այդ հարցում մեծ էր սփյուռքահայության աջակցությունը: Առանձնապես տեսանելի է Հայ բարեգործական ընդհանուր միության ջանքերը: Մերի և Սուրեն Գործունյանների հովանավորությամբ կառուցվել է գյուղի մանկապարտեզը, իսկ Արա Հարությունյանի հովանավորությամբ` բուժկետը: Խորհրդային տարիներին Նորաշենում գործում էր ութամյա դպրոց: 2001 թվականին՝ գյուղը վերաբնակեցնելուն զուգահեռ, բացվել է տարրական դպրոց, որտեղ սովորում էր 8 աշակերտ: 2004 թվականին դպրոցը դարձել է ութամյա: 2018-2019 ուսումնական տարում դպրոցում կար 23 աշակերտ։ Գյուղում և նրա շրջակայքում պահպանվել են պատմամշակութային նշանակության հուշարձաններ` եկեղեցի (1892 թ.), Վելիջան իշխանի բերդը կամ [[Ցորաբերդ|Ցորաբերդը]] (3-17-րդ դարեր), միջնադարյան գերեզմանոց, խաչքար։ Գյուղի աղբյուրը Քահրիզն է։ Նորաշենի հանդամասերն են՝ Գյուզլակ, Ղրդաղլու, Սուրուջուխ, Կրոզլու։ b1yeq2ubdehvf71z56qudqe8reyqjqg 8474008 8474007 2022-07-23T09:59:39Z Արսեն 2009 118240 wikitext text/x-wiki Գյուղը գտնվում է [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] հարավարևելյան հատվածում՝ [[Հադրութի շրջան|Հադրութի շրջանում]]՝ նույնանուն շրջկենտրոնից 5 կմ դեպի հարավարևմուտք, նախկին [[Հադրութի շրջան|Դիզակ գավառում]]: Բնակավայրի սահմանով հոսում է Ընկուզագետը: Գյուղը գոյություն ունի միջնադարից առնվազն 15-րդ դարից: 1926-1928 թվականներին ռուս-պարսկական պատերազմից հետո Ղարադաղից մի քանի ընտանիքներ հաստատվում են Նորաշենում: 1892 թվականին կառուցվում է Հին Նորաշեն եկեղեցին: Խորհրդային տարիներին Նորաշենը նույնպես հայտնվեց [[ադրբեջանցիներ|ադրբեջանցիների]] թիրախում: Այստեղ հաստատվում են ադրբեջանցի մի քանի ընտանիքներ: Նրանց թվաքանակը տարեցտարի շատանում էր։ 1930 թվականին Նորաշենում կազմավորվում է կոլտնտեսություն: Այնուհետև այն ներառվում է Հադրութի սովխոզի կազմի մեջ: [[Հայրենական մեծ պատերազմ|Հայրենական մեծ պատերազմում]] զոհված նորաշենցիների հիշատակին գյուղում հուշակոթող է կառուցվել: Արցախահայության ազատագրական պատերազմում հաղթանակի կերտման գործում իր ավանդը բերեց նաև Նորաշենի հայությունը։ 1991 թվականին գյուղ գրավվեց ադրբեջանցիների կողմից։ [[Հայեր|Հայ]] բնակիչների տները հիմնահատակ կործանվեցին: 1992 թվականին [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|Պաշտպանության Բանակի]] առաջին պաշտպանական շրջանի զորամասերը գյուղը ազատագրեցին: Ռազմական գործողությունների ընթացքում գյուղն ավերվել էր, և այնտեղ անհնարին էր ապրել: [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] կառավարության որոշմամբ 2001 թվականին սկսվեց Նորաշենի վերաբնակեցման գործընթաց: Այդ հարցում մեծ էր սփյուռքահայության աջակցությունը: Առանձնապես տեսանելի է Հայ բարեգործական ընդհանուր միության ջանքերը: Մերի և Սուրեն Գործունյանների հովանավորությամբ կառուցվել է գյուղի մանկապարտեզը, իսկ Արա Հարությունյանի հովանավորությամբ` բուժկետը: Խորհրդային տարիներին Նորաշենում գործում էր ութամյա դպրոց: 2001 թվականին՝ գյուղը վերաբնակեցնելուն զուգահեռ, բացվել է տարրական դպրոց, որտեղ սովորում էր 8 աշակերտ: 2004 թվականին դպրոցը դարձել է ութամյա: 2018-2019 ուսումնական տարում դպրոցում կար 23 աշակերտ։ Գյուղում և նրա շրջակայքում պահպանվել են պատմամշակութային նշանակության հուշարձաններ` եկեղեցի (1892 թ.), Վելիջան իշխանի բերդը կամ [[Ցորաբերդ|Ցորաբերդը]] (3-17-րդ դարեր), միջնադարյան գերեզմանոց, խաչքար։ Գյուղի աղբյուրը Քահրիզն է։ Նորաշենի հանդամասերն են՝ Գյուզլակ, Ղրդաղլու, Սուրուջուխ, Կրոզլու։ g3jate0kj3q4gbmi3t32cggbmjuamhs 2 1087433 8473739 8473737 2022-07-22T12:01:22Z Ավետ Ծատուրյան 94540 wikitext text/x-wiki '''Stayc''' ({{lang-ko|스테이씨}}; ոճավորվում է ինչպես STAYC, [[հապավում]] Star To A Young Culture-ից <ref>{{cite web|url=https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/bands/article/3110988/k-pops-stayc-new-six-member-girl-group-some-familiar-faces|title=K-pop’s StayC, new six-member girl group with some familiar faces, are out to dominate Korean pop culture|work=South China Morning Post|date=November 23, 2020|accessdate=January 2, 2021|archive-date=2020-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20201129140537/https://www.scmp.com/lifestyle/k-pop/bands/article/3110988/k-pops-stayc-new-six-member-girl-group-some-familiar-faces|deadlink=no}}</ref>, կարդացվում է ինչպես Սթեյսի) — [[Հարավային Կորեա|հարավկորեական]] [[գըրլ բենդ]], կաղզմավորված 2020 թվականին «High Up Entertainment» գործակալության կողմից: Խումբը կազմված է 6 հոգուց՝ Սումին (նա նաև առաջնորդն է), Շիըն, Այսը, Սէըն, Յուն և Ջեյ: Նրանք դեբյուտով հանդես են եկել 2020 թվականի նոյեմբերի 12-ին «Star To A Young Culture» երաժշտական ալբոմով<ref>{{cite web|url=http://www.highup-ent.com/en/author/highup/|title=STAYC, getting a hot global reaction… Top of the U.S. Billboard World Digital Chart|work=High Up Ent.|accessdate=January 2, 2020|archive-date=2021-01-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210108054037/http://www.highup-ent.com/en/author/highup/|deadlink=no}}</ref>: == Անվանում == Խմբի անունը իրենից ներկայացնում է «Star To A Young Culture»-ի հապավում, որը նշանակում է «Աստղ, որն իր ետևից տանում է երիտասարդ մշակույթ»: STAYC-ի հայեցակարգը կենտրոնացած է դեպի երաժշտական ինդուստրիա նետած մարտահրավերների վրա: == Գործունեություն == === Նախադեբյուտ === Նույնիսկ խմբի դեբյուտից առաջ Շիընը հայտնի էր որպես հարավկորեացի հայտնի երգչուհի Փակ Նամ Չոնի դուստր, ինչպես նաև դերասանուհի, ոն նկարահանվել է «Լավ կինը», «Յոթ օրվա թագուհին» և «Թագադրված հիմարը» դորամաներում<ref>{{cite web|url=https://www.globaltimes.cn/content/1111041.shtml|title=Roles of JYP Entertainment actresses revealed|work=Global Times|date=July 16, 2018|accessdate=January 2, 2020|archive-date=2018-12-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20181223061549/http://www.globaltimes.cn/content/1111041.shtml|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.soompi.com/article/1340412wpp/watch-park-si-eun-and-yoon-chan-young-show-the-pain-of-age-17-in-everything-and-nothing-teaser|title=Watch: Park Si Eun And Yoon Chan Young Show The Pain Of Age 17 In “Everything And Nothing” Teaser|work=Soompi|date=July 22, 2019|accessdate=January 2, 2020|archive-date=2020-02-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200206125702/https://www.soompi.com/article/1340412wpp/watch-park-si-eun-and-yoon-chan-young-show-the-pain-of-age-17-in-everything-and-nothing-teaser|deadlink=no}}</ref>։ 2018 թվականին նա «SBS Drama Awards»-ում արժանացել է «Լավագույն մանկական դերասանուհի» մրցանակին՝ «30 Բայց 17» դորամայում իր դերի համար<ref>{{cite web|url=https://www.soompi.com/article/1286163wpp/winners-2018-sbs-drama-awards|title=Winners Of 2018 SBS Drama Awards|work=Soompi|date=December 31, 2018|accessdate=January 2, 2020|archive-date=2020-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20201112022825/https://www.soompi.com/article/1286163wpp/winners-2018-sbs-drama-awards|deadlink=no}}</ref>: Շիընը հայտնի էր նաև որպես մանկահասակ դերասանուհի և նկարահանվել է «Պահապաններ» և «Շրջանակ» դորամաներում<ref>{{cite web|url=https://mydramalist.com/people/57019-yoon-se-eun|title=Yoon Se Eun|work=My Drama List|accessdate=January 2, 2020}}</ref>։ Հանդիսանում են առաջին գըրլ բենդը Black Eyed Pilseung պրոդուսերական դուետի կազմվորումից հետո, որը տեղի է ունեցել 2014 թվականին: === 2020: Դեբյուտ «Star To A Young Culture»-ի հետ === 2020 թվականի սեպտեմբերի 8-ին «High Up Entertainment»-ը հայտարարեց աղջիկների նոր խմբի մոտալուտ դեբյուտի մասին և հրապարակեց Սաընի լուսանկարը<ref>{{cite web|url=https://www.koreaboo.com/news/highup-entertainment-3-years-create-stayc/|title=Highup Entertainment Reveals It Took Them 3 Years To Create New Girl Group STAYC|work=Koreaboo|date=October 27, 2020|accessdate=January 2, 2020|archive-date=2020-11-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20201101035524/https://www.koreaboo.com/news/highup-entertainment-3-years-create-stayc/|deadlink=no}}</ref>}} 8 сентября 2020 года High Up Entertainment объявили о скором дебюте новой женской группы и опубликовали фото Сэын<ref>{{cite web|url=https://koreajoongangdaily.joins.com/2020/09/08/entertainment/kpop/Black-Eyed-Pilseung-girl-group-debut/20200908185600379.html|title=Producer duo Black Eyed Pilseung to debut a girl group for the first time|work=KoreaJoongangDaily|date=September 8, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20201130170428/https://koreajoongangdaily.joins.com/2020/09/08/entertainment/kpop/Black-Eyed-Pilseung-girl-group-debut/20200908185600379.html|deadlink=no}}</ref>։ Հաջորդ օրը տեղադրվեցին խմբի առաջին երեք հաստատված անդամների՝ Շիոնի, Սեընի և Սումինի պրոֆայլ-լուսանկարները<ref>{{cite web|url=https://www.allkpop.com/article/2020/09/black-eyed-pilseungs-daughter-group-highup-girls-releases-profile-images-of-soomin-seeun-sieun|title=Black Eyed Pilseung's 'daughter group' Highup Girls releases profile images of Soomin, Seeun, & Sieun|work=All K-Pop|date=September 9, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20200928150124/https://www.allkpop.com/article/2020/09/black-eyed-pilseungs-daughter-group-highup-girls-releases-profile-images-of-soomin-seeun-sieun|deadlink=no}}</ref>: Հոկտեմբերի 11-ին հայտարարվեց, որ նրանք դեբյուտով հանդես կգան նոյեմբերի 12-ին<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/STAYC_official/status/1315306163441983489|title=2020.11.12 THU New Girl Group Debut|work=Twitter|date=October 11, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-10-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011222312/https://twitter.com/STAYC_official/status/1315306163441983489|deadlink=no}}</ref>։ Աիսան, Ջեյը և Յունը ներկայացվել են հոկտեմբեր 12-ից 14-ը՝ հատուկ երաժշտական տեսահոլովակների միջոցով, իսկ հոկտեմբերի 22-ին հայտարարվել է դեբյուտային երաժշտական ալբոմի անվանումը՝ Star To A Young Culture, գլխավոր՝ «So Bad» սինգլով<ref>{{cite web|url=https://twitter.com/STAYC_official/status/1319292429720195083|title=STAYC(스테이씨) The 1st Single Album [Star To A Young Culture] Debut Scheduler|work=StayC Twitter|date=October 22, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20201022171409/https://twitter.com/STAYC_official/status/1319292429720195083|deadlink=no}}</ref>։ Ալբոմը պրոդյուսերներն էին Black Eyed Pilseung դուետը, որը հայտնի է այնպիսի հիթերով, ինչպիսիք են «Like Ooh-Ahh», «Cheer Up», «TT», «Likey» և «Fancy» ([[Twice]]), «Touch My Body» և «Lonely» ([[Sistar (խումբ)|SISTAR]]) և «Roller Coaster» (Չունհա)<ref>{{cite web|url=https://genius.com/artists/Black-eyed-pilseung|title=Black Eyed Pilseung|work=Genius|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20201225133110/https://genius.com/artists/Black-eyed-pilseung|deadlink=no}}</ref>: Պրոդյուսերները STAYC-ի ձայնը բնութագրեցին որպես «դեռահաս» և «թարմ», և որ «երաժշտությունը բացահայտում է անդամների յուրահատուկ ձայները»<ref>{{cite web|url=https://www.chosun.com/entertainments/entertain_photo/2020/11/11/CGFHPDBDWYF62UG4LTBE7BNGAA/|title=[일문일답] 블핑승 "스테이씨, 인성-비주얼-실력 겸비한 걸그룹 자신"|work=Chosun|date=November 11, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201227081440/https://www.chosun.com/entertainments/entertain_photo/2020/11/11/CGFHPDBDWYF62UG4LTBE7BNGAA/|deadlink=no}}</ref>: Մինչ իրենց դեբյուտը, խումբը տեղադրեց կորեական հանրահայտ խմբերի շապիկներ, ներառյալ [[BTS]], [[Blackpink]], [[Red Velvet (խումբ)|Red Velvet]] և [[Twice]]<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=dbZIMJ2AA_w|title=[4K] 2020년 K-POP 띵곡 커버한 STAYC(스테이씨) BLACKPINK BTS SKZ NCT Cover Dance Medley COUNTDANCE 카운트댄스|work=1theK|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20201202154939/https://www.youtube.com/watch?v=dbZIMJ2AA_w|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=UESYmSCCRHE|title=SM 이수만이 BTS 불타오르네를 만들었다면 어떤 느낌일까? STAYC BTS BLACKPINK TWICE Red Velvet SWITCH ON|work=1theK|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-11-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116204319/https://www.youtube.com/watch?v=UESYmSCCRHE|deadlink=no}}</ref>: «Star To A Young Culture»-ը թողարկվել է նոյեմբերի 12-ին, կորեական ժամանակով ժամը 18:00-ին, իր երաժշտական տեսահոլովակի հետ միասին, որն իր առաջին օրվա ընթացքում հավաքել է ավելի քան 2,6 միլիոն դիտում և առաջին օրը վաճառվել է 4300 օրինակով, որն ամենաբարձրն է խմբերի մեջ, ովքեր դեբյուտով հանդես են եկել 2020 թվականին<ref>{{cite web|url=https://www.cultr.com/news/black-eyed-pilseungs-girl-group-officially-debuts-as-stayc-by-releasing-so-bad-mv/|title=Black Eyed Pilseung’s Girl Group Officially Debuts As “StayC” By Releasing “So Bad” MV|work=Cultr|date=November 25, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201227081439/https://www.cultr.com/news/black-eyed-pilseungs-girl-group-officially-debuts-as-stayc-by-releasing-so-bad-mv/|deadlink=no}}</ref>: «So Bad»-ը հայտնվեց «World Digital Songs Chart»-ի 21-րդ հորիզոնականում<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/hughmcintyre/2020/11/26/bts-aespa-stayc-nicki-minaj-and-beyonc-notable-moves-on-this-weeks-world-songs-chart/?sh=2ccc89dd6f40|title=BTS, Aespa, STAYC, Nicki Minaj And Beyoncé: Notable Moves On This Week’s World Songs Chart|work=Forbes|date=November 26, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20201227081437/https://www.forbes.com/sites/hughmcintyre/2020/11/26/bts-aespa-stayc-nicki-minaj-and-beyonc-notable-moves-on-this-weeks-world-songs-chart/?sh=2ccc89dd6f40|deadlink=no}}</ref>: Դեկտեմբերի 31-ին STAYC-ին հայտարարեց իրենց ֆան ակումբի անունը՝ Swith<ref>{{cite web|url=https://www.soompi.com/article/1446317wpp/stayc-announces-official-fan-club-name|title=STAYC Announces Official Fan Club Name|work=Soompi|date=December 31, 2020|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2020-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20201231145251/https://www.soompi.com/article/1446317wpp/stayc-announces-official-fan-club-name|deadlink=no}}</ref>: === 2021–մեր ժամանակներ: ''Staydom'', ''Stereotype'', ''Young-Luv.com'' և ''We Need Love'' === [[Պատկեր:스테이씨 STAYC at One Dream Concert Red Carpet.png|մինի|StayC-ը 2022 թվականի հունիսի 18ին:]] 2021 թվականի հունվարի 1-ին պարզվեց, որ խումբը պատրաստվում էր տարեսկզբյան քամբեքին<ref>{{cite web|url=https://kpoplat.com/2021/01/02/stayc-revela-sus-suenos-y-esperanzas-para-el-2021/|title=STAYC revela sus sueños y esperanzas para el 2021|work=K-Pop Lat|date=January 2, 2021|accessdate=January 3, 2021|archive-date=2021-01-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20210102180221/https://kpoplat.com/2021/01/02/stayc-revela-sus-suenos-y-esperanzas-para-el-2021/|deadlink=no}}</ref>։ Ապրիլի 8-ին թողարկվեց «Staydom» երկրորդ սինգլ ալբոմը՝ «Asap» գլխավոր սինգլով։ «Asap» տեսահոլովակը, որը թողարկվել է ձայնասկավառակի թողարկումից հետո, ինը օրվա ընթացքում հավաքել է 20 միլիոն դիտում<ref>{{cite web|title=스테이씨, 'ASAP' M/V 2000만 뷰 돌파…빠른 상승세|url=https://www.hankyung.com/entertainment/article/202104187919I|website=Hankyung|language=ko|author=Lee Joon-hyun|date=April 18, 2021|access-date=April 22, 2021|archive-date=April 22, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210422113000/https://www.hankyung.com/entertainment/article/202104187919I|deadlink=no}}</ref>: Նրանք նաև մտան «Billboard K-pop 100»-ի ամենշաբաթյա աղյուսակը: Նրանց գլխավոր սինգլը նույնպես հասավ կորեական երաժշտական հարթակների գագաթնակետին, ներառյալ «Melon», «Bugs» և «Genie»: Իրենց դեբյուտից ի վեր նրանք հսկայական աջակցություն են ստացել և գերազանցել են երաժշտական չարթերի ամենաբարձր ռեկորդը<ref>{{Cite web|last=유|first=병철|date=2021-05-05|title=스테이씨 ASAP에이셉 활동 5주차에도 빛나는 저력|url=https://www.wowtv.co.kr/NewsCenter/News/Read?articleId=A202105050052|deadlink=no|access-date=2021-05-13|website=한국경제TV|language=ko|archive-date=2021-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513134256/https://www.wowtv.co.kr/NewsCenter/News/Read?articleId=A202105050052}}</ref>։ «''Staydom''»-ն իր առաջին ամսում վաճառել է 56,198 օրինակ՝ STAYC-ին դարձնելով 2020 թվականի առաջին նորեկ աղջիկների խումբը, որը վաճառել է ավելի քան 50,000 օրինակ մեկ ալբոմով։ Սեպտեմբերի 6-ին STAYC-ը թողարկեց իրենց առաջին մինի ալբոմը՝ «Stereotype», համանուն սինգլով<ref>{{cite web|last1=Lee|first1=Mi-ji|title=스테이씨, 9월6일 'STEREOTYPE'으로 컴백..스케줄러 공개|url=https://n.news.naver.com/entertain/now/article/112/0003466761|website=Herald Pop via Naver|access-date=16 August 2021|language=ko|url-status=live|archive-date=2021-08-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815225453/https://n.news.naver.com/entertain/now/article/112/0003466761|deadlink=no}}</ref>։ Այս աշխատանքը «''New Musical Express''» ամսագրից ստացել է 5 աստղ հնարավոր հինգից։ Քննադատ Կարմեն Չինը գրել է, որ այս ալբոմը շատ է տարբերվում նախորդներից, որոնք առանձնանում էին էլեկտրոփոփի խստությամբ։ Փոխարենը, Stereotype-ում ունկնդիրներին «հմայում են աղջիկների «քաղցր ձայները» և «նուրբ մեղեդիները»։ Գրախոսը հատուկ նշել է «I'm Be There» կոմպոզիցիան, որը սկսվում է որպես «պարզ փոփ [[բալլադ]]», բայց հետո երգչախմբում հայտնվում են հիստերիկ ձայներ և հզոր վոկալ։ Ըստ Կարմենի, այս սկավարակն ամրապնդեց իրենց կարգավիճակը՝ որպես 4-րդ սերնդի լավագույն K-pop խմբերից մեկը<ref>{{Статья|заглавие=STAYC – ‘Stereotype’ review: K-pop’s most promising girl group prove they are anything but cliché|издание=[[NME]]|автор=Chin Carmen|ссылка=https://www.nme.com/reviews/album/stayc-stereotype-review-first-mini-album-3040365|язык=en|тип=music magazine|год=2021|месяц=9|число=8|issn=0028-6362|место=L.|издательство=IPC Media|archivedate=2021-09-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210910130445/https://www.nme.com/reviews/album/stayc-stereotype-review-first-mini-album-3040365}}</ref>: Ալբոմը վաճառվել է ավելի քան 114000 օրինակով, իր առաջին շաբաթվա ընթացքում<ref>{{cite web|title=스테이씨, 초동 기록 갈아엎어 "11만 4천 장"|trans-title=STAY breaks the Initial Chodong record, "114,000 copies"|url=https://entertain.naver.com/read?oid=408&aid=0000133388|via=Naver|publisher=MBC|language=ko|author=Lee Ho-young|date=September 14, 2021|access-date=September 15, 2021|archive-date=September 14, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210914120931/https://entertain.naver.com/read?oid=408&aid=0000133388|url-status=live}}</ref>: Սեպտեմբերի 14-ին խումբը ստացավ առաջին մրցանակը «''The Show''» երաժշտական շոուի կողմից<ref>{{cite web|title=스테이씨 데뷔 첫 1위→눈물 "더 열심히 할게요" (더쇼)|trans-title=STAYC's debut first 1st place → Tears "I will work harder" (The Show)|url=https://entertain.naver.com/read?oid=382&aid=0000933284|via=Naver|publisher=Sports Donga|language=ko|author=Hong Se-young|date=September 14, 2021|access-date=September 15, 2021|archive-date=September 14, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210914120614/https://entertain.naver.com/read?oid=382&aid=0000933284|url-status=live}}</ref>: Փետրվարի 21-ին Stayc-ը թողարկեց իրենց երկրորդ մինի ալբոմը՝ «''Young-Luv.com''»-ը՝ «Run2U» գլխավոր սինգլով<ref>{{Cite web|title=스테이씨, 미니 2집 'YOUNG-LUV.COM' 스케줄러 공개..궁금증 증폭|trans-title=STAYC, 2nd mini album 'YOUNG-LUV.COM' scheduler released..raising curiosity|url=https://entertain.naver.com/read?oid=112&aid=0003528910|via=Naver|publisher=Herald Pop|language=ko|last=Kim|first=Ji-hye|date=February 8, 2022|access-date=February 8, 2022|archive-date=February 8, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220208014031/https://entertain.naver.com/read?oid=112&aid=0003528910|url-status=live}}</ref>։ Ալբոմը հայտնվել է «[[Gaon Music Chart|Gaon]]» ալբոմային չարթի գագաթնակետում՝ դառնալով նրանց առաջին համար մեկ ալբոմը չարթում<ref>{{cite web|title=Young-Luv.com|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=09&hitYear=2022&termGbn=week|via=Gaon Chart|publisher=Korea Music Content Association|language=ko|date=February 20–26, 2022|access-date=March 3, 2022|archive-date=March 3, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220303021829/http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/album.gaon?nationGbn=T&serviceGbn=&targetTime=09&hitYear=2022&termGbn=week|url-status=live}}</ref>։ Սինգլը զբաղեցրել է 4-րդ տեղը «Gaon Digital Chart»-ում։ Հուլիսի 19-ին խումբը թողարկեց իր երրորդ սինգլ ալբոմը՝ «''We Need Love''», «Beautiful Monster»-ով որպես գլխավոր սինգլ<ref>{{Cite web|title=스테이씨, 7월19일 컴백 확정...로고티저 공개|trans-title=STAYC, comeback confirmed on July 19... Logo teaser released|url=http://www.slist.kr/news/articleView.html?idxno=365667|publisher=Single List|language=ko|last=Jo|first=Jae-yong|date=July 1, 2022|access-date=July 1, 2022|url-status=live}}</ref>։ Հայտարարվել է, որ խումբը օգոստոսի 13-ին կանցկացնի իր առաջին ֆան հանդիպումը<ref>{{cite web|url=https://entertain.naver.com/now/read?oid=410&aid=0000881811|last=Kim|first=Na-young|title=스테이씨, 데뷔 첫 단독 팬미팅 개최 “8월 13일에 만나요|trans-title=STAY C holds first solo fan meeting since debut “See you on August 13|publisher=MK Sports|via=Naver|date=July 14, 2022|access-date=July 14, 2022|language=ko}}</ref>։ == Մասնակիցներ == {| class="wikitable" |- text-align:center;" ! colspan=2 | Բեմական կեղծանուն ! rowspan=2 | Ծննդյանա ամսաթիվը ! rowspan=2 | Դերը խմբում |- ! Հիմնական ! Իրական անուն |- |Սումին |Բե Սու Մին, {{lang-ko|배수민}} |13.03.2001 |Առաջնորդ, Գլխավոր ռեփեր, վոկալիստ |- |Շիըն |Փակ Շի Ըն, {{lang-ko|박시은}} |01.08.2001 |Գլխավոր վոկալիստ |Այսա |Լի Չե Յոն, {{lang-ko|이채영}} |23.01.2002 |Ուղեկցող վոկալիստ, ռեփեր |- |Սէըն |Յուն Սէ Ըն {{lang-ko|윤세은}} |14.06.2003 |Վոկալիստ |- |Յուն |Շիմ Ջա Յուն, {{lang-ko|심자윤}} |14.04.2004 |Ուղեկցող վոկալիստ |- |Ջեյ |Չան Յե ԸՆ {{lang-ko|장예은}} |09.12.2004 |Վոկալիստ, ուղեկցող ռեփեր, մակնե |} == Սկավառակագրություն == === Մինի ակբոմներ === * ''Stereotype'' (2021) * ''Young-Luv.com'' (2022) == Մրցանակներ և անվանակարգեր == {| class="sortable wikitable" style="text-align:center" |- ! Մրցանակաբաշխություն ! Տարի ! Անվանակարգ ! Արդյունք ! class=unsortable | Աղբյուր |- !scope="row" rowspan="3" | Seoul Music Awards | rowspan="3"|2021 | Տարվա նորեկ | {{nom}} | rowspan="3"|<ref>{{cite web|url=https://www.seoulmusicawards.com/vote.html|title=30th Seoul Music Awards|website=Seoul Music Awards|access-date=December 10, 2020|archive-date=December 9, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201209135005/https://www.seoulmusicawards.com/vote.html}}</ref> |- | Մրցանակ հայտնիության համար «K-Wave»-ի կողմից | {{nom}} |- | Մրցանակ հայտնիության համար | {{nom}} |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} dv9jpuc91fbkjkqx0uauctvvch3zgtn 0 1088669 8473995 8326497 2022-07-23T09:27:39Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Կոկոսի կղզի''' կամ '''Մոկու Օլա''', փոքր կղզի Հիլո ծովածոցում, որը գտնվում է Հավայի կղզու մոտ գտնվող [[Հիլո|Հիլոյում]]` Լիլիոակալանի այգուց և պարտեզներից մի քիչ հեռու։ Այն փոքր զբոսայգի է, որը միացված է գլխավոր կղզուն հետիոտնային կամրջի միջոցով։ Կղզին ներառում է մեծ խոտածածկ դաշտ, պիկնիկի տարածքներ, զուգարաններ և մի քանի փոքրիկ ավազոտ լողափեր<ref>{{cite web |url=http://www.letsgo-hawaii.com/coconutisland/ |title=Letʻs Go Hawaii - Coconut Island, Hilo Hawaii |last= |first= |date= |year=2009 |website= |publisher=Letʻs Go Hawaii |archive-url=https://web.archive.org/web/20060321113912/http://www.letsgo-hawaii.com/coconutisland/ |archive-date=March 21, 2006 |accessdate=2010-01-20}}</ref> <ref>{{ cite web |year = 2018 |title = Coconut Island |publisher = Love Big Island |url = https://www.lovebigisland.com/hilo/coconut-island/ |accessdate = 2018-07-23 }}</ref>: Հանրաճանաչ ժամանցային զբաղմունք է աշտարակից ցատկել [[Հիլո]] ծովածոցի ջրերը։ Մոկուոլա անունը հավայերենից թարգմանաբար նշանակում է «բուժող կղզի» կամ «կյանքի կղզի»։ «''Moku''» նշանակում է «կղզի» և «''ola''» նշանակում է «կյանք»<ref>{{cite web |url=http://ulukau.org/cgi-bin/hpn?e=q-0mahele--00-0-0--010---4----dtt--0-0l--1en-Zz-1---20-about-mokuola--00031-00010escapewin-00&a=d&c=mahele&cl=search&d=HASH01f6f34fd282d21d593797fb |title=lookup of mokuola |accessdate=2010-03-17 |work=Hawaiian Place Names web site |publisher=University of Hawaii |author=Lloyd J. Soehren}}</ref>։ Այն հնագույն տաճարի վայր էր, որը նվիրված էր բժշկությանը։ Լեգենդը պատմում է, որ յուրաքանչյուր ոք, ով հիվանդ էր կամ վատառողջ էր, կբուժվի՝ երեք անգամ լողալով Մոկուոլայի շուրջը։ Հին ժամանակներում Մոկուոլան «''pu'uhonua»-''ն (ապաստան) էր, որտեղ բնիկները կամ ռազմիկները կարող էին «փրկել» իրենց՝ այնտեղ պատսպարվելով։ Շատ բնիկ հավայացիներ սովորություն ունեին թաղել իրենց երեխաների «''piko»-''ն (պորտալարերը) հարթ ժայռերի տակ, այնպես որ առնետները չգտնեն դրանք (պիկոները հաճախ սուրբ են համարվում Հավայացիների համար, քանի որ դրանք ապահովում են կապը մայրերի և իրենց երեխաների միջև)<ref>{{cite web |url=http://www.cohplanningdept.com/mokuola-moku-ola/ |title=lookup of mokuola |accessdate=2013-07-30 |work=Mokuola website |publisher=County of Hawaii Planning Department |author=unknown}}</ref>։ [[Պատկեր:Coconut Island (Hawaii Island).jpg|thumb|Մոկուոլայի տեսարանը Լիհիվայ փողոցից]] == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Հավայի]] [[Կատեգորիա:Հավայան կղզիներ]] si8d9ac61jvkmcnqztjyehc1yq56nov 2 1091100 8473958 8421722 2022-07-23T05:55:54Z Դավիթ Հակոբյան 120648 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]]։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} 3zl0bhsb8czh8mf1j6lvc9sdvxze9gq 14 1091989 8473943 8390720 2022-07-23T00:24:10Z 31.200.12.242 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|մշակույթ]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի մշակույթ|կազմակերպություններ]] [[Կատեգորիա:Մշակութային կազմակերպություններ ըստ երկրի]] av082a1g1uo7n5raclsxyu9nz7kqqi6 14 1092031 8473941 8391229 2022-07-23T00:22:37Z 31.200.12.242 wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Սպորտն Ադրբեջանում]] [[Կատեգորիա:Սպորտային կազմակերպություններ ըստ երկրի]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|սպորտային]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի սպորտային կազմակերպություններ]] 464l1yxg3yb657n94l7uwbrqt265ipr 0 1092440 8473813 8418081 2022-07-22T16:32:45Z Beko 1511 {{միացնել|Անհպում վճարումներ}} wikitext text/x-wiki {{միացնել|Անհպում վճարումներ}} [[File:Contactless Payment Card opened to show RF antenna.jpg|thumb|Բացված անհպում քարտի օրինակ]] '''Անհպում վճարումներ''' ({{lang-en|''Contacless payment''}}) կատարվում են վարկային ու դեբետային քարտերի, խելացի քարտերի կամ այլ սարքերի, ներառյալ սմարթֆոնների և այլ շարժական սարքերի միջոցով, որոնք գործածում են ռադիոհաճախականության նույնականացում (RFID) կամ [[Մերձդաշտային հաղորդակցություն (NFC)|մերձդաշտային հաղորդակցություն]] (NFC, օրինակ՝ [[Samsung Pay]], [[Apple Pay]], [[Google Pay]], Fitbit Pay կամ ցանկացած բանկային բջջային հավելված, որն ունի անհպում գործարք կատարելու հնարավորություն), և թույլ են տալիս կատարել անվտանգ վճարումներ։ Ներկառուցված ինտեգրալ սխեմայի չիպը և ալեհավաքը սպառողներին հնարավորություն են տալիս իրենց քարտը մոտեցնել վաճառքի կետում տեղադրված վճարային տերմինալի ընթերցողին և վճարում կատարել։ Անհպում վճարումը կատարվում է ֆիզիկապես մոտ տարածությունում, ի տարբերություն բջջային վճարումների այլ տեսակների, որոնք կիրառում են անլար բջջային կամ [[Wi-Fi|WiFi ցանց]]եր և չեն պահանջում ֆիզիկական մերձություն։ EMV-ն (Europay + Mastercard + Visa) միջազգային ստանդարտ տեխնոլոգիա է, որը գործածում են քարտերի և սմարթֆոնների խոշոր ընկերությունները՝ գործարքներ կատարելու համար։ Անհպում խելացի քարտերը, որոնք գործում են որպես պահված արժեքի քարտեր, հիմնականում կիրառվում են տրանսպորտի ուղեվարձի վճարման համար, ինչպիսիք են Oyster քարտը կամ RioCard-ը։ Դրանք հաճախ կարող են ունենալ ոչ գնային արժեք (օրինակ՝ ամսական կտրոնները)՝ կանխիկ կամ էլեկտրոնային վճարումով գնված ուղեվարձի արժեքին համապատասխան։ Որոշ մատակարարներ պնդում են, որ անհպում գործարքը կարող է գրեթե երկու անգամ ավելի արագ լինել, քան սովորական կանխիկ, վարկային կամ դեբետային քարտով գնումը։ Քանի որ սովորաբար ստորագրություն կամ PIN-ի հաստատում չեն պահանջում, անհպում վճարումներ սովորաբար կատարում են ոչ մեծ արժողությամբ գնումների ժամանակ։ Խոշոր ֆինանսական հաստատությունները և միջազգային կորպորացիաներն այժմ հաճախորդներին առաջարկում են անհպում վճարային համակարգ, քանի որ անհպում քարտերը լայն տարածում են ստացել ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Ավստրալիայում, Ֆրանսիայում, Նիդերլանդներում և այլուր, քանի որ սպառողները, օգտագործելով քարտը, ավելի շատ են գումար ծախսում փոքր գործարքներ կատարելու հնարավորության շնորհիվ։ Անհպում քարտերի քանակի աճի պայմաններում, այս մեթոդով վճարումների թիվը զգալիորեն ավելացել է հատկապես ծախսի սահմանաչափի բարձրացումից հետո։ Քարտով կատարված գնումներն այժմ գերազանցում են կանխիկով կատարվողներին, և օրինակ՝ Միացյալ Թագավորությունում կազմում են քարտով կատարված բոլոր գործարքների մոտավորապես մեկ երրորդը։ Անհպում վճարումները շատ հայտնի դարձան հատկապես Ավստրալիայում՝ 2019 թվականին գործածվելով առևտրային կետերի 55 տոկոսի կողմից<ref>{{Cite web|last=Reserve Bank of Australia|date=19 March 2020|title=Consumer Payment Behaviour in Australia|url=https://www.rba.gov.au/publications/bulletin/2020/mar/consumer-payment-behaviour-in-australia.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200402163202/https://www.rba.gov.au/publications/bulletin/2020/mar/consumer-payment-behaviour-in-australia.html |archive-date=2020-04-02 |access-date=11 January 2021|website=}}</ref>։ Քարտ թողարկողները նշում են, որ կմեծացնեն անհպում քարտերի հասանելիությունը սպառողների համար։ Միայն Մեծ Բրիտանիայում օգտագործվում են ավելի քան 58 միլիոն անհպում քարտ և ավելի քան 147,000 տերմինալ։ VISA-ի գնահատմամբ՝ մինչև 2020 թվականի վերջը ԱՄՆ-ում պետք է թողարկվեր 300 միլիոն անհպում քարտ՝ 2019 թվականին կանխատեսված 100 միլիոնի դիմաց։ == Պատմություն == === 1990–ականներից՝ 2000–ականներ === Mobil-ը այս տեխնոլոգիայի առաջին մշակողներից մեկն էր և դեռևս 1997 թվականին առաջարկեց իր անհպում "Speedpass" վճարային համակարգը Mobil–ի բենզալցակայանների համար։ Չնայած Mobil-ը միացել է Exxon-ին, ծառայությունը դեռևս գործում է բազմաթիվ [[ExxonMobil]] կայաններում։ Freedompay-ը նաև առաջինն էր անհպում վճարումներ առաջարկում Bank of America-ի<ref>{{cite web|url=http://secureidnews.com/news-item/freedompay-makes-waves-in-contactless-payment/|title=FreedomPay makes waves in contactless payment - SecureIDNews}}</ref> և [[ՄաքԴոնալդս|McDonald's]]-ի հետ համատեղ<ref>{{cite news| url=http://usatoday30.usatoday.com/tech/news/2001-05-29-mcdonalds-e-payments.htm | work=USA Today | title=McDonald's testing e-payment system | date=2001-05-29}}</ref>։ 2002 թվականին [[Philips]]-ը միավորվեց [[Սոնի|Sony]]-ի հետ՝ մշակելու NFC ստանդարտը<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Sony et Philips contrent Bluetooth |url=https://www.01net.com/actualites/sony-et-philips-contrent-bluetooth-193333.html |date=18 September 2002 |access-date=28 June 2020}}</ref><ref name="Nice"/>։ Այնուհետև Philips Semiconductors-ը դիմեց մերձդաշտային հաղորդակցության վեց հիմնական արտոնագրերը ստանալու համար, որոնք հորինել են ավստրիացի և ֆրանսիացի ինժեներներ [[Ֆրանց Ամտման]]ը և [[Ֆիլիպ Մոգարս]]ը, որոնք 2015 թվականին ստացել են [[Եվրոպական գյուտարարի մրցանակ |Եվրոպական գյուտարարի մրցանակ]]ը<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Philippe Maugars : le père français du NFC sacré inventeur européen de l'année |url=https://www.01net.com/actualites/philippe-maugars-le-pere-francais-du-nfc-sacre-inventeur-europeen-de-lannee-657540.html |date=12 June 2015 |access-date=28 June 2020}}</ref>։ 2004 թվականի հուլիսին [[Սոնի|Sony]]-ն, որը [[Ճապոնիա]]յում ներդրել էր անհպում RFID խելացի քարտը՝ FeliCa–ն, ներկայացրեց Osaifu-Keitai (おサイフケータイ) համակարգը (բառացի թարգմանությամբ՝ «դրամապանակ-հեռախոս»), որը մշակվել է NTTC DoCoaMo բջջային օպերատորի հետ Feli–ի բազմաթիվ համակարգերի վրա, ինչպիսին է 2006 թվականի հունվարի 28-ին ստեղծված Edy-ն Mobile Suica-ում, որը հիմնականում կիրառում էին JR East-ին պատկանող երկաթուղային ցանցերում<ref name="Caen"/>։ Անհպում վճարումները Գերմանիայում առաջին անգամ փորձարկեցին 2005 թվականին՝ օգտագործելով Philips-ի և Sony-ի NFC ստանդարտը Hanau–ի տրամվայների և ավտոբուսների վրա<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=A Hanau, le portable-ticket de bus joue au juste prix |url=https://www.01net.com/actualites/a-hanau-le-portable-ticket-de-bus-joue-au-juste-prix-276000.html |date=2 May 2005 |access-date=28 June 2020}}</ref>։ 2005թ. հոկտեմբերին վայրկյանական անհպում վճարումը առաջին անգամ փորձարկեց Ֆրանսիան՝ 6 ամիս տևած փորձակման ընթացքում կիրառելով [[Orange |Orange]]-ի Samsung NFC սմարթֆոնը և գործակցելով Philips Semiconductors-ի հետ։ Առաջին անգամ «Fly Tag»-ի շնորհիվ համակարգը թույլ տվեց ստանալ նաև աուդիովիզուալ տեղեկություն, օրինակ՝ ավտոբուսների չվացուցակները կամ կինոթատրոնների թրեյլերները<ref name="Caen">{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Caen, la ville où l'on paye et s'informe en sortant son portable |url=https://www.01net.com/actualites/caen-la-ville-ou-lon-paye-et-sinforme-en-sortant-son-portable-292660.html |date=20 October 2005 |access-date=28 June 2020}}</ref><ref name="Nice"/>։ 2007 թվականին հունիսին Փարիզի տարբեր հաստատություններում անհպում բանկային քարտով վճարումը փորձարկումն անցել է արդեն չորս օպերատորների տրամադրված NFC սմարթֆոններով (Orange, Bouygues Telecom, SFR և NRJ Mobile)։ 2007 թվականի նոյեմբերի 5-ին Orange-ը և տրանսպորտային ընկերություններ SNCF-ը և Keolis-ը գործակցեցին մետրոյում, ավտոբուսում և TER գնացքներում 2 ամիս տևած անհպում վճարային համակարգը<ref name="Nice">{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Les transports en commun niçois se mettent au paiement sans contact |url=https://www.01net.com/actualites/les-transports-en-commun-nicois-se-mettent-au-paiement-sans-contact-502462.html |date=24 May 2009 |access-date=27 June 2020}}</ref><ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Les transports rennais payés par mobile 'sans contact' |url=https://www.01net.com/actualites/les-transports-rennais-payes-par-mobile-sans-contact-363993.html |date=7 November 2007 |access-date=28 June 2020}}</ref>։ Առաջին անհպում քարտերը Մեծ Բրիտանիայում թողարկել է Barclaycard-ը 2007 թվականի սեպտեմբերին<ref>{{Cite web|url=https://www.finextra.com/newsarticle/17411/barclaycard-rolls-out-oyster-payments-card|title=Barclaycard rolls out Oyster payments card|date=September 2007|website=Finextra|publisher=Finextra}}</ref>։ PayPass-ը 2007 թվականին Նյու Յորքում փորձարկեց աշխարհի առաջին NFC-ով միացված հեռախոսը՝ Nokia 6131 NFC-ն<ref>{{Cite web|url=https://www.redferret.net/?p=9628|title=Nokia 6131 NFC – touch to pay credit card mobile phones start trickling onto the market|date=22 November 2007}}</ref>։ 2008 թվականի մարտին Eat-ը դարձավ առաջին ռեստորանային ցանցը, որն ընդունեց անհպում վճարումներ<ref>{{cite web|url= http://www.paymentsnews.com/2008/03/first-fully-int.html|title= First Fully Integrated Contactless Payment System in UK|access-date= 2012-08-26|work= www.paymentnews.com|date= 2008-03-26|archive-url= https://web.archive.org/web/20140302142640/http://www.paymentsnews.com/2008/03/first-fully-int.html|archive-date= 2014-03-02|url-status= dead}}</ref>։ 2009 թվականի հունվարի 19-ին մերձդաշտային հաղորդակցությունն աշխարհում առաջին անգամ գործածվեց Չինաստանի տրամվայներում և ավտոբուսներում<ref>{{cite web|publisher=nfcw.com |title=Mobile and transit operators launch NFC payments system in Chongqing |url=https://www.nfcw.com/2009/01/19/3577/mobile-and-transit-operators-launch-nfc-payments-system-in-chongqing/ |date=19 January 2019 |access-date=2 August 2020}}</ref>։ === 2010-ականներ === 2010 թվականի հունվարին Barclaycard-ը բջջային հեռախոսակապի Orange ընկերության հետ Մեծ Բրիտանիայում թողարկեց անհպում վարկային քարտ<ref>{{Cite web|url=http://www.home.barclaycard/news/barclaycard-orange-partnership.html|title=Orange and Barclaycard deliver next step in their partnership with contactless co-branded credit card|date=January 2010|website=Barclaycard|publisher=Barclaycard}}</ref>։ Orange-ը և Barclaycard-ը 2009 թվականին նաև հայտարարել էին, որ կգործարկեն բջջային հեռախոս առանց կոնտակտային տեխնոլոգիայի<ref>{{cite news |url= https://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/mediatechnologyandtelecoms/telecoms/4958655/Barclaycard-and-Orange-unveil-pay-by-mobile-service.html|title= Barclaycard and Orange unveil pay-by-mobile service by Garry White|access-date=2010-08-06 |work= Daily Telegraph|date= 2009-03-08 |location=London}}</ref>։ 2005 թվականի հոկտեմբերից մինչև 2006 թվականի նոյեմբերը 27 օգտվողների հետ անցկացված փորձարկումից հետո<ref name="tests">{{cite web|language=fr-FR |publisher=banquedesterritoires.fr |title=Télécoms - La révolution mobile sans contact arrive en 2008 |url=https://www.banquedesterritoires.fr/la-revolution-mobile-sans-contact-arrive-en-2008 |date=21 December 2007 |access-date=27 June 2020}}</ref>՝ 2010 թվականի մայիսի 21-ին, Nice Régie Lignes d'Azur-ի տրանսպորտային կառույցը Եվրոպայում հասարակական տրանսպորտի առաջին մատակարարն էր, որն առաջարկեց անհպում վճարումներ։ Իր տրամվայների և ավտոբուսների ցանցում կա՛մ NFC բանկային քարտով, կա՛մ սմարթֆոնի հավելվածով։ Առաջարկը ներառում էր նաև տրանսպորտային անվանումների վավերացում ու այդ անվանումների բեռնում սմարթֆոնի վրա՝ [[աբոնեմենտ]]ային անհպում քարտին կից<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=Nice, première ville à passer au paiement sans contact |url=https://www.01net.com/actualites/nice-premiere-ville-a-passer-au-paiement-sans-contact-516923.html |date=21 May 2010 |access-date=26 June 2020}}</ref>։ Այս ծառայությունը նախ փորձարկվել, այնուհետև ներդրվել է NFC սմարթֆոնների համար 2013 թվականի հունիսի 18-ին և 25-ին Քենի<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=A Caen, avec un mobile sans contact, on valide dans les bus et trams |url=https://www.01net.com/actualites/a-caen-avec-un-mobile-sans-contact-on-valide-dans-les-bus-et-trams-597907.html |date=18 June 2013 |access-date=27 June 2020}}</ref><ref>{{cite web|publisher=nfcw.com |title=NFC transit ticketing service goes live in French city of Caen |url=https://www.nfcw.com/2013/06/18/324659/nfc-transit-ticketing-service-goes-live-in-french-city-of-caen/ |date=18 June 2013 |access-date=3 August 2020}}</ref> և Ստրասբուրգի տրամվայներում և ավտոբուսներում<ref>{{cite web|language=fr-FR |publisher=01net.com |title=A Strasbourg, on voyage en bus et en tram grâce à un mobile sans contact |url=https://www.01net.com/actualites/a-strasbourg-on-voyage-en-bus-et-en-tram-grace-a-un-mobile-sans-contact-598603.html |date=27 June 2013 |access-date=27 June 2020}}</ref><ref>{{cite web|publisher=nfcw.com |title=Strasbourg NFC ticketing moves to commercial launch |url=https://www.nfcw.com/2013/07/05/324901/strasbourg-nfc-ticketing-moves-to-commercial-launch/ |date=5 July 2013 |access-date=3 August 2020}}</ref>։ NFC-ն [[Սեուլ]]<nowiki/>ում<ref>{{cite web|publisher=nfcw.com |title=KDDI, Softbank Mobile and SK Telecom to introduce NFC standard services in Japan and Korea |url=https://www.nfcw.com/2010/07/15/34145/kddi-softbank-mobile-and-sk-telecom-to-introduce-nfc-standard-services-in-japan-and-korea/ |date=15 July 2010 |access-date=2 August 2020}}</ref> 2010 թվականի մարտին ներդրեց Homeplus առևտրային ընկերությունը, իսկ [[Տոկիո]]<nowiki/>յում այն փորձարկվեց, այնուհետև ավելացվեց գոյություն ունեցող համակարգերին 2010 թվականի մայիսից։ NFC ստանդարտը առաջին անգամ մետրոյի ցանցում ներդրել է China Unicom-ը [[Պեկին |Պեկին]]ում 2010 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ 2011 թվականի հոկտեմբերին հայտնվեցին Mastercard PayPass և Visa payWave սերտիֆիկացումով առաջին բջջային հեռախոսները։ PayPass կամ payWave հաշիվը կարող է վերագրվել հեռախոսների մեջ ներկառուցված անվտանգ տարրին և/կամ [[Սիմ-քարտ|SIM քարտ]]ին։ 2013 թվականին Հոնկոնգում, գործածելով մերձդաշտային հաղորդակցության (NFC) տեխնոլոգիան, ստեղծվեց «3 Citi Wallet»–ը՝ շարժական դրամապանակի բազմաֆունկցիոնալ ծառայություն, որը ներառում էր բջջային վճարումներ, գործարքների պատմություն և որոնման գործառույթ, որը հաճախորդներին ուղղորդում էր իրենց մոտակայքում գտնվող լավագույն գործարքները։ 3Citi դրամապանակը գործածվում էր սմարթֆոնների լայն տեսականիների հետ՝ Samsung-ի, Sony-ի, HTC-ի, LG-ի և iPhone-ի։ Հոնկոնգում Visa payWave-ի ավելի քան 9000 ընթերցող սարք կարողացավ ընդունել անհպում վճարումներ հենց 1-ին օրը<ref>{{Cite web|title=3 Hong Kong and Citibank Jointly Launch '3 Citi Wallet' New Mobile Payment Technology Turns Mobile Phones into Digital Wallets New Milestone in Mobile Payment|url=https://www.citigroup.com/citi/news/2013/131031b.htm|access-date=2021-05-11|website=www.citigroup.com}}</ref>։ 2014 թվականի փետրվարին Mastercard-ը հայտարարեց, որ գործակցելու է Weve-ի հետ՝ կենտրոնանալով բջջային վճարումների վրա։ Գործակցության նպատակն էր նպաստել «անհպում բջջային վճարային համակարգերի» զարգացմանը՝ դրա համար ստեղծելով ունիվերսալ հարթակ [[Եվրոպա]]յում<ref>Villarreal, Alexandra. [http://bankcreditnews.com/payment-technology/mastercard-weve-partner-accelerate-contactless-payments-shift-u-k/15565/ "MasterCard, Weve partner to accelerate contactless payments shift in U.K."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160117121754/http://bankcreditnews.com/payment-technology/mastercard-weve-partner-accelerate-contactless-payments-shift-u-k/15565/ |date=2016-01-17 }} ''Bank Credit News''. 2/10/2014. Retrieved 2/10/2014.</ref>։ 2014 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Apple–ը, iPhone 6-ի թողարկմամբ, հայտարարեց Apple Pay–ի ստեղծման մասին, որը սմարթֆոնին ինտեգրված անհպում վճարումների սեփական համակարգ է<ref name="The Verge: allows you">{{cite web|url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6084211/apple-pay-iphone-6-nfc-mobile-payment |title=Apple Pay allows you to pay at the counter with your iPhone 6 |work= |first=Adrianne |last=Jeffries |date= September 9, 2014 |access-date=September 13, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140910225525/http://www.theverge.com/2014/9/9/6084211/apple-pay-iphone-6-nfc-mobile-payment |archive-date=September 10, 2014 |url-status = live|df= mdy-all}}</ref>։ 2014 թվականի սեպտեմբերին London's Tube-ի տրանսպորտը սկսեց ընդունել անհպում վճարումներ։ Ավարտված անհպում ճանապարհորդությունների թիվն այժմ գերազանցել է 300 միլիոնը։ 2015թ.-ի դեկտեմբերի 18-ին՝ ուրբաթ օրը, որն ամենածանրաբեռնվածն է, կատարվել է ռեկորդային 1,24 միլիոն ճանապարհորդություն ավելի քան 500 հազար եզակի անհպում քարտով<ref>{{Cite web|url=http://www.home.barclaycard/contactless/contactless-has-caught-on-underground.html|title=Contactless has caught on underground|date=February 2016|website=Barclaycard|publisher=Barclaycard}}</ref>։ 2016 թվականին Erste Group-ը Ավստրիայում գործարկեց միայն մերձդաշտային հաղորդակցության դեբետային քարտ։ Այն կարող է գործածվել ցանկացած NFC աջակցող տերմինալում՝ անսահմանափակ գումարով գործարքների համար, սակայն 25 եվրոյի սահմանաչափը գերազանցող գործարքների համար անհրաժեշտ էր PIN՝ գործարքը հաստատելու համար<ref>{{Cite web|url=https://www.sparkasse.at/erstebank/Privatkunden/Konto-karten/BankCard-NFC/Sticker|title=BankCard Sticker|date=January 2016|website=Erste Bank und Sparkassen|publisher=Erste Bank Group|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160822043548/https://www.sparkasse.at/erstebank/Privatkunden/Konto-karten/BankCard-NFC/Sticker|archive-date=2016-08-22}}</ref>։ 2016–ին անհպում վճարումները սկսում են ավելի լայն տարածում ստանալ, քանի որ գնալով ավելի շատ սարքեր էին առաջարկում վճարման այս տարբերակը։ === 2020-ականներ === [[File:Tfl ad Contactless Safest Way to Pay.jpg|thumb|Լոնդոնի ավտուբուսի կանգառի ցուցափեղկ, որը խորհուրդ է տալիս օգտվել անհպում վճարումից՝ որպես անվտանգ վճարման ձև համավարակի ընթացքում։]] Քովիդ–19–ի համավարակի ընթացքում<ref>[https://www.forbes.com/sites/rogerhuang/2020/03/09/who-encourages-use-of-digital-payments-due-to-covid-19/ WHO encourages use of contactless payments due to COVID-19]</ref> որոշ բանկեր բարձրացրին անհպում վճարման սահմանաչափերը<ref>[https://www.irishtimes.com/business/financial-services/increase-in-contactless-payments-limit-may-not-be-ready-until-april-1.4207022 Increase in contactless payments limit may not be ready until April]</ref><ref>[https://www.express.co.uk/finance/personalfinance/1259308/contactless-card-payment-limit-coronavirus-uk-money-lockdown-latest-news Contactless card payment limit to change in emergency move amid coronavirus pandemic]</ref>։ Միացյալ թագավորությունում 2020 թվականի մարտին չափը 30 ֆունտ ստերլինգից դարձավ 45<ref>{{cite web |title=Contactless limit in UK to be increased to £45 |url=https://www.ukfinance.org.uk/press/press-releases/contactless-limit-uk-be-increased-45 |website=UK Finance |access-date=19 June 2020}}</ref>։ Անհպում վճարումները համարվում են ավելի անվտանգ վճարային համակարգ՝ համեմատած կանխիկ փոխանցումների և Chip և PIN քարտերով վճարումների հետ։ == Ընդունումն ու կիրառումը == [[Google Pay]]-ը [[Գուգլ (որոնողական համակարգ)|Google]]-ի [[Անդրոիդ|Android]] օպերացիոն համակարգով աշխատող սարքերի համար նախատեսված հավելված է, որը թույլ է տալիս օգտատերերին գնումներ կատարել NFC-ի միջոցով, որն ի սկզբանե պահանջում էր ֆիզիկական անվտանգ տարր, սակայն այն փոխարինվեց հյուրընկալող քարտի էմուլյացիայով, որը ներդրվել էր Android 4.4-ում (KitKat): Softcard (նախկինում հայտնի է որպես Isis շարժական դրամապանակ), Cityzi և Quick Tap դրամապանակները, օրինակ, օգտագործում են անվտանգ SIM քարտ՝ կոդավորված անձնական տեղեկությունները պահելու համար։ Միացված բջջային հեռախոսներով անհպում վճարումները դեռևս տեղի են ունենում փոքր մասշտաբով, սակայն ամեն ամիս ավելի ու ավելի շատ բջջային հեռախոսներ են հավաստագրվում<ref>{{cite web|title=Certified phones|url=http://www.nfc-phones.org/certified-phones/|publisher=nfc-phones.org|access-date=2015-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20151011085103/http://www.nfc-phones.org/certified-phones/|archive-date=2015-10-11|url-status=dead}}</ref>։ 2012 թվականին Mastercard Advisors-ը գրեց, որ սպառողները, ամենայն հավանականությամբ, ավելի շատ փող կծախսեն՝ օգտագործելով իրենց քարտերը՝ փոքր գործարքների հեշտության շնորհիվ<ref>{{cite web |url= http://newsroom.mastercard.com/press-releases/new-mastercard-advisors-study-on-contactless-payments-shows-almost-30-lift-in-total-spend-within-first-year-of-adoption/|title= New MasterCard Advisors Study on Contactless Payments Shows Almost 30% Lift in Total Spend Within First Year of Adoption|access-date=2013-03-13|work=newsroom.mastercard.com|date=2012-05-03}}</ref>։ Mastercard Կանադան ասում է, որ իր Mastercard անհպում RFID վարկային քարտերի օգտագործողները «մոտ 25 տոկոսով» ավելի շատ են ծախսում<ref>Dubinsky, Zach. [http://www.cbc.ca/news/technology/new-credit-cards-pose-security-problem-1.904220 "New credit cards pose security problem"]. CBCNews.ca. 2010-06-02. Retrieved 2010-06-03.</ref>։ 2014 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ Միացյալ Թագավորությունում օգտագործվել է մոտ 58 միլիոն անհպում միացված քարտ և ավելի քան 147,000 տերմինալ<ref>{{cite web|last1=Campbell|first1=Francis|title=Contactless payments taking off in the UK in 2015|url=http://www.mobiletransaction.org/contactless-payments-uk/|website=mobiletransaction.org|access-date=16 December 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.contactless.info/Facts-and-Stats.asp |title=Key Facts and Stats|access-date=August 6, 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100721223225/http://www.contactless.info/Facts-and-Stats.asp |archive-date=July 21, 2010 }}</ref>։ 2017 թվականի հունիսին քարտով կատարված գնումները գերազանցել են կանխիկով կատարվողներին։ Հաղորդվում է, որ դա պայմանավորված է անհպում վճարումների աճով, որը կազմում է Միացյալ Թագավորությունում քարտային բոլոր գործարքների մոտավորապես մեկ երրորդը։ Այս մեթոդով վճարումների թիվը զգալիորեն աճել էր այն բանից հետո, երբ ծախսերի սահմանաչափը 20 ֆունտից բարձրացվեց մինչև 30 ֆունտ։ 2018 թվականին Ավստրալիայի Westpac բանկային ընկերությունը բացահայտեց 2017 թվականի անհպում վճարումների վիճակագրությունը և զեկույցում պնդեց, որ անհպում վճարումները մոտեցել են հագեցվածության կետին՝ կիրառվելով գնումների ավելի քան 90%–ը կատարելիս։ Ավստրալական St.George բանկը հաղորդում է նույն ժամանակահատվածում օգտագործման 94,6%-ի մասին<ref>{{Cite web|url=https://www.westpac.com.au/personal-banking/credit-cards/explore/visa-contactless-payments-data/|title=Contactless Payments Statistics Australia 2017 {{!}} Westpac|website=www.westpac.com.au|language=en|access-date=2018-07-09}}</ref>։ Visa-ի և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] այլ քարտ թողարկողների վերջին հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ մոտ ապագայում նրանք կբարձրացնեն անհպում քարտերի հասանելիությունը ԱՄՆ սպառողների համար։ Visa-ի հաշվարկներով մինչև 2020 թվականի վերջը ԱՄՆ-ում պետք է թողարկվեր 300 միլիոն անհպում քարտ՝ 2019 թվականի վերջում կանխատեսված 100 միլիոնի դիմաց։ Հեռահաղորդակցության օպերատորները սկսում են ներգրավվել անհպում վճարումների ոլորտ՝ գործածելով NFC-ով աշխատող հեռախոսներ։ Belgacom-ի Pingping-ն, օրինակ, ունի պահված արժեքի հաշիվ և Alcatel-Lucent-ի Touchatag-ի հետ գործակցության միջոցով ապահովում է անհպում վճարման գործառույթը։ Խոշոր ֆինանսական կազմակերպությունները, որոնք այժմ առաջարկում են անհպում վճարային համակարգեր, ներառում են Mastercard–ը, China UnionPay–ը, Citibank–ը, JPMorgan Chase–ը, American Express–ը, KeyBank–ը, Barclays–ը, Barclaycard–ը, HSBC–ն, Lloyds Banking Group–ը, FreedomPay–ը, The Co-operative Bank–ը, Nationwide Building Society–ը և NatWest Group–ը։ Visa payWave-ը, American Express Expresspay-ը և Mastercard Contactless-ը անհպում վարկային քարտի օրինակներ են, որոնք լայն տարածում են գտել ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում։ == Տեխնոլոգիա == EMV ստանդարտով վճարային տերմինալներում ընդունված է անհպում վճարումների երկու հիմնական ստանդարտի գործածում։ '''EMV չիպ''' Թողարկված բանկային քարտի վրա դրվում է խելացի չիպ կամ կրիպտոգրաֆիկ չիպ, որը հայտնի է որպես խելացի քարտ և թույլ է տալիս անլար վճարումներ կատարել EMV չիպից վճարային տերմինալի միջակայքում՝ օգտագործելով EMVCo ստանդարտին համապատասխան [[RFID տեխնոլոգիա |RFID տեխնոլոգիա]]։ Երբ խելացի քարտը հպվում է վճարային տերմինալին, որը նույնականացնում է քարտ թողարկողների տվյալները մի շարք [[PIN |PIN]] փոխազդեցությունների միջոցով, վճարումը համարվում է հաջողված։ '''Թոկենիզացիա (նշանավորում)''' Խելացի քարտերի տեխնոլոգիայի ավելի նոր մոտեցում է քարտը ապարատային սարքին միացնելը, օրինակ՝ Apple Pay հավելվածի միջոցով iPhone բջջային հեռախոսի վրա։ Դրանով իսկ բջջային սարքերին թույլ է տրվում վճարումներ կատարել RFID տեխնոլոգիայով վճարային տերմինալի միջոցով՝ խելացի քարտի անունից՝ գործածելով քարտ թողարկողի կողմից ստեղծված նշանը, որն էլ հայտնի է որպես թոկենիզացիա։ Սարքի հաշվի համարը (DAN), որը նման է ավանդական վճարային շերտի և չիպային քարտերում Անձնական հաշվի համարին (PAN), ստեղծվում է մասնավոր փակ բանալու հետ և ուղարկվում է քարտ թողարկողին՝ ապարատային սարքի վրա խելացի քարտի սկզբնական տեղադրման ժամանակ։ Երբ վճարումները կատարվում են ապարատային սարքի վրա հաստատված հավելվածի միջոցով, DAN-ը և համապատասխան մանրամասները, ինչպիսիք են ժամկետի ավարտը և CCV վավերացման սխեման, վճարային տերմինալի միջոցով ուղարկվում են քարտ թողարկողին գաղտնագրման համար, որտեղ փակ բանալին օգտագործվում է գործարքը թույլատրելու համար։ == Անվտանգություն == 2006 թվականին անվտանգության հետազոտողները պարզեցին, որ քարտատիրոջ անունը, վարկային քարտի համարը և գործողության ժամկետը կարող են փոխանցվել անհպում վճարային քարտերով՝ առանց գաղտնագրման։ Նրանք կարողացան գործածել անհպում վարկային քարտից արտահոսած տեղեկությունը առցանց գնումներ կատարելու համար՝ առանց բացելու այն ծրարը, որով ուղարկվել էր քարտը<ref>{{cite news |last=Schwartz |first=John |date=2006-10-23 |title=Researchers See Privacy Pitfalls in No-Swipe Credit Cards |url=https://www.nytimes.com/2006/10/23/business/23card.html |work=The New York Times |access-date=2019-09-22}}</ref>։ Կախված տնտեսական տարածքից, կարող է լինել վճարման սահմանափակում առանձին գործարքների համար՝ առանց PIN մուտքագրելու անհրաժեշտության, և որոշ անհպում քարտեր կարող են օգտագործվել միայն որոշակի քանակությամբ, մինչև հաճախորդից PIN-ը խնդրելը<ref>{{cite web |url=http://www.lloydsbank.com/current-accounts/debit-card/contactless.asp|title=Lloyds Bank - UK Bank Accounts - Contactless Debit Cards}}</ref>։ Անհպում դեբետային և վարկային քարտերը կիրառում են նույն չիպը և PIN ցանցը, ինչ հին քարտերը և պաշտպանված են նույն խարդախության երաշխիքներով։ Այնտեղ, որտեղ PIN-ը գործում է, քարտի անհպում մասը կարող է չգործել մինչև ստանդարտ չիպի և PIN-ի գործարքի իրականացումը։ Սա օգնում է հասկանալ, որ քարտը առաքվել է իրական քարտապանին։ Խարդախության երաշխիքների ստանդարտների համաձայն՝ ԱՄՆ բանկերը պատասխանատվություն են կրում անհպում քարտից գանձվող ցանկացած խարդախ գործարքի համար<ref>{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/445a308c-02f3-11e9-9d01-cd4d49afbbe3|title=At last, US banks are introducing contactless cards|date=January 6, 2019|website=Financial Times|access-date=2019-08-20|last1=Armstrong|first1=Robert}}</ref>։ == Նվազագույն սահմանաչափ == Քանի որ սովորաբար ստորագրություն կամ PIN-ի հաստատում չի պահանջվում, անհպում գնումները յուրաքանչյուր գործարքի ժամանակ հաճախ սահմանափակվում են առավելագույն գումարով, որը հայտնի է որպես Քարտապանի հաստատման սահմանաչափ (CVM): Բանկերն ունեն տարբեր սահմանաչափեր։ Սահմանված CVM սահմանաչափով գործարքների համար սովորաբար պահանջվում է ստուգում (օրինակ՝ PIN, ստորագրություն կամ կենսաչափական նույնականացում)։ Բացի այդ, ավելի ցածր արժեքով գործարքներն ընդունվում են առանց գործարքն առցանց ուղարկելու ընդունող կողմին՝ ստուգելու համար։ Սա հայտնի է որպես նվազագույն սահմանաչափ։ Այս սահմանափակումները սովորաբար չեն կիրառվում, երբ օգտագործվում է CDCVM (Սպառողական սարքի քարտապանի ստուգման մեթոդ) ստուգումը (օրինակ՝ Apple Pay-ում)։ {| class="wikitable" |- ! Տնտեսական տարածք!! Սահմանաչափ!! Մեկնաբանություն |- | Ավստրալիա|| $100 || 100 դոլարից ավելի գործարքի համար պահանջվում է PIN կոդ կամ նույնականացման քարտ։ Ապրիլից սկսած սահմանաչափը դարձել է 200 դոլար։ <ref>{{cite web|title=MasterCard® contactless|url=http://www.mastercard.com.au/contactless.html|website=MasterCard|publisher=MasterCard Australia|access-date=18 February 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160218140102/http://www.mastercard.com.au/contactless.html|archive-date=18 February 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Visa payWave: FAQs|url=http://www.visa.com.au/cardholders/cardsservices/visa_paywave_faqs.shtml#q9|website=Visa Australia|publisher=Visa|access-date=18 February 2016}}</ref> |- | Ավստրիա || €25 || 25 եվրոն գերազանցելու դեպքում պետք է PIN կոդ. Մինչև 2017 թվականը թողարկված քարտերի կարող են միայն 5 գործարք անել առանց կոդի։ref>{{cite web|title=Maestro® kontraktlos|url=http://www.maestrocard.com/at/privatkunden/innovation_kontaktlos.html|website=Maestro|publisher=Maestro Austria|access-date=4 July 2016}}</ref> 2016 թվականի դեկտեմբերից հետո թողարկված քարտով գործարքի համար PIN կոդ է պահանջվում 25 եվրոյից ավելի գործարքի կամ անհպում գործարքների ընդհանուր 215 եվրո արժենալու դեպքում։ |- |- | Բահրեյն || 20 դինար || |- | Բանգլադեշ|| 3000.00 տակա || 3000.00 տակայից ավելի փոխանցման համար պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Բելգիա || €50 || Քովիդի ճգնաժամի հետևանքով Բելգիայում գործարքի սահմանաչափը բարձրացել է։ 50 եվրոյից ավելի գործարքի համար պահանջվում է PIN։ PIN է պահանջվում նաև, երբ մի քանի անհպում գործարքներ հաջորդում են իրար և դրանց գինը հասնում է 125 եվրոյի։ |- | Բրազիլիա || R$200 || 200 ռեալից ավելի գործարքների համար պահանջվում է PIN կոդ<ref>{{cite web|title=Empresas aumentam limite de pagamentos por aproximação; veja valores|url=https://olhardigital.com.br/2020/12/24/noticias/empresas-aumentam-limite-de-pagamentos-por-aproximacao-veja-valores/|website=OlharDigital|date=24 December 2020|publisher=Olhar Digital|access-date=25 April 2021}}</ref>։ |- | Բուլղարիա || 50 BGN || 50 բուլղարական լևից ավելի գործարքի համար պահանջվում է կոդ, իսկ մինչև 2019 թվականի ապրիլի 12-ը՝ բուլղարական լև։ |- | Կանադա || սահմանաչափ չկա || Սահմանափակումները կատարվում են բանկերի հայեցողությամբ, սակայն գումարի չափը սահմանափակող օրենք չկա։ Այնուամենայնիվ, գործնականում ֆինանսական հաստատությունները սահմանափակում են մինչև $100 կանադական դոլարի անհպում վճարումները։ Որոշ առևտրականներ կարող են ընդունել ավելի մեծ գումար, որը ենթակա է ստորագրության ստուգման։ [[COVID-19 համավարակ|COVID-19 համավարակի]] պատճառով MasterCard-ը, Visa-ն և American Express-ը հասցրել են իրենց սահմանաչափերը մինչև $250–ի<ref>{{cite web |url=https://m.huffingtonpost.ca/amp/entry/touchless-transactions-tap_ca_5e8b62f7c5b6e7d76c683246/ |title=Mastercard, Visa Raise Tap Limits, And Stores Want Interac To Follow |author=Jon Rumley |date=2020-04-07 |website=huffingtonpost.ca |publisher=Huffington Post |access-date=2020-04-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.iphoneincanada.ca/news/american-express-canada-tap-payment-limit-250-covid19/ |title=American Express Canada Increases Tap Payment Limit to $250 Due to COVID-19 |author=Gary Ng |date=2020-04-07 |website=iphoneincanada.ca |publisher=iPhone In Canada |access-date=2020-05-21 }}</ref>։ |- | Չիլի || 12.000 պեսո || |- | Չինաստան || 1000 յուան<ref>{{Cite web |url=http://www.unionpayintl.com/en/enaboutUpi/ennewsCenter/encompanyNews/3002674.shtml |title=Archived copy |access-date=2017-01-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170104234253/http://www.unionpayintl.com/en/enaboutUpi/ennewsCenter/encompanyNews/3002674.shtml |archive-date=2017-01-04 |url-status=dead }}</ref> || UnionPay QuickPass. PIN–ը պահանջվում է, եթե բանկից անջատված չէ։ |- | Կոլումբիա ||Սահմանաչափ չկա|| 100.000 կոլումբիական պեսոյից ավելի գործարքի դեպքում պետք է PIN կոդ։ |- | Կոստա Ռիկա || Սահմանաչափ չկա || ₡30000–ց ավելի գործարքի դեպքում պահանջվում է ստորագրություն<ref>{{cite web |last1=Sequeira |first1=Rebeca |title=Pagos con tarjeta por menos de ₡30 mil no requerirán firma |url=https://www.larepublica.net/noticia/pagos-con-tarjeta-por-mas-de-30-mil-no-requeriran-firma |website=La República |access-date=27 August 2021 |language=Spanish |trans-title=Card payments of less than ₡30,000 will not require a signature}}</ref>։ 2022 թվականի հուլիսի մեկից սկսած ստորագրությանը կփոխարինի PIN կոդը<ref>{{cite web |last1=Gudiño |first1=Ronny |title=Le solicitarán PIN en compras superiores a los ₡30 mil a partir de julio del 2022 |url=https://www.larepublica.net/noticia/le-solicitaran-pin-en-compras-superiores-a-los-30-mil-a-partir-de-julio-del-2022 |website=La República |access-date=27 August 2021|language=Spanish |trans-title=You will be asked your PIN on purchases over ₡30,000 beginning July 2022}}</ref>։ |- | Խորվաթիա<ref>{{cite web|url=http://www.pbzcard.hr/hr/prihvat-kartica/beskontaktno-placanje|title=Beskontaktno plaćanje - Prihvat kartica - PBZCard.hr}}</ref>|| Սահմանաչափ չկա|| 250HRK–ից ավելի գործարքի դեպքում պետք կգա PIN կամ ստորագրություն։ |- | Կյուրասաո ||ANG 45|| Սահմանաչափից բարձր գործարքների համար պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Չեխիա ||Սահմանաչափ չկա|| 500 չեխական կրոնից ավելի գործարքի դեպքում PIN է պետք։ 3 անընդմեջ անհպում գործարքներից հետո PIN-ը պահանջվում է։ |- |Դանիա<ref>[https://web.archive.org/web/20150908030356/http://www.nets.eu/dk-da/Om/nyheder-og-presse/Pages/Dankortet-bliver-nu-kontaktl%C3%B8st.aspx?intcmp=dk-forside-spot-Dankort-kontaktl%C3%B8st "Dankortet bliver nu kontaktløst"]</ref>|| 350 DKK || 350 դանիական կրոնից ավելի գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN։ Երբեմն ցանկացած դեպքում PIN կոդ է պետք գալիս՝ հաստատելու համար, որ քարտից տերն է օգտվում։ |- | Դոմինիկյան Հանրապետություն || Սահմանաչափ չկա || |- | Էստոնիա<ref>{{Cite web|url = https://www.swedbank.ee/viipemakse/eng/|title=Swedbank|website=Swedbank|access-date = 2017-01-02}}</ref>|| €50 || |- | Ֆինլանդիա || €50 || Մինչև 2019 թվականի ապրիլի 12-ը սահմանաչափը եղել է 25 եվրո։ |- | Ֆրանսիա || €50 || Կարող է գործածվել օրվա մեջ մինչև 3 անգամ։ |- | Գերմանիա || Սահմանաչափ չկա || Յուրաքանչյուր գործարքի համար, որն ավելի է 25 կամ 50 եվրոյից (որոշ Visa քարտերի համար), պահանջվում է PIN կոդ կամ [[Apple Pay#Consumer Device Cardholder Verification Method (CDCVM)|CDCVM]] վավերացում։ |- |Հունաստան |€50 |Հիսուն եվրոյից ավելի գործարքի համար կոդ է պահանջվում» |- | Հոնկոնգ || Սահմանաչափ չկա || Որոշ բանկեր սկզբնական շրջանում դրել էին 500 կամ 1000 դոլարի սահմանափակում, սակայն դրանք հեռացվեցին։ |- | Հունգարիա || Սահմանաչափ չկա || 5000 հունգարական ֆորինտից ավելի գործարքի համար պահանջվում է PIN։ Սահմանաչափ չկա Apple Pay–ի կամ նմանատիպ անհպում վճարումների դեպքում։ |- | Իսլանդիա ||ISK 5.000|| Սահմանաչափից ավելի յուրաքանչյուր գործարքի համար պահանջվում է Chip and PIN կոդ։ |- | Հնդկաստան || ₹5000 || 5000 ռուփիից ավելի գործարքի դեպքում PIN է պահանջվում։ |- | Ինդոնեզիա || Rp1.000.000 || Սահմանաչափը գերազանցող գործարքի համար պահանջվում է 6 նիշ ունեցող PIN վավերացում։ |- | Իռլանդիա ||€50||2020 թվականի ապրիլի 1-ին 30 եվորյից դարփել է 50 եվրո<ref>{{Cite web|url=https://www.bpfi.ie/news/rollout-contactless-limit-increase-well-underway-parties-work-towards-national-completion-1-april/|title=Rollout of contactless limit increase well underway as all parties work towards national completion by 1 April - Banking and Payments Federation Ireland|website=www.bpfi.ie|date=25 March 2020|access-date=2020-04-18}}</ref>։ Գործարքի սահմափակում չկա, եթե կիրառվում է երկփուլային անվտանգություն ունեցող անհպում վճարման համակարգ (օրինակ՝ [[Apple Pay]])<ref>{{cite web|url=https://www.irishtimes.com/business/technology/apple-pay-contactless-service-launches-in-ireland-1.3000151|title=Apple Pay contactless service launches in Ireland|date=7 March 2017|via=www.irishtimes.com|access-date = 2019-12-05}}</ref>։ |- |Իսրայել |300 ILS |300 իսրայելական շեկելից ավելի գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN։ |- | Իտալիա || Սահմանաչափ չկա || €50–ից ավելի գործարքի դեպքում PIN է պետք։ |- | Ճապոնիա || JP¥20000 || JCB QUICPay և QUICPay＋<ref>{{cite web|title=JCB QUICPay|url=http://www.jcb.co.jp/card/add/quicpay/|access-date=5 September 2017}}</ref> |- | Լատվիա<ref>{{Cite web|url = https://www.financelatvia.eu/en/news/banks-increase-contactless-card-limits-to-50-euro/|title=Banks Increase Contactless Card Limits to 50 Euro|website = Finance Latvia Association|date=25 March 2020|access-date = 2021-01-07}}</ref> || €50 || |- | Լիտվա<ref>{{Cite web|title = Contactless cards|url = https://ib.swedbank.lt/private/d2d/cards/bankCards/contactless|website=Swedbank|access-date = 2016-09-01}}</ref> || €25 || |- | Հյուսիսային Մակեդոնիա || 750 MKD || |- | Մալայզիա || RM250 || Կուտակային սահմանաչափերը (ընդհանուր գումարը և/կամ հաջորդական գործարքները) տարբերում են ամեն քարտ թողարկողի համար<ref>{{cite web|title=FAQs on migration to PIN-based payment cards|url=http://www.bnm.gov.my/documents/2016/faq_migration_pin_based.pdf|publisher=|access-date=9 February 2018|page=2|date=28 October 2016}}</ref>։ Մեխանիկորեն 250 ռինգիտից բարձր յուրաքանչյուր գործարքի համար պահանջվում է PIN, բայց սահմանը կարգավորելի է։ <ref>{{cite web|author=John Lim|title=How to disable contactless payment?|date=3 January 2017|url=http://says.com/my/lifestyle/disable-contactless-payment|publisher=says.com}}</ref> |- | Նիդեռլանդներ<ref>{{Cite web|title = Mijlpaal: 100 miljoen contactloze betalingen {{!}} CCV Holland|url = https://www.ccv.nl/nieuws/overzicht/100-miljoen-contactloze-betalingen|website = www.ccv.nl|access-date = 2015-11-20|language=nl}}</ref> || Սահմանաչափ չկա || 25 եվրոյից ավելի անհրաժեշտ է PIN կոդ։ Որոշ հին քարտեր թույլ են տալիս միայն հինգ գործարք անընդմեջ առանց PIN-ի։ |- | Նոր Զելանդիա || $80 || 80 դոլարից ավելի յուրաքանչյուր գործարքի համար պահանջվում է PIN: Ի պատասխան [[COVID-19 համավարակ|COVID-19 համավարակի]]՝ այս գումարը ժամանակավորապես բարձրացվեց մինչև 200 դոլար՝ ավելորդ շփումները հետագայում նվազեցնելու նպատակով<ref>{{cite web |title=Covid 19 coronavirus: Paywave eftpos limit raised to $200 - but two banks lag |url=https://www.nzherald.co.nz/business/covid-19-coronavirus-paywave-eftpos-limit-raised-to-200-but-two-banks-lag/G5BGPPEHAHC4UZDF6SINL7WJQE/ |publisher=NZ Herald |access-date=18 March 2021}}</ref>։ |- | Նորվեգիա<ref>{{Cite web|url=https://www.ntbinfo.no/pressemelding/200000-taepper-hver-dag?publisherId=15683096&releaseId=17855693|title=200.000 tæpper hver dag {{!}} BankAxept|website=www.ntbinfo.no|language=no|access-date=2019-04-01}}</ref>|| Սահմանաչափ չկա || 500 կրոնից ավելի գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN<ref>{{Cite web|title=Grensen for kontaktløs betaling med BankAxept uten PIN-kode økes|url=https://www.finansnorge.no/aktuelt/nyheter/2020/korona/grensen-for-kontaktlos-betaling-med-bankaxept-uten-pin-kode-okes/|access-date=2020-10-24|website=Finans Norge|language=no}}</ref>։ Երբեմն PIN–ը պետք է գալիս՝ հաստատելու, որ օգտվում է տերը։ |- | Ֆիլիպիններ || ₱5000 || 2020–ին ₱2000–ից դարձել է ₱5000<ref>{{cite web |title=MasterCard raises payments limits for PH|url=https://www.manilatimes.net/2020/07/26/public-square/mastercard-raises-payments-limits-for-ph/746059#:~:text=MasterCard%20has%20raised%20the%20contactless,%2C000%20to%20P5%2C000.|publisher=The Manila Times |access-date=16 March 2022}}</ref>։ |- | Լեհաստան || Սահմանաչափ չկա || 100 կամ ավելի լեհական զլոտի գործարքների համար պահանջվում է PIN: |- | Պորտուգալիա || Սահմանաչափ չկա || €50–ից ավելի գործարքի դեպքում PIN–ով վավերացումը պարտադիր է<ref>{{Cite web|url=https://www.bportugal.pt/comunicado/os-pagamentos-sem-contacto-ate-50-euros-vieram-para-ficar|title=Os pagamentos "sem contacto" até 50 euros vieram para ficar|website=www.bportugal.pt|language=pt|access-date=2020-07-13}}</ref>։ |- | Ռումինիա || Սահմանաչափ չկա || 100 կամ ավելի ռումինական լեյից ավելի գործարքի համար անհրաժեշտ է PIN։ |- | Ռուսաստան || Սահմանաչափ չկա || 1000 ռուբլիից ավելի գործարքի համար անհրաշետ է PIN կամ ստորագրություն։ |- | Սաուդյան Արաբիա || 300 SAR || Սահմանաչափից ավելի գործարքի համար անհրաժեշտ է կոդ։ |- | Սերբիա || Սահմանաչափ չկա || 2000 դինարից ավելիի համար պարտադիր է PIN կոդը։ |- | Սինգապուր || S$100 || Սինգապուրում անհպում վճարումների ընթացիկ գործարքի սահմանաչափը [[Սինգապուրյան դոլար|S$]]100 է, չնայած որոշ բանկեր առաջարկում են ավելի բարձր չափեր<ref name=StraitsTimes>{{cite news|url=http://www.straitstimes.com/business/banking/nets-payments-to-go-digital-and-contactless|title=Nets payments to go digital and contactless|newspaper=The Straits Times|date=8 February 2017|first=Rachel|last=Boon|access-date=25 August 2017}}</ref>։ |- | Սլովակիա || Սահմանաչափ չկա || €20-ից ավելի գործարքների համար անհրաժեշտ է PIN: 3 անընդմեջ անհպում գործարքից հետո PIN է պահանջվում։ Ի պատասխան [[COVID-19 համավարակ|COVID-19 համավարակի]]՝ այս գումարը ժամանակավորապես բարձրացվեց մինչև 50 եվրո՝ ավելորդ շփումները հետագայում նվազեցնելու նպատակով։ |- | Սլովենիա || Սահմանաչափ չկա|| €25–ից ավելի գործարքի դեպքում PIN է անհրաժեշտ։ |- | Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն || 500 ZAR || 2017 թվականի մայիսին դարձել է 500 ռենդ (բացառությամբ Absa բանկի, որը չափը մնացել է 200 ռենդ)<ref>{{Cite news|url=https://www.businesslive.co.za/bt/money/2017-11-18-tap-n-go-not-as-risky-as-many-fear/|title='Tap 'n go' not as risky as many fear|access-date=2018-03-28|language=en-US}}</ref> |- | Իսպանիա ||Սահմանաչափ չկա || 50 եվրոյից ավելի գործարքի դեպում PIN-ի հաստատումը պարտադիր է, բացառությամբ բջջային վճարումների։ |- | Շրի Լանկա || No limit || 5000 ռուփիից ավելի գործարքի դեպքում անհրաժեշտ է PIN–ի կամ ստորագրության հաստատում։ |- | Շվեդիա || 200 SEK || Սահմանաչափից բարձր գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Շվեյցարիա || 80 CHF || Սահմանաչափից բարձր գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Թայվան || Սահմանաչափ չկա || Մեծ գնումների դեպքում երբեմն պետք է գալիս ստորագրություն։ |- | Թայլանդ || ฿1500 || |- | Թուրքիա || ₺500 || Սահմանաչափից բարձր գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Ուկրաինա || 1500 UAH || Սահմանաչափից բարձր գործարքի դեպքում պահանջվում է PIN կոդ։ |- | Միացյալ Թագավորություն || £100 | Նախկին սահմանաչափեր։ * £10 (2007–ի սեպտեմբերի մեկից 2010–ի փետրվարի 28)<ref>{{cite web |last1=Barclays |title=Ten years of contactless {{!}} Barclays |url=https://home.barclays/news/2017/09/ten-years-of-contactless/ |website=Barclays |access-date=8 April 2020 |language=en}}</ref> * £15 (2010–ի մարտի 1-ից՝ 2012–ի մայիսի 31)<ref>{{cite web |last1=Gough |first1=Owen |title=Supermarket contactless spending jumps as 'touch and go' overtakes Chip and PIN |url=https://smallbusiness.co.uk/contactless-spending-overtakes-chip-pin-2537159/ |website=Small Business |access-date=8 April 2020 |date=2 March 2017}}</ref> * £20 (2012 հունիսի 1–ից՝ 2015–ի օգոստոսի 31)<ref>{{cite web |last1=BBC News |title=Contactless pay limit up to £20 |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-18265388 |website=BBC News |access-date=8 April 2020 |date=1 June 2012}}</ref> * £30 (2015–ի սեպտեմբերի 1–ից՝ 2020–ի մարտի 31)<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-34110348|title=Contactless card limit rises to £30 as card use surges|work=BBC News|date=1 September 2015}}</ref> * £45 (2020 ապրիլի 1-ից – 2021–ի հոկտեմբերի14)<ref>{{Cite web|url=http://www.knowyourmobile.com/ios/apple-pay/23175/apple-pay-100-backed-uks-major-banks-including-barclays|title=Apple Pay 100% Backed By UK's Major Banks -- Including Barclays|website=Know Your Mobile|access-date=2016-05-04}}</ref> Գործարքների սահմանափակում չկա երկփուլային անվտանգություն ունեցող անհպում վճարումների դեպքում (օրինակ՝ [[Apple Pay]]), թեև որոշ առևտրականներ, որոնք չեն թարմացրել իրենց քարտի տերմինալների ծրագրակազմը, կիրառում են 100 ֆունտ ստերլինգի սահմանաչափ։ |- | ԱՄՆ || Սահմանաչափ չկա || Խոշոր գնումների համար կարող է պահանջվել ստորագրություն։ Բանկերը կարող են սահմանել իրենց սահմանաչափերը կամ պահանջել PIN: |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանտուփ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://www.level2kernel.com/emv-level-2-contactless-information-guide.html A Comprehensive Technical Overview of Contactless] * {{Citation | archive-url = https://web.archive.org/web/20140424103549/http://www.contactless.info/ | archive-date = April 24, 2014 | url = http://www.contactless.info/ | title = Contactless.info}} is designed to provide information for UK retailers that have an interest in Contactless card acceptance] * [http://www.cbc.ca/news/technology/new-credit-cards-pose-security-problem-1.904220 New credit cards pose security problem], CBC News * [https://abcnews.go.com/Technology/Cybershake/story?id=771889&page=1 Chase's "blink" uses RFID] [[Կատեգորիա:Բանկային համակարգ]] [[Կատեգորիա:Վճարումներ]] [[Կատեգորիա:Առցանց ծառայություններ]] [[Կատեգորիա:Վաճառք]] [[Կատեգորիա:Տեխնոլոգիա]] [[Կատեգորիա:Բանկեր]] [[Կատեգորիա:Ֆինանսական ծառայություններ]] g8y8qibadvghlilll7vc96xnjoedowd 0 1093431 8473893 8408593 2022-07-22T19:02:51Z Slava Sahakyan70 65321 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Աշխքարտ}} '''Չանդարլի''' (Չանդարլի-Կյորֆեզի, {{lang-tr|Çandarlı Körfezi}}), ծովածոց [[Եգեյան ծով|Եգեյան ծովում]]՝ [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայի]] արևմտյան ափին՝ Թուրքիայում՝ [[Իզմիրի մարզ|Իզմիրի մարզում]]։ Ծոց է թափվում Բաքիր (Կայկ) գետը։ Հայտնի է որպես '''Էլաիթյան ծոց'''<ref name=str /> (Էլեաթյան<ref name=esb />, Էլեական, {{lang-grc|Ὲλαϊτικὸς κόλπος}}), անվանումը ստացել է Էոլիդայի [[Պերգամոն]] նավահանգստի [[Էլեա (Էոլիդա)]] քաղաքից<ref name=esb>{{ВТ-ЭСБЕ|Элея|том=XLa|страницы=642|Обнорский Н. П.}}</ref>։ == Պատմություն == Ըստ [[Ստրաբոն|Ստարբոնի]]՝ ծոցի մուտքի մոտ Հիդրա ({{lang-grc|Ύδρα}}) և Գարմատունտ ({{lang-grc2|Ἁρμᾰτοῦς}}) հրվանդանների հեռավորությունը կազմել է 80 [[Ասպարեզ (չափման միավոր)|ասպարեզ]]։ Հարավային ափին եղել է էոլիական Միրենա քաղաքը՝ իր նավահանգստով<ref name="str">''Страбон''. География. XIII, 3, 5; с. 622</ref>։ Երբ սկսվեց հունական հեղափոխությունը, Պսարայի հույները լայնածավալ արշավանք կատարեցին Փոքր Ասիայի ափին Լեսվոսի շրջանում, մինչդեռ օսմանյան նավատորմը Հուսրեվի գլխավորությամբ գտնվում էր Մորեայի արևմտյան կողմում, իսկ եգիպտականը։ Կրետեից ավելի մոտ չէր։ Երբ սկսվեց [[Հունաստանի անկախության պատերազմ|հունական հեղափոխությունը]], [[Փսարա (կղզի)|Փսարայի]] հույները լայնածավալ հարձակում գործեցին [[Անատոլիա|Անատոլիայի]] [[Լեսբոս|Լեսվոսի]] շրջանում, քանի դեռ [[Օսմանյան կայսրություն|օսմանյան]] [[Նավատորմ|նավատորմը]] Հյուսրևի գլխավորությամբ գտնվում էր Մորեայի արևմտյան կողմում, իսկ եգիպտականը [[Կրետե|Կրետեից]] բավականին հեռու էր։ Արշավանքներին մասնակցել է 110-140 [[նավ]], այդ թվում՝ 15 [[ռազմանավ]]։ Հույներն ավերեցին Չանդարլի ծոցի մոտ գտնվող Չանդարլի քաղաքը և Մոսկոնիսի կղզին (այժմ՝ [[Չունդա (կղզի)|Ալիբեյ]])<ref>{{книга |автор = Андерсон, Роджер Ч. |заглавие = Сражения великих держав в Средиземном море : три века побед и поражений парусных флотов Западной Европы, Турции и России, 1559-1853 |оригинал = Naval wars in the Levant, 1559–1853 |ссылка = https://books.google.ru/books?id=nSVxDwAAQBAJ&pg=PT741 |ответственный = пер. с англ. Л. А. Игоревского |место = М. |издательство = Центрполиграф |год = 2018 |страниц = 637 |isbn = 978-5-9524-5309-8 }}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} {{ՎՊԵ}} [[Կատեգորիա:Եգեյան ծովի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Թուրքիայի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Միջերկրական ծովի ծոցեր]] [[Կատեգորիա:Ծոցեր այբբենական կարգով]] dbmqs1k2st9bdsrvoar1emvk35odrdk 0 1093865 8473950 8438706 2022-07-23T03:06:46Z Narek75 3252 wikitext text/x-wiki {{Վատ թարգմանություն}}{{Տեղեկաքարտ Համակարգչային խաղ | վերնագիր = | պատկեր = | նկարագրում = | մշակող = [[Rockstar Vancouver]] | հրատարակիչ = [[Rockstar Games]] | տեղայնացնող = | դիստրիբյուտոր = | միջերեսի լեզու = | լեզու = | դիզայներ = | սցենարիստ = | նկարիչ = | կոմպոզիտոր = | ղեկավար = | ծրագրավորող = | պրոդյուսեր = | սերիա = | նախորդ = | հաջորդ = | վայր = | սպորտ = | անոնսի թվական = | թողարկման թվական = [[հոկտեմբերի 17]], [[2006]] | պլատֆորմ = [[PlayStation 2]] [[Wii]], [[Xbox 360]], [[Microsoft Windows]], [[Android]], [[iOS]] | շարժիչ = | արտոնագիր = | տարբերակ = | վերջին տարբերակ = | վերջին տարբերակի թվական = | վերջին բետա-տարբերակ = | վերջին բետա-տարբերակի թվական = | ժանր = [[Action-adventure|արկածային մարտախաղ]] | ռեժիմ = [[միակառավարելի խաղ]] ու [[բազմակառավարելի խաղ]]{{efn|Multiplayer available only for the Wii, Xbox 360 and ''Anniversary Edition''.}} | վարկանիշ = | PEGI = | USK = | ESRB = | CERO = | կրիչ = | սիստեմային պահանջումներ = | կառավարում = | կորպուսի տեսակ = | դիսպլեյ = | արկադային համակարգ = | պրոցեսոր = | կայք = | Վիքիպահեստ = }} '''Bully''' ([[հայերեն]]՛ '''Կռվարար''' կամ '''Խուլիգան'''), հայտնի է նաև որպես [[Canis Canem Edit]] (լատիներեն նշանակում է «շունը ուտում է շունը», «մարդը գայլը մարդուն»)<ref name="Games Radar">{{cite web |url=http://www.gamesradar.com/bully-in-name-change-shock/ |title=Bully in name change shock |access-date=1 September 2006 |last=Richardson |first=Ben |date=1 September 2006 |publisher=[[GamesRadar]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20131024090639/http://www.gamesradar.com/bully-in-name-change-shock/ |archive-date=24 October 2013 |url-status=live |df=dmy-all }}</ref> բաց աշխարհի, երրորդ դեմքի մարտա-արկածային տեսախաղ է, որը մշակվել է [[Rockstar Vancouver]]-ի կողմից և թողարկվել [[Rockstar Games]]-ի կողմից [[2006]] թվականի հոկտեմբերին [[PlayStation 2]] համար։ [[2008]] թվականին խաղը թողարկվեց [[Xbox 360]]-ի, [[Wii]]-ի և [[ԱՀ]]-ի համար որպես '''Bully: Scholarship Edition''': Խաղի այս թողարկումում գրաֆիկան ամբողջությամբ վերափոխվել է՝ խաղը տեղափոխվել է այլ շարժիչ, օգտագործվել են ավելի լավ մոդելներ և հյուսվածքներ։ Կան նոր պատմությունների առաքելություններ և դասեր։ [[2012]]-ին [[2006]]-ի բնօրինակ հրատարակությունը վերաթողարկվեց [[PlayStation 3]]-ում՝ առանց Դասական [[PlayStation 2]] շարքի ([[անգլերեն]]՛ PS2 Classic) փոփոխության; վերաթողարկվել է [[PlayStation 4]]-ում [[2016]] թվականին, այն նաև լիովին համապատասխանում է PS2 տարբերակին, բացառությամբ «տրոֆի» համակարգի աջակցության և ավելի բարձր լուծաչափի<ref name="ps4">{{cite web |url= http://www.dualshockers.com/2016/03/21/rockstars-bully-and-manhunt-for-ps2-suddenly-released-for-ps4-on-european-playstation-store/ |title= Rockstar’s PS2 Classics Bully and Manhunt Suddenly Released for PS4 on European PlayStation Store |author= |publisher= DualShockers |datepublished= 2016-03-21 |accessdate= 2016-03-22 |description= |lang= en |archive-date= 2016-03-23 |archive-url= https://web.archive.org/web/20160323113334/http://www.dualshockers.com/2016/03/21/rockstars-bully-and-manhunt-for-ps2-suddenly-released-for-ps4-on-european-playstation-store/ |deadlink= yes }}</ref>։ [[2016]] թվականին որպես '''Bully: Anniversary Edition''' հրատարակվել է [[iOS]] և [[Android]] համակարգերով աշխատող շարժական սարքերում։ Խաղը պատմում է դեռահաս Ջիմի Հոփքինսի մասին՝ անբարեկարգի կռվարար, ով նախկինում մեկից ավելի դպրոց է փոխել։ Ջիմիի համար նոր ուսումնական տարին սկսվում է ամերիկյան փոքրիկ Բուլվորթ քաղաքի շատ վատ համբավ ունեցող գիշերօթիկ դպրոցում։ ==Սյուժե== Բուլվորթ ակադեմիայում ուսումը թողնելուց հետո Ջիմի Հոփքինսը (Գերի Ռոզենթալ) հանդիպում է դպրոցի տնօրեն դոկտ. Թադեուս Քրաբլսնիչ (Ռալֆ Գյունդերման), որը հորդորում է նրան «մաքուր պահել քիթը»։ Շուտով նա ընկերանում է ավագ Գարի Սմիթի (Պիտեր Վակ) և առաջին կուրսեցի Պիտեր «Փիթի» Կովալսկու (Մեթ Բուշ) հետ և սկսում է աշխատել նրանց հետ՝ փորձելով հաստատել իրենց գերիշխանությունը Բուլվորթի տարբեր «կլիկաների»՝ կռվարարների, նիրդների, փրփիների, յուղազերծների և Ջոկս. Այնուամենայնիվ, գնալով ավելի պարանոյիկ Գարին ի վերջո դավաճանում է Ջիմիին և նրան ընդհատակյա պայքարում հանում է Ռասել Նորթրոպի (Քոդի Մելթոն)՝ կռվարարների առաջնորդը։ Ջիմմին հաղթում է Ռասելին և ստիպում նրան դադարեցնել իր համակուրսեցիների վրա ջոկելը` վաստակելով կռվարարների հարգանքը։ Հետագա ամիսների ընթացքում Ջիմմին աշխատում է Փիթիի հետ, որպեսզի ստանձնի մյուս կլիկերը՝ փորձելով խաղաղություն վերականգնել Բուլվորթում։ Նա սկսում է Մաժորներից, բայց հենց որ սկսում է գրավել նրանց, Գարին մանիպուլյացիայի է ենթարկում նրանց՝ դառնալով իր դեմ։ Ի պատասխան Ջիմմին մտնում է բռնցքամարտի մրցաշար, որը կազմակերպում է Մաժորների առաջատար Դերբի Հարինգթոնը (Ջոն Լավել)։ Չնայած իր հաղթանակին, Պրեպիները հրաժարվում են ընդունել Ջիմիի գերակայությունը և միասին կռվում նրա հետ, սակայն պարտվում են։ Իր ուշադրությունը դարձնելով Գրեյզերներին՝ Ջիմին համաձայնվում է օգնել նրանց առաջնորդ Ջոնի Վինսենթին (Ռոկկո Ռոսանիո), բացահայտելու իր ընկերուհու՝ Լոլա Լոմբարդիի (Ֆիբի Սթրոլ) և նախապատրաստական անդամ Գորդ Վենդոմի (Դրյու Գելինգ) սիրավեպը։ Այնուամենայնիվ, Գրիզերները միանում են Ջիմիին այն բանից հետո, երբ նա ստիպված է լինում փոխհատուցել Փրեփիների հետ՝ վանդալիզմի ենթարկելով Գրեյզերի տարածքը։ Այն բանից հետո, երբ Գարին Ջոնիին հուշում է Լոլայի հետ Ջիմիի աճող մտերմության մասին, նա Ջիմիին հրապուրում է դարանակալման մեջ, բայց ի վերջո պարտվում է և նրան հանձնում Գրիզերի ղեկավարությունը։ Ջոքսին, որը համարվում է ամենահզոր կլիկան, տիրանալու համար, Ջիմմին օգնություն է խնդրում նրանց հիմնական հակառակորդներից՝ Ներդներից։ Երբ նրանք հրաժարվում են օգնելուց, Ջիմմին հաղթում է իրենց առաջնորդ Էռնեստ Ջոնսին (Ջեսի Թենդլեր) և վաստակում է իր և «Ներդների» հարգանքը՝ երաշխավորելով, որ նրանք այլևս չեն ընտրվելու։ Ջոքսի համբավը փչացնելու համար Էռնեստը Ջիմիին ստիպում է անպատշաճ նկարներ նկարել դպրոցի ղեկավար Մենդի Ուայլսի (Ելենա Ֆրանկլին) նկարները, որոնք հետո տարածվում են քաղաքով մեկ։ Այնուամենայնիվ, Ջիմմին ավելի ուշ հեռացնում է նկարները՝ ելնելով Մենդիի հանդեպ խղճահարությունից՝ վաստակելով նրա սերը։ Ի վերջո, Ջոքսը նվաստացվում է այն բանից հետո, երբ Ջիմին սաբոտաժ է անում նրանց մեծ ֆուտբոլային խաղը և հետագայում հաղթում է իրենց առաջնորդ Թեդ Թոմփսոնին (Ալեքսանդր Սենդեզ) ամբողջ դպրոցի առջև կռվի մեջ։ Միավորելով իր իշխանության տակ գտնվող բոլոր խմբավորումներին և խաղաղություն հաստատելով Բուլվորթում, Ջիմմին վայելում է իր նորահայտ փառքն ու հարգանքը՝ անտեղյակ լինելով, որ Գարին դավադրություն է ծրագրում տապալել իրեն։ Գարին համոզում է խմբավորման ղեկավարներին ճնշում գործադրել Ջիմիի վրա, որպեսզի նա վանդալիզմի ենթարկի Բուլվորթի քաղաքապետարանը, և հավաքագրում է «Թաունիներին»՝ Բուլվորթի նախկին ուսանողների խմբին, ովքեր վրեժխնդիր են լինում դպրոցի դեմ, որպեսզի մի շարք վտանգավոր կատակություններ խաղացնեն խմբավորումների հետ, որպեսզի նրանք մեղադրեն։ Ջիմիի վատ ղեկավարությունը և շրջվել նրա դեմ։ Այն բանից հետո, երբ Քրաբլսնիչին տեղեկացրեց Ջիմիի վանդալիզմի մասին քաղաքապետարանը, Գարին վաստակում է նրա հարգանքը և նշանակվում է գլխավոր տղա, մինչդեռ Ջիմին վտարվում է։ Չնայած Ջիմին սկզբում ընդունում է իր պարտությունը, Փիթին խրախուսում է նրան վրեժ լուծել Գարիից։ Թաունիներին համոզելու համար դիմել իր դեմ, Ջիմմին օգնություն է խնդրում նրանց անդամներից մեկի՝ Զոի Թեյլորից (Մոլլի Ֆոքս), ով հեռացվել է Բուլվորթից՝ դպրոցի գիշատիչ սպորտի ուսուցչին մեղադրելուց հետո։ Բերթոն (Մայքլ Բոյլ) սեռական ոտնձգությունների մասին. Զոյին օգնելուց հետո վրեժխնդիր լինել Բերթոնից, Ջիմին նրա և Ռասելի օգնությամբ ներխուժում է Թաունիների հանգրուանը և առերեսվում նրանց առաջնորդ Էդգար Մունսենին (Յան Միլևիչ)։ Էդգարին հաղթելուց հետո Ջիմմին բացատրում է նրան, թե ինչպես է Գարին մանիպուլյացիայի ենթարկել և օգտագործել երկուսն էլ իր նպատակների համար՝ արժանանալով Թաունիների հարգանքին։ Միևնույն ժամանակ, Գարին և նրա հետևորդները պատանդ են վերցնում Քրաբլսնիչին, ինչը մեծ պատերազմ է հրահրում խմբավորումների միջև։ Թաունիներն ու Ռասելը օգնում են Ջիմիին չեզոքացնել կլիմայի առաջնորդներին՝ թույլ տալով նրան դիմակայել Գարիին դպրոցի գլխավոր շենքում։ Ջիմմին հետապնդում է Գարիին տանիք, որտեղ նրանք կռիվ են ունենում, որն ավարտվում է նրանով, որ երկուսն էլ ընկնում են տանիքից և մտնում են Քրաբլսնիչի գրասենյակ։ Ազատվելուց հետո նա վտարում է Գարիին, աշխատանքից ազատում Բերթոնին Զոեի դեմ իր գործողությունների համար, Փիթին նշանակում է գլխավոր տղա և հաշտվում Ջիմիի հետ՝ թույլ տալով նրան և Զոյին վերադառնալ Բուլվորթ։ Դրսում, մինչ նրա ընկերներն ու դաշնակիցները ուրախանում են, Ջիմին համբուրվում է Զոիի հետ։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} ip6ceta3gj3zp8jgznatrdqfe2nmsn7 102 1094493 8473787 8472883 2022-07-22T14:30:45Z Armineaghayan 25187 /* Նոր հոդվածներ */ wikitext text/x-wiki {{Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022/գլխագիր}} == Օրինակ == Ստորև ներկայացված օրինակը ավելացրեք ցանկի ներքևում և լրացրեք ձեր տվյալները։ <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;"> == Մասնակցային անուն == # Հոդված # Հոդված </pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> == Հասմիկ Խլոյան== == ERJANIK == # [[Սահակ Կարապետյան (պետական գործիչ)]] [[:ru:Карапетян, Саак Альбертович]] == [[Մասնակից:ԳՄԱ1286|ԳՄԱ1286]] == # Հոդված # Հոդված == [[Մասնակից:Son Melkumyan|Son Melkumyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Son Melkumyan|քննարկում]]) 12:59, 2 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Խորանաշատի Ավետարան (4823)]] (բարելավում) # [[Վանի թագավորության ճարտարապետություն]] # [[Աշուղ]] # [[Հայ Ավետարանական Փիթեր և Ելիզաբեթ Թորոսյան դպրոց]] # [[Հայ Ավետարանական Կենտրոնական Ավագ դպրոց]] '''Վ. Սուրենյանցի կտավներ''' # [[Ոտնահարված սրբություն]] # [[Զաբել թագուհու վերադարձը]] # [[Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին]] # [[Ջարդից հետո]] # [[Սերենադ (նկար)]] # [[Հռիփսիմեի վանքը (Սուրենյանց)]] # [[Անի։ Կանանց ելքը եկեղեցուց]] == [[Մասնակից:Արևիկ Սոֆյան|Արևիկ Սոֆյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Արևիկ Սոֆյան|քննարկում]]) 14:17, 3 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Հայկական ասեղնագործություն]] # [[Հռոմի հայկական կաթոլիկ եկեղեցի]] # [[Հայ կաթողիկե եկեղեցի]] (բարելավում) == [[Մասնակից:Մարիամ Գևորգ|Մարիամ Գևորգ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մարիամ Գևորգ|քննարկում]]) 17:44, 3 Հունիսի 2022 (UTC) == 1. [[Հելլենիստական դարաշրջանի հայկական մշակույթի բնույթն ու զարգացման փուլերը]] == [[Մասնակից:Arm89S|Arm89S]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arm89S|քննարկում]]) 06:18, 5 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Ասպարեզ (օրաթերթ)]] == [[Մասնակից:Beko|Բեքո]]== # [[Ջամգարով եղբայրներ]] - բարելավում (19,626 բայթ) # [[Գառնիկ Մեհրաբյան]] # [[Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցի (Կամենեց-Պոդոլսկ, 13-14-րդ դարեր)]] # [[Հայկական պատարագ]] - բարելավում (10,435 բայթ) # [[Նահատակաց եկեղեցի (Հալեպ)]] # [[Բեթել եկեղեցի]] # [[Հերհերի ձոր]] # [[Բեթել երկրորդական վարժարան (Հալեպ)]] # [[Հայհուրումներ]] # [[Խրիմյան Հայրիկ կաթողիկոսի դիմանկարը]] # [[Սրբոց Հրեշտակապետաց եկեղեցի (Երուսաղեմ)]] # [[Էդվարդ Ասրյան]] # [[Սուրբ Պողոս-Պետրոս տաճար]] - բարելավում (5,832 բայթ) # [[Օղուզլուի եկեղեցի]] # [[Սուրբ Սիոն եկեղեցի (Գառնի)]] # [[Բրդաձորի քարակոթող]] # [[Ֆելիքս Տեր-Մարտիրոսով]] == [[Մասնակից:KhachKar|KhachKar]] == # [[Սուրբ Հակոբ ազգային վարժարան]] # [[Գռուզյան-Զաքարյան-Վասպուրական ազգային վարժարան]] # [[Բարսեղ Շահպազ]] # [[Հովհաննես Լռակյաց]] # [[ArmSat-1]] # [[Ռաֆայել Հակոբյան]] # [[Մարգարիտա Մոնե]] # [[Ռոբերտ Նալբանդյան (քիմիկոս)]] # [[Մարիաննա Մուկուչյան]] # [[Սարան Ալեքսանդրյան]] # [[Ռոժե Բալյան]] # [[Ալեք Կոստանդինոս]] # [[Օննիկ Դինքջյան]] # [[Արման Մալումյան]] # [[Աստղիկ Սիրանոսյան]] # [[Միշել Պետրոսյան]] # [[Լեա Սալամե]] # [[Կատրին Ռոբ-Գրիյե]] # [[Մկրտիչ Գարդաշյան]] # [[Րաֆֆի Շարտ]] # [[Աշոտ Արիյան]] # [[Սաֆինազ]] # [[Միխայիլ Սիմոնյան]] # [[Վլադիմիր Թաթոսով]] # [[Յուհաննա ալ-Արմանի]] # [[Ջորջ Գազազյան]] # [[Վահրամ Մանավյան]] # [[Նուրիցա Մաթոսյան]] # [[Բոյ Էդգար]] # [[Աննա Պողիկյան]] # [[Արմին Կիոմյագի]] # [[Ստեֆանի Թենսի]] # [[Միսակ Թերզիբաշյան]] # [[Արմեն Հակոբ]] # [[Շուշան Սիրանոսյան]] # [[Արման (լուսանկարիչ)]] # [[Պիետրո Քուչուկյան]] # [[Ժերար Սվազլյան]] # [[Գաբրիել Լեքեջյան]] # [[Դեմիս Օհանջանյան]] # [[Ալեքսանդր Ռաֆայել]] # [[Յուրի Մելիքով]] # [[Հովսեփ Ազնավուր]] # [[Ֆելիքս Աբրահամյան]] # [[Ջուլիան Բիզանտին]] # [[Ալեն Ջոն]] # [[Գրեգորի Փոլ Ջորդան]] # [[Ժակ Քալայջյան]] # [[Ջեյմս Արաթուն Մալքոլմ]] # [[Հայկական դիմադրությունը Հայոց ցեղասպանության տարիներին]] # [[Սևան Մալիքյան]] # [[Ջեննի Շիրքոր]] # [[Տանյա Սեղաչյան]] # [[Դանիել Բիլալյան]] # [[Ժիլբեր Բիլեզիկյան]] # [[Ալեն Միկլի]] # [[Գի Թերջանյան]] # [[Զոլտան Նուրիջանի]] # [[Գաբրիելե Մարտիրոսյան]] # [[Վիգեն Չըթըրյան]] # [[Ատոսա Արաքսյա Աբրահամյան]] # [[Ջեյմս Կառնուսյան]] # [[Ջոն Բասմաջյան]] # [[ՏերՀովա]] # [[Սթիվեն Հանեսյան]] # [[Բրյուս Պողոսյան]] # [[Վարուժան Գորջյան]] # [[Տիգրան Կույումջյան]] (բարելավում) # [[Գարեգին Մարգարյան]] # [[Բորիս Մարտիրոսյան]] # [[Լյուդմիլա Նիկոյան]] == [[Մասնակից:Քրմապետ|Քրմապետ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Քրմապետ|քննարկում]]) 15:37, 10 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[1993 թվականի ամառային հարձակումներ]] # [[Մարտունու և Մարտակերտի գրոհներ]] # [[Երկիր (օրաթերթ)]] # [[Բագրատ Եսայան]] # [[Արևելյան թատրոն (Թուրքիա)]] - բարելավում +756 # [[Հակոբ Վարդովյան]] - բարելավում +7585 # [[Մարտիրոս Մնակյան]] - բարելավում +4617 # [[Ձեռագիր MS 7117]] # [[Վադիմ Արությունով]] - բարելավում +1044 # [[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ]] - բարելավում +1361 # [[Հայ Ավետարանական Կերթմենյան վարժարան]] # [[Թրատի հայ ավետարանական դպրոց]] # [[Օրդոյան եղբայրներ]] # [[Հայ Ավետարանական Շամլյան Թաթիկյան երկրորդական վարժարան]] # [[Եփրեմ և Մարթա Ֆիլիպոսյան հայ ավետարանական քոլեջ]] # [[Անջարի հայ ավետարանական միջնակարգ դպրոց]] # [[Սուրբ Ստեփանոս հայկական տարրական դպրոց]] # [[Հայկական Մեսրոպյան դպրոց]] # [[Ցիպնավանք]] == [[Մասնակից:Armineaghayan|Armineaghayan]] == === Նոր հոդվածներ === # [[Զարի Էլմասյան]] # [[Կազարատ]] # [[Նելլի Սահակյան]] # [[Հովհաննես Ոսկերիչյան]] # [[Թամարա Տեր-Եղիազարյան]] # [[Հոսպիտալային փողոց (Կամենեց-Պոդոլսկ)]] # [[Հայկական եկեղեցի (Բոգատոե)]] # [[Հովհաննես Սահակյանի հուշամրցաշար]] # [[Ուկրաինայի հայերի միության գավաթ 2012]] # [[Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի (Յանգոն)]] # [[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Տալլին)]] # [[Հայերը Հյուսիսային Մակեդոնիայում]] # [[Գարրի Թադևոսյան]] # [[Արման Նազարյան]] # [[Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (Տոպոլևկա)]] # [[Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցի (Եվպատորիա)]] # [[Ղրիմ գյուղի թանգարան]] # [[Մուշեղ Տեր-Եղիազարյանց]] # [[Սամվել Մաթևոսյան]] # [[Կորյուն Նահապետյան (նկարիչ)]] # [[Հրայր Ղարիբյան]] # [[Սերգեյ Ցիգալ]] # [[Հովհաննես Իսահակյան]] # [[Գրիգոր Գրիգորյան (գիտնական)]] # [[Լարիսա Պետրոսյան]] # [[Բենիկ Աբրահամյան]] # [[Իրակլի Գրուզինսկի]] # [[Ռուբեն Ռուբենով]] # [[Լարիսա Վասիլյան]] # [[Հայ Առաքելական եկեղեցու հայագիտության կենտրոն]] # [[Հովսեփ Թեոդորովիչ]] # [[Եժի Սեմիգինովսկի-Էլեուտեր]] # [[Արտյոմ Դալաքյան]] # [[Նատելլա Կրապիվինա]] # [[Դավիթ Մանուկյան (ըմբիշ)]] # [[Վլադիմիր Օմելյան]] # [[Ալեքսանդր Կասյան (ֆուտբոլիստ)]] # [[Մարկ Տկաչուկ]] # [[Վալերի Պորկույան]] # [[Արսեն Սավադով]] # [[Տիգրան Ուզլյան]] # [[Մերի Դերոս]] # [[Սերոբ Բեջանյան]] # [[Գարո Եփրեմյան]] # [[Ավակ Ուզլյան]] # [[Վլադիմիր Գևորկյան]] # [[Դենիս Կուրյան]] # [[Գալուստ Գեդել]] # [[Բարբարա Սահակյան]] === Բարելումներ === # [[Հայերն Ուկրաինայում]] / +50 265 # [[Արմյանսկ]] / +20 758 # [[Հայերը Քուվեյթում]] / +9475 # [[Հայերը Լատվիայում]] / + 27 266 # [[Հայերը Մալթայում]] / +12 553 # [[Երուսաղեմի հայկական թաղամաս]] / +46 517 # [[Գյումրու նկարչական դպրոց]] / +1260 # [[Երվանդ Կողբետլյանց]] / +42 807 # [[Մոսկվայի հայկական գերեզմանոց]] / +9563 # [[Սուրբ Հարություն եկեղեցի (Մոսկվա)]] / +6405 # [[Մոսկվայի հայկական եկեղեցական համալիր]] /+20 133 # [[Անդրեյ Բաբաև]] /+18 210 # [[Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմ]] /+8362 ==--[[Մասնակից:Արարատ Թրվանց|Արարատ Թրվանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Արարատ Թրվանց|քննարկում]]) 19:43, 28 Հունիսի 2022 (UTC)== == --[[Մասնակից:Թրվանց Արա|Թրվանց Արա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Թրվանց Արա|քննարկում]]) 19:55, 28 Հունիսի 2022 (UTC) == 4oqd9la2htcwksi2225157427g7yvh3 8474048 8473787 2022-07-23T11:58:24Z Քրմապետ 122702 /* Քրմապետ (քննարկում) 15:37, 10 Հունիսի 2022 (UTC) */ wikitext text/x-wiki {{Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022/գլխագիր}} == Օրինակ == Ստորև ներկայացված օրինակը ավելացրեք ցանկի ներքևում և լրացրեք ձեր տվյալները։ <div style="width:470px; background:#E6F2FF; border:1px solid lightsteelblue; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;"> <pre style="overflow:auto;"> == Մասնակցային անուն == # Հոդված # Հոդված </pre></div> <!-- ՄԱՍՆԱԿՑԱՅԻՆ ԱՆՈՒՆՆԵՐԸ ԱՎԵԼԱՑՆԵԼ ԱՅՍՏԵՂԻՑ ՆԵՐՔԵՎ --> == Հասմիկ Խլոյան== == ERJANIK == # [[Սահակ Կարապետյան (պետական գործիչ)]] [[:ru:Карапетян, Саак Альбертович]] == [[Մասնակից:ԳՄԱ1286|ԳՄԱ1286]] == # Հոդված # Հոդված == [[Մասնակից:Son Melkumyan|Son Melkumyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Son Melkumyan|քննարկում]]) 12:59, 2 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Խորանաշատի Ավետարան (4823)]] (բարելավում) # [[Վանի թագավորության ճարտարապետություն]] # [[Աշուղ]] # [[Հայ Ավետարանական Փիթեր և Ելիզաբեթ Թորոսյան դպրոց]] # [[Հայ Ավետարանական Կենտրոնական Ավագ դպրոց]] '''Վ. Սուրենյանցի կտավներ''' # [[Ոտնահարված սրբություն]] # [[Զաբել թագուհու վերադարձը]] # [[Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին]] # [[Ջարդից հետո]] # [[Սերենադ (նկար)]] # [[Հռիփսիմեի վանքը (Սուրենյանց)]] # [[Անի։ Կանանց ելքը եկեղեցուց]] == [[Մասնակից:Արևիկ Սոֆյան|Արևիկ Սոֆյան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Արևիկ Սոֆյան|քննարկում]]) 14:17, 3 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Հայկական ասեղնագործություն]] # [[Հռոմի հայկական կաթոլիկ եկեղեցի]] # [[Հայ կաթողիկե եկեղեցի]] (բարելավում) == [[Մասնակից:Մարիամ Գևորգ|Մարիամ Գևորգ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Մարիամ Գևորգ|քննարկում]]) 17:44, 3 Հունիսի 2022 (UTC) == 1. [[Հելլենիստական դարաշրջանի հայկական մշակույթի բնույթն ու զարգացման փուլերը]] == [[Մասնակից:Arm89S|Arm89S]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arm89S|քննարկում]]) 06:18, 5 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[Ասպարեզ (օրաթերթ)]] == [[Մասնակից:Beko|Բեքո]]== # [[Ջամգարով եղբայրներ]] - բարելավում (19,626 բայթ) # [[Գառնիկ Մեհրաբյան]] # [[Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցի (Կամենեց-Պոդոլսկ, 13-14-րդ դարեր)]] # [[Հայկական պատարագ]] - բարելավում (10,435 բայթ) # [[Նահատակաց եկեղեցի (Հալեպ)]] # [[Բեթել եկեղեցի]] # [[Հերհերի ձոր]] # [[Բեթել երկրորդական վարժարան (Հալեպ)]] # [[Հայհուրումներ]] # [[Խրիմյան Հայրիկ կաթողիկոսի դիմանկարը]] # [[Սրբոց Հրեշտակապետաց եկեղեցի (Երուսաղեմ)]] # [[Էդվարդ Ասրյան]] # [[Սուրբ Պողոս-Պետրոս տաճար]] - բարելավում (5,832 բայթ) # [[Օղուզլուի եկեղեցի]] # [[Սուրբ Սիոն եկեղեցի (Գառնի)]] # [[Բրդաձորի քարակոթող]] # [[Ֆելիքս Տեր-Մարտիրոսով]] == [[Մասնակից:KhachKar|KhachKar]] == # [[Սուրբ Հակոբ ազգային վարժարան]] # [[Գռուզյան-Զաքարյան-Վասպուրական ազգային վարժարան]] # [[Բարսեղ Շահպազ]] # [[Հովհաննես Լռակյաց]] # [[ArmSat-1]] # [[Ռաֆայել Հակոբյան]] # [[Մարգարիտա Մոնե]] # [[Ռոբերտ Նալբանդյան (քիմիկոս)]] # [[Մարիաննա Մուկուչյան]] # [[Սարան Ալեքսանդրյան]] # [[Ռոժե Բալյան]] # [[Ալեք Կոստանդինոս]] # [[Օննիկ Դինքջյան]] # [[Արման Մալումյան]] # [[Աստղիկ Սիրանոսյան]] # [[Միշել Պետրոսյան]] # [[Լեա Սալամե]] # [[Կատրին Ռոբ-Գրիյե]] # [[Մկրտիչ Գարդաշյան]] # [[Րաֆֆի Շարտ]] # [[Աշոտ Արիյան]] # [[Սաֆինազ]] # [[Միխայիլ Սիմոնյան]] # [[Վլադիմիր Թաթոսով]] # [[Յուհաննա ալ-Արմանի]] # [[Ջորջ Գազազյան]] # [[Վահրամ Մանավյան]] # [[Նուրիցա Մաթոսյան]] # [[Բոյ Էդգար]] # [[Աննա Պողիկյան]] # [[Արմին Կիոմյագի]] # [[Ստեֆանի Թենսի]] # [[Միսակ Թերզիբաշյան]] # [[Արմեն Հակոբ]] # [[Շուշան Սիրանոսյան]] # [[Արման (լուսանկարիչ)]] # [[Պիետրո Քուչուկյան]] # [[Ժերար Սվազլյան]] # [[Գաբրիել Լեքեջյան]] # [[Դեմիս Օհանջանյան]] # [[Ալեքսանդր Ռաֆայել]] # [[Յուրի Մելիքով]] # [[Հովսեփ Ազնավուր]] # [[Ֆելիքս Աբրահամյան]] # [[Ջուլիան Բիզանտին]] # [[Ալեն Ջոն]] # [[Գրեգորի Փոլ Ջորդան]] # [[Ժակ Քալայջյան]] # [[Ջեյմս Արաթուն Մալքոլմ]] # [[Հայկական դիմադրությունը Հայոց ցեղասպանության տարիներին]] # [[Սևան Մալիքյան]] # [[Ջեննի Շիրքոր]] # [[Տանյա Սեղաչյան]] # [[Դանիել Բիլալյան]] # [[Ժիլբեր Բիլեզիկյան]] # [[Ալեն Միկլի]] # [[Գի Թերջանյան]] # [[Զոլտան Նուրիջանի]] # [[Գաբրիելե Մարտիրոսյան]] # [[Վիգեն Չըթըրյան]] # [[Ատոսա Արաքսյա Աբրահամյան]] # [[Ջեյմս Կառնուսյան]] # [[Ջոն Բասմաջյան]] # [[ՏերՀովա]] # [[Սթիվեն Հանեսյան]] # [[Բրյուս Պողոսյան]] # [[Վարուժան Գորջյան]] # [[Տիգրան Կույումջյան]] (բարելավում) # [[Գարեգին Մարգարյան]] # [[Բորիս Մարտիրոսյան]] # [[Լյուդմիլա Նիկոյան]] == [[Մասնակից:Քրմապետ|Քրմապետ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Քրմապետ|քննարկում]]) 15:37, 10 Հունիսի 2022 (UTC) == # [[1993 թվականի ամառային հարձակումներ]] # [[Մարտունու և Մարտակերտի գրոհներ]] # [[Երկիր (օրաթերթ)]] # [[Բագրատ Եսայան]] # [[Արևելյան թատրոն (Թուրքիա)]] - բարելավում +756 # [[Հակոբ Վարդովյան]] - բարելավում +7585 # [[Մարտիրոս Մնակյան]] - բարելավում +4617 # [[Ձեռագիր MS 7117]] # [[Վադիմ Արությունով]] - բարելավում +1044 # [[Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ]] - բարելավում +1361 # [[Հայ Ավետարանական Կերթմենյան վարժարան]] # [[Թրատի հայ ավետարանական դպրոց]] # [[Օրդոյան եղբայրներ]] # [[Հայ Ավետարանական Շամլյան Թաթիկյան երկրորդական վարժարան]] # [[Եփրեմ և Մարթա Ֆիլիպոսյան հայ ավետարանական քոլեջ]] # [[Անջարի հայ ավետարանական միջնակարգ դպրոց]] # [[Սուրբ Ստեփանոս հայկական տարրական դպրոց]] # [[Հայկական Մեսրոպյան դպրոց]] # [[Ցիպնավանք]] # [[Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]] == [[Մասնակից:Armineaghayan|Armineaghayan]] == === Նոր հոդվածներ === # [[Զարի Էլմասյան]] # [[Կազարատ]] # [[Նելլի Սահակյան]] # [[Հովհաննես Ոսկերիչյան]] # [[Թամարա Տեր-Եղիազարյան]] # [[Հոսպիտալային փողոց (Կամենեց-Պոդոլսկ)]] # [[Հայկական եկեղեցի (Բոգատոե)]] # [[Հովհաննես Սահակյանի հուշամրցաշար]] # [[Ուկրաինայի հայերի միության գավաթ 2012]] # [[Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի (Յանգոն)]] # [[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի (Տալլին)]] # [[Հայերը Հյուսիսային Մակեդոնիայում]] # [[Գարրի Թադևոսյան]] # [[Արման Նազարյան]] # [[Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (Տոպոլևկա)]] # [[Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցի (Եվպատորիա)]] # [[Ղրիմ գյուղի թանգարան]] # [[Մուշեղ Տեր-Եղիազարյանց]] # [[Սամվել Մաթևոսյան]] # [[Կորյուն Նահապետյան (նկարիչ)]] # [[Հրայր Ղարիբյան]] # [[Սերգեյ Ցիգալ]] # [[Հովհաննես Իսահակյան]] # [[Գրիգոր Գրիգորյան (գիտնական)]] # [[Լարիսա Պետրոսյան]] # [[Բենիկ Աբրահամյան]] # [[Իրակլի Գրուզինսկի]] # [[Ռուբեն Ռուբենով]] # [[Լարիսա Վասիլյան]] # [[Հայ Առաքելական եկեղեցու հայագիտության կենտրոն]] # [[Հովսեփ Թեոդորովիչ]] # [[Եժի Սեմիգինովսկի-Էլեուտեր]] # [[Արտյոմ Դալաքյան]] # [[Նատելլա Կրապիվինա]] # [[Դավիթ Մանուկյան (ըմբիշ)]] # [[Վլադիմիր Օմելյան]] # [[Ալեքսանդր Կասյան (ֆուտբոլիստ)]] # [[Մարկ Տկաչուկ]] # [[Վալերի Պորկույան]] # [[Արսեն Սավադով]] # [[Տիգրան Ուզլյան]] # [[Մերի Դերոս]] # [[Սերոբ Բեջանյան]] # [[Գարո Եփրեմյան]] # [[Ավակ Ուզլյան]] # [[Վլադիմիր Գևորկյան]] # [[Դենիս Կուրյան]] # [[Գալուստ Գեդել]] # [[Բարբարա Սահակյան]] === Բարելումներ === # [[Հայերն Ուկրաինայում]] / +50 265 # [[Արմյանսկ]] / +20 758 # [[Հայերը Քուվեյթում]] / +9475 # [[Հայերը Լատվիայում]] / + 27 266 # [[Հայերը Մալթայում]] / +12 553 # [[Երուսաղեմի հայկական թաղամաս]] / +46 517 # [[Գյումրու նկարչական դպրոց]] / +1260 # [[Երվանդ Կողբետլյանց]] / +42 807 # [[Մոսկվայի հայկական գերեզմանոց]] / +9563 # [[Սուրբ Հարություն եկեղեցի (Մոսկվա)]] / +6405 # [[Մոսկվայի հայկական եկեղեցական համալիր]] /+20 133 # [[Անդրեյ Բաբաև]] /+18 210 # [[Ռուսաստանի և Նոր Նախիջևանի հայոց թեմ]] /+8362 ==--[[Մասնակից:Արարատ Թրվանց|Արարատ Թրվանց]] ([[Մասնակցի քննարկում:Արարատ Թրվանց|քննարկում]]) 19:43, 28 Հունիսի 2022 (UTC)== == --[[Մասնակից:Թրվանց Արա|Թրվանց Արա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Թրվանց Արա|քննարկում]]) 19:55, 28 Հունիսի 2022 (UTC) == kjem2tkd0f8c3uu98fb823o1t6x9t0d 2 1095269 8473776 8473139 2022-07-22T13:48:45Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki '''Ալբերտ լիճ (Հարավային Ավստրալիա)''' Ալբերտ լիճը հայնտի է նաև Յարլի անվանմամբ տեղաբնիկների Նգարրինդյերի լեզվով։ Այն քաղցրահամ լիճ է Հարավային Ավստրալիայում՝ Մուրեյ գետի գետաբերանին։ Լիճ է թափվում Ալեքսանդրինա լճի ջրերը, որը սկիզբ է առնում Նարրունգի մերձակայքից։ Հարավում այն առանձնանում է Կոռունգ ազգային պարկի աղաջրերից Նարրունգ թերակղզու միջոցով ։ Լճի մոտ գտնվող միակ մեծ քաղաքը Մենինգիեն է։ Ալեքսանդրինա և Ալբերտ լճերը հայտնի են որպես ցածրադիր լճեր։ Բովանդակություն Անվանում Զբոսաշրջություն Ջրային խնդիրները Բուսական և կենդանական աշխարհ Թռչուններ Բնության հատուկ պահպանվող տարածքի կարգավիճակը Ավստրալիայի կառավարություն Ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածություններ Վարչական կարգավիճակ Տես նաև Ծանոթագրություններ Անվանում Լիճն անվանվել է թագուհի Վիկտորիայի ամուսնու՝ արքայազն Ալբերտի պատվին, Հարավային Ավստրալիայի կառավարիչ՝ Ջորջ Գոուլերի կողմից։ Զբոսաշրջություն Մելբուրնից, Լայմստոն ափից, Կուրոնգ ազգային պարկից, Թայլեմ Բենդից, Մարրի-Բրիջից և Ադելայդեից մարդիկ հաճախ են այցելում Ալբերտ լիճ։ Այցելուները զբաղվում են ձկնորսությամբ, քայլարաշվով, ջրային սպորտաձևերով և դիտում են տեղի թռչուններին։ Ջրային խնդիրները Մի շարք վտակների բացակայության և գոլորշիացման ինտենսիվության հետևանքով, Ալբերտ լիճն ավելի աղի է քան Ալեքսանդրինա լիճը։ Այն նաև ավելի փոքր է և ոչ այդքան խորը։ 2008 թ․ թե Ալեքսանդրինա թե Ալբերտ լճերի մակարդակն այնքան էր իջել, որ լճերում մեծ քանակությամբ թթվային սուլֆատային հողային ծածկույթներ էր առաջացել։ Թթվայնացումը կանխելու համար բարձրացվեց լճի մակարդակը ծովի ջրով ողողելու միջոցով, մինչդեռ Հարավային Ավստրալիայի և հարավից վերև գտնվող նահանգների միջև լարվածությունը պահպանվում է այն հարցի շուրջ, թե ինչպես կիսել առանց այդ էլ ջրի ցածր մակարդակ ունեցող լճի ջրային պաշարները: Մինչ օրս լիճը մնում է ջրի կորստի և բարձր աղիության զգալի վտանգի տակ։ Բուսական և կենդանական աշխարհ Թռչուններ Ալբերտ լիճը կենսական կարևոր միջավայր է անհետացման վտանգի տակ գտնվող ոսկեփորիկ թութակների, վտանգված ավստրալական ջրցուլների, խոցելի ավստրալիական ցողունների, ինչպես նաև մի շարք թռչնատեսակների՝ հավի սագերի, ավստրալիական շելդուկների, մեծ ձկնկուլների և սուր պոչով ավազամուղների ավելի քան 1%-ի համար։ Բնության հատուկ պահպանվող տարածքի կարգավիճակը Ավստրալիայի կառավարությունը Ալբերտ լիճը խոնավ բնատարածքային համալրի մաս է կազմում է, որը հայտնի է որպես Կուրոնգի և Ալեքսանդրինա, Ալբերտ լճերի խոնավ բնատարածքային համալիր, որոնք հայտնի են որպես Ռամսարի տեղանք: Այս խոնավ տարածքը գտնվում է նաև ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածությունների ցանկում, որը հայտնի է որպես Ավստրալիայի կարևոր խոնավ տարածքների տեղեկատու: Ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածություններ Ալբերտ լիճն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ընդգրկված է կարևոր թռչունների բնակավայրերի ցանկում, որը «BirdLife International» կազմակերպության կողմից համարվում է «միջազգային նշանակության վայր թռչունների և այլ տեսակի կենսաբազմազանության պահպանման համար»: Վարչական կարգավիճակը 2014 թվականի մայիսի 8-ին Ալբերտ լճի ամբողջ տարածքն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ճանաչվել է որպես «գյուղական տեղանք»: «Ալբերտ լիճ» տեղանքի սահմանազատումը Ալեքսանդրինա լճի գյուղական տեղանքի հետ միասին տեղի է ունենում Պոլտալլոխի ճանապարհի եզրագծին Ալբերտ ջրանցքի հյուսիսային կողմում գտնվող Պոլտալոխի տեղանքում, որը միացնում է երկու լճերը։ Տեղանքն ընդգրկվել է 2016 թվականի Ավստրալիայի մարդահամարի հաշվետվության մեջ, սակայն պարզվել է, որ այդ տարածքի սահմաններում բնակիչներ չկան: Այն կիսում է «5259» փոստային ինդեքսը հարակից Նարրունգ և Պոլտալլոխ բնակավայրերի հետ։ Տես նաև Հարավային Ավստրալիայի Մուրեյ գետի ափամերձ կղզիների ցանկը Ծանոթագրություններ == '''Ալբերտ լիճ (Հարավային Ավստրալիա)''' == Ալբերտ լիճը հայնտի է նաև Յարլի անվանմամբ տեղաբնիկների [[Նգարրինդյերի]] լեզվով։ Այն [[Քաղցրահամ լիճ|քաղցրահամ]] լիճ է [[Հարավային Ավստրալիա (նահանգ)|Հարավային Ավստրալիայում]]՝ [[Մուրեյ (գետ)|Մուրեյ]] գետի գետաբերանին։ Լիճ է թափվում [[Ալեքսանդրինա լիճ|Ալեքսանդրինա]] լճի ջրերը, որը սկիզբ է առնում [[Նարրունգի]] մերձակայքից։ Հարավում այն առանձնանում է [[Կոռունգ ազգային պարկ|Կոռունգ]] ազգային պարկի աղաջրերից Նարրունգ թերակղզու միջոցով ։ Լճի մոտ գտնվող միակ մեծ քաղաքը [[Մենինգիեն]] է։ Ալեքսանդրինա և Ալբերտ լճերը հայտնի են որպես ցածրադիր լճեր։ == Անվանում == Լիճն անվանվել է թագուհի Վիկտորյայի ամուսնու՝ արքայազն [[Ալբերտ Սաքսեն Կոբուրգ Գոթացի|Ալբերտի]] պատվին, [[Հարավային Ավստրալիա (նահանգ)|Հարավային Ավստրալիայի]] կառավարիչ՝ [[Ջորջ Գոուլերի]] կողմից։<ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article71619964 |title=Late Shipwreck and Murders at Encounter Bay. FIRST Report of MAJOR O'HALLORAN, Commissioner of Police, to His EXCELLENCY the GOVERNOR |newspaper=[[Southern Australian]] |location=Adelaide |date=11 September 1840 |accessdate=15 June 2014 |via=National Library of Australia|page=3|quote= the shores of Lake Albert, named by your Excellency after her Majesty's Royal Consort. It is a fine body of water to the South of Lake Alexandrina, and united to it by a narrow channel.}}</ref> == Զբոսաշրջություն == [[File:Lake-Albert-03.jpg|thumb|250px|Two pelicans on Lake Albert at Meningie]] Մելբուրնից, Լայմստոն ափից, [[Կուրոնգ ազգային պարկից]], Թայլեմ Բենդից, Մարրի-Բրիջից և Ադելայդեից մարդիկ հաճախ են այցելում Ալբերտ լիճ։ Այցելուները զբաղվում են ձկնորսությամբ, քայլարաշվով, ջրային սպորտաձևերով և դիտում են տեղի թռչուններին։ == Ջրային խնդիրները == Մի շարք վտակների բացակայության և գոլորշիացման ինտենսիվության հետևանքով, Ալբերտ լիճն ավելի աղի է քան Ալեքսանդրինա լիճը։ Այն նաև ավելի փոքր է և ոչ այդքան խորը։ 2008 թ․ թե [[Ալեքսանդրինա լիճ|Ալեքսանդրինա]] թե Ալբերտ լճերի մակարդակն այնքան էր իջել, որ լճերում մեծ քանակությամբ [[թթվային սուլֆատային հողային ծածկույթներ]] էր առաջացել։<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/catalyst/murraydarling/|title=Catalyst – Fire, Flood and Acid Mud|accessdate=2008-05-07}}</ref> Թթվայնացումը կանխելու համար բարձրացվեց լճի մակարդակը ծովի ջրով ողողելու միջոցով, մինչդեռ Հարավային Ավստրալիայի և հարավից վերև գտնվող նահանգների միջև լարվածությունը պահպանվում է այն հարցի շուրջ, թե ինչպես կիսել առանց այդ էլ ջրի ցածր մակարդակ ունեցող լճի ջրային պաշարները:<ref>{{cite news | url=http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,,25150828-11949,00.html | archive-url=https://archive.today/20120913062143/http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,,25150828-11949,00.html | url-status=dead | archive-date=2012-09-13 | work=The Australian | title=Now a dust bowl where once was a lake | date=2009-03-07 }}</ref> Մինչ օրս  լիճը մնում է ջրի կորստի և բարձր աղիության զգալի վտանգի տակ։<ref>{{cite news|url=http://www.abc.net.au/news/2014-09-02/sa-to-ask-eastern-states-for-more-murray-flow/5714154|title=South Australia seeks more Murray River flow from upstream states to fight Lake Albert salinity|publisher=ABC Online|date=2014-09-02}}</ref> == Բուսական և կենդանական աշխարհ == === Թռչուններ === Ալբերտ լիճը կենսական կարևոր միջավայր է անհետացման վտանգի տակ գտնվող [[Ոսկեփորիկ թութակ|ոսկեփորիկ թութակների]], [[Ավստրալական ջրցուլ|վտանգված ավստրալական ջրցուլների]], [[խոցելի ավստրալիական ցողունների]], ինչպես նաև մի շարք թռչնատեսակների՝ [[հավի սագեր]]<nowiki/>ի, [[Ավստրալիական շելդուկներ|ավստրալիական շելդուկների]], մեծ [[Ձկնկուլներ|ձկնկուլների]] և սուր պոչով [[Ավազամուղներ|ավազամուղների]] ավելի քան 1%-ի համար։<ref name=IBA/> == Բնության հատուկ պահպանվող տարածքի կարգավիճակը == === Ավստրալիայի կառավարությունը === Ալբերտ լիճը  <nowiki/>[[Խոնավ բնատարածք|խոնավ բնատարածքային]] համալրի մաս է կազմում է, որը հայտնի է որպես [[Կուրոնգի]] և Ալեքսանդրինա, Ալբերտ լճերի խոնավ բնատարածքային համալիր, որոնք հայտնի են որպես Ռամսարի տեղանք: Այս խոնավ տարածքը գտնվում է նաև ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածությունների ցանկում, որը հայտնի է որպես [[Ավստրալիայի կարևոր խոնավ տարածքների տեղեկատու]]:<ref>{{cite web|title=Coorong and Lakes Alexandrina and Albert Wetland Ramsar site|url=https://rsis.ramsar.org/RISapp/files/537/pictures/AU321map2013.pdf|publisher=Department of Environment Water and Natural Resources|accessdate=19 January 2015|date=28 January 2014}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.environment.gov.au/cgi-bin/wetlands/report.pl|title= Australian Wetlands Database – Directory Wetland Information Sheet: The Coorong, Lake Alexandrina & Lake Albert – SA063|accessdate=19 January 2015 |first= |last= |publisher=Commonwealth of Australia, Department of the Environment|date= 31 May 2005|page = }}</ref> === Ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածություններ === Ալբերտ լիճն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ընդգրկված է կարևոր թռչունների բնակավայրերի ցանկում, որը «<nowiki/>[[BirdLife International]]<nowiki/>» կազմակերպության կողմից համարվում է «միջազգային նշանակության վայր թռչունների և այլ տեսակի կենսաբազմազանության պահպանման համար»:<ref name="IBA">{{cite web|title=Important Bird Areas factsheet: Lakes Alexandrina and Albert |url=http://www.birdlife.org/datazone/sitefactsheet.php?id=26483|publisher=BirdLife International|accessdate=19 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Sites – Important Bird and Biodiversity Areas (IBAs)|url=http://www.birdlife.org/datazone/site|publisher=BirdLife International|accessdate=19 January 2015}}</ref> Lake Albert is included within the bounday of the Lakes Alexandrina and Albert Important Bird Area which is an area considered by [[BirdLife International]] to be a place of ‘international significance for the conservation of birds and other biodiversity.’ == Վարչական կարգավիճակը == 2014 թվականի մայիսի 8-ին Ալբերտ լճի ամբողջ տարածքն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ճանաչվել է որպես «գյուղական տեղանք»: «Ալբերտ լիճ» տեղանքի սահմանազատումը Ալեքսանդրինա լճի գյուղական տեղանքի հետ միասին տեղի է ունենում [[Պոլտալլոխ]]<nowiki/>ի ճանապարհի եզրագծին Ալբերտ ջրանցքի հյուսիսային կողմում գտնվող Պոլտալոխի տեղանքում, որը միացնում է երկու լճերը։<ref name="LMV" /><ref name="localitymap">{{cite web|title=Creation of the rural localities of Lake Alexandrina and Lake Albert |url=https://www.sa.gov.au/__data/assets/pdf_file/0003/95142/Lakes-Map.pdf |work=Place name proposals |publisher=Government of South Australia |accessdate=9 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180410095255/https://www.sa.gov.au/__data/assets/pdf_file/0003/95142/Lakes-Map.pdf|archive-date=10 April 2018}}</ref><ref name="SAGG-2014">{{cite web|last1=BURDETT|first1=M.|title=GEOGRAPHICAL NAMES ACT, 1991 Notice to Assign the Boundaries of Places|url=http://governmentgazette.sa.gov.au/sites/default/files/public/documents/gazette/2014/May/2014_032.pdf|website=South Australian Government Gazette|publisher=Government of South Australia|accessdate=5 January 2018|page=1587|date=8 May 2014}}</ref> Տեղանքն ընդգրկվել է 2016 թվականի Ավստրալիայի մարդահամարի հաշվետվության մեջ, սակայն պարզվել է, որ այդ տարածքի սահմաններում բնակիչներ չկան<ref name="ABS">{{Census 2016 AUS|id=SSC40728 |name=Lake Albert (State Suburb)|accessdate=10 April 2019|quick=on}}</ref>: Այն կիսում է «5259» փոստային ինդեքսը հարակից [[Նարրունգ]] և [[Պոլտալլոխ]] բնակավայրերի հետ։<ref name="LMV" /> == Տես նաև == *[[Հարավային Ավստրալիայի Մուրեյ գետի ափամերձ կղզիների ցանկը]] *[[List of islands within the Murray River in South Australia]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|30em}} {{Ramsar sites in Australia}} {{DEFAULTSORT:Lake Albert (South Australia)}} [[Category:Lakes of South Australia|Albert, Lake]] [[Category:Murray River]] [[Category:Shrunken lakes|Albert, Lake]] [[Category:Ramsar sites in Australia]] jwwzlrtanw2nxfv336gobm1rtied4f5 8473777 8473776 2022-07-22T13:49:14Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki == '''Ալբերտ լիճ (Հարավային Ավստրալիա)''' == Ալբերտ լիճը հայնտի է նաև Յարլի անվանմամբ տեղաբնիկների [[Նգարրինդյերի]] լեզվով։ Այն [[Քաղցրահամ լիճ|քաղցրահամ]] լիճ է [[Հարավային Ավստրալիա (նահանգ)|Հարավային Ավստրալիայում]]՝ [[Մուրեյ (գետ)|Մուրեյ]] գետի գետաբերանին։ Լիճ է թափվում [[Ալեքսանդրինա լիճ|Ալեքսանդրինա]] լճի ջրերը, որը սկիզբ է առնում [[Նարրունգի]] մերձակայքից։ Հարավում այն առանձնանում է [[Կոռունգ ազգային պարկ|Կոռունգ]] ազգային պարկի աղաջրերից Նարրունգ թերակղզու միջոցով ։ Լճի մոտ գտնվող միակ մեծ քաղաքը [[Մենինգիեն]] է։ Ալեքսանդրինա և Ալբերտ լճերը հայտնի են որպես ցածրադիր լճեր։ == Անվանում == Լիճն անվանվել է թագուհի Վիկտորյայի ամուսնու՝ արքայազն [[Ալբերտ Սաքսեն Կոբուրգ Գոթացի|Ալբերտի]] պատվին, [[Հարավային Ավստրալիա (նահանգ)|Հարավային Ավստրալիայի]] կառավարիչ՝ [[Ջորջ Գոուլերի]] կողմից։<ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article71619964 |title=Late Shipwreck and Murders at Encounter Bay. FIRST Report of MAJOR O'HALLORAN, Commissioner of Police, to His EXCELLENCY the GOVERNOR |newspaper=[[Southern Australian]] |location=Adelaide |date=11 September 1840 |accessdate=15 June 2014 |via=National Library of Australia|page=3|quote= the shores of Lake Albert, named by your Excellency after her Majesty's Royal Consort. It is a fine body of water to the South of Lake Alexandrina, and united to it by a narrow channel.}}</ref> == Զբոսաշրջություն == [[File:Lake-Albert-03.jpg|thumb|250px|Two pelicans on Lake Albert at Meningie]] Մելբուրնից, Լայմստոն ափից, [[Կուրոնգ ազգային պարկից]], Թայլեմ Բենդից, Մարրի-Բրիջից և Ադելայդեից մարդիկ հաճախ են այցելում Ալբերտ լիճ։ Այցելուները զբաղվում են ձկնորսությամբ, քայլարաշվով, ջրային սպորտաձևերով և դիտում են տեղի թռչուններին։ == Ջրային խնդիրները == Մի շարք վտակների բացակայության և գոլորշիացման ինտենսիվության հետևանքով, Ալբերտ լիճն ավելի աղի է քան Ալեքսանդրինա լիճը։ Այն նաև ավելի փոքր է և ոչ այդքան խորը։ 2008 թ․ թե [[Ալեքսանդրինա լիճ|Ալեքսանդրինա]] թե Ալբերտ լճերի մակարդակն այնքան էր իջել, որ լճերում մեծ քանակությամբ [[թթվային սուլֆատային հողային ծածկույթներ]] էր առաջացել։<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/catalyst/murraydarling/|title=Catalyst – Fire, Flood and Acid Mud|accessdate=2008-05-07}}</ref> Թթվայնացումը կանխելու համար բարձրացվեց լճի մակարդակը ծովի ջրով ողողելու միջոցով, մինչդեռ Հարավային Ավստրալիայի և հարավից վերև գտնվող նահանգների միջև լարվածությունը պահպանվում է այն հարցի շուրջ, թե ինչպես կիսել առանց այդ էլ ջրի ցածր մակարդակ ունեցող լճի ջրային պաշարները:<ref>{{cite news | url=http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,,25150828-11949,00.html | archive-url=https://archive.today/20120913062143/http://www.theaustralian.news.com.au/story/0,,25150828-11949,00.html | url-status=dead | archive-date=2012-09-13 | work=The Australian | title=Now a dust bowl where once was a lake | date=2009-03-07 }}</ref> Մինչ օրս  լիճը մնում է ջրի կորստի և բարձր աղիության զգալի վտանգի տակ։<ref>{{cite news|url=http://www.abc.net.au/news/2014-09-02/sa-to-ask-eastern-states-for-more-murray-flow/5714154|title=South Australia seeks more Murray River flow from upstream states to fight Lake Albert salinity|publisher=ABC Online|date=2014-09-02}}</ref> == Բուսական և կենդանական աշխարհ == === Թռչուններ === Ալբերտ լիճը կենսական կարևոր միջավայր է անհետացման վտանգի տակ գտնվող [[Ոսկեփորիկ թութակ|ոսկեփորիկ թութակների]], [[Ավստրալական ջրցուլ|վտանգված ավստրալական ջրցուլների]], [[խոցելի ավստրալիական ցողունների]], ինչպես նաև մի շարք թռչնատեսակների՝ [[հավի սագեր]]<nowiki/>ի, [[Ավստրալիական շելդուկներ|ավստրալիական շելդուկների]], մեծ [[Ձկնկուլներ|ձկնկուլների]] և սուր պոչով [[Ավազամուղներ|ավազամուղների]] ավելի քան 1%-ի համար։<ref name=IBA/> == Բնության հատուկ պահպանվող տարածքի կարգավիճակը == === Ավստրալիայի կառավարությունը === Ալբերտ լիճը  <nowiki/>[[Խոնավ բնատարածք|խոնավ բնատարածքային]] համալրի մաս է կազմում է, որը հայտնի է որպես [[Կուրոնգի]] և Ալեքսանդրինա, Ալբերտ լճերի խոնավ բնատարածքային համալիր, որոնք հայտնի են որպես Ռամսարի տեղանք: Այս խոնավ տարածքը գտնվում է նաև ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածությունների ցանկում, որը հայտնի է որպես [[Ավստրալիայի կարևոր խոնավ տարածքների տեղեկատու]]:<ref>{{cite web|title=Coorong and Lakes Alexandrina and Albert Wetland Ramsar site|url=https://rsis.ramsar.org/RISapp/files/537/pictures/AU321map2013.pdf|publisher=Department of Environment Water and Natural Resources|accessdate=19 January 2015|date=28 January 2014}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.environment.gov.au/cgi-bin/wetlands/report.pl|title= Australian Wetlands Database – Directory Wetland Information Sheet: The Coorong, Lake Alexandrina & Lake Albert – SA063|accessdate=19 January 2015 |first= |last= |publisher=Commonwealth of Australia, Department of the Environment|date= 31 May 2005|page = }}</ref> === Ոչ կանոնադրական հարաբերություններով ձեռք բերած պայմանավորվածություններ === Ալբերտ լիճն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ընդգրկված է կարևոր թռչունների բնակավայրերի ցանկում, որը «<nowiki/>[[BirdLife International]]<nowiki/>» կազմակերպության կողմից համարվում է «միջազգային նշանակության վայր թռչունների և այլ տեսակի կենսաբազմազանության պահպանման համար»:<ref name="IBA">{{cite web|title=Important Bird Areas factsheet: Lakes Alexandrina and Albert |url=http://www.birdlife.org/datazone/sitefactsheet.php?id=26483|publisher=BirdLife International|accessdate=19 January 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Sites – Important Bird and Biodiversity Areas (IBAs)|url=http://www.birdlife.org/datazone/site|publisher=BirdLife International|accessdate=19 January 2015}}</ref> Lake Albert is included within the bounday of the Lakes Alexandrina and Albert Important Bird Area which is an area considered by [[BirdLife International]] to be a place of ‘international significance for the conservation of birds and other biodiversity.’ == Վարչական կարգավիճակը == 2014 թվականի մայիսի 8-ին Ալբերտ լճի ամբողջ տարածքն Ալեքսանդրինա լճի հետ միասին ճանաչվել է որպես «գյուղական տեղանք»: «Ալբերտ լիճ» տեղանքի սահմանազատումը Ալեքսանդրինա լճի գյուղական տեղանքի հետ միասին տեղի է ունենում [[Պոլտալլոխ]]<nowiki/>ի ճանապարհի եզրագծին Ալբերտ ջրանցքի հյուսիսային կողմում գտնվող Պոլտալոխի տեղանքում, որը միացնում է երկու լճերը։<ref name="LMV" /><ref name="localitymap">{{cite web|title=Creation of the rural localities of Lake Alexandrina and Lake Albert |url=https://www.sa.gov.au/__data/assets/pdf_file/0003/95142/Lakes-Map.pdf |work=Place name proposals |publisher=Government of South Australia |accessdate=9 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180410095255/https://www.sa.gov.au/__data/assets/pdf_file/0003/95142/Lakes-Map.pdf|archive-date=10 April 2018}}</ref><ref name="SAGG-2014">{{cite web|last1=BURDETT|first1=M.|title=GEOGRAPHICAL NAMES ACT, 1991 Notice to Assign the Boundaries of Places|url=http://governmentgazette.sa.gov.au/sites/default/files/public/documents/gazette/2014/May/2014_032.pdf|website=South Australian Government Gazette|publisher=Government of South Australia|accessdate=5 January 2018|page=1587|date=8 May 2014}}</ref> Տեղանքն ընդգրկվել է 2016 թվականի Ավստրալիայի մարդահամարի հաշվետվության մեջ, սակայն պարզվել է, որ այդ տարածքի սահմաններում բնակիչներ չկան<ref name="ABS">{{Census 2016 AUS|id=SSC40728 |name=Lake Albert (State Suburb)|accessdate=10 April 2019|quick=on}}</ref>: Այն կիսում է «5259» փոստային ինդեքսը հարակից [[Նարրունգ]] և [[Պոլտալլոխ]] բնակավայրերի հետ։<ref name="LMV" /> == Տես նաև == *[[Հարավային Ավստրալիայի Մուրեյ գետի ափամերձ կղզիների ցանկը]] *[[List of islands within the Murray River in South Australia]] == Ծանոթագրություններ == {{reflist|30em}} {{Ramsar sites in Australia}} {{DEFAULTSORT:Lake Albert (South Australia)}} [[Category:Lakes of South Australia|Albert, Lake]] [[Category:Murray River]] [[Category:Shrunken lakes|Albert, Lake]] [[Category:Ramsar sites in Australia]] on8au0f83n9si40qbi8mm4p1l3boeg5 2 1095580 8473845 8472786 2022-07-22T18:09:13Z ՄարիամՀ. 24320 wikitext text/x-wiki '''Պարբերական հիվանդություն ունեցող 3454 հետազոտված երեխայի մոտ առկա է''' {{Graph:Chart|width=800|height=300|xAxisTitle=ախտանիշ|yAxisTitle=%|type=rect|x = Որովայնի ցավ, Ջերմություն, Արթրիտ, Կրծքավանդակի ցավ, Միալգիա, էրիզիպելատոզ էրիթեմա|y=88, 87, 28, 20, 23, 13}} Աղբյուրը՝ [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35127599/ National Library of Medicine] ; Հայաստանում կյանքում առաջին անգամ պարբերական հիվանդությամբ ախտորոշված մարդկանց սեռատարիքային բաշխվածությունը (2020) {{Graph:Chart | width=800 | height=400 | xAxisTitle=տարիքային խումբ | yAxisTitle=% | legend = | type=rect | y1Title = արական | y2Title = իգական | x=0-14տ․,15-17տ․,18-24տ․,25-39տ․,40-49տ․,50-59տ․,60-65տ․,65 և մեծ տ․ | y1=77,25,35,37,28,22,5,2 | y2=59,14,19,35,27,17,3,6 |colors=#800000aa,#80ff8000 }} Աղբյուր՝ [https://www.moh.am/uploads/taregirq.pdf ՀՀ ԱՆ] {{Տեղեկաքարտ Նկարիչ | անուն = Մինաս Ավետիսյան | բնագիր անուն = Մինաս Ավետիսյան | պատկեր = Minas museum jajur.jpg | նկարագրություն = | ծննդյան անուն = Մինաս Ավետիսյան | կեղծանուն = Մինաս | ծնվել է = 1928 | ծննդավայր = Ջաջուռ | վախճանվել է = [[1975]] | վախճանի վայր = Երևան | ազգություն = հայ | քաղաքացիություն = Հայկական ԽՍՀ, {{դրոշավորում|ԽՍՀՄ}} | կրթություն = [[Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա]] և [[Ի. Ե. Ռեպինի անվան գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտ]] | դավանանք = քրիստոնյա | մասնագիտություն = նկարիչ | ոճեր = [[Աբստրակտ էքսպերսիոնիզմ|աբստրակտ էքսպերսիոնիզմ]] | ժանրեր = | թեմաներ = | ուշագրավ աշխատանքներ = Ջաջուռ | մեկենասներ = | ակտիվ շրջան = | ուսուցիչ = | աշակերտներ = | ներշնչվել է = | ներշնչել է = | պարգևներ = | պաշտոն = | անդամակցություն = | կուսակցություն = | հայր = | մայր = | եղբայր = | քույր = | ամուսին = | համատեղ ապրող = | զավակներ = | ազգականներ = | եղբայր = | կայք = | սոցիալական մեդիա = | ստորագրություն = | ծանոթ = | վիքիքաղվածք = | վիքիդարան = | վիքիպահեստ = }} = Տիգրան Մեծ = {{Տեղեկաքարտ Պետական գործիչ | հայերեն անուն = Տիգրան Մեծ | բնօրինակ անուն = Τιγράνης ὁ Μέγας | պատկեր = Coin of Tigranes II the Great, Antioch mint.jpg | պատկերի լայնություն = 220px | նկարագրություն = Տիգրան Մեծը՝ Արտաշեսյանների արքայական թագով | տիտղոս = (4-րդ) [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի թագավորության]] արքա | կարգ = | կարգ-ին = | անվան տակ = | դրոշ = Standard of the Artaxiad dynasty.svg | կառավարման սկիզբ = [[Մ.թ.ա. 95|մ․թ․ա․ 95]] | կառավարման ավարտ = [[Մ.թ.ա. 55|մ․թ․ա․ 55]] | կառավարման ժամանակ = | նախորդող = [[Տիրան Ա]] | հաջորդող = [[Արտավազդ Բ]] | տիտղոս_2 = [[Ասորիք|Ասորիքի]] և [[Փյունիկիա|Փյունիկիայի]] արքա | կարգ_2 = | կարգ-ին_2 = | անվան տակ_2 = | դրոշ_2 = | կառավարման սկիզբ_2 = [[Մ.թ.ա. 83|մ․թ․ա․ 83]] | կառավարման ավարտ_2 = [[Մ.թ.ա. 63|մ․թ․ա․ 63]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_2 = | նախորդող_2 = [[Փիլիպոս II Ֆիլոռոմեոս]] | հաջորդող_2 = [[Գնեոս Պոմպեոս]] | տիտղոս_3 = [[Պարթևստան|Պարթևստանի]] արքա | կարգ_3 = | կարգ-ին_3 = | անվան տակ_3 = | դրոշ_3 = | կառավարման սկիզբ_3 = [[Մ.թ.ա. 87|մ․թ․ա․ 87]] | կառավարման ավարտ_3 = [[Մ.թ.ա. 66|մ․թ․ա․ 66]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_3 = | նախորդող_3 = [[Գոդերձ Ա]] | հաջորդող_3 = [[Հրահատ III|Հրահատ Գ]] | տիտղոս_4 = Հայոց տիրակալության [[Արքայից արքա|արքայից արքա]] | կարգ_4 = | կարգ-ին_4 = | անվան տակ_4 = | դրոշ_4 = | կառավարման սկիզբ_4 = [[Մ.թ.ա. 85|մ․թ․ա․ 85]] | կառավարման ավարտ_4 = [[Մ.թ.ա. 55|մ․թ․ա․ 55]] <!--կամ՝ --> | կառավարման ժամանակ_4 = | նախորդող_4 = չկա | հաջորդող_4 = [[Արտավազդ Բ |Արտավազդ Բ Աստվածային]] | ազգություն = [[Հայեր|Հայ]] | ծննդյան օր = [[Մ.թ.ա. 140|մ․թ․ա․ 140 թվական]] | ծննդավայր = [[Արտաշատ (մայրաքաղաք)|Արտաշատ]], [[Այրարատ|Այրարատի նահանգ]], [[Մեծ Հայք]] | վախճանի օր = [[Մ.թ.ա. 55|մ․թ․ա․ 55]] | վախճանի վայր = [[Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ]], [[Մեծ Հայք]] | դինաստիա = [[Արտաշեսյաններ|Արտաշեսյանների արքայատոհմ]] | հայր = [[Տիրան Ա Արտաշեսյան]] | մայր = | ամուսին = [[Կլեոպատրա Պոնտացի]] | զավակներ = [[Արտավազդ Բ]], [[Տիգրան Կրտսեր]] և [[Արիազատե]] | դավանանք = [[հայ հեթանոսություն]] | կուսակցություն = | գործունեություն = | կրթություն = | մասնագիտություն = [[Գերիշխան|գերիշխան]] | գիտական աստիճան = | պարգևներ = | կայք = | ինքնագիր = | Վիքիպահեստ = }} === Տիգրան Մեծ-ի արշավանքները === [[Ծոփք|Ծոփքի]] վերամիավորումը [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքին]]։ Ք․ա․ 94 թ․ [[Միհրդատ Պոնտացի|Միհրդատ Պոնտացին]] ու Տիգրան Երկրորդը կնքում են դաշինք։ Ք․ա․ 93 թ․ հայ-պոնտական զորքերի կողմից [[Կապադովկիա|Կապադովկիայի]] գրավումը։ Ք․ա․ 87-86 թթ․ [[Պարթևստան|պարթևական]] մեծ պատերազմ։ Ք․ա․ 83թ․ Տիգրան Մեծը բազմեց [[Անտիոք|Անտիոքում]] [[Սելևկյան տերություն|Սելեկյանների]] գահին։ Մ․թ․ա․ 72 թվականին [[Նաբաթեա|նաբաթեացիների]] և հայկական զորքերի միջև տեղի է ունենում ճակատամարտ, որտեղ Տիգրան Մեծի բանակը տանում է հաղթանակ։<ref>{{Cite book|title=«Տիգրան Մեծ՝ թագավորներից մեծագույնը»|last=Մովսիսյան|first=Արտակ|publisher=ԵՊՀ հրատարակչություն|year=2010|location=Երևան}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Tigranes-II-the-Great|title=Tigranes II The Great {{!}} king of Armenia {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|accessdate=2022-07-20}}</ref> == Ծանոթագրություններ == [[Կատեգորիա:Տիգրան Մեծ]] [[Կատեգորիա:Արտաշեսյանների թագավորության արքաներ]] [[Կատեգորիա:Հայ քաղաքական գործիչներ]] [[Կատեգորիա:Մեծ Հայքի պատմություն]] 8emw911ckt67otbv2jl62bkruzz0hyf 2 1096182 8473764 8473643 2022-07-22T12:45:20Z Աստղիկ Բադեյան 121871 wikitext text/x-wiki = Ստրուպի էֆեկտ = <div style="background:#f9f9f9;border:1px solid #666;float:right;width:25%;padding:1em;margin:0 0 1em 1em;"> '''<span style="color:green">Կանաչ</span> <span style="color:red">Կարմիր</span> <span style="color:blue">Կապույտ</span>''' '''<span style="color:purple">Մանուշակագույն</span> <span style="color:blue">Կապույտ</span> <span style="color:purple">Մանուշակագույն</span>''' ----'''<span style="color:red">Կապույտ</span> <span style="color:green">Մանուշակագույն</span> <span style="color:blue">Կարմիր</span>''' '''<span style="color:blue">Կանաչ</span> <span style="color:red">Մանուշակագույն</span> <span style="color:purple">Կանաչ</span>''' ----Ստրուպի էֆեկտ անվանում են այն փաստը, որ բառերի առաջին հավաքածուի գույներն անվանելը ավելի հեշտ է և արագ, քան երկրորդը: </div>Հոգեբանության մեջ '''Ստրուպի էֆեկտ''' անվանում են (անգլ.՝ Stroop effect) ռեակցիայի հետաձգումը բառեր կարդալիս, երբ բառերի գույնը չի համընկնում գրված բառերի հետ (օրինակ «կարմիր» բառը գրված է կապույտ գույնով): Էֆեկտն անվանվել է [[Ջոն Ռիդլի Ստրուպի]] պատվին, որն առաջին անգամ այս թեստն անգլերեն է հրապարակել 1935 թվականին<ref>{{cite web|url=http://psychclassics.yorku.ca/Stroop/|title=Studies of interference in serial verbal reactions|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120530061311/http://psychclassics.yorku.ca/Stroop/|archivedate=2012-05-30|accessdate=2012-05-12|deadlink=yes}}</ref>։ Մինչ այդ այս էֆեկտը հրապարակվել էր [[Գերմանիա|Գերմանիայում]] 1929 թվականին։ Այս հետազոտությունը դարձել է [[փորձարարական հոգեբանության]] պատմության մեջ ամենաշատ մեջբերված հետազոտություններից մեկը: == Նախնական փորձ == Իր հետազոտություններում Ստրուպն օգտագործել է նույն թեստի մի քանի տարբերակ, որոնց համար օգտագործվել է երեք տարբեր տեսակի խթան՝ # գույների անվանումներ, որոնք տպագրված են սև գույնով, # գույների անվանումներ, որոնք տպագրված են ոչ այն գույնով, որը բառի իմաստն է, # Ընտրված գույների քառակուսիներ։ Առաջին փորձի ժամանակ օգտագործվել են 1-ին և 2-րդ տարբերակները։ Փորձի մասնակիցներից պահանջվում էր կարդալ գրված բառերը՝ անկախ գրելու համար օգտագործվող գույներից (օրինակ, նրանք պետք է կարդան մանուշակագույնը՝ անկախ օգտագործված գույնից): Երկրորդ փորձի ժամանակ կիրառվեցին 2-րդ և 3-րդ խթանները և մասնակիցներին խնդրեցին անվանել թանաքի գույները՝ անտեսելով երկրորդ տարբերակի գրավոր բառերը և երրորդ տարբերակում՝ քառակուսիների գույների անվանումները: Երրորդ փորձի ժամանակ Ստրուպն ուսումնասիրեց, թե ինչպես է պրակտիկան ազդում մասնակիցների կողմից առաջադրանքերի կատարման վրա: Ստրուպը նկատեց, որ երկրորդ առաջադրանքը կատարելու համար մասնակիցներից ավելի երկար ժամանակ պահանջվեց, քան երկրորդ փորձի ժամանակ, երբ նրանցից պահանջվում էր անվանել  քառակուսիների գույները: Այս ուշացումը չի դրսևորվել առաջին փորձի ժամանակ։ == Կիրառում == [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում Ստրուպի թեստերը կիրառվում էին ուղեղում փոփոխությունները սահմանելու համար (տարիքային և ոչ միայն)։ Օրինակ, դեպրեսիա ունեցող պացիենտներն ավելի դանդաղ էին անվանում անկումային բառերի գույները («պատերազմ», «քաղցկեղ», «սպանություն»): Այսօր Ստրուպի թեստը լայնորեն հայտնի է որպես [[իմացական կարծրության]] և [[ճանաչողական վերահսկման ճկունության]] ախտորոշման մեթոդ և դրա վրա հիմնված առաջադրանքները հաճախ ներառվում են [[ինքնազարգացման]] և ուղեղի մարզման ծրագրերում: Ըստ լուրերի՝ 1950-ականներին ԱՄՆ-ում Ստրուպի ռուսերեն լեզվով թեստը կիրառվել է խորհրդային հետախույզներին բացահայտելու համար: Ռուսերեն իմացող մարդն ուշացումով էր գույներն անվանում<ref>[https://books.google.com.ua/books?id=XULNpqTmJLAC&pg=PT50&lpg=PT50&dq=stroop+test+spy&source=bl&ots=AwxIm7pfmG&sig=hkLlFw8e_01jQI1afd9MJ5atJm8&hl=ru&sa=X&ved=0ahUKEwjeyYDfotnRAhXDJJoKHedHAuUQ6AEIQjAI#v=onepage&q=stroop%20test%20spy&f=false Sex Sleep Eat Drink Dream: A Day in the Life of Your Body — Jennifer Ackerman — Google Книги<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>: == Ծանոթագրություններ == {{примечания}} [[Կատեգորիա:Հոգեբանություն]] [[Կատեգորիա:Գույներ]] [[Կատեգորիա:Ճանաչողական աղավաղումներ]] [[Կատեգորիա:Հոգեախտորոշիչ մեթոդներ]] qpahmfsor35od3k1xj2nj96pmf2c00b 2 1096194 8473774 8470891 2022-07-22T13:27:26Z Աստղիկ Բադեյան 121871 wikitext text/x-wiki '''"ԽՍՀՄ երկրների բնակչության ազգային կազմը (ըստ 1926, 1939 թվականների մարդահամարների - նախնական տվյալների, 1959, 1970, 1979, 1989 թթ.)" ''' {| class="wikitable sortable" ! ԽՍՀՄ երկրներ !! Ազգություն !! 1926թ. !! 1939թ. !! 1959թ. !! 1970թ. !! 1979թ. !! 1989թ |- | {{դրոշավորում|ՌԽՖՍՀ}} || Ռուսներ || 77 791 124 || 99 591 520 || 114 113 579 || 129 015 140 || 137 397 089 || 145 155 489 |- | {{դրոշավորում|Ուկրաինական ԽՍՀ}} || Ուկրաինացիներ || 31 194 976 || 28 111 007 || 37 252 930 || 40 753 246 || 42 347 387 || 44 186 006 |- | {{դրոշավորում|Բելառուսական ԽՍՀ}} || Բելառուսներ || 4 738 923 || 5 275 393 || 7 913 488 || 9 051 755 || 9 462 715 || 10 036 251 |- | {{դրոշավորում|Ուզբեկական ԽՍՀ}} || Ուզբեկներ || 3 904 622 || 4 845 140 || 6 015 416 || 9 195 093 || 12 455 978 || 16 697 825 |- | {{դրոշավորում|Ղազախական ԽՍՀ}} || Ղազախներ || 3 968 289 || 3 100 949 || 3 621 610 || 5 298 818 || 6 556 442 || 8 135 818 |- | {{դրոշավորում|Վրացական ԽՍՀ}} || Վրացիներ || 1 821 184 || 2 249 636 || 2 691 950 || 3 245 300 || 3 570 504 || 3 981 045 |- | {{դրոշավորում|Ադրբեջանական ԽՍՀ}} || Ադրբեջանցիներ || 1 706 605 || 2 275 678 || 2 939 728 || 4 379 937 || 5 477 330 || 6 770 403 |- | {{դրոշավորում|Լիտվական ԽՍՀ}} || Լիտվացիներ || 41 463 || 32 624 || 2 326 094 || 2 664 944 || 2 850 905 || 3 067 390 |- | {{դրոշավորում|Մոլդովական ԽՍՀ}} || Մոլդովացիներ || 278 905 || 260 418 || 2 214 139 || 2 697 994 || 2 968 224 || 3 352 352 |- | {{դրոշավորում|Լատվիական ԽՍՀ}} || Լատվիացիներ || 151 410 || 114 476 || 1 399 539 || 1 429 844 || 1 439 037 || 1 458 986 |- | {{դրոշավորում|Ղրղզական ԽՍՀ}} || Ղրղզներ || 762 736 || 884 615 || 968 659 || 1 452 222 || 1 906 271 || 2 528 946 |- | {{դրոշավորում|Տաջիկական ԽՍՀ}} || Տաջիկներ || 978 680 || 1 229 170 || 1 396 939 || 2 135 883 || 2 897 697 || 4 215 372 |- | {{դրոշավորում|Հայկական ԽՍՀ}} || Հայեր || 1 567 568 || 2 152 860 || 2 786 912 || 3 559 151 || 4 151 241 || 4 623 232 |- | {{դրոշավորում|Թուրքմենիա}} || Թուրքմեններ || 763 940 || 812 404 || 1 001 585 || 1 525 284 || 2 027 913 || 2 728 965 |- | {{դրոշավորում|Էստոնական ԽՍՀ}} || Էստոնացիներ || 154 666 || 143 589 || 988 616 || 1 007 356 || 1 019 851 || 1 026 649 |} q25eiofp2d4zizg6il597he427htzhr 2 1096379 8473766 8460534 2022-07-22T12:49:16Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki {{Population pyramid |year=2021 |m0=9.76 |m5=11.07 |m10=10.8 |m15=9.1 |m20=8.6 |m25=10.4 |m30=12.5 |m35=11.6 |m40=9.3 |m45=7.6 |m50=7 |m55=8.4 |m60=8.6 |m65=5.9 |m70=3.5 |m75=1.7 |m80=3.3 |f0=8.82 |f5=9.76 |f10=9.5 |f15=8 |f20=8.1 |f25=11.4 |f30=14 |f35=13 |f40=10.6 |f45=9.2 |f50=8.9 |f55=10.9 |f60=11.2 |f65=0.83 |f70=5.6 |f75=2.8 |f80=5.9 |fmax=15 |mmax=15 }} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] '''Արարատ մարզի տնտեսության հիմնական ճյուղերի տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան ճյուղերի ընդհանուր ծավալում 2020թ.-ին''' {{Progress bar|14.3|width=20%|height=10|text=Արդյունաբերություն}} {{Progress bar|15|width=20%|height=10|text=Գյուղատնտեսություն}} {{Progress bar|6.1|width=20%|height=10|text=Շինարարություն}} {{Progress bar|5.1|width=20%|height=10|text=Մանրածախ առևտուր}} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] {{Bar chart |title=Մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ2 | label_type = քաղաք | table_width = 50 | bar_width = 50 | data_type = Ցուցանիշներ | data_max = 21000 |label1=Արտաշատ|data1=19114|label2=Մասիս|data2=20667||label3=Արարատ|data3=20407|label4=Վեդի|data4=11758| |color1 = #a24c4c|color2 = #a98888|color3 = #a98888|color4 = #e9e3c0|color5 = #e9e3c0 |caption = Աղբյուր՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] 8eff5hmk9prx3zf63qiti3mos399xy8 8473767 8473766 2022-07-22T12:50:07Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki {{Population pyramid |year=2021 |m0=9.76 |m5=11.07 |m10=10.8 |m15=9.1 |m20=8.6 |m25=10.4 |m30=12.5 |m35=11.6 |m40=9.3 |m45=7.6 |m50=7 |m55=8.4 |m60=8.6 |m65=5.9 |m70=3.5 |m75=1.7 |m80=3.3 |f0=8.82 |f5=9.76 |f10=9.5 |f15=8 |f20=8.1 |f25=11.4 |f30=14 |f35=13 |f40=10.6 |f45=9.2 |f50=8.9 |f55=10.9 |f60=11.2 |f65=0.83 |f70=5.6 |f75=2.8 |f80=5.9 |fmax=15 |mmax=15 }} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] '''Արարատ մարզի տնտեսության հիմնական ճյուղերի տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան ճյուղերի ընդհանուր ծավալում 2020թ.-ին''' {{Progress bar|14.3|width=20%|height=10|text=Արդյունաբերություն}} {{Progress bar|15|width=20%|height=10|text=Գյուղատնտեսություն}} {{Progress bar|6.1|width=20%|height=10|text=Շինարարություն}} {{Progress bar|5.1|width=20%|height=10|text=Մանրածախ առևտուր}} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] {{Bar chart |title=Արարատ մարզի մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ2 | label_type = քաղաք | table_width = 50 | bar_width = 50 | data_type = Ցուցանիշներ | data_max = 21000 |label1=Արտաշատ|data1=19114|label2=Մասիս|data2=20667||label3=Արարատ|data3=20407|label4=Վեդի|data4=11758| |color1 = #a24c4c|color2 = #a98888|color3 = #a98888|color4 = #e9e3c0|color5 = #e9e3c0 |caption = Աղբյուր՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] i1pzqxeh72m2fxntxuqs9lri6vg2xp6 8473768 8473767 2022-07-22T13:09:26Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki {{Population pyramid |year=2021 |m0=9.76 |m5=11.07 |m10=10.8 |m15=9.1 |m20=8.6 |m25=10.4 |m30=12.5 |m35=11.6 |m40=9.3 |m45=7.6 |m50=7 |m55=8.4 |m60=8.6 |m65=5.9 |m70=3.5 |m75=1.7 |m80=3.3 |f0=8.82 |f5=9.76 |f10=9.5 |f15=8 |f20=8.1 |f25=11.4 |f30=14 |f35=13 |f40=10.6 |f45=9.2 |f50=8.9 |f55=10.9 |f60=11.2 |f65=0.83 |f70=5.6 |f75=2.8 |f80=5.9 |fmax=15 |mmax=15 }} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] '''Արարատ մարզի տնտեսության հիմնական ճյուղերի տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան ճյուղերի ընդհանուր ծավալում 2020թ.-ին''' {{Progress bar|14.3|width=20%|height=10|text=Արդյունաբերություն}} {{Progress bar|15|width=20%|height=10|text=Գյուղատնտեսություն}} {{Progress bar|6.1|width=20%|height=10|text=Շինարարություն}} {{Progress bar|5.1|width=20%|height=10|text=Մանրածախ առևտուր}} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] {{Bar chart |title=Արարատ մարզի մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ2 | label_type = Քաղաք | table_width = 20 | bar_width = 20 | data_type = Ցուցանիշներ | data_max = 21000 |label1=Մասիս|data1=20667|label2=Արարատ|data2=20407|label3=Արտաշատ|data3=19114|label4=Վեդի|data4=11758| |color1 = #85E5F7|color2 = #85E5F7|color3 = #85E5F7|color4 = #85E5F7 |caption = Աղբյուր՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf]}} 1t290zqw3waoieiwkouv7y1r55a18lt 8473769 8473768 2022-07-22T13:10:16Z Ys1022 121872 wikitext text/x-wiki {{Population pyramid |year=2021 |m0=9.76 |m5=11.07 |m10=10.8 |m15=9.1 |m20=8.6 |m25=10.4 |m30=12.5 |m35=11.6 |m40=9.3 |m45=7.6 |m50=7 |m55=8.4 |m60=8.6 |m65=5.9 |m70=3.5 |m75=1.7 |m80=3.3 |f0=8.82 |f5=9.76 |f10=9.5 |f15=8 |f20=8.1 |f25=11.4 |f30=14 |f35=13 |f40=10.6 |f45=9.2 |f50=8.9 |f55=10.9 |f60=11.2 |f65=0.83 |f70=5.6 |f75=2.8 |f80=5.9 |fmax=15 |mmax=15 }} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] '''Արարատ մարզի տնտեսության հիմնական ճյուղերի տեսակարար կշիռները ՀՀ համապատասխան ճյուղերի ընդհանուր ծավալում 2020թ.-ին''' {{Progress bar|14.3|width=20%|height=10|text=Արդյունաբերություն}} {{Progress bar|15|width=20%|height=10|text=Գյուղատնտեսություն}} {{Progress bar|6.1|width=20%|height=10|text=Շինարարություն}} {{Progress bar|5.1|width=20%|height=10|text=Մանրածախ առևտուր}} Աղբյուրը՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf] {{Bar chart |title=Արարատ մարզի մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ. հունվարի 1-ի դրությամբ, մարդ2 | label_type = Քաղաք | table_width = 25 | bar_width = 25 | data_type = Ցուցանիշներ | data_max = 21000 |label1=Մասիս|data1=20667|label2=Արարատ|data2=20407|label3=Արտաշատ|data3=19114|label4=Վեդի|data4=11758| |color1 = #85E5F7|color2 = #85E5F7|color3 = #85E5F7|color4 = #85E5F7 |caption = Աղբյուր՝ [https://www.armstat.am/file/doc/99527763.pdf]}} o9vqifbgjlouynsqj2es25e5qjehav0 2 1096380 8473779 8469330 2022-07-22T13:58:33Z Kate Mamyan 121136 մասնակցի խնդրանքով wikitext text/x-wiki ;Պետական հանրակրթական հաստատությունները ՀՀ մարզերում 2020թ. դրությամբ {{Graph:PieChart|legend=Մարզեր|radius=125 | rangeliteral =["#20afa2", "blue", "green", "red", "blue", "green","red", "blue", "green", "red", "blue"] |values= [ {"x": "Երևան (209)","y": 209}, {"x": "Արագածոտնի մարզ (120)","y": 120}, {"x": "Արարատի մարզ (112)","y": 112}, {"x": "Արմավիրի մարզ (118)","y": 118}, {"x": "Գեղարքունիքի մարզ (125)","y": 125}, {"x": "Լոռու մարզ (163)","y": 163}, {"x": "Կոտայքի մարզ (101)","y": 101}, {"x": "Շիրակի մարզ (159)","y": 159}, {"x": "Սյունիքի մարզ (117)","y": 117}, {"x": "Վայոց Ձորի մարզ (48)","y": 48}, {"x": "Տավուշի մարզ (81)","y": 81} ] }} ;Հանրակրթական դպրոցների աշակերտների թվաքանակն ըստ ՀՀ մարզերի և Երևան քաղաքի, 2019/2020 ուս. տարի {{Graph:PieChart|legend=Մարզեր|radius=125|values= [ {"x": "Երևան (120561)","y": 120561}, {"x": "Արագածոտնի մարզ (18013)","y": 18013}, {"x": "Արարատի մարզ (36412)","y": 36412}, {"x": "Արմավիրի մարզ (35893)","y": 35893}, {"x": "Գեղարքունիքի մարզ (29484)","y": 29484}, {"x": "Լոռու մարզ (30583)","y": 30583}, {"x": "Կոտայքի մարզ (38048)","y": 38048}, {"x": "Շիրակի մարզ (31313)","y": 31313}, {"x": "Սյունիքի մարզ (17100)","y": 17100}, {"x": "Վայոց Ձորի մարզ (6446)","y": 6446}, {"x": "Տավուշի մարզ (16959)","y": 16959} ] }} Աղբյուրը՝ [https://armstat.am/file/article/sv_03_20a_5130.pdf] nrmfiuqrqn379j1txc76vb01jw4losm 2 1096701 8473846 8472787 2022-07-22T18:12:32Z ՄարիամՀ. 24320 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 2 1096776 8473977 8473078 2022-07-23T08:21:08Z 45.159.75.236 wikitext text/x-wiki {{Տաքսոտուփ2|Վիքիդատա=այո}} '''Մկնիկներ''' ({{lang-la|Sicista}}), [[Կաթնասուններ|կաթնասուների]] տեսակ է, [[Կրծողներ|կրծողների]] խմբից։ Սիստեմատներն առաջարկում են ցեղի առնվազն երկու տարբերակ՝ առանձնացնելով տուշկանչիկի ընտանիքի Sicistinae մոնոտիպիկ ենթաընտանիքին<ref>http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?s=y&id=12900062</ref>, կամ մկների մոնոտիպիկ ընտանինքին<ref name=PIE_T2>{{Книга:Полная иллюстрированная энциклопедия. «Млекопитающие». Кн. 2|с=443}}</ref> (Sminthidae{{bt-aut|Brandt, 1855}} կամ Sicistidae{{bt-aut|Allen, 1910}}). == Նկարագրություն == Արտաքնապես նման է մկան։ Մարմնի երկարությունը 59 սմ է, պոչի երկարությունը գերազանցում է մարմնի երկարությանը՝ 6,5-11,6 սմ։ Հետևի վերջույթները ոչ այնքան երկար են, որքան մյուս մկների մոտ, նրանք գերազանցում են առջևի վերջույթների երկարությանը որ ավելի քան 2 անգամ։ I մատը հետևի վերջույթների վրա շատ փոքր է։ Մարմնի վերին մասի գույնը բացից մինչև մուգ շագանակագույն կամ դարչնագույն դեղնավուն է։ Տափաստանային և անտառային մկները ունեն արտահայտված, գրեթե սև շերտ, որը մարմնի երկյանքով անցնում է միջին գծից մեջքին։ Մկները բնակվում են Եվրասիայի չափավոր մերձարևադարձային գոտիների անտառային և տափաստանային գոտիներում, Սկանդինավիայից մինչև Խաղաղ օվկիանօսի ափ, Կովկասի Հարավային, Թիան Շանի և հիմալայների հարավում։ Լեռներում բարձրանում են մինչև Ալպյան գոտին ներառյալ։ Սրանք միայնակ մթնշաղի կենդանիներ են, որոնք օրն անցկացնում են կացարանում՝ մկանանման կրծողների ջրաքիսներում, արմատային դատարկություններում և փտած կոճղերի մեջ: Երբ ջերմաստիճանը իջնում ​​է, նրանք ընկնում են թմբիրի մեջ, իսկ ձմեռն անցկացնում են ձմեռային քնի մեջ։ Սնվում են բուսական սնունդով՝ սերմերով, հատապտուղներով, բույսերի հյութալի վերգետնյա և ստորգետնյա մասերով, միջատների և այլ անողնաշարավորների սննդակարգով։ Տարվա ընթացքում (ամռանը), ըստ երևույթի բերում է 1 ծին, 3-7 ձագ։ == Դասակարգում == База данных [[Американское общество маммалогов|Американского общества маммалогов]] (ASM Mammal Diversity Database) признаёт 19 [[Биологический вид|видов]] мышовок<ref>Результаты поиска по запросу «''Sicista''» на сайте [https://www.mammaldiversity.org/explore.html ASM Mammal Diversity Database].</ref><ref name=PIE_T2 />: * [[Հայկական մկնիկ]] ({{lang-lat|Sicista armenica}}) * Лесная մկնիկ |Sicista betulina}} * Кавказская մկնիկ|Sicista caucasica}} * Длиннохвостая մկնիկ|Sicista caudata}} * |Sicista cimlanica}} * Одноцветная մկնիկ|Sicista concolor}} * Казбегская մկնիկ|Sicista kazbegica}} * Клухорская մկնիկ|Sicista kluchorica}} * |Sicista loriger}} * Алтайская մկնիկ|Sicista napaea}}, или [[рыжая մկնիկ]] * Серая մկնիկ|Sicista pseudonapaea}} * Тёмная մկնիկ|Sicista severtzovi}} * մկնիկ Штранда|Sicista strandi}} * Степная մկնիկ|Sicista subtilis}} * Тяньшаньская մկնիկ|Sicista tianshanica}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 3sqcwwhplqzkvxb2vr76mgjv3epb17s 2 1097048 8473740 8473714 2022-07-22T12:01:56Z Elen Danielyan 121864 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" |+ ! colspan="6" |ՆԱՏՕ-ի ծախսերը, ըստ երկրների |- |'''Երկիր''' |'''Ռազմ. բյուջե, % ՀՆԱ-ից''' |'''Ռազմ. ծախսեր, մլն ԱՄՆ $''' |'''Ռազմ. ծախսեր մեկ շնչի հաշվով''' |'''Անձնակազմի քանակ հազարներով''' |'''Բնակչություն 2022''' |- |{{դրոշավորում|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ}} |3.52% |$811,140 |$2,186 |1,351.1 |334,805,269 |- |{{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}} |2.29% |$72,765 |$1,023 |156.2 |68,497,907 |- |{{դրոշավորում|Գերմանիա}} |1.53% |$64,785 |$644 |189.1 |83,883,596 |- |{{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} |2.01% |$58,729 |$751 |208 |65,584,518 |- |{{դրոշավորում|Իտալիա}} |1.41% |$29,763 |$428 |174.2 |60,262,770 |- |{{դրոշավորում|Կանադա}} |1.39% |$26,523 |$612 |156.2 |38,388,419 |- |{{դրոշավորում|Իսպանիա}} |1.02% |$14,875 |$267 |123.9 |46,719,142 |- |{{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}} |1.45% |$14,378 |$685 |40.8 |17,211,447 |- |{{դրոշավորում|Լեհաստան}} |2.10% |$13,369 |$314 |121 |37,739,785 |- |{{դրոշավորում|Թուրքիա}} |1.57% |$13,057 |$199 |445.4 |85,561,976 |- |{{դրոշավորում|Նորվեգիա}} |1.85% |$8,292 |$1,426 |21 |5,511,370 |- |{{դրոշավորում|Հունաստան}} |3.82% |$8,014 |$694 |106.7 |10,316,637 |- |{{դրոշավորում|Բելգիա}} |1.12% |$6,503 |$466 |24.8 |11,668,278 |- |{{դրոշավորում|Ռումինիա}} |2.02% |$5,785 |$231 |76.3 |19,031,335 |- |{{դրոշավորում|Դանիա}} |1.41% |$5,522 |$813 |18.3 |5,834,950 |- |{{դրոշավորում|Չեխիա}} |1.42% |$4,013 |$276 |27.8 |10,736,784 |- |{{դրոշավորում|Պորտուգալիա}} |1.54% |$3,975 |$318 |29 |10,140,570 |- |{{դրոշավորում|Հունգարիա}} |1.60% |$2,907 |$239 |24.3 |9,606,259 |- |{{դրոշավորում|Սլովակիա}} |1.73% |$2,043 |$311 |13.1 |5,460,193 |- |{{դրոշավորում|Խորվաթիա}} |2.79% |$1,846 |$374 |15.2 |4,059,286 |- |{{դրոշավորում|Լիտվա}} |2.03% |$1,278 |$361 |16.8 |2,661,708 |- |{{դրոշավորում|Բուլղարիա}} |1.56% |$1,253 |$131 |26.4 |6,844,597 |- |{{դրոշավորում|Լատվիա}} |2.27% |$851 |$366 |7.4 |1,848,837 |- |{{դրոշավորում|Էստոնիա}} |2.28% |$787 |$468 |6.7 |1,321,910 |- |{{դրոշավորում|Սլովենիա}} |1.28% |$760 |$297 |7.1 |2,078,034 |- |{{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}} |0.57% |$474 |$594 |0.9 |642,371 |- |{{դրոշավորում|Ալբանիա}} |1.44% |$239 |$66 |6.8 |2,866,374 |- |{{դրոշավորում|Հյուսիսային Մակեդոնիա}} |1.61% |$219 |$85 |6.1 |2,081,304 |- |{{դրոշավորում|Չեռնոգորիա}} |1.74% |$97 |$122 |1.7 |627,950 |} <ref>{{Cite web|url=https://worldpopulationreview.com/country-rankings/nato-spending-by-country|title=ՆԱՏՕ-ի ռազմական բյուջե}}</ref> 8l1cyscgzwieyurov1w3r466xyj8zrk 8473743 8473740 2022-07-22T12:03:42Z Elen Danielyan 121864 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" |+ ! colspan="6" |ՆԱՏՕ-ի ծախսերը, ըստ երկրների |- |'''Երկիր''' |'''Ռազմ. բյուջե, % ՀՆԱ-ից''' |'''Ռազմ. ծախսեր, մլն ԱՄՆ $''' |'''Ռազմ. ծախսեր մեկ շնչի հաշվով''' |'''Անձնակազմի քանակ հազ.''' |'''Բնակչություն 2022''' |- |{{դրոշավորում|Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ}} |3.52% |$811,140 |$2,186 |1,351.1 |334,805,269 |- |{{դրոշավորում|Միացյալ Թագավորություն}} |2.29% |$72,765 |$1,023 |156.2 |68,497,907 |- |{{դրոշավորում|Գերմանիա}} |1.53% |$64,785 |$644 |189.1 |83,883,596 |- |{{դրոշավորում|Ֆրանսիա}} |2.01% |$58,729 |$751 |208 |65,584,518 |- |{{դրոշավորում|Իտալիա}} |1.41% |$29,763 |$428 |174.2 |60,262,770 |- |{{դրոշավորում|Կանադա}} |1.39% |$26,523 |$612 |156.2 |38,388,419 |- |{{դրոշավորում|Իսպանիա}} |1.02% |$14,875 |$267 |123.9 |46,719,142 |- |{{դրոշավորում|Նիդերլանդներ}} |1.45% |$14,378 |$685 |40.8 |17,211,447 |- |{{դրոշավորում|Լեհաստան}} |2.10% |$13,369 |$314 |121 |37,739,785 |- |{{դրոշավորում|Թուրքիա}} |1.57% |$13,057 |$199 |445.4 |85,561,976 |- |{{դրոշավորում|Նորվեգիա}} |1.85% |$8,292 |$1,426 |21 |5,511,370 |- |{{դրոշավորում|Հունաստան}} |3.82% |$8,014 |$694 |106.7 |10,316,637 |- |{{դրոշավորում|Բելգիա}} |1.12% |$6,503 |$466 |24.8 |11,668,278 |- |{{դրոշավորում|Ռումինիա}} |2.02% |$5,785 |$231 |76.3 |19,031,335 |- |{{դրոշավորում|Դանիա}} |1.41% |$5,522 |$813 |18.3 |5,834,950 |- |{{դրոշավորում|Չեխիա}} |1.42% |$4,013 |$276 |27.8 |10,736,784 |- |{{դրոշավորում|Պորտուգալիա}} |1.54% |$3,975 |$318 |29 |10,140,570 |- |{{դրոշավորում|Հունգարիա}} |1.60% |$2,907 |$239 |24.3 |9,606,259 |- |{{դրոշավորում|Սլովակիա}} |1.73% |$2,043 |$311 |13.1 |5,460,193 |- |{{դրոշավորում|Խորվաթիա}} |2.79% |$1,846 |$374 |15.2 |4,059,286 |- |{{դրոշավորում|Լիտվա}} |2.03% |$1,278 |$361 |16.8 |2,661,708 |- |{{դրոշավորում|Բուլղարիա}} |1.56% |$1,253 |$131 |26.4 |6,844,597 |- |{{դրոշավորում|Լատվիա}} |2.27% |$851 |$366 |7.4 |1,848,837 |- |{{դրոշավորում|Էստոնիա}} |2.28% |$787 |$468 |6.7 |1,321,910 |- |{{դրոշավորում|Սլովենիա}} |1.28% |$760 |$297 |7.1 |2,078,034 |- |{{դրոշավորում|Լյուքսեմբուրգ}} |0.57% |$474 |$594 |0.9 |642,371 |- |{{դրոշավորում|Ալբանիա}} |1.44% |$239 |$66 |6.8 |2,866,374 |- |{{դրոշավորում|Հյուսիսային Մակեդոնիա}} |1.61% |$219 |$85 |6.1 |2,081,304 |- |{{դրոշավորում|Չեռնոգորիա}} |1.74% |$97 |$122 |1.7 |627,950 |} <ref>{{Cite web|url=https://worldpopulationreview.com/country-rankings/nato-spending-by-country|title=ՆԱՏՕ-ի ռազմական բյուջե}}</ref> qv8z4513d09uyo0g0uw52y54lslxqj1 0 1097228 8473965 8463847 2022-07-23T07:20:16Z Jemma Petrosyan 121994 Ավելացվել է "Masashi Kishimoto"-ի հղումը։ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ հերոս | caption = Հինատա Հյուգա - [[Նարուտո գլուխ (Մաս I)|Մաս I]] նկարազարդող - [[Մասաշի Քիշիմոտո]] | alt = Գեղարվեստական ​​կերպար | առաջին = *''Նարուտո'' գլուխ 34։ Ներխուժողնե՞րը (2000) | data31 = Հիաշի Հյուգա (հայր)<br>Հիզաշի Հյուգա (հորեղբայր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Neji Hyuga|Նեջի Հյուգա]] (զարմիկ, մահացած)<br>Հանաբի Հյուգա (քույր)<br>[[Նարուտո Ուզումակի]] (ամուսին)<br>[[Բորուտո Ուզումակի]] (որդի)<br>[[List of Naruto characters#Himawari Uzumaki|Հիմավարի Ուզումակի]] (դուստր)<br>[[Կավակի]] (որդեգրված որդի)<br>[[List of Naruto characters#Kushina Uzumaki|Կուշինա Ուզումակի]] (սկեսուր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Minato Namikaze|Մինատո Նամիկազե]] (սկեսրայր, մահացած)<br>[[Jiraiya (Naruto)|Ջիրայա]] (կնքահայր, մահացած) | lbl31 = Նշանավոր հարազատներ | data32 = Գենին [[List of Naruto chapters (Part I)|Մաս I]]<br>Չունին [[List of Naruto chapters (Part II)|Մաս II]] | lbl32 = Նինջայի կոչում | data33 = [[List of Naruto characters#Team 8|Team 8/Kurenai Yūhi]] | lbl33 = Նինջա թիմ }} {{Նիհոնգո|'''Հինատա Հյուգա'''|日向 ヒナタ|Hyūga Hinata}} գեղարվեստական կերպար է ''[[Նարուտո մանգա|Նարուտո]]'' [[անիմե]] և [[մանգա]]յից, որը ստեղծվել է [[Մասաշի Քիշիմոտո]]յի կողմից։ Հինատան Հյուգա կլանի ժառանգ է՝ գեղարվեստական ​​գյուղ Կոնոհագակուրեից։ Նա նաև<nowiki/>[[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Team 8]] -ի անդամ է, որի կազմում են նաև, Կիբա Ինուզուկան իր նինջա շուն Ակամարուի հետ, Շինո Աբուրամեն և թիմի առաջատար Կուրենայ Յուհին։ Անիմեի սկզբում Հինատան մեծ հիացմունքով է լցված գլխավոր հերոս՝ [[Նարուտո Ուզումակի]]ի նկատմամբ, որը պատմության զարգացման ընթացքում վերածվում է սիրո։ Հինատան հաճախ է հանդիպում անիմեում, առավելապես ''[[Վերջինը. Նարուտո ֆիլմը|«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում]]'' (2014), որը հիմնականում Նարուտոյի և իր հարաբերությունների մասին է։ Հինատան նաև ներկա է եղել տեսախաղերում, օրիգինալ վիդեո անիմացիաներում, մանգայի և անիմեի շարունակությունում՝ ''[[Բորուտո․ Նարուտոյին հաջորդող սերունդները]]'' (2016), որտեղ նա դարձավ Բորուտո և Հիմավարի Ուզումակիների մայրը՝ փոխելով իր անունը Հինատա Ուզումակի{{Նիհոնգո||うずまき ヒナタ|Uzumaki Hinata}}<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ ''Naruto-ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook''։ [[Shueisha]]։ էջ 31</ref>։ Կիսիմոտոն ի սկզբանե ստեղծել էր Հինատային որպես կերպար, ով չէր կռվելու պատմության ընթացքում, բայց ի վերջո նա որոշեց նրան ներկայացնել որպես կունոյչի։ Սերիալի ստեղծման ժամանակ Կիշիմոտոն որոշել էր, որ Հինատան կամուսնանա Նարուտոյի հետ. սակայն, նրանց սիրավեպի մասին սյուժեն մտահղացել է [[սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան։ Հինատայի տեսքը փոփոխվել է Կիշիմոտոյի կողմից անիմեյի ողջ պատմության ընթացքում, որպեսզի համապատասխանի կերպարի աճին։ Ձայնային կրկնօրինակումը իրականացրել է [[Նանա Միզուկի]]ն օրիգինալ անիմացիոն սերիալում, իսկ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը անգլերեն ադապտացիաներում։ Քննադատական վերաբերմունքը հերոսի նկատմամբ հիմնականում դրական է եղել՝ շնորհիվ սերիալում նրա գործողությունների և ''«Վերջին''» ֆիլմում նրա ավելի մեծ դերի․ Նարուտոյի հետ նրա փոխհարաբերությունները և ֆիլմի չարագործի հետ կոնֆլիկտի մեջ նրա ներգրավվածությունը գնահատվել են։ Հինատան նաև հայտնի է եղել Նարուտո մանգայի ընթերցողների բազայում՝ որոշ հարցումներում բարձր տեղ գրավելով։ Թողարկվել են Հինատայի հիման վրա ապրանքներ՝ ներառյալ բանալի շղթաներ և արձանիկներ։ == Ստեղծումը == [[File:HinataHyugasketch.png|alt=An image depicting a fictional teenage girl|ձախից|մինի| Hinata-ի օրիգինալ դիզայնը խիստ տարբերվում էր վերջնականից. ի սկզբանե նա չի ներկայացվել որպես [[նինջա]]:]] Հինատա Հյուգային ստեղծելիս [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Կիշիմոտոն]] ի սկզբանե նախագծել է էսքիզ, և ցուցադրել է իր օգնականներից մեկին։ Այս էսքիզում Հինատան [[նինջա]] չէր և փոխարենը կրում էր նորաձև զգեստ։ Կիշիմոտոն նշել է, որ ինքը ստեղծել է այս դիզայնը զվարճանալու համար՝ ընդգծելով, որ ցանկանում է, որ Հինատան մյուս կերպարներից տարբերվող անհատականություն ունենա։ Այնուամենայնիվ, վերջնական դիզայնը կտրուկ փոխվեց, և Հինատան միաժամանակ դարձավ և՛ նինջա, և՛ ժամանակակից աղջիկ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2002)։ ''Naruto―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBook 秘伝・臨の書'' (ճապոներեն)։ [[Shueisha]]։ էջ 241։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-873288-6|978-4-08-873288-6]]</ref>։ 2017 թվականին Կիշիմոտոն հարցազրույցներից մեկում ասաց, որ մտադիր էր, որ [[Նարուտո Ուզումակի]]ն և Հինատան ամուսնանան [[մանգա]]յի վաղ փուլում<ref>{{Cite web|url=http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|title=Masashi Kishimoto Talks About Boruto Manga, Naruto, Hinata & Sakura's Relationship [Full 2017 Interview]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170611214144/http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|archivedate=11-Հունիս-2017|accessdate=13-Հուլիս-2017}}</ref><ref>«Viz Presents "Naruto" Author's Comments On Tone Of "Boruto", Hinata Marriage And More»։ Crunchyroll։ 31-Հունվար-2017։ Արխիվացված է օրիգինալից 2-Փետրվար-2017-ին։ Վերցված է 12-Մայիս-2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|title=Jump Festa 2017 Interview – Masashi Kishimoto And The Future Of Boruto: Naruto Next Generations!|date=31-Հունվար-2017|publisher=OtakuKart|archiveurl=https://archive.today/20170620152720/http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|archivedate=20-Հունիս-2017|accessdate=12-Մայիս-2017}}</ref>։ Նա զգաց, որ իրենց հարաբերությունները պետք է լինեն այնպես, որ Հինատան աջակցում էր Նարուտոյին ի սկզբանե, նույնիսկ մինչև [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Իրուկա Ումինոն]]։ Այնուամենայնիվ, դա զայրացրեց նրա կնոջը, ով ցանկանում էր, որ Նարուտոն փոխարենը [[Սակուրա Հարունո|լինի Սակուրա Հարունոյի]] հետ։ <ref name="comiconinter">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|title=Masashi Kishimoto at New York Comic-con The Anime News Network Interview|last=Aoki, Deb|date=October 14, 2015|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019091230/http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|archivedate=October 19, 2016|accessdate=October 15, 2015}}</ref> Քանի որ [[Գեղարվեստական կերպար|կերպարի]] հանրաճանաչությունն աճում էր, Կիշիմոտոն որոշեց, որ Հինատան ավելի մեծ դեր կունենա պատմության վերջին աղեղում։ Արդյունքում, նա մտահղացավ Հինատայի զարմիկին՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Նեջի Հյուգային]] սպանելու գաղափարը, որպեսզի նա աջակցություն առաջարկի Նարուտոյին, մինչդեռ Նեջիի կողմից պաշտպանված լինելով վերջինիս մահից առաջ<ref>''漫道コバヤシ第13号「Naruto完結！岸本斉史SP」'' [''Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'''] (ճապոներեն)։ Վերցված է 13-Դեկտեմբեր-2014</ref>։ Մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգը Նարուտոյի բազմաթիվ սերիաներում հավանեց այս զույգին այն ժամանակվանից, երբ սկսեց աշխատել ''Naruto Shippuden-'' ում, հաճախ նպատակ ունենալով նկարել այդ երկուսի տեսարանները և հատկապես պատմության վերջին աղեղից մի տեսարան, երբ Հինատան ապտակում է Նարուտոյին, որպեսզի սթափեցնի Նեջի Հյուգայի մահից հետո<ref>{{Cite web|url=https://wavemotioncannon.com/2017/08/08/interview-with-naruto-animator-chengxi-huang-part-22/|title=INTERVIEW WITH NARUTO ANIMATOR CHENGXI HUANG (PART 2/2)|website=Wave Motion Cannon|accessdate=10-Մայիս-2020}}</ref>։ Ֆիլմի ստեղծման ժամանակ նա շնորհակալություն հայտնեց Կիշիմոտոյին այն բանի համար, որ նա ընդունեց կատարել ''«Վերջին''»-ը, որտեղ զույգը հետագայում առավել ուսումնասիրվեց<ref>Huang, Chengxi [@cekibeing] (8-Դեկտեմբեր-2014). "[https://twitter.com/cekibeing/status/541843588561129473 昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！]" (Tweet). Վերցված է 10-Հունիս-2020 – via Twitter.{{cite tweet|first=Chengxi|last=Huang|user=cekibeing|number=541843588561129473|date=December 8, 2014|title=昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！|access-date=June 10, 2020}}</ref>։ Ավելի ուշ նա տեսահոլովակ ստեղծեց, որտեղ երևում էր մերկ Հինատան և Նարուտոն միասին անկողնում, տեղադրեց իր աշխատանքային ինստագրամ էջում, բայց հեռացրեց այն բանից հետո, երբ տեսանյութը երկրպագուների բացասական արձագանքի արժանացավ անհամապատասխան լինելու համար<ref>[https://otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/ «Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation»]․ Otaku Usa։ 10-Հունվար-2018։ Վերցված է 11-Սեպտեմբեր-2018</ref>։ ''«Վերջին․ Նարուտո ֆիլմ»-''ում (2014) Հինատան Նարուտոյի համար կարմիր շարֆ է հյուսում։ Սա հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչպես էր իրականում Կիշիմոտոյի կինը մի անգամ նմանատիպ շարֆ հյուսել նրա համար, ինչը ֆիլմը մշակելիս ծիծաղ առաջացրեց անձնակազմի մոտ<ref>{{Cite web|url=https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|title=Masashi Kishimoto desvela nuevos secretos sobre Naruto en una entrevista para televisión|last=Loveridge, Lynzee|date=December 4, 2014|publisher=Koi Nya|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012095305/https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|archivedate=12-Հոկտեմբեր-2017|accessdate=11-Հոկտեմբեր-2017}}</ref>։ [[Սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան ասաց, որ ցանկանում է պատկերել Նարուտոյի, Հինատայի և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թոների Օցուցուկիի]] միջև սիրային եռանկյունի ''«Վերջին''» ֆիլմում։ Հինատայի կերպարը նույնպես զարգացել է ֆիլմում, որտեղ Կյոզուկան ասում է, որ Հինատան պետք է մի կողմ դնի իր զգացմունքները Նարուտոյի հանդեպ, և ընդունի Թոներիի առաջարկը, որպեսզի կարողանա փրկել Հանաբի Հյուգային՝ իր քրոջը<ref name="guide">{{Cite book|title=【映画パンフレット】The Last: Naruto the Movie [The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide]. Shueisha. 2015. էջ 14.|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=14|trans-title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide}}</ref>։ Կիշիմոտոն շփոթված զգաց, երբ խոսքը վերաբերում էր ֆիլմի սիրավեպին՝ նշելով, որ վստահ չէ՝ կկարողանա՞ նայել Նարուտոյի և Հինատայի համբույրը պատկերող տեսարանը<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|title=6 Things You Might Not Know About Masashi Kishimoto|last=Loveridge, Lynzee|date=20-Օգոստոս-2016|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925072232/http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|archivedate=25-Սեպտեմբեր-2016|accessdate=29-Սեպտեմբեր-2016}}</ref>։ Այդուհանդերձ, նա զույգի զարգացման պատճառով գոհունակության ու տխրության համակցում է զգացել՝ հայտարարելով, որ նրանց համարում է, որպես իր երեխաներ<ref>{{Cite web|url=http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|title=岸本斉史氏、15年連載ナルトへの思い語る|publisher=Nikkan Sports|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230225936/http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|archivedate=30-Դեկտեմբեր-2017|accessdate=30-Դեկտեմբեր-2017}}</ref>։ === Դիզայն === Սերիալի [[Naruto-ի գլուխների ցանկ (Մաս II)|II մասի]] համար Հինատան նախագծված էր նմանվելու մի կնոջ, ով գեղեցիկ է, բայց խուսափում [[Կոսմետիկա|է դիմահարդարումից]] և ավելի շատ կենտրոնացած է կռվելու վրա<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ ''Naruto Character Official Data Book Hiden Sha no Sho''։ [[Shueisha]]։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-874247-2|978-4-08-874247-2]]</ref>։ Հինատայի հագուստի ոճը փոխվեց, երբ նա դարձավ երիտասարդ չափահաս։ Կերպարը կարևոր էր համարում հարմարավետ քայլելը, ուստի նա կրում էր ցածր կրունկներով հագուստ։ Կիշիմոտոն իր մտքում պատկերացնում էր Հինատային՝ չափահաս կնոջ կերպարի տեսքով, այնուամենայնիվ, նրան գեղեցիկ և կանացի դեմքով նկարելը դժվար էր։ Ուստի Կիշիմոտոն այդ գործը հիմնականում թողեց [[Տեցույա Նիշիո]]յին, ով պատասխանատու էր հեղինակին օգնելու կերպարների ձևավորման հարցում։ Տարբերվելով Նարուտոյի առջև միշտ շփոթված լինելուց՝ Հինատան կրում էր տխուր արտահայտություն, որը բնորոշ է խորապես սիրահարված կնոջը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ ''Naruto – ナルト – 秘伝・列の書 オフィシャルムービーガイドBook'' [''Naruto Secret: Scroll of Line Official Movie Guidebook'']։ [[Shueisha]]։ էջեր 44–45</ref>։ ''«Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ի'' (2015) և հետևյալ նախագծերի համար Հինատան հետագայում ձևափոխվեց։ Կիշիմոտոն նրա վարսերը ավելի է կարճացնում։ Նրա հագուստը ստեղծվել է, որպեսզի համապատասխանի իր տարիքին՝ որպես հասուն կին և մայր՝ պահպանելով իր նախընտրած նորաձևությունը<ref>{{Cite book|title=Naruto -ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=45|language=ja|trans-title=Naruto Secret: Scroll of Country Official Moviebook}}</ref>։ === Ձայնային կրկնօրինակողներ === [[Պատկեր:Nana_Mizuki_2018-2.jpg|մինի| Հինատային ճապոներեն ձայնային կրկնօրինակել է [[Նանա Միզուկի]]ն։]] Նանա Միզուկին, Հինատայի ճապոնացի ձայնային կրկնօրինակողը<ref name="threejap">[./Https://en.wikipedia.org/wiki/Pierrot%20(company) Studio Pierrot] (17-Հոկտեմբեր-2002). "宿敵!?サスケとサクラ". ''Naruto''. TV Tokyo.</ref><ref name="Mizuki">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|title=Nana Mizuki is 1st Voice Actress to Sing at Tokyo Dome|last=Sherman|first=Jennifer|date=July 25, 2011|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203131745/http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|archivedate=3-Դեկտեմբեր-2013|accessdate=14-Մայիս-2012}}</ref>, ապշել էր իր կերպարի նկատմամբ ստացած ուշադրությունից։ Հինատային որպես երիտասարդ տեսնելուց հետո Միզուկին մեկնաբանեց, որ զարմացած է, թե որքան կանացի և հասուն է նա դարձել։ Կերպարի հատկանիշները, ինչպիսիք են նրա անհատականությունը և հանձնվելուց հրաժարվելը, անկախ իրավիճակից, այն էին, ինչը Միզուկիին դուր եկավ Հինատային։ Նրա սիրելի տեսարանը ֆիլմում Նարուտոյի սիրո խոստովանությունն էր Հինատային։ Սակայն Միզուկին տխրեց, երբ Հինատան ընտրեց Թոներիի կողմը<ref>{{Cite book|title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide|publisher=[[Shueisha]]|year=2015}}</ref>։ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը, Հինատայի անգլիացի [[Հնչյունավորում|ձայնային կրկնօրինակող]], ի սկզբանե մասնակցել է Հինատայի և Սակուրա Հարունոյի լսումներին։ Նա շատ երջանիկ էր, երբ ստացավ Հինատայի դերը, քանի որ նա իրեն հարազատ էր համարում իր ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրների պատճառով<ref>{{Cite web|url=http://www.siliconera.com/2006/09/08/spotlight-speaking-with-stephanie-sheh/|title=Spotlight: Speaking with Stephanie Sheh|date=8-Սեպտեմբեր-2006|publisher=Siliconera|accessdate=14-Հունիս-2018}}</ref>։ Նա նշել է, որ ցանկանում է, որ իր կերպարը Նարուտոյի լինի<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=OIC57t1A_Qs|title=Stephanie Sheh answers question about Hinata and Orihime|date=2-Ապրիլ-2013|publisher=[[YouTube]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/OIC57t1A_Qs|archivedate=22-Դեկտեմբեր-2021|accessdate=10-Մայիս-2018}}</ref>։ == Կերպարի բնութագիր == === ''Նարուտոյում'' === Հինատան՝ Հիաշի Հյուգայի երկու երեխաներից ավագը, մեծանում է որպես Հյուգա կլանի հիմնական ժառանգորդը, քանի որ Հիաշին իր և իր երկվորյակ եղբոր՝ Հիզաշիի միջև ավագն է, և դրանով իսկ Հիաշին լինում է կլանի ղեկավար։ Իսկ Հիզաշին միակ նպատակը լինում է վերին ճյուղին սպասարկելը։ Հինատան երիտասարդ տարիքում գրեթե առևանգվում է, չնայած նրան փրկում է հայրը. սա ծառայում է որպես Հյուգայի գործի կատալիզատոր, որն ավարտվում է նրանով, որ Հիզաշին պատրաստակամորեն զբաղեցնում է Հիաշիի տեղը՝ փոխհատուցելու գլխավոր նինջայի մահը, ով փորձել է առևանգել Հինատային, որպեսզի կանխվի Հյուգա կլանի Կոնոհագակուրե գյուղի և Կումոգակուրեի միջև պայմանագրի խախտումը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 102»։ ''Naruto'' '''12'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0242-7|978-1-4215-0242-7]]</ref>։ Մեծանալով՝ Հինատան մարզվում է Հիաշիի կողմից, բայց նա սկսում է կասկածներ ունենալ կլանը ղեկավարելու Հինատայի կարողության վերաբերյալ՝ տեսնելով նրա պայքարները նրանց նիստերի ընթացքում։ Արդյունքում Հիաշին, որպես ժառանգորդ ընտրում է Հինատայի կրտսեր քրոջը՝ Հանաբի Հյուգային<ref name="confront"/>։ Հինատան նաև հանդիպում է Նարուտո Ուզումակիին իր երիտասարդ տարիներին՝ զարգացնելով նրա հանդեպ հետաքրքրությունը այն բանից հետո, երբ Նարուտոն պաշտպանում է Հինատային նրա աչքերի նկատմամբ շրջապատի ծաղրանքից<ref>''The Last: Naruto the Movie'' Novelization</ref>։ Այդ իրադարձությունը և Նարուտոյի՝ ձախորդությունից հրաժարվելը ոգեշնչում են Հինատային դառնալ ավելի ուժեղ անձնավորություն։ Այնուամենայնիվ Հինատայի հիացմունքը Նարուտոյի նկատմամբ աստիճանաբար վերածվում է ռոմանտիկ զգացմունքների։ Հինատան ներկայացվում է ''Նարուտո'' մանգայի I մասում Չունինի քննությունների ժամանակ, մի շարք թեստեր, որոնք կոչված են բարձրացնելու նրա նորեկի կարգավիճակը՝ իր թիմակիցների՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կիբա Ինուզուկայի]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Շինո Աբուրամեի]] հետ միասին<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2004)։ «Chapter 39»։ ''[[Նարուտո|Naruto]]'' '''5'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59116-359-6|978-1-59116-359-6]]</ref>։ Նա հասնում է երրորդ քննությանը, որտեղ ստիպված է լինում կռվել իր զարմիկի՝ Նեջի Հյուգայի հետ<ref name="confront">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 78»։ ''Naruto'' '''9'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0239-7|978-1-4215-0239-7]]</ref>։ Չնայած իր վախերին, Նարուտոն խրախուսում է նրան պայքարել Նեջիի դեմ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 79»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Հինատան գրեթե սպանվում է մարտում, և Նարուտոն որոշում է վրեժխնդիր լինել նրա համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 81»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Առաջին մասի վերջում, երբ Նարուտոն հեռանում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ջիրայայի]] հետ մարզվելու համար, Հինատան խոստանում է դառնալ ավելի ուժեղ մարդ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 238»։ Naruto 27։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1863-3</ref>։ Երկրորդ մասում, I մասի իրադարձություններից երկուսուկես տարի անց, Հինատան ստանում է Չունինի կոչում և վերամիավորվում Նարուտոյի հետ՝ ուշագնաց լինելով՝ վերջին տարիներին առաջին անգամ տեսնելով նրան<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 282»։ Naruto 32։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1944-9</ref>։ Հինատան և նրա թիմը օգնում են [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կակաշիի]] թիմին համատեղ առաքելության մեջ՝ գտնելու նինջա [[Սասկե Ուչիհա]]յին և նրա եղբորը՝ [[Իտաչի Ուչիհա]]յին, թեև առաքելությունը ձախողվում է<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 354»։ Naruto 39։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2175-6</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 396»։ Naruto 43։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2929-5</ref>։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ակացուկիի]] ահաբեկչական առաջնորդ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Փեյնը]] հարձակվում է Կոնոհագակուրեի վրա և հաղթում Նարուտոյին մարտում, Հինատան փորձում է փրկել վերջինիս՝ վերջապես խոստովանելով իր զգացմունքները նրա հանդեպ<ref name="Kishimoto, Masashi 2010">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 437»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Թեև, Փեյնի կոզմիվ հաղթված լինելով, Հինատան ողջ է մնում, և նրա վնասվածքները շուտով ապաքինվում են [[Սակուրա Հարունո]]յի կողմից<ref name="Kishimoto, Masashi 2010" /><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 442»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Երբ Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը սկսվում է, Հինատան ընդգրկվում է Նեջիի հետ նույն դիվիզիոնում, և նա միանում է Նարուտոյին Տաս Պոչերի դեմ ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ Նեջին զոհաբերում է իրեն՝ նրանց պաշտպանելու համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ «Chapter 615»։ Naruto 64։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-6455-5</ref>։ Նրան հաջողվում է հաղթել Տասը Պոչերի կլոնին, սակայն հետագայում ընկնում է Ինֆինիտե Ցուկույոմիի թակարդը՝ երազելով Նարուտոյի հետ հարաբերությունների մասին նախքան ազատվելը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 677»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 678»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref>։ Այն բանից հետո, երբ Նարուտոն կարողանում է հաղթել և բարեփոխել Սասկեին, Հինատան և մնացած բոլորը ազատվում են Ինֆինիտե Ցուկույոմիից։ Նա ավելի ուշ Նարուտոյի և Կոնոհագակուրե շինոբիների հետ միասին մասնակցում է [[Նինջա|Նեջիի]] հուղարկավորությանը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter m699»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ Հետագա տարիներին Հինատան և Նարուտոն ամուսնանում են և ունենում երկու երեխա՝ որդի [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Բորուտո Ուզումակի]] անունով և դուստր՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Հիմավարի Ուզումակի]]<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 700»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ === ''«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում'' === [[File:HinataHyugagrowth.jpg|աջից|մինի| Հինատա Հյուգայի երեք ամենատարածված կերպարները, ներկայացված «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում։ Մինչ Մասաշի Կիշիմոտոն նկարում էր բոլորին, կանանց նկարելու իր անփորձության պատճառով, նա թողեց, որպեսզի Տեստույա Նիշիոն նկարի երիտասարդ Հինատայի կերպարը (ձախից)։]] «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ը տեղի է ունեցել Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմից երկու տարի անց։ 19 տարեկան Հինատան հույս ունի Նարուտոյին կարմիր շարֆ նվիրել, որը նա ինքն է հյուսել՝ որպես սիրո նվեր։ Դրանից անմիջապես հետո Թոների Օցուցուկին ներխուժում է Կոնոհագակուրե և առևանգում Հինատայի քրոջը՝ Հանաբիին, որպեսզի օգտագործի նրա Բյակուգանը (բառացի «Սպիտակ աչք»)։ Հինատան միանում է Կակաշիի և [[Շիկամարու Նարա]]յի թիմին՝ իր քրոջը փրկելու համար։ Օցուցուկի կլանի լքված Շինոբի գյուղով ճանապարհորդության ընթացքում Նարուտոն արտահայտում է Հինատայի հանդեպ իր փոխադարձ զգացմունքները։ Չնայած դրան, Հինատայի հետ կապ է հաստատել նրա նախահայր [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Համուրա Օցուցուկիի ոգին]], որպեսզի օգնի դարձնել նրան «Բյակուգան արքայադուստր»։ Այսպիսով, Հինատան թույլ է տալիս որ Թոների առևանգի իրեն, որպեսզի նրանք ամուսնանան։ Իրականում, դա այն բանի համար էր, որ Հինատան կարողանա ոչնչացնել Թենսեյգանը (բառացի «Ռեինկառնացիա աչք»)։ Այնուամենայնիվ, Թոներին հայտնաբերում է խաբեությունը և մտովի կառավարում է Հինատային՝ ոչնչացնելով շարֆը, որը նա ի սկզբանե ստեղծել էր Նարուտոյի համար։ Նարուտոյի թիմը վերջապես հասնում է, և սկսվում է զանգվածային հարձակում Թոներիի պալատի վրա։ Թիմը բաժանվում է, և Նարուտոն խափանում է հարսանեկան արարողությունը հենց այն ժամանակ, երբ Թոներին պատրաստվում էր համբուրել Հինատային, իսկ մյուսները ապահովում են Հանաբիի պաշտպանությունը։ Հինատան կատարում է Համուրայի կամքը՝ օգնելով Նարուտոյին ոչնչացնել Թենսեյգանը և կանգնեցնել Թոներիին։ Չնայած դրան, Թոներիի «Թենսեյգան» չակրայի ռեժիմը նրան հնարավորություն է տալիս կիսով չափ կիսել լուսինը` Հինատային դնելով թռչունների հսկայական վանդակում։ Նարուտոն անցնում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|«Իննը պոչանի»]] չակրայի ռեժիմի, և սկսվում է հսկայական մենամարտ։ Վերջում Նարուտոն բռնում է Հինատայի շարֆի վերջին կտորը և ուղղում է իր չակրան՝ բավականաչափ ուժգին հարված հասցնելու համար, որպեսզի Թոներին ամրացվի պատին և ուժազրկի նրան՝ կանգնեցնելով լուսնի անկումը։ Հինատան Հանաբիի աչքերը հետ է վերցնում Թոներիից և վերադարձնում քրոջը։ Շուտով Հինատան և Նարուտոն վերահաստատում են իրենց փոխադարձ սերը, որը հանգեցնում է նրանց ամուսնությանը և ընտանիքի սկզբին<ref>''[https://www.amazon.com/dp/B00ZCHTRKA/ The Last: Naruto the Movie]'' (Blu-ray). Viz Video. 2015.</ref>։ === ''Բորուտոյում'' === «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ում Հինատան փորձում է լավագույնս երեկույթ կազմակերպել՝ Հիմավարիի ծննդյան օրվա առթիվ։ Այդ ընթացում Նարուտոն բացակայում էր՝ Հոկագեի նոր պարտականությունների պատճառով։ Այնուհետև Հինատան Նարուտոյի խնդրանքով հսկում է Բորուտոյին իր Բյակուգանի միջոցով, երբ նա մասնակցում է Չունինի քննություններին, հաստատելու Նարուտոյի կասկածները, որ իրենց որդին ազնվորեն չի մասնակցում և օգտագործում է նինջայի հատուկ գործիք։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Մոմոշիկի Օցուցուկին]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կինշիկի Օցուցուկին]] հարձակվում են Նարուտոյի վրա և այնուհետև առևանգում, Հինատան փորձում է փրկել նրան, սակայն արդյունքում վիրավորվում է։ Նրան Սակուրան է օգնում ապաքինվել։ Հինատան ի սկզբանե դեմ է, որ Բորուտոն միանա Սասկեի փրկարար թիմին, սակայն ի վերջո հանձնվում է<ref>''[[Boruto: Naruto the Movie]]''</ref>։ === Այլ ֆիլմերում === Բացի «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ» և «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ից Հինատան հայտնվում է հինգ այլ Նարուտո ֆիլմերում։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը|Naruto Shippuden the Movie]]'' (2007) ֆիլմում նա և Շինոն համառոտ գործունեություն են ծավալում [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թիմ 7-]] ի հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20130905003235/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-1/8376 ''Naruto Shippuden: the Movie''.] Viz Video. 2009. Archived from the original (DVD)․ Վերցված է 5-Սեպտեմբեր-2013</ref>։ ''Naruto Shippuden the Movie: Bonds'' (2008) ֆիլմում Հինատան, Նարուտոն և Սակուրան հանձնարարության են` ուղեկցելու Ամարույին և Շինոյին դեպի իրենց գյուղեր։ Հինատան ոչ ճշգրտորեն հաստատում է Ամարույի մահը և այլ գյուղացիների հետ կալանավորվում է։ Չնայած ավելի ուշ ազատ է արձակվում Ամարուի կողմից<ref>[https://web.archive.org/web/20140412220659/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-2D/9791 ''Naruto Shippuden: the Movie 2''.] Վարցված է 12-Ապրիլ-2014</ref>։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը. Կրակի կամքը|Naruto Shippuden the Movie: The Will of Fire]]'' (2009) ֆիլմում նա գնում է Նարուտոյին և Սակուրային փնտրելու, ովքեր փնտրում են [[Կակաշի Հատակե]]ին, և նա միանում է Նեջիին՝ հարձակվելով Նիի, Իչիի և Սանի թռչող գազանի վրա, միավորելով իրենց հարձակումները, ոչնչացնելու այն <ref>[https://web.archive.org/web/20131030053957/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-3/10159 ''Naruto Shippuden: the Movie 3''.] Վերցված է 30-Հոկտեմբեր-2013</ref>։ ''[[Naruto ֆիլմը։ Արյան բանտ|Naruto the Movie: Blood Prison]]'' (2011) ֆիլմում Հինատան թիմի օգնությամբ փորձում է հետ բերել Նարուտոյին «Արյան բանտից»<ref>[https://web.archive.org/web/20140222035724/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-5/10845 ''Naruto Shippuden: the Movie 5''.] Վերցված է 22-Փետրվար-2014</ref>։ ''[[Ճանապարհ դեպի Ninja. Naruto ֆիլմը|Road to Ninja: Naruto the Movie]]'' (2012) ֆիլմում, որը տեղի է ունենում մինչև Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը, Հինատան պայքարում է Ակացուկիի հարձակման դեմ, մինչդեռ նրա [[Զուգահեռ իրականություն|այլընտրանքային]] տարբերակը, ով ավելի քիչ հագուստ է կրում և ավելի ինքնավստահ է, հայտնվում է Օբիտո Ուչիհայի կողմից ստեղծված [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Genjutsu]] աշխարհում<ref>[https://web.archive.org/web/20141025054714/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-6/10847 ''Naruto Shippuden: the Movie 6''.] Վերցված է 25-Հոկտեմբեր-2014</ref>։ [[Լայթ-նովել|Լայթ֊նովել]]՝ ''Sakura Hiden։ Thoughts of Love, Riding Upon a Spring Breeze'' (2015), գրված Տոմոհիտո Օսակիի կողմից և նկարազարդված Կիշիմոտոյի կողմից<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|title=Full List of Naruto Epilogue Novels Unveiled|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141209092046/http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|archivedate=9-Դեկտեմբեր-2014|accessdate=26-Դեկտեմբեր-2008}}</ref>, մանրամասնում է Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերությունը։ Զույգը փորձում է փրկել Սակուրային Կիդո Ցումիկիի կողմից առևանգումից հետո, բայց արդեն ուշ էր Սակուրային փրկելու համար, քանի որ նա արդեն փրկել է իրեն<ref>Tomohito, Ōsaki; [[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2016). ''サクラ秘伝 思恋、春風にのせて'' [''Naruto: Sakura's Story — Love Riding the Spring Breeze'']. Shueisha. ISBN <bdi>978-1-42-158442-3</bdi>.</ref>։ == Հետարձագանքներ == [[Պատկեր:41st_Annie_Awards,_Stephanie_Sheh,_2014.jpg|alt=An image depicting a voice actress|մինի| Ստեֆանի Շեհը, Հինատային անգլերեն ձայնային կրկնօրինակողը, գովասանքի է արժանացել:]] Հինատան հայտնի կերպար է Նարուտոյի երկրպագուների շրջանակում՝ զբաղեցնելով 10-րդ տեղը կերպարների հանրաճանաչության առաջին ամենամյա հարցման մեջ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2005)։ «Chapter 60»։ Naruto 7։ Viz Media։ ISBN 978-1-59116-875-1</ref>, 6-րդը և՛ երկրորդ<ref>[[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006). "Chapter 107". ''Naruto''. Vol. 12. [[:en:Viz Media|Viz Media]]. ISBN <bdi>978-1-4215-0242-7</bdi>.</ref>, և՛ երրորդ հարցման մեջ, 12-րդը՝ չորրորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2007)։ «Chapter 199»։ Naruto 22։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1858-9</ref>, 9-րդը՝ հինգերորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 245»։ Naruto 28։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1864-0</ref>, 13-րդը՝ վեցերորդում, իսկ 10-րդը՝ յոթերորդում։ ''[[Anime News Network|Anime News Network-]]'' ից Էմի ՄաքՆալթին գովաբանել է Ստեֆանի Շեհի ձայնային աշխատանքը «հերոսի ամաչկոտությունը, անհանգստությունն ու վճռականությունը միաժամանակ փոխանցելու համար»<ref name=":0">McNulty, Amy (2015). [https://www.animenewsnetwork.com/review/the-last/naruto-the-movie/bluray/.85218 "The Last: Naruto the Movie"]. Anime News Network. Արխիվացված է օրիգինալից 13-Մայիս-2016</ref>։ Հինատայի վերաբերյալ ապրանքներ են թողարկվել՝ ներառյալ [[Գործողություն գործիչ|արձանիկներ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|title="Naruto Shippuden" Hinata Hyuga Leads Off "Naruto Gals" Figures Line|date=7-Սեպտեմբեր-2016|publisher=[[Crunchyroll]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511200844/http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|archivedate=11-Մայիս-2018|accessdate=11-Մայիս-2018}}</ref>։ 2021 թվականի հարցման ժամանակ Հինատան քվեարկվել է որպես «Բորուտո․ Նարուտո- հաջորդ սերունդերը» ֆիլմի ''4-րդ ամենահայտնի կերպարը''<ref>{{Cite web|url=https://www.viz.com/blog/posts/boruto-popularity-poll-results-may-2021|title=Boruto Popularity Poll Results May 2021|last=Brown|first=Urian|date=2021|website=Viz Media|accessdate=21-Հունվար-2022}}</ref>։ ''Անիմե լրատվական ցանցից'' Կարլ Քիմլինգերը, վերանայելով սերիալի վաղ պատմություններից մեկը, ասաց, որ Հինատայի մենամարտը խթանեց «փոխելու իր վճռականությունը»՝ իր թույլ բնավորության պատճառով<ref>Kimlinger, Carl (November 2, 2006). [http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto-gn-8-10 "Naruto G.novel 8-10"]. Anime News Network. Վերցված է 21-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ ''[[IGN|IGN-]]<nowiki/>ի'' Չարլզ Ուայթը հիանում էր Հինատայի կերպարով առաջին անիմե սերիայում՝ գովաբանելով, թե ինչպես է նա միայնակ պայքարում, որպեսզի փրկի Նարուտոյին հակառակորդ Ջիգայից<ref>White, Charles (2008). [https://www.ign.com/articles/2008/08/26/naruto-the-byakugan-sees-the-blind-spot-review "Naruto: "The Byakugan Sees the Blind Spot!" Review"]. IGN. Վերցված է 13-Հուլիս-2017</ref>։ Սերիալի եզրափակիչ փուլի ընթացքում Քրիս Բևերիջին ''The Fandom Post-'' ից դուր եկավ, թե ինչպես է Հինատան աջակցում Նարուտոյին և շարունակում օգնել նրան պայքարել իրենց թշնամիների դեմ<ref>Beveridge, Chris (2014). [https://www.fandompost.com/2014/06/06/naruto-shippuden-episode-364-anime-review/ "Naruto: Shippuden Episode #364 Anime Review"]. The Fandom Post. Արխիվացված է օրիգինալից 30-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ Քննադատ Յուկարի Ֆուջիմոտոն հայտարարել է, որ Հինատան, իգական սեռի այլ կերպարների հետ միասին, առաջնահերթություն է տվել սիրուն՝ համարելով այն ավելի կարևոր, քան որպես նինջա առաջադիմելը<ref>{{Cite book|title=Manga's cultural crossroads|last=Fujimoto|first=Yukari|date=2013|publisher=Taylor and Francis|isbn=978-1-134-10283-9|editor-last=Berndt|editor-first=Jaqueline|location=Hoboken|pages=175–176|chapter=Women in "Naruto", Women Reading "Naruto"|author-link=Yukari Fujimoto|editor-last2=Kümmerling-Meibauer|editor-first2=Bettina}}</ref>։ Առաջին անգամ նրան տեսնելով սերիալի II մասում, Ջեյսոն Թոմփսոնը հիացավ Հինատայի դիզայնով և ակնկալում էր, որ նա և Նարուտոն ապագայում միասին կլինեն<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991|title=House of 1000 Manga Naruto Part II|last=Thompson|first=Jason|authorlink=Jason Thompson (writer)|date=2014|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170428143850/http://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991|archivedate=28-Ապրիլ-2017|accessdate=16-Մայիս-2017}}</ref>։ Իսկ Ռեմսի Իսլերը ''IGN-'' ից հայտարարեց, որ թեև Հինատայի և Նարուտոյի միասին լինելն անակնկալ չէր, այնուամենայնիվ, այն հիասթափեցրեց որոշ երկրպագուների, ովքեր ցանկանում էին, որ Նարուտոն հարաբերություններ հաստատի Սակուրա Հարունոյի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|title=Naruto manga finale (chapter 699-700)|last=Isler, Ramsey|date=2014|publisher=[[IGN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|archivedate=27-Դեկտեմբեր-2016|accessdate=16-Հունիս-2017}}</ref>։ Նարուտոյի և Հինատայի հարաբերությունների զարգացման քննադատական վերաբերմունքը «Վերջինը» ֆիլմում ընդհանուր առմամբ դրական էր։ ''[[Լոս Անջելես Թայմս]]ից'' Չարլզ Սոլոմոնը ֆիլմում նրանց հարաբերությունները բնութագրում էր, որպես «անհարմար սիրավեպ»<ref>[https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-last-naturo-movie-review-20150220-story.html "Elaborate 'Last' in Naruto series packs visual punch"]. ''Los Angeles Times''. Արխիվացված է օրիգինալից 17-Օգոստոս-2016</ref>, մինչդեռ ''Japanator.com-''ը գրում էր, որ Հինատայի պայքարը սիրավեպի հետ ֆիլմի բարենպաստ կողմերից է<ref>[https://www.siliconera.com/ "The Last: Naruto The Movie"]. Japanator.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10-Օգոստոս-2016</ref>։ ՄաքՆալթին ասաց, որ թեև սիրավեպը սկզբում կարող էր անհարմար թվալ, բայց ֆիլմի շարունակման ընթացքում այն շատ ավելի գրավիչ դարձավ հեռուստադիտողների համար<ref name=":0" />։ ''Մեծ Բրիտանիայի Անիմե ցանցի'' գրող Դեն Ռոդսը համաձայնել է Բևերիջի հետ՝ ասելով, որ սյուժեի հիմնական շեշտը Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերություններն են, այլ ոչ թե ֆիլմի չարագործի հայտնվելը<ref>Rhodes, Dan. [https://web.archive.org/web/20170202020106/http://www.uk-anime.net/anime/Last%2C_The%3A_Naruto_the_Movie.html "Anime Review: Last, The: Naruto the Movie"]. UK Anime Network. Վերցված է 20-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ 2018 թվականի մարտին չինացի մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգն իր ինստագրամում հրապարակել է մի տեսանյութ, որտեղ Նարուտոն և Հինատան մերկ գրկախառնվում են անկողնում։ Տեսանյութը արժանացել է երկրպագուների բացասական արձագանքին։ Հուանգը ներողություն հայցեց, և հավելեց, որ անիմացիան պարզապես պրակտիկա էր, և որ նա ցանկանում էր պատկերել ամուսնական զույգի առօրյան, սակայն ի պատասխան, այնուամենայնիվ, ջնջեց տեսանյութը<ref name="Otaku Usa">{{Cite web|url=http://www.otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/|title=Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation|date=10-Հունվար-2018|publisher=Otaku Usa|accessdate=11-Սեպտեմբեր-2018}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> == Արտաքին հղումներ == [[c:Category:Hinata Hyuga|Hinata Hyuga]] at Wikimedia Commons [[Կատեգորիա:Articles with short description]] [[Կատեգորիա:Short description is different from Wikidata]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] [[Կատեգորիա:Նարուտո]] [[Կատեգորիա:Մանգա]] [[Կատեգորիա:Անիմեի հերոսներ]] r0m0gukqg24a9ud8twc6afpjksfza3h 8473967 8473965 2022-07-23T07:27:19Z Jemma Petrosyan 121994 Խմբագրվել են երկու հղումներ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ հերոս | caption = Հինատա Հյուգա - [[Նարուտո գլուխ (Մաս I)|Մաս I]] նկարազարդող - [[Մասաշի Քիշիմոտո]] | alt = Գեղարվեստական ​​կերպար | առաջին = *''Նարուտո'' գլուխ 34։ Ներխուժողնե՞րը (2000) | data31 = Հիաշի Հյուգա (հայր)<br>Հիզաշի Հյուգա (հորեղբայր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Neji Hyuga|Նեջի Հյուգա]] (զարմիկ, մահացած)<br>Հանաբի Հյուգա (քույր)<br>[[Նարուտո Ուզումակի]] (ամուսին)<br>[[Բորուտո Ուզումակի]] (որդի)<br>[[List of Naruto characters#Himawari Uzumaki|Հիմավարի Ուզումակի]] (դուստր)<br>[[Կավակի]] (որդեգրված որդի)<br>[[List of Naruto characters#Kushina Uzumaki|Կուշինա Ուզումակի]] (սկեսուր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Minato Namikaze|Մինատո Նամիկազե]] (սկեսրայր, մահացած)<br>[[Jiraiya (Naruto)|Ջիրայա]] (կնքահայր, մահացած) | lbl31 = Նշանավոր հարազատներ | data32 = Գենին [[List of Naruto chapters (Part I)|Մաս I]]<br>Չունին [[List of Naruto chapters (Part II)|Մաս II]] | lbl32 = Նինջայի կոչում | data33 = [[List of Naruto characters#Team 8|Team 8/Kurenai Yūhi]] | lbl33 = Նինջա թիմ }} {{Նիհոնգո|'''Հինատա Հյուգա'''|日向 ヒナタ|Hyūga Hinata}} գեղարվեստական կերպար է ''[[Նարուտո մանգա|Նարուտո]]'' [[անիմե]] և [[մանգա]]յից, որը ստեղծվել է [[Մասաշի Քիշիմոտո]]յի կողմից։ Հինատան Հյուգա կլանի ժառանգ է՝ գեղարվեստական ​​գյուղ Կոնոհագակուրեից։ Նա նաև<nowiki/>[[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Team 8]] -ի անդամ է, որի կազմում են նաև, Կիբա Ինուզուկան իր նինջա շուն Ակամարուի հետ, Շինո Աբուրամեն և թիմի առաջատար Կուրենայ Յուհին։ Անիմեի սկզբում Հինատան մեծ հիացմունքով է լցված գլխավոր հերոս՝ [[Նարուտո Ուզումակի]]ի նկատմամբ, որը պատմության զարգացման ընթացքում վերածվում է սիրո։ Հինատան հաճախ է հանդիպում անիմեում, առավելապես ''[[Վերջինը. Նարուտո ֆիլմը|«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում]]'' (2014), որը հիմնականում Նարուտոյի և իր հարաբերությունների մասին է։ Հինատան նաև ներկա է եղել տեսախաղերում, օրիգինալ վիդեո անիմացիաներում, մանգայի և անիմեի շարունակությունում՝ ''[[Բորուտո․ Նարուտոյին հաջորդող սերունդները]]'' (2016), որտեղ նա դարձավ Բորուտո և Հիմավարի Ուզումակիների մայրը՝ փոխելով իր անունը Հինատա Ուզումակի{{Նիհոնգո||うずまき ヒナタ|Uzumaki Hinata}}<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ ''Naruto-ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook''։ [[Shueisha]]։ էջ 31</ref>։ Կիսիմոտոն ի սկզբանե ստեղծել էր Հինատային որպես կերպար, ով չէր կռվելու պատմության ընթացքում, բայց ի վերջո նա որոշեց նրան ներկայացնել որպես կունոյչի։ Սերիալի ստեղծման ժամանակ Կիշիմոտոն որոշել էր, որ Հինատան կամուսնանա Նարուտոյի հետ. սակայն, նրանց սիրավեպի մասին սյուժեն մտահղացել է [[սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան։ Հինատայի տեսքը փոփոխվել է Կիշիմոտոյի կողմից անիմեյի ողջ պատմության ընթացքում, որպեսզի համապատասխանի կերպարի աճին։ Ձայնային կրկնօրինակումը իրականացրել է [[Նանա Միզուկի]]ն օրիգինալ անիմացիոն սերիալում, իսկ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը անգլերեն ադապտացիաներում։ Քննադատական վերաբերմունքը հերոսի նկատմամբ հիմնականում դրական է եղել՝ շնորհիվ սերիալում նրա գործողությունների և ''«Վերջին''» ֆիլմում նրա ավելի մեծ դերի․ Նարուտոյի հետ նրա փոխհարաբերությունները և ֆիլմի չարագործի հետ կոնֆլիկտի մեջ նրա ներգրավվածությունը գնահատվել են։ Հինատան նաև հայտնի է եղել Նարուտո մանգայի ընթերցողների բազայում՝ որոշ հարցումներում բարձր տեղ գրավելով։ Թողարկվել են Հինատայի հիման վրա ապրանքներ՝ ներառյալ բանալի շղթաներ և արձանիկներ։ == Ստեղծումը == [[File:HinataHyugasketch.png|alt=An image depicting a fictional teenage girl|ձախից|մինի| Hinata-ի օրիգինալ դիզայնը խիստ տարբերվում էր վերջնականից. ի սկզբանե նա չի ներկայացվել որպես [[նինջա]]:]] Հինատա Հյուգային ստեղծելիս [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Կիշիմոտոն]] ի սկզբանե նախագծել է էսքիզ, և ցուցադրել է իր օգնականներից մեկին։ Այս էսքիզում Հինատան [[նինջա]] չէր և փոխարենը կրում էր նորաձև զգեստ։ Կիշիմոտոն նշել է, որ ինքը ստեղծել է այս դիզայնը զվարճանալու համար՝ ընդգծելով, որ ցանկանում է, որ Հինատան մյուս կերպարներից տարբերվող անհատականություն ունենա։ Այնուամենայնիվ, վերջնական դիզայնը կտրուկ փոխվեց, և Հինատան միաժամանակ դարձավ և՛ նինջա, և՛ ժամանակակից աղջիկ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2002)։ ''Naruto―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBook 秘伝・臨の書'' (ճապոներեն)։ [[Shueisha]]։ էջ 241։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-873288-6|978-4-08-873288-6]]</ref>։ 2017 թվականին Կիշիմոտոն հարցազրույցներից մեկում ասաց, որ մտադիր էր, որ [[Նարուտո Ուզումակի]]ն և Հինատան ամուսնանան [[մանգա]]յի վաղ փուլում<ref>{{Cite web|url=http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|title=Masashi Kishimoto Talks About Boruto Manga, Naruto, Hinata & Sakura's Relationship [Full 2017 Interview]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170611214144/http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|archivedate=11-Հունիս-2017|accessdate=13-Հուլիս-2017}}</ref><ref>«Viz Presents "Naruto" Author's Comments On Tone Of "Boruto", Hinata Marriage And More»։ Crunchyroll։ 31-Հունվար-2017։ Արխիվացված է օրիգինալից 2-Փետրվար-2017-ին։ Վերցված է 12-Մայիս-2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|title=Jump Festa 2017 Interview – Masashi Kishimoto And The Future Of Boruto: Naruto Next Generations!|date=31-Հունվար-2017|publisher=OtakuKart|archiveurl=https://archive.today/20170620152720/http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|archivedate=20-Հունիս-2017|accessdate=12-Մայիս-2017}}</ref>։ Նա զգաց, որ իրենց հարաբերությունները պետք է լինեն այնպես, որ Հինատան աջակցում էր Նարուտոյին ի սկզբանե, նույնիսկ մինչև [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Իրուկա Ումինոն]]։ Այնուամենայնիվ, դա զայրացրեց նրա կնոջը, ով ցանկանում էր, որ Նարուտոն փոխարենը [[Սակուրա Հարունո|լինի Սակուրա Հարունոյի]] հետ։ <ref name="comiconinter">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|title=Masashi Kishimoto at New York Comic-con The Anime News Network Interview|last=Aoki, Deb|date=October 14, 2015|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019091230/http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|archivedate=October 19, 2016|accessdate=October 15, 2015}}</ref> Քանի որ [[Գեղարվեստական կերպար|կերպարի]] հանրաճանաչությունն աճում էր, Կիշիմոտոն որոշեց, որ Հինատան ավելի մեծ դեր կունենա պատմության վերջին աղեղում։ Արդյունքում, նա մտահղացավ Հինատայի զարմիկին՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Նեջի Հյուգային]] սպանելու գաղափարը, որպեսզի նա աջակցություն առաջարկի Նարուտոյին, մինչդեռ Նեջիի կողմից պաշտպանված լինելով վերջինիս մահից առաջ<ref>''漫道コバヤシ第13号「Naruto完結！岸本斉史SP」'' [''Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'''] (ճապոներեն)։ Վերցված է 13-Դեկտեմբեր-2014</ref>։ Մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգը Նարուտոյի բազմաթիվ սերիաներում հավանեց այս զույգին այն ժամանակվանից, երբ սկսեց աշխատել ''Naruto Shippuden-'' ում, հաճախ նպատակ ունենալով նկարել այդ երկուսի տեսարանները և հատկապես պատմության վերջին աղեղից մի տեսարան, երբ Հինատան ապտակում է Նարուտոյին, որպեսզի սթափեցնի Նեջի Հյուգայի մահից հետո<ref>{{Cite web|url=https://wavemotioncannon.com/2017/08/08/interview-with-naruto-animator-chengxi-huang-part-22/|title=INTERVIEW WITH NARUTO ANIMATOR CHENGXI HUANG (PART 2/2)|website=Wave Motion Cannon|accessdate=10-Մայիս-2020}}</ref>։ Ֆիլմի ստեղծման ժամանակ նա շնորհակալություն հայտնեց Կիշիմոտոյին այն բանի համար, որ նա ընդունեց կատարել ''«Վերջին''»-ը, որտեղ զույգը հետագայում առավել ուսումնասիրվեց<ref>Huang, Chengxi [@cekibeing] (8-Դեկտեմբեր-2014). "[https://twitter.com/cekibeing/status/541843588561129473 昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！]" (Tweet). Վերցված է 10-Հունիս-2020 – via Twitter.{{cite tweet|first=Chengxi|last=Huang|user=cekibeing|number=541843588561129473|date=December 8, 2014|title=昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！|access-date=June 10, 2020}}</ref>։ Ավելի ուշ նա տեսահոլովակ ստեղծեց, որտեղ երևում էր մերկ Հինատան և Նարուտոն միասին անկողնում, տեղադրեց իր աշխատանքային ինստագրամ էջում, բայց հեռացրեց այն բանից հետո, երբ տեսանյութը երկրպագուների բացասական արձագանքի արժանացավ անհամապատասխան լինելու համար<ref>[https://otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/ «Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation»]․ Otaku Usa։ 10-Հունվար-2018։ Վերցված է 11-Սեպտեմբեր-2018</ref>։ ''«Վերջին․ Նարուտո ֆիլմ»-''ում (2014) Հինատան Նարուտոյի համար կարմիր շարֆ է հյուսում։ Սա հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչպես էր իրականում Կիշիմոտոյի կինը մի անգամ նմանատիպ շարֆ հյուսել նրա համար, ինչը ֆիլմը մշակելիս ծիծաղ առաջացրեց անձնակազմի մոտ<ref>{{Cite web|url=https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|title=Masashi Kishimoto desvela nuevos secretos sobre Naruto en una entrevista para televisión|last=Loveridge, Lynzee|date=December 4, 2014|publisher=Koi Nya|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012095305/https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|archivedate=12-Հոկտեմբեր-2017|accessdate=11-Հոկտեմբեր-2017}}</ref>։ [[Սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան ասաց, որ ցանկանում է պատկերել Նարուտոյի, Հինատայի և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թոների Օցուցուկիի]] միջև սիրային եռանկյունի ''«Վերջին''» ֆիլմում։ Հինատայի կերպարը նույնպես զարգացել է ֆիլմում, որտեղ Կյոզուկան ասում է, որ Հինատան պետք է մի կողմ դնի իր զգացմունքները Նարուտոյի հանդեպ, և ընդունի Թոներիի առաջարկը, որպեսզի կարողանա փրկել Հանաբի Հյուգային՝ իր քրոջը<ref name="guide">{{Cite book|title=【映画パンフレット】The Last: Naruto the Movie [The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide]. Shueisha. 2015. էջ 14.|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=14|trans-title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide}}</ref>։ Կիշիմոտոն շփոթված զգաց, երբ խոսքը վերաբերում էր ֆիլմի սիրավեպին՝ նշելով, որ վստահ չէ՝ կկարողանա՞ նայել Նարուտոյի և Հինատայի համբույրը պատկերող տեսարանը<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|title=6 Things You Might Not Know About Masashi Kishimoto|last=Loveridge, Lynzee|date=20-Օգոստոս-2016|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925072232/http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|archivedate=25-Սեպտեմբեր-2016|accessdate=29-Սեպտեմբեր-2016}}</ref>։ Այդուհանդերձ, նա զույգի զարգացման պատճառով գոհունակության ու տխրության համակցում է զգացել՝ հայտարարելով, որ նրանց համարում է, որպես իր երեխաներ<ref>{{Cite web|url=http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|title=岸本斉史氏、15年連載ナルトへの思い語る|publisher=Nikkan Sports|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230225936/http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|archivedate=30-Դեկտեմբեր-2017|accessdate=30-Դեկտեմբեր-2017}}</ref>։ === Դիզայն === Սերիալի [[Naruto-ի գլուխների ցանկ (Մաս II)|II մասի]] համար Հինատան նախագծված էր նմանվելու մի կնոջ, ով գեղեցիկ է, բայց խուսափում [[Կոսմետիկա|է դիմահարդարումից]] և ավելի շատ կենտրոնացած է կռվելու վրա<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ ''Naruto Character Official Data Book Hiden Sha no Sho''։ [[Shueisha]]։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-874247-2|978-4-08-874247-2]]</ref>։ Հինատայի հագուստի ոճը փոխվեց, երբ նա դարձավ երիտասարդ չափահաս։ Կերպարը կարևոր էր համարում հարմարավետ քայլելը, ուստի նա կրում էր ցածր կրունկներով հագուստ։ Կիշիմոտոն իր մտքում պատկերացնում էր Հինատային՝ չափահաս կնոջ կերպարի տեսքով, այնուամենայնիվ, նրան գեղեցիկ և կանացի դեմքով նկարելը դժվար էր։ Ուստի Կիշիմոտոն այդ գործը հիմնականում թողեց [[Տեցույա Նիշիո]]յին, ով պատասխանատու էր հեղինակին օգնելու կերպարների ձևավորման հարցում։ Տարբերվելով Նարուտոյի առջև միշտ շփոթված լինելուց՝ Հինատան կրում էր տխուր արտահայտություն, որը բնորոշ է խորապես սիրահարված կնոջը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ ''Naruto – ナルト – 秘伝・列の書 オフィシャルムービーガイドBook'' [''Naruto Secret: Scroll of Line Official Movie Guidebook'']։ [[Shueisha]]։ էջեր 44–45</ref>։ ''«Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ի'' (2015) և հետևյալ նախագծերի համար Հինատան հետագայում ձևափոխվեց։ Կիշիմոտոն նրա վարսերը ավելի է կարճացնում։ Նրա հագուստը ստեղծվել է, որպեսզի համապատասխանի իր տարիքին՝ որպես հասուն կին և մայր՝ պահպանելով իր նախընտրած նորաձևությունը<ref>{{Cite book|title=Naruto -ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=45|language=ja|trans-title=Naruto Secret: Scroll of Country Official Moviebook}}</ref>։ === Ձայնային կրկնօրինակողներ === [[Պատկեր:Nana_Mizuki_2018-2.jpg|մինի| Հինատային ճապոներեն ձայնային կրկնօրինակել է [[Նանա Միզուկի]]ն։]] Նանա Միզուկին, Հինատայի ճապոնացի ձայնային կրկնօրինակողը<ref name="threejap">[./Https://en.wikipedia.org/wiki/Pierrot%20(company) Studio Pierrot] (17-Հոկտեմբեր-2002). "宿敵!?サスケとサクラ". ''Naruto''. TV Tokyo.</ref><ref name="Mizuki">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|title=Nana Mizuki is 1st Voice Actress to Sing at Tokyo Dome|last=Sherman|first=Jennifer|date=July 25, 2011|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203131745/http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|archivedate=3-Դեկտեմբեր-2013|accessdate=14-Մայիս-2012}}</ref>, ապշել էր իր կերպարի նկատմամբ ստացած ուշադրությունից։ Հինատային որպես երիտասարդ տեսնելուց հետո Միզուկին մեկնաբանեց, որ զարմացած է, թե որքան կանացի և հասուն է նա դարձել։ Կերպարի հատկանիշները, ինչպիսիք են նրա անհատականությունը և հանձնվելուց հրաժարվելը, անկախ իրավիճակից, այն էին, ինչը Միզուկիին դուր եկավ Հինատային։ Նրա սիրելի տեսարանը ֆիլմում Նարուտոյի սիրո խոստովանությունն էր Հինատային։ Սակայն Միզուկին տխրեց, երբ Հինատան ընտրեց Թոներիի կողմը<ref>{{Cite book|title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide|publisher=[[Shueisha]]|year=2015}}</ref>։ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը, Հինատայի անգլիացի [[Հնչյունավորում|ձայնային կրկնօրինակող]], ի սկզբանե մասնակցել է Հինատայի և Սակուրա Հարունոյի լսումներին։ Նա շատ երջանիկ էր, երբ ստացավ Հինատայի դերը, քանի որ նա իրեն հարազատ էր համարում իր ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրների պատճառով<ref>{{Cite web|url=http://www.siliconera.com/2006/09/08/spotlight-speaking-with-stephanie-sheh/|title=Spotlight: Speaking with Stephanie Sheh|date=8-Սեպտեմբեր-2006|publisher=Siliconera|accessdate=14-Հունիս-2018}}</ref>։ Նա նշել է, որ ցանկանում է, որ իր կերպարը Նարուտոյի լինի<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=OIC57t1A_Qs|title=Stephanie Sheh answers question about Hinata and Orihime|date=2-Ապրիլ-2013|publisher=[[YouTube]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/OIC57t1A_Qs|archivedate=22-Դեկտեմբեր-2021|accessdate=10-Մայիս-2018}}</ref>։ == Կերպարի բնութագիր == === ''Նարուտոյում'' === Հինատան՝ Հիաշի Հյուգայի երկու երեխաներից ավագը, մեծանում է որպես Հյուգա կլանի հիմնական ժառանգորդը, քանի որ Հիաշին իր և իր երկվորյակ եղբոր՝ Հիզաշիի միջև ավագն է, և դրանով իսկ Հիաշին լինում է կլանի ղեկավար։ Իսկ Հիզաշին միակ նպատակը լինում է վերին ճյուղին սպասարկելը։ Հինատան երիտասարդ տարիքում գրեթե առևանգվում է, չնայած նրան փրկում է հայրը. սա ծառայում է որպես Հյուգայի գործի կատալիզատոր, որն ավարտվում է նրանով, որ Հիզաշին պատրաստակամորեն զբաղեցնում է Հիաշիի տեղը՝ փոխհատուցելու գլխավոր նինջայի մահը, ով փորձել է առևանգել Հինատային, որպեսզի կանխվի Հյուգա կլանի Կոնոհագակուրե գյուղի և Կումոգակուրեի միջև պայմանագրի խախտումը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 102»։ ''Naruto'' '''12'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0242-7|978-1-4215-0242-7]]</ref>։ Մեծանալով՝ Հինատան մարզվում է Հիաշիի կողմից, բայց նա սկսում է կասկածներ ունենալ կլանը ղեկավարելու Հինատայի կարողության վերաբերյալ՝ տեսնելով նրա պայքարները նրանց նիստերի ընթացքում։ Արդյունքում Հիաշին, որպես ժառանգորդ ընտրում է Հինատայի կրտսեր քրոջը՝ Հանաբի Հյուգային<ref name="confront"/>։ Հինատան նաև հանդիպում է Նարուտո Ուզումակիին իր երիտասարդ տարիներին՝ զարգացնելով նրա հանդեպ հետաքրքրությունը այն բանից հետո, երբ Նարուտոն պաշտպանում է Հինատային նրա աչքերի նկատմամբ շրջապատի ծաղրանքից<ref>''The Last: Naruto the Movie'' Novelization</ref>։ Այդ իրադարձությունը և Նարուտոյի՝ ձախորդությունից հրաժարվելը ոգեշնչում են Հինատային դառնալ ավելի ուժեղ անձնավորություն։ Այնուամենայնիվ Հինատայի հիացմունքը Նարուտոյի նկատմամբ աստիճանաբար վերածվում է ռոմանտիկ զգացմունքների։ Հինատան ներկայացվում է ''Նարուտո'' մանգայի I մասում Չունինի քննությունների ժամանակ, մի շարք թեստեր, որոնք կոչված են բարձրացնելու նրա նորեկի կարգավիճակը՝ իր թիմակիցների՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կիբա Ինուզուկայի]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Շինո Աբուրամեի]] հետ միասին<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2004)։ «Chapter 39»։ ''[[Նարուտո|Naruto]]'' '''5'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59116-359-6|978-1-59116-359-6]]</ref>։ Նա հասնում է երրորդ քննությանը, որտեղ ստիպված է լինում կռվել իր զարմիկի՝ Նեջի Հյուգայի հետ<ref name="confront">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 78»։ ''Naruto'' '''9'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0239-7|978-1-4215-0239-7]]</ref>։ Չնայած իր վախերին, Նարուտոն խրախուսում է նրան պայքարել Նեջիի դեմ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 79»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Հինատան գրեթե սպանվում է մարտում, և Նարուտոն որոշում է վրեժխնդիր լինել նրա համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 81»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Առաջին մասի վերջում, երբ Նարուտոն հեռանում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ջիրայայի]] հետ մարզվելու համար, Հինատան խոստանում է դառնալ ավելի ուժեղ մարդ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 238»։ Naruto 27։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1863-3</ref>։ Երկրորդ մասում, I մասի իրադարձություններից երկուսուկես տարի անց, Հինատան ստանում է Չունինի կոչում և վերամիավորվում Նարուտոյի հետ՝ ուշագնաց լինելով՝ վերջին տարիներին առաջին անգամ տեսնելով նրան<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 282»։ Naruto 32։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1944-9</ref>։ Հինատան և նրա թիմը օգնում են [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կակաշիի]] թիմին համատեղ առաքելության մեջ՝ գտնելու նինջա [[Սասկե Ուչիհա]]յին և նրա եղբորը՝ [[Իտաչի Ուչիհա]]յին, թեև առաքելությունը ձախողվում է<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 354»։ Naruto 39։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2175-6</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 396»։ Naruto 43։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2929-5</ref>։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ակացուկիի]] ահաբեկչական առաջնորդ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Փեյնը]] հարձակվում է Կոնոհագակուրեի վրա և հաղթում Նարուտոյին մարտում, Հինատան փորձում է փրկել վերջինիս՝ վերջապես խոստովանելով իր զգացմունքները նրա հանդեպ<ref name="Kishimoto, Masashi 2010">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 437»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Թեև, Փեյնի կոզմիվ հաղթված լինելով, Հինատան ողջ է մնում, և նրա վնասվածքները շուտով ապաքինվում են [[Սակուրա Հարունո]]յի կողմից<ref name="Kishimoto, Masashi 2010" /><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 442»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Երբ Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը սկսվում է, Հինատան ընդգրկվում է Նեջիի հետ նույն դիվիզիոնում, և նա միանում է Նարուտոյին Տաս Պոչերի դեմ ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ Նեջին զոհաբերում է իրեն՝ նրանց պաշտպանելու համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ «Chapter 615»։ Naruto 64։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-6455-5</ref>։ Նրան հաջողվում է հաղթել Տասը Պոչերի կլոնին, սակայն հետագայում ընկնում է Ինֆինիտե Ցուկույոմիի թակարդը՝ երազելով Նարուտոյի հետ հարաբերությունների մասին նախքան ազատվելը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 677»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 678»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref>։ Այն բանից հետո, երբ Նարուտոն կարողանում է հաղթել և բարեփոխել Սասկեին, Հինատան և մնացած բոլորը ազատվում են Ինֆինիտե Ցուկույոմիից։ Նա ավելի ուշ Նարուտոյի և Կոնոհագակուրե շինոբիների հետ միասին մասնակցում է [[Նինջա|Նեջիի]] հուղարկավորությանը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter m699»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ Հետագա տարիներին Հինատան և Նարուտոն ամուսնանում են և ունենում երկու երեխա՝ որդի [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Բորուտո Ուզումակի]] անունով և դուստր՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Հիմավարի Ուզումակի]]<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 700»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ === ''«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում'' === [[File:HinataHyugagrowth.jpg|աջից|մինի| Հինատա Հյուգայի երեք ամենատարածված կերպարները, ներկայացված «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում։ Մինչ Մասաշի Կիշիմոտոն նկարում էր բոլորին, կանանց նկարելու իր անփորձության պատճառով, նա թողեց, որպեսզի Տեստույա Նիշիոն նկարի երիտասարդ Հինատայի կերպարը (ձախից)։]] «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ը տեղի է ունեցել Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմից երկու տարի անց։ 19 տարեկան Հինատան հույս ունի Նարուտոյին կարմիր շարֆ նվիրել, որը նա ինքն է հյուսել՝ որպես սիրո նվեր։ Դրանից անմիջապես հետո Թոների Օցուցուկին ներխուժում է Կոնոհագակուրե և առևանգում Հինատայի քրոջը՝ Հանաբիին, որպեսզի օգտագործի նրա Բյակուգանը (բառացի «Սպիտակ աչք»)։ Հինատան միանում է Կակաշիի և [[Շիկամարու Նարա]]յի թիմին՝ իր քրոջը փրկելու համար։ Օցուցուկի կլանի լքված Շինոբի գյուղով ճանապարհորդության ընթացքում Նարուտոն արտահայտում է Հինատայի հանդեպ իր փոխադարձ զգացմունքները։ Չնայած դրան, Հինատայի հետ կապ է հաստատել նրա նախահայր [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Համուրա Օցուցուկիի ոգին]], որպեսզի օգնի դարձնել նրան «Բյակուգան արքայադուստր»։ Այսպիսով, Հինատան թույլ է տալիս որ Թոների առևանգի իրեն, որպեսզի նրանք ամուսնանան։ Իրականում, դա այն բանի համար էր, որ Հինատան կարողանա ոչնչացնել Թենսեյգանը (բառացի «Ռեինկառնացիա աչք»)։ Այնուամենայնիվ, Թոներին հայտնաբերում է խաբեությունը և մտովի կառավարում է Հինատային՝ ոչնչացնելով շարֆը, որը նա ի սկզբանե ստեղծել էր Նարուտոյի համար։ Նարուտոյի թիմը վերջապես հասնում է, և սկսվում է զանգվածային հարձակում Թոներիի պալատի վրա։ Թիմը բաժանվում է, և Նարուտոն խափանում է հարսանեկան արարողությունը հենց այն ժամանակ, երբ Թոներին պատրաստվում էր համբուրել Հինատային, իսկ մյուսները ապահովում են Հանաբիի պաշտպանությունը։ Հինատան կատարում է Համուրայի կամքը՝ օգնելով Նարուտոյին ոչնչացնել Թենսեյգանը և կանգնեցնել Թոներիին։ Չնայած դրան, Թոներիի «Թենսեյգան» չակրայի ռեժիմը նրան հնարավորություն է տալիս կիսով չափ կիսել լուսինը` Հինատային դնելով թռչունների հսկայական վանդակում։ Նարուտոն անցնում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|«Իննը պոչանի»]] չակրայի ռեժիմի, և սկսվում է հսկայական մենամարտ։ Վերջում Նարուտոն բռնում է Հինատայի շարֆի վերջին կտորը և ուղղում է իր չակրան՝ բավականաչափ ուժգին հարված հասցնելու համար, որպեսզի Թոներին ամրացվի պատին և ուժազրկի նրան՝ կանգնեցնելով լուսնի անկումը։ Հինատան Հանաբիի աչքերը հետ է վերցնում Թոներիից և վերադարձնում քրոջը։ Շուտով Հինատան և Նարուտոն վերահաստատում են իրենց փոխադարձ սերը, որը հանգեցնում է նրանց ամուսնությանը և ընտանիքի սկզբին<ref>''[https://www.amazon.com/dp/B00ZCHTRKA/ The Last: Naruto the Movie]'' (Blu-ray). Viz Video. 2015.</ref>։ === ''Բորուտոյում'' === «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ում Հինատան փորձում է լավագույնս երեկույթ կազմակերպել՝ Հիմավարիի ծննդյան օրվա առթիվ։ Այդ ընթացում Նարուտոն բացակայում էր՝ Հոկագեի նոր պարտականությունների պատճառով։ Այնուհետև Հինատան Նարուտոյի խնդրանքով հսկում է Բորուտոյին իր Բյակուգանի միջոցով, երբ նա մասնակցում է Չունինի քննություններին, հաստատելու Նարուտոյի կասկածները, որ իրենց որդին ազնվորեն չի մասնակցում և օգտագործում է նինջայի հատուկ գործիք։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Մոմոշիկի Օցուցուկին]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կինշիկի Օցուցուկին]] հարձակվում են Նարուտոյի վրա և այնուհետև առևանգում, Հինատան փորձում է փրկել նրան, սակայն արդյունքում վիրավորվում է։ Նրան Սակուրան է օգնում ապաքինվել։ Հինատան ի սկզբանե դեմ է, որ Բորուտոն միանա Սասկեի փրկարար թիմին, սակայն ի վերջո հանձնվում է<ref>''[[:en:Boruto:_Naruto_the_Movie|Boruto: Naruto the Movie]]''</ref>։ === Այլ ֆիլմերում === Բացի «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ» և «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ից Հինատան հայտնվում է հինգ այլ Նարուտո ֆիլմերում։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը|Naruto Shippuden the Movie]]'' (2007) ֆիլմում նա և Շինոն համառոտ գործունեություն են ծավալում [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թիմ 7-]] ի հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20130905003235/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-1/8376 ''Naruto Shippuden: the Movie''.] Viz Video. 2009. Archived from the original (DVD)․ Վերցված է 5-Սեպտեմբեր-2013</ref>։ ''Naruto Shippuden the Movie: Bonds'' (2008) ֆիլմում Հինատան, Նարուտոն և Սակուրան հանձնարարության են` ուղեկցելու Ամարույին և Շինոյին դեպի իրենց գյուղեր։ Հինատան ոչ ճշգրտորեն հաստատում է Ամարույի մահը և այլ գյուղացիների հետ կալանավորվում է։ Չնայած ավելի ուշ ազատ է արձակվում Ամարուի կողմից<ref>[https://web.archive.org/web/20140412220659/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-2D/9791 ''Naruto Shippuden: the Movie 2''.] Վարցված է 12-Ապրիլ-2014</ref>։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը. Կրակի կամքը|Naruto Shippuden the Movie: The Will of Fire]]'' (2009) ֆիլմում նա գնում է Նարուտոյին և Սակուրային փնտրելու, ովքեր փնտրում են [[Կակաշի Հատակե]]ին, և նա միանում է Նեջիին՝ հարձակվելով Նիի, Իչիի և Սանի թռչող գազանի վրա, միավորելով իրենց հարձակումները, ոչնչացնելու այն <ref>[https://web.archive.org/web/20131030053957/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-3/10159 ''Naruto Shippuden: the Movie 3''.] Վերցված է 30-Հոկտեմբեր-2013</ref>։ ''[[Naruto ֆիլմը։ Արյան բանտ|Naruto the Movie: Blood Prison]]'' (2011) ֆիլմում Հինատան թիմի օգնությամբ փորձում է հետ բերել Նարուտոյին «Արյան բանտից»<ref>[https://web.archive.org/web/20140222035724/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-5/10845 ''Naruto Shippuden: the Movie 5''.] Վերցված է 22-Փետրվար-2014</ref>։ ''[[Ճանապարհ դեպի Ninja. Naruto ֆիլմը|Road to Ninja: Naruto the Movie]]'' (2012) ֆիլմում, որը տեղի է ունենում մինչև Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը, Հինատան պայքարում է Ակացուկիի հարձակման դեմ, մինչդեռ նրա [[Զուգահեռ իրականություն|այլընտրանքային]] տարբերակը, ով ավելի քիչ հագուստ է կրում և ավելի ինքնավստահ է, հայտնվում է Օբիտո Ուչիհայի կողմից ստեղծված [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Genjutsu]] աշխարհում<ref>[https://web.archive.org/web/20141025054714/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-6/10847 ''Naruto Shippuden: the Movie 6''.] Վերցված է 25-Հոկտեմբեր-2014</ref>։ [[Լայթ-նովել|Լայթ֊նովել]]՝ ''Sakura Hiden։ Thoughts of Love, Riding Upon a Spring Breeze'' (2015), գրված Տոմոհիտո Օսակիի կողմից և նկարազարդված Կիշիմոտոյի կողմից<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|title=Full List of Naruto Epilogue Novels Unveiled|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141209092046/http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|archivedate=9-Դեկտեմբեր-2014|accessdate=26-Դեկտեմբեր-2008}}</ref>, մանրամասնում է Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերությունը։ Զույգը փորձում է փրկել Սակուրային Կիդո Ցումիկիի կողմից առևանգումից հետո, բայց արդեն ուշ էր Սակուրային փրկելու համար, քանի որ նա արդեն փրկել է իրեն<ref>Tomohito, Ōsaki; [[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2016). ''サクラ秘伝 思恋、春風にのせて'' [''Naruto: Sakura's Story — Love Riding the Spring Breeze'']. Shueisha. ISBN <bdi>978-1-42-158442-3</bdi>.</ref>։ == Հետարձագանքներ == [[Պատկեր:41st_Annie_Awards,_Stephanie_Sheh,_2014.jpg|alt=An image depicting a voice actress|մինի| Ստեֆանի Շեհը, Հինատային անգլերեն ձայնային կրկնօրինակողը, գովասանքի է արժանացել:]] Հինատան հայտնի կերպար է Նարուտոյի երկրպագուների շրջանակում՝ զբաղեցնելով 10-րդ տեղը կերպարների հանրաճանաչության առաջին ամենամյա հարցման մեջ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2005)։ «Chapter 60»։ Naruto 7։ Viz Media։ ISBN 978-1-59116-875-1</ref>, 6-րդը և՛ երկրորդ<ref>[[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006). "Chapter 107". ''Naruto''. Vol. 12. [[:en:Viz Media|Viz Media]]. ISBN <bdi>978-1-4215-0242-7</bdi>.</ref>, և՛ երրորդ հարցման մեջ, 12-րդը՝ չորրորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2007)։ «Chapter 199»։ Naruto 22։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1858-9</ref>, 9-րդը՝ հինգերորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 245»։ Naruto 28։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1864-0</ref>, 13-րդը՝ վեցերորդում, իսկ 10-րդը՝ յոթերորդում։ ''[[Anime News Network|Anime News Network-]]'' ից Էմի ՄաքՆալթին գովաբանել է Ստեֆանի Շեհի ձայնային աշխատանքը «հերոսի ամաչկոտությունը, անհանգստությունն ու վճռականությունը միաժամանակ փոխանցելու համար»<ref name=":0">McNulty, Amy (2015). [https://www.animenewsnetwork.com/review/the-last/naruto-the-movie/bluray/.85218 "The Last: Naruto the Movie"]. Anime News Network. Արխիվացված է օրիգինալից 13-Մայիս-2016</ref>։ Հինատայի վերաբերյալ ապրանքներ են թողարկվել՝ ներառյալ [[Գործողություն գործիչ|արձանիկներ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|title="Naruto Shippuden" Hinata Hyuga Leads Off "Naruto Gals" Figures Line|date=7-Սեպտեմբեր-2016|publisher=[[Crunchyroll]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511200844/http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|archivedate=11-Մայիս-2018|accessdate=11-Մայիս-2018}}</ref>։ 2021 թվականի հարցման ժամանակ Հինատան քվեարկվել է որպես «Բորուտո․ Նարուտո- հաջորդ սերունդերը» ֆիլմի ''4-րդ ամենահայտնի կերպարը''<ref>{{Cite web|url=https://www.viz.com/blog/posts/boruto-popularity-poll-results-may-2021|title=Boruto Popularity Poll Results May 2021|last=Brown|first=Urian|date=2021|website=Viz Media|accessdate=21-Հունվար-2022}}</ref>։ ''Անիմե լրատվական ցանցից'' Կարլ Քիմլինգերը, վերանայելով սերիալի վաղ պատմություններից մեկը, ասաց, որ Հինատայի մենամարտը խթանեց «փոխելու իր վճռականությունը»՝ իր թույլ բնավորության պատճառով<ref>Kimlinger, Carl (November 2, 2006). [http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto-gn-8-10 "Naruto G.novel 8-10"]. Anime News Network. Վերցված է 21-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ ''[[IGN|IGN-]]<nowiki/>ի'' Չարլզ Ուայթը հիանում էր Հինատայի կերպարով առաջին անիմե սերիայում՝ գովաբանելով, թե ինչպես է նա միայնակ պայքարում, որպեսզի փրկի Նարուտոյին հակառակորդ Ջիգայից<ref>White, Charles (2008). [https://www.ign.com/articles/2008/08/26/naruto-the-byakugan-sees-the-blind-spot-review "Naruto: "The Byakugan Sees the Blind Spot!" Review"]. IGN. Վերցված է 13-Հուլիս-2017</ref>։ Սերիալի եզրափակիչ փուլի ընթացքում Քրիս Բևերիջին ''The Fandom Post-'' ից դուր եկավ, թե ինչպես է Հինատան աջակցում Նարուտոյին և շարունակում օգնել նրան պայքարել իրենց թշնամիների դեմ<ref>Beveridge, Chris (2014). [https://www.fandompost.com/2014/06/06/naruto-shippuden-episode-364-anime-review/ "Naruto: Shippuden Episode #364 Anime Review"]. The Fandom Post. Արխիվացված է օրիգինալից 30-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ Քննադատ Յուկարի Ֆուջիմոտոն հայտարարել է, որ Հինատան, իգական սեռի այլ կերպարների հետ միասին, առաջնահերթություն է տվել սիրուն՝ համարելով այն ավելի կարևոր, քան որպես նինջա առաջադիմելը<ref>[[:en:Yukari_Fujimoto|Fujimoto Yukari]] (2013)։ «Women in "Naruto", Women Reading "Naruto"»։ in Berndt Jaqueline, Kümmerling-Meibauer Bettina։ Manga's cultural crossroads։ Hoboken: Taylor and Francis։ էջեր 175–176։ ISBN 978-1-134-10283-9</ref>։ Առաջին անգամ նրան տեսնելով սերիալի II մասում, Ջեյսոն Թոմփսոնը հիացավ Հինատայի դիզայնով և ակնկալում էր, որ նա և Նարուտոն ապագայում միասին կլինեն<ref>[[:en:Jason_Thompson_(writer)|Thompson Jason]] (2014)։ [https://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991 «House of 1000 Manga Naruto Part II»]։ Anime News Network։ Արխիվացված է [https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700 օրիգինալից] 28-Ապրիլ-2017-ին։ Վերցված է 16-Մայիս-2017</ref>։ Իսկ Ռեմսի Իսլերը ''IGN-'' ից հայտարարեց, որ թեև Հինատայի և Նարուտոյի միասին լինելն անակնկալ չէր, այնուամենայնիվ, այն հիասթափեցրեց որոշ երկրպագուների, ովքեր ցանկանում էին, որ Նարուտոն հարաբերություններ հաստատի Սակուրա Հարունոյի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|title=Naruto manga finale (chapter 699-700)|last=Isler, Ramsey|date=2014|publisher=[[IGN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|archivedate=27-Դեկտեմբեր-2016|accessdate=16-Հունիս-2017}}</ref>։ Նարուտոյի և Հինատայի հարաբերությունների զարգացման քննադատական վերաբերմունքը «Վերջինը» ֆիլմում ընդհանուր առմամբ դրական էր։ ''[[Լոս Անջելես Թայմս]]ից'' Չարլզ Սոլոմոնը ֆիլմում նրանց հարաբերությունները բնութագրում էր, որպես «անհարմար սիրավեպ»<ref>[https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-last-naturo-movie-review-20150220-story.html "Elaborate 'Last' in Naruto series packs visual punch"]. ''Los Angeles Times''. Արխիվացված է օրիգինալից 17-Օգոստոս-2016</ref>, մինչդեռ ''Japanator.com-''ը գրում էր, որ Հինատայի պայքարը սիրավեպի հետ ֆիլմի բարենպաստ կողմերից է<ref>[https://www.siliconera.com/ "The Last: Naruto The Movie"]. Japanator.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10-Օգոստոս-2016</ref>։ ՄաքՆալթին ասաց, որ թեև սիրավեպը սկզբում կարող էր անհարմար թվալ, բայց ֆիլմի շարունակման ընթացքում այն շատ ավելի գրավիչ դարձավ հեռուստադիտողների համար<ref name=":0" />։ ''Մեծ Բրիտանիայի Անիմե ցանցի'' գրող Դեն Ռոդսը համաձայնել է Բևերիջի հետ՝ ասելով, որ սյուժեի հիմնական շեշտը Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերություններն են, այլ ոչ թե ֆիլմի չարագործի հայտնվելը<ref>Rhodes, Dan. [https://web.archive.org/web/20170202020106/http://www.uk-anime.net/anime/Last%2C_The%3A_Naruto_the_Movie.html "Anime Review: Last, The: Naruto the Movie"]. UK Anime Network. Վերցված է 20-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ 2018 թվականի մարտին չինացի մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգն իր ինստագրամում հրապարակել է մի տեսանյութ, որտեղ Նարուտոն և Հինատան մերկ գրկախառնվում են անկողնում։ Տեսանյութը արժանացել է երկրպագուների բացասական արձագանքին։ Հուանգը ներողություն հայցեց, և հավելեց, որ անիմացիան պարզապես պրակտիկա էր, և որ նա ցանկանում էր պատկերել ամուսնական զույգի առօրյան, սակայն ի պատասխան, այնուամենայնիվ, ջնջեց տեսանյութը<ref name="Otaku Usa">{{Cite web|url=http://www.otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/|title=Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation|date=10-Հունվար-2018|publisher=Otaku Usa|accessdate=11-Սեպտեմբեր-2018}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> == Արտաքին հղումներ == [[c:Category:Hinata Hyuga|Hinata Hyuga]] at Wikimedia Commons [[Կատեգորիա:Articles with short description]] [[Կատեգորիա:Short description is different from Wikidata]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] [[Կատեգորիա:Նարուտո]] [[Կատեգորիա:Մանգա]] [[Կատեգորիա:Անիմեի հերոսներ]] otkv4pbtiy8vku88mp4osw01ki5mvwv 8473970 8473967 2022-07-23T07:43:12Z Jemma Petrosyan 121994 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ հերոս | caption = Հինատա Հյուգա - [[Նարուտո գլուխ (Մաս I)|Մաս I]] նկարազարդող - [[Մասաշի Քիշիմոտո]] | alt = Գեղարվեստական ​​կերպար | առաջին = *''Նարուտո'' գլուխ 34։ Ներխուժողնե՞րը (2000) | data31 = Հիաշի Հյուգա (հայր)<br>Հիզաշի Հյուգա (հորեղբայր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Neji Hyuga|Նեջի Հյուգա]] (զարմիկ, մահացած)<br>Հանաբի Հյուգա (քույր)<br>[[Նարուտո Ուզումակի]] (ամուսին)<br>[[Բորուտո Ուզումակի]] (որդի)<br>[[List of Naruto characters#Himawari Uzumaki|Հիմավարի Ուզումակի]] (դուստր)<br>[[Կավակի]] (որդեգրված որդի)<br>[[List of Naruto characters#Kushina Uzumaki|Կուշինա Ուզումակի]] (սկեսուր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Minato Namikaze|Մինատո Նամիկազե]] (սկեսրայր, մահացած)<br>[[Jiraiya (Naruto)|Ջիրայա]] (կնքահայր, մահացած) | lbl31 = Նշանավոր հարազատներ | data32 = Գենին [[List of Naruto chapters (Part I)|Մաս I]]<br>Չունին [[List of Naruto chapters (Part II)|Մաս II]] | lbl32 = Նինջայի կոչում | data33 = [[List of Naruto characters#Team 8|Team 8/Kurenai Yūhi]] | lbl33 = Նինջա թիմ | պատկեր = HinataHyuga.png }} {{Նիհոնգո|'''Հինատա Հյուգա'''|日向 ヒナタ|Hyūga Hinata}} գեղարվեստական կերպար է ''[[Նարուտո մանգա|Նարուտո]]'' [[անիմե]] և [[մանգա]]յից, որը ստեղծվել է [[Մասաշի Քիշիմոտո]]յի կողմից։ Հինատան Հյուգա կլանի ժառանգ է՝ գեղարվեստական ​​գյուղ Կոնոհագակուրեից։ Նա նաև<nowiki/>[[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Team 8]] -ի անդամ է, որի կազմում են նաև, Կիբա Ինուզուկան իր նինջա շուն Ակամարուի հետ, Շինո Աբուրամեն և թիմի առաջատար Կուրենայ Յուհին։ Անիմեի սկզբում Հինատան մեծ հիացմունքով է լցված գլխավոր հերոս՝ [[Նարուտո Ուզումակի]]ի նկատմամբ, որը պատմության զարգացման ընթացքում վերածվում է սիրո։ Հինատան հաճախ է հանդիպում անիմեում, առավելապես ''[[Վերջինը. Նարուտո ֆիլմը|«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում]]'' (2014), որը հիմնականում Նարուտոյի և իր հարաբերությունների մասին է։ Հինատան նաև ներկա է եղել տեսախաղերում, օրիգինալ վիդեո անիմացիաներում, մանգայի և անիմեի շարունակությունում՝ ''[[Բորուտո․ Նարուտոյին հաջորդող սերունդները]]'' (2016), որտեղ նա դարձավ Բորուտո և Հիմավարի Ուզումակիների մայրը՝ փոխելով իր անունը Հինատա Ուզումակի{{Նիհոնգո||うずまき ヒナタ|Uzumaki Hinata}}<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ ''Naruto-ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook''։ [[Shueisha]]։ էջ 31</ref>։ Կիսիմոտոն ի սկզբանե ստեղծել էր Հինատային որպես կերպար, ով չէր կռվելու պատմության ընթացքում, բայց ի վերջո նա որոշեց նրան ներկայացնել որպես կունոյչի։ Սերիալի ստեղծման ժամանակ Կիշիմոտոն որոշել էր, որ Հինատան կամուսնանա Նարուտոյի հետ. սակայն, նրանց սիրավեպի մասին սյուժեն մտահղացել է [[սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան։ Հինատայի տեսքը փոփոխվել է Կիշիմոտոյի կողմից անիմեյի ողջ պատմության ընթացքում, որպեսզի համապատասխանի կերպարի աճին։ Ձայնային կրկնօրինակումը իրականացրել է [[Նանա Միզուկի]]ն օրիգինալ անիմացիոն սերիալում, իսկ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը անգլերեն ադապտացիաներում։ Քննադատական վերաբերմունքը հերոսի նկատմամբ հիմնականում դրական է եղել՝ շնորհիվ սերիալում նրա գործողությունների և ''«Վերջին''» ֆիլմում նրա ավելի մեծ դերի․ Նարուտոյի հետ նրա փոխհարաբերությունները և ֆիլմի չարագործի հետ կոնֆլիկտի մեջ նրա ներգրավվածությունը գնահատվել են։ Հինատան նաև հայտնի է եղել Նարուտո մանգայի ընթերցողների բազայում՝ որոշ հարցումներում բարձր տեղ գրավելով։ Թողարկվել են Հինատայի հիման վրա ապրանքներ՝ ներառյալ բանալի շղթաներ և արձանիկներ։ == Ստեղծումը == [[File:HinataHyugasketch.png|alt=An image depicting a fictional teenage girl|ձախից|մինի| Hinata-ի օրիգինալ դիզայնը խիստ տարբերվում էր վերջնականից. ի սկզբանե նա չի ներկայացվել որպես [[նինջա]]:]] Հինատա Հյուգային ստեղծելիս [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Կիշիմոտոն]] ի սկզբանե նախագծել է էսքիզ, և ցուցադրել է իր օգնականներից մեկին։ Այս էսքիզում Հինատան [[նինջա]] չէր և փոխարենը կրում էր նորաձև զգեստ։ Կիշիմոտոն նշել է, որ ինքը ստեղծել է այս դիզայնը զվարճանալու համար՝ ընդգծելով, որ ցանկանում է, որ Հինատան մյուս կերպարներից տարբերվող անհատականություն ունենա։ Այնուամենայնիվ, վերջնական դիզայնը կտրուկ փոխվեց, և Հինատան միաժամանակ դարձավ և՛ նինջա, և՛ ժամանակակից աղջիկ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2002)։ ''Naruto―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBook 秘伝・臨の書'' (ճապոներեն)։ [[Shueisha]]։ էջ 241։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-873288-6|978-4-08-873288-6]]</ref>։ 2017 թվականին Կիշիմոտոն հարցազրույցներից մեկում ասաց, որ մտադիր էր, որ [[Նարուտո Ուզումակի]]ն և Հինատան ամուսնանան [[մանգա]]յի վաղ փուլում<ref>{{Cite web|url=http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|title=Masashi Kishimoto Talks About Boruto Manga, Naruto, Hinata & Sakura's Relationship [Full 2017 Interview]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170611214144/http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|archivedate=11-Հունիս-2017|accessdate=13-Հուլիս-2017}}</ref><ref>«Viz Presents "Naruto" Author's Comments On Tone Of "Boruto", Hinata Marriage And More»։ Crunchyroll։ 31-Հունվար-2017։ Արխիվացված է օրիգինալից 2-Փետրվար-2017-ին։ Վերցված է 12-Մայիս-2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|title=Jump Festa 2017 Interview – Masashi Kishimoto And The Future Of Boruto: Naruto Next Generations!|date=31-Հունվար-2017|publisher=OtakuKart|archiveurl=https://archive.today/20170620152720/http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|archivedate=20-Հունիս-2017|accessdate=12-Մայիս-2017}}</ref>։ Նա զգաց, որ իրենց հարաբերությունները պետք է լինեն այնպես, որ Հինատան աջակցում էր Նարուտոյին ի սկզբանե, նույնիսկ մինչև [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Իրուկա Ումինոն]]։ Այնուամենայնիվ, դա զայրացրեց նրա կնոջը, ով ցանկանում էր, որ Նարուտոն փոխարենը [[Սակուրա Հարունո|լինի Սակուրա Հարունոյի]] հետ։ <ref name="comiconinter">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|title=Masashi Kishimoto at New York Comic-con The Anime News Network Interview|last=Aoki, Deb|date=October 14, 2015|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019091230/http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|archivedate=October 19, 2016|accessdate=October 15, 2015}}</ref> Քանի որ [[Գեղարվեստական կերպար|կերպարի]] հանրաճանաչությունն աճում էր, Կիշիմոտոն որոշեց, որ Հինատան ավելի մեծ դեր կունենա պատմության վերջին աղեղում։ Արդյունքում, նա մտահղացավ Հինատայի զարմիկին՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Նեջի Հյուգային]] սպանելու գաղափարը, որպեսզի նա աջակցություն առաջարկի Նարուտոյին, մինչդեռ Նեջիի կողմից պաշտպանված լինելով վերջինիս մահից առաջ<ref>''漫道コバヤシ第13号「Naruto完結！岸本斉史SP」'' [''Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'''] (ճապոներեն)։ Վերցված է 13-Դեկտեմբեր-2014</ref>։ Մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգը Նարուտոյի բազմաթիվ սերիաներում հավանեց այս զույգին այն ժամանակվանից, երբ սկսեց աշխատել ''Naruto Shippuden-'' ում, հաճախ նպատակ ունենալով նկարել այդ երկուսի տեսարանները և հատկապես պատմության վերջին աղեղից մի տեսարան, երբ Հինատան ապտակում է Նարուտոյին, որպեսզի սթափեցնի Նեջի Հյուգայի մահից հետո<ref>{{Cite web|url=https://wavemotioncannon.com/2017/08/08/interview-with-naruto-animator-chengxi-huang-part-22/|title=INTERVIEW WITH NARUTO ANIMATOR CHENGXI HUANG (PART 2/2)|website=Wave Motion Cannon|accessdate=10-Մայիս-2020}}</ref>։ Ֆիլմի ստեղծման ժամանակ նա շնորհակալություն հայտնեց Կիշիմոտոյին այն բանի համար, որ նա ընդունեց կատարել ''«Վերջին''»-ը, որտեղ զույգը հետագայում առավել ուսումնասիրվեց<ref>Huang, Chengxi [@cekibeing] (8-Դեկտեմբեր-2014). "[https://twitter.com/cekibeing/status/541843588561129473 昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！]" (Tweet). Վերցված է 10-Հունիս-2020 – via Twitter.{{cite tweet|first=Chengxi|last=Huang|user=cekibeing|number=541843588561129473|date=December 8, 2014|title=昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！|access-date=June 10, 2020}}</ref>։ Ավելի ուշ նա տեսահոլովակ ստեղծեց, որտեղ երևում էր մերկ Հինատան և Նարուտոն միասին անկողնում, տեղադրեց իր աշխատանքային ինստագրամ էջում, բայց հեռացրեց այն բանից հետո, երբ տեսանյութը երկրպագուների բացասական արձագանքի արժանացավ անհամապատասխան լինելու համար<ref>[https://otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/ «Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation»]․ Otaku Usa։ 10-Հունվար-2018։ Վերցված է 11-Սեպտեմբեր-2018</ref>։ ''«Վերջին․ Նարուտո ֆիլմ»-''ում (2014) Հինատան Նարուտոյի համար կարմիր շարֆ է հյուսում։ Սա հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչպես էր իրականում Կիշիմոտոյի կինը մի անգամ նմանատիպ շարֆ հյուսել նրա համար, ինչը ֆիլմը մշակելիս ծիծաղ առաջացրեց անձնակազմի մոտ<ref>{{Cite web|url=https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|title=Masashi Kishimoto desvela nuevos secretos sobre Naruto en una entrevista para televisión|last=Loveridge, Lynzee|date=December 4, 2014|publisher=Koi Nya|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012095305/https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|archivedate=12-Հոկտեմբեր-2017|accessdate=11-Հոկտեմբեր-2017}}</ref>։ [[Սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան ասաց, որ ցանկանում է պատկերել Նարուտոյի, Հինատայի և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թոների Օցուցուկիի]] միջև սիրային եռանկյունի ''«Վերջին''» ֆիլմում։ Հինատայի կերպարը նույնպես զարգացել է ֆիլմում, որտեղ Կյոզուկան ասում է, որ Հինատան պետք է մի կողմ դնի իր զգացմունքները Նարուտոյի հանդեպ, և ընդունի Թոներիի առաջարկը, որպեսզի կարողանա փրկել Հանաբի Հյուգային՝ իր քրոջը<ref name="guide">{{Cite book|title=【映画パンフレット】The Last: Naruto the Movie [The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide]. Shueisha. 2015. էջ 14.|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=14|trans-title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide}}</ref>։ Կիշիմոտոն շփոթված զգաց, երբ խոսքը վերաբերում էր ֆիլմի սիրավեպին՝ նշելով, որ վստահ չէ՝ կկարողանա՞ նայել Նարուտոյի և Հինատայի համբույրը պատկերող տեսարանը<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|title=6 Things You Might Not Know About Masashi Kishimoto|last=Loveridge, Lynzee|date=20-Օգոստոս-2016|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925072232/http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|archivedate=25-Սեպտեմբեր-2016|accessdate=29-Սեպտեմբեր-2016}}</ref>։ Այդուհանդերձ, նա զույգի զարգացման պատճառով գոհունակության ու տխրության համակցում է զգացել՝ հայտարարելով, որ նրանց համարում է, որպես իր երեխաներ<ref>{{Cite web|url=http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|title=岸本斉史氏、15年連載ナルトへの思い語る|publisher=Nikkan Sports|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230225936/http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|archivedate=30-Դեկտեմբեր-2017|accessdate=30-Դեկտեմբեր-2017}}</ref>։ === Դիզայն === Սերիալի [[Naruto-ի գլուխների ցանկ (Մաս II)|II մասի]] համար Հինատան նախագծված էր նմանվելու մի կնոջ, ով գեղեցիկ է, բայց խուսափում [[Կոսմետիկա|է դիմահարդարումից]] և ավելի շատ կենտրոնացած է կռվելու վրա<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ ''Naruto Character Official Data Book Hiden Sha no Sho''։ [[Shueisha]]։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-874247-2|978-4-08-874247-2]]</ref>։ Հինատայի հագուստի ոճը փոխվեց, երբ նա դարձավ երիտասարդ չափահաս։ Կերպարը կարևոր էր համարում հարմարավետ քայլելը, ուստի նա կրում էր ցածր կրունկներով հագուստ։ Կիշիմոտոն իր մտքում պատկերացնում էր Հինատային՝ չափահաս կնոջ կերպարի տեսքով, այնուամենայնիվ, նրան գեղեցիկ և կանացի դեմքով նկարելը դժվար էր։ Ուստի Կիշիմոտոն այդ գործը հիմնականում թողեց [[Տեցույա Նիշիո]]յին, ով պատասխանատու էր հեղինակին օգնելու կերպարների ձևավորման հարցում։ Տարբերվելով Նարուտոյի առջև միշտ շփոթված լինելուց՝ Հինատան կրում էր տխուր արտահայտություն, որը բնորոշ է խորապես սիրահարված կնոջը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ ''Naruto – ナルト – 秘伝・列の書 オフィシャルムービーガイドBook'' [''Naruto Secret: Scroll of Line Official Movie Guidebook'']։ [[Shueisha]]։ էջեր 44–45</ref>։ ''«Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ի'' (2015) և հետևյալ նախագծերի համար Հինատան հետագայում ձևափոխվեց։ Կիշիմոտոն նրա վարսերը ավելի է կարճացնում։ Նրա հագուստը ստեղծվել է, որպեսզի համապատասխանի իր տարիքին՝ որպես հասուն կին և մայր՝ պահպանելով իր նախընտրած նորաձևությունը<ref>{{Cite book|title=Naruto -ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=45|language=ja|trans-title=Naruto Secret: Scroll of Country Official Moviebook}}</ref>։ === Ձայնային կրկնօրինակողներ === [[Պատկեր:Nana_Mizuki_2018-2.jpg|մինի| Հինատային ճապոներեն ձայնային կրկնօրինակել է [[Նանա Միզուկի]]ն։]] Նանա Միզուկին, Հինատայի ճապոնացի ձայնային կրկնօրինակողը<ref name="threejap">[./Https://en.wikipedia.org/wiki/Pierrot%20(company) Studio Pierrot] (17-Հոկտեմբեր-2002). "宿敵!?サスケとサクラ". ''Naruto''. TV Tokyo.</ref><ref name="Mizuki">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|title=Nana Mizuki is 1st Voice Actress to Sing at Tokyo Dome|last=Sherman|first=Jennifer|date=July 25, 2011|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203131745/http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|archivedate=3-Դեկտեմբեր-2013|accessdate=14-Մայիս-2012}}</ref>, ապշել էր իր կերպարի նկատմամբ ստացած ուշադրությունից։ Հինատային որպես երիտասարդ տեսնելուց հետո Միզուկին մեկնաբանեց, որ զարմացած է, թե որքան կանացի և հասուն է նա դարձել։ Կերպարի հատկանիշները, ինչպիսիք են նրա անհատականությունը և հանձնվելուց հրաժարվելը, անկախ իրավիճակից, այն էին, ինչը Միզուկիին դուր եկավ Հինատային։ Նրա սիրելի տեսարանը ֆիլմում Նարուտոյի սիրո խոստովանությունն էր Հինատային։ Սակայն Միզուկին տխրեց, երբ Հինատան ընտրեց Թոներիի կողմը<ref>{{Cite book|title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide|publisher=[[Shueisha]]|year=2015}}</ref>։ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը, Հինատայի անգլիացի [[Հնչյունավորում|ձայնային կրկնօրինակող]], ի սկզբանե մասնակցել է Հինատայի և Սակուրա Հարունոյի լսումներին։ Նա շատ երջանիկ էր, երբ ստացավ Հինատայի դերը, քանի որ նա իրեն հարազատ էր համարում իր ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրների պատճառով<ref>{{Cite web|url=http://www.siliconera.com/2006/09/08/spotlight-speaking-with-stephanie-sheh/|title=Spotlight: Speaking with Stephanie Sheh|date=8-Սեպտեմբեր-2006|publisher=Siliconera|accessdate=14-Հունիս-2018}}</ref>։ Նա նշել է, որ ցանկանում է, որ իր կերպարը Նարուտոյի լինի<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=OIC57t1A_Qs|title=Stephanie Sheh answers question about Hinata and Orihime|date=2-Ապրիլ-2013|publisher=[[YouTube]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/OIC57t1A_Qs|archivedate=22-Դեկտեմբեր-2021|accessdate=10-Մայիս-2018}}</ref>։ == Կերպարի բնութագիր == === ''Նարուտոյում'' === Հինատան՝ Հիաշի Հյուգայի երկու երեխաներից ավագը, մեծանում է որպես Հյուգա կլանի հիմնական ժառանգորդը, քանի որ Հիաշին իր և իր երկվորյակ եղբոր՝ Հիզաշիի միջև ավագն է, և դրանով իսկ Հիաշին լինում է կլանի ղեկավար։ Իսկ Հիզաշին միակ նպատակը լինում է վերին ճյուղին սպասարկելը։ Հինատան երիտասարդ տարիքում գրեթե առևանգվում է, չնայած նրան փրկում է հայրը. սա ծառայում է որպես Հյուգայի գործի կատալիզատոր, որն ավարտվում է նրանով, որ Հիզաշին պատրաստակամորեն զբաղեցնում է Հիաշիի տեղը՝ փոխհատուցելու գլխավոր նինջայի մահը, ով փորձել է առևանգել Հինատային, որպեսզի կանխվի Հյուգա կլանի Կոնոհագակուրե գյուղի և Կումոգակուրեի միջև պայմանագրի խախտումը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 102»։ ''Naruto'' '''12'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0242-7|978-1-4215-0242-7]]</ref>։ Մեծանալով՝ Հինատան մարզվում է Հիաշիի կողմից, բայց նա սկսում է կասկածներ ունենալ կլանը ղեկավարելու Հինատայի կարողության վերաբերյալ՝ տեսնելով նրա պայքարները նրանց նիստերի ընթացքում։ Արդյունքում Հիաշին, որպես ժառանգորդ ընտրում է Հինատայի կրտսեր քրոջը՝ Հանաբի Հյուգային<ref name="confront"/>։ Հինատան նաև հանդիպում է Նարուտո Ուզումակիին իր երիտասարդ տարիներին՝ զարգացնելով նրա հանդեպ հետաքրքրությունը այն բանից հետո, երբ Նարուտոն պաշտպանում է Հինատային նրա աչքերի նկատմամբ շրջապատի ծաղրանքից<ref>''The Last: Naruto the Movie'' Novelization</ref>։ Այդ իրադարձությունը և Նարուտոյի՝ ձախորդությունից հրաժարվելը ոգեշնչում են Հինատային դառնալ ավելի ուժեղ անձնավորություն։ Այնուամենայնիվ Հինատայի հիացմունքը Նարուտոյի նկատմամբ աստիճանաբար վերածվում է ռոմանտիկ զգացմունքների։ Հինատան ներկայացվում է ''Նարուտո'' մանգայի I մասում Չունինի քննությունների ժամանակ, մի շարք թեստեր, որոնք կոչված են բարձրացնելու նրա նորեկի կարգավիճակը՝ իր թիմակիցների՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կիբա Ինուզուկայի]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Շինո Աբուրամեի]] հետ միասին<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2004)։ «Chapter 39»։ ''[[Նարուտո|Naruto]]'' '''5'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59116-359-6|978-1-59116-359-6]]</ref>։ Նա հասնում է երրորդ քննությանը, որտեղ ստիպված է լինում կռվել իր զարմիկի՝ Նեջի Հյուգայի հետ<ref name="confront">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 78»։ ''Naruto'' '''9'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0239-7|978-1-4215-0239-7]]</ref>։ Չնայած իր վախերին, Նարուտոն խրախուսում է նրան պայքարել Նեջիի դեմ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 79»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Հինատան գրեթե սպանվում է մարտում, և Նարուտոն որոշում է վրեժխնդիր լինել նրա համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 81»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Առաջին մասի վերջում, երբ Նարուտոն հեռանում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ջիրայայի]] հետ մարզվելու համար, Հինատան խոստանում է դառնալ ավելի ուժեղ մարդ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 238»։ Naruto 27։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1863-3</ref>։ Երկրորդ մասում, I մասի իրադարձություններից երկուսուկես տարի անց, Հինատան ստանում է Չունինի կոչում և վերամիավորվում Նարուտոյի հետ՝ ուշագնաց լինելով՝ վերջին տարիներին առաջին անգամ տեսնելով նրան<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 282»։ Naruto 32։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1944-9</ref>։ Հինատան և նրա թիմը օգնում են [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կակաշիի]] թիմին համատեղ առաքելության մեջ՝ գտնելու նինջա [[Սասկե Ուչիհա]]յին և նրա եղբորը՝ [[Իտաչի Ուչիհա]]յին, թեև առաքելությունը ձախողվում է<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 354»։ Naruto 39։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2175-6</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 396»։ Naruto 43։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2929-5</ref>։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ակացուկիի]] ահաբեկչական առաջնորդ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Փեյնը]] հարձակվում է Կոնոհագակուրեի վրա և հաղթում Նարուտոյին մարտում, Հինատան փորձում է փրկել վերջինիս՝ վերջապես խոստովանելով իր զգացմունքները նրա հանդեպ<ref name="Kishimoto, Masashi 2010">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 437»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Թեև, Փեյնի կոզմիվ հաղթված լինելով, Հինատան ողջ է մնում, և նրա վնասվածքները շուտով ապաքինվում են [[Սակուրա Հարունո]]յի կողմից<ref name="Kishimoto, Masashi 2010" /><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 442»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Երբ Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը սկսվում է, Հինատան ընդգրկվում է Նեջիի հետ նույն դիվիզիոնում, և նա միանում է Նարուտոյին Տաս Պոչերի դեմ ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ Նեջին զոհաբերում է իրեն՝ նրանց պաշտպանելու համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ «Chapter 615»։ Naruto 64։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-6455-5</ref>։ Նրան հաջողվում է հաղթել Տասը Պոչերի կլոնին, սակայն հետագայում ընկնում է Ինֆինիտե Ցուկույոմիի թակարդը՝ երազելով Նարուտոյի հետ հարաբերությունների մասին նախքան ազատվելը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 677»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 678»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref>։ Այն բանից հետո, երբ Նարուտոն կարողանում է հաղթել և բարեփոխել Սասկեին, Հինատան և մնացած բոլորը ազատվում են Ինֆինիտե Ցուկույոմիից։ Նա ավելի ուշ Նարուտոյի և Կոնոհագակուրե շինոբիների հետ միասին մասնակցում է [[Նինջա|Նեջիի]] հուղարկավորությանը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter m699»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ Հետագա տարիներին Հինատան և Նարուտոն ամուսնանում են և ունենում երկու երեխա՝ որդի [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Բորուտո Ուզումակի]] անունով և դուստր՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Հիմավարի Ուզումակի]]<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 700»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ === ''«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում'' === [[File:HinataHyugagrowth.jpg|աջից|մինի| Հինատա Հյուգայի երեք ամենատարածված կերպարները, ներկայացված «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում։ Մինչ Մասաշի Կիշիմոտոն նկարում էր բոլորին, կանանց նկարելու իր անփորձության պատճառով, նա թողեց, որպեսզի Տեստույա Նիշիոն նկարի երիտասարդ Հինատայի կերպարը (ձախից)։]] «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ը տեղի է ունեցել Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմից երկու տարի անց։ 19 տարեկան Հինատան հույս ունի Նարուտոյին կարմիր շարֆ նվիրել, որը նա ինքն է հյուսել՝ որպես սիրո նվեր։ Դրանից անմիջապես հետո Թոների Օցուցուկին ներխուժում է Կոնոհագակուրե և առևանգում Հինատայի քրոջը՝ Հանաբիին, որպեսզի օգտագործի նրա Բյակուգանը (բառացի «Սպիտակ աչք»)։ Հինատան միանում է Կակաշիի և [[Շիկամարու Նարա]]յի թիմին՝ իր քրոջը փրկելու համար։ Օցուցուկի կլանի լքված Շինոբի գյուղով ճանապարհորդության ընթացքում Նարուտոն արտահայտում է Հինատայի հանդեպ իր փոխադարձ զգացմունքները։ Չնայած դրան, Հինատայի հետ կապ է հաստատել նրա նախահայր [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Համուրա Օցուցուկիի ոգին]], որպեսզի օգնի դարձնել նրան «Բյակուգան արքայադուստր»։ Այսպիսով, Հինատան թույլ է տալիս որ Թոների առևանգի իրեն, որպեսզի նրանք ամուսնանան։ Իրականում, դա այն բանի համար էր, որ Հինատան կարողանա ոչնչացնել Թենսեյգանը (բառացի «Ռեինկառնացիա աչք»)։ Այնուամենայնիվ, Թոներին հայտնաբերում է խաբեությունը և մտովի կառավարում է Հինատային՝ ոչնչացնելով շարֆը, որը նա ի սկզբանե ստեղծել էր Նարուտոյի համար։ Նարուտոյի թիմը վերջապես հասնում է, և սկսվում է զանգվածային հարձակում Թոներիի պալատի վրա։ Թիմը բաժանվում է, և Նարուտոն խափանում է հարսանեկան արարողությունը հենց այն ժամանակ, երբ Թոներին պատրաստվում էր համբուրել Հինատային, իսկ մյուսները ապահովում են Հանաբիի պաշտպանությունը։ Հինատան կատարում է Համուրայի կամքը՝ օգնելով Նարուտոյին ոչնչացնել Թենսեյգանը և կանգնեցնել Թոներիին։ Չնայած դրան, Թոներիի «Թենսեյգան» չակրայի ռեժիմը նրան հնարավորություն է տալիս կիսով չափ կիսել լուսինը` Հինատային դնելով թռչունների հսկայական վանդակում։ Նարուտոն անցնում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|«Իննը պոչանի»]] չակրայի ռեժիմի, և սկսվում է հսկայական մենամարտ։ Վերջում Նարուտոն բռնում է Հինատայի շարֆի վերջին կտորը և ուղղում է իր չակրան՝ բավականաչափ ուժգին հարված հասցնելու համար, որպեսզի Թոներին ամրացվի պատին և ուժազրկի նրան՝ կանգնեցնելով լուսնի անկումը։ Հինատան Հանաբիի աչքերը հետ է վերցնում Թոներիից և վերադարձնում քրոջը։ Շուտով Հինատան և Նարուտոն վերահաստատում են իրենց փոխադարձ սերը, որը հանգեցնում է նրանց ամուսնությանը և ընտանիքի սկզբին<ref>''[https://www.amazon.com/dp/B00ZCHTRKA/ The Last: Naruto the Movie]'' (Blu-ray). Viz Video. 2015.</ref>։ === ''Բորուտոյում'' === «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ում Հինատան փորձում է լավագույնս երեկույթ կազմակերպել՝ Հիմավարիի ծննդյան օրվա առթիվ։ Այդ ընթացում Նարուտոն բացակայում էր՝ Հոկագեի նոր պարտականությունների պատճառով։ Այնուհետև Հինատան Նարուտոյի խնդրանքով հսկում է Բորուտոյին իր Բյակուգանի միջոցով, երբ նա մասնակցում է Չունինի քննություններին, հաստատելու Նարուտոյի կասկածները, որ իրենց որդին ազնվորեն չի մասնակցում և օգտագործում է նինջայի հատուկ գործիք։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Մոմոշիկի Օցուցուկին]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կինշիկի Օցուցուկին]] հարձակվում են Նարուտոյի վրա և այնուհետև առևանգում, Հինատան փորձում է փրկել նրան, սակայն արդյունքում վիրավորվում է։ Նրան Սակուրան է օգնում ապաքինվել։ Հինատան ի սկզբանե դեմ է, որ Բորուտոն միանա Սասկեի փրկարար թիմին, սակայն ի վերջո հանձնվում է<ref>''[[:en:Boruto:_Naruto_the_Movie|Boruto: Naruto the Movie]]''</ref>։ === Այլ ֆիլմերում === Բացի «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ» և «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ից Հինատան հայտնվում է հինգ այլ Նարուտո ֆիլմերում։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը|Naruto Shippuden the Movie]]'' (2007) ֆիլմում նա և Շինոն համառոտ գործունեություն են ծավալում [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թիմ 7-]] ի հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20130905003235/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-1/8376 ''Naruto Shippuden: the Movie''.] Viz Video. 2009. Archived from the original (DVD)․ Վերցված է 5-Սեպտեմբեր-2013</ref>։ ''Naruto Shippuden the Movie: Bonds'' (2008) ֆիլմում Հինատան, Նարուտոն և Սակուրան հանձնարարության են` ուղեկցելու Ամարույին և Շինոյին դեպի իրենց գյուղեր։ Հինատան ոչ ճշգրտորեն հաստատում է Ամարույի մահը և այլ գյուղացիների հետ կալանավորվում է։ Չնայած ավելի ուշ ազատ է արձակվում Ամարուի կողմից<ref>[https://web.archive.org/web/20140412220659/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-2D/9791 ''Naruto Shippuden: the Movie 2''.] Վարցված է 12-Ապրիլ-2014</ref>։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը. Կրակի կամքը|Naruto Shippuden the Movie: The Will of Fire]]'' (2009) ֆիլմում նա գնում է Նարուտոյին և Սակուրային փնտրելու, ովքեր փնտրում են [[Կակաշի Հատակե]]ին, և նա միանում է Նեջիին՝ հարձակվելով Նիի, Իչիի և Սանի թռչող գազանի վրա, միավորելով իրենց հարձակումները, ոչնչացնելու այն <ref>[https://web.archive.org/web/20131030053957/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-3/10159 ''Naruto Shippuden: the Movie 3''.] Վերցված է 30-Հոկտեմբեր-2013</ref>։ ''[[Naruto ֆիլմը։ Արյան բանտ|Naruto the Movie: Blood Prison]]'' (2011) ֆիլմում Հինատան թիմի օգնությամբ փորձում է հետ բերել Նարուտոյին «Արյան բանտից»<ref>[https://web.archive.org/web/20140222035724/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-5/10845 ''Naruto Shippuden: the Movie 5''.] Վերցված է 22-Փետրվար-2014</ref>։ ''[[Ճանապարհ դեպի Ninja. Naruto ֆիլմը|Road to Ninja: Naruto the Movie]]'' (2012) ֆիլմում, որը տեղի է ունենում մինչև Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը, Հինատան պայքարում է Ակացուկիի հարձակման դեմ, մինչդեռ նրա [[Զուգահեռ իրականություն|այլընտրանքային]] տարբերակը, ով ավելի քիչ հագուստ է կրում և ավելի ինքնավստահ է, հայտնվում է Օբիտո Ուչիհայի կողմից ստեղծված [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Genjutsu]] աշխարհում<ref>[https://web.archive.org/web/20141025054714/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-6/10847 ''Naruto Shippuden: the Movie 6''.] Վերցված է 25-Հոկտեմբեր-2014</ref>։ [[Լայթ-նովել|Լայթ֊նովել]]՝ ''Sakura Hiden։ Thoughts of Love, Riding Upon a Spring Breeze'' (2015), գրված Տոմոհիտո Օսակիի կողմից և նկարազարդված Կիշիմոտոյի կողմից<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|title=Full List of Naruto Epilogue Novels Unveiled|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141209092046/http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|archivedate=9-Դեկտեմբեր-2014|accessdate=26-Դեկտեմբեր-2008}}</ref>, մանրամասնում է Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերությունը։ Զույգը փորձում է փրկել Սակուրային Կիդո Ցումիկիի կողմից առևանգումից հետո, բայց արդեն ուշ էր Սակուրային փրկելու համար, քանի որ նա արդեն փրկել է իրեն<ref>Tomohito, Ōsaki; [[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2016). ''サクラ秘伝 思恋、春風にのせて'' [''Naruto: Sakura's Story — Love Riding the Spring Breeze'']. Shueisha. ISBN <bdi>978-1-42-158442-3</bdi>.</ref>։ == Հետարձագանքներ == [[Պատկեր:41st_Annie_Awards,_Stephanie_Sheh,_2014.jpg|alt=An image depicting a voice actress|մինի| Ստեֆանի Շեհը, Հինատային անգլերեն ձայնային կրկնօրինակողը, գովասանքի է արժանացել:]] Հինատան հայտնի կերպար է Նարուտոյի երկրպագուների շրջանակում՝ զբաղեցնելով 10-րդ տեղը կերպարների հանրաճանաչության առաջին ամենամյա հարցման մեջ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2005)։ «Chapter 60»։ Naruto 7։ Viz Media։ ISBN 978-1-59116-875-1</ref>, 6-րդը և՛ երկրորդ<ref>[[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006). "Chapter 107". ''Naruto''. Vol. 12. [[:en:Viz Media|Viz Media]]. ISBN <bdi>978-1-4215-0242-7</bdi>.</ref>, և՛ երրորդ հարցման մեջ, 12-րդը՝ չորրորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2007)։ «Chapter 199»։ Naruto 22։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1858-9</ref>, 9-րդը՝ հինգերորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 245»։ Naruto 28։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1864-0</ref>, 13-րդը՝ վեցերորդում, իսկ 10-րդը՝ յոթերորդում։ ''[[Anime News Network|Anime News Network-]]'' ից Էմի ՄաքՆալթին գովաբանել է Ստեֆանի Շեհի ձայնային աշխատանքը «հերոսի ամաչկոտությունը, անհանգստությունն ու վճռականությունը միաժամանակ փոխանցելու համար»<ref name=":0">McNulty, Amy (2015). [https://www.animenewsnetwork.com/review/the-last/naruto-the-movie/bluray/.85218 "The Last: Naruto the Movie"]. Anime News Network. Արխիվացված է օրիգինալից 13-Մայիս-2016</ref>։ Հինատայի վերաբերյալ ապրանքներ են թողարկվել՝ ներառյալ [[Գործողություն գործիչ|արձանիկներ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|title="Naruto Shippuden" Hinata Hyuga Leads Off "Naruto Gals" Figures Line|date=7-Սեպտեմբեր-2016|publisher=[[Crunchyroll]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511200844/http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|archivedate=11-Մայիս-2018|accessdate=11-Մայիս-2018}}</ref>։ 2021 թվականի հարցման ժամանակ Հինատան քվեարկվել է որպես «Բորուտո․ Նարուտո- հաջորդ սերունդերը» ֆիլմի ''4-րդ ամենահայտնի կերպարը''<ref>{{Cite web|url=https://www.viz.com/blog/posts/boruto-popularity-poll-results-may-2021|title=Boruto Popularity Poll Results May 2021|last=Brown|first=Urian|date=2021|website=Viz Media|accessdate=21-Հունվար-2022}}</ref>։ ''Անիմե լրատվական ցանցից'' Կարլ Քիմլինգերը, վերանայելով սերիալի վաղ պատմություններից մեկը, ասաց, որ Հինատայի մենամարտը խթանեց «փոխելու իր վճռականությունը»՝ իր թույլ բնավորության պատճառով<ref>Kimlinger, Carl (November 2, 2006). [http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto-gn-8-10 "Naruto G.novel 8-10"]. Anime News Network. Վերցված է 21-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ ''[[IGN|IGN-]]<nowiki/>ի'' Չարլզ Ուայթը հիանում էր Հինատայի կերպարով առաջին անիմե սերիայում՝ գովաբանելով, թե ինչպես է նա միայնակ պայքարում, որպեսզի փրկի Նարուտոյին հակառակորդ Ջիգայից<ref>White, Charles (2008). [https://www.ign.com/articles/2008/08/26/naruto-the-byakugan-sees-the-blind-spot-review "Naruto: "The Byakugan Sees the Blind Spot!" Review"]. IGN. Վերցված է 13-Հուլիս-2017</ref>։ Սերիալի եզրափակիչ փուլի ընթացքում Քրիս Բևերիջին ''The Fandom Post-'' ից դուր եկավ, թե ինչպես է Հինատան աջակցում Նարուտոյին և շարունակում օգնել նրան պայքարել իրենց թշնամիների դեմ<ref>Beveridge, Chris (2014). [https://www.fandompost.com/2014/06/06/naruto-shippuden-episode-364-anime-review/ "Naruto: Shippuden Episode #364 Anime Review"]. The Fandom Post. Արխիվացված է օրիգինալից 30-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ Քննադատ Յուկարի Ֆուջիմոտոն հայտարարել է, որ Հինատան, իգական սեռի այլ կերպարների հետ միասին, առաջնահերթություն է տվել սիրուն՝ համարելով այն ավելի կարևոր, քան որպես նինջա առաջադիմելը<ref>[[:en:Yukari_Fujimoto|Fujimoto Yukari]] (2013)։ «Women in "Naruto", Women Reading "Naruto"»։ in Berndt Jaqueline, Kümmerling-Meibauer Bettina։ Manga's cultural crossroads։ Hoboken: Taylor and Francis։ էջեր 175–176։ ISBN 978-1-134-10283-9</ref>։ Առաջին անգամ նրան տեսնելով սերիալի II մասում, Ջեյսոն Թոմփսոնը հիացավ Հինատայի դիզայնով և ակնկալում էր, որ նա և Նարուտոն ապագայում միասին կլինեն<ref>[[:en:Jason_Thompson_(writer)|Thompson Jason]] (2014)։ [https://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991 «House of 1000 Manga Naruto Part II»]։ Anime News Network։ Արխիվացված է [https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700 օրիգինալից] 28-Ապրիլ-2017-ին։ Վերցված է 16-Մայիս-2017</ref>։ Իսկ Ռեմսի Իսլերը ''IGN-'' ից հայտարարեց, որ թեև Հինատայի և Նարուտոյի միասին լինելն անակնկալ չէր, այնուամենայնիվ, այն հիասթափեցրեց որոշ երկրպագուների, ովքեր ցանկանում էին, որ Նարուտոն հարաբերություններ հաստատի Սակուրա Հարունոյի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|title=Naruto manga finale (chapter 699-700)|last=Isler, Ramsey|date=2014|publisher=[[IGN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|archivedate=27-Դեկտեմբեր-2016|accessdate=16-Հունիս-2017}}</ref>։ Նարուտոյի և Հինատայի հարաբերությունների զարգացման քննադատական վերաբերմունքը «Վերջինը» ֆիլմում ընդհանուր առմամբ դրական էր։ ''[[Լոս Անջելես Թայմս]]ից'' Չարլզ Սոլոմոնը ֆիլմում նրանց հարաբերությունները բնութագրում էր, որպես «անհարմար սիրավեպ»<ref>[https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-last-naturo-movie-review-20150220-story.html "Elaborate 'Last' in Naruto series packs visual punch"]. ''Los Angeles Times''. Արխիվացված է օրիգինալից 17-Օգոստոս-2016</ref>, մինչդեռ ''Japanator.com-''ը գրում էր, որ Հինատայի պայքարը սիրավեպի հետ ֆիլմի բարենպաստ կողմերից է<ref>[https://www.siliconera.com/ "The Last: Naruto The Movie"]. Japanator.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10-Օգոստոս-2016</ref>։ ՄաքՆալթին ասաց, որ թեև սիրավեպը սկզբում կարող էր անհարմար թվալ, բայց ֆիլմի շարունակման ընթացքում այն շատ ավելի գրավիչ դարձավ հեռուստադիտողների համար<ref name=":0" />։ ''Մեծ Բրիտանիայի Անիմե ցանցի'' գրող Դեն Ռոդսը համաձայնել է Բևերիջի հետ՝ ասելով, որ սյուժեի հիմնական շեշտը Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերություններն են, այլ ոչ թե ֆիլմի չարագործի հայտնվելը<ref>Rhodes, Dan. [https://web.archive.org/web/20170202020106/http://www.uk-anime.net/anime/Last%2C_The%3A_Naruto_the_Movie.html "Anime Review: Last, The: Naruto the Movie"]. UK Anime Network. Վերցված է 20-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ 2018 թվականի մարտին չինացի մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգն իր ինստագրամում հրապարակել է մի տեսանյութ, որտեղ Նարուտոն և Հինատան մերկ գրկախառնվում են անկողնում։ Տեսանյութը արժանացել է երկրպագուների բացասական արձագանքին։ Հուանգը ներողություն հայցեց, և հավելեց, որ անիմացիան պարզապես պրակտիկա էր, և որ նա ցանկանում էր պատկերել ամուսնական զույգի առօրյան, սակայն ի պատասխան, այնուամենայնիվ, ջնջեց տեսանյութը<ref name="Otaku Usa">{{Cite web|url=http://www.otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/|title=Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation|date=10-Հունվար-2018|publisher=Otaku Usa|accessdate=11-Սեպտեմբեր-2018}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> == Արտաքին հղումներ == [[c:Category:Hinata Hyuga|Hinata Hyuga]] at Wikimedia Commons [[Կատեգորիա:Articles with short description]] [[Կատեգորիա:Short description is different from Wikidata]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] [[Կատեգորիա:Նարուտո]] [[Կատեգորիա:Մանգա]] [[Կատեգորիա:Անիմեի հերոսներ]] cg20kai6kqagqhnl5jgftkxpfgkxsl0 8473972 8473970 2022-07-23T07:45:25Z Jemma Petrosyan 121994 Ավելացվել է պատկեր ինֆոարկղում։ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ հերոս | caption = Հինատա Հյուգա - [[Նարուտո գլուխ (Մաս I)|Մաս I]] նկարազարդող - [[Մասաշի Քիշիմոտո]] | alt = Գեղարվեստական ​​կերպար | առաջին = *''Նարուտո'' գլուխ 34։ Ներխուժողնե՞րը (2000) | data31 = Հիաշի Հյուգա (հայր)<br>Հիզաշի Հյուգա (հորեղբայր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Neji Hyuga|Նեջի Հյուգա]] (զարմիկ, մահացած)<br>Հանաբի Հյուգա (քույր)<br>[[Նարուտո Ուզումակի]] (ամուսին)<br>[[Բորուտո Ուզումակի]] (որդի)<br>[[List of Naruto characters#Himawari Uzumaki|Հիմավարի Ուզումակի]] (դուստր)<br>[[Կավակի]] (որդեգրված որդի)<br>[[List of Naruto characters#Kushina Uzumaki|Կուշինա Ուզումակի]] (սկեսուր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Minato Namikaze|Մինատո Նամիկազե]] (սկեսրայր, մահացած)<br>[[Jiraiya (Naruto)|Ջիրայա]] (կնքահայր, մահացած) | lbl31 = Նշանավոր հարազատներ | data32 = Գենին [[List of Naruto chapters (Part I)|Մաս I]]<br>Չունին [[List of Naruto chapters (Part II)|Մաս II]] | lbl32 = Նինջայի կոչում | data33 = [[List of Naruto characters#Team 8|Team 8/Kurenai Yūhi]] | lbl33 = Նինջա թիմ | պատկեր = HinataHyuga.png | անուն = Հինատա Հյուգա }} {{Նիհոնգո|'''Հինատա Հյուգա'''|日向 ヒナタ|Hyūga Hinata}} գեղարվեստական կերպար է ''[[Նարուտո մանգա|Նարուտո]]'' [[անիմե]] և [[մանգա]]յից, որը ստեղծվել է [[Մասաշի Քիշիմոտո]]յի կողմից։ Հինատան Հյուգա կլանի ժառանգ է՝ գեղարվեստական ​​գյուղ Կոնոհագակուրեից։ Նա նաև<nowiki/>[[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Team 8]] -ի անդամ է, որի կազմում են նաև, Կիբա Ինուզուկան իր նինջա շուն Ակամարուի հետ, Շինո Աբուրամեն և թիմի առաջատար Կուրենայ Յուհին։ Անիմեի սկզբում Հինատան մեծ հիացմունքով է լցված գլխավոր հերոս՝ [[Նարուտո Ուզումակի]]ի նկատմամբ, որը պատմության զարգացման ընթացքում վերածվում է սիրո։ Հինատան հաճախ է հանդիպում անիմեում, առավելապես ''[[Վերջինը. Նարուտո ֆիլմը|«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում]]'' (2014), որը հիմնականում Նարուտոյի և իր հարաբերությունների մասին է։ Հինատան նաև ներկա է եղել տեսախաղերում, օրիգինալ վիդեո անիմացիաներում, մանգայի և անիմեի շարունակությունում՝ ''[[Բորուտո․ Նարուտոյին հաջորդող սերունդները]]'' (2016), որտեղ նա դարձավ Բորուտո և Հիմավարի Ուզումակիների մայրը՝ փոխելով իր անունը Հինատա Ուզումակի{{Նիհոնգո||うずまき ヒナタ|Uzumaki Hinata}}<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ ''Naruto-ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook''։ [[Shueisha]]։ էջ 31</ref>։ Կիսիմոտոն ի սկզբանե ստեղծել էր Հինատային որպես կերպար, ով չէր կռվելու պատմության ընթացքում, բայց ի վերջո նա որոշեց նրան ներկայացնել որպես կունոյչի։ Սերիալի ստեղծման ժամանակ Կիշիմոտոն որոշել էր, որ Հինատան կամուսնանա Նարուտոյի հետ. սակայն, նրանց սիրավեպի մասին սյուժեն մտահղացել է [[սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան։ Հինատայի տեսքը փոփոխվել է Կիշիմոտոյի կողմից անիմեյի ողջ պատմության ընթացքում, որպեսզի համապատասխանի կերպարի աճին։ Ձայնային կրկնօրինակումը իրականացրել է [[Նանա Միզուկի]]ն օրիգինալ անիմացիոն սերիալում, իսկ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը անգլերեն ադապտացիաներում։ Քննադատական վերաբերմունքը հերոսի նկատմամբ հիմնականում դրական է եղել՝ շնորհիվ սերիալում նրա գործողությունների և ''«Վերջին''» ֆիլմում նրա ավելի մեծ դերի․ Նարուտոյի հետ նրա փոխհարաբերությունները և ֆիլմի չարագործի հետ կոնֆլիկտի մեջ նրա ներգրավվածությունը գնահատվել են։ Հինատան նաև հայտնի է եղել Նարուտո մանգայի ընթերցողների բազայում՝ որոշ հարցումներում բարձր տեղ գրավելով։ Թողարկվել են Հինատայի հիման վրա ապրանքներ՝ ներառյալ բանալի շղթաներ և արձանիկներ։ == Ստեղծումը == [[File:HinataHyugasketch.png|alt=An image depicting a fictional teenage girl|ձախից|մինի| Hinata-ի օրիգինալ դիզայնը խիստ տարբերվում էր վերջնականից. ի սկզբանե նա չի ներկայացվել որպես [[նինջա]]:]] Հինատա Հյուգային ստեղծելիս [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Կիշիմոտոն]] ի սկզբանե նախագծել է էսքիզ, և ցուցադրել է իր օգնականներից մեկին։ Այս էսքիզում Հինատան [[նինջա]] չէր և փոխարենը կրում էր նորաձև զգեստ։ Կիշիմոտոն նշել է, որ ինքը ստեղծել է այս դիզայնը զվարճանալու համար՝ ընդգծելով, որ ցանկանում է, որ Հինատան մյուս կերպարներից տարբերվող անհատականություն ունենա։ Այնուամենայնիվ, վերջնական դիզայնը կտրուկ փոխվեց, և Հինատան միաժամանակ դարձավ և՛ նինջա, և՛ ժամանակակից աղջիկ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2002)։ ''Naruto―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBook 秘伝・臨の書'' (ճապոներեն)։ [[Shueisha]]։ էջ 241։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-873288-6|978-4-08-873288-6]]</ref>։ 2017 թվականին Կիշիմոտոն հարցազրույցներից մեկում ասաց, որ մտադիր էր, որ [[Նարուտո Ուզումակի]]ն և Հինատան ամուսնանան [[մանգա]]յի վաղ փուլում<ref>{{Cite web|url=http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|title=Masashi Kishimoto Talks About Boruto Manga, Naruto, Hinata & Sakura's Relationship [Full 2017 Interview]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170611214144/http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|archivedate=11-Հունիս-2017|accessdate=13-Հուլիս-2017}}</ref><ref>«Viz Presents "Naruto" Author's Comments On Tone Of "Boruto", Hinata Marriage And More»։ Crunchyroll։ 31-Հունվար-2017։ Արխիվացված է օրիգինալից 2-Փետրվար-2017-ին։ Վերցված է 12-Մայիս-2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|title=Jump Festa 2017 Interview – Masashi Kishimoto And The Future Of Boruto: Naruto Next Generations!|date=31-Հունվար-2017|publisher=OtakuKart|archiveurl=https://archive.today/20170620152720/http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|archivedate=20-Հունիս-2017|accessdate=12-Մայիս-2017}}</ref>։ Նա զգաց, որ իրենց հարաբերությունները պետք է լինեն այնպես, որ Հինատան աջակցում էր Նարուտոյին ի սկզբանե, նույնիսկ մինչև [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Իրուկա Ումինոն]]։ Այնուամենայնիվ, դա զայրացրեց նրա կնոջը, ով ցանկանում էր, որ Նարուտոն փոխարենը [[Սակուրա Հարունո|լինի Սակուրա Հարունոյի]] հետ։ <ref name="comiconinter">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|title=Masashi Kishimoto at New York Comic-con The Anime News Network Interview|last=Aoki, Deb|date=October 14, 2015|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019091230/http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|archivedate=October 19, 2016|accessdate=October 15, 2015}}</ref> Քանի որ [[Գեղարվեստական կերպար|կերպարի]] հանրաճանաչությունն աճում էր, Կիշիմոտոն որոշեց, որ Հինատան ավելի մեծ դեր կունենա պատմության վերջին աղեղում։ Արդյունքում, նա մտահղացավ Հինատայի զարմիկին՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Նեջի Հյուգային]] սպանելու գաղափարը, որպեսզի նա աջակցություն առաջարկի Նարուտոյին, մինչդեռ Նեջիի կողմից պաշտպանված լինելով վերջինիս մահից առաջ<ref>''漫道コバヤシ第13号「Naruto完結！岸本斉史SP」'' [''Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'''] (ճապոներեն)։ Վերցված է 13-Դեկտեմբեր-2014</ref>։ Մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգը Նարուտոյի բազմաթիվ սերիաներում հավանեց այս զույգին այն ժամանակվանից, երբ սկսեց աշխատել ''Naruto Shippuden-'' ում, հաճախ նպատակ ունենալով նկարել այդ երկուսի տեսարանները և հատկապես պատմության վերջին աղեղից մի տեսարան, երբ Հինատան ապտակում է Նարուտոյին, որպեսզի սթափեցնի Նեջի Հյուգայի մահից հետո<ref>{{Cite web|url=https://wavemotioncannon.com/2017/08/08/interview-with-naruto-animator-chengxi-huang-part-22/|title=INTERVIEW WITH NARUTO ANIMATOR CHENGXI HUANG (PART 2/2)|website=Wave Motion Cannon|accessdate=10-Մայիս-2020}}</ref>։ Ֆիլմի ստեղծման ժամանակ նա շնորհակալություն հայտնեց Կիշիմոտոյին այն բանի համար, որ նա ընդունեց կատարել ''«Վերջին''»-ը, որտեղ զույգը հետագայում առավել ուսումնասիրվեց<ref>Huang, Chengxi [@cekibeing] (8-Դեկտեմբեր-2014). "[https://twitter.com/cekibeing/status/541843588561129473 昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！]" (Tweet). Վերցված է 10-Հունիս-2020 – via Twitter.{{cite tweet|first=Chengxi|last=Huang|user=cekibeing|number=541843588561129473|date=December 8, 2014|title=昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！|access-date=June 10, 2020}}</ref>։ Ավելի ուշ նա տեսահոլովակ ստեղծեց, որտեղ երևում էր մերկ Հինատան և Նարուտոն միասին անկողնում, տեղադրեց իր աշխատանքային ինստագրամ էջում, բայց հեռացրեց այն բանից հետո, երբ տեսանյութը երկրպագուների բացասական արձագանքի արժանացավ անհամապատասխան լինելու համար<ref>[https://otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/ «Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation»]․ Otaku Usa։ 10-Հունվար-2018։ Վերցված է 11-Սեպտեմբեր-2018</ref>։ ''«Վերջին․ Նարուտո ֆիլմ»-''ում (2014) Հինատան Նարուտոյի համար կարմիր շարֆ է հյուսում։ Սա հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչպես էր իրականում Կիշիմոտոյի կինը մի անգամ նմանատիպ շարֆ հյուսել նրա համար, ինչը ֆիլմը մշակելիս ծիծաղ առաջացրեց անձնակազմի մոտ<ref>{{Cite web|url=https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|title=Masashi Kishimoto desvela nuevos secretos sobre Naruto en una entrevista para televisión|last=Loveridge, Lynzee|date=December 4, 2014|publisher=Koi Nya|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012095305/https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|archivedate=12-Հոկտեմբեր-2017|accessdate=11-Հոկտեմբեր-2017}}</ref>։ [[Սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան ասաց, որ ցանկանում է պատկերել Նարուտոյի, Հինատայի և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թոների Օցուցուկիի]] միջև սիրային եռանկյունի ''«Վերջին''» ֆիլմում։ Հինատայի կերպարը նույնպես զարգացել է ֆիլմում, որտեղ Կյոզուկան ասում է, որ Հինատան պետք է մի կողմ դնի իր զգացմունքները Նարուտոյի հանդեպ, և ընդունի Թոներիի առաջարկը, որպեսզի կարողանա փրկել Հանաբի Հյուգային՝ իր քրոջը<ref name="guide">{{Cite book|title=【映画パンフレット】The Last: Naruto the Movie [The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide]. Shueisha. 2015. էջ 14.|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=14|trans-title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide}}</ref>։ Կիշիմոտոն շփոթված զգաց, երբ խոսքը վերաբերում էր ֆիլմի սիրավեպին՝ նշելով, որ վստահ չէ՝ կկարողանա՞ նայել Նարուտոյի և Հինատայի համբույրը պատկերող տեսարանը<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|title=6 Things You Might Not Know About Masashi Kishimoto|last=Loveridge, Lynzee|date=20-Օգոստոս-2016|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925072232/http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|archivedate=25-Սեպտեմբեր-2016|accessdate=29-Սեպտեմբեր-2016}}</ref>։ Այդուհանդերձ, նա զույգի զարգացման պատճառով գոհունակության ու տխրության համակցում է զգացել՝ հայտարարելով, որ նրանց համարում է, որպես իր երեխաներ<ref>{{Cite web|url=http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|title=岸本斉史氏、15年連載ナルトへの思い語る|publisher=Nikkan Sports|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230225936/http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|archivedate=30-Դեկտեմբեր-2017|accessdate=30-Դեկտեմբեր-2017}}</ref>։ === Դիզայն === Սերիալի [[Naruto-ի գլուխների ցանկ (Մաս II)|II մասի]] համար Հինատան նախագծված էր նմանվելու մի կնոջ, ով գեղեցիկ է, բայց խուսափում [[Կոսմետիկա|է դիմահարդարումից]] և ավելի շատ կենտրոնացած է կռվելու վրա<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ ''Naruto Character Official Data Book Hiden Sha no Sho''։ [[Shueisha]]։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-874247-2|978-4-08-874247-2]]</ref>։ Հինատայի հագուստի ոճը փոխվեց, երբ նա դարձավ երիտասարդ չափահաս։ Կերպարը կարևոր էր համարում հարմարավետ քայլելը, ուստի նա կրում էր ցածր կրունկներով հագուստ։ Կիշիմոտոն իր մտքում պատկերացնում էր Հինատային՝ չափահաս կնոջ կերպարի տեսքով, այնուամենայնիվ, նրան գեղեցիկ և կանացի դեմքով նկարելը դժվար էր։ Ուստի Կիշիմոտոն այդ գործը հիմնականում թողեց [[Տեցույա Նիշիո]]յին, ով պատասխանատու էր հեղինակին օգնելու կերպարների ձևավորման հարցում։ Տարբերվելով Նարուտոյի առջև միշտ շփոթված լինելուց՝ Հինատան կրում էր տխուր արտահայտություն, որը բնորոշ է խորապես սիրահարված կնոջը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ ''Naruto – ナルト – 秘伝・列の書 オフィシャルムービーガイドBook'' [''Naruto Secret: Scroll of Line Official Movie Guidebook'']։ [[Shueisha]]։ էջեր 44–45</ref>։ ''«Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ի'' (2015) և հետևյալ նախագծերի համար Հինատան հետագայում ձևափոխվեց։ Կիշիմոտոն նրա վարսերը ավելի է կարճացնում։ Նրա հագուստը ստեղծվել է, որպեսզի համապատասխանի իր տարիքին՝ որպես հասուն կին և մայր՝ պահպանելով իր նախընտրած նորաձևությունը<ref>{{Cite book|title=Naruto -ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=45|language=ja|trans-title=Naruto Secret: Scroll of Country Official Moviebook}}</ref>։ === Ձայնային կրկնօրինակողներ === [[Պատկեր:Nana_Mizuki_2018-2.jpg|մինի| Հինատային ճապոներեն ձայնային կրկնօրինակել է [[Նանա Միզուկի]]ն։]] Նանա Միզուկին, Հինատայի ճապոնացի ձայնային կրկնօրինակողը<ref name="threejap">[./Https://en.wikipedia.org/wiki/Pierrot%20(company) Studio Pierrot] (17-Հոկտեմբեր-2002). "宿敵!?サスケとサクラ". ''Naruto''. TV Tokyo.</ref><ref name="Mizuki">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|title=Nana Mizuki is 1st Voice Actress to Sing at Tokyo Dome|last=Sherman|first=Jennifer|date=July 25, 2011|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203131745/http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|archivedate=3-Դեկտեմբեր-2013|accessdate=14-Մայիս-2012}}</ref>, ապշել էր իր կերպարի նկատմամբ ստացած ուշադրությունից։ Հինատային որպես երիտասարդ տեսնելուց հետո Միզուկին մեկնաբանեց, որ զարմացած է, թե որքան կանացի և հասուն է նա դարձել։ Կերպարի հատկանիշները, ինչպիսիք են նրա անհատականությունը և հանձնվելուց հրաժարվելը, անկախ իրավիճակից, այն էին, ինչը Միզուկիին դուր եկավ Հինատային։ Նրա սիրելի տեսարանը ֆիլմում Նարուտոյի սիրո խոստովանությունն էր Հինատային։ Սակայն Միզուկին տխրեց, երբ Հինատան ընտրեց Թոներիի կողմը<ref>{{Cite book|title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide|publisher=[[Shueisha]]|year=2015}}</ref>։ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը, Հինատայի անգլիացի [[Հնչյունավորում|ձայնային կրկնօրինակող]], ի սկզբանե մասնակցել է Հինատայի և Սակուրա Հարունոյի լսումներին։ Նա շատ երջանիկ էր, երբ ստացավ Հինատայի դերը, քանի որ նա իրեն հարազատ էր համարում իր ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրների պատճառով<ref>{{Cite web|url=http://www.siliconera.com/2006/09/08/spotlight-speaking-with-stephanie-sheh/|title=Spotlight: Speaking with Stephanie Sheh|date=8-Սեպտեմբեր-2006|publisher=Siliconera|accessdate=14-Հունիս-2018}}</ref>։ Նա նշել է, որ ցանկանում է, որ իր կերպարը Նարուտոյի լինի<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=OIC57t1A_Qs|title=Stephanie Sheh answers question about Hinata and Orihime|date=2-Ապրիլ-2013|publisher=[[YouTube]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/OIC57t1A_Qs|archivedate=22-Դեկտեմբեր-2021|accessdate=10-Մայիս-2018}}</ref>։ == Կերպարի բնութագիր == === ''Նարուտոյում'' === Հինատան՝ Հիաշի Հյուգայի երկու երեխաներից ավագը, մեծանում է որպես Հյուգա կլանի հիմնական ժառանգորդը, քանի որ Հիաշին իր և իր երկվորյակ եղբոր՝ Հիզաշիի միջև ավագն է, և դրանով իսկ Հիաշին լինում է կլանի ղեկավար։ Իսկ Հիզաշին միակ նպատակը լինում է վերին ճյուղին սպասարկելը։ Հինատան երիտասարդ տարիքում գրեթե առևանգվում է, չնայած նրան փրկում է հայրը. սա ծառայում է որպես Հյուգայի գործի կատալիզատոր, որն ավարտվում է նրանով, որ Հիզաշին պատրաստակամորեն զբաղեցնում է Հիաշիի տեղը՝ փոխհատուցելու գլխավոր նինջայի մահը, ով փորձել է առևանգել Հինատային, որպեսզի կանխվի Հյուգա կլանի Կոնոհագակուրե գյուղի և Կումոգակուրեի միջև պայմանագրի խախտումը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 102»։ ''Naruto'' '''12'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0242-7|978-1-4215-0242-7]]</ref>։ Մեծանալով՝ Հինատան մարզվում է Հիաշիի կողմից, բայց նա սկսում է կասկածներ ունենալ կլանը ղեկավարելու Հինատայի կարողության վերաբերյալ՝ տեսնելով նրա պայքարները նրանց նիստերի ընթացքում։ Արդյունքում Հիաշին, որպես ժառանգորդ ընտրում է Հինատայի կրտսեր քրոջը՝ Հանաբի Հյուգային<ref name="confront"/>։ Հինատան նաև հանդիպում է Նարուտո Ուզումակիին իր երիտասարդ տարիներին՝ զարգացնելով նրա հանդեպ հետաքրքրությունը այն բանից հետո, երբ Նարուտոն պաշտպանում է Հինատային նրա աչքերի նկատմամբ շրջապատի ծաղրանքից<ref>''The Last: Naruto the Movie'' Novelization</ref>։ Այդ իրադարձությունը և Նարուտոյի՝ ձախորդությունից հրաժարվելը ոգեշնչում են Հինատային դառնալ ավելի ուժեղ անձնավորություն։ Այնուամենայնիվ Հինատայի հիացմունքը Նարուտոյի նկատմամբ աստիճանաբար վերածվում է ռոմանտիկ զգացմունքների։ Հինատան ներկայացվում է ''Նարուտո'' մանգայի I մասում Չունինի քննությունների ժամանակ, մի շարք թեստեր, որոնք կոչված են բարձրացնելու նրա նորեկի կարգավիճակը՝ իր թիմակիցների՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կիբա Ինուզուկայի]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Շինո Աբուրամեի]] հետ միասին<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2004)։ «Chapter 39»։ ''[[Նարուտո|Naruto]]'' '''5'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59116-359-6|978-1-59116-359-6]]</ref>։ Նա հասնում է երրորդ քննությանը, որտեղ ստիպված է լինում կռվել իր զարմիկի՝ Նեջի Հյուգայի հետ<ref name="confront">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 78»։ ''Naruto'' '''9'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0239-7|978-1-4215-0239-7]]</ref>։ Չնայած իր վախերին, Նարուտոն խրախուսում է նրան պայքարել Նեջիի դեմ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 79»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Հինատան գրեթե սպանվում է մարտում, և Նարուտոն որոշում է վրեժխնդիր լինել նրա համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 81»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Առաջին մասի վերջում, երբ Նարուտոն հեռանում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ջիրայայի]] հետ մարզվելու համար, Հինատան խոստանում է դառնալ ավելի ուժեղ մարդ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 238»։ Naruto 27։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1863-3</ref>։ Երկրորդ մասում, I մասի իրադարձություններից երկուսուկես տարի անց, Հինատան ստանում է Չունինի կոչում և վերամիավորվում Նարուտոյի հետ՝ ուշագնաց լինելով՝ վերջին տարիներին առաջին անգամ տեսնելով նրան<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 282»։ Naruto 32։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1944-9</ref>։ Հինատան և նրա թիմը օգնում են [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կակաշիի]] թիմին համատեղ առաքելության մեջ՝ գտնելու նինջա [[Սասկե Ուչիհա]]յին և նրա եղբորը՝ [[Իտաչի Ուչիհա]]յին, թեև առաքելությունը ձախողվում է<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 354»։ Naruto 39։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2175-6</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 396»։ Naruto 43։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2929-5</ref>։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ակացուկիի]] ահաբեկչական առաջնորդ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Փեյնը]] հարձակվում է Կոնոհագակուրեի վրա և հաղթում Նարուտոյին մարտում, Հինատան փորձում է փրկել վերջինիս՝ վերջապես խոստովանելով իր զգացմունքները նրա հանդեպ<ref name="Kishimoto, Masashi 2010">[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 437»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Թեև, Փեյնի կոզմիվ հաղթված լինելով, Հինատան ողջ է մնում, և նրա վնասվածքները շուտով ապաքինվում են [[Սակուրա Հարունո]]յի կողմից<ref name="Kishimoto, Masashi 2010" /><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 442»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Երբ Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը սկսվում է, Հինատան ընդգրկվում է Նեջիի հետ նույն դիվիզիոնում, և նա միանում է Նարուտոյին Տաս Պոչերի դեմ ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ Նեջին զոհաբերում է իրեն՝ նրանց պաշտպանելու համար<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ «Chapter 615»։ Naruto 64։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-6455-5</ref>։ Նրան հաջողվում է հաղթել Տասը Պոչերի կլոնին, սակայն հետագայում ընկնում է Ինֆինիտե Ցուկույոմիի թակարդը՝ երազելով Նարուտոյի հետ հարաբերությունների մասին նախքան ազատվելը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 677»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 678»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref>։ Այն բանից հետո, երբ Նարուտոն կարողանում է հաղթել և բարեփոխել Սասկեին, Հինատան և մնացած բոլորը ազատվում են Ինֆինիտե Ցուկույոմիից։ Նա ավելի ուշ Նարուտոյի և Կոնոհագակուրե շինոբիների հետ միասին մասնակցում է [[Նինջա|Նեջիի]] հուղարկավորությանը<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter m699»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ Հետագա տարիներին Հինատան և Նարուտոն ամուսնանում են և ունենում երկու երեխա՝ որդի [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Բորուտո Ուզումակի]] անունով և դուստր՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Հիմավարի Ուզումակի]]<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 700»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ === ''«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում'' === [[File:HinataHyugagrowth.jpg|աջից|մինի| Հինատա Հյուգայի երեք ամենատարածված կերպարները, ներկայացված «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում։ Մինչ Մասաշի Կիշիմոտոն նկարում էր բոլորին, կանանց նկարելու իր անփորձության պատճառով, նա թողեց, որպեսզի Տեստույա Նիշիոն նկարի երիտասարդ Հինատայի կերպարը (ձախից)։]] «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ը տեղի է ունեցել Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմից երկու տարի անց։ 19 տարեկան Հինատան հույս ունի Նարուտոյին կարմիր շարֆ նվիրել, որը նա ինքն է հյուսել՝ որպես սիրո նվեր։ Դրանից անմիջապես հետո Թոների Օցուցուկին ներխուժում է Կոնոհագակուրե և առևանգում Հինատայի քրոջը՝ Հանաբիին, որպեսզի օգտագործի նրա Բյակուգանը (բառացի «Սպիտակ աչք»)։ Հինատան միանում է Կակաշիի և [[Շիկամարու Նարա]]յի թիմին՝ իր քրոջը փրկելու համար։ Օցուցուկի կլանի լքված Շինոբի գյուղով ճանապարհորդության ընթացքում Նարուտոն արտահայտում է Հինատայի հանդեպ իր փոխադարձ զգացմունքները։ Չնայած դրան, Հինատայի հետ կապ է հաստատել նրա նախահայր [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Համուրա Օցուցուկիի ոգին]], որպեսզի օգնի դարձնել նրան «Բյակուգան արքայադուստր»։ Այսպիսով, Հինատան թույլ է տալիս որ Թոների առևանգի իրեն, որպեսզի նրանք ամուսնանան։ Իրականում, դա այն բանի համար էր, որ Հինատան կարողանա ոչնչացնել Թենսեյգանը (բառացի «Ռեինկառնացիա աչք»)։ Այնուամենայնիվ, Թոներին հայտնաբերում է խաբեությունը և մտովի կառավարում է Հինատային՝ ոչնչացնելով շարֆը, որը նա ի սկզբանե ստեղծել էր Նարուտոյի համար։ Նարուտոյի թիմը վերջապես հասնում է, և սկսվում է զանգվածային հարձակում Թոներիի պալատի վրա։ Թիմը բաժանվում է, և Նարուտոն խափանում է հարսանեկան արարողությունը հենց այն ժամանակ, երբ Թոներին պատրաստվում էր համբուրել Հինատային, իսկ մյուսները ապահովում են Հանաբիի պաշտպանությունը։ Հինատան կատարում է Համուրայի կամքը՝ օգնելով Նարուտոյին ոչնչացնել Թենսեյգանը և կանգնեցնել Թոներիին։ Չնայած դրան, Թոներիի «Թենսեյգան» չակրայի ռեժիմը նրան հնարավորություն է տալիս կիսով չափ կիսել լուսինը` Հինատային դնելով թռչունների հսկայական վանդակում։ Նարուտոն անցնում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|«Իննը պոչանի»]] չակրայի ռեժիմի, և սկսվում է հսկայական մենամարտ։ Վերջում Նարուտոն բռնում է Հինատայի շարֆի վերջին կտորը և ուղղում է իր չակրան՝ բավականաչափ ուժգին հարված հասցնելու համար, որպեսզի Թոներին ամրացվի պատին և ուժազրկի նրան՝ կանգնեցնելով լուսնի անկումը։ Հինատան Հանաբիի աչքերը հետ է վերցնում Թոներիից և վերադարձնում քրոջը։ Շուտով Հինատան և Նարուտոն վերահաստատում են իրենց փոխադարձ սերը, որը հանգեցնում է նրանց ամուսնությանը և ընտանիքի սկզբին<ref>''[https://www.amazon.com/dp/B00ZCHTRKA/ The Last: Naruto the Movie]'' (Blu-ray). Viz Video. 2015.</ref>։ === ''Բորուտոյում'' === «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ում Հինատան փորձում է լավագույնս երեկույթ կազմակերպել՝ Հիմավարիի ծննդյան օրվա առթիվ։ Այդ ընթացում Նարուտոն բացակայում էր՝ Հոկագեի նոր պարտականությունների պատճառով։ Այնուհետև Հինատան Նարուտոյի խնդրանքով հսկում է Բորուտոյին իր Բյակուգանի միջոցով, երբ նա մասնակցում է Չունինի քննություններին, հաստատելու Նարուտոյի կասկածները, որ իրենց որդին ազնվորեն չի մասնակցում և օգտագործում է նինջայի հատուկ գործիք։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Մոմոշիկի Օցուցուկին]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կինշիկի Օցուցուկին]] հարձակվում են Նարուտոյի վրա և այնուհետև առևանգում, Հինատան փորձում է փրկել նրան, սակայն արդյունքում վիրավորվում է։ Նրան Սակուրան է օգնում ապաքինվել։ Հինատան ի սկզբանե դեմ է, որ Բորուտոն միանա Սասկեի փրկարար թիմին, սակայն ի վերջո հանձնվում է<ref>''[[:en:Boruto:_Naruto_the_Movie|Boruto: Naruto the Movie]]''</ref>։ === Այլ ֆիլմերում === Բացի «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ» և «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ից Հինատան հայտնվում է հինգ այլ Նարուտո ֆիլմերում։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը|Naruto Shippuden the Movie]]'' (2007) ֆիլմում նա և Շինոն համառոտ գործունեություն են ծավալում [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թիմ 7-]] ի հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20130905003235/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-1/8376 ''Naruto Shippuden: the Movie''.] Viz Video. 2009. Archived from the original (DVD)․ Վերցված է 5-Սեպտեմբեր-2013</ref>։ ''Naruto Shippuden the Movie: Bonds'' (2008) ֆիլմում Հինատան, Նարուտոն և Սակուրան հանձնարարության են` ուղեկցելու Ամարույին և Շինոյին դեպի իրենց գյուղեր։ Հինատան ոչ ճշգրտորեն հաստատում է Ամարույի մահը և այլ գյուղացիների հետ կալանավորվում է։ Չնայած ավելի ուշ ազատ է արձակվում Ամարուի կողմից<ref>[https://web.archive.org/web/20140412220659/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-2D/9791 ''Naruto Shippuden: the Movie 2''.] Վարցված է 12-Ապրիլ-2014</ref>։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը. Կրակի կամքը|Naruto Shippuden the Movie: The Will of Fire]]'' (2009) ֆիլմում նա գնում է Նարուտոյին և Սակուրային փնտրելու, ովքեր փնտրում են [[Կակաշի Հատակե]]ին, և նա միանում է Նեջիին՝ հարձակվելով Նիի, Իչիի և Սանի թռչող գազանի վրա, միավորելով իրենց հարձակումները, ոչնչացնելու այն <ref>[https://web.archive.org/web/20131030053957/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-3/10159 ''Naruto Shippuden: the Movie 3''.] Վերցված է 30-Հոկտեմբեր-2013</ref>։ ''[[Naruto ֆիլմը։ Արյան բանտ|Naruto the Movie: Blood Prison]]'' (2011) ֆիլմում Հինատան թիմի օգնությամբ փորձում է հետ բերել Նարուտոյին «Արյան բանտից»<ref>[https://web.archive.org/web/20140222035724/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-5/10845 ''Naruto Shippuden: the Movie 5''.] Վերցված է 22-Փետրվար-2014</ref>։ ''[[Ճանապարհ դեպի Ninja. Naruto ֆիլմը|Road to Ninja: Naruto the Movie]]'' (2012) ֆիլմում, որը տեղի է ունենում մինչև Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը, Հինատան պայքարում է Ակացուկիի հարձակման դեմ, մինչդեռ նրա [[Զուգահեռ իրականություն|այլընտրանքային]] տարբերակը, ով ավելի քիչ հագուստ է կրում և ավելի ինքնավստահ է, հայտնվում է Օբիտո Ուչիհայի կողմից ստեղծված [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Genjutsu]] աշխարհում<ref>[https://web.archive.org/web/20141025054714/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-6/10847 ''Naruto Shippuden: the Movie 6''.] Վերցված է 25-Հոկտեմբեր-2014</ref>։ [[Լայթ-նովել|Լայթ֊նովել]]՝ ''Sakura Hiden։ Thoughts of Love, Riding Upon a Spring Breeze'' (2015), գրված Տոմոհիտո Օսակիի կողմից և նկարազարդված Կիշիմոտոյի կողմից<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|title=Full List of Naruto Epilogue Novels Unveiled|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141209092046/http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|archivedate=9-Դեկտեմբեր-2014|accessdate=26-Դեկտեմբեր-2008}}</ref>, մանրամասնում է Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերությունը։ Զույգը փորձում է փրկել Սակուրային Կիդո Ցումիկիի կողմից առևանգումից հետո, բայց արդեն ուշ էր Սակուրային փրկելու համար, քանի որ նա արդեն փրկել է իրեն<ref>Tomohito, Ōsaki; [[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2016). ''サクラ秘伝 思恋、春風にのせて'' [''Naruto: Sakura's Story — Love Riding the Spring Breeze'']. Shueisha. ISBN <bdi>978-1-42-158442-3</bdi>.</ref>։ == Հետարձագանքներ == [[Պատկեր:41st_Annie_Awards,_Stephanie_Sheh,_2014.jpg|alt=An image depicting a voice actress|մինի| Ստեֆանի Շեհը, Հինատային անգլերեն ձայնային կրկնօրինակողը, գովասանքի է արժանացել:]] Հինատան հայտնի կերպար է Նարուտոյի երկրպագուների շրջանակում՝ զբաղեցնելով 10-րդ տեղը կերպարների հանրաճանաչության առաջին ամենամյա հարցման մեջ<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2005)։ «Chapter 60»։ Naruto 7։ Viz Media։ ISBN 978-1-59116-875-1</ref>, 6-րդը և՛ երկրորդ<ref>[[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2006). "Chapter 107". ''Naruto''. Vol. 12. [[:en:Viz Media|Viz Media]]. ISBN <bdi>978-1-4215-0242-7</bdi>.</ref>, և՛ երրորդ հարցման մեջ, 12-րդը՝ չորրորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2007)։ «Chapter 199»։ Naruto 22։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1858-9</ref>, 9-րդը՝ հինգերորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 245»։ Naruto 28։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1864-0</ref>, 13-րդը՝ վեցերորդում, իսկ 10-րդը՝ յոթերորդում։ ''[[Anime News Network|Anime News Network-]]'' ից Էմի ՄաքՆալթին գովաբանել է Ստեֆանի Շեհի ձայնային աշխատանքը «հերոսի ամաչկոտությունը, անհանգստությունն ու վճռականությունը միաժամանակ փոխանցելու համար»<ref name=":0">McNulty, Amy (2015). [https://www.animenewsnetwork.com/review/the-last/naruto-the-movie/bluray/.85218 "The Last: Naruto the Movie"]. Anime News Network. Արխիվացված է օրիգինալից 13-Մայիս-2016</ref>։ Հինատայի վերաբերյալ ապրանքներ են թողարկվել՝ ներառյալ [[Գործողություն գործիչ|արձանիկներ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|title="Naruto Shippuden" Hinata Hyuga Leads Off "Naruto Gals" Figures Line|date=7-Սեպտեմբեր-2016|publisher=[[Crunchyroll]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511200844/http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|archivedate=11-Մայիս-2018|accessdate=11-Մայիս-2018}}</ref>։ 2021 թվականի հարցման ժամանակ Հինատան քվեարկվել է որպես «Բորուտո․ Նարուտո- հաջորդ սերունդերը» ֆիլմի ''4-րդ ամենահայտնի կերպարը''<ref>{{Cite web|url=https://www.viz.com/blog/posts/boruto-popularity-poll-results-may-2021|title=Boruto Popularity Poll Results May 2021|last=Brown|first=Urian|date=2021|website=Viz Media|accessdate=21-Հունվար-2022}}</ref>։ ''Անիմե լրատվական ցանցից'' Կարլ Քիմլինգերը, վերանայելով սերիալի վաղ պատմություններից մեկը, ասաց, որ Հինատայի մենամարտը խթանեց «փոխելու իր վճռականությունը»՝ իր թույլ բնավորության պատճառով<ref>Kimlinger, Carl (November 2, 2006). [http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto-gn-8-10 "Naruto G.novel 8-10"]. Anime News Network. Վերցված է 21-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ ''[[IGN|IGN-]]<nowiki/>ի'' Չարլզ Ուայթը հիանում էր Հինատայի կերպարով առաջին անիմե սերիայում՝ գովաբանելով, թե ինչպես է նա միայնակ պայքարում, որպեսզի փրկի Նարուտոյին հակառակորդ Ջիգայից<ref>White, Charles (2008). [https://www.ign.com/articles/2008/08/26/naruto-the-byakugan-sees-the-blind-spot-review "Naruto: "The Byakugan Sees the Blind Spot!" Review"]. IGN. Վերցված է 13-Հուլիս-2017</ref>։ Սերիալի եզրափակիչ փուլի ընթացքում Քրիս Բևերիջին ''The Fandom Post-'' ից դուր եկավ, թե ինչպես է Հինատան աջակցում Նարուտոյին և շարունակում օգնել նրան պայքարել իրենց թշնամիների դեմ<ref>Beveridge, Chris (2014). [https://www.fandompost.com/2014/06/06/naruto-shippuden-episode-364-anime-review/ "Naruto: Shippuden Episode #364 Anime Review"]. The Fandom Post. Արխիվացված է օրիգինալից 30-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ Քննադատ Յուկարի Ֆուջիմոտոն հայտարարել է, որ Հինատան, իգական սեռի այլ կերպարների հետ միասին, առաջնահերթություն է տվել սիրուն՝ համարելով այն ավելի կարևոր, քան որպես նինջա առաջադիմելը<ref>[[:en:Yukari_Fujimoto|Fujimoto Yukari]] (2013)։ «Women in "Naruto", Women Reading "Naruto"»։ in Berndt Jaqueline, Kümmerling-Meibauer Bettina։ Manga's cultural crossroads։ Hoboken: Taylor and Francis։ էջեր 175–176։ ISBN 978-1-134-10283-9</ref>։ Առաջին անգամ նրան տեսնելով սերիալի II մասում, Ջեյսոն Թոմփսոնը հիացավ Հինատայի դիզայնով և ակնկալում էր, որ նա և Նարուտոն ապագայում միասին կլինեն<ref>[[:en:Jason_Thompson_(writer)|Thompson Jason]] (2014)։ [https://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991 «House of 1000 Manga Naruto Part II»]։ Anime News Network։ Արխիվացված է [https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700 օրիգինալից] 28-Ապրիլ-2017-ին։ Վերցված է 16-Մայիս-2017</ref>։ Իսկ Ռեմսի Իսլերը ''IGN-'' ից հայտարարեց, որ թեև Հինատայի և Նարուտոյի միասին լինելն անակնկալ չէր, այնուամենայնիվ, այն հիասթափեցրեց որոշ երկրպագուների, ովքեր ցանկանում էին, որ Նարուտոն հարաբերություններ հաստատի Սակուրա Հարունոյի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|title=Naruto manga finale (chapter 699-700)|last=Isler, Ramsey|date=2014|publisher=[[IGN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|archivedate=27-Դեկտեմբեր-2016|accessdate=16-Հունիս-2017}}</ref>։ Նարուտոյի և Հինատայի հարաբերությունների զարգացման քննադատական վերաբերմունքը «Վերջինը» ֆիլմում ընդհանուր առմամբ դրական էր։ ''[[Լոս Անջելես Թայմս]]ից'' Չարլզ Սոլոմոնը ֆիլմում նրանց հարաբերությունները բնութագրում էր, որպես «անհարմար սիրավեպ»<ref>[https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-last-naturo-movie-review-20150220-story.html "Elaborate 'Last' in Naruto series packs visual punch"]. ''Los Angeles Times''. Արխիվացված է օրիգինալից 17-Օգոստոս-2016</ref>, մինչդեռ ''Japanator.com-''ը գրում էր, որ Հինատայի պայքարը սիրավեպի հետ ֆիլմի բարենպաստ կողմերից է<ref>[https://www.siliconera.com/ "The Last: Naruto The Movie"]. Japanator.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10-Օգոստոս-2016</ref>։ ՄաքՆալթին ասաց, որ թեև սիրավեպը սկզբում կարող էր անհարմար թվալ, բայց ֆիլմի շարունակման ընթացքում այն շատ ավելի գրավիչ դարձավ հեռուստադիտողների համար<ref name=":0" />։ ''Մեծ Բրիտանիայի Անիմե ցանցի'' գրող Դեն Ռոդսը համաձայնել է Բևերիջի հետ՝ ասելով, որ սյուժեի հիմնական շեշտը Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերություններն են, այլ ոչ թե ֆիլմի չարագործի հայտնվելը<ref>Rhodes, Dan. [https://web.archive.org/web/20170202020106/http://www.uk-anime.net/anime/Last%2C_The%3A_Naruto_the_Movie.html "Anime Review: Last, The: Naruto the Movie"]. UK Anime Network. Վերցված է 20-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ 2018 թվականի մարտին չինացի մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգն իր ինստագրամում հրապարակել է մի տեսանյութ, որտեղ Նարուտոն և Հինատան մերկ գրկախառնվում են անկողնում։ Տեսանյութը արժանացել է երկրպագուների բացասական արձագանքին։ Հուանգը ներողություն հայցեց, և հավելեց, որ անիմացիան պարզապես պրակտիկա էր, և որ նա ցանկանում էր պատկերել ամուսնական զույգի առօրյան, սակայն ի պատասխան, այնուամենայնիվ, ջնջեց տեսանյութը<ref name="Otaku Usa">{{Cite web|url=http://www.otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/|title=Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation|date=10-Հունվար-2018|publisher=Otaku Usa|accessdate=11-Սեպտեմբեր-2018}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> == Արտաքին հղումներ == [[c:Category:Hinata Hyuga|Hinata Hyuga]] at Wikimedia Commons [[Կատեգորիա:Articles with short description]] [[Կատեգորիա:Short description is different from Wikidata]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] [[Կատեգորիա:Նարուտո]] [[Կատեգորիա:Մանգա]] [[Կատեգորիա:Անիմեի հերոսներ]] ts8g9h9d8j531wx2v45chwjp0xdlcxd 8473974 8473972 2022-07-23T07:59:25Z Jemma Petrosyan 121994 Խմբագրել եմ հղումները։ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ հերոս | caption = Հինատա Հյուգա - [[Նարուտո գլուխ (Մաս I)|Մաս I]] նկարազարդող - [[Մասաշի Քիշիմոտո]] | alt = Գեղարվեստական ​​կերպար | առաջին = *''Նարուտո'' գլուխ 34։ Ներխուժողնե՞րը (2000) | data31 = Հիաշի Հյուգա (հայր)<br>Հիզաշի Հյուգա (հորեղբայր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Neji Hyuga|Նեջի Հյուգա]] (զարմիկ, մահացած)<br>Հանաբի Հյուգա (քույր)<br>[[Նարուտո Ուզումակի]] (ամուսին)<br>[[Բորուտո Ուզումակի]] (որդի)<br>[[List of Naruto characters#Himawari Uzumaki|Հիմավարի Ուզումակի]] (դուստր)<br>[[Կավակի]] (որդեգրված որդի)<br>[[List of Naruto characters#Kushina Uzumaki|Կուշինա Ուզումակի]] (սկեսուր, մահացած)<br>[[List of Naruto characters#Minato Namikaze|Մինատո Նամիկազե]] (սկեսրայր, մահացած)<br>[[Jiraiya (Naruto)|Ջիրայա]] (կնքահայր, մահացած) | lbl31 = Նշանավոր հարազատներ | data32 = Գենին [[List of Naruto chapters (Part I)|Մաս I]]<br>Չունին [[List of Naruto chapters (Part II)|Մաս II]] | lbl32 = Նինջայի կոչում | data33 = [[List of Naruto characters#Team 8|Team 8/Kurenai Yūhi]] | lbl33 = Նինջա թիմ | պատկեր = HinataHyuga.png | անուն = Հինատա Հյուգա }} {{Նիհոնգո|'''Հինատա Հյուգա'''|日向 ヒナタ|Hyūga Hinata}} գեղարվեստական կերպար է ''[[Նարուտո մանգա|Նարուտո]]'' [[անիմե]] և [[մանգա]]յից, որը ստեղծվել է [[Մասաշի Քիշիմոտո]]յի կողմից։ Հինատան Հյուգա կլանի ժառանգ է՝ գեղարվեստական ​​գյուղ Կոնոհագակուրեից։ Նա նաև<nowiki/>[[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Team 8]] -ի անդամ է, որի կազմում են նաև, Կիբա Ինուզուկան իր նինջա շուն Ակամարուի հետ, Շինո Աբուրամեն և թիմի առաջատար Կուրենայ Յուհին։ Անիմեի սկզբում Հինատան մեծ հիացմունքով է լցված գլխավոր հերոս՝ [[Նարուտո Ուզումակի]]ի նկատմամբ, որը պատմության զարգացման ընթացքում վերածվում է սիրո։ Հինատան հաճախ է հանդիպում անիմեում, առավելապես ''[[Վերջինը. Նարուտո ֆիլմը|«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում]]'' (2014), որը հիմնականում Նարուտոյի և իր հարաբերությունների մասին է։ Հինատան նաև ներկա է եղել տեսախաղերում, օրիգինալ վիդեո անիմացիաներում, մանգայի և անիմեի շարունակությունում՝ ''[[Բորուտո․ Նարուտոյին հաջորդող սերունդները]]'' (2016), որտեղ նա դարձավ Բորուտո և Հիմավարի Ուզումակիների մայրը՝ փոխելով իր անունը Հինատա Ուզումակի{{Նիհոնգո||うずまき ヒナタ|Uzumaki Hinata}}<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ ''Naruto-ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook''։ [[Shueisha]]։ էջ 31</ref>։ Կիսիմոտոն ի սկզբանե ստեղծել էր Հինատային որպես կերպար, ով չէր կռվելու պատմության ընթացքում, բայց ի վերջո նա որոշեց նրան ներկայացնել որպես կունոյչի։ Սերիալի ստեղծման ժամանակ Կիշիմոտոն որոշել էր, որ Հինատան կամուսնանա Նարուտոյի հետ. սակայն, նրանց սիրավեպի մասին սյուժեն մտահղացել է [[սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան։ Հինատայի տեսքը փոփոխվել է Կիշիմոտոյի կողմից անիմեյի ողջ պատմության ընթացքում, որպեսզի համապատասխանի կերպարի աճին։ Ձայնային կրկնօրինակումը իրականացրել է [[Նանա Միզուկի]]ն օրիգինալ անիմացիոն սերիալում, իսկ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը անգլերեն ադապտացիաներում։ Քննադատական վերաբերմունքը հերոսի նկատմամբ հիմնականում դրական է եղել՝ շնորհիվ սերիալում նրա գործողությունների և ''«Վերջին''» ֆիլմում նրա ավելի մեծ դերի․ Նարուտոյի հետ նրա փոխհարաբերությունները և ֆիլմի չարագործի հետ կոնֆլիկտի մեջ նրա ներգրավվածությունը գնահատվել են։ Հինատան նաև հայտնի է եղել Նարուտո մանգայի ընթերցողների բազայում՝ որոշ հարցումներում բարձր տեղ գրավելով։ Թողարկվել են Հինատայի հիման վրա ապրանքներ՝ ներառյալ բանալի շղթաներ և արձանիկներ։ == Ստեղծումը == [[File:HinataHyugasketch.png|alt=An image depicting a fictional teenage girl|ձախից|մինի| Hinata-ի օրիգինալ դիզայնը խիստ տարբերվում էր վերջնականից. ի սկզբանե նա չի ներկայացվել որպես [[նինջա]]:]] Հինատա Հյուգային ստեղծելիս [[Մասաշի Քիշիմոտո|Մասաշի Կիշիմոտոն]] ի սկզբանե նախագծել է էսքիզ, և ցուցադրել է իր օգնականներից մեկին։ Այս էսքիզում Հինատան [[նինջա]] չէր և փոխարենը կրում էր նորաձև զգեստ։ Կիշիմոտոն նշել է, որ ինքը ստեղծել է այս դիզայնը զվարճանալու համար՝ ընդգծելով, որ ցանկանում է, որ Հինատան մյուս կերպարներից տարբերվող անհատականություն ունենա։ Այնուամենայնիվ, վերջնական դիզայնը կտրուկ փոխվեց, և Հինատան միաժամանակ դարձավ և՛ նինջա, և՛ ժամանակակից աղջիկ<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2002)։ ''Naruto―ナルト―キャラクターオフィシャルデータBook 秘伝・臨の書'' (ճապոներեն)։ [[Shueisha]]։ էջ 241։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-873288-6|978-4-08-873288-6]]</ref>։ 2017 թվականին Կիշիմոտոն հարցազրույցներից մեկում ասաց, որ մտադիր էր, որ [[Նարուտո Ուզումակի]]ն և Հինատան ամուսնանան [[մանգա]]յի վաղ փուլում<ref>{{Cite web|url=http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|title=Masashi Kishimoto Talks About Boruto Manga, Naruto, Hinata & Sakura's Relationship [Full 2017 Interview]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170611214144/http://www.spirallingsphere.com/2017/01/masashi-kishimoto-talks-about-boruto-manga-naruto-hinata-sakuras-relationship-full-2017-interview/|archivedate=11-Հունիս-2017|accessdate=13-Հուլիս-2017}}</ref><ref>«Viz Presents "Naruto" Author's Comments On Tone Of "Boruto", Hinata Marriage And More»։ Crunchyroll։ 31-Հունվար-2017։ Արխիվացված է օրիգինալից 2-Փետրվար-2017-ին։ Վերցված է 12-Մայիս-2017</ref><ref>{{Cite web|url=http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|title=Jump Festa 2017 Interview – Masashi Kishimoto And The Future Of Boruto: Naruto Next Generations!|date=31-Հունվար-2017|publisher=OtakuKart|archiveurl=https://archive.today/20170620152720/http://otakukart.com/animeblog/2017/01/31/jump-festa-2017-interview-masashi-kishimoto-future-boruto-naruto-next-generations/|archivedate=20-Հունիս-2017|accessdate=12-Մայիս-2017}}</ref>։ Նա զգաց, որ իրենց հարաբերությունները պետք է լինեն այնպես, որ Հինատան աջակցում էր Նարուտոյին ի սկզբանե, նույնիսկ մինչև [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Իրուկա Ումինոն]]։ Այնուամենայնիվ, դա զայրացրեց նրա կնոջը, ով ցանկանում էր, որ Նարուտոն փոխարենը [[Սակուրա Հարունո|լինի Սակուրա Հարունոյի]] հետ։ <ref name="comiconinter">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|title=Masashi Kishimoto at New York Comic-con The Anime News Network Interview|last=Aoki, Deb|date=October 14, 2015|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019091230/http://www.animenewsnetwork.com/interview/2015-10-14/masashi-kishimoto-at-new-york-comic-con/.94186|archivedate=October 19, 2016|accessdate=October 15, 2015}}</ref> Քանի որ [[Գեղարվեստական կերպար|կերպարի]] հանրաճանաչությունն աճում էր, Կիշիմոտոն որոշեց, որ Հինատան ավելի մեծ դեր կունենա պատմության վերջին աղեղում։ Արդյունքում, նա մտահղացավ Հինատայի զարմիկին՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Նեջի Հյուգային]] սպանելու գաղափարը, որպեսզի նա աջակցություն առաջարկի Նարուտոյին, մինչդեռ Նեջիի կողմից պաշտպանված լինելով վերջինիս մահից առաջ<ref>''漫道コバヤシ第13号「Naruto完結！岸本斉史SP」'' [''Kobayashi No. 13 'Completion of Naruto! Masashi Kishimoto SP'''] (ճապոներեն)։ Վերցված է 13-Դեկտեմբեր-2014</ref>։ Մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգը Նարուտոյի բազմաթիվ սերիաներում հավանեց այս զույգին այն ժամանակվանից, երբ սկսեց աշխատել ''Naruto Shippuden-'' ում, հաճախ նպատակ ունենալով նկարել այդ երկուսի տեսարանները և հատկապես պատմության վերջին աղեղից մի տեսարան, երբ Հինատան ապտակում է Նարուտոյին, որպեսզի սթափեցնի Նեջի Հյուգայի մահից հետո<ref>{{Cite web|url=https://wavemotioncannon.com/2017/08/08/interview-with-naruto-animator-chengxi-huang-part-22/|title=INTERVIEW WITH NARUTO ANIMATOR CHENGXI HUANG (PART 2/2)|website=Wave Motion Cannon|accessdate=10-Մայիս-2020}}</ref>։ Ֆիլմի ստեղծման ժամանակ նա շնորհակալություն հայտնեց Կիշիմոտոյին այն բանի համար, որ նա ընդունեց կատարել ''«Վերջին''»-ը, որտեղ զույգը հետագայում առավել ուսումնասիրվեց<ref>Huang, Chengxi [@cekibeing] (8-Դեկտեմբեր-2014). "[https://twitter.com/cekibeing/status/541843588561129473 昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！]" (Tweet). Վերցված է 10-Հունիս-2020 – via Twitter.{{cite tweet|first=Chengxi|last=Huang|user=cekibeing|number=541843588561129473|date=December 8, 2014|title=昨日はようやくthe last観に行った。物語の中でも、現実でも、この恋も十数年間続いてきた、ようやくこの二人は一緒なる。本当、本当感動しました。ありがとうございます！ナルトとヒナタ！岸本先生もありがとうございます！|access-date=June 10, 2020}}</ref>։ Ավելի ուշ նա տեսահոլովակ ստեղծեց, որտեղ երևում էր մերկ Հինատան և Նարուտոն միասին անկողնում, տեղադրեց իր աշխատանքային ինստագրամ էջում, բայց հեռացրեց այն բանից հետո, երբ տեսանյութը երկրպագուների բացասական արձագանքի արժանացավ անհամապատասխան լինելու համար<ref>[https://otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/ «Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation»]․ Otaku Usa։ 10-Հունվար-2018։ Վերցված է 11-Սեպտեմբեր-2018</ref>։ ''«Վերջին․ Նարուտո ֆիլմ»-''ում (2014) Հինատան Նարուտոյի համար կարմիր շարֆ է հյուսում։ Սա հիմնված էր այն բանի վրա, թե ինչպես էր իրականում Կիշիմոտոյի կինը մի անգամ նմանատիպ շարֆ հյուսել նրա համար, ինչը ֆիլմը մշակելիս ծիծաղ առաջացրեց անձնակազմի մոտ<ref>{{Cite web|url=https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|title=Masashi Kishimoto desvela nuevos secretos sobre Naruto en una entrevista para televisión|last=Loveridge, Lynzee|date=December 4, 2014|publisher=Koi Nya|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171012095305/https://www.koi-nya.net/2014/12/04/masashi-kishimoto-desvela-nuevos-secretos-sobre-naruto-en-una-entrevista-para-television/|archivedate=12-Հոկտեմբեր-2017|accessdate=11-Հոկտեմբեր-2017}}</ref>։ [[Սցենարիստ]] Մարուո Կյոզուկան ասաց, որ ցանկանում է պատկերել Նարուտոյի, Հինատայի և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թոների Օցուցուկիի]] միջև սիրային եռանկյունի ''«Վերջին''» ֆիլմում։ Հինատայի կերպարը նույնպես զարգացել է ֆիլմում, որտեղ Կյոզուկան ասում է, որ Հինատան պետք է մի կողմ դնի իր զգացմունքները Նարուտոյի հանդեպ, և ընդունի Թոներիի առաջարկը, որպեսզի կարողանա փրկել Հանաբի Հյուգային՝ իր քրոջը<ref name="guide">{{Cite book|title=【映画パンフレット】The Last: Naruto the Movie [The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide]. Shueisha. 2015. էջ 14.|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=14|trans-title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide}}</ref>։ Կիշիմոտոն շփոթված զգաց, երբ խոսքը վերաբերում էր ֆիլմի սիրավեպին՝ նշելով, որ վստահ չէ՝ կկարողանա՞ նայել Նարուտոյի և Հինատայի համբույրը պատկերող տեսարանը<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|title=6 Things You Might Not Know About Masashi Kishimoto|last=Loveridge, Lynzee|date=20-Օգոստոս-2016|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160925072232/http://www.animenewsnetwork.com/the-list/2016-08-20/.105504|archivedate=25-Սեպտեմբեր-2016|accessdate=29-Սեպտեմբեր-2016}}</ref>։ Այդուհանդերձ, նա զույգի զարգացման պատճառով գոհունակության ու տխրության համակցում է զգացել՝ հայտարարելով, որ նրանց համարում է, որպես իր երեխաներ<ref>{{Cite web|url=http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|title=岸本斉史氏、15年連載ナルトへの思い語る|publisher=Nikkan Sports|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171230225936/http://www.nikkansports.com/entertainment/news/f-et-tp1-20141124-1400446.html|archivedate=30-Դեկտեմբեր-2017|accessdate=30-Դեկտեմբեր-2017}}</ref>։ === Դիզայն === Սերիալի [[Naruto-ի գլուխների ցանկ (Մաս II)|II մասի]] համար Հինատան նախագծված էր նմանվելու մի կնոջ, ով գեղեցիկ է, բայց խուսափում [[Կոսմետիկա|է դիմահարդարումից]] և ավելի շատ կենտրոնացած է կռվելու վրա<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ ''Naruto Character Official Data Book Hiden Sha no Sho''։ [[Shueisha]]։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-4-08-874247-2|978-4-08-874247-2]]</ref>։ Հինատայի հագուստի ոճը փոխվեց, երբ նա դարձավ երիտասարդ չափահաս։ Կերպարը կարևոր էր համարում հարմարավետ քայլելը, ուստի նա կրում էր ցածր կրունկներով հագուստ։ Կիշիմոտոն իր մտքում պատկերացնում էր Հինատային՝ չափահաս կնոջ կերպարի տեսքով, այնուամենայնիվ, նրան գեղեցիկ և կանացի դեմքով նկարելը դժվար էր։ Ուստի Կիշիմոտոն այդ գործը հիմնականում թողեց [[Տեցույա Նիշիո]]յին, ով պատասխանատու էր հեղինակին օգնելու կերպարների ձևավորման հարցում։ Տարբերվելով Նարուտոյի առջև միշտ շփոթված լինելուց՝ Հինատան կրում էր տխուր արտահայտություն, որը բնորոշ է խորապես սիրահարված կնոջը<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ ''Naruto – ナルト – 秘伝・列の書 オフィシャルムービーガイドBook'' [''Naruto Secret: Scroll of Line Official Movie Guidebook'']։ [[Shueisha]]։ էջեր 44–45</ref>։ ''«Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ի'' (2015) և հետևյալ նախագծերի համար Հինատան հետագայում ձևափոխվեց։ Կիշիմոտոն նրա վարսերը ավելի է կարճացնում։ Նրա հագուստը ստեղծվել է, որպեսզի համապատասխանի իր տարիքին՝ որպես հասուն կին և մայր՝ պահպանելով իր նախընտրած նորաձևությունը<ref>{{Cite book|title=Naruto -ナルト- 秘伝・在の書 オフィシャルムービーBook|publisher=[[Shueisha]]|year=2015|page=45|language=ja|trans-title=Naruto Secret: Scroll of Country Official Moviebook}}</ref>։ === Ձայնային կրկնօրինակողներ === [[Պատկեր:Nana_Mizuki_2018-2.jpg|մինի| Հինատային ճապոներեն ձայնային կրկնօրինակել է [[Նանա Միզուկի]]ն։]] Նանա Միզուկին, Հինատայի ճապոնացի ձայնային կրկնօրինակողը<ref name="threejap">[./Https://en.wikipedia.org/wiki/Pierrot%20(company) Studio Pierrot] (17-Հոկտեմբեր-2002). "宿敵!?サスケとサクラ". ''Naruto''. TV Tokyo.</ref><ref name="Mizuki">{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|title=Nana Mizuki is 1st Voice Actress to Sing at Tokyo Dome|last=Sherman|first=Jennifer|date=July 25, 2011|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203131745/http://www.animenewsnetwork.com/interest/2011-07-25/nana-mizuki-is-1st-voice-actress-to-sing-at-tokyo-dome|archivedate=3-Դեկտեմբեր-2013|accessdate=14-Մայիս-2012}}</ref>, ապշել էր իր կերպարի նկատմամբ ստացած ուշադրությունից։ Հինատային որպես երիտասարդ տեսնելուց հետո Միզուկին մեկնաբանեց, որ զարմացած է, թե որքան կանացի և հասուն է նա դարձել։ Կերպարի հատկանիշները, ինչպիսիք են նրա անհատականությունը և հանձնվելուց հրաժարվելը, անկախ իրավիճակից, այն էին, ինչը Միզուկիին դուր եկավ Հինատային։ Նրա սիրելի տեսարանը ֆիլմում Նարուտոյի սիրո խոստովանությունն էր Հինատային։ Սակայն Միզուկին տխրեց, երբ Հինատան ընտրեց Թոներիի կողմը<ref>{{Cite book|title=The Last: Naruto the Movie The Last's Program Guide|publisher=[[Shueisha]]|year=2015}}</ref>։ [[Ստեֆանի Շեհ]]ը, Հինատայի անգլիացի [[Հնչյունավորում|ձայնային կրկնօրինակող]], ի սկզբանե մասնակցել է Հինատայի և Սակուրա Հարունոյի լսումներին։ Նա շատ երջանիկ էր, երբ ստացավ Հինատայի դերը, քանի որ նա իրեն հարազատ էր համարում իր ինքնագնահատականի հետ կապված խնդիրների պատճառով<ref>{{Cite web|url=http://www.siliconera.com/2006/09/08/spotlight-speaking-with-stephanie-sheh/|title=Spotlight: Speaking with Stephanie Sheh|date=8-Սեպտեմբեր-2006|publisher=Siliconera|accessdate=14-Հունիս-2018}}</ref>։ Նա նշել է, որ ցանկանում է, որ իր կերպարը Նարուտոյի լինի<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=OIC57t1A_Qs|title=Stephanie Sheh answers question about Hinata and Orihime|date=2-Ապրիլ-2013|publisher=[[YouTube]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/varchive/youtube/20211222/OIC57t1A_Qs|archivedate=22-Դեկտեմբեր-2021|accessdate=10-Մայիս-2018}}</ref>։ == Կերպարի բնութագիր == === ''Նարուտոյում'' === Հինատան՝ Հիաշի Հյուգայի երկու երեխաներից ավագը, մեծանում է որպես Հյուգա կլանի հիմնական ժառանգորդը, քանի որ Հիաշին իր և իր երկվորյակ եղբոր՝ Հիզաշիի միջև ավագն է, և դրանով իսկ Հիաշին լինում է կլանի ղեկավար։ Իսկ Հիզաշին միակ նպատակը լինում է վերին ճյուղին սպասարկելը։ Հինատան երիտասարդ տարիքում գրեթե առևանգվում է, չնայած նրան փրկում է հայրը. սա ծառայում է որպես Հյուգայի գործի կատալիզատոր, որն ավարտվում է նրանով, որ Հիզաշին պատրաստակամորեն զբաղեցնում է Հիաշիի տեղը՝ փոխհատուցելու գլխավոր նինջայի մահը, ով փորձել է առևանգել Հինատային, որպեսզի կանխվի Հյուգա կլանի Կոնոհագակուրե գյուղի և Կումոգակուրեի միջև պայմանագրի խախտումը<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 102»։ ''Naruto'' '''12'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0242-7|978-1-4215-0242-7]]</ref>։ Մեծանալով՝ Հինատան մարզվում է Հիաշիի կողմից, բայց նա սկսում է կասկածներ ունենալ կլանը ղեկավարելու Հինատայի կարողության վերաբերյալ՝ տեսնելով նրա պայքարները նրանց նիստերի ընթացքում։ Արդյունքում Հիաշին, որպես ժառանգորդ ընտրում է Հինատայի կրտսեր քրոջը՝ Հանաբի Հյուգային<ref name="confront"/>։ Հինատան նաև հանդիպում է Նարուտո Ուզումակիին իր երիտասարդ տարիներին՝ զարգացնելով նրա հանդեպ հետաքրքրությունը այն բանից հետո, երբ Նարուտոն պաշտպանում է Հինատային նրա աչքերի նկատմամբ շրջապատի ծաղրանքից<ref>''The Last: Naruto the Movie'' Novelization</ref>։ Այդ իրադարձությունը և Նարուտոյի՝ ձախորդությունից հրաժարվելը ոգեշնչում են Հինատային դառնալ ավելի ուժեղ անձնավորություն։ Այնուամենայնիվ Հինատայի հիացմունքը Նարուտոյի նկատմամբ աստիճանաբար վերածվում է ռոմանտիկ զգացմունքների։ Հինատան ներկայացվում է ''Նարուտո'' մանգայի I մասում Չունինի քննությունների ժամանակ, մի շարք թեստեր, որոնք կոչված են բարձրացնելու նրա նորեկի կարգավիճակը՝ իր թիմակիցների՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կիբա Ինուզուկայի]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Շինո Աբուրամեի]] հետ միասին<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2004)։ «Chapter 39»։ ''[[Նարուտո|Naruto]]'' '''5'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59116-359-6|978-1-59116-359-6]]</ref>։ Նա հասնում է երրորդ քննությանը, որտեղ ստիպված է լինում կռվել իր զարմիկի՝ Նեջի Հյուգայի հետ<ref name="confront">[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 78»։ ''Naruto'' '''9'''։ Viz Media։ [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-4215-0239-7|978-1-4215-0239-7]]</ref>։ Չնայած իր վախերին, Նարուտոն խրախուսում է նրան պայքարել Նեջիի դեմ<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 79»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Հինատան գրեթե սպանվում է մարտում, և Նարուտոն որոշում է վրեժխնդիր լինել նրա համար<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 81»։ Naruto 9։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-0239-7</ref>։ Առաջին մասի վերջում, երբ Նարուտոն հեռանում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ջիրայայի]] հետ մարզվելու համար, Հինատան խոստանում է դառնալ ավելի ուժեղ մարդ<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006)։ «Chapter 238»։ Naruto 27։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1863-3</ref>։ Երկրորդ մասում, I մասի իրադարձություններից երկուսուկես տարի անց, Հինատան ստանում է Չունինի կոչում և վերամիավորվում Նարուտոյի հետ՝ ուշագնաց լինելով՝ վերջին տարիներին առաջին անգամ տեսնելով նրան<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 282»։ Naruto 32։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1944-9</ref>։ Հինատան և նրա թիմը օգնում են [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կակաշիի]] թիմին համատեղ առաքելության մեջ՝ գտնելու նինջա [[Սասկե Ուչիհա]]յին և նրա եղբորը՝ [[Իտաչի Ուչիհա]]յին, թեև առաքելությունը ձախողվում է<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 354»։ Naruto 39։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2175-6</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2009)։ «Chapter 396»։ Naruto 43։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-2929-5</ref>։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Ակացուկիի]] ահաբեկչական առաջնորդ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Փեյնը]] հարձակվում է Կոնոհագակուրեի վրա և հաղթում Նարուտոյին մարտում, Հինատան փորձում է փրկել վերջինիս՝ վերջապես խոստովանելով իր զգացմունքները նրա հանդեպ<ref name="Kishimoto, Masashi 2010">[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 437»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Թեև, Փեյնի կոզմիվ հաղթված լինելով, Հինատան ողջ է մնում, և նրա վնասվածքները շուտով ապաքինվում են [[Սակուրա Հարունո]]յի կողմից<ref name="Kishimoto, Masashi 2010" /><ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2010)։ «Chapter 442»։ Naruto 47։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-3305-6</ref>։ Երբ Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը սկսվում է, Հինատան ընդգրկվում է Նեջիի հետ նույն դիվիզիոնում, և նա միանում է Նարուտոյին Տաս Պոչերի դեմ ճակատամարտում այն բանից հետո, երբ Նեջին զոհաբերում է իրեն՝ նրանց պաշտպանելու համար<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2014)։ «Chapter 615»։ Naruto 64։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-6455-5</ref>։ Նրան հաջողվում է հաղթել Տասը Պոչերի կլոնին, սակայն հետագայում ընկնում է Ինֆինիտե Ցուկույոմիի թակարդը՝ երազելով Նարուտոյի հետ հարաբերությունների մասին նախքան ազատվելը<ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 677»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref><ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 678»։ Naruto 70։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-7975-7</ref>։ Այն բանից հետո, երբ Նարուտոն կարողանում է հաղթել և բարեփոխել Սասկեին, Հինատան և մնացած բոլորը ազատվում են Ինֆինիտե Ցուկույոմիից։ Նա ավելի ուշ Նարուտոյի և Կոնոհագակուրե շինոբիների հետ միասին մասնակցում է [[Նինջա|Նեջիի]] հուղարկավորությանը<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter m699»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ Հետագա տարիներին Հինատան և Նարուտոն ամուսնանում են և ունենում երկու երեխա՝ որդի [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Բորուտո Ուզումակի]] անունով և դուստր՝ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Հիմավարի Ուզումակի]]<ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2015)։ «Chapter 700»։ Naruto 72։ Viz Media։ ISBN 978-4-08-880220-6</ref>։ === ''«Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում'' === [[File:HinataHyugagrowth.jpg|աջից|մինի| Հինատա Հյուգայի երեք ամենատարածված կերպարները, ներկայացված «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ում։ Մինչ Մասաշի Կիշիմոտոն նկարում էր բոլորին, կանանց նկարելու իր անփորձության պատճառով, նա թողեց, որպեսզի Տեստույա Նիշիոն նկարի երիտասարդ Հինատայի կերպարը (ձախից)։]] «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ»-ը տեղի է ունեցել Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմից երկու տարի անց։ 19 տարեկան Հինատան հույս ունի Նարուտոյին կարմիր շարֆ նվիրել, որը նա ինքն է հյուսել՝ որպես սիրո նվեր։ Դրանից անմիջապես հետո Թոների Օցուցուկին ներխուժում է Կոնոհագակուրե և առևանգում Հինատայի քրոջը՝ Հանաբիին, որպեսզի օգտագործի նրա Բյակուգանը (բառացի «Սպիտակ աչք»)։ Հինատան միանում է Կակաշիի և [[Շիկամարու Նարա]]յի թիմին՝ իր քրոջը փրկելու համար։ Օցուցուկի կլանի լքված Շինոբի գյուղով ճանապարհորդության ընթացքում Նարուտոն արտահայտում է Հինատայի հանդեպ իր փոխադարձ զգացմունքները։ Չնայած դրան, Հինատայի հետ կապ է հաստատել նրա նախահայր [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Համուրա Օցուցուկիի ոգին]], որպեսզի օգնի դարձնել նրան «Բյակուգան արքայադուստր»։ Այսպիսով, Հինատան թույլ է տալիս որ Թոների առևանգի իրեն, որպեսզի նրանք ամուսնանան։ Իրականում, դա այն բանի համար էր, որ Հինատան կարողանա ոչնչացնել Թենսեյգանը (բառացի «Ռեինկառնացիա աչք»)։ Այնուամենայնիվ, Թոներին հայտնաբերում է խաբեությունը և մտովի կառավարում է Հինատային՝ ոչնչացնելով շարֆը, որը նա ի սկզբանե ստեղծել էր Նարուտոյի համար։ Նարուտոյի թիմը վերջապես հասնում է, և սկսվում է զանգվածային հարձակում Թոներիի պալատի վրա։ Թիմը բաժանվում է, և Նարուտոն խափանում է հարսանեկան արարողությունը հենց այն ժամանակ, երբ Թոներին պատրաստվում էր համբուրել Հինատային, իսկ մյուսները ապահովում են Հանաբիի պաշտպանությունը։ Հինատան կատարում է Համուրայի կամքը՝ օգնելով Նարուտոյին ոչնչացնել Թենսեյգանը և կանգնեցնել Թոներիին։ Չնայած դրան, Թոներիի «Թենսեյգան» չակրայի ռեժիմը նրան հնարավորություն է տալիս կիսով չափ կիսել լուսինը` Հինատային դնելով թռչունների հսկայական վանդակում։ Նարուտոն անցնում է [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|«Իննը պոչանի»]] չակրայի ռեժիմի, և սկսվում է հսկայական մենամարտ։ Վերջում Նարուտոն բռնում է Հինատայի շարֆի վերջին կտորը և ուղղում է իր չակրան՝ բավականաչափ ուժգին հարված հասցնելու համար, որպեսզի Թոներին ամրացվի պատին և ուժազրկի նրան՝ կանգնեցնելով լուսնի անկումը։ Հինատան Հանաբիի աչքերը հետ է վերցնում Թոներիից և վերադարձնում քրոջը։ Շուտով Հինատան և Նարուտոն վերահաստատում են իրենց փոխադարձ սերը, որը հանգեցնում է նրանց ամուսնությանը և ընտանիքի սկզբին<ref>''[https://www.amazon.com/dp/B00ZCHTRKA/ The Last: Naruto the Movie]'' (Blu-ray). Viz Video. 2015.</ref>։ === ''Բորուտոյում'' === «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ում Հինատան փորձում է լավագույնս երեկույթ կազմակերպել՝ Հիմավարիի ծննդյան օրվա առթիվ։ Այդ ընթացում Նարուտոն բացակայում էր՝ Հոկագեի նոր պարտականությունների պատճառով։ Այնուհետև Հինատան Նարուտոյի խնդրանքով հսկում է Բորուտոյին իր Բյակուգանի միջոցով, երբ նա մասնակցում է Չունինի քննություններին, հաստատելու Նարուտոյի կասկածները, որ իրենց որդին ազնվորեն չի մասնակցում և օգտագործում է նինջայի հատուկ գործիք։ Այն բանից հետո, երբ [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Մոմոշիկի Օցուցուկին]] և [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Կինշիկի Օցուցուկին]] հարձակվում են Նարուտոյի վրա և այնուհետև առևանգում, Հինատան փորձում է փրկել նրան, սակայն արդյունքում վիրավորվում է։ Նրան Սակուրան է օգնում ապաքինվել։ Հինատան ի սկզբանե դեմ է, որ Բորուտոն միանա Սասկեի փրկարար թիմին, սակայն ի վերջո հանձնվում է<ref>''[[:en:Boruto:_Naruto_the_Movie|Boruto: Naruto the Movie]]''</ref>։ === Այլ ֆիլմերում === Բացի «Վերջինը․ Նարուտո ֆիլմ» և «Բորուտո․ Նարուտո ֆիլմ»-ից Հինատան հայտնվում է հինգ այլ Նարուտո ֆիլմերում։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը|Naruto Shippuden the Movie]]'' (2007) ֆիլմում նա և Շինոն համառոտ գործունեություն են ծավալում [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Թիմ 7-]] ի հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20130905003235/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-1/8376 ''Naruto Shippuden: the Movie''.] Viz Video. 2009. Archived from the original (DVD)․ Վերցված է 5-Սեպտեմբեր-2013</ref>։ ''Naruto Shippuden the Movie: Bonds'' (2008) ֆիլմում Հինատան, Նարուտոն և Սակուրան հանձնարարության են` ուղեկցելու Ամարույին և Շինոյին դեպի իրենց գյուղեր։ Հինատան ոչ ճշգրտորեն հաստատում է Ամարույի մահը և այլ գյուղացիների հետ կալանավորվում է։ Չնայած ավելի ուշ ազատ է արձակվում Ամարուի կողմից<ref>[https://web.archive.org/web/20140412220659/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-2D/9791 ''Naruto Shippuden: the Movie 2''.] Վարցված է 12-Ապրիլ-2014</ref>։ ''[[Նարուտո Շիպուդեն ֆիլմը. Կրակի կամքը|Naruto Shippuden the Movie: The Will of Fire]]'' (2009) ֆիլմում նա գնում է Նարուտոյին և Սակուրային փնտրելու, ովքեր փնտրում են [[Կակաշի Հատակե]]ին, և նա միանում է Նեջիին՝ հարձակվելով Նիի, Իչիի և Սանի թռչող գազանի վրա, միավորելով իրենց հարձակումները, ոչնչացնելու այն <ref>[https://web.archive.org/web/20131030053957/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-3/10159 ''Naruto Shippuden: the Movie 3''.] Վերցված է 30-Հոկտեմբեր-2013</ref>։ ''[[Naruto ֆիլմը։ Արյան բանտ|Naruto the Movie: Blood Prison]]'' (2011) ֆիլմում Հինատան թիմի օգնությամբ փորձում է հետ բերել Նարուտոյին «Արյան բանտից»<ref>[https://web.archive.org/web/20140222035724/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-5/10845 ''Naruto Shippuden: the Movie 5''.] Վերցված է 22-Փետրվար-2014</ref>։ ''[[Ճանապարհ դեպի Ninja. Naruto ֆիլմը|Road to Ninja: Naruto the Movie]]'' (2012) ֆիլմում, որը տեղի է ունենում մինչև Չորրորդ Մեծ Նինջա պատերազմը, Հինատան պայքարում է Ակացուկիի հարձակման դեմ, մինչդեռ նրա [[Զուգահեռ իրականություն|այլընտրանքային]] տարբերակը, ով ավելի քիչ հագուստ է կրում և ավելի ինքնավստահ է, հայտնվում է Օբիտո Ուչիհայի կողմից ստեղծված [[«Նարուտո» կերպարների ցանկ|Genjutsu]] աշխարհում<ref>[https://web.archive.org/web/20141025054714/http://www.viz.com/anime/dvd/naruto-shippuden-movie-video-volume-6/10847 ''Naruto Shippuden: the Movie 6''.] Վերցված է 25-Հոկտեմբեր-2014</ref>։ [[Լայթ-նովել|Լայթ֊նովել]]՝ ''Sakura Hiden։ Thoughts of Love, Riding Upon a Spring Breeze'' (2015), գրված Տոմոհիտո Օսակիի կողմից և նկարազարդված Կիշիմոտոյի կողմից<ref>{{Cite web|url=http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|title=Full List of Naruto Epilogue Novels Unveiled|publisher=[[Anime News Network]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141209092046/http://www.animenewsnetwork.com/news/2014-12-06/full-list-of-naruto-epilogue-novels-unveiled/.81844|archivedate=9-Դեկտեմբեր-2014|accessdate=26-Դեկտեմբեր-2008}}</ref>, մանրամասնում է Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերությունը։ Զույգը փորձում է փրկել Սակուրային Կիդո Ցումիկիի կողմից առևանգումից հետո, բայց արդեն ուշ էր Սակուրային փրկելու համար, քանի որ նա արդեն փրկել է իրեն<ref>Tomohito, Ōsaki; [[:en:Masashi Kishimoto|Kishimoto, Masashi]] (2016). ''サクラ秘伝 思恋、春風にのせて'' [''Naruto: Sakura's Story — Love Riding the Spring Breeze'']. Shueisha. ISBN <bdi>978-1-42-158442-3</bdi>.</ref>։ == Հետարձագանքներ == [[Պատկեր:41st_Annie_Awards,_Stephanie_Sheh,_2014.jpg|alt=An image depicting a voice actress|մինի| Ստեֆանի Շեհը, Հինատային անգլերեն ձայնային կրկնօրինակողը, գովասանքի է արժանացել:]] Հինատան հայտնի կերպար է Նարուտոյի երկրպագուների շրջանակում՝ զբաղեցնելով 10-րդ տեղը կերպարների հանրաճանաչության առաջին ամենամյա հարցման մեջ<ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2005)։ «Chapter 60»։ Naruto 7։ Viz Media։ ISBN 978-1-59116-875-1</ref>, 6-րդը և՛ երկրորդ<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2006). "Chapter 107". ''Naruto''. Vol. 12. [[:en:Viz Media|Viz Media]]. ISBN <bdi>978-1-4215-0242-7</bdi>.</ref>, և՛ երրորդ հարցման մեջ, 12-րդը՝ չորրորդում<ref>[[Մասաշի Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2007)։ «Chapter 199»։ Naruto 22։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1858-9</ref>, 9-րդը՝ հինգերորդում<ref>[[:en:Masashi_Kishimotohttps://hy.wikipedia.org/wiki/Մասաշի_Քիշիմոտո|Kishimoto, Masashi]] (2008)։ «Chapter 245»։ Naruto 28։ Viz Media։ ISBN 978-1-4215-1864-0</ref>, 13-րդը՝ վեցերորդում, իսկ 10-րդը՝ յոթերորդում։ ''[[Anime News Network|Anime News Network-]]'' ից Էմի ՄաքՆալթին գովաբանել է Ստեֆանի Շեհի ձայնային աշխատանքը «հերոսի ամաչկոտությունը, անհանգստությունն ու վճռականությունը միաժամանակ փոխանցելու համար»<ref name=":0">McNulty, Amy (2015). [https://www.animenewsnetwork.com/review/the-last/naruto-the-movie/bluray/.85218 "The Last: Naruto the Movie"]. Anime News Network. Արխիվացված է օրիգինալից 13-Մայիս-2016</ref>։ Հինատայի վերաբերյալ ապրանքներ են թողարկվել՝ ներառյալ [[Գործողություն գործիչ|արձանիկներ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|title="Naruto Shippuden" Hinata Hyuga Leads Off "Naruto Gals" Figures Line|date=7-Սեպտեմբեր-2016|publisher=[[Crunchyroll]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180511200844/http://www.crunchyroll.com/anime-news/2016/09/07-1/naruto-shippuden-hinata-hyuga-leads-off-naruto-gals-figures-line|archivedate=11-Մայիս-2018|accessdate=11-Մայիս-2018}}</ref>։ 2021 թվականի հարցման ժամանակ Հինատան քվեարկվել է որպես «Բորուտո․ Նարուտո- հաջորդ սերունդերը» ֆիլմի ''4-րդ ամենահայտնի կերպարը''<ref>{{Cite web|url=https://www.viz.com/blog/posts/boruto-popularity-poll-results-may-2021|title=Boruto Popularity Poll Results May 2021|last=Brown|first=Urian|date=2021|website=Viz Media|accessdate=21-Հունվար-2022}}</ref>։ ''Անիմե լրատվական ցանցից'' Կարլ Քիմլինգերը, վերանայելով սերիալի վաղ պատմություններից մեկը, ասաց, որ Հինատայի մենամարտը խթանեց «փոխելու իր վճռականությունը»՝ իր թույլ բնավորության պատճառով<ref>Kimlinger, Carl (November 2, 2006). [http://www.animenewsnetwork.com/review/naruto-gn-8-10 "Naruto G.novel 8-10"]. Anime News Network. Վերցված է 21-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ ''[[IGN|IGN-]]<nowiki/>ի'' Չարլզ Ուայթը հիանում էր Հինատայի կերպարով առաջին անիմե սերիայում՝ գովաբանելով, թե ինչպես է նա միայնակ պայքարում, որպեսզի փրկի Նարուտոյին հակառակորդ Ջիգայից<ref>White, Charles (2008). [https://www.ign.com/articles/2008/08/26/naruto-the-byakugan-sees-the-blind-spot-review "Naruto: "The Byakugan Sees the Blind Spot!" Review"]. IGN. Վերցված է 13-Հուլիս-2017</ref>։ Սերիալի եզրափակիչ փուլի ընթացքում Քրիս Բևերիջին ''The Fandom Post-'' ից դուր եկավ, թե ինչպես է Հինատան աջակցում Նարուտոյին և շարունակում օգնել նրան պայքարել իրենց թշնամիների դեմ<ref>Beveridge, Chris (2014). [https://www.fandompost.com/2014/06/06/naruto-shippuden-episode-364-anime-review/ "Naruto: Shippuden Episode #364 Anime Review"]. The Fandom Post. Արխիվացված է օրիգինալից 30-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ Քննադատ Յուկարի Ֆուջիմոտոն հայտարարել է, որ Հինատան, իգական սեռի այլ կերպարների հետ միասին, առաջնահերթություն է տվել սիրուն՝ համարելով այն ավելի կարևոր, քան որպես նինջա առաջադիմելը<ref>[[:en:Yukari_Fujimoto|Fujimoto Yukari]] (2013)։ «Women in "Naruto", Women Reading "Naruto"»։ in Berndt Jaqueline, Kümmerling-Meibauer Bettina։ Manga's cultural crossroads։ Hoboken: Taylor and Francis։ էջեր 175–176։ ISBN 978-1-134-10283-9</ref>։ Առաջին անգամ նրան տեսնելով սերիալի II մասում, Ջեյսոն Թոմփսոնը հիացավ Հինատայի դիզայնով և ակնկալում էր, որ նա և Նարուտոն ապագայում միասին կլինեն<ref>[[:en:Jason_Thompson_(writer)|Thompson Jason]] (2014)։ [https://www.animenewsnetwork.com/house-of-1000-manga/2014-11-13/naruto-part-ii/.80991 «House of 1000 Manga Naruto Part II»]։ Anime News Network։ Արխիվացված է [https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700 օրիգինալից] 28-Ապրիլ-2017-ին։ Վերցված է 16-Մայիս-2017</ref>։ Իսկ Ռեմսի Իսլերը ''IGN-'' ից հայտարարեց, որ թեև Հինատայի և Նարուտոյի միասին լինելն անակնկալ չէր, այնուամենայնիվ, այն հիասթափեցրեց որոշ երկրպագուների, ովքեր ցանկանում էին, որ Նարուտոն հարաբերություններ հաստատի Սակուրա Հարունոյի հետ<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|title=Naruto manga finale (chapter 699-700)|last=Isler, Ramsey|date=2014|publisher=[[IGN]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161227232749/http://www.ign.com/articles/2014/11/10/naruto-manga-finale-review-chapter-699-and-700|archivedate=27-Դեկտեմբեր-2016|accessdate=16-Հունիս-2017}}</ref>։ Նարուտոյի և Հինատայի հարաբերությունների զարգացման քննադատական վերաբերմունքը «Վերջինը» ֆիլմում ընդհանուր առմամբ դրական էր։ ''[[Լոս Անջելես Թայմս]]ից'' Չարլզ Սոլոմոնը ֆիլմում նրանց հարաբերությունները բնութագրում էր, որպես «անհարմար սիրավեպ»<ref>[https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-last-naturo-movie-review-20150220-story.html "Elaborate 'Last' in Naruto series packs visual punch"]. ''Los Angeles Times''. Արխիվացված է օրիգինալից 17-Օգոստոս-2016</ref>, մինչդեռ ''Japanator.com-''ը գրում էր, որ Հինատայի պայքարը սիրավեպի հետ ֆիլմի բարենպաստ կողմերից է<ref>[https://www.siliconera.com/ "The Last: Naruto The Movie"]. Japanator.com. Արխիվացված է օրիգինալից 10-Օգոստոս-2016</ref>։ ՄաքՆալթին ասաց, որ թեև սիրավեպը սկզբում կարող էր անհարմար թվալ, բայց ֆիլմի շարունակման ընթացքում այն շատ ավելի գրավիչ դարձավ հեռուստադիտողների համար<ref name=":0" />։ ''Մեծ Բրիտանիայի Անիմե ցանցի'' գրող Դեն Ռոդսը համաձայնել է Բևերիջի հետ՝ ասելով, որ սյուժեի հիմնական շեշտը Հինատայի և Նարուտոյի հարաբերություններն են, այլ ոչ թե ֆիլմի չարագործի հայտնվելը<ref>Rhodes, Dan. [https://web.archive.org/web/20170202020106/http://www.uk-anime.net/anime/Last%2C_The%3A_Naruto_the_Movie.html "Anime Review: Last, The: Naruto the Movie"]. UK Anime Network. Վերցված է 20-Հոկտեմբեր-2016</ref>։ 2018 թվականի մարտին չինացի մուլտիպլիկատոր Չենգսի Հուանգն իր ինստագրամում հրապարակել է մի տեսանյութ, որտեղ Նարուտոն և Հինատան մերկ գրկախառնվում են անկողնում։ Տեսանյութը արժանացել է երկրպագուների բացասական արձագանքին։ Հուանգը ներողություն հայցեց, և հավելեց, որ անիմացիան պարզապես պրակտիկա էր, և որ նա ցանկանում էր պատկերել ամուսնական զույգի առօրյան, սակայն ի պատասխան, այնուամենայնիվ, ջնջեց տեսանյութը<ref name="Otaku Usa">{{Cite web|url=http://www.otakuusamagazine.com/animator-apologizes-posting-adult-naruto-animation/|title=Animator Apologizes After Posting Adult Naruto Animation|date=10-Հունվար-2018|publisher=Otaku Usa|accessdate=11-Սեպտեմբեր-2018}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> == Արտաքին հղումներ == [[c:Category:Hinata Hyuga|Hinata Hyuga]] at Wikimedia Commons [[Կատեգորիա:Articles with short description]] [[Կատեգորիա:Short description is different from Wikidata]] [[Կատեգորիա:Նարուտոյի կերպարներ]] [[Կատեգորիա:Նարուտո]] [[Կատեգորիա:Մանգա]] [[Կատեգորիա:Անիմեի հերոսներ]] 5blgj6wzbb2zydmss7seykbnhrdh3xk 4 1097240 8473911 8473369 2022-07-22T23:39:49Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Ռոբոտ։ Արխիվացվում է 2 քննարկման բաժիններ [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]]-ից wikitext text/x-wiki {{talk archive}} == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == Քննարկման փակում == Վիքիհամայնքի, այդ թվում՝ ադմինիստրատորների, ուշադրությունն եմ հերթական անգամ հրավիրում [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80#%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4 այս քննարկման] փակման անհրաժեշտության վրա։ Քննարկումը բացվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, իսկ վերջին գրառումը կատարվել 2022 թվականի ապրիլի 4-ին։ --[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:10, 18 Հունիսի 2022 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == Քննարկման փակում == Վիքիհամայնքի, այդ թվում՝ ադմինիստրատորների, ուշադրությունն եմ հերթական անգամ հրավիրում [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80#%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4 այս քննարկման] փակման անհրաժեշտության վրա։ Քննարկումը բացվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, իսկ վերջին գրառումը կատարվել 2022 թվականի ապրիլի 4-ին։ --[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:10, 18 Հունիսի 2022 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == Քննարկման փակում == Վիքիհամայնքի, այդ թվում՝ ադմինիստրատորների, ուշադրությունն եմ հերթական անգամ հրավիրում [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80#%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4 այս քննարկման] փակման անհրաժեշտության վրա։ Քննարկումը բացվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, իսկ վերջին գրառումը կատարվել 2022 թվականի ապրիլի 4-ին։ --[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:10, 18 Հունիսի 2022 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == Քննարկման փակում == Վիքիհամայնքի, այդ թվում՝ ադմինիստրատորների, ուշադրությունն եմ հերթական անգամ հրավիրում [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80#%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4 այս քննարկման] փակման անհրաժեշտության վրա։ Քննարկումը բացվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, իսկ վերջին գրառումը կատարվել 2022 թվականի ապրիլի 4-ին։ --[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:10, 18 Հունիսի 2022 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself. Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals. On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 Հունիսի 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 --> == Քննարկման փակում == Վիքիհամայնքի, այդ թվում՝ ադմինիստրատորների, ուշադրությունն եմ հերթական անգամ հրավիրում [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80#%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4 այս քննարկման] փակման անհրաժեշտության վրա։ Քննարկումը բացվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին, իսկ վերջին գրառումը կատարվել 2022 թվականի ապրիլի 4-ին։ --[[Մասնակից:Gardmanahay|Գարդմանահայ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 14:10, 18 Հունիսի 2022 (UTC) 4ne262443flope9wt4uk1z34b46t235 2 1097387 8473759 8471477 2022-07-22T12:39:22Z Լիլիթ-Գ-5 121870 wikitext text/x-wiki Լոռու մարզի քաղաքների մշտական բնակչության թվաքանակը 2021թ․-ի հունվարի 1-ի դրությամբ {{Graph:Chart|width=800|height=300|xAxisTitle=Քաղաքներ|yAxisTitle=Բնակչություն|type=rect|x=Ալավերդի,Ախթալա,Թումանյան,Շամլուղ,Սպիտակ,Ստեփանավան,Տաշիր,Վանաձոր|y=76860, 12677, 12361, 12232, 7256, 1951, 1448, 602}} Լոռու մարզի Համախառն ներքին արդյունքը բնակչության մեկ շնչի հաշվով, դրամ {{Graph:Chart|width=500|height=300|xAxisTitle=|yAxisTitle=ՀՆԱ|legend=|type=line|x=2015,2016,2017,2018,2019|y1=1.678.637, 1.693.444, 1.867.656, 2.026.620, 2.208.716|y2=1.135.476, 1.030.165, 1.263.372, 1.147.025, 1.070.810|colors=#0000aa,#ff8000}} {{Graph:Chart|width=500|height=300|xAxisTitle=|yAxisTitle=ՀՆԱ|legend=|type=line|x=2015,2016,2017,2018,2019|y1=1678,1693, 1867, 2026, 2208|y2=1135, 1030,1263,1147,1070|colors=#0000aa,#ff8000}} {| class="wikitable" |+ |- ! !! 2016 !! 2017 !! 2018 !! 2019 !! 2020 |- | Թատրոնների քանակը || 3 || 3 || 3 || 3 || 3 |- | Ներկայացումների քանակը || 180 || 189 || 163 || 173 || 59 |- | Հանդիսատեսների թվաքանակը, հազ.մարդ || 32.3 || 38.6 || 33.1 || 33.8 || 8.6 |- | Ստացված հասույթը, հազ. դրամ || 15 472.9 || 175 384 || 16 033.7 || 18 073 || 5 435.6 |- | Հաճախողների թվաքանակը մեկ ներկայացման հաշվով, մարդ || 180 || 205 || 203 || 195 || 146 |} kz3dyrl0blwwc9ttrkhnm7ud53m99z4 0 1097960 8473858 8472083 2022-07-22T18:34:19Z Արման Խալաթյան 120647 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Յան Վեյն''' ({{lang-nl|Jan Wijn}}, {{ԱԾ}}), հոլանդացի դաշնակահար և երաժշտության մանկավարժ։ == Կենսագրություն == 1955 թվականին ավարտել է Ամստերդամի կոնսերվատորիան։ Նրա ղեկավարը եղել է հոլանդացի դաշնակահար Կոռնելիուս Բերխաուտին։ ղեկավարությամբ։ Բելա Չիկայի և [[Ալիսիա դե Լառոչա]]յի մոտ նա նույնպես ուսում է ստացել։ 1960 թվականին Իսպանիայի Օրենս քաղաքում տեղի ունեցած դաշնամուրի միջազգային մրցույթում Յան ՎԵյնն արժանացել է առաջին մրցանակին։ 1975-1996 թվականներին բժշկական նկատառումներից ելնելով նա ստիպված է եղել սահմանափակել իր երգացանկը<ref>[https://nos.nl/artikel/2436480-gevierd-pianist-en-pianopedagoog-jan-wijn-88-overleden Gevierd pianist en pianopedagoog Jan Wijn (88) overleden Gevierd pianist en pianopedagoog Jan Wijn (88) overleden]</ref>։ Ձայնագրել է [[Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտ|Մոցարտի]], [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն|Բեթհովենի]], [[Քամիլ Սեն-Սանս|Սեն Սանսի]], [[Սերգեյ Ռախմանինով|Ռախմանինովի]], [[Մորիս Ռավել|Ռավելի]] դաշնամուրային կոնցերտները, [[Ֆրեդերիկ Շոպեն|Շոպենի]], [[Ֆերենց Լիստ|Լիստի]], [[Յոհաննես Բրամս|Բրամսի]], [[Կլոդ Դեբյուսի|Դեբյուսիի]] այլոց ստեղծագործությունները<ref>[https://www.gids.tv/tv-gids/uitzending-gemist/podium-witteman/3881394 Jan Wijn] </ref>։ 1962-1969 թվականներին դասավանդել է Բրաբանտի կոնսերվատորիայում, 1969 թվականից՝ Ամստերդամի։ Վեյնի սաներից են Հանս Էյսակերսը, Յորամ Իշ-Հուրվիցը, Բաս Վերհեյդենը, Իվո Յանսենը, Վիբի Սուրյադին և այլ հայտնի հոլանդացի դաշնակահարներ<ref>{{Cite web|url=https://www.volkskrant.nl/gs-b4107c28|title=Er zijn weinig bekende Nederlandse pianisten die geen les hebben gehad van Jan Wijn (1934-2022)|last=Kerkhof|first=Merlijn|date=2022-07-13|website=de Volkskrant|language=nl-NL|accessdate=2022-07-16}}</ref>։ Յան ՎԵյնը մահացել է 2022 թվականի հուլիսի 12-ինа<ref>[https://nos.nl/artikel/2436480-gevierd-pianist-en-pianopedagoog-jan-wijn-88-overleden Gevierd pianist en pianopedagoog Jan Wijn (88) overleden]</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.hollandmusicsessions.com/concerts/mastersontour.html International Holland Music Sessions] *[https://www.conservatoriumvanamsterdam.nl/nieuws/2009/11/jan-wijn-benoemd-tot-officier-in-orde-van-oranje-nassau/ Jan Wijn] receives {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Մանկավարժներ այբբենական կարգով]] l10z2knu12g5trwo6i1hpgqscekdndh 0 1098205 8473976 8473398 2022-07-23T08:00:40Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 +[[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կրոնական կառույց}} '''Վիեննայի Սուրբ Օգոստինոս եկեղեցի''', ('''Աուգուստիներկիրխե''', {{lang-de|Augustinerkirche }}), [[Գոթական ճարտարապետություն|գոթական]] եկեղեցի [[Ներքին քաղաք (Վիեննա)|Ներքին քաղաքի]] «Josefplatz» հրապարակում.<ref name="wein">{{cite web |title=Augustinerkirche |work=Wein-Vienna |url=http://www.wien-vienna.at/blickpunkte.php?ID=1707 |access-date=29 January 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130205175731/http://www.wien-vienna.at/blickpunkte.php?ID=1707 |archive-date=5 February 2013 |url-status=dead }}</ref>։ Այն հիմնադրվել է դուքս Ֆրեդերիկ Գեղեցիկի կողմից 1327 թվականին Օգոստինյան կարգի վանականների վանքի հետ միասին։ Եկեղեցին օծվել է 1349 թվականին, իսկ 1634 - 1783 թվականներին այն համարվում էր [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] պալատական ​​եկեղեցին։ Այսօր այն [[բարոկկո]] ոճի հիանալի օրինակ է, որն այդքան տարածված է Ավստրիայում։ Եկեղեցին մի քանի անգամ փոխանցվել է տարբեր համայնքների, իսկ 1951 թվականին կրկին փոխանցվել է Ավգուստինյաններին։ Կայսրուհի [[Մարիա Թերեզա|Մարիա Թերեզան]] և [[Լոթարինգիա|Լոթարինգիայի]] Ֆրանց Ստեֆանը, կայսր [[Ֆրանց Յոզեֆ I|Ֆրանց Յոզեֆը]] և [[Էլիզաբեթ Բավարացի (Ավստրիայի կայսրուհի)|Սիսին]], թագաժառանգ [[Ռուդոլֆ (Ավստրիայի կրոնպրինց)|Ռուդոլֆը]] և արքայադուստր Ստեֆանիան, ինչպես նաև Ֆրանսիայի կայսր [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն]] ու [[Մարիա-Լուիզա Ավստրիացի|Մարիա Լուիզը]] պսակադրվել են եկեղեցում։ Եկեղեցու գանձը 54 արծաթյա կարաս է՝ բազմաթիվ [[Հաբսբուրգներ|հաբսբուրգների]] սրտերով՝ [[Ֆերդինանդ II (Արագոնի թագավոր)|Ֆերդինանդ II]]-ից մինչև [[Ֆրանց Յոզեֆ I|Ֆրանց Ջոզեֆ I]]-ի հայր Ֆրանց Կարլը<ref name=loretto>{{cite web|url=http://www.augustinerkirche.at/augustinus_herzgruft.php |title=Die Herzgruft in der Loretokapelle |access-date=11 December 2007 |language=de |publisher=Augustinerkloster |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120205204158/http://www.augustinerkirche.at/augustinus_herzgruft.php |archive-date=5 February 2012 }}</ref>։ Դրանք պահվում են Գեորգի մատուռի այսպես կոչված «սրտերի կրիպտում» ({{lang-de|Herzgruftel}})։ Կա նաև Մարի Լուիզայի՝ Նապոլեոն I-ի որդու՝ Նապոլեոն II-ի սրտով մի սափոր։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Ավստրիայի եկեղեցիներ]] [[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] 6hlajhue73x5br4lsg8xdwwpnutic5n 0 1098224 8473975 8473322 2022-07-23T08:00:30Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 +[[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Լուի Էրսան''' ({{lang-fr|Louis Hersent}}, {{ԱԾ}}), [[Ֆրանսիացիներ|ֆրանսիացի]] նկարիչ։ == Կենսագրություն == Լուի Էրսանը [[Ժան Բատիստ Ռենո|Ժան Բատիստ Ռենոյի]] աշակերտն է եղել։ Սկզբում եղել է [[Ժակ Լուի Դավիդ|Ժակ Լուի Դավիդի]] և Ժիրոդեի հետևորդը և իր ստեղծագործությունների թեման ընտրել է [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցաբանությունից]]։ Այնուհետև, որպես կայացած և ինքնուրույն նկարիչ, սկսել է պատկերել մասամբ պատմական, կենցաղային, մասամբ՝ հովվերգական և ռոմանտիկ սյուժեներ։ Վարպետացել է դիմանկարներ ստեղծելու գործում, որը նրան բերել է նշանակալից, բայց ոչ երկարաժամկետ ճանաչում։ 1822 թվականից սկսած եղել է Ֆրանսիական ինստիտուտի անդամ և 1824 թվականից երկար տարիներ եղել է Փարիզի գեղարվեստի դպրոցի պրոֆեսոր։ Նրա աշակերտներից են հայտնի նկարիչներ Լուի Ժադենը և Պոլ Ժոզեֆ Շենավարը։ Թաղվել է [[Պեր Լաշեզ]] գերեզմանատանը<ref>https://rkd.nl/nl/explore/artists/37941</ref>։ == Ստեղծագործություններ == Էրսանի նկարներն աչքի են ընկնում կոմպոզիցիայի պարզությամբ և կենարարությամբ, իրականության ճշգրիտ արտահայտությամբ, գեղեցիկ պատկերներով, սակայն նրաց մեջ իշխում է կոլորիտային սառնությունը և զգալի է վրձնի չորությունը։ Նկարչի հաջողված աշխատանքներից են․ * «<nowiki/>[[Աքիլլես|Աքիլլեսը]] Բրիսեյդային հանձնում է [[Ագամեմնոն|Ագամեմնոնի]] պատգամաբերներին» (1804), * «Աթալան թունավորվում է Շակտասի ձեռքով» (1806), * «Ֆենելոնը հետ է բերում գյուղացուց խլված կովը» (1810), * «<nowiki/>[[Դափնիս և Քլոե|Դափնիսը]] հանում է [[Դափնիս և Քլոե|Քլոեի]] ոտքի փուշը» (1817) * «Լուի XVI-ը քաղաքի չքավորներին գումար է տալիս 1788 թվականին Ֆրամսիայում բռնկված սովի ժամանակ» (1817, Վերսալի պատմության թանգարան). == Պատկերասրահ == <gallery widths="150" heights="150" class="center"> Պատկեր:Perier, Mme Casimir.jpg|alt=Портрет Паулины Перье|Պաուլինա Պերիեի դիմանկար Պատկեր:Perier, Casimir.jpg|alt=Портрет Казимира Перье|Կազիմիր Պերիեի դիմանկար Պատկեր:Louis Hersent - Delphine de Girardin.jpg|alt=Портрет Дельфины де Жирарден|Դելֆինա դե Ժիրարդենի դիմանկար Պատկեր:Marie-Amélie de Bourbon 1.JPG|alt=Портрет французской королевы Марии-Амалии Неаполитанской.|[[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] թագուհի Մարիա-Ամալյա Նեապոլիտանացու դիմանկար Պատկեր:Queen Marie Amélie with her youngest sons, the Dukes of Montpensier and Aumale by Louis Hersent (1835, Versailles) .jpg|alt=Портрет французской королевы Марии Амалии Неаполитанской и её сыновей Генриха и Антуана|[[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայի]] թագուհի Մարիա-Ամալյա Նեապոլիտանացու և նրա որդիների՝ Հենրիխի և Անտուանի դիմանկար Պատկեր:Louis Hersent - Peter I of Russia and Louis XV of France.jpg|alt=«Պետրոս I и Լուի XV».)|«<nowiki/>[[Պետրոս I]] և Լուի XV» Պատկեր:Fénélon returns a Stolen Cow to a Peasant (Louis Hersent) - Nationalmuseum - 23791.tif|alt=Фенелон приводит к крестьянину корову, отнятую у него неприятелем. Национальный музей Швеции, Стокгольм (1810)|«Ֆենելոնը հետ է բերում գյուղացուց խլված կովը» (1810) </gallery> == Գրականություն == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Эрсан, Луи}} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:19-րդ դարի ֆրանսիացի նկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի նկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Ֆրանսիացի դիմանկարիչներ]] [[Կատեգորիա:Նկարիչներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Բնօրինակում անաղբյուր հոդվածներ]] nixm9oou703yt9n4ojetshmnovgnlnb 0 1098244 8473940 8473487 2022-07-23T00:07:09Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ}} '''Բարբարա Թոմփսոն''' ({{lang-en|Barbara Thompson}}, {{ԱԾ}}), բրիտանացի երաժիշտ, սաքսոֆոնահար, ֆլեյտահար և կոմպոզիտոր։ == Կենսագրություն == Բարբարա Թոմփսոնը ծնվել է 1944 թվականին<ref name=":0">{{Lien web |langue=en |auteur=Nana Araba |titre=Barbara Thompson Husband: Who is Drummer Jon Hiseman? |url=https://abtc.ng/barbara-thompson-husband-who-is-drummer-jon-hiseman/ |site=ABTC |consulté le=10 juillet 2022}}</ref><ref>{{Lien web |langue=en-us |titre=La saxophoniste de jazz anglaise Barbara Thompson est décédée à 77 ans |url=https://france.dayfr.com/nouvelles/343969.html |site=France Day FR News |date=2022-07-10 |consulté le=2022-07-11}}</ref>։ Տարրական դպրոցից հետո նա 1955-1962 թվականներին նա հաճախել է Քուինս քոլեջ և մասնակցել կլառնետի և դաշնամուրի դասերի։ 13-ից 17 տարեկան հասակում նվագել է Լոնդոնի դպրոցների սիմֆոնիկ նվագախմբում։ [[Դյուկ Էլինգտոն]]ի և [[Ջոն Քոլթրեյն]]ի երաժշտությունը ստիպել է նրան հետաքրքրվել ջազով և սաքսոֆոնով։ Մոտ 1970 թվականին Թոմփսոնը միացել է Նիլ Արդլիի ջազային խմբին։ Խմբում նա հանդիպել է բրիտանական ջազային բեմի ապագա աստղեր Յան Քարին, Թրևոր Ուոթսին, Ջեք Բրյուսին և թմբկահար Ջոն Հիսմանին։ Վերջինիս հետ նա ամուսնացել է 1967 թվականին<ref name=":2">{{Lien web |langue=en |auteur=Dave Lynch |titre=Barbara Thompson Biography, Songs, & Albums |url=https://www.allmusic.com/artist/barbara-thompson-mn0000320678/biography |site=AllMusic |consulté le=2022-07-11}}</ref>։ Բարբարա Թոմփսոնը տառապելով պարկինսոնի հիվանդությամբ, ինչի պատճառով 2001 թվականին դադարել է սաքսոֆոն նվագել։ Որոշ ժամանակ նա իրեն նվիրել է կոմպոզիտորական աշխատանքին, իսկ հետո՝ 2003 թվականին վերադարձել է բեմ։ Բարբարա Թոմփսոնը մահացել է 2022 թվականի հուլիսի 9-ին<ref name=":3"> {{Lien web |langue=en-US |titre=Barbara Thompson, The Grand Dame Of British Jazz, Passed Away |url=https://dmme.net/barbara-thompson-the-grand-dame-of-british-jazz-passed-away/ |série=DMME.net |consulté le=2022-07-10}}</ref><ref>{{Lien web |langue=en-US |titre=Barbara Thompson Dies Aged 77 |url=https://www.temple-music.com/project/journey-to-a-destination-unknown-2/ |site=Barbara Thompson & Jon Hiseman {{!}} Official Site |consulté le=2022-07-11}}</ref>։ == Սկավառակագրություն == * ''The Man Who Took The Valise Off The Floor Of Grand Central Station At Noon''. The She Trinity, 1966 * ''Angle''. Howard Riley Trio, 1968 * ''Valentyne Suite''. Colosseum, 1969 * ''Daughter of Time''. Colosseum, 1970 * ''Michael Gibbs''. Michael Gibbs, 1970 * ''Little Big Band''. Keef Hartley Band, 1971 * ''The Beginning — Vol. 6: Keef Hartley Band''.Keef Hartley Band, 1973 * ''The Roaring Silence''. Manfred Mann's Earth Band, 1976 * ''Kaleidoscope Of Rainbows''. Neil Ardley, 1976 * ''Live Im Schuetzenhaus''. United Jazz and Rock Ensemble, 1977 * ''NDR Jazzworkshop '77''. Various Artists, 1977 * ''Barbara Thompson’s Paraphernalia''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1978 * ''Barbara Thompson’s Jubiaba''. Barbara Thompson, 1978 * ''Variations''. Andrew Lloyd Webber, 1978 * ''Harmony of the Spheres''. Neil Ardley, 1978 * ''Teamwork''. United Jazz and Rock Ensemble, 1978 * ''Wilde Tales''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1979 * ''Tell Me On A Sunday''. Marti Webb, 1979 * ''The Break Even Point''. United Jazz and Rock Ensemble, 1979 * ''Live In Concert''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1980 * ''Chance''. Manfred Mann's Earth Band, 1980 * ''Cats''. Andrew Lloyd Webber, 1981 * ''Live in Berlin''. United Jazz and Rock Ensemble, 1981 * ''Zwischenbilanz-Das Beste aus den Jahren 1977—1981''. United Jazz and Rock Ensemble, 1981 * ''Mother Earth''. Barbara Thompson, 1982 * ''Ghosts''. Barabara Thompson/Rod Argent, 1982 * ''Cool Cat''. Jeff And Friends Wohlgenannt, 1983 * ''Requiem''. Andrew Lloyd Webber, 1983 * ''Pure Fantasy''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1984 * ''United Live Opus sechs''. United Jazz and Rock Ensemble, 1984 * ''Frauen-Power''. Various Artists, 1985 * ''Shadow Show''. Barbara Thompson/Rod Argent, 1985 * ''Live im Berliner Metropol-Theater''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1985 * ''Heavenly Bodies''. Barbara Thompson, 1986 * ''Ganz schoen heiss, Man! About Time Too!''. Jon Hiseman, 1986 * ''Highlights II''. United Jazz and Rock Ensemble, 1987 * ''A Cry From The Heart''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1988 * ''Songs From The Center Of The Earth''. Barbara Thompson, 1990 * ''Perspective '92''. Various Artists, 1991 * ''Breathless''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1991 * ''Round Seven''. United Jazz and Rock Ensemble, 1992 * ''Everlasting Flame''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1993 * ''Barbara Song''. Barbara Thompson and the Medici String Quartet, 1995 * ''Lady Saxophone''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1995 * ''Die Neunte von United''. United Jazz and Rock Ensemble, 1996 * ''Women’s Music From Celestial Harmonies''. Various Artists, 1996 * ''Shifting Sands''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 1998 * ''The Sound Inside / Music And Architecture''. Various Artists, 1998 * ''Thompson’s Tangos and other soft Dances''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 2000 * ''Cuff Clout''. Kate and Mike Westbrook, 2001 * ''In the Eye of a Storm''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 2003 * ''Never Say Goodbye''. Barbara Thompson’s Paraphernalia, 2005 * ''Live05''. Colosseum, 2007 * ''Live05'' Barbara Thompson’s Paraphernalia (DVD), 2011 == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * [https://web.archive.org/web/20120220153752/http://www.temple-music.com/tm05on/html/barbara.html Barbara Thompson: Biography and Discography] * [http://www.answers.com/topic/barbara-thompson-musician Answers.com: Barbara Thompson] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Անգլիացի կոմպոզիտորներ]] g6n2m7fpqiwfegfxoxu0g71ebv4jpxd 0 1098250 8473936 8473652 2022-07-23T00:06:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կանաչ գոտի}} '''Դրուկ-Յուլ այգի''' ({{lang-de|Druk-Yul-Park}}), այգի, որը գտնվում է [[Վիեննա]]յի հարավում (Ավստրիա), Լիեզինգ թաղամասում։ Այգին գտնվում է Շպայզինգերշտրասսեյի, Վիտգենշտայնշտրասսեյի և Ռոզենխյուգելշտրասսեյի խաչմերուկում<ref>{{Cite web |title=Austrian - Bhutan Society - This is what Druk Yul Park in Vienna currently looks like: {{!}} Facebook |url=https://www.facebook.com/austriabhutansociety/photos/a.1612341112314999/1612341082315002/ |access-date=2022-05-19 |website=www.facebook.com |language=en}}</ref>։ == Պատմություն == [[2007]] թվականին որոշում է կայացվել մեծարանքի արժանացնել [[Բութան]]ի և [[Ավստրիա]]յի միջև բարեկամական հարաբերությունները<ref>{{Cite web |title=Austrian Development Agency |url=https://www.entwicklung.at/en/countries/bhutan |access-date=2022-05-19 |website=www.entwicklung.at |language=de |archive-date=2022-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220518175223/https://www.entwicklung.at/en/countries/bhutan |deadlink=no }}</ref>։ Այգին կառուցվել է Բութանի Թագավորության 100-ամյակի պատվին<ref>{{Cite web |last=spreisch |date=2007-09-12 |title=Wien erhält Bhutan-Park - 100 Jahre Monarchie im Himalaya-Staat |url=https://www.vienna.at/wien-erhlt-%c2%84bhutan-park%c2%93-100-jahre-monarchie-im-himalaya-staat/2453269 |access-date=2022-05-19 |website=vienna.at |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108080400/https://www.vienna.at/wien-erhlt-%c2%84bhutan-park%c2%93-100-jahre-monarchie-im-himalaya-staat/2453269 |deadlink=no }}</ref>։ [[2010]] թվականին Ավստրիա-Բութանական համայնքի նախաձեռնությամբ Մյոդլինգի Բարձրագույն տեխնիկական քոլեջի ուսանողները այգում կառուցեցին բուդդայական [[ստուպա]]<ref>{{Cite web |title=druk yul park |url=http://a-lp.jimdo.com/projekte/fokus-bhutan/druk-yul-park/ |access-date=2022-05-19 |website=Arch. Franz Leuthner |language=de-DE |archive-date=2022-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220519103814/https://a-lp.jimdo.com/projekte/fokus-bhutan/druk-yul-park/ |deadlink=no }}</ref>։ Այգին բացվել է 2012 թվականի ապրիլի 6-ին [[Չինաստան]]ի, [[Հնդկաստան]]ի դեսպանների և Բութանի համայնքի ներկայությամբ։ [[2014]] թվականին այգում մանի պատ է կանգնեցվել<ref>{{Cite web |title=HTL Mödling {{!}} Htl Mödling |url=https://htl.moedling.at/ |access-date=2022-05-20 |website=htl.moedling.at |archive-date=2022-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220520062142/https://htl.moedling.at/ |deadlink=no }}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery> Druk Yul Park 08, Vienna - birds' bath.jpg| Druk Yul Park 05, Vienna - mani wall.jpg| Übersichtsaufnahme_des_Druk-Yul-Park.jpg Druk_Yul_Park_03,_Vienna_-_mani_wall.jpg Wien_23_Druk-Yul-Park_a.jpg </gallery> == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} [[Կատեգորիա:Վիեննայի այգիներ]] fl5tf8eo8xb3pp8iapfw5aqyexhmaf9 0 1098253 8473930 8473717 2022-07-23T00:05:29Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ | ԱԱՀ = Համլետ Առաքելյան | բնագիր ԱԱՀ = | background-color = #ededed | պատկեր = Hamlet Arakelyan - Համլետ Առաքելյան.jpg | չափ = | նկարագրում = | ծննդյան օր = | ծննդավայր = | վախճանի օր = | վախճանի վայրը = | քաղաքացիություն = | ազգություն = հայ | ալմա մատեր = | կրոն = | ազդվել է = | ազդել է = | գրքեր = | աշխատանք = | կարողություն = | մասնագիտություն = հեռուստատեսության և ռադիոյի հաղորդավար, հեղինակ | գործունեություն = | աշխատավայր = | ամուսին = | ծնողներ = | երեխաներ = | պարգևներ և մրցանակներ = | կայք = | ստորագրություն = | Վիքիպահեստ = }} '''Համլետ Ռուդոլֆի Առաքելյան''' ({{ԱԾ}}), [[Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն|Հանրային հեռուստաընկերության]] և [[Հայաստանի հանրային ռադիո|ռադիոյի]] հաղորդավար, հեղինակ<ref>{{Cite web|url=https://weproject.media/articles/detail/zanyatiya-dosukh-i-otdykh-v-erevane-kakie-mesta-vybiraet-kreativnaya-armyanskaya-molodezh/|title=Занятия, досуг и отдых в Ереване: какие места выбирает креативная армянская молодежь|website=weproject.media|language=ru|accessdate=2022-07-18}}</ref>։ == Կենսագրություն == Ծնվել է 1995 թվականի հուլիսի 20-ին, Երևանում։ 2012 թվականին ավարտել է Երևանի Վ. Պետրոսյանի անվան թիվ 51 միջնակարգ դպրոցը, 2016 թվականին՝ [[Երևանի պետական համալսարան|Երևանի պետական համալսարանի]] Եվրոպական լեզուների և հաղորդակցության Անգլերեն և միջմշակութային հաղորդակցություն բաժինը։ 2018-ին դարձել է Արտասահմանյան գրականության մագիստրոս։ Բանասիրական գիտությունների թեկնածու է մեդիալեզվաբանություն գիտակարգում։ Քույրը՝ երաժիշտ-երգահան yellowheart.-ն է՝ Լիլի Առաքելյանը<ref>{{Cite web|url=https://kamoblog.tv/blog/post/yellow|title=ԷԼԻ ԵՍ ՈՒ ԴՈՒ...Ինչու է քաղաքը լսում 21-ամյա Yellowheart–ին|last=KamoTovmasyan|website=kamoblog.tv|language=hy|accessdate=2022-07-17}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=3372&name=Hamlet_Arakelyan|title=- Համլետ Առաքելյան|website=avproduction.am|accessdate=2022-07-17}}</ref>։ == Գործունեություն == === Հեռուստատեսային և ռադիո գործունեություն === Հեռուստատեսային գործունեությունը սկսել է դեռևս 2003 թվականին՝ աշխատելով [[Կենտրոն (հեռուստաընկերություն)|«Կենտրոն» հեռուստաընկերության]] «Ի՞նչ է, ո՞վ է» հեռուստանախագծում՝ որպես հաղորդավար<ref>{{Cite web|url=https://citylife.am/2017/05/20/%d5%b0%d5%a1%d5%be%d5%a1%d5%bf%d5%a8-%d5%b4%d5%a1%d6%80%d5%a4%d5%b8%d6%82-%d5%a3%d5%b8%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%a1%d5%b6-%d5%b4%d5%ab%d5%a1%d5%af-%d5%a1%d5%ba%d5%a1%d5%be%d5%a5%d5%b6%d5%b6/|title=Հավատը մարդու գոյության միակ ապավենն է. Համլետ Առաքելյան|last=Gasparyan|first=Hasmik|website=citylife.am|language=en-US|accessdate=2022-07-17}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://citylife.am/2017/05/20/%d5%b0%d5%a1%d5%be%d5%a1%d5%bf%d5%a8-%d5%b4%d5%a1%d6%80%d5%a4%d5%b8%d6%82-%d5%a3%d5%b8%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%a1%d5%b6-%d5%b4%d5%ab%d5%a1%d5%af-%d5%a1%d5%ba%d5%a1%d5%be%d5%a5%d5%b6%d5%b6/|title=Հավատը մարդու գոյության միակ ապավենն է. Համլետ Առաքելյան|last=Gasparyan|first=Hasmik|website=citylife.am|language=en-US|accessdate=2022-07-18}}</ref>։ 2005-2010 թվականներին ուսանել է «3 ույու 4» դերասանական ստուդիայում՝ Աշոտ Հակոբյանի արվեստանոցում։ [[Արմենակոբ|«Արմենակոբ» հեռուստաընկերության]] նույնանուն խաղարկային հաղորդաշարում 2005 թվականից աշխատել է որպես հաղորդավար, սկեչային դերասան։ 2008-2010 թվականներին որպես գլխավոր դերակատար նկարահանվել է «Դպրոցական պատմություն» հեռուստաֆիլմում<ref>{{Citation|title=Hamlet Araqelyan, Гамлет Аракелян, Համլետ Առաքելյան|url=https://www.youtube.com/watch?v=bW-DkYUNcts|accessdate=2022-07-17|language=hy-AM}}</ref>։ Նույն ժամանակահատվածում որպես պատանեկան ծրագրի հաղորդավար աշխատել է [[Հայաստանի հանրային ռադիո|Հայաստանի հանրային ռադիոյում]]։ 2012 թվականին ավարտել է [[Հայաստանի երգի պետական թատրոն|Հայաստանի Երգի պետական թատրոնին]] կից դպրոց-ստուդիայի (հաղորդավարության) հեռուստալրագրության բաժինը։ 2012-2016 թվականներին խաղացել է Արթուր Գրիգորյանի «Ուրախ նոտաներ», «Կախարդական դաշնամուր» մյուզիքլներում։ 2013-2018 թվականներին որպես դերասան, հաղորդավար աշխատել է Հայաստանի Երգի պետական թատրոնում, թատրոնի դպրոց-ստուդիայում հաղորդավարություն և խոսքի արվեստ է դասավանդել։ 2013-15 թվականներին աշխատել է [[Արմենիա հեռուստաընկերություն|«Արմենիա» հեռուստաընկերությունում]]՝ որպես հաղորդավար։ 2015-2020 թվականներին որպես հաղորդավար աշխատել է [[Արմնյուզ|«Արմնյուզ» հեռուստաընկերությունում]]՝ վարելով «Chart», «Առաջին ծրագիր», «20 հարց» նախագծերը։ Որպես լրատվական մեկնաբան աշխատել է «Արմնյուզ լրատվականում»։ 2016-2021 թվականներին հաղորդավարություն է դասավադել [[Պանարմենիան մեդիա դպրոց|Պանարմենիան մեդիա դպրոցում]]։ 2018-2020 թվականներին աշխատել է Հանրային ռադիոյի Առաջին ալիքում՝ Առավոտը հանրայինում նախագծում, իսկ 2020 թվականից երիտասարդական ալիքում՝ Իմ ռադիոյում։ Հատկանշական ռադիոնախագծերից են «Բիթրեյթը», «Պոետիկ ռինգը», «Թատրոն Կարանտինը», «Մենք ու մենք» և «Երկու Տանդեմ» փոդքասթները<ref>{{Cite web|url=https://imradio.armradio.am/author/h-araqelyan/|title=Համլետ Առաքելյան — Իմ Ռադիո|last=Առաքելյան|first=Համլետ|language=hy-AM|accessdate=2022-07-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://imradio.armradio.am/category/%D5%B0%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80/%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%B4/|title=2 Տանդեմ — Իմ Ռադիո|language=hy-AM|accessdate=2022-07-18}}</ref>։ 2021 թվականից աշխատում է Հանրային հեռուստաընկերությունում՝ վարելով «ԳործԱրար» և «Առավոտ Լուսո» նախագծերը<ref>{{Cite web|url=https://www.1tv.am/hy/program/videos/ԳործԱրար|title=ԳործԱրար|website=www.1tv.am|language=hy|accessdate=2022-07-18}}</ref><ref>{{Citation|title=Առավոտ լուսո weekend․ Համլետ Առաքելյան|url=https://www.youtube.com/watch?v=Pdaz_spVYt0|accessdate=2022-07-18|language=hy-AM}}</ref>։ Հաղորդավարություն է դասավանդում Առաջին ալիքի Մեդիա ակադեմիայում։ === Գրական գործունեություն === Հրատարակել է «Դեպի Դենվեր», «Փոխարինում» վիպակները, «With My Inner Self» բանաստեղծությունների ժողովածուն։ 2018 թվականին հրատարակել է «Tantric» անգլերեն օրիգինալ բանաստեղծությունների ժողովածուն։ Տպագրվում է Գրանիշ առցանց հարթակում<ref>{{Cite web|url=https://granish.org/tag/%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%AC%D5%A5%D5%BF-%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6/|title=Համլետ Առաքելյան {{!}} Գրանիշ|language=en-US|accessdate=2022-07-17}}</ref>։ Գիտական հոդվածների և երգերի խոսքերի հեղինակ է<ref>{{Cite web|url=https://artsakhlib.am/category/%d5%b0%d5%a5%d5%b2%d5%ab%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%b6%d5%a5%d6%80/|title=Հեղինակներ|website=Արցախի Էլեկտրոնային Գրադարան|accessdate=2022-07-17}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == {{Ծանցանկ}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Հայ հաղորդավարներ]] [[Կատեգորիա:Հայ գրողներ]] [[Կատեգորիա:Հայ բանաստեղծներ]] 4u92h44jzmif6d56u927k5lcivgkepp 0 1098254 8473742 8473735 2022-07-22T12:03:00Z Angel X 37716 wikitext text/x-wiki {{ապագա կինոնկար}} {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ |պատկեր = Teen Wolf the Movie.logo.jpg}} '''«Պատանի գայլը: Ֆիլմ»''', սպասվող [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] գերբնական թրիլեր ժանրի երիտասարդական դրամա ֆիլմ, որի սցենարիստը և ռեժիսորը Ջեֆ Դևիսն է, իսկ գլխավոր՝ Սքոթ ՄաքՔոլի դերը կատարում է [[Թայլեր Փոուզի]]ն: Ֆիլմի թողարկումը կայանալու է 2022 թվականին [[Paramount+]] սթրիմինգ հարթակով: Ֆիլմը ստեղծվել է [[Պատանի գայլը|2011 թվականին ստեղծված համանուն ֆիլմաշարի]] հիման վրա, որն էլ իր հերթին ստեղծվել է 1985 թվականին ստեղծված համանուն ֆիլմի հիման վրա և շարունակում է հեռուստասերիալի պատմությունը ավարտից հետո: Ֆիլմը հանդիսանում է հեռուստասերիալի սպասվող «Գայլերի ոհմակ» սփին օֆի նոր սկիզբը, որի հիմքը հանդիսանում է Էդո վան Բելկոմի հեղինակային նովելը<ref name="Wolf Pack">{{Cite web|url=https://screenrant.com/teen-wolf-movie-future-pack-show-setup-details/|title = Teen Wolf Movie Will Set up New Wolf Pack TV Show|website = [[Screen Rant]]|date = February 16, 2022}}</ref>: ==Դերասանական կազմ== * [[Թայլեր Փոուզի]]՝ Սքոթթ ՄաքՔոլ * [[Քրիսթալ Ռիդ]]՝ Էլլիսոն Արջենթ * [[Հոլլանդ Ռոդեն]]՝ Լիդիա Մարթին * [[Շեյլլի Հեննիգ]]՝ Մալիա Թեյթ * [[Թայլեր Հեքլին]]՝ Դերեք Հեյլ * [[Քոլթոն Հեյնս]]՝ Ջեքսոն Ուիթմոր * [[Դիլան Սփրեյբերրի]]՝ Լիամ Դանբար * [[Քայլին Ռեմբո]]՝ Մեյսոն Հեուիթ * [[Օրնի Ադամս]]՝ մարզիչ Բոբի Ֆինսթոք * [[Լինդեն Էշբի]]՝ Նոա Սթիլինսկի * [[Մելիսա Փոնզիո]]՝ Մելլիսա ՄաքՔոլ * [[Ջեյ Ար Բորն]]՝ Քրիս Արջենթ * [[Սեթ Գիլլիամ]]՝ բժիշկ Դիթոն * [[Ռայան Քելլի]]՝ Ջորդան Փերիշ * [[Իեն Բոեն]]՝ Փիթեր Հեյլ * Վինս Մեթիս՝ Էլի Հեյլ * Էմի Լին Ուորքմեն՝ Հիկարի Ժենգ ==Արտադրություն== 2021 թվականի սեպտեմբերին հայտարարվել է, որ 2011 թվականին հեռարձակված «Պատանի գայլը» հեռուստասերիալի վերամիավորման ֆիլմը պատվիրվել է Paramount+-ի կողմից, իսկ Ջեֆ Դևիսը վերադառնում է որպես ֆիլմի սցենարիստ և գործադիր պրոդյուսեր։ Սկզբնական դերասանական կազմի մեծամասնությունը կրկնում է իրենց դերերը<ref>{{Cite web|last=Otterson|first=Joe|date=September 24, 2021|title=''Teen Wolf'' Revival Movie Set at Paramount Plus as Creator Jeff Davis Inks MTV Entertainment Studios Overall Deal (EXCLUSIVE)|url=https://variety.com/2021/tv/news/teen-wolf-revival-movie-paramount-plus-jeff-davis-overall-deal-1235073403/|access-date=September 24, 2021|website=Variety}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tvline.com/2022/05/13/tyler-hoechlin-teen-wolf-movie-2022-reunion-cast-derek-hale/|title=Teen Wolf Movie: Tyler Hoechlin Set to Return for Paramount+ Revival|last=Ausiello|first=Michael|date=May 13, 2022|website=TV Line|access-date=May 13, 2022}}</ref>, չնայած դերասանական կազմի անդամներ [[Դիլան Օ'Բրայեն]]ը, [[Արդեն Չո]]ն և [[Քոդի Քրիստիան]]ը հրաժարվել են վերադառնալ<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2022/film/columns/dylan-obrien-teen-wolf-movie-1235200247/amp/|title=Dylan O'Brien Explains Why He's Not in 'Teen Wolf' Movie: 'It Was a Difficult Decision' (EXCLUSIVE)|last=Malkin|first=Marc|date=March 9, 2022|website=Variety|access-date=March 9, 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2022/06/arden-cho-confirms-passed-teen-wolf-revival-movie-salary-inequity-1235036838/amp/|title=Arden Cho Confirms She Passed On 'Teen Wolf' Revival Movie Over Salary Inequity|last=Petski|first=Denise|date=June 1, 2022|website=Deadline|access-date=June 1, 2022}}</ref>: 2022 թվականի մարտին սկսվել են պաշտոնական նկարահանումները<ref name="Photography_Y">{{cite web|url=https://www.yahoo.com/entertainment/teen-wolf-movie-begins-production-161557467.html|work=Yahoo!|title=Teen Wolf: The Movie Begins Production — See BTS Photos From Day 1|author=Swift, Andy|date=March 22, 2022|accessdate=July 3, 2022}}</ref>: Նկարահանումներն ավարտվել են 2022 թվականի մայիսի 17-ին<ref name="Wrap_CB">{{cite web|url=https://comicbook.com/movies/news/teen-wolf-the-movie-celebrates-filming-wrap-with-new-photos/|work=ComicBook.com|title=Teen Wolf: The Movie Celebrates Filming Wrap With New Photos|author=Drum, Nicole|date=May 17, 2022|accessdate=July 3, 2022}}</ref>: ==Թողարկում== Ֆիլմի թողարկումը նշանակված է 2022 թվականին՝ [[Paramount+]] սթրիմինգ հարթակով<ref name="Paramount Plus"/>: == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{IMDb title|tt15613268}} [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր մարդագայլերի մասին]] [[Կատեգորիա:2022 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆենտեզի ֆիլմեր]] oa9iq448p0fkzjyex0absysi55svbch 8473929 8473742 2022-07-23T00:05:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{ապագա կինոնկար}} {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ |պատկեր = Teen Wolf the Movie.logo.jpg}} '''«Պատանի գայլը։ Ֆիլմ»''', սպասվող [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] գերբնական թրիլեր ժանրի երիտասարդական դրամա ֆիլմ, որի սցենարիստը և ռեժիսորը Ջեֆ Դևիսն է, իսկ գլխավոր՝ Սքոթ ՄաքՔոլի դերը կատարում է [[Թայլեր Փոուզի]]ն։ Ֆիլմի թողարկումը կայանալու է 2022 թվականին [[Paramount+]] սթրիմինգ հարթակով։ Ֆիլմը ստեղծվել է [[Պատանի գայլը|2011 թվականին ստեղծված համանուն ֆիլմաշարի]] հիման վրա, որն էլ իր հերթին ստեղծվել է 1985 թվականին ստեղծված համանուն ֆիլմի հիման վրա և շարունակում է հեռուստասերիալի պատմությունը ավարտից հետո։ Ֆիլմը հանդիսանում է հեռուստասերիալի սպասվող «Գայլերի ոհմակ» սփին օֆի նոր սկիզբը, որի հիմքը հանդիսանում է Էդո վան Բելկոմի հեղինակային նովելը<ref name="Wolf Pack">{{Cite web|url=https://screenrant.com/teen-wolf-movie-future-pack-show-setup-details/|title = Teen Wolf Movie Will Set up New Wolf Pack TV Show|website = [[Screen Rant]]|date = February 16, 2022}}</ref>։ ==Դերասանական կազմ== * [[Թայլեր Փոուզի]]՝ Սքոթթ ՄաքՔոլ * [[Քրիսթալ Ռիդ]]՝ Էլլիսոն Արջենթ * [[Հոլլանդ Ռոդեն]]՝ Լիդիա Մարթին * [[Շեյլլի Հեննիգ]]՝ Մալիա Թեյթ * [[Թայլեր Հեքլին]]՝ Դերեք Հեյլ * [[Քոլթոն Հեյնս]]՝ Ջեքսոն Ուիթմոր * [[Դիլան Սփրեյբերրի]]՝ Լիամ Դանբար * [[Քայլին Ռեմբո]]՝ Մեյսոն Հեուիթ * [[Օրնի Ադամս]]՝ մարզիչ Բոբի Ֆինսթոք * [[Լինդեն Էշբի]]՝ Նոա Սթիլինսկի * [[Մելիսա Փոնզիո]]՝ Մելլիսա ՄաքՔոլ * [[Ջեյ Ար Բորն]]՝ Քրիս Արջենթ * [[Սեթ Գիլլիամ]]՝ բժիշկ Դիթոն * [[Ռայան Քելլի]]՝ Ջորդան Փերիշ * [[Իեն Բոեն]]՝ Փիթեր Հեյլ * Վինս Մեթիս՝ Էլի Հեյլ * Էմի Լին Ուորքմեն՝ Հիկարի Ժենգ ==Արտադրություն== 2021 թվականի սեպտեմբերին հայտարարվել է, որ 2011 թվականին հեռարձակված «Պատանի գայլը» հեռուստասերիալի վերամիավորման ֆիլմը պատվիրվել է Paramount+-ի կողմից, իսկ Ջեֆ Դևիսը վերադառնում է որպես ֆիլմի սցենարիստ և գործադիր պրոդյուսեր։ Սկզբնական դերասանական կազմի մեծամասնությունը կրկնում է իրենց դերերը<ref>{{Cite web|last=Otterson|first=Joe|date=September 24, 2021|title=''Teen Wolf'' Revival Movie Set at Paramount Plus as Creator Jeff Davis Inks MTV Entertainment Studios Overall Deal (EXCLUSIVE)|url=https://variety.com/2021/tv/news/teen-wolf-revival-movie-paramount-plus-jeff-davis-overall-deal-1235073403/|access-date=September 24, 2021|website=Variety}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tvline.com/2022/05/13/tyler-hoechlin-teen-wolf-movie-2022-reunion-cast-derek-hale/|title=Teen Wolf Movie: Tyler Hoechlin Set to Return for Paramount+ Revival|last=Ausiello|first=Michael|date=May 13, 2022|website=TV Line|access-date=May 13, 2022}}</ref>, չնայած դերասանական կազմի անդամներ [[Դիլան Օ'Բրայեն]]ը, [[Արդեն Չո]]ն և [[Քոդի Քրիստիան]]ը հրաժարվել են վերադառնալ<ref>{{cite web|url=https://variety.com/2022/film/columns/dylan-obrien-teen-wolf-movie-1235200247/amp/|title=Dylan O'Brien Explains Why He's Not in 'Teen Wolf' Movie: 'It Was a Difficult Decision' (EXCLUSIVE)|last=Malkin|first=Marc|date=March 9, 2022|website=Variety|access-date=March 9, 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://deadline.com/2022/06/arden-cho-confirms-passed-teen-wolf-revival-movie-salary-inequity-1235036838/amp/|title=Arden Cho Confirms She Passed On 'Teen Wolf' Revival Movie Over Salary Inequity|last=Petski|first=Denise|date=June 1, 2022|website=Deadline|access-date=June 1, 2022}}</ref>։ 2022 թվականի մարտին սկսվել են պաշտոնական նկարահանումները<ref name="Photography_Y">{{cite web|url=https://www.yahoo.com/entertainment/teen-wolf-movie-begins-production-161557467.html|work=Yahoo!|title=Teen Wolf: The Movie Begins Production — See BTS Photos From Day 1|author=Swift, Andy|date=March 22, 2022|accessdate=July 3, 2022}}</ref>։ Նկարահանումներն ավարտվել են 2022 թվականի մայիսի 17-ին<ref name="Wrap_CB">{{cite web|url=https://comicbook.com/movies/news/teen-wolf-the-movie-celebrates-filming-wrap-with-new-photos/|work=ComicBook.com|title=Teen Wolf: The Movie Celebrates Filming Wrap With New Photos|author=Drum, Nicole|date=May 17, 2022|accessdate=July 3, 2022}}</ref>։ ==Թողարկում== Ֆիլմի թողարկումը նշանակված է 2022 թվականին՝ [[Paramount+]] սթրիմինգ հարթակով<ref name="Paramount Plus"/>։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == * {{IMDb title|tt15613268}} [[Կատեգորիա:Ֆիլմեր մարդագայլերի մասին]] [[Կատեգորիա:2022 ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:21-րդ դարի ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Անգլերեն ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան դրամա ֆիլմեր]] [[Կատեգորիա:Ամերիկյան ֆենտեզի ֆիլմեր]] q1nk96oj08vstm4rm2uxg9gg8ryt3ew 6 1098255 8473738 2022-07-22T12:01:08Z Angel X 37716 {{Ոչ ազատ պատկեր | Նկարագրություն = «Պատանի գայլը: Ֆիլմ» ֆիլմի պաստառը | Աղբյուր = [https://www.paramountplus.com/shows/paramount-plus/news/1010396/original-teen-wolf-cast-reunites-for-teen-wolf-the-movie-on-paramount-plus/ Paramount+] | Հեղինակ = Անհայտ | Ամսաթիվ = 2022 | Հոդված = Պատանի գայլը: Ֆիլմ | Նպատակ = Հոդվածի լուսաբանում | Փոխարինում = {{ՈԱՊ-փոխարինում}} | Այլ տեղեկություն = }} wikitext text/x-wiki == Ամփոփում == {{Ոչ ազատ պատկեր | Նկարագրություն = «Պատանի գայլը: Ֆիլմ» ֆիլմի պաստառը | Աղբյուր = [https://www.paramountplus.com/shows/paramount-plus/news/1010396/original-teen-wolf-cast-reunites-for-teen-wolf-the-movie-on-paramount-plus/ Paramount+] | Հեղինակ = Անհայտ | Ամսաթիվ = 2022 | Հոդված = Պատանի գայլը: Ֆիլմ | Նպատակ = Հոդվածի լուսաբանում | Փոխարինում = {{ՈԱՊ-փոխարինում}} | Այլ տեղեկություն = }} tr5oshb62aq1o63fd5m22itkqa7lcfr 3 1098256 8473757 2022-07-22T12:31:20Z 23artashes 2675 +{{subst:ողջույն}} wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:Round logo of the Edit-a-thon on Armenian topics.png|80px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022|Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքիպեդիա:Շաբաթը մեկ հոդված|Շաբաթը մեկ հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում|Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:50000 կարևորագույն հոդվածներ|Ես ստեղծում եմ կարևորագույն հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Այլ|Այլ նախագծեր]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 12:31, 22 Հուլիսի 2022 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 93k2qktkuvwfma2pexon684l23hen6e 2 1098257 8473758 2022-07-22T12:33:37Z Haykaz Martiros 122336 Նոր էջ «'''Կապան համայնքի բնակչության սեռատարիքային բուրգը''' {{Population pyramid |year=2021 |m0=0.3295768658 |m5=1.004677865 |m10=0.7920476292 |m15=1.079098448 |m20=1.748883691 |m25=2.716351265 |m30=6.703168191 |m35=12.2102913 |m40=11.01424623 |m45=8.99957474 |m50=7.404847969 |m55=7.877950245 |m60=10.58367 |m65=8.67531363 |m70=6.219434404 |m75=2.737614289 |m80=3.556240697 |m85=6.347012545 |f0=0.2313942851 |f5=0.8663832535 |...»: wikitext text/x-wiki '''Կապան համայնքի բնակչության սեռատարիքային բուրգը''' {{Population pyramid |year=2021 |m0=0.3295768658 |m5=1.004677865 |m10=0.7920476292 |m15=1.079098448 |m20=1.748883691 |m25=2.716351265 |m30=6.703168191 |m35=12.2102913 |m40=11.01424623 |m45=8.99957474 |m50=7.404847969 |m55=7.877950245 |m60=10.58367 |m65=8.67531363 |m70=6.219434404 |m75=2.737614289 |m80=3.556240697 |m85=6.347012545 |f0=0.2313942851 |f5=0.8663832535 |f10=0.7372329549 |f15=0.8556207286 |f20=1.366840661 |f25=1.689716407 |f30=7.216272938 |f35=11.35984502 |f40=10.03605446 |f45=7.835118119 |f50=7.108647689 |f55=8.184900178 |f60=10.99930044 |f65=9.449496852 |f70=6.543615132 |f75=2.68524996 |f80=4.552548028 |f85=8.281762902 |mmax=13 |fmax=13 }} Աղբյուր՝ [https://www.kapan.am/Pages/Registry/Demographic/DemographicMain.aspx] pdz0jmupuhjlaku225ppj2ifaq1xbkx 0 1098258 8473761 2022-07-22T12:40:53Z Արսեն 2009 118240 Նոր էջ «'''Լեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննա...»: wikitext text/x-wiki '''Լեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} 88505140qa7rdp2k0cvpd6jxqwgzvc8 8473763 8473761 2022-07-22T12:44:50Z Արսեն 2009 118240 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Միապետ}} '''Լեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը։ Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref> * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} se9pgaf9wh040bm136tsi57go607lx6 8473765 8473763 2022-07-22T12:46:12Z Արսեն 2009 118240 /* Ամուսնություն և երեխաներ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Միապետ}} '''Լեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը: Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները): 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը: Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ: Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref>` * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} siasne821q9x7al2u4p5qtdsnqsthq6 8473927 8473765 2022-07-23T00:04:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Միապետ}} '''Լեոպոլդ III''' ({{lang-de|Leopold III}}, {{ԱԾ}}), 1365 թվականից [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] դուքսը [[Հաբսբուրգներ|Հաբսբուրգների]] տոհմից, Հաբսբուրգների տան Լեոպոլդների տոհմի հիմնադիրը։ == Կենսագրություն == Լեոպոլդ III-ը Ավստրիայի դուքս Ալբրեխտ II-ի և Պֆիրտի կոմս Ուլրիխ III-ի դուստր՝ Յոհաննայի կրտսեր որդին էր։ 1365 թվականին ավագ եղբոր՝ [[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV-ի]] մահից հետո, Լեոպոլդը եղբոր՝ Ալբրեխտ III-ի հետ միասին ժառանգում է Ավստրիայի գահը։ Սկզբում եղբայրները միասին էին կառավարում, ընդ որում Լեոպոլդ III-ը պատասխանատու էր [[Տիրոլ (պատմական մարզ)|Տիրոլի]] ղեկավարման համար, սակայն 1379 թվականին նրանց միջև կնքվեց Նոյբերգի պայմանագիրը, որը բաժանեց Հաբսբուրգների ունեցվածքը։ Ալբրեխտ III-ին ըստ էության բաժին ընկավ Ավստրիայի դքսությունը, իսկ Լեոպոլդ III-ին տրվել է Շտիրիան, Կարինթիան, Տիրոլը, [[Իստրիա|Իստրիան]], Կարնիոլան և Արևմտյան Ավստրիան։ Դրանով հաստատվեց Ավստրիական միապետության բաժանումը ՝ [[Հաբսբուրգներ|Ալբերտինայի]] և [[Հաբսբուրգներ|Լեոպոլդինի գծերի]] միջև։ Իր կառավարման մեջ Լեոպոլդ III-ը վարում էր կոշտ ներքին և ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն։ Արդեն 1368 թվականին նրան հաջողվել է միացնել [[Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու|Ֆրայբուրգը]] քաղաքը, որը կարևոր ամրոց էր և գտնվում էր [[Գերմանիա|Գերմանիայի]] հարավ-արևմտյան [[Հռենոս|Հռենոսի]] ափին։ 1375 թվականին Լեոպոլդ III-ը դարձավ [[Ֆորարլբերգ|Ֆորարլբերգի]] [[Ֆելդքիրխ (Ավստրիա)|Ֆելդքիրխի]] կառավարիչը։ Նույն տարում նա պատերազմեց գուգլերների (անգլո-ֆրանսիական վարձկան զինվորներ) հետ, որոնք պահանջում էին Սունդգաուն, Բրեյսգաուն և Ֆերետ Անգերանդ VII դե Կուսիի շրջանը։ Նա ի վերջո ստացավ Բուրենը և Նիդաու քաղաքի մի մասը (մեկ տարի անց [[Բեռն|Բեռն]] և [[Զոլոթուռն (կանտոն)|Զոլոթուռն]] կանտոնները զավթեցին այդ տարածքները)։ 1381 թվականին կենտրոնական Շվաբիայում գտնվող Հոհենբերգի մեծ իշխանությունը բռնակցվեց այնտեղ գտնվող [[Հոհենցոլերններ|Հոհենցոլերնների]] դինաստիայի անկումից հետո։ Այնուհետև Վենզել IV թագավորի շվաբական [[ֆեոդ|ֆեոդները]] անցել են Լեոպոլդ III-ի վերահսկողության տակ։ Դուքսը միջամտեց [[Վենետիկ|Վենետիկի Հանրապետության]] հետ Տրիեստի պայքարին։ Արդյունքում [[Ադրիատիկ ծով|Ադրիատիկ ծովի]] ափի կարևոր առևտրային նավահանգիստը դարձավ Ավստրիայի մի մասը։ Լեոպոլդ III-ը նույնպես ձգտում էր վերադարձնել [[Շվեյցարիա|շվեյցարական]] [[Շվեյցարիայի վարչական բաժանում|կանտոնները]] Հաբսբուրգների վերահսկողության տակ, որոնք տապալեցին Ավստրիայի իշխանությունը 14-րդ դարի սկզբին։ Այնուամենայնիվ, 1386 թվականին նրա արշավանքը դեպի Շվեյցարիա ավարտվեց կատարյալ անհաջողությամբ։ Սեմպախի ճակատամարտում շվեյցարական աշխարհազորայինները լիակատար պարտություն կրեցին Լեոպոլդ III-ի կանոնավոր ասպետական ​​բանակին, իսկ դուքսը սպանվեց։ == Ամուսնություն և երեխաներ == * Վերդե Վիսկոնտի (1350—1414)՝ [[Միլան|Միլան]]ի տիրակալ Բեռնաբո Վիսկոնտիի դուստրը Երեխաներ<ref name="BLKO">{{Cite encyclopedia |year=1860 |title=Habsburg, Leopold III. der Gerechte |encyclopedia=Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich |publisher=Kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei |location=Vienna |url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |last=von Wurzbach |first=Constantin |volume=6 |page=412 }} {{Wayback|url=https://de.wikisource.org/wiki/BLK%C3%96:Habsburg,_Leopold_III._der_Gerechte |date=20170104163157 }}</ref>` * Վիլհելմ (1370-1406)՝ Ավստրիայի դուքս * Վիլհելմ IV (1371-1411)՝ Ավստրիայի դուքս * Էռնեստ (1377-1424)՝ Ավստրիայի դուքս * ֆրիդրիխ IV (1382-1439)՝ Ավստրիայի դուքս * Կատարինա (ծնվ. 1385)՝ Վիեննայի Սանտա Կլարա վանքի մայրապետ {| class="standard" cellpadding="5" cellspacing="0" align="center" style="border: black solid 1px" |- | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%" rowspan=2| &nbsp;Նախորդող&nbsp;<br>[[Ռուդոլֆ IV (Ավստրիայի դուքս)|Ռուդոլֆ IV]] | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Ավստրիայի դուքս&nbsp;<br>[[1365]]—[[1379]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող<br>'''Ալբրեխտ III''' |- | align="center" style="background:#bef49a;" width="40%"| &nbsp; Շտիրիայի դուքս, Կարինթիա, Տիրոլի և Արևմտյան Ավստրիայի կոմս<br>[[1365]]—[[1386]]<br>'''Կառավարչակից՝'''<br>'''Ալբրեխտ III''' (մինչև [[1379]]) | align="center" style="background:#fafff6;" width="30%"| Հաջորդող '''Վիլհելմ''' |- |} == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} b0keqo95vfwf0lmsrqc0mpbc3abon9a 1 1098259 8473778 2022-07-22T13:50:30Z 37.157.212.62 /* Դիլիջանի դենդրոպարկ */ Նոր բաժին wikitext text/x-wiki == Դիլիջանի դենդրոպարկ == Հոդվածում հիշատակվում է Դիլիջանի <<Սոճուտ>> դենդրոպարկը։ Դիլիջանում նման դենդրոպարկ կա՞, թե՞ վրիպակ է և պետք է լինի Ստեփանավան։ Աղբյուրին հղում նույնպես չկա։ [[Սպասարկող:Ներդրումները/37.157.212.62|37.157.212.62]] 13:50, 22 Հուլիսի 2022 (UTC) 0gtic0iqbbd2b08j5lfpvliyyg1f41k 8473979 8473778 2022-07-23T08:35:03Z GeoO 14988 /* Դիլիջանի դենդրոպարկ */ Reply wikitext text/x-wiki == Դիլիջանի դենդրոպարկ == Հոդվածում հիշատակվում է Դիլիջանի <<Սոճուտ>> դենդրոպարկը։ Դիլիջանում նման դենդրոպարկ կա՞, թե՞ վրիպակ է և պետք է լինի Ստեփանավան։ Աղբյուրին հղում նույնպես չկա։ [[Սպասարկող:Ներդրումները/37.157.212.62|37.157.212.62]] 13:50, 22 Հուլիսի 2022 (UTC) :Հարգելի՛ մասնակից, շնորհակալ ենք տեղեկացնելու համար։ Ամենայն հավանականությամբ վրիպկ է եղել, դուրս բերեցի հոդվածից։ --[[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 08:35, 23 Հուլիսի 2022 (UTC) s8ioji2u41n54urrd7a4vd7r0s8868e 118 1098260 8473782 2022-07-22T14:11:39Z 93.185.32.10 նոր հոդված wikitext text/x-wiki Ֆոտո-հեռագրական (տելետայպ) (անգլ.teletype, TTY) – էլեկտրոմեխանիկական գրամեքենա, որն օգտագործվում է երկու բաժանորդների մեջ տեքստային հաղորդագրությւոններ օգտագործելու նպատակով, ամենապարզ էլեկտրական ալիքով: Հետագայում տելետայպը տպիչը փոխարինվեց պատկերացույցով (դիսփլեյով): Մեծ մասամբ տելետայպներն օգտագործում են հինաստիճանային կոդ, այսպես կոչված Բոդոյի կոդ (նաև ITA2), որը թույլ չեր տալիս օգտագործել ավելի քան 32 տառանշան: Խորհրդային միությունում մուտքագրելով կառավարման նոր սիմվոլներ, հնարավոր էր դարձել տառանշանների օգտագործման թիվը հասցնել 79-ի: տելետայպն օգտագործվում էր տնտեսավարող ձեռնարկությունների, բանկերի, պետական կառավարման մարմիններ կողմից, նաև նավագնացության: dncr5rum4lxpcdav0lkb6ajv5149fav 8473794 8473782 2022-07-22T14:52:09Z Voskanyan 23951 Voskanyan տեղափոխեց էջը «[[Տելետայպ]]»-ից «[[Սևագիր:Տելետայպ]]» առանց վերահղում թողնելու wikitext text/x-wiki Ֆոտո-հեռագրական (տելետայպ) (անգլ.teletype, TTY) – էլեկտրոմեխանիկական գրամեքենա, որն օգտագործվում է երկու բաժանորդների մեջ տեքստային հաղորդագրությւոններ օգտագործելու նպատակով, ամենապարզ էլեկտրական ալիքով: Հետագայում տելետայպը տպիչը փոխարինվեց պատկերացույցով (դիսփլեյով): Մեծ մասամբ տելետայպներն օգտագործում են հինաստիճանային կոդ, այսպես կոչված Բոդոյի կոդ (նաև ITA2), որը թույլ չեր տալիս օգտագործել ավելի քան 32 տառանշան: Խորհրդային միությունում մուտքագրելով կառավարման նոր սիմվոլներ, հնարավոր էր դարձել տառանշանների օգտագործման թիվը հասցնել 79-ի: տելետայպն օգտագործվում էր տնտեսավարող ձեռնարկությունների, բանկերի, պետական կառավարման մարմիններ կողմից, նաև նավագնացության: dncr5rum4lxpcdav0lkb6ajv5149fav 0 1098261 8473785 2022-07-22T14:28:31Z Armineaghayan 25187 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Բարբառա Ժաքլին Սահակյան''' ({{lang-en|Barbara Jacquelyn Sahakian}}, {{ԱԾ}}), [[Բրիտանական ակադեմիայի անդամ]],Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի անդամ (Մեծ Բրիտանիա), Կլինիկական նյարդահոգեբանության, հոգեբուժության դեպարտամենտի և բժշկական հետազոտությունների խ...»: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Բարբառա Ժաքլին Սահակյան''' ({{lang-en|Barbara Jacquelyn Sahakian}}, {{ԱԾ}}), [[Բրիտանական ակադեմիայի անդամ]],Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի անդամ (Մեծ Բրիտանիա), Կլինիկական նյարդահոգեբանության, հոգեբուժության դեպարտամենտի և բժշկական հետազոտությունների խորհրդի (MRC), [[Քեմբրիջի համալսարան]]ի [[Wellcome Trust]] ինստիտուտի վարքագծային և կլինիկական նյարդաբանության ինստիտուտի պրոֆեսոր, [[Ադդենբրուկի հիվանդանոց]]ի պատվավոր [[Կլինիկական հոգեբանություն|կլինիկական հոգեբան]], Քեմբրիջ<ref>{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.weforum.org/contributors/barbara-sahakian|website=World Economic Forum|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Միջազգային համբավ ունի կոգնիտիվ հոգեֆարմակոլոգիայի, [[նեյրոէթիկա]]յի, [[Նյարդահոգեբանություն|նյարդահոգեբանության]], [[Նյարդահոգեբուժություն|նյարդահոգեբուժության]] և նեյրոակնադիտության բնագավառներում<ref name="Profile: Barbara Sahakian">{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref><ref name="TheLifeScientific">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |title=BBC Radio 4 – The Life Scientific, Barbara Sahakian |access-date=4 December 2012}}</ref>, Քեմբրիջի [[Քլեր Հոլ քոլեջ]]ի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]]<ref>{{cite web|title=Fellows of Clare Hall|url=http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|website=Clare Hall, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714162310/http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|archive-date=14 July 2014}}</ref>, Նեյրոէթիկայի միջազգային միության (INS) նախագահ, համարվում է միության հիմնադիր անդամ<ref name="BJS Elected INS President">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian elected President of the International Neuroethics Society|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=6cf44001f6|website=Cambridge Neuroscience|access-date=19 August 2014|date=12 August 2013}}</ref>։ Հոգեֆարմակոլոգիայի բրիտանական ասոցիացիայի (BAP) նախկին նախագահ (2012-2014<ref name="Sahakian BAP Profile">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian - BAP Officer Profile|url=http://www.bap.org.uk/councilmemberdetails.php?memberID=22|website=The British Association for Psychopharmacology|access-date=7 September 2014}}</ref>): == Կրթություն == Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի հոգեբանության ֆակուլտետում պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն [[հոգեֆարմակոլոգիա]]յի գծով<ref name="sahakianphd">{{cite thesis |degree=PhD|first=Barbara|last=Sahakian |title=The effects of isolation on the unconditional behaviour and response to drugs in rats |publisher=University of Cambridge |date=1977 |url=http://ulmss-newton.lib.cam.ac.uk/vwebv/holdingsInfo?bibId=13365|author-link=Barbara Sahakian}}</ref>։ Դրանից հետո Սահակյանը ստացել է կլինիկական հոգեբանության դիպլոմ և դարձել դիպլոմավորված հոգեբան<ref name="OCN Profile">{{cite web|title=Barbara Sahakian: Profile|url=http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|website=The Oxford Centre for Neuroethics|access-date=17 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150417145412/http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|archive-date=17 April 2015}}</ref>։ == Կարիերա == Սահակյանն առավելապես հայտնի է դեղաբանական թերապիաների, [[Ալցհայմերի հիվանդություն|Ալցհեյմերի հիվանդության]] վաղ հայտնաբերման, ճանաչողության և դեպրեսիայի և նեյրոէթիկայի միջոցով ճանաչողական գործունեության բարելավմանն ուղղված իր աշխատանքներով: Սահակյանի հետազոտությունը նպատակ ունի հասկանալ կոգնիտիվ, էմոցիոնալ և վարքային դիսֆունկցիայի նյարդային հիմքերը՝ ավելի արդյունավետ դեղաբանական և հոգեբանական բուժում մշակելու համար։ Նրա լաբորատորիան կենտրոնացած է նյարդահոգեբուժական խանգարումների վաղ հայտնաբերման, դիֆերենցիալ ախտորոշման և հայեցակարգային ուսումնասիրությունների վավերացման վրա՝ օգտագործելով ճանաչողական բարելավման դեղեր և ճանաչողական ուսուցում<ref name="Sahakian BAP Profile" />: Սահակյանն իր հետազոտության մեջ օգտագործում է այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են հոգեֆարմակոլոգիական, նյարդահոգեբանական և նեյրոդիտարկման հետազոտությունները: Նրա խմբի հետազոտական հիմնական ոլորտներն են՝ Ալցհեյմերի հիվանդությունը, [[ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]]ը (ADHD), [[օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում]]ը (OCD), թմրամիջոցների չարաշահումը, դեպրեսիան և [[մանիակային համախտանիշ]]ը<ref name="Profile: Barbara Sahakian"/>: 2007 թվականին Սահակյանը մտահոգություն է հայտնել դեղերի էթիկական օգտագործման վերաբերյալ, որոնք նախատեսված են եղել օգնելու [[դեմենցիա]]յով և Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապողներին առողջ մարդկանց ճանաչողական գործառույթը բարելավելու համար<ref>{{cite web|last=Sahakian|first=Barbara|title=Decision Making & the Ethics of "Smart Drugs"|url=http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|work=The Global Herald|publisher=24 Hour Trading Ltd|access-date=5 June 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608232021/http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|archive-date=8 June 2013}}</ref><ref>{{cite journal|editor1-last=Sahakian|editor1-first=B. J.|editor2-last=Morein-Zamir|editor2-first=S.|title=Professor's little helper|journal=Nature|date=2007|volume=450|issue=7173|pages=1157–1159|doi=10.1038/4501157a|pmid=18097378|last1=Sahakian|first1=B.|last2=Morein-Zamir|first2=S.}}</ref>: 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը հոդված է հրապարակել առաջիկա տասնամյակում բարեկեցիկ հասարակության մեջ ուղեղի առողջության հասնելու մասին<ref>{{cite journal|last1=Sahakian|first1=Barbara J.|title=What do experts think we should do to achieve brain health?|journal=Neuroscience & Biobehavioral Reviews|volume=43|pages=240–258|doi=10.1016/j.neubiorev.2014.04.002|pmid=24742821|date=Jun 2014}}</ref>։ Այդ հոդվածում նա ներառել է տարբեր ոլորտների փորձագետների ցանկ, ներառյալ նյարդաբանությունը, նորարարությունը և տեխնոլոգիան: Սահակյանին խնդրել են գրել այդ հոդվածը Բրիտանական կառավարության գլխավոր գիտական խորհրդատու սըր [[Ջոն Բեդդինգթոն]]ի համար<ref>{{cite web|title=What do experts think we should do to achieve brain health? Press Release|url=http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|website=Department of Psychiatry, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140609040406/http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|archive-date=9 June 2014}}</ref>: Սահակյանն այդ թեմաներով հրատարակել է ավելի քան 400 հոդված գիտական ամսագրերում, այդ թվում՝ բազմաթիվ հրապարակումներ [[Science (ամսագիր)|Scienc]]e<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link = Barbara Sahakian| last2 = Morein-Zamir | first2 = S. | doi = 10.1126/science.325_147a | title = Neuroscientists Need Neuroethics Teaching | journal = Science | volume = 325 | issue = 5937 | pages = 147 |date= 2009 | pmid = 19589983}}</ref>, [[Նեյչր|Nature]]<ref>{{Cite journal | last1 = Insel | first1 = T. R. | last2 = Sahakian | first2 = B. J. | author-link2 = Barbara Sahakian| last3 = Voon | first3 = V. | last4 = Nye | first4 = J. | last5 = Brown | first5 = V. J. | last6 = Altevogt | first6 = B. M. | last7 = Bullmore | first7 = E. T. | last8 = Goodwin | first8 = G. M. | last9 = Howard | first9 = R. J. | doi = 10.1038/483269a | last10 = Kupfer | first10 = D. J. | last11 = Malloch | first11 = G. | last12 = Marston | first12 = H. M. | last13 = Nutt | first13 = D. J. | last14 = Robbins | first14 = T. W. | last15 = Stahl | first15 = S. | last16 = Tricklebank | first16 = M. D. | last17 = Williams | first17 = J. H. | title = Drug research: A plan for mental illness | journal = Nature | volume = 483 | issue = 7389 | pages = 269 |date= 2012 | pmid = 22422245}}</ref>, [[Nature Neuroscience]]<ref>{{Cite journal | last1 = Aron | first1 = A. R. | last2 = Fletcher | first2 = P. C. | last3 = Bullmore | first3 = E. T. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Robbins | first5 = T. W. | author-link5 = Trevor Robbins| title = Stop-signal inhibition disrupted by damage to right inferior frontal gyrus in humans | doi = 10.1038/nn1003 | journal = Nature Neuroscience | volume = 6 | issue = 2 | pages = 115–116 | date = 2003 | pmid = 12536210}}</ref>, [[The Lancet]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Malloch | first2 = G. | last3 = Kennard | first3 = C. | doi = 10.1016/S0140-6736(10)60817-3 | title = A UK strategy for mental health and wellbeing | journal = The Lancet | volume = 375 | issue = 9729 | pages = 1854–5 | date = 2010 | pmid = 20511002}}</ref> և [[British Medical Journal]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sugden | first1 = C. | last2 = Aggarwal | first2 = R. | last3 = Housden | first3 = C. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Darzi | first5 = A. | title = Pharmacological enhancement of performance in doctors | doi = 10.1136/bmj.c2542 | journal = BMJ | volume = 340 | pages = c2542 | date= 2010 | pmid = 20483930}}</ref><ref>{{Cite journal | last1 = Orrell | first1 = M. | last2 = Sahakian | first2 = B. | author-link2 = Barbara Sahakian| doi = 10.1136/bmj.310.6985.951 | title = Education and dementia | journal = BMJ | volume = 310 | issue = 6985 | pages = 951–952 | date= 1995 | pmid = 7728017| pmc =2549351 }}</ref>հեղինակավոր գիտական և բժշկական ամսագրերում։ Համարվում է «Psychological Medicine» ամսագրի կրտսեր խմբագիր<ref name="PsychMed - Editorial Board">{{cite web|title=Psychological Medicine: Editorial Board|url=http://journals.cambridge.org/action/displayMoreInfo?jid=PSM&type=eb|website=Cambridge University Press|access-date=26 September 2014}}</ref>: ISI Web of Science տվյալների բազան նրան շնորհել է 100-ի հավասար [[H-գործակից]]<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Citation Report|url=http://apps.webofknowledge.com/CitationReport.do?product=UA&search_mode=CitationReport&SID=X1mCLToDnjcsxuiED3o&page=1&cr_pqid=1&viewType=summary|website=Web of Science|access-date=20 June 2014}}</ref>: Սահակյանը «Վատ ընթացքներ։ Ինչպես ճիշտ որոշում կայացնել և խելացի թմրանյութերի էթիկան» գրքի համահեղինակն է, որը հրատարակվել է Oxford University Press-ի կողմից 2013 թվականին<ref>{{cite web|title=Bad Moves Book Details|url=http://ukcatalogue.oup.com/product/9780199668472.do|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>: Նա նաև 2011 թվականին Oxford University Press-ի կողմից հրատարակված «Նեյրոէթիկայի գծով Օքսֆորդյան տեղեկատու» ({{lang-en|The Oxford Handbook of Neuroethics}})-ի համախմբագիրն է<ref>{{cite web|title=Oxford Handbook of Neuroethics|url=http://global.oup.com/academic/product/oxford-handbook-of-neuroethics-9780199570706;jsessionid=70CE49B2486884FEA305BFD05D9BD7FE?cc=gb&lang=en&|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>: Բացի BAP-ը և INS-ը նախագահելուց, Սահակյանը ընդգրկված է նաև Նյարդահոգեբանական դեղագործության միջազգային քոլեջի (CINP)<ref>{{cite web|title=CINP Executive Committee & Council 2014 - 2016|url=http://cinp.org/about-us/committees/executive/|website=CINP|access-date=25 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20090619214519/http://cinp.org/about-us/committees/executive/|archive-date=19 June 2009}}</ref> խորհրդում և Նյարդահոգեբանական դեղագործության եվրոպական քոլեջի(ECNP) վերահսկիչ խորհրդում<ref>{{cite web|title=Review Board|url=http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|website=ECNP|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103131427/http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|archive-date=3 November 2013}}</ref>: Նաև Լոնդոնի կայսերական ինստիտուտի փոխկապակցված պրոֆեսոր է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian at the WEF|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref>] և Օքսֆորդի Ուեհիրոյի պրակտիկ էթիկայի կենտրոնի վաստակավոր անդամ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian's Profile|url=http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|website=University of Oxford Practical Ethics|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715041603/http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|archive-date=15 July 2014}}</ref>: Նախկինում Սահակյանը եղել է MRC նյարդաբանության և հոգեկան առողջության խորհրդի անդամ (2006-2010) և Նյարդաբանության ընկերության կոմիտեի(SfN) անդամ<ref name="Sahakian BAP Profile"/>: Բարբարա Սահակյանը Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ինստիտուտի կողմից ճանաչվել է գիտության բնագավառի լավագույն կանանցից մեկը<ref>{{cite web|last1=Cardew|first1=Gail|author-link1=Gail Cardew|title=Top 10 women in science – an impossible task?|url=http://www.rigb.org/blog/2014/march/top-10-women-in-science|website=The Royal Institution|access-date=13 August 2014|date=8 March 2014}}</ref>։ == Հայտնագործություններ == Սահակյանի ուսումնասիրությունների մեջ օգտագործվում են նյարդահոգեբանական թեստեր, ինչպիսիք են Քեմբրիջի նյարդահոգեբանական թեստերի ավտոմատ մարտկոցը (CANTAB), որը նա հայտնագործել է պրոֆեսոր Թրևոր Ռոբինսի հետ 1980-ականներին<ref name="CANTAB">{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Morris | first2 = R. G. | last3 = Evenden | first3 = J. L. | last4 = Heald | first4 = A. | last5 = Levy | first5 = R. | last6 = Philpot | first6 = M. | last7 = Robbins | first7 = T. W. | doi = 10.1093/brain/111.3.695 | title = A Comparative Study of Visuospatial Memory and Learning in Alzheimer-Type Dementia and Parkinson's Disease | journal = Brain | volume = 111 | issue = 3 | pages = 695–718 | date= 1988 | pmid = 3382917}}</ref>: CANTAB-ը ներկայումս օգտագործվում է աշխարհի ավելի քան 700 գիտահետազոտական ինստիտուտներում և վավերացվել է ավելի քան 1200 գրախոսվող հոդվածներով<ref>{{cite web|title=Overview of CANTAB|url=http://www.cambridgecognition.com/company|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>: Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի Cambridge Cognition դուստր ձեռնարկության ավագ խորհրդատուն է: Cambridge Cognition-ն այժմ խթանում է CANTAB-ը<ref>{{cite web|title=Science Team|url=http://www.cambridgecognition.com/company/scienceteam|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>: CANTAB PAL սենսորային էկրանի թեստը, որը գնահատում է տեսողական հիշողությունը և նոր գիտելիքները, ստացել է ամենաբարձր համաշխարհային վարկանիշը՝ 4*՝ Research Excellence Framework-ի սանդղակով (REF) 2014<ref name="REF CANTAB PAL">{{cite web|title=REF Impact Case Study - CANTAB-PAL|url=http://results.ref.ac.uk/DownloadFile/ImpactCaseStudy/pdf?caseStudyId=19795|website=Research Excellence Framework|access-date=11 February 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=World-leading UK medical research showcased in new publication |url=http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=29 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150211153300/http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |archive-date=11 February 2015 }}</ref>: Այս մրցանակից հետո CANTAB-ը և CANTAB PAL-ը ճանաչվեցին Բժշկական դպրոցների ազգային խորհրդի 2015 թվականի «Ազգերի առողջություն» հրապարակման մեջ, որտեղ CANTAB-ը կոչվեց Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության խթանիչ<ref name="Health of the Nation Report">{{cite web|title=Health of the Nation |url=http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211152417/http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |archive-date=11 February 2015 }}</ref>: == Քաղաքականությունը նյարդաբանության և հոգեկան առողջության բնագավառում == Սահակյանը ղեկավարում է միջազգային [[Նեյրոգիտություններ|նեյրոգիտության]] և հոգեկան առողջության քաղաքականության բնագավառի բազմաթիվ կարևոր զեկույցներ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian Q&A|url=http://www.cam.ac.uk/science-festival/news-media/speaker-spotlights/speaker-spotlight-professor-barbara-sahakian|website=Cambridge Science Festival|access-date=20 June 2014}}</ref>, այդ թվում՝ Հոգեկան առողջության ազգային ինստիտուտի (NIMH) կողմից ֆինանսավորվող Հոգեկան առողջության համաշխարհային հիմնախնդիրների զեկույցը<ref>{{cite journal|last1=Collins|first1=P. Y.|last2=Patel|first2=V.|last3=Joestl|first3=S. S.|last4=March|first4=D.|last5=Insel|first5=T. R.|last6=Daar|first6=A. S.|last7=Bordin|first7=I. A.|last8=Costello|first8=E. J.|last9=Durkin|first9=M.|last10=Fairburn|first10=C.|last11=Glass|first11=R. I.|last12=Hall|first12=W.|last13=Huang|first13=Y.|last14=Hyman|first14=S. E.|last15=Jamison|first15=K.|last16=Kaaya|first16=S.|last17=Kapur|first17=S.|last18=Kleinman|first18=A.|last19=Ogunniyi|first19=A.|last20=Otero-Ojeda|first20=A.|last21=Poo|first21=M.|last22=Ravindranath|first22=V.|last23=Sahakian|first23='''B'''. J.|last24=Saxena|first24=S.|last25=Singer|first25=P. A.|last26=Stein|first26=D. J.|last27=Anderson|first27=W.|last28=Dhansay|first28=M. A.|last29=Ewart|first29=W|last30=Phillips|first30=A.|last31=Shurin|first31=S.|last32=Walport|first32=M.|title=Grand challenges in global mental health|journal=Nature|volume=475|issue=7354|pages=27–30|doi=10.1038/475027a|pmid=21734685|pmc=3173804|year=2011}}</ref> և 2008 թվականին Մտավոր կապիտալի և բարեկեցության վերաբերյալ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության կանխատեսման նախագիծը<ref>{{cite web|title=Mental Capital and Wellbeing Foresight Report|url=https://www.gov.uk/government/collections/mental-capital-and-wellbeing|website=UK Government|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Վերջին նախագիծն ընդգծեց ուղեղի լավ առողջությունն ու բարեկեցությունը ողջ կյանքի ընթացքում և ընդգծեց այնպիսի կարևոր հասկացություններ, ինչպիսիք են ճանաչողական ռեզերվը և սթրեսին դիմադրողականությունը<ref>{{cite journal|author1=Beddington, J.|author2=Cooper, C. L.|author3=Field, J.|author4=Goswami, U.|author5=Huppert, F. A.|author6=Jenkins, R.|author7=Jones, H. S.|author8=Kirkwood, T. B.|author9=Sahakian, B. J.|author10=Thomas, S. M.|title=The mental wealth of nations|journal=Nature|date=2008|volume=455|issue=7216|pages=1057–60|doi=10.1038/4551057a|pmid=18948946|url=https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/45458/1/10.pdf}}</ref>: Սահակյանը 2014 թվականին [[Շվեյցարիա]]յի [[Դավոս]] քաղաքում տեղի ունեցած [[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում]]ում (ՀՏՖ) ելույթ է ունեցել նյարդաբանության և հոգեկան առողջության քաղաքականության վերաբերյալ: Նա ուղեղի հետազոտությունների գծով ՀՏՖ-ի Գլոբալ օրակարգային խորհրդի անդամ է<ref>{{cite web|title=Cambridge Neuroscience|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Barbara Sahakian at the WEF in Davos 2014|access-date=20 June 2014}}</ref>: == Լուսաբանումը ԶԼՄ-ներում == Սահակյանը հաճախ հանրությանը ներգրավում էր գիտության մեջ՝ հանդես գալով այնպիսի ծրագրերում, ինչպիսիք են BBC Newsnight-ը<ref>{{cite news|author =Susan Watts|title=Do cognitive-enhancing drugs work?|url=https://www.bbc.co.uk/news/health-15600900|access-date=20 June 2014|publisher=BBC News|date=9 November 2011}}</ref>, ինչպես նաև The Life Scientific-ը<ref name="Barbara Sahakian">{{Cite episode |title= Barbara Sahakian |series= The Life Scientific |series-link= The Life Scientific |url= http://bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |station= BBC Radio 4 |date= 29 May 2012 |access-date= 18 January 2014 }}</ref> и {{нп3|Today (BBC Radio 4)|Today Program||Today (BBC Radio 4)}}<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> և Today Program-ը<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> BBC Radio 4-ում: Նա մասնակցել է նաև բազմաթիվ թերթերի հարցազրույցների, ինչպիսիք են The Sunday Times-ը<ref>{{cite web|author= Minette Martin|title=It's a no-brainer – bring on the pills that will make us smarter|url=http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/Features/Focus/article194190.ece|access-date=20 June 2014|publisher=The Sunday Times|date=3 January 2010}}</ref> և Forbes Online-ը<ref>{{cite news|author = Stephen Kotler|title=Training The Brain of an Entrepreneur|url=https://www.forbes.com/sites/stevenkotler/2012/05/14/training-the-brain-of-an-entrepreneur/|access-date=20 June 2014|publisher=Forbes|date=14 May 2012}}</ref>: 2012 թվականին Սահակյանն իր ներդրումն է ունեցել Wellcome Trust Superhuman ցուցահանդեսի կատալոգում և նկարահանվեց տեսահոլովակում<ref>{{cite web|title=Superhuman Collection|url=http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|website=Wellcome Trust|access-date=10 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140704223539/http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|archive-date=4 July 2014}}</ref>: 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը մասնակցել է [[Reddit]] Ask Me Anything (AMA) ծրագրին՝ պատասխանելով հարցերի մի շարք թեմաներիվերաբերյալ, ինչպիսիք են դեպրեսիան և ճանաչողական ազդեցությանը խթանող դեղերը<ref>{{cite news|author= Barbara Sahakian|title=From lost memories to brain drugs, a neuroscientist explains|url=http://theconversation.com/from-lost-memories-to-brain-drugs-a-neuroscientist-explains-27359|access-date=20 June 2014|publisher=The Conversation|date=30 May 2014}}</ref>: 2014 թվականի հուլիսին Սահակյանը ցրեց այն առասպելը, որ մարդիկ օգտագործում են իրենց [[Առասպել ուղեղի 10% օգտագործվող հատվածի մասին|ուղեղի միայն 10%-ը]]՝ կապված [[Լյուսի (ֆիլմ)|«Լյուսի» ֆիլմի]] սյուժեի հետ<ref>{{cite web|author= Ralph Blackburn|title=The underused brain? It's all in the mind: Film-makers' much-loved idea that we only use 10 per cent of our grey cells is a fiction|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-underused-brain-its-all-in-the-mind-filmmakers-muchloved-idea-that-we-only-use-10-per-cent-of-our-grey-cells-is-a-fiction-9616921.html|website=The Independent|access-date=10 November 2014|date=20 July 2014}}</ref>: 2015 թվականի մարտին նա պատմել է [[Լոնդոնի գիտության թանգարան]]ում տեղի ունեցած «Դուք այժմ բարելավվել եք» ({{lang-en|You have been upgraded}}) միջոցառման մասին, որտեղ իր լաբորատորիայի անդամները ցուցադրեցին իրենց գիտելիքները<ref name="Cam Neuro Sci Museum">{{cite web|title=Brain training at the Science Museum|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=0b6e9db573|website=Cambridge Neuroscience|access-date=6 May 2015|date=8 April 2015}}</ref>: Նյարդաբանության, ուղեղի առողջության, ճանաչողական զարգացման և նյարդահոգեբուժական խանգարումների վերաբերյալ զեկուցումների համատեքստում նա հաճախ նշում էր ուղեղի առողջության և հիվանդությունների ճիշտ ախտորոշման կարևորությունը<ref>{{cite web|author= Barbara Sahakian|title=Burden of brain disorders ignored by government|url=https://theconversation.com/burden-of-brain-disorders-ignored-by-government-16641|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=15 August 2013}}</ref><ref>{{cite web|author=Barbara Sahakian|title=Five brain challenges we can overcome in the next decade|url=https://theconversation.com/five-brain-challenges-we-can-overcome-in-the-next-decade-25975|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=16 May 2014}}</ref>: == Մեծարանքներ և պարգևներ == 2004 թվականից Սահակյանը Բրիտանական բժշկական գիտությունների ակադեմիայի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]] է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Profile|url=http://www.acmedsci.ac.uk/fellows/fellows-directory/ordinary-fellows/professor-barbara-sahakian/|website=Academy of Medical Sciences|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Նա կապված է նաև Human Brain Project նախագծի հետ<ref>{{cite web|title=Principal Investigators|url=https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|website=Human Brain Project|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140703041712/https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|archive-date=3 July 2014}}</ref>: Սահակյանը համարվում է նաև Else Kröner-Fresenius-Stiftung Prize 2017 մրցանակի միջազգային փորձագիտական ժյուրիի անդամ<ref>{{cite web|title=The 2017 Else Kröner Fresenius Preis für Medizinische Forschung|url=http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|website=Else Kröner-Fresenius-Stiftung|access-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925093322/http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|archive-date=25 September 2015|df=dmy-all}}</ref>։ Սահակյանը 2005 թվականին աշխատանքի է անցել Ուտրեխտի համալսարանի հոգեբանական դեղագործության ամբիոնում և 2009 թվականին առաջադրվել է [[Փենսիլվանիայի համալսարան]]ի «Անվանի միջազգային գիտնական» մրցանակին<ref name="Sahakian BAP Profile"/>: 2010 թվականին ստացել է Ծերունական հիվանդությունների և հոգեբուժական դեղագործության միջազգային քոլեջի (ICGP) ավագ հետազոտողի մրցանակ: 2008 թվականին Սահակյանը [[Ալֆրեդ Դիքին]]ի նորարարության վերաբերյալ դասախոսություն է կարդացել [[Ավստրալիա]]յի [[Մելբուռն]] քաղաքում<ref>{{cite web|last1=Miller|first1=Nick|title='Smart drugs' need smarter risk-handling|url=http://www.theage.com.au/national/smart-drugs-need-smarter-riskhandling-20080605-2mbq.html|website=The Age|access-date=15 September 2014|date=6 June 2008}}</ref>: 2015 թվականին Սահակյանին շնորհվել է գիտությունների դոկտորի աստիճան [[Քեմբրիջի համալսարան]]ից<ref name=DSc>{{cite news|title=Congregation of the Regent House on 21 March 2015|url=http://www.admin.cam.ac.uk/reporter/2014-15/weekly/6381/section11.shtml|access-date=31 March 2015|work=Cambridge University Reporter|issue=6381|date=25 March 2015}}</ref>, որը համարվում է համալսարանի կողմից շնորհված բարձրագույն գիտական աստիճան ակնառու գիտական հետազոտությունների համար<ref>{{cite web|title=Information for candidates for the ScD Degree|url=http://www.dcpc.physsci.cam.ac.uk/higherdocs|website=University of Cambridge|access-date=31 March 2015}}</ref>։ 2017 թվականի հուլիսին Սահակյանն ընտրվել է [[Բրիտանական ակադեմիա]]յի (FBA) անդամ և [[Մեծ Բրիտանիայի հումանիտար և սոցիալական գիտությունների ազգային ակադեմի]]այի անդամ<ref>{{cite web|title=Elections to the British Academy celebrate the diversity of UK research|url=http://www.britac.ac.uk/news/elections-british-academy-celebrate-diversity-uk-research|website=British Academy|access-date=29 July 2017|date=2 July 2017}}</ref>]։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara Professor Barbara Sahakian: Cambridge Neuroscience] *[https://www.bcni.psychol.cam.ac.uk/directory/bjs1001@cam.ac.uk Professor Barbara Sahakian: Behavioural and Clinical Neuroscience Institute] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Սահակյան, Բարբարա}} [[Կատեգորիա:Բրիտանական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիացի հոգեբաններ]] il517f5eu01i91qow4x7igdhjsi3zza 8473810 8473785 2022-07-22T16:18:31Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Բարբառա Ժաքլին Սահակյան''' ({{lang-en|Barbara Jacquelyn Sahakian}}, {{ԱԾ}}), [[Բրիտանական ակադեմիայի անդամ]], Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի անդամ (Մեծ Բրիտանիա), Կլինիկական նյարդահոգեբանության, հոգեբուժության դեպարտամենտի և բժշկական հետազոտությունների խորհրդի (MRC), [[Քեմբրիջի համալսարան]]ի [[Wellcome Trust]] ինստիտուտի վարքագծային և կլինիկական նյարդաբանության ինստիտուտի պրոֆեսոր, [[Ադդենբրուկի հիվանդանոց]]ի պատվավոր [[Կլինիկական հոգեբանություն|կլինիկական հոգեբան]], Քեմբրիջ<ref>{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.weforum.org/contributors/barbara-sahakian|website=World Economic Forum|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Միջազգային համբավ ունի կոգնիտիվ հոգեֆարմակոլոգիայի, [[նեյրոէթիկա]]յի, [[Նյարդահոգեբանություն|նյարդահոգեբանության]], [[Նյարդահոգեբուժություն|նյարդահոգեբուժության]] և նեյրոակնադիտության բնագավառներում<ref name="Profile: Barbara Sahakian">{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref><ref name="TheLifeScientific">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |title=BBC Radio 4 – The Life Scientific, Barbara Sahakian |access-date=4 December 2012}}</ref>, Քեմբրիջի [[Քլեր Հոլ քոլեջ]]ի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]]<ref>{{cite web|title=Fellows of Clare Hall|url=http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|website=Clare Hall, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714162310/http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|archive-date=14 July 2014}}</ref>, Նեյրոէթիկայի միջազգային միության (INS) նախագահ, համարվում է միության հիմնադիր անդամ<ref name="BJS Elected INS President">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian elected President of the International Neuroethics Society|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=6cf44001f6|website=Cambridge Neuroscience|access-date=19 August 2014|date=12 August 2013}}</ref>։ Հոգեֆարմակոլոգիայի բրիտանական ասոցիացիայի (BAP) նախկին նախագահ (2012-2014<ref name="Sahakian BAP Profile">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian - BAP Officer Profile|url=http://www.bap.org.uk/councilmemberdetails.php?memberID=22|website=The British Association for Psychopharmacology|access-date=7 September 2014}}</ref>): == Կրթություն == Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի հոգեբանության ֆակուլտետում պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն [[հոգեֆարմակոլոգիա]]յի գծով<ref name="sahakianphd">{{cite thesis |degree=PhD|first=Barbara|last=Sahakian |title=The effects of isolation on the unconditional behaviour and response to drugs in rats |publisher=University of Cambridge |date=1977 |url=http://ulmss-newton.lib.cam.ac.uk/vwebv/holdingsInfo?bibId=13365|author-link=Barbara Sahakian}}</ref>։ Դրանից հետո Սահակյանը ստացել է կլինիկական հոգեբանության դիպլոմ և դարձել դիպլոմավորված հոգեբան<ref name="OCN Profile">{{cite web|title=Barbara Sahakian: Profile|url=http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|website=The Oxford Centre for Neuroethics|access-date=17 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150417145412/http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|archive-date=17 April 2015}}</ref>։ == Կարիերա == Սահակյանն առավելապես հայտնի է դեղաբանական թերապիաների, [[Ալցհայմերի հիվանդություն|Ալցհեյմերի հիվանդության]] վաղ հայտնաբերման, ճանաչողության և դեպրեսիայի և նեյրոէթիկայի միջոցով ճանաչողական գործունեության բարելավմանն ուղղված իր աշխատանքներով: Սահակյանի հետազոտությունը նպատակ ունի հասկանալ կոգնիտիվ, էմոցիոնալ և վարքային դիսֆունկցիայի նյարդային հիմքերը՝ ավելի արդյունավետ դեղաբանական և հոգեբանական բուժում մշակելու համար։ Նրա լաբորատորիան կենտրոնացած է նյարդահոգեբուժական խանգարումների վաղ հայտնաբերման, դիֆերենցիալ ախտորոշման և հայեցակարգային ուսումնասիրությունների վավերացման վրա՝ օգտագործելով ճանաչողական բարելավման դեղեր և ճանաչողական ուսուցում<ref name="Sahakian BAP Profile" />: Սահակյանն իր հետազոտության մեջ օգտագործում է այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են հոգեֆարմակոլոգիական, նյարդահոգեբանական և նեյրոդիտարկման հետազոտությունները: Նրա խմբի հետազոտական հիմնական ոլորտներն են՝ Ալցհեյմերի հիվանդությունը, [[ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]]ը (ADHD), [[օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում]]ը (OCD), թմրամիջոցների չարաշահումը, դեպրեսիան և [[մանիակային համախտանիշ]]ը<ref name="Profile: Barbara Sahakian"/>: 2007 թվականին Սահակյանը մտահոգություն է հայտնել դեղերի էթիկական օգտագործման վերաբերյալ, որոնք նախատեսված են եղել օգնելու [[դեմենցիա]]յով և Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապողներին առողջ մարդկանց ճանաչողական գործառույթը բարելավելու համար<ref>{{cite web|last=Sahakian|first=Barbara|title=Decision Making & the Ethics of "Smart Drugs"|url=http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|work=The Global Herald|publisher=24 Hour Trading Ltd|access-date=5 June 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608232021/http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|archive-date=8 June 2013}}</ref><ref>{{cite journal|editor1-last=Sahakian|editor1-first=B. J.|editor2-last=Morein-Zamir|editor2-first=S.|title=Professor's little helper|journal=Nature|date=2007|volume=450|issue=7173|pages=1157–1159|doi=10.1038/4501157a|pmid=18097378|last1=Sahakian|first1=B.|last2=Morein-Zamir|first2=S.}}</ref>: 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը հոդված է հրապարակել առաջիկա տասնամյակում բարեկեցիկ հասարակության մեջ ուղեղի առողջության հասնելու մասին<ref>{{cite journal|last1=Sahakian|first1=Barbara J.|title=What do experts think we should do to achieve brain health?|journal=Neuroscience & Biobehavioral Reviews|volume=43|pages=240–258|doi=10.1016/j.neubiorev.2014.04.002|pmid=24742821|date=Jun 2014}}</ref>։ Այդ հոդվածում նա ներառել է տարբեր ոլորտների փորձագետների ցանկ, ներառյալ նյարդաբանությունը, նորարարությունը և տեխնոլոգիան: Սահակյանին խնդրել են գրել այդ հոդվածը Բրիտանական կառավարության գլխավոր գիտական խորհրդատու սըր [[Ջոն Բեդդինգթոն]]ի համար<ref>{{cite web|title=What do experts think we should do to achieve brain health? Press Release|url=http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|website=Department of Psychiatry, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140609040406/http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|archive-date=9 June 2014}}</ref>: Սահակյանն այդ թեմաներով հրատարակել է ավելի քան 400 հոդված գիտական ամսագրերում, այդ թվում՝ բազմաթիվ հրապարակումներ [[Science (ամսագիր)|Scienc]]e<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link = Barbara Sahakian| last2 = Morein-Zamir | first2 = S. | doi = 10.1126/science.325_147a | title = Neuroscientists Need Neuroethics Teaching | journal = Science | volume = 325 | issue = 5937 | pages = 147 |date= 2009 | pmid = 19589983}}</ref>, [[Նեյչր|Nature]]<ref>{{Cite journal | last1 = Insel | first1 = T. R. | last2 = Sahakian | first2 = B. J. | author-link2 = Barbara Sahakian| last3 = Voon | first3 = V. | last4 = Nye | first4 = J. | last5 = Brown | first5 = V. J. | last6 = Altevogt | first6 = B. M. | last7 = Bullmore | first7 = E. T. | last8 = Goodwin | first8 = G. M. | last9 = Howard | first9 = R. J. | doi = 10.1038/483269a | last10 = Kupfer | first10 = D. J. | last11 = Malloch | first11 = G. | last12 = Marston | first12 = H. M. | last13 = Nutt | first13 = D. J. | last14 = Robbins | first14 = T. W. | last15 = Stahl | first15 = S. | last16 = Tricklebank | first16 = M. D. | last17 = Williams | first17 = J. H. | title = Drug research: A plan for mental illness | journal = Nature | volume = 483 | issue = 7389 | pages = 269 |date= 2012 | pmid = 22422245}}</ref>, [[Nature Neuroscience]]<ref>{{Cite journal | last1 = Aron | first1 = A. R. | last2 = Fletcher | first2 = P. C. | last3 = Bullmore | first3 = E. T. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Robbins | first5 = T. W. | author-link5 = Trevor Robbins| title = Stop-signal inhibition disrupted by damage to right inferior frontal gyrus in humans | doi = 10.1038/nn1003 | journal = Nature Neuroscience | volume = 6 | issue = 2 | pages = 115–116 | date = 2003 | pmid = 12536210}}</ref>, [[The Lancet]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Malloch | first2 = G. | last3 = Kennard | first3 = C. | doi = 10.1016/S0140-6736(10)60817-3 | title = A UK strategy for mental health and wellbeing | journal = The Lancet | volume = 375 | issue = 9729 | pages = 1854–5 | date = 2010 | pmid = 20511002}}</ref> և [[British Medical Journal]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sugden | first1 = C. | last2 = Aggarwal | first2 = R. | last3 = Housden | first3 = C. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Darzi | first5 = A. | title = Pharmacological enhancement of performance in doctors | doi = 10.1136/bmj.c2542 | journal = BMJ | volume = 340 | pages = c2542 | date= 2010 | pmid = 20483930}}</ref><ref>{{Cite journal | last1 = Orrell | first1 = M. | last2 = Sahakian | first2 = B. | author-link2 = Barbara Sahakian| doi = 10.1136/bmj.310.6985.951 | title = Education and dementia | journal = BMJ | volume = 310 | issue = 6985 | pages = 951–952 | date= 1995 | pmid = 7728017| pmc =2549351 }}</ref>հեղինակավոր գիտական և բժշկական ամսագրերում։ Համարվում է «Psychological Medicine» ամսագրի կրտսեր խմբագիր<ref name="PsychMed - Editorial Board">{{cite web|title=Psychological Medicine: Editorial Board|url=http://journals.cambridge.org/action/displayMoreInfo?jid=PSM&type=eb|website=Cambridge University Press|access-date=26 September 2014}}</ref>: ISI Web of Science տվյալների բազան նրան շնորհել է 100-ի հավասար [[H-գործակից]]<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Citation Report|url=http://apps.webofknowledge.com/CitationReport.do?product=UA&search_mode=CitationReport&SID=X1mCLToDnjcsxuiED3o&page=1&cr_pqid=1&viewType=summary|website=Web of Science|access-date=20 June 2014}}</ref>: Սահակյանը «Վատ ընթացքներ։ Ինչպես ճիշտ որոշում կայացնել և խելացի թմրանյութերի էթիկան» գրքի համահեղինակն է, որը հրատարակվել է Oxford University Press-ի կողմից 2013 թվականին<ref>{{cite web|title=Bad Moves Book Details|url=http://ukcatalogue.oup.com/product/9780199668472.do|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>: Նա նաև 2011 թվականին Oxford University Press-ի կողմից հրատարակված «Նեյրոէթիկայի գծով Օքսֆորդյան տեղեկատու» ({{lang-en|The Oxford Handbook of Neuroethics}})-ի համախմբագիրն է<ref>{{cite web|title=Oxford Handbook of Neuroethics|url=http://global.oup.com/academic/product/oxford-handbook-of-neuroethics-9780199570706;jsessionid=70CE49B2486884FEA305BFD05D9BD7FE?cc=gb&lang=en&|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>: Բացի BAP-ը և INS-ը նախագահելուց, Սահակյանը ընդգրկված է նաև Նյարդահոգեբանական դեղագործության միջազգային քոլեջի (CINP)<ref>{{cite web|title=CINP Executive Committee & Council 2014 - 2016|url=http://cinp.org/about-us/committees/executive/|website=CINP|access-date=25 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20090619214519/http://cinp.org/about-us/committees/executive/|archive-date=19 June 2009}}</ref> խորհրդում և Նյարդահոգեբանական դեղագործության եվրոպական քոլեջի (ECNP) վերահսկիչ խորհրդում<ref>{{cite web|title=Review Board|url=http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|website=ECNP|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103131427/http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|archive-date=3 November 2013}}</ref>: Նաև Լոնդոնի կայսերական ինստիտուտի փոխկապակցված պրոֆեսոր է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian at the WEF|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref> և Օքսֆորդի Ուեհիրոյի պրակտիկ էթիկայի կենտրոնի վաստակավոր անդամ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian's Profile|url=http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|website=University of Oxford Practical Ethics|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715041603/http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|archive-date=15 July 2014}}</ref>: Նախկինում Սահակյանը եղել է MRC նյարդաբանության և հոգեկան առողջության խորհրդի անդամ (2006-2010) և Նյարդաբանության ընկերության կոմիտեի (SfN) անդամ<ref name="Sahakian BAP Profile"/>: Բարբարա Սահակյանը Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ինստիտուտի կողմից ճանաչվել է գիտության բնագավառի լավագույն կանանցից մեկը<ref>{{cite web|last1=Cardew|first1=Gail|author-link1=Gail Cardew|title=Top 10 women in science – an impossible task?|url=http://www.rigb.org/blog/2014/march/top-10-women-in-science|website=The Royal Institution|access-date=13 August 2014|date=8 March 2014}}</ref>։ == Հայտնագործություններ == Սահակյանի ուսումնասիրությունների մեջ օգտագործվում են նյարդահոգեբանական թեստեր, ինչպիսիք են Քեմբրիջի նյարդահոգեբանական թեստերի ավտոմատ մարտկոցը (CANTAB), որը նա հայտնագործել է պրոֆեսոր Թրևոր Ռոբինսի հետ 1980-ականներին<ref name="CANTAB">{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Morris | first2 = R. G. | last3 = Evenden | first3 = J. L. | last4 = Heald | first4 = A. | last5 = Levy | first5 = R. | last6 = Philpot | first6 = M. | last7 = Robbins | first7 = T. W. | doi = 10.1093/brain/111.3.695 | title = A Comparative Study of Visuospatial Memory and Learning in Alzheimer-Type Dementia and Parkinson's Disease | journal = Brain | volume = 111 | issue = 3 | pages = 695–718 | date= 1988 | pmid = 3382917}}</ref>: CANTAB-ը ներկայումս օգտագործվում է աշխարհի ավելի քան 700 գիտահետազոտական ինստիտուտներում և վավերացվել է ավելի քան 1200 գրախոսվող հոդվածներով<ref>{{cite web|title=Overview of CANTAB|url=http://www.cambridgecognition.com/company|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>: Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի Cambridge Cognition դուստր ձեռնարկության ավագ խորհրդատուն է: Cambridge Cognition-ն այժմ խթանում է CANTAB-ը<ref>{{cite web|title=Science Team|url=http://www.cambridgecognition.com/company/scienceteam|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>: CANTAB PAL սենսորային էկրանի թեստը, որը գնահատում է տեսողական հիշողությունը և նոր գիտելիքները, ստացել է ամենաբարձր համաշխարհային վարկանիշը՝ 4*՝ Research Excellence Framework-ի սանդղակով (REF) 2014<ref name="REF CANTAB PAL">{{cite web|title=REF Impact Case Study - CANTAB-PAL|url=http://results.ref.ac.uk/DownloadFile/ImpactCaseStudy/pdf?caseStudyId=19795|website=Research Excellence Framework|access-date=11 February 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=World-leading UK medical research showcased in new publication |url=http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=29 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150211153300/http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |archive-date=11 February 2015 }}</ref>: Այս մրցանակից հետո CANTAB-ը և CANTAB PAL-ը ճանաչվեցին Բժշկական դպրոցների ազգային խորհրդի 2015 թվականի «Ազգերի առողջություն» հրապարակման մեջ, որտեղ CANTAB-ը կոչվեց Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության խթանիչ<ref name="Health of the Nation Report">{{cite web|title=Health of the Nation |url=http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211152417/http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |archive-date=11 February 2015 }}</ref>: == Քաղաքականությունը նյարդաբանության և հոգեկան առողջության բնագավառում == Սահակյանը ղեկավարում է միջազգային [[Նեյրոգիտություններ|նեյրոգիտության]] և հոգեկան առողջության քաղաքականության բնագավառի բազմաթիվ կարևոր զեկույցներ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian Q&A|url=http://www.cam.ac.uk/science-festival/news-media/speaker-spotlights/speaker-spotlight-professor-barbara-sahakian|website=Cambridge Science Festival|access-date=20 June 2014}}</ref>, այդ թվում՝ Հոգեկան առողջության ազգային ինստիտուտի (NIMH) կողմից ֆինանսավորվող Հոգեկան առողջության համաշխարհային հիմնախնդիրների զեկույցը<ref>{{cite journal|last1=Collins|first1=P. Y.|last2=Patel|first2=V.|last3=Joestl|first3=S. S.|last4=March|first4=D.|last5=Insel|first5=T. R.|last6=Daar|first6=A. S.|last7=Bordin|first7=I. A.|last8=Costello|first8=E. J.|last9=Durkin|first9=M.|last10=Fairburn|first10=C.|last11=Glass|first11=R. I.|last12=Hall|first12=W.|last13=Huang|first13=Y.|last14=Hyman|first14=S. E.|last15=Jamison|first15=K.|last16=Kaaya|first16=S.|last17=Kapur|first17=S.|last18=Kleinman|first18=A.|last19=Ogunniyi|first19=A.|last20=Otero-Ojeda|first20=A.|last21=Poo|first21=M.|last22=Ravindranath|first22=V.|last23=Sahakian|first23='''B'''. J.|last24=Saxena|first24=S.|last25=Singer|first25=P. A.|last26=Stein|first26=D. J.|last27=Anderson|first27=W.|last28=Dhansay|first28=M. A.|last29=Ewart|first29=W|last30=Phillips|first30=A.|last31=Shurin|first31=S.|last32=Walport|first32=M.|title=Grand challenges in global mental health|journal=Nature|volume=475|issue=7354|pages=27–30|doi=10.1038/475027a|pmid=21734685|pmc=3173804|year=2011}}</ref> և 2008 թվականին Մտավոր կապիտալի և բարեկեցության վերաբերյալ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության կանխատեսման նախագիծը<ref>{{cite web|title=Mental Capital and Wellbeing Foresight Report|url=https://www.gov.uk/government/collections/mental-capital-and-wellbeing|website=UK Government|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Վերջին նախագիծն ընդգծեց ուղեղի լավ առողջությունն ու բարեկեցությունը ողջ կյանքի ընթացքում և ընդգծեց այնպիսի կարևոր հասկացություններ, ինչպիսիք են ճանաչողական ռեզերվը և սթրեսին դիմադրողականությունը<ref>{{cite journal|author1=Beddington, J.|author2=Cooper, C. L.|author3=Field, J.|author4=Goswami, U.|author5=Huppert, F. A.|author6=Jenkins, R.|author7=Jones, H. S.|author8=Kirkwood, T. B.|author9=Sahakian, B. J.|author10=Thomas, S. M.|title=The mental wealth of nations|journal=Nature|date=2008|volume=455|issue=7216|pages=1057–60|doi=10.1038/4551057a|pmid=18948946|url=https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/45458/1/10.pdf}}</ref>: Սահակյանը 2014 թվականին [[Շվեյցարիա]]յի [[Դավոս]] քաղաքում տեղի ունեցած [[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում]]ում (ՀՏՖ) ելույթ է ունեցել նյարդաբանության և հոգեկան առողջության քաղաքականության վերաբերյալ: Նա ուղեղի հետազոտությունների գծով ՀՏՖ-ի Գլոբալ օրակարգային խորհրդի անդամ է<ref>{{cite web|title=Cambridge Neuroscience|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Barbara Sahakian at the WEF in Davos 2014|access-date=20 June 2014}}</ref>: == Լուսաբանումը ԶԼՄ-ներում == Սահակյանը հաճախ հանրությանը ներգրավում էր գիտության մեջ՝ հանդես գալով այնպիսի ծրագրերում, ինչպիսիք են BBC Newsnight-ը<ref>{{cite news|author =Susan Watts|title=Do cognitive-enhancing drugs work?|url=https://www.bbc.co.uk/news/health-15600900|access-date=20 June 2014|publisher=BBC News|date=9 November 2011}}</ref>, ինչպես նաև The Life Scientific-ը<ref name="Barbara Sahakian">{{Cite episode |title= Barbara Sahakian |series= The Life Scientific |series-link= The Life Scientific |url= http://bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |station= BBC Radio 4 |date= 29 May 2012 |access-date= 18 January 2014 }}</ref> и {{нп3|Today (BBC Radio 4)|Today Program||Today (BBC Radio 4)}}<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> և Today Program-ը<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> BBC Radio 4-ում: Նա մասնակցել է նաև բազմաթիվ թերթերի հարցազրույցների, ինչպիսիք են The Sunday Times-ը<ref>{{cite web|author= Minette Martin|title=It's a no-brainer – bring on the pills that will make us smarter|url=http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/Features/Focus/article194190.ece|access-date=20 June 2014|publisher=The Sunday Times|date=3 January 2010}}</ref> և Forbes Online-ը<ref>{{cite news|author = Stephen Kotler|title=Training The Brain of an Entrepreneur|url=https://www.forbes.com/sites/stevenkotler/2012/05/14/training-the-brain-of-an-entrepreneur/|access-date=20 June 2014|publisher=Forbes|date=14 May 2012}}</ref>: 2012 թվականին Սահակյանն իր ներդրումն է ունեցել Wellcome Trust Superhuman ցուցահանդեսի կատալոգում և նկարահանվել տեսահոլովակում<ref>{{cite web|title=Superhuman Collection|url=http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|website=Wellcome Trust|access-date=10 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140704223539/http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|archive-date=4 July 2014}}</ref>: 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը մասնակցել է [[Reddit]] Ask Me Anything (AMA) ծրագրին՝ պատասխանելով հարցերի մի շարք թեմաների վերաբերյալ, ինչպիսիք են դեպրեսիան և ճանաչողական ազդեցությանը խթանող դեղերը<ref>{{cite news|author= Barbara Sahakian|title=From lost memories to brain drugs, a neuroscientist explains|url=http://theconversation.com/from-lost-memories-to-brain-drugs-a-neuroscientist-explains-27359|access-date=20 June 2014|publisher=The Conversation|date=30 May 2014}}</ref>: 2014 թվականի հուլիսին Սահակյանը ցրեց այն առասպելը, որ մարդիկ օգտագործում են իրենց [[Առասպել ուղեղի 10% օգտագործվող հատվածի մասին|ուղեղի միայն 10%-ը]]՝ կապված [[Լյուսի (ֆիլմ)|«Լյուսի» ֆիլմի]] սյուժեի հետ<ref>{{cite web|author= Ralph Blackburn|title=The underused brain? It's all in the mind: Film-makers' much-loved idea that we only use 10 per cent of our grey cells is a fiction|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-underused-brain-its-all-in-the-mind-filmmakers-muchloved-idea-that-we-only-use-10-per-cent-of-our-grey-cells-is-a-fiction-9616921.html|website=The Independent|access-date=10 November 2014|date=20 July 2014}}</ref>: 2015 թվականի մարտին նա պատմել է [[Լոնդոնի գիտության թանգարան]]ում տեղի ունեցած «Դուք այժմ բարելավվել եք» ({{lang-en|You have been upgraded}}) միջոցառման մասին, որտեղ իր լաբորատորիայի անդամները ցուցադրեցին իրենց գիտելիքները<ref name="Cam Neuro Sci Museum">{{cite web|title=Brain training at the Science Museum|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=0b6e9db573|website=Cambridge Neuroscience|access-date=6 May 2015|date=8 April 2015}}</ref>: Նյարդաբանության, ուղեղի առողջության, ճանաչողական զարգացման և նյարդահոգեբուժական խանգարումների վերաբերյալ զեկուցումների համատեքստում նա հաճախ նշում էր ուղեղի առողջության և հիվանդությունների ճիշտ ախտորոշման կարևորությունը<ref>{{cite web|author= Barbara Sahakian|title=Burden of brain disorders ignored by government|url=https://theconversation.com/burden-of-brain-disorders-ignored-by-government-16641|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=15 August 2013}}</ref><ref>{{cite web|author=Barbara Sahakian|title=Five brain challenges we can overcome in the next decade|url=https://theconversation.com/five-brain-challenges-we-can-overcome-in-the-next-decade-25975|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=16 May 2014}}</ref>: == Մեծարանքներ և պարգևներ == 2004 թվականից Սահակյանը Բրիտանական բժշկական գիտությունների ակադեմիայի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]] է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Profile|url=http://www.acmedsci.ac.uk/fellows/fellows-directory/ordinary-fellows/professor-barbara-sahakian/|website=Academy of Medical Sciences|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Նա կապված է նաև Human Brain Project նախագծի հետ<ref>{{cite web|title=Principal Investigators|url=https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|website=Human Brain Project|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140703041712/https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|archive-date=3 July 2014}}</ref>: Սահակյանը համարվում է նաև Else Kröner-Fresenius-Stiftung Prize 2017 մրցանակի միջազգային փորձագիտական ժյուրիի անդամ<ref>{{cite web|title=The 2017 Else Kröner Fresenius Preis für Medizinische Forschung|url=http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|website=Else Kröner-Fresenius-Stiftung|access-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925093322/http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|archive-date=25 September 2015|df=dmy-all}}</ref>։ Սահակյանը 2005 թվականին աշխատանքի է անցել Ուտրեխտի համալսարանի հոգեբանական դեղագործության ամբիոնում և 2009 թվականին առաջադրվել է [[Փենսիլվանիայի համալսարան]]ի «Անվանի միջազգային գիտնական» մրցանակին<ref name="Sahakian BAP Profile"/>: 2010 թվականին ստացել է Ծերունական հիվանդությունների և հոգեբուժական դեղագործության միջազգային քոլեջի (ICGP) ավագ հետազոտողի մրցանակ: 2008 թվականին Սահակյանը [[Ալֆրեդ Դիքին]]ի նորարարության վերաբերյալ դասախոսություն է կարդացել [[Ավստրալիա]]յի [[Մելբուռն]] քաղաքում<ref>{{cite web|last1=Miller|first1=Nick|title='Smart drugs' need smarter risk-handling|url=http://www.theage.com.au/national/smart-drugs-need-smarter-riskhandling-20080605-2mbq.html|website=The Age|access-date=15 September 2014|date=6 June 2008}}</ref>: 2015 թվականին Սահակյանին շնորհվել է գիտությունների դոկտորի աստիճան [[Քեմբրիջի համալսարան]]ից<ref name=DSc>{{cite news|title=Congregation of the Regent House on 21 March 2015|url=http://www.admin.cam.ac.uk/reporter/2014-15/weekly/6381/section11.shtml|access-date=31 March 2015|work=Cambridge University Reporter|issue=6381|date=25 March 2015}}</ref>, որը համարվում է համալսարանի կողմից շնորհված բարձրագույն գիտական աստիճան ակնառու գիտական հետազոտությունների համար<ref>{{cite web|title=Information for candidates for the ScD Degree|url=http://www.dcpc.physsci.cam.ac.uk/higherdocs|website=University of Cambridge|access-date=31 March 2015}}</ref>։ 2017 թվականի հուլիսին Սահակյանն ընտրվել է [[Բրիտանական ակադեմիա]]յի (FBA) անդամ և [[Մեծ Բրիտանիայի հումանիտար և սոցիալական գիտությունների ազգային ակադեմի]]այի անդամ<ref>{{cite web|title=Elections to the British Academy celebrate the diversity of UK research|url=http://www.britac.ac.uk/news/elections-british-academy-celebrate-diversity-uk-research|website=British Academy|access-date=29 July 2017|date=2 July 2017}}</ref>]։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara Professor Barbara Sahakian: Cambridge Neuroscience] *[https://www.bcni.psychol.cam.ac.uk/directory/bjs1001@cam.ac.uk Professor Barbara Sahakian: Behavioural and Clinical Neuroscience Institute] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Սահակյան, Բարբարա}} [[Կատեգորիա:Բրիտանական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիացի հոգեբաններ]] h70arxbvprq6dfr8zpa71ct403xthga 8473925 8473810 2022-07-23T00:03:19Z ԱշբոտՏՆՂ 48669 Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Բարբառա Ժաքլին Սահակյան''' ({{lang-en|Barbara Jacquelyn Sahakian}}, {{ԱԾ}}), [[Բրիտանական ակադեմիայի անդամ]], Բժշկական գիտությունների ակադեմիայի անդամ (Մեծ Բրիտանիա), Կլինիկական նյարդահոգեբանության, հոգեբուժության դեպարտամենտի և բժշկական հետազոտությունների խորհրդի (MRC), [[Քեմբրիջի համալսարան]]ի [[Wellcome Trust]] ինստիտուտի վարքագծային և կլինիկական նյարդաբանության ինստիտուտի պրոֆեսոր, [[Ադդենբրուկի հիվանդանոց]]ի պատվավոր [[Կլինիկական հոգեբանություն|կլինիկական հոգեբան]], Քեմբրիջ<ref>{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.weforum.org/contributors/barbara-sahakian|website=World Economic Forum|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Միջազգային համբավ ունի կոգնիտիվ հոգեֆարմակոլոգիայի, [[նեյրոէթիկա]]յի, [[Նյարդահոգեբանություն|նյարդահոգեբանության]], [[Նյարդահոգեբուժություն|նյարդահոգեբուժության]] և նեյրոակնադիտության բնագավառներում<ref name="Profile: Barbara Sahakian">{{cite web|title=Profile: Barbara Sahakian|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref><ref name="TheLifeScientific">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |title=BBC Radio 4 – The Life Scientific, Barbara Sahakian |access-date=4 December 2012}}</ref>, Քեմբրիջի [[Քլեր Հոլ քոլեջ]]ի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]]<ref>{{cite web|title=Fellows of Clare Hall|url=http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|website=Clare Hall, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714162310/http://www.clarehall.cam.ac.uk/people/professorial-fellows/|archive-date=14 July 2014}}</ref>, Նեյրոէթիկայի միջազգային միության (INS) նախագահ, համարվում է միության հիմնադիր անդամ<ref name="BJS Elected INS President">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian elected President of the International Neuroethics Society|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=6cf44001f6|website=Cambridge Neuroscience|access-date=19 August 2014|date=12 August 2013}}</ref>։ Հոգեֆարմակոլոգիայի բրիտանական ասոցիացիայի (BAP) նախկին նախագահ (2012-2014<ref name="Sahakian BAP Profile">{{cite web|title=Professor Barbara Sahakian - BAP Officer Profile|url=http://www.bap.org.uk/councilmemberdetails.php?memberID=22|website=The British Association for Psychopharmacology|access-date=7 September 2014}}</ref>): == Կրթություն == Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի հոգեբանության ֆակուլտետում պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն [[հոգեֆարմակոլոգիա]]յի գծով<ref name="sahakianphd">{{cite thesis |degree=PhD|first=Barbara|last=Sahakian |title=The effects of isolation on the unconditional behaviour and response to drugs in rats |publisher=University of Cambridge |date=1977 |url=http://ulmss-newton.lib.cam.ac.uk/vwebv/holdingsInfo?bibId=13365|author-link=Barbara Sahakian}}</ref>։ Դրանից հետո Սահակյանը ստացել է կլինիկական հոգեբանության դիպլոմ և դարձել դիպլոմավորված հոգեբան<ref name="OCN Profile">{{cite web|title=Barbara Sahakian: Profile|url=http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|website=The Oxford Centre for Neuroethics|access-date=17 April 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150417145412/http://www.neuroethics.ox.ac.uk/our_members/barbara_sahakian|archive-date=17 April 2015}}</ref>։ == Կարիերա == Սահակյանն առավելապես հայտնի է դեղաբանական թերապիաների, [[Ալցհայմերի հիվանդություն|Ալցհեյմերի հիվանդության]] վաղ հայտնաբերման, ճանաչողության և դեպրեսիայի և նեյրոէթիկայի միջոցով ճանաչողական գործունեության բարելավմանն ուղղված իր աշխատանքներով։ Սահակյանի հետազոտությունը նպատակ ունի հասկանալ կոգնիտիվ, էմոցիոնալ և վարքային դիսֆունկցիայի նյարդային հիմքերը՝ ավելի արդյունավետ դեղաբանական և հոգեբանական բուժում մշակելու համար։ Նրա լաբորատորիան կենտրոնացած է նյարդահոգեբուժական խանգարումների վաղ հայտնաբերման, դիֆերենցիալ ախտորոշման և հայեցակարգային ուսումնասիրությունների վավերացման վրա՝ օգտագործելով ճանաչողական բարելավման դեղեր և ճանաչողական ուսուցում<ref name="Sahakian BAP Profile" />։ Սահակյանն իր հետազոտության մեջ օգտագործում է այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են հոգեֆարմակոլոգիական, նյարդահոգեբանական և նեյրոդիտարկման հետազոտությունները։ Նրա խմբի հետազոտական հիմնական ոլորտներն են՝ Ալցհեյմերի հիվանդությունը, [[ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]]ը (ADHD), [[օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում]]ը (OCD), թմրամիջոցների չարաշահումը, դեպրեսիան և [[մանիակային համախտանիշ]]ը<ref name="Profile: Barbara Sahakian"/>։ 2007 թվականին Սահակյանը մտահոգություն է հայտնել դեղերի էթիկական օգտագործման վերաբերյալ, որոնք նախատեսված են եղել օգնելու [[դեմենցիա]]յով և Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տառապողներին առողջ մարդկանց ճանաչողական գործառույթը բարելավելու համար<ref>{{cite web|last=Sahakian|first=Barbara|title=Decision Making & the Ethics of "Smart Drugs"|url=http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|work=The Global Herald|publisher=24 Hour Trading Ltd|access-date=5 June 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130608232021/http://theglobalherald.com/decision-making-the-ethics-of-smart-drugs-professor-barbara-sahakian/29427/|archive-date=8 June 2013}}</ref><ref>{{cite journal|editor1-last=Sahakian|editor1-first=B. J.|editor2-last=Morein-Zamir|editor2-first=S.|title=Professor's little helper|journal=Nature|date=2007|volume=450|issue=7173|pages=1157–1159|doi=10.1038/4501157a|pmid=18097378|last1=Sahakian|first1=B.|last2=Morein-Zamir|first2=S.}}</ref>։ 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը հոդված է հրապարակել առաջիկա տասնամյակում բարեկեցիկ հասարակության մեջ ուղեղի առողջության հասնելու մասին<ref>{{cite journal|last1=Sahakian|first1=Barbara J.|title=What do experts think we should do to achieve brain health?|journal=Neuroscience & Biobehavioral Reviews|volume=43|pages=240–258|doi=10.1016/j.neubiorev.2014.04.002|pmid=24742821|date=Jun 2014}}</ref>։ Այդ հոդվածում նա ներառել է տարբեր ոլորտների փորձագետների ցանկ, ներառյալ նյարդաբանությունը, նորարարությունը և տեխնոլոգիան։ Սահակյանին խնդրել են գրել այդ հոդվածը Բրիտանական կառավարության գլխավոր գիտական խորհրդատու սըր [[Ջոն Բեդդինգթոն]]ի համար<ref>{{cite web|title=What do experts think we should do to achieve brain health? Press Release|url=http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|website=Department of Psychiatry, University of Cambridge|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140609040406/http://www.psychiatry.cam.ac.uk/blog/2014/06/02/experts-think-achieve-brain-health/|archive-date=9 June 2014}}</ref>։ Սահակյանն այդ թեմաներով հրատարակել է ավելի քան 400 հոդված գիտական ամսագրերում, այդ թվում՝ բազմաթիվ հրապարակումներ [[Science (ամսագիր)|Scienc]]e<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link = Barbara Sahakian| last2 = Morein-Zamir | first2 = S. | doi = 10.1126/science.325_147a | title = Neuroscientists Need Neuroethics Teaching | journal = Science | volume = 325 | issue = 5937 | pages = 147 |date= 2009 | pmid = 19589983}}</ref>, [[Նեյչր|Nature]]<ref>{{Cite journal | last1 = Insel | first1 = T. R. | last2 = Sahakian | first2 = B. J. | author-link2 = Barbara Sahakian| last3 = Voon | first3 = V. | last4 = Nye | first4 = J. | last5 = Brown | first5 = V. J. | last6 = Altevogt | first6 = B. M. | last7 = Bullmore | first7 = E. T. | last8 = Goodwin | first8 = G. M. | last9 = Howard | first9 = R. J. | doi = 10.1038/483269a | last10 = Kupfer | first10 = D. J. | last11 = Malloch | first11 = G. | last12 = Marston | first12 = H. M. | last13 = Nutt | first13 = D. J. | last14 = Robbins | first14 = T. W. | last15 = Stahl | first15 = S. | last16 = Tricklebank | first16 = M. D. | last17 = Williams | first17 = J. H. | title = Drug research: A plan for mental illness | journal = Nature | volume = 483 | issue = 7389 | pages = 269 |date= 2012 | pmid = 22422245}}</ref>, [[Nature Neuroscience]]<ref>{{Cite journal | last1 = Aron | first1 = A. R. | last2 = Fletcher | first2 = P. C. | last3 = Bullmore | first3 = E. T. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Robbins | first5 = T. W. | author-link5 = Trevor Robbins| title = Stop-signal inhibition disrupted by damage to right inferior frontal gyrus in humans | doi = 10.1038/nn1003 | journal = Nature Neuroscience | volume = 6 | issue = 2 | pages = 115–116 | date = 2003 | pmid = 12536210}}</ref>, [[The Lancet]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Malloch | first2 = G. | last3 = Kennard | first3 = C. | doi = 10.1016/S0140-6736(10)60817-3 | title = A UK strategy for mental health and wellbeing | journal = The Lancet | volume = 375 | issue = 9729 | pages = 1854–5 | date = 2010 | pmid = 20511002}}</ref> և [[British Medical Journal]]<ref>{{Cite journal | last1 = Sugden | first1 = C. | last2 = Aggarwal | first2 = R. | last3 = Housden | first3 = C. | last4 = Sahakian | first4 = B. J. | author-link4 = Barbara Sahakian| last5 = Darzi | first5 = A. | title = Pharmacological enhancement of performance in doctors | doi = 10.1136/bmj.c2542 | journal = BMJ | volume = 340 | pages = c2542 | date= 2010 | pmid = 20483930}}</ref><ref>{{Cite journal | last1 = Orrell | first1 = M. | last2 = Sahakian | first2 = B. | author-link2 = Barbara Sahakian| doi = 10.1136/bmj.310.6985.951 | title = Education and dementia | journal = BMJ | volume = 310 | issue = 6985 | pages = 951–952 | date= 1995 | pmid = 7728017| pmc =2549351 }}</ref>հեղինակավոր գիտական և բժշկական ամսագրերում։ Համարվում է «Psychological Medicine» ամսագրի կրտսեր խմբագիր<ref name="PsychMed - Editorial Board">{{cite web|title=Psychological Medicine: Editorial Board|url=http://journals.cambridge.org/action/displayMoreInfo?jid=PSM&type=eb|website=Cambridge University Press|access-date=26 September 2014}}</ref>։ ISI Web of Science տվյալների բազան նրան շնորհել է 100-ի հավասար [[H-գործակից]]<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Citation Report|url=http://apps.webofknowledge.com/CitationReport.do?product=UA&search_mode=CitationReport&SID=X1mCLToDnjcsxuiED3o&page=1&cr_pqid=1&viewType=summary|website=Web of Science|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Սահակյանը «Վատ ընթացքներ։ Ինչպես ճիշտ որոշում կայացնել և խելացի թմրանյութերի էթիկան» գրքի համահեղինակն է, որը հրատարակվել է Oxford University Press-ի կողմից 2013 թվականին<ref>{{cite web|title=Bad Moves Book Details|url=http://ukcatalogue.oup.com/product/9780199668472.do|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Նա նաև 2011 թվականին Oxford University Press-ի կողմից հրատարակված «Նեյրոէթիկայի գծով Օքսֆորդյան տեղեկատու» ({{lang-en|The Oxford Handbook of Neuroethics}})-ի համախմբագիրն է<ref>{{cite web|title=Oxford Handbook of Neuroethics|url=http://global.oup.com/academic/product/oxford-handbook-of-neuroethics-9780199570706;jsessionid=70CE49B2486884FEA305BFD05D9BD7FE?cc=gb&lang=en&|website=Oxford University Press|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Բացի BAP-ը և INS-ը նախագահելուց, Սահակյանը ընդգրկված է նաև Նյարդահոգեբանական դեղագործության միջազգային քոլեջի (CINP)<ref>{{cite web|title=CINP Executive Committee & Council 2014 - 2016|url=http://cinp.org/about-us/committees/executive/|website=CINP|access-date=25 March 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20090619214519/http://cinp.org/about-us/committees/executive/|archive-date=19 June 2009}}</ref> խորհրդում և Նյարդահոգեբանական դեղագործության եվրոպական քոլեջի (ECNP) վերահսկիչ խորհրդում<ref>{{cite web|title=Review Board|url=http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|website=ECNP|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103131427/http://www.ecnp.eu/about-ecnp/how-we-are-organised/committees/ECNP-review-board.aspx|archive-date=3 November 2013}}</ref>։ Նաև Լոնդոնի կայսերական ինստիտուտի փոխկապակցված պրոֆեսոր է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian at the WEF|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Cambridge Neuroscience|access-date=20 June 2014}}</ref> և Օքսֆորդի Ուեհիրոյի պրակտիկ էթիկայի կենտրոնի վաստակավոր անդամ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian's Profile|url=http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|website=University of Oxford Practical Ethics|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715041603/http://www.practicalethics.ox.ac.uk/staff/staff/distinguished_research_fellows/barbara_sahakian|archive-date=15 July 2014}}</ref>։ Նախկինում Սահակյանը եղել է MRC նյարդաբանության և հոգեկան առողջության խորհրդի անդամ (2006-2010) և Նյարդաբանության ընկերության կոմիտեի (SfN) անդամ<ref name="Sahakian BAP Profile"/>։ Բարբարա Սահակյանը Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ինստիտուտի կողմից ճանաչվել է գիտության բնագավառի լավագույն կանանցից մեկը<ref>{{cite web|last1=Cardew|first1=Gail|author-link1=Gail Cardew|title=Top 10 women in science – an impossible task?|url=http://www.rigb.org/blog/2014/march/top-10-women-in-science|website=The Royal Institution|access-date=13 August 2014|date=8 March 2014}}</ref>։ == Հայտնագործություններ == Սահակյանի ուսումնասիրությունների մեջ օգտագործվում են նյարդահոգեբանական թեստեր, ինչպիսիք են Քեմբրիջի նյարդահոգեբանական թեստերի ավտոմատ մարտկոցը (CANTAB), որը նա հայտնագործել է պրոֆեսոր Թրևոր Ռոբինսի հետ 1980-ականներին<ref name="CANTAB">{{Cite journal | last1 = Sahakian | first1 = B. J. | author-link1 = Barbara Sahakian| last2 = Morris | first2 = R. G. | last3 = Evenden | first3 = J. L. | last4 = Heald | first4 = A. | last5 = Levy | first5 = R. | last6 = Philpot | first6 = M. | last7 = Robbins | first7 = T. W. | doi = 10.1093/brain/111.3.695 | title = A Comparative Study of Visuospatial Memory and Learning in Alzheimer-Type Dementia and Parkinson's Disease | journal = Brain | volume = 111 | issue = 3 | pages = 695–718 | date= 1988 | pmid = 3382917}}</ref>։ CANTAB-ը ներկայումս օգտագործվում է աշխարհի ավելի քան 700 գիտահետազոտական ինստիտուտներում և վավերացվել է ավելի քան 1200 գրախոսվող հոդվածներով<ref>{{cite web|title=Overview of CANTAB|url=http://www.cambridgecognition.com/company|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Սահակյանը Քեմբրիջի համալսարանի Cambridge Cognition դուստր ձեռնարկության ավագ խորհրդատուն է։ Cambridge Cognition-ն այժմ խթանում է CANTAB-ը<ref>{{cite web|title=Science Team|url=http://www.cambridgecognition.com/company/scienceteam|website=Cambridge Cognition|access-date=20 June 2014}}</ref>։ CANTAB PAL սենսորային էկրանի թեստը, որը գնահատում է տեսողական հիշողությունը և նոր գիտելիքները, ստացել է ամենաբարձր համաշխարհային վարկանիշը՝ 4*՝ Research Excellence Framework-ի սանդղակով (REF) 2014<ref name="REF CANTAB PAL">{{cite web|title=REF Impact Case Study - CANTAB-PAL|url=http://results.ref.ac.uk/DownloadFile/ImpactCaseStudy/pdf?caseStudyId=19795|website=Research Excellence Framework|access-date=11 February 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=World-leading UK medical research showcased in new publication |url=http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=29 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150211153300/http://www.medschools.ac.uk/News/Pages/World-leading-UK-medical-research-showcased-in-new-publication.aspx |archive-date=11 February 2015 }}</ref>: Այս մրցանակից հետո CANTAB-ը և CANTAB PAL-ը ճանաչվեցին Բժշկական դպրոցների ազգային խորհրդի 2015 թվականի «Ազգերի առողջություն» հրապարակման մեջ, որտեղ CANTAB-ը կոչվեց Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության խթանիչ<ref name="Health of the Nation Report">{{cite web|title=Health of the Nation |url=http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |website=Medical Schools Council |access-date=11 February 2015 |date=2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211152417/http://www.medschools.ac.uk/SiteCollectionDocuments/MSC-Health-of-the-Nation.pdf |archive-date=11 February 2015 }}</ref>։ == Քաղաքականությունը նյարդաբանության և հոգեկան առողջության բնագավառում == Սահակյանը ղեկավարում է միջազգային [[Նեյրոգիտություններ|նեյրոգիտության]] և հոգեկան առողջության քաղաքականության բնագավառի բազմաթիվ կարևոր զեկույցներ<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian Q&A|url=http://www.cam.ac.uk/science-festival/news-media/speaker-spotlights/speaker-spotlight-professor-barbara-sahakian|website=Cambridge Science Festival|access-date=20 June 2014}}</ref>, այդ թվում՝ Հոգեկան առողջության ազգային ինստիտուտի (NIMH) կողմից ֆինանսավորվող Հոգեկան առողջության համաշխարհային հիմնախնդիրների զեկույցը<ref>{{cite journal|last1=Collins|first1=P. Y.|last2=Patel|first2=V.|last3=Joestl|first3=S. S.|last4=March|first4=D.|last5=Insel|first5=T. R.|last6=Daar|first6=A. S.|last7=Bordin|first7=I. A.|last8=Costello|first8=E. J.|last9=Durkin|first9=M.|last10=Fairburn|first10=C.|last11=Glass|first11=R. I.|last12=Hall|first12=W.|last13=Huang|first13=Y.|last14=Hyman|first14=S. E.|last15=Jamison|first15=K.|last16=Kaaya|first16=S.|last17=Kapur|first17=S.|last18=Kleinman|first18=A.|last19=Ogunniyi|first19=A.|last20=Otero-Ojeda|first20=A.|last21=Poo|first21=M.|last22=Ravindranath|first22=V.|last23=Sahakian|first23='''B'''. J.|last24=Saxena|first24=S.|last25=Singer|first25=P. A.|last26=Stein|first26=D. J.|last27=Anderson|first27=W.|last28=Dhansay|first28=M. A.|last29=Ewart|first29=W|last30=Phillips|first30=A.|last31=Shurin|first31=S.|last32=Walport|first32=M.|title=Grand challenges in global mental health|journal=Nature|volume=475|issue=7354|pages=27–30|doi=10.1038/475027a|pmid=21734685|pmc=3173804|year=2011}}</ref> և 2008 թվականին Մտավոր կապիտալի և բարեկեցության վերաբերյալ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության կանխատեսման նախագիծը<ref>{{cite web|title=Mental Capital and Wellbeing Foresight Report|url=https://www.gov.uk/government/collections/mental-capital-and-wellbeing|website=UK Government|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Վերջին նախագիծն ընդգծեց ուղեղի լավ առողջությունն ու բարեկեցությունը ողջ կյանքի ընթացքում և ընդգծեց այնպիսի կարևոր հասկացություններ, ինչպիսիք են ճանաչողական ռեզերվը և սթրեսին դիմադրողականությունը<ref>{{cite journal|author1=Beddington, J.|author2=Cooper, C. L.|author3=Field, J.|author4=Goswami, U.|author5=Huppert, F. A.|author6=Jenkins, R.|author7=Jones, H. S.|author8=Kirkwood, T. B.|author9=Sahakian, B. J.|author10=Thomas, S. M.|title=The mental wealth of nations|journal=Nature|date=2008|volume=455|issue=7216|pages=1057–60|doi=10.1038/4551057a|pmid=18948946|url=https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/45458/1/10.pdf}}</ref>։ Սահակյանը 2014 թվականին [[Շվեյցարիա]]յի [[Դավոս]] քաղաքում տեղի ունեցած [[Համաշխարհային տնտեսական ֆորում]]ում (ՀՏՖ) ելույթ է ունեցել նյարդաբանության և հոգեկան առողջության քաղաքականության վերաբերյալ։ Նա ուղեղի հետազոտությունների գծով ՀՏՖ-ի Գլոբալ օրակարգային խորհրդի անդամ է<ref>{{cite web|title=Cambridge Neuroscience|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=97cec59d4e|website=Barbara Sahakian at the WEF in Davos 2014|access-date=20 June 2014}}</ref>։ == Լուսաբանումը ԶԼՄ-ներում == Սահակյանը հաճախ հանրությանը ներգրավում էր գիտության մեջ՝ հանդես գալով այնպիսի ծրագրերում, ինչպիսիք են BBC Newsnight-ը<ref>{{cite news|author =Susan Watts|title=Do cognitive-enhancing drugs work?|url=https://www.bbc.co.uk/news/health-15600900|access-date=20 June 2014|publisher=BBC News|date=9 November 2011}}</ref>, ինչպես նաև The Life Scientific-ը<ref name="Barbara Sahakian">{{Cite episode |title= Barbara Sahakian |series= The Life Scientific |series-link= The Life Scientific |url= http://bbc.co.uk/programmes/b01j5j24 |station= BBC Radio 4 |date= 29 May 2012 |access-date= 18 January 2014 }}</ref> и {{нп3|Today (BBC Radio 4)|Today Program||Today (BBC Radio 4)}}<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> և Today Program-ը<ref>{{cite web|title=Brain Stimulation Report|url=http://news.bbc.co.uk/today/hi/today/newsid_9687000/9687032.stm|website=BBC Today}}</ref> BBC Radio 4-ում։ Նա մասնակցել է նաև բազմաթիվ թերթերի հարցազրույցների, ինչպիսիք են The Sunday Times-ը<ref>{{cite web|author= Minette Martin|title=It's a no-brainer – bring on the pills that will make us smarter|url=http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/Features/Focus/article194190.ece|access-date=20 June 2014|publisher=The Sunday Times|date=3 January 2010}}</ref> և Forbes Online-ը<ref>{{cite news|author = Stephen Kotler|title=Training The Brain of an Entrepreneur|url=https://www.forbes.com/sites/stevenkotler/2012/05/14/training-the-brain-of-an-entrepreneur/|access-date=20 June 2014|publisher=Forbes|date=14 May 2012}}</ref>։ 2012 թվականին Սահակյանն իր ներդրումն է ունեցել Wellcome Trust Superhuman ցուցահանդեսի կատալոգում և նկարահանվել տեսահոլովակում<ref>{{cite web|title=Superhuman Collection|url=http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|website=Wellcome Trust|access-date=10 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140704223539/http://www.wellcomecollection.org/whats-on/exhibitions/superhuman.aspx|archive-date=4 July 2014}}</ref>։ 2014 թվականի մայիսին Սահակյանը մասնակցել է [[Reddit]] Ask Me Anything (AMA) ծրագրին՝ պատասխանելով հարցերի մի շարք թեմաների վերաբերյալ, ինչպիսիք են դեպրեսիան և ճանաչողական ազդեցությանը խթանող դեղերը<ref>{{cite news|author= Barbara Sahakian|title=From lost memories to brain drugs, a neuroscientist explains|url=http://theconversation.com/from-lost-memories-to-brain-drugs-a-neuroscientist-explains-27359|access-date=20 June 2014|publisher=The Conversation|date=30 May 2014}}</ref>։ 2014 թվականի հուլիսին Սահակյանը ցրեց այն առասպելը, որ մարդիկ օգտագործում են իրենց [[Առասպել ուղեղի 10% օգտագործվող հատվածի մասին|ուղեղի միայն 10%-ը]]՝ կապված [[Լյուսի (ֆիլմ)|«Լյուսի» ֆիլմի]] սյուժեի հետ<ref>{{cite web|author= Ralph Blackburn|title=The underused brain? It's all in the mind: Film-makers' much-loved idea that we only use 10 per cent of our grey cells is a fiction|url=https://www.independent.co.uk/news/science/the-underused-brain-its-all-in-the-mind-filmmakers-muchloved-idea-that-we-only-use-10-per-cent-of-our-grey-cells-is-a-fiction-9616921.html|website=The Independent|access-date=10 November 2014|date=20 July 2014}}</ref>։ 2015 թվականի մարտին նա պատմել է [[Լոնդոնի գիտության թանգարան]]ում տեղի ունեցած «Դուք այժմ բարելավվել եք» ({{lang-en|You have been upgraded}}) միջոցառման մասին, որտեղ իր լաբորատորիայի անդամները ցուցադրեցին իրենց գիտելիքները<ref name="Cam Neuro Sci Museum">{{cite web|title=Brain training at the Science Museum|url=http://www.neuroscience.cam.ac.uk/news/article.php?permalink=0b6e9db573|website=Cambridge Neuroscience|access-date=6 May 2015|date=8 April 2015}}</ref>։ Նյարդաբանության, ուղեղի առողջության, ճանաչողական զարգացման և նյարդահոգեբուժական խանգարումների վերաբերյալ զեկուցումների համատեքստում նա հաճախ նշում էր ուղեղի առողջության և հիվանդությունների ճիշտ ախտորոշման կարևորությունը<ref>{{cite web|author= Barbara Sahakian|title=Burden of brain disorders ignored by government|url=https://theconversation.com/burden-of-brain-disorders-ignored-by-government-16641|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=15 August 2013}}</ref><ref>{{cite web|author=Barbara Sahakian|title=Five brain challenges we can overcome in the next decade|url=https://theconversation.com/five-brain-challenges-we-can-overcome-in-the-next-decade-25975|website=The Conversation|access-date=10 July 2014|date=16 May 2014}}</ref>։ == Մեծարանքներ և պարգևներ == 2004 թվականից Սահակյանը Բրիտանական բժշկական գիտությունների ակադեմիայի [[Գիտական աշխատող|գիտաշխատող]] է<ref>{{cite web|title=Barbara Sahakian – Profile|url=http://www.acmedsci.ac.uk/fellows/fellows-directory/ordinary-fellows/professor-barbara-sahakian/|website=Academy of Medical Sciences|access-date=20 June 2014}}</ref>։ Նա կապված է նաև Human Brain Project նախագծի հետ<ref>{{cite web|title=Principal Investigators|url=https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|website=Human Brain Project|access-date=20 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140703041712/https://www.humanbrainproject.eu/en_GB/discover/the-community/pi-s|archive-date=3 July 2014}}</ref>։ Սահակյանը համարվում է նաև Else Kröner-Fresenius-Stiftung Prize 2017 մրցանակի միջազգային փորձագիտական ժյուրիի անդամ<ref>{{cite web|title=The 2017 Else Kröner Fresenius Preis für Medizinische Forschung|url=http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|website=Else Kröner-Fresenius-Stiftung|access-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925093322/http://www.ekfs.de/de/wissenschaftliche-foerderung/call-for-nominations/|archive-date=25 September 2015|df=dmy-all}}</ref>։ Սահակյանը 2005 թվականին աշխատանքի է անցել Ուտրեխտի համալսարանի հոգեբանական դեղագործության ամբիոնում և 2009 թվականին առաջադրվել է [[Փենսիլվանիայի համալսարան]]ի «Անվանի միջազգային գիտնական» մրցանակին<ref name="Sahakian BAP Profile"/>։ 2010 թվականին ստացել է Ծերունական հիվանդությունների և հոգեբուժական դեղագործության միջազգային քոլեջի (ICGP) ավագ հետազոտողի մրցանակ։ 2008 թվականին Սահակյանը [[Ալֆրեդ Դիքին]]ի նորարարության վերաբերյալ դասախոսություն է կարդացել [[Ավստրալիա]]յի [[Մելբուռն]] քաղաքում<ref>{{cite web|last1=Miller|first1=Nick|title='Smart drugs' need smarter risk-handling|url=http://www.theage.com.au/national/smart-drugs-need-smarter-riskhandling-20080605-2mbq.html|website=The Age|access-date=15 September 2014|date=6 June 2008}}</ref>։ 2015 թվականին Սահակյանին շնորհվել է գիտությունների դոկտորի աստիճան [[Քեմբրիջի համալսարան]]ից<ref name=DSc>{{cite news|title=Congregation of the Regent House on 21 March 2015|url=http://www.admin.cam.ac.uk/reporter/2014-15/weekly/6381/section11.shtml|access-date=31 March 2015|work=Cambridge University Reporter|issue=6381|date=25 March 2015}}</ref>, որը համարվում է համալսարանի կողմից շնորհված բարձրագույն գիտական աստիճան ակնառու գիտական հետազոտությունների համար<ref>{{cite web|title=Information for candidates for the ScD Degree|url=http://www.dcpc.physsci.cam.ac.uk/higherdocs|website=University of Cambridge|access-date=31 March 2015}}</ref>։ 2017 թվականի հուլիսին Սահակյանն ընտրվել է [[Բրիտանական ակադեմիա]]յի (FBA) անդամ և [[Մեծ Բրիտանիայի հումանիտար և սոցիալական գիտությունների ազգային ակադեմի]]այի անդամ<ref>{{cite web|title=Elections to the British Academy celebrate the diversity of UK research|url=http://www.britac.ac.uk/news/elections-british-academy-celebrate-diversity-uk-research|website=British Academy|access-date=29 July 2017|date=2 July 2017}}</ref>]։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ|3}} == Արտաքին հղումներ == *[http://www.neuroscience.cam.ac.uk/directory/profile.php?barbara Professor Barbara Sahakian: Cambridge Neuroscience] *[https://www.bcni.psychol.cam.ac.uk/directory/bjs1001@cam.ac.uk Professor Barbara Sahakian: Behavioural and Clinical Neuroscience Institute] {{Արտաքին հղումներ}} {{DEFAULTSORT:Սահակյան, Բարբարա}} [[Կատեգորիա:Բրիտանական ակադեմիայի անդամներ]] [[Կատեգորիա:Քեմբրիջի համալսարանի շրջանավարտներ]] [[Կատեգորիա:Անգլիացի հոգեբաններ]] 2eodrvg9zuvpafni6tg1hjvt45xim08 1 1098262 8473786 2022-07-22T14:28:58Z Armineaghayan 25187 +{{ԹՀ|ru|Саакян, Барбара Жаклин|122784772}} wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|ru|Саакян, Барбара Жаклин|122784772}} ir0doqz385q5hlgrqopntf95nqd79pq 8473788 8473786 2022-07-22T14:31:06Z Armineaghayan 25187 wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|ru|Саакян, Барбара Жаклин|122784772}} {{Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022/հոդված}} ndf442qytvu2rerkgen62gpqx9l41d4 0 1098263 8473875 2022-07-22T18:56:16Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Նորթոն-Սաունդ]]»-ից «[[Նորթոն Սաունդ]]» wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Նորթոն Սաունդ]] gfhbc2mwyvrcpc6u5wa3laooo4zsi71 0 1098265 8473899 2022-07-22T19:34:22Z Արման Խալաթյան 120647 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Թոմաս Լաուրուսաս''' ({{lang-lt|Tomas Laurušas}}, {{ԱԾ}}), լիտվացի շախմատիստ, միջազգային վարպետ (2013), գրոսմայստեր (2021)։ == Կենսագրություն == Տոմաս Լաուրուսասը հաջողությունների է հասել շախմատի Եվրոպայի պատանեկան տարբեր առաջնություններում։ 2008 թվականին նա...»: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Թոմաս Լաուրուսաս''' ({{lang-lt|Tomas Laurušas}}, {{ԱԾ}}), լիտվացի շախմատիստ, միջազգային վարպետ (2013), գրոսմայստեր (2021)։ == Կենսագրություն == Տոմաս Լաուրուսասը հաջողությունների է հասել շախմատի Եվրոպայի պատանեկան տարբեր առաջնություններում։ 2008 թվականին նա մինչև 14 տարիքային խմբում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը, իսկ 2012 թվականին՝ երրորդը տեղը մինրև 16 տարիքային խմբում։ 2012 թվականին Ստամբուլում տեղի ունեցած շախմատի համաշխարհային պատանեկան օլիմպիադայում հանդես է եկել Լիտվայի հավաքականի կազմում և առաջին խաղատախտակի վրա նվաճել է անհատական ​​արծաթե մեդալ<ref>{{cite web|url=http://www.olimpbase.org/2012wy/2012ltu.html|title=OlimpBase :: 11th World Youth U16 Chess Olympiad, Istanbul 2012, Lithuania|first=Wojciech|last=Bartelski|website=www.olimpbase.org|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820172531/http://www.olimpbase.org/2012wy/2012ltu.html|deadlink=no}}</ref>։ 2014 թվականին Տոմաս Լաուրուսասը նվաճել է Լիտվայի շախմատի առաջնության բրոնզե մեդալ, իսկ 2016 թվականին՝ ոսկե մեդալ<ref>{{cite web|url=http://www.365chess.com/tournaments/ch-LTU_Final_2014_2014|title=ch-LTU Final 2014 2014 - 365Chess.com Tournaments|website=www.365chess.com|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820234822/https://www.365chess.com/tournaments/ch-LTU_Final_2014_2014|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://chess-results.com/tnr219295.aspx?lan=1&art=4|title=Chess-Results Server Chess-results.com - Lietuvos šachmatų čempionatas|first=Dipl.Ing. Heinz Herzog -|last=http://chess-results.com|website=chess-results.com|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820172546/http://chess-results.com/tnr219295.aspx?lan=1&art=4|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr335144.aspx?lan=1&art=4 |title=XXV International Chess Festival ''Liepajas rokade-2018'' Blitz |access-date=2018-08-21 |archive-date=2018-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180820140959/http://chess-results.com/tnr335144.aspx?lan=1&art=4 |deadlink=no }}</ref>։ 2018 թվականին Լաուրուսասը հաղթող է ճանաչվել Լիեպայա Ռոկադա շախմատի փառատոնի կայծակնային մրցաշարում։ 2021 թվականի օգոստոսին Ռիգայի Տեխնիկական համալսարանի «A» բաց մրցաշարում գրավել է երրորդ տեղը<ref>{{cite web|url=http://chess-results.com/tnr554041.aspx?lan=1&art=4&turdet=YES&flag=30|title=Chess-Results Server Chess-results.com - Riga Technical University Open 2021 - Tournament A|website=chess-results.com|access-date=2021-08-22|archive-date=2021-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20210822134154/http://chess-results.com/tnr554041.aspx?lan=1&art=4&turdet=YES&flag=30|deadlink=no}}</ref>։ Թոմաս Լաուրուսասը Լիտվայի հավաքականի կազմում խաղացել է շախմատի օլիմպիադաներում՝ 2014 թվականին [[Թրոմսյո]]ում տեղի ունեցած 41-րդ [[Շախմատային օլիմպիադա 2014|շախմատային օլիմպիադայում]] հանդես է եկել երրորդ խաղատախտակի վրա (+6, -3, =1), 2016 թվականին Բաքվում տեղի ունեցած շախմատի 42-րդ օլիմպիադայում՝ երկրորդ խաղատախտակի վրա (+4, -1, =5)։ 2013 թվականին Վարշավայում տեղի ունեցած շախմատի Եվրոպայի 19-րդ առաջնությունում և 2015 թվականին Ռեյկյավիկում տեղի ունեցած Եվրոպայի 20-րդ առաջնությաններում ներկայացրել է Լիտվան։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://ratings.fide.com/profile/12803731 International Chess Federation] *[https://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=124126 Tomas Laurusas] *[https://www.365chess.com/players/Tomas_Laurusas 365chess.com] {{Արտաքին հղումներ}} je5pf590sj1rgpxqtarym1k3s4xopr6 8473900 8473899 2022-07-22T19:37:29Z Արման Խալաթյան 120647 +[[Կատեգորիա:Շախմատի գրոսմայստերներ]], +[[Կատեգորիա:Շախմատիստներ այբբենական կարգով]], +[[Կատեգորիա:Շախմատային օլիմպիադաների մասնակիցներ]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Թոմաս Լաուրուսաս''' ({{lang-lt|Tomas Laurušas}}, {{ԱԾ}}), լիտվացի շախմատիստ, միջազգային վարպետ (2013), գրոսմայստեր (2021)։ == Կենսագրություն == Տոմաս Լաուրուսասը հաջողությունների է հասել շախմատի Եվրոպայի պատանեկան տարբեր առաջնություններում։ 2008 թվականին նա մինչև 14 տարիքային խմբում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը, իսկ 2012 թվականին՝ երրորդը տեղը մինրև 16 տարիքային խմբում։ 2012 թվականին Ստամբուլում տեղի ունեցած շախմատի համաշխարհային պատանեկան օլիմպիադայում հանդես է եկել Լիտվայի հավաքականի կազմում և առաջին խաղատախտակի վրա նվաճել է անհատական ​​արծաթե մեդալ<ref>{{cite web|url=http://www.olimpbase.org/2012wy/2012ltu.html|title=OlimpBase :: 11th World Youth U16 Chess Olympiad, Istanbul 2012, Lithuania|first=Wojciech|last=Bartelski|website=www.olimpbase.org|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820172531/http://www.olimpbase.org/2012wy/2012ltu.html|deadlink=no}}</ref>։ 2014 թվականին Տոմաս Լաուրուսասը նվաճել է Լիտվայի շախմատի առաջնության բրոնզե մեդալ, իսկ 2016 թվականին՝ ոսկե մեդալ<ref>{{cite web|url=http://www.365chess.com/tournaments/ch-LTU_Final_2014_2014|title=ch-LTU Final 2014 2014 - 365Chess.com Tournaments|website=www.365chess.com|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820234822/https://www.365chess.com/tournaments/ch-LTU_Final_2014_2014|deadlink=no}}</ref><ref>{{cite web|url=http://chess-results.com/tnr219295.aspx?lan=1&art=4|title=Chess-Results Server Chess-results.com - Lietuvos šachmatų čempionatas|first=Dipl.Ing. Heinz Herzog -|last=http://chess-results.com|website=chess-results.com|access-date=2018-08-21|archive-date=2018-08-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20180820172546/http://chess-results.com/tnr219295.aspx?lan=1&art=4|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr335144.aspx?lan=1&art=4 |title=XXV International Chess Festival ''Liepajas rokade-2018'' Blitz |access-date=2018-08-21 |archive-date=2018-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180820140959/http://chess-results.com/tnr335144.aspx?lan=1&art=4 |deadlink=no }}</ref>։ 2018 թվականին Լաուրուսասը հաղթող է ճանաչվել Լիեպայա Ռոկադա շախմատի փառատոնի կայծակնային մրցաշարում։ 2021 թվականի օգոստոսին Ռիգայի Տեխնիկական համալսարանի «A» բաց մրցաշարում գրավել է երրորդ տեղը<ref>{{cite web|url=http://chess-results.com/tnr554041.aspx?lan=1&art=4&turdet=YES&flag=30|title=Chess-Results Server Chess-results.com - Riga Technical University Open 2021 - Tournament A|website=chess-results.com|access-date=2021-08-22|archive-date=2021-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20210822134154/http://chess-results.com/tnr554041.aspx?lan=1&art=4&turdet=YES&flag=30|deadlink=no}}</ref>։ Թոմաս Լաուրուսասը Լիտվայի հավաքականի կազմում խաղացել է շախմատի օլիմպիադաներում՝ 2014 թվականին [[Թրոմսյո]]ում տեղի ունեցած 41-րդ [[Շախմատային օլիմպիադա 2014|շախմատային օլիմպիադայում]] հանդես է եկել երրորդ խաղատախտակի վրա (+6, -3, =1), 2016 թվականին Բաքվում տեղի ունեցած շախմատի 42-րդ օլիմպիադայում՝ երկրորդ խաղատախտակի վրա (+4, -1, =5)։ 2013 թվականին Վարշավայում տեղի ունեցած շախմատի Եվրոպայի 19-րդ առաջնությունում և 2015 թվականին Ռեյկյավիկում տեղի ունեցած Եվրոպայի 20-րդ առաջնությաններում ներկայացրել է Լիտվան։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://ratings.fide.com/profile/12803731 International Chess Federation] *[https://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=124126 Tomas Laurusas] *[https://www.365chess.com/players/Tomas_Laurusas 365chess.com] {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շախմատի գրոսմայստերներ]] [[Կատեգորիա:Շախմատիստներ այբբենական կարգով]] [[Կատեգորիա:Շախմատային օլիմպիադաների մասնակիցներ]] fyrxek720a67wtuttrkmyzcaoyexm4q 14 1098266 8473942 2022-07-23T00:23:18Z 31.200.12.242 Նոր էջ «[[Կատեգորիա:Կազմակերպություններ ըստ երկրի և ուղղվածության|Ադրբեջան]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ|*Ուղղվածություն]] [[Կատեգորիա:Ասիայի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|Ադրբեջան]] Կատեգորիա:Եվրոպայի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|Ա...»: wikitext text/x-wiki [[Կատեգորիա:Կազմակերպություններ ըստ երկրի և ուղղվածության|Ադրբեջան]] [[Կատեգորիա:Ադրբեջանի կազմակերպություններ|*Ուղղվածություն]] [[Կատեգորիա:Ասիայի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|Ադրբեջան]] [[Կատեգորիա:Եվրոպայի կազմակերպություններ ըստ ուղղվածության|Ադրբեջան]] t804x8k3w3pwpnvntdrbjtpi25uk2wk 0 1098267 8473959 2022-07-23T05:56:34Z Դավիթ Հակոբյան 120648 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկա...»: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]]։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} 3zl0bhsb8czh8mf1j6lvc9sdvxze9gq 8473960 8473959 2022-07-23T05:56:49Z Դավիթ Հակոբյան 120648 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]]։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} oa6a9ryhmlvzg0w6822ha0vx8n3y1vd 8473961 8473960 2022-07-23T05:57:04Z Դավիթ Հակոբյան 120648 /* Ծանոթագրություններ */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]]։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} hxdrj54gzaorsysnablwj4szc860qhq 8473963 8473961 2022-07-23T06:04:15Z Դավիթ Հակոբյան 120648 /* Կենսագրություն */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում<ref>{{Cite web|date=2019-02-19|title=Chess Room Newsletter #690|url=https://www.milibrary.org/chess-newsletters/690|access-date=2021-01-23|website=Mechanics' Institute|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=17, Chess Grandmaster, Twitch Streamer, Student, Danish-Hawaiian, Professional Chess player|url=https://twitter.com/HansMokeNiemann|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Twitter}}</ref>։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]] և տարրական դպրոցն ավարտել Օրինդա քաղաքի Դել Ռեյ դպրոցում<ref name=":0">{{Cite web|title=10-Year-Old Del Rey Student Qualifies for Chess Championships|url=https://www.lamorindaweekly.com/archive/issue0806/10-Year-Old-Del-Rey-Student-Qualifies-for-Chess-Championships.html|access-date=2021-01-23|website=www.lamorindaweekly.com}}</ref>։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից<ref>{{Cite web|title=Hans Moke Niemann {{!}} www.uschesschamps.com|url=https://uschesschamps.com/bio/hans-moke-niemann|access-date=2021-01-23|website=uschesschamps.com}}</ref>։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} j008wm63e7fxpri74nk9krfnn73aiog 8473964 8473963 2022-07-23T06:06:15Z Դավիթ Հակոբյան 120648 +[[Կատեգորիա:Շախմատի գրոսմայստերներ]], +[[Կատեգորիա:Շախմատիստներ այբբենական կարգով]] [[Վիքիպեդիա:ՀոթՔաթ|ՀոթՔաթ]] գործիքով wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Շախմատիստ}} '''Հանս Մոկե Նիման''' ({{lang-en|Hans Moke Niemann}}, {{ԱԾ}}), ամերիկացի շախմատիստ, գրոսմայստեր (2021): == Կենսագրություն == Ծնվել է [[Հավայի|հավայական]] և [[Դանիա|դանիական]] ընտանիքում<ref>{{Cite web|date=2019-02-19|title=Chess Room Newsletter #690|url=https://www.milibrary.org/chess-newsletters/690|access-date=2021-01-23|website=Mechanics' Institute|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=17, Chess Grandmaster, Twitch Streamer, Student, Danish-Hawaiian, Professional Chess player|url=https://twitter.com/HansMokeNiemann|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=Twitter}}</ref>։ Յոթ տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է [[Նիդերլանդներ]], սակայն տասը տարեկանում վերադարձել է [[ԱՄՆ]] և տարրական դպրոցն ավարտել Օրինդա քաղաքի Դել Ռեյ դպրոցում<ref name=":0">{{Cite web|title=10-Year-Old Del Rey Student Qualifies for Chess Championships|url=https://www.lamorindaweekly.com/archive/issue0806/10-Year-Old-Del-Rey-Student-Qualifies-for-Chess-Championships.html|access-date=2021-01-23|website=www.lamorindaweekly.com}}</ref>։ Շախմատ խաղալ սկսել է ութ տարեկանից<ref>{{Cite web|title=Hans Moke Niemann {{!}} www.uschesschamps.com|url=https://uschesschamps.com/bio/hans-moke-niemann|access-date=2021-01-23|website=uschesschamps.com}}</ref>։ 2016 թվականին Հանս Մոկե Նիմանը հաղթող է ճանաչվել Հյուսիսային Ամերիկայի մինչև 16 տարեկանների շախմատի առաջնությունում, իսկ 2021 թվականին՝ ԱՄՆ֊ի պատանիների շախմատի առաջնությունում<ref>{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |title=Niemann Clinches U.S. Junior Championship; Wang Wins Girls' Title |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027131438/https://www.chess.com/news/view/hans-niemann-us-junior-championship-annie-wang |deadlink=no }}</ref>։ Մեծահասակների մակարդակով Հանս Մոկե Նիման 2019 թվականին հաղթող է Էդվարդ Լասկերի հուշամրցաշարում<ref>{{Cite web |url=https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |title=103rd Edward Lasker Memorial, MCC Closed Championship December 2019 |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071226/https://ratings.fide.com/report.phtml?event=224191 |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի հուլիսին առաջին տեղը կիսել է «World Open» միջազգային շախմատային փառատոնում<ref>{{Cite web |url=https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |title=Sam Shankland shines in defeat at World Cup chess knockout tourney |access-date=2022-02-09 |archive-date=2021-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211118071224/https://www.washingtontimes.com/news/2021/aug/3/sam-shankland-shines-defeat-world-cup-chess-knocko/ |deadlink=no }}</ref>։ 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի բաց առաջնությունում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ 2021 թվականի նոյեմբերին Հանս Մոկե Նիմանը Ռիգայում տեղի ունեցած «FIDE Grand Swiss» մրցաշարում զբաղեցրել է 52-րդ տեղը<ref>{{Cite web |url=http://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |title=2021 FIDE Chess.com Grand Swiss |access-date=2021-11-09 |archive-date=2021-11-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211108174115/https://chess-results.com/tnr587230.aspx?lan=1&art=4&flag=30 |deadlink=no }}</ref>։ Մրցաշարերում հաջողության հասնելու համար ՖԻԴԵ-ն 2018 թվականին Հանս Մոկա Նիմանին շնորհել է միջազգային վարպետի (IM) կոչում, իսկ 2020 թվականին՝ միջազգային գրոսմայստերի (GM) կոչում։ == Ծանոթագրություններ == {{ծանցանկ}} == Արտաքին հղումներ == *[https://ratings.fide.com/profile/2093596 Niemann, Hans Moke] *[https://www.twitch.tv/GMHansN GMHansN] *{{Chessgames player|id=2093596}} * {{Twitter|id=HansMokeNiemann}} * {{Instagram|id=hans_niemann}} {{Արտաքին հղումներ}} [[Կատեգորիա:Շախմատի գրոսմայստերներ]] [[Կատեգորիա:Շախմատիստներ այբբենական կարգով]] 8odfvtceq22kemhs5xp808me3hjmgz9 1 1098268 8473962 2022-07-23T05:58:35Z Դավիթ Հակոբյան 120648 Նոր էջ «{{ԹՀ|ru|Ниманн, Ханс Моке}}»: wikitext text/x-wiki {{ԹՀ|ru|Ниманн, Ханс Моке}} g5q0zn4k2t4kkasl72sflu95savusm4 6 1098269 8473968 2022-07-23T07:31:23Z Jemma Petrosyan 121994 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 6 1098270 8473969 2022-07-23T07:34:12Z Jemma Petrosyan 121994 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 6 1098271 8473971 2022-07-23T07:43:33Z Jemma Petrosyan 121994 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1098272 8473985 2022-07-23T09:13:26Z Slava Sahakyan70 65321 Slava Sahakyan70 տեղափոխեց էջը «[[Արրեսիֆե]]»-ից «[[Առեսիֆե]]» wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Առեսիֆե]] g3il37hgem13mwytwwlow3uhv2w310r 3 1098274 8474012 2022-07-23T10:06:14Z GeoO 14988 +{{subst:ողջույն}} wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:Round logo of the Edit-a-thon on Armenian topics.png|80px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022|Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքիպեդիա:Շաբաթը մեկ հոդված|Շաբաթը մեկ հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում|Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:50000 կարևորագույն հոդվածներ|Ես ստեղծում եմ կարևորագույն հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Այլ|Այլ նախագծեր]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:GeoO|<font color = "red"><big>'''ջ'''</big></font><font color = "black">'''եօ'''</font>]] [[Մասնակցի քննարկում:GeoO|🌱]] 10:06, 23 Հուլիսի 2022 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} 197x5ugun1gbxwvmo4uap0qbfs5p87j 3 1098275 8474037 2022-07-23T11:32:22Z Voskanyan 23951 +{{subst:ողջույն}} wikitext text/x-wiki == Ողջույն == {| style="width:100%; background:transparent; font-size:100%" | style="background:#e0f0ff; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft:12px; -webkit-border-top-left-radius:12px; border-top-left-radius:12px; width:20%; height:30px" | &nbsp;&nbsp; [[Պատկեր:Help-browser.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան]] [[Վիքիպեդիա:Ինչ չէ Վիքիպեդիան|Ի՞նչ չէ Վիքիպեդիան]] | style="background:#6495ed; color:white; padding:0.5em 0.5em 0.5em 1em; font-size:130%; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topright:12px; -webkit-border-top-right-radius:12px; border-top-right-radius:12px; width:80%" | Բարի գալուստ Վիքիպեդիա, [[Մասնակից:{{ROOTPAGENAME}}|<span style="color:white">{{ROOTPAGENAME}}</span>]] {{-)}}</span> |- | style="background:#e0e6ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Crystal Clear app ktip.png|18px|link=Վիքիպեդիա:Խորհրդարան]] [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարան]] | rowspan="8" style="background:#fffff0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomright:12px; -webkit-border-bottom-right-radius:12px; border-bottom-right-radius:12px; padding:0.5em 1em" | Վիքիպեդիայի մասնակիցների անունից ողջունում եմ Ձեզ Վիքիպեդիայի հայերեն բաժնում։ Հուսով ենք՝ մեծ բավականություն կստանաք՝ մասնակցելով այս նախագծին։ Ուշադրությո՛ւն դարձրեք աշխատանքի հիմնական սկզբունքներին, գործե՛ք վստահ ու մի՛շտ ունեցեք լավ ձգտումներ։ [[Պատկեր:Signature button.png|thumb|ստորագրելու համար պետք է սեղմել այստեղ]] Վիքիպեդիայում հոդվածները չեն ստորագրվում (խմբագրողների ցուցակը ավտոմատաբար ձևավորվում է հոդվածի «Պատմություն» պատուհանում), բայց եթե Դուք ցանկանաք մասնակցել [[Վիքիպեդիա:Խորհրդարան|Խորհրդարանում]] կամ առանձին հոդվածի քննարկմանը, ապա խնդրում ենք չմոռանալ [[Վիքիպեդիա:Ստորագրություն|ստորագրել]]՝ Ձեր մեկնաբանությունների վերջում ավելացնելով 4 ալիքանշաններից (<nowiki>~~~~</nowiki>) կազմված նշանագիրը կամ սեղմելով կապույտ մատիտի նշանով սեղմակին (խմբագրման պատուհանիկի վերևում)։ {| class="infobox" style="width: 40em; background-color:transparent; border:1px solid #f2a800; float:right; clear:right; font-size:100%" cellspacing="4" |- style="vertical-align: top;" |[[Պատկեր:Writing star.svg|40px]]'''Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։''' [[Պատկեր:Round logo of the Edit-a-thon on Armenian topics.png|80px|frameless|աջից|link=Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքինախագիծ:Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022|Հայկական թեմատիկայով վիքիարշավ 2022]] * [[Վիքիպեդիա:Շաբաթը մեկ հոդված|Շաբաթը մեկ հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում|Ամենադիտվող հոդվածների բարելավում]] * [[Վիքիպեդիա:Կրթական ծրագիր|«Վիքիպեդիա» կրթական ծրագիր]] * [[Վիքիպեդիա:50000 կարևորագույն հոդվածներ|Ես ստեղծում եմ կարևորագույն հոդված]] * [[Վիքիպեդիա:Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ|Բժշկական կարևորագույն հոդվածներ]] * [[Վիքիպեդիա:Համագործակցություն/Այլ|Այլ նախագծեր]] |} Ձեր [[Մասնակից:{{BASEPAGENAME}}|մասնակցային էջում]] Դուք կարող եք գրել որոշ տեղեկություն Ձեր մասին. ասենք այս կամ այն լեզուների տիրապետելու կամ էլ հետաքրքրությունների մասին։ Եթե հարցեր ունեք, դիմե՛ք [[Օգնություն:Գլխացանկ|օգնության համակարգին]], գրե՛ք [[Վիքիպեդիա:Հարցեր|Հարցեր]] բաժնում կամ էլ խմբագրե՛ք [[Special:MyTalk|Ձեր քննարկման էջը]]. գրե՛ք <nowiki>{{Օգնեք ինձ}}</nowiki> և շարադրեք տեքստը, և Ձեզ անպայման կօգնեն։ Հաճելի խմբագրումներ ենք մաղթում։ Եվս մեկ անգամ բարի գալուստ [[Հայերեն Վիքիպեդիա]]։ Հարգանքներով՝ [[Մասնակից:Voskanyan|Voskanyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Voskanyan|քննարկում]]) 11:32, 23 Հուլիսի 2022 (UTC) </div> <div style="border-bottom:1px solid #eee; padding-top:0.17em; padding-bottom:0.5em"></div> <div style="font-size:90%; font-style:italic">{{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} {{Դրոշ|ԱՄՆ}} Hello and welcome to the Armenian Wikipedia! We appreciate your contributions. If your Armenian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Վիքիպեդիա:Դեսպանատուն|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!</div> |- | style="background:#e5e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Հօ (Բառգիրք հայկազեան լեզուի).png|18px|link=b:Ինչպես գրել հայերեն]] [[b:Ինչպես գրել հայերեն|Ինչպե՞ս գրել հայերեն]] |- | style="background:#f9e0ff; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:View-refresh.svg|18px|link=Օգնություն:Դասընթաց]] [[Օգնություն:Դասընթաց|Խմբագրման ուղեցույց]] |- | style="background:#ffe0f1; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Accessories-text-editor.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից]] [[Վիքիպեդիա:Խուսափեք տարածված սխալներից|Խուսափե՛ք տարածված սխալներից]] |- | style="background:#ffe0e6; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Wikipedia-logo-v2.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին]] [[Վիքիպեդիա:Վիքիպեդիայի մասին|Վիքիպեդիայի մասին]] |- | style="background:#ffe5e0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Green copyright.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ]] [[Վիքիպեդիա:Հեղինակային իրավունքներ|Հեղինակային իրավունքներ]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:Nuvola apps bookcase.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Գլոսարիում]] [[Վիքիպեդիա:Գլոսարիում|Գլոսարիում]] |- | style="background:#ffefe0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft:12px; -webkit-border-bottom-left-radius:12px; border-bottom-left-radius:12px; height:30px; padding-left:1em" | [[Պատկեր:BluePillar.svg|18px|link=Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ]] [[Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ|Հինգ սյուներ]] |} kz2c3naie8i3s784npk7fporm1a0dd5 0 1098276 8474039 2022-07-23T11:49:35Z Քրմապետ 122702 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=ԱՄՆ|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena, California 91107|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|կոորդինատներ=P. 626.578.1343 F. 626.578.7378 E|տն...»: wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=ԱՄՆ|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena, California 91107|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|կոորդինատներ=P. 626.578.1343 F. 626.578.7378 E|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[դպրոց]]}} '''Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է Փասադենայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> pn2w6jgexnzjo4t5f28w0lejs082qix 8474040 8474039 2022-07-23T11:51:35Z Քրմապետ 122702 Քրմապետ տեղափոխեց էջը «[[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց]]»-ից «[[Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»: Անվանումը սխալ է գրված wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=ԱՄՆ|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena, California 91107|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|կոորդինատներ=P. 626.578.1343 F. 626.578.7378 E|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[դպրոց]]}} '''Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է Փասադենայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> pn2w6jgexnzjo4t5f28w0lejs082qix 8474042 8474040 2022-07-23T11:54:07Z Քրմապետ 122702 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=ԱՄՆ|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena, California 91107|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|կոորդինատներ=P. 626.578.1343 F. 626.578.7378 E|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[դպրոց]]}} '''Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է Փասադենայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> [[Կատեգորիա:Դպրոց]] [[Կատեգորիա:Ամերիկահայեր]] [[Կատեգորիա:1984]] t4ajlg77chmam35f3ws32438ur962ib 8474043 8474042 2022-07-23T11:56:07Z Քրմապետ 122702 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=[[ԱՄՆ]]|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[մասնավոր դպրոց]], [[մանկապարտեզ]]}} '''Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է Փասադենայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> [[Կատեգորիա:Դպրոց]] [[Կատեգորիա:Ամերիկահայեր]] [[Կատեգորիա:1984]] s3zrors4vcwn8j3es2bwi432a04dn8y 8474044 8474043 2022-07-23T11:57:03Z Քրմապետ 122702 Քրմապետ տեղափոխեց էջը «[[Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»-ից «[[Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»: Անվանումը սխալ է գրված wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=[[ԱՄՆ]]|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[մասնավոր դպրոց]], [[մանկապարտեզ]]}} '''Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է Փասադենայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> [[Կատեգորիա:Դպրոց]] [[Կատեգորիա:Ամերիկահայեր]] [[Կատեգորիա:1984]] s3zrors4vcwn8j3es2bwi432a04dn8y 8474046 8474044 2022-07-23T11:57:39Z Քրմապետ 122702 /* top */ wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Դպրոց|անվանում=Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան|հիմնադրման տարեթիվ=[[1984]]|անվանված է=Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան|երկիր=[[ԱՄՆ]]|հասցե=2215 East Colorado Boulevard Pasadena|կայք=https://www.hovsepianschool.org/|տնօրեն=Շահե Մանկերյան|պատկեր=[[File:St. Gregory A. & M. Hovsepian School պատկերանիշ.jpg|300px]]|տեսակ=[[մասնավոր դպրոց]], [[մանկապարտեզ]]}} '''Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան'''<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/|title=Hovsepian School {{!}} Bilingual Education at Its Best.|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref> ([[Արևմտահայերեն|արևմտ․հայ․]]՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Ալֆրէտ եւ Մարկարիթ Յովսէփեան վարժարան), [[Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայկական]] K-8 սիսթեմով (նախադպրոցականից մինչ 8-րդ դասարան կրթություն) գործող [[մասնավոր դպրոց]] [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-ում, որը հիմնադրվել է [[1984]] թվականին Փասադենա քաղաքում, [[Կալիֆորնիա]] նահանգում։ Դպրոցը գործում է [[Փասադենա (Կալիֆոռնիա)|Փասադենայի]] Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ [[Հայ առաքելական եկեղեցի|հայ առաքելական եկեղեցու]] հովանու տակ<ref>{{Cite web|url=https://pasadenaarmenianchurch.com/|title=St. Gregory Armenian Church {{!}} "This is the day the LORD has made; let us rejoice and be glad in it"|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ Դպրոցի տնօրեն՝ Շահե Մանկերյան<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/principals-message/|title=Principal’s Message {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Պատմություն == Դպրոցի կառուցման միտքը առաջացավ 1970-ական թվականներին, երբ [[Միջին Արևելք|Միջին Արևելքից]] գաղթաց հայերը հաստատվում են ԱՄՆ-ի արևմուտքում և առաջնում է կրթության պահանջ։ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի եկեղեցու աջակցությամբ 1983 թվականի հունվար ամսից սկսվում է դպրոցի կառուցումը, իսկ արդեն 1984 թվականի սեպտեմբերի 12 դպրոցը բացում է իր դռները առաջին 56 աշակերտի համար։ Ի սզկզբանե դպրոցը գործել է K-4 սիսթեմով, բայց 1985 այն ձևափոխվում է K-5, իսկ 1986 K-6-ի։ 1985 թվականին դպրոցում սովորում էր 108 աշակերտ։ 1993-ից մինչ 1994 դպրոցը ձևափոխվում է K-7-ի, և ապա K-8-ի<ref>{{Cite web|url=https://www.hovsepianschool.org/about-us/history/|title=Our History {{!}} Hovsepian School|language=en-US|accessdate=2022-07-23}}</ref>։ == Ծանոթագրություններ == <references /> [[Կատեգորիա:Դպրոց]] [[Կատեգորիա:Ամերիկահայեր]] [[Կատեգորիա:1984]] axe2vymbxvr12pk2zeu69ey6ydihwob 0 1098277 8474041 2022-07-23T11:51:35Z Քրմապետ 122702 Քրմապետ տեղափոխեց էջը «[[Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի անվան Ալֆրեդ և Մարգարիտ Հովսեփյան դպրոց]]»-ից «[[Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»: Անվանումը սխալ է գրված wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]] kiotzgegctbz2z8f1cauipy6dypztki 0 1098278 8474045 2022-07-23T11:57:03Z Քրմապետ 122702 Քրմապետ տեղափոխեց էջը «[[Փասադանայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»-ից «[[Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]]»: Անվանումը սխալ է գրված wikitext text/x-wiki #ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Փասադենայի Ալֆրեդ և Մարգրիտ Հավսեփյան վարժարան]] rwm1u1jdabxv8m74hh7ux05f9v0p8ip