Википеди inhwiki https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D0%B0%D0%B3%D3%80%D1%83%D0%B2 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Медиа Гӏулакха Ювцар Доакъашхо Доакъашхочун дувцар Википеди Википеди ювцар Файл Файл ювцар MediaWiki MediaWiki ювцар Ло Ло бувцар Новкъостал Новкъостал дувцар ОагӀат ОагӀат ювцар TimedText TimedText talk Модуль Модуль ювцар Гаджет Гаджет ювцар Гаджета къоастадар Гаджета къоастадар дувцар ЦӀихеза гӀалгӀай 0 797 55080 55049 2022-08-28T16:03:38Z Adam-Yourist 33 /* ГӀалгӀай-Турпалаш */ wikitext text/x-wiki Укх оагӀон тӀа белгалбаьхаб ГӀалгӀайчен а, гӀалгӀай халкъан а, иштта ерригача Эрсечен а, тархьара́и Ӏилманнеи культураннеи лоархӀаме карахдаьнна гӀулакх даь бола [[ГIалгIай|гӀалгӀаех хьабаьнна]] нах. {{Toc-right}} == Турпалаш-ГӀалгӀай == === Къаман Турпалаш === * [[ГӀоандалой Гоаража Сулумбик]] ''(Гандалоев Сулумбек Горовожевич)'' * [[Заьзганаькъан Бийсолта Идрис]] ''(Зязиков Идрис Бейсултанович)'' * [[Ивизда ГӀазд]] * [[Йовлой Довта Хучбар]] * [[Нальгиев Мандре|Налганаькъан Мандре]] * [[Уцига Малсаг]] * [[ТIонганаькъан Лайсат]] ''(Тангиева Лайсат)'' * [[Хучбаранаькъан Ахьмад]] ''(Хучбаров Ахмед)'' === Советий Союза Турпалаш === # [[Овшанаькъан Султана Руслан]] ''(Аушев Руслан Султанович)'' === Россе Федерацен Турпалаш === # [[Арапханова Марем Ахметовна|Арапхананаькъан Марем]] ''(Арапханова Марем)'' # [[Евкуранаькъан Баматгире Юнус-Бек]] ''(Евкуров Юнус-Бек Баматгиреевич)'' # [[Калиматов Алихан Макшарипович|Келматанаькъан Макшарипа Ӏалихан]] ''(Калиматов Алихан Макшарипович)'' # [[Къоастой Султана Абубакар]] ''(Костоев Абубакар Султа́нович)'' # [[Костоев Абубакар Хасанович|Къоастой Хьасана Абубакар]] ''(Костоев Абубакар Хасанович)'' # [[Къоастой Устархана Ширвани]] ''(Костоев Ширвани Устарханович)'' # [[Малсагнаькъан Татархана Ахьмад]] ''(Мальсагов Ахмед Татарханович)'' # [[Налганаькъан Мурада Руслан]] ''(Нальгиев Руслан Муратович)'' # [[Оздой Мурада Ахьмад]] ''(Оздоев Мурад Ахмедович)'' # [[Осканаькъан Сосаркъий Сулумбик]] ''(Осканов Суламбек Сусаркулович)'' == Юкъареи политикайи къахьегамхой == * [[Бохтаранаькъан Берса Бембулат]] (Богатырё * [[БIарахой Ӏусмана Ахьмад]] ''(Барахоев Ахмед Османович)'' * [[Беканаькъан Мажита Сергей]] ''(Беков Сергей Мажитович)'' * [[Далганаькъан Олмаза Iадал-Гири]] ''(Долгиев Адиль-Гирей Олмазович)'' * [[Джабагиев Висангирей Ижиевич|ЖабагӀанаькъан Ийже Висан-Гири]] ''(Джабагиев Висангирей Ижиевич)'' * [[Заьзганаькъан Бийсолта Идрис]] ''(Зязиков Идрис Бейсултанович)'' * [[Йовлой Яхьъяй Мухьаммад]] ''(Евлоев Магомед Яхьяевич)'' * [[Келиганаькъан Бамата Муса]] ''(Келигов Муса Баматович)'' * [[Къоастой Мухьаммада Iийса]] ''(Костоев Исса Магомедович)'' * [[Малсаганаькъан ГIайтий Иналук]] ''(Мальсагов Иналук Гайтиевич)'' * [[Пхьиленаькъан Султана Руслан]] ''(Плиев Руслан Султанович)'' * [[Пхьиленаькъан Айдамара Ӏалаудин]] ''(Плиев Алаудин Айдамирович)'' * [[Сейнарой Мухьаммада Бексултан]] ''(Сейнароев Бексултан Магомедович)'' * [[Султыганаькъан Сараждин]] ''(Султыгов Сараждин)'' * [[ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид]] * [[Ужахьанаькъан Мусай Малсаг]] ''(Ужахов Малсаг Мусаевич)'' * [[Хамчанаькъан Бахьаудина Билан]] ''(Хамчиев Билан Багаудинович)'' == Ӏилма == * [[Ахриев Чах Эльмурзиевич|Оахаранаькъан Элмарза ЧхьагӀа]] ''(Ахриев Чах Эльмурзиевич)'' * [[Байсаранаькъан Муртаза Мурад]] ''(Базоркин Мурад Муртузович)'' * [[Газиканаькъан Жабраила Берснакъа]] ''(Газиков Берснако Джабраилович)'' * [[Матенаькъан Хьасана Ахьмад]] ''(Матиев Ахмед Хасанович)'' * [[Саганаькъан Салихана Мухьаммад]] ''(Сагов Магомет Салиханович)'' * [[Сайнарой Мухьаммада Бексултан]] ''(Сейнароев Бексултан Магомедович)'' * [[Коазой Дауда Нурдин]] ''(Кодзоев Нурдин Даутович)'' * [[ТӀонкийнаькъан Аюпа ИсмаӀал]] ''(Танкиев Исмаил Аюпович)'' * [[ТӀонкийнаькъан Хож-Ӏаьлий Абукар]] ''(Танкиев Абукар Хожалиевич)'' * [[Цхьорой Марет]] ''(Цороева Марет Гайсултановна)'' * [[Чопанаькъан Ӏаддал-Керама Мухьмад]] === Лорий болх === * [[Беканаькъан Султана Хьамзат]] ''(Беков Хамзат Султанович)'' * [[Вешкаранаькъан Хьажбийкара Яхьья]] (Вышегуров Яхья Хаджибикарович) * [[Ведажанаькъан Мусай ГӀаьбарте]] ''(Ведзижев Геберт Мусаевич)'' * [[Малсаганаькъан Уматгире ГӀапур]] (Мальсагов Гапур Уматгиреевич) == Предпринимателеши меценаташи == * [[Гуцериев Сафарбека Микаьил]] ''(Гуцериев Михаил Сафарбекович)'' * [[Полонкой Мухьаммада Ахьмад]] ''(Паланкоев Ахмет Магометович)'' * [[Шишханаькъан Османа Микаьил]] ''(Шишханов Микаил Османович)'' == Дин нах == * [[Албаканаькъан ТӀахӀир]] * [[Белхарой БатӀал-Хьажа]] * [[Гарданаькъан Тоаркхо-Хьажа]] * [[Гаьгенаькъан Угаза Терсмейл-Хьажа]] * [[Муцолганаькъан Охлой Ӏусман]] * [[Озанаькъан Эке ИсмаӀал]] * [[Хамхой Баматгире Ӏийса-Хьажа]] * [[Ховтанаькъан Элмарза-Хьажа]] * [[ЦӀечой Ӏийса]] * [[ЦӀолой Хизар]] * [[Чомаканаькъан Хьасана Хьамзат]] * [[Чопанаькъан Осмий Исхьакъ]] == Культура болхлой == === Йоазонхойи оазархойи === * [[Базоркин Идрис Муртузович|Байсаранаькъан Муртуза Идрис]] ''(Базоркин Идрис Муртузович)'' * [[Беканаькъан ДордагӀа Тембот]] ''(Беков Тембот Дордаганович)'' * [[Боканаькъан Хьаме Ахьмад]] ''(Боков Ахмет Хамиевич)'' * [[Гаьгенаькъан Аюпа Гирихан]] ''(Гагиев Гирихан Аюпович)'' * [[Ведажанаькъан Абабукара Ахьмад]] ''(Ведзижев Ахмед Абубакарович)'' * [[Вешкаранаькъан Султана Мухьмад]] ''(Вышегуров Магомед Султанович)'' * [[Дахкилганаькъан Абдурахьмана ИбрахӀим]] ''(Дахкильгов Ибрагим Абдурахманович)'' * [[Зурабанаькъан Морхажа Махьмад]] * [[Коазой Аюпа Iийса]] ''(Кодзоев Исса Аюпович)'' * [[Коазой Исроапала Ӏашат]] ''(Кодзоева Ашат Исрапиловна)'' * [[Коазой Юсупа Аслан]] ''(Кодзоев Аслан Юсупович)'' * [[Лаьнанаькъан Ахьмада Марем]] ''(Льянова Марьям Ахметовна)'' * [[Малсаганаькъан Дахий Дошлакъа]] ''(Мальсагов Дошлуко Дохович)'' * [[Малсаганаькъан Кураза Зоврбик]] ''(Мальсагов Заурбек Куразович)'' * [[Марзабиканаькъан Темаркъий Ӏусман]] ''(Мурзабеков Осман Темуркоевич)'' * [[Маькенаькъан Абукара Асхьаб]] ''Мякиев Асхаб Абукарович'' * [[Озанаькъан ИсмаӀалий Салман]] ''(Озиев Салман Исмаилович)'' * [[Пхьиленаькъан Абазбика Амир]] ''(Плиев Амир Абазбекович)'' * [[Пхьиленаькъан Ӏасолта Мухьаммад-СаӀид]] ''(Плиев Магомед-Саид Асултанович)'' * [[Патенаькъан Султана Якъуб]] ''(Патиев Якуб Султанович)'' * [[Угурчанаькъан Шовхала Азамат-Гири]] ''(Угурчиев Азамат-Гирей Шовхалович)'' * [[Хьоашаланаькъан Махьий Махьмад]] ''(Хашагульгов Магомед Махиевич)'' * [[Хьоашаланаькъан Татре Ӏаьла]] ''(Хашагульгов Али Татарович)'' * [[Чахканаькъан Идриса СаӀид]] ''(Чахкиев Саид Идрисович)'' * [[Чемарзанаькъан Мовлатхан]] * [[Янданаькъан Хамарзий Жамалда]] ''(Яндиев Джамалдин Хамурзиевич)'' === Зарбан гӀулакх === * [[Зайтанаькъан Хьусена Хьажбийкар]] === Хоамбоаржабархой === * [[Ӏарчакханаькъан Сали]] * [[Матенаькъан Илез]] * [[Султыганаькъан Йоакъап]] === Кино === * [[Гаьгенаькъан Лейла]] ''(Гагиева Лейла)'' * [[Даканаькъан Ахьмада Мухьмад]] ''(Дакиев Магомед Ахметович)'' * [[Лаьнанаькъан Мухарбика Ратмир]] ''(Льянов, Ратмир Мухарбекович)'' * [[Мамиланаькъан Ахьмада Сулумбик]] ''(Мамилов Суламбек Ахметович)'' * [[Новрбийнаькъан Хьамида Руслан]] ''(Наурбиев Руслан Хамидович)'' * [[Хазбенаькъан Хьава]] ''(Хазбиева Хава)'' * [[Янданаькъан Хаважа Тамара]] ''(Яндиева Тамара Хаважовна)'' * [[Iамархананаькъан Амур]] ''(Амерханов Амур)'' === Театр === * [[Абаьданаькъан Ӏалихан]] ''(Абадиев Алихан)'' * [[Беканаькъан Джабраила Ибрахьим]] ''(Беков Ибрагим Джабраилович)'' * [[Зангинаькъан Руслан]] ''(Зангиев Руслан)'' * [[Коазой Ахьмада Дугурхан]] ''(Кодзоева Дугурхан Ахмедовна)'' * [[Сосаркъанаькъан Аьсет]] ''(Сусуркиева Асет)'' * [[Янданаькъан Хаважа Тамара]] ''(Яндиева Тамара Хаважовна)'' === Мукъам === * [[Алхонаькъан Заира]] ''(Алхоева Заира)'' * [[Ахцийнаькъан Хаччат]] ''(Ахциева Хадижат)'' * [[БIарахой Жамалда]] ''(Барахоев Джамалдин)'' * [[БIарахой Любовь]] ''(Барахоева Любовь)'' * [[ИмагIожанаькъан Осман]] ''(Имагожев Осман)'' * [[Йовлой Ахьмада Рая]] ''(Евлоева Рая Ахмедовна)'' * [[Коазой Зейнап]] ''(Кодзоева Зейнап)'' * [[Малсаганаькъан Зарема]] ''(Мальсагова Зарема)'' * [[Малсаганаькъан Роза]] ''(Мальсагова Роза)'' * [[Новрбийнаькъан Хьамида Руслан]] ''(Наурбиев Руслан Хамидович)'' * [[Темарзанаькъан Алихан]] ''(Тимурзиев Алихан)'' * [[Хамхой Ахьмад]] ''(Хамхоев Ахмет)'' * [[Цицканаькъан Боскура Идрис]] ''(Цицкиев Идрис Боскурович)'' * [[Шадыжанаькъан Фариза]] ''(Шадыжева Фариза)'' * [[Шишханаькъан Башира Любовь]] ''(Шишханова Любовь Башировна)'' * [[Экажанаькъан Марина]] ''(Экажева Марина)'' * [[Эсмурзанаькъан Iалаудин|Эсмарзанаькъан Ӏала́удин]] ''(Эсмурзиев Алаудин)'' * [[Янданаькъан Мухьаммада Мадинат]] ''(Яндиева Мадинат Магометовна)'' * [[Янданаькъан Хаважа Тамара]] ''(Яндиева Тамара Хаважовна)''. === Суртанчаш === * [[Доврбиканаькъан Албаста ГIаз-Мухьаммад]] ''(Доурбеков Гази-Магомед Албастович)'' * [[Оахарганаькъан Бачий Хьажбикар]] ''(Ахриев Хаджи-Бекр Бачиевич)'' === Гойташ йола исбахьале === * [[Сагов Багаудин Шарпудинович|Саганаькъан Шарпудина Бахьаудин]] ''(Сагов Багаудин Шарпудинович)'' * [[Дауд Оздоев|Оздой Дауд]] ''(Оздоев Дауд)'' * [[Полонкоев Мурат|Поаланкой Мурад]] ''(Полонкоев Мурат)'' * [[Дауд Ахриев|Оахаранаькъан Дауд]] ''(Ахриев Дауд)'' * [[Мамилов Руслан Израилович|Мамиланаькъан Азраила Руслан]] ''(Мамилов Руслан Израилович)'' * [[Хашагульгов Али Татарович|Хьоашаланаькъан Татре Ӏаьла]] ''(Хашагульгов Али Татарович)'' * [[Эльдиев Руслан Алимович|Аьлданаькъан Ӏалима Руслан]] ''(Эльдиев Руслан Алимович)'' * [[Тебоев Руслан Тарханович|Тебонаькъан Тархана Руслан]] ''(Тебоев Руслан Тарханович)'' * [[Даурбеков Гази-Магомед Албастович|Доврбиканаькъан Албаста ГӀаз-Мухьмад]] ''(Даурбеков Гази-Магомед Албастович)'' == ТӀемахой, эпсараш == * [[Абадиев Японц Арскиевич|Абаьданькъан Арске Японц]] ''(Абадиев Японц Арскиевич)'' * [[Ахриев Гапур Саидович|Оахаранаькъан СаӀида ГӀапур]] ''(Ахриев Гапур Саидович)'' * [[Дженнет Джабагиева|ДжабагӀийнаькъан Висан-Гири Джаннат]] ''(Джабагиева Дженнет Висан-Гиреевна)'' === Младший и старший офицерский состав === * [[Албаков, Ахмет Изнаурович]] — (1916—1977 гг.) — участник Великой Отечественной войны в звании гвардии старший лейтенант, командир огневого взвода 1-й батареи 71-го пушечно-артиллерийского Мгинского полка Волховского фронта. Награждён орденом «Красной Звезды», медалями «За оборону Ленинграда», «За освобождение Праги», «За взятие Берлина» и другими наградами. Дважды представлялся к званию «Герой Советского Союза», но как представитель одного из репрессированных народов награду эту не получил. * [[Аушев, Багаудин Султанович|Багаудин Султанович Аушев]] (1958 г.р), кадровый офицер, подполковник Советской армии. Заместитель командира мотострелкового полка. Участник боевых действии в Афганистане. * [[Ахриев, Рашид-бек]] — капитан царской армии, перешедший на сторону советской власти. Погиб в 1941 году. Был представлен к званию Героя Советского Союза, но не наградили. * [[Барханоев, Умат-Гирей]] — старший лейтенант. Участник обороны (Оборона Брестской крепости Брестской крепости). * [[Гудантов, Борис]] — капитан, заместитель командира танкового батальона. Герой Российской Федерации (посмертно) 1995 г. * [[Дзангиев, Рашид]] — полковник войск ПВО, экс-военный комиссар Республики Ингушетия. * [[Долгиев, Уциг Малсаг|Уциг Ма́лсаг Долгиев]] — национальный герой ингушского народа, [[штабс-ротмистр]] [[лейб-гвардия|Лейб-гвардии]] Его Императорского Величества Александра II. * [[Долгиев Кайсум Гайриевич]] — полковник царской армии, георгиевский кавалер. Увековечен на Аллеи славы и памяти РИ. Погиб в 1919 году. * [[Коригов, Муса Магомедович]] — полковник Ракетных войск стратегического назначения, заместитель начальника штаба полигона Байконур. * [[Костоев, Ширвани|Ширвани Костоев]] — старший лейтенант, летчик-испытатель. Герой Российской Федерации (посмертно). * [[Котиев, Асланбек]] — полковник царской армии, командир ингушского полка «Дикой дивизии». * [[Малсагнаькъан Сафарбек]] ({{lang-ru|Мальсагов, Сафарбек}}) — генерал-майор царской армии. * [[Малсагнаькъан Ахмат]] ({{lang-ru|Мальсагов, Ахмет}}) — майор, командир звена бомбардировщиков. Герой Российской Федерации (посмертно)1995 г. * [[Малсагнаькъан Созерко]] ({{lang-ru|Мальсагов, Созерко}}) — офицер Туземная дивизия Туземной дивизии, заключённый Соловецкий лагерь особого назначения Соловецкого лагеря, автор первой книги о ГУЛАГе Чеченцы и ингуши в Соловецком лагере. * [[Малсагнаькъан Сосланбека Хасан]] ({{lang-ru|Мальсагов, Сафарбек}}) — лейтенант, командир взвода артиллерийской разведки. Его взвод в июне 1941 году одним из первых вступил в бой на белорусской земле с немецкими танками и в этом бою было им лично и его бойцами захвачено 8 немецких танков. Был представлен к присвоению звания Героя. * [[Аушев, Башир Хаджибикарович]] — кадровый офицер Советской армии, выпускник Орджоникидзевского высшего общевойскового командного училища, участник боевых действий в Нагоном Карабахе, командир разведроты, герой Нагорного Карабаха, полковник милиции в запасе. Родной брат Рашида Аушева. * [[Пхьиленаькъан Батала Алисхан]] ({{lang-ru|Плиев, Алисхан Баталиевич}}), (1884—1919) — подпоручик Российской Императорской армии, георгиевский кавалер. * [[Пхьиленаькъан Зейтула Юсуп]] ({{lang-ru|Плиев, Юсуп Зейтулович}}), (1898—?) — юнкер Российской Императорской армии, георгиевский кавалер. * [[Пхьиленаькъан Лорса Сафарбек]] ({{lang-ru|Плиев, Сафарбек Лорсаевич}}) — Полковник, начальник погранзаставы Брест-Литовск 1941 году, участник Ковельской, Кенигсберской операций, воевал на Курской дуге, служил на Курильских островах. Председатель совета ветеранов Республики Ингушетия. * [[Пхьиленаькъан Султана Руслан]] ({{lang-ru|Плиев, Руслан Султанович}}) — полковник Советской армии. Заместитель командира мотострелковой дивизии по воспитательной работе. * [[Цароев Абдула Дудиевич]] — разведчик, участник партизанского отряда Д. Медведева. * [[Цуров Абукар Кусиевич]] — капитан авиации, командир авиационной эскадрильи (15 самолетов), погиб на Украине. Проспект в [[Луганск]]е назван его именем. * [[Цуров Суламбек Турович]] — капитан красной армии, был представлен к званию героя СССР. === Ингуши в генеральских званиях === * Мурад Зязиков (Боров, Мурат Султанович) — генерал-лейтенант ФСБ * [[Базоркин, Бунухо]] — генерал-майор царской армии, герой [[оборона Шипки|обороны Шипки]] во время [[Русско-турецкая война (1877—1878)|Русско-турецкой войны 1877—1878]] * [[Бекбузаров, Сосламбек]] — генерал-майор царской армии, командир дивизии. * [[Боров, Заурбек]] — генерал-майор персидской армии. Командир кавалерийской дивизии. Его Сын Боров Султан-Бек ротмистр царской армии. Участник военных компаний освобождения Болгарии, воевал в Первую мировую войну, участник гражданской войны. Полный георгиевский кавалер. Награждён золотым именным оружием Его Императорского Высочества. * [[Нальгиев, Эльберд Эльмурзиевич ]] — генерал-майор царской армии, командир бригады. * [[Осканов, Суламбек Сусуркулович]] — Первый Герой России (1992 г.), генерал-майор авиации. Начальник Липецкого центра Переподготовки летного состава ВВС СССР.ПЕРВЫЙ ИНГУШ СТАВШИЙ В СССР ГЕНЕРАЛОМ. Трагически погиб 7 февраля 1992 г. * [[Пошев, Хасбулат Султанович]] — генерал-майор турецкой армии. * [[Султыгов, Руслан Магомедович]] — генерал-майор.командир дивизии ВНУТРЕННИХ ВОЙСК МВД РФ * [[Укуров, Тонт]] — генерал-майор царской армии, командир полка, участник австро-венгерской компании. * [[Укуров, Хаджибикар|Хаджибикар Укуров]] — генерал-лейтенант. КОМКОР(командующий корпусом ПВО)позже начальник военной академии воздушно-космической обороны в г. Твери. * [[Хашегульгов, Ахмет Мухарбекович|Ахмет Хашегульгов]] — [[генерал-майор]] Ракетных войск Стратегического назначения, командир 38-й дивизии(самой мощной дивизии в мире на тот момент, имела на вооружении 12 полков и 120 ракет типа «САТАНА»), начальник штаба-первый заместитель командующего 53-й ракетной армии [[РВСН]]. В декабре [[2009 год]]а назначен главой Пенсионного Фонда РИ. Трагически погиб [[19 декабря]] [[2009 год]]а, в Северной Осетии в ДТП!!!. * [[Агиев, Мухарбек Магомедович]] — первый генерал МВД РИ, министр внутренних дел РИ 1993—1997 г.г., генерал-майор полиции, начальник криминальной полиции Воронежского ГУВД * [[Аушев, Адам Султанович]] (1953 — н.в.) — генерал-майор МВД РФ , участник боевых действий в Афганистане. * [[Медов, Муса|Муса Медов]] — генерал-майор МВД . * [[Гуцериев, Хамзат|Хамзат Гуцериев]] — генерал-лейтенант милиции РФ, позднее министр внутренних дел РИ в 1998—2002 гг * Цицкиев, Юсуп — генерал-майор МЧС. * Калоев, Руслан — генерал-майор МЧС, министр по чрезвычайным ситуациям РИ * Беков Хамзат Идрисович — Начальник управления федеральной поддержки территории, (Центральный аппарат) МЧС России. Действительный Государственный советник 3 класса (генерал-майор). * [[Аушев, Руслан Султанович|Руслан Султанович Аушев]](1954 г.р.) — генерал-лейтенант, герой Советского союза. Первый Президент Республики Ингушетии. * Базгиев Якуб Ибрагимович — генерал-майор налоговой полиции * Сергей Беков — генерал-полковник таможенной службы, * Темерлан Дарсигов — генерал-майор полиции, заместитель начальника УФСКН по Московской области * Алик Наурбиев — генерал-майор полиции, начальник УФСКН РИ. * Цечоев Муса Султанович — генерал-майор Ракетных войск Статегического назначения. * Султыгов Магомед Асхабович — генерал-лейтенант воск ПВО. * Султыгов Руслан Магометович — генерал-майор ВВ МВД РФ. * Могушков Ибрагим Шамсудинович — руководитель СУ СК по Ингушетии генерал-лейтенант === МВД === * [[Аушев, Рашид Хаджибикарович]] (3 мая 1966 г. — 22 апреля 1997 г.) — кадровый офицер Советской армии, выпускник Орджоникидзевского высшего общевойскового командного училища, капитан ВС РФ, командир танковой роты, майор милиции, командир полка ППС, 1-й заместитель министра внутренних дел РИ. * [[Аушев, Башир Умарович]] — командир бригады Внутренних войск СССР. Министр внутренних дел РИ. Вице-премьер Правительства РИ. Полковник ВС РФ. * [[Аушев, Башир Хаджибикарович]]— кадровый офицер Советской армии, выпускник Орджоникидзевского высшего общевойскового командного училища, участник боевых действий в Нагоном Карабахе, командир разведроты, герой [[Нагорный Карабах|Нагорного Карабаха]], полковник милиции в запасе. Родной брат Рашида Аушева. == Спорт == === Бокс === * [[Арсаев, Аюп]] — российский [[бокс]]ёр-профессионал, выступающий в полулёгкой весовой категории. Чемпион Мира по кикбоксингу. * [[Ваделгов, Ислам|Ислам Ваделгов]] — [[бокс]]ер-профессионал, чемпион мира по версии GBC в младшем среднем весе ([[2010]]). * [[Иленаькъан Ӏадлоапа ИсмаӀал]] ''(Илиев Исмаил Адлопович)'' * [[Йовлой Къамбулата Башир]] ''(Евлоев Башир Камбулатович)'' * [[Кодзоев, Аслан|Коазой Аслан]]<ref>[http://www.boxnews.com.ua/Boxer/10089/Aslan-Kodzoev Боксёр Аслан Кодзоев]</ref> — боксёр-профессионал, чемпион мира в среднем весе. * [[Кодзоев, Адам|Коазой Адам]] — серебряный призёр первенства России по кик-боксингу. * [[Котиев, Ахмет]]<ref>[http://www.kulichki.com/akter/boxing/kotiev.htm Боксёр Ахмет Котиев]</ref> — боксёр-профессионал, первый чемпион мира с Кавказа, пятикратный чемпион мира [[WBO]], [[WBA]] в полусреднем весе. * [[Манкиев Хаваж-Багаудин Хамзатович]]- [[бокс]] — чемпион мира * [[Муцольгов Назир]] — чемпион мира по боксу среди пожарных в Канаде<ref>[http://www.ingushetiyaru.org/sport/print.html?id=87 ИНГУШЕТИЯ.РУ Спорт]</ref> * [[Пхьиленаькъан Макшарипа Хизар]] ''(Плиев Хизир Макшарипович)'' — российский [[бокс]]ёр-профессионал, выступающий в супертяжелой весовой категории. Чемпион Мира среди полицейских, неоднократный чемпион России по кикбоксингу. * [[Тимурзиев Ислам Яхьяевич|Темарзийнаькъан Яхьъяьй Ислам]] ''(Тимурзиев Ислам Яхьяевич)'' * [[Токаев, Казбек]] — российский [[бокс]]ёр-любитель, выступающий в легкой весовой категории. Чемпион России среди юношей, неоднократный чемпион Москвы. * [[Чахкиев Рахим Русланович|Чахканаькъан Руслана РахӀим]] ''(Чахкиев Рахим Русланович)'' * [[Чапанов, Руслан Эдильгиреевич]] — основатель [[Ингушской школы бокса]]. === ММА === * [[Йовлой Мухьмада Мовсар]] ''(Евлоев Мовсар Магомедович)'' === Борьба === * [[Барахоев, Адам]] — бронзовый призёр Олимпийских игр в Сиднее ([[2000]]), главный тренер сборной Турции по борьбе. * [[Евлоев, Берд Аржбериевич]] — чемпион мира и Европы по классической борьбе; получил прозвище «Лев Кавказа». * [[Евлоев, Ваха Суламбекович]] — чемпион СССР и Европы по вольной борьбе, министр внешнеэкономических связей и торговли Республики Ингушетия. * [[Евлоев, Муса]] — 2-х кратный чемпион мира по греко-римской борьбе, Чемпион Европы, победитель Кубка мира, победитель многих международных турнирова, победитель Всемирных военных игр !. * [[Манкиев, Бекхан Юнузович]] — борец греко-римского стиля, обладатель Кубка мира ([[2009]]). * [[Манкиев, Назир Юнузович]] — борец греко-римского стиля, чемпион Олимпийских игр ([[2008]])<ref>[http://www.rian.ru/sport/20080814/150369212.html Назир Юнусович Манкиев. Биографическая справка]</ref>. * [[Мусаев, Магомед]] — борец вольного стиля, чемпион Азии в весовой категории до 96 кг, участник Олимпиады в Лондоне-2012 г. * [[ Батыров Султан ]] — Заслуженный тренер России. * [[ Белхароев Асхаб ]] — Заслуженный тренер России. === Дзюдо === * [[Кукурхоев Магомед Джабраилович]] — Заслуженный мастер спорта по дзюдо. 7-кратный чемпион мира, 4-кратный чемпион Eвропы (среди мастеров), 3-кратный чемпион СССР, победитель Тбилисского турнира. * [[Парчиев, Магомед Азиевич]] — Мастер спорта международного класса по дзюдо с 1983 года. Двукратный Чемпион СССР. * [[Хамхоев, Али]] — мастер спорта международной категории, чемпион игр Доброй воли (1986), приравненных к Олимпийским играм, многократный призёр чемпионатов СССР. Государственный тренер и вице-президент федерации дзюдо Казахстана (2001—2006). * [[Дахкильгов Магомед Аюпович]] — Мастер спорта, Заслуженный тренер РСФСР * [[Мерешков Яхья]] — основатель школы дзюдо и самбо в Ингушетии, Заслуженный тренер Казахстана и России. * [[Могушков, Муса Хож-Ахматович]] — российский дзюдоист, бронзовый призёр чемпионата мира 2011 года, Мастера спорта России международного класса. Вешагуров Ибрагим Исаевич-Чемпион СССР по дзюдо. Заслуженный тренер Республики Казахстан. Тренер Национальной Сборной команды по дзюдо. Вешагуров Исмаил Исаевич-Серебряный призер Чемпионата СССР по дзюдо. Бронзовый призер Чемпионата Азии. Мастер спорта международного класса СССР по дзюдо. === Еза атлетика === * [[Арсмакнаькъан Мухьаммадгире Исраил]] — штангист, Аьланпхьа чемпион Сеул-88. ЧИАССР-а хьалхара Аьланпхьа чемпион * [[Балаев, Руслан]] — победитель Игр Доброй Воли 1984, Министр спорта и туризма Республики Ингушетия * [[Кодзоев, Ибрагим Абибулатович]] — Заслуженный тренер СССР. === Футбол === * [[Баканаькъан Жабраила Солтмурад]] * [[Баканаькъан Жабраила Заьлмах]] * [[Барахоев, Ахмет Магометович]]; * [[Гаракоев Сейт-Дауд]] — профессиональный футболист, играл за «Анжи», «Локомотив», «Ангушт»; * [[Мальсагов Дауд Хасанович]] — основатель футбольного клуба «Ангушт»; * [[Оздоев, Магомед Мустафаевич]] — игрок сборной России и премьер лиги России, играл за «Локомотив, на данный момент играет за ФК „Зенит“». == Хьабаьнна моттиг ийна яраш == === Нана гӀалгӀа === * [[Аслаханов Ахьмада Асламбек]] ''(Аслаханов Асламбек Ахмедович)'' === Да гӀалгӀа === * [[Каримов Мигралима Абдулкарим]] ''(Каримов, Абдулкарим Мигралимович)'' == Хьажа иштта == * [[ГӀалгӀашца бувзам хинна цӀихеза нах]] = Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == ТӀатовжамаш == * [http://vaynah.su/publ/nadezhda_respubliki/14 Таланты Ингушетии. Интервью с каждым.] * [http://www.ingush.ru/jzl.asp Знаменитые ингуши] * [http://ingush.tv/ingushi-istorija-v-licah/ Ингуши. История в лицах] * [http://www.sultigov.be/ Султыгов, Мурад Сейтович ] [[ОагӀат:ГӀалгӀай]] bb7jlbt9duyywy9ufd3svkc3b8y34xy Шера ханаш (маӀанаш) 0 865 55095 54973 2022-08-28T18:03:46Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki '''[[Шера ханаш]]''', е '''сезонаш''' — [[ханорг]]а е [[мехкал]]а белгалонашца оттадеш дола шера 4 да́къа. ; Мукъамаш * «[[Времена года (Вивальди)|Шера ханаш]]» — Антонио Вивальде 4 чӀондарга концертах латта цикл (1723) * «[[Времена года (Чайковский)|Шера ханаш]]» — 12 пьесах латта Петр Чайковске фортопьяно тӀара цикл (1876) ; Сурташ * «{{нп5|Времена года (Арчимбольдо)|Шера ханаш|it|Quattro stagioni (Arcimboldo)}}» — [[Арчимбольдо, Джузеппе|Джузеппе Арчимбольдочун]] (1563—1573) * «{{нп5|Времена года (Пуссен)|Шера ханаш|en|The Four Seasons (Poussin)}}» — [[Пуссен, Никола|Никола Пуссена]] суртий цикл (1660—1664) * «{{нп5|Времена года (Соцци)|Шера ханаш|en|The Four Seasons (Sozzi)}}» — Франческо Соцце суртий цикл (палаццо Изнелло, 1760) * «{{нп5|Времена года (Шагал)|Шера ханаш|en|Four Seasons (Chagall)}}» — [[Шагал, Марк Захарович|Марк Шагала]] мозаика ([[Чикаго]]нна денна совгӀат, 1974) ; Литература * «{{нп5|Времена года (Томсон)|Шера ханаш|en|The Seasons (Thomson)}}» — [[Томсон, Джеймс (поэт)|Джеймс Томсона]] поэма (1730) * «{{нп5|Времена года (поэма)|Шера ханаш|en|The Seasons (poem)}}» — Европай эггара дикагӀча кхолламашта юкъе йихьа́ йола [[Донелайтис, Кристионас|Кристионас Донелайтиса]] поэма (1775) * «[[Времена года (Панова)|Шера ханаш]]» — [[Панова, Вера Фёдоровна|Панова Верай]] роман (1953) * «[[Времена года (Зуев)|Шера ханаш]]» — Дмитрий Зуева Москва-КӀалхен Ӏаламах яздаь дола книжка («Московский рабочий», 1956) * «[[Vremena Goda]]» — ший цӀи «Анна Борисова» аьнна а язъяь [[Борис Акунин|Григорий Чхартишвиле]] кепатеха роман (2011) ; Кино * «[[Времена года (киноальманах)|Шера ханаш]]» — киноальманах (СССР, 1968) * «[[Времена года (фильм, 1975)|Шера ханаш]]» — документальни кино (СССР, 1975) * «[[Времена года (фильм, 1981)|Шера ханаш]]» — Алан Алдий исбахьален кино (США, 1981) {{неоднозначность}} 3k2am82rsea3g6huq55dnqlzxhgsxn5 Эрсий 0 911 55096 38725 2022-08-28T19:29:50Z 46.204.64.10 wikitext text/x-wiki '''Эрсий''' ({{lang-ru|Ру́сские}}) — опасный для человека вид двуногого безмозглого позвоночного <ref>https://bigenc.ru/text/3040752</ref>. == ТIатовжамаш == {{примечания}} [[ОагӀат:Къамаш алапатах]] hkh97vv3ja5cxei0ew4xvgys0zqj8jh Коазой Аюпа Ӏийса 0 1539 55086 55043 2022-08-28T16:12:00Z Adam-Yourist 33 added [[Category:Коазой]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Однофамильцы|Коазой}} {{Писатель | имя = Коа́зой Аю́па Iийса | оригинал имени = | изображение = | описание изображения = | имя при рождении = | псевдонимы = | дата рождения = 12.08.1938 | место рождения = {{МестоРождения|Ангушт|Онгушта}}, [[Пригородный район (Северная Осетия)|ГӀалме шахьар]], [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]], [[СССР]] | дата смерти = | гражданство = {{USSR}} →<br>{{RUS}} | род деятельности = {{прозаик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Поэт|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Драматург|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Переводчик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}} | годы активности = 1960 шера денз | направление = | жанр = романаш, повесташ, дувцараш, байташ | язык произведений = [[ингушский язык|гӀалгӀай]], [[русский язык|эрсий]] | дебют = 1960, альманах «Лоаман Iуйре», оалам-дувцар «Наьна дог» | премии = «БӀорахой юкъарлен турпал» (2013, ГӀалгӀайче); <br>«Шера саг» (2015, ГӀалгӀайче);<br>«Шамал имама орден» (2022, ГӀалгӀайче)<ref name="Дагестан">[https://www.youtube.com/watch?v=G86M-U78DtY Делегация из Дагестана в гостях у Иссы Кодзоева] // [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 04.02.2022.</ref>. | награды = | lib = | сайт = http://issa-kodzoev.ru/ | викицитатник = }} '''Коа́зой Аю́па Ӏийса́''' ({{lang-ru|Кодзоев Исса Аюпович}}) — [[СССР|совета]] а [[Эрсийче|эрсечен]] а юкъареи политикайи къахьегамхо, [[ГӀалгӀай мохк|гӀалгӀай]] [[ГӀалгӀай|къаман]] йоазонхо, [[оазархо]], [[таржамхо]], [[гIалгIай мотт|гӀалгӀай метта]] тохкамхо; ворхI [[дешарг]]ах латта [[гӀалгӀай мотт|гӀалгӀай меттала]] «ГӀалгӀай» яха хьалхара роман-эпопея яздаьр. Ваьв 1938 шера [[Маьцхали 12]] дийнахьа [[Онгушт]]а. == Вахар == 1944 шера [[23 февраля|Саь-кур бетта ткъаь кхоалагӀча дийнахьа]] [[ГӀалгӀайи нохчийи мехках бахар|гӀалгӀай къам мехках доаккхача хана]] пхи шу даьнна волаш ший цӀагӀарчарца СибарегӀа вахийтав. Шийлача мехка даьх-наьнах, вежарех-йижарех ваьнна хиннав из, цудухьа детдоме хьалкхийнав. Хало лайна йолашше, зӀамига волча хана денз исбахьаленцара чам дӀабаьннабац кӀаьнка. Ӏаьдало на́ха́ даймехка цӀабахка пурам ма деллинге цӀа а вена, дукхагӀа [[Коазой|цун тайпан нах]] бахача метте — [[ТӀой-Юрт]]а Ӏохайнав. [[Чечено-Ингушский государственный педагогический институт|Нохч-ГӀалгӀай хьехархой институте]] деша вагӀача хана гӀалгӀайи нохчийи [[ГӀазакхстан]]е Ӏобохьийташ хиннари Ӏобехьийтачул тӀехьагӀа нийсденнари дӀаязде волалу. Цо хьийга къа «ГӀазакхстана денорг» («Казахстанский дневник») яхача дувцарий гуллама чу дижад. 1960 шера студент волча Ӏийсай «Наьна дог» яха оалам-дувцар «[[Лоаман Ӏуйре|Лоаман Ӏуйрен]]» тӀа кепатеха арадаьннад. 1962 шера Нохч-ГӀалгӀай хьехархой института филологен факультетера дешар чакхдаьнначул тӀехьагӀа ТӀой-Юртарча юкъерча школе болх болабаьб, тӀаккха цхьа ха яьлча [[Экажакъонгий-Юрт]]а дешара даькъе кулгалхо хул (завуч). 1963 шера Баьцамеа 4 дийнахьа «ГӀазакхстана денорг» доаржадар бахьан долаш, КПСС-а Нохч-ГӀалгӀай обкома идеологен ралса соцамца Коазой Ӏийса лаьца хиннав. Ши бутт баьннача гӀолла, 1963 шера Михий 10 дийнахьа цуннеи [[Али Хашагульгов|Хьоашаланаькъан Ӏаьлаи]] Нохч-ГӀалгӀай АССР-а Лакхерча кхело 4 шу ха техай: политчубехкарий чӀоагӀача ража колоне ([[Республика Мордва|Мордови]]). 1965 шера Саькур 23 дийнахьа Коазой Ӏийса хьалха а волаш № 7 йолча лагере политикай лелам хиннаб Саькур 23 ди кавказа таьзета ди аьнна кхайкадаьча оагӀув лоацаш. Кавказхой оагӀув ([[гӀалгӀай]], [[нохчий]], [[гуржий]], [[гӀаьбартой]], [[къаршой]], [[хӀирий]]) балтика бахархоша лаьцар, иштта [[татары|татраша]] а, молдевенеша а, [[украинцы|украинхоша]] а, [[казахи|гӀазакхоша]] а. 1967 шера [[тюрьма|набахтара]] хьахийцача, исбахьален а, хьехара а болх дӀахо дӀабихьаб. [[СелаӀад]] яхача гӀалгӀай меттала долча берий тептар арахецаш болх баьб, гӀалгӀай «Сердало» газете балхаш кепадийттад, Шекспира «Лир паччахьа» яхача пьесанна таржам даьд. == Юкъарлен а политикай а къахьегам == Коазой Ӏийсас ший санна уйла йолча нахаца [[Нийсхо (болам)|«Нийсхо» яха юкъарлен-политикай болам]] вӀашагӀбеллаб 1988 шера Тушол бетта. ГӀалгӀай къаман бокъои кортамукъалеи меттаоттаяра духьа а, Эрсечен лоаттаме йолча юкъа́ хьахинна ГӀалгӀайчен лаьтта гӀайнашцара хьал бокъо́нца тоадара духьа а къахьегаш хьайоагӀ организаци. «Нийсхон» дагалаттачарех да — [[Буро]]н аьттача берда тӀа [[нанагӀала]] а йолаш, Россе даькъе йола гӀалгӀай паччахьалкхе дӀачӀоагӀъяр. 1989—1991 шерашка Ӏийсаси, «Нийсхо» яхача къаман болама кхыбола хьалххошеи, доакъашхошеи дукхача наха дакъа лаьца хинна маьрша леламаш вӀашагӀдийхкад. Леламаш гӀалгӀай шоай автономе юхаоттаяра́ хетадаь хиннад. 1989 шера Михий бетта, гӀалгӀай къама II гулламе Коазой Ӏийса гӀалгӀай къама автономе меттаоттаяра организацен коммитета тхьамада хержав, тӀаккха 1990 шера Нохч-ГӀалгӀайчен Лакхерча Совета каь хургволаш хорж. Коазой Ӏийсаси, иштта цо санна кхыча дерхошеи лелабаь хьинаре болх «Ӏоткъам баьча къамий реабилитацех» дола Россе Федерацен паччахьалкхен низам арадалара бахьанех бахьан а хиннад, иштта «Россе Федераце лоаттаме йола ГӀалгӀай Республика хьакхолларах» дола низам бахьане а эттаб. Хьалхардар ший ма дарра кхоачашдар гӀоне Коазой Ӏийса хӀанз а тӀалатта, «Нийсхо» яхача демократен юкъарлен доакъашхои, хьалххои волаш<ref>Кодзоев Исса Аюпович на ингушском языке биография, биографи г1алгӀай метта, вахара кхоллама никъ</ref>. == Дезал == Коазой Ӏийса саг йолаяь ва. Сесагаца бархӀ бер кхедаьд цар. == Толамаши премеши == 2013 шера АгӀой 13 дийнахьа «Машар» яхача бокъо лораяра организаце оттаяьча «БӀорахой юкъарлен турпал» яхача конкурса лауреат хиннав Коазой Ӏийса. СовгӀат «Кхонахчали БӀорахочун хетар дӀаалари бахьан долаш» аьнна деннад. Иштта 2013 шера «Кавказа турпал-2013» яхача преме номинаце оттаваь а хиннав. 2022 шера апрель 2 дийнахьа ДаьгӀастера «Шамал имама фонд» ({{lang-ru|Фонд имама Шамиля}}) Ӏийсайна наӀартӀа бехка хиннаб совгӀаташ дахьаш, царех, масала, [[палчакх]]и, [[дарзал-кий]]и. Хьаьший тӀаийца́ хиннача йоазонхочунна кхыча совгӀател совгӀа Шамал имама орден а еннай<ref name="Дагестан" />. == Йоазон балхаш == ТӀехьарча шерашка исбахьален болх дукхагӀа беш ва Ӏийса: каст-кастта гӀалгӀай а эрсий а метташка йоазонаш ду. Коазой Ӏийсас даьча балхашта юкъера эггара чӀоагӀагӀа белггалеи боккхеи бар «ГӀалгӀай» яха тархьара роман-эпопея я, из цо гӀалгӀай меттала яздаьд. Дукхача томех латта дешарг XIII—XVII бӀаьшерашка хиннача гӀалгӀай къама вахарах лаьца да, гӀалгӀай литературе ше мо кхы цунца диста Ӏодила йоазув а доацаш. Из доацаш вешта дешаргаш а, дувцараш а, повесташ а да йоазонхочун. Уж ГӀалгӀашка а арахьа а дика довзаш, цӀихеза да. == Кхолламаш == ГӀалгӀай меттала дараш: * «Лир Паччахь» ''(Шекспира романа таржам)'' * «ГӀалгӀай» ''(роман-эпопея, ворхӀ дешаргех латт)'': # «Магате-Фаьрате» (эрсий метта таржам даь а да) # «ГӀалгӀай Лоаме» # «Зоазо» # «Дадеков» # «Мехка гӀонча» # «Ивизда ГӀазд» # «Аьже Ахк» # «Вешта аьлча» * «Хьув ястар» ''(роман)'' * «ЦӀе тетрадь» Эрсий меттала: * «Казахстанский дневник» (ГӀазакхстана денорг) * «Над бездной» (Ахка тӀа) * «Обвал» (Чухарцар/Токхам) * «Сердца отважных» (Майрачара дегаш) * «Сулумбек Сагопшинский» (СоагӀапчера Сулумбек) * «Джамбулат и другие» (Джамбулати кхыбараши) === ЦӀе тетрадь === Дешарг хетадаьд [[Читигов Заьлмаха]] — [[Илдарха-ГӀала|Илдарха-ГӀалий]] тӀарча Ӏаьдало йитта заӀапхо хьаваьча вайнаьх зӀамача сага́<ref>[[Фаьрганаькъан Ахьмада Хьамзат|Фаьрьгхой Хьамзат]] // [https://proza.ru/2018/01/22/694 Маьржа яI, са къам, цIийла керчадеш, балийца лувча], [[Проза.ру]], КIимарс бетта 2012 шера яздаьд, нажгамсхой бетта 2018 ш. тоадаьд</ref> == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == ТIатовжамаш == * [http://issa-kodzoev.ru/bio/ Коазой Аюпа Ӏийсай мазаоагӀув] {{Ref-ru}} [[ОагӀат:ГӀалгӀай йоазонхой]] [[ОагӀат:Коазой]] 9v4or4ds01g4am7806c7x7xcxcerirr 55089 55086 2022-08-28T16:14:04Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Однофамильцы|Коазой}} {{Писатель | имя = Коа́зой Аю́па Iийса | оригинал имени = | изображение = | описание изображения = | имя при рождении = | псевдонимы = | дата рождения = 12.08.1938 | место рождения = {{МестоРождения|Ангушт|Онгушта}}, [[Пригородный район (Северная Осетия)|ГӀалме шахьар]], [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]], [[СССР]] | дата смерти = | гражданство = {{USSR}} →<br>{{RUS}} | род деятельности = {{прозаик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Поэт|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Драматург|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Переводчик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}} | годы активности = 1960 шера денз | направление = | жанр = романаш, повесташ, дувцараш, байташ | язык произведений = [[ингушский язык|гӀалгӀай]], [[русский язык|эрсий]] | дебют = 1960, альманах «Лоаман Iуйре», оалам-дувцар «Наьна дог» | премии = «БӀорахой юкъарлен турпал» (2013, ГӀалгӀайче); <br>«Шера саг» (2015, ГӀалгӀайче);<br>«Шамал имама орден» (2022, ГӀалгӀайче)<ref name="Дагестан">[https://www.youtube.com/watch?v=G86M-U78DtY Делегация из Дагестана в гостях у Иссы Кодзоева] // [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 04.02.2022.</ref>. | награды = | lib = | сайт = http://issa-kodzoev.ru/ | викицитатник = }} '''Коа́зой Аю́па Ӏийса́''' ({{lang-ru|Кодзоев Исса Аюпович}}) — [[СССР|совета]] а [[Эрсийче|эрсечен]] а юкъареи политикайи къахьегамхо, [[ГӀалгӀай мохк|гӀалгӀай]] [[ГӀалгӀай|къаман]] йоазонхо, [[оазархо]], [[таржамхо]], [[гIалгIай мотт|гӀалгӀай метта]] тохкамхо; ворхI [[дешарг]]ах латта [[гӀалгӀай мотт|гӀалгӀай меттала]] «ГӀалгӀай» яха хьалхара роман-эпопея яздаьр. Ваьв 1938 шера [[Маьцхали 12]] дийнахьа [[Онгушт]]а. == Вахар == 1944 шера [[23 февраля|Саь-кур бетта ткъаь кхоалагӀча дийнахьа]] [[ГӀалгӀайи нохчийи мехках бахар|гӀалгӀай къам мехках доаккхача хана]] пхи шу даьнна волаш ший цӀагӀарчарца СибарегӀа вахийтав. Шийлача мехка даьх-наьнах, вежарех-йижарех ваьнна хиннав из, цудухьа детдоме хьалкхийнав. Хало лайна йолашше, зӀамига волча хана денз исбахьаленцара чам дӀабаьннабац кӀаьнка. Ӏаьдало на́ха́ даймехка цӀабахка пурам ма деллинге цӀа а вена, дукхагӀа [[Коазой|цун тайпан нах]] бахача метте — [[ТӀой-Юрт]]а Ӏохайнав. [[Чечено-Ингушский государственный педагогический институт|Нохч-ГӀалгӀай хьехархой институте]] деша вагӀача хана гӀалгӀайи нохчийи [[ГӀазакхстан]]е Ӏобохьийташ хиннари Ӏобехьийтачул тӀехьагӀа нийсденнари дӀаязде волалу. Цо хьийга къа «ГӀазакхстана денорг» («Казахстанский дневник») яхача дувцарий гуллама чу дижад. 1960 шера студент волча Ӏийсай «Наьна дог» яха оалам-дувцар «[[Лоаман Ӏуйре|Лоаман Ӏуйрен]]» тӀа кепатеха арадаьннад. 1962 шера Нохч-ГӀалгӀай хьехархой института филологен факультетера дешар чакхдаьнначул тӀехьагӀа ТӀой-Юртарча юкъерча школе болх болабаьб, тӀаккха цхьа ха яьлча [[Экажакъонгий-Юрт]]а дешара даькъе кулгалхо хул (завуч). 1963 шера Баьцамеа 4 дийнахьа «ГӀазакхстана денорг» доаржадар бахьан долаш, КПСС-а Нохч-ГӀалгӀай обкома идеологен ралса соцамца Коазой Ӏийса лаьца хиннав. Ши бутт баьннача гӀолла, 1963 шера Михий 10 дийнахьа цуннеи [[Али Хашагульгов|Хьоашаланаькъан Ӏаьлаи]] Нохч-ГӀалгӀай АССР-а Лакхерча кхело 4 шу ха техай: политчубехкарий чӀоагӀача ража колоне ([[Республика Мордва|Мордови]]). 1965 шера Саькур 23 дийнахьа Коазой Ӏийса хьалха а волаш № 7 йолча лагере политикай лелам хиннаб Саькур 23 ди кавказа таьзета ди аьнна кхайкадаьча оагӀув лоацаш. Кавказхой оагӀув ([[гӀалгӀай]], [[нохчий]], [[гуржий]], [[гӀаьбартой]], [[къаршой]], [[хӀирий]]) балтика бахархоша лаьцар, иштта [[татары|татраша]] а, молдевенеша а, [[украинцы|украинхоша]] а, [[казахи|гӀазакхоша]] а. 1967 шера [[тюрьма|набахтара]] хьахийцача, исбахьален а, хьехара а болх дӀахо дӀабихьаб. [[СелаӀад]] яхача гӀалгӀай меттала долча берий тептар арахецаш болх баьб, гӀалгӀай «Сердало» газете балхаш кепадийттад, Шекспира «Лир паччахьа» яхача пьесанна таржам даьд. == Юкъарлен а политикай а къахьегам == Коазой Ӏийсас ший санна уйла йолча нахаца [[Нийсхо (болам)|«Нийсхо» яха юкъарлен-политикай болам]] вӀашагӀбеллаб 1988 шера Тушол бетта. ГӀалгӀай къаман бокъои кортамукъалеи меттаоттаяра духьа а, Эрсечен лоаттаме йолча юкъа́ хьахинна ГӀалгӀайчен лаьтта гӀайнашцара хьал бокъо́нца тоадара духьа а къахьегаш хьайоагӀ организаци. «Нийсхон» дагалаттачарех да — [[Буро]]н аьттача берда тӀа [[нанагӀала]] а йолаш, Россе даькъе йола гӀалгӀай паччахьалкхе дӀачӀоагӀъяр. 1989—1991 шерашка Ӏийсаси, «Нийсхо» яхача къаман болама кхыбола хьалххошеи, доакъашхошеи дукхача наха дакъа лаьца хинна маьрша леламаш вӀашагӀдийхкад. Леламаш гӀалгӀай шоай автономе юхаоттаяра́ хетадаь хиннад. 1989 шера Михий бетта, гӀалгӀай къама II гулламе Коазой Ӏийса гӀалгӀай къама автономе меттаоттаяра организацен коммитета тхьамада хержав, тӀаккха 1990 шера Нохч-ГӀалгӀайчен Лакхерча Совета каь хургволаш хорж. Коазой Ӏийсаси, иштта цо санна кхыча дерхошеи лелабаь хьинаре болх «Ӏоткъам баьча къамий реабилитацех» дола Россе Федерацен паччахьалкхен низам арадалара бахьанех бахьан а хиннад, иштта «Россе Федераце лоаттаме йола ГӀалгӀай Республика хьакхолларах» дола низам бахьане а эттаб. Хьалхардар ший ма дарра кхоачашдар гӀоне Коазой Ӏийса хӀанз а тӀалатта, «Нийсхо» яхача демократен юкъарлен доакъашхои, хьалххои волаш<ref>Кодзоев Исса Аюпович на ингушском языке биография, биографи г1алгӀай метта, вахара кхоллама никъ</ref>. == Дезал == Коазой Ӏийса саг йолаяь ва. Сесагаца бархӀ бер кхедаьд цар. == Толамаши премеши == 2013 шера АгӀой 13 дийнахьа «Машар» яхача бокъо лораяра организаце оттаяьча «БӀорахой юкъарлен турпал» яхача конкурса лауреат хиннав Коазой Ӏийса. СовгӀат «Кхонахчали БӀорахочун хетар дӀаалари бахьан долаш» аьнна деннад. Иштта 2013 шера «Кавказа турпал-2013» яхача преме номинаце оттаваь а хиннав. 2022 шера апрель 2 дийнахьа ДаьгӀастера «Шамал имама фонд» ({{lang-ru|Фонд имама Шамиля}}) Ӏийсайна наӀартӀа бехка хиннаб совгӀаташ дахьаш, царех, масала, [[палчакх]]и, [[дарзал-кий]]и. Хьаьший тӀаийца́ хиннача йоазонхочунна кхыча совгӀател совгӀа Шамал имама орден а еннай<ref name="Дагестан" />. == Йоазон балхаш == ТӀехьарча шерашка исбахьален болх дукхагӀа беш ва Ӏийса: каст-кастта гӀалгӀай а эрсий а метташка йоазонаш ду. Коазой Ӏийсас даьча балхашта юкъера эггара чӀоагӀагӀа белггалеи боккхеи бар «ГӀалгӀай» яха тархьара роман-эпопея я, из цо гӀалгӀай меттала яздаьд. Дукхача томех латта дешарг XIII—XVII бӀаьшерашка хиннача гӀалгӀай къама вахарах лаьца да, гӀалгӀай литературе ше мо кхы цунца диста Ӏодила йоазув а доацаш. Из доацаш вешта дешаргаш а, дувцараш а, повесташ а да йоазонхочун. Уж ГӀалгӀашка а арахьа а дика довзаш, цӀихеза да. == Кхолламаш == ГӀалгӀай меттала дараш: * «Лир Паччахь» ''(Шекспира романа таржам)'' * «ГӀалгӀай» ''(роман-эпопея, ворхӀ дешаргех латт)'': # «Магате-Фаьрате» (эрсий метта таржам даь а да) # «ГӀалгӀай Лоаме» # «Зоазо» # «Дадеков» # «Мехка гӀонча» # «Ивизда ГӀазд» # «Аьже Ахк» # «Вешта аьлча» * «Хьув ястар» ''(роман)'' * «ЦӀе тетрадь» Эрсий меттала: * «Казахстанский дневник» (ГӀазакхстана денорг) * «Над бездной» (Ахка тӀа) * «Обвал» (Чухарцар/Токхам) * «Сердца отважных» (Майрачара дегаш) * «Сулумбек Сагопшинский» (СоагӀапчера Сулумбек) * «Джамбулат и другие» (Джамбулати кхыбараши) === ЦӀе тетрадь === Дешарг хетадаьд [[Читигов Заьлмаха]] — [[Илдарха-ГӀала|Илдарха-ГӀалий]] тӀарча Ӏаьдало йитта заӀапхо хьаваьча вайнаьх зӀамача сага́<ref>[[Фаьрганаькъан Ахьмада Хьамзат|Фаьрьгхой Хьамзат]] // [https://proza.ru/2018/01/22/694 Маьржа яI, са къам, цIийла керчадеш, балийца лувча], [[Проза.ру]], КIимарс бетта 2012 шера яздаьд, нажгамсхой бетта 2018 ш. тоадаьд</ref> == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == ТIатовжамаш == * [http://issa-kodzoev.ru/bio/ Коазой Аюпа Ӏийсай мазаоагӀув] {{Ref-ru}} [[ОагӀат:ГӀалгӀай йоазонхой]] [[ОагӀат:Коазой|Ӏ]] nzzam3djw2k90u4rnom81jyp7erdtqy 55090 55089 2022-08-28T16:14:50Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Однофамильцы|Коазой}} {{Писатель | имя = Коа́зой Аю́па Iийса | оригинал имени = | изображение = | описание изображения = | имя при рождении = | псевдонимы = | дата рождения = 12.08.1938 | место рождения = {{МестоРождения|Ангушт|Онгушта}}, [[Пригородный район (Северная Осетия)|ГӀалме шахьар]], [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]], [[СССР]] | дата смерти = | гражданство = {{USSR}} →<br>{{RUS}} | род деятельности = {{прозаик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Поэт|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Драматург|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}}, {{Переводчик|СССР|Эрсечен|XX бӀаьшера|XXI бӀаьшера}} | годы активности = 1960 шера денз | направление = | жанр = романаш, повесташ, дувцараш, байташ | язык произведений = [[ингушский язык|гӀалгӀай]], [[русский язык|эрсий]] | дебют = 1960, альманах «Лоаман Iуйре», оалам-дувцар «Наьна дог» | премии = «БӀорахой юкъарлен турпал» (2013, ГӀалгӀайче); <br>«Шера саг» (2015, ГӀалгӀайче);<br>«Шамал имама орден» (2022, ГӀалгӀайче)<ref name="Дагестан">[https://www.youtube.com/watch?v=G86M-U78DtY Делегация из Дагестана в гостях у Иссы Кодзоева] // [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 04.02.2022.</ref>. | награды = | lib = | сайт = http://issa-kodzoev.ru/ | викицитатник = }} '''Коа́зой Аю́па Ӏийса́''' ({{lang-ru|Кодзоев Исса Аюпович}}) — [[СССР|совета]] а [[Эрсийче|эрсечен]] а юкъареи политикайи къахьегамхо, [[ГӀалгӀай мохк|гӀалгӀай]] [[ГӀалгӀай|къаман]] йоазонхо, [[оазархо]], [[таржамхо]], [[гIалгIай мотт|гӀалгӀай метта]] тохкамхо; ворхI [[дешарг]]ах латта [[гӀалгӀай мотт|гӀалгӀай меттала]] «ГӀалгӀай» яха хьалхара роман-эпопея яздаьр. Ваьв 1938 шера [[Маьцхали 12]] дийнахьа [[Онгушт]]а. == Вахар == 1944 шера [[23 февраля|Саь-кур бетта ткъаь кхоалагӀча дийнахьа]] [[ГӀалгӀайи нохчийи мехках бахар|гӀалгӀай къам мехках доаккхача хана]] пхи шу даьнна волаш ший цӀагӀарчарца СибарегӀа вахийтав. Шийлача мехка даьх-наьнах, вежарех-йижарех ваьнна хиннав из, цудухьа детдоме хьалкхийнав. Хало лайна йолашше, зӀамига волча хана денз исбахьаленцара чам дӀабаьннабац кӀаьнка. Ӏаьдало на́ха́ даймехка цӀабахка пурам ма деллинге цӀа а вена, дукхагӀа [[Коазой|цун тайпан нах]] бахача метте — [[ТӀой-Юрт]]а Ӏохайнав. [[Чечено-Ингушский государственный педагогический институт|Нохч-ГӀалгӀай хьехархой институте]] деша вагӀача хана гӀалгӀайи нохчийи [[ГӀазакхстан]]е Ӏобохьийташ хиннари Ӏобехьийтачул тӀехьагӀа нийсденнари дӀаязде волалу. Цо хьийга къа «ГӀазакхстана денорг» («Казахстанский дневник») яхача дувцарий гуллама чу дижад. 1960 шера студент волча Ӏийсай «Наьна дог» яха оалам-дувцар «[[Лоаман Ӏуйре|Лоаман Ӏуйрен]]» тӀа кепатеха арадаьннад. 1962 шера Нохч-ГӀалгӀай хьехархой института филологен факультетера дешар чакхдаьнначул тӀехьагӀа ТӀой-Юртарча юкъерча школе болх болабаьб, тӀаккха цхьа ха яьлча [[Экажакъонгий-Юрт]]а дешара даькъе кулгалхо хул (завуч). 1963 шера Баьцамеа 4 дийнахьа «ГӀазакхстана денорг» доаржадар бахьан долаш, КПСС-а Нохч-ГӀалгӀай обкома идеологен ралса соцамца Коазой Ӏийса лаьца хиннав. Ши бутт баьннача гӀолла, 1963 шера Михий 10 дийнахьа цуннеи [[Али Хашагульгов|Хьоашаланаькъан Ӏаьлаи]] Нохч-ГӀалгӀай АССР-а Лакхерча кхело 4 шу ха техай: политчубехкарий чӀоагӀача ража колоне ([[Республика Мордва|Мордови]]). 1965 шера Саькур 23 дийнахьа Коазой Ӏийса хьалха а волаш № 7 йолча лагере политикай лелам хиннаб Саькур 23 ди кавказа таьзета ди аьнна кхайкадаьча оагӀув лоацаш. Кавказхой оагӀув ([[гӀалгӀай]], [[нохчий]], [[гуржий]], [[гӀаьбартой]], [[къаршой]], [[хӀирий]]) балтика бахархоша лаьцар, иштта [[татары|татраша]] а, молдевенеша а, [[украинцы|украинхоша]] а, [[казахи|гӀазакхоша]] а. 1967 шера [[тюрьма|набахтара]] хьахийцача, исбахьален а, хьехара а болх дӀахо дӀабихьаб. [[СелаӀад]] яхача гӀалгӀай меттала долча берий тептар арахецаш болх баьб, гӀалгӀай «Сердало» газете балхаш кепадийттад, Шекспира «Лир паччахьа» яхача пьесанна таржам даьд. == Юкъарлен а политикай а къахьегам == Коазой Ӏийсас ший санна уйла йолча нахаца [[Нийсхо (болам)|«Нийсхо» яха юкъарлен-политикай болам]] вӀашагӀбеллаб 1988 шера Тушол бетта. ГӀалгӀай къаман бокъои кортамукъалеи меттаоттаяра духьа а, Эрсечен лоаттаме йолча юкъа́ хьахинна ГӀалгӀайчен лаьтта гӀайнашцара хьал бокъо́нца тоадара духьа а къахьегаш хьайоагӀ организаци. «Нийсхон» дагалаттачарех да — [[Буро]]н аьттача берда тӀа [[нанагӀала]] а йолаш, Россе даькъе йола гӀалгӀай паччахьалкхе дӀачӀоагӀъяр. 1989—1991 шерашка Ӏийсаси, «Нийсхо» яхача къаман болама кхыбола хьалххошеи, доакъашхошеи дукхача наха дакъа лаьца хинна маьрша леламаш вӀашагӀдийхкад. Леламаш гӀалгӀай шоай автономе юхаоттаяра́ хетадаь хиннад. 1989 шера Михий бетта, гӀалгӀай къама II гулламе Коазой Ӏийса гӀалгӀай къама автономе меттаоттаяра организацен коммитета тхьамада хержав, тӀаккха 1990 шера Нохч-ГӀалгӀайчен Лакхерча Совета каь хургволаш хорж. Коазой Ӏийсаси, иштта цо санна кхыча дерхошеи лелабаь хьинаре болх «Ӏоткъам баьча къамий реабилитацех» дола Россе Федерацен паччахьалкхен низам арадалара бахьанех бахьан а хиннад, иштта «Россе Федераце лоаттаме йола ГӀалгӀай Республика хьакхолларах» дола низам бахьане а эттаб. Хьалхардар ший ма дарра кхоачашдар гӀоне Коазой Ӏийса хӀанз а тӀалатта, «Нийсхо» яхача демократен юкъарлен доакъашхои, хьалххои волаш<ref>Кодзоев Исса Аюпович на ингушском языке биография, биографи г1алгӀай метта, вахара кхоллама никъ</ref>. == Дезал == Коазой Ӏийса саг йолаяь ва. Сесагаца бархӀ бер кхедаьд цар. == Толамаши премеши == 2013 шера АгӀой 13 дийнахьа «Машар» яхача бокъо лораяра организаце оттаяьча «БӀорахой юкъарлен турпал» яхача конкурса лауреат хиннав Коазой Ӏийса. СовгӀат «Кхонахчали БӀорахочун хетар дӀаалари бахьан долаш» аьнна деннад. Иштта 2013 шера «Кавказа турпал-2013» яхача преме номинаце оттаваь а хиннав. 2022 шера апрель 2 дийнахьа ДаьгӀастера «Шамал имама фонд» ({{lang-ru|Фонд имама Шамиля}}) Ӏийсайна наӀартӀа бехка хиннаб совгӀаташ дахьаш, царех, масала, [[палчакх]]и, [[дарзал-кий]]и. Хьаьший тӀаийца́ хиннача йоазонхочунна кхыча совгӀател совгӀа Шамал имама орден а еннай<ref name="Дагестан" />. == Йоазон балхаш == ТӀехьарча шерашка исбахьален болх дукхагӀа беш ва Ӏийса: каст-кастта гӀалгӀай а эрсий а метташка йоазонаш ду. Коазой Ӏийсас даьча балхашта юкъера эггара чӀоагӀагӀа белггалеи боккхеи бар «ГӀалгӀай» яха тархьара роман-эпопея я, из цо гӀалгӀай меттала яздаьд. Дукхача томех латта дешарг XIII—XVII бӀаьшерашка хиннача гӀалгӀай къама вахарах лаьца да, гӀалгӀай литературе ше мо кхы цунца диста Ӏодила йоазув а доацаш. Из доацаш вешта дешаргаш а, дувцараш а, повесташ а да йоазонхочун. Уж ГӀалгӀашка а арахьа а дика довзаш, цӀихеза да. == Кхолламаш == ГӀалгӀай меттала дараш: * «Лир Паччахь» ''(Шекспира романа таржам)'' * «ГӀалгӀай» ''(роман-эпопея, ворхӀ дешаргех латт)'': # «Магате-Фаьрате» (эрсий метта таржам даь а да) # «ГӀалгӀай Лоаме» # «Зоазо» # «Дадеков» # «Мехка гӀонча» # «Ивизда ГӀазд» # «Аьже Ахк» # «Вешта аьлча» * «Хьув ястар» ''(роман)'' * «ЦӀе тетрадь» Эрсий меттала: * «Казахстанский дневник» (ГӀазакхстана денорг) * «Над бездной» (Ахка тӀа) * «Обвал» (Чухарцар/Токхам) * «Сердца отважных» (Майрачара дегаш) * «Сулумбек Сагопшинский» (СоагӀапчера Сулумбек) * «Джамбулат и другие» (Джамбулати кхыбараши) === ЦӀе тетрадь === Дешарг хетадаьд [[Читигов Заьлмаха]] — [[Илдарха-ГӀала|Илдарха-ГӀалий]] тӀарча Ӏаьдало йитта заӀапхо хьаваьча вайнаьх зӀамача сага́<ref>[[Фаьрганаькъан Ахьмада Хьамзат|Фаьрьгхой Хьамзат]] // [https://proza.ru/2018/01/22/694 Маьржа яI, са къам, цIийла керчадеш, балийца лувча], [[Проза.ру]], КIимарс бетта 2012 шера яздаьд, нажгамсхой бетта 2018 ш. тоадаьд</ref> == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == ТIатовжамаш == * [http://issa-kodzoev.ru/bio/ Коазой Аюпа Ӏийсай мазаоагӀув] {{Ref-ru}} [[ОагӀат:ГӀалгӀай йоазонхой]] [[ОагӀат:Коазой|I]] 9gxsbinposw7akppshbs2z77p8w13w8 Коазой Дауда Нурдин 0 1540 55091 53442 2022-08-28T16:15:40Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Цхьа тайпанцӀи яраш|Коазой}} {{Учёный |Имя = |Оригинал имени = |Изображение = Коазой Дауда Нурдин.jpeg |Ширина = |Описание изображения = |Имя при рождении = |Дата рождения = 16.03.1961 |Место рождения = {{МестоРождения|ТӀой-Юрт|ТӀой-Юрта}} |Дата смерти = 03.06.2022 |Гражданство = {{USSR}} →<br>{{RUS}}<br>{{RI}} |Род = {{Ваьр|Коазой}} |Место смерти = |Научная сфера = [[тархьар]] |Место работы = |Альма-матер = Томскера паччахьалкхен университет, [[Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен университет]] |Учёная степень = {{Учёная степень|доктор|исторических наук}} |Учёное звание = |Научный руководитель = |Знаменитые ученики = |Известен как = <br>ГӀалгӀай Мехка [[Магас|кердача наьнагӀалий]] цӀи хержар ва; <br>«ГӀалгӀайчен тархьар» яхача Ӏилман белха кулгалхо ва. <br>Массехк гӀалгӀай-эрсий, эрсий-гӀалгӀай дошлорг арахийцад |Известна как = |Награды и премии = |Роспись = |Ширина росписи = |Сайт = |Викитека = |Викисклад = }} '''Коа́зой Да́уда Нурди́н''' ({{lang-ru|Кодзоев Нурдин Даутович}}) — цӀихеза [[гӀалгӀай]] [[Ӏилманхо]]-[[тархьар]]хо, иштта [[йоазонхо]] а, [[суртанча]] а. ГӀалгӀай Мехка Ӏилман балхах дукха дика хӀамаш карагӀдийна Ӏилманхо. == Вахара сурт оттадар == === Дешар === Коазой Нурдин ваьв 1961-ча шера ТӀой-Юрта март бетта 16-ча дийнахьа. Нурдин ваь дукха ха ялале [[ГӀазакхстане]]хьа дӀабахе кӀеззига ха яьккхай цун дас-нанас, шоашца шоай бераш а долаш. Цига цхьа-ши шу а даьккха цӀабаьхкачул тӀехьагӀа уж баха хайшаб [[Наьсаре]]<ref name="Илез"/>. [[Оахаранаькъан ГӀапур]]а цӀерагӀа йолча [[Электроинструмент (Наьсаре)|«Электроинструмент» завода]] юххе Бульварни оалаш хиннача [[урам]] тӀа, шозза вӀаштӀардаь хиннача 16 квартира хиннача цӀеношка сайца хиннаб уж. Даим дукха нах тӀалатта, цу ханарча Наьсарен вахар кхехкаш хинна моттиг хиннай из кхувш венар. Нурдина да Дауд кхойтта шу даьннача хана мехках ваьккха хиннав, СибарегӀа наьнага хьожаш хала баьхаб уж, цхьан юкъа кхыметтал шоай фусам йоацаш, цудухьа ши класс яккха мара вӀаштӀехьа даьннадац цун<ref name="Марем"/>. Наьсаре ӀоцӀавеча цӀенна гаьна доацаш промышленни товараш дохкача тика доалдеш болх беш хиннав. Цу тика чу болх беш хиннай цун фусам-нана Хаштыранаькъан Марет а<ref name="Нурдинах">{{статья|автор= [[Ӏарчакханаькъан Сали|Арчаков С.]]|заглавие= Седкъий гулдеш лела саг|ссылка= https://serdalo.ru/sites/default/files/gazette-pdf/serdalo-36-12481-11-03-2021.pdf&ved=2ahUKEwiIytCOxMn4AhU3X_EDHZ3vCRM4ChAWegQIChAB&usg=AOvVaw3msWFpBY9Owvyn6BRFp8DR|язык= inh|издание= [[Сердало (газет)|Сердало]]|тип= газет|год= 2021|месяц= 03|число= 11|том= |номер= 36 (12481) |страницы= |doi= |issn= |ref=Ӏарчакханаькъан}}</ref>. Нурдина наьна Марета гаргарча на́ха́ юкъе хьакимаш хиннандаь, техникум яккха вӀаштӀехьа даьннадар цун, цу хана чӀоагӀа дийша а лоархӀар из<ref name="Марем">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|ТӀонганаькьан Марем]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bddCpUzSSe8&t=124s&ab_channel=%D0%93%D0%A2%D0%A0%D0%9A%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F Эздий къонахий 280622 автор Т1онганаькьан Марем]// [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], [[хьокхаче]] араяьннай 28.06.2022 , Нурдинацара къамаьл из валалехьа ши кӀира хьалха хиннад</ref>. 1968 шера Наьсарен № 1 йолча ишколе деша вахав Нурдин<ref name="Илез"/><ref name="Нурдинах"/>. 4-5-гӀча классе вагӀача хана денз шийна [[Кавказ]]ах а, къаьстта [[гӀалгӀай|гӀалгӀашца]] а дувзаденна бӀарг мел дайна хӀама гулдеш, Ӏоадеш хиннав из, эггара дукхагӀа цо дийша кинижкаш а ишколе вагӀаш дийшад цо. Из а, гӀалгӀашца лелаеча харцонах цӀагӀа-ара хозаш хиннача къамаьлаш а бахьан долаш ший къамах дог лаза волавенна хиннав Нурдин. Да-нана [[Митинг в Грозном (1973)|1973 шера Шолжа-ГӀала тӀа митинг]]е хиннача хана, 12 шу даьнна волаш, [[Наьсаре]] листовкаш дӀа-хьа йоаржаеш хиннав [[Шолжа-ГӀала]] тӀа ӀогӀо, гӀалгӀай къаман оагӀув хьаллаца яхаш<ref name="Марем"/>. [[1978|1978 шера]] йистеяьккхай цо цу хана Наьсаре керда хьалъяь № 4 йола ишкол. [[1978]]—[[1979]] шерашка [[Якутия|Якуте]] болх беш хиннав из. 1979 шера из деша эттав [[Томск]]ерча университета тархьара факультете. ГӀалгӀай къамаца дувзаденна шийна кора мел даь хӀама дӀаяздаьд, кӀезига дар аьле цадуташ<ref name="Илез"/>. {{цитата|Йоккха [[библиотека|тептарче]] яр тха университете. Цу тептарче дукха вагӀар со, вай [[тархьар]]ца дувзаденна йоазонаш лехаш, уж хьатӀаяздеш. Сайна пайдана хургда аьнна хеташ дола цхьа хӀама дӀа ца яздеш дитацар аз. МоллагӀа а вай [[ГӀалгӀай|къамаца]], [[гӀалгӀай мохк|мехкаца]], [[ГӀалгӀай мотт|меттаца]] дувзаденна хӀама тӀадолаш цхьа мугӀа сайна корабича цох доккха х1ама хеташ из хьатӀаязбора. ТӀехьагӀа цхьацца [[тархьар]] [[Ӏилма]]н даькъе балхаш яздеча хана дикка накъа баьнаб сона цу хана айса баь болх<ref name="Илез"/>.|автор=Коазой Нурдин}} Цигара, 4 курс яьккха 5-ча курсе дешаш волча хана, цхьацца цу заман гӀалгӀай къаман кӀалдиса латта гӀулакхаш хьехадеш, айде гӀерташ хилар бахьан долаш бехк а бий дешара дӀаваьккхав Нурдин. Цул тӀехьагӀа 1984 шера [[Нохч-ГӀалгӀай паччахьалкхен университет]]а заочни отделене дӀаэттав из дӀахо Ӏилма Ӏомадар духьа. Цига дешаш а волаш [[тархьар]] хьехаш [[Аьлте-Юрт]]арча 8 шера дешар луча ишколе болх баьб цо. Бакъда, дукха ха ялалехь, дешар заочно хиларах ваха бокъо я аьле, кхайке тӀа а вийхе, 1984—1986-гӀча шерашка советий эскаре [[амал (тӀемахой болх)|амал]] даьд цо. ХӀаьта цигара цӀавеча, 1988 шера дӀачакхдаьккхад цо ший дешар. [[Эскар]]ера цӀавеча балха юхаараваьннав из хьалха ше хиннача [[Аьлте-Юрт]]арча ишколе<ref name="Илез">{{статья|автор= Матенаькъан Илез|заглавие= Коазой Дауда Нурдин|ссылка= https://magas.bezformata.com/listnews/koazoj-dauda-nurdin/44789042/|язык= inh|издание= [[Сердало (газет)|Сердало]]|тип= газет|год= 2016 е 2015|месяц= |число= |том= |номер= 37-38 |страницы= |doi= |issn= |ref=Матенаькъан}}</ref>. === Болх === 1987 шера Нурдина саг йоалаяьй<ref name="Марем"/>. Цу шера [[Аьлте-Юрт]]арча [[ишкол]]ера хьа а ваьнна, [[Наьсаре]]н № 1 йолча ишколе балха вахав, тархьар хьехаш. Цига цо болх баьб кхаь шера<ref name="Илез"/>. 1989 шера «Дош» яхаш юкъарлен-политически тептар арахецаш хиннав Нурдин. 1989—1992 шерашка Наьсарен шахьаре кооператива заготовитела болх баьб<ref> ''[[Национальная библиотека Республики Ингушетия|ГӀалгӀай мехка къаман тептарче]]'' // [http://nbri.ru/pages/010kantyshevo.html С. Кантышево]</ref>. 1994—1997 шерашка [[Ингушский государственный краеведческий музей|ГӀалгӀай паччахьалкхен мохктохкара музее]] болх баьб цо. Цига балха волаш, ше Томскера Ӏоаяь материал тохкаш дукха къахьигад. [[Журналистика|Хоамбоаржабара]] юкъе хьинаре къахьийгарех цаӀ ва Нурдин. Цо болх баьб «ГӀалгӀайче», «Наьсарен оаз» яхача газеташка. 1997 шера Россе хоамбоаржабархой цхьоагӀон чу дӀаийцав из. ГӀалгӀай литература дегӀадоаладаргахьа къахьегаш хилар бахьан долаш 2001 шера [[ГӀалгӀайчен йоазонхой цхьоагӀо]]н чу дӀаийцав. Дукха ха ялале 2002 шера Россе йоазонхой цхьоагӀон доакъашхо а хьахиннав цох. ХӀаьта 2003 шера из дӀачувахав Россе литературан фонде. Ше яздеча балхашкахьа а, шийна болча сакъердама а, вешта лаьрххӀа а сурташ дехкаш даь балхаш хиларах 2009 шера Нурдин дӀачуийцав ГӀалгӀайчен суртанчий цхьоагӀон чу<ref name="Илез"/>. 1998 шера Наьсарен № 1 йола гимназе хьайийлачахой 2015 шерага кхаччалца «История Ингушетии» яха предмет хьехаш, «Историки-краеведы» яхача клуба кулгалхо волаш балхаш даьд Нурдина. Цо болх баьча цу шерашка гимназе кепатохаш ара мел даьннача кинижкан редактор хул из. 50 совгӀа кинижка да цар цу юкъа арадаьккхар<ref name="Илез"/>. ГӀалгӀайчен [[нанагӀала]] хургйолаш 1994 шера хьалйоттаргйолча пхьех «Магас» аьнна цӀи тиллар бакъахьа да аьннар Нурдин ва. Цо хьалхадаккхарца барт а кхийтта дӀатиллай «Магас» яха цӀи<ref name="Илез"/>. {{цитата|Магас тхьовра [[моалой]] тӀабаьхкача хана цар йоха яь Аланий керттера пхье хиннай, тӀаккха оаха цхьацца оахкама тохкамаш дича хӀанзара Магас иллача из илай аьнна хеташ соцам ба вай. Цудухьа иштта цу пхьен цӀи хьадийнъе а, из иллача кхыйола цӀи лелаеш пхье цахилар а ловш ишта хьалхаяьккхаяр аз из цӀи<ref name="Илез"/>|автор=Коазой Нурдин}} 2004 шера денз 2020 шерага кхаччалца из болх беш хиннав ГӀалгӀай Ӏилма-тохкама института [[тархьар]]а [[ралс]]а кулгалдеш волаш<ref> ''[[Национальная библиотека Республики Ингушетия|ГӀалгӀай мехка къаман тептарче]]'' // [http://nbri.ru/news/1162-k-yubileyu-uchenogo-nurdina-dautovicha-kodzoeva.html К юбилею ученого Кодзоева Нурдина Даутовича]</ref>. Цун хана цига арадийнад «Вопросы истории Ингушетии» (ГӀалгӀайчен тархьаран хаттараш) яха тархьара Ӏилман болхлой гулламаш<ref name="Илез"/>. Ӏилма-тохкама институте волаш ГӀалгӀай мехка дукхача моттигашка археологий раскопкашка ухаш къахьегаш хиннад<ref name="Таргимов"/>. 1993—1994 шерашка [[СелаӀад (тептар)|«СелаӀад» яхача берий таптара]] редакце болхбаьб Нурдина. Цига болхло волаш а, дукха ший йоазош кепадетташ цу тептара тӀа автор хиннав<ref name="Илез"/>. Коазой Нурдин кхелхав 2022 шера июнь 3-ча дийнахьа<ref name= "Таргимов">{{статья|автор= Хусейн Таргимов|заглавие= Умер историк Нурдин Кодзоев предложивший назвать столицу Ингушетии — Магас|ссылка= https://gazetaingush.ru/news/umer-istorik-nurdin-kodzoev-predlozhivshiy-nazvat-stolicu-ingushetii-magas|язык= inh|издание= [[ГӀалгӀайче (газет)|ГӀалгӀайче]]|тип= газет|год= 2022|месяц= 06|число= 03|том= |номер= |страницы= |doi= |issn= |ref=Таргимов}}</ref>. == Къахьегам == Ше 2-ча курсе деша вагӀача хана денз волавеннав Нурдин цхьацца [[Ӏилма]]н йоазош де. [[Исбахьале]]н йоазош ишколе деша вагӀача хана денз деш хиннав из. Уж цо кепадийттад «[[Наьсарен оаз (газет)|Наьсарен оаз]]», «[[Сердало (газет)|Сердало]]», «[[Ленина никъ]]», «[[Наьсархо (газет)|Наьсархо]]», «Комсомольское племя», «Нефтяник», «[[ГӀалгӀайче (газет)|ГӀалгӀайче]]» яхача газеташ тӀа, цул совгӀа, «[[Лоаман Ӏуйре (тептар)|Лоаман Ӏуйре]]», «[[СелаӀад (тептар)|СелаӀад]]», «Маьтлоам», «Дон», «[[Литературни ГӀалгӀайче (тептар)|Литературни ГӀалгӀайче]]», «Литературная Кабардино-Балкария» яхача [[тептар]]аш тӀа. Иштта, тӀехьагӀа цун [[исбахьале]]н кхоллам юкъебахаб 4, 5, 8 классашта долча [[Ӏаморг]]ашта тӀа. Ше мел даьча Ӏилман белхашта юкъе эггара лоархӀамегӀа Нурдина хийттад «ГӀалгӀайчен истори» яха Ӏилман болх. Нурдин автор а волаш ткъаь дийтта кинижка арадаьннад. === Ӏилман литература === '''Тархьар''': * «История Назрани» (автор, 1998 шу, Наьсаре) * «Очерки истории ингушского народа с древнейших времен до конца XIX в.» (автор, 2000 шу, Наьсаре) * «История ингушского народа» (автор, 2002 шу) * Материалы по истории Владикавказа (соавтор, [[Газиков Берснак Джабраилович|Газиканаькъан Берснакъийцеи]], [[ТӀонганаькъан Уматгире Ӏалий]]цеи, Наьсаре, 2002 шу) * «Магас по археологическим и письменным источникам» (автор, Магас, 2003 шу) * «Мавзолей Борга–Каш» (буклет, автор, Минводаш, 2002 шу) * «История Ингушетии» (план-проспект, автор, Магас, 2004 шу) * «Крепость Назрань. Памятник, уничтожаемый чиновниками Ингушетии» (автор, Наьсаре, 2004 шу) * «Страницы истории Ингушетии» (статьяй гуллам, автор, * «История развития судебной системы Ингушетии» (автор, Москва, 2006 шу) * «Город Назрань: исторический очерк» (автор, Магас, 2006 шу) * «К древней и средневековой истории ингушей» (статьяй гуллам, соавтор, [[Дударанаькъан Ӏабдул-Мажит]]аца цхьана, Нальчик, 2011 шк) * «ГӀалгӀайчен истори» (соавтор, бехктохкаме редактор, 2011 шу) * «История Ингушетии» (бехктокхаме редактор, кхозза арахецад, 2011-2013 шераш) * «Очерки истории ингушского народа с древнейших времен до конца XIX в.» (автор, Ӏаморг, Наьсаре, 2012.) * «Тейп Ужаховых в истории Ингушетии» (соавтор, Ужахьанаькъан Мухьмадаца цхьана, 2014 шу) * «Краткий очерк истории алан» (автор, 2016 шу) * «Род Полонкоевых в истории Ингушетии» (соавтор, Дарсиганаькъан Темарланца цхьана, 2016 шу) * «Ингушетия – Чукотка, Магомет Добриев и его потомки (автор, [[Добриев|Дебаранаькъан]] Базай сочиненешца цхьана кепатехад, 2016 шу) * «Нартский эпос ингушей» (соавтор, [[Матенаькъан Адама Мухьмад-Башир|Матенаькъан Мухьмад-Башираца]] цхьана, 2017 шу) * «Ингушское национальное движение 1956-73 гг.» (автор, 2019 шу) * «Ингуши (очерк истории для молодежи)» (автор, 2019 шу) * «Ингушские населенные пункты. Бамут» (редактор, Ӏилман семинара материалаш, 2019 шу) * «Российские и иностранные путешественники XVI-XIX вв. об Ингушетии» (автор, 2019 шу) * «Ингушские населенные пункты. Ангушт» (автор, 2020 шу) * «Сказания Кавказа (соавтор, [[Бузуртанов Руслан Хасанович|Бузуртананаькъан Русланаца]] цхьана, 2021 шу) '''[[ГӀалгӀай мотт]]: * «[[Дийнаташ]]и [[баьцовгӀаш]]и», гӀалгӀай-эрсийи, эрсий-гӀалгӀайи дошлорг (2012 шу) * «Астрономические термины», гӀалгӀай-эрсийи, эрсий-гӀалгӀайи дошлорг (автор, 2014) * «ГӀалгӀай-эрсий терминий дошлорг» (соавтор, [[БӀарахой Нина]]йцеи [[Хайринаькъан БайӀаьла|Хайринаькъан БайӀаьлацеи]] цхьана, 2015 шу) * «ГӀалгӀай-эрсий терминий дошлорг» (шоззлагӀа арахецар, 2016 шу) * «[[Компутер]]ца ювзаеннача терминий дошлорг» (автор, 2016 шу) * «[[Лорал|Медицина]] ''русско-ингушский словарь''» (автор, 2019 шу) * «Русско-ингушский словарь» (автор, 2021 шу) === Исбахьален литература === ДукхагӀа мел дола Нурдина литературан балхаш [[бер]]ашта лаьрхӀа да. * «Доккха дий вай дуне?», дувцараши фаьлгаши (2002 шу) * «Со седкъий гулдеш лел», байташ (2010 шу) * «Баскилг», байташ (2010 шу) * «Це пу?» (2012 шу) * «Садоалла хӀамаш» (2013 шу) * «Ва-да-дай!» (2013 шу) * «Зоокарт» (2015 шу) * «Говза эп» (2015 шу) * «Йилбазахийкхухьаргаш» * «Бийдольгаш» * «Водар со, водар со…» * «Лорси Солсеи» * «Сонта шолкъа» * «ГӀалгӀай мохк» БоккхагӀчарна «Тийшаболх» яха дувцарий гуллам ба Нурдина язбаь. === Сурташ дехкар === ГӀалгӀай мехка дайзача а ца Ӏеш, [[Даькъасте]] массанахьа довзаш да ала йиш я Коазой Дауда Нурдина [[сурт]]аш. Дукханахьа ший сурташ наха гойта овттадаь хиннад цо, хьежача наха лакха мах а беш. Цунга хьежжа дукха толамаш а даьхад. Вай мехка а, мехкал арахьа а дукха выставкаш яьй. [[Илдарха-ГӀала|Илдарха-ГӀалий]] тӀарча [[музей|музее]] 1995 шера «ГӀалгӀайчен исбахьале» аьнна цӀи а йолаш ший суртий выставка яьй цо, дукха ха ялалехьа цхьаькха выставка а яьй цигга, «Золотая осень Ингушетии» аьнна цӀи а тила́. Цу шера [[Наьсаре]]рча [[Ингушский краеведческий музей|Паччахьалкхен мохктохкара музее]] дӀайихьай цхьаькха выставка. 2000 шера [[Москва|Москве]] «Шалом» яхача Европа къамай культуран центре выставка дӀайихьай, 2001 шера гӀалгӀай халкъа «[[Сесарий цӀай]]» дездеш Наьсаре цхьаькха выставка хул. Наьсаре йилла 220 шу дизар дездеш 2001 шера цхьаькха выставка хул, «Современное искусство художников Ингушетии» яха выставка дӀайихьай [[Майкоп]]е 200(?) шера. === Нурдинах лаьца === * ''[[Ялхароева Марем Ахметовна|Ялхароева М.]]'' Кто назвал столицу Ингушетии? // Аргументы и факты на Северном Кавказе. 2003, № 15. * ''Ялхароева М.'' Он просто работает. // Сердало, 2003, 25 января. * ''Евлоева А.'' Кодзоев Дауда Нурдин. // ХӀанзара гӀалгӀай литература. Том 2. Нальчик, 2011, 395-423 оагӀ. * ''Накостоев Х. А.'' Седкъий гулдеш лела гӏайгӏане поэт // Со седкъий гулдеш лел (Кодзоев Н.). Назрань, 2010. Дешхьалхе. * ''Накостоев Х. А.'' Седкъий гулдеш лела гӏайгӏане поэт // Мысли об ингушской литературе (Накостоев Х. А.). Назрань, 2015. С. 72–84. * ''[[Матенаькъан Ӏаббаса Илез|Матенаькъан И.]]'' Коазой Дауда Нурдин. // Сердало, 2015. * ''[[Ӏарчакханаькъан Яхььяй Сали|Ӏарчакханаькъан С.]]'' Седкъий гулдеш лела саг. // Сердало, 2021. == Паччахьалкхен совгӀаташ == * «Заслуженный деятель науки Республики Ингушетия» (2006 шу) == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} [[ОагӀат:Нах алапатах]] [[ОагӀат:ГӀалгӀай Ӏилманхой]] [[ОагӀат:ГӀалгӀай суртанчаш]] [[ОагӀат:ГӀалгӀай йоазонхой]] [[ОагӀат:Коазой|Н]] j4iodik1q36r60b9x7njgl9mt68fz2d Коазой (нах) 0 8484 55084 53580 2022-08-28T16:09:44Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki '''[[Коазой]]''' тайпах бола цӀихеза нах. * [[Кодзоева Дугурхан Ахмедовна|Коазой Ахьмада Дугурхан]] — актрисса * [[Кодзоев Тимур Ахметович|Коазой Ахьмада Тимур]] — гӀалгӀай йоазонхо, оазархо, лингвист. * [[Кодзоев Исса Аюпович|Коазой Аюпа Ӏийса]] (1938) — гӀалгӀай йоазонхо, оазархо, драматург, хьехархо, политикан а юкъарлен а [[гӀулакхче]] * [[Кодзоев Багаудин Госпоевич|Коазой Госпо Бахьаудин]] (1934—2010) — «40 лет Октября» (АьрхӀий бетта шовзткъа шу) яхача совхоза звеньевой, Социалистий къахьегама турпал (1986). * [[Коазой Дауда Нурдин]] (1961) — Ӏилманхо, тархьархо, суртанча. * [[Кодзоев Башир Ильясович|Коазой Ильяса Башир]] (1967) — кхоалагӀчеи диълагӀчеи созыва Паччахьалкхен думай [[каь]]. * [[Кодзоев Тимур Ильясович|Коазой Ильяса Тимур]] — гӀалгӀай къаман юкъарлен къахьегамхо, паччахьалкхен думай каьлла хинна кандидат, бизнесмен. * [[Кодзоева Ашат Исрапиловна|Коазой Исроапала Ӏашат]] — гӀалгӀай [[поет|байтанча]]. * [[Кодзоев Рустам Магометович|Коазой Мохьмада Рустам]] (1982) — дзюдоист. * [[Коазой Ювсапа Аслан]] — [[оазархо]], таржамхо, [[хоамбоаржабархо]] * [[Кодзоев Ибрагим Абибулатович|Коазой Ӏаби-Болата ИбрахӀим]] (1939) — езача атлекатикай СССР-а заслуженный тренер, халкъашта юкъерча оагӀата кхелахо. {{список однофамильцев}} [[ОагӀат:Коазой| ]] k0qycjufrkkx589oouytmfbr2vvtbcd Коазой 0 9035 55081 54838 2022-08-28T16:07:37Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Тайп |Тайповый таксон = ГӀалгӀай тайпа |Название = Коазой |Самоназвание = |Иллюстрирование = |Раса = [[Европеоидная раса|Европеоидий]] |Тип расы = [[Кавкасионский тип|Кавкасиона]] |Язык = [[Ингушский язык|гӀалгӀай]] |Письменность = [[кириллица]] тӀа латта [[гӀалгӀай йоазув]] |Религия = [[Ислам]] |Первые упоминания = |Включают = |Предки = [[ГӀалгӀай]] |Родственны = [[Бештой|Бештошца]] |Современное расселение = * {{RUS}}:<br>[[ГӀалгӀайче]] ([[ТӀой-Юрт]], [[Яндаре]], [[Наьсаре]], [[Магас]].<br>[[ХӀирийче]] ([[Онгушт]]). |Историческое расселение = [[Каьзи]], [[Онгушт]], [[ТӀой-Юрт]] }} '''Коа́зой''' — [[гӀалгӀай]] [[ваьр]] ([[тайпа]]). Коазой хьабаьнна моттиг [[ГӀалгӀай лоама|лоамара]] [[Каьзи]] яха юрт я, хӀаьта цул хьалхагӀа [[ТӀаргам]]ара хьабаьннаб. == Хьажа иштта == * [[Коазой (нах)]] == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} [[ОагӀат:Коазой| ]] [[ОагӀат:ГӀалгӀай ваьраш (тайпаши тайпан наькъаши]] h578xspq5uxouh3oqvg3fjgh7elpdkm 55082 55081 2022-08-28T16:08:28Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Тайп |Тайповый таксон = ГӀалгӀай тайпа |Название = Коазой |Самоназвание = |Иллюстрирование = |Раса = [[Европеоидная раса|Европеоидий]] |Тип расы = [[Кавкасионский тип|Кавкасиона]] |Язык = [[Ингушский язык|гӀалгӀай]] |Письменность = [[кириллица]] тӀа латта [[гӀалгӀай йоазув]] |Религия = [[Ислам]] |Первые упоминания = |Включают = |Предки = [[ГӀалгӀай]] |Родственны = [[Бештой|Бештошца]] |Современное расселение = * {{RUS}}:<br>[[ГӀалгӀайче]] ([[ТӀой-Юрт]], [[Яндаре]], [[Наьсаре]], [[Магас]].<br>[[ХӀирийче]] ([[Онгушт]]). |Историческое расселение = [[Каьзи]], [[Онгушт]], [[ТӀой-Юрт]] }} '''Коа́зой''' — [[гӀалгӀай]] [[ваьр]] ([[тайпа]]). Коазой хьабаьнна моттиг [[ГӀалгӀай лоама|лоамара]] [[Каьзи]] яха юрт я, хӀаьта цул хьалхагӀа [[ТӀаргам]]ара хьабаьннаб. == Хьажа иштта == * [[Коазой (нах)]] == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} [[ОагӀат:Коазой| ]] [[ОагӀат:ГӀалгӀай ваьраш (тайпаши тайпан наькъаши)]] 97qiaxc1agg89i6celrz8w1udaurd09 55083 55082 2022-08-28T16:09:19Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Тайп |Тайповый таксон = ГӀалгӀай тайпа |Название = Коазой |Самоназвание = |Иллюстрирование = |Раса = [[Европеоидная раса|Европеоидий]] |Тип расы = [[Кавкасионский тип|Кавкасиона]] |Язык = [[Ингушский язык|гӀалгӀай]] |Письменность = [[кириллица]] тӀа латта [[гӀалгӀай йоазув]] |Религия = [[Ислам]] |Первые упоминания = |Включают = |Предки = [[ГӀалгӀай]] |Родственны = [[Бештой|Бештошца]] |Современное расселение = * {{RUS}}:<br>[[ГӀалгӀайче]] ([[ТӀой-Юрт]], [[Яндаре]], [[Наьсаре]], [[Магас]].<br>[[ХӀирийче]] ([[Онгушт]]). |Историческое расселение = [[Каьзи]], [[Онгушт]], [[ТӀой-Юрт]] }} '''Коа́зой''' — [[гӀалгӀай]] [[ваьр]] ([[тайпа]]). Коазой хьабаьнна моттиг [[ГӀалгӀай лоама|лоамара]] [[Каьзи]] яха юрт я, хӀаьта цул хьалхагӀа [[ТӀаргам]]ара хьабаьннаб. == Хьажа иштта == * [[Коазой (нах)]] == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} [[ОагӀат:Коазой| ]] d8v123o0xsugz99l18su55dr2re3fuj Коазой Ахьмада Дугурхан 0 9294 55087 54350 2022-08-28T16:12:50Z Adam-Yourist 33 added [[Category:Коазой]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Однофамильцы|Коазой}} {{Театральный деятель |Имя = Коазой Ахьмада Дугурхан |Оригинал имени = Кодзоева Дугурхан Ахмедовна |Изображение = |Ширина = |Описание изображения = |Имя при рождении = |Псевдонимы = |Яь таьрахь = 1962 |Яь моттиг = [[ТӀой-Юрт]] |Место смерти = |Гражданство = {{RUS}} |Профессия = артистка, актрисса, режиссёр, сценарист |Годы активности = (годы активной творческой деятельности) |Амплуа = |Театр = (значимые театры, в которых работал) |Роли = Театр: Тамара (Базоркин Идриса «Тамара» яха пьеса), Герда (Е. Шварца «Лайх хьаяь паччахь» яха фаьлг), Анна Андреевна (Н. Гогола «Ревизор» яха пьеса), Нана (Чахкинаькъан Саида «Къонгаш бовча хана» яха пьеса), Доримена (Ж. Мольера «Ца воалаш йоалаяь саг» яха пьеса, Кайпа («ЦIий кхайк» («Беке къонгаш») яха пьеса), Секретарша («ГIаш лела Махьмуд» яха пьеса) <br>Кинематограф: лор-терапевт Махмудова («Тха коа дий... – 2» яха дизза кино), Зоуле Нана («Сайти — Зоуле воӀ» яха лоаца кино) |Спектакли = |Награды = |Подпись = (автограф) }} '''Коазой Ахьмада Дугурхан''' ({{lang-ru|Кодзоева Дугурхан Ахмедовна}}) — ГIалгIайчен [[исбахьале]]н цIихеза болхло, [[кино]]н а [[театр]]а а [[актриса]], [[хоамбоаржабархо]], [[сценарист]], [[документальный фильм|документальнича кинон]] [[рижиссёр]]. [[ВГИК]] даьккхача [[Ӏамархананаькъан Амур]] режиссер волча «[[Сайти — Зоуле воI]]» яхача лоацача кино чу Зоуле наьна [[амал]] ловзадаьд. ==Вахара сурт оттадар== Ахьмада Дугурхан яьй 1962 шера [[ТӀой-Юрт]]а. Юртарча бархI шера дешача школе деша яхай. Шийтта шу даьннача хана нана йоацаш юс йиIиг. БархI шера дийшача, тIаккха №1 йолча юртарча юкъерча школе дIайода из, цига кхы а шин шера деша, итт класс чакхъяккха дага йолаш. Укхаза хьехамча санна вовз цунна [[Коазой Аюпа Iийса]]. Цунца [[гӀалгӀай мотт|гӀалгӀай меттацара]] гӀулакх чӀоагӀду. Школа яьккхача [[Воронеж]]е деша отт. 1976–1981-ча шерашка цо чакхъяьккхай цигарча исбахьален паччахьалкхен института актёра говзал Iомаю факультет. Дугурханаца из институт яьккхар Ӏарчакханаькъан Iийсаси Коазой Ахьмадеи. Дикка ха яьлча, хоамбоаржабрхочун а режиссёра а гIулакхаш Ӏомадеш, радио а телевидене а говзал лакхъяра курсашка дешаш, хиннай вай мехкахо. Из цунна чIоаггIа накъа а даьлар вахаре. Цхьа ха яр вай мехка театраш а, музейш а, культура кхыдола доакъоша дицденна. Цу хана из балха яхар Наьсарерча гIалгIай телевидене. Из болх цо бир 1993 шерагара йолаенна, 2010-ча шерага кхаччалца. Тахан из я Россе театральни болхлой Союза доакъашхо (1983), журналистий Союза доакъашхо (2006). 1992-ча шера, гIалгIай мехка хьал геттара чоалхане дийрзача йолалу из байташ язъе, вайна тахан ца йовзе а, цо кепа ца тохаш йоадаеш дукха я уж. Политико цкъаза юкъеозаш хул культуран болхлой а. Цу хьакъахьа дувцаш, депутат хиннача [[Фаьрганаькъан Ахьмада Хьамзат]]а яздаьд: «1989 ш. [[Коазой Iийса]] керте латтача [[Нийсхо (цхьанкхетар)|«Нийсхо» яхача ГIалгIайчен демократически цхьанкхетаро]] гIалгIай мохк юха меттаоттабара тIехьа [[Нохч-ГӀалгӀай АССР|Нохч-ГIалгIайчеи]] [[ГӀалме шахьар]]еи бахача нахага кулгаш яздайтар. Кулгаш яздеча каьхата корта бар «Со – ГIалгIай АССРа тIехьа». Цу тIа кулгаш яздаьраш верригаш 62 эзар 600 саг вар. Уж, дехарца цхьана, [[Москоа]] Iодихьа, КПСС ЦК а СССР Лакхехьарча Совете а дIаделар 1989 ш. апрель бутт болалуш. Каьхаташ ийца баха́чарна юкъе бар: Овшанаькъан Хьусена Руслан, [[Ӏахилганаькъан Сейт-Салам]], [[Байсаранаькъан Идриса Аза|Базоркин Идриса йоI Аза]], Коазой Дугурхан, Котинаькъан Ахьмад, [[Пхьиленаькъан Мухьаммад-СаӀид]], [[Хамхой Ваха]], юрист а таржамхо а [[Яндакъонгий Муса|Яндиев Муса]]. Цу хана бихьача наькъах цу хьакъехьа Дугурхана ше дувц:«…Бийсан со йолча баьхкар: воти [[Базоркин Идрис|Идриси]], [[Коазой Аюпа Ӏийса|Коазой Iийсаи]], Хамхой Вахеи, машена чу дIачухар дийхар. Юххьанцара къамаьл хилар, бехктокхаме декхар кхоачашде кхоллама интеллигенцена юкъера саг везаш хиларах, раьза яле, цу тайпарча наха юкъеяхьа лаьрхIа бар уж со.» Дугурхана да́ Ахьмад ялхазза саг йоалаяь хиннав. Тайп-тайпарча исташа яь йиъ йоI хиннай цун, Дугурхан а йолаш. Йижарий вахаре а лоархIаме моттиг дIалаьцай хургйолча актрисас, зIамига йолча хана денз. Царга хьожаш а эша гIо-новкъостал деш а, чакхъяьннай из, йижарий чIоагIбенна дIаовтталца. Цхьаькха цхьан сага вахаре а дакъа лаьцад цо. Из я вайна массанена йовзаш йола театра артистка Сакалова Марина. Дугурхана наьна-веший йиIий йоI я из. ДукхагIа цунна актёра гIулакх дезадалийта́р а, из карадерзадеш гIо даьр а Кодзоева я. == Исбахьален болх == Сцена тIа эггара хьалха дешархо араяьннай 2-ча классе дешаш йолаш, школерча драмкружокаца цхьацца балхаш дора цо а цунца цхьана дешаш долча бераша а. Университете деша ягӀаш аьхки салаIа цIаеча Наьсарерча халкъа театро увттаеча спектаклашта юкъе дакъа лоацар. Эггара хьалха Дугурхана ловзаяь доккха [[амал|а́мал]] дар [[Базоркин Идрис]]а [[Тамара (пьеса)|«Тамара» яхача пьесан]] юкъера керттерча турпала роль. Цул тIехьагIа, «Лайх хьаяь паччахь» яхача Е. Шварца фаьлгаца ювзаеннача Герда яхача йиIига сурт-сибат кхолла дезаш яр из.Драматически театра а кинон а актёр яхаш бар институт яьккхача цун бе безаш бола болх. Цул совгIа, «Асса» яхача халхара ансамбла юкъа а йолаш, хоза халхайоалаш а яр из. Цо ловзаяьй Н. Гогола «Ревизор» яхача пьесан тIарча Анна Андреевнай роль, С. Чахкиев «Къонгаш бовча хана» яхача пьесан юкъера наьна роль, Ж. Мольера «Ца воалаш йоалаяь саг» яхача пьесан юкъера Дорименай роль, «ЦIий кхайк» («Беке къонгаш») яхача пьесан турпала Кайпий роль, «ГIаш лела Махьмуд» яхача пьеса тIарча секретаршай роль. Из деррига дувзаденна да Кодзоевай кхолламца. 2019 шера 1-ча канало хьахьекхар «Тха коа – 2» яха дизза дола исбахьален фильм. Режиссёра Музалёва Ольгас даьккхача цунна юкъе Дугурхана ловзайир лора-терапевта Махмудовай роль. == Дезал == Амерхановеи цуни йоI хул. Дезала ираз а сов дIаьха хилац цу шин сага. Уж къаст, дукха ха ялале (1998), йиIига да машенаца авари йийя кхалх. Бакъда юха а кхела духьалъотт къона кхалсаг. Шийна хеттача тайпара деша а дешийташ, хьалкхею цо ший йоI. Наьсарера гимнази яьккхачул тIехьагIа из деша йода Москверча ГИТИСе (театральни говзала паччахьалкхен институте). Из цига дешаш йолча хана Москве яхаш а болх беш а хул нана. Цига Дугурхана къахьийгад нанагӀалий чу ГӀалгӀай мехка викал вагIача моттиге, бизнес дегIакхувлара дунен халкъашта юкъерча [[юкъарче]], ший йоI дешаш йолча институте методист йолаш. Москве йолаш, режиссёра болх бовзаш йолча цо ши документальни кино доаккх. Уж дар «Мохк белабалар», «Росси гургалаш деш я» яхаш. Карарча хана, Дугурхана йоI Магасерча телевидене балха я, ший цIи Ами Амер аьле йоаккх цо. Дуккхача наха езаеннай цо лелаеш йола «Исбахьален лир» яха [[хьокхаче]]. Дугурхан ше а я цига балха, цо литературни хьокхаченаш кийчъю. ==ТӀатовжамаш== * ''Арчакханаькъан Сали.'' [http://serdalo.ru/teatra-diadenna-vahar/ Театра дIаденна вахар] // [[Сердало (газет)|«Сердало»]]. 15.09.2020. [[ОагӀат:Коазой]] rwdsfk6a4xb3vc97x8f4n4wwky7lfa8 55088 55087 2022-08-28T16:13:30Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Однофамильцы|Коазой}} {{Театральный деятель |Имя = Коазой Ахьмада Дугурхан |Оригинал имени = Кодзоева Дугурхан Ахмедовна |Изображение = |Ширина = |Описание изображения = |Имя при рождении = |Псевдонимы = |Яь таьрахь = 1962 |Яь моттиг = [[ТӀой-Юрт]] |Место смерти = |Гражданство = {{RUS}} |Профессия = артистка, актрисса, режиссёр, сценарист |Годы активности = (годы активной творческой деятельности) |Амплуа = |Театр = (значимые театры, в которых работал) |Роли = Театр: Тамара (Базоркин Идриса «Тамара» яха пьеса), Герда (Е. Шварца «Лайх хьаяь паччахь» яха фаьлг), Анна Андреевна (Н. Гогола «Ревизор» яха пьеса), Нана (Чахкинаькъан Саида «Къонгаш бовча хана» яха пьеса), Доримена (Ж. Мольера «Ца воалаш йоалаяь саг» яха пьеса, Кайпа («ЦIий кхайк» («Беке къонгаш») яха пьеса), Секретарша («ГIаш лела Махьмуд» яха пьеса) <br>Кинематограф: лор-терапевт Махмудова («Тха коа дий... – 2» яха дизза кино), Зоуле Нана («Сайти — Зоуле воӀ» яха лоаца кино) |Спектакли = |Награды = |Подпись = (автограф) }} '''Коазой Ахьмада Дугурхан''' ({{lang-ru|Кодзоева Дугурхан Ахмедовна}}) — ГIалгIайчен [[исбахьале]]н цIихеза болхло, [[кино]]н а [[театр]]а а [[актриса]], [[хоамбоаржабархо]], [[сценарист]], [[документальный фильм|документальнича кинон]] [[рижиссёр]]. [[ВГИК]] даьккхача [[Ӏамархананаькъан Амур]] режиссер волча «[[Сайти — Зоуле воI]]» яхача лоацача кино чу Зоуле наьна [[амал]] ловзадаьд. ==Вахара сурт оттадар== Ахьмада Дугурхан яьй 1962 шера [[ТӀой-Юрт]]а. Юртарча бархI шера дешача школе деша яхай. Шийтта шу даьннача хана нана йоацаш юс йиIиг. БархI шера дийшача, тIаккха №1 йолча юртарча юкъерча школе дIайода из, цига кхы а шин шера деша, итт класс чакхъяккха дага йолаш. Укхаза хьехамча санна вовз цунна [[Коазой Аюпа Iийса]]. Цунца [[гӀалгӀай мотт|гӀалгӀай меттацара]] гӀулакх чӀоагӀду. Школа яьккхача [[Воронеж]]е деша отт. 1976–1981-ча шерашка цо чакхъяьккхай цигарча исбахьален паччахьалкхен института актёра говзал Iомаю факультет. Дугурханаца из институт яьккхар Ӏарчакханаькъан Iийсаси Коазой Ахьмадеи. Дикка ха яьлча, хоамбоаржабрхочун а режиссёра а гIулакхаш Ӏомадеш, радио а телевидене а говзал лакхъяра курсашка дешаш, хиннай вай мехкахо. Из цунна чIоаггIа накъа а даьлар вахаре. Цхьа ха яр вай мехка театраш а, музейш а, культура кхыдола доакъоша дицденна. Цу хана из балха яхар Наьсарерча гIалгIай телевидене. Из болх цо бир 1993 шерагара йолаенна, 2010-ча шерага кхаччалца. Тахан из я Россе театральни болхлой Союза доакъашхо (1983), журналистий Союза доакъашхо (2006). 1992-ча шера, гIалгIай мехка хьал геттара чоалхане дийрзача йолалу из байташ язъе, вайна тахан ца йовзе а, цо кепа ца тохаш йоадаеш дукха я уж. Политико цкъаза юкъеозаш хул культуран болхлой а. Цу хьакъахьа дувцаш, депутат хиннача [[Фаьрганаькъан Ахьмада Хьамзат]]а яздаьд: «1989 ш. [[Коазой Iийса]] керте латтача [[Нийсхо (цхьанкхетар)|«Нийсхо» яхача ГIалгIайчен демократически цхьанкхетаро]] гIалгIай мохк юха меттаоттабара тIехьа [[Нохч-ГӀалгӀай АССР|Нохч-ГIалгIайчеи]] [[ГӀалме шахьар]]еи бахача нахага кулгаш яздайтар. Кулгаш яздеча каьхата корта бар «Со – ГIалгIай АССРа тIехьа». Цу тIа кулгаш яздаьраш верригаш 62 эзар 600 саг вар. Уж, дехарца цхьана, [[Москоа]] Iодихьа, КПСС ЦК а СССР Лакхехьарча Совете а дIаделар 1989 ш. апрель бутт болалуш. Каьхаташ ийца баха́чарна юкъе бар: Овшанаькъан Хьусена Руслан, [[Ӏахилганаькъан Сейт-Салам]], [[Байсаранаькъан Идриса Аза|Базоркин Идриса йоI Аза]], Коазой Дугурхан, Котинаькъан Ахьмад, [[Пхьиленаькъан Мухьаммад-СаӀид]], [[Хамхой Ваха]], юрист а таржамхо а [[Яндакъонгий Муса|Яндиев Муса]]. Цу хана бихьача наькъах цу хьакъехьа Дугурхана ше дувц:«…Бийсан со йолча баьхкар: воти [[Базоркин Идрис|Идриси]], [[Коазой Аюпа Ӏийса|Коазой Iийсаи]], Хамхой Вахеи, машена чу дIачухар дийхар. Юххьанцара къамаьл хилар, бехктокхаме декхар кхоачашде кхоллама интеллигенцена юкъера саг везаш хиларах, раьза яле, цу тайпарча наха юкъеяхьа лаьрхIа бар уж со.» Дугурхана да́ Ахьмад ялхазза саг йоалаяь хиннав. Тайп-тайпарча исташа яь йиъ йоI хиннай цун, Дугурхан а йолаш. Йижарий вахаре а лоархIаме моттиг дIалаьцай хургйолча актрисас, зIамига йолча хана денз. Царга хьожаш а эша гIо-новкъостал деш а, чакхъяьннай из, йижарий чIоагIбенна дIаовтталца. Цхьаькха цхьан сага вахаре а дакъа лаьцад цо. Из я вайна массанена йовзаш йола театра артистка Сакалова Марина. Дугурхана наьна-веший йиIий йоI я из. ДукхагIа цунна актёра гIулакх дезадалийта́р а, из карадерзадеш гIо даьр а Кодзоева я. == Исбахьален болх == Сцена тIа эггара хьалха дешархо араяьннай 2-ча классе дешаш йолаш, школерча драмкружокаца цхьацца балхаш дора цо а цунца цхьана дешаш долча бераша а. Университете деша ягӀаш аьхки салаIа цIаеча Наьсарерча халкъа театро увттаеча спектаклашта юкъе дакъа лоацар. Эггара хьалха Дугурхана ловзаяь доккха [[амал|а́мал]] дар [[Базоркин Идрис]]а [[Тамара (пьеса)|«Тамара» яхача пьесан]] юкъера керттерча турпала роль. Цул тIехьагIа, «Лайх хьаяь паччахь» яхача Е. Шварца фаьлгаца ювзаеннача Герда яхача йиIига сурт-сибат кхолла дезаш яр из.Драматически театра а кинон а актёр яхаш бар институт яьккхача цун бе безаш бола болх. Цул совгIа, «Асса» яхача халхара ансамбла юкъа а йолаш, хоза халхайоалаш а яр из. Цо ловзаяьй Н. Гогола «Ревизор» яхача пьесан тIарча Анна Андреевнай роль, С. Чахкиев «Къонгаш бовча хана» яхача пьесан юкъера наьна роль, Ж. Мольера «Ца воалаш йоалаяь саг» яхача пьесан юкъера Дорименай роль, «ЦIий кхайк» («Беке къонгаш») яхача пьесан турпала Кайпий роль, «ГIаш лела Махьмуд» яхача пьеса тIарча секретаршай роль. Из деррига дувзаденна да Кодзоевай кхолламца. 2019 шера 1-ча канало хьахьекхар «Тха коа – 2» яха дизза дола исбахьален фильм. Режиссёра Музалёва Ольгас даьккхача цунна юкъе Дугурхана ловзайир лора-терапевта Махмудовай роль. == Дезал == Амерхановеи цуни йоI хул. Дезала ираз а сов дIаьха хилац цу шин сага. Уж къаст, дукха ха ялале (1998), йиIига да машенаца авари йийя кхалх. Бакъда юха а кхела духьалъотт къона кхалсаг. Шийна хеттача тайпара деша а дешийташ, хьалкхею цо ший йоI. Наьсарера гимнази яьккхачул тIехьагIа из деша йода Москверча ГИТИСе (театральни говзала паччахьалкхен институте). Из цига дешаш йолча хана Москве яхаш а болх беш а хул нана. Цига Дугурхана къахьийгад нанагӀалий чу ГӀалгӀай мехка викал вагIача моттиге, бизнес дегIакхувлара дунен халкъашта юкъерча [[юкъарче]], ший йоI дешаш йолча институте методист йолаш. Москве йолаш, режиссёра болх бовзаш йолча цо ши документальни кино доаккх. Уж дар «Мохк белабалар», «Росси гургалаш деш я» яхаш. Карарча хана, Дугурхана йоI Магасерча телевидене балха я, ший цIи Ами Амер аьле йоаккх цо. Дуккхача наха езаеннай цо лелаеш йола «Исбахьален лир» яха [[хьокхаче]]. Дугурхан ше а я цига балха, цо литературни хьокхаченаш кийчъю. ==ТӀатовжамаш== * ''Арчакханаькъан Сали.'' [http://serdalo.ru/teatra-diadenna-vahar/ Театра дIаденна вахар] // [[Сердало (газет)|«Сердало»]]. 15.09.2020. [[ОагӀат:Коазой|Д]] m563dvvzv6h029hbw7mj9oey23tnss1 Оахаранаькъан ГӀойберда Нурдин 0 10427 55092 49582 2022-08-28T16:56:48Z Ӏабдуррашид 1210 wikitext text/x-wiki {{Цхьа тайпанцӀи яраш|Оахаранаькъан}} {{Учёный |Имя = Оахаранаькъан ГӀойберда Нурдин |Оригинал имени = |Изображение = Оахаранаькъан ГӀойберда Нурдин.jpg |Ширина = |Описание изображения = |Дата рождения = 17.9.1904 |Место рождения = {{МР|Буро|Буро тIа}}, [[Российская империя|Россе импери]] |Дата смерти = 14.10.1987 |Место смерти = {{МестоСмерти|Москва|Москве}}, [[Российская империя|Россе импери]] |Гражданство = {{Флагификация|Российская империя}} → {{Флагификация|СССР}} |Род = {{Ваьр|Оахаранаькъан}} |Научная сфера = [[филологи]] |Место работы = |Учёная степень = |Учёное звание = |Альма-матер = |Научный руководитель = |Знаменитые ученики = |Известен как = гIалгIай энциклопедист, филолог-арабист, таржамхо, тархьархо |Известна как = |Награды и премии = |Роспись = |Ширина росписи = |Сайт = |Викитека = |Викисклад = }} '''Оа́харанаькъан ГӀо́йберда Нурди́н''' ({{lang-ru|Ахриев Нуреддин Габертович}}) — цӀихеза гӀалгӀай энциклопедист, филолог-арабист, таржамхо, тархьархо, Россе комунистий цӀеча эскара эпсар. ГӀалгӀашта юкъе [[МГУ|Москверча паччахьалкхен университете]] 40 шерал совгӀа болх цо мара баь хиннабац. == Биографи == Оахаранаькъан Нурдин ваьв 1904 шера Михий 17 дийнахьа Буро тӀа. Цун да́ — ГӀойберд полковник звани йолаш эпсар хиннав. Нурдина даь-да — Мусоста Темаркъа, иштта полковник а волаш эпсар хиннав эрсий кавалере чу, турпал а волаш эрсий-туркий тӀема тӀа кхелхав из 1878 шера. 1933 шера Нурдина да веннача хана цун 13 шу кхы а дизза хиннадац. Ший нана — Куркъийнаькъан ГӀойрбика Заби, дагайоагӀаш хиннаяц цунна, 3 шу даьннача хана дӀакхелхай из. Нанас кӀаьнках Мусост аьнна цӀи тилла хиннай, цун даь-даь-даь цӀерагӀа, амма Нурдин яха цӀи дӀачӀоагӀаеннай тӀехьагӀа. Кхелхав 1987 шера Ардара 14 дийнахьа Москоа. ДӀавелла воалл лоам, ГӀалгӀайче. == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == Литература == * {{статья | автор = Оздоева М. | заглавие = Быть нужным своему народу. Нуреддин Ахриев — человек своей эпохи | ссылка = https://www.gazetaingush.ru/obshchestvo/nureddin-ahriev-chelovek-svoey-epohi | язык = | издание = [[ГӀалгӀайче (газет)|«ГӀалгӀайче»]] | тип = | год = 2018 | месяц = июля | число = 23 | том = | номер = | страницы = | doi = | issn = | ref = Оздоева М. }} lo7wsknblu73fx5q7imx2c5le69dh6b Малсаганаькъан Уматгире ГӀапур 0 11329 55085 55042 2022-08-28T16:11:37Z Adam-Yourist 33 wikitext text/x-wiki {{Цхьа тайпанцӀи яраш|Малсаганаькъан}} {{Учёный |Имя = Ма́лсаганаькъан Уматгире́ ГӀапу́р |Оригинал имени = {{lang-ru|Мальсагов Гапур Уматгиреевич}} |Изображение = |Ширина = |Описание изображения = |Имя при рождении = |Дата рождения = 17.09.1938 |Место рождения = {{МР|Аьлте-Юрт|Аьлте-Юрта}}, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] |Дата смерти = 29.07.2016 |Место смерти = |Гражданство = {{СССР}} → {{RUS}} |Род = лорал |Научная сфера = кардиохирурги |Место работы = |Альма-матер = [[Казахский Государственный Университет|ГӀа́закхий паччахьалкхен университет]] |Учёная степень = {{Учёная степень|доктор|медицинских наук}} |Учёное звание = {{Учёное звание||0}} |Научный руководитель = |Знаменитые ученики = |Известен как = |Известна как = |Награды и премии = {{Медаль имени Бураковского}} {{Орден «Верный сын Отечества»}} |Роспись = |Ширина росписи = |Сайт = |Викитека = |Викисклад = <!-- БЕЗ префикса Category:--> }} '''Ма́лсаганаькъан Уматгире́ ГӀапу́р''' ({{lang-ru|Мальсагов Гапур Уматгиреевич}}) — цӀихеза [[кардиохирурги|кардиохирург]], хьалхара [[гӀалгӀай]] лорий Ӏилмай доктор, профессор, Эрсечен дукха дика хӀама карагӀдийна лор ({{Lang-ru|Заслуженный врач России}}). [[порок сердца|Дега айпаш]] [[диагностика|таллареи]] [[хирургия|эттӀаварца]] [[дарба]]дареи технологеш дага а йохаш, клиникически белха́ уж юкъе а йоахаш къахьийга хиннав. Лоралах лаьца массехк монографи язъяьй, иштта 60-нел совгӀа Ӏилман болх кепатехаб. Бураковски академика цӀерагӀа йола [[майдилг]] а, диплом а денна хиннав, цул совгӀа «Даймехка тешаме воӀ» ({{lang-ru|Верный сын Отечества}}) яха ордени «БӀаьшера меценаташ» ({{lang-ru|Меценаты столетия}}) яха халкъашта юкъера благотворительни ордени енналга хиннав. == СовгӀаташ == * Бураковски академика цӀерагӀа йола майдилг а, диплом а. * «[[Орден «Верный сын Отечества»|Даймехка тешаме воӀ]]» яха орден. * «[[Орден «Меценаты столетия»|БӀаьшера меценаташ]]» яха халкъашта юкъера благотворительни орден. == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} == ТӀатовжамаш == * {{статья |автор = Лилия Харсиева |заглавие = Кардиохирург с большим сердцем |ссылка = https://gazetaingush.ru/obshchestvo/byl-pervym-doktorom-medicinskih-nauk-iz-ingushey |язык = ru |издание = [[ГӀалгӀайче (газет)|ГӀалгӀайче]] |тип = газет |год = 2016 |месяц = 07 |число = 31 |номер = |страницы = |ref = Харсиева }} [[ОагӀат:ГӀалгӀай лораш]] [[ОагӀат:Малсаганаькъан]] kef6fffc62p6by1smnmph01dunwsogl ОагӀат:Оахаранаькъан 14 12891 55093 2022-08-28T16:57:57Z Ӏабдуррашид 1210 Керда оагIув: «[[ОагӀат:ГӀалгӀай тайпаши наькъаши]] [[ОагӀат:ЖӀайрахой:Наькъаш]]» wikitext text/x-wiki [[ОагӀат:ГӀалгӀай тайпаши наькъаши]] [[ОагӀат:ЖӀайрахой:Наькъаш]] 6w9rexxc36w8v53gvabcip49ky3ncnf 55094 55093 2022-08-28T16:59:20Z Ӏабдуррашид 1210 wikitext text/x-wiki [[ОагӀат:ГӀалгӀай ваьраш (тайпаши тайпан наькъаши)]] [[ОагӀат:ЖӀайрахой:Наькъаш]] tuby4s1f1t4yknwffeki7o3l8avhiyw Ло:Potd/2022-08-30 10 12892 55097 2022-08-29T06:52:23Z Frhdkazan 139 Керда оагIув: «Istanbul asv2020-02 img62 Ortaköy Mosque.jpg» wikitext text/x-wiki Istanbul asv2020-02 img62 Ortaköy Mosque.jpg lyi45a09jjnq6n6gpit2lmyqg2ppqhe Ло:Motd/2022-08-30 10 12893 55098 2022-08-29T07:28:48Z Frhdkazan 139 Керда оагIув: «Schubert - Piano Sonatas - 6 Andante.ogg» wikitext text/x-wiki Schubert - Piano Sonatas - 6 Andante.ogg 3xjr1pznpcyej77qxtgcapq9dl6iywb