Wikipedia lmowiki https://lmo.wikipedia.org/wiki/Pagina_principala MediaWiki 1.39.0-wmf.19 first-letter Media Special Ciciarada Utent Ciciarada Utent Wikipedia Ciciarada Wikipedia Archivi Ciciarada Archivi MediaWiki Ciciarada MediaWiki Modell Ciciarada Modell Jut Ciciarada Jut Categoria Ciciarada Categoria Portal Descüssiú Portal Purtaal Descüssiun Purtaal TimedText TimedText talk Mòdul Ciciarada Mòdul Accessorio Discussioni accessorio Definizione accessorio Discussioni definizione accessorio 0 1459 1111226 1099078 2022-07-19T20:34:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Image:Statua_di_Carlo_Porta.png|thumb|[[Statoa del Porta (Verzee)|La statoa del Porta al Verzee]]]] El '''Carlo Porta''' o pussee antigament '''Carla'''<ref>[http://www.archive.org/stream/poesiemilanesied00portuoft/poesiemilanesied00portuoft_djvu.txt Poesie milanesi. Edizione fatta sotto gli auspicî della "Societa del Giardino" per commemorare nel centenario della morte il poeta, che ne fu socio]</ref> ([[Milan (cittaa)|Milan]], [[15_06|15 de giugn]] [[1775]] - [[05_01|5 de genar]] [[1821]]) l'è staa on [[poetta]] milanés. L'è consideraa el pussee grand poetta dialettal de Milan e, anca se l'è minga el pader de la lengua (titol ch'el speccia al [[Bonvesin de la Riva]]), el sò milanés l'è quell ch'el se droeuva per scrivv ancamò al dì d'incoeu. ==La vita== Fioeu del Giusepp Porta e de la Violant Gottieri, el Porta l'ha studiaa a [[Monza|Monscia]] finn al [[1792]] e poeu al seminari de [[Milan (cittaa)|Milan]]. In del [[1796]], quand che hinn rivaa i [[Franza|franzés]], el sò pader l'ha perduu el lavorà e l'ha mandaa el Carlett a lavorà a [[Venèzia|Venezia]] in del fradell, in dove el s'è fermaa finn al [[1799]]. Del [[1804]] a la mort, che l'è stada el [[05_01|5 de sgenee]] del [[1821]], el Porta l'ha lavoraa come impiegaa statal primma sotta i franzés e poeu sotta el [[Règn Lombard-Vènet|Lombardo Veneto]]. In del [[1806]] l'hà toeu la Vincenza Prevosti in miee. La fama de gran poetta la gh'è rivada gemò in sui ann 1805-1806, quand l'ha convertii in milanés la [[Divina Cumedia]] del [[Dant Ligher]], ma la prima stampa ofizial di so oeuver l'è del 1817 — in coa a la [[Collezione delle migliori opere scritte in dialetto milanese]] del [[Francesco Cherubini]]. Semper in del 1817, el goern dij [[Asburg]] l'interoga per la [[Prineide]], ona satira anonima che la circolava a l'epoca de la mort del [[Giuseppe Prina]]. Anca se minga riconossuu colpevol, l'è facil che'l Porta l'ha vutà el so amis [[Tommas Grossi]] in de la stesura de l'oeuvra. A la mort, in del 1821, l'ha lassaa on quadern de so poesij dedicà al fioeu, per testament. El confessor de fameja, però, l'ha pensaa che l'era on regal trop immoral per on fiolin e l'ha scancelaa ona part importanta di poesij, in de la qual ghe n'era pussee de voeuna inedita. == L'oeuvra == El Porta l'ha taccaa su a scriv poesij in del [[1792]]: la so prima opera cognossuda l'è l'almanacch [[El lavapiatt del Meneghin ch'è mort]]. L'è rivà fin a numm domàa ona part dij do in de la qual l'era spartida. La soa oeuvra la pò vess spartida in trè categorij: i poesij contra la [[superstizion|superstizziôn]] e l'ipocrisia [[religion|religiosa]]; quij che descriven i popolan milanes; e i satir [[pulitega|politegh]]. Intra i sò oeuver pussee important se regòrden ''I [[desgrazzi del Giovannin Bongee]]'' scrivuu in del [[1810]], ''Olter desgrazzi del Giovannin Bongee'' del [[1814]], ''El lament del Marchionn di gamb avert'' del [[1816]], e ''[[La Ninetta del Verzee]]'' del [[1815]], el ritratt-confession d'ona loeuggia, che l'è consideraa de la grand part di critegh el sò tocch maister. In tra i sò poesij "religios" i pussee bej e regordaa hinn ''Fraa Zenever'' del [[1813]], ''On Miracol'' del 1813, ''Fraa Diodatt'' del [[1814]] e ''La mia povera nonna la gh'aveva...'' del 1810. Anca se el Carlo Porta el se tegniva foeura officialment de la politega, el gross de la sò oeuvra l'è essenzialment satira politega: come i sonett ''[[Paracar che scappee de Lombardia]]'' del 1814, ''E daj con sto chez-nous, ma sanguanon'' del [[1811]], ''Marcanagg i politegh secca ball'' del 1815, ''Quand vedessev on pubblegh funzionari'' del [[1812]]. Ma el Porta l'ha ridicolizzaa anca la noeuva [[aristocrazia]] milanesa in ''La nomina del cappellan'' del [[1819]], in del parodià l'episodi de la "vergine cuccia" in ''Il Giorno'' (''Il Mezzogiorno''), de [[Giusepp Parini]] (che l'eva anca quella ona satira). In del 1816 el Porta el s'è mettuu cont el noeuv moviment litterari del [[Romanticismo]] (''Sonettin col covon''), ovviament a la sò manera. El pussee grand espert e critegh del Porta l'è staa el professor [[Dant Isella]]. == Oeuver prinzepaj == [[Immagine:Carlo Porta.jpg|right|thumb]] * [[:it:s:Brindes de Meneghin a l'ostaria|Brindes de Meneghin all'Ostaria]] (1810) * [[:it:s:La mia povera nonna la gh'aveva|La mia povera nonna la gh'aveva]] (1810) * [[:it:s:Dormiven dò tosann tutt dò attaccaa|Dormiven dò tosann tutt dò attaccaa]] (1810) * [[:it:s:Epitaffi per on can d'ona sciora marchesa|Epitaffi per on can d'ona sciora marchesa]] (1810) * [[:it:s:E daj cont sto chez-nous|E daj con sto chez-nous, ma sanguanon]] (1811) * [[:it:s:Desgrazzi de Giovannin Bongee|Desgrazzi de Giovannin Bongee]] (1812) * [[:it:s:Quand vedessev on pubblegh funzionari|Quand vedessev on pubblegh funzionari]] (1812) * [[:it:s:I paroll d'on lenguagg|I paroll d'on lenguagg, car sur Gorell]] (1812) * [[:it:s:Fraa Zenever|Fraa Zenever]] (1813) * [[:it:s:On miracol|On Miracol]] (1813) * [[:it:s:Fraa Diodatt|Fraa Diodatt]] (1814) * [[:it:s:Paracar che scappee de Lombardia|Paracar che scappee de Lombardia]] (1814) * [[:it:s:Olter desgrazzi de Giovannin Bongee|Olter desgrazzi de Giovannin Bongee]] (1814) * [[:it:s:La Ninetta del Verzee|La Ninetta del Verzee]] (1815) * [[:it:s:Marcanagg i politegh secca ball|Marcanagg i politegh secca ball]] (1815) * [[:it:s:Poesie milanesi/V - Odi e Canzoni/Lament del Marchionn di Gamb Avert|El lament del Marchionn di gamb'avert]] (1816) * [[:it:s:El sarà vera fors quell ch'el dis lu|El sarà vera fors quell ch'el dis lu]] ([[1817]]) * [[:it:s:La nomina del Cappellan|La nomina del Cappellan]] ([[1819]]) * [[:it:s:Offerta a Dio|Offerta a Dio]] ([[1820]]) * [[:it:s:Meneghin biroeu di ex monegh|Meneghin biroeu di ex monegh]] (1820) == Citazion e omagg == L'è staa in onôr del Carlo Porta che el Lissander Manzôn l'ha mettuu insemma i soll quater vers in lengoa lombarda de la sò produzziôn: ''On badee ch’el voeur fà de sapientôn / el se toeu subet via per on badee; / ma on omm de coo ch’el voeur parè minciôn / el se mett anca luu in d'on bell cuntee.'' Anca el [[Tomas Gross]] l'ha scrivuu 'na poesia in onôr del Porta a la soa mort. L'Henri Beyle, dì [[Stendhal]], che l'era amis del Carla Porta, ghe diseva ''le charmant Carline'', el simpàtegh Carlìn. La cantautris [[Elide Suligoj]] l'ha faa, in del 1978, on album ciamaa "il mio Porta" indova che la interpretava in musega i poesij del Porta. == Interprogèt == {{Interproget}} *[[oldwikisource:Author:Carlo Porta|Wikisource]] *[[:it:s:Poesie milanesi|Poesie milanesi]] == Ligamm de foeura == *[http://it.wikisource.org/wiki/Autore:Carlo_Porta Carlo Porta in la Wikisource taliana] ==Riferiment in su la red== <references/> {{DEFAULTSORT:Porta, Carlo}} [[Categoria:Leterad del lombard]] [[Categoria:Nassud a Milan]] 38xtuvbd3semjqxi4nk8jvhkb477rq2 0 1463 1111219 1108681 2022-07-19T20:33:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{Nota de disambiguazion|alter significaa de 'l nom|[[Milan (desambiguazion)]]}} {{MILCLASS}} {{Livell aministrativ |siglaStat = ITA |numerLivell = 3 |nom = Milan |Livell2 = [[Provincia de Milan]] |Livell1 = [[Lombardia]] |linkStema = |linkBandera = |pajinaStema = stema de Milan |pajinaBandera = |linkSœmeanza = {{#if:876MilanoDuomo.JPG|File:876MilanoDuomo.JPG|}} }} {{quote|Tutt el mond a l'è paes, a semm d'accòrd, ma Milan, l'è on gran Milan.|[[Gioann D'Anzi]]}} [[Archivi:Milan_Domm.jpg|Right|thumb|250px|El Dòmm de Milan]] [[Archivi:Leonardo da Vinci (1452-1519) - The Last Supper (1495-1498).jpg|300px|thumb|right|Milan - el Cenacol de Leonard]] [[Archivi:Milano-san lorenzo02.jpg|right|300px|thumb|La basilica de San Lorenz a l'invern]] [[Archivi:TopografiaMilano1158.png|Right|thumb|300px|El coeur de Milan in del 1158, ai temp de Federigh Barbarossa]] [[Archivi:Famedio_del_Cimitero_Monumentale_di_Milano.jpg|thumb|right|250px|El Cimiteri monumental]] '''Milan''' (''Milà'' in [[Lombard oriental]]; ''Milano'' in [[Italian]]; ''Mailand'' in [[Todesch]]; ''Mediolanum'' in [[Latin]]; ''Mediólanon'' in [[Grech Antich]]; ''Milão'' in [[Portoghes]]) l'è la segonda cittaa pussee granda de l'[[Itàlia]] dòpo [[Roma]], e la se troeuva in de la pianura de la [[Lumbardia|Lombardia]], la region pussee desviluppada e pussee popolada d'Italia, oltra che vun di [[Quater Motor per l'Europa|Quater Motor d'Europa]]. I sò abitant se ciamen milanes, ma ghe disen anca "meneghitt" del nomm de la mascara de carnoval [[Meneghin]]. '''Milan''' l'è capital de la [[Cittàa Metropolitana de Milan]] e de la [[Region Lombardia]]. La cittaa la gh'ha 1,3 milion de abitant, ma la soa area metropolitana la riva a 7,3 milion e donca a l'è la pussee granda de l'Italia, depos de [[Roma]] e [[Napul|Nàpol]]. El nòmm de Milan el vegn de ''Mediolanum'' o ''Mediolanium'', ona parolla che l'è la manera latinna de scriv el nomm [[lenguv celtegh|celtich]] de la cittaa (i Gaj hann minga lassaa scritt el nomm in de la sò lengua, ma l'è probabil che l'era minga tropp different). In tra i monument e i palazz famos de Milan se regorden el [[Domm de Milan|Domm]], el [[Castell Sforzesch]] cont i sò musee e el teater a [[la Scala]]. A Milan gh'è i pussee famos cà de la mòda e i sò negòzi (in [[via Montenapoleone]] e in la [[Galeria Vittori Emanuel]], che l'è considerada l'area de ''shopping'' pussee veggia in del mond). Chi cà chí han fáa diventà Milan vuna di cittaa mondiaj de la moda, compagna de [[París]], [[Londra]] e [[New York]]. A Milan se troven anca dò squader de [[balon]]; el [[A.C. Milan|Milan]] e l'[[F.C. Inter|Inter]], che insemma han vinciuu ventinoeuv scudett, noeuv [[Copp di campion]], e cinq [[copp intercontinentai]]. El sò stadi l'è 'l [[stadio San Siro|San Siro]], e gh'hann daa anca el nòmm de "Giusepp Meazza" perchè el [[Giusepp Meazza|Peppin Meazza]] l'è staa vun di pussée grand giugador de balon italian, ca g'ha giugà ne l'[[Inter]] e ne 'l [[A.C. Milan|Milan]]. Al dí d'incoeu, el sindich de Milan l'è 'l scior [[Giuseppe Sala]], de la coalizion de center-sinistra a guida [[Partito Democratico|Partii Democrategh]]. In del 2015 a Milàn el gh'ha avuu sit l'[[Esposizion Mondiala]] (dita anca ''Expo''). Milan l'è faa giò in noeuv [[Municipi de Milan|Municipi]], cont on poo de autonomia e cont di President scernii suu di gent. Al dì d'incoeu cinq hinn amministraa da la coalizion de center-destra e quater da quella de center-sinistra. == Geografia == La cittaa la se trova in mezz a ona pianura in la banda occidentala de la Lombardia. Gh'è trii fiumm che ghe passen in mezz: l'[[Olona]], el [[Lamber]] e el [[Seves (fiumm)|Seves]]. Gh'è anca di canaj e navili che on temp formaven ona red finna in center, anca se a la fin de la guerra la "sercia di navili" l'è stada interrada. Hinn restaa: el Navili de Gagian ([[Navili Grand]]), el [[Navili Paves]], la [[Martesana]], la [[Vettabbia]] e el [[Redefoss]] (che el toeu l'acqua del Seves e de la Martesana). Milan l'è a 25 km a est del fiumm [[Tesin]], a 25 km a ovest de l'[[Adda]], a 35 km a nord del [[Po]] e a 50 km a sud del lagh de [[Comm]] e del confin con la [[Sguizzera]]. A Milan s'incontren on sacch de strad e ferrovij important: gh'è di collegament con [[Turin]], con [[Genova]], con [[Piacenza]] e donca con tutta l'[[Emilia-Romagna]], con [[Bressa]] e de là cont el [[Venet]], con [[Berghem]] e cont i [[Val Orobich]], cont i montagn de la [[Valtellina]] (per andà in [[Val Venosta]], [[Engadina]] e i vallad del [[Ren]]), cont el [[Canton Tesin]] ([[Passo del San Bernardino|San Bernardin]], [[Passo del Lucomagno|Lucomagn]] e [[Passo del San Gottardo|San Gottard]]) cont el [[Passo del Sempion]] per andà in Francia. Questa sò posizion strategica, insemma alla fertilitaa del sò territori, l'ha influenzaa la storia de la cittaa e la part che el gh'ha avuu con l'Italia e cont i paes de là di [[Alp]]. == Stòria == === L'antichità === {{varda anca|Mediolanum}} I origin de la città a hinn celtegh, compagn de tant alter loeugh del nord de l'Italia. La leggenda de fatt la voeur che Milan el sia staa fondaa del [[Belloves]], capp di [[Celta Insuber]]. Giamò al temp, per la soa posizion strategica in del mezz de la [[Pianura Padana]] (de chì el nòmm ''Mediolanum''), Milan el gh'aveva avuu ona quaj importanza.<br /> Ma la glòria per la città a l'è vegnuda soratutt dòpo de la conquista romana ([[222 prima de Crist|222 prima del Crist]]): tant che intorna al IV secol, in de l'epoca de la [[tetrarchia]], vuna di quatter capitaj de l'[[Imperi Roman]] l'era pròppi Milan. In quell'epoca chì Milan l'è staa anca vunn di loeugh de svilupp de la [[religion cristianna]] cattòlica: a l'è de fatt l'epoca del [[Sant Ambroeus]] e del [[Sant Agostin]] (che anca se l'era on african, el s'è convertii al [[cristianesim]] pròppi chì). Quand che poeu i invasion barbaregh hinn diventaa on pericol bel e bon per la cort imperial, la capital l'è stada spostada a [[Ravenna]].<br /> === El Medioev === {{Quote|O Milan, o città insigna, dacquada del sacher sangu di sant marter, o Milan che, compagn de 'n leon, te gh'havevet la suprema gloria de fortezza in tra tucc i città de Lombardia, perchè tee see inscì, oppressa in d'on obrobri de s'ciavituu inscì grand?|[[I grandoeur de Milan]], [[Bonvesin de la Riva]], 1288}} Compagn de la maggior part de l'Italia, anca Milan l'è finii primma sòtta aj man di [[Eruj]] de [[Odoacher]], poeu sòtta el règn di [[Visigòtt]] e, pussee tard, di [[Longobard]] e di [[Franch]].<br /> Duranta el [[Sacro Roman Imperi]], Milan e tanti alter comun de la [[Lombardia]] hinn diventaa ricch per i commerz (grazie a la posizion de favor in de la [[Pianura Padana]], comè semper), tant che hann cercaa de avègh semper pussee de autonomia in di confront de l'autorità imperial. I contrast a hinn diventaa guerra ver la fin del [[XII secol]], quand che Milan e alter cittaa s'hinn mettuu a sostegnì el Papa contra l'Imperador. Quest chì, che l'era el [[Federich I de Hohenstaufen]], l'è discenduu in Italia e l'ha traa giò Milan. Ma Milan l'ha poduu vess prest recostruii, grazie aj sfòrz di città leaa. Dòpo che hann formaa ona lega, ciamada [[Lega Lombarda]], i comun italian s'hinn scontraa on'altra voeulta con l'imperador e l'hann [[Batàia de Legnà|battuu a Legnan]].<br /> Dòpo questa vittòria i comun del [[nòrd Italia]] hann poduu conquistà ona autonomia semper maggior (anca se minga semper l'è staa inscì, soratutt quand che al tròn imperial el saliva on quajdun deciduu a toeu via la cris de l'Imperi) e Milan l'ha on poo ottegnii l'egemonia de la region. Ma, cont on fenòmen tipich di cittaa italiann del XIV secol, anca Milan l'è diventada pian pianin ona [[Signoria]], primma sòtta i [[De la Torr]], poeu sòtta i [[Viscont (familia)|Viscont]], che primma hann governaa pròppi 'me viscont, poeu han cominciaa a fass ciamà ducch, anca primma de fass dà el permess de l'Imperador.<br /> [[Archivi:Gian Galeazzo Visconti.jpg|thumb|right|El [[Gian Galeazz Viscont|Gian Galeazz]], primm duca de Milan]] Sòtta i [[Viscont (familia)|Viscont]], Milan el gh'ha avuu on ròl de primm pian in de la scena politega italianna. El duca [[Gian Galeazz I]] l'ha estenduu i domini milanes a tutta la [[Lombardia]], el [[Piemont]] oriental, el [[Venet]] occidental e anca a ona bona part del center [[Italia]]. La soa mòrt premadura l'ha impedii che 'l podess creà on embrion de Stat nazional italian (còssa che intrattant l'era dree a nass in tutta [[Euròpa]]). Per tutt el XIV e 'l XV secol, Milan l'ha luttaa contra [[Venezia]], [[Napol]], [[Firenz]], i [[Savòia]], e 'l [[Papaa]] per avègh l'egemonia in su la [[Italia|penisola]]. L'è staa duranta el XV secol che la [[Signoria]] l'è passada de la dinastia di Viscont a quella di Sfòrza, a causa del matrimòni del condottier [[Francesch I Sfòrza]] con la [[Bianca Maria Viscont]], unega tosa del [[Filipp Maria Viscont]]. El period sforzesch a l'è quell contemporani al [[Renassiment]], che l'ha vist Milan ancamò ona voeulta al center de la situazion, in quant loeugh de coltura e mecenatismo de cort. Duranta 'sto period hinn vegnuu a Milan personagg come 'l [[Petrarca]] (lù però quand che gh'eren ancamò i [[Viscont]]), [[Leonard de Vinci]] e 'l [[Bramant]].<br /> === L'età di dominazion forest === Duranta l'invasion francesa de l'Italia del [[1494]], el [[Ducaa de Milan]] a l'è restaa neutral, perchè el duca [[Ludovich el Negher]] el sperava de podè inscì mantegnì el comand de la Signoria, che l'aveva usurpaa al nevod. Ma ben prest Milan l'è diventaa on teater per i guerr di grand potenz europee, come la [[Spagna]], la [[Francia]] e [[l'Sacro Roman Imperi|Imperi]]. In particolar, duranta el XVI secol, Milan l'è finii primma sòtta el contròll frances, poeu, in manera definitiva, sòtta quell spagnoeu.<br /> Donca, per circa dusent ann el [[Ducaa de Milan]] (che formalment l'esisteva ancamò, e che formalment a l'era ancamò sòtta el [[Sacro Roman Imperi]]) a l'è staa governaa de la [[Spagna]], anca se quell period a l'è cognossuu de nòrma come vun de decadenza e malgoverno: de fatt, la Lombardia a l'era diventada domà ona provincia piscininna de on grand imperi, che tra l'alter l'era dree a 'ndà in crisi. Tuttavia, Milan l'ha poduu almanch vess ancamò important per el ròl che la soa diòcesi la gh'ha avuu in de l'età de la Contrariforma, grazie a òmen come i duu arcivescov [[Carl Borromee]] e [[Federigh Borromee]] e 'l [[Sant'Antòni Maria Zaccaria]].<br /> I ròbb hann segutaa a 'ndà inscì finna a la [[guerra de Succession Spagnoeula]] ([[1700]]-[[1714]]), con la qual el [[Ducaa de Milan]] l'è diventaa on domini de l'[[Arciducaa d'Austria]], la qual cà regnant, i [[Asburgh]], a l'era anca quella che la regnava in su l'Imperi. Sòtta el governo austriach, Milan l'ha cognossuu on noeuv period de splendor (anca se 'l ducaa l'aveva perduu la [[Lomellina]] e alter territòri del gener, che eren finii in man al [[Regn de Sardegna]]) e on grand svilupp econòmich (incoraggiaa de la [[Rivoluzion Industrial]], che l'era dree a nass in quij temp chì). Inoltra Milan, duranta el XVIII secol, a l'è diventaa vun di center de l'[[Illuminismo italian]], grazie a òmen de cultura compagn de [[Ceser Beccaria]], [[Peder Verri]] e [[Giusepp Parini]].<br /> Duranta l'età napoleòniga, l'è finii primma in de la [[Repubblica Cisalpina]], poeu l'è diventaa capital del [[Regn d'Italia (1805-1814)|Regn d'Italia]]: l'è staa pròppi chì che 'l [[Napoleon I]] el s'è incoronaa (e l'è de quell period el [[Palazz Real]] arent al [[Dòmm de Milan|Dòmm]]).<br /> === El Resorgiment === Cont el [[Congress de Vienna]], Milan l'è retornaa a l'[[Imperi d'Austria]], però questa vòlta inglobaa in del noeuv [[Regn Lombardo-Venet]]. In di ''moti'' del [[1848]], Milan l'è staa vun di loeugh-simbol del [[Risorgiment]] (anca grazie a la litteratura romantiga del [[Carl Pòrta]] e del [[Lissander Manzon]], per la musega del [[Giusepp Verdi]] o per el suciàl de [[Sandrina Ravizza]]), cont i famos [[Cinch Giornad]] ma el [[Regn de Sardegna]], che l'aveva ciappaa i part di insort italian contra l'[[Austria]], l'è staa battuu, e donca Milan el gh'ha avuu de tornà ancamò ona voeulta sòtta l'Austria, e cont el pagà ona feros repression. Per divegnì part del [[Regn de Sardegna]] (e donca del [[Regn d'Italia (1861-1946)|Regn d'Italia]]), Milan el gh'ha avuu de spettà el [[1859]]. De chì in poeu, la stòria politica de Milan la seguta quell del rest de l'[[Italia]]. === Del Resorgiment al dì d'incoeu === Dòpo l'[[Unità d'Italia]], Milan el s'è avviaa a diventà vun di pont cruciaj de l'economia del noeuv Stat. Ma minga per quest tutta la popolazion milanesa a l'era ricca, anzi, per tutta la fin del Vòttcent gh'hinn staa revòlt popolar e sciòper per ottegnì di condizion de vita mejor. El re del temp, l'[[Umbert I]], l'ha voruu minga scoltà i protest e l'ha mandaa l'esercit a reprim i revòlt.<br /> A bon cunt Milan l'è diventaa voeuna di città pussee ricch de l'[[Italia]], e per quest l'è diventaa on center de attrazion per l'immigrazion interna, ma anca per la coltura e l'industria. Tra l'alter, se pò regordà che 'l [[Benito Mussolini]], primma de la guerra el lavorava a Milan, e che anca el [[moviment futurista]] el gh'ha avuu chì vun di sò center colturaj.<br /> Dòpo la [[Primma Guerra Mondial]], in del clima de insoddisfazion per i noeuv condizion econòmich e politich (per esempi, tutta la stòria de la ''vittoria mutilata'') l'ha portaa a la nassida a Milan del [[partii nazional fascista]].<br /> Ma Milan l'è staa anca vun di loeugh simbol de la [[Resistenza]], e l'è staa chì che hinn staa appenduu i còrp del Mussolini e de alter gerarca fascista dòpo ch'eren staa coppaa.<br /> A partì del Dòpoguerra finna al dì d'incoeu, Milan a l'è segutada a cress, cont el diventà voeuna di maggior representazion del ''miracol econòmich'', ma anca de la [[contestazion giovenil]], del [[terrorismo]] di agn '60 e '70, del [[cabaret]], del [[teater]], de la [[canzon]] e de la [[mòda]].<br /> Ultimament, Milan l'è staa protagonista de la proclamazion de part del [[Silvio Berlusconi]] de la nassida del partii del ''Pòpol de la Libertà'', el pussee grand e important partii de destra de la stòria de l'Italia repubblicanna. == I port de Milan == * [[Porta Garibaldi (Milan)|Pòrta Garibaldi]] (o ''Porta Comasina'' o ''Porta Comasna'', on temp anca ''Porta Stravacca'') * [[Pòrta Genova]] * [[Pòrta Lodoviga]] (o ''Porta San Celso'', un temp succursal de [[Pòrta Cines]]) * [[Pòrta Monfort]] (on temp pusterla, succursal de Porta Oriental) * [[Pòrta Noeuva]] * [[Pòrta Romanna]] * [[Pòrta Sempion]] * [[Pòrta Tisinesa]] (ciamada anca ''Pòrta Cines'' o ''Pòrta Cicca'') * [[Pòrta Venezia]] (che on temp la se ciamava ''Pòrta Renza'' o ''Pòrta Oriental'') * [[Pòrta Vercellina]] (ciamada ''Porta Magenta'' apòs de la [[Battaja de Magenta|vittoria de Magenta]] de la [[segonda guerra de indipendenza italiana]]) * [[Pòrta Vigentina]] (dove ona voeulta gh'era el ''Daziett'' o ''Portell'') * [[Pòrta Vittòria]] (che on temp la se ciamava ''Pòrta Tosa'') * [[Pòrta Vòlta]] (on temp ''Porta Tenaja'') == Evoluzion demografega == L'andament del numer de abitant del comun de Milan l'è mostraa in de la tabela chi de sotta: {{Demografia/Milano (MI)}} == Cità gemelaa == Milan a l’è gemelaa con: * [[Archivi:Flag of Palestine.svg|20px]] [[Betlem]], [[Palestina]] * [[Archivi:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Birmingham]], [[Regn Unii]] * [[Archivi:Flag of the United States.svg|20px]] [[Chicago]], [[Stat Unii d'America]] * [[Archivi:Flag of Poland.svg|border|20px]] [[Cracòvia]], [[Polònia]] * [[Archivi:Flag of Senegal.svg|20px]] [[Dakar]], [[Senegal]] * [[Archivi:Flag of Germany.svg|20px]] [[Franchfòrt sul Men]], [[Germania]] * [[Archivi:Flag of France.svg|20px]] [[Lion]], [[Francia]] * [[Archivi:Flag of Australia.svg|20px]] [[Melbourne]], [[Australia]] * [[Archivi:Flag of Japan.svg|border|20px]] [[Osaka]], [[Giapon]] * [[Archivi:Flag of Brazil.svg|20px]] [[São Paulo|San Paol del Brasil]], [[Brasil]] * [[Archivi:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[San Pederborgh]], [[Russia]] (''sospenduu'') * [[Archivi:Flag of the People's Republic of China.svg|20px]] [[Shanghai]], [[Cina]] * [[Archivi:Flag of Israel.svg|border|20px]] [[Tel Aviv]], [[Israel]] * [[Archivi:Flag of Canada.svg|border|20px]] [[Toronto]], [[Canada]] == Sport == Milan el gh'ha 'na granda tradizion del [[folber]]. I squader de folber puseee cognossuu a hinn l'[[A.C. Milan|Associazione Calcio Milan]] e el [[Inter|Football Club Internazionale Milano]], i unegh duu squader de folber [[UEFA|europee]] da la stèssa cittaa ch'hann vingiuu la [[Coppa di Campion|Coppa di Campion/Champions League]]. Tucc e do i squader gioghen in del [[Stadi San Siro]], vun di símbol padron de la cittaa. == Varda anca == * [[Mediolanum]] * [[Metropolitana de Milan]] == Ligamm de foeura == * [http://www.comune.milano.it/ Sitt offizial] {{Provincia de Milan}} [[Categoria:Milan|*]] [[Categoria:Capitai de la Tetrarchia]] [[Categoria:Lombardia]] [[Categoria:Comun de la Città Metropolitana de Milan]] tf6iiboro552ep051or54dhpzegrud2 0 1619 1111232 1087285 2022-07-19T20:35:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[File:Flag of Repubblica Cispadana1.jpg|thumb|[[Tricolor]] de la ''Republica Cispadana'']] Dopu de avee fondaa in del 1796 la [[Republica Transpadana]], al principi del 1797 [[Napuleoon]] l'haa metuu insèma i cità de [[Bulogna]], [[Feràra]], [[Mòdena]] e [[Regg Emilia]] per fondaa anca la Republica Cispadana, che l'ha gh'aveva anca lee, cume la republica surèla, el tricolor bianch, ross e vert per bandera naziunal. La republica Cispadana la gh'ha avuu una vita curta, perchè in del'istess ann, el 17 de luj, i dù republic se sont unii per formaa la [[Republica Cisalpina]]. [[Categoria:Republega Cispadana|*]] osbo6w2qs0czzjmr780gqcnhpfp79xn 0 1710 1111350 1088879 2022-07-19T20:59:04Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Lista1000}} {{f}} [[Archivi:Jacques-Louis_David_017.jpg|thumb||El Napouleoun I de França, oeuvra del [[Jacques-Louis David]]]] '''Napoleon Bonapart''' ([[Frances]]: ''Napoléon Bonaparte'', [[Italian|Talian]]: ''Napoleone Buonaparte''), l'è nassüü a [[Ajàss]], in de la [[Còrsega]], el 15 de agost del [[1769]], giust dòpo pòch mes che la repùblica de [[Genoa]] la gh'aveva vendüu l'isola ai [[França|frances]]. L'è stàa fatt general durant la [[rivoluzion francesa]], quand che l'ha contribuì a difènd el pais contra i stàa de la reazion ch'el ghe daven contra. In del 1804 l'è reussìi a fass nominàa imperador de [[Francia]] in de la catedral de [[Notre Dame]] a [[Paris]], e l'ann despö l'è stàa fàa anca Re d'Italia cont ona incoronazion in del [[Domm]] de [[Milàn]]. L'è reussìi a cattà su tutta l'[[Europa]] cuntinentala, ma cont l'invasion de la [[Russia]] in del 1812 e la ritirada de [[Mosca]], quand l'hàa perdüu tutt el sò esercit intra la fin del [[1812]] e el principi del 1813, l'hàa segnàa la soa fin politega. Relegàa in su l'[[isola d'Elba]], in del mes de marz del [[1815]] l'è tornàa a [[Paris]] in dove l'hàa governàa ancamò per cent dí, finn a quand l'è stàa definitivament battüu a [[Waterloo]] dij ingles e dij prussian. Per vess segur ch'el tornava minga un'altra volta, ij ingles l'hann tràa in su l'isola de [[Sant'Elena]], giust in del mezz de l'[[ocean atlantegh]], in dove che l'è morüu el [[cinqu de magg]] del [[1821]]. A part che per i sò vittori milidar, el Napoleon l'è regordàa anca per i sò codes che in quij temp la hann dàa i legg in squas tucc i paes del mond. == I prim agn e el prinzipi de la carrera militara == Nassüu de Carl Maria Buonaparte e de Letizia [[Ramorino]], a növ agn el pader l'hàa portàa a la scola milidar de [[Brienne]], in dove che l'è restàa per cinqu agn. L'era giamò on ufizial quand che in del 1789 l'è sciopada la [[Rivoluzion francesa]]. Vegnüu indree in de la [[Corsega]] a l'epoca de la guèra civil (I corsegan comandàa del [[Pasqual Paoli]] s'eren rebellàa aj frances) la soa fameja la gh'ha vüu de gnì indree ancamò indree perchè l'era stada accusada d'avè tradìi e de vess amisa dj frances. In favor de la rivoluzion, el Napoleon l'è andàa innanz in de la gerarchia militara e in del dezember del 1793, quand che l'era tenent colonell de l'artijeria, l'ha liberàa [[Tolòn]] di monarchegh e di ingles e l'è devegnüu general. In del 1795 l'è stàa fàa comandant de la piazza de [[Paris]] del [[Barras]], member del direttori che l'eva giamò favorìi, e l'ha combattüu contra i monarchegh che voreven taccà la [[Convenzion Nazional]]. Ajudàa del [[Murat]], el Napoleon l'ha salvàa la Franza de un colp de stàa. In premi el Barras l'ha nomenàa comandant de corp d'armada. == La campagna d'Italia == [[Archivi:Battaglia_di_Fombio.jpg|thumb|La Bataja de [[Fombi]] dell'8 magg 1796, [[Giusepp Peder Bagetti]]]] El 9 de Marz del 1796 el Napuleoon l'hàa sposàa la [[Giusepìna Beauharnais]], e dopu solament dù dì l'è partìi per el front talian, in dove doveva combatt contra ij austriach per quela che in del coo dj member del direttori la doveva vess soltant una diversion, perchè l'atacch principal l'era previst in sul [[Rèn]]. El sò esercit el gh'aveva solament 38.000 omen e l'era mal equipagiàa. El gèni l'è vegnüu föra: la scunfigiüu i forz piemontes/austriach a [[Dego]], a [[Milèsim]], a [[Cairu Muntenott]] e a [[Cosseria]]. El 10 de magg el travolgeva l'ultima difesa austriaca in sul pont de [[Lod]], e el 15 l'è entràa triunfalment a [[Milàn]]. In del mes de giugn la veniva proclamada la [[Republica Transpadana]] (cont capidal a Milàn) e in de l'otober de l'istess ann la vegniva formada la [[Legion Lombarda]], che per prima la gh'aveva come bandera el tricolor verd, bianch e ross. I [[Savoja]] se vedeven costrett a firmàa el 28 de avril l'[[armistizi de Cherasco]], cont el qual [[Nizza]] e part de la [[Savoja]] vegniven passàa a la Francia. Ij austriach, spaventàa per l'avanzada che la pareva inarestabil, , el 17 de otober del 1797 firmaven el [[Tratàa de Campoformio]] ch'el meteva la parola fin a la campagna d'Italia che l'aveva dervìi ij occh al mond de fronta al genj milidar del corsegan, suranominàa el 'caporal piscinin' per la soa stadura e per el mood che el gh'aveva de stagh vesin aj sò omen. == La campagna d'Egitt == [[Archivi:Antoine-Jean_Gros_-_Bonaparte_visitant_les_pestiférés_de_Jaffa.jpg|thumb|Napuleoon el visita l’ospedal de Jaffa, [[Antoine-Jean Gros]]]] El [[Direttori]] el voreva limitàa el poder dj inglees e la soa capacitàa de lor de viagiàa vers l'[[India]]. A l'istess temp el voreva limitàa el poder de Napuleoon avendighel minga intorna. In del 1798 la vegniva inscìi deciduda la spedizion in Egitt. Metüu insèma on esercit de 40.000 omen, el Napuleoon l'hàa fàa rota su [[Malta]], subit ciapada, e pö su [[Alesandria]] che la s'è aresa dopu poch oor de l'ariv de la flota francesa. Napuleoon el viagiava vers l'internu, in direzion del [[Cairo]] ling el [[Nilo]], sconfigend i mamalucch prima a [[El Rahamaniya]] e pö, el 21 de luj, in de la [[bataja dj piramidi]]. El sò esercit l'era però decimàa del cald, dj fever e de la fatiga, e in de menter l'era ridott a 25.000 omen. Ultra tutt la soa flota, de la qual i a dipendeven i rifurniment, la vegniva completament distruta el primm de agost in de la baja de [[Abukir]] de l'amiraj inglees Orazi [[Nelson]], de manera che el Napuleoon el gh'aveva püu la posibilidàa de tornàa indree per mar. A quest punt el decideva de marciàa vers la [[Siria]]. Rivàa el 19 de marz del 1799 a [[Acri]], l'antiga fortessa cruciada, el sò esercit el perdeva dù mes in de l'assedi e lù el decideva de tornàa indree. A [[Abukir]], in dove l'ann prima la soa flota l'era stada distruta, el scunfigeva i turch, ma ghe rivaven notizzi preocupant de la [[Francia]] in dove l'esercit el vegniva sconfigiüu in sù tutti i front e el Direttori l'aveva perdüu grand part del sò puder. El 22 de agost el se imbarcava in segrèt in su una barca piscinina per tornàa in Francia, mentra quell che el rimaneva del sò esercit l'era da consideràa perdüu in de l'Egitt. Gh'è de ricordàa che el Napuleoon l'era partìi per l'[[Egitt]] portandes adree diversi scienziàa e studioos. In tra i scovert che questj hann fàa la pusee famosa l'è stada la [[Stèl de Rosèta]], che per la prima volta l'hàa permitìi de interpretàa el significàa dj [[geruglifici]] per capìi la stòria de l'[[antich Egitt]]. == El 18 de Brumai == [[Archivi:Joseph Bonaparte (by Wicar).jpg|thumb|[[Giusepp Bonapart]], [[Jean Baptiste Joseph Wicar]]]] El 9 de otuber del 1799 el Napuleoon el rivava a [[Frejus]] e intant ch'el marciava vers [[Paris]] la gent el aclamàva. Rivàa en la capidàl l'hàa reunìi igent che voreven cuspiràa contra el Direttori. De la soa part a gh'eren el fradel Giusèpp e l'alter fradell Lusiàan ch'el presideva el Cunsej dj cinqucent, ch'el gh'aveva el podel legislatìiv insèma cont el consilj dj vecc. De la sua part a gh'eren anca el Roger [[Ducos]], member del Direttori, e el Emanuèl Giusepp [[Sieyès]] che a l'era l'ideolugh de punta de la burghesia rivuluziunaria, e pö el minister dj esteri [[Talleyrand]] e el minister de la pulizia Giusepp [[Fouchè]]. [[Barras]], alter member del Direttori, l'hàa decidüu de fass de part per vess minga contra el Napuleoon. Dopu de avee fatt giràa la voos che i monarchich i eren adree a organizàa on culp, Napuleoon l'hàa ciamàa al Cunsej di vecc e a quell dj cinqucent de trasferiss el 18 Brumaj (9 de November) a [[Saint Cloud]], föra de Paris. Napuleoon l'è anca stàa fàat comandant general de l'esercit. El trasferiment el serviva a fàa in mod che ij deputàa contrari al culp de stàat che el Napuleoon l'aveva programàa podessen minga parlàa a la populaziòn. Napuleoon el voreva che i dù camer i passassen a lù i sò puderi de lor. L'è andàa minga inscìi: el Cunsej dj vecc l'è minga restàa impresionàa del sò discors, e l'altra camera la voreva perfin ghijuttinall. Per soa fortuna el Fradell president del Cunsej di Cinqucent l'è essìi de la camara e l'hàa parlàa al soldàa che gh'eren de föra contand che a gh'eren dj terrurista in tra i deputàa, e l'hàa fàa in modu che l'istess esercit desperdèss i member de la camara. A un cert moment l'hàa puntàa la soa spada al coll del fradell disend che l'avaria copàa si l'avess savüu che lù el voress limitàa i libertàa del paees. Dopu che l'esercit l'aveva disperdüu i deputàa i dò camer vegniven desfàa l'istessa sira, e el vegniva votàa la legg che ghe dava tucc i poder aj trì consuli: Ducos, Sieyes e Napuleoon. == El consolàa == Nominàa consoli provisòri, i tri padruni da la Francia scriveven giò una növa costituzion, quèla de l'ann VìiI, che cont una votazion popular la vegniva ratificada e inscìi la legalizava el culp de stàa. Napuleoon el controlava diretament el poder esecutiv, ma anca el legislativ, dividüu in quatter camer, el podeva vess tegnì sota control. Nominàa primm consol, el Napuleoon l'impostava la strutura centralizada del paes che l'è inscì ancamò al dì d'incö, cont i provinvi, i distrett, e i comun aminisstràa dej prefett, dej sota-prefett e dej sindach. I cass del stàa vegniven risanàa grazzia aj conquist de la guèra e a la fondazion de la [[Banca de Francia]], e anca cont l'ìintroduzion del franc d'argent. La despariva l'inflazion. La guèra cont el Papa la finiva cont el concordàa del 1801, firmàa del [[Pio Vìi]], ch'el restituiva minga a la gesa i ricchezz espropriàa duranta la rivoluzion. Nal camp de l'istruzion vegniven fondàa licei e politecnich, ma se preferiva lassàa el popul in de l'ignuranza per avegh un governo stabil e un esercit ubidieent. Cont la votazion del 2 de agost del 1802 el consolàa del Napuleoon el divegniva a vita, primm pass per la formazion del imper. <!-- ==El Còdes Napuleonich== El növ còdex de leij che el Napouleoun el g'aveiva in ment el se proupouneiva de scancellar quel che l'era stad el 'vej' countra che la [[revouluzioun franceisa]] l'aveiva counbatud: y spariven insì el [[feudaleisem]], el poudeir absoulud e la vegniva creada ouna soucietad bourgheisa e liberala. El 11 de avoust del 1799 la vegniva institouïda ouna coumissioun per scrìver jo el còdex, e el Napouleoun el faxeiva part apeina poussìbel dy so reunioun. Anca del frount lù l'era us de far-s mandar y doucument per courrèger-y. El 21 de marz del 1804 el [[Còdex Napouleònic]] l'entrava in vigour, e de aloura l'è stad la bas dy tuit y còdex in [[Europa]] e in general in del mound oucidental. In [[Italia]] el còdex l'è entrad count y stad prouclamad del Napouleoun, e l'è stad ancamò la bas del còdex civil talian del 1865. --> == Enver l'Imperi == [[Archivi:Jacques-Louis_David_007.jpg|thumb|Napuleoon el pasa ij Alp al Grand San Bernard, [[Jacques-Louis David]]]] Durant de l'assenza de Napuleoon che l'era in [[Egitt]] ij francees ij eren stàa scunfigiüu dij austriach en [[Italia]] ([[Novi Ligure]]) e in sul [[Rèn]]. IN Italia, pö, la coaliziòn contra i francees l'haveva fàa feura la [[Republica Napuletana]] del 1799, fundada dj francees, e anca quèla rumana. El 6 de Magg del 1800, dopu ses mes del colp del 18 de Brumaj, Napuleoon el ciapava ancamò el comand de l'esercit francees. Cont una marcia impunenta l'hàa pasàa ij [[Alp]] al [[Grand San Bernard]], in dove che ij austriach s'el spettaven minga, e ij hàa scunfigiüu a [[Montebello]] entrand ancamò en [[Milan]]. El 14 de giugn s'hàa cumbatida la famusa bataja de [[Marengo]], la pusee famosa dj bataj napuleonich en Italia, e anca la pusee definitiva, vinciuda grazzia a l'ariv del general [[Desaix]] che l'è mort in sul camp. La pàas en Italia la vegniva formalizada cont el [[tratàa de Luneville]] ch'el riconfermava el [[Tratàa de Campoformio]]. In del 1802 el Napuleoon el vegniva proclamàa President de la [[Republica Taliana]] (vìis president a lìera el nobil milanees Francesc [[Melzi d'Eril]]), titol ch'el tegniràa sina al 17 de marz del 1805 quand el vegniràa nominàa Re d'Italia. La nocch de Nadal del 1800 el Napuleoon, la mijee e la scorta s'eren salvàa per un miracol de un atentàa dinamitard mentra che ij andaven a l'Opera. Lù l'hàa ciapàa l'ocasion de mett föra legg i giacobin (esijandj en [[Guiana]] e i munarchich. Per dagh un segnal fort aj [[Burbuni]] che voreven tornàa in sul tròn l'hàa fàa restàa in sul confin francees del [[Brabant]] el Duca [[D'Enghien]], acusàa de cospirazioon contra el primm consul, e l'hàa fàa fusilàa. El minister [[Talleyrand]] l'hàa definìi l'assassini del Dura un grand error. Anca el General [[Moreau]] el vegniva mazzàa perchè implicàa in del complott munarchich. In del 1802 anca l'[[Inghiltera]] la firmava la [[Pàas de Amien]] cont la [[Francia]]. El Napuleoon l'aveva distrugìi la coalizion contra de luavendegh anca l'appogg del [[Tzar Paolo I]]. Per dù ann l'[[Europa]] la saràa finalment in pàas. In del 1802 el Napuleoon el vendeva la pusee part del Nord [[America]] aj [[Staa Unii]], dopu che l'esercit che l'aveva mandàa a ciapàa [[Santu Domingu]] l'era stàa distrugìi de la febbr giàla e de la resistenza comandada del [[Toussaint l'Overture]]. Cont i sò forz a l'ovest metüu inscìi el Napuleoon l'aveva capìi che l'era minga el càas de cercàa de difènd la [[Luisiana]], come la se ciamava l'America francesa del nom dj Re de Francia. Dopu che l'aveva largàa la soa influenza in su la [[Svizzera]] e in su l'[[Alemania]], dj problema in su de [[Malta]] gh'hàa dàa el pretest aj francees de diciaràa ancamò la guèra aj inglees che ghe daven supoort aj munarchich francees. Uramaj consul a vita, el Napuleoon a l'era el padron total de la Francia. El 18 de magg del 1804 el senàa el proclamava Imperador dj francees e el 2 de divcember del 1804, in de a catedral de [[Notre Dame]], la vegniva fàda la cerimonia de incoronazioon. Se dìis che lù l'aveva ciapàa la curòna dj màan del Papa [[Pio Vìi]] per mètela in sul coo de per lù per minga ricognoss l'auturitàa papal, ma prubabilment l'è minga inscìi perchè el Papa l'aveva benedett ij insegni imperiàal. El fatto l'è che el Napuleoon el s'è incoronàa lù e pö l'hàa incoronàa la soa mijee [[Giusepina Bàauharnais]]. En Francia la tornava la munarchia, ma l'era minga quèla veggia. Napuleoon a l'era minga 'Re de Francia e [[Navarra]] per grazzia de Diu' come se diseva un temp, ma 'Imperador dj francees per voluntàa populàar'. La gh'era minga la nobiltàa feudàal ma rimanèven i principij de la rivoluzion francesa, e el Napuleoon el divegniva el primm imperador rivoluziunari, el paradoss pusee grand de la storia. El 26 de Magg del 1805, in del [[Dòm de Milan]], el Napuleoon el vegniva anca incoronàa Re d'Italia cont la [[Curona Ferrea]] che l'era (e l'è ancamò ) conservada in del Dòm de [[Monza]]. == La cunquista de l'Europa == [[Archivi:Ingres,_Napoleon_on_his_Imperial_throne.jpg|thumb|Napuleoon cont el vesti de imperador, [[Jean Auguste Dominique Ingres]]]] In del 1805 la vegniva formada in de l'[[Europa]] la terza coaliziòn contra el Napuleoon. Lù l'aveva pasàa l'ultim ann in su la costa de la [[Nurmandia]] a preparàa l'invasiòn de l'Inghiltèra insèma a la [[Spagna]], ma vidend che la situaziòn la se faseva periculusa l'è tornàa indree per mètes al comand de la Grand Armada per portala in del cör de l'Europa a sconfigg i sò nemìis, anca perchè el 21 de otober la flòta francesa comandada del amiraj [[Villeneuve]] la vegniva distrugia al larg de [[Trafalgar]] de quèla inglesa del [[Nelson]] (ch'el moriva in de la bataja) e inscìi se scancelaven i sogn de invàad l'Inghiltèra. I forzi prusià, austriach e rùss (sota del nuvell [[tzar Lissander I]] ij eren pusee foort. A gh'eren dù front: quell tudesgh, in dove l'imperador el guidava la soa armada, e quèll talian, in dove el [[Massena]] el comandava l'ardama d'Italia. El 20 de otober el general nemiss [[Mack]] el se rendeva, el 30 ij francees a vinceven en Italia a [[Caldero]] e pö el [[Murat]] el ciapava [[Vièna]], ma el gross de l'esercit nemìis el rimaneva intatt, ma el dù de dicember al Napuleoon el meteva la parola 'fin' a la guèra cont la bataja de 'Austerlitz', el sò capulavor strategich cont el qual l'è divegnìi el padron de l'Europa. El dì dopu ij sò nemìis ij ciamaven la pàas. L'[[Austria]] la perdeva [[Venèzia]], cha la vegniva unida al [[Règn d'Italia]], e la pardeva anca la soa influenza in de sura de l'Alemania che la divegniva [[Confederazion del Rèn]]. Se diss che dopu de avee savüu de Austerlitz el primm minister inglees Gujerm [[Pitt]] l'hàa domandàa al sò nevod re rutulà una carta de l'Europa che la gh'era in cà de lù, ricognossend che el continent l'era stàa tutt ciapàa dj francees. L'ann dopo el Bònapart el umiliava la [[Prùsia]] el 14 de otober cont la bataja de [[jena]]. El 14 de giugn del 1807 a [[Friedland]] l'imperador el sconfigeva la quarta coalizion comandada de la Prùsia, dopu de la sanguinusa bataja de [[Eylau]]. El Tzar Lissander I el vegniva custringiüu a firmàa la pàas in de l'inconter de [[Tillsit]]. L'Europa la vegniva dividida in dù zon de influenza: quèla ucidentala sòta la Francia, quèla urientala sòta la [[Rùsia]]. La rimagniva averta la question de la [[Pulònia]], che el Napuleoon vereva indipendenta mentra che el tzar la voreva ciapàa. En Pulònia l'imperador l'aveva incontràa una nobildòna, Maria [[Walesa]], che la divègn la soa amant e la andarà a incontrall anca quand el imperador el andrà en disgrazia. L'inghiltera a l'era l'unica putenza ancamò in pè contra ij francees, e per indebulila el 21 de november del 1806 el Bònapart l'aveva diciaràa el blocch continental de tucc i materiàal: i nàaf inglees sarissen minga püu entràa in dj port cuntinentaj e ghe saria püu stàa comerc cont l'Inghiltèra. Per ij inglees l'è stàa un prublema, ma per l'Europa el prublema l'è stàa ancamoo pusee grand: la Francia l'hàa perdüu parecc in del commerzi, ma el blocch l'è fallìi perchè diversi paìs aveven minga aderìi completament e gh'aveven ancamò scambi cont i inglees. Quand el [[Purtugall]] l'hàa dervìi i sò porti aj Inglees l'imperador l'hàa invadüu la [[Spagna]], e quand che el tzar l'è usìi del blocc l'hàa lanciàa la [[campagna de Rusia]] che l'hàa segnàa la soa fin. In del 1808 in de la famija real spagnola a gh'era sort un diverbi in tra el Re [[Carl IV]] e el sò fiö, el Princip dj Asturia Ferdinand. El Napuleoon l'hàa constringiüu tuc e dù a ritirass e l'hàa ciapàa la Spagna per anètela in de l'imper. In del menter i sò trupp a conquistaven el Portugall, in dove però ij inglees sbarcaven dj trupp al comand del Duca de [[Wellington]] che l'hàa liberàa el pees e l'hàa creàa dj prublema anca in Spagna, in dove la popolaziun a l'era insorta contra i francees e l'aveva costringiüu el Re Giusepp a scapàa. El Napuleoon el vegniva giò e el 4 de dicember [[Madrid]] la se rendeva a l'imperador, ma la nasida de la quinta coalizion la ghe impediva de completàa la soa opera e la Spagna la rimagniva un prublema. [[Archivi:Monsiau_-_Consulta_de_la_Republique_cisalpine.jpg|thumb|Consulta de la [[Republica Cisalpina]], [[Nicolas-André Monsiau]]]] In tra el cinqu e el ses de luj del 1809 l'imperador el sconfigeva la quinta coaliziun a [[Wagram]], dopu de avee ocupàa [[Vièna]] includìi el palazz de [[Shonbrunn]]. I condiziòn de pàas per l'Austria i eren pesanta: la perdeva el [[Trentin]], l'[[Altu Adig]], l'[[Istria]] e la [[Dalmazia]], e la gh'aveva de pagàa un indennizi de guèra enorma. El 7 de magg del 1809 Napuleoon l'haveva anca ordinàa l'anesiòn del [[stàat Puntifizi]] in del Imper francees. In de 1810 l'Europa de Napuleoon a l'era sistemada, la Francia la s'era ingrandida, e tucc ij alter stàa i eren divegnìi sò satellit o leàa. El Règn d'Italia l'era governàa del Vìis rè [[Eugeni]], fiö de la mijee [[Giusepina]], la [[Republica de Lucca]] e part de la [[Tuscana]] i eren governàa de la sorela [[Elisa Bònapart]] cont el sò spoos el princip Felis [[Baciocchi]], el [[Ducàa de Guastàla]] l'è andàa prima a la sorela [[Paulina Bònapart]] sposada cont el Princip Borghese, e pö al Règn d'Italia; el fradell magiòr [[Giusepp Bònapart]] l'era divegnìi Re de Spagna, el fradell Luis Re de Ulanda dopu de avee sposàa la Urtensia Beauharnais, fiöla de la mijee Giusepina. Ancamò, el fradell [[Girolam Bònapart]] el gh'hàa avüu el [[Règn de Westfalia]] e el general [[Murat]], che l'aveva sposàa la sorela [[Carulina Bònapart]] l'aveva avüu el [[Règn de Napuli]]. El Maresciall [[Bernadotte]] el gh'hàa avüu el [[Règn de Svezia]] (ma l'hàa pö tradìi entrand in de la coalizion cha a la fina l'ha scunfigiüu) dopu de avee sposàa el primm amur de Napuleoon Desiree. Anca la [[Confederaziòn dèl Rèn]] l'era sòta el controll de l'imperador. Dopu de la [[pàas de Schonbrunn]] el Napuleoon e el primm minister austriach [[Metternich]] i s'eren acordàa per un matrimoni de stàat. el 14 de december del 1809 l'imperador el divorziava de la [[Giusepina Beauharnais]], la mijee infedela ma amada (tant che i dù a remaneven legàa financa ai temp de l'esili de [[Sant'Elena]] per sposàa el primm de avril del 1810 la tosa de l'imperador d'Austria, [[Maria Luisa de Asburg]]. Essend inscìi legada anca del matrimoni, l'Austria la rapresetava adess una növa leada. Dopu che la prima mijee la gh'aveva minga dàa un fiö, la segunda el 20 de marz del 1811 l'è riessida a dagh a l'imperador l'ered del tron: [[Napuleoon Francesc]], disüu el 'Re de Roma', che però el saria mai andàa verament in sul tron per morì a 21 ann solament in del 1832. == La campagna de Russia del 1812 == [[Archivi:Napoleons retreat from moscow.jpg|thumb|Napuleoon el se ritira da [[Musca]], [[Adolf Northern]]]] Rusia e Francia ij eren formalment leàa, ma l'ecunumìa rusa l'era danegiada cont el bloc cuntinental contra ij inglees, e el [[tzar Lissander]] el serava volentera un occ per quij ch'el violaven, inscìi el Napuleoon l'è tràa insèma una 'Grande Armee' formada de pusee de 500.000 omen per stremill. El tzar el s'è minga stremìi, e l'hàa ordinàa la formazion de düu armadi, comandàa dij general [[Barclay de Tolly]] e [[Bagration]]. El 24 de giugn del 1814 i francees pasaver la frontera e tacaven l'invasion; de front de lor l'esercit russ el se ritirava in ordin senza combatt, salvu bataj de importanza limitada come quej de [[Smolensk]] e de [[Valutino]]. La vanzada l'è rivada senza prublema a 110 km de [[Musca]] quand i russ, adess sòta el comand delgeneral [[Kutusov]], aveven posizionàa 120.000 omen a [[Borodino]]. I francees rimast i eren 133.000, e cont coragg e cont el sacrifizi de la [[Guardia Imperial]] eren riesìi a pasàa per entràa in d'ona [[Musca]] brusava e abandunada dij sò abitant. Napuleoon l'è restàa cinqu setiman in de la cità, spedand in d'una resa dij russ che la rivava minga, pö l'è cominciada la ritirada pusee disastrosa de la stòria. In quel ann la neev l'è vegnida gioo avàant del solit; la fàam e ij attacch dij [[Cusacc]] derviven buch tremend in dij fila francees. Per traversàa la [[Beresina]] l'è seriva una bataja de düu dì cont la qual i mort s'hann contàa minga. El 5 de dicember Napuleoon el lassava el sò esercit per corr a Paris a ciamàa rinforz. El sette del istess mes i francees essiven de la Rusia; dij 500.000 che eren partìi ghe n'era tornàa mèn de 20.000! == La campagna de Alemagna del 1813 == [[Archivi:Battle of Leipzig 11.jpg|thumb|La bataja de [[Lipsia]], [[Alexander Zaureweid]]]] Dopu de vess tornàa de la [[Rusia]] cont el esercit a tocch, el Napuleoon l'è cercàa de rimett insèma una armada per fàa front a la sesta coaliziòn che l'andava montand contra de lu. L'hàa cominciàa a combatt per restabilìi el sè poder de sura de la [[Alemània]], vincend contra i prusian leàa dij russ a [[Lutzen]] e a [[Bautzen]], de modo de firmàa un armistizi e podee ciapàa fiàa. d agost, però, anca l'[[Austria]] la decidd de combatt, e i bataj tachenn ancamò. Ij aleàa eren guidàa del [[Blücher]] per i prusiàn, del [[Schwarzenberg]] per ij austriach e del [[Bernadotte]] per i svedees. La campagna l'è cominciada cont la vitòria del Bònapart a [[Dresda]] contra ij austriach, ma pö la gh'è stada una lunga seri de sconfitt per ij francees: a [[Kulm]] l'armada del general [[Vandamme]] l'è stada distruda, el [[Macdonald]] l'è stàa sconfigiüu del [[Blücher]] a [[Ketzbach]] e el [[Ney]] del [[Bernadotte]] a [[Dennewitz]]. La tàtica leada de combatt cont ij omen de Napuleoon lasand perd el imperador la funziunava ben! Decisiva l'è stada la bataja de [[Lipsia]], durada trìi dì, che l'è considerada la bataja pusee granda de tutt el period napuleonich: l'esercit francees l'è stàa squasi distrugìi e lìè stàa on miracol de potee ritirass ancamò cont un quaidun. A quel punt düu leàa del Napuleoon, la [[Baviera]] e la [[Sasònia]], i pasaven intra i sò nemìis, e l'esercit de la prima l'hàa anca tacàa i francees che se ritiraven de l'altra part del [[Ren]]. == La campagna de Francia del 1814 == [[Archivi:Meissonier - 1814, Campagne de France.jpg|thumb|La campagna de Francia, [[Jean-Louis-Ernest Meissonier]]]] Dopu de vess pasàa per ij campagn disastroos del 1812 in [[Rusia]] e del [[1813]] in [[Alemània]], el Napuleoon l'hàa cometüu l'eror de minga acetàa la pàas che i sò nemìs ghe proponeven, limitand la Francia aj sò confin naturali dij [[Alp]] e dèl [[Rèn]]. Adess lù el se trovava cont l'esercit formàa de soldàa nuvej, contra ij ingles del [[Wellington]] e ij prusian che eran om de esperienza. El ghe s'era metüu contra giamoo de un quaj temp anca el sò maresciall [[Bernadotte]], che l'era divegnìi princip de [[Svèzia]]. Nonustant tuttscoss el Napuleoon el toeva vitòrij a [[Brienne]], [[La Rothiere]], [[Champaubert]], [[Montmiral]], [[Chateau Thierry]], [[Vauchamps]], [[Montreau]] e [[Craonne]], el maresciall Macdonald el vegniva però sconfitt a [[Bar-sur-Aube]] e ij maresciall [[Mortier]] e [[Marmont]] a [[La Fere-Champenoise]]. Anca si l'era pusè debol l'è stàa constrett a lanciàa l'atach contra el [[Blücher]] a [[Laon]], in dove che l'è stàa sconfigiüu. Subit dopu l'hàa perdüu ancamò contra el [[Schwarzenberg]], austriach, a [[Arcis-sur-Aube]]. Mentra ch'el tornava a Paris per dagh ona mann al Marmont e al Mortier, questi chi s'eren giamoo arees. El 31 de Marz Paris la vegniva ocupada, e in d'una setimana i sò maresciall el convinceven a abdicàa, cosa che l'è avegnida el 11 de avril. == L'ìsula d'Elba == [[Archivi:Leo_von_Klenze_002.jpg|thumb|Napuleoon a [[Portoferraio]], [[Leo von Klenze]]]] Despö de la abdicazioun a [[Fontainebleau]] el Napouleoun l'è stad mandad a l'[[Ìsoula d'Elba]], indoù che l'è rivad el 4 de maj del 1814. L'ha poudud tegnir ouna scorta de mila òmegn, e l'ha counservad el tìtoul de emperadour (de l'Elba). Al principi el Bonaparte el s'è empegnad a refourmar el gouern de l'ìsoula, ma bein prest l'ha coumençad a pensar a retournar a Parix indoù in sul tron l'era stad metud el Louïx XVìiI. El 26 de fevraer el Napouleoun el scapava de l'ìsoula d'Elba. == I cent dì == Napuleoon, scapand de l'[[Elba]] e l'è sbarcàa visin a [[Cannes]] con 600 omen de la soa guardia, e el s'è subit rees cont che la [[Francia]] a l'era minga suddisfada del re [[Luis XVìiI]]. A [[Grenoble]] el quint regiment l'era stàa mandàa per restall, ma ij sò omen sont pasàa con't l'imperador. Tucc i trupp inviàa contra de lù pasaven de la soa part, tant che se dìis che lù l'abia inviàa un mesagg al Re che 'l diseva 'càar fradell, smett de mandamm altri omen, ghe ne hoo asee'. El 19 del marz el Re el scapava e l dì dopu Napuleoon el formava el nöf Govèrno. Dopu dù mees de quand che l'è rivàa in Francia el gh'aveva 280.000 omen al sò comand. Contra de lù han cominciàa a movess el Duca de [[Wellington]] cont 110.000 omen e el prusian [[Blücher]] cont 120.000. Napuleoon l'hàa rapidament invadüu el [[Belgi]] cont 125.000 omen per dividd i ingles e i prusian. El voreva tacàa prima i tudesgh, mandand el maresciall [[Ney]] conta ij ingles. El 16 de giugn Napuleoon el tacava i prusian a [[Ligny]], dandegh al Ney el ordin de avanzàa vers [[Quater Bras]]. A Ligny i francees han vinciüu, ma a Quatre Brass un grupètt de ingles l'è stàa bon de fermàa el Ney finna a l'arriv dj rinforzi. El fàat de mingia ciapàa la postazion l'è stàa quèl che l'hàa condizionàa la campagna. El 18 Napuleoon el mandava un corp comandàa del [[Grouchy]] contra i prusiàn e l'hàa tacàa el Wellington, ma quand che finalment el pareva riessìi a sfondàa hìin rivàa la plu part dij prusian e la bataja la s'è decidida inscì. In del istess dì el Glouchy a [[Wavre]] el bateva solament un corp minor dj prusian. Tornàa indree a [[Paris]], el [[Davout]] l'hàa domandàa al Bònapart de combat ancamò, del moment che in del istess temp un'alter esercit francees l'aveva scunfigiüu i austriach, ma l'imperador el se sentiva stracch e el 22 de giugn l'hàa abdicàa anmò. == Sant'Èlena == Dopu de la sua bataja final a [[Waterloo]], Napuleoon l'hàa pasàa des setiman in sù la nav inglesa 'Northumberland'. La sua destinazion l'è stada [[Sant'Elena]], una isulèta controlada dij ingles a pusee de 2000 km de la costa de l'[[Africa]]. La cà in dove el doveva stàa, ciamada 'Longwood', l'era non anmò finida quand l'imperador l'è arivàa, inscì l'è stàa costrett a stàa près de una familia inglesa, i 'Balcombes', in cà da lor. El raport con el governadur de l'isula, Sir [[Hudson Lowe]], l'era minga bon, e l'imperador el s'è lamentàa diversi volt del tratament ricevüu: el Bonapart el se lamentava de podee minga cavalcàa senza la scorta inglesa, e anca del fatt che el Governadur el ciamava 'General Bonapart' mentra che lù el voreva ves ciamàa 'Vossa Maistàa'. Napuleoon el se lamentava anca de veggh minga roba de mangia suficient per lù e i sò acompagnadoor, ma in dej document de l'epoca el risulta che ij ingles ghe pasaven tucc i dì la belezza de 40 kg de carna, nöf pulaster e dersett butej de vin! {{DEFAULTSORT:Napoleon, Bonapart}} [[Categuria:Imperador frances|Napoleon]] [[Categuria:Bonapart|Napoleon]] [[Categuria:Nassüü in Francia]] [[Categoria:nassuu in del 1769]] [[Categoria:Mort in del 1821]] hrb33spt3u3hakcmtr1zy9ootnptrd5 0 2783 1111209 976755 2022-07-19T20:31:28Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} '''Allan Kardec''' ([[Liun]], [[03_10|3 d'utùber]] [[1804]] - [[Paris]], [[31_03|31 de márs]] [[1869]]) a l'è el pseudònim del '''Hippolyte Léon Denizard Rivail'''. El fa i sò primm studi a [[Liun]] e i fa sù a [[Yverdon]] in [[Svizzera]], a l'istitut del famos professor [[Johann Heinrich Pestalozzi|Pestalozzi]], cognossuu per vess vun di pussee respetaa center d'insegnament de tutta [[Europa]], e per el qual hinn passaa famos intellettual de quell'epoca. El se dedica a fond a la [[linguistica]], e 'l parla correttament [[todesch]], [[ingles]], [[spagnoeu]] e [[olandes]].<br> De retorn a [[Paris]], el fonda là on istitut d'insegnament somejant a quell d'Yverdon. El pubblica sossenn liber: * [http://www.allan-kardec.com/Allan_Kardec/Le_livre_des_esprits/le.htm ''Le Livre des Esprits''] ([[1857]]) * [https://archive.is/20121225010549/spirite.free.fr/ouvrages/lm.htm ''Le Livre des Médiums''] ([[1861]]) * [https://archive.is/20121225025414/spirite.free.fr/ouvrages/evangile.htm ''L'Évangile selon le Spiritisme''] ([[1864]]) * [https://archive.is/20121225102546/spirite.free.fr/ouvrages/ciel0.htm ''Le Ciel et L'Enfer''] ([[1865]]) * ''La Genèse'' ([[1868]]). In del [[1854]] a 50 agn, el sent parlà per la prima voeulta del fenòmen di tavol giratòri; el [[18 03|18 april]] del [[1857]] el pubblica ''Le Livre des Esprits'' ("El liber di Spirit"), per el qual al è cognossuu incoeu.<br> I sò investigazion in del territòri del [[spiritismo]] el pòrten a cambiàss el nòmm de ''Hippolyte Leon'' a ''Allan Kardec'', dòpo vesses recordaa d'ona vita anterior in de la qual el gh'aveva quest nòmm chì. ==Ligamm de foeura== *[http://www.allan-kardec.com/ ALLAN KARDEC : spiritismu, spiritism…] {{DEFAULTSORT:Kardec, Allan}} [[Categuria:Pedagòoch]] [[Categuria:Nassüü in Alvernia-Roden-Alp]] r06mn1c6z4q7ak8vhq4icg2nw0efmjf 0 2793 1111271 1087998 2022-07-19T20:43:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Lista1000}} {{f}} [[Archivi:Albert_Einstein_Head.jpg|thumb|right|222px|Albert Einstein, futugrafaa da l'Oren J. Turner in del [[1947]].]] L''''Albert Einstein''' l'è staa vün di püssee grand scienziaa dela storia. L'era un fisich, e in de la sò vita l'ha faa un bel poo de scuvert che han cambiaa tüt in del mund de la fisica. L'è staa però minga dumà un fisich, ma el s'è ucupaa anca de filusufia e, in di sò ültim ann in [[America]], anca de pulitica (eren i ann dela [[Segonda Guera Mondial|segunda guera mundial]]). == La giuventü == Albert Einstein l'è nassüü a [[Ülma]], in [[Germania]], el 14 de marz del [[1879]]; i sò gent eren dü giüdee, sa ciamaven Hermann Einstein e Pauline Koch e gh'eren un stabiliment de machinari eletrich. Vist che la sò familia l'è stada spess in dificultà ecunomich, l'ha duvüü cambià cà un muntun de völt quand l'era amò piscinin; l'è stà de cà a [[Münegh]], a [[Pavia]], e pö amò a [[Berna]], in [[Svizzera]]. Propi per quest, Einstein l'era un bagain cunt i sò prublemi (forsi al gh'era anca la [[dislessia]]), e al nava minga begn a scöra (adiritüra sa dis che l'era un asen in matematica). In tüt i modi, l'è andaa inanz cunt i scör e l'ha ciapaa ul diploma ad [[Aarau]], semper in Svizzera, in del [[1896]]. In del [[1898]] l'ha cugnussüü una tusa serba che la se ciamava [[Mileva Maric]]; quatr'ann dopu gh'han avüü una tuseta, Lieserl (ca però l'è morta amò piscinina). Intant, Albert l'era riüssii a utegnì la citadinanza svizzera e a entrà in del Pulitecnich de [[Zürich]] (''Eidgenössische Technische Hochschule''). == Einstein cumè scienziaa == [[Archivi:Einstein Plaque.jpg|thumb|left|250px|La placa in sel palass [[Olivazzi]] in Via Bigli a [[Milan]]]] In del 1905, intant che 'l lavurava a l'üfizi di brevet a Berna, Einstein l'ha püblicss un articul de fisica, ciamaa in tudesch "''Zur Elektrodynamik bewegter Körper'' ("''L'eletrudinamica di rob in muviment''"), induve che se parla de l'interaziun di rob carich (vör dì cunt una [[carica eletrica]]) cunt ul [[camp eletrumagnetich]], e de cume tüta 'sta roba la cambia a segunda che la persuna che la varda l'è ferma o la se möv. Da chi la sa svilüparà, in di ann, la teuria de la [[Relatività ristreta]].<br /> Semper del [[1905]] l'è un alter articul che parla de l'[[efet fotueletrich]]; da quel articul chì, dopu un quai ann, la nassarà la broca dela Fisica ciamada [[mecanica quantistica]]. Per finì quel'ann triunfal, l'à anca metüü in pee la teuria del [[motu brownian]]. Intant che 'l faseva tüta 'sta roba, l'à anca cuminciaa a insegnà in di üniversità (prima a Berna, pö a [[Praga]] e, dopu ul [[1914]], a [[Berlin]]). In del [[1915]] Einstein l'ha pö prupost una teuria relativistica della gravitaziun, che la sarà pö cugnüssuda cumè la teuria de la [[Relatività general]]; l'è chì che se cumencia a parlà del cuncet del [[spazi-temp]] a 4 dimensiun. Da sübit 'sta teuria l'ha cuminciaa a stàgh in süi bal ai alter scienziaa: prim, perché l'era inuvativa, e a dàgh a trà a la teuria el vureva dì trà via un bel toch de la [[fisica clasica]]; segund, perchè l'era una teuria che la vegniva da un ragiunament matematich, e minga dai uservaziun; terz, perchè la matematica che l'era duperada l'era tropa dificila. Ma Einstein l'ha sugütaa a cercà de validàla, e 'l gh'è riüssii in del [[1919]], ann che gh'è stà un [[eclissi]] de Sù; han faa dü misüraziun e 'l s'è vist che la [[massa]] del Sù ghe faseva cambià la traietoria a la [[lüs]] di [[stel]].<br /> Per ul sò lavurà a pruposit del'efet fotueletrich gh'han daa, in del [[1921]], ul [[Nobel]] per la Fisica. In di quii ann lì Einstein l'è partii cunt i sò ricerch de truvà di spiegaziun diferent per i fenomen quantistich, vist che anca a lü la mecanica quantistica la ghe nava un poo de travers (vist che se parla de prubabilità e minga de efet reai); ai gent che inveci ghe piaseva 'sta teuria ghe respundeva "''Diu al giüga minga a dadi''". In del [[1933]], intant che l'era diretur de l'istitüt de fisica a Berlin, ul guvernu de [[Hitler]] l'ha faa una legg aposta per cascià via tütt i prufesur giüdee; a quel temp lì Einstein l'era anca prufesur a l'üniversità de [[Princeton]], in America, e alura l'à ciapaa sü e l'è scapaa da la Germania. In del [[1940]] l'ha ciapaa la citadinanza americana. In di sò ann in America, Einstein l'ha lavuraa per truvà una teuria per met insema la [[gravità]] e la [[forza eletrumagnetica]]. Lü l'era minga amò a cunuscenza di alter dò [[forz fundamentai]]: la [[forza nüclear forta]] e la [[forza nüclear debul]], che hin staa scuvert dopu che lü l'è mort. La teuria che l'è vegnüda fö l'era minga però tüta giüsta. Einstein l'è mort a Princeton, ul 18 de april del [[1955]]. In del mund dela scienza, Einstein l'è stà verament rivulüziunari, instess de [[Isaac Newton]] ai sò temp. L'è stà però anca un scienziaa unest, che l'ha minga negaa i rob che ghe piaseven nò (ad esempi cume l'ha faa cun la mecanica quantistica). {{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}} [[Categuria:Nassüü in Germania]] [[Categuria:Fiseg todesch]] [[Category:Nassuu in del 1879]][[Category:Mort in del 1955]] isr9wjfuo64dk7u72ykqqpuycl6h3x5 0 2928 1111214 1093429 2022-07-19T20:32:20Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Francesco Hayez - Ritratto di Alessandro Manzoni.jpg|thumb|350px|Don Lisander Manzon par el [[Cecu Hayez]]]] El '''Lissander Manzon''', un di scrittor e poetta pussee important de la litteradura taliana, l'è nassuu a [[Milan]] el 7 de marz del [[1785]], fioeu de la Giulia Beccaria. El sò avol l'eva el famos [[Cesar Beccaria|Ceser Beccaria]]. El sò [[pader]] official l'eva el Peder Manzon, ma per davera Lisander l'eva el fioeu de Giovann Verri, el fradèl del [[Verri|Peder Verri]]. I so lengov mader i eren el [[lombard]] e 'l [[frances]], e per imprend l'[[italian]] l'ha dovuu studià minga poch. I sò gent se separen quand che 'l Lisander l'è ancamò piscininn e la sura Giulia la va a viv insèmma al [[Carl Imbonati]]. El Lisander el va a scoeura in del colleg di pader Somasch a [[Lugan]] e poeu in del colleg di pader [[Barnabitt]] a [[Milan]]. In del [[1808]] a [[Milan]], el toeu per miee l'[[Enrichetta Blondel]] che l'eva calvinista e tucc e duu deciden de andà a fà part de la Gésa Cattòlega. Per daggh cunt a tucc de la soa conversion el scriv i [[Inni sacri]]. In del [[1818]] el Lisander el gh'ha de vend el patrimoni che l'heva ereditáa del pader. L'ann apôs el scriv ona tragedia [[Il Conte di Carmagnola]] e poeu in del [[1821]] el poemma [[Il cinque maggio]] in occasion de la mòrt de [[Napuleon|Napuleon Bonapart]]. El sò liber pussee famos l'è el romanz [[I promessi sposi]], ona storia de duu popolan in del Sesgent, che però la tratta de la storia europeja in chel period. El liber l'è staa scrivuu pussee d'ona volta; la prima volta l'eva intitolaa [[Fermo e Lucia]], poeu 'l Lisander l'à deciduu in del [[1822]] de scrivel in toscann, perché el pensava che el dialett toscan el fudess l'italian pussee corregiuu. In tra i sò oeuver pussee important se regorden anca l'[[Adelchi]] e la [[Storia della colonna infame]]. A la fin de la sò vita 'l Lisander el g'ha avuu di gross dispiasè: in del [[1833]] la moeur la soa miee, sò mader e anch on quejvun di sò fioeu. El Lisander el toeu miee ona segonda volta cont la [[Teresa Borri]], ma anca lée la moeur. Domà duu di noeuf bagaj che 'l Lisander el g'ha avuu di sò duu matrimòni vivaran pussee a longh de lù. Quand ch'el moeur anca el sò fioeu pussee grand, Pier Luis, in del 28 avril del [[1873]], el Lisander el ghe la fà pu. El 22 de magg el devegn malaa de meningitt e el moeur anca lù. Al sò funeral, a Milan, gh'è vegnuu anch i personalitaa pussee important de l'epoca. In del [[1874]], [[Giusep Verdi]] l'ha scrivuu la [[Messa di requiem]] inscí de faggh onor al sò regord. El Sepólcher del Lisander Manzon, o ''don Lisander'', coma ch'el ciamen i Milanes, el se troeuva in del sitt d'onor in del Famedi del [[Cimiteri Monumental (Milan)|Foppón Monumental]] de [[Milan]]. ==Ligamm de Foeu== * [http://www.classicitaliani.it/index060.htm Progetto Alessandro Manzoni] * [http://www.liberliber.it/biblioteca/m/manzoni/index.htm E-Book Manzoni (LiberLiber.it)] * [http://www.bibliotecaitaliana.it/ScrittoriItalia/catalogo/show-text.xq?textID=mets.si172 ''I promessi sposi''] ([[1933]])" [[Laterza]] * [http://it.wikisource.org/wiki/Categoria:Testi_di_Alessandro_Manzoni Wikisource] ==Interprogèt== *[[oldwikisource:Author:Alessandro Manzoni|lmo.wikisource]] **[[oldwikisource:A Carlo Porta (Manzoni)|A Carlo Porta]] {{DEFAULTSORT:Manzon, Lisander}} [[Categoria:Leterad italian]] [[Categoria:Nassud a Milan]] [[Categoria:Nassuu in del 1785]] [[Categoria:Mort in del 1873]] l4jzpc7s7ka15732fef2zwljlrx23fj 0 3381 1111229 1086814 2022-07-19T20:34:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{livell aministrativ |siglaStat=ITA |numerLivell=2 |Livell1={{IT-LOM}} |stat={{ITA}} |capitala={{banderina|nom=[[Milan]]|imajin=File:Flag of Milan.svg}} |linkStema=Archivi:Provincia di Milano-Stemma.png }} La '''Provincia de Milan''' ([[Italian]]: ''Provincia di Milano'') (in cœu ciamada ''Città metropolitana de Milan'') a l'è ona provincia de la [[Lombardia]] che la cunta pussee de trii milion de abitant e per quèst motiv a l'è la terza provincia pussee popolada de tuta l'[[Italia]]. La confina a nòrd con la [[Provincia de Vares]] e la noeuva [[Provincia de Munscia e Brianza]], a est con la [[Provincia de Bergom]], la [[Provincia de Cremona]] e la [[Provincia de Lòd]], a sud con la [[Provincia de Pavia]] e a òvest con la [[Provincia de Noara]]. La gh'hà anca on'''exclave'', el comun de [[San Colomban al Lamber]], che se troeuva intra i Provincc de Lòd e Pavia. L'è nassuda in del [[1797]] del vegg [[ducaa de Milan]] (al temp sòtta el domini dij Austriach) cont el nòmm de ''Departement de l'Olòna''. In del [[1815]], quand l'è nassuu el [[Règn Lombard-Vènet]] la gh'è stada ona division de la [[Provincia de Pavia]]. In del [[1862]], subit dòpo l'[[Unitaa d'Italia]] i Savòja gh'hann giontaa la [[Provincia de Lòd]], che l'è stada tacada fina al [[1992]]. Infin, in del [[2004]] l'è nassuda la [[Provincia de Monscia e Brianza]], che l'è diventàa ona realtaa in del [[2009]]. A partì dal primm de sgenee 2015, la pruincia a l'è stada sopressa e 'l sò post a l'è staa ciapaa da la [[cità metropolitana de Milan]]. == Geografia == La Provincia de Milàn la se troeuva in de la Lombardia del nòrd-òvest, in de la zòna de l'Alta Pianura situada intra el Tisin a òvest e l'Ada a est. El primm el nass in [[Svizzera]] e'l finiss in del Pò arent a Pavia; l'alter el vegn del Lagh de Còmm e'l finiss in del Pò intra i provincc de Lòd e Cremona. Alter fiumm important hinn el [[Lamber]], che'l passa a est de [[Milàn]] (quartee de Lambraa) e'l confluiss (finiss dent) in del Pò a [[Òri Litta]] (LO), e 'l Seves, che inveci el vegn di colinn del Comasch e poeu el riva drent a la [[Martesana]]. On important aspett de la idrografia milanesa hinn i [[Navili]], canai ch'i hann faa i [[Duch de Milan]] duranta l'Etaa de Mezz e anca dòpo per podè trasportà i prei per fà sù el Dòmm (che l'è anmò in costruzion). Anca se la pussee part l'hann sarada, resten anmò in vita el [[Navili Grand]], el [[Navili Paves]] e la [[Martesana]]. Ma gh'hinn anca alter canai, comè el Villoresi. In de la Provincia de Milan a gh'è on gran numer de parch, e regordom el [[Parch Ada Nòrd]] e 'l Parch de la [[Val del Tisin]]. == Stòria == La stòria de la Provincia de Milan l'è ligada a quèlla del capploeugh, che el gh'ha avuu i istess sòrt. Abitada prima di [[Insuber]] e poeu di Gall, la zòna l'è stada ciapada di Roman arent al 200 prima de Crist. Vers la fin de l'Imperi roman, Milàn l'è diventada la capital de l'Imperi. L'è stada poeu invaduda di [[Visigòtt]], di [[Longobard]] (di quai el vegn el nòmm "Lombardia") e di [[Franch]]. L'è stada donca sòtta el [[Sacro Roman Imperi]] ma l'ha vist la nassida de on gran numer de comun indipendent. Dòpo el period comunal, tutt el teritòri l'è staa ciappaa di Signor de Milan, che l'hann governaa fina a la rivada di Frances e di Spagnoeu. Per dusent ann el [[Ducaa de Milan]] l'è staa rett di Asburgh de Spagna, fina a quand, dòpo la [[Guerra de Succession Spagnoeula]], el domini l'è passaa a l'Imperi d'Austria che l'ha tegnuu (a part duranta i invasion del [[Napoleon]]) per alter cent'ann. La Lombardia occidental l'è staa loeugh de on gran numer de batali duranta la Segonda Guerra de Indipendenza ([[1859]]), a la fin de la qual l'è stada unida al [[Regn de Sardegna]], che duu ann dòpo ([[1861]]) l'è diventaa el [[Regn d'Italia]]. De chì, la stòria l'è compagna de quella italiana. ==Lengua== La lengua ofizzial e pussee spantegada in sul territori l'è l'italian. Milan l'è vun di center de iradiazzion de l'italian modern.<br> In ogni cas, el resist ancamò el lombard 'me lengua local, anca se in d'ona posizzion semper pussee precaria. El milanes l'è la variant pussee prestigiosa del lombard ocidental, che l'è ancamò bona de influenzà i dialett di caploeugh provinciai.<br> Del pont de vista dialettal, la provincia milanesa la pò vess spartida in d'ona quai sotta-zona, a segonda di center minor: a ovest a gh'è 'l magentin e 'l biegrassin, a sud el binaschin (che 'l se vesina al paves), a sud-est el meregnanin (ormai lodesan), a est e nord-est el brianzoeu. La zona de Legnan la ved la presenza del dialett bustocch-legnanes che, anca se l'è ciarament ocidental, el gh'ha di caratteristegh proppi originai. {{Pruvinz Lumbardìa}} [[Categuria:Pruvincia de Milan]] ozleiz4eegjnpr1zdb6x7sni6o78hyr 0 6768 1111294 1098646 2022-07-19T20:47:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{SBOZZ}} {{f}} [[Archivi:Neutron quark structure.svg|right|thumb|250px|La strütüra del neütrun, fada de tri [[Quark]] ]] El '''neütrun''' a l'è una [[partisela sübatomiga]] senza [[carega eletriga]] e de [[massa]] 939.573 MeV/c² o 1.008 664 915 (78) u (1.6749 × 10−27 kg, poch püssee d'un [[prutun]]). El so [[spin]] a l'è ½, e l'è dunca un [[fermiun]]. La so [[antipartisela]] a l'è l'antineütrun. El neütrun a l'è minga una [[partisela elementara]] perchè l'è fada de alter partisel: i [[quark]]. El neütrun a l'è classifegaa 'me bariun, e l'è faa de dü quark down e un quark up. Föra del nücli, i neütrun gh'hann una vita cürta, cun semivita de pressapoch 15 [[menüü]]. I decaden in d'un prutun e emeten un [[eletrun]] e un [[neütrin]], in acordi a la reaziun: :<math>n \rightarrow p^+ + e^- + \bar{\nu}_e</math> Insema ai prutun, i neütrun furmen el [[nücli]] de l'[[atum]]. Neütrun e prutun vegnen ciamaa anca [[nücleun]]. [[Categoria:Chimica]] [[Categoria:Fisega]] 25e6ui4t806yxpjb3aqiyc8hx3ap64r 0 6846 1111273 1091160 2022-07-19T20:43:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Lista1000}} {{f}} La '''filusufia''' a l'è una scenza (u ''disciplina'') che la dupera la [[logica]] u el ragiunament per cercà de dà una spiegaziun del mund, de la natüra e del post de l'om in del [[mund]] (e, in manera püssee estesa, in de l'[[Ünivers]]); l'è stada anca definida cume el [[stüdi]] dii cuncètt fundamentaj ingabulaa cunt el [[pensee]], l'aziun, la [[realtà]]. In general la filusufia la gh'hà no un metud rigid, vist che anca quel che rapresenta la filusufia el cambia a segunda de la cultüra de riferiment.<br /> El termin filusufia l'è staa cataa dal [[grech]]: "Φιλοσοφία" (''filosofía'') al vör dí ''amur per la cunuscenza''.<br /> La filusufia l'è no, uviament, una ''scenza esata'', vist che i quistiun filusofich se poden minga tratà cunt un metud empirich, ma l'è gnanca cumè la [[religiun]] perchè l'è minga nassüda da una rivelaziun. Una definiziun la vegn dal ''Diziunari Oxford de Filusufia'', che la definiss la riflesiun filusofica cume derivada diretament da la pratica nurmal de tutt i camp de ricerca inteletüal. In di ann indree, defat, la [[fisica]] l'era inscì ligada al cuncett filusofich che l'era ciamada ''filusufia natüral''; prima ammò, al temp di [[Civiltà greca|grech antich]], la filusufia l'era cunsiderada semplicement cume desideri de [[cunuscenza]] e dunca cume stüdi, cume usservaziun del mund, spartii da i rob materiaj cunsideraa roba "bassa".<br /> Ghe vör dì che, generalment, in del parlà de tütt i dì, se dupera la parola ''filusufia'' de indicà tütt i credenz e i maner de vedè la vita di diferent persun.<br /> == Broch de la filusufia == La filusufia la gh'ha tanti broch diferent, vist che se pò truà una "filusufia" per tütt i rob ca vegnen stüdiaa; in particular, però, gh'è una quaj broca che la gh'ha püssee impurtanza di alter: * [[Epistemulugia]]: la parla de la filusufia de la [[scénza]]; segund un'altra manera de vedèla, però, la sa pò riferì anca a la filusufìa de la cunuscenza (''[[gnuseulugia]]''); * [[Estetica]]: el stüdi de quistiun cume l'[[art]] e ul ''bel''; * [[Etica]]: sa sforza de vedè se una quaj aziun a l'è giüsta u sbajada, e de cume se pò duperà per remedià a prublem de cuscenza; * [[Metafisica]]: dal prefiss [[Grech Antich|grech]] ''metà'', el stüdi de tütt i rob föra del dumini del percepibil; * a gh'hin pö anca tütt i ''filusufii'' di diferent scenz che se stüdien, che vàrden el ben e el mal del stüdi scentifich e cerchen de dà una man a remedià a i prublem che nassen de meneman che se va inanz cunt el stüdi: se stüdien dunca la ''filusufia de la [[pulitica]]'', la ''filusufia de la [[storia]]'', la ''filusufia de la [[biulugia]]'', e.v.i.. [[Categoria:Filosofia]] rmu29x8r76aci3w5t0gxvsqssbhbtxx 0 8165 1111203 1099324 2022-07-19T20:29:28Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Stat |nomAbitants=Todesch |nomAdess=Germania |nomIntreg=Republega Federala Tedesca |nomOfiçal=Bundesrepublik Deutschland |linkBandera=File:Flag of Germany.svg |linkStema=File:Coat_of_Arms_of_Germany.svg |linkLocalizazion=Archivi:EU-Germany.svg |mot=Einigkeit und Recht und Freiheit (Unitaa, diritt e libertaa)| |lenguaOfiçal= |capitala=[[Berlin]] |govern=[[Republega federala parlamentar]]| |lesta di capi de govern = [[Bundeskanzler]] |primMinister= [[Angela Merkel]] |superfixTotala=357.050 |superfixOrden=63 |popolazionTotala=82.438.000 |popolazionOrden=14 |popolazionDensitaa=231 |popolazionDensitaaOrden=50 |valuda=[[Euro]] |orari=[[UTC+1]]<br><small>[[UTC+2]] ([[ora legala]])</small> |in=[[Das Lied der Deutschen]] (El cant di Todesch) |domini_TLD=de |telefono= |festa= 3 de otober |stat de prima = {{banderina|imajin=File:Flag of Germany.svg|nom=[[Germania Ovest]]}}{{netar}}{{banderina|imajin=File:Flag of East Germany.svg|nom=[[Germania Est]]}} }} La '''Germania''', official '''Republega Federala de Germania''' ([[todesch]]: ''Bundesrepublik Deutschland'') l'è on paes de l'[[Euròpa]] centro-ocidentala cont pussée de 82 milion d'abitant. El confina cont la [[Francja|Francia]], el [[Belgi]], i [[Paes Bass]], el [[Lüssemburgh|Lussemburgh]], la [[Danimarca|Danemarca]], la [[Pulònia|Polònia]], la [[Republega Ceca]], l'[[Austria]] e la [[Svízzera|Svizera]]. == Nòmm de la Germania in dij lengov minor del paes == ==== Lingov germànegh ==== * [[Alemàn]] (''Alemannisch''): Ditschlånd, Bundesrepublik Ditschlånd; * [[Bavares]] (''Boarisch''): Deitschlånd, Bundesrepublik Deitschlånd; * [[Bass Todesch]] (''Plattdüütsch''): Düütschland, Bundesrepubliek Düütschland; * [[Bass Sasson]] (''Niedersaksisch''): Duutsland, Bondsrippebliek Duutsland; * [[Danes]] (''Dansk''): Tyskland, Forbundsrepublikken Tyskland; * [[Frison]] (''Frysk''): Dútslân, Federale Republyk of Dútslân; * [[Colònegh]] (''Kölsch''): Dütschland, Bonntsreppoblek Dütschland; ==== Lingov S'ciàv ==== * [[Lusazian superior]] (''Hornjoserbsce''): Němska, Němska Zwjazkowa Republika; * [[Lusazian minor]] (''Dolnoserbski''): Nimska, Nimska Zwězkowa Republika; == Teritori, clima e vegetazion == {{...}} == Storia == {{...}} [[Archivi:Maas memel etsch belt_2.PNG|thumb|300px|right|Confin de la Liga Tudesca (Deutscher Bund) menzionaa anch' in del Deutschlandlied]] == Das Deutschlandlied == Das Deutschlandlied l'è l'inn nazional todesch (incoeu però l'unega strofa cantada l'è la tersa) Deutschland, Deutschland über alles, <br /> über alles in der Welt, <br /> wenn es stets zu Schutz und Trutze <br /> brüderlich zusammen hält. <br /> Von der Maas bis an die Memel, von der <br /> Etsch bis an den Belt. <br /> Deutschland, Deutschland über alles, <br /> über alles in der Welt. <br /><br /> Deutsche Frauen, deutsche Treue, <br /> deutscher Wein und deutscher Sang, <br /> sollen in der Welt behalten ihren alten <br /> schönen Klang. <br /> Uns zu edler Tat begeistern unser ganzes <br /> Leben lang. <br /> Deutsche Frauen, deutsche Treue, <br /> deutscher Wein und deutscher Sang. <br /><br /> Einigkeit und Recht und Freiheit für <br /> das deutsche Vaterland, <br /> danach laßt uns alle streben brüderlich mit <br /> Herz und Hand. <br /> Einigkeit und Recht und Freiheit sind <br /> des Glückes Unterpfand. <br /> Blüh' im Glanze dieses Glückes, blühe <br /> deutsches Vaterland! <br /><br /> Germania, Germania inanz de tüt el rest al mund, <br /> se l'ha resta semper ünida cunt fradelanza <br /> in de la difesa e in del sustegn. <br /> Del fiüm Maas finn al Memel, <br /> de l'Ades finn al Belt. <br /> Germania, Germania inanz de tüt el rest al mund. <br /><br /> Tusann tudesch, fideltaa tudesca, <br /> vin tudesch e cant tudesch <br /> gh'hann de mantegnì 'l so bel, vegg sun <br /> in del mund. <br /> E ispiràn a nobij aziun per tüta la vita. <br /> Tusann tudesch, fideltaa tudesca, <br /> vin tudesch e cant tudesch. <br /><br /> Ünidaa e driss e libertaa per <br /> la patria tudesca <br /> pruèmegh tücc insema a utegnij, <br /> tücc insema cunt anema e corp <br /> Ünidaa e driss e libertaa hinn <br /> la prumissa a la felizidaa. <br /> Fiuriss in del sberlüsciá de chela felizidaa chi, <br /> fiuriss, patria tudesca! <br /> == Popolazion == {{...}} == Economia == {{...}} {{Stat de l'Europa}} {{Lista1000}} [[Categuria:Stat de l'Europa]] [[Categuria:Germania| ]] dv7ecf33cm0akdbw0sw06sg2gvqkcv2 0 122700 1111225 1099394 2022-07-19T20:34:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{stat| nomAbitants=polach| nomAdess=Polonia| nomIntreg=Republega Polaca| nomOfiçal=''Rzeczpospolita Polska''| linkBandera=File:Flag of Poland.svg| linkStema=File:Herb Polski.svg| linkLocalizazion=File:EU-Poland.svg| pajinaBandera=Bandera de la Polonia| pajinaStema=Stema de la Polonia| lenguaOfiçala=[[lengua polacca|Polacch]]| capitala=[[Varsavia]]| orari=[[UTC+1]]| govern=[[Republega parlamentara]]| lesta di capi de stat = [[President de la Republega]]| president=[[Andrzej Duda]] <ref name="president"> http://www.askanews.it/nuova-europa/polonia-il-conservatore-andrzej-duda-ha-giurato-da-presidente_711578302.htm </ref>| superfixTotala=312.679| superfixOrden=70| superfixAqua=2,6| popolazionTotala=38.483.957 | popolazionAn=2014| popolazionOrden=34| popolazionDensitaa=123| popolazionDensitaaOrden=63| valuda=[[Złoty]]| proclamazion=| in=[[Mazurek Dąbrowskiego]]| TLD=| telefono=48| festa=11 de november| stat de prima={{banderina|imajin=File:Flag of Poland.svg|nom=[[Republega Popolara de Polonia|Rep. Popol. de Polonia]]}}{{netar}} }} La '''Polònia''' o '''Republega de Polònia''' (in [[Lengua polacca|polacch]]: ''Polska'' o ''Rzeczpospolita Polska'') l'è ona republega che la se troeuva in de l'[[Europa]] centrala. La capital de la Republega Polonesa l'è [[Varsavia]] (''Warszawa'') del [[1596]]. La popolazion l'è de circa 38.484.000<ref>Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność Polski. Stan na 30.06.2014. [http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx].</ref> de person. A l'è tacada a la [[Sluachia|Slovachia]], a la [[Republica Ceca|Republega Ceca]], a l'[[Ucraina]], a la [[Germania]], a la [[Bielorussia|Russia Bianca]], la [[Lituania]] e a la [[Federazion Russa]] (''exclave'' de [[Kaliningrad]]).<br /> Del magg del [[2004]] a l'è on member de l'[[Union Europea]] e dal 15 de febrar 1991 del [[Grupp de Visegrád]]. ==Storia== ===L'unificazion=== In la Polònia viveven da temp popolazion slav, ma se unissen domà lung el secol quell de 10. <ref name="ragazzi"> {{it}} http://www.treccani.it/enciclopedia/storia-della-polonia_(Enciclopedia-dei-ragazzi)/ </ref> El cap di tribu l'era el [[Mieszko I]]. <ref name="name"/> In quej agn la se spantega la religion cristiana, e i fan di persecuzion contra i [[paganesim|pagan]]. <ref name="name"/> Proppi in de l'ann 1000 la [[Gesa Polaca]] la fa su la sò prima provincia. <ref name"contest"> {{it}} http://lcalighieri.racine.ra.it/rivolcopOLD/copernico/contesto%20polacco.htm </ref> ===El regn Polacch e Litoan=== [[Archivi:Szczerbiec Wawel crop.jpg|miniatura|left|La [[Szczerbiec]], simbol del Regn Polacch.]] A metà del secol quell de 13, la Polònia la diventa on vassal de ona importanta fameja litoana, quella di ''Jagellon''. Questa fameja la fa su on potent regn, e per la Polònia l'è on period de grand splindor. <ref name="ragazzi"/> <ref name="name"> {{it}} http://www.polonia.name/storia-della-polonia-dal-1000-alla-fine-del-1500.html </ref> Semper in quej agn, i [[Cavajee Teutonegh]] recognossen la Polònia. I du paes eren staa in guerra per tant agn. <ref name="name"/> ====La crisi==== Ma, in del secol quell de 15, la fameja la finìss. La Polònia la cad in man di potenz forest, el sò apparat social el vegn dominaa da la [[nobiltà]], e hinn perduu tant terr. <ref name="ragazzi"/> <br> Tra l'alter, la [[monarchia]] la vegn [[monarchia elettiva|a elezzion]], e i nobil paghen minga i [[tass]]. <ref name="name"/> ===La spartizion=== In del secol quell de 18, la Polònia la scompariss di cart e i sò terr vegnen part di [[Austria]], [[Prussia]] e [[Russia]]. <ref name="ragazzi"/> ===El noeuv stat=== In del ann 1815 el [[Congress de Viena]] desìd de fa ona Polònia sota 'l controll del [[Imper de la Russia]]. <ref name="ragazzi"/> A la fìn de la [[prima guera mondiala]] la Polònia la rinass 'me Stat indipendent sota la guida del General [[Jozef Pilsudzki]], che 'l tira in pè on regim dittatorial. <ref name="ragazzi"/> In di fatt, in Polònia, già dal ann 1830, i gh'eren di mot rivoluzionari. ===L'invasion todesca=== {{Varda anca|Invasion todesca de la Polonia}} [[Archivi:Bundesarchiv Bild 183-E10691, Westerplatte, hissen der Reichskriegsflagge.jpg|miniatura|manzína|Bandiera todesca in Pulònia]] El 1 de setember del 1939 la Germania nazista entra in Polònia. <ref name="nazi"> http://anpi-lissone.over-blog.com/article-34887474.html </ref> L'è l'inizi de la [[Seconda guerra mondial|seconda guerra mondial]]. La Francia e l'Inghiltera dichiaren guera ala Germania per difendé la Polònia. <ref name="guerra"> http://secondoconflitto.altervista.org/campagna_polonia.html </ref> In cinch dì i soldat polach i eren giàmo ritiraa in su la [[Vistola]]. <ref name="guerra"/> El sedes de setember [[Varsavia]] l'era giamò circonsada dai todesc. <ref name="guerra"/> ====L'intervent del Stalin==== El dì dessett, l'[[Armada Rossa]] entra in Polònia. L'intervent l'era giamò deciduu cont el Hitler. El govern polach da ordìn de combàtt i todesc e scapà dai sovietigh. <ref name="guerra"/> Dop quaj temp el govern 'l capìss che la guera l'è perduda e mett me priorità de mandà foeura da paes pussee soldat posibil per fai combàtt cont i aleaa. <ref name="guerra"/> El 25 settember i todesch fan el atacch final a Varsavia, e in du dì i polach se renden.<ref name="guerra"/> [[Archivi:Molotov with Ribbentrop.jpg|miniatura|drita|Molotov e Ribbentrop]] El prim de utuber la marina polonesa la se rende. Quaj di prima el [[Molotov]] e el [[Ribbentrop]] cambien i territori assegnaa. <ref name="guerra"/> A la fin de la guera la Polònia hà perduu 6 milion de person, 2,5 i eren giudee. <ref name="dopoguerra"/> ===El comunism=== El comunism l'era present in Polònia prima de la fin de la guera. E han fa anca on massacher. <ref name="dopoguerra"/> {{Varda anca|Massacher de Katyń}} Despoeu la guera, la Pulònia va sota l'influenza dela Uniona Sovietiga del Stalin. <ref name="dopoguerra"> {{it}}http://digilander.libero.it/kbogucki/La%20Polonia%20del%20dopoguerra.htm </ref> La [[Conferenza di Jalta]] la approeuva on progett che 'l partiss l'Europa in di zon di influenza, la Polonia la va sotta l'URSS. <ref name="dopoguerra"/> I politegh del Hitler e i migrazion hann garantii a la Polònia on paès quasi intregament cattolegh e i gh'eren minga minoranz etnegh. <ref name="dopoguerra"/> [[Archivi:PKWN manifest.jpg|miniatura|drita|El Manifest]] On governo controlàa dai sovietegh el fa stampà on "Manifest" che el rispetta i idee sovietegh, minga quei di polacch. <ref name="dopoguerra"/> Per esempi, a l'éra scancelada la [[proprietà privada]], eren [[collettivizzazion|collettivizzaa]] i industri e i spazzi. <ref name="dopoguerra"/> Lung i agn 1950 el Occident se rend cunt che el governo comunista l'era ona dittadura, vist anca che i sovietegh, inveci de collaborà cont i polacch, voeur la pussee total obidienza e la riva foeura ona ribellion e 'l [[KGB]] el mett in pee 'na campàgna de repression. <ref name="dopoguerra"/> In del ann 1947 el Partii Comunista el vinc i consultazzion, anca se i eren minga tropp liber. <ref name="dopoguerra"/> ====La Republega Popolar==== Sota la guida del Stalin, la Polònia istituìss ona nazion [[stalinista]]. <ref name="dopoguerra"/> I polacch, per la pupart cattolegh, hinn minga tropp felìs di atacch a la Gesa, ch'hinn quaj sistemategh. In l'ann 1950 el governo el confisca tucc i ben de la Gesa, ma minga i Gess e i cimiteri. Cun la costituzion del 1952 la nass offizialment la '''Polska Rzeczpospolita Ludowa''', in lombard ''Republega Popolara Polacca''. <br> Legalment, el sovran a l'era el Popol, ma in pratega governava domà el Partii, minga democraticament. <ref name="dopoguerra"/> Quand el nass el [[Patt de Varsavia ]], l'armada polacca l'era el segund puusee fort de la lianza. <ref name="dopoguerra"/> =====Govern del Gomulka===== Quand che el moeur el Stalin la scomincia la [[destalinizzazion]], che la voeur eliminà i trasc del Stalin. In del midemm annn el president polacch, el [[Bolesław Bierut]], el moeur in Russia. <br> El popol fa di manifestaziun contra el governo, e moeuren 53 personn in du dì. <ref name="dopoguerra"/> L'è elegiuu 'me noeuv president el Gomulka. El noeuv president l'era contra el Stalin, che l'avea faa menà via. <ref name="tre2"> http://www.treccani.it/enciclopedia/wladislaw-gomulka/ </ref> I sò riform voreven tirà in pè on "[[Socialism nazional]]". I van minga tropp ben e, in l'ann 1970, dop di rivolt a [[Danzica]], el se dimett <ref name="tre2"/> ====La fin del comunism==== In del ann 1980 el governo, vist di rivolt, mett il diritt de scioperà. <ref name="ragazzi"/> El Sindacaa di operari del Port di [[Danzica]], el [[Solidarność]], el nass in l'ann 1980 dopo di protest, e a l'è mituu foeura legg del Regimm. <ref name="solid"> www​.treccani.it/enciclopedia/solidarnosc </ref> El general Jaruzelski, el cap di comunista, el fa menà via el [[Lech Wałęsa]], che l'era a cap del sindacaa. El regim mett anca la [[legg marzial]] <ref> http://www.pbmstoria.it/dizionari/storia_mod/s/s125.htm</ref> Ma, cont el jut de la [[Gesa catolega]], el siguta a operà clandestinament. <ref name="solid"/> In l'ann 1988 el Rakowski a l'è nominàa noeuv premier. El sò governo el fà di riform che aumenten i libertà, e scancelen tanc idej del comunism. La scomincia la transizion in tra 'l comunism e 'l capitalism democrategh. <ref name="storico">http://storicamente.org/polonia_1989</ref> El Popol l'era minga tropp interesaa, ma el Sindacaa e el partii voeuren fa ona "tavola rotonda" per vedè el futur del paès. <ref name="storico"/> Anca se i pussee radicai di tucc e du i grupp voreven minga incontràss, el se fa e hinn organizaa di consultazion liber. Quej consultazion hinn vinciuu palesement dal Sindacaa. <ref name="storico"/> {{Varda anca|Dottrina Sinatra|Fin del comunism in URSS}} Anca se el podè di comunista l'era minga finii, l'era drè a sgretolass, grazie anca a la noeuva idea del [[Gorbaciov]], che la consentiva ai paes amis del URSS de abolì liberament el comunism. ===Incoeu=== [[Archivi:Podpisanie traktatu UE.jpg|miniatura|manzína|La Polònia firma i trataa europei]] El passagg a la democrazia l'è stà assee calm e tranquili. El president comunista fa minga problemi al govern, e quand el [[Lech Wałęsa|Walesa]] voeur consultazion presidenziali prima del termin, el se dimett senza fa problemi. <ref name="storico"/> I consultaziun venien vinciuu dal Lech Walesa, che 'l diventa president de la Polònia dal 1991 al 1995, anca se dop el so partit el perd on fracch de vot. <ref name="solid"/> Incoeu l'economia polaca l'è assee granda, e i sò cittadin viven ben, soratutt per vess staa in on paes comunista. <ref name="eco"> http://www.limesonline.com/come-la-polonia-e-diventata-ricca/57070 </ref> Dal 2004 la Polònia l'è in de la [[NATO]], e dal 2004 del [[Union Europea]]. <ref> http://www.liceoberchet.gov.it/ricerche/geo5d_06/csi/polonia.htm </ref> ==Coltura== ===Tradizzion=== In Pulònia, prima de entrà in ona cà, boeugna [[Tradizion de cavass i scarp in del mond|cavàss i scarp]]. Quasi semper el padron el gh'hà di [[sciavatt]] per i ospiti. <ref name="usanze"> {{it}} http://www.italia-polonia.eu/it/tradizioni/186-gesti-e-usanze-in-polonia.html </ref> La Polònia l'è on paes molt catolegh, e i fest me el Natal e la Pasqua hinn important. <ref name="turismo"> http://www.polonia-turismo.it/curiosita.html </ref> ===Inn polach=== {{Varda anca|Mazurek Dabrowskiego}} El inn de la Polònia l'è ona canzon scrita in Itàlia in onor de on general per chiedegh de tornà a ca, in de la Polònia dividuda. Quest inn el cita l'Itàlia e quel talean cita la Polònia, l'è on cas unic al mund. <ref name="dabo"> {{it}} https://quipoloniaeitalia.wordpress.com/2012/10/22/gli-inni-nazionali-italiano-e-polacco/ </ref> ===Bandera Polaca=== {{varda anca|Bandera de la Polonia}} [[Archivi:Flag of Poland.jpg|miniatura|drita]] La bandera de la Polònia l'è assee semplice, dò striss uguai, vuna rossa l'altra bianca. <ref name="bandiera"> {{it}} http://www.staypoland.com/simboli_nazionali.html </ref> La nass a fin ann 1700 e lung el regim di Zar l'era illegal. <ref name="bandiera"/> Lung el comunism, per drovà la bandera i vureven i permess, e l'era quasi semper drovada 'me segn de protesta. <ref name="bandiera"/> == Economia == La moneda ofiziala a l'è el [[zloty]]. Da quand l'è finìi el comunism, el [[PIL]] e i condizion de vita di cittadin hinn aumentàa de brut. <ref name="eco"/> == Organizazion politiga == La Polònia (nòmm offizial: '''Rzeczpospolita Polska''') a l'è ona republega.<br /> El president a l'è el [[Andrzej Duda]] (del [[2015]]).<ref name="president"/><br /> El Prim Minister a l'è la [[Mateusz Morawiecki]] (del [[2017]]). ==== Nòmm de la Polònia in di lingov di minoranz lengoistegh del paes ==== * [[Todesch]] (''Deutsch''): Polen, Republik Polen * [[Ucraines]] (''Ukrajinska''): Pol'šča, Respublika Pol'šča ''(Польща, Республіка Польща)'' * [[Lituan]] (''Lietuvių''): Lenkija, Lenkijos Republika * [[Bieloruss]] (''Belaruskaja''): Polšča, Respublika Polšča ''(Полшча, Рэспубліка Полшча)'' * [[Casciub]] (''Kaszëbski''): Pòlskô, Pòlskô Repùblika ===Parlament=== El parlament el se ciama '''Zgromadzenie Narodowe''', in lombard '''Assemblea nazional'''. L'è dividuu in del ''Senat'' e in de la ''Camera dei deputat'' (Sejm). I president dei du rami de la Zgromadzenie Narodowe se ciàmen ''maresciài''. Lung el comunism gh'era domà el Sejm. El president de la Republega polacca l'è elegiuu direttament di cittadin ogni 5 agn. <br> El sò supplent l'è el Maresciall del Sejm. == Cità in Polònia == * [[Bielsko-Biała]] * [[Katowice]] * [[Cracòvia]] * [[Varsavia]] * [[Łódź]] * [[Stetin]] * [[Breslavia]] * [[Lublìn]] * [[Gdynia]] ==Riferiment== <references/> ==Ligamm de foeura== *[http://www.polskiswiat.com Pulònia online] {{Commons|Polska|Pulònia}} {{Stat de l'Europa}} {{Lista1000}} [[Categuria:Pulonia| ]] bwyn4oo3iu3u80p468lt95kfwnvxz4l 0 122845 1111210 1093433 2022-07-19T20:31:40Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{Nota de disambiguazion|el '''Talian''', on dialett veneto parlàt in Brasil|[[Veneto brasilian]]}} {{MILCLASS}} {{sbozz}} {{F}} L<nowiki>'</nowiki>'''italian''' o, de spess in Lombard Oriental '''taià''' (nòmm nativ: ''italiano''), o anca '''toscan''' l'è ona [[lengua]] latina moderna. L'italian l'è anca, in d'on quaj canton, ona [[lengua franca]], perchè i sò parlant parlen anca lengov different e i doperen l'italian domà per parlà con i gent forest, ma l'era ona situazion pussee spantegaa in del secol quell de 19-20, perchè poeu i politegh de [[genocidi lenguistegh]] del Stat italian han portaa la noeuva lengua a la pupart di italian. L'italian l'è lengua offizzial de l'[[Italia]], de [[San Marin]], de la [[Svizzera]] (insema al [[Lengua franzes|franzes]], al [[Lengua todesca|todesch]] e al [[Lengua romancia|romancc]]) e de la [[Citaa del Vatican]] (insema al [[Lengua latina|latin]]). L'è lengua offizzial in [[Istria]] insema al [[Croatt]] e al [[Sloven]]. L'è parlada anca in del [[Principaa de Monaco]], a [[Malta]], in [[Corsica]], a [[Nizza]] e provincia, e minga tropp in [[Albania]], [[Tunisia]] e in [[Libia]]. I so dialet de spess hinn influenzaa da vari lengov regional e local parlaa in 'sti teritori chì. == Stòria == La lengua italiana la vegn del dialett fiorentin del Toscan del XIV secol. A l'è pròpri duranta sto temp chì che l'è nassuda la literadura toscana, eree de quèlla siciliana (che l'è staa el primm volgar italian dopraa dij poeta). Hinn staa di autor comè [[Bonagiunta Orbicciani de Lucca]] e [[Guidon d'Arezz]] in d'on primm moment e poeu quij de la scoeura del [[Dolz Stil Noeuv]] a fà diventà el Toscan la lengua literaria pussee importanta de la penisola. El pussee grand autor del temp l'è staa el [[Dant Alighiee]], seguii del poetta [[Franzesch Petrarca]] e del scrittor [[Gioann Boccaccio]]. Duranta el Renassiment e in di secol dòpo, tucc i autor italian scriveven o in latin o cont el Toscan di quij trii litteraa. Donca se pò dì che l'Italian medieval l'è restaa in vita a longh (basta pensà a quij che in ann vesinn scriveven anmò ''degl'impiegati'', ''de''', ''allor che'' etc.). == Varda anca == * [[Dialet italian standard]] * [[Dialett italian settentrional]] [[Categoria:Lengov romanze]] hdz7cjka3254t32j2futulcoiqjnnvi 0 123736 1111376 1080814 2022-07-19T21:06:00Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{lengua|nomm=Ucitan|nomm natiif= Occitan, Lenga d'òc |Parnunzia_nativa= Occitan, Lenga d'òc |Oltri denuminazziun=- |familycolor=lawngreen |Statt={{FRA}}{{ESP}}{{ITA}}<br />[[Monaco]] |Resgjun=[[Europa]] |Parlaant= 1939,000|rank=??? |fameja=[[Lingov Indo-europee|Indo-Europea]]<br /> &nbsp;[[Lingov italegh|Italica]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Lingov romanz|Rumanza]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;Italo-Western<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Western<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Gallo-Iberica<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Lingov gallo-romanz|Gallo-Romaanz]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ocitano-Romanz<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Ucitan<br /> |nazziun= [[Catalonia]] |regulaa= Conselh de la Lenga Occitana |iso1=oc|iso2=oci|sil= [http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=oci oci] }} [[Archivi:Besièrs17march2007.JPG|thumb|right|300px|Manifestaziun de 20000 persun per el dirit di Ucitan a [[Besièrs]] in [[2007]]]] L''''Ucitan''' (o ''lengua d'Oc'') a l'è una [[lenguf rumaanz|lengua rumanza]] che l'è parlada in [[Ucitania]]: in del süd de la [[França|Franza]], in del [[Piemont|Piemunt]], in del cumün calabres de [[Guardia Piemontese]] (''La Gàrdia'') e in de la [[Val d'Aran]] (che l'è in [[Catalunya|Catalugna]]) indue che l'è recugnussüü cumè lengua ufiziala regiunala ciamada ''[[aranes]]'' del [[1990]]. <br /> Se stima che d'una pupulaziun de 14 o 15 miliun de ucitan, a hinn dumà intra 500 000 e 2 mijun quij ch'a hinn bun de parlà ben l'Ucitan, perchè a l'è una lengua che l'è duprada poch in sucietà.<br /> L'Ucitan al sumeja al [[Catalàn|Catalan]]. == Storia == L'Ucitan el vegn del [[Latin]] vulgar parlaa in de la regiun che i Ruman ciamaven ''Provincia'', cugnussüda al dì d'incö cunt el nom de [[Pruvenza]]. El ciapa 'l sò nom de ''Lengua d'oc'', de la sò manera de dì de ''sì'', ''oc'', derivaa del latin ''hoc'' (= "propri quèst chì"). Quèsta definiziun l'aveva duprada, per esempi, el [[Dant Alighiee]], per fà pöö 'na distinziun del [[Franzes]] (''lengua d'oïl'', de ''hoc ille'' = "pròpri quèll lì") e de l'[[Italian]] (''lengua del sì'', de ''sic'' = "inscì"). In del [[Etaa de Mezz]] l'è stada vüna di lenguf püssee dupráa in del camp literari: pueta cumè Arnaut Daniel e Bernart de Ventadorn hann cuntribüii a creá, cunt i sò cumpuniment, la cultüra de l'[[Canzun (trubaduur)|Amur Curtes]], preduminanta per secuj in [[Europa]]. La cultüra Pruvenzala l'ha scuminciaa a burlà giò quand, in del XIII secul, che l'è stada fada una [[Crusada]] cuntra i eretich [[Albiges]], che viveven in de la püpart di cas in [[Pruvenza]] e che in de l'Amur Curtes aveven truvaa un leaa (e vün di argument principaj a l'era propi l'aversiun cuntra el matrimoni catolich). La Crusada l'ha batüü i eretich e l'ha faa föra gran part di òmen de cultüra de la [[França|Franza meridiunala]]. De stu mument chí (pü o manch el [[1230]]) i test Pruvenzaj hann scuminciaa e vegnì manch, e la cultüra curtesa la s'è spustada in [[Sicilia]], indue che'l regnava l'imperadur [[Federich II]], che l'era püssée liberal di olter munarca del temp. Semper el Dant Alighiee l'ha recugnussüü a la puesia murusa ucitana un'impurtanza tal in de la storia de la literatüra vulgar che in de la [[Divina Cumedia]] l'ha rendüü umagg a l'[[Arnaut Daniel]], quand che 'l rencuntra a la fin del [[Pürgatori]], cunt el fàgh parlà propi in Ucitan (ünich cas in tüta l'opera del pueta fiurentin che un persunagg el parla in de la propia lengua; e ünich cas de puesia ucitana in terzinn). {{quote|Tan m'abellis vostre cortes deman,<br /> qu'ieu no me puesc ni voill a vos cobrire.<br /> Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan;<br /> consiros vei la passada folor,<br /> e vei jausen lo joi qu'esper, denan.<br /> Ara vos prec, per aquella valor<br /> que vos guida al som de l'escalina<br /> sovenha vos a temps de ma dolor!|[[Divina Cumedia]], ''Pürgatori'', Cant XXVI, vv. 141-147}} Pö, cunt l'ünificaziun de la [[França|Franza]], i sò munarca (ad esempi el [[Lüis XII]]), hann pensaa che una manera de tegnì tüt tacaa el paes a l'era quela de duprà una lengua ünega, e dunca hann spingiüü a desvilüpà la lengua d'oïl, spezialment el dialett de la regiun de [[Paris]], che pö l'è diventaa el [[Frances]] mudern. De 'stu mument chì (a s'emm pü o manch in del XVI sécul) i dialett meridiunaj hann scumenzáa a vess dupráa de manch, fin al dí d'incö, ch'a hinn in de l'istessa cundiziun di lenguf minuritari in [[Italia]]. == Dialet de l'Ucitan == L'Ucitan el presenta una cuntinuidà lenguistiga. A bun cünt, per resun de categurizzaziun lenguistica, hin staa definii di dialet. Segund [[Jules Ronjat]], el guascun el custitüiss el sul dialet ciarament diferenziaa, menter i limit intra i alter dialet resten flüid. Föra da la classificaziun dialetala usüala, esisten anca alter metud de classificaziun scientifiga di parlà ucitan.<br /> Prima de tüt la ghe saria una classificaziun sura-dialetala, che la spartiria quela lengua chì in ses toch: * [[Guascun]] ** [[Dialet aranes]] ** [[Dialet bearnes]] * [[Dialet de la Lenguadoca]] * [[Dialet limusin]] * [[Dialet pruvenzal]] ** [[Dialet nizzard]] * [[Dialet alverniad]] * [[Dialet vivaro-alpin]] I ses dialet sarien pö classificaa in trii grüp suradialetai: * Guascun * [[Ucitan setentriunal]] ** Dialet alverniad ** Dialet limusin ** Dialet vivaro-alpin * [[Ucitan meridiunal]] ** Dialet de la Lenguadoca ** Dialet pruvenzal Inultra un quai lenguista (cumpagn de [[Pierre Bec]] o [[Domergue Sumien]]) el taca ai dialet de l'Ucitan anca el Catalan.<br /> Classificaziun del Pierre Bec: * [[Grüp arvernu-mediterani]] ** Dialet limusin ** Dialet alverniad ** Dialet vivaro-alpin ** Dialet pruvenzal * [[Ucitan central]] * Grüp aquitan-pirenee ** [[Dialet de la Lenguadoca meridunala]] ** Guascun ** Catalan == Esempi de lengua == === L'in ucitan === Devant de ma fenestra<br /> Lhi a un aucelon<br /> Tota la nueit chanta<br /> Chanta sa chanson<br /> Rit.: Se chanta, que chante<br /> Chanta pas per iu<br /> Chanta per m'amia<br /> Qu'es deluenh de iu<br /> Aquelas montanhas<br /> Que tant autas son<br /> M'empachon de veire<br /> mons amors ont son<br /> Rit. Baissatz-vos montanhas<br /> Planas levatz vos<br /> Perqué pòsque veire<br /> Mons amors ont son.<br /> Rit. [http://www.comune.chiomonte.to.it/occitania.asp] === Deciaraziun di dirit de l'om, art. 1 === * '''Pruvenzal''': ''Totei lei personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e li cau (/fau) agir entre elei amb un esperit de frairesa''. ** '''Nizzard''': ''Toti li personas naisson liuri e egali en dignitat e en drech. Son dotadi de rason e de consciéncia e li cau agir entre eli emb un esperit de frairesa''. * '''Alverniad''': ''Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en dreit. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas amb un esperit de frairesa''. * '''Vivaro-alpin''': ''Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotaas de rason e de consciéncia e lor chal agir entre elas amb un esperit de fraternitat''. * '''Guascun''': ''Totas las personas que naishen liuras e egaus en dignitat e en dreit. Que son dotadas de rason e de consciéncia e que'us cau agir enter eras dab un esperit de hrairessa''. * '''Limusin''': ''Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor chau (/fau) agir entre elas emb un esperit de frairesa''. * '''Lenguaducian''': ''Totas las personas naisson liuras e egalas en dignitat e en drech. Son dotadas de rason e de consciéncia e lor cal agir entre elas amb un esperit de frairesa''. === El Paternoster Ucitan === '''ATENZIUN''': i variant chì de sota hin minga scrit tücc cun l'istessa urtugrafia. * '''Versiun standard''': Paire nòstre que siès dins lo cèl,<br /> que ton nom se santifique,<br /> que ton rènhe nos avenga,<br /> que ta volontat se faga<br /> sus la tèrra coma dins lo cèl.<br /> Dona-nos nòstre pan de cada jorn,<br /> perdona-nos nòstres deutes<br /> coma nosautres perdonam als nòstres debitors<br /> e fai que tombèm pas dins la tentacion<br /> mas deliura-nos del mal. <br /> Amen. * '''Versiun de la [[Pruvenza]]''': Paire nòste, que siés dins lo cèu,<br /> que ton nom se santifique,<br /> que ton Rènhe nos avèngue<br /> que ta volontà se fague,<br /> sus la terra come dins lo cèu.<br /> Dona-nos vuèi nòste pan de cade jorn,<br /> perdona-nos nòstes dèutes,<br /> come nosautres perdonan als nòstes debitors.<br /> E fai que tombem pas dins la tentacion,<br /> Mais deiléura-nos dau mau.<br /> Amen. * '''Versiun [[Nizza|nizzarda]]''': Paire noastre que siatz en ciel,<br /> que lo voastre nom sigue sanctificat<br /> que lo vostre renho arribe,<br /> que la vostra volontat sigue facha,<br /> sus la terra coma au ciel.<br /> Donatz-nen ancuèi lo noastre pan de cada jorn,<br /> perdonatz-nen li noastri ofensas,<br /> coma perdonam en aquelos que n'an ofendut.<br /> Non nen laissetz sucombar à la tentacion,<br /> mas liberatz-nos dau mau,<br /> amen. * '''Versiun [[aranes]]a''': Nòstre paire qu'és al cél,<br /> ton nom sia sanctificat;<br /> ton rènhe benga.<br /> Ta bolontat sia facha<br /> en la terra coma al cél.<br /> Dona-nos agouéi nòstre ap dé cada jorn,<br /> e perdononos nòstras offensas<br /> coma nosautres perdonan en d'aquelis que nos au offensats<br /> e no nos endusuiesques pas en tentaciéon;<br /> mais deliora-nos del malin,<br /> amen. * '''Versiun vivar-alpina''' Paire Nòstre, que siés dins lo Ciel,<br /> que tio nom se santifique<br /> que tio Rénhe véne,<br /> que ta volontat sibi facha<br /> dins lo Ciel e sus la tèrra.<br /> Dona-nos, aura, lo pan de tuchi lhi jorns<br /> e pardona-nos i nòstri peccats<br /> coma nosautri ilh pardonèm an aquilh que nos fan de mal.<br /> E pòuça-nos pas a la tentacion,<br /> mas delibera-nos dal mal.<br /> amen. === La parabula del Fiö trasun in d'un quai dialet del Votcent === ==== In Italia ==== * '''Dialet de [[Valdieri]]''': Un òme a l'avìa doi fils. Lo pus jòve a dit a son père: "Pà, donetz-me la mia part d'ariditat qu'a me ven!". Son père i a donat lo que y partochava. Dontrai jòrnes après, rabalhat tut achò qu'a l'avìa, a se n'es partit e al se n'es annat ant pais da luenh, e aquì a l'a flimbat lo fèt sò con de femnes de mond. * '''Dialet de [[Vinadio]]''': En òme avìa doi enfants. E lo pus jòve da quils-lì a dich a son paire: "Paire, donatz-me la part de ben que me tuòcha!" e lo paire lor o a partit. En pau de temp après, quand agut lo que lei venìa, lo pus jòve enfant es partit e se n'es annat via luành, e a mangiat tut lo qu'avìa ensema las chòrnias. * '''Dialet de [[Castelmagno]]''': Un òme avìa doi filhs. E lo pus jòves d'aquistis a dich a son paire: "Paire, doneme la part de la ròba que me tocca!" e el a fach tra lor les parts de les sostances. E passat quarque jorn, butat tut ensèm, lo filh pus picòt se n'es annat le de pais luenh, e ici l'a consumat lo fach sio en des porqueries. * '''Dialet de [[Elva]]''': Un òme avìa doi fils. Lo menor deis doi ha dich a son paire: "Paire, donatz-me la part deis benis qu'apparten a mi!" e lo paire i a partit. E gàire après lo fil pus jòve, dòp d'aver cuìt tut arer soa ròba, se n'es annat ant un pais ben da lùenh. E arrubat eilài, una desbaùcha après a un'àuta, a l'a minjat tant qu'al n'a agut. * '''Dialet de [[Acceglio]]''': Un òme avìa doi effants. E lo pus jòve a dicc al paire: "Paire, donatz-me ma part d'ereditat!" e el i a donat son tòc. E a quarque jòrn après l'effant jòve, fach sus bagòt, es partit de son pais, se n'es annat ent un pais da lùenh e aquì l'ha fach anat tot quant qu'a l'avìa fasent la librònha. * '''Dialet de [[Oncino]]''': Un paire avìa doi fils. Lo pius jòve de costis a dich al paire: "Paire, donatz-me la part deis bens que me vien!" e il paire a fach a lor la divion deis bens. D'aquì a dontrès jòrn lo pius jòve a randornat tut, es annat far viatge da lùen pais ove a dissipat les sies bens, menant una marìa vita- * '''Dialet de [[Sampeyre]]''': Un òme a l'a agut doi filhs. Lo pus jòve a l'a dich a son pare: "Pare, donatz-me ma part, lo que me pò venir!" e a i a failh leis parts. E d'asì a doi o tres jòrn tuchis ansema, lo filh pus jòve a l'es partit per pais lùenh, e aquà a l'ha malhat son patrimòni vivent puttanament. * '''Dialet de [[Fenestrelle]]''': Un òme avìa dos garçons. E le plus jove ha dit: "Papà, doneme la porcion da bens que me revèin!" e le paire lor a divisat son ben. Pauque de jors après le plus jove garçon a agut rebatat tota sa porcion e se n'es annat viatgiar dins un pais ben lùenh, dont l'a dissipat tot son ben, vivent dins luss, excès e la debàucha. * '''Dialet de [[Giaglione]]''': Un òmen avèt dues bots. E lo pis joven a deut a son pare: "Mon pare, donatz-me mon dret!" e lo pare o l'òt partajat-los son bein. Jontrai jòrs après que lo pis joven o l'òt aieut tota sa porcion, o l'es allassenen lòin lòin, e dedins de pais estrantger: e iziè o l'òt argueirat tut seu qu'o l'aveit da deibochar. * '''Dialet de [[Oulx]]''': Un òme avìa dos eifants. Le pus jove di ellos dit a son paire: "Paire, doname la portsion de bens que me reven!" e iè los a partajat le ben. Quoques jors après, aiènt tot rebattat, le pus jove garçon partit par l'eitrantgir, par un pais eilonhat, e ilhì o l'a dissipat son ben en vivent luxuriosment. ==== In Francia ==== * '''Dialet de [[Le Buis]]''': Un ome avìe dos enfants. Lo pus joine d'els diguèt o pere: "Beilatz-me la porcion de vuàste ben que me reven!" e lo pere partaje seis beins èumb éu. Quauqueis jors après, aquest enfant cadet, aguent ramassat totes seis richessas, s'in annèt dins un pais bien lùenh, onte dissipèt tot son ben coma un galavàr. * '''Dialet de [[Nyons]]''': Un òme avìe dos garçons. Donte lo pus joine diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-me lo ben que me dèut venir per ma part!" e lo faguèt lo partagi de son ben. Pau de jor après lo pus joine, emportant emb éu tot se qu'avìe, se n'annèt voiagiar dins un pais eiloniat, sonte despensèt tot son ben en deibauchas. * '''Dialet de [[Valence]]''': On òme aguèt dos garçons. E lo plus jeune diguèt a son pere: "Pere, belatz-me la part de bien que me revin!" e lo pere lor divisèt son bien. E quoques jors après, s'assembleront tots e lo garçon plus jeune partiguèt per un pais estranger, aquì dissipèt son bien in fasant movesa via. * '''Dialet de [[Cadenet]]''': Un certèn òme avìe dos enfants. E lo plus joine d'els diguèt au pere: "Pere, donatz-me la porcièn de vuèste ben que me revien!" e lei partage son ben. Dins quoqueis jors d'aquì, aguent tot acampat, lo plus jone fiéu parte per annar a voiagear dins un pais eloanhat, e aquì i aguèt léu mangeat son ben en vivent dins las debauchas. * '''Dialet d'[[Avignun]]''': Un òme avìe dos garçons. Lo pus zoine diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-me lo ben que me dèut revenir per ma part!" e lo pere partaze son ben entre leis. Quauque zorn après, prenent amb éu tot ce qu'avìe, s'en annèt voiazar dins un peis elonhat, vonte despensèt son ben en debauze. * '''Dialet de [[Castellane]]''': Un òme avìe dos enfants, deis quaus lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, donatz-mei lo ben que mei dèut revenir a ma part!" e il fèt lo partagi de son ben. Pau de jorns après, lo pus joine, emportant emb éu tot ce qu'avìe, s'en annèt voiagiar en un peis eloanhat, onte despensèt en debòche. * '''Dialet de [[Seyne]]''': Un òme avìe dos enfants, dont lo pus jove dis a son pere: "Donatz-me la part do ben que dèut me revenir!" e lo pere fasèt lo partagi de son ben. Pau de jorns après, lo pus jove d'aquéus dos enfants, aient amassat tot ce qu'avìe, s'en annèt dins un pais fuèrt esluenhat, onte dissipèt tot son ben en excès e en desbauches. * '''Dialet del [[Dipartiment de Var|Var]]''': On òme avìe dos enfants. Lo plus pichon diguèt a son paire: "Mon paire, donatz-mei ce que reven de vuàstre ben!" Lo paire faguèt lo partage de tot ce que possedava. Pau de jorns après, lo pichon vendèt tot ce que son paire lei avìe desamparat e s'en annèt dins un pais fuèrça luènch, onte dissipèt tot son ben en debàucha. * '''Dialet de [[Marsiglia]]''': Un òmo avìe dos enfants. Lo plus joine diguèt a son pero: "Mon pero, donatz-mei ce que dèut me revenir de vuèstre ben!" e lo pero faguèt lo partagi de son ben. Quòqueis jors après, lo plus joine deis dos enfants, aguent amassat tot ce qu'avìe, s'en annèt dins un peis estrantger fuèssa luèn, donte dissipèt tot son ben en excès e en debòchas. * '''Dialet de Marsiglia (''quarter de Saint-Jean'')''': Un òme avìe dos enfants. Lo plus joven diguèt a son paire: "Mon paire, donatz-mei ma part de vuèstre ben!" e lo paire partissèt son ben. Dins quòqueis jorns, lo plus joven recampèt tot ce que lei venìe e s'in annèt dins d'un peis estrantgier fuèssa lùen; aquita mangèt tot son ben dins leis plesirs e las debàuchas. * '''Dialet de [[Le Vigan]]''': Un pere avìe dos garçons. Lo pus jove diguèt a son pere: "Mon pere, donatz-mei la part que mei ven de vòst bé!" e lo pere la lei donnèt. E di quauques jorns après, avedre tot ramassat, partiguèt per annar corir lùen de son pais, e mangèt dins tot sòrt de debàuchas. * '''Dialet d'[[Alès]]''': On òme avìe dos enfants. Lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, donatz-mei ço que mei dèut revenir de vòst bé!" e lo pera lu faguèt lo partage de son bé. Pau de jorns après, lo pus joine d'aquels dos enfants, en avent acampat tot ço qu'avìe, s'en annèt dins un peis ainenat, onte escampilhèt lo son bé en desbauchas. * '''Dialet d'[[Uzès]]''': Un òme avìe dos enfants. Lo pus joine diguèt a son pera: "Mon pera, bailatz-me la part dau ben que me dèut revenir!" e lo pero iéus partiguèt lo ben. Quauques jorns après, lo cadet acampèt tot ce qu'avìe e s'en annèt fòrt lieùn au peis estranguier, onte manguèt son ben in menant marida vita. * '''Dialet de [[Nîmes]]''': On òme avìe dos garçons. E lo cadet diguèt a son pera: "Mon pera, beilatz-me la part que dèut me revenir de vòste ben!" e lo pero partagèt son ben. Quauqueos jorns après lo cadet, après avedre ramassat tot ce qu'avìe, s'en annèt ben lhieun dins l'estranguier peis, onte mangèt tot son ben en vivent dis la debàucha. * '''Dialet de [[Nizza]]''': On òme avìa dois enfants. E lo plus jòve d'ellos diguèt au paire: "Paire, donatz-mei la part deis bens que mei tocca!" e lei divisèt lis sieus sostanças. E pau de jorns après l'enfant mendre, mes ansèm tot sieu que lei venìa, s'en annèt en un pais ben lùenh, e aquì dissipèt tot lo sieu en vivent da libertin. === Una nuvela del Bucasc === '''Atenziun: i urtugrafii di versiun uriginai (föra che per l'ültim esempi), hin staa tüt müdaa in quela classiga ucitana''' ==== Dialet de Bollena ==== Dio adonca que als temps del prim rei de Chipri, après que Jofrèi de Bolhon aguèt conquistat Tèrra Santa, arribèt qu'ona bella frema de Gascònha se n'annèt en pelerinatge au San Sepulcre, e que au sio retor, arrivau en Chipri, foguèt insultau villanament da quarques òmes scelerats. D'aquel fach, ella non cessava mai de sei laumentar, e pensèt ben per sei consolar d'anar sei plagner dal rei, ma carcun lhei diguèt que seria stat inutil, perquè menava tant una maria vita que non solament non vendicava leis affronts fachos als autres, ma supportava amb viltat aquels qu'eran fachos a el mesme. Talament que aquel que l'avìa amb el, podìa sfogar la sio rabbia e lei faire onta e vergònha. En sentent aquò la frema, desperadu de la vendetta, sei proponèt de voler far cessar l'ontosa condicion, en laquel lo rei sei trovava. Sei presentèt en plorant davant d'el e lei diguèt: "Mon signor, io non vei sio vengut trovar per vendicar l'injúria que m'es estau facha, vei sio vingut trovar per que m'ensegnès en pau coma fetz per supportar aquelas que vei fan e per emparar da vos a supportar l'injúria facha a io; e sietz tant buòn a leis supportar, que v'asseguro que vos donerìa volentier a portar la mio!".<br /> Lo rei, que fin alora era stat on pigràs, coma se sei resvelhèissa da on suòn, commencèt a vendicar severament l'injúria facha a aquella frema, e diventet terrible persecutor de tots aquels que sei permettesson de far on insult a la sio corona.<br /> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n644/mode/2up ibidem, pag. 624] ==== Dialet de Nizza ==== Dio donca que ais temps dau premier rei de Chipri, après la conquìsta facha de la Tèrra Santa da Gottifré de Bolhon, arrivèt que ona nòbla frema de Gasconha annèt en pelegrinatge au Sepulcre, dedont en retornant, arrivada que foguèt a Chipri, siguèt da quauques òmes scelerats villanament outragiada. E sei lamentant d'acquò sença minga de consolacion, ella pensèt de s'en anar planher dau rei; ma lei foghet dich per quaucun que aurìa perdut la fatiga, perquè éu era d'ona vita tant libertina e tant pau de buòn que, non pas de vendicar lis ontas deis autres amb justìcia, ansi on nùmero infinti d'aquellis fachos en éu, amb ona viltat desonoranta, nen sopportava; talament que quossigue que auguesse quauque resentiment, l'esfogava en li faguent quauque onta o despièch vergonhós. Sentent acquò la frema, desperada per la vendetta, per sei consolar on pau de la siéu pena, pensèt de voler puènhe la viltat d'aquéu rei; e anant si pluerant davant d'éu, diguèt: "Miéu sinhor, iéu non veni a la tiéu presença per vendetta qu'aspèri de l'injúria que m'es estada facha ma, per soddisfacion d'aquesta injúria, tei pregui que mei muòstres come tu sòffres aquellis que iéu senti quei tei son fachos, a fin que leis emparant da tu, iéu pòsqui amb pasiença soportar la miéva; la quala, Diéu sau, se lo podèissi faire, volontier tei donerei, perquè tu lis sabes tant ben portar!".<br /> Lo rei, que fin allora era stat long e pigre, coma se sei revilhèisse dau suòn, en commençant da l'injúria commessa vers aquella frema, la quala vendiquèt severament, devenguèt on persecutor saverissimo de cadun que faguesse, d'allora en avant, qauqua rem còntra l'onor de le siéu corona.<br /> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n644/mode/2up ibidem, pag. 624-625] ==== Dialet de Sospello ==== ''Sospello (Sospel in frances) l'è un paes del paes mentunasch, e la sua parlada l'è un poo de transiziun tra l'Ucitan e 'l Ligür: dunca el gh'ha carateristigh de tüt dò i lenguv''<br /> <br /> Donque digo que als temps do premier rei de Chipro, après fach a conquista da Tèrra Santa da Goffredo de Bolhon, es capitat qu'una grand sinhora de Gascònha annèt en pelegrinatge au Sepulcre e en tornant d'ailà, arrivaia en Chipro, s'en annèt vèire de tots els colors da certos òmes sellerats; e siccoma en annèt patir tant, que non vorìa sentir de consolacion, pensèt d'anat s'en laumentàr dau rei; ma i venguèt dich da carcun qu'aurìa perdut a sio pena, perqu'el era tant minchon e tant buàn a pau que d'amb una viltat pròpi degna d'ògni vitupéri soportava mila enjúrias fachas en el, autre que vendicar d'amb justìcia aquellas fachas als autres. Au ponch que quionque avìa una bila, l'esfogava en li fasent quarque onta o quarque marìa figura. A frema, en sentent aquò, perdent ògni sperança de vendetta, per se consolar en quarque manera do sio tuàrt, annèt pensart de lavar un pau a testa en aquel gusàs d'un rei; e annaia en piorant, diguèt: "Mio sinhor, io non vengo a tio presença per vendetta, que io aspère de l'enjúria que m'an fach ma, per n'aver una soddisfacion, te prego que me muàstres un pau coma fas a soffrir aquellas que sento que te fan a tu, a fin que, emparant da tu, io puàrga sopportat en pasiença a mio, que se poguessa, Dio o sau, se non a te donerìa a tu, ja qu'es sabes sopportar si ben!".<br /> O rei, fin allora tant carònha e buàn a ren, coma se se foguessa reviat da un suàn, en commençant dau tuàrt fach en aquesta frema, que annèt vendicar amb rigor, deventèt persecutor sever de cadaún que d'allora en la faguessa quarqua ren cuàntra l'onor da sio corona.<br /> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n644/mode/2up ibidem, pag. 625-626] ==== Ucitan standard (tradüziun de [[Frédéric Mistral]]) ==== I tèms dóu proumié rèi de Cipre, après la counquisto de la Terro Santo pèr Jaufret de Bouioun, se trovo qu'uno noblo damo de Gascougno anè 'n pelerinage au Sant Sepucre; e 'm acò 'n s'entournant, coume arribavo in Cipre, fuguè brutamen óutrajado pèr quàuqui scelerat. E d'acò descounsoulado e adoulentido, se pensè d'ana reclama au rèi, mai ie fuguè di pèr quaucun que farié 'no cambo lasso, pèr-ço-qu'acò 'ro un rèi de tant pau de causo e tant pau de d'ounour que riscavo gaire de venja coume se dèu lis escorno dis autre, dóu moumen qu'em'uno bassesso vituperablo n'avalavo tant-e-pièi-mai que i'èron facho à-n-éu, bèn tant que tóuti aquéli que reçaupien quauqe grèuge, lou bevien emé sa vergougno. D'ausi acò, la damo, desesperant d'èstre venjado, pèr avé quauque soulas de sa nouiso, tirè lou plan de pougne la quietivié d'aquéu rèi. E 'm acò s'anè plagne davans éu e ie diguè: "Moun segne, ié noun vène en ta presènço pèr venjanço qu'espère de l'injùri que m'an fa; mai, pèr ma satisfacioun, ensigno-me, te prègue, coume fas tu pèr soufri à ço que te dison, lis injùri que te fan, pèr fin qu'à toun escolo iéu posque supourta la miéuno emé paciènci, laqualo, Diéu lou saup, voulontié te dounariéu, s'èro poussible, d'abord que tu lis suportes tant bèn".<br /> Lou rèi, que jusqu'alor èro esta pigre e pataras, se revihè coume d'un som, e coumençant pèr lou grèuge d'aquelo damo, que venjè aspramen, éu devenguè d'aqui persecutour mai-que-mai rege de tóuti aquéli que desenant coumeteguèron quaucarèn contro l'ounour de sa courouno. [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n732/mode/2up ibidem, pag. 712] VERSIUN IN URTUGRAFIA CLASSIGA:<br /> Ai temps dau promier rei de Chipre, après la conquista de la Tèrra Santa per Jaufré de Bolhon, se tròba qu’una nòbla dama de Gasconha anèt en pelerinatge au Sant Sepucre; amb aquò en s’entornant, come arribava en Chipre, fuguèt brutament otratjada per quauquei scelerats. E d’aquò desconsolada e adolentida, se pensèt d’anar reclamar au rei, mai ié fuguèt dich per quauqu’un que fariá una camba lassa, per çò qu’aquò èra un rei de tan pauc de causas e tan pauc d’onor que riscava gaire de venjar come se deu leis escòrnas deis autres, dau moment qu’amb una bassesa vituperabla n’avalava tant e puèi mai que i èran fachas an eu, ben tant que toteis aquelei que reçaupián quauque grèuge, lo bevián amb sa vergonha. D’ausir aquò, la dama, desesperant d’èstre venjada, per aver quauque solaç de sa noisa, tirèt lo plan de pónher la quietiviá d’aqueu rei. Amb aquò s’anèt plànher davant eu e ié diguèt: “Monsénher, ieu non vene en ta presénça per venjança qu’espère de l’injúria que m’an fach; mai, per ma satisfaccion, ensenha-me, te prègue, come fas tu per sofrir a çò que te dison, leis injúrias que te fan, per fin qu’a ton escòla ieu pòsque suportar la mieuna amb paciéncia, la quala, Dieu lo saup, volontiers te donariáu, s’èra possible, d’abòrd que tu lei supòrtes tan ben”.<br /> Lo rei, que jusca alòr èra estat pigre e pataràs, se revelhèt come d’un sòm, e començant per lo grèuge d’aquela dama, que vengèt asprament, eu devenguèt d’aquí persecutor mai que mai rege de toteis aquelei que desenant cometeguèron quauquarren còntra l’onor de sa corona. == Funt == [http://www.christusrex.org/www1/pater/JPN-occitan.html] == Vus curelaa == * [[Canzun (trubaduur)]] * [[E l'aura fai son vir]] * [[Guascun]] * [[Pèire Bec]] * [[Frederic Mistral]] <br /> == Ligam de föra == * [http://www.revistadoc.org/ revistadoc.org] * [http://www.occitan-oc.org/ occitan-oc.org] * [http://www.cesdomeo.it/ Centro de studi de documentazion parlada de Giaglione] * [http://www.ostaldoccitania.net/ Ostal d'Occitània de Tolosa] * [http://www.chambradoc.it/chanbradocHome.page Chanbra d'Oc] * [http://www.ousitaniovivo.com/ Ousitanio Vivo] * [http://www.lexilogos.com/occitan_langue_dictionnaires.htm Diziunari ucitan] * [http://www.ieo-oc.org/ Istitüt de stüdi ucitan] * [https://la-biaca.org/ La Biaça de l'IEO Lem.: Collectatges fachs dins l'espaci occitan lemosin] * [http://arrilemosin.free.fr/ Arri! : Collectiu Occitan lemosin. Activitat : cartas, lexics, sensibilisacion e eveniments autorn de la linga occitana, en Lemosin.] * [http://c-oc.org/calandreta/mp/ Scör assuciativ bilenguv ucitann] * [http://www.locirdoc.fr/E_loblog/CirdocAccueil.php Centre Inter-Régional de Développement de l'Occitan] * [http://www.ieo12.org/node/40 Diccionari general occitan de Cantalausa] * [http://ccocpaisnissart.chez-alice.fr/ccocpn/AlpesMaritimes.htm Pour une signalisation bilingue dans toutes les communes des Alpes-Maritimes] * [http://issuu.com/costantino_t/docs/vern_gramm_presentaz_def?mode=embed&layout=http%3A%2F%2Fskin.issuu.com%2Fv%2Flight%2Flayout.xml&showFlipBtn=true Diziunari del dialet de Vernante] * [http://www.ostaubearnes.fr/ L'Ostau Bearnés] * [http://www.orbilat.com/Languages/Occitan/Grammar/index.html Gramatiga de l'Ucitan] * [http://www.laportadoc.eu/ laportadoc.eu] * [http://www.apertium.org/?id=translatetext Sit indue se pò vultà del Catalan a l'Ucitan] * [http://www.espaci-occitan.org/ Spazzi ucitan] * [http://www.loudalfin.it/ Lou Dalfin (sit ufizial)] * [http://olivetta.it/proverbi_occitani.htm Pruverbi ucitan] * [http://www.occitania.it/ Occitania.it] * [http://www.comune.guardiapiemontese.cs.it/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=84&lang=ca L'Ucitan in del sit del cumün de Guardia Piemontese] * [http://occitanet.free.fr/oc/index.html occitanet.free.fr] * [http://gianni.vacca.perso.sfr.fr/guilhemix/CLO0.html Conselh de la Lenga Occitana] * [http://www.marraire.com/ marraire.com] === Vegg diziunari === * [http://locongres.org/ Web-Diccionaris pluri-dialectes Oc-Fr, Fr-Oc, Oc-Oc] * [http://books.google.it/books?id=wCrqzvLYr9gC&printsec=frontcover&dq=dictionnaire+provençal&hl=it&ei=B2u6TrLNBYrDswavtJS4Bg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDgQ6AEwAjgK#v=onepage&q=dictionnaire%20provençal&f=false Sauveur André Pellas, Dictionnaire provençal et françois, 1723] * [http://books.google.it/books?id=MxCNNbmA4CoC&pg=PR7&dq=dictionnaire+provençal&hl=it&ei=9mm6TuOQGoeLswaawqifBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&sqi=2&ved=0CFgQ6AEwCA#v=onepage&q=dictionnaire%20provençal&f=false Claude-François Achard, ''Dictionnaire de la Provence et du Venaissin'', vol. 1785] * [http://books.google.it/books?id=llkVAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=dictionnaire+provençal&hl=it&ei=9mm6TuOQGoeLswaawqifBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&sqi=2&ved=0CEwQ6AEwBg#v=onepage&q&f=false Étienne Garcin, ''Nouveau dictionnaire provençal-français'', vol. 1, 1841] * [http://books.google.it/books?id=_XkNAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=dictionnaire+provençal&hl=it&ei=9mm6TuOQGoeLswaawqifBg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&sqi=2&ved=0CDAQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Simon Jude Honorat, ''Dictionnaire provençal-français'', 1847] [[Categoria:Lengua ocitana]] gc2lq7du2hegcu33ptl3xzae9balbup 0 123806 1111220 1093876 2022-07-19T20:33:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{F}} El '''Cai Nimfidi Sabin''' (''Caius Nymphidius Sabinus''; [[35]]-[[68]]) l'è staa on prefett di pretorian intrattant che'l regnava l'imperador [[Neron]] e anca on poo dòpo la soa mòrt. L'ha faa 'sto mestee insema al [[Tigellin]], che prima però el lavorava cont el [[Feni Ruff]], mazzaa perchè 'l faseva part d'ona congiura contra l'imperador. A la fin di ann 60 del secol I, gh'hè staa tanti ribellion contra el Neron, e Sabin l'ha ciappaa part in d'ona di quij finai, con la speranza de vess nominaa imperador, ma l'è staa faa foeura di sò soldaa. == La soa vita == A l'è nassuu de ona dònna de la cort imperial, la Sabina, ma del pader se sa nagòtt. Quajvun el dis che l'era fioeu o d'on gladiator ciamaa Marzian o de l'imperador [[Caligola]]. Dòpo la congiura del [[65]] del [[Cai Calpurni Pison]] contra el Neron, i esecuzion di congiuraa hinn diventaa ona possbilitaa de ciappà poder a [[Roma]] e inscì l'è avegnuu per el Sabin, che l'ha ciappaa el pòst de pretor dòpo la condanna del Ruff. Donca l'è diventaa on òmm important in di pretorian e la soa promessa de ajuttà el [[Servi Sulpici Galba]] l'ha daa ona man a la fin del governo de Neron. In del interregnum, prima che 'l Galba el rivariss a [[Roma]], el Sabin l'è diventaa l'unich prefett e l'ha cercaa de vess nominaa l'imperador noeuv (perchè diseva de vess el fioeu del Caligola). L'ha anca faa mazzà i sò rivaj possibil. Ma poeu i pretorian hann deciduu de sostegnì el Galba e questa l'è stada la fin del Sabin. == Vos correlaa == *[[Caligola]] *[[Neron]] *[[Tigellin]] *[[Servi Sulpissi Galba]] [[Categoria:Militar roman]] b7rzphe8mcrn3t758s823pwvz3ghfrx 0 123962 1111240 1086837 2022-07-19T20:36:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} '''Tit Flavi Domizian''' (''Titus Flavius Domitianus''; [[Roma]], 24 otober [[51]] - [[Roma]], 18 setember [[96]]), l'è staa on imperador roman del 14 setember [[81]] al 18 setember [[96]] cont el nòmm de '''Ceser Domizian August Germanegh''' (''Cæsar Domitianus Augustus Germanicus''). L'è staa l'ultim imperador de la [[dinastia Flavia]]. L'è cognossuu cont el nòmm de Domizian. == I origin e fameja == El Domizian l'è nassuu a [[Roma]] quand che'l sò pader [[Vespasian]], che poeu el sariss diventaa imperador, l'eva anmò on militar. L'è staa cressuu comè vun dij futur senator. L'ha studiaa retòrega, leteratura, legg e l'art del governà. El Svetòni el scriv che l'era on bagaj istruii ed educaa. Menter el sò fradel magior, [[Tit]], l'ha seguii el pader in dij guèrr in [[Afrega]] e in [[Giudea]], lù l'è restaa a cà. La soa mader l'era la [[Flavia Domitila Magior]]. == La vita duranta i regn del pader e del fradel == In de l'[[Ann dij quatter imperador]] ([[69]]), quand el sò pà l'ha sconfigiuu i òlter pretendent, lù l'ha faa l'ambassador dij Flavi al [[Senaa]], prima che'l Vespasian rivass a [[Roma]]. Quand Vespasian l'è diventaa imperador, l'importanza del Domizian l'è cressuda. L'ha sposaa la [[Domizia Longina]], tôsa del general [[Gnee Domizi Corbulon]], dòpo che lé l'ha lassaa el sò vegg marii, l'Eli Lamia. L'è staa consul on quaj de vòlt, ma l'era on incarich onorifich. Infatt, vessend el segon fioeu de l'imperador, l'era liber dij responsabilitaa. Ma quand el fradel, anca lù imperador, l'è scomenzaa a morì, lù l'ha sercaa (e trovaa) l'ajutt dij Pretorian per diventà el noeuv princip (el Tit el gh'aveva minga dij fioeu). == Domizian imperador == Quand el Tit a l'è mòrt, el Domizian l'è staa content, perchè l'amava nò, soratutt perchè l'era el favorii del pader. Donca, quand l'è diventaa imperador, l'ha voruu vendicàss de tucc i tòrt che l'aveva ricevuu. L'è staa nemis del Senaa, ritegnuu de lù contrari al poder imperial. L'è staa on disaster comè amministrador econòmich, l'ha cassaa via la soa miee (che l'era stada trovada cont on amant, l'ator Paris), l'ha faa sù a Roma circa cinquanta costruzion monumentaj (traj quaj anca el Colossee), l'ha sposaa la tôsa del fradel (s'ciopada in del [[91]]), l'ha fondaa Prima Legion Minervia. Traj sò nemis, e donca lù l'ha perseguitaa, gh'hinn staa i Giudee, i Cristian, el sò cusin [[Flavi Clement]] (che l'aveva cercaa de diventaa imperador) e i nòbil, che hànn faa on gran numer de congiur. L'ultima, in del [[96]], con l'ajutt de la soa vegia miee, el gh'ha avuu success: on servitor l'ha massaa insema al Stefan, l'aministrador de la Giulia, la soa segonda miee. El noeuv imperador l'è diventaa donca el vegg senator [[Nerva]]. == Vos correlaa == *[[Vespasian]] *[[Tit]] *[[Nerva]] *[[Domizia Longina]] [[Category:Imperador roman]][[Category:Dinastia Flavia]] mn0p1vr8qp6q98wh9h5nbiesyrww8ad 0 124021 1111191 1086766 2022-07-19T20:27:06Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Cai Calpurni Pison''' (''Caius Calpurnius Piso''; ?-[[65]]) l'è staa on senator de Roma del primm secol dòpo la vegnuda de Gesù. L'è staa la figura principal de la congiura fada intel 65 contra l'imperador [[Neron]], cognossuda anca comè la ''Congiura de Pison''. == El personagg e la vita == El Pison el faseva part de la nòbil fameja dij [[Calpurni]]. Lù el gh'ha avuu del pader, del qual se sa minga'l nòmm, relazion cont on fracch de famij important de Roma. L'è staa regordaa comè on bon poetta, avocatt e orator, peroo el [[Tacit]] el dis che l'era anca on òmm amant de la lusuria. In del 40, el [[Caligola]] l'ha cassaa foeura de Roma, per podè ciappà la soa miee, la Livia Orestila. == Congiura e mòrt == Tornaa sòta el regn de [[Claudi]] intel [[41]], l'è diventaa cònsul suffee. Duranta el govern del Neron, l'è staa on senator important e potent. Ma l'amava minga l'imperador, e puu de ona voeulta l'aveva dii aj sò amis che'l Neron l'era dree a ruinà [[Roma]]. Intel 65, quand on gran foeugh l'ha tiraa giò ona granda part de la citaa, lù e òlter member del Senaa l'hann deciduu de cassà via l'imperador. El noeuv princip el sarìa diventaa pròpri el Pison. Ma el Milich, on s'ciav del Scevin, vun dij congiuraa, l'ha cuntà tutt a l'imperador. La congiura l'è stada descoverta e'l Pison l'ha deciduu de suicidàss e inscì l'ha faa. == Vos correlaa == *[[Neron]] *[[Congiura di Pison]] [[Category:Senator roman]] b27mrwalp0xgdhejmgxn8am0k9j6ews 0 124171 1111243 1088644 2022-07-19T20:37:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} [[File:Vlad Tepes 001.jpg|thumb]] El '''Vlad III''' ([[Sighiṣoara]], [[02 11|2 november]] [[1431]] - [[dicember]] [[1476]]) l'è staa on ''voievod'' de la [[Valacchia]] e per on poo de vòlt ([[1448]]; [[1456]]-[[1462]]; [[1476]]), anca el sò princip. L'è cognossuu amca comè ''Vlad Ṭepeṣ'' ("Impalador") per el sò vess crudel contra i nemis, qualità che l'ha permettuu al sò paes de restà indipendent di Turch. L'alter soranòmm, per el qual l'è famos, l'è quell de ''Dracula'' ("Dragh piscinin"). La soa stòria l'è stada poeu romanzada e l'ha daa via a on filon letterari e del cinema assee grand. == La vita == L'era el fioeu del [[Vlad II Dracul]] e de la [[Cneanja de Moldavia]]. El sò pader l'è diventaa princip de Valacchia in del [[1436]] e donca la famiglia la s'è spostada de [[Sighiṣoara]] a [[Târgoviṣte]], la capital del regn. El Vlad e 'l sò fradel [[Radu]] hinn staa consegnaa ai Turch, per motiv diplomatigh, in del [[1442]]. Vlad l'è tornaa al sò paes intel [[1448]], perchè el sò pader e'l sò fradel magior [[Mircea]] i aveven coppaa on sò nemis de lur, el [[Ladislaa II]], che 'l voreva diventà el noeuv princip de la Valacchia. Donca, el Vlad l'ha cercaa, cont l'ajutt di Turch, de ciappà el pròppi regn, ma el Ladislaa l'ha sconfigiuu dòpo duu mes de battali. Inscì el Vlad, diventaa ormai Vlad III, l'ha dovuu spettà fina al [[10 08|10 agost]] [[1456]], quand l'ha poduu avègh la possibilitaa per fà foeura el sò nemis. L'ha donca regnaa per ses mes, duranta i quai l'ha combattuu sia contra i sò nemis de dent, comè i nòbil e i popolazion sasson, sia contra quei de foeura, 'me i Turch, che cercaven de giontà el sò territòri al sò grand imperi. La guerra contra de lor l'è finida in del [[1462]], quand el Vlad, intant che'l combateva i Turch rivaa a [[Târgoviṣte]], l'è staa tradii del re ungares [[Mattia Corvin]], che l'ha faa 'ndà in preson. Duranta quèsta guèrra l'ha faa foeura praticament tucc i sò presonee, comè a [[Sibiu]], in del [[1460]], quand che l'ha faa impalà ben 10000 Turch. == La mòrt == Dòpo 13 ann, [[Steven III de Moldavia]] l'ha liberaa e l'ha portaa in sul sò trònn, ma l'ha voruu on quijcòss in cambi. El Vlad el gh'aveva de sposà la tosa del re ungares, de diventà cattòlich (l'era ortodòss) e de fà ona noeuva guerra contra i Turch, che eren semper pussee dent a l'Euròpa. Dòpo ona quai vittòria, in del [[1476]], in d'ona battalia arent al [[Danubi]], l'è staa circondaa di nemis, tradii di leaa e l'è mòrt combattend. Se sa minga indove el sia finii el sò còrp. Vargun el dis a [[Costantinòpol]], alter a [[Snagov]] (ma in questa città, in de la soa tomba, hinn staa trovaa domà di òss de cavall). == Curiositaa == * L'era parent de on'altra famosa ''killer'' del temp, la [[Elisabeta Báthory]]. == Alter progett == {{Interprogett}} [[Categuria:Princip de Valacchia]] 93ej39ajeegeuncn7nnjahtv65gape8 0 124189 1111325 1081106 2022-07-19T20:51:56Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Archivi:Clash 21051980 12 800.jpg|right|thumb|300px|Cuncert a [[Oslo]] in del [[1980]]. In urdin: Strummer, Jones e Simonon.]] I '''Clash''' eren un grüp [[Regn Ünì|ingles]] atif in del periud [[1976]]-[[1986]] che'l faseva müsega [[punk rock|punk]], cunt sperimentaziun de alter gener de müsega cume'l [[reggae]], el [[funk]], el [[rap]], el [[dub]], el [[rock and roll]] e'l [[rockabilly]]. Per quasi tüt el temp, hann faa part del grüp el [[Joe Strummer]] (a l'anagrafa inglesa John Graham Mellor) ([[vus]] principala, [[ghitara]]), el [[Mick Jones]] ([[ghitara]], [[vus]]), el [[Paul Simonon]] ([[bass]], [[vus]], una quaj volta vus principala) e'l [[Nicky "Topper" Headon]] ([[bateria]] e [[percüssiun]]). El grüp a l'è finii in del 1986, dopu che 'l Headon l'eva staa giamò casciaa via (perchè 'l se [[eruina|sbüsava]]) in del [[1982]] (Terry Chimes, a.k.a. Torey Crimes, vün di prim batarista di Clash l'è staa anmò cunt la banda fin a la fin de'l 1982) e'l Jones in del [[1983]].<br /> Giamò cunt el sò prim album del [[1977]], che'l se ciama propi ''The Clash'', i Clash hann avüü un grant sücess in [[Regn Ünì|Inghiltera]]. Cunt el ters album, ''London Calling'' la sua pupularidà l'è rivada anca in [[USA|America]]. 'Sti disch chì a hinn cunsideraa i püssè impurtant di agn '70.<br /> London Calling l'è stáa elegiüü 'l mej Albüm de tüc i agn vutanta de la Revista de müsega Rolling Stones. La püpart di toch de müsega hinn staa scriüü de'l Joe Strummer e de'l Mick Jones, però la sua canzun püssee famusa, ''Rock the Casbah'' l'è stada scriüda tüt'intrega de'l Nicky Headon: test, bataria, ghitara, bass, e tüsscoss. In del genar del [[2003]] i hann metüü in de la [[Rock and Roll Hall of Fame]]. El grüp el vuleva sunà per l'ucasiun ma'l [[Joe Strummer]] l'è mort un quaj mes prima, el 22 de dissember del [[2002]] de un prublema cungened de cör. === L'impat di Clash === I Clash hinn staa suranuminaa "The only band that matters" (l'ünega banda che la cünta) de tanc fans e tanc critegh müsegaj, e hann inspiraa una mota de grüp e intra de quij i "U2" (El Bono di U2 l'ha descriüü i Clash "la mej banda de tüc i temp: hinn staa l'ispiraziun nümer vün di U2"). I clash hinn staa ancasí i prim a cantà canzun che parlen de la vita de tücc i dí inscambi de parlà d'amur u de fantumategh "American Highways" inscí cum hann semper faa i band anglusassun (Beatles, Rolling Stones, the Who, ACDC, etc). Un'oltra carateristega inuvativa di Clash l'è stada quela de cantà cunt la sua vus inglesa e 'l so acent ingles inscambi de cantà cunt un fint acent American inscí cum hann semper faa i band anglusassun (Beatles, Rolling Stones, the Who, ACDC, etc). Una banda üropeja, urgujusa de vess ürupeja (basta dumà dà a trà a la canzun "Safe European Home"). == Discugrafia == === Album in stüdi === * [[1977]] - ''[[The Clash (UK)|The Clash [UK]]]'' * [[1978]] - ''[[Give 'Em Enough Rope]]'' * [[1979]] - ''[[The Clash (USA)|The Clash [US]]]'' (versiun per i USA del prim disch) * [[1979]] - ''[[London Calling]]'' * [[1980]] - ''[[Sandinista!]]'' * [[1982]] - ''[[Combat Rock]]'' * [[1985]] - ''[[Cut the Crap]]'' (l'album l'hann faa el Strummer e'l Simonon sensa el Mick Jones) === Live === * [[1992]] - ''[[Che Guevara: Live|Che Guevara]] '' * [[1999]] - ''[[From Here To Eternity: Live|From Here to Eternity]]'' === Racolt === * [[1980]] - ''[[Super Black Market Clash|Black Market Clash]]'' (mini-LP) * [[1988]] - ''[[The Story of the Clash, Volume 1]]'' * [[1991]] - ''[[Clash on Broadway]]'' (3 CD) * [[1991]] - ''[[The Singles (Clash)|The Singles]]'' * [[1993]] - ''[[Super Black Market Clash]]'' (racolta de B-sides) * [[2000]] - ''[[Rockers Galore]]'' * [[2003]] - ''[[The Essential Clash]]'' * [[2004]] - ''[[London Calling: 25th Anniversary Edition]]'' * [[2006]] - ''[[The Singles (Box Set Clash)|The Singles (Box Set)]]'' (19 CD singul) === Singul UK === * [[1977]] - ''[[White Riot (singul)|White Riot]]'' * [[1977]] - ''Capital Radio One'' * [[1977]] - ''[[Remote Control (singul)|Remote Control]]'' * [[1977]] - ''[[Complete Control (singul)|Complete Control]]'' * [[1978]] - ''[[Clash City Rockers (singul)|Clash City Rockers]]'' * [[1978]] - ''[[(White Man) in Hammersmith Palais (singul)|(White Man) In Hammersmith Palais]]'' * [[1978]] - ''[[Tommy Gun (singul)|Tommy Gun]]'' * [[1979]] - ''[[English Civil War (singul)|English Civil War]]'' * [[1979]] - ''[[The Cost of Living]]'' ([[Extended play|EP]]) * [[1979]] - ''London Calling'' * [[1980]] - ''Bankrobber'' * [[1980]] - ''The Call Up'' * [[1981]] - ''[[Hitsville UK (singul)|Hitsville UK]]'' * [[1981]] - ''The Magnificent Seven'' * [[1981]] - ''This Is Radio Clash'' * [[1982]] - ''Know Your Rights'' * [[1982]] - ''Rock The Casbah'' * [[1982]] - ''Should I Stay Or Should I Go'' / ''Straight To Hell'' * [[1985]] - ''This Is England'' * [[1988]] - ''I Fought The Law'' * [[1988]] - ''London Calling'' (ristampa) * [[1990]] - ''The Guns of Brixton'' (versiun remix) * [[1991]] - ''Should I Stay Or Should I Go'' (ristampa) * [[1991]] - ''Rock The Casbah'' (ristampa) * [[1991]] - ''London Calling'' (segunda ristampa) * [[1991]] - ''Train In Vain (Stand By Me)'' (ristampa) === Singul USA === * [[1979]] - ''I Fought The Law'' / ''(White Man) In Hammersmith Palais'' * [[1980]] - ''Train In Vain (Stand By Me)'' / ''London Calling'' * [[1981]] - ''Hitsville UK'' * [[1981]] - ''The Magnificent Seven'' * [[1981]] - ''This Is Radio Clash'' * [[1982]] - ''Should I Stay Or Should I Go'' * [[1982]] - ''Rock The Casbah'' [[Categoria:Grup musegai]] 1597qnmy7uy3o14e6eqgu6424xr80s6 0 124537 1111193 988099 2022-07-19T20:27:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} El '''Carlo II d'Asburgh''' ([[spagnoeu]]: ''Carlos II d'Asburgo''; [[Madrid]], [[06 09|6 november]] [[1661]]-Madrid, [[01 09|1 november]] [[1700]]) l'è staa l'ultim re de Spagna ([[1665]]-[[1700]]) de la soa fameja. In [[Sicilia]] e a [[Napoli]] l'era cognossuu comè ''Carlo V''. L'è staa anca [[duca de Milan]]. L'era l'unich fioeu mas'c del [[Filipp IV de Spagna]] a vess rimagnuu in vita dòpo la mòrt del pader. Quand l'era nassuu, tucc a cort eren content, perchè l'alter erede al tròno, Baldassar Carlo, l'era mòrt a 17 ann. Ma el Carl l'era debol e malaa, forsì perchè traj Asburgh la gh'era l'abituden de maridàss tra parent. La soa mader, la [[Marianna d'Asburgh]], l'era la tosa de la sorela del Filipp IV, per esempi, senza cuntà che 'l Carlo l'era anca on discendent de la famosa [[Giovanna la Matta]]. El pòpol el credeva che sora de lù la ghe fudess ona maledizion. El Carlo l'è diventaa re che l'aveva domà quattr'ann, intel [[1665]] e per des ann el regn l'è staa governaa di [[reggent]]. El prim l'è staa el [[Juan Everardo Nidhart]], on [[gesuita]], confessor de la regina mader. Ma el [[Don Giovann d'Austria]], fioeu natural del Filipp IV, l'ha scasciaa via, e donca el noeuv regent l'è diventaa el [[Fernando de Valenzuela]]. Quest chì, dòpo che 'l Carlo l'è diventaa re a tucc i effett, l'è restaa primm minister. Anca lù però l'è staa scasciaa via di nòbil. I alter primm minister del regn del Carlo II hinn staa [[Don José Juan]] ([[1677]]-[[1679]]), el [[duca de Medinaceli]] ([[1680]]-[[1685]]) e 'l [[cont de Oropesa]] ([[1685]]-[[1691]]). Intel [[1679]], el Carlo II l'ha sposaa la [[Maria Luisa de Borbon-Orléans]], tosa del [[Filipp I de Borbon-Orléans]], che l'era on fradel del re Frances [[Luis XIV]]. Lee l'è mòrta in del [[1689]] senza avèggh daa di bagaj al sò marì. Semper in del 1689 la regina mader l'ha lassaa la cort.<br> L'ann dòpo, el 1690, l'ha sposaa la [[Maria Anna del Palatinaa-Neuburgh]]. Anca lee la gh'ha minga 'vuu di fioeu. Donca, el Carl II, quand l'è mòrt, in del 1700, l'ha nominaa comè sò erede el [[Filipp d'Angiò]], nevod de la soa sorella Maria Teresa e del sò marì, el Luis XIV. Quella decision chì l'ha faa s'cioppà la Guerra de Succession Spagnoeula ([[1700]]-[[1714]]), perchè i alter statt de l'Euròpa voreven minga vedè on Borbon sul tròno de la [[Spagna]]. Dòpo de lù l'è finida l'influenza spagnoeula in [[Italia]]. [[Categuria:Asburgh]] [[Categuria:Re de Spagna]][[Category:Re de Napoli]][[Category:Re de Sicilia]][[Category:Re de Sardegna]] [[Category:Duca de Milan]][[Category:Nassuu in del 1661]][[Category:Mort in del 1700]] jdcqcvs4v2fnd7zh898z9b98z7sij0p 0 125475 1111199 1081072 2022-07-19T20:28:46Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{Varda che bél}} {{MILCLASS}} [[Immagine:Elio e Le Storie Tese.jpg|I Elio e le Storie Tese in del [[2008]]|300px|right|thumb]] I '''Elio e le Storie Tese''' (o anca ''Elii'', ''EelST'') l'è on grupp musegal [[Milan (città)|italian]], nassuu a [[Milan (città)|Milan]] al princippi di [[Agn '80]]. El sò fondador a l'è l'[[Elio]] (ver nomm: ''Stefano Belisari'').<br> El grupp a l'è ben cognossuu per i sò test sureai e umoristegh (despess ciamaa ''demenziai''), ma anca per el sò nivell musegal bell volt, per minga dì de la capacità de passà de on gener musegal a l'alter senza tropp problema. Quei abelità chì gh'hann daa la possibilità de avèggh semper pussee sostegnidor duranta la soa carera, che la va inanz ancamò incoeu cont on bell poo de sucess. Hinn staa al [[Festival de Sanremm]] in del [[1996]] e in del [[2013]], e tucc dò i voeult hinn rivaa segond.<br> Tucc i sò album (ona desena), hann vinciuu el [[Disch d'Or]]. El grupp, al dì d'incoeu, l'è faa su de: *'''[[Elio]]''' (''Stefano Roberto Belisari''; [[Milàn|Milan]] [[30 07|30 luj]] [[1961]]): cantant e vari strument. *'''[[Rocco Tanica]]''' (''Sergio Conforti''; [[Milàn|Milan]], [[13 02|13 fevree]] [[1964]]): pianista e, in certi ocasion, cantant. *'''[[Cesareo]]''' (''Davide Luca Civaschi''; [[Milàn|Milan]], [[22 01|22 sgenee]] [[1962]]): ghitarista. *'''[[Faso]]''' (''Nicola Fasani''; [[Milàn|Milan]], [[07 04|7 april]] [[1965]]): bassista. *'''[[Christian Meyer]]''' ([[Milàn|Milan]], [[27 01|27 sgenee]] [[1963]]): baterista. *'''[[Jantoman]]''' o '''Uomo''' (''Antonello Aguzzi''; [[Pinaroeul]], [[06 12|6 dicember]] [[1959]]): pianista secondari e corista. Del grupp fa anca part el ''Luca Mangoni'' ([[Milàn|Milan]], [[26 03|26 marz]] [[1961]]), o domà '''[[Mangoni]]''', che però el vegn ciamaa "artista a sé" (''artista indeperlù'') perchè 'l sona minga (in realtà l'è on [[architett]]). Infin a besogna regordà on component del grupp, el '''[[Feiez]]''' (''Paolo Panigada'', nassuu a [[Crema]] el [[12 07|12 luj]] del [[1962]]), polistrumentista (ma che 'l sonava soratutt el sassofen), mort per aneurisma el [[23 12|23 dicember]] del [[1998]] duranta on concert. L'Elio, el Rocco Tanica, el Cesareo, el Faso e 'l Mangoni a hinn anca i condutor, insema al [[Linus]] (del [[1993]]), del programa radiofonegh ''[[Cordialmente]]''. == Storia == ==== I origin ==== L'origin del grupp vera e proppia l'è minga inscì ciara, per via di vari version che hinn saltaa foeura in di agn, che ona quai voeulta l'è in contradizion con la storia ofizial. A bon cunt, a poeudom fissàlla in tra el [[1979]] e 'l [[1981]]<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=yjm-VFAmtuw Intervista a l'Elio in occasion del tour 2010]</ref>. El nomm inveci de sicur el vegn giò de ona citazion di [[Skiantos]], che in d'on disch i parlaven de ''storie pese''. Insemma a quell lavorà chì, a someja che l'Elio l'abbia scernii quell nomm chì per podè rid a lengel in su 'n giornal. El primm nucli del grupp el nass intorna al [[1979]]-[[1980]] al [[Licee Einstein (Milan)|Licee Einstein]] de [[Milan (città)|Milan]], indè che in de l'istessa classa i studiaven el [[Stefano Belisari]], el [[Luca Mangoni]] e 'l Marco Conforti (fradell del Sergio e, al dì d'incoeu, manager del grupp). Del clima goliardegh nassuu in tra i banch de scoeula a l'è vegnuda foeura l'idea de fà su on grupp, che 'l cantass di robb spiritos. El Belisari l'era giamò bon de sonà la ghitarra e la flutta (che l'aveva studiaa a la Scoeula Civega), oltra a savè cantà.<br> El primm concert ofizial (segond la soa biografia) a l'è staa faa in del luj del 1980 a la festa del CAF de San Sir, e 'l publegh a l'era faa su d'ona desena de pensionaa. I member del grupp a eren: *''Stefano Belisari'', a cantà e sonà la ghitarra. *''Pier Luigi Zuffellato'' a la battaria. *''Paolo Cortellino'' al bass. In 'sto period la vegn foeura la canzon ''Elio'', che la ghe dà el nomm al cantant: de quell moment, l'Elio el ghe darà on nomm de battaja noeuv a tucc i member novei del grupp. Vun di member noeuv pussee important a l'è staa el [[Sergio Conforti]], fradell (come emm ditt) del Marco, che 'l sonava i taster e col passà del temp a l'è vegnuu vuna di anem del grupp, autor con l'Elio de tucc i canzon pussee famos e cognossu (anca 'dess). Col passà del temp, el Cortellino a l'è staa sostituii cont el ''Fabio Gianvecchio'' ("Chiosco") e poeu, quand che lù l'è partii per la naja, cont el "Scaffale" (a partì del [[1984]]). Anca la battaria la gh'ha 'vuu on noeuv sonador, per via del fatto che el Zuffellato el gh'aveva minga tanto temp per sonà: inscì l'è rivaa el Roberto Sgorbati ("Cosma"), intant che 'l Zuffellato l'ha faa per on poo de temp el mattator in sul palch. Ma anca el Cosma, che 'l sonava minga tanto ben, l'è sortii foeura del grupp: per 'sta reson, per circa sett agn ([[1982]]-[[1989]]), la battaria l'è stada sostituida de vuna elettronega, sonada del Sergio Conforti (''Confo''). In del [[1983]] el riva el ghitarrista [[Davide Civaschi]] (''Cesareo''), giamò cognossuu in alter grupp musegai milanes. In 'sta manera, l'Elio l'ha poduu dedicàss soratutt al cantà e a sonà la flutta.<br> Intrattant, la produzion de canzon la sutava a cress: dopo 'n primm period in del qual i sonaven soratutt di ''cover'', i Elii hann scominciaa a sonà di sò canzon. La pupart de quei là (per esempi ''Giorgio Légnami'', ''Elio'', ''Il sciur Francesco'') a l'è mai stada publicada.<br> In del [[1985]]-[[1986]] a gh'è on noeuv iscambi de bassista: el riva el [[Nicola Fasani]], ciamaa ''Pasto'' e, dopo 'n para d'agn, ''Faso''. Poeudom dì che in del [[1986]] el s'era giamò formaa el nucli che 'l dura anca indess. In del 1986 el Tanica el lassa per on quai mes el grupp per podè sonà cont i Righeira in del tour de l'estaa, per podè poeu tornà insemma ai alter in autunn.<br> In quei agn là a gh'even anca on presentador: ''Pierino De Luca'' ("Grussu"), che in del 1986-1989 a l'era anca el sò manager.<br> In compless, i agn '80 hann vist el grupp esibìss in d'on mucc de locai milanes e de la [[Provincia de Milan|provincia]], in tra i quai a gh'emm de regorà almanch el ''Magia Music Meeting'' e 'l [[Milan (città)|Zelig]], che l'era nassuu de poch. A cognossom poch quell period ma, a partì del 1984, a gh'emm on bon numer de registrazion pirata di sò concert, faa su de quei che vegniva a scoltài, e che poeu vegniven spantegaa in gir per el Nord Italia. Inscì on bell poo de giovinott hann poduu cognoss canzon compagn de ''John Holmes, Cavo, Faro, Alfieri, Cara ti Amo, Tenia'' (cover de ''Maniac'' del [[Michael Sembello]]), ''La donna nuda'' (cover de ''I Want a New Drug'' del [[Huey Lewis]]), ''Silos, Urna, Cateto, Abbecedario, Pork & Cindy, Carro, Vivi Rocco, No Gianni No, The Peak of the Mountain'' e ''Piattaforma'', e in 'sta manera hann faa la fortuna del grupp. La registrazion pussee cognossuda de quell period a l'è quella del concert faa in del [[1987]] a [[Borbanee]]. In quell period chì i Elio e le Storie Tese cognossen e vegnen amis de tanta gent che poeu la saria deventada anca lee famosa: [[Claudio Bisio]] (che 'l fa on mucc de spettacol cont el Rocco Tanica), [[Antonio Albanese]], [[Diego Abadantuomo]], [[Gabriele Salvatores]], [[Maurizio Milani]], la [[Gialappa's Band]], [[Aldo, Giovanni e Giacomo]], [[Marina Massironi]] e tanti alter.<br> Intant, on quai member del grupp (Elio e Cesareo) el lavora 'me impiegaa per tirà sù on quai danee, menter i alter ghe dann ona man a on fracch de alter artista italian 'me strumentista per i disch: el Tanica el vutta adirittura i [[Righeira]] a scriv la canzon ''L'Estate sta finendo'', oltra a compagnà in del tour del '86 (come emm ditt pussee sora). On para d'ann dopo el lavora anca con [[Massimo Ranieri]], e per lù el sòna el piano in [[Perdere l'Amore]].<br> El grupp el fa anca di ospitad in di programma de [[Italia1]], var a dì [[Lupo Solitario]] ([[1987]]) e [[L'Araba Fenice]] ([[1988]]), anca se probabilment la soa prima apparizion in TV l'è del [[1986]], in occasion del ''Festival del Cabaret'' de [[Loano]] ([[Liguria]]). I Elio e le Storie Tese gh'hann anca l'occasion de registrà i canzon ''Abbecedario, Pork e Cindy'' e ''Silos'' in dò ''compilation'' de metà di ann '80 dedicaa aj noeuv grupp milanes.<br> In del [[1987]] toeuven part a ona diretta televisiva de [[Rete7]] (la diretta televisiva pussee longa del mond), e sonen per pussee de dò or la canzon ''Ti Amo''<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=JrYYLAgvNrw La registrazion de l'event]</ref>, ona canzon che la finiva mai e che de solet i doperaven per mandà via i gent foeu di locai. In del [[1988]] el s'è giontaa al grupp anca el polistrumentista cremasch [[Paolo Panigada]] ("Mu Fogliasch", poeu ''Feiez''), che 'l lavorava 'me turnista in di ''Psycho Studios'' del scior [[Claudio Dentes]] ("Otar Bolivecic"). Quell lì, dopo avè scoltaa on ''bootleg'' de vun di concert del grupp, el ghe proponn, finalment de fà su 'n disch. ==== El primm disch==== A la fin del [[1989]] donca l'è sortii el primm disch del grupp: [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]], che 'l gh'aveva dent on mucc di canzon scrivuu duranta tutt el desenni (ma soratutt in di agn [[1987]]-[[1989]]). A dìlla tutta, i Elio e le Storie Tese gh'aveven giamò avuu di propost discografegh, ma je aveven semper refudaa, perchè despess gh'aveven domandaa a lor de fà ona quei modifega ai test e ai concett. Per sentìss liber de fà quell che voreven, i member del grupp aveven spettaa fina a la proposta del [[Claudio Dentes|Dentes]], che ghe aveva lassaa la libertà piena.<br> El disch l'ha venduu pussee de centmilla copi, anca grazie ai bonn qualità musegai tiraa foeura del grupp. Al temp, i Elii gh'aveven gnamò 'n baterista: per 'sta reson, in del disch el sona on turnista, el batterista [[Germania|todesch]] [[Curt Cress]]; in del tour inveci l'ha sonaa insemm a lor el batterista jazz [[Christian Meyer]] (de origin [[svizzera]]), amis de [[Faso]], e che on quai agn dopo el vegnarà member de la ''band'' a tucc i efett. Inoltra, grazie al sucess otegnuu col disch, i Elii hann poduu scomincià el sò primm tour in tutta la Penisola, ciamaa ''Il Tour dell'Amore''.<br> El 1990 l'è cognossuu per vess l'ann di cover di canzon de [[Festival de Sanremm|Sanremm]]: de fatt i Elii eren staa bon de cognoss i test e i musegh di canzon in gara anmò prima de la soa presentazion, e inscì aveven poduu fànn su 'na serie de parodii e cover. Despoeu la prima sira, j'hann cantaa tucc in d'on local de Sanremm, e s'hinn faa cognoss anmò pussee. In tra i canzon ciappaa in gir a regordom: *''Ameri'' (de la canzon ''Gli Amori'' del [[Toto Cutugno]]). *''Bennato, Esposito auf wiedersehn'' (de la canzon ''Novecento auf wiedersehn'' de l'[[Eugenio Bennato]]). *''Buona giornata'' (de la canzon omonima di [[Ricchi e Poveri]]). *''Donna con te'' (de la canzon omonima de l'[[Anna Oxa]]). *''Mio Padre'' (de la canzon ''Io e mio padre'' de la [[Grazia Di Michele]]). *''Sono Felice'' (de l'omonima canzon de la [[Milva]]). *''Plagio'' (de la canzon ''Bisognerebbe non pensare che a te'' de la [[Caterina Caselli]]). *''Vattene Amore'' (de l'omonima canzon de l'[[Amedeo Minghi]], che l'aveva cantada con la [[Mietta]]). *''Verso l'Ignoto'' (de l'omonima canzon del [[Gianni Bella]] e de la soa sorella [[Marcella Bella|Marcella]]) <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=ilOAYPs2hgY Registrazion de Videomusic de on Concert ad Arezz, 1990]</ref>. Tutt 'sti canzon, insemma a la canzon ''Arriva Clistere'' (parodia de ''Arriva Cristina'' de la [[Cristina D'Avena]]) eren destinaa a finì dent al l'abum noeuv, ''Tarati per la musica'', ma i autor di test originari (soratutt [[Mogol]]) hann minga voruu dàggh el permess<ref>[http://www.corriere.it/cronache/09_agosto_01/polese_elio_storie_tese_9d260074-7e5f-11de-812c-00144f02aabc.shtml Intervista a l'Elio del ''Corriere della Sera'' del 1 agost 2009]: <small>''C’erano parodie delle canzoni di Sanremo. "Verso l’ignoto" di Gianni Bella e Mogol con noi era diventato un poetico viaggio intestinale. Si offesero, quindi niente disco.''</small>.</ref>.<br> Ona sort compagna ghe l'ha 'vuda anca el singol [[Sveliatevi! Born to be Abramo]] (e la soa segonda version: [[Saturday Night Strage]]), sia per i protest di Testimoni de Geova (ma anca de ona part de la stampa catolega), che per i editor de [[Born to Be Alive]] del [[Patrick Hernandez]].<br> Privaa del repertori per el disch noeuv, el grupp l'ha pensaa de fà su 'n mini-disch promozional per el [[Nadal]] del 1990, on album fint indove mett di canzonett on poo brutt, tant per rid: ma la soa cà discografega inveci l'ha voruu vendel tant 'me on disch, e inscì l'è staa (ma el grupp le considera minga on album ofizial). El resultaa l'è staa [[The Los Sri Lanka Parakramabahu Brothers featuring Elio e le Storie Tese]], faa su cont i duu domestegh [[Sri Lanka|cingales]] del Dentes. De 'sto disch la sortiss foeura la canzon ''Giocatore Mondiale'' (con la partecipazion del [[Pierangelo Bertoli]]), che la vegn drovada de la [[Gialappa's Band]] comè sigla de [[Mai Dire Mondiali]].<br> El [[1990]] l'è anca l'ann in del qual i Elio e le Storie Tese hann cantaa al [[Teatro dell'Elfo]] de [[Milan]] la canzon ''Ti Amo'' (con test improvvisaa al moment) per ben 12 or, fasend inscì on record<ref>[http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1990/10/10/provate-cantare-ti-amo-per-12-ore.html articol su ''Repubblica'' del 10 ottober 1990]</ref>. Inoltra, i Elii hinn staa invidaa a l'Expo de [[Tokyo]] per rapresentà la città de Milan, e lilinscì hann poduu esibìss, anca cont ona cover de ''Volare''. El [[1991]] inveci l'è staa on ann de pausa: el grupp el s'è dedicaa quasi domà a la preparazion del disch noeuv, che 'l saria sortii l'ann dopo. L'unega esibizion a l'è stada quella al [[concert del Primm de Magg]] a [[Roma]], che però l'è vegnuda memorabila. Lilinscì, inveci de mettes a cantà ''Cassonetto differenziato per il frutto del peccato'', i Elii hann taccaa a cantà ona version noeuva de ''Ti Amo'', dedicada a tutt i porcarii e a la coruzion de la class politega del temp (e col fà i nomm de [[Giulio Andreotti]], [[Remo Gaspari]], [[Francesco Cossiga]], [[Giuseppe Ciarrapico]]). Stremida, la [[RAI]] l'ha censuraa in diretta l'esibizion (col fà, a l'improvis, on colegament cont el [[Vincenzo Mollica]] che l'intervistava el [[Ricky Gianco]]) e l'ha mandaa di personn a scasciài via del palco. El fatt a l'è staa presentaa despess in television (per esempi a Mai Dire Tv<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=F9kBFKwUnS8 Testimonianza video]</ref>), menter che l'audio de l'esibizion l'è staa publicaa in vari singoi e in del CD [[Peerla]] del [[1998]] (cont el nomm de ''Sabbiature'').<br> In del 1991, oltra a dedicàss al disch, i vari member del grupp hann lavoraa con di alter artista: per esempi, Faso e Christian Meyer hann sonaa in de la tournée de l'[[Eugenio Finardi]]; Rocco Tanica inveci l'è staa co-autor de tutt i canzon de [[Patè d'Animo]], el primm (e unegh) disch de [[Claudio Bisio]], che 'l ved anca la partecipazion de l'Elio, del Feiez e del Cesareo. === Ascesa mediatega === El 1992 a l'è l'ann de la sortida de [[Italyan, Rum Casusu Çikti]], el segond album ofizial del grupp. Quell disco chì a l'ha vist la partecipazion, in tra i alter, de cantant compagn de [[Enrico Ruggeri]] e [[Riccardo Fogli]]. I singoi [[Pipppero]] e [[Servi della Gleba]], oltra a on bell poo de alter canzon (''Il vitello dai piedi di balsa'', ''Supergiovane'', ''Uomini col borsello'', ''La vendetta del fantasma formaggino''...) gh'hann portaa on grandissem sucess al disch, che anmò adess a l'è consideraa el pussee bell de tutta la discografia del grupp. Anca el tour de quell ann lì a l'è staa on gran bell sucess, anca grazie a la presenza d'on componet noeuv del grupp: [[Luca Mangoni]] ("Mangoni"), el vegg amis de l'[[Elio]]; quell lì el vegn ona part fondamental di concert, in de l'interpretà i vari personagg di canzon del grupp, e col vegnì vun di idol del publich: gh'è de regordà soratutt la soa interpretazion de Supergiovane, la soa canzon-simbol. Mangoni el seguta a toeu part ai lavorà di Elii anca al dì d'incoeu.<br> Inolta la va inanz la colaborazion con la Gialappa's Band: i sigli del programma [[Mai dire Gol]] di agn 1992-1996 hinn tutt scrivuu e sonaa de lor medemm. I canzon eren: *''Mai Dire Gol'' [[1992]]/[[1993|93]]: ''Amico Uligano'' *''Mai Dire Gol'' [[1993]]/[[1994|94]]: ''Sunset Boulevard'' *''Mai Dire Mondiali'' [[1994]]: ''Nessuno allo Stadio'' *''Mai Dire Gol'' [[1994]]/[[1995|95]]: ''La cinica lotteria dei rigori'' *''Mai Dire Gol'' [[1995]]/[[1996|96]]: ''Il concetto di banana'' *''Mai Dire Gol'' [[1996]]/[[1997|97]]: ''Balla coi barlafüs'' Semper del 1992 on quai member de la banda el fa nass on noeuv progett musegal parallel, la [[Biba Band]]: on gruppon pien de musicista che se ispiren a la musiga di [[Weather Report]]. Tra i member de la Biba Band gh'è staa on fracch de collaborador di Elii in di tour e in di disch che hinn vegnuu dopo el '92. In del [[1993]], per via di pression de la cà discografega e di domand di vegg fan, el grupp el tira foeura on disch noeuv: [[Esco Dal Mio Corpo E Ho Molta Paura]]. Quell chì el ciappa el nomm de vun di vari manifest che i Elio e le Storie Tese doperaven 'me titoi di spettacoi in di Agn '80; e defatti quell disco chì a l'è ona regolta del mej de la veggia produzion eliatega. In de l'album vegnen propost vegg sucess compagn de ''Catalogna'', ''Abbecedario'', ''La Saga di Addolorato'', pù ona quai canzon "noeuva" (compagn de ''Sono Felice'', composta in del [[1990]]). Insemma al disch a l'era sortii on singol ''[[Aborto/In te]]'' (cont ona cover de ''In te'' cantada del Mangoni), che però el gh'ha minga avuu sucess.<br> Semper in del 1993 l'è sortii la cassetta [[Chi ha incastrato Elio e le Storie Tese?]], ona sorta de autobiografia romanzada del grupp, cont intervist e registrazion de vegg concert: ma anca quella chì la gh'ha minga avuu tant sucess. Inoltra, la vegn publicada con la rivista Tutto on'audiocassetta con la registrazion de tre canzon: l'esibizion de ''Volare'' fada in [[Giapon]] in del [[1990]], ''Gli occhiali dell'Amore'' (semper del '90) e ''Alfieri'' (del [[1989]]).<br> <br> Ma el 1993 a l'è important anca per on alter fatt: a dicember, defatt, la nass e la scomincia la trasmission [[Cordialmente pista di lancio (forse)]] in su [[Radio Deejay]], che la ved a la conduzion el nucli storegh del grupp pù Mangoni e [[Linus]]. Quella trasmission chì, che la gh'ha el spont per on bell poo de tormenton di concert e anca on bell poo de idei per i disch e i canzon che hinn vegnuu dopo, a l'è anmò adess la trasmission pussee veggia de la radiofonia privada italiana.<br> La colaborazion con Radio Deejay l'è andada inanz anca in alter maner: per esempi, i Elio e le Storie Tese hann despess scrivuu di canzon per la sigla de [[Deejay Chiama Italia]], o i famos "canzon de Natal"; la prima de quest a l'è ''[[Christmas With the Yours]]'', cantada insemm al [[Graziano Romani]], cont el nomm de ''Il complesso misterioso''. Duranta el [[1994]] el grupp a l'ha giraa l'Italia cont el ''Playmobil Tour'', menter l'ha passaa el [[1995]] a preparà i canzon del disch che 'l saria sortii foeura l'ann sucessiv. === El success === [[Immagine:Rocco_tanica.jpg|El [[Rocco Tanica]]|300px|right|thumb]] A la fin del [[1995]] [[Pippo Baudo]] l'invida i Elio e le Storie Tese a toeu part al [[Festival de la Canzon Italiana]] quell de quarantases a [[Sanremm]]. Dopo avèggh pensaa sora on bell poo, el grupp l'acetta. Inscì, in del febrar del [[1996]], i Elii se presenten in prima serada in su RAI1, e se fann cognoss de tutt el Paes.<br> La canzon che porten la se ciama ''[[La Terra dei Cachi]]'', che la parla di problema de [[coruzion]], [[mafia]] e sanità present in de l'Italia del dì d'incoeu. Al contrari del test, la musega inveci la sposa a la perfezion la melodia canonega de [[Sanremm]] (la "canzonetta" italiana), e quell contrast chì el ghe fa impression a on bell poo de personn, tant l'è vera che in de la prima classifega provisoria el salta foeura che 'l grupp a l'è primm. Inoltra, per lassà el segn, el grupp el ghe fa vedè a tucc di performances proppi particolar: *In de la segonda esibizion, l'[[Elio]] el gh'ha ona perucca negra e on majon bloeu. A on bell moment, intant che 'l canta el tira foeura on alter [[brasc]], e inscì el salta foeura che l'aveva cantaa metà de la canzon con scià ona [[man]] finta. *La segonda esibizion, a causa del regolament del Festival de quell ann, la gh'aveva de vess de domà 55 segond, e per quest tucc i cantant ghe cantaven la part che per lor a l'era la pussee importanta de la sò canzon. I Elio e le Storie Tese hann donca cantaa quasi tutta la canzon, cont el raddobbià el temp de la musiga<ref>[http://it.youtube.com/watch?v=6hf0eyV9isY&feature=rec-HM-rev-rn Varda el video]</ref>. *L'ultima esibizion l'ha vist el grupp truccaa d'argent, in onor del grupp [[francia|frances]] di [[Rockets]]. Tra l'alter, se el rest del grupp l'aveva domà la fascia truccada e ona cuffia, l'[[Elio]] inveci el s'era rasaa i cavei per podè pitturàss proppi tutta la testa (inscì l'è spiegaa el motiv de la perucca del primm dì;<ref>[http://it.youtube.com/watch?v=dMrZh3sIVYI&feature=related varda el video]</ref>. Per questa reson el grupp e la sò canzon gh'hann avuu on grand success de publigh, duranta el Festival. E 'l somejava anca che gh'avarissen de vingg la competizion, ma la giuria l'ha faa avègh la vitoria a la canzon de [[Ron]] e [[Tosca]] ''[[Vorrei incontrarti fra cent'anni]]''. El grupp el gh'ha avuu, a bon cunt, el segond post, el premi de la critega ''Mia Martini'' e la fama de vincitor moral del festival, fama che l'è cressuda per via di vos che parlaven d'on intervent del [[Pippo Baudo]] (el presentador e direttor artistich del programma) per evità de fàgghel vincc.<ref>[http://archiviostorico.corriere.it/1996/novembre/13/Sanremo_truccato_Non_Ron_piu_co_0_9611134961.shtml Corriere della Sera, 13 november 1996]</ref>. La quistion l'è mai stada ciarida, anca perchè i indagini di carabinier hann mai portaa a on process e a di verità noeuv. Donca, ofizialment i Elio e le Storie Tese hinn rivaa segond a Sanremm '96, e minga primm. Poeu besogna anca dì che 'l grupp l'ha mai ciappaa sul seri quella storia chì, e anmò adess la cunta su ai concert col ridegh sora, e gh'hann mai faa sora ona polemega vera e proppia. A bon cunt, la participazion al festival l'ha portaa a la consacrazion la band milanesa: el sò disch noeuv, [[Eat the Phikis]] (sortii a la fin del marz del 1996, on bell poo dopo la fin del Festival) a l'ha venduu pussee che 200.000 copi e l'ha vinciuu anca el Disch de Platin, che gh'è staa consegnaa di sò mamm al [[Mediolanum Forum]] de [[Assagh]], in de l'ultem concert de la tournée de quell ann lì. El disch el gh'ha dent i partecipazion de la Giorgia, de l'Enrico Ruggeri, de l'Edoardo Vianello e, soratutt, de James Taylor, vun di idoi musegai del grupp. Anca quell disco chì el contegn ona serie de canzon che gh'hann avuu on gran bell sucess in tra i fan: oltra a ''La Terra dei Cachi'' besogna regordà T.V.U.M.D.B., Mio Cuggino (cantada insemma a l'Aldo Baglio) e Tapparella. De l'album hinn sortii foeura duu singoi: ''La Terra dei Cachi'' e ''Mio Cuggino''. De la ''Terra dei Cachi'' a l'è stada publicada ona version con l'Orchestra del Raoul Casadei, sonada compagn d'ona canzon del liscio romagnoeu.<br> In di duu agn che i è vegnuu dopo, i Elii hinn staa invidaa a on mucc de event e trasmission televisiv. Per esempi, poeudom regordà el Festivalbar e 'l Concert del Primm de Magg a Roma. Al Festivalbar, per contestà el playback, hann faa parè de desmentegàss i paroll de ''Mio Cuggino'', per fà vedè che sotta gh'era ona base registrada; a Roma inveci hann cantaa on poo de canzon de l'album noeuv, e hann saludaa el publich con la Società dei Magnaccioni messedada con Revolution di Beatles. Oltra ai partecipazion televisiv, i Elio e le Storie Tese hann passaa el 1997 e 'l 1998 soratutt a fà concert, anca se l'è minga calada la produzion discografega: in del 1997 l'è sortii foeura [[Del Meglio Del Nostro Meglio Vol. 1]], la prima regolta ofizial di canzon mejor del grupp. Oltra ai vegg canzon (e ghe n'era verguna sonada cont on rangiament noeuv novent), a gh'era anca on quai inedito: el pussee important a l'è ''Born to be Abramo'', quella voeulta chì cantada proppi insemm a l'Hernandez. In del 1997 hinn andaa a fà on minitour in di Statt Unii, e per l'ocasion hann faa vend on disch de sò canzon voltaa in ingles, cont ona tiradura bella limitada: [[E.L.I.O.]].<br> Ma el 1997 l'è cognossuu soratutt perchè l'è staa l'ann de Rocco e le Storie Tese. Quell lì a l'è on film porno faa insemma a l'attor e regista Rocco Siffredi. In quell film chì, el Rocco, amis del grupp, l'organizza on gran feston in onor di Elii e donca el va in gir per el mond a cattà foeura amis e amisett per menài a cà soa per la festa, che la vegnarà on grand orgion. El grupp, s'intend, el ghe toeu minga part ai scenn de sess, ma el compariss ogni tant per di scenn recitaa e cantaa. Rocco e le Storie Tese l'è deventaa on cult, e 'l Siffredi a l'ha venduu anca in di Statt Unii cont el nomm de Rock and Roll Rocco.<ref>[http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/1997/02/15/elio-le-storie-tese-in-un-film.html La Repubblica, 15 febrar 1997]</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=BeL3hN-c1mo Rocco Tanica e Rocco Siffredi cunten su del film e de la soa preparazion]</ref>. El film l'è staa venduu anca in di [[Statt Unii]] cont el nomm del ''Rock and Roll Rocco'' e spartii in duu tocch. In del 1998 l'è staa venduu Perle ai Porci, on cofenett con scià tutta la produzion artistega ofizial del grupp, del 1989 al 1997. L'ultem CD però a l'era quasi compagn d'ona ''bonus track'', e 'l se ciamava Peerla. Lilinscì se troeuven tutt i canzon de Mai Dire Gol e alter rarità ch'eren mai staa publicaa. Besogna regordà, in tra i alter, ''Ti amo Campionato''. Quella chì l'era ona noeuva version de "Ti Amo", e l'era dedicada ai "eror" arbitrai del campionaa de folber del 1997-1998, eror che, a giudizzi de l'Elio, eren staa tucc a favor de la Juventus. In del 2006, quand che l'è s'cioppaa l'iscandol de "Calciopoli", la canzon l'ha ciappaa ona dimension squasi profetega<ref>[http://www.corriere.it/Primo_Piano/Sport/2006/05_Maggio/23/elio.shtml Corriere della Sera, 25 magg 2006]</ref><ref>[http://it.youtube.com/watch?v=UIy4PLw3bJw chì el video de l'esibizion]</ref>. I esibizion televisiv de quei agn che hinn regordaa con pussee piasè del grupp a hinn quella cont el James Taylor in del 1997 al Night Express (Canale 5)<ref>http://www.youtube.com/watch?v=u5pa4ECeFA8 ''Shower the People''</ref> e quella cont el Santana a Taratatà (RA 1) in del 1998.<br> Quell period chì però el finiss a l'improvis e in manera tragica el 23 dicember del 1998, quand che 'l Feiez el moeur duranta on concert de la Biba Band, per via d'on neurisma celebral. === De la mòrt del Feiez a ''[[Cicciput]]'' === [[Immagine:Faso.jpg|El [[Faso]]|300px|right|thumb]] La mort del Paolo Panigada a l'è staa on pont de svolta per la carera del grupp: in di mes e in di agn a vegnì, i Elio e le Storie Tese hann scurtaa de bon i sò aparizion televisiv e la produzion artistega, e anca l'arriv de on noeuv member in de la formazion (l'[[Antonello Aguzzi]], ciamaa ''Jantoman'') l'ha minga voruu significà ona sostituzion del pòlistrumentista [[Crema|cremasch]], in quant el Jantoman el sòna nò el sax ma i taster elettrònich, soratutt duranta i concert. A bon cunt, in del [[1999]], i Elio e le Storie Tese hann faa sortì duu noeuv CD: el primm, [[Craccracricreccr]], l'è staa asse manch brillant di quij precedent, anca se i canzon ''La Visione'' e ''Discomusic'' gh'hann avuu on grand success de pubblich (''Discomusic'' l'è andada al [[Festivalbar]], indove per la segonda voeulta el grupp l'ha faa de tutt per fà capì che eren dree a cantà in playback: de fatt, menter la musega e la vos andaven, lor eren mut e immòbil <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=QzRhWqmKmko On moment de l'esibizion]</ref>); el segond, [[Tutti gli Uomini del Deficiente]], colònna sonòra de l'omònim film de la [[Gialappa's Band]], el contegniva, oltra a bran strumentai, anca canzon inedit e de veggia origin (''Yes I Love You'', ''Risate a Denti Stretti'') e participazion del [[Lucio Dalla]] (''Psichedelia'') e de la [[Raffaella Carrà]] (''Presidance'') e ona cover de ''Hommage à Violette Nozières'' del grupp di [[Area (grupp)|Area]]. Semper in quell ann lì hann vingiuu a [[Dublin]] on premi di [[European Music Awards]] de [[MTV]], quell de ''Best Italian Act''. In quell'occasion, i Elio e le Storie Tese hann voruu mostrà tucc i stereòtip sora i italian: l'[[Elio]], sul palch, l'ha dii nanca ona paròlla in [[Ingles]], menter i alter member del grupp faseven finta de vess nò interessaa a quell che l'era dree de succed, per finì poeu a parlà de come l'è che la se fa ben la pasta <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=cT9ezdrs5-o On moment de la premiazion]</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=hsVZVXn6834 El Cesareo el cunta sù quaicòss de quella esperienza chì]</ref>. Inoltra hann curaa el doppiagg italian del segond film de [[Austin Powers]].<br> El 1999 l'è restaa famos per i fan del grupp anca per la finta rissa fada a la trasmission [[Night Express]] ([[Canale 5]]), indove hann fingiuu de piccàss con di gent che ghe vosaven adree (e che in realtà eren member del fan club), tant che la conduttris [[Tamara Donà]], che la saveva nagòtta, la gh'ha 'vuu de domandà de mett la pubblicità <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=d6CbAXhsDB8 El moment indove tacchen a dàss bòtt]</ref>. Del [[2000]] inveci l'è 'l famos concert de [[Lugan]] al qual hann tolt part anca l'Oliver Skardy, el [[Riccardo Fogli]] e l'[[Ike Willis]], cantant e ghitarista in d'on mugg de canzon del [[Frank Zappa]], musicista [[Statt Unii|american]] al qual i Elio e le Storie Tese hann semper dii de vesses ispiraa (tra l'alter, el concert l'è staa registraa de la [[RTSI]]): on'antologia del concert l'è sortida a la fin del 2000 in cassetta e, in del [[2011]], in DVD. In del [[2000]], in occasion di [[Campionaa Europee de Folber]], i Elio e le Storie Tese hann faa la canzon ''La gente vuole il Gol'', su la musega de ''Ùnanimi''. El [[2001]] l'è staa l'ann de [[Made in Japan - Live at Parco Capello]], el primm CD live del grupp, con registrazion di concert tra l'ann [[1996]] e 'l [[1999]] (donca quand el [[Feiez]] a l'era anmò viv). In quell ann lì l'è staa trasmettuu su [[RAI2]] (vers i duu de nòtt, senza varguna campagna pubblicitaria) [[Vite Bruciacchiate]], seri televisiva in quatter pontad fada di Elii duranta el sò tour in [[America]], che la cuntava la participazion de l'[[Enzo Arbore]]. Per vedè on noeuv album in studi el s'è dovuu spettà el [[2003]], quand el grupp l'ha faa sortì [[Cicciput]], che 'l retornava al stil e aj tematich di disch pussee vegg che el gh'aveva i ospitad del [[Max Pezzali]] (''Shpalman''), de l'[[Enrico Ruggeri]] (''Gimmi I.'', ''Pagàno'', ''Cani e padroni di cani''), de l'[[Ike Willis]] (''Gimmi I.''), del [[Maurizio Crozza]] (''Shpalman'', ''Pagàno''), del [[Claudio Bisio]] (''Gimmi I.'') e del [[Gianni Morandi]] (''Fossi figo''). In particolar, el gh'ha avuu on grand success el singol ''Shpalman'', in de la version cantada domà del [[Rocco Tanica]] (al contari de la version del CD, che l'eva on duett cont el [[Max Pezzali]]). El video de questa canzon (che 'l gh'ha come protagonista el [[Mangoni]]) l'ha vingiuu el premi de ''Miglior videoclip italiano''. Bisògna anca regordà che tra la fin di ann '90 e l'inizzi del millenni noeuv (soratutt el period [[1999]]-[[2001]]), i Elio e le Storie Tese hann despess partecipaa 'me musicista a la trasmission [[Mai Dire Gol]] e [[Mai Dire Maik]] de la [[Gialappa's Band]]. In quei occasion chì hann despess cantaa canzon del sò repertòri ma anca ròbb de alter, despess in compagnia del [[Fabio De Luigi]], del [[Maurizio Crozza]] ò de la [[Paola Cortellesi]]. ===La noeuva stagion "live"=== In del [[2004]] l'è nassuda l'idea de vend a la fin di concert on CD con la registrazion de la primma ora de l'istess (i ''CD brulé'' <ref>[http://www.corriere.it/Primo_Piano/Spettacoli/2004/07_Luglio/03/elio.shtml Articol del 7 luj 2004]</ref>). Semper in quell'ann l'è nassuda anca la [[Hukapan]], la cà discografega de proprietaa del grupp, che l'era in polemega con la politega de la sò veggia cà. De quest iniziativ l'è vegnuu foeura [[Ho Fatto Due Etti E Mezzo, Lascio?]], la tracklist di CD brulé del tour [[2004]], segutada de [[Il Meglio di Ho Fatto Due Etti e Mezzo, Lascio?]] che 'l contegniva el mej di registrazion. L'idea la va innanz anca adess ([[2005]]: ''[[Grazie per la splendida serata]]''; [[2006]]: ''[[Coèsi se vi pare]]''; [[2006]]: ''[[Qualità Oro]]''; [[2008]]: ''[[Supermassiccio]]''). In del [[2004]] l'è staa publicaa anca el singol ''Oratorium'', dedicaa a la vita in di oratòri cattòlich. A partì del 2005, cont el concert de [[Castellazz de Bollaa]], a [[Villa Arconaa]], la nass anca l'idea di ''DVD brulé'': la registrazion video del concert<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=PhiZ8VmlOI4 El video integral del concert de Bollaa]</ref>. El tour del [[2006]] el s'è ciamaa [[Coèsi se vi pare]]: insemma a lor el participava anca l'amis de veggia data [[Claudio Bisio]], e 'l spettacol el contegniva canzon sia del grupp che del còmich. Del concert de [[Mantova]] l'è staa faa on DVD, e 'l filmaa l'è staa despess trasmettuu su [[SKY]] (canai [[Jimmy]] e [[Comedy Central]]). In del [[2006]] l'è sortii anca l'autobiografia del grupp, [[Vite Bruciacchiate - Ricordi confusi di una carriera discutibile]], che 'l cuntava anca di intervent de amis e collega musegaj. Duranta el tour del [[2007]], ''Emozioni Fortissime'', hinn staa presentaa di canzon del sò futur CD (''Parco Sempione'', ''Indiani'', ''La Lega dell'Amore''). A causa di laorà per el noeuv album, el [[Rocco Tanica]] l'è restaa a [[Milàn|Milan]] ([http://it.youtube.com/watch?v=cNM7NcyE2as minga semper, però]) e 'l sò ròl l'è staa ciappaa de on alter vegg amis del grupp, el [[Vittorio Cosma]], soranomenaa per l'occasion ''Clayderman Viganò''. ===El bienni 2008-2009=== Infin, dòpo cinch ann, in del [[genar]] del [[2008]] l'è sortii [[Studentessi]], segutaa di singoj [[Parco Sempione]] e [[Ignudi fra i nudisti]] (quest chì duranta l'estat). In particolar, la canzon [[Parco Sempione]] (el qual video l'è staa premiaa come ''Miglior videoclip'' de l'ann) l'è stada on grand success e, come tucc i success, la gh'ha avuu di critich per come l'aveva parlaa de la Gionta de la region [[Lombardia]], accusada de avè fà tajà el ''Bosco di Gioia'' (on'area verda de [[Milàn]]) per fàgh sù di pròpri edifizzi, contra el vorè de 16.000 persònn (traj quaj gh'era anca el [[Rocco Tanica]]) che s'eren oppos a questa iniziativa. Duranta el Festival de Sanrem, i Elio e le Storie Tese hann presentaa el DopoFestival, in del qual, come desdòtt ann primma, hann creaa di cover di canzon presentaa duranta la competizion. Traj canzon "revisitaa" se pòden cuntà: *''[http://www.youtube.com/watch?v=xB-ezQu-rmg Un falco chiuso in gabbia]'' del [[Totò Cutugno]]. *''[http://www.youtube.com/watch?v=bK-vl_ohzlk&feature=related Ricordi]'' di [[Finley]], messedada con la ''Canzone Intelligente'' de [[Cochi e Renato]]. *''[http://www.youtube.com/watch?v=SVx3GNaMpu8&feature=related Il mio amico]'', canzon scrivuda del [[Gigi D'Alessio]] e cantada de l'[[Anna Tatangelo]]. La cantanta [[Napol|napolitana]] l'è stada derisa despess duranta el ''DopoFestival'' per i sò refud innanz ai invit a participàggh. *''[http://www.youtube.com/watch?v=zVAHrwXC8Uk Una Vita Tranquilla]'' del [[Francesco Tricarico]], messedada con ''E la vita e la vita'' de [[Cochi e Renato]] e ''Voglio una vita spericolata'' del [[Vasco Rossi]]. *''[http://www.youtube.com/watch?v=Hbp3KpLYtQY&feature=related L'Amore]'' di [[Sonohra]]. *''[http://www.youtube.com/watch?v=g7j6JAVbN4g Grande]'' del [[Paolo Meneguzzi]]. [[Immagine:Civas.jpg|El [[Cesareo]]|300px|left|thumb]] El DopoFestival l'è stada ona sòrta de reappacifigazion tra el grupp e 'l [[Pippo Baudo]] dòpo i avveniment del [[1996]]. El presentador, òspit del programma, l'ha lodaa la qualitaa de la trasmission e la conduzion di Elii, che, per lù, eren riessii a fà on programma intelligent e spiritos senza cadè in volgaritaa ò ròbb simel (e gh'è anca de dì che per tutta la durada del ''DopoFestival'' el grupp l'ha voruu minga fà pubblicitaa a [[Studentessi]], che 'l sortiva duranta quell period). A l'ultima pontada del Festival, i Elio e le Storie Tese hann cantaa foeura concors ''Largo al Factotum'' (aria ciappada de [[El Barbee se Sevija]] del [[Gioacchino Rossini]]), definida di giornai vuna di esibizion pussee applaudii de la serada. A la fin de l'esibizion, sonada con perucch e vestii del '700, l'[[Elio]] l'ha dedicaa la canzon al [[Feiez]], cont el regordà che anca lù l'era staa sul palch del [[Teater Ariston]] on quaj de ann primma ([http://it.youtube.com/watch?v=juxzHes9nH4&feature=related varda el video de l'esibizion)]. El DopoFestival l'è staa nomenaa vun di des programma miglior de l'ann [[2007]]/[[2008]]. Al concert del [[01 05|Primm de Magg]], i Elii hann cantaa tré canzon: ''Gargaroz'', ''Parco Sempione'' e ona version de ''Largo al Factotum'' dedicada, come desvòtt agn primma, al Ciarrapico, che l'era staa eleggiuu in Parlament cont el [[Pòpol de la Libertà]] in seguit ai elezion del [[2008]]. El tour del [[2008]] (''Supermassiccio tour'') l'è staa dedicaa a la promozion del noeuv album (''Supermassicio'' l'è el nòmm de vuna di canzon de [[Studentessi]]), e l'ha vist la participazion come corista de la [[Paola Folli]]. In del december del 2008 l'è staa faa a Crema on concert in onor del [[Feiez]], mòrt des ann primma, ciamaa ''Panino Day'', che el gh'ha avuu on grand numer de òspit. Semper in december, i Elio e le Storie Tese hann refudaa l'[[Ambrosin d'Òr]] per protesta contra el comun de [[Milàn]], che l'aveva negaa l'onorificenza al giornalista [[Enzo Biagi]] e la cittadinanza onoraria al [[Roberto Saviano]], autor del liber [[Gomorra]]. In del [[2009]], in occasion del [[LXI Festival de Sanrem]], s'hinn propòst anmò come possibil conduttor del [[DopoFestival]], còssa che hann poduu minga fà a causa de l'eliminazion de quell a òpera del noeuv conduttor e direttor artistich de la ''kermesse'', el [[Paolo Bonolis]]. In compens, el [[13 02|13 fevree]] (duranta la trasmission [[Parla con Me]] su [[RAI3]]) e hann faa i sò interpretazion di canzon che sarien staa cantaa duranta el [[Festival]] (còssa ovviament assurda, vist che primma del Festival nissun el pò savè come sien i canzon presentaa; e de fatt l'era ciar l'intent umoristich e parodistich de l'esibizion).<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=zNb0KVCKxsE Del canal de Youtube de la RAI]</ref> Duu mes pussee tard, el [[09 04|19 april]], hinn andaa a la pontada final del ''talent-show'' [[X-Factor]] (su [[RAI1]]), indove hann faa on ''duetto'' con vun di finalista, i [[The Bastard Sons of Dioniso]], cont i quaj hann cantaa ''Uomini col Borsello'' (canzon che la se troeuva in [[Italyan, Rum Casusu Çikty]]).<br> In occasion del terremòtt in [[Abruzz]] de l'[[april]] [[2009]] i Elio e le Storie Tese hann participaa al progett [[Artisti Uniti per l'Abruzzo]] (''Artista Unii per l'Abruzz''), cont el cantà la canzon de beneficenza [[Domani 21/04.2009]] insemma a alter 55 cantant italian.<br> In de l'[[autunn]] [[2009]] hann faa la sigla del programma radiofònich de l'amis [[Linus]] [[Deejay Chiama Italia]]. Duranta l'ann hann participaa a la trasmission [[Parla con Me]], su [[RAI3]], come band de compagnament del programma. In quella occasion chì, oltra a introdù con ''jingle'' musicai i personagg invitaa al programma, hann cantaa di canzon del sò repertòri e n'hann compòsta ona quajvoeuna sora vari aspett de la vita politiga italiana <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=NgWkKfyREeg ''Tanti auguri Bersani'']</ref> <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=zS4HeAtRieM La canzon ''La pace può'']</ref> <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=Yp9AEZFHyTc La canzon ''44 Tope'']</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=wdMjD9-OkAs La canzon ''L'uomo confonde il consenso con l'immunità'']</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=xWWQDWXbSl4 La Canzon ''Marcio Men'']</ref>. In occasion different in del [[2009]], on quaj member del grupp l'ha diciaraa l'intenzion de fà per quell ann chì on disch celebrativ per i vint ann de la sortida de [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]] <ref>[http://www.loschermo.it/articolo.php?idart=15092 De on'intervista a l'Elio a Lucca]</ref> <ref>[http://www.elioelestorietese.it/forum/21126/topic-1716/page-1/ Informazion in d'on forum in sul sitt del grupp]</ref> <ref>[http://www.youtube.com/watch?v=_i-aqqEjEus Intervista a l'Elio ad Ascoli]</ref> <ref>[http://www.corriere.it/cronache/09_agosto_01/polese_elio_storie_tese_9d260074-7e5f-11de-812c-00144f02aabc.shtml Articol in sul ''Corriere della Sera'']</ref>. A l'è fòrsi anca per quella reson chì che 'l grupp l'ha faa, duranta l'estaa 2009, domà on concert <ref>[http://www.elioelestorietese.it/2009/06/a-laigueglia/ Del sitt del grupp]</ref>. El [[02 10|2 ottober]] l'è sortii el primm singol del disch noeuv, [[Storia di un bellimbusto]], che l'è staa trasmettuu in anterprima su [[Radio Deejay]] el mattin del dì prima.<br> Semper in merit di celebrazion per i vint ann de la sortida de [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]], el [[26 10|26 ottober]] 2009 i Elio e le Storie Tese hann faa on concert celebrativ (oltra a vess ona sòrta de anteprima de [[Gattini]]) al teater Arcimboldi de Milan, con la participazion de 48 musicista de la [[Filarmonica Arturo Toscanini]]. Per el sò caratter unich, l'è staa anca trasmettuu in diretta de SKY Primafila, prima voeulta in Italia per la stòria de quella television satellitar chì<ref>[http://www.elioelestorietese.it/2009/10/eelst-con-lorchestra-in-diretta-su-sky/?cat=9 Del sitt del grupp]</ref><ref>[http://mag.sky.it/mag/musica/2009/10/22/elio_storie_tese_arcimboldi_primafila.html Del sitt de SKY]</ref>. On quai de dì dòpo, el [[30 10|30 ottober]], l'è finalment sortii el disch noeuv, [[Gattini]]. In occasion de la sortida del CD (ona riproposizion cont orchestra de ona quindesena de success de la stòria discografiga del grupp), i ''Elii'' hinn andaa despess in television per presentàll. In particolar, hinn andaa a la semifinal de X-Factor e a [[Quelli che il Calcio]], indove hann cantaa ''Storia di un bellimbusto''. Per la prima occasion, s'hinn presentaa vestii come i [[Village People]], per la segonda (cont el regordà la ''perfomance'' che 'l grupp ingles di [[Muse (grupp)|Muse]] l'aveva faa on quaj mes prima pròppi in del programma condòtt de la [[Simona Ventura]]), vist che cantaven e sonaven in playback s'hinn scambiaa i ròl ([[Christian Meyer]] a la vos, [[Faso]] a la batteria, [[Cesareo]] al bass, [[Elio]] al pianofòrt e [[Rocco Tanica]] a la ghitara). ===Tra concert e television=== El [[17 01|17 genar]] [[2010]] l'è partii a [[Vicenza]] el noeuv tour teatral, spartii in duu tòcch: ''Bellimbusti in Tour'' (inverna-primavera) e Bellimbusti Balneari (estaa-autunn). L'ultimm concert del tour l'è staa faa a Milan el [[12 11|12 november]] 2010, in occasion de on event de beneificenza per [[Telethon]]. Dòpo el Festival de Sanrem del 2010 el grupp l'ha compòst di revisitazion de dò canzon che hann partecipaa a la kermesse: ''Italia Amore Mio'', cantada del princip ereditari italian [[Emanuel Filibert de Savòia]], del cantant [[Pupo]] e del tenor [[Luca Canonici]] (segonda classificada); e ''Tutte le volte che'', la canzon che l'ha vingiuu el Festival e che l'è stada cantada del [[Valerio Scanu]] (el qual l'ha ditt che a lù la parodia la gh'è piasuda <ref>[http://corrierefiorentino.corriere.it/notizie/spettacoli/2010/22-aprile-2010/far-amore-tutti-luoghi-scanu-comincia-firenze-1602886204746.shtml Intervista a Firenz al Valerio Scanu]</ref>). Anca quella vòlta chì i parodii hinn staa presentaa a ''Parla con Me'' e gh'hann avuu ona granda diffusion in su la red<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=J6nSkFT6MfI&feature=related Italia Amore Mio]</ref><ref>[http://www.youtube.com/watch?v=isS8a4AOqq8 Per tutte le volte che]</ref>. El [[25 03|25 marz]] [[2010]] hinn staa trai òspit numeros de la trasmission-manifestazion [[Raiperunanotte]], condòtta del [[Michele Santoro]] in favor de la libertà de stampa, danneggiada, segond lù, de la politiga del primm minister [[Silvio Berlusconi]]. In de l'estaa del 2010, l'Elio l'è staa scernii per vess vun di quatter giudes (insema a l'[[Enrico Ruggeri]], la [[Mara Maionchi]] e l'[[Anna Tatangelo]]) de la noeuva edizion de X-Factor, notizzia che però l'era dree a 'ndà in gir giamò de on quai mes.<br> Come giudes, l'Elio el gh'ha avuu ona popolarità granda e l'è riessii a portà a la pontada final del programma ([[23 11|23 november]] 2010) duu di trii cantant de la soa sqaudra, vun di quai, la [[Nathalie Giannitrapani]], l'ha anca vingiuu, menter l'alter, el [[Nevruz Joku]], l'è rivaa terz. Insema a l'attività de giudes per X-Factor, el cantant l'ha segutaa a collaborà col grupp: la canzon ''Bunga Bunga'' compòsta a Parla con Me (a ottober) in occasion del noeuv scandal sessual ligaa a Berlusconi l'è diventaa on noeuv tormenton de la red, anca foeura de l'Italia. <ref>[http://thelede.blogs.nytimes.com/2010/11/02/embattled-berlusconi-picks-fight-with-gays/?scp=1&sq=bunga%20bunga&st=cse Articol in sul New York Times]</ref>. Semper in del mes de november hann tòlt part a l'ultima pontada del programma [[Vieni via con me]], condòtt del [[Fabio Fazio]] e del Roberto Saviano: chichinscì hann cantaa ''La Terra dei Cachi''. In del [[genar]] [[2011]] el sitt Rockol cont on sondagg j'ha nominaa i artista italian pussee important del desenni [[2001]]-[[2010]]<ref>[http://www.rockol.it/dieci/migliorartista.htm%20El%20sitt%20de%20Rockol.it http://www.rockol.it/dieci/migliorartista.htm El sitt de Rockol.it]</ref>. Semper a cavall tra el 2010 e 'l 2011, la [[Gazzetta dello Sport]] l'ha promòss ona distribuzion de asquas tutta la discografia del grupp, pù duu DVD de duu concert: quell de [[Lugan]] del [[2000]] e quell de [[Piangipane]] ([[Ravenna]]) del 2010.<br> In del 2011 hann cantaa ''Pensiero Stupesce'', canzon che la se troeuva in di titol de cova del film [[Boris (il film)|Boris]] (sortii el [[01 04|1 de april]]).<br> In occasion di elezion amministrativ milanes, el Mangoni el s'è candidaa con la lista de la [[Milly Moratti]] a sostegn del candidaa del [[centro-sinistra]] [[Giuliano Pisapia]]. El grupp l'ha sostegnuu attivament, tanto che poeu el Mangoni l'ha ciappaa addirittura 1068 preferenz.<br> La campagna politiga a sostegn de Pisapia l'è andada innanz anca per i quindes dì prima del [[ballottagg]], tanto che 'l venerdì [[27 05|27 de magg]] hann cantaa al concert in piazza del Dòmm che 'l metteva fin a l'istessa campagna. In del [[magg]] 2011 el ven foeura el film [[Paul (film)|Paul]], indove l'Elio el dobbia el protagonista, che l'è on marzian. In occasion di intervist faa in del period in del qual el film l'è sortii al cinema, l'Elio l'ha dii che ghe sarà probabilment on noeuv disch in del 2012 <ref>[http://napoli.repubblica.it/dettaglio-news/18:01/3977041]</ref>. El [[20 10|20 de ottober]] el ven foeura la quinta stagion de X-Factor (quella vòlta chì in sù [[SKY Uno]], condòtt de [[Alessandro Cattelan]]), indove a troeuvom anmò l'Elio 'me giudes, 'sta vòlta insemma al [[Morgan (cantant)|Morgan]], a la Simona Ventura e a l'[[Arisa]]. Anca in 'sta occasion l'è riessii a portà vun di sò protett in final ([[05 12|5 de genar]] del [[2012]]), cioè 'l grupp turines de [[I Moderni]] (lù el gh'eva la categoria di ''Grupp vocai''), che poeu hinn rivaa segond denanz a la [[Francesca Michielin]]. Per quest l'è staa confermaa anca per l'edizion che la vegnarà. A X-Factor ghe toveven part anca la [[Paola Folli]] ('me ''vocal coach'' de la squadra de la Simona Ventura, cioè la categoria di tosanett sòtta i 24 agn) e 'l Rocco Tanica ('me "opinionista" per el [[Xtra Factor]], che l'era el moment di comment dòpo de la trasmission). El [[14 01|14 de genar]] del 2012 el scomincia in sù [[La7]] el noeuv programma de la [[Serena Dandini]] (che l'eva desmettuu de lavorà con la [[RAI]]) [[The show must go off]], al qual toeuven part, come grupp de compagnament, anca i Elio e le Storie Tese: la primma pontada però l'è stada spostada a la settimana dopo, perchè quei de [[LA7]] hann voruu fà ona pontada special del telegiornal per parlà de ona nav de crociera che l'era fondada la nott prima in Toscana. Quand che l'è partida la primma pontada (ona settemana dòpo) hann faa de l'ironia sora 'sta storia de la nav e del pòcch coragg demostraa del sò capitan [[Francesco Schettino]] col cantà on refasiment de ''Onda su onda'' de [[Paolo Conte]], anca se inscì s'hinn portaa 'dòss ona quai polemiga. El [[24 de genar]] hann faa la primma proeuva del sò noeuv tour denanz a domà ona trentena de member del sò fan club e poeu el dì dopo hann scominciaa la tournée teatral (''Enlarge your penis tour''), in de la qual hann presentaa dò canzon noeuv (voeuna di quai la se ciama pròppi ''Enlarge your penis''<ref>[http://www.unionesarda.it/Articoli/Articolo/251344 Articol de l'Unione Sarda]</ref>). Per 'sta reson lassen perd per on poo la collaborazion con la Dandini, già che gh'hann de andà in d'on fracch de sitt different per fà i concert e poden nò stà semper a Roma a registrà el programma. In quei occasion chì el salta foeura la notizzia che in de l'[[autunn]] del 2012 el sortirà el noeuv album, dopo quattr'ann de Studentessi <ref>[http://www.tgcom24.mediaset.it/spettacolo/articoli/1038642/%3Ci%3Eelii%3Ci%3E-per-un-tour-cosi-serve-il-penis-enlargiato.shtml intervista a TGCOM24]</ref> <ref>[http://vivimilano.corriere.it/concerti/elio-storie-tese_2003497963594.shtml vivimilano.corriere.it]</ref> . Dòpo 'na quai settemana hinn tornaa a toeu part a la trasmission, fina a l'ultima pontada. In del [[genar]] del 2012 l'è anca sortida ona classifiga de la version italiana de [[Rolling Stone (rivista)|Rolling Stone]] (voeuna di revist musicai pussee important al mond), che l'ha votaa [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]] el disco quell de quindes pussee important de la storia de la musiga italiana <ref>http://musica.blogville.it/vasco-e-il-piu-bello-di-sempre-ligabue-mica-tanto-baglioni-non-ce-proprio.html blogville.it</ref>. I stori sora el noeuv disch seguten per tutta l'[[estaa]], anca se la salta foeura domà la notizzia de ona collaborazion cont i [[Area (grupp)|Area]] e on'altra cont el sò vegg amis [[Curt Cress]]. A la fin de magg Elio l'è staa confermaa anmò 'na voeulta a giudes de X-Factor (l'edizion quella de ses), semper insemma a l'Arisa, Morgan e la Simona Ventura. La trasmission l'è scominciada el [[18 de ottober]]. Quella voeulta chì però l'è minga riessii a portà vun di sò concorrent a la final. El [[26 de november]], cont on referendum ''on line'', vegnen scernii tant 'me i artista indipendent pussee important de la storia de la musega italiana <ref>http://elioelestorietese.it/news/eelst-vincono-il-referendum-indetto-dal-mei/ El test del comunicad</ref>. El [[11 de dicember]] l'è sortii el noeuv singol del grupp, ciamaa ''[[Sta arrivando la fine del mondo]]''. ===I duu Sanremm del 2013 e del 2016=== [[File:LucaMangoni1.JPG|thumb|300px|El [[Luca Mangoni]] con vun di sò costumm de scena. [[Milan]], [[Piazza del Domm]], [[31 de dicember]] del [[2013]].]] El [[13 12|tredesin de dicember]] dì dòpo inveci l'è saltaa foeura che tovarann part al [[Festival de Sanremm del 2013]] (dopo dersett agn de l'ultema voeulta): in quella occasion chì besògna potrà dò canzon, e in del cas del grupp milanes i titol a hinn ''Canzone mononota'' e ''Dannati forever''. I canzon gh'hann avuu di bei recension de part de la critega musical, che l'ha dii che 'l grupp l'era vun di promess mejor de la kermesse.<br> L'esibizion de la band (che l'ha deciaraa de vorè minga rivà prima, ma quarta) la gh'è stada el [[13 de febrar]]. Per la prima canzon (Dannati forever) s'hinn presentaa vestii de cereghett (fòrsi anca per ridegh sora al fatto che duu dì prima gh'era staa i dimission del Papa). A la fin, la canzon che l'è passada a la serada final l'è stada ''La canzone mononota''.<br> In la segonda serada l'Elio l'ha cantaa la canzon con scià ona giacchetta che la gh'aveva duu brasc fint (compagn de quell che l'aveva faa anca in del '96).<br> In la terza serada (quella indè che se cantaven vegg canzon ch'even faa la stòria del Festival), el grupp l'ha sonaa la canzon ''[[Con un bacio piccolissimo]]'' de [[Robertino (cantant)|Robertino]], presentada in del [[1964]]. L'è staa compagnaa del [[Rocco Siffredi]] che l'ha faa on'introduzion cont el lengg on zicch d'ona poesia de [[Jacques Prévert]], poeu l'ha sonaa con di strument pussee pinitt del normal.<br> A la serada final del [[16 de febrar]] hinn riessii a rivà in final, per poeu vess segond (anmò 'na voeulta), dedree al [[Marco Mengoni]] e denanz ai [[Modà]]. Oltra a la segonda posizion, i Elio e le Storie Tese hann vengiuu el premi de la critega (tant 'me in del [[1996]]), el premi de la stampa e anca el premi per el rangiament musegal per l'orchestra pussee bell.<br> A marz l'è scominciaa el noeuv tour, e insemma ai canzon sanremes hinn staa presentaa al pubblich alter dò canzon noeuv: ''Il ritmo della sala prove'' e ''[[Complesso del Primo Maggio]]''. Quest ultem l'è staa venduu 'me singol e 'l gh'ha 'vuu on certo sucess, e l'è staa anca sonaa proppi al concert del Primm de Magg a Ròma.<br> <br> El [[7 de magg]] l'è staa publicaa, infina, el disch noeuv, ciamaa ''[[L'album biango]]'' (citazion di Beatles e del sò ''[[White Album]]''). In de l'istess dì, in su [[Deejay TV]] l'è stada presentada ona pontada special de [[Cordialmente]], in ocasion di vint agn de la nassida del programma.<br> Semper a magg, l'Elio l'è staa confermaa on'altra voeulta 'me giudes de XFactor, insemma a la Simona Ventura, el Morgan e 'l cantant ingles [[Mika]]. In de l'istess period, el gh'ha daa la vos per on para de spot de la [[Vodafone]].<br> In di ultem concert del tour de la primavera, al Concerton de Roma e anca duranta el tour de l'estaa, el [[Rocco Tanica]] l'è minga vegnuu a sonà, e l'è staa sostituii (compagn del [[2007]]) del [[Vittorio Cosma]]. El tasterista l'è tornaa a fàss vedè al Concert de [[Sest San Giovann]] del [[14 de settember]], anca se l'ha sonaa domà ''T.V.U.M.D.B.''.<br> In de l'autunn del [[2013]] per la prima voeulta dopo vint agn, gh'è staa pu el pontament con ''Cordialmente''<nowiki> (el someja che sia el grupp che 'l Linus abbien vorsuu fà ona pausa). A bon cunt, l'Elio l'ha segutaa a fà X-Factor (cont el Tanica a l'</nowiki>''Extra Factor''), e l'ha portaa in final la soa cantanta Aba. Duranta la trasmission, l'ha strengiuu on bon rapòrt cont el giudes noeuv, el [[Mika]]. A la fin del programma, el salta foeura che l'Elio el farà pu el giudes in de la trasmission. In de l'ann noeuv, el Rocco Tanica l'ha tòlt part a la giuria de qualità del [[Festival de Sanremm del 2014]].<br> A metà de febrar l'è vegnuda foeura la notizzia che 'l grupp el gh'avaria 'vuu on programma televisiv personal, su [[RAI 2]]. La notizzia l'è stada poeu confermada: el [[6 de marz]] l'è scominciaa el ''Musichione'', varietà musegal in segonda serada su RAI2, condott per ses pontad domà del grupp. El programma (che 'l gh'ha in tra i sò ospet [[Nek]], [[Mietta]], [[Antonella Ruggiero]], [[Raphael Gualazzi]], [[Fabio Treves]], [[Pippo Baudo]], [[Caterina Balivo]], [[Federico Russo]], [[Frankie Hi-Nrg]], [[J-Ax]], [[Geppi Cucciari]], [[Franco Cerri]], [[Luca Parmitano]], [[Eugenio Finardi]], i [[Area (grupp)|Area]], oltra che di "intervist" del Rocco Tanica a [[Laura Pausini]], [[Valentino Rossi]], [[Claudio Bisio]], [[Marco Travaglio]], [[Paola Cortellesi]]...) però el gh'ha minga on gran sucess de publich, e l'ann dopo la vegna minga confermada.<br> Dopo el tour de concert estiv, ciamaa ancamò ''Neverending tour'', in autunn el grupp el torna (dopo on ann de assenza) a presentà la trasmission de ''Cordialmente'' in su [[Radio Deejay]].<br> El [[25 de november]] el sortiss foeura on cofenett noeuv, ciamaa ''[[Dei megli dei nostri megli]]'': ona regolta de trii CD pu on DVD. Duranta l'autunn, l'Elio el va in gir per l'Italia cont on [[musical]] in su la [[Fameja Addams]], indè che lu l'interpreta el [[Gomez]], insemma a la Geppi Cucciari (che la fa la [[Morticia]]). A dicember el vegna presentaa el videoclip de la canzon ''Luigi il pugilista'', faa su del dissegnador umoristegh Sio (che l'ha semper deciaraa de vess on gran fan del compless).<br> <br> In del 2015 el sortiss foeura el singol ''[[Alcool Snaturato (una serata speciale)]]'', faa in colaborazzion cont el Ministeri de la Salud. In del magg-giugn de quell ann, el Rocco Tanica (che 'l se presenta semper meno cont el grupp in di concert) el fa on programma in segonda serada in su RAI 2, ciamaa ''[[Razzolaser]]'', con la [[Angela Rafanelli]] (indove l'intervista personagg 'me [[Elisabetta Canalis]], [[Max Pezzali]], [[Luca Argentero]], [[Claudia Pandolfi]], [[Nina Zilli]], [[Vito Mancuso]] e olter anmò).<br> <br> Dopo de l'estaa (fada quasi senza concert), vegnen foeura on poo de notizzi: l'Elio el torna a fà el giudes de X-Factor (insemma a [[Mika]], [[Fedez]] e a [[Skin]]). Duranta 'na quai intervista el solta foeura che 'l grupp el saria dree a deslenguass, ma la noeuva la vegna desmentida on quai dì dopo. El [[quatter de settember]] el sortiss foeura on singol noeuv, ''[[Primo giorno di scuola]]'', dedicaa ai fiolitt che scomincen i elementar. La canzon la gh'ha on videoclip fada ancamò del [[Sio]]. In de l'autunn del [[2015]] i Elii fann ona tourné che la va in vari center del Sud Italia. A X-Factor, l'Elio a l'è bon de menà in final duu di sò cantant ([[Giosada]] e [[Davide Sciortino]]) e de fà vengg pròppi el Giosada.<br> El [[13 de dicember]] del [[2015]] el vegna foeura che 'l grupp el tovarà part, anmò 'na voeulta, al Festival de Sanremm, con la canzon ''[[Vincere l'odio]]'' (titol che l'è 'l contrari de la canzon ''[[Perdere l'Amore]]'' del [[Massimo Ranieri]], indè che 'l Rocco Tanica l'aveva sonaa el pianofòrt).<br> A la fin de l'ann, el grupp el presenta [[Cacolatini]]: ona regòlta di primm trii album ([[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]], [[Italyan, Rum Casusu Çikti]] e [[Esco dal mio corpo e ho molta paura]]) con scià ona serie de DVD con dent filmaa de repertòri messedaa cont on fals documentari in su la carriera soa de lor. In 'sti filmaa, el soltaria foeura che 'l ver autor del sucess de Elio e le Storie Tese a l'è staa, in realtà, el cantant ingles [[Mal (cantant)|Mal]], che in segrett j'avaria vuttaa a deventà vun di grupp pussee famos de l'[[Italia]].<br> Al Festival ghe riven in d'ona formazzion scurtada, cioè senza el [[Rocco Tanica]]: de fatti quell lì l'era staa tiraa dent al Festival per fà on sketch a la fin di vari sirad del presentador [[Carlo Conti]] prima anmò che la canzon la fuss scrivuda.<br> L'esibizzion del grupp a l'è stada fada in de la segonda sirada del Festival, el [[10 de febrar]] del [[2016]]. Duu dì dopo l'è sortii foeura el sò album noeuv, ciamaa ''[[Figgatta de Blanc]]''.<br> Come semper, i esibizzion del grupp se caraterizen per travestiment e olter trovad: per esempi l'ultema sira se presenten consciaa su comè i Kiss, el grupp american.<br> A la fin de la competizzion, la canzon ''Vincere l'Odio'' la riva a la posizzion quattordes. ===I ultem duu agn e la fin del grupp=== Intorna al [[2016]] i vos a meret de la mancanza del [[Rocco Tanica]] (che 'l sona pu ai concert de la primavera del [[2013]]) in del grupp a se fann semper pussee fort, tant che a la fin el tasterista el gh'avarà de cuntà su in d'ona intervista i sò reson. El ven foeura che l'ha scernii de desmett de sonà del viv per via de on problema de [[depression]] che 'l gh'ha miss indoss la pagura de sonà denanz a on publich. Inscì l'ha deciduu de moccalla lì cont i concert, anca se 'l resta denter al grupp. In del tour de la primavera del 2016 el tasterista el sona per l'ultema voeulta insema ai sò compagn (per esempi al [[Forum de Assagh]]). El ven sostituii (per quell che reguarda l'atività live) del colega [[Vittorio Cosma]], vegg amis del grupp.<br> In de l'autunn del 2016 el ven foeura ''[[Ritmo Sbilenco]]'' on documentari in sul grupp che 'l parla de la vita de tucc i member de la band in tra el Sanremm de quell ann e 'l concert a Assagh.<br> In del 2017 i ''Elii'' i fann, per la prima voeulta, on tour foeura de l'Italia, ciamaa ''Yes We Can't''. Con la tournée ai tocchen vari citaa de l'Europa, compagn de [[Budapest]], [[Londra]], [[Barcellona]] e [[Amsterdam]]. El concert previst per quella primavera a Assagh el ven spostaa al [[19 de dicember]].<br> El 17 de otober, in d'ona intervista al programma ''Le Iene'', Elio, Faso e Cesareo a deciaren che 'l grupp a l'è dree a deslenguass: el concert de Assagh de dicember el sarà el concert final. A bon cunt, a vegnen convinciuu a toeu part al Festival de Sanremm de l'ann che vegn, e i deciden de tirà inanz, cont on tour noeuv, fina al 30 de giugn.<br> Al [[Festival de Sanremm]] a se presenten con la canzon ''Arrivedorci'' (presentada, la sira di duett, cont el compless vocal di [[Neri per Caso]]). La canzon, però, la ghe pias minga tant, gné al publich gné a la critega, e la finiss ultema in de la classifega.<br> Intanta, el 9 de febrar, el sortiss foeura el disch [[Arrivedorci]], che 'l gh'ha dent duu inedit e la registrazzion del concert de Assagh del dicember passaa.<br> In primavera el scomincia el tour de salud, che 'l tocca tanti citaa italiann, e che 'l finiss el [[29 de giugn]] cont on concert de pussee de tre or a [[Barolo (CN)|Barolo]] (CN): in quell concert-event a vegnen invidaa on gran numer de ospet e de amis, compagn de [[Maccio Capatonda]] (in di pagn de ''Mariottide''), [[Geppi Cucciari]], [[Sir Oliver Skardy]], [[Fabio Rovazzi]], [[Filippo Graziani]], [[Piero Pelù]], [[Cristina D'Avena]], i [[The Kolors]]; inoltra, anca el [[Rocco Tanica]] el sona 'na quai canzon (''Cara ti Amo'', ''Il circo discutibile'', ''TVUMDB'', ''Shpalman''). El concert a l'è staa anca registraa in diretta in su [[RTL 102.5]]. == Alter progett == Gh'è inoltra de regordà i progett parallel sviluppaa de on quaj member del grupp in 'sti ultim ann: *A partì del [[2007]], el [[Rocco Tanica]] a l'è el conduttor de [[Quasi TG]], on telegiornal satirich de la durada de quatter minut, trasmettuu su [[SKY]] (prima sul canal [[FX]], al dì d'incoeu su [[Comedy Central]]). Inoltra a l'è on autor televisiv per programma come [[Non Perdiamoci Di Vista]] de la soa amisa [[Paola Cortellesi]], trasmettuu su [[RAI3]] in del [[2008]]. La terza stason l'è finida el [[04 07|4 luj]] del [[2009]]. *In del [[2009]], l'[[Elio]] l'ha participaa come protagonista a l'òpera lirega ''Il Re Nudo'' ("El re biòtt") del maester [[Luca Lombardi]]. *El [[Faso]] e l'[[Elio]] a hinn i duu maggior dirigent de ona squadra de baseball, l'[[Ares Milano]], che l'è stada fondada a la fin di agn '80 pròpri del [[Faso]]. == El stil == I Elio e le Storie Tese hinn staa despess definii come musicista de [[rock demenzial]]. Ma a lor la ghe pias nò questa definizion, perchè voeuren evità de vess accomunaa a grupp come i [[Brutos]], i [[Skiantos]] ò i [[Gem Boy]]. L'è vera che se de ona part (soratutt aj origin) el grupp el s'è ispiraa al stil "demenzial", per modalitaa de umorismo e concert, de l'altra el s'è impegnaa a desviluppà ona qualitaa de musega assee elevada, e ona capacitaa de passà senza tròpp problemma a qualsessia stil, del [[rock]] (''John Holmes'', ''Yes I Love You'', ''Essere Donna Oggi'') al [[blues]] (''La Saga di Addolorato'', ''Puliletti Blues''), del [[metal]] ò [[hard-rock]] (''Urna'', ''Omossessualità'') al [[country]] (''Indiani''), del [[reggae]] (''Abbecedario'') a la [[disco]] (''Born to be Abramo'', ''Discomusic'', ''Pippero'', ''La Chanson''), del [[folk]] (''Zelig: la cunesiùn del pulpacc'') a la [[musega latina]] (''El Pube'').<br> Hinn capazz de fà canzon con domà tòcch de alter musich (''Indiani''; ''Born to be Abramo''), ò anca cont el sonà al contrari i laorà de alter artista (''Ignudi fra i nudisti'' l'è ''Suspicious Mind'' de l'[[Elvis Presley]] al contrari). Per i sò capacitaa musegaj, i vari member del grupp hinn staa despess ciamaa a sonà in disch de alter cantant, traj quaj se pòden regordà el [[Roberto Vecchioni]], el [[Daniele Silvestri]], el [[Fabrizio De André]], la [[Mina]], i [[Righeira]] e i [[Ricchi e Poveri]]. Inscambi, on mugg de artista e musicista hann voruu participà come òspit in di sò disch: [[Pierangelo Bertoli]], [[Riccardo Fogli]], [[Claudio Baglioni]] e l'[[Enrico Ruggeri]] traj pussee famos. A causa de quest messagg musegal originari, gh'è chi el voeur vedèi come member de on grupp de rock progressiv a tucc i effett. L'è minga on misteri però che i Elio e le Storie Tese se sien semper ispiraa, sia per la commistion di gener, sia per el sò surrealism, al musicista [[Stat Unii|american]] [[Frank Zappa]] ([[1940]]-[[1993]]), anca se hann despess hann deciaraa de vorè creà on quajcòss de noeuv e original, per podè ciappaa l'interess di ascoltador. I Elio e le Storie Tese disen anca de avè inventaa on noeuv gener musegal, el ''gezz'' che, a differenza del jazz, l'improvvisa nò sora on tema musegal ma sora on argoment: canzon gezz hinn ''La Saga di Addolorato'' ma soratutt ''L'Indianata'', che la cambia paròll a ògni esibizion (la canzon l'è cognossuda anca come ''Casalinga Alcolizzata'', a causa de l'argoment fiss sora el qual la vegn fada l'improvvisazion). Inoltra el grupp l'è famos per la soa abitudin de canzon ò girà di video a l'invers. == I concert == [[Immagine:Elio3.jpg|L'[[Elio]] duranta el sòna la ghitara in ''Tapparella''|300px|right|thumb]] Vun di "pilaster" del success di Elio e le Storie Tese l'è staa el numer semper pussee grand de fan che l'andava a scoltài dòpo d'avè sentuu voeuna di tanti registrazion pirata. Per quella reson chì el grupp el gh'ha on rappòrt bell fòrt cont el pubblegh, e donca per la pupart de l'ann l'è semper in tournée. Al moment, i unigh agn in di quai el grupp l'è minga andaa in tour (foeura che on quai concert isolaa o a la television) hinn staa el [[1991]], el [[1995]] e 'l [[2009]]: la reson l'è semper stada quella de la preparazion de on disch noeuv per l'ann che 'l saria vegnuu.<br> El rappòrt cont i fans l'ha faa inscì che hinn nassuu di moment quasi rituai, che vegnen ripetuu in tucc i concert, e che di volt veden anca la participazion de quei che hinn i fans pussee fanategh.<br> Al dì d'incoeu, i Elii spartissen giò el tour in duu bròcch: vun d'inverna/primavera, faa in di teater, e l'alter d'estaa/inizzi autunn, sonaa a l'avert. Tendenzialment la ''scaletta'' del tour faa in inverna/primavera e quell de l'estaa/autunn hinn different (in del 2004 e in del 2005 l'era staa spartii addirittura in trii bròcch).<br> El nòmm del tour el vegn foeura o de ona canzon che la sarà sonada duranta i concert o per di ròbb che gh'è vegnuu in ment a lor. Per esempi cognossom i nòmm de quei tour chì: *[[1990]]: ''Il tour dell'Amore''. *[[1994]]: ''Playmobil tour''. *[[1996]]: ''Uollano tour''. *[[2003]]: ''Cicciput tour''. *[[2004]]: ''Ho fatto due etti e mezzo, lascio?'' *[[2005]]: ''Grazie per la splendida serata''. *[[2006]]: **''Qualità oro''. **''Coèsi se vi pare''. *[[2007]]: ''Emozioni fortissime''. *[[2008]]: ''Supermassiccio tour''. *[[2010]]: **''Bellimbusti in tour''. **''Bellimbusti balneari''. *[[2012]]: ''Enlarge your penis tour''. On moment tipich del concert el se presenta quand el riva el [[Mangoni]] in sul palch: el pubbluch el se mett ad applaudìll, come se 'l fuss lù el protagonista del concert, e minga el grupp. A 'sto pont, l'[[Elio]] el fingg de vess inrabii cont el pubblich: di voeult el dis che 'l voeur andà via del concert per vedè quant hinn quij che hinn vegnuu là per scoltàll e quant inveci hinn lì per el Mangoni.<br> On moment tipich inveci di concert di agn '80 l'è quell che 'l gh'eva primma de la canzon ''Vivi, vivi Rocco'': el [[Rocco Tanica]] el fingeva de avè sbajaa a sonà ona nòta, e per la disperazion el voreva coppàss. Allora el rest del grupp el scomenzava a sonà la canzon (parodia de [[We will rock you]] di [[Queen]]) per cercà de fàll rid, ròbba che la succedeva semper. A 'sto pont, el concert l'andava innanz (varda [http://www.youtube.com/watch?v=Oqpmw2WWcy4 chì]; on'altra variant la vedeva el [[Rocco Tanica]] che 'l fingeva de avègh on infart; el vegniva reanimaa ma lù el diseva de vorè morì perchè menter l'era dree de passà a mejor vita l'aveva vist ona lus bianca, e là gh'eren tucc i sò vegg parent mòrt e donca voreva 'ndà con lor; a 'sto pont la partiva la canzon, come se pò vedè [http://www.youtube.com/watch?v=4DGACD6eKns&feature=related chì]).<br> Duranta la canzon ''Cara ti amo'' gh'è la fras ''Non è vero, tu non capisci l'universo femminile'' ("L'è minga ver, ti te capisset nò l'univers femminin"): in tucc i concert la paròlla ''Non'' la vegn prolungada per on quaj de mignuu. Istess l'avvegn con ''Alfieri'' (la fras l'è: ''trae dall'Uomo del Giappooooooooone'', var a dì ''el trà de l'Òmm del Giappoooooooooon''). Semper in ''Alfieri'', quand gh'è la stròfa del [[Cesareo]], l'[[Elio]] e 'l [[Faso]] proeuven in tutt i maner de fàll rid, e despess ghe riessen (hinn puu i vòlt in di quaj quest obbiettiv el vegn conseguii che quij on di quaj el Cesareo el riess a restà impassibil, ò almanch a finì de cantà el pròpri tòcch de canzon). In del CD [[Del Meglio Del Nostro Meglio Vol. 1]], indove gh'è la version offizial de ''Alfieri'', senza el test vesin se pò minga capì come la sia la stròfa del "pòver" ghitarista, vist quant el rid.<br> In del tour del [[1988]] i Elio e le Storie Tese hann presentaa on'altra version de ''Alfieri'' (ciamada ''Alfieri 2'') a la fin de la qual el gh'era on longh assolo de ghitara sora i nòt de ''Out in the daylight'' del [[Mike Rutherford]]. A la fin de l'ann, con l'entrada del [[Feiez]] in del grupp, ''Alfieri'' a l'è stada presentada in d'ona ulterior version, in de la qual el pòlistrumentista [[Crema|cremasch]] el cominciava la soa stròfa ma el vegniva interrompuu di insult del rest del grupp. In ''Oratorium'', la maggior part di member del grupp el cambia el pròpri strument musegal (el [[Faso]] a la batteria, el [[Christian Meyer]] al bass, el [[Rocco Tanica]] a la ghitara, per esempi; e gh'è el [[Mangoni]] vestii come on bagaj, cont on berrettin roeusa mettuu a l'invers e i pantaloni cont i bretell giald, che 'l giuga cont ona balla). <br> In del ''tour'' del [[1987]], l'[[Elio]], a linizzi di concert, el diseva che 'l sò grup a l'era lì per sostistuì i Elio e le Storie Tese, e che in realtà lor eren on grupp de musega greca (e lù donca a l'era ''Elios'', el pianista ''Roccos'' eccetera).<br> Duranta el ''tour'' del [[2000]] i concert eren caratterizzaa de duu ''medley'': el primm, a l'inizzi de l'esibizion, el cominciava con ''Out in the daylight'' e 'l segutava cont tòcch de canzon del repertòri pussee recent del grupp (''Balla con i barlafüs'', ''Tonza patonza'', ''Help me'', ''L'astronauta pasticcione''). El segond, che l'era staa giamò propòst duranta i tour del [[1987]] e del [[1990]], el se ciamava ''Perdo anche l'ultimo dente e cerco di riavvitarlo'' e 'l contegniva on mucc de canzon che eren ann che i Elio e le Storie Tese je sonaven minga (compagn de ''El Sciur Francesco'', ''Abbecedario'' e ''Settore Giovanile Targato Travagliato'') insemma a canzon pussee recent (''Presidance'', ''La Terra dei Cachi'') e a canzon e musegh de alter artista (el ''[[Te Deum]]'', ''Radio GaGa'' di [[Queen]]). I Elii cont el scherzà diseven de vesses ispiraa, per quell medley chì, a quell che aveven faa i [[Pooh]] per el sò anniversari quell de vintcinch.<br> La tradizion di medley a l'è segutada in di ann dòpo: duranta i tour de [[2007]] e del [[2008]] a l'è staa presentaa on medley de tutt i canzon ''disco'' del grupp (in ordin: ''[[Pippero]]'', ''La Chanson'', ''Discomusic'', ''[[Sveliatevi!|Born to be Abramo]]''). In ''Servi della Gleba'', la telefonada final la fa el bassista [[Faso]]: menter l'è dree a telefonà el bass l'è sonaa de l'[[Elio]] (prima del [[Feiez]])<br> Duranta la canzon ''Tapparella'' (sonada de sòlit vers la fin del concert), el ritornell final (''Forza Panino'') l'è dedicaa al [[Feiez]]: tutt el pubblich el se mett a cantà ''Forza Panino'' e a batt i man a temp. Duranta l'esecuzion, anca l'Elio el sòna ona ghitara. ==Formazion== ===Nucli stòrigh=== *'''Elio''', vos ([[1980]] - incoeu), ghitarra ([[1980]]-[[1984|84]]); *'''Rocco Tanica''', pianòla ([[1982]] - incoeu) e batteria elettròniga ([[1984]]/[[1985|85]]-[[1989]]/[[1990|90]]); *'''Cesareo''', ghitarra ([[1984]] - incoeu); *'''Faso''', bass ([[1985]] - incoeu); ===I alter member=== *'''Christian Meyer''', batteria ([[1989]]/[[1990|90]] - incoeu); *'''Mangoni''', ''artista a sé'' ([[1992]] - incoeu); *'''Jantoman''', taster elettrònigh ([[1999]] - incoeu); ===Vegg member del grupp=== *'''Pierluigi "Usna-Cata" Zuffellato''', batteria ([[1980]]- [[1984|84]]?); *'''Paolo Cortellino''', bass (? [[1980]]) *'''Fabio "Chiosco" Gianvecchio''', bass ([[1980]]-[[1984]]); *'''Dario "Piorrea/Piorra/Scaffale" Mazzoli''', bass ([[1984]]-[[1985]]); *'''Roberto "Cosma" Sgorbati''', batteria ([[1984]]/[[85]]); *'''Feiez''', sassòfon ([[1988]]-[[1998]]); ===Collaborador=== *[[Curt Cress]] ([[Schlierbach]], [[11 08|11 agost]] [[1952]]), batterista in di disch del [[1989]] e [[1990]] e per la pupart de quei del period [[1992]]-[[1998]]. *[[Vittorio Cosma]] ([[Cumer]], [[11 03|11 marz]] [[1965]]), vos e vari strument in pù o manch tucc i disch del [[1992]] in poeu, tasterista in del tour del [[2007]]. *[[Paola Folli]] ([[Milan]], [[18 07|18 luj]] [[1965]]), corista e vos femminil del tour del [[2008]] in poeu, oltra che in di disch a partì del [[2003]]. *[[Daniele Comoglio]] ([[Milan]], [[09 08|9 agost]] [[1969]]), sassòfon in vari canzon in di disch a partì del [[2003]], oltra che in di tour [[2008]] e [[2009]]. *[[Davide Ghidoni]], tromba in vari canzon in di disch, oltra che in del tour del [[2008]]. *'''Pierino "Grussu" De Luca''', presentador e manager del grupp in del period [[1983]]-[[1989]]. *[[Claudio Dentes]] ([[Londra]], [[1955]]) o ''Otar Bolivecic'', produttor del grupp in del period [[1989]]-[[2004]]. *[[Max Costa]], o ''MC Costa'' ([[Caracas]], [[08 05|8 magg]] [[1962]]), fonigh in vari album a partì del [[1992]]. *'''Andrea Ussia''', presentador del grupp e intrattegnidor del pubbligh in di primm ann Vottanta. *'''Marco Conforti''', fradell de [[Rocco Tanica]] e manager del grupp. *'''Paolo "PiCosta" Costa''' ([[Milan]], [[1964]]), bassista in d'ona quai canzon in studi. *'''Rodolfo "Foffo" Bianchi''', fonigh per i esibizion dal viv. == Discografia e videografia == ===Album=== ====Album in studi==== *[[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]] ([[1989]]) *[[The Los Sri Lanka Parakramabahu Brothers featuring Elio e le Storie Tese]] ([[1990]]) *[[Italyan, Rum Casusu Çikti]] ([[1992]]) *[[Esco Dal Mio Corpo E Ho Molta Paura (gli inediti 1979-1986)]] ([[1993]]) *[[Eat The Phikis]] ([[1996]]) *[[Craccracriccrecr]] ([[1999]]) *[[Cicciput]] ([[2003]]) *[[Studentessi]] ([[2008]]) *[[L'album biango]] ([[2013]]) *[[Figgatta de Blanc]] ([[2016]]) ====Raccolt==== *[[Del Meglio Del Nostro Meglio Vol. 1]] ([[1997]]) *[[E.L.I.O. - The Artists Formerly Known As Elio e le Storie Tese]] ([[1998]]) *[[Peerla]] ([[1998]]) *[[Gattini]] ([[2009]]) *[[Dei megli dei nostri megli]] ([[2015]]) *[[Cacolatini]] (2015) ====Album live==== *[[Made In Japan – Live at Parco Capello]] ([[2001]]) *[[Il meglio di Ho fatto 2 etti e mezzo, lascio?]] ([[2004]]) *[[Il meglio di Grazie per la splendida serata]] ([[2005]]) *[[Arrivedorci]] ([[2018]]) ====Colonn sonori==== *[[Tutti gli uomini del deficiente (album)|Tutti gli uomini del deficiente]] ([[1999]]) ====Compilation e cofenett==== *[[Elio e le Storie Tese: Le origini]] ([[1996]]) *[[Perle ai porci]] ([[1998]]) *[[Baffo Natale Compilation]] ([[2005]]) *[[Elio e le Storie Tese - The original recordings 1989-2003]] ([[2007]]) *[[Dei megli dei nostri megli]] ([[2014]]) ===Singol=== *[[Sveliatevi! Born to be Abramo]] ([[1990]]) *[[Saturday Night Strage]] ([[1990]]) *[[Pippero]] ([[1992]]) *[[Pippero - English version]] ([[1992]]) *[[Not Unpreviously Unreleased'nt]] ([[1993]]) *[[Aborto/In te]] ([[1994]]) *[[Nessuno allo stadio]] ([[1994]]) *[[Christmas with the yours]] ([[1995]]) *[[La Terra dei Cachi - The Rimini Tapes]] ([[1996]]) *[[La Terra dei Cachi]] ([[1996]]) *[[TVUMBD/Mio cuggino]] ([[1996]]) *[[El Pube]] ([[1996]]) *[[Born to be Abramo]] ([[1997]]) *[[L'Eterna lotta tra il Bene e il Male]] ([[1998]]) *[[Bis]] ([[1999]]) *[[Discomusic]] ([[1999]]) *[[Evviva/La visione]] ([[1999]]) *[[La bella canzone di una volta]] ([[1999]]) *[[Presidance]] ([[1999]]) *[[La gente vuole il gol]] ([[2000]]) *[[Fave Club]] ([[2000]]) *[[Tapparella]] ([[2001]]) *[[Fave strapazzate]] ([[2002]]) *[[Shpalman]] ([[2003]]) *[[Oratorium]] ([[2004]]) *[[Baffo Natale]] ([[2005]]) *[[Valzer transgenico]] ([[2006]]) *[[Presepio imminente]] ([[2006]]) *[[Parco Sempione]] ([[2008]]) *[[Ignudi trai nudisti]] ([[2008]]) *[[Storia di un bellimbusto]] ([[2009]]) *[[Pensiero Stupesce]] ([[2011]]) *[[Sta arrivando la fine del mondo]] ([[2012]]) *[[Dannati forever]] ([[2013]]) *[[La canzone mononota]] ([[2013]]) *[[Complesso del Primo Maggio]] ([[2013]]) *[[Il Musichione (singol)|Il Musichione]] ([[2014]]) *[[Luigi il pugilista]] (2014) *[[Primo giorno di scuola]] ([[2015]]) *[[Vincere l'odio]] ([[2016]]) *[[Il mistero dei bulli]] ([[2016]]) ===CD brulé=== *[[Ho Fatto Due Etti e Mezzo, Lascio?]] ([[2004]]) *[[Grazie per la splendida serata]] ([[2005]]) *[[Qualità oro]] ([[2006]]) *[[Coèsi se vi pare]] ([[2006]]) *[[Emozioni fortissime]] ([[2007]]) *[[Supermassiccio tour]] ([[2008]]) *[[Bellimbusti in tour]] ([[2010]]) *[[Bellimbusti balneari]] ([[2010]]) === Colònn sonòri === *[[Rocco e le Storie Tese]] ([[1997]]) *[[Tutti gli uomini del deficiente]] ([[1999]]) *[[Terkel in trouble]] ([[2004]]), cont el nòmm de ''I Los The Peparors'' *[[Natale a Casa Deejay]] ([[2004]]) *[[Boris]] ([[2006]]) *[[Boris (il film)]] ([[2011]]) === Canzon de Nadal per Radio Deejay === *''Christmas with the yours'' ([[1995]]) cont el [[Graziano Romani]], publicaa in [[Peerla]]. *''Babbo Natale 2000'' ([[1999]]), cover de la sò canzon Caro 2000 (presenta in [[Craccracricrecr]]). *''Fossi Christmas'' ([[2003]]), cover de la sò canzon ''Fossi Figo'' (presenta in [[Cicciput]]). *''Natale allo zenzero'' ([[2004]]), colònna sonòra de [[Natale a Casa Deejay]]. *''Baffo Natale'' ([[2005]]), cont el [[Jovanotti]]. *''Presepio Imminente'' ([[2006]]) *''A te'' ([[2008]]), cover de l'omònima canzon del [[Jovanotti]]. === Video musegai === *''Nubi di ieri sul nostro domani odierno (abitudinario)'' ([[1989]]) *''Agnello medley'' ([[1990]]) *''Il vitello dai piedi di balsa'' ([[1992]]) *''Servi della Gleba'' ([[1992]]) *''Pippero'' ([[1992]]) *''Noi siamo i giovani (con i blue jeans)'' ([[1993]]) *''(Gomito a gomito con l') Aborto'' ([[1993]]) *''Nessuno allo stadio'' ([[1994]]) *''La Terra dei Cachi'' ([[1996]]) *''El Pube'' ([[1996]]) *''Mio cuggino'' ([[1996]]) *''Born to be Abramo'' ([[1997]]) *''Discomusic'' ([[1999]]) *''Evvia/La Visione'' ([[1999]]) *''La Bella Canzone di Una Volta'' ([[1999]]) *''Tapparella'' ([[2001]]) *''Shpalman'' ([[2003]]) *''Fossi Figo'' ([[2003]]) *''Parco Sempione'' ([[2008]]) *''Ignudi fra i nudisti'' ([[2008]]) *''Storia di un bellimbusto'' ([[2009]]) *''Dannati forever'' ([[2013]]) *''La canzone mononota'' ([[2013]]) *''Complesso del Primo Maggio'' ([[2013]]) *''Amore amorissimo'' ([[2013]]) === VHS e DVD === *[[Chi ha incastrato Elio e le Storie Tese?]] ([[1993]]) *[[OSCARrafone]] ([[1996]]) *[[Elio e le Storie Segrete]] ([[1996]]) *[[Rocco e le Storie Tese]] ([[1997]]) *[[The Lugano Tapes]] ([[2001]]; [[2011]]) *[[Grazie per la splendida serata vol. 1]] ([[2005]]) *[[Qualità Oro]] ([[2006]]) *[[Coèsi se vi pare]] ([[2006]]) *[[Live in Piangipane]] ([[2011]]) == Bibliografia == *[[Animali spiaccicati]] ([[2004]]) *[[Vite Bruciacchiate - Ricordi confusi di una carriera discutibile]] ([[2006]]) == Nòt == {{reflist}} == Ligamm de foeura (e font primari de l'articol) == *[http://www.elioelestorietese.it/ Sitt offizial] *[http://blog.elioelestorietese.it/ Blog offizial] *[http://www.youtube.com/elioelestorietese El canal de YouTube del grupp] *[http://www.marok.org/Elio/index.html Marok.org (sitt amatorial stòrich, cont i test de tutt i canzon e on mugg de mp3 anca de canzon anmò inedit)] *[http://www.rg.ru/2009/03/23/korol.html Recension de ''Il Re Nudo'', òpera lirega a la qual l'ha participaa come protagonista l'Elio (in russ)] *[http://quasitg.tuttogratis.it/ El sitt de QuasiTG] *[http://www.deejay.it/dj/programma?idProgramma=19 El spazzi dedicaa a ''Cordialmente'' sul sitt de Radio Deejay] [[Categoria:Elio e le Storie Tese]] [[Categoria:Grup musegai]] 0kn0mesl8nenrw87yvioo6s6xwh5h64 0 126178 1111196 909652 2022-07-19T20:28:16Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} La '''Domizia Longina''' (''Domitia Longina'' in [[Latin]]; [[53]]-[[130]]) l'è stada ona imperadris romana, miee del [[Domizian]]. L'era la tôsa pusee giovin del general [[Gnee Domizi Corbulon]] e de la [[Cassia Longina]]. In del [[71]] la Domizia l'ha lassaa el sò primm marii, Lucio Eli Lamia, per òrden de l'imperador [[Domizian]]. Del matrimòni con quest'ultim l'è nasuu domà on fioeu, la mòrt del qual la pò vess la causa del contrast tra i duu in del [[83]]. L'è diventada imperadris in del [[81]], dòpo l'andada in sul trono del marii, fina al [[96]], quand el Domizian l'è staa faa foeura. == Familia == La Domizia Longina la gh'ha de vess nasuda intorna al [[53]]. L'era la nevoda de la [[Cesònia]], miee de l'imperador [[Caligola]]. La sorela, la [[Domizia Còrbula]], l'aveva sposaa el Lucio Anni Vincian. Sia el Corbulon che el Vinician se hinn faa foeura dòpo el falliment de la congiura de Pison contra el [[Neron]]. De la vita de la Domizia prima de sposà 'l Domizian se sa assee pòcch, a part che la s'era maridada cont el Lucio Eli Lamia, on òmm de la class di senator (e consul in del [[80]]). == El matrimòni cont el Domizian == Dòpo la mòrt del [[Neron]] e l'[[Agn di Quatter Imperador]], la noeuva dinastia imperial a l'era quella di Flavi. L'imperador Vespasian l'aveva cercà de fà sposà al sò fioeu minor, el Domizian, la [[Giulia Flavia]], che inveci l'era la tôsa del sò alter fioeu, el [[Tit]]. Ma el Domizian el s'era inamoraa pròpri de la Domizia Longina e l'aveva convinciuu l'Eli Lamia a fà el divòrzi. El matrimòni el convegniva a la Domizia perchè inscì l'onor de la soa familia (finii in disgrazia per i persecuzion neronian contra 'l sò [[Gnee Domizi Corbulon|pà]]) el vegniva restabilii. In del [[73]] l'è nasuu el lor primm fioeu, che però l'è mòrt on quai de agn dòpo (tra 'l [[77]] e 'l [[81]]). In del [[81]], dòpo la mòrt del fradel, el Domizian l'è diventaa finalment imperador. Diventaa el capp de l'imperi, el Domizian l'ha daa a la miee el titol de ''augusta'' e l'ha faa onorà el fioeu mòrt come on dio. In del [[83]] la Domizia l'è stada casciada per on poo del palazz: el [[Svetòni]] el diseva che quèst el gh'aveva come motiv la soa infedeltaa, ma i stòrich modern pensen che el motiv el sia staa che lee la riessiva nò a fà di fioeu. Dòpo questa crisi, l'ha vivuu in del palazz imperial finna a la mòrt del marii a causa de ona congiura. Gh'è chi el dis che la Domizia la gh'avess di connession con i congiuraa, ma anca questa ipòtesi l'è minga considerada vera di stòrich del dì d'incoeu. De la mòrt del Domizian, la Domizia l'ha vivuu de privada e l'è mòrta tra el [[126]] e 'l [[130]]. == Vôs corelaa == *[[Domizian]] *[[Gnee Domizi Corbulon]] [[Category:Imperadris romann]] 1cnlaggiyjlyjhnjn3j60g9d6zubue7 0 126190 1111197 909653 2022-07-19T20:28:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Lucio Domizi Domizian''' ò mej '''Domizian II''' (''Lucius Domitius Domitianus'' in [[Latin]]) a l'è staa on comandant roman che 'l s'è nomenaa imperador de l'[[Imperi di Gali]]. Inscì l'ha governaa sora la [[Galia]] e la [[Gran Bretagna|Britania]] cont el nòmm de '''Ceser Pii Felis''' (''Cæsar Pius Felix'') per on brev period intorna al [[271]], dòpo el [[Vitorin]]. L'è ciamaa "Segond" per confondes nò con l'imperador roman [[Domizian]]. == Biografia == La soa vita l'è testimoniada del stòrich bizantin [[Zòsim]], che 'l dis che l'è staa ciapaa e punii de l'imperador roman [[Aurelian]], ma anca de l'''[[Historia Augusta]]'', indove l'è minga regordaa comè usurpator, ma comè on general de l'[[Aureol]] che l'aveva vinciuu el [[Macrian Magior]]. On'altra testimonianza a l'è la presenza de duu ghei cont el sò nòmm. Vuna l'è stada trovada in [[Francia]] in del [[1900]] e l'è stada a longh ritegnuda falsa, l'altra inveci in d'on vas insema a alter 5000 danee del period [[250]]-[[275]] in [[Inghiltera]] in del [[2003]]. Se cred che el sò regn el sia duraa domà on quai de dì, e che poeu el sia staa faa foeura de l'[[Aurelian]], fòrsi pròpri per la stòria di danee. Dòpo de lù l'imperador di Gali l'è staa el [[Tetrich]]. == Vos correlaa == * [[Imperi di Gali]] [[Category:Usurpador roman]] [[Category:Imperador di Galli]] jl8htr5hp58ypyoloba77i5xy5mlmw9 0 126256 1111207 879010 2022-07-19T20:31:08Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Infobox Album |Nom = Italyan, Rum Casusu Çikti |Artista = [[Elio e le Storie Tese]] |Tipu = Album in Studi <!-- utilizzare soltanto uno dei due parametri (album o singolo)--> |Surtii = [[1992]] |Cà discugrafiga = Hukapan/Sony Music |Produttore = Otar Bolivecic (''Claudio Dentes'') |Lunghezza = 62:18 min. |Furmaa= CD |Gener = [[rock]] |Registraa = |Arrangiamenti = |Numero di Dischi = 1 |Numero di Tracce = 16 |Album inanz= [[The Los Sri Lanka Parakramabahu Brothers featuring Elio e le Storie Tese]] <br /> ([[1990]]) |Album dopu = [[Esco dal mio corpo e ho molta paura ]]<br />([[1993]]) }} '''Italyan, Rum Casusu Çikti''' a l'è on CD del grupp milanes [[Elio e le Storie Tese]] sortii in del [[1992]]. El cunta i partecipazion del [[Claudio Bisio]], del [[Vittorio Cosma]], del [[Diego Abatantuono]], del [[Riccardo Fogli]], de l'[[Oliver Skardy]] (cantant del grupp venezian di [[Pitura Freska]]), del [[Mystère de Voix Bulgares]] (còr de vôs bulgher) e de [[The Chieftains]] (grupp folk irlandes). L'è 'l primm album del grupp in del qual gh'è anca el [[Luca Mangoni]]. El nòmm ''Italyan, Rum Casusu Çikty'' in [[turch]] el voeur dì "L'è vegnuu foeura che 'l Talian l'era ona spia Greca". El disch el ciappa quest titol de on fatt de crònaca de quell period, in del qual l'era staa coinvòlt eìl'impaginador de l'album. Quest chì, de fatt, in vacanza in de la part turca de [[Cipro]], l'è staa creduu ona spia [[Grecia|greca]] e per quest imprisonaa di autoritaa locaj per on quaj de temp, finna a quand i còss s'hinn minga ciarii. == Lista di canzon == #''Rum Casusu'' 0:21 #''Servi della gleba?'' 0:17 #''Servi della gleba'' 4:38 #''Arriva Elio'' 0:56 #''Uomini col borsello (ragazza che limoni sola)'' 5:19 #''Il vitello dai piedi di balsa'' 3:09 #''Cartoni animati giapponesi'' 4:20 #''Cinquecento'' 1:34 #''Supergiovane'' 8:24 #''Essere donna oggi'' 7:00 #''Pork & Cindy'' 5:09 #''Pippero®'' 4:45 #''Il vitello dai piedi di balsa reprise'' 1:31 #''Urna'' 4:55 #''Arrivederci'' 1:48 #''La vendetta del fantasma formaggino'' 8:06 == Particolaritaa di vari canzon == *''Rum Casusu'' l'è on tòcch del film [[Rocky V]] ([[1990]]) che 'l contegn la fras ''Se la mucca fa mu, perché il merlo non fa me?'' che la gh'è anca drent a la canzon [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu|Abitudinario]]. *''Servi della Gleba?'' l'è on'introduzion al grupp cantada del ''Mystère de Voix Bulgares''. La vera introduzion a la canzon dòpo se sent, sòtta l'aspett de ona ''ghost-track'', a la fin de ''La vendetta del fantasma formaggino''. *''Servi della Gleba'' la parla del servilisem che mostren di òmen che voeuren fàss notà de la dònna amada e che per quest de sòlit se troeuven senza soddisfazion. *''Arriva Elio'' l'è voeuna di canzon che la vegniva doperada per dervì i vegg concert (insemma a ''Ùnanimi'' e a ''No, Gianni no'' per esempi). *''Uomini col borsello (ragazza che limoni sola)'' l'è cantada cont el [[Riccardo Fogli]] e l'[[Oliver Skardy]] di [[Pitura Freska]] (che 'l canta la pròpria part in [[Dialett venezian|Venezian]]). L'introduzion l'è sonada del grupp irlandes [[The Chieftains]] e la stòria de ''Giorgio e Piero'' l'è cuntada del Victor ([[Vittorio Cosma]]). *''Il vitello dai piedi di balsa'' l'è cantada con l'[[Enrico Ruggeri]] e l'è la primma canzon con la participazion del [[Mangoni]]. L'è la stòria de quatter vitej che viven in d'on mond incantaa e cont i pee de different materiaj ([[balsa]], [[cobalt]], [[spugna]], [[tònn]]). On dì, el vitell cont i pee de balsa el va a dì a quell cont i pee de cobalt che quell cont i pee tonnaa el dis di ròbb fals sul sò cunt. Ma 'l vitell cont i pee de cobalt (Ruggeri) ghe respond che lù el sa che quella chì l'è tutta ona bosia (grazie a ona microspia), e che per quest el vitell cont i pee de balsa el gh'ha de vess punii. A la fin, quasi per infierì sul protagonista, el riva on orsett òmosessual per fàgh compania. *In ''Cartoni Animati Giapponesi'' se sent el còr de vos bulgar e ona serie de campionament de canzon del [[Marco Masini]]. *''Cinquecento'' (dedicada, come 'l dis el [[Vittorio Cosma]] duranta la canzon, a la [[FIAT 500]]) l'è cantada del ghitarista Cesareo; la soa vos l'è stada accelerada sul naster (operazion giamò attuada in [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu|Cateto]]), inscì che 'l someja che lù el gh'abbia avuu de cantà con granda difficoltaa per ciappà anca i nòt pussee sempliz. *''Supergiovane'' ("Super Giovin") el gh'ha come argoment i azion de Supergiovane (Interpretaa del [[Mangoni]]), on supereròe che l'aiutta i adolescent contra i tram di adult e del governo. Traj vari citazion la se sent quella de ona veggia pubblicità de l'analcòlich [[Crodino]]. *''Essere donna oggi'': canzon dedicada aj problema di dònn del dì d'incoeu e del sò relazionàss cont i mas'c, pròppi a causa di quij sò problema chì (per esempi, i mestruazion). *''Pork e Cindy'': altra canzon del vegg repertòri, l'è la stòria de on òmm (Pork) che la sfrutta ona dònna (Cindy) e che intrattant el guida ona [[Ford]] gialda del [[1956]]. *''Pippero'': destinaa a vess voeuna di canzon pussee famos de l'òpera eliatega, a l'è la descrizion de on noeuv ball importaa de la Bulgaria (el ''Pippero''). *''Il vitello dai piedi di balsa reprise'': introdòtta de ona discussion cont el [[Claudio Bisio]], che se domandava se la canzon del vitell la finiva pròppi inscì, con l'"inconter" con l'Orsett Fenòcc, quella canzon chì la seguta la stòria: el vitell cont i pee de balsa el cunta come. dòpo quell inconter, la soa vita la sia cambiada per el mej. *''Urna'': present giamò a partì del [[1985]] in del repertòri di ''Elii'', quella canzon chì la parla de la quistion di urn cinerari e la messeda, oltra aj musegh originaj del grupp, citazion tòlt di ''Sepolcher'' del poeta [[Ugo Foscolo]] e la siglia italiana del carton [[Ufo Robot]]. In origin la canzon a l'era cont on stil pussee [[Fusion (Musega)|fusion]], menter in del CD a l'è stada pubblicada in d'ona version [[hard rock]]. Per la version ''tradizional'' se gh'avrà de spettà el [[1998]], con l'album [[Peerla]]. *''Arrivederci'': canzon cantada con l'istessa musega de ''Arriva Elio'', pòsta a conclusion di vegg concert. *''La vendetta del fantasma formaggino'' == Legamm de foeura == *[http://it.youtube.com/watch?v=FbPtvFxUb60 video musegal de ''Servi della Gleba''] *[http://it.youtube.com/watch?v=CS2WuLo_YN8 video musegal del ''Pippero®''] *[http://it.youtube.com/watch?v=JR1YJwHP76g&feature=channel_page video musegal de ''Il Vitello dai piedi di balsa''] (traa del concert a [[Fanzoeu de Vedelagh]] del [[21 07|21 luj]] [[1992]]) *[http://it.youtube.com/watch?v=tgumx-k__8g Uomini col borsello] (semper traa del concert faa a [[Fanzoeu de Vedelagh]], con la participazion de l'[[Enrico Ruggeri]] e de l'[[Oliver Skardy]]) [[Category:Album de Elio e le Storie Tese]][[Category:Album del 1992]] bh668mnb7ax7va24lykinbjuci138l9 0 126961 1111202 1042573 2022-07-19T20:29:18Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Publi Licini Egnazi Gallien''', mej conossuu cont el sòll nòmm de '''Gallien''' ([[Latin]]: ''Publius Licinius Egnatius Gallienus''; [[218]]-[[268]]) l'è staa on imperador roman ([[253]]-[[268]]) famos per la soa riforma de l'esercit e per el sò valor in guera. L'è andaa sù al poder insema al pader Valerian in del 253 e quand quest chì l'è staa ciapaa in batalia di Persian l'è restaa l'unich imperador finna a la mòrt. Duranta el sò regn gh'hinn staa dò secession (l'[[Imperi di Gali]] e 'l [[Regn de Palmira]]) e on gran numer de usurpador. == La vita == ==== Salida al poder ==== Voeuna di magior font biografegh de la vita del Gallien a l'è l'''[[Historia Augusta]]'', che però l'è ostil al sò lavorà perchè la gh'ha el pont de vista del Senaa roman, el tradizional avversari de tucc i imperador. El Gallien l'è nasuu in del [[218]] del [[Valerian]] (member de la class senatòria) e de la [[Egnazia Mariniana]]. Prima del [[242]] l'ha sposaa la [[Cornelia Salonina]], de la qual el gh'ha avuu almen trii fioeu ([[Corneli Valerian]] ciamaa di vòlt anca ''Valerian II'', [[Corneli Salonin]], [[Ignazi Marinian]]). Quand el pader l'è diventaa imperador, el Senaa l'è staa content, perchè a l'era vun de lor, e donca el gh'ha minga avuu di problema a nomenàll Ceser. De fatt, on fracch de imperador gh'aveven l'abituden ad vess insema sul trònn cont el pròpri fioeu, in del III secol. I duu imperador s'hinn dividuu i loeugh de governà: al [[Valerian]] l'Orient, al Gallien l'Occident. ==== La difesa di confin ocidentai ==== El pericol magior a òvest l'era la continua imigrazion di tribuu germanegh di sò terr drent a l'Imperi. Tra 'sti pòpul gh'eren i [[Franch]], i [[Alemann]] e i [[Marcomann]]. El Gallien l'è reussii, in di primm agn, a difend el confin grazie ai fortificazion ch l'ha faa sù a [[Trevir]] e [[Colònia]]. Ma in del [[257]]-[[258]] i invasion hinn diventaa pusee pericolos: i Franch hinn rivaa finna a la [[Spagna]] (Tarragona) e i Alemann finna a [[Milan]]. Tutt e dò i tribuu hinn staa sconfigiuu, ma intrattant el general [[Ingenuo]], comandat di soldaa in [[Panònia]] e [[Mesia]], el s'era rebelaa. Gallien però l'è riessii a batt anca lù, e l'istess l'ha faa cont el sò successor, el [[Regalian]]. Per evità alter invasion germanegh, l'ha ciapaa come concubina la tôsa del re di Marcomann (ciamada ''Pipa''), che hinn diventaa donca leaa de [[Roma]]. ==== Conseguenz de la mòrt del Valerian ==== La mòrt del pader in Orient l'è staa on avveniment assee important sia per el Gallien che per tutt l'Imperi. De fatt, i nemis di Roman hann pensaa de podè tacà l'Imperi senza tròpp problema, e i provinz al confin hann nomenaa imperador di usurpador per garantìss ona presenza imperial. L'è staa inscì che hinn nasuu l'[[Imperi di Gali]] a òvest e 'l [[Regn de Palmira]] a est, senza cuntà el tentativ di Macrian de ciapaa tutt l'Imperi. Prima de tutt el Gallien, l'unich ver imperador, el gh'ha avuu de batt el general [[Pòstum]], che 'l comandava i soldaa del [[Reno]] quand che 'l Gallien el combateva l'[[Ingenuo]]. El [[Pòstum]] l'è riessii a fà massà el fioeu de l'imperador [[Corneli Salonin]] e 'l prefett del pretòri [[Silvan]], ma l'ha minga voruu espandes oltra a la [[Galia]]. El Gallien l'ha poduu nò ciappà i territòri perduu in Occident. I soldaa in Orient, dòpo la mòrt del [[Valerian]], aveven elegiuu imperador i fioeu del [[Macrian Magior]], [[Macrian Minor]] e [[Quiee]]. I Macrian, iutaa del prefett [[Balista]], hann provaa a batt el Gallien, ma hinn staa faa foeura in d'ona batalia in [[Tracia]], menter el Quiee l'è staa casciaa via del trònn del re de [[Palmira]] [[Odenaa]]. ==== La mòrt ==== In del [[268]] el Gallien l'ha batuu ona part di [[Gòtt]] che aveven tacaa l'Imperi, ma el gh'ha avuu de tornà indree in Italia perchè el sò general [[Aureol]] (quell che l'aveva vingiuu i duu Macrian) el s'era rebelaa, sperand in d'on aiutt del [[Pòstum]]. El Gallien l'ha sconfigiuu in su l'[[Ada]] e l'ha assediaa a [[Milan]]. Chì però l'è staa faa foeura in d'ona congiura, a la qual fòrsi l'era minga forest el sò successor, el [[Claudi II]]. Per vorè quest chì el Senaa l'ha faa diventà on dio. == La soa politega == ==== Vers i Cristian ==== L'[[Eusebi de Cesarea]] el dis che 'l Gallien l'è staa tolerant. De fatt, al contrari del pader, che l'aveva perseguitaa i Cristian, el Gallien l'ha conceduu la libertaa de cult, remagnuda finna al regn del [[Dioclezian]]. ==== L'esercit ==== Finna a quel moment la difesa de l'Imperi l'era basada de ona longa linea statega de soldaa miss ai confin de l'Imperi. Ma el Gallien l'ha vist che l'era minga ona bona tecnega per difend l'Imperi, e i repetuu invasion barbaregh l'aveven confermaa. Donca l'ha adotaa ona strategia giamò doprada duranta el sò secol ma mai renduda offizial: quela de creà di còrp militar de riserva (ciamaa in [[latin]] ''comitatenses'') che fudessen pront a rivà depertutt in cas de pericol. La magior part de sti soldaa eren di cavalier, pròpri per quistion de velocitaa. I generai che comandaven sti riserv gh'aveven traj man on gran poder, e l'è minga on cas che di imperador futur come el [[Claudi II]] ò l'[[Aurelian]] fudessen pròpri di comandant di ''comitatenses'' primma de salì al trònn. ==== La cultura ==== El period duranta el qual el Gallien l'ha governaa deperlù ([[260]]-[[268]]) l'è staa anca on'etaa de art e cultura. L'è staa pròpri in sti agn che l'è nassuda la filosofia del [[Neoplatonism]] (el fondator de la qual, el [[Plotin]], l'era anca on amis de la còppia imperial). El Gallien l'ha anca renovaa i ligamm con la cultura greca, e de fatt l'è staa nomenaa arcont epònim de [[Atene|Aten]] e iniziaa ai ''mystéria'' de [[Demetra]] a Elèusi. == Bibliografia == * De Blois, Lukas, ''The Policy of the Emperor Galienus'', Brill Academic Publishers, 1976, ISBN 90-04-04508-2 * [http://www.roman-emperors.org/gallval.htm Weigel, Richard, "Valerian (A.D. 253-260) and Gallienus (A.D. 253-268)", ''De Imperatoribus Romanis''] [[Category:Imperador roman]] 7pca95a47r0cjyvpixy6hf3e6h4dbvx 0 126977 1111231 1074094 2022-07-19T20:35:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} '''P. C. Regalian''' ([[Latin]]: ''Regalianus''; ?-[[260]]) l'è staa on usurpador contra l'imperador roman [[Gallien]]. == La vita == Per l'''[[Historia Augusta]]'' l'è vun di [[Trenta Tirann]]. I alter font a hinn l'[[Eutròpi]] (che 'l ciama ''Trebellian''), e l'[[Aureli Vittor]] (del qual inveci a l'è ciamaa ''Regillian''). L'Historia la dis che l'era on erede de la familia del [[Decebal]], l'ultim re de la [[Tracia]]; ma pussee segur hinn i sò origin senatoriai, anca perchè la soa probabil miee, la [[Sulpicia Driantilla]] l'era nòbil. Dòpo che l'imperador [[Valerian]] l'era staa sconfigiuu di Sasanid, l'[[Imperi Roman]] l'è staa tacaa a Occident de on gran numer de popolazion germanegh. I abitant di loeugh donca hann elegiuu di capp che podessen diféndei intanta che 'l ver imperador, el [[Gallien]], a l'era a combatt in di alter part. Vun di 'sti capp l'è staa l'[[Ingenuo]], che però l'è staa vingiuu del Gallien. Alora el noeuv capp de la rebellion l'è diventaa el Regalian, fòrsi per el sò nòmm inscì regal. L'''Historia'' ghe dis che l'ha combatuu e vingiuu i [[Sarmata]], ma che poeu l'è staa massaa di sò òmen. I provinz che l'aveven sostegnuu (che hinn quij arent a la citaa de [[Carnunt]], in [[Austria]]) hann poeu sostegnuu anca la rivoeulta di duu Macrian, pròpri perchè eren restaa senza protezion di invasion che vegniven de oltra el [[Danubi]]. == Vôs correlaa == *[[Gallien]] *[[Ingenuo]] *[[Sulpicia Driantilla]] [[Category:Usurpador roman]] llds80sncfk9rw2n5vaa6h6g0k6t3am 0 127236 1111287 1102324 2022-07-19T20:46:16Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{quote|Inquand un omm a l'è strach de Lundra, a l'è strach de vif, perchè a Lundra 'l gh'è tusscoss che la vita la pö dà!|[[Samuel Johnson]].}} [[Archivi:Arms of the Greater London Council.svg|right|140px]] '''Lundra''' (''London'' in [[Lengua inglesa|ingles]]; ''Lunden'' in [[ingles antich]]; ''Londinium'' in [[latin]]) a l'è la capital de ìl [[Regn Ünì]] e de l'[[Inghiltera]].<br /> Cunt una pupulasiun de {{formatnum:8416535}} ([[2013]]) e on'[[area metrupulitana]] de 15 miliunde abitant, Lundra a l'è la cità püssee pupulusa de l'Regn Unì e vüna di püssee pupulus de l'[[Europa]]. Un grant nümer di sò abitant, ciamaa lundinees (''londoners'' in ingles), i vegnen de l'ester o hinn de urigin furest: Lundra a l'è, infatt, vüna di cità püssee cusmupulide dul mund. Lundra, che la se tröva in sü'l fiumm [[Tamis]], l'è staa vün di cità püssee impurtant per püssee de dò mila agn: la storia de Lundra la scuminscia, infat, cunt l'arriv di Ruman ch'hann fundaa la cità chì cunt ul nom de ''Londinum''. A 'l di d'incö, Lundra a l'è una [[metropula]] internasiunal, cunt una grand influensa in dul mund. A l'è la prima [[Bursa valur|piazza bursistica]] de l'Europa e la g'ha ul püssee olt [[Prudott Intern Lurd|PIL]] di tücc i alter cità eurupee, ul quint püssee olt dul mund.<br /> I sò cinch aeruport interasiunai fann de Lundra ul püssee grand snodo de traffich aer mundial; chì se tröva anca la püssee vegia red de metropolitana dul mund, la [[Metropolitana de Lundra|London Undergrond]] (ciamada da i ingles anca ''Tube''). Lundra a l'è stada anca la capital de l'[[Imper bretanegh]], e, dunca, l'è stada la destinasiun de un grand nümer de migrant, durant e depus l'[[era culunial]]. La superfis de la cità l'è la püssee granda di tücc i alter cità eurupee, seguida da [[Ruma]] e da [[Berlin]]. A Lundra gh'è ul center de un grand nümer de istiusiun, urganisasiun e sucietà internasiunai. G'hinn impurtant musej, teater e sale di cuncert; la cità la g'ha anca quater [[patrimoni de l'umanità]]: la [[Tur de Lundra]], i [[Giardin de Kew]], l'area de Westminster (due g'hinn ul [[Palaz de Westminster]], l'[[Abasia de Westminster]] e la [[Gesa de Santa Margarita]]) e ul storegh paes de [[Greenwich]]. Inultre, chì viven stabilment la fameja real e ul munarca dul [[Regn Ünì]], indul [[Palaz de Buckingham]], e ul [[Primm minister bretanegh]], indul [[10 de Downing Street]]. Per quai carateristigh chì elencaa, Lundra la g'ha ul titul de [[Cità glubal]] e l'è l'unica cità bretanega in de l'elench di [[Cità Mundiai Alfa]]. A partì da 'l 2000, cunt i rifurm vörsüüda 'l guverno dul [[Tony Blair]], Lundra a l'è aministrada in maniera federal da un'unica auturidà central, l'[[Auturidà de la Granda Lundra]] cunt un propi Sindich e una propia Asemblea, e da 33 [[Burgh de Lundra|burgh lundinees]], 'me la [[Cità de Lundra]] e la [[Cità de Westminster]]. Al dì d'incö, ul nom de Lundra 'l indica tuta la [[Granda Lundra]] (''Greater London'') e minga apena a la [[Cità de Lundra]] (''City of London''); tücc i istitusiun guvernativ ('me anca l'incurunasiun di re, in de l'[[Abasia de Westminster]]), infatt, hinn in de la Cità de Westminster. == Geugrafia fisica == === Tupugrafia === [[Archivi:London, United Kingdom.JPG|250px|thumb|drita|Lundra vist da ul satelit]] Lundra la se tröva indul sut de la [[Gran Bretagna]], in süi riv dul fiumm [[Tamis]], minga tropp luntan dul [[Pas de Calais]], che 'l divid ul Regn Unì da la [[França]] a travers la [[Canal de la Manega|Manega]]. Lundra la se tröva in sü'l fiumm Tamis, che l'è la carateristega geugrafega püssee famusa. Ul fiumm 'l se pö navigaa per un lungh tocch e i lundinees hann duperaa chesta carateristica chi per fà süun port in de 'l fiumm che, sicome l'è arental mar, l'è staa un di scali püssee impurtant dul mund fin a la metà dul XX secul. Ul Tamis, che 'l traversa la cità da 'l sut-ovest a l'est, g'ha avüüuna granda impurtansa in de la storia e ul svilupp de la cità. Lundra l'è stada fundada in süla riva setentriunal dul fiumm che, per tant agn, l'è stada culegada a l'alter spund da un sul punt apena, ul [[Punt de Lundra]]: 'me cunseguensa, ul center de la cità l'è sturegament in süla spunda setentriunala dul Tamis. Inquand, a partì da 'l XVIII secul, a hinn staa faa süpunt növ ('me ul neugotich [[Tower Bridge]]) la cità l'ha scuminsciaa a diventaa püssee granda. L'espansiun l'è stada in tücc i diresiun grasie a la sò pusisiun in de 'l center de la Val dul Tamis. La val chì a l'è ona pianura aluviunal circundada di culin rutundaa, 'me [[Parliament Hill]], [[AddingtunHills]] e [[Primrose Hill]]. [[Archivi:Westminstpalace.jpg|250px|thumb|manzína|Ul fiumm Tamis che 'l divid in dò tocch la cità; in de la foto se veden dò di püssee famus atraziun de Lundra: ul Palaz de Westminster e ul Punt de Westminster]] In di temp antigh, ul fiumm 'l gh'aveva un lett püssee largh; al dì de incö, l'è staa faa püssee strett cunt argin artificiai inscì che se saria pödüü faa sücà e alter custrüziun. Insema, un grand nümer de afluent dul Tamis hinn staa suteraa in di canai artificiai. Ul fiumm Tamis 'l risent di maree, in un quai periud, inscì a Lundra a l'è olt ul pericul de inundasiun; ul prublema chì 'l diventa grav ancamò püssee perchè la Gran Bretagna, per mutiv geulogigh, l'è dree a alsass in de la part setriunal e l'è dree a basass in de la part meridiunal, due gh'è Lundra: per cercà de fa föra ul prublema chì, in di agn '70 l'è stada custriuda, a [[Woolwich]], la [[Bariera dul Tamis]]. === Teritori === Lundra la g'ha una superfis tutal de {{formatnum:1583}} chilometer quadraa e una pupulasiun de {{formatnum:8416535}} abitant e donca una densità de {{formatnum:13870}} persun in un meter quadraa. A partì da 'l 2000, ul nom "Lundra" se riferiss a 'l teritori guvernaa da l'[[Auturidà de la Granda Lundra]]: ul teritori chì el cunta püssee de 7 miliun de abitant e l'è faa süde 32 burgh püssee l'antiga Cità de Lundra, ciamada cumunement ''City''. Fin a 'l 1889, ul nom de Lundra a l'era duperaa apena per ul Milii quadraa (''Square Mile'') de la Cità antiga, che l'era ul tocch due i ruman aveven scuminsciaa a fà süla cità. Depus la sò granda espasiun, inquand Lundra l'ha scominsciaa a vess tacada a alter lucalidà arent, 'me la Cità de Westminster, l'è stada creada la püssee granda Cuntea de Lundra (''County of London''), che, cunt i sò 303 chilometer quadraa, 'l guvernava ul teritori che depus ul 1965 l'è staa ciamaa [[Lundra interna]]. Supressa la "Cuntea de Lundra" e creada l'ancamò püssee granda "Granda Lundra", in de 'l 1965, ul nom de Lundra 'l se riferiss a 'l teritori chì. <br/> L'area metrupulitana de la capital bretanega a l'è ancamò püssee granda perché la g'ha una superfiss de {{formatnum:2584}} chilometer quadraa, dent e föra ul racord anular M25, e una pupulasiun de ultra 12 miliun de abitant. {{imagin granda|London 360 from St Paul's Cathedral - Sept 2007.jpg|1400px|<center>Panurama de Lundra da la [[cupula de la Catedral de San Paul|cupula]] de la [[Catedral de San Paul (Lundra)|Catedral de San Paul]]</center>}} === Clima === [[Archivi:Westminster fog - London - UK.jpg|250px|thumb|right|La scighera a Lundra a l'è stada asse frequent un temp, ma al dì d'incö la gh'è semper men]] Lundra la g'ha un clima temperaa usceanic ([[Clasificasiun climatega Köppen|Köppen]]: ''Cfb''), simil a chel dul sut de la Gran Bretagna. Anca se tücc disen che Lundra a l'è una cità indue 'l piöf asse, a Lundra, in veridà, cunt 601&nbsp;mm in un agn, 'l piöv men de [[Tulusa]] (668&nbsp;mm per agn), [[Ruma]] (834&nbsp;mm per agn), [[Milan (città)|Milan]] (978&nbsp;mm per agn) e [[Napul]] ({{formatnum:1006}}&nbsp;mm per agn); tutavia, sicome i dì de piöva a hinn 145, squas 40 püssee de Milan, se pö capì che la piöva de Lundra l'è sì frequent ma la g'ha una intensità limitada.<ref>{{cite web|url=http://www.worldweather.org/176/c00604.htm |title=Weather Informationfor Naples |publisher=Worldweather.org |date=5 October 2006 |accessdate=4 May 2013}}</ref><ref>[http://www.meteoam.it/modules.php?name=viewClinoFile&station=289&name_station=Napoli%20CapodichinoVisualizzazione tabella CLINO della stazione / CLINO Averages Listed for the statiunNapoli Capodichino]{{dead link|date=May 2013}}</ref><ref>[http://www.theweathernetwork.com/ The Weather Network] 18 November 2011</ref><ref>[http://www.worldweather.org/062/c01058.htm World Weather InformationService – Toulouse] 18 November 2011</ref> La temperadura püssee olta che la gh'è stada a Lundra l'è stada de 38,1&nbsp;°C, registrada a Kew in de l'agust dul 2003, menter la püssee basa (−16.1&nbsp;°C) l'è stada registrada a Northolt in de 'l sgenee dul 1962. Temperadur sota i 20&nbsp;°C hinn staa registraa in de 'l XX secul, ma la precisiun di registrasiun chì pö minga vess validada. I estaa hinn de solet tiepid e un quai volta anca caalt; ul calur a l'è superiur a causa de l'efett l'isula de calur urbana che 'l reend ul center de Lundra 5&nbsp;°C püssee caalt di periferii e di arii inturna. Durant l'undada de calur che la gh'è stada in Europa in de 'l 2003, g'hinn staa 14 dì cunsecutiv cunt püssee de 30&nbsp;°C e dò dì cunsecutiv cunt püssee de 38&nbsp;°C; in di dì chì g'hinn staa un olt nümer de mort ligaa a 'l calur chì. In estaa, 'L piöf vün o dò dì ogni dees dì. La primaera e l'autunn hinn stagiun mist e pöden vess püssee piacevui; per esempi, ul primm de utuber dul 2011, la temperadura de l'aria l'era de 30&nbsp;°C menter in de 'l april dul 2011 a l'è rivada a 28&nbsp;°C. == Storia == === Tuponim === [[File:London Thames Sunset panorama - Feb 2008.jpg|thumb|right|upright=1.4|Ul nom de la cità 'l pödaria vegnii da 'l [[Tamis]]]] L'urigin dul nom de Lundra l'è minga segura.<ref name="mills_139">{{Harvnb|Mills|2001|p=139}}</ref> A l'è un nom antigh che 'l pö vess truaa in ona quai funt dul II secul: ul nom uriginari a l'è registraa 'me ''Londinium'', in [[Lengua latina|latin]], che 'l fà vedè l'urigin rumana-bretanega.<ref name="mills_139"/> Ul primm tentatif de spiegà ul nom, anca sì che al dì d'incö 'l se pensa che l'è minga vera, l'è staa faa da 'l Gufred de Monmouth ne la ''Historia Regum Britanniae''.<ref name="mills_139"/> Lüü'l pensava ch'ul nom 'l vegniva de ul legendari re [[Lud fiö de Heli|Lud]] che 'l gh'aveva cunquistaa la cità e l'aveva ciamada ''Kaerlud''.<ref name=london_009>{{Cita news|url=http://www.nytimes.com/2001/12/02/books/chapters/02-1st-ackro.html?ex=1225339200&en=b9c2c11ad6e1f435&ei=5070&pagewanted=3|titolo='London'|cognome=Ackroyd|nome=Peter|pubblicazione=New York Times |accesso=28 ottobre 2008 | data=2 dicembre 2001|isbn=978-0-7011-7279-4}}</ref> A partì da 'l 1899, se scuminsciaa a pensà che ul nom a l'era de urigin celtega e che l'era ul nom de un omm, *''Londinos''. Chesta spiegasiun chì l'è stada, tutavia, cetada minga.<ref name="mills_139"/> Ul Ricard Coates, in de 'l 1998, 'l g'ha dii che ul nom 'l riva da 'l pre-celtegh *''(p)lowonida'', che 'l vör dì "fiumm largh tropp per traversada" e 'l g'ha pensaa anca che ques'chì a l'era ul nom daa a chel tocch de Tamis che 'l traversa Lundra: per ul mutif chì, ul primm tuchel de la cità l'è staa ciamaa cunt ul nom celtegh de *''Lowonidonjon''.<ref name=coates>{{Cita pubblicazione|cognome=Coates|nome=Richard|anno=1998|titolo=A new explanatiunof the name of London|rivista=Transactions of the Philological Society|volume=96|nümero=2|pagine=203–229|url=http://doi.org/10.1111/1467-968X.00027|doi=10.1111/1467-968X.00027|urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0UqnAy |dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> Fin a 'l 1889, ul nom de Lundra a l'era apena ul nom de la [[Cità de Lundra]]. Depus l'agn chì, tutavia, 'l g'ha scuminsciaa a vess riferii anca a la [[Cuntea de Lundra]] e, al dì d'incö, a tuta la [[Granda Lundra]].<ref name="mills_139"/> === Preistorea e antighetà === [[File:Map of London, 1300.svg|thumb|250px|left|In de 'l [[1300]] la cità a l'era anmò cunfinada denter i bastiun ruman]] Anca se a g'hinn minga rest de insediament o cità di britanni ne la zona arenta Lundra, se pensa che ul primm insediament magiur de la regiun chì a l'è chel di ruman, faa sü indul 43 d.C. Chel insediament chì l'è duraa per apena 17 agn perchè la tribù di Iceni, guidada da la Regina Boudica, 'l g'ha s'cepaa tusscoss. In de 'l segund insediament, faa sümej depus e püssee pianificaa, a viveven {{formatnum:60000}} abitant: Lundra l'è diventanda inscì la növa capitaal de la [[Pruvincia rumana de la Britannia|pruincia rumana de la Britannia]], in de 'l 100 d.C., andand a ciapà ul post de [[Culcester]]. A partì da 'l 410 d.C. , ul dumini ruman in Gran Bretagna 'l g'ha scuminsciaa a andà indree anca se anmò in de 'l 425 d.C. la cultura rumana a l'era evident in di vill e in di cità. Chel periud chì de degraad cultural 'l saria andà inaanz fin a 'l V secul. === Lundra di anglu-sassun e mediuef === [[File:Siege of London (MS 1168).jpg|thumb|right|230px|L'asedi Lancaster de Lundra in de ‘l [[1471]] l’è stada tacada da una surtita Yorkist]] Cunt la caduda dul dumini ruman in de 'l principi dul V secul, Lundra la g'ha desmetüüde vess una capitaal e la cità de Lundinium dent i bastiun l'è staa efetivament abandunada, anca se la civilisasiun rumana l'è sugutada in de l'area arenta [[Gesa de San-Martin-in-di-Camp|San-Martin-in-di-Camp]] fin a 'l 450 d.C. A partì da 'l 500 circa, un insediament anglu-sassun cognusüü'me ''Lundewic'' 'l s'è desvilupaa in de la stessa area, un cicin a ovest de l'antiga cità rumana, due al dì d'incö 'l gh'è [[Covent Garden]] e ul [[Strand (Lundra)|Strand]]: in chel periud chì la pupulasiun l'era de 10-{{formatnum:12000}} abitant.<ref name=london_011>{{Cita web|url=http://www.museumoflondon.org.uk/English/EventsExhibitions/Past/MissingLink/Themes/TML_themes_Lundenwic.htm|titolo=The early years of Lundenwic|editore=The [[Museum of London]]|accesso=7 giugno 2008}}{{dead link|data =aprile 2011}}</ref> In de 'l IX secul, Lundra a l'è stada püssee volt tacada da i viching: per chel mutif chì, i abitant a g'hann scuminsciaa a abità anmò dent i bastiun de Londinium per avegh püssee prutesiun. La vegia Lundra rumana l'è stada, donca, fundada ancamò da l'Alfred ul Graand in de 'l 886. Depus la re-fundasiun de la vegia Lundra, la pupulasiun la scuminscià a andà su, prima pian e pö püssee velusement. Enter l'XI secul, Lundra a l'era la cità püssee granda de l'[[Inghiltèra]], püssee de [[Winchester]], ul tradisiunal center dul [[Regn dul Wessex]]. A Lundra, ul re [[Eduard ul Cunfessur]] 'l g'ha faa sül'[[Abasia de Westminster]], cunt un stil rumanegh, e [[Westminster]], che l'era minga tropp luntan de Lundra, a l'è deventada la preferida di cà reali. Da chel periud chì, Westminster l'è andaa a ciapà ul post de la Cità de Lundra 'me sede dul guern nasiunal. <ref name=london_014>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/edward_confessor.shtml|titolo=Edward the Confessor (c.1003–1066)|editore=British Broadcasting Corporation|accesso=27 settembre 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0XKDXS | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> [[File:Westminster Abbey by Canaletto, 1749.jpg|thumb|left|230px|L’[[Abasia de Westminster]] a l’è un [[patrimoni de l'umanidà]] e vün di custrüziun püssee antigh e püssee impurtant de Lundra, ‘me se pö vedè in chel dipint chì ([[Canalett]], [[1749]])]] Depus la vitoria in de la [[bataglia de Hastings]], ul [[Guglielm, duch de Nurmandia]], l'è staa incurunaa re de l’Inghiltera ne la catedral de Westminster, ul dì de Natal dul 1066. <ref name=london_015>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/normans/1066_06.shtml|titolo=History – 1066 – King William|editore=BBC |accesso=5 maggio 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0Yen4R | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> Ul Guglielm a fa custruì la Tur de Lundra, ul primm di nümerus castej nurmann a vess faa sücunt peder, che ‘l se tröva in de l’angul sut-uriental de la cità inscì da fà stremì i abitant natif. <ref name=london_016>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/architecture_02.shtml|titolo=A History of British Architecture&nbsp;— White Tower|autore=Adrian Tinniswood|editore=BBC |accesso=5 maggio 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0ZWxtH | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> In de ‘l 1097, ul Guglielm II ‘l g’ha scuminsciaa a fà süla ‘’Westminster Hall’’, arenta l’Abasia. La custrüziun l’è depus diventaa ul primm tocch dul [[Palaz de Westminster]]. <ref name=london_017>{{Cita web|url=http://www.parliament.uk/about/history/building.cfm|titolo=UK Parliament&nbsp;— Parliament: The building|data=9 novembre 2007|editore=UK Parliament|accesso=27 aprile 2008 |urlarchivio = http://web.archive.org/web/20080311032051/http://www.parliament.uk/about/history/building.cfm |dataarchivio=11 marzo 2008}}</ref><ref name=london_018>{{Cita web|url=http://www.parliament.uk/parliament/guide/palace.htm|titolo=Palace of Westminster|editore=UK Parliament|accesso=27 aprile 2008 |urlarchivio = http://web.archive.org/web/20080404171249/http://www.parliament.uk/parliament/guide/palace.htm |dataarchivio=4 aprile 2008}}</ref> In de ‘l XII secul, i istitusiun dul guern centraal, che fin a chel dì, gh’aveven minga una sede precisa ma andaven ingir cunt i reai in tücc ul paes, a hinn diventaaa semper püssee graand e s’hinn fermaa a Westminster, menter ul tesor real a l’è staa spustaa da Winchester a la Tur. Menter la Cità de Westminster a ‘l diventava ul center guernatif püssee impurtant dul paes, la arenta Cità de Lundra, guvernada da la [[Curpurasiun de la Cità de Lundra]], la sugutava a vess la cità püssee granda de l’Inghilteraa e ul principal center aministratif. In de ‘l 1100 la sò pupulasiun a l’era de circa {{formatnum:18000}} abitant ma in de ‘l 1300 a l’era andada süfin a squas {{formatnum:100000}}.<ref name=london_019>{{Cita libro|cognome=Schofield|nome=John|cognome2=Vince|nome2=Alan |titolo=Medieval Towns: The Archaeology of British Towns in Their European Setting|editore=Continuum International Publishing Group|anno=2003|url=http://books.google.com/?id=Qu7QLC7g7VgC&pg=PA26&lpg=PA26&dq=london+population+1100+-+1300|pagine=26|isbn=978-0-8264-6002-8}}</ref> A la metà dul XIV secul, Lundra a l’è stada culpida da la peste nera, che l’ha faa murì squas un ters de la so pupulasiun. <ref>{{Cita web |url=http://www.bbc.co.uk/history/british/middle_ages/black_01.shtml |titolo=BBC{{–| archiviourl = http://www.webcitation.org/5yo0ZmE6P | archiviodata = 19 maggio 2011| deadurl=no}} History Black Death |editore=BBC News |accesso=3 novembre 2008 }}</ref> La capital bretanega l’è stada anca ul center de la rivolta di cuntadin in de ‘l 1381. <ref name=london_020>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/richard_ii_king.shtml|titolo=Richard II (1367–1400)|editore=BBC |accesso=12 ottobre 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0aYnXz | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> === Età muderna === [[File:Great Fire London.jpg|thumb|right|250px|Ul [[grant incendi de Lundra]] 'l g'ha s'cepaa multe part de la cità in de 'l [[1666]]]] In de 'l [[periud di Tudor]], ul [[scisma britanegh]] 'l g'ha creaa un gradual pasagg a ul prutestantesim: cunt ul pasagg chì, un graand nümer de prupriedà de la Gesa a hinn diventaa prupriedà privade.<ref name=pevsner>[[Nikolaus Pevsner]], ''London I: The Cities of London and Westminster'' rev. edition, 1962, Introductiunp. 48.</ref><br/> A l'è cresüüul [[mercantilism]] e i sucietà cumerciai 'me la [[Cumpagnia bretanega di Indj urientai]] e alter dedicaa a 'l cumerc vers ul [[nöf mund]]; i tentacul di inisiatif maritim inglees, tutavia, a hinn minga andà ultra i mar de l'Europa nurd-ocidental perchè i vii cumerciai per l'[[Italia]] e ul [[Mar Mediterani]] a andaven travers [[Anversa]] o de là di [[Alp]] e tücc i naf che andaven travesa ul [[strecc de Gibiltera]] a l'eren talian o [[Ragüsa (Cruazia)|ragüsan]]. Lundra a l'è diventaa ul principal port dul [[Mar dul Nort]] e la pupulasiun a l'è andada da {{formatnum:50000}}, dul 1530, a i {{formatnum:225000}} dul 1605.<ref name=pevsner/> Intra ul [[1665]] e ul [[1666]] la cità a l'è stada culpida da la [[Grant pest de Lundra|graand pest]] che 'l g'ha faa s'ciupaa fin a {{formatnum:100000}} personn.<ref name="Samuel Pepys' Diary">{{Cita libro | cognome = Pepys | nome = Samuel | wkautore = Samuel Pepys | titolo = The Diary of Samuel Pepys | volume = 45: August/September 1666 | data=2 settembre 1666 | annooriginale = 1893 | altri = Mynors Bright (decipherer), Henry B. Wheatley | url = http://www.gutenberg.org/cache/epub/4167/pg4167.html | urlarchivio= http://www.webcitation.org/5yo0bzHYi |dataarchivio=19 maggio 2011| isbn = 978-0-520-22167-3 | lingua=en}}</ref> In de 'l 1666, ul [[grand incendi de Lundra]] a 'l l'è scuminsciaa da la ''Pudding Lane'' in cità e, velusement, a l'è andaa in gir per la cità, travers i cà de legn.<ref name="Samuel Pepys' Diary"/> La ricustrusiun a l'è durada püssee de des agn e a l'è stada survegliada da 'l [[Rubert Hooke]] 'me "Inspedur de Lundra".<ref name=london_026>{{Cita web|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/civil_war_revolution/after_fire_02.shtml |titolo=LondonAfter the Great Fire: Civil War and Revolution|cognome=Schofield J|mese=gennaio| anno=2001|editore=BBC |accesso=28 aprile 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0ckJxq | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref><ref name=london_027>{{Cita web|url=http://www.museumoflondon.org.uk/English/EventsExhibitions/Special/LondonsBurning/Themes/1405/|titolo=Museum of London&nbsp;— Rebuilding after the fire|editore=Museum of London|accesso=27 aprile 2008 |urlarchivio = http://web.archive.org/web/20080201204641/http://www.museumoflondon.org.uk/English/EventsExhibitions/Special/LondonsBurning/Themes/1405/ |dataarchivio=1º febbraio 2008}}</ref><ref name=london_028>{{Cita libro|url=http://books.google.com/?id=jX8ZAAAAIAAJ&q=rebuilding+of+london&dq=rebuilding+of+london|titolo=The Rebuilding of London After the Great Fire|editore=Thomas Fiddian|anno=1940|accesso=27 aprile 2008}}</ref><ref name=london_029>The curious life of Robert Hooke, the man who measured London by Lisa Jardine</ref> In de 'l 1708, ul capulaur de 'l Cristofur Wren, la [[Catedral de San Paul (Lundra)|catedral de San Paul]] a l'è finida. Durant l'età geurgiana nöf quarter, 'me [[Mayfair]] a ovest, a hinn staa faa su; a hinn staa faa süanca punt in sü'l [[Tamis]], inscì da fà desvilupaa anca ul süt de Lundra. A est de la cità, püssee a val, invees, a l'è staa ampliaa ul [[Port de Lundra]]. [[File:1806 Mogg Pocket or Case Map of London, England - Geographicus - London-mogg-1806.jpg|thumb|left|240px|Lundra in de 'l [[1806]]]] In de 'l 1762, ul [[Giorg III dul Regn Unì|Giorg III]] a g'ha cumpraa ul [[Palaz de Buckingham]] che, pö, a l'è ampliaa per 75 agn. I cafeterj a hinn diventaa i lucaj püssee pupular per parlà di propri idee e, grasie a l'alfabetisasiun e la stampa, legg i nutisie a l'era diventaa püssee facil; la ''Fleet Street'' a l'è diventaa ul center de la stampa bretanega.<br/> Tutavia, in de 'l XVIII secul, a Lundra a gh'era tanta criminalidà e i ''[[Bow Street Runners]]'' a hinn diventaa ul curp de pulisia prufesiunal.<ref>"[http://www.pbs.org/kqed/demonbarber/madding/thieftaker.html Thief Taker, Constable, Police]". Public Broadcasting Service (PBS).</ref> In totale, più di 200 reati erano punibili cunla [[condanna a morte|morte]]<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/8181192.stm Rough justice – Victorian style]". BBC News. 3 August 2009.</ref> In tutal, püssee de 200 reati a hinn staa punii cunt la mort e i donn e i fiö a vegniven impicaa anca per furt piscinin:<ref>{{cita web|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,894775,00.html|titolo=National Affairs: Capital punishment: a fading practice|editore=time.com|data=21 marzo 1960|accesso=5 maggio 2014}}</ref> püssee dul 74&nbsp;% di fiö naa a Lundra muriva prima de faa cinch agn.<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/foundling_01.shtml BBC – History – The Foundling Hospital]. Published: 1 May 2001.</ref> === Età tardu-muderna e cuntempuranea === [[File:British recruits August 1914 Q53234.jpg|thumb|250px|right|Reclute vuluntari britaneghe a Lundra, agust 1914]] Lundra a l'è stada la cità püssee granda dul mund da 'l [[1831]] a 'l [[1925]].<ref name=london_030>{{Cita web |url=http://www.channel4.com/history/microsites/H/history/i-m/london4.html|titolo=London: The greatest city |editore=Channel4.com|accesso=12 ottobre 2008 | urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0g3KUn| dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> Tutavia, i cundisiun de suvrafulasiun de Lundra hann purtaa a [[Epidimia|epidimii]] de [[culera]],<ref>"[http://www.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/themes/publichealth/cholera.aspx Hidden extras: cholera comes to Victorian London]". Science Museum.</ref> fasend s'ciupaa {{formatnum:14000}} persunn in de 'l 1848, e {{formatnum:6000}} in de 'l 1866. Inulter, per fà migliurà ul trafich che 'l se faseva semper püssee pegiur, a l'è staa creaa ul primm sistema de feruvii urban lucai dul mund: la "Cumissiun edilisia metrupulitana" (''Metropolitan Board of Works'', in [[Lengua inglesa|ingles]], che l'è stada abulida in de 'l [[1889]], inquand a l'è staa creaa ul [[Cunsili de la Cuntea de Lundra]]) 'l g'ha survegliaa l'espansiun de l'infrastrudura chì ne la capidal e in di paes tacaa. Lundra a l'è stada bumbardada da i todesch durant la [[prima guera mundial]] menter durant la [[segunda guera mundial]] i ''[[Blitz]]'' e alter bumbardament di todesch de la ''[[Luftwaffe]]'' hann faa s'ciupaa püssee de {{formatnum:30000}} lundinees e hann s'cepaa cà e alter custrüziun in tüta la cità. Sübet depus la guera, i [[Gioch de la XIV Olimpiad|Ulimpiad estif dul 1948]] s'hinn faa indul [[stadi de Wembley]]. A partì di agn '50, Lundra a l'è deventada la meta de un grand nümer de imigraa, un grand nümer di quaj da paes dul [[Commonwealth]], 'me la [[Giamaica]], l'[[India]], ul [[Bangladesh]] e ul [[Pakistan]]: la capital bretanega a l'è inscì deventada vüna di cità püssee internasiunai de l'[[Europa]]. In de 'l 1951, ul "Festival de la Gran Bretagna" a se faa in süla [[South Bank]]. In de 'l 1952, la cità a l'è stada culpida da una catastrufa ambiental cognussuda cunt ul nom de "[[grand smog]]" che 'l g'ha purtaa a fà un pruediment dul guern, ciamaa ''Clean Air Act'' in de 'l [[1956]]. A partì de la metà di agn '60, Lundra a l'è deventada un center per la cultura giuanil in tücc ul mund, esemplificaa cunt i termin ''Swinging London'', ligaa a ''[[Carnaby Street]]'' e a i [[Beatles]].<br/> In de 'l periud di [[cunflitt nortirlandes]], nela cità la ''[[Pruisori IRA]]'' l'ha faa un grand nümer de atentaa cunt bumb. In chì agn chì, inulter, i disuguaglians razziai hinn staa faa evident cunt la [[rivolta de Brixtundul 1981]]. [[Archivi:Londons Carnaby Street, 1966.jpg|250px|thumb|left|''Swinging London'', in [[Carnaby Street]] in de 'l 1969]] La pupulasiun de Lundra a l'è diminuida tücc i agn a partì da la fin de la segunda guera: da 8,6 miliun de abitant indul [[1939]], la cità a s'è truada cunt apena 6,8 miliun in de 'l [[1980]]. Ul principal port de Lundra a l'è staa spustaa vers val a [[Felixstone]] e [[Tilbury]]: i [[Docklands de Lundra]], l'area due prima a gh'era ul port e i grü, a hinn diventaa ul center de una növa riqualificasiun urbana, [[Canary Wharf]]. Chesta zona chì a g'ha cunfermaa ul semper püssee impurtant röl de Lundra 'me center finansiari internasiunal, in di agn '80.<br/> Arenta Canary Wharf, la [[Bariera dul Tamis]] a l'è stada cumpletada in di agn '80 per cerca de prutegg Lundra da i maree dul [[Mar dul Nort]]. Per festegiaa ul principi dul XXI secul, ul ''[[Millennium Dome]]'', ul ''[[London Eye]]'' e ul ''[[Millennium Bridge]]'' hinn staa faa su. Inquand, ul 6 de luj dul 2005, Lundra a l'è stada premiada a uspità i [[Gioch de la XXX Olimpiad|Ulimpiad estif in de 'l 2012]] (e l'è, donca, stada la prima cità a uspità i Ulimpiad püssee de dò volt),<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/front_page/4655555.stm |title= London beats Paris to 2012 Games |publisher=BBC Sport |date=6 July 2005 |accessdate=28 September 2012}}</ref> la cità l'è stada culpida da una serie de atentaa teruristigh che hann culpii i pasegeer de trii lign de la metrupulitana e de una curiera: 55 persunn a hinn s'ciupaa, püssee de cent i ferii. == Sucietà == === Evuluziun demografega === Cunt l'aumeent de l'industrializzaziun intra ul [[XIX secul|XIX]] e ul [[XX secul]], la pupulasiun de Lundra a l'è cressuda assee, fin a che a l'è deventada la cità püssee pupulusa dul mund, fin a ul 1925, inquant [[Nöa York]] a l'è deventada. La pupulasiun a l'è rivada a diventaa de {{formatnum:8615245}} abitant indul 1939, menter a metà dul 2006 la pupulasiun de la Granda Lundra a l'è stada stimada in {{formatnum:7512400}} abitant. Comunque, l'area urbana de la capitaal inglees la va ultra i cunfin de la "Granda Lundra", e la riva a avegh una pupulasiun de {{formatnum:8278251}} abitant indul 2001,<ref name=urban_area_pop>{{cita web|url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/ssdataset.asp?vlnk=8271&More=Y|titolo=KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas|accesso=25 settembre 2009|lingua=en|editore=www.statistics.gov.uk|sito=National Statistics Online}}</ref> menter la sò [[area metrupulitana]] la g'ha 12-14 miliun de personn, a segunda di stim.<ref>{{cita web|url=http://www.demographia.com/dm-lonarea.htm|titolo=South-east England Populatiunby Area from 1891|sito=demographia.com|accesso=29 settembre 2009|lingua=en}}</ref> === Etnii e minuranz furest === {| class="wikitable" style="font-size:80%;" align=right |----- bgcolor="#EFEFEF" ! Paees de nascita || Pupulasiun (2001)<ref name=Pop2001>{{Cita pubblicazione | titolo = A summary of countries of birth in London|editore= Greater London Authority Data Management Access Group |serie= Census Update | volume = 2006/09 | url = http://legacy.london.gov.uk/gla/publications/factsandfigures/dmag-update-2006-09.rtf |pagina= page 3 | data = aprile 2006 | accesso=4 gennaio 2011 |urlarchivio = http://www.webcitation.org/5x7Dz2ITm |dataarchivio=11 marzo 2011}}</ref> |- | [[Archivi:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Regn Unii]] || {{formatnum:5230155}} |- | [[Archivi:Flag of India.svg|20px]] [[India]] || {{formatnum:172162}} |- | [[Archivi:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Irlanda]] || {{formatnum:157285}} |- | [[Archivi:Flag of Pakistan.svg|20px]] [[Pakistan]] || {{formatnum:120900}} |- | [[Archivi:Flag of Bangladesh.svg|20px]] [[Bangladesh]] || {{formatnum:84565}} |- | [[Archivi:Flag of Jamaica.svg|20px]] [[Giamaica]] || {{formatnum:80319}} |- | [[Archivi:Flag of Nigeria.svg|20px]] [[Nigeria]] || {{formatnum:68907}} |- | [[Archivi:Flag of Kenya.svg|20px]] [[Kenia]] || {{formatnum:66311}} |- | [[Archivi:Flag of Sri Lanka.svg|20px]] [[Sri Lanka]] || {{formatnum:49932}} |- | [[Archivi:Flag of Ghana.svg|20px]] [[Ghana]] || {{formatnum:46513}} |- | [[Archivi:Flag of Cyprus.svg|20px]] [[Cipru]] || {{formatnum:45888}} |- | [[Archivi:Flag of South Africa.svg|20px]] [[Sudafrica]] || {{formatnum:45506}} |- | [[Archivi:Flag of Spain.svg|20px]] [[Spagna]] || {{formatnum:45244}} |- | [[Archivi:Flag of the United States.svg|20px]] [[Stat Unii d'America]] || {{formatnum:44622}} |- | [[Archivi:Flag of Australia.svg|20px]] [[Australia]] || {{formatnum:41488}} |- | [[Archivi:Flag of Germany.svg|20px]] [[Germania]] || {{formatnum:39818}} |- | [[Archivi:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Turchia]] || {{formatnum:39128}} |- | [[Archivi:Flag of Italy.svg|20px]] [[Italia]] || {{formatnum:38694}} |- | [[Archivi:Flag of France.svg|20px]] [[França]] || {{formatnum:38130}} |- | [[Archivi:Flag of Somalia.svg|20px]] [[Sumalia]] || {{formatnum:33831}} |- | [[Archivi:Flag of Uganda.svg|20px]] [[Uganda]] || {{formatnum:32082}} |- | [[Archivi:Flag of New Zealand.svg|20px]] [[Nöa Zelanda]] || {{formatnum:27494}} |} Indul censiment dul [[2011]], ul 59,8&nbsp;% di püssee de vott miliu de abitant de Lundra a l'era classificaa indul grupp etnich di "bianch" (ul 44,9&nbsp;% a l'era "bianch britanegh", ul 2,2&nbsp;% "bianch irlandees" e ul 12,1&nbsp;% "alter bianch"). Ul 20,9&nbsp;% di lundinees la g'ha, invees, urigin asiatega e a l'è faa di [[India|indiaan]] (6,6&nbsp;% de la pupulasiun tutal), [[Pakistan|pakistan]] (2,7&nbsp;%), [[Bangladesh|bengalees]] (2,7&nbsp;%), [[Cina|cinees]] (7,5&nbsp;%), arabi (1,3&nbsp;%) e "alter asiategh" (4,9&nbsp;%, ch'a vegnen di alter paees de l'[[Asia]]). Ul 15,6&nbsp;% diseva, invees, de vess dul grupp etnigh di "negher britanegh", ul 7&nbsp;% di quai a l'era "negher african", ul 4,2&nbsp;% "negher di Caraibi", ul 2,1&nbsp;% "alter negher" e ul 2,3&nbsp;% personn cunt gent de diveers etnii. Ul 5&nbsp;% a l'era de "etnia mista". I dati dull'Ufiss per i Statistigh Nasiunai (''Office for National Statistics'') ha faa vedè che, indul 2006, la pupulasiun nassuda de fora de Lundra a l'era de {{formatnum:2288000}} (31&nbsp;% de la pupulasiun tutal), inquaand indul 1997 i stess dati a eren de {{formatnum:1630000}}. Ul censiment dul 2011 faseva vedè che ul 36,7&nbsp;% de la pupulasiun de la [[Granda Lundra]] a l'era nassüüfora dul [[Regn Unii]]. La tabela a drita la fà vedè la nassiun de nassita di personn de Lundra. Lundra a l'è stada una cità due a gh'è semper staa un olt nümer de [[Imigraziun|imigraa]], per mutif de sicuresa e per mutif ecunomigh. [[Ugunott]], [[ebrei]] de l'[[Europa uriental]] e i [[Cipru|cipriot]] a hinn esempi de migrasiun duvüüa mutif de sicuressa, menter invees, [[Irlanda|irlandees]], [[Bangladesh|bengalees]] e [[India|indian]] a hinn esempi de imigraa per mutif ecunomigh. La zona de l'[[East End de Lundra]], arenta ul quarter de [[Spitalfields]], a l'è staa ul post indue hinn rivaa un olt nümer de migrant de diveers etnii, e da 'due s'hinn pö spustaa dent ul rest de la cità per cercà de truvà püssee furtuna. === Religiun === Inquand ul papa [[Gregori I]], indul 597, ha mandaa [[Agustin de Canterbury]] per fà diventà cristiana la Britannia, l' gh'aveva l'intensiun de fal diventà "Arcivescuv de Lundra". In veridà, ul sant chì a l'è staa aconlt cunt püssee favur in dul regn dul Kent e, inscì, la sed arcivescuvil a l'è diventada [[Canterbury]]. Istess, Lundra a l'è stada ul center de la vita religiusa dul paees per un lungh periud de la sò storia e l'[[Arcivescuv de Canterbury]] a l'era spess in de la capitaal dul regn, indue 'l g'aveva anca una residensa uficiala, in del [[Palaz de Lambeth]], indul [[Lambeth (burgh lundines)|burgh lundines de Lambeth]].<ref>{{cite web|url=http://www.lambethpalacelibrary.org/|title=Lambeth Palace Library|publisher=Lambeth Palace Library|accessdate=27 April 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo12b6iD | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref> Lundra a l'è sed de dò vescuvaa anglican: chell de Lundra, a nort dul Tamis, che gh'aveva 'me catedral chella [[Barocch|barocca]] [[Catedral de San Paul (Lundra)|de San Paul]] (prugetada da ul Cristofur Wren) e chell [[Catedral de Southwark|de Southwark]], a sut dul fiumm.<br /> I cerimoni de Staa e chei ligaa a la Cà Real a se fan in de la Catedral de San Paul e ne l'Abasia de Westminster,<ref>{{cite web|url=http://www.westminster-abbey.org/|title=Westminster Abbey|publisher=Dean and Chapter of Westminster|accessdate=27 April 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo12pvY3 | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref> una gesa in stil gotich che a l'è granda 'me una catedral. L'Abasia a l'è minga de vess cunfusa cünt la visina Catedral de Westminster, ch'a l'è la catedral catoliga rumana püssee granda in [[Inghiltera e Galles]].<ref>{{cite web|url=http://www.westminstercathedral.org.uk/home.html|title=West Minster Cathedral|publisher=Westminster Cathedral|accessdate=27 April 2008 |archiveurl = //web.archive.org/web/20080327041736/http://www.westminstercathedral.org.uk/home.html |archivedate = 27 March 2008}}</ref><br /> 'Me indul rest dul Regn Unii, a Lundra la percetual de gent che la prega a l'è basa e la Gesa d'Inghiltera ha veduu un püssee olt numer de gent luntanass rispett a i alter religiun.<ref>{{Cite journal |url=http://www.cofe.anglican.org/info/statistics/2007provisionalattendance.pdf |title=Church of England Statistics|publisher=Church of England |accessdate=6 June 2008 |ref=harv }}</ref> L'Arcivescuv de Westminster a l'è veduu 'me ul respunsabil de la [[Gesa catoliga]] in Inghiltera e Galles. Alter religiun cristian prutestaant a g'hann la sed a Lundra, 'me la [[Gesa Refurmada Unida]] (''United Reformed Church'', in ingles) e i [[Sucietà di Amiss|quacher]]. A g'hinn anca gees evangeligh. [[Archivi:St Paul's Cathedral, 26 August 2012 (2).jpg|300px|thumb|drita|[[Catedral de San Paul (Lundra)|Catedral de San Paul]]]] Lundra a l'è anca la cà de un grand numer de cumunidà [[Islam|müsülman]], [[indù]], [[sikh]] e [[ebraism|ebraigh]]. Tant müsülmaan a viven in di [[burgh de Lundra|burgh]] [[Tower Hamlets (burgh lundines)|de Tower Hamlets]] e [[Newham (burgh lundines)|de Newham]]; la custrüziun müsülmana püssee impurtanta de Lundra a l'è la [[Muschea Centrala de Lundra]], ch'a l'è apena föra dul [[Regent's Park]].<ref name=london_101>{{cite web|url=http://www.iccuk.org/index.php?article=1&PHPSESSID=rbt2vceqs1bpn9567k0kiv9hu5|title=London Central Mosque Trust Ltd|publisher=London Central Mosque Trust Ltd. & The Islamic Cultural Centre|accessdate=27 April 2008| archiveurl = http://www.webcitation.org/5yo148PBq | archivedate = 19 May 2011| deadurl=no}}</ref> Depus dul boom dul petroli, un semper püssee olt numer de sciur müsülman dul Medi Urient a hinn andà a viv in di quarter de [[Mayfair]] e [[Knightsbridge]], a [[Lundra Ovest]].<ref name=london_102>{{cite web |url= http://www.standard.co.uk/news/the-300-billion-arabs-are-coming-6890813.html |author=Bill, Peter |title=The $300&nbsp;billion Arabs are coming |work= London Evening Standard |date= 29 May 2008 |accessdate=3 July 2013 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5yo15MyJm |archivedate=19 May 2011 |deadurl=no}}</ref><ref name=london_171>{{cite news |url= http://century.guardian.co.uk/1970-1979/Story/0,,106930,00.html |title=The Mecca of the West |newspaper=The Guardian |date=27 September 1976 |author=Hirst, David |accessdate=30 January 2011 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5yo17UECr |archivedate=19 May 2011 |deadurl=no |location=London}}</ref> A Lundra la gh'è la püssee granda muschea de l'Europa Ucidentala, la Muschea Baitul Futuh, de la Cumunidà Müsülmana Ahmadiyya. La cumunidà indù püssee granda de Lundra la se tröva in di burgh nort-ovest de la cità, a [[Harrow (burgh lundines)|Harrow]] e [[Brent (burgh lundines)|Brent]], che l'è indue 'l gh'è ul pussee grand templi indù de l'Europa, ul [[Templi Neasden]].<ref name=london_103>{{cite web |url= http://www.bbc.co.uk/london/content/articles/2005/05/19/hindu_london_feature.shtml |title= Hindu London |date=6 June 2005 |publisher=BBC London |accessdate=3 June 2006 |archiveurl= //web.archive.org/web/20060218161357/http://www.bbc.co.uk/london/content/articles/2005/05/19/hindu_london_feature.shtml |archivedate=18 February 2006}}</ref> A Lundra a g'hinn 42 templi indù. A g'hinn cumunidà sikh a l'[[Lundra Est|Est]] e a l'[[Lundra Ovest|Ovest de Lundra]], in particular a [[Southall]], indue a gh'è la pussee olta pupulasiun sikh e ul pussee grand templi sikh föra de l'India.<ref name=london_104>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/2898761.stm|title=£17&nbsp;m Sikh temple opens |date=30 March 2003 |work=BBC News |accessdate=7 June 2008 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5yo18FMYP |archivedate=19 May 2011 |deadurl=no}}</ref> Dò giüdee dul Regn Unii sü trii viven a Lundra, cünt grand cumunidà giüdee in di quarter de [[Stamford Hill]], [[Stanmore]], [[Golders Green]], [[Finchley]], [[Hampstead]], [[Hendon]] e [[Edgware]] a [[Lundra Nort]]. La [[Sinagoga Bevis Marks]] in de la [[Cità de Lundra]] a l'è la sinagoga de la storega cumunidà lundinees [[sefardita]] e a l'è l'uniga sinagoga in Europa indue a hinn staa faa servizzi per püssee de treseent agn. La Sinagoga de Stanmore e Canons Park la g'ha ul püssee olt numer de apartenensa di tucc i alter sinagogh urtudoss de l'Europa, anca pussee de la sinagoga de [[Ilford]] (che l'è semper a Lundra), ch'a l'era chella cünt ul püssee olt numer de apartenensa prima dul 1998.<ref name=london_106>{{cite web |url= http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Israel/Partnerships/Regions/Kavimut/Britain+Communities/Stanmore+11.htm |publisher=The Jewish Agency for Israel |title=Stanmore |accessdate=12 October 2008 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5yo18Qcmw |archivedate=19 May 2011 |deadurl=no}}</ref> == Geugrafia umana == === Ürbanistiga === Ul cöör de la vita de Lundra a l'è la Cità de Westminster, indue la g'ha denter la magiur part dul [[West End de Lundra|West End]]: queschì a l'è ul principal distreet cültüral, d'intratenimen e de cumper, ultra a vess la sed d'un grand numer di principai sucietà lundinees (föra di aziend che lauren indul setur finansiari). La Cità de Westminster a l'è anca ul cöör de la pulitega bretanega. La Cità de Lundra (cugnussuda pussee facilment cunt ul nome de ''City'' o ''Square Mile'', che 'l vöör dì "Milii Quadraa") a l'è ul principal center bancari dul mund e anca ul principal center de affari eurupee. Pussee de cent di cinchcent sucietà eurupee a g'han sed a Lundra, menter ul mercaa di cambi a l'è ul pussee grand dul mund, cunt un cambi mendi giurnalier de 504 miliard de dollar, pussee di quai de [[Tokio]] e de [[Nöa York]] insema. Anca se, in di dì, a l'è piena de gent che laura in de la zona, la Cità de Lundra la se queta in di fin setimana, sicum a l'è minga un'area residensial.<br /> La Cità di Lundra se pöö dì che a l'è vuna cità indela cità, perchè la g'ha ul propri sindich che 'l vegn elegiuu apena di sò citadin (cunt anca i sucietà finanziari). I principai atraziun türistigh a hinn indul [[Center de Lundra]] (''Central London'', in [[Lengua inglesa|inglees]]). Queschì a hinn: la ''City''; ul ''West End'' (due g'hinn cinema, bar, club, teater, negossi e resturant); la Cità de Westminster cunt l'[[Abasia de Westminster]], ul [[Palaz de Buckingham|Palaz real de Buckingham]] e la ''[[Clarence House]]''; ul [[Kensington e Chelsea (burgh real)|burgh real de Kensington e Chelsea]], cunt i sò musee, 'me ul [[Musee de la Sciensa]], ul [[Musee de la Storia Natural]] e ul [[Musee de Vitoria e Albert]], e l<nowiki>'</nowiki>[[Hyde Park]]. Alter impurtant atraziun türistigh a hinn la [[Catedral de San Paul (Lundra)|Catedral de San Paul]], la [[National Gallery (Lundra)|Galeria Naziunal]], ul ''[[Bankside]]'' di [[Southwark]] cunt ul [[Teater dul Globo]], la ''[[Tate Modern]]'' e ul [[Punt de Lundra]], ul [[Punt de la Tur]] e la [[Tur de Lundra]], la ''[[Tate Britain]]'', ul [[Musee Britanegh]] a [[Bloomsbury]]. === Südivisiun aministrativ === <center> {| class="toccolours" style="float:center; font-size:90%; margin-left:10px;" |+ <big>'''La Cità de Lundra e i 32 burgh'''</big> | style="padding-right:1em;" | <ol> <li>[[Cità de Lundra|City of London]]</li> <li>[[Cità de Westminster|City of Westminster]]</li> <li>[[Kensington e Chelsea (burgh real)|Kensington and Chelsea]]</li> <li>[[Hammersmith e Fulham (burgh lundines)|Hammersmith and Fulham]]</li> <li>[[Wandsworth (burgh lundines)|Wandsworth]]</li> <li>[[Lambeth (burgh lundines)|Lambeth]]</li> <li>[[Southwark (burgh lundines)|Southwark]]</li> <li>[[Tower Hamlets (burgh lundines)|Tower Hamlets]]</li> <li>[[Hackney (burgh lundines)|Hackney]]</li> <li>[[Islington (burgh lundines)|Islington]]</li> <li>[[Camden (burgh lundines)|Camden]]</li> <li>[[Brent (burgh lundines)|Brent]]</li> <li>[[Ealing (burgh lundines)|Ealing]]</li> <li>[[Hounslow (burgh lundines)|Hounslow]]</li> <li>[[Richmond upon Thames (burgh lundines)|Richmond upon Thames]]</li> <li>[[Kingston upon Thames (burgh real)|Kingston]]</li> <li>[[Merton (burgh lundines)|Merton]]</li> </ol> | style="background:white; padding:0 1em;" class="toccolours" |[[Archivi:LondonNumbered.png|400px]] | <ol start="18"> <li>[[Sutton (burgh lundines)|Sutton]]</li> <li>[[Croydon (burgh lundines)|Croydon]]</li> <li>[[Bromley (burgh lundines)|Bromley]]</li> <li>[[Lewisham (burgh lundines)|Lewisham]]</li> <li>[[Greenwich (burgh real)|Greenwich]]</li> <li>[[Bexley (burgh lundines)|Bexley]]</li> <li>[[Havering (burgh lundines)|Havering]]</li> <li>[[Barking e Dagenham (burgh lundines)|Barking and Dagenham]]</li> <li>[[Redbridge (burgh lundines)|Redbridge]]</li> <li>[[Newham (burgh lundines)|Newham]]</li> <li>[[Waltham Forest (burgh lundines)|Waltham Forest]]</li> <li>[[Haringey (burgh lundines)|Haringey]]</li> <li>[[Enfield (burgh lundines)|Enfield]]</li> <li>[[Barnet (burgh lundines)|Barnet]]</li> <li>[[Harrow (burgh lundines)|Harrow]]</li> <li>[[Hillingdon (burgh lundines)|Hillingdon]]</li> </ol> |} </center> == Aministrasiun == [[File:City hall london.jpg|thumb|left|Ul [[City Hall (Lundra)|City Hall]] sed de l'[[Auturidà de la Granda Lundra]]]] Per tuta la cità l'aministrasiun citadina a l'è cuurdinada da l'[[Auturidà de la Granda Lundra]] (''Greater London Authority'' o ''GLA'', in [[Lengua inglesa|inglees]]), menter l'aministrasiun lucal a l'è afidada a 33 cumun, ciamaa burgh (''boroughs'') püssee piscinin.<ref name=london_032>{{Cita web|url=http://www.london.gov.uk/gla/|titolo=About the Greater London Authority|editore=London Government|accesso=27 settembre 2008| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0hYGdz | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> La GLA a l'è fada süde dò cumpuneent eletif: ul "Sindich de Lundra", che 'l g'ha ul puter esecutif, e l'"Asemblea de Lundra" che la studia i röb che ul sindich 'l deciit e la pö dì de sì o de no a i sò decisiun in süul bilancio de tücc i agn. La sed de l'Auturidà de la Granda Lundra a l'è ul [[City Hall (Lundra)|City Hall]], che l'è indul [[Southwark (burgh lundines)|burgh lundines de Southwark]] e ul sindich dul d' d'incö a l'è ul [[Boris Johnson]]. I auturidà lucai a hinn rapresentaa di cunsili di 32 burgh de Lundra e da la "Curpurasiun de la Cità de Lundra" (''City of London Corporation'')<ref name=london_035>{{Cita web|url=http://www.london.gov.uk/london/links.jsp|titolo=Links to other websites&nbsp;— London boroughs|editore=London Government|accesso=27 settembre 2008 |urlarchivio = http://web.archive.org/web/20071019055428/http://www.london.gov.uk/london/links.jsp |dataarchivio=19 ottobre 2007}}</ref> ch'a hinn i respunsabil de un quai servizzi lucai, 'me la pianificasiun ürbanistiga, i scol, i servizzi suciai, la gestiun di straaat lucai e la racolta dul rüff. I ghisa a hinn, in tuta la Granda Lundra, fora de la Cità de Lundra, quei de la Polisia Metropulitana (''Metropolitan Police''), che a l'è sota ul controll de l'Autoridà de la Polisia Metrupulitana (''Metropolitan Police Authority''). La Cità de Lundra la g'ha un alter corp de polisia, ciamaa "Polizia de la Cità de Lundra" (''City of London Police'').<ref name="Policing">{{Cita web|url=http://www.london.gov.uk/gla/policing.jsp|titolo=Policing|editore=Greater London Authority|accesso=25 agosto 2009 |urlarchivio = http://web.archive.org/web/20080121173357/http://www.london.gov.uk/gla/policing.jsp |dataarchivio=21 gennaio 2008}}</ref> La Polizia di Trasport bretanega a l'è respunsabil per i servizzi de polizia in süi tren de la ''[[National Rail]]'' e de la [[Metropolitana de Lundra|metropulitana]].<ref name="BTP">{{Cita web|url=http://www.btp.police.uk/about_us/areas.aspx|titolo=Areas|editore=British Transport Police|accesso=25 agosto 2009| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0hdc31 | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> Ul servizzi di Vigil dul fögh de Lundra a l'è ul ters püssee grand servizzi de vigil dul fögh dul mund.<br/> La sanità a Lundra a l'è cumpit dul Servizzi Naziunal de Sanità (''National Health Service'' o ''NHS'') e a l'è, donca, statal, ma ul servizzi de ambulanz e di elicoter a l'è gestii da ul ''London Ambulance Service'' vün,<ref name="LAS">{{Cita web|url=http://www.londonambulance.nhs.uk/about_us.aspx|titolo=About us|editore=London Ambulance Service NHS Trust|accesso=25 agosto 2009| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0iCW89 | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> e da ul ''London Air Ambulance'' l'alter.<br/> La Guardia Custiera di Sò Maestà (''Her Majesty's Coastguard'') e ul ''Royal National Lifeboat Institution'' a lauren anca a Lundra, indul [[Tamis]].<ref name="Coastguard">{{Cita web|url=http://www.mcga.gov.uk/c4mca/mcga07-home/aboutus/mcga-online/mcga-sailing-cg66/dops_-_all-cg66-stationlist.htm|titolo=Statiunlist|anno=2007|editore=Maritime and Coastguard Agency|accesso=25 agosto 2009| urlarchivio = http://www.webcitation.org/5yo0jzXE7 | dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref><ref name="Lifeboat">{{Cita news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/1739401.stm|titolo=Thames lifeboat service launched|data=2 gennaio 2002|editore=BBC News |accesso=25 agosto 2009|urlarchivio= http://www.webcitation.org/5yo0kXnz9 |dataarchivio=19 maggio 2011| deadurl=no}}</ref> === Cità gemelaa === A g'hinn alter 46 post in ses cuntinent che g'hann ul nom de Lundra.<br/> 'Me ul gemelagg de Lundra, i burgh de Lundra hinn, a lur volta, gemelaa cunt cità de tücc ul mund. L'[[Auturidà de la Granda Lundra]] a l'è gemelaa cunt: * [[Archivi:Flag of Peru.svg|20px|link=Perù]] [[Arequipa]] * [[Archivi:Flag of Germany.svg|20px|link=Germania]] [[Berlin]] * [[Archivi:Flag of India.svg|20px|link=India]] [[Delhi]] * [[Archivi:Flag of Colombia.svg|20px|link=Culumbia]] [[Bogotà]] * [[Archivi:Flag of South Africa.svg|20px|link=Südafrica]] [[Johannesburg]] * [[Archivi:Flag of Malaysia.svg|20px|link=Malesia]] [[Kuala Lumpur]] * [[Archivi:Flag of Kuwait.svg|20px|link=Kuwait]] [[Kuwait City|Cità de Kuwait]] * [[Archivi:Flag of Russia.svg|20px|link=Rüssia]] [[Musca (Rüssia)|Musca]] * [[Archivi:Flag of the United States.svg|20px|link=Stat Ünì d'America]] [[New York]] * [[Archivi:Flag of Norway.svg|20px|link=Nurvegja]] [[Oslo]] * [[Archivi:Flag of Bangladesh.svg|20px|link=Bangladesh]] [[Sylhet]] * [[Archivi:Flag of the People's Republic of China.svg|20px|link=Cina]] [[Shanghai]] * [[Archivi:Flag of Iran.svg|20px|link=Iran]] [[Tehran]], da ul 1993 I cità chì de sota a g'hann, invees, un raport de amicizia cunt Lundra: * [[Archivi:Flag of Algeria.svg|20px|link=Algeria]] [[Algeri]] * [[Archivi:Flag of Azerbaijan.svg|20px|link=Azerbaigian]] [[Baku]] * [[Archivi:Flag of the People's Republic of China.svg|20px|link=Cina]] [[Pechin]] * [[Archivi:Flag of Romania.svg|link=Rumania|20px]] [[Bucarest]] * [[Archivi:Flag of Argentina.svg|20px|link=Argentina]] [[Buenos Aires]] * [[Archivi:Flag of Bangladesh.svg|20px|link=Bangladesh]] [[Dacca]] * [[Archivi:Flag of India.svg|20px|link=India]] [[Delhi]] * [[Archivi:Flag of Turkey.svg|20px|link=Türchia]] [[Istanbul]] * [[Archivi:Flag of the United States.svg|20px|link=Stat Ünì d'America]] [[Los Angeles]] * [[Archivi:Flag of India.svg|20px|link=India]] [[Mumbai]] * [[Archivi:Flag of France.svg|20px|link=França]] [[Paris]] * [[Archivi:Flag of Montenegro.svg|20px|link=Muntnegher]] [[Podgorica]] * [[Archivi:Flag of Italy.svg|20px|link=Italia]] [[Rom]] * [[Archivi:Flag of Bulgaria.svg|20px|link=Bülgaria]] [[Sofia]] * [[Archivi:Flag of Japan.svg|20px|link=Giappon]] [[Tokio]] * [[Archivi:Flag of Croatia.svg|20px|link=Cruazia]] [[Zagabria]] == Nòt e alter progett == {{commons|Category:London}} <references/> == Ligamm de föra == * {{en}} [http://www.london2012.com/ Olimpiadi Londra 2012] * {{it}} [[voy:Lundra|Lundra]] sü[[Wikivoyage]] === Istitüziunai === * {{en}} [http://www.london.gov.uk/ Sit istitüziunal] * {{en}} [http://www.tfl.gov.uk/ Transport for London] * {{en}} [http://www.bbc.co.uk/London BBC London] * {{en}} [http://www.statistics.gov.uk/focuson/london/ Statistigh in süla cità] {{Capitaj de l'Europa}} {{Lista1000}} [[Categuria:Cità de l'Inghiltera]] [[Categuria:Capitaj de l'Europa]] [[Categuria:Lundra|*]] i3ha9q3ilwc07e9su0mum52vkr1eoof 0 127477 1111381 1084175 2022-07-20T00:26:18Z CommonsDelinker 174 Replacing Wappen_von_Wuerzburg.svg with [[File:DEU_Würzburg_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) · Harmonisierung Wappennamen). wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Infobox cümü Germania |Art = Stadt |Wappen = DEU Würzburg COA.svg |Breitengrad = 49/47/40/N |Längengrad = 9/55/46/E |Lageplan = Bavaria WÜ (town).svg |Lageplanbeschreibung = |Bundesland = Baviera |Regierungsbezirk = Bàsa Francònia |Landkreis = <!-- bleibt leer bei kreisfreien Städten --> |Höhe = 177 |Fläche = 87.63 |PLZ = 97070–97084 |PLZ-alt = 8700 |Vorwahl = 0931 |Kfz = WÜ |Gemeindeschlüssel = 09663000 |NUTS = DE263 |LOCODE = DE WUE |Gliederung = 13 Stadtbezirke<br />mit 25 Stadtteilen |Adresse = Rückermainstraße 2<br />97070 Würzburg |Website = [http://www.wuerzburg.de/ www.wuerzburg.de] |Bürgermeister = [[Georg Rosenthal (Politiker)|Georg Rosenthal]] |Bürgermeistertitel= Oberbürgermeister |Partei = [[SPD Bayern|SPD]] }} '''Würzburg''' (''Wirzburg'' in [[bavares]]; ''Wurtzbourg'' in [[frances]]; ''Herbipolis'' in [[latin]]; ''Wurtzburgo'' in [[spagnö]] e [[purtughes]]) a l'è una cità de la [[Germania]] de 134.225 abitant ([[2007]]).<br /> Al fa part del Land (Stat Federal) de la [[Baviera]] e l'è la capital del [[Regierungsbezirk|distret]] de la [[Basa Francònia]]. == Aministraziun == El sindich a l'è el Georg Rosenthal. == Cità gemelaa == Würzburg a l'è gemelaa cun: * [[Archivi:Flag of Ireland.svg|border|20px]] [[Bray]], [[Irlanda]] * [[Archivi:Flag of France.svg|border|20px]] [[Caen]], [[Francia]] * [[Archivi:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Dundee]], [[Regn Ünì]] * [[Archivi:Flag of Tanzania.svg|20px]] [[Mwanza]], [[Tanzania]] * [[Archivi:Flag of Japan.svg|border|20px]] [[Ōtsu]], [[Giapun]] * [[Archivi:Flag of the United States.svg|20px]] [[Rochester]], [[Stat Ünì d'America]] * [[Archivi:Flag of Spain.svg|20px]] [[Salamanca]], [[Spagna]] * [[Archivi:Flag of Germany.svg|20px]] [[Suhl]], [[Germania]] * [[Archivi:Flag of Sweden.svg|20px]] [[Umeå]], [[Svezia]] == Galerìa de fóto == <br><gallery class=center caption="Würzburg"> Wuerzburg-von Festung-18-Alte Mainbruecke-gje.jpg Wuerzburg-von Festung-08-Alte Mainbruecke-gje.jpg Wuerzburg-Residenzplatz-12-Kiliansdom-2007-gje.jpg Wuerzburg-Residenz-Parkfassade-38-2014-gje.jpg|El palass di vescuf-princip (''Residenz'') Wuerzburg-Residenz-Park-12-2014-gje.jpg Wuerzburg-Kaeppele-14-2007-gje.jpg Wuerzburg-Kaeppele-34-zum Altar-2007-gje.jpg Wuerzburg-Festung Marienberg-16-vom Kaeppele-2007-gje.jpg Wuerzburg-Festung Marienberg-Brunnentempel-02-2014-gje.jpg Wuerzburg-Festung Marienberg-Brunnentempel-06-Statue-2014-gje.jpg </gallery> == Riferiment == <references/> == Ligam de föra == * [http://www.wuerzburg.de/ Sit istitüziunal] {{Aministrazion Baviera}} [[Categuria:Cità de la Germania]] ppfim9gt83bss3jm20vihx5vy85qbw4 0 127502 1111241 994351 2022-07-19T20:36:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''William Cameron Townsend''' ([[09 07|9 luj]] [[1896]] - [[23 05|23 april]] [[1982]]) a l'è staa on important missionari protestant in [[America Latina]]. El sò ministeri l'è comenzaa in di primm ann del [[XX secol]]. I organizzazion che l'ha faa sù duranta la soa vita (''Traduttor de la Bibbia de [[Wycliffe]]''; ''Istituu Estiv de Lenguistega'') hinn attiv anca al dì d'incoeu, e hinn concetraa sul voltà la [[Bibbia]] in di lengov minoritari. L'idea che la moeuv quest organizzazion l'è che se la Bibbia l'è disponibil in del lenguagg de ona popolazion, questa la pò diventà pussee autònoma sul pian religios, e i sò appartenent pòden vess i capp de la pròpria gesa. Quand, in del [[1917]]-[[1918]], el giovin Townsend el provava a vend di Bibbi in [[Spagnoeu]] in del [[Guatemala]], el s'è renduu cunt che la magior part di persònn che l'incontrava la parlava nò el [[Castejan]], ma el [[Cakchiquel]], ona lengua che l'era mai stada scrivuda, traj alter còss. L'ha donca desmettuu de vend i sò Bibbi e l'ha comenzaa a viv traj [[Cakchiquel]]. Inoltra l'ha imparaa la lengua, de la qual l'ha creaa on alfabett e ona [[traduzion]] del [[Noeuv Testament]] in domà des ann. Per i alter minoranz lenguistich, el Townsend l'ha fondaa in del [[1934]] in [[Arkansas]] el ''Camp Wycliffe'' ([[John Wycliffe]] l'è staa on eretich del [[Medioev]], el primm a voltà la [[Bibbia]] in [[Ingles]]), faa sù per insegnà a giovin òmen aj vari metod de traduzion. Se a l'inizzi gh'eren domà cinch student, incoeu quest progett l'ha daa vita aj grand organizzazion che hinn staa citaa pussee sora. {{DEFAULTSORT:Townsend, William}} [[Category:Missionari]] 824x8k3cofuiki0opj6x3nb1x1szvll 0 127745 1111189 1093460 2022-07-19T20:26:46Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Santa Giulia 4.jpg|250px|Coo in bronz doraa dell'Aurelian, [[Musee de Santa Giulia]], [[Bressa]].|right|thumb]] El '''Luci Domizi Aurelian''', mej conossuu con domà el nòmm de '''Aurelian''' (''Lucius Domitius Aurelianus'' in [[Latin]]; [[Sremska Mitrovica|Sirmi]], [[09 09|9 settember]] [[214]] - [[Bisanzi]], [[275]]), a l'è staa on imperador roman, a partì del 270 finna a la mòrt. L'è regordaa come on grand comandant e come vun di ultim grand imperador de [[Roma]], perchè (come anca i imperador [[Deci]], [[Valerian]], [[Gallien]], [[Claudi II]], [[Dioclezian]]) l'ha provaa tusscòss per fermà la decadenza inevitabil de l'Imperi. == I origin e la carrera militar == L'Aurelian l'è nassuu in [[Illiria]], a [[Sirmi]] (''Sirmium'', al dì d'incoeu ''Sremska Mitrovica'', in [[Serbia]]) de on'umil familia de contadin. Sin de quand a l'era giovin l'ha combattuu in de l'esercit, finna a rivà a important ròl de comand. L'''[[Historia Augusta]]'' la dis che in del [[257]] l'era el tribun militar de la ''[[Legio VI Gallicana]]'', che l'era quella che l'aveva respingiuu on'invasion de [[Franch]] a [[Magonza]]. In del [[268]], la soa cavalleria (lù l'era diventaa ''dux equitum'', de fatt) l'ha combattuu contra i [[Gòtt]] in de la [[Batalia de Naiss]] (incoeu [[Niš]], semper in [[Serbia]]). El stòrich [[Aureli Vittor]] el dis che l'ha favorii el [[Claudi II]] a diventà imperador, cont el coppà d'el Gallien (ma l'è minga ona notizia certa). Quand che poeu anca el [[Claudi II]] l'è mòrt, el poder l'è staa ciappaa del sò fradel, [[Quintill]]. Come tipich de la [[Crisi del Segond Secol]], se el [[Senaa]] l'ha reconnossuu el noeuv imperador, inscambi l'esercit el s'è rebellaa e l'ha nomenaa come sò capp l'Aurelian, pròpri a [[Sirmi]]. Dòpo che donca el Quintill l'è staa battuu e coppaa, anca el Senaa l'ha daa el sò reconossiment a l'Aurelian, che inscì l'è diventaa imperador a tucc i effett. == L'imperi ([[270]]-[[275]]) == La maggior preoccupazion del noeuv imperador l'è stada quella de difend l'imperi de tutt i invasion che al temp eren frequent. Per esempi, l'ha daa vita a ona imponent òpera de fortificazion de Roma, che la gh'ha avuu ona noeuva cinta muraria esistent in part anca incoeu, i [[Mur Aurelian]]. Per la soa politega difensiva, a l'era ciamaa di sò soldaa ''manus ad ferrum'' (var a dì ''man a la spada''). ==== I guerr sul [[Reno]] e 'l [[Danubi]] ([[270]]-[[271]]) ==== In del [[270]], quand l'imperador l'era anmò el [[Claudi II]], on'invasion de [[Iutungg]] l'aveva determinad on grand numer de dann in [[Rhaetia|Rezia]] e [[Nòrich]]. L'imperador l'aveva daa el comand per la difesa di [[Balcan]] a l'Aurelian e, menter l'era dree a 'ndà a [[Sirmi]] (el sò quartee general) per combatt quest noeuv attacch l'era mòrt de [[pest]]. 'Sto avveniment l'ha spingiuu l'Aurelian a finì brevement la guerra contra i [[Gòtt]] in [[Tracia]], cont el mett fin aj assedi de [[Anchial]] (''Anchialus'', arent a la citaa [[Bülgaria|bulgara]] de [[Pomorie]]) e [[Nicòpol]] (''Nicopolis ad [[Danubi|Istrum]]''). De là, tornaa a Sirmi, l'era divegnuu imperador e l'era andaa a combatt i Iutungg, perchè 'l saveva che questa l'era voeuna di còss pussee important de affrontà. I [[Iutungg]], che avenven invaduu l'imperi per podè ciappà i danee che i alter imperador i aveven promiss per fài stà bòn, quand hann sentii del rivà de l'Aurelian, hann provaa a scappà, ma hinn staa trovaa sul [[Danubi]] e battuu, anca se minga in manera definitiva. I propòst di barbar de podè avègh i pròpri danee hinn staa refudaa de l'imperador, che inscì l'ha faa vedè a tucc còssa pensava che se gh'avess de fà cont i tribuu foeura del ''limes'': mai pu dàgh di danee, per evità de vess sò debitor. In del [[november]] del medèmm ann, menter che l'Aurelian a l'eva a [[Roma]] per ricev del [[Senaa]] el titol offizial de imperador, ona noeuva invasion (questa voeulta eren [[Vandai]] e [[Sarmata]]) l'ha toccaa la provincia de la [[Pannònia]]. Anca questa voeulta l'è staa l'imperador medèmm a combatt, e a fà vincc l'Imperi. Come condizion per la pas, l'imperador l'ha vorsuu che i barbar ghe dassen in ostagg on gran numer de fioeu e on grupp de 2000 cavalier. A l'inizzi del [[271]], on'invasion de [[Alemann]], [[Marcomann]] e [[Iutungg]] unii (come el dis el stòrich [[Desipp]]) l'è rivaa oltra aj [[Alp]], in [[Italia]]. L'Aurelian l'è tornaa in de la [[Penisula taliana|Penisola]], indove l'è staa sconfigiuu arent a [[Bataja de Piasenza (271)|Piasenza]], per on'imboscada. Ma i barbar, per interess personai, s'hinn dividuu in tant piccol armad. L'Aurelian l'è riessii a cambià donca i sòrt de la guerra, vingiuda grazie aj bataj de [[Bataja de Fan|Fan]] e [[Bataja de Pavia (271)|Pavia]]. Poeu, menter l'eva dree de andà vers orient, l'ha battuu i [[Gòtt]] e i [[Carp]] che vegniven contra de lù e, traversaa el [[Danubi]], el n'ha sconfigiuu alter 5000, cont el massà anca el sò capp, on tal [[Cannabaude]]. Dòpo quest vittòri l'è staa ciamaa del [[Senaa]] ''Gothicus Maximus''. Vist che i situazion de crisi longh el confin sul Danubi eren dree a cress, l'Aurelian l'ha deciduu de lassà perd la [[Dacia|Provincia di Tre Daci]], per podè retiràss oltra el grand fiumm. Chì però l'ha faa suu, in de la Provincia de la [[Mesia Inferior]] i dò provincc de la ''Dacia Ripens'' e la ''Dacia Mediteranea''. Cont el fà inscì, hinn aumentaa i tension tra [[Gòtt]] e [[Sarmata]] che s'hinn trovaa i primm vesin aj alter e aumentaa anca i soldaa roman disponibil per difend el cors medi-bass del [[Danubi]] (circa 45000 òmen). ==== La riunificazion de l'Imperi ([[271]]-[[274]]) ==== Despoeu la mòrt de l'imperador Valerian, on quaj de part de l'Imperi s'even renduu indipendent. In [[Galia]], [[Spagna]] e [[Gran Bretagna|Britannia]] el gh'eva l'[[Imperi di Gali]]; a est, in quell che adess l'è ciamaa [[Medi Orient]], l'eva nassuu el [[Regn de Palmira]]. Giamò [[Gallien]] e [[Claudi II]] aveven provaa a riunificà l'Imperi, ma domà sòtta l'Aurelian, quest intent l'è staa saldaa. De fatt lù l'ha battuu sia la regina de [[Palmira]] [[Zenòbia]] e 'l sò fioeu [[Vaballaa]] ([[272]]; l'è staa menter che l'era dree a combattei che l'ha incontraa i esercit del [[Cannabaude]] sul [[Danubi]]) sia l'Imperador di Gali, el [[Tetrich]] ([[274]]). Ma, dòpo el trionf a [[Roma]], né la Zenòbia né 'l Tetrich hinn staa faa coppà: la prima l'è stada fada diventà miee d'on senator e l'ha vivuu el rest de la soa vita a [[Tivol]], el segond l'è diventaa governator de la [[Lucania]]. Fòrsi l'Aurelian voleva inscì ricompensài per vess riessii a conservà i vegg confin de l'Imperi contra i invasion forest. ==== La politega religiosa ==== In del [[274]] l'Aurelian l'ha portaa a [[Roma]] la venerazion per el ''Sol Invictus'' (el ''Sô mai Vingiuu'') e l'ha provaa a fàla diventà la religon offizial de l'Imperi. Per quest l'ha faa sù a Roma on sò templi e l'ha proclamaa che 'l [[25 12|25 de dicember]] el fudess el ''Dies Natalis Solis Invicti'' (''Dì de la Nassida del Sô mai Vingiuu''). Questa festa l'è diventada semper pussee importanta perchè l'eva mettuda a la fin di Saturnaj. Anca adess el 25 de december, vista la soa popolaritaa, l'è consideraa de la Gesa Cattòlica la data offizial de la nassida del Gesuu Crist (quella vera la podom savè nò, probabilment). L'Aurelian el considerava el ''Sol Invictus'' on dio important perchè l'era quell veneraa a [[Emesa]], la cittaa-statt de la [[Siria]] che l'aveva aiuttaa a rivà a la vittòria contra [[Palmira]]. El vedeva in del ''Sol Invictus'' on possibil element de unitaa per tutt l'Imperi. On alter provvediment a favor de la noeuva divinitaa offizial l'è staa quell de proclamà che 'l primm dì de la settimana, la [[domenega]], la se ciamass ''Solis Dies'' (''Dì del Sô''): i resultaa de questa politega se veden anca mò in de l'[[Ingles]] ''Sunday'' ò in del [[Todesch]] ''Sonntag''. ==== La politega interna ==== Preoccupaa per i congiur del Senaa, che 'l provava in tucc i moeud de ciappà de noeuv l'antich poder perduu a favor de l'esercit, l'Aurelian l'ha tentaa in tutt i maner de concentrà el comand in di sò man, magara cont el dì che la pubblica amministrazion l'era corrotta e inefficent. Tra i istituzion colpii de la soa politega la gh'è stada la zecca. Ma menter l'eva dree a indagà e punì di reaa commettuu in relazion a la coniazion di moned d'argent ([[274]]), gh'è stada ona grav ribellion popolar, fòrsi scatenada pròpri di funzionari de la zecca, che gh'aveven pagura de vess punii. La ribellion l'è stada fermada con granda difficoltaa. == La mòrt == Anca se gh'even di grand difficoltaa in de l'Imperi, l'imperador l'ha vorsuu minga desmentegàss del problema di [[Part]] e vers la fin de l'estaa del [[275]] l'ha comenzaa a preparà ona spedizion contra la Persia. E l'eva giamò rivà arent a [[Bisanzi]] che l'è staa coppaa de on sò segretari, per ona vendetta privada. Dòpo de lù l'è diventaa imperador el [[Tacit]]. == Curiositaa == Se dis che duranta la guerra contra [[Palmira]], l'esercit de l'Aurelian l'abbia assediaa la citaa de [[Tiana]], in [[Cappadòcia]]. Scià, inrabii per la longa resistenza di abitant l'imperador l'ha dii che dòpo de la vittòria l'avaria lassaa viv ''nanca on can''. Donca, quand la citaa l'è stada sconfiggiuda, i soldaa even già dree a entrà e fà sù on massacher che lù i ha fermaa e l'ha dii: ''Me raccomandi, ve hoo dii che podii coppà tucc i can. Ma gh'avii de lassà viv i abitant''. Quest perchè l'era rimagnuu commòss del valor de la popolazion, vist che tutt i alter cittaa aveven subit vert i sò pòrt, cont el rinnegà [[Palmira]] e 'l riconossel come ver imperador. [[Categuria:Imperador roman]] == Vos correlaa == *[[Claudi II]] *[[Quintill]] *[[Zenòbia]] *[[Tetrich]] *[[Regn de Palmira]] *[[Imperi di Gali]] *[[Tacit]] 6l0prlfs9vbomk618i6clyzo7vdzhem 0 127840 1111216 1073731 2022-07-19T20:32:40Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:EmpereurTacite.jpg|250px|right|thumb]] El '''March Claudi Tacit''', conossuu anca con domà el nòmm '''Tacit''' (''Marcus Claudius Tacitus'' in [[Latin]]; [[200]] circa - giugn [[276]]) l'è staa imperador de [[Ròma]] del [[november]] [[275]] fina a la soa mòrt. == Biografia == L'uniga altra informazion sora la soa vita l'è che l'è staa consol in del [[273]], cont el [[Giuli Placidian]]. L'''[[Historia Augusta]]'' la dis che l'era de l'istessa famiglia del famos stòrich [[Publi Corneli Tacit]], ma l'è minga ona notizia certa. In de l'autunn del [[275]], dòpo de la mòrt de l'Aurelian, l'è staa nomenaa imperador di sò soldaa; al moment lù l'era a [[Terni]] (''Interamna'') e, quand l'è rivaa a [[Roma]], la soa elezion l'è stada reconossuda anca del [[Senad (Roma)|Senad]]. La soa primma azion l'è stada quella de fà diventà on dio el sò predecessor e de fà coppà on grand numer de congiuraa sospettaa de avèll mazzaa. El par che al contrari de l'[[Aurelian]], la soa la sia stada ona politiga de reconciliazion cont el Senad. El gh'ha avuu avuu i titoi de ''Auctor veræ Libertatis'' (Creator de la vera Libertaa) e ''Restitutor Rei Publicæ'' (Salvador del Statt); La mòrt de l'Aurelian l'aveva portaa la fin di progett de campagn in Orient, per la qual eren staa soldaa di tribuu germanigh come i [[Erui]] e i [[Meòtid]]. Quei chì, restaa senza danee, hann deciduu de devastà i region de l'attual Turchia. El Tacit l'ha allora nomenaa el sò fradellaster [[March Anni Florian]] prefett del pretòri, l'è andaa con lù in orient e l'ha vingiuu i ribei. Per quest el gh'ha avuu el soranòmm de ''Gothicus Maximus'' (''El pussee grand di Gòtt''). L'imperador l'è mòrt in del [[giugn]] del [[276]], menter l'era dree a tornà in [[Italia]]. I stòrich [[Zòsim]] e [[Zonara]] disen che 'l sia staa coppaa de on quai de autor de l'assassini del governador de la Siria Massimin e de l'Aurelian. Gh'è succeduu el [[Florian]]. == Vos correlaa == * [[Aurelian]] * [[Florian]] [[Categuria:Imperador roman]] 59euiu5rvtrb31zo8j28u4wb2t2duh4 0 128762 1111224 1027373 2022-07-19T20:34:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Infobox Album |Nom = Patè d'Animo |Artista = [[Claudio Bisio]] |Tipu = Album in Studi <!-- utilizzare soltanto uno dei due parametri (album o singolo)--> |Surtii = [[1991]] |Cà discugrafiga = Hukapan Records |Produttore = |Lunghezza = |Furmaa= CD |Gener = Rock demenzial |Registraa = |Arrangiamenti = Rocco Tanica |Numero di Dischi = 1 |Album di provenienza = |Numero di Tracce = 13 |Album inanz= nissun |Album dopu = nissun }} '''Patè d'Animo''' a l'è staa el primm, e al moment ultim, album del còmich e conduttor televisiv [[Claudio Bisio]], in collaborazion cont el [[Sergio Conforti]] (var a dì ''Rocco Tanica'', el tasterista di [[Elio e le Storie Tese]]), coautor de tutt i sò canzon. El disch l'è sortii in del [[1991]], pubblicaa de l'[[Hukapan Records]] (l'istessa di ''Elii'') e 'l gh'ha avuu on grand success grazie al singol [[Rapput]], el singol pussee venduu del [[1991]], denanz a ''[[Se stiamo insieme]]'' del [[Riccardo Cocciante]] (canzon che l'aveva vinciuu el [[Festival de Sanrem]] de quell'ann) e a ''[[Black and White]]'' del [[Michael Jackson]]. On quai de canzon de l'album (''Rapput''; ''L'urlo''; ''Alfonso 2000''; ''Germano, i sellini e sua madre''; ''La boutique del formaggio'') eren giamò staa presentaa l'[[1990|ann precedent]] in del spettacol teatral ''Aspettando Godo''. Alter (compagn de ''Think'' che l'è ona cover de la famosa canzon de l'Aretha Franklin; ''La Droga fa Male'' e ancamò ''Rapput'') hinn staa ripresentaa in del [[2006]] duranta el spettacol ''[[Coèsi se vi pare]]'', cont i [[Elio e le Storie Tese]]. A l'album hann participaa anca l'[[Elio]], el [[Cesareo]], la [[Paola Tovaglia]] e l'[[Angela Finocchiaro]], oltra al [[Rocco Tanica]]. == Canzon == # ''Sapore di pinne [Il figlio di Rapput]'' <small>(feat. [[Angela Finocchiaro]])</small> # ''Alfonso 2000'' # ''Guglielma [che vita di melma]'' <small>(feat. Laura Pone, Rocco Tanica)</small> # ''La droga fa male'' <small>(feat. [[Cesareo]] e [[Paola Tovaglia|Peev Agliato]])</small> # ''Patè d'animo [Introducing Rapput]'' # ''La boutique del formaggio'' # ''[[Rapput]] [Monte Athos Mix]'' # ''Think'' <small>(feat. [[Thyl White]])</small> # ''Stachêin Yourself'' # ''Essa, Gace; Eddie, Vertente'' # ''Le donne di Tunisi [Le donne di Modena]'' <small>(feat. [[Rocco Tanica]])</small> # ''Germano, i sellini e sua madre'' <small>(feat. [[Elio]])</small> # ''L'urlo'' # ''Rapput [live at [[Zelig]]]'' == Introduzion ai canzon == *'''Sapore di Pinne''': continuazion ideal de la canzon ''Rapput'', giamò cognossuda per el singol omònim e presentada in vari spettacoi e apparizion televisiv. In quella canzon chì la gh'è la respòsta de la Giovanna (interpretada de l'[[Angela Finocchiaro]]), l'amisa de la morosa del [[Claudio Bisio]]. Gh'hinn campionament de canzon come ''Sapore di Mare'' de l'[[Edoardo Vianello]] e de ''Questo piccolo grande amore'' del [[Claudio Baglione]]. *'''Alfonso 2000''': la canzon la parla de on flipper molto invadent e che 'l tratta maa i giovin che proeuven a doperàll. Vun di quest a la fin el perd la pazienza e le smonta. El moment del smontament l'è ona ciara citazion de ona scena del film [[2001: Odissea in del Spazzi]] del [[Stanley Kubrick]] (el moment in del qual l'ultim astronauta restaa viv el smonta el supercomputer HAL). Come in del film, a la fin la se sent la musega de ''Also spracht Zarathustra'' del [[Richard Wagner]]. *'''Guglielma''': descrizion de la trista vita de ona tosanetta cont on nòmm ridicol (''Guglielma Bavosa'') e de tucc quei che gh'hann di situazion compagn (''Gino La Froscia'', ''Clotilde La Vacca'', ''Umberto Cazzoni'', ''Benedetto Schifone'', ''Pia Fisiotera'', ''Gilberto Merda'' e tanti alter). L'alter protagonista de la canzon, el narrador, ciamaa ''Fi Gliodiputtana'', el voeur portà el sò sostegn moral a la Guglielma, ma a la fin i duu se impicchen per la disperazion (e vegnen trovaa de ona sciora ciamada ''Brigida Culos''). Vegnen donca criticaa sia quei che canten canzon a tosann cont i nòmm facil (Marta, Margherita, Mariù, Lisa) sia i mader che ciamen i pròppi fioeu con nòmm improponibil. A on certo pont la vegn parodiada la vos del cantautor emilian [[Francesco Guccini]]. *'''La Droga fa male''': parodia di programm de prevenzion contra la dròga, di pregiudizzi che vegnen portaa contra i drogaa (''inoltre è stato più che dimostrato che spinello = morte/dapprima vedi gli elefanti blu, poi entri nelle porte''), di lòd che vegnen faa vers i metod despess violent de la polizia per contrastà el fenòmen e de l'ipocrisia de la class politega che magara a paròll l'è contra la dròga ma che poeu le dopera. *'''Patè d'animo''': introduzion a ''Rapput''. *'''La boutique del formaggio''': finta pubblicità de on negòzzi de formagg a [[Fizzonasch]]. *'''Rapput''': la canzon principal del disch. L'è la stòria de on òmm che per fà feliz la pròppia morosa el ghe dis che l'estaa dòpo la pò andà in Grecia con la soa amisa Giovanna. Quand però lee la torna e la ghe cunta a lù che a la fin de la fera lor dò eren staa domà in sù on'isola voeuia, con domà di pescador, a lù ghe vegnen di sospett perchè: {{quote|Ma che cazzo<br> tutti quelli che ritornan dalla Grecia<br> sono stati sopra un'isola deserta<br> tipo ci ho presente due chilometri di spiaggia vuota<br> col capanno e i pescatori,<br> ma contando tutti quelli che mi dicono sta cosa<br> io mi chiedo quante cazzo di isolacce<br> deve averci questa merda di una Grecia,<br> questi pescatori greci non potrebbero<br> pescare in alto mare ed impiccarsi con le reti,<br> senza andare a importunare le ragazze come te<br> che normalmente sono brave ma travolte dagli eventi<br> non disdegnano di fare la puttana?|Rapput}} A bon cunt el dis de perdonàlla, anca se prima el voeur lassàgh adòss i segn del saldador. In de la canzon gh'hinn citazion de canzon del [[Lucio Battisti]], de ''I Watussi'' de l'[[Edoardo Vianello]] e de ''Bella Ciao''. *'''Think''': cover de l'omònima canzon de l'[[Aretha Franklin]], giamò present in del film [[I Blues Brothers]] del [[1980]]. *'''Stacheîn yourself''': rangiament de on vegg cant popolar de [[Noeuvi Ligur]], de indove el vegn el Bisio. *'''Essa Gace, Eddie Vertente''': canzon piscininna che la parla de quanto l'è simpategh e senza cavej el [[Claudio Bisio]]. *'''Le donne di Tunisi''': parodia de la canzon ''Le donne di Modena'' del [[Francesco Baccini]]. A l'è cantada cont el [[Rocco Tanica]] e l'è presentada come ona registrazion ''live'' del 1983, al "Roof Garden del Mac del Cool Bisiou", ma l'è assee improbabil perché 1) in del [[1983]] Bisio e [[Rocco Tanica|Tanica]] se cognosseven nananmò; 2) i crii del pubblich se sent che hinn registraa; 3) el ''Roof Garden'' a l'è ona citazion tòlta de [[Elio Samaga Hukapan Kariyana Turu]] e 4) la canzon ''Le donne di Modena'' l'è del [[1990]]. *'''Germano, i sellini, sua madre''': stòria de on òmm fess timid e del sò amis Germano (interpretaa de l'[[Elio]]) che 'l voeur portàll a fest, spettacoi teatrai e quant alter. Se senten campionament de la vos del còmich [[Gino Bramieri]] e la vegn citada la famosa canzon ''Viva la Gente''. *'''L'urlo''': descrizion de la società del dì d'incoeu (o mej, de l'inizzi di agn '90) e de tutt i sò ingiustizzi e contradizion. El protagonista a l'è contra tutt quei ròbb chì, ma quand che 'l vorariss crià al mond la soa rabbia el gh'ha paura, el manda i sò messagg de protesta a bassa vos, e l'unich sò att de rebellion l'è quell de sbatt violentement la fenestra. *'''Rapput (live at Zelig)''': la version tradizional de ''Rapput'', var a dì con domà la ghitarra. [[Category:Album del 1991]] 94cwhtodrvr9slpi6meilr7sqqqh8sf 0 129143 1111307 1061744 2022-07-19T20:49:36Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{varda che bél}} {{LOCC}} [[Archivi:Liege-ruine-stlambert-Chevron-2.jpg|thumb|250px|La catedral del [[San Lambert]] in del menter che i la tran a toch.]] La '''Rivulüziun de Liegi''' (in [[valun]]: ''Binamêye revolucion'', var a dì ''felis rivulüziun'') a l'è quel'espressiun cun la qual s'intend parlà d'un viulent rivulgiment pulitich che, a la fin del XVIII secul, l'ha dervii la strada per la fin del [[Principaa de Liegi]]. La rivulüziun l'è scumenzada el [[18 08|18 agust]] [[1789]] e l'è stada definitivament repressa el [[12 01|12 genar]] del [[1791]]. == El cuntest storich == [[Archivi:Velbruck musée art wallon Lg.jpg|thumb|right|El Francesch Carl de Velbrück]] === I quistiun de la sücessiun e de la Custitüziun === A partì del [[1772]] fina al [[1784]] el princip-vescuv de [[Liegi]] l'era staa el vescuv [[Francesch Carl de Velbrück]] ([[1719]]-[[1784]]), che l'aveva incuragiaa i idei ilüminista: per esempi, in del [[1779]] l'aveva faa sü una ''Societé d'Émulation'' (Sucietaa d'Emülaziun) per favurì el ''güst di art, di leter e di scienz''. De questa Sucietaa hinn surtii un quaj de cap de la rivulüziun. Ma a la sua mort l'è staa elegiüü de l'imperadur cume növ vescuv (de fat el [[Principaa de Liegi]] a l'era vün di stat del [[Sacher Ruman Imperi]]) el [[Ceser Custantin Francesch de Hoensbroeck]]. Quel vescuv chì l'è staa giüdicaa un reaziunari e un asulütista, mina dumà per la sua poca prupensiun ai növ idei, ma anca perchè l'aveva minga favurii una redüziun di pudè che la "Custitüziun" del Principaa la dava al suvran. In particular, de circa un secul, i discüssiun pulitich eren inturna a l'inscì-dii ''Regulament del 1684'', una custitüziun pulitica che 'l [[Massimilian Enrich de Baviera]], princip-vescuv tra 'l [[1650]] e 'l [[1688]], l'aveva creaa per sustitüì quela precedent, che la lassava magiur pudè al [[Terz Stat]] (e per ''Terz Stat'' s'intend, natüralment, la class burghesa, minga la magiuranza del popul) in materia de l'eleziun di magistrat citadin l'aministraziun münicipal. [[Archivi:Hoensbroeck bibl Chiroux Croisiers.jpg|thumb|left|El vescuv de Hoensbroeck]] Quel ''Regulament del 1684'' chì l'aveva pudüü vess impost anca perchè la fameja di Baviera l'aveva cunchestaa l'auturità cun la repressiun de dò insüreziun: la prima, del [[1649]], l'aveva vist adiritüra el predecesur [[Ferdinad de Baviera]] bumbardà la [[Liegi|cità]]; e la segunda inveci l'era avegnüda in del [[1684]]. De quel mument el pudè pulitich l'è partegnüü, per un secul e mezz, al princip-vescuv, ai canonich de la [[Catedral de San Lambert]] e a l'aristucrazia (i tréfonciers), che l'esercitaven cunt un'assemblea ciamada "di Stat". E, per un secul e mezz la [[burghesia]] ürbana l'ha pudüü mai utegnì de avègh indré i sò antich dirit. A bun cünt, gh'è de dì che 'l Regulament l'intervegniva dumà sura i quistiun di eleziun di magistrat citadin e aministraziun münicipal, ma 'l lassava inscì cume eren prima i vegg cart. Per esempi, i "Stat" aveven cunservaa del tüt el dirit de vutà i tass. E sura la storia de l'esclüsiun de la sua cumpusiziun di segment inferiur del [[Primm Statt|Prim]] (i pret), del [[Segond Statt|Segund]] (la picula nubiltà) e del [[Terz Stat]], questa esclüsiun l'era minga un scandal in de l'[[Europa]] del XVIII secul che l'era duminada, al temp, del principi de la munarchia assulüda. Gh'è de pensà che anca un famus pulemista radical frances, el [[Mirabeau]], quand che l'ha visitaa el Principaa ([[1787]], a la vigilia de la Rivulüziun) l'ha cumentaa: ''Nüm Frances cercum de fà una rivulüziun per utegnì una quaj di garanzii che vialter de [[Liegi]] gh'avii de secuj''. === El fat de la Cà de Giögh === Traj aveniment che han purtaa a la Rivulüziun la vegn regurdada la quistiun di cà de giögh de la cità termala de [[Spa (Belgi)|Spa]]: chì el princip l'aveva cuncedüü el monupòli del giögh d'azard aj abitant del lögh, che 'n gestiven dò. Quand in del [[1785]] un tal Noël-Joseph Levoz el n'ha dervida una terza, el princip-vescuv l'ha mandaa cume reaziun, düü agn püssee tard, 200 suldaa e 2 canuni per serala, perchè la ritegniva ''illegala''.<br /> El fat l'è diventaa pulitich, perchè el monupoli l'era staa daa del [[de Hoensbroeck]] de ''sua sula auturità'', menter che la custitüziun la diseva che una legg la pudeva minga vess prumulgada senza el cunsens di ''Stat''.<br /> El serà la cà de giögh l'è dunca diventaa l'emblema de una lunga serie de abüs di pudè custitüziunaj che i burghes atribuiven al princip. La quistiun l'ha pertant scatenaa i pulemich de l'upusiziun antimunarchiga. === L'esempi frances === Ma el Principaa l'era un Stat trop piscinin perchè la pulitega interna la pudess lassà perd i aveniment di pudenz arent. E per quest l'ha avüü una granda impurtanza la nutizia de la [[Ciapada de la Basteja]] a [[Paris]] el [[04 07|de lüj]] del [[1789]] e tücc i alter aveniment de la [[Rivulüziun Francesa]], cumpagn de la nassida de l'[[Assemblea Naziunala Custituent]], che l'aveva decidüü l'abrugaziun di diritt feudaj e del sistema curpurativ. == La rivulüziun == [[Archivi:Château Cockerill-Seraing.jpg|thumb|right|260px|El palazz de [[Seraing]]]] ==== La ciapada del pudè ==== El [[18 08|18 agust]] [[1789]] el ''partii demucratich'', incuragiaa de quej event de föra, l'ha atuaa un culp de man: una ''milizia burghesa'', menada del ''Jean-Nicolas Bassenge'' l'è andada al münicipi (''hôtel de ville''), induve hann impost i dimissiun del magistraa in carega e la sua sustitüziun cun düü burghmaster ''pupular'', ciamaa ''Jacques-Joseph Fabry'' e ''Jean-Remy de Chestret''. Ultra a quest, la milizia burghesa l'ha ciapaa anca la citadela de [[Liegi]], che la se tröva sü la [[culina de Sainte-Walburge]]. El princip-vescuv l'è staa scurtaa de la milizia al münicipi, induve, sota la pressiun di revultus l'ha acetaa i düü növ magistraa e, suratüt, l'ha renünciaa al cuntestaa [[Regulament del 1684]]. El dì dopu, la milizia burghesa l'ha assistii a la messa in Catedrala. E pöö el princip-vescuv l'è staa purtaa in del sò castel de [[Seraing]]. === La füga del vescuv === Ma un quaj de dì dopu el vescuv l'è riessii a scapà a [[Trevir]], in [[Germania]], che l'era la sed d'un impurtant principaa vescuvil. El vescuv de Trevir, che l'era anca un princip eletur de l'[[Sacher Ruman Imperi|Imperi]], el gh'ha avüü tanta influenza de dumandà e utegnì che 'l tribünal imperial de [[Wetzlar]] el cundanass l'insüreziun de [[Liegi]] e l'urdenass, cunt un decret del [[27 08|27 agust]], che al princip el füssen recunsegnaa i sò pudè. Ma 'sti aveniment hann spingiüü i rivulüziunar püsee radicaj traj demucratich a fà nass a [[Liegi]] la repüblica e ad apruvà una custitüziun pütòst liberala. === La situaziun internaziunala === La füga del vescuv la meteva la növa repüblica in d'una situaziun internaziunala pütòst instabel. El sò teritori el se truvava traj [[Pruvincc Ünii]] e i [[Paes Bass Austriach]], düü paes che eren in man a guverni minga a favur del culp de stat: * I Pruvincc Ünii eren guvernaa del [[Güglielm V d'Orange]], che propri düü an prima l'aveva spengiüü in del sangü la Prima Rivulüziun Batava, che la gh'aveva avüü di intenziun assee cumpagn a quij de la rivulüziun de Liegi; * I Paes Bass Austriach eren guvernaa del [[Giüsep II d'Austria]] che l'era anca el Sacher Ruman Imperadur. Lü l'era preucüpaa del fat che i revendicaziun di rivultus lieges ghe regurdaven quij di sò südit belga. De fat, un quaj de an prima lü l'aveva pruvaa a fà apruvà di refurm istitüziunaj che avrien grandement acressüü i sò pudè, a dann di aristucrazii lugaj, che aveven daa vita a vari revòlt (a [[Bruxelles]], per esempi, el [[14 05|14 magg]] [[1787]]), e anca a la Secessiun di Stat del Brabant e de l'Hainaut el [[18 06|18 giügn]] [[1789]]. [[Archivi:OoNL1786.png|thumb|left|260px|La sitüaziun pulitiga di Paes Bass a la vigilia de la Rivulüziun. El principaa l'è culuraa in gris.]] Però al mument l'Imperi el gh'aveva minga möd de intervegnì diretament a reprim la rivulüziun perchè la magiur part de l'esercit l'era impegnaa in urient a [[Guera Rüssu-Türca (1787-1792)|cumbat i Türch]] e i poch forz rimagnüü in di [[Paes Bass]], sota el cumand del general [[Irlanda|irlandes]] [[Richard d'Alton]], eren impegnaa in de la repressiun di rivultus belga. Quest però el vör minga dì che se pudessen avègh di ilüsiun sura i intenziun de l'imperadur se 'l Giüsep II l'avess finii cunt una vitoria la guera cuntra la [[Türchia]]. === El sustegn ai rivultus belga e l'Insüreziun del Brabant === La pruspetiva d'un intervent imperial l'è sumejada a vesinàss quand l'è rivada la nutizia di dò grand vitori del general [[Ernst Gideon von Laudon]] a [[Belgrad]] ([[08 10|8 utuber]]) e quela del [[Federich Giosia de Sassonia-Cubürgh-Saalfeld|princip de Cubürgh]] sül fiüm [[Rymnik]] ([[21 09|21 setember]]).<br /> L'è staa anca per quest, ultra che per simpatia naziunala, che i rivulüziunari de [[Liegi]] hann decidüü de dà el propri sustegn a quela granda part de la class dirigent di [[Paes Bass Austriach]] che l'era dree a tentà una rivölta. I cungruenz ideulogich gh'hann avüü una sua impurtanza, vist che menter i esüj de part aristucratica avevev scernii de andà in esili in di [[Pruvincc Ünii]], in del teritori de [[Liegi]] s'hinn truvaa i esüj de part "pupular" o "demucratica". El cap di demucratich l'ha passaa el cunfin in del [[1788]] e l'è andaa a stabilìss in de la cità de [[Hasselt]]. Chì el guvernu repüblican ghe ha cuncess de fà sü una sua banda militar fada de un bun nümer de espatriaa di [[Paes Bass Austriach]] e de esercitàj in evulüziun militar. E l'è stada propri vöna de quij band chì che, partida de [[Breda]] (che la se truvava in di [[Pruvincc Ünii]], i quaj la supurtaven perchè l'era sota el cumand de l'upusiziun antiaustriaca de part aristucratica) l'è entrada in di Paes Bass el [[24 10|24 utuber]] [[1789]] e l'ha batüü l'esercit imperial in de la [[bataja de Turnhout]]. E dunca hinn rivaa lì alter culon de patriota belga a partì de [[Liegi]] e de l'[[Ulanda]] che, cuntra ogni previsiun, hinn riessii a cascià via i trüp imperiaj de [[Gand]] e [[Bruxelles]] e a custringg adiritüra el [[Richard d'Alton|general d'Alton]] a scapà in [[Lüssembürgh]].<br /> La partecipaziun del guvernu lieges a l'[[Insüreziun del Brabant]] la pò minga vess dübitada: per esempi, vöna di culon de insurt, che l'andava vers [[Namur]], l'era passada el [[20 11|20 nuvember]] a [[Liegi]], induve l'era stada uspitada cun granda uspitalità di auturità. == L'ucüpaziun e la mediaziun prüssiana == [[Archivi:Frédéric Guillaume II de Prusse.jpg|thumb|right|260px|El re de [[Prüssia]]]] === L'ariv di Prüssian === Menter i [[Paes Bass austriach]] se liberaven del princip "furest", quas cuntempuraneament a la Repüblica de Liegi gh'è tucada un'ucüpaziun militar. Infati l'era avegnüü che, dopu l'apel del princip-vescuv in esili al tribünal imperial de [[Wetzlar]], quest ültim l'aveva incaregaa el [[Circul de Vestfalia]] (al qual l'apartegniva el [[Principaa de Liegi]]) de repurtà la legalità istitüziunala.<br /> A sua völta, el Circul de Vestfalia l'aveva ciamaa el re de [[Prüssia]], el [[Federich Güglielm II]], che l'aveva acetaa de mandà i sò trüp. Quij hin rivaa in del Principaa del han ucüpaa tüt i magiur cità e furtezz.<br /> In teuria, el cumpit de l'esercit prüssian a l'era quel de purtà de növ sül tronu el princip-vescuv, ma el Federich Güglielm II el gh'aveva di alter intenziun. Inscì lü l'ha ciapaa abastanza avertament la part di ribej cuntra el sò princip e, per salvà la fascia, l'ha interpretaa i istrüziun de la camera imperial cume un mandaa a medià fra i rivulüziunari e 'l [[Circul de Vestfalia]]. Questa circustanza la se ved in möd ciar cunt el legg dò leter che 'l re de Prüssia l'ha scrivüü al de Hoensbroeck (el [[31 12|31 dicember]] [[1789]] e 'l [[09 03|9 marz]] [[1790]]), in di quaj el sustegniva che i sò 6000 suldaa, anca se eren padruni de [[Liegi]], gh'aveven minga una forza tal de impòn l'esecüziun del decret imperial; el prupuneva dunca de acetà di cumprumiss e 'l minaciava, in cas cuntrari, de turnà a cà cunt el lassà aj ribej el [[Principaa de Liegi]] in del stat in qel qual l'aveva truvaa quand i sò suldaa l'aveven ucüpaa.<br /> Intratant, i Prüssian sumejaven vess püssee prupens a jütà i ribej pütost che a sutametej. E el [[Federich Güglielm II]], per rend ancamò manch equivuch i sò intenziun, l'ha cumandaa al general Schönfeld de acetà el cumand de l'esercit ribel del [[Brabant]]. === I ver intenziun de la Prüssia === In realtà, el re de Prüssia l'era indiferent sia al princip-vescuv che aj ribej. El cumandant del corp de ucüpaziun, general [[Schlieffen]], in d'un'impurtanta letera del [[23 02|23 febrar]] [[1790]] al general [[La Fayette]] el diseva: {{quote|La mia naziun la vör che la temibila Austria la sia men pussenta in questa pruvincia... cun l'ucüpàss di sort del Belgi la gh'ha minga di alter intent: a l'è indiferenta a la furma de guvernu che 'l Belgi [e Liegi] vuran dàss. [...] la nostra pulitiga la s'intrumet minga in di afar de 'stu paes}} L'ünich intent de la [[Prüssia]] l'era dunca quel de rend püssee debul l'[[Austria]], che al mument l'era dree a cumbat i [[Imperi Utuman|Türch]] insema aj [[Imperi Russ|Rüss]] e che dunca al mument el pudeva nò surtì föra di teritori del [[Lüssembürgh]]. In de l'istessa manera, el prim minister prüssian, l'[[Ewald Friedrich von Hertzberg]], l'ha pruvaa de suvent (e senza sücess) a cunvincc i sò leaa de la [[Triplis Leanza]] (el [[Regn Ünii]] e i [[Pruvincc Ünii]]) a recugnuss l'indipendenza del [[Belgi]] ribel a l'Austria.<br /> Inultra el [[31 01|31 genar]] del [[1790]] el s'è acurdaa cunt el [[sültan]] [[Selim III]] per fàl andà inanz cun la sua guera cuntra l'[[Austria]] e la [[Rüssia]] per tüta la primavera, roba che l'ha ubligaa el növ imperadur [[Leupuld II]] a mandà 100000 omen lungh el Danübi e in Buemia. In 'stu cuntest, l'apar ciarament cume 'l destin del [[Principaa de Liegi]] l'avess minga vargüna impurtanza per i putenz eurupei, a part che per l'Austria, vist che la repressiun de la rivulüziun liegesa l'avria representaa un inevitabil curulari a la sperada repressiun de l'[[insüreziun del Brabant]].<br /> Dunca, fin del rivà del corp de ucüpaziun prüssian, se pò dì che i ribej de [[Liegi]] hin mai staa liber e che la sò indipendenza l'è dürada dumà trii mes. Per tüt el rest del temp, lur hin minga staa alter che pedinn in di man de la curt de [[Berlin]], senza avègh i mezz per truvà una quaj sulüziun. === La situaziun del princip-vescuv === Anca el [[Ceser Custantin Francesch de Hoensbroeck|de Hoensbroeck]] el se truvava in d'una situaziun de impussibiltà a fà una qualsessia cosa, anca se in del [[december]] del [[1789]] l'aveva utegnüü un növ parnunziament de la camera imperiala. i sò chance de sücess vegniven dumà de la recunchesta austriaca di [[Paes Bass]]. Ma anca in 'stu cas, l'era minga dii che 'l pudess reinstaurà la [[Custitüziun del 1684]] senza prublema: de fat l'istess [[Leupuld II]], quand l'era divegnüü imperadur dopu la mort del [[Giüsepp II|fradel]], l'aveva prumetüü aj [[Belgi|Belga]] che l'avria lassaa tücc i sò vegg "privilesg" (gh'è de regurdàss che 'l [[Leupuld II]], quand che l'era [[grandüca de Tuscan]]a cunt el nom de ''Peder Leupuld I'' l'era staa vün di prutagunnista de l'[[assulütismu ilüminaa]]). == La fin de la Rivulüziun == === L'acordi traj putenz === La crisi tra [[Viena]] e [[Berlin]] l'è rivada al sò cülmin in de l'istaa [[1790]], cunt i düü esercit s'ceraa al cunfin tra la [[Buemia]] e la [[Slesia]]. L'è staa alura che 'l [[Leupuld II]] l'ha renünziaa a pretend de l'[[Imperi Utuman]], batüü sül camp, che di minim guadagn terituriaj, e 'l [[Federich Güglielm II]] a ogni alter guadagn teriturial in [[Pulonia]] e anca a ogni sustegn aj rivulüziun [[Belgi|belga]]. L'acordi l'è staa siglaa el [[27 07|27 lüj]] del [[1790]], a la [[Cunferenza de Reichenbach]]. Al cungress de [[Reichenbach]] l'è segütaa quel de [[L'Aja]] ([[setember]] [[1790]]), a la presenza di minister del [[Sacher Ruman Imperi]], de la [[Prüssia]], de l'[[Inghiltera]] e di [[Pruvincc Ünii]]. Ma urmai gh'era pü nagot de decid: el [[31 10|31 utuber]] el cungress l'ha mandaa aj [[Pruvincc Ünii del Belgi]] un ''ultimatum'' de vint dì. El Belgi, inscambi, l'ha pruvaa a mantegnì la propria indipendenza in cambi de la nomina a ''Re del Belgi'' de l'arcidüca [[Carl d'Asbürgh, düca de Teschen]], terz fiö del [[Leupuld II]]. La pruposta l'è stada purtada al feldmarescial [[Blaise Colobaran von Bender]], che però el l'ha refüdada sdegnusament. [[Archivi:Pompeo Batoni 002b.jpg|thumb|right|El Leupuld II e 'l Giüsep II]] === La fin de l'Insüreziun del Brabant === Anzi, el von Bender l'è sübit andaa cunt i sò 40000 suldaa cuntra la cità de [[Namur]], che la s'è rendüda el [[24 11|24 nuvember]], dumà düü dì dopu la pruposta fada di ribej. El [[02 12|2 dicember]] l'è cadüda [[Bruxelles]]. In general, nissüna cità di [[Paes Bass Austriach]] la upost resistenza, ma gh'è de pensà che i suldaa belga eren cumandaa del prüssian Schönfeld, quel general che l'era staa mandaa in [[Belgi]] del [[Federich Güglielm II]] e l'è facil vedè in quest un'altra demustraziun de cume la pulitega spregiüdicada de quel munarca l'avess trasfurmaa i ribej di düü stat belga in miser pedinn per el sò grand giögh internaziunal. === El return del de Hoensbroeck === Turnaa i [[Paes Bass Austriach]] sota el sò vegg padrun, l'era urmai quistiun de poch temp prima che 'l [[Principaa de Liegi]] el füss ciapaa di Imperiaj. Ma la repüblica liegesa l'è cuntinuada a viv fina al rivà a [[Liegi]] di suldaa de l'Imperi (che però han truvaa minga upusiziun), el [[12 01|12 genar]] [[1791]].<br /> Sübit gh'è stada una forta repressiun che l'ha spingiüü un bun nümer de upusitur a l'esili (la magiur part l'è andada in [[Francia]], suratüt a [[Paris]]).<br /> I auturità rivulüziunari s'hin sutametüü aj decret de la camera imperiala e han aceta la restauraziun del pudè del princip-vescuv. Ma el [[de Hoensbroeck]] gh'aveva de guvernà cunt el respestà i custitüziun precedent a quela del [[1684]]. De fat l'ha faa sü una legg che la sanziunava el principi cunsacraa de l'antiga [[Pas de Fexhe]], var a dì quel principi che 'l diseva che i legg duveven vess discütüü e acetaa cun l'acordi di tri Stat; inultra el princip el s'impegnava (e cun lü anca tücc i sò sücessur) a fà minga sü di legg senza prima cunsültà i Stat. Cume se ved, la se tratava de una sustanziala ritrataziun di mutivaziun che aveven purtaa aj fat de la Cà de Giögh de [[Spa]] e a la rivulüziun del [[1789]]. L'istessa cosa la sücedeva in di Paes Bass Austriach, ma l'è minga una cuincidenza strana, se se 'l cünta che 'l de Hoensbroeck el duveva el propri return al pudè dumà a l'imperadur [[Leupuld II]]. Questa cosa la fa anca vedè cume in efet i dò rivüluziun, quela del [[Brabant]] e quela liegesa, a la fin di cünt gh'abien di fort afinità (anca se uviament gh'hin anca di gros diferenz, cume 'l fat che i rivulüziunari del [[Brabant]] eren d'estraziun nubiliar, quij de [[Liegi]] inveci gh'aveven ideaj demucraticu-giacubin). == I event sücessiv == In del [[1792]] el de Hoensbroeck l'è mort e 'l gh'è sücedü el [[Francesch Antoni Maria de Méan]]. Ma anca lü l'ha duvüü scapà del [[Principaa de Liegi|Principaa]] quand, cunt una vitoria in de la [[bataja de Jemappes]], i esercit frances hann cunchestaa tüt el teritori.<br /> Quest chì a l'è staa el mument in del qual i giacubin de Liegi, in esili in [[Francia]] e turnaa cuj suldaa frances del general [[Charles François Dumouriez]] s'hin rendüü respunsabil de la distrüziun de la [[Catedrala de San Lambert]] e del plebiscii che, in del [[1793]], l'ha purtaa a l'anessiun de [[Liegi]] a la Francia. == El giüdizi di storich == Di völt, cun l'espressiun ''Rivulüziun de Liegi'' vegnen cumprendüü anca i event ch'hin vegnüü dopu, fina a la segunda anessiun del [[Principaa vescovil de Liegi|Principaa]] a la [[Francia]] ([[1795]]).<br /> Questa sintesi la respund prima de tüt a esigenz de semplicità espusitiva, ma despess anca a una visiun de la storia de tradiziun francofila al prublema de l'interpretaziun di anessiun del [[Belgi]] e de la [[Cisrenania]] a la [[Francia]]. Per esempi, l'[[Hervé Hasquin]] el sustegn che la rivulüziun de [[Liegi]] la sia un specc de [[Rivoluzion Francesa|quela francesa]], de la qual la pò vess cunsiderada, per lü, una part. == Vus curelaa == * [[Principaa de Liegi]] * [[Insüreziun del Brabant]] * [[Rivulüziun Francesa]] * [[Paes Bass Austriach]] [[Categuria:Storia moderna]] 3oz5ijmiwhznsvox7g435kurdb6092q 0 129919 1111249 910041 2022-07-19T20:38:17Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Maximilian_Heinrich_von_Bayern.jpg|thumbnail|drita|Massimilian Enrich de Wittelsbach]] El '''Massimilian Enrich de Wittelsbach''' (''Maximilian Einrich von Wittelsbach'' in [[todesch]]; ''Maximilien-Henri de Wittelsbach'' in [[frances]]; ''Miyin-Hinri d' Wittelsbach'' in [[vallon]]; [[Mònach de Baviera]], [[08 10|8 ottober]] [[1621]] - [[Bonn]], [[03 06|3 giugn]] [[1688]]) a l'è staa on arcivescov cattòlich todesch. == Biografia == Terz fioeu de l'[[Albert VI de Baviera]] e de la [[Mechthilde de Leuchtenberg]], l'è staa subit indirizzaa a la carrera ecclesiastiga. In del [[1650]] l'è staa nomenaa arcivescov de [[Colònia]] e vescov de [[Hildesheim]] e [[Liegi]], cont el succed al sò zio [[Ferdinand de Wittelsbach|Ferdinand de Baviera]]. In del [[1683]] l'è staa anca eleggiuu vescov de [[Münster]], ma 'l papa [[Innocenzi IX]] l'ha refudaa de confirmàl. El Massimilian l'è mòrt in del [[1688]]. Duranta la soa vita l'è staa: * [[Arcidiòcesi de Colònia|Arcivescov de Colònia]] ([[1650]]-[[1688]]), succeduu del [[Giusepp Clement de Wittelsbach]] * [[Principaa vescovil de Liegi|Princip-vescov de Liegi]] ([[1650]]-[[1688]]), succeduu del [[Gioann Luis von Elderen]] * [[Diòcesi de Hildesheim|Vescov de Hildesheim]] ([[1650]]-[[1688]]), succeduu del [[Jobst Edmund von Brabeck]] * [[Principaa prevostal de Berchtesgaden|Prevòst de Berchtesgaden]] ([[1650]]-[[1688]]), succeduu del [[Giusepp Clement de Wittelsbach]] * [[Badia de Malmedy|Abaa de Malmedy und Stablo]] ([[1657]]), succeduu del [[Francesch Egon von Fürstenberg]] * [[Diòcesi de Münster|Vescov de Münster]] ([[1683]]-[[1688]]), succeduu del [[Federich Cristian von Plettenberg]] {{DEFAULTSORT:Wittelsbach, Massimilian Enrich}} [[Categuria:Wittelsbach|Massimilian Enrich]] [[Category:Arcivescov de Colonia]][[Category:Vescov de Liegi]][[Category:Principaa vescovil de Liegi]][[Category:Vescov de Hildesheim]][[Category:Vescov de Münster]] [[Categuria:Nassüü in Germania]] 7lks13f6a5nvcvrh1o2vcizcf45j867 0 129989 1111246 910039 2022-07-19T20:37:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Giusepp Clement de Wittelsbach''' (''Joseph Clemens von Wittelsbach'' in [[todesch]]; ''Joseph-Clément de Wittelsbach'' in [[frances]]; [[Mònach de Baviera]], [[05 12|5 dicember]] [[1671]] - [[Bonn]], [[12 11|12 november]] [[1723]]) a l'è staa on arcivescov cattòlich todesch. == Biografia == El Giusepp Clement a l'era el terz fioeu del [[Ferdinand Maria de Baviera]] e de la soa miee, l'[[Enrichetta Adelaide de Savòia]]. Vist che l'era minga el primm nassuu, l'è staa subit destinaa a la vita de òmm de gesa. L'è staa eleggiuu arcivescov de [[Colònia]] in del [[1688]], dòpo la mòrt del zio [[Massimilian Enrich de Wittelsbach|Massimilian Enrich]], còssa che l'è stada voeuna di caus de la [[Guerra di Noeuf Ann]]. On quaj de ann dòpo l'è staa nomenaa princip-vescov de [[Liegi]] e voescov de alter diòcesi de la [[Germania]]. Compagn del sò fradel [[Massimilian Emanuel II de Baviera]], el Giusepp Clement el s'è leaa a la [[Francia]] duranta la [[Guerra de Succesion Spagnoeula]] e per quest l'è staa costringiuu a retiràss in de la soa residenza a [[Bonn]] ò a la cort francesa. Quand che la guerra l'è finida, in del [[1713]] ([[Trattaa de Utrecht]]) al Giusepp Clement hinn tornaa indree i sò diòcesi, che ghe eren staa confiscaa. A l'è mòrt a [[Bonn]] e l'è staa seppellii in de la [[Cattedral de Colònia]]. Ona bòna part di sò diòcesi hinn staa "ereditaa" del sò nevod [[Clement August de Wittelsbach|Clement August]]. Duranta la soa vita l'è staa: * [[Diòcesi de Frisinga|Vescov de Frisinga]] ([[1685]]-[[1694]]), succeduu del [[Johann Franz Eckher von Kapfing und Liechteneck]]; * [[Diòcesi de Ratisbona|Vescov de Ratisbona]] ([[1685]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Arcidiòcesi de Colònia|Arcivescov de Colònia]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Prevostaa de Berchtesgaden|Prevòst de Berchtesgaden]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del Julius Heinrich von Rehlingen-Radau; * [[Principaa vescovil de Liegi|Princip-vescov de Liegi]] ([[1694]]-[[1723]]), succeduu del [[Giòrg Luis de Berghes]]; * [[Diòcesi de Hildesheim|Vescov de Hildesheim]] ([[1702]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; {{DEFAULTSORT:Wittelsbach, Giusepp Clement}} [[Categuria:Wittelsbach|Giusepp Clement]] [[Category:Vescov de Frisinga]][[Category:Vescov de Ratisbona]][[Category:Arcivescov de Colonia]][[Category:Vescov de Liegi]][[Category:Vescov de Hildesheim]][[Category:Principaa vescovil de Liegi]] [[Categuria:Nassüü in Germania]] 5fqxbtxx67gzx7ys5cxuiyzqcddduks 1111247 1111246 2022-07-19T20:38:00Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Giusepp Clement de Wittelsbach''' (''Joseph Clemens von Wittelsbach'' in [[todesch]]; ''Joseph-Clément de Wittelsbach'' in [[frances]]; [[Mònach de Baviera]], [[05 12|5 dicember]] [[1671]] - [[Bonn]], [[12 11|12 november]] [[1723]]) a l'è staa on arcivescov cattòlich todesch. == Biografia == El Giusepp Clement a l'era el terz fioeu del [[Ferdinand Maria de Baviera]] e de la soa miee, l'[[Enrichetta Adelaide de Savòia]]. Vist che l'era minga el primm nassuu, l'è staa subit destinaa a la vita de òmm de gesa. L'è staa eleggiuu arcivescov de [[Colònia]] in del [[1688]], dòpo la mòrt del zio [[Massimilian Enrich de Wittelsbach|Massimilian Enrich]], còssa che l'è stada voeuna di caus de la [[Guerra di Noeuf Ann]]. On quaj de ann dòpo l'è staa nomenaa princip-vescov de [[Liegi]] e vescov de alter diòcesi de la [[Germania]]. Compagn del sò fradel [[Massimilian Emanuel II de Baviera]], el Giusepp Clement el s'è leaa a la [[Francia]] duranta la [[Guerra de Succesion Spagnoeula]] e per quest l'è staa costringiuu a retiràss in de la soa residenza a [[Bonn]] ò a la cort francesa. Quand che la guerra l'è finida, in del [[1713]] ([[Trattaa de Utrecht]]) al Giusepp Clement hinn tornaa indree i sò diòcesi, che ghe eren staa confiscaa. A l'è mòrt a [[Bonn]] e l'è staa seppellii in de la [[Cattedral de Colònia]]. Ona bòna part di sò diòcesi hinn staa "ereditaa" del sò nevod [[Clement August de Wittelsbach|Clement August]]. Duranta la soa vita l'è staa: * [[Diòcesi de Frisinga|Vescov de Frisinga]] ([[1685]]-[[1694]]), succeduu del [[Johann Franz Eckher von Kapfing und Liechteneck]]; * [[Diòcesi de Ratisbona|Vescov de Ratisbona]] ([[1685]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Arcidiòcesi de Colònia|Arcivescov de Colònia]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Prevostaa de Berchtesgaden|Prevòst de Berchtesgaden]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del Julius Heinrich von Rehlingen-Radau; * [[Principaa vescovil de Liegi|Princip-vescov de Liegi]] ([[1694]]-[[1723]]), succeduu del [[Giòrg Luis de Berghes]]; * [[Diòcesi de Hildesheim|Vescov de Hildesheim]] ([[1702]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; {{DEFAULTSORT:Wittelsbach, Giusepp Clement}} [[Categuria:Wittelsbach|Giusepp Clement]] [[Category:Vescov de Frisinga]][[Category:Vescov de Ratisbona]][[Category:Arcivescov de Colonia]][[Category:Vescov de Liegi]][[Category:Vescov de Hildesheim]][[Category:Principaa vescovil de Liegi]] [[Categuria:Nassüü in Germania]] ry2gzx3ge66vj1okzi462xle0omuxi7 1111248 1111247 2022-07-19T20:38:08Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{F}} El '''Giusepp Clement de Wittelsbach''' (''Joseph Clemens von Wittelsbach'' in [[todesch]]; ''Joseph-Clément de Wittelsbach'' in [[frances]]; [[Mònach de Baviera]], [[05 12|5 dicember]] [[1671]] - [[Bonn]], [[12 11|12 november]] [[1723]]) a l'è staa on arcivescov cattòlich todesch. == Biografia == El Giusepp Clement a l'era el terz fioeu del [[Ferdinand Maria de Baviera]] e de la soa miee, l'[[Enrichetta Adelaide de Savòia]]. Vist che l'era minga el primm nassuu, l'è staa subit destinaa a la vita de òmm de gesa. L'è staa eleggiuu arcivescov de [[Colònia]] in del [[1688]], dòpo la mòrt del zio [[Massimilian Enrich de Wittelsbach|Massimilian Enrich]], còssa che l'è stada voeuna di caus de la [[Guerra di Noeuf Ann]]. On quaj de ann dòpo l'è staa nomenaa princip-vescov de [[Liegi]] e vescov de alter diòcesi de la [[Germania]]. Compagn del sò fradel [[Massimilian Emanuel II de Baviera]], el Giusepp Clement el s'è leaa a la [[Francia]] duranta la [[Guerra de Succesion Spagnoeula]] e per quest l'è staa costringiuu a retiràss in de la soa residenza a [[Bonn]] ò a la cort francesa. Quand che la guerra l'è finida, in del [[1713]] ([[Trattaa de Utrecht]]) al Giusepp Clement hinn tornaa indree i sò diòcesi, che ghe eren staa confiscaa. A l'è mòrt a [[Bonn]] e l'è staa seppellii in de la [[Cattedral de Colònia]]. Ona bòna part di sò diòcesi hinn staa "ereditaa" del sò nevod [[Clement August de Wittelsbach|Clement August]]. Duranta la soa vita l'è staa: * [[Diòcesi de Frisinga|Vescov de Frisinga]] ([[1685]]-[[1694]]), succeduu del [[Johann Franz Eckher von Kapfing und Liechteneck]]; * [[Diòcesi de Ratisbona|Vescov de Ratisbona]] ([[1685]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Arcidiòcesi de Colònia|Arcivescov de Colònia]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; * [[Prevostaa de Berchtesgaden|Prevòst de Berchtesgaden]] ([[1688]]-[[1723]]), succeduu del Julius Heinrich von Rehlingen-Radau; * [[Principaa vescovil de Liegi|Princip-vescov de Liegi]] ([[1694]]-[[1723]]), succeduu del [[Giòrg Luis de Berghes]]; * [[Diòcesi de Hildesheim|Vescov de Hildesheim]] ([[1702]]-[[1723]]), succeduu del [[Clement August de Wittelsbach]]; {{DEFAULTSORT:Wittelsbach, Giusepp Clement}} [[Categuria:Wittelsbach|Giusepp Clement]] [[Category:Vescov de Frisinga]][[Category:Vescov de Ratisbona]][[Category:Arcivescov de Colonia]][[Category:Vescov de Liegi]][[Category:Vescov de Hildesheim]][[Category:Principaa vescovil de Liegi]] [[Categuria:Nassüü in Germania]] 9c5t9di05heck9a3dfqzl6wrxitqybx 0 130014 1111192 822963 2022-07-19T20:27:16Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Carl Luis Gioann Giusepp Lorenz d'Asburgh-Lorena''', cognossuu anca come '''Arciduca Carl''' ò anca come '''Carl d'Austria-Teschen''' (''Karl Ludwig Johann Joseph Laurentius von Habsbsurg-Lothringen'' in [[Todesch]]; ''Karol Jan Józef Ludwik Habsburg'' in [[Polacch]]; [[Firenz]], [[05 09|5 settember]] [[1771]] - [[Vienna]], [[30 04|30 april]] [[1847]]) a l'è staa arciduca d'Austria e duca de [[Teschen]]. ==La vita e la carrera militar== El Carl a l'era el terz fioeu del granduca de [[Toscana]] [[Peder Leopold I d'Asburgh]] (poeu imperador cont el nòmm de ''Leopold II'') e fradell de on alter imperador, el [[Francesch II d'Asburgh|Francesch II]] (poeu [[imperador d'Austria]] cont el nòmm de ''Francesch I''). Vist che donca che l'era minga el primm nassuu e vist che 'l gh'aveva di crisi epilettich, a l'era staa destinaa a la carrera ecclesiastica, ma luu el s'è semper interessaa puttòst aj art militar. Quand i sò genitor hinn mòrt, l'è staa adottaa de la soa zia [[Maria Cristina d'Asburgh-Lorena (1742-1798)|Maria Cristina]], che l'era sposada a l'[[Albert de Sassònia-Teschen]]. La còppia la gh'aveva minga fioeuj, donca el Carl a l'è diventaa l'erede d'on patrimòni immens. E l'è staa donca inscì che el [[Ducaa de Teschen]] l'è passaa sòtta el governo di [[Asburgh]] (a partì del [[1822]]). Come general, l'ha participaa a on grand numer de battali de l'epoca napoleònica.<br> El [[18 03|18 marz]] [[1793]] l'ha combattuu in de la [[Battaglia de Neerwinden]], e l'è staa battuu del frances [[Moureau]] a [[Ettlingen]] el [[10 05|10 magg]] e a [[Radstadt]] el [[14 07|14 luj]].<br> In di agn [[1793]]/[[1794]] l'è staa governador general di [[Paes Bass Austriach]] e tra 'l [[1796]] e 'l [[1800]] l'è staa el comandant in capp di trupp in [[Germania]], [[Svizzera]] e in del [[Nòrditalia]].<br> El [[19 09|19 settember]] [[1796]] l'ha sconfiggiuu ad [[Altenkirken]] e general frances [[Jean-Baptiste Jourdan]] e 'l l'ha costringiuu a 'ndà a òvest del [[Reno]].<br> Tra 'l [[1801]] e 'l [[1809]] l'ha presieduu el [[Consili Aulich]]: con questa carega, l'ha contribuii minga pòcch a la reforma de l'esercit austriach (con la nassida de la leva inscambi de servizzi militar de mestee, per esempi). Subit dòpo de la [[Battaglia de Austerlitz]] ([[1805]]) a l'è staa nomenaa ''Generalissim'' del fradell [[Francesch II]]. Ma anca con quell titol chì l'è minga riessii a convincc l'imperador a entrà minga in de la [[Guerra de la Quinta Coalizion]] (el ritegniva, de fatt, che l'[[Austria]] la fuss minga assee fòrta per combatt [[Napoleon]]). A bon cunt, l'ha sconfiggiuu [[Napoleon]] a [[Aspern]], ma l'è staa a soa voeulta battuu in de la [[Battaglia de Wagram]] ([[05 07|5]] e [[06 07|6 luj]] [[1809]]). Anca se l'era riessii a ottegnì la [[Pas de Znaim]] el sò fradell imperador l'ha deciduu de toeugh via el comand el [[18 07|18 luj]]. == El matrimòni == El Carl el s'è retiraa a vita privada in del castell de [[Weilburg]]. Chì, dòpo el Congress de Vienna, l'ha sposaa la principessa protestanta [[Enrichetta de Nassau-Weilburg]] ([[17 09|17 settember]] [[1815]]). Anca s'eren de dò religion different, el matrimòni a l'è staa felis e gh'hann avuu sett bagaj: *Maria Teresa Isabella ([[1816]]-[[1867]]), segonda miee del [[Ferdinand II de Borbon]], re de [[Sicilia]] *Albert Federich Rodolf ([[1817]]-[[1895]]), duca de Teschen e general, famos per avè vingiuu a [[Custòza]] in del [[1866]] contra i Italian *Carl Ferdinand ([[1818]]-[[1874]]), general *Federich Ferdinand Leopold ([[1821]]-[[1847]]) *Rodolf Franch ([[1822]]) *Maria Carolina ([[1825]]-[[1915]]) *Guglielm ([[1827]]-[[1895]]), Grand Maester de l'[[Ordin Teutònich]]. El Carl in del [[1815]] l'è diventaa governador de la fortezza de [[Magonza]]. La soa miee l'è mòrta a Scharlach el [[29 12|29 dicember]] del [[1829]] a domà 32 agn. L'Arciduca l'ha segutada in del [[1847]].<br> A l'è consideraa vun di mejor autor de litteratura militar del XIX secol. Tra 'l [[1801]] e 'l [[1804]] a l'è staa Grand Maester de l'[[Urden Tütonegh|Ordin Teutònich]]. == Bibliografia == *David G. Chandler, ''Le Campagne di Napoleone'', [[Milano]], R.C.S. Libri S.p.A., [[1998]], [[ISBN 88-17-11577-0]] [[Category:Asburgh-Lorena]] tml2wlxftr1jmqxp58pppvr26yv6mzj 0 130272 1111195 1107889 2022-07-19T20:27:48Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki <br /> <!-- '''Courmayeur''' --> <br />{{MILCLASS}} {{Livell aministrativ |siglaStat = ITA |numerLivell = 3 |nom = Courmayeur |Livell2 = [[Provincia de Aòsta]] |Livell1 = [[Val d'Aòsta]] |linkStema = |linkBandera = |pajinaStema = |pajinaBandera = |linkSœmeanza = }} '''Courmayeur''' (in [[Arpitan]]: ''Cort-Mayor'' ò ''Cromëiö/Croméyeui''; in [[Italian]], duranta el [[fascismo]]: ''Cormaiore''; in [[Lombard]] el voeur dì ''Cort Maggior'') a l'è on comun de la [[Provincia d'Aòsta]] che 'l cunta {{formatnum:{{Dati_pop_IT|007022}}}} abitant. El fa part de la [[Comunità Montana de la Valdigne]]. == Geografia == [[Archivi:Mont Chétif inverno.jpg|thumb|left|El [[Mont Chétif]] a genar]] Courmayeur el se troeuva in de l'alta [[Valdigne]] (el n'è el primm comun), a 1223 meter sora el nivell del mar. In del sò territòri comunal gh'è el massiv del [[Mont Bianch]] e la ghe nass la [[Dòra Baltea]], el fiumm pussee important de la [[Val d'Aòsta]]. Quell fiumm chì, nassuu de l'union de duu alter torrent (la [[Dòra de Ferret]] e la [[Dòra de Veny]]) el traversa tutta la vall e 'l finiss in del [[Pò]], in [[Piemont]]. Arent aj frazion de [[Entrèves]] e de [[La Palud]] el se troeuva el [[Tunnel de Mont Bianch]], che 'l tacca l'[[Italia]] a la [[Francia]] (comun de [[Chamonix-Mont-Blanc]]). El comun a l'è al confin donca con la [[Francia]], ma anca con la [[Svizzera]] (comun de [[Orsières]], in del [[Canton Valles]]), che la pò vess giontada de on pass situaa in de la [[Val Ferret]]. La Val Ferret e la [[Val Veny]] a hinn dividuu del [[Mont Fréty]] (nominalment, però la division l'è minga inscì tanto ciara), longh el qual se troeuven i stazion sciistegh del comun (che riven in su la località del [[Plan Chécrouit]], e che pòden vess giontaa anca cont el partì de la frazion de [[Dolonne]]).<br /> Oltra ai dò vallad principai, in del territori de Courmayeur la se troeuva anca ona vall pussee piscinina, la Val Sapin, situada tra [[Villair]] e [[La Saxe]]. Courmayeur l'è lontana de [[Aòsta]] domà 27 chilòmeter. === I Frazion === Traj frazion pussee important, regòrdom: * [[Dolonne]] ([[arpitan]]: ''Dolénna''), aj pee del [[Mont Chétif]], loeugh prettament turistich, ricch de hôtel e cà residenziaj. Chì se troeuva anca el ''Palazz del Giazz'', indove se fann inconter de hockey, spettacoj e pist de pattinagg. El se troeuva in su l'altra riva de la [[Dòra]] rispett al capploeugh, cont el qual l'è collegaa con duu pont. * [[Entrèves]] (''Éntréve'') l'è situaa a circa 1300 meter s.n.m., aj pee del [[Mont Bianch]], a la confluenza de la [[Val Ferret]] e de la [[Val Veny]]. * [[La Saxe]] (''La Saha''), in direzion de la Val Ferret, paes piscininn e cont ancamò i vegg cà del secol passaa. El se troeuva sòtta al [[Col de La Saxe]], che 'l delimita la Val Ferret a [[sud]]-[[est]]. Oltra aj des frazion, Courmayeur el gh'ha anca on grand numer de località, compagn de ''Pussey'', ''Pra Neyron'', ''Purtud'', ''Plan Chécrouit'', ''Plan Gorret'', ''Pra Sec'', ''Lavachey'', ''Ermitage'', ''Les Forges'', ''Planpincieux'', ''Chiecco'', ''La Suche'', ''Larzey'', ''Maison Vieille'', ''Zerotta'', ''Gabba'', ''Dzeleuna'', ''Arpnouva'', ''Le Pont'', ''Pré de Pascal'', ''Fréboudze'', ''Pré de Bard'', ''Chapy'', ''Peuterey'', ''Ermitage'', ''La Palud'', ''La Visaille'', che hinn per la pupart sitt dedicaa ai residenz di turista. Al contrari del quell che 'l se pò pensà, [[Verrand]], paes taccaa a Courmayeur, a l'è minga ona frazion de 'sto comun, ma de [[Pré-Saint-Didier]], che 'l se troeuva on poo pussee sòtta, vers [[La Thuile]]. In tanti nòmm de località se sent l'origin arpitana. == Evoluzion demografega == {{Demografia/Courmayeur}} == Loeugh d'interess == Oltra aj montagn (che duranta l'invern dann vita a on grandissim fluss turistich, sia italian che forest), in del territòri comunal gh'è: * La gesa de [[San Pantaleon]] (patron del comunal) * El santuari de [[Notre-Dame de la Guérison]], al princippi de la [[Val Veny]]. * La Cà di Guid, in de l'istessa piazza de la Gesa de San Pantaleon. * El [[Castell de Entrèves]]. A Courmayeur la gh'è anca ona [[Gesa Valdesa]]. == El turismo e'l spòrt == [[Archivi:Col Chécrouit.jpg|thumb|left|El ''Col Chécrouit'', indove la se troeuva la pupart di impiant sciistegh del comun de Courmayeur. In particolar, la se ved la pista de l'Aretou e quella che la pòrta giò a [[Dolonne]], aj pee del [[Mont Chétif]]]] A l'è vun di pussee important center turistich de la region, e per quella reson chì in 'sti ultim ann l'ha vist ona granda cressida. Ògni ann ghe se fann on mucc de celebrazion sportiv, trai quai pòden vess regordaa: * El [[The North Face Ultra Trail du Mont Blanc]], gara de corsa de duu-trii dì che la part in [[Francia]] ([[Chamonix]]), la passa per Courmayeur, per la [[Svizzera]] per poeu tornà a [[Chamonix]]. * El [[Grand Trail Valdigne]], che 'l traversa tucc i comun de la [[Valdigne]]. A Courmayeur inoltra gh'è dò squader de [[Hockey sul Giazz]], var a dì [[Les Aigles du Mont Blanc]] e [[Hockey Club Courmaosta]]. Tucc i agn a Courmayeur el se tegn el ''Courmayeur Noir in Festival'', festival internazional del cinema e de la letteratura ''noir''. == Personalità ligaa a Courmayeur == * [[Joseph-Marie Henry]] ([[1870]]-[[1947]]), prevet, alpinista e botanich, ciamaa pussee semplicement ''abbé Henry'' * [[Mario Puchoz]] ([[1918]]-[[1954]]), alpinista, mòrt in sul [[K2]]. * [[Marco Albarello]] ([[1960]]), sciator olimpich. * [[Giuseppe Petigax]], alpinista {{clear}} {{Val d'Aòsta}} [[Categoria:Cumün Val d'Aosta]] [[Categoria:Comun de la Valdigne]] r4v23v66zj9k49j1kax1a42mqxwbeq8 0 130368 1111205 1089014 2022-07-19T20:30:19Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{lista1000}} [[Archivi:Bundesarchiv Bild 183-S33882, Adolf Hitler.jpg|thumb|Adolf Hitler]] L''''Adolf Alois Hitler''', ([[Braunau am Inn]], 20 avril [[1889]] – [[Berlin]], 30 avril [[1945]]) l'è staa on politegh austriech naturalizzaa todesch, Cancelliee de'l Reich (Reichskanzler) del [[1933]] e [[Führer]] de la [[Germania nazista]] del [[1934]] al [[1945]]. L'è staa ''Führer'' (Guida) del [[Partii Nazionalsocialista di Lavorador Todesch]] (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei''), conossuu anca cont el nomm abbreviaa de ''Partii Nazista'', e el massim ideòlogh de'l [[nazionalsocialism]]. L'Adolf Hitler l'ha conquistaa el poder cont el cavalcà del scontent e l'orgoeuj ferii del popol todesch, a causa de la perdita ne la [[prima guerra mondial]] e de la vita grama che la dava di pensee a la [[Repubblica de Weimar]]. Cont el drovà la soa abilità oratòria e l'insoddisfazion di class medi, l'ha presentaa on manifest politegh cont denter nazionalism, anticomunism e antisemitism, e dòpo fatt different (fallii [[Putsch]] in del [[1923]], con vòtt mes de carcer) l'è rivaa a la Cancelleria in del [[1933]] e l'ha creaa la dittatura, ciappand anca la carega de capp del paes dòpo la mòrt del president [[Paul von Hindenburg]]. Cont on grand ed efficaz programma de restrutturazion econòmega e riarm militar, Hitler l'è staa dree a ona politega estera aggressiva, che la gh'aveva de slargà el [[Lebensraum]] (''spazzi de vita'') todesch a spesa de le popolazion de l'Europa oriental. In tant azion de sfida a la comunitaa internazional, l'è rivaa a invad la [[Polònia]] el [[01 09|1º settember]] del [[1939]], provocand el s'ciòpp de la [[seconda guerra mondial]]. Battuu di esercit leaa, cont i trupp sovietegh giamò rivaa in città, el s'è tolt la vita in del sò [[bunker (militar)|bunker]] de [[Berlin]] il [[30 04|30 april]] [[1945]] insemma a la miee [[Eva Braun]] (maritada on para de vor indree). == Riferiment == *[http://www.treccani.it/enciclopedia/adolf-hitler/ Adolf Hitler - Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelaa == *[[Mein Kampf]] {{DEFAULTSORT:Hitler, Adolf}} [[Categuria:Segonda guera mondial]] [[Categuria:Politegh todesch]] [[Categuria:Politegh austriegh]] [[Categuria:Dittador]] gkv8h1acicwbu84ki7jdx6wd004g28n 0 130414 1111265 1092885 2022-07-19T20:42:29Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC|dial=PAV}} {{sbozz}} {{f}}[[File:Croce_Giulio_Cesare.jpg|thumb|right|150px|El Giulio Cesare Croce]] '''Giulio Cesare Croce''' ([[San Giovanni in Persiceto]], [[1550]] – [[Bulogna]], [[1609]]) l'è stat un [[scritur]], [[comediant]] e [[turutütela]]. Nassüü da una famija de [[feree]], l'ha ciapaa sü la prufession de fameja per un quaj agn. Quand che 'l gh'è mort el pader, so [[ziu]] l'ha a cercaa da dàgh una cultüra e da fàl stüdià. Un bel dì l'ha mucaa lì da fà 'l [[feree]] per andà in gir a fà 'l turutütela. El gh'ha avüü un bel sücess in gir per curt, fer e mercaa, indè che 'l cantava e 'l cüntava sü di stori cumpagnandess cun un [[viulin|viulín]]. L'ha pöö tacaa a scriv [[liber]], ch'u se püblicava da per lü cun i danee che'l tirava sü dai spetacul. Vöna di stori püssee famus che l'ha scriüü l'è quela de [[Bertoldo]], persunagg de la [[Lumbardia]] ai temp di [[Lungubard]]. Invers a la fin de la so vita l'è restaa pover, e l'è mort in buleta. El gh'ha avüü 14 [[fiö]]. {{DEFAULTSORT:Croce, Giulio Cesare}} [[Categoria:Scritor italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1550]] [[Categoria:Mort in del 1609]] pad0qutnr8du71nzedzmbt59pasobll 0 132222 1111184 1111058 2022-07-19T20:13:33Z 146.241.192.243 /* Aspet Generaj */ wikitext text/x-wiki {{LOCC}} '''Al Bargaiot''' l'è 'l [[dialet]] parlaa int la [[Val Bregaglia]] in [[Svizzera|Sguissara]]. El dialet bregagliot, suratüt quel de "Suraporta", l'è assee impurtant perchè l'è vün di dialet che scüsen de "puncc" intra i parlad [[insübregh]] ([[Valtelines|valtulines]]) e quij [[rumanc]] ([[puter]]). == Aspet Generaj == Un trat cumünabel intra 'l Bregagliot e 'l Rumanc l'è la "prepalatizzassiun" de la [[cunsunant velar|velar]] "ca" (e "ga") in "cja" (e "gja"), che pö l'è la carateristega prinzipala e püssee relevanta di parlad [[Lenguv Reto-rumanz|returumaneggh]] ([[rumanc]], [[ladin]] dulumitan, növ ladin - cadurin e nunes-, e [[furlan]]) e ch 'in di parlad insübregh al didincö l'è limitada ai sit püssee perifeggh (un quai dialet [[Verbania|verban]], un quai dialet [[tesin]]es e, per l'apunt, 'l Bregagliot). Per esempi: {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumanc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübreggh''' || '''Talian''' |- align=center | cjasa/cjäsa/cha/casa/tga || cad, casa, ciäsa || cà || casa |} Un olter trat cumünabel intra 'l Bregagliot e 'l Rumanc l'è 'l mantegniment di cobi cunsunanteggh [[latin]] "cl", "pl", "fl", "bl" che in asquas tüt i olter variant Insübreggh inscambi hin devegnüü "cj", "p-", "fi/f-", "bi/b-" (a difarenza del [[lengua taliana|talian]] induva hin devegnüü "ch", "pi", "fi", "bi" ). Un para d'esempi: {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumanc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübreggh''' || '''Talian''' |- align=center | claf/clef || claf/clef || ciav/ciáf ||chiave |- align=center | plu/plü/pi || pü/plü || pü || piu |- align=center | flur || flur ||fiur || fiore |- align=center | blava/bleva|| blava/bleva || biava || biada |} Pö gh'è anca 'l lessegh che in del Bregagliot 'l sent de bun l'inflüenza marcada del Rumancc. Un para d'esempi bej sempliz: {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumancc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübregh''' || '''Talian''' |- align=center | tema || tema || pagüra ||paura |- align=center | eir/er(a) || anca/er || anca || anche |} Besogna mensiunà 'l plüraa che in del Bregagliot, suratüt in di nom de dona, 'l sumeja a una via de mezz intra 'l Rumancc e l'Insübregh: el sumeja che in di secui passaa tücc e trii i lenguagg (Rumancc, Insübregh e Bregagliot) gh'even l'inscì-ciamaa plüraa "sigmategh", ciuè 'l plüraa cun la "s", ma pö sia 'l Bregagliot che tüt i olter parlad Insübregh han perdüü la "s", e l'Insübregh cumün, segunda i sò regul che vören la "a" a la fin de la parola dumà in poch plüraa, cuma per esempi ''el Prublema - i Prublema, l'Artista'' - ''i Artista'', e.i.v. l'ha perdüü anca la "a" menter che'l Bregagliot, grazia a la sua prussimedà geugrafega cunt el Rumancc l'ha mantegnüda. Un esempi: {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumancc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübregh''' || '''Talian''' |- align=center | La chamma/chomba/comba, las chammas/chombas/combas || La gamba, las gambas --> la gamba, li gamban || La gamba, las gambas --> li gambis, i gamb ||La gamba, le gambe |} {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumancc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübreggh''' || '''Talian''' |- align=center | la vacha, las vachas || la vacca, li vaccan || la vaca, i vach || casa |} {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumanc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübreggh''' || '''Talian''' |- align=center | il mazler, igls mazlers, la mazlera, las mazleras || al macelair, i macelair, la macelaia, li macelaian|| becher, bechera || macellaio, macellieri, macellaia, macelliere |} {| class="wikitable" |- align=center | '''Rumancc''' || '''Bargaiot''' || '''Insübreggh''' || '''Talian''' |- align=center | la fraia, las fraias || la fraga, li fragan || el fraguu, i fraguu || fragola, le fragole |} In ültem besogna anca dì che una lengua l'è minga dumà quista u quela regula gramategala, quista u quela parola, ma anca e suratüt "müsegalidaa", "möd de dì", "cultüra", e.i.v., tant l'è vera che Bregagliot e Engadines, quand ch'hin dree a parlà cadavün in la sua lengua, se cunprenden senza di gran prublema. Tant per dì 'l bregagliot de Suraporta l'è ben "püssee returumanegh" de l'Ampezan, de'l Cadurin, de'l Nunes, e, in fin di cünt, anca del Fassan, e inscì l'avaria la "pruteziun" del staa Talian, se la Val Bregaglia la füdess in Italia, ma 'l sumeja che i Bregagliot han scernii l'Italian, inscambi del Rumancc, cuma lengua leterala parchè la Val Bregaglia l'ha inbrazzaa la Fee Prutestanta ben prest e alura inscì la s'è truvada una mota de predegadur Prutestant che scapaven, e ben in pressa, de l'Italia, e i medem han tacaa sü alura a predegà l'Evangel segunda i tes Prutestant in Talian, e inscì, già che la lengua de l'Evangel e de la gent "colta", la gent de Gesa, l'eva 'l Talian, i Bregagliot han tolt la Lengua Taliana 'ma lengua leterala. ==I mes de l'an== ===Sotaporta=== {| class="wikitable" |----- bgcolor="#f9f9f9" ! '''[[Castascegna]]''' ! '''[[Söj]]''' ! '''[[Bond (Svizzera)|Casaccia]]''' |- || gener || gjanèir || genair |- || fabrer || favrèir || febrair |- || marz || mèrz || marz |- || april || avril || april |- || mai || masg || matg |- || giügn || sgiügn || giügn |- || lüi || lüj || lüi |- || agost || vust, ust || agost |- || setembar || stembar || setembar |- || otubar|| cju(v)ar || otubar |- || nuembar || nuembar || nuembar |- || decembar || decembar || decembar |} == Test == Un estrat de un test in Bargajot {{quote|''I gnivan ora da Malenc, orazzur al Pass dal Müret. Passand ora e giò i rivävan pö or in Malögia. La roba i la tuleivan dii Turiani, cha i veivan innura la butega in facia e la scöla. Par quel, nümm scular, qualci volt d’auton, am avdeva quii oman e rivär cun dent maglin da lana e brag da valü. Poc dree, i prim gnivan già ora da la butega cun i sac cargàà. Ai pugiävan giosot[4], südree al mür, o vi su la banchina davant la vadrina. I spaciavan, cha gnissan ora ar i oltar. I saran forza giò sett o öcc in tütt. Qui chiora i cianciävan e sei rievan. Nümm ufant nu m’as vess mia ris-ciàà via trop daspära. Am stava vi da la nossa banda dal stradun e am guardava. Ün zic am veva forza tema da quii oman. E la fin di quiint i fageivan rob, cha “pai i talian almanc” eran pruibid. Par i svizzar, inveci “quel am al saveva” i nu fageivan in sé nagöta, cha’i vess podü manar in cuntravenziun.|Da ''I sfrusciadur'' di Luigi Giacometti, su Ueila 1/1997 <ref>[http://www.movingalps.ch/ITA/02/ueila/contrabbando.html I sfrusciadur'' di Luigi Giacometti]</ref>}} L'istess Test chi de sura puspunüü in Insübregh (Milanes Volt):<br /> ''Gniven föra de Malengh ([[Val Malengh]] - [[Valtelina|Valtulina]]), sgiò de sura 'l [[Pass de'l Müret]]. In del passà föra e sgiò, riaven föra a'l [[Malögia]] ([[Pass de'l Malögia]] - Maloja in [[Tudesch]] e [[Italian|Talian]]). La roba la tueven dij Turiani, che gh'even aj quij temp lá una butía propi denanz a la scöra. Per chela resun chí, nüjolter scular, di völt in utün, vedevum rià quij omen chí cunt sü la maja de lana e i bragh de velüü. De lí a un mument i prím gniven giamò föra de la butía cunt i sach cargaa sü. I pugiaven sgiò dedree al mür u in sü la bancheta denanz a la vedrina (de la butía). Speciaen che gniven föra anch ij olter. Saran staa un set u vot in tüt. Quij li de föra ciciaraven e rieven. Nüjolter bágáj avarium minga ris'ciaa de 'ndagh trop arent. Restavum in sü la nosta banda de'l stradun e vardavum. Gh'evum un puu de pagüra di chi omen chí. A la fin di cünt (in fin de la fera) feven rob ch'eren pruibíi, almanch par i Talian. Par i Sguissear, inscambi, "quel che nüm savevum (che faseva)" l'eva negot che l'avaría pudüü menà in fal''. ===La parabula del Fiö Trasun=== [[File:Saggio sui dialetti gallo italici.pdf|page=101|thumb|160px|Bernardino Biondelli ''Saggio sui dialetti gallo-italici, p. 42]] Ün òm veva düi fì.<br> E plü giuvan dgét con sè bap: “Pà, dam la mè pärt da roba!” E 'l lur sc'partìt i sè ben.<br> E pòch dì 'drè, cur ch'al plü giuvan vet tüt quant robaciä, al get davènt in ün päés lontän, e là 'l dissipàt la sè roba, menànd na vita desc'mesüräda.<br> E cur che 'l vet tüt fat andä, al nit 'na gran famina in quel päés, e 'l sc'comanzàt ä sentì la miseria.<br> Alura 'l get e 's metèt äl servisei pet ün da quij dal päés, ch'il mandàt int i sè fond ä cürä i porcc.<br> E 'l véss dgiüü güdgent da 's podè saziä da quel ch'a mangiävan i porcc; ma negün n'i an deva.<br> Ma, s'impensand pel se stess, al dget: "Quanti mersenari henn in la cà da mè bap gran bundiänza da pän, e gé i mör da fam!<br> I 'm voi levä e andä ter mè bap, e ei dgerà: ''Mè pari, i ha pacää contra 'l Sel e dinänt a té'';<br> E i no son plü degn d'esser nomää tè fì; tràtam pür sc'cu ün di tè mersenari''"<br> A 's levàt, dunch, e nit ter sè bap; e niand, ene da luncc, sè bap la vdèt, e 'n vet cumpasciun, e 'j curand incunter, ä s'è bütat äl sè col e l'ha büciat.<br> Ma 'l fì dget: "Mè bap, i ha pacää contra 'l Sel e dinänt a té; e i no son plü degn d'esser nomää tè fì"<br> E 'l bap dget con i sò fämej: "Portè 'l plü bel vasc'tii e l'äl trädge ent, e metèj ün änèl äl sè det, e de lan scärpa ai sè pè<br> E menàm l'avdèl grass, e mäzzàl, e 'l mangiàm fasgiand bela vita<br> Perchè ca quest mè fì l'era mort e l'è risüscitää; l'era perz, e l'è trovää"; e i scomanzätan ä stä älégher.<br> El plü vej di sè fì era fó i cämp, e 's retürnand e niand ver la cäsa, el sentit i son e i cänt.<br> E clamand ün di famej, al dumandat cur ch'l'era.<br> E quest el dget: "L'è nii tè frää, e tè bap ha mazzää l'avdèl grass, perchè ca 'l l'ha trovää sän e frisc"<br> Ma 'l ciapat la rabia, e no volet andà ent; e 'l sè bap, niand fora, a 'l pregat d'andà ent.<br> Ma 'l respondet e 'l dget con sè bap: "Vé, i ta servi tänci an e mai i no ha mancää äi tè cumand; e tütüna tü no m'hai dacc ün cävret da fà bela vita con i mè amigh<br> Ma dalunga ca quest tè fì, ch'ha fat andä la sè roba con sc'lètan femna, è nii, tüt i ha mazzää l'avdèl grass"<br> E 'l bap el dget: "Mè fänsc, tü è adüna pet gé, e tüt la mè roba è tiö;<br> Ma a 's nit fä bela vita, e stä älegher, perchè aquest tè frää era mort ma l'è risüscitää; l'era perz ma l'è trovää"<br> [http://books.google.it/books?id=oVoNAAAAQAAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Bernardino Biondelli, ''Saggio sui dialetti Gallo-Italici'', 1853, pag. 42] ===Una nuvela del Bucasc=== [[File:I parlari italiani in Certaldo.1875.pdf|page=645|160px|thumb|Giovanni Papanti ''I parlari italiani in Certaldo'' p. 631]] I dich donca ca int i temp dal prim re da Cipri, incura ca Goffredo da Bugliun al veva già ciapää la Tera Santa, l'è sücess ca üna sciura da la Guascogna l'è andacia ä fä ün pelegrinagg fin ä la Tomba dal Signur. Int al tornä indree, incura ch'l'è giüda riväda ä Cipri, la s'è imbatüda in certi balossun ch'i j'han facc gran vargogna e vilania. E lee, 'sta dona, la nu 's podeva dä ben; l'ha pansää d'andä dal re e 'j fä lan sè lamentänza. Ma varün i j'han dicc ca la fadiga la füss pardüda, perchè ca 'l re l'era ün om vil e da nagot, ca impè ga gastigä lan ofesa facia äi ältar, a s'an lasciäva fä a lü stess tücc i dì üna per sciort, cunt üna viltà ca l'era propi üna gran vargogna; da maniera ca tücc quei ch'i la vevan ciapäda sü, i j'han fagevan varüna pel svargognää, e inscìa i la sfogävan. Incura ca la sciura l'ha santii quel là, l'ha pers tüt la sparänza da 's pudé vandicä. L'ha però pansää pe 's vandicä ün poo dal sè dolür, da mordar ün zichetin 'stü misarabal re. Scichè lee a j'è andacia danänz bragiand e la diss: "Sciur re, i nü sün mia gnida chilò in la tè prasenza pel la sparänza ch'i abia da gnì vandicäda da l'afrünt ca m'è stacc facc, ma i 't voless soma pragä ca tì 'm digess, pè 'm sodisfä ün poo, cüsa ca tì ti fa ä süfrì i afrünt ch'i ha santii ä dì ch'i 't fan ä tì, e 'nscìa i 'mprendarà forsa da tì ä süfrì cün pazienza la vargogna ch'i m'han facc, ca Dio sa s'i 't la regalass gügient, soma ch'i podess, già ca tì ti lan sa tödel sü inscì ben"<br> Al re, ca infin in issa l'era stacc indülent e paltrun, l'è giüü 'ncusa ca 's dassdass sü dal son; l'ha scümanzää cün l'afrünt ch'i vevan facc ä 'sta dona, e n'ha facc gran vandeta. E pö, da là inänz, tücc quei ch'i fagevan vargota cüntar l'onür da la sè cürona a i parsaguitäva quant ca 'l podeva.<br> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n650/mode/2up Giovanni Papanti, parlari italiani in Certaldo, 1875, pagg. 631-632] == Ligàm de föra == *[http://home.datacomm.ch/bregaglia/treparelmund.wma Tre par el mund, Racunt de Luigi Giacometti] *[http://home.datacomm.ch/bregaglia/ladonacontregamba.wma La dona con tre gamba, Racunt de Luigi Giacometti] *[http://home.datacomm.ch/bregaglia/trepuesia.wma Tre puesia de Luigi Giacometti] *[http://www.labregaglia.ch/?cat=132 Articui in bregajot] *[http://retro.seals.ch/cntmng?pid=vxr-001:1939:4::407 Test in bregajott] *[http://it.netlog.com/McCicci/blog/blogid=1896356 Diziunari bregajot] == Riferimènt == * Luigi Giacometti, Elementi per una grammatica del dialetto bregagliotto di Sopraporta - Menghini (Poschiavo) * Bianconi, S. (1998). Plurilinguismo in Val Bregaglia. Locarno, Dadò * Stampa, G.A. (1934). Der Dialekt des Bergell. Aarau, Sauerländer * Ueila! * Intarvista cunt el Patrick Giovanoli de la redaziun de'l Ueila! == Fónt == <references/> [[Categoria:Lombard alpin|Bargajot]] dg5me64n8cvuzepim14gnzcmejsy9fa 0 133173 1111322 823764 2022-07-19T20:51:36Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''Sgüisser Tudesch''' ([[Alemàn]]: ''Schwyzerdütsch u Schwizerdütsch''; [[Tudesch]]: ''Schweizerdeustch''; [[Lengua taliana|Talian]]: ''Tedesco Svizzero''; [[Ingles]]: ''Swiss German'') a l'è 'l num daa ai dialet [[Alemàn]] parlaa int 'l teritori elvetegh de la pupulaziun lucala de l'inscí ciamada Sgüissera Tudesca (Deutschschweiz). == Ciarificaziun Lenguistega de'l Termen == == Divisiun di Dialet Alemàn == [[Archivi:ParladAleman.png|thumb|Situaziun de l'Alemàn int 'l 1950]] === Bass Alemàn (Niederalemannisch in Tudesch) === Int'l teritori Elvetegh 'l Bass Alemàn l'é parlaa dumà a [[Basileja]] (Basel in [[Tudesch]]) e l'è ciamaa [[Tudesch de Basileja]] (Baseldütsch in Tudesch). La carateristega prinzipala de la parlada de Basileja a l'è la "k" che in prinzipi de parola la resta "k" [{{IPA|kʰ}}] inscambi de müdass in "ch" [{{IPA|x}}] u [{{IPA|χ}}] cumpagn di parlad Volt Alemàn, paresempi vün de Basileja 'l dis Kind inscambi de Chind per dì Bagaj. El Bass Alemàn l'è parlaa anch in chel toch de tera de'l vegg [[Baden]], ch'al didincö 'l pertuca a'l [[Baden-Württenberg]], che'l se tröa a nord de'l [[Lagh de Custansa]] (Bodensee in Tudesch) e a süd de'l fiüm [[Oos]]. Anca la püpart de [[dialet Alsassian]] pertuchen al Bass Alemàn === Volt Alemàn (Hochalemannisch in Tudesch) === Asquas tücc i dialet Volt Aleman vegnen parlaa int la [[Sgüizzera]] e int 'l [[Liechtenstein]]. Anch i parlád de l'estrem südvest de'l Baden-Württenberg, de'l [[Voralberg]] in [[Austria]], e de'l [[Sundgau]] int l'[[Alsassia]] de'l süd pertuchen a'l Volt Alemàn. === Voltissem Alemàn (Höchstalemannisch in Tudesch) === I parlad de'l [[Vales]] inscí 'ma quij di paesít [[Walser]], de l'[[Oberland Bernes]], de la [[Sgüizzera Interiura]] (föra che'l [[Cantun de Lüzerna]]), e de'l [[Senseland]] (int 'l C[[anton de Fribürgh]]) pertuchen a'l Voltissem Alemàn. I caraterestegh prinzipaj de'l Voltissem Alemàn hin parol 'ma ''schnyyä, nüü(w)/nyyw, buu(w)e/büü(w)ä'' ch'inscambi in Volt Alemàn se parnunzien ''schneie/schnäie, neu, boue/baue'. I dialet de'l Valés e quij di Walser che se tröen int la [[Padania Alpina]] e int 'l [[Tesin]] hin ancamò püssee cunservativ dij olter. === El desvelüp istoregh del Sgüissertudesch === Finn a la prima guera mundiala la situaziun del Sgüissertudesch l'eva pü u manch cumpagna de quela de olter dialet tudesch: in de la vita de tücc i di la gent la parlava 'l tudesch standard semper püssee. Una roba un puu ünega di sgüisser l'eva a bun cünt che i nobilot, e i sciur di citaa püssee gross cuma Berna e Basileja, parlaven cun güst el franzes. Tant parol ciapaa del franzes se senten ancamò al didincö. Pö cunt i do guer mundiaj e ij agn intra i do guer, el Sgüissertudesch l’è vegnüü bun in del trà 'na riga intra la Sgüissera e la Germania. Al didincö cunt el cress di mass media e cunt la gent che la fa sanmartin pütost despess in paragun al secul passaa, i dialet, süratüt in di center ürban, vegnen inflüensaa semper püssee de la lengua tudesca standard (Hochdeutsch) e de l'ingles. Inscí ij "anglicism" infiltraa in de la lengua tudesca standard, al didincö, se senten anch in di parlad elvetegh, e alura inscambi de l'aleman "Äxgüsi" (pr: "èchscüsi") la gent, suratüt i giuen, l'ha tacaa sü a dì "sori" (ciapaa de l'ingles "sorry"), e pö "schoppe" (ciapaa de l'ingles "shop") u anca "iichauffe" (ciapaa del tudesch standard "einkaufen"), inscambi de "Komissione mache" u "poschte". L'inflüss del tudesch standard l'è minga dumà limitaa al vucabulari, ma bensí anch a la gramatega e perfinn a la parnunsia. == El dialet de Samignun == El dialet de [[Samignun]] in [[Engadina]], inscambi, 'l pertuca minga a la fameja di dialet Alemàn, ma bensí a'l [[Tirules]], ciuè a'l [[Bavares]]. tmwwompnjncsgdai92xzbneb1uvk03e 0 133267 1111327 1092740 2022-07-19T20:52:16Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''Peder Valpreda''', a l'anagrafa taliana '''Pietro Valpreda''', (nassüü a [[Milan]] el [[22 06|22 de Giügn]] [[1933]] e murüü semper a [[Milan]] el [[06 07|6 de Lüj]] [[2002]]) l'è staa un balerin e nuvelista anarchegh nassüü e chersüü int una fameja de uperari de [[Milan]]. == "El dudes de Dezember la strag l'è de Staa: 'l Valpreda l'ha faa negot!" == "El dudes de Dezember la strag l'è de Staa: 'l Valpreda l'ha faa negot!": chesschí 'l ciam de la difesa e di demucrategh milanes e pö talian e urupee. Manifestaziun pupular a sustegn de'l Peder Valpreda vegnen urganizzaa prim a Milan, pö in tüta l'[[Italia]], e infin in tüt' [[Europa|Üropa]]. === L'acüsa === S'ciupada la [[bumba]] (che l'ha faa 17 mort e 88 ferii) a la banca de la Aghercultüra de piazza Funtana 'l [[12 12|12 de Dezember]] del [[1969]], el Peder Valpreda l'è staa restaa di [[carabinee]] sensa nissüna pröa u indizzi, föra de la testimunianza falsa d'un taxista fascista [[Cornelio Rolandi]] che l'ha díi de 'vè vedüü 'l Valpreda in Piazza Funtana un quej mignüü inans che l'è s'ciupada la bumba. La testimunianza, pö resültada falsa, l'è stada cüntada sü de'l Peder Valpreda int una intravista a la Televisiun. Chi de suta l'istoria de l'acüsa cunt i parol uriginaj (in Milanes) del Peder Valpreda: # ''Int un stil "[[Sacco & Vanzetti]]", n'han faa pugiaa tücc lí in riga a un mür int un stanzin de la quistüra, e'l Taxista l'haa puntaa 'l did indes cuntra de mi e l'ha díi: "L'è lü!". El pulòt alura a l'ha svardaa un puu in del fà de ciamagh se l'eva ben segür, e'l Taxista l'ha díi anmò: "Si, sí, l'è lü!" E alura mi, a chel punt lí, huu faa un pass inans e gh'huu dumandaa, ma minga inscí de fagh pagüra nè, ma dumà inscí de vess propi ben segür: "Ma seet propi segür?? Te m'heet vardaa ben in facia???" Alura 'l pulòt la vardaa 'ncamò 'l Taxista e 'l taxista a'l gh'ha díi al pulòt "Eh, sí, l'è lü, l'è propi lü, perchè se l'è minga lü alura chinscí 'l gh'è no!" (quel che l'ha metüü la bumba)'' === I Giurnaj === Int i dí despö 'l s'ciòp de la bumba, 'l Peder Valpreda l'é staa sbatüü de chí e de lá in sü i pagin di giurnaj indua l'han ciamaa "El Moster de Piazza Funtana"; e un Reporter de la TV l'è riáa fin a esclamà: "Em truaa 'l moster che l'ha metüü la bumba!". Inscí l'è staa trii agn in gatabüja a specià 'l pruzess che in de'l menter l'eva staa menaa sgiò in Bass Italia inscí de "evidà interferens pulitegh". Gh'è vursüü 16 agn inscí de cunclüd che 'l Valpreda l'eva faa propi negot e 32 agn inscí de truà quij che l'even metüda de bun la bumba. Ben 32 agn despö 'l s'ciòp de la bumba l'è staa pruaa che quij che l'even metüda eren staa i fascista, e, che in tüta prubabilidaa i servizzi segret talian gh'even daa na man a urganisà tüsscoss. === El Pinel === Anch un olter anarchegh milanes ciamaa [[Pinin Pinell]] (Giuseppe Pinelli a l'anagrafa taliana), 'l fundadur del [[Punt de la Ghisulfa]], in quij dí lí l'eva staa menaa in la quistüra de [[Milan]]: menter che l'eva tegnüü ilegalment e senza nissüna resun u pröa int i ufizi de la quistüra de Milan, l'è crudaa giò de la fenestra e l'è murüü linscí. El cumissari l'ha cüntaa sü che'l Pinel 'l s'è "tolt la vita deparlü" parchè 'l saeva de vegh la culpa, de vess un moster, ma quij che cugnuseven 'l Pinel l'han semper mantegnüü che 'l Pinel l'è staa cupaa di pulizzaj. Una pröa, un quejcoss l'abia pruaa l'una u l'oltra teuría l'è mai stada truada. {{DEFAULTSORT:Valpreda, Peder}} [[Categoria:Nassud a Milan]] [[Categoria:Anarchich italian]] [[Categoria:Balerin italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1933]] [[Categoria:Mort in del 2002]] 1ghl29qbzjvklcj3qa6r1m36eo0skik 0 133278 1111295 1092716 2022-07-19T20:47:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:Milano - Piazza Fontana - Targa Giuseppe Pinelli Anarchici.jpg|thumb|right|200px|Vegia, uriginaria, [[Placa]] dedecada a'l Pinel]] [[Image:Milano - Piazza Fontana - Targa Giuseppe Pinelli Comune.jpg|thumb|180px|right|Nöa [[Placa]] metüda lí del Sindech Albertini]] El '''Pinin Pinel''', a l'anagrafa taliana Giuseppe Pinelli, (Nassüü a [[Milan]] 'l [[21]] de [[Utuber]] del [[1928]] e decedüü semper a Milan 'l [[15 12|15 de Dezember]] del [[1969]]) a l'è staa un feruvee e un [[anarchia|anarchegh]] milanes e vün di fundadur del [[Punt de la Ghisulfa]]. In di agn de la [[Resistenza]], già che l'eva 'ncamò dumà un fiö, l'ha faa la spöla in di Brigad [[Partisan]] Bruzzi Malatesta. == I prim Agn de Vida == El Pinel l'eva nassüü in d'una fameja de uperari a [[Porta Cicca|Porta Cica]], a Milan. De giuen l'eva faa de mestee un puu tüsscoss, fin quand che, in del 1954, l'ha truaa laur in de la feruvia. Anca se [[puaret]], l'ha semper truaa temp de legg liber e fass una cultüra pulitega<ref>http://libcom.org/history/pinelli-giuseppe-pino-1928-1969</ref>. Giamò in del 1944 el tö part a una assuciassiun anarchega reünida inturna al giurnal setemanal ciamaa ''Il Libertario'' In del 1955 la'ha tolt in miee la Licia Rognini, una tusa cugnussüda a un curs seral de [[Esperanto]]. Dürant i agn '60 l'ha segütaa a fà pulitega e in del 1965 l'ha daa 'na man a fà sü 'l circul anarchegh "Sacco e Vanzetti". In del '68, l'è staa pö vün di fundadur del Punt de la Ghisulfa. == La Mort == [[Image:Giuseppe-Pinelli.jpg|thumb|right|El Pinel in gir per la via]] A l'era pü u manch la mezzanocc del Lündesdi, 'l quindes de Dezember del 1969, in del palass de la questüra de Milan in Via Fatebenefratelli, quand che 'l Pinel l'è crudaa sgiò de la fenestra del quart pian: in del crudà sgiò l'ha sbatüü una völta in sül curnisun e do völt in sül mür de la questüra fin che l'ha faa un tunf in sül söl de la curt del palass de la questüra. El prim a sentì 'l tunf e a truà 'l Pinel spetasciaa al söl, l'è staa vün di tanc crunista dree a trà la la gamba in di ufisi de la pulissia in quij di li, ciuè in di dì 'pena dopu del s'ciop de la [[bumba]] in piassa Funtana: el se ciamava Aldo Palumbo, crunista de l'Unita, e l'è staa lü a ciamà l'ambülansa. Ij infermee riven asquas sübet ma per el Pinel el gh'è propi negot de fà: el tran si in vita ancamò cunt un tüb per l'aira, ma l'è dumà un vegetal, sensa un quaj respuns cerebrategh, e insci i dutur 'l lassen murì La matina despö de la sua mort, vegnen föra i giurnaj che disen che 'l Pinel el s'è "süicidaa". La sua mort l'è stada sübet cuntestada de la gent, suratüt di antifascista Milanes, che s'hin dumandaa cuma l'è che lè vün el fa cünt de sbàtes giò de la fenestra sensa che nissün, in d'una cambara impinida de pulòt, el ferma. Pö, 'l fat che, in del burlà sgiò, 'l vaga a sbat in sül curnisun el fa 'gnì di gran dübi in sü la storia cüntada sü del [[Luigi Calabresi|Cumisari Luigi Calabresi]] e di so agent: vün che 'l sbat in sül curnisun l'è vün che l'è staa sbatüü sgiò quand che l'era giamò sensa sens: vün che 'l solta sgiò deperlü 'l va minga a sbat in sü la curnis del mür perchè in del soltà sgiò vün el se da un puu de slansc<ref>http://www.uonna.it/caduta.htm</ref>. == Referiment == <references /> {{DEFAULTSORT:Pinelli, Pinin}} [[Categoria:Nassud a Milan]] f7u624hyju58f5mprjb4lmi4iapw8lt 0 133864 1111293 943585 2022-07-19T20:47:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Taxobox | name = '''Mus musculus''' ''[[Carl von Linné|L.]]'' | image = House_mouse.jpg | image_caption = Un Murigiö | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | ordo = [[Rodentia]] | familia = [[Muridae]] | subfamilia = [[Murinae]] | genus = [[Mus (género)|Mus]] | subgenus = ''[[Mus (Mus)]]'' | species = '''''M. musculus''''' | binomial = ''Mus (Mus) musculus'' | binomial_authority = [[Carl von Linné|L.]], [[1758]] }} El '''Mus musculus''' (in [[Lombard Ocidental|Insübregh]]: ''Murigiö (de cà)'', ''Ratìn'' o ''Murgiö''; in [[Bergamàsch]]: ''Rat''; in [[Bresà|Bressan]]: ''Sorèc''; in [[Dialécc dela Al Camonega|Camün]] ''sorés'' o ''horèc''), l'è un animal ruditur ben piscinin che'l pertuca a la fameja di [[murinae]], la qual, a sua völta, la pertuca a la fameja di [[muridae]] (rat). I murigiö gh'è in asquas tücc i [[paes]] de'l [[mund]]. I murigiö vegnen druaa int i [[laburatori]] in del fà [[esperiment]]. == Parensa di Murigiö == El murigiö, de'l crapin fin a'l dedree, a l'è lungh de set a vündes [[ghel|ghei]], e'l gh'ha na [[cua]] che l'è lunga de set a des ghei. El pesa de vint a vintcinch [[gram]]. Però i murigiö bianch druaa int i laburatori hin de solet ben püssee gross. I [[dent|dinc]] de sura de'l murigiö hinn un puu intajaa. El corp de sura l'è gris, gris-marun, però de suta a l'è d'un [[culur]] püssee ciar. La cua l'è ben squamada e la gh'ha anca un puu de [[pel|pej]]. Quand ch'i murigiö de cà hinn chersüü sü de'l tüt, la difarensa cunt i [[murigiö de campagna]] la vegn ciara e patent già che i murigiö de campagna gh'han un cuin che l'è ben püssee cürt de la cua de'l murigiö de cà adült. [[Archivi:Mouse eating.ogv|thumb|right|250px|thumbtime=5|Un murigiö che'l se pacia tüta na mezza [[löa]]]] [[File:Mus musculus front teeth.jpg|thumb|La taca in di dinc anteriur süperiur l'è un carater druaa in del determinà la speci]] == Möd de Viv == El Murigiö 'l va no a [[ibernassiun|drumì d'inverna]], però quand che l'è ben fregg giazzaa u 'l gh'ha poch de majà, a l'è bun de crudà in una ''trance'' e de restà inscí un bel puu de temp. I murigiö che viv in di sit indua gh'è tant de majà fan minga una scorta inscí granda. De solet i murigiö vegnen föra di sö pertüs de nocc, quand che i omen hinn in de'l lecc a drumì, però se senten ben segür u gh'han na bela fam, vegnen föra anca de dí. == Dürada de la sua Vida == Int i laburatori, i murigiö poden viv ánca püssee de düü-trii [[ann|agn]], però quij che viven deparlur poden minga speciass de viv inscí a lungh: gh'han desegür na vita ben püssee cürta. [[Archivi:Maus im Haus.JPG|thumb|300px|left|<center>''Mus musculus''.</center>]] == Nemis Natüraj == El nemis natüral nümer vün di murigiö a l'è 'l [[gat]]. Pö gh'è anca 'l [[martur]] (anca ciamaa fuin), e in di [[era|er]] la [[stria|stria bianca]] (che la cascia anch int i edifizzi). Delunsg di cà i murigiö vegnen casciaa anca di [[üsel|üsej rapazz]], di strii de tücc i tip, di martur, e fignanch di [[gulp|gulp russ]]. [[Categuria:Besti]] kzkteaxv3k3rmbcpjbr15pg27jqsu4y 0 136967 1111262 1061314 2022-07-19T20:41:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:tavo.jpg|thumb|280px|right|Al Tavo Burat (al second da manzína) ind una sumejanza del [[1975]], a un randevoo cun [[Pier Paolo Pasolini|Pasolini]] (al center).]] '''Tavo Burat''' (a l'anagraf [[Italia|taliana]] ''Gustavo Buratti Zanchi'', [[Stezà]] ([[Berghem]]), [[22_05|22 Magg]] [[1932]] - [[Biela]], [[18_12|18 Dicember]] [[2009]]<ref>[http://biellaprotestante.blogspot.com/2009/12/e-morto-tavo.html ''È morto Tavo Burat'']</ref><ref>[http://rifondazionebiella.it/altrobiellese/roberto/e-morto-tavo-burat-che-la-terra-ti-sia-lieve-gustavo ''È morto Tavo Burat. Che la terra ti sia lieve Gustavo''.]</ref>) l'è stat un [[giurnalista]], [[pueta]] e [[maester]] de [[scöla]] [[Piemont|piemuntes]], che l'ha militaa per la difesa di [[idioma|lenguv]] minuritari<ref>[http://www.gioventurapiemonteisa.net/?p=3589 ''A cosa “servono” le lingue locali? Parole profonde di Tavo Burat'']</ref> e di popul minaciaa. ==Al so laurà== Tavo Burat l'ha lauraa cume [[maester (scöla)|maester]] e [[püblicista]], ma l'è semper staa part de la militanza pulitega sia denter che föra dai [[partid]]. L'è staa segretari per l'[[Italia]] de l’assuciazion internazional per la difesa di lenguv e di cultür minaciaa (dal [[1964]]), e l'ha fat tant laurà per la rivendicazion di dirit linguistegh di popul d'Italia, suratüt per quel piemuntes e [[franco-pruvenzal]], anca travers la so culaburazion cun la ''Compagnìa dij Brandé'' per la difesa de la maderlengua [[Piemuntes|piemuntesa]]. == Pueta == El Tavo Burat a l'è staa un impurtant pueta in [[lengua piemuntesa]] e anca in [[Ucitan|lengua ucitana]]. In di agn l'aveva püblegaa di plachet che hinn staa miss insema in del [[2008]] ''[[Poesìe]]'' per la [[Cà 'd studi piemunteis]]. == La vita pulitega== *Dirigent regiunal del [[Psi]] ([[1975]]-[[1984]]) *Cunsilier cumünal de Biela ([[1956]]-[[1994]]) *Assessur de la Cumünità muntana ''Bassa Valle Cervo'' ([[1970]]-[[1993]]) *Rapresentant del grüp di ''Verdi'' int la cumission per la revision del ''Statuto della Regione Piemonte'' ([[1997]]-[[1998]]) *Cunsilier nazional de la ''Federazione dei Verdi'' ([[2000]]-[[2009]]). *Curdinadur del Center de stüdi ''dolciniani'' ([[1974]]-[[2009]]). *Fundadur del ''Consiglio federativo della Resistenza'' de Biella. *Diretur de l'"Alp" ([[1974]]-[[2009]]) === La difesa di minuranz linguistegh === Al Tavo Burat l'è stat vön di fundadur de: *''L'Escolo dòu Po'' (la [[scöla]] del [[Po]]) a [[Crissö]] ([[1961]]), per la lengua e la minoranza [[Provenza|pruvenzala]]. *La ''Cà dë Studi Piemontèis'' ([[Türin]], [[1969]]), per al stüdi de la lengua e leteradüra piemuntesa. == L'atività de giurnalista e ricercadur == L'ha culaburaa cun ''l’impegno'', la ''Cà de Studi Piemonteis'', la ''Rivista Biellese'', ''Riforma della scuola'', e ''L’Alpe'' ([[Grenoble]]). == I so över== ===In Italian=== * ''Diritto pubblico nel Cantone dei Grigioni'' (1957) * ''La situazione giuridica delle minoranze linguistiche in Italia'', in ''I diritti delle minoranze etnico-linguistiche'' (1974) * ''In difesa degli altri'', in U. Bernardi, ''Le mille culture, Comunità locali e partecipazione politica'' (1976) * ''Decolonizzare le Alpi'', in ''Prospettive dell’arco alpino'' (1981) * ''Carlo Antonio Gastaldi. Un operaio biellese brigante dei Borboni'' (1989) * ''Federalismo e autonomie. Comunità e bioregioni'' (1997) * ''Fra Dolcino e gli Apostolici tra eresia, rivolta e roghi'' (2000) * ''L'anarchia cristiana di Fra Dolcino e Margherita'' ([[2002]]) * ''Eretici dimenticati. Dal Medioevo alla modernità'' ([[2004]]) * ''Banditi e ribelli dimenticati. Storie di irriducibili al futuro che viene'' ([[2006]]) L'à pò scriìt tace artìcoi de [[stòria]] sura i problémi lenguìstech di minorànse. ===In Piemuntés=== * ''Finagi'' (Ca dë studi piemontèis, 1979) * ''Lassomse nen tajé la lenga'', (ALP, [[2005]]) * ''Poesìe'', (Ca dë studi piemontèis, [[2008]]) == Nòti == <references /> {{DEFAULTSORT:Burat, Tavo}} [[Categuria:Pueta piemuntes]] [[Categuria:Giornalista italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1932]] [[Categoria:Mort in del 2009]] k2ln6lvl16k6f0ber5drnx0q9b99lfw 0 137559 1111329 999234 2022-07-19T20:53:23Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}}{{sbozz}} {{f}} '''El princip piscinin''' (''Le Petit Prince'') l'è l'opera pussee cognussuda de l'[[Antoine de Saint-Exupéry]]. L'è staa pubblicaa in del [[1943]] e l'è on raccont [[Poesia|poetich]] che el parla del sens de la [[vita]], de l'[[amor]] e de l'[[amicizia]]. ''El princip piscinin'' l'è consideraa vun di raccont pussee famos del [[XX secul|XX secol]] e 'l gh'ha 'vuu on grandissem success de vendita, tant che hinn staa faa [[traduzion]] in pussee de 180 [[lengua|lengov]] different e l'è staa stampaa in pussee de 50 milion de còbi in tutt el [[mond]]. L'edizion in [[dialett milanes]] l'è staa curada del [[Lorenz Banfi]] in del [[2001]] per i edizion [[Wesak]]. [[Category:Romanz del 1943]] 8zxkx6cri0kv4hs07umeenu32o7xh1m 0 137771 1111264 1002382 2022-07-19T20:41:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:Ch3761864.jpg|250px|thumb|right| La Christiane Teenager]] La '''Christiane Felscherinow''', l'è 'na tusa [[Germania|tudesca]] che l'ha tacaa sü a "sbüsass" quand che la gh'eva dumà trides agn. La sua storia l'è 'gnüda famusa grazia 'l [[liber]] biugrafegh scriüü int'l [[1978]] di düü [[giurnalista]] tudesch [[Horst Rieck]] e [[Kai Hermann]] ciamaa "Chirstiane F. - Wir Kinder vom Bahnhof Zoo" (in [[Insübregh]]: "Christiane F - Nüm bagaj de la Bahnhof Zoo". "Bahnhof Zoo" l'è 'l nom de na fermada de la meterpuledana de [[Berlin]] indua bagaj e tusann "speciaven client"). === El Süzzess === El Liber, gnüü föra int 'l 1978 e scrit in furmat de ducümentari, l'ha faa rescöt un gran süzzess e l'han scüsaa de test de riferiment prufessur, pedagogegh, maester de [[scöra]], e.i.v. asca bagaj e tusann de tüt 'l mund. L'è staa vultaa in 17 lengh e l'ha vendüü a mijun in tüt 'l mund. N'han faa anca di Film. === El Punt de l'Istoria === [[Image:Berlin Zoo Station at night 2.JPG|250px|thumb|right| La Fermada de'l Bahnhof Zoo]] L'istoria de la Christiane F. la tuca de vesin la realtaa di drugaa de la fin di agn 70, prenzipi di agn '80: la realtaa di giuen che s'hin "sbüsaa", s'hin "faa d'[[eruina]]", e che despess han inscí incuntraa la fin de la sua vida. La Christiane, dunca, la gh'ha n'istoria un puu tipega de tücc i drugaa, ciuè l'è vöna di tant e tanc ch'han tacaa sü a drugass un baselin a la völta: a dudes agn la taca sü a trincà, pö la scumenza a fümà 'l [[hashish]], pö, vura che la gh'ha trides agn la taca sü cunt pastich, [[LSD]], e.i.v. fin che, un tuchelin a la völta, la ria a fass 'l so prim "büs". E inscí cunt 'l sbüsass tücc i dí e 'l vegh besogn de danee (la "roba" la custa bela cara), la finiss anca lee, cumpagna de tant olter tusann e tanc olter bagaj, a la famusa fermada de la metro de [[Berlin]] ciamada "Bahnhof Zoo" indua la taca sü a vendes. El liber 'l parla anca de la mama de la Christiane, che cumpagna de tanc vegg de bagaj che se sbüsen, la ghe met mis, u anca agn a brancà la situaziun de la sua tusa: mai e pö mai l'avaría vüü l'ideja che la sua fiöra, inscí giuena e inscí inucenta, la pudess vess una drugada, suratüt parchè 'l sit indua la taca sü a drugass la prima völta l'è vün di quij sit "sura tücc i sospet": un club de giuen de la [[Gesa Evangelega]] (ciamaa "Haus der Mitte" - La cà de mezz). Ma la vera vita de la piscinna Christiane un puu a la völta la solta föra e inscí, un puu deperlee, un puu cunt 'l so murus, e un puu cunt la sua mama la pröa püvölt a desmet de sbüsass, e püvölt la fa un büs in de l'agua. === L'Istoria narrada int'l Liber === [[Image:ChristianeF.jpg|250px|thumb|right|El Liber]] A ses agn la Christiane, sua surela e i so vegg fan san martin: lassen ‘l so paesin in de la Sassonia e van a viv a Berlin in del quartee Kreuzberg, un quartee de la burghesia berlines de mezz. I so vegg, a Berlin, vureven dervì una agenzia matrimuniala. Ma de li a poch l’ideja de l’agenzia la va a muntun e a la fameja ghe calen i danee, e alura gh’han de fà ‘ncamò san martin e ‘ndà a viv int un casermun int un quartee pupular ciamaa Gropiusstadt. A’l so papaa la vita grama la ghe pias no, e alura ‘l taca sü a trincà e a volzà i man cuntra la mijee e i tusann. Quand che la mama ghe la fà pü a scüsà de punching ball, la fa sü arm e bagaj e la fà san martin ‘ncamò n’oltra völta: insema ai do tusann la va a viv cunt ‘l so növ murus. Però i do tusann hinn semper lí a tacà briga cunt ‘l murus de la mama e la surela de la Christiane la va a viv ‘ncamò cunt ‘l so papaa. Quand che la Christiane la taca sü cunt la scöra de mezz, la resta inbesüida d’una cumpagna de class ciamada Kessi, vöna di quij tusann pien de boria e cunt ‘l fà de sciureta: la Kessi la gh’ha perfin giamò ‘l murus... La Christiane e la Kessi devegnen amis e insema van asquas tücc i dí a bütà la gamba int un center de giuen de la Gesa Evangelega ciamaa „Haus der Mitte“ („La cà de mezz“): linscí la cugnuss di amis de la Kessi e la füma per la prima völta Hascisc. De chell punt chi la Christiane la tö na brüta via e cunt i so növ amis la passa i giurnad a trincà, füma Hascisc, e pö la taca sü anch a tö LSD e pastich cuma l’Ephedrin, ‘l Valiu, u ‘l Mandrax. A chel punt chi la nosta Christiane la scumenza a ‘ndà pü ben a scöra e la finis cunt ‘l bügerà la sua mama: peresempi a la mama ghe dis inscí che la va a durmì de n’amisa, ma in realtaa la passaa la nocc in balera cunt la Kessi e i so amis. L’è int una balera süper muderna ciamada “Sound” che la fà di növ amis e la se ciapa una gran cota d’un fiö ciamaa Detlef. Semper in chela balera chi gh’è in gir l’eruina, e un bel dí ‘l Detlef, che ‘dess ghe fà ‘l fir a la Christiane, ‘l pröa l’eruina. De li a poch anca la Christiane, a un cunzert de’l David Bowie, la pröa anca lee a snifà l’eruina. A chel punt chí la Christiane l’eva dumà trides agn e la taca sü a snifà “ero” tücc i dí e inscí de truà i svansegh de crumpala la fa la culeta, la grata bursit e.i.v. Quand che la gh’ha quatordes agn la Christiane la se sbüsa la prima völta e de chel dí lí la se sbüsa tücc i dí finché un bel dí la ciapa l’Epatit. Despö vess stada in uspedaa un bel puu de temp, la ved ancamò ‘l Detlef che’l ghe cünta sü che ‘dess lü ‘l va a la fermada de’l Bahnhof Zoo a bat ‘l marciapè. Già che lee la gh’ha vöja de vedè ‘l so murus, la va a trual tücc i dí a’l Bahnhof Zoo e pö un bel dí, in la cà d’un amis che’l se sbüsa anca lü, la Christiane e ’l Detlef fan l’amur per la prima völta. Int’l dezember 1976 la Christiane la scumenza a sentiss minga ben e ’l Detlef ’l capiss la sua murusa l’è in astinenza. De chel punt chí i düü bagaj passen tüt ‘l so temp a sercà de fa sü danee, parchè se vün di düü ‘l fa no cünt de truà i sghej de quistà l’ero ‘l va sübet in astinenza e ‘l sta maa de brüt. Una sira, la Christiane la se fà ciciarà sü de vün, e la solta sü in la sua ütomobil indua ‘l ghe fà un “laur de man” e inscí la ciapa un bel pu de danee. La Christiane però ghe dis a’l Detlef de preucüpas no che lee int’l lecc cunt i client gh’andarà mai. De chela sira lí la va anca lee a bat e la se tröa anca di “abitüee”. Un bel dí a la fermada de ‘l Bahnhof Zoo la sbat in de do tusann ch’eva cugnussüü a’l Sound un puu de temp indree: la Babsi e la Stella (se sbüsen e baten anca lur). Inscí I tre tusann fan sü una clach bela strecia anca se hinn minga propi amis parchè in fin de la fera hinn semper dree a sercà danee de quistà la “roba”. Un dí la Christiane l’è dree a sbüsass in la sua cà quand che la mama la desquata cunt la siringa in man. Alura la mama la fa inscí che la Christiane ‘l so murus Detlef la muchen cunt l’eruina e i sara sü in la sua cà. Na völta che i düü giuen fan cünt de resist l’astinenza e se liberen de l’eruina, inscí , tant per fà, van a’l Bahnhof Zoo a truà i so vegg amis, e lí se resisten no a la brüsa de sbüsass anmò. In del gir di drugaa ghe van pü, però l’ero la ciapen l’istess tücc i dí e de li a poch hin tücc e düü ‘ncamò assüefaa e gh’han de andà a bat ancamò. E pö la scumenza ancamò a bügerà la sua mama inscí che lee la capiss no che la sua tusa l’ha tacaa sü anmò a sbüsass. Però pö la Christiane la vegn catada di pulot e inscí la sua mama la vegn a saè che la sua fiöra la se sbüsa ‘ncamò: alura la mama la mena via de Berlin e la Christiane la va a viv cunt la sua meda e linscí la se libera de la droga. Però pö quand che la vegn anmò indree a berlin, la vegn a saè che un olter amis l’è murüü de “Overdose” e l’è inscí desperada che la se fà sübet na pera. De li a poch 'l papaa de la Christiane 'l capiss che la sua tusa la va cunt un client asquas tücc i dí e alura la sara sü in de la cà, ma 'l so client 'l ghe dà la "roba" l'istess (de la fenestra). Pö la Christiane la cunveng 'l so papaa ad andà a tö la sua amisa Stella in galera inscí che pö i do tusann vaghen insema in terapija. Però pö inscambi de scumenzà la terapija i do van insema 'ncamò a bat finché la Christiane la sta inscí maa che la va in terapija deperlee. Ma de li a poch la scapa via anmò e la pröa a töjess la vita cunt una "Overdose". Però l'Overdose la fa no föra e alura la va a viv cunt 'l so murus Detlef in la cà d'un client de'l Detlef. In de'l menter la pröa anca a vend la "roba" ma la vegn catada di pulot. A chel punt chi la sua mama la ciapa sü e la mena via de Berlin, e la Christiane la va a viv ancamò n'oltra völta cunt la sua meda in Sassonia. Chichinscí la Christiane la se tröa minga ben, però pö la ress l'istess a finì la scöra e la cugnuss anca di növ amis. === La Fin === [[Image:ChristianeF-Heute.jpg|250px|thumb|right|La Christiane a'l didincö - Foto scatada un par de mis indree]] La fin de'l liber l'è una fin "overta", 'ma se dis, che la varda in de'l devegnì: un devegnì impienii de dübi ma anca de ideaj, speranz, e insogn. == Ligam in sü la Red == * [http://www.berlinonline.de/berliner-zeitung/archiv/.bin/dump.fcgi/2005/0812/berlin/0022/index.html Berliner Zeitung: I Bagaj de'l Bahnhof Zoo hinn vegnüü grand] * [http://www.stern.de/tv/sterntv/wir-kinder-vom-bahnhof-zoo-wie-geht-es-christiane-f-heute-609926.html stern.de – Cuma la sta la Christiane F. incö?] [[Categuria:Scrittor todesch]] [[Category:Literadüra tudesca]] 2h63fmj3k0ul4l5gqi6bf3g23ptje68 1111366 1111264 2022-07-19T21:03:50Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:Ch3761864.jpg|250px|thumb|right| La Christiane Teenager]] La '''Christiane Felscherinow''', l'è 'na tusa [[Germania|tudesca]] che l'ha tacaa sü a "sbüsass" quand che la gh'eva dumà trides agn. La sua storia l'è 'gnüda famusa grazia 'l [[liber]] biugrafegh scriüü int'l [[1978]] di düü [[giurnalista]] tudesch [[Horst Rieck]] e [[Kai Hermann]] ciamaa "Chirstiane F. - Wir Kinder vom Bahnhof Zoo" (in [[Insübregh]]: "Christiane F - Nüm bagaj de la Bahnhof Zoo". "Bahnhof Zoo" l'è 'l nom de na fermada de la meterpuledana de [[Berlin]] indua bagaj e tusann "speciaven client"). === El Süzzess === El Liber, gnüü föra int 'l 1978 e scrit in furmat de ducümentari, l'ha faa rescöt un gran süzzess e l'han scüsaa de test de riferiment prufessur, pedagogegh, maester de [[scöra]], e.i.v. asca bagaj e tusann de tüt 'l mund. L'è staa vultaa in 17 lengh e l'ha vendüü a mijun in tüt 'l mund. N'han faa anca di Film. === El Punt de l'Istoria === [[Image:Berlin Zoo Station at night 2.JPG|250px|thumb|right| La Fermada de'l Bahnhof Zoo]] L'istoria de la Christiane F. la tuca de vesin la realtaa di drugaa de la fin di agn 70, prenzipi di agn '80: la realtaa di giuen che s'hin "sbüsaa", s'hin "faa d'[[eruina]]", e che despess han inscí incuntraa la fin de la sua vita. La Christiane, dunca, la gh'ha n'istoria un puu tipega de tücc i drugaa, ciuè l'è vöna di tant e tanc ch'han tacaa sü a drugass un baselin a la völta: a dudes agn la taca sü a trincà, pö la scumenza a fümà 'l [[hashish]], pö, vura che la gh'ha trides agn la taca sü cunt pastich, [[LSD]], e.i.v. fin che, un tuchelin a la völta, la ria a fass 'l so prim "büs". E inscí cunt 'l sbüsass tücc i dí e 'l vegh besogn de danee (la "roba" la custa bela cara), la finiss anca lee, cumpagna de tant olter tusann e tanc olter bagaj, a la famusa fermada de la metro de [[Berlin]] ciamada "Bahnhof Zoo" indua la taca sü a vendes. El liber 'l parla anca de la mama de la Christiane, che cumpagna de tanc vegg de bagaj che se sbüsen, la ghe met mis, u anca agn a brancà la situaziun de la sua tusa: mai e pö mai l'avaría vüü l'ideja che la sua fiöra, inscí giuena e inscí inucenta, la pudess vess una drugada, suratüt parchè 'l sit indua la taca sü a drugass la prima völta l'è vün di quij sit "sura tücc i sospet": un club de giuen de la [[Gesa Evangelega]] (ciamaa "Haus der Mitte" - La cà de mezz). Ma la vera vita de la piscinna Christiane un puu a la völta la solta föra e inscí, un puu deperlee, un puu cunt 'l so murus, e un puu cunt la sua mama la pröa püvölt a desmet de sbüsass, e püvölt la fa un büs in de l'agua. === L'Istoria narrada int'l Liber === [[Image:ChristianeF.jpg|250px|thumb|right|El Liber]] A ses agn la Christiane, sua surela e i so vegg fan san martin: lassen ‘l so paesin in de la Sassonia e van a viv a Berlin in del quartee Kreuzberg, un quartee de la burghesia berlines de mezz. I so vegg, a Berlin, vureven dervì una agenzia matrimuniala. Ma de li a poch l’ideja de l’agenzia la va a muntun e a la fameja ghe calen i danee, e alura gh’han de fà ‘ncamò san martin e ‘ndà a viv int un casermun int un quartee pupular ciamaa Gropiusstadt. A’l so papaa la vita grama la ghe pias no, e alura ‘l taca sü a trincà e a volzà i man cuntra la mijee e i tusann. Quand che la mama ghe la fà pü a scüsà de punching ball, la fa sü arm e bagaj e la fà san martin ‘ncamò n’oltra völta: insema ai do tusann la va a viv cunt ‘l so növ murus. Però i do tusann hinn semper lí a tacà briga cunt ‘l murus de la mama e la surela de la Christiane la va a viv ‘ncamò cunt ‘l so papaa. Quand che la Christiane la taca sü cunt la scöra de mezz, la resta inbesüida d’una cumpagna de class ciamada Kessi, vöna di quij tusann pien de boria e cunt ‘l fà de sciureta: la Kessi la gh’ha perfin giamò ‘l murus... La Christiane e la Kessi devegnen amis e insema van asquas tücc i dí a bütà la gamba int un center de giuen de la Gesa Evangelega ciamaa „Haus der Mitte“ („La cà de mezz“): linscí la cugnuss di amis de la Kessi e la füma per la prima völta Hascisc. De chell punt chi la Christiane la tö na brüta via e cunt i so növ amis la passa i giurnad a trincà, füma Hascisc, e pö la taca sü anch a tö LSD e pastich cuma l’Ephedrin, ‘l Valiu, u ‘l Mandrax. A chel punt chi la nosta Christiane la scumenza a ‘ndà pü ben a scöra e la finis cunt ‘l bügerà la sua mama: peresempi a la mama ghe dis inscí che la va a durmì de n’amisa, ma in realtaa la passaa la nocc in balera cunt la Kessi e i so amis. L’è int una balera süper muderna ciamada “Sound” che la fà di növ amis e la se ciapa una gran cota d’un fiö ciamaa Detlef. Semper in chela balera chi gh’è in gir l’eruina, e un bel dí ‘l Detlef, che ‘dess ghe fà ‘l fir a la Christiane, ‘l pröa l’eruina. De li a poch anca la Christiane, a un cunzert de’l David Bowie, la pröa anca lee a snifà l’eruina. A chel punt chí la Christiane l’eva dumà trides agn e la taca sü a snifà “ero” tücc i dí e inscí de truà i svansegh de crumpala la fa la culeta, la grata bursit e.i.v. Quand che la gh’ha quatordes agn la Christiane la se sbüsa la prima völta e de chel dí lí la se sbüsa tücc i dí finché un bel dí la ciapa l’Epatit. Despö vess stada in uspedaa un bel puu de temp, la ved ancamò ‘l Detlef che’l ghe cünta sü che ‘dess lü ‘l va a la fermada de’l Bahnhof Zoo a bat ‘l marciapè. Già che lee la gh’ha vöja de vedè ‘l so murus, la va a trual tücc i dí a’l Bahnhof Zoo e pö un bel dí, in la cà d’un amis che’l se sbüsa anca lü, la Christiane e ’l Detlef fan l’amur per la prima völta. Int’l dezember 1976 la Christiane la scumenza a sentiss minga ben e ’l Detlef ’l capiss la sua murusa l’è in astinenza. De chel punt chí i düü bagaj passen tüt ‘l so temp a sercà de fa sü danee, parchè se vün di düü ‘l fa no cünt de truà i sghej de quistà l’ero ‘l va sübet in astinenza e ‘l sta maa de brüt. Una sira, la Christiane la se fà ciciarà sü de vün, e la solta sü in la sua ütomobil indua ‘l ghe fà un “laur de man” e inscí la ciapa un bel pu de danee. La Christiane però ghe dis a’l Detlef de preucüpas no che lee int’l lecc cunt i client gh’andarà mai. De chela sira lí la va anca lee a bat e la se tröa anca di “abitüee”. Un bel dí a la fermada de ‘l Bahnhof Zoo la sbat in de do tusann ch’eva cugnussüü a’l Sound un puu de temp indree: la Babsi e la Stella (se sbüsen e baten anca lur). Inscí I tre tusann fan sü una clach bela strecia anca se hinn minga propi amis parchè in fin de la fera hinn semper dree a sercà danee de quistà la “roba”. Un dí la Christiane l’è dree a sbüsass in la sua cà quand che la mama la desquata cunt la siringa in man. Alura la mama la fa inscí che la Christiane ‘l so murus Detlef la muchen cunt l’eruina e i sara sü in la sua cà. Na völta che i düü giuen fan cünt de resist l’astinenza e se liberen de l’eruina, inscí , tant per fà, van a’l Bahnhof Zoo a truà i so vegg amis, e lí se resisten no a la brüsa de sbüsass anmò. In del gir di drugaa ghe van pü, però l’ero la ciapen l’istess tücc i dí e de li a poch hin tücc e düü ‘ncamò assüefaa e gh’han de andà a bat ancamò. E pö la scumenza ancamò a bügerà la sua mama inscí che lee la capiss no che la sua tusa l’ha tacaa sü anmò a sbüsass. Però pö la Christiane la vegn catada di pulot e inscí la sua mama la vegn a saè che la sua fiöra la se sbüsa ‘ncamò: alura la mama la mena via de Berlin e la Christiane la va a viv cunt la sua meda e linscí la se libera de la droga. Però pö quand che la vegn anmò indree a berlin, la vegn a saè che un olter amis l’è murüü de “Overdose” e l’è inscí desperada che la se fà sübet na pera. De li a poch 'l papaa de la Christiane 'l capiss che la sua tusa la va cunt un client asquas tücc i dí e alura la sara sü in de la cà, ma 'l so client 'l ghe dà la "roba" l'istess (de la fenestra). Pö la Christiane la cunveng 'l so papaa ad andà a tö la sua amisa Stella in galera inscí che pö i do tusann vaghen insema in terapija. Però pö inscambi de scumenzà la terapija i do van insema 'ncamò a bat finché la Christiane la sta inscí maa che la va in terapija deperlee. Ma de li a poch la scapa via anmò e la pröa a töjess la vita cunt una "Overdose". Però l'Overdose la fa no föra e alura la va a viv cunt 'l so murus Detlef in la cà d'un client de'l Detlef. In de'l menter la pröa anca a vend la "roba" ma la vegn catada di pulot. A chel punt chi la sua mama la ciapa sü e la mena via de Berlin, e la Christiane la va a viv ancamò n'oltra völta cunt la sua meda in Sassonia. Chichinscí la Christiane la se tröa minga ben, però pö la ress l'istess a finì la scöra e la cugnuss anca di növ amis. === La Fin === [[Image:ChristianeF-Heute.jpg|250px|thumb|right|La Christiane a'l didincö - Foto scatada un par de mis indree]] La fin de'l liber l'è una fin "overta", 'ma se dis, che la varda in de'l devegnì: un devegnì impienii de dübi ma anca de ideaj, speranz, e insogn. == Ligam in sü la Red == * [http://www.berlinonline.de/berliner-zeitung/archiv/.bin/dump.fcgi/2005/0812/berlin/0022/index.html Berliner Zeitung: I Bagaj de'l Bahnhof Zoo hinn vegnüü grand] * [http://www.stern.de/tv/sterntv/wir-kinder-vom-bahnhof-zoo-wie-geht-es-christiane-f-heute-609926.html stern.de – Cuma la sta la Christiane F. incö?] [[Categuria:Scrittor todesch]] [[Category:Literadüra tudesca]] b0vdo3xkhelawauw4yj4v0uto6wjqcx 0 141325 1111391 1101490 2022-07-20T11:27:16Z CommonsDelinker 174 Replacing Cantello.jpg with [[File:Cantello_-_chiesa_dei_Santi_Pietro_e_Paolo_-_campanile.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)). wikitext text/x-wiki <br><!-- '''Cantell''' --><br>{{MILCLASS}} {{geocuurdinade|45_49_00_N_8_53_00_E|45° 49' N 8° 53' E}} {{Livell aministrativ |siglaStat = ITA |numerLivell = 3 |nom = Cantello |Livell2 = [[Provincia de Vares]] |Livell1 = [[Lombardia]] |linkStema = |linkBandera = |pajinaStema = |pajinaBandera = |linkSœmeanza = {{#if:Cantello - chiesa dei Santi Pietro e Paolo - campanile.jpg|File:Cantello - chiesa dei Santi Pietro e Paolo - campanile.jpg|}} }} '''Cantell''' (nom ufizial in italian: ''Cantello'') l'è on comun de la [[Provincia de Vares]] che 'l cunta {{Pop_LOCC_IT|012030}}, cont ona [[süperfis]] de 9 km² e 'na [[densità de popolasiù|densità]] de {{formatnum:{{#expr:{{Dati pop IT|012030}}/9 round 0}}}} ab./km²..<br> El paes el gh'ha dò frazion, [[Gaggioeu]] e [[Ligurno]], che hinn i comun del qual l'è nassuu el comun del dì d'incoeu ([[1876]]). El nòmm original del noeuv comun l'era ''Cazzon'' (in del sens de ''cassina granda''), mudaa per reson de decenza in del [[1895]]. La frazion de [[Velmee]] (eredità del vegg comun de Gaggioeu), che però l'è andada al comun de [[Arcisaa]] in del [[1976]]. Cantell la confina sia con la [[Provincia de Còmm]] (comun de [[Cagn]] e [[Roeudor]]) che, a travers del [[pass de Gaggioeu]], cont el [[Canton Tisin]] (comun de [[Stabi]]). == Evoluzion demografega == L'andament del numer di abitant del comun de Cantell l'è mostraa in la tabella chi de sotta {{Demografia/Cantello}} == Riferiment == <references/> {{Provincia de Vares}} [[Categuria:Cumün de la Pruvincia de Vares]] [[Category:Paes de la Val di Scires]] [[Category:Comun de la Piev de Arcisaa]] hxrxiqmbsm1aewnv93tcvr8mu6fefp2 0 141333 1111340 426230 2022-07-19T20:57:20Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida; +vita;) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giuàn== ===Capitel Quatordes=== 1 '''Che'l vost cör 'l gh'abia no pagüra! Credíi in del Signur e credíi in mi!''' 2 In del palazz del me Pader gh'è 'na mota de cà. Se l'eva minga inscí, avaría díi a violter: mi vuu a preparav la cà? 3 E quand che mi vuu a preparav la cà, a vegni pö 'ncamò 'ndree a töv, inscí che violter sarii semper insema a mi. 4 E la via al sit indua mi vuu, violter la cugnussii giamò, nè. <BR> 5 E alura 'l Tumàs 'l ghe fà: Signur, indua ti te veet, nüm 'l sem no: cuma l'è che fem a saè la via de andagh? 6 E alura 'l Crist 'l ghe dis al Tumàs: '''mi a sunt la via, e la veridaa e la vita; nissün 'l vegn al Pader föra che cunt mi.''' 7 Se violter cugnussii mi, alura cugnussii anca 'l Pader. E de 'dess inanz podi div che 'l me Pader violter l'íi cugnussüü de bun e l'íi anca vedüü. <BR> 8 E alura 'l Filíp 'l ghe dis: cia và, Signur, fàn cuntent e fàn vedè 'l Pader, per piasè. 9 E 'l Jesüss 'l ghe dis: mi sunt staa chinscí cunt violter tüt chel temp chi e ti te me cugnusset mingamò, Filíp? '''Quij che me veden mi, veden anca 'l Pader.''' Sa l'è che te seet dree a dì, alura, 'fàn vedè 'l Pader, per piasè'? 10 Te ghe credet no ti che mi sunt in del Pader e 'l Pader l'è in mi? Fiö, i Parol che mi sunt dree a div hinn minga i mee, ma quij del Pader che'l viv in mi e 'l fà 'l so laurà in mi. 11 Credíim: mi sunt in del Pader e'l Pader l'è in mi; e se ghe credíi no ai mee parol, almanch credíigh a'l me laurà.<BR> 12 In veridaa mi a ve disi: tücc quij che in mi ghe creden, saràn bun de fà anca lur quel che sunt dree a fà mi, e pövess che saràn bun de fà ancamò de mej; perchè mi sunt la Via al Signur. 13 E quel che violter me ciamareet de fà, mi'l faruu sí, inscí che la Gloria del Pader la se spegiarà in del Fiö. 14 Quel che violter ciamareet in del me Nom, mi 'l faruu, e'l faruu de bun. <BR> 15 Se violter me vurii ben, alura fee 'ma ve disi de fà. 16 Inscí che mi parlaruu cunt 'l Pader e Lü 'l ve daraa una cunsulaziun che la saraa insema a violter per semper: 17 el Spiret de la Veridaa che'l mund l'è minga bun de capì, perchè 'l mund 'l ved no. Violter, al cuntrari, 'l cugnussii chel Spiret chi perchè 'l saraa semper intra violter. <BR> 18 Mi ve lassi minga chi cumpagn de orfen, cara i mee bagaj: vardee ben che mi vegnaruu 'ncamò 'ndree intra violter. 19 Un puu de temp anmò e pö 'l mund 'l me vedaraa pü. Però violter sarii semper bun de vedèm, '''perchè mi vivaruu semper intra violter.''' 20 Tücc i dí sarii bun de vedè che mi sunt insema al Pader, e violter insema a mi, e mi insema a violter. 21 Quij che ghe dàn a trà a la mia Parola, hinn quij che me vören ben. E quij che ghe vören ben a mi, 'l me Pader ghe vuraraa ben anca Lü a lur, e mi ghe vuraruu ben a lur anca mi, e lur saràn semper bun de vedèm. <BR> 22 E alura 'l Giüda, ma minga l'Iscariota, nè, 'l ghe fà: cuma l'è che l'è che ti te se vöret fà vedè de nüm, ma minga del mund intregh? 23 E'l Jesüss 'l gh'ha respundüü: '''quij che me vören ben, ghe dan a trà a la mia parola; e 'l me Pader ghe vuraraa ben anca Lü e alura nüm andarèm de Lü a fà sü cà e vivarèm tücc insema cunt Lü in del so Palazz.''' 24 Quij che però me vören minga ben, ghe dan minga a trà a la mia Parola. E la Parola che violter íi sentüü, l'è minga la mia de Parola, ma la vegn drissa drissa de'l Pader che'l m'ha menaa chinscí intra de violter. <BR> 25 L'è chess chi che mi sunt dree a div fin del dí che sunt riaa chi intra de violter. 26 '''Ma el Spiret Sant che'l me Pader menaraa chinscí in del me nom, 'l ve regurdaraa tüt quel che mi v'huu cüntaa sü, cara i mee bagaj.''' <BR> 27''' Mi a ve duu la Pas, e la mia Pas la saraa semper intra violter. Quel che mi sunt dree a dav l'è minga roba de chel mund chi, a l'è ben olter. Che'l vost cör 'l gh'abia minga pagüra!''' 28 Violter ii ben sentüü quel che v'huu dii: mi, de chi a poch, andaruu sí via, però pö vegnaruu anmò 'ndree. Se violter me vurii ben, alura sarii cuntent che mi me'n vuu del me Pader, perchè 'l me Pader l'è 'ncamò püssee fort de mi. 29 E adess v'huu propi dii tüsscoss, inscí che pö, quand che 'l süced de bun, violter sarii bun de capì sa l'è che l'è dree a süced. <BR> 30 E 'dess parlaruu pü un gran che cunt violter perchè 'l Prinzep de chel mund chi l'è dree a 'gnì. Cuntra de mi lü 'l po fà nagot già che mi sunt ben püssee fort de lü; 31 però 'l mund 'l gh'ha de vedè che mi al me Pader ghe vöri ben e fuu inscí 'ma 'l m'ha dii Lü. Cià va, sü, volzeves in pee e vem fort. Andèm via de chí. 6kza6ysngg90669bxx0qgze5h7d3c6z 0 141501 1111292 916598 2022-07-19T20:47:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Vün=== 1 Chess chi l'è 'l Liber de l'Istoria del Jesüss Crist, bagaj del David, bagaj de l'Abram. 2 L'Abram l'ha daa vita a l'Isach. L'Isach l'ha daa vita al Giacob. El Giacob l'ha daa vita al Giüda e ai so fradej. 3 El Giüda l'ha daa vita al Peres e al Serach cunt la Tamara. El Peres l'ha daa vita al Hezrun, e 'l Hezrun al Ram. 4 El Ram l'haa daa vita a l'Aminadab e l'Aminadab al Nasciun. El Nasciun l'ha daa vita al Salmun. 5 El Salmun l'ha daa vita al Buass cunt la Rababa. El Buass l'ha daa vita a l'Ubéd cunt la Rüt. L'Ubéd l'ha daa vita a l'Iseja. 6 L'Iseja l'ha daa vita al Re David. 7 El David l'ha daa vita al Salum cunt la miee de l'Üreja. El Salum l'ha daa vita al Reabim, 'l Reabim a l'abeja e l'Abeja a l'Asa. 8 L'asa l'ha daa vita al Sgiusafaa, 'l Sgiusafaa al Juram, e'l Juram a l'Üseja. 9 L'Üseja l'ha daa vita al Judam. El Judam a l'Ahas, e l'Ahas al Hischeja. 10 El Hischeja l'ha daa vita al Manass. El Manass a l'Amun. L'Amun al Joseja. 11 El Joseja l'ha daa vidaa al Giujachin e ai so fradej al temp de la presunía in Babilonia. 12 Daspö la presunía in Babilonia 'l Giujachin l'ha daa vita al Sceltèl. El Sceltèl al Serübabèl. 13 El Serübabèl a l'Abijüd. L'Abijüd l'a daa vita a l'Elejachim. L'elejachim a l'Asur. 14 L'Asur al Saduch. El Saduch l'ha daa vita a l'Achim. L'Achim a l'Ejüd. 15 L'Ejüd a l'Elejasar. L'Elejasar l'ha daa vita al Matan. El Matan al Giacob. 16 E'l Giacob al Giüsep, l'om de la Maria, quela che l'ha daa lüs al Jesüss, ciamaa 'l Crist. 17 De l'Abram al David gh'è quatordes generaziun. Del David finn a la presunía babilunesa gh'è quatordes generaziun. E de la presunía babilunesa finn al Crist anmò quatordes. 18 La nassida del Crist l'è sücedüda inscí: quand che la Maria, la sua mama, la s'eva prumetüda al Giüsep, l'è sücedüü che anmò prima che lü l'eva tolta in miee lee la speciava giamò un bagaj del Spiret Sant. 19 El Giüsep, 'l so om, però l'ha minga vursüü tràla in piazza, ma l'ha dumà pensaa, de scundun, de lassàla. 20 Quand che'l Giüsep l'eva ncamò dree a dagh a ment al pensee de lassàla 'l gh'è parüü l'angiul del Signur in d'un insogn che'l gh'ha faa: ti, Giüsep, fiö de la gent del David, hagh minga pagüra de tö la Maria in miee; perchè quel che lee la gh'ha in de la panscia ghe l'ha daa l Spiret Sant medèm. 21 Inscí che pö lee la daraa lüs a un bagaj che ti te ciamareet Jesüss, '''e Lü, 'l Bagaj, 'l salvaraa 'l mund di so pecaa.''' 22 L'è tüsscoss a chela manera chi inscí che'l süceda quel che'l Signur l'eva dii al prufeta Jesaeja : 23 „Una Vergen la daraa lüs a un bagaj e chel bagaj chi lee 'l ciamaraa Imanüel“ chel vör dì "cunt el Signur". 24 Quand che'l Giüsep 'l s'è dessedaa, l'ha faa sübet quel che'l gh'ha dii l'angiul del Signur e l'ha tolt la Maria in miee. 25 E fin che lee l'ha daa lüs al so Bagaj, lü a la Maria 'l gh'è remagnüü delunsg e l'ha gnanca tucada cunt un did. Pö, na völta nassüü 'l Bagaj el gh'ha daa 'l nom Jesüss propi 'ma gh'eva dii l'angiul. ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] toz3q89bph1la7nwdfl6px7zs39lgkv 0 141502 1111280 916633 2022-07-19T20:45:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giuàn== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Vün=== 1 In Prenzipi gh'eva l'eterna Parola del Signur: el Crist. 2 Lü l'eva semper cunt el Signur e ingüal al Signur. 3 L'è staa faa tüsscoss insema a Lü. Senza de Lü l'è staa faa nagot. 4 De Lü vegn la vita e la sua vita l'è la Lüs de tücc i omen e tüt i donn. 5 Lü l'è la Lüs che la sberlüscia in del fusch, e 'l fusch cuntra chela Lüs chi 'l po propi fà nagot. 6 El Signur l'ha menaa un trumbetee: 'l Giuann Batísta. 7 El Giuann Batísta 'l gh'ha de spantegà la nöa che 'l Crist l'è la Lüs e l'è dree a 'gnì. 8 El Giuann medem l'eva minga la Lüs, nè. L'eva dumà quel che'l prepara la gent a la Lüs che l'è dree a 'gnì. 9 El Crist l'è la vera Lüs che la sberlüscia in del mund. 10 Però, anca se Lü l'eva vivüü intra la gent e 'l mund l'eva vedüü 'l so laurà, la gent l'ha minga capii chilè che Lü de buen l'eva. 11 Lü l'e 'gnüü in del mund, ma la gent l'ha minga vursüü. 12 Però a quij che l'hann vursüü e in Lü gh'hann credüü, el Crist 'l gh'ha daa 'l driss de vess bagaj del Signur. 13 E lur hinn minga devegnüü bagaj del Signur perchè pertucaven a quist u quel popul, e gnanca grazzia a estraziun u nassida. Chela nöa vita chi lur ghe l'ha daa 'l Signur medem. 14 '''El Bagaj del Signur l'è devegnüü om e l'ha vivüü chinscí intra nüm omen. Nüm medem em vedüü la sua Gloria divina, na Gloria che'l Signur 'l da dumà al so ünegh bagaj. El Crist ‚ n'ha faa vedè la Gloria e l'Amur del Signur.''' 15 Cunt una vus che vün la po minga sentì no 'l Giuann l'ha nünziaa 'l Crist. “L'è chess chi quell che mi v'huu nünziaa quand che v'huu di “'l 'gnaraa Vün che l'è ben püssee fort de mi. Già che Lü l'eva giamò chi inanz che mi sera nassüü". 16 '''Semper 'l n'haa daa 'l so Amur divin.''' 17 '''Cunt 'l Musè 'l Signur 'l n'ha daa i legg. Ma cunt 'l Crist 'l Signur 'l n'ha daa 'l so Amur redentur.''' 18 Nissün l'ha mai vedüü 'l Signur, però 'l so ünegh bagaj, che 'l cugnuss 'l so Pader cumpagn del dedree de la sua man, 'l n'ha faa capii de bun chilè che l'è 'l Signur. 19 Un dí i Giüdee püssee impurtant e fort de Gerüsalem hann menaa del Giuann di so omen a parlagh insema. E gh'hann dii, e gh'hann faa "Seet ti alura 'l Salvadur che 'l Signur 'l n'ha prumetüü?“ 20 Senza gnanca l'umbria d'un dübi 'l Giuann 'l gh'ha respundüü: "No, sunt minga 'l Crist mi! Sunt minga quel che sem tücc dree a specià!“ 21 E alura gh'ann dumandaa anmò: "Chilè che te seet ti, alura, pövess che te seet l'Elija?“ E anca chi 'l Giuann 'l gh'ha respundüü sübet de no. “Seet ti 'l prufeta numinaa del Mosè". "No!“ 'l respund anmò 'l Giuann. 22 Dinn alura chilè che seet. Sedenò sem 'gnüü chi de fà cusè nüjolter? E ghe disum cusè a quij che n'hann menaa chinscí de ti? 23 E lí 'l Giuann 'l gh'ha dii: “El prufeta Jesaija l'eva giamò dii: mi a sunt la vus che la ciama in del desert. Tree via i prej e i tarej di straa inscí che'l Signur 'l poda 'gnì chi senza fatiga.“ 24 Ij emissari di giüde püssee impurtant de Gerüsalem, che eren Farisee, alura gh'hann dumandaa al Giuann: 25 “Se ti te seet no 'l Crist, te seet no l'Elija, e te seet gnanca 'l prufeta numinaa del Musè, chilè che l'è che 'l t'ha daa 'l permiss de batezzà la gent a ti?" 26 ser. Aber mitten unter euch lebt schon der, auf den wir warten. Ihr kennt ihn nur noch nicht. E alura 'l Giuann 'l ghe fà: mi batezzi dumà cunt l'agua, cara la mia gent, ma intra violter 'l viv giamò quell che nüm tücc specium de na vida. L'è dumà che violter 'l cugnussii mingamò. Dumà quel. 27 Mi sunt dumà chi che speci che 'l crist 'l vegna de mi. Na völta che l'è gnüü de mi, 'l me laurá l'è bel e faa. Ma vardee ben che mi sunt gnanca dign de tragh via i scarp a Lü, nè, paragunaa a Lü mi a sunt propi nissün. 28 Chela ciciarada chi l'hann fada in sü l'oltra ria del fiüm Giurdan, in d'un sit ciamaa Betania indua 'l Giuann l'eva dree a batezzà la gent. 29 El dí daspö el Crist 'l ria al Giurdan. E alura 'l Giuann 'l se met a vusà: '''"Vardee gent, vardee chi l'agnö del Signur che 'l vegn a trà via i pecaa del mund".'''30 Chess chi l'è quell che mi v'huu nünziaa quand che v'huu dii: “El 'gnaraa vün che l'eva giamò chi inanz de mi e che l'è ben püssee important e fort de mi" 31 Anca mi a'l cugnusseva no prima. Ma già che la gent la gh'ha de vess preparada, mi sunt chi che batezzi cunt l'agua. 32 E pö 'l Giuann l'è ndaa inanz a dì: "Mi huu vedüü 'l Spiret del Signur crudaa giò in sü'l so cuu cumpagn d'un piviun“ 33 "Anca mi a'l cugnusseva no prima." 'l dis anmò 'l Giuann, “Però 'l Signur che'l m'haa dii inscí de batezzà la gent cunt l'agua, 'l m'haa anca dii quist: “Quand che ti te vedet 'l Spiret Sant che'l croda giò in sül cuu de vün, te seet che chel lí l'è quell che'l batezzaraa cunt 'l Spiret Sant." 34 E già che mi huu vedüü propi inscí, podi div, senza gnanch un dübi, che chess chi l'è 'l Bagaj del Signur. 35 El dí daspö 'l Giuann Batista e düü di so dissepuj eren anmò in de l'istess sit quand che'l Jesüss 'l vegn anmò lí. 36 Alura 'l Giuann l'haa puntaa 'l did in sü de Lü e l'ha dii: "Vardee, vardee chi l'Agnö del Signur“ 37 Quand chi düü dissepuj del Giuann hann sentüü inscí hann tacaa sü ad andagh adree al Jesüss. 38 Alura 'l Jesüss 'l se gira e 'l ghe fà: “Sa l'è che sii dree a sercà violter düü?" E lur gh'hann respundüü:: “Signur, indua l'è che te seet de cà ti?" 39 "Vegnii insema a mi e vedareet ben indua l'è che mi gh'huu la mia cà“ 'l gh'haa dii 'l Jesüss. L'eva i quater del pomezzdí quand che i düü hinn andaa cunt el Crist e insema a Lü gh'hinn remagnüü finn a la sira. 40 Vün di düü l'eva l'Andreja, el fradel del Simun Peder. 41 De lí a poch l'Andreja l'ha vedüü 'l so fradel Simun e'l gh'ha dii tüt cuntent: "Em truaa 'l Crist, 'l Redentur che'l Signur 'l n'ha semper prumetüü!“ 42 Pö l'Andreja l'ha purtaa 'l so fradel Simun del Jesüss, e quand che l'ha vedüü 'l Crist 'l gh'ha dii “Ti te seet 'l Simun, bagaj del Giuann (ma minga 'l Batista, nè). Ti te se ciamareet Chephas (che in Aramaich 'l vör dì sia Peder che Preja) " 43 Quand che'l dí daspö 'l Crist l'eva dree a 'ndà in Galileja, in sü la via, l'ha incuntraa 'l Filíp e'l gh'ha dii “Ue, ti, vegn cunt mi!" 44 El Fillíp, l'eva anca lü de Betsaida propi cuma l'Andreja e 'l Peder. 45 De li a poch 'l Filíp l'ha vedüü 'l Nadagnel e'l gh'ha cüntaa sü: “Ue, sculta chi, em finalment truaa quel che '‚l Musè e ij olter prufeta n'even nünziaa. El se ciama Jesüss e 'l vegn de Nazzarèt" 46 "Nazzarèt?“ ‚l fá 'l Nadagnel "Che de Nazzarèt 'l poda 'gni un quejcoss de bun mi a gh'huu i mee dübi!“ "E no, a l'è minga inscí“ 'l ghe respund 'l Filíp "Inanz de dì inscí te gh'heet de cugnussel de persona. Vegn un puu insema a mi, va“ 47 Quand che'l Crist l'ha vedüü 'gnì 'l Nadagnel l'ha dii: “Te'l vedet chel li suta chela pienta de figh lí? In lü'l gh'è nagot de sfruus!" 48 'l Nadagnel alura l'haa sentüü dì inscí e un puu strimii 'l gh'ha dumandaa: “Cuma l'è che l'è che ti me cugnusset?“ El Crist 'l ghe respund "Inanz che'l Filíp ‚l t'ha ciamaa chi mi t'eva giamò vedüü suta la pienta de figh“ 49 "Sciur“ 'l dis 'l Nadagnel "ti te seet propi 'l Bagaj del Signur!“ 50 E 'l Crist 'l ghe dis, e 'l ghe fà "Ti te penset inscí de mi dumà perchè mi t'huu dii che mi t'huu vedüü suta la pienta de figh? Ma ti te vedareet rob ben püssee fort, fiö!“ 51 "E adess ve disi a tücc: violter vedareet el ciel derviss e pö vedareet ij Anguij del Signur sguratà de chi e de lá intra 'l Signur e 'l so Bagaj!“ ===Navigaziun=== *[[Lüga Capitel Vintquater|← Indree a Lüga 24]] *[[Giuann Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[L'Evangel del Giuan|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Giuan]] msbpuu5nqv5m1dnbletqimn4tcpixpo 1111369 1111280 2022-07-19T21:04:23Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giuàn== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Vün=== 1 In Prenzipi gh'eva l'eterna Parola del Signur: el Crist. 2 Lü l'eva semper cunt el Signur e ingüal al Signur. 3 L'è staa faa tüsscoss insema a Lü. Senza de Lü l'è staa faa nagot. 4 De Lü vegn la vita e la sua vita l'è la Lüs de tücc i omen e tüt i donn. 5 Lü l'è la Lüs che la sberlüscia in del fusch, e 'l fusch cuntra chela Lüs chi 'l po propi fà nagot. 6 El Signur l'ha menaa un trumbetee: 'l Giuann Batísta. 7 El Giuann Batísta 'l gh'ha de spantegà la nöa che 'l Crist l'è la Lüs e l'è dree a 'gnì. 8 El Giuann medem l'eva minga la Lüs, nè. L'eva dumà quel che'l prepara la gent a la Lüs che l'è dree a 'gnì. 9 El Crist l'è la vera Lüs che la sberlüscia in del mund. 10 Però, anca se Lü l'eva vivüü intra la gent e 'l mund l'eva vedüü 'l so laurà, la gent l'ha minga capii chilè che Lü de buen l'eva. 11 Lü l'e 'gnüü in del mund, ma la gent l'ha minga vursüü. 12 Però a quij che l'hann vursüü e in Lü gh'hann credüü, el Crist 'l gh'ha daa 'l driss de vess bagaj del Signur. 13 E lur hinn minga devegnüü bagaj del Signur perchè pertucaven a quist u quel popul, e gnanca grazzia a estraziun u nassida. Chela nöa vita chi lur ghe l'ha daa 'l Signur medem. 14 '''El Bagaj del Signur l'è devegnüü om e l'ha vivüü chinscí intra nüm omen. Nüm medem em vedüü la sua Gloria divina, na Gloria che'l Signur 'l da dumà al so ünegh bagaj. El Crist ‚ n'ha faa vedè la Gloria e l'Amur del Signur.''' 15 Cunt una vus che vün la po minga sentì no 'l Giuann l'ha nünziaa 'l Crist. “L'è chess chi quell che mi v'huu nünziaa quand che v'huu di “'l 'gnaraa Vün che l'è ben püssee fort de mi. Già che Lü l'eva giamò chi inanz che mi sera nassüü". 16 '''Semper 'l n'haa daa 'l so Amur divin.''' 17 '''Cunt 'l Musè 'l Signur 'l n'ha daa i legg. Ma cunt 'l Crist 'l Signur 'l n'ha daa 'l so Amur redentur.''' 18 Nissün l'ha mai vedüü 'l Signur, però 'l so ünegh bagaj, che 'l cugnuss 'l so Pader cumpagn del dedree de la sua man, 'l n'ha faa capii de bun chilè che l'è 'l Signur. 19 Un dí i Giüdee püssee impurtant e fort de Gerüsalem hann menaa del Giuann di so omen a parlagh insema. E gh'hann dii, e gh'hann faa "Seet ti alura 'l Salvadur che 'l Signur 'l n'ha prumetüü?“ 20 Senza gnanca l'umbria d'un dübi 'l Giuann 'l gh'ha respundüü: "No, sunt minga 'l Crist mi! Sunt minga quel che sem tücc dree a specià!“ 21 E alura gh'ann dumandaa anmò: "Chilè che te seet ti, alura, pövess che te seet l'Elija?“ E anca chi 'l Giuann 'l gh'ha respundüü sübet de no. “Seet ti 'l prufeta numinaa del Mosè". "No!“ 'l respund anmò 'l Giuann. 22 Dinn alura chilè che seet. Sedenò sem 'gnüü chi de fà cusè nüjolter? E ghe disum cusè a quij che n'hann menaa chinscí de ti? 23 E lí 'l Giuann 'l gh'ha dii: “El prufeta Jesaija l'eva giamò dii: mi a sunt la vus che la ciama in del desert. Tree via i prej e i tarej di straa inscí che'l Signur 'l poda 'gnì chi senza fatiga.“ 24 Ij emissari di giüde püssee impurtant de Gerüsalem, che eren Farisee, alura gh'hann dumandaa al Giuann: 25 “Se ti te seet no 'l Crist, te seet no l'Elija, e te seet gnanca 'l prufeta numinaa del Musè, chilè che l'è che 'l t'ha daa 'l permiss de batezzà la gent a ti?" 26 ser. Aber mitten unter euch lebt schon der, auf den wir warten. Ihr kennt ihn nur noch nicht. E alura 'l Giuann 'l ghe fà: mi batezzi dumà cunt l'agua, cara la mia gent, ma intra violter 'l viv giamò quell che nüm tücc specium de na vita. L'è dumà che violter 'l cugnussii mingamò. Dumà quel. 27 Mi sunt dumà chi che speci che 'l crist 'l vegna de mi. Na völta che l'è gnüü de mi, 'l me laurá l'è bel e faa. Ma vardee ben che mi sunt gnanca dign de tragh via i scarp a Lü, nè, paragunaa a Lü mi a sunt propi nissün. 28 Chela ciciarada chi l'hann fada in sü l'oltra ria del fiüm Giurdan, in d'un sit ciamaa Betania indua 'l Giuann l'eva dree a batezzà la gent. 29 El dí daspö el Crist 'l ria al Giurdan. E alura 'l Giuann 'l se met a vusà: '''"Vardee gent, vardee chi l'agnö del Signur che 'l vegn a trà via i pecaa del mund".'''30 Chess chi l'è quell che mi v'huu nünziaa quand che v'huu dii: “El 'gnaraa vün che l'eva giamò chi inanz de mi e che l'è ben püssee important e fort de mi" 31 Anca mi a'l cugnusseva no prima. Ma già che la gent la gh'ha de vess preparada, mi sunt chi che batezzi cunt l'agua. 32 E pö 'l Giuann l'è ndaa inanz a dì: "Mi huu vedüü 'l Spiret del Signur crudaa giò in sü'l so cuu cumpagn d'un piviun“ 33 "Anca mi a'l cugnusseva no prima." 'l dis anmò 'l Giuann, “Però 'l Signur che'l m'haa dii inscí de batezzà la gent cunt l'agua, 'l m'haa anca dii quist: “Quand che ti te vedet 'l Spiret Sant che'l croda giò in sül cuu de vün, te seet che chel lí l'è quell che'l batezzaraa cunt 'l Spiret Sant." 34 E già che mi huu vedüü propi inscí, podi div, senza gnanch un dübi, che chess chi l'è 'l Bagaj del Signur. 35 El dí daspö 'l Giuann Batista e düü di so dissepuj eren anmò in de l'istess sit quand che'l Jesüss 'l vegn anmò lí. 36 Alura 'l Giuann l'haa puntaa 'l did in sü de Lü e l'ha dii: "Vardee, vardee chi l'Agnö del Signur“ 37 Quand chi düü dissepuj del Giuann hann sentüü inscí hann tacaa sü ad andagh adree al Jesüss. 38 Alura 'l Jesüss 'l se gira e 'l ghe fà: “Sa l'è che sii dree a sercà violter düü?" E lur gh'hann respundüü:: “Signur, indua l'è che te seet de cà ti?" 39 "Vegnii insema a mi e vedareet ben indua l'è che mi gh'huu la mia cà“ 'l gh'haa dii 'l Jesüss. L'eva i quater del pomezzdí quand che i düü hinn andaa cunt el Crist e insema a Lü gh'hinn remagnüü finn a la sira. 40 Vün di düü l'eva l'Andreja, el fradel del Simun Peder. 41 De lí a poch l'Andreja l'ha vedüü 'l so fradel Simun e'l gh'ha dii tüt cuntent: "Em truaa 'l Crist, 'l Redentur che'l Signur 'l n'ha semper prumetüü!“ 42 Pö l'Andreja l'ha purtaa 'l so fradel Simun del Jesüss, e quand che l'ha vedüü 'l Crist 'l gh'ha dii “Ti te seet 'l Simun, bagaj del Giuann (ma minga 'l Batista, nè). Ti te se ciamareet Chephas (che in Aramaich 'l vör dì sia Peder che Preja) " 43 Quand che'l dí daspö 'l Crist l'eva dree a 'ndà in Galileja, in sü la via, l'ha incuntraa 'l Filíp e'l gh'ha dii “Ue, ti, vegn cunt mi!" 44 El Fillíp, l'eva anca lü de Betsaida propi cuma l'Andreja e 'l Peder. 45 De li a poch 'l Filíp l'ha vedüü 'l Nadagnel e'l gh'ha cüntaa sü: “Ue, sculta chi, em finalment truaa quel che '‚l Musè e ij olter prufeta n'even nünziaa. El se ciama Jesüss e 'l vegn de Nazzarèt" 46 "Nazzarèt?“ ‚l fá 'l Nadagnel "Che de Nazzarèt 'l poda 'gni un quejcoss de bun mi a gh'huu i mee dübi!“ "E no, a l'è minga inscí“ 'l ghe respund 'l Filíp "Inanz de dì inscí te gh'heet de cugnussel de persona. Vegn un puu insema a mi, va“ 47 Quand che'l Crist l'ha vedüü 'gnì 'l Nadagnel l'ha dii: “Te'l vedet chel li suta chela pienta de figh lí? In lü'l gh'è nagot de sfruus!" 48 'l Nadagnel alura l'haa sentüü dì inscí e un puu strimii 'l gh'ha dumandaa: “Cuma l'è che l'è che ti me cugnusset?“ El Crist 'l ghe respund "Inanz che'l Filíp ‚l t'ha ciamaa chi mi t'eva giamò vedüü suta la pienta de figh“ 49 "Sciur“ 'l dis 'l Nadagnel "ti te seet propi 'l Bagaj del Signur!“ 50 E 'l Crist 'l ghe dis, e 'l ghe fà "Ti te penset inscí de mi dumà perchè mi t'huu dii che mi t'huu vedüü suta la pienta de figh? Ma ti te vedareet rob ben püssee fort, fiö!“ 51 "E adess ve disi a tücc: violter vedareet el ciel derviss e pö vedareet ij Anguij del Signur sguratà de chi e de lá intra 'l Signur e 'l so Bagaj!“ ===Navigaziun=== *[[Lüga Capitel Vintquater|← Indree a Lüga 24]] *[[Giuann Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[L'Evangel del Giuan|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Giuan]] ibsqjfvcpptn0apawx1ku5fe9rqhxbi 0 141503 1111343 916631 2022-07-19T20:57:50Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida; +vita;) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giuàn== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Quatordes=== 1 '''Che'l vost cör 'l gh'abia no pagüra! Credíi in del Signur e credíi in mi!''' 2 In del palazz del me Pader gh'è 'na mota de cà. Se l'eva minga inscí, avaría díi a violter: mi vuu a preparav la cà? 3 E quand che mi vuu a preparav la cà, a vegni pö 'ncamò 'ndree a töv, inscí che violter sarii semper insema a mi. 4 E la via al sit indua mi vuu, violter la cugnussii giamò, nè. 5 E alura 'l Tumàs 'l ghe fà: Signur, indua ti te veet, nüm 'l sem no: cuma l'è che fem a saè la via de andagh? 6 E alura 'l Crist 'l ghe dis al Tumàs: '''mi a sunt la via, e la veridaa e la vita; nissün 'l vegn al Pader föra che cunt mi.''' 7 Se violter cugnussii mi, alura cugnussii anca 'l Pader. E de 'dess inanz podi div che 'l me Pader violter l'íi cugnussüü de bun e l'íi anca vedüü. 8 E alura 'l Filíp 'l ghe dis: cia và, Signur, fàn cuntent e fàn vedè 'l Pader, per piasè. 9 E 'l Jesüss 'l ghe dis: mi sunt staa chinscí cunt violter tüt chel temp chi e ti te me cugnusset mingamò, Filíp? '''Quij che me veden mi, veden anca 'l Pader.''' Sa l'è che te seet dree a dì, alura, 'fàn vedè 'l Pader, per piasè'? 10 Te ghe credet no ti che mi sunt in del Pader e 'l Pader l'è in mi? Fiö, i Parol che mi sunt dree a div hinn minga i mee, ma quij del Pader che'l viv in mi e 'l fà 'l so laurà in mi. 11 Credíim: mi sunt in del Pader e'l Pader l'è in mi; e se ghe credíi no ai mee parol, almanch credíigh a'l me laurà. 12 In veridaa mi a ve disi: tücc quij che in mi ghe creden, saràn bun de fà anca lur quel che sunt dree a fà mi, e pövess che saràn bun de fà ancamò de mej; perchè mi sunt la Via al Signur. 13 E quel che violter me ciamareet de fà, mi'l faruu sí, inscí che la Gloria del Pader la se spegiarà in del Fiö. 14 Quel che violter ciamareet in del me Nom, mi 'l faruu, e'l faruu de bun. 15 Se violter me vurii ben, alura fee 'ma ve disi de fà. 16 Inscí che mi parlaruu cunt 'l Pader e Lü 'l ve daraa una cunsulaziun che la saraa insema a violter per semper: 17 el Spiret de la Veridaa che'l mund l'è minga bun de capì, perchè 'l mund 'l ved no. Violter, al cuntrari, 'l cugnussii chel Spiret chi perchè 'l saraa semper intra violter. 18 Mi ve lassi minga chi cumpagn de orfen, cara i mee bagaj: vardee ben che mi vegnaruu 'ncamò 'ndree intra violter. 19 Un puu de temp anmò e pö 'l mund 'l me vedaraa pü. Però violter sarii semper bun de vedèm, '''perchè mi vivaruu semper intra violter.''' 20 Tücc i dí sarii bun de vedè che mi sunt insema al Pader, e violter insema a mi, e mi insema a violter. 21 Quij che ghe dàn a trà a la mia Parola, hinn quij che me vören ben. E quij che ghe vören ben a mi, 'l me Pader ghe vuraraa ben anca Lü a lur, e mi ghe vuraruu ben a lur anca mi, e lur saràn semper bun de vedèm. 22 E alura 'l Giüda, ma minga l'Iscariota, nè, 'l ghe fà: cuma l'è che l'è che ti te se vöret fà vedè de nüm, ma minga del mund intregh? 23 E'l Jesüss 'l gh'ha respundüü: '''quij che me vören ben, ghe dan a trà a la mia parola; e 'l me Pader ghe vuraraa ben anca Lü e alura nüm andarèm de Lü a fà sü cà e vivarèm tücc insema cunt Lü in del so Palazz.''' 24 Quij che però me vören minga ben, ghe dan minga a trà a la mia Parola. E la Parola che violter íi sentüü, l'è minga la mia de Parola, ma la vegn drissa drissa de'l Pader che'l m'ha menaa chinscí intra de violter. 25 L'è chess chi che mi sunt dree a div fin del dí che sunt riaa chi intra de violter. 26 '''Ma el Spiret Sant che'l me Pader menaraa chinscí in del me nom, 'l ve regurdaraa tüt quel che mi v'huu cüntaa sü, cara i mee bagaj.''' 27''' Mi a ve duu la Pas, e la mia Pas la saraa semper intra violter. Quel che mi sunt dree a dav l'è minga roba de chel mund chi, a l'è ben olter. Che'l vost cör 'l gh'abia minga pagüra!''' 28 Violter ii ben sentüü quel che v'huu dii: mi, de chi a poch, andaruu sí via, però pö vegnaruu anmò 'ndree. Se violter me vurii ben, alura sarii cuntent che mi me'n vuu del me Pader, perchè 'l me Pader l'è 'ncamò püssee fort de mi. 29 E adess v'huu propi dii tüsscoss, inscí che pö, quand che 'l süced de bun, violter sarii bun de capì sa l'è che l'è dree a süced. 30 E 'dess parlaruu pü un gran che cunt violter perchè 'l Prinzep de chel mund chi l'è dree a 'gnì. Cuntra de mi lü 'l po fà nagot già che mi sunt ben püssee fort de lü; 31 però 'l mund 'l gh'ha de vedè che mi al me Pader ghe vöri ben e fuu inscí 'ma 'l m'ha dii Lü. Cià va, sü, volzeves in pee e vem fort. Andèm via de chí. ===Navigaziun=== *[[Giuann Capitel Trides|← Indree a Capitel Trides]] *[[Giuann Capitel Quindes|Inanz a Capitel Quindes →]] *[[L'Evangel del Giuan|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Giuan]] fnxxk7k37iehdy2nx5ao86sez99bcws 0 141609 1111288 1030174 2022-07-19T20:46:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==March== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Vün=== 1 Chess chi l'è prenzipi de l'istoria del Jesüss Crist, el Bagaj del Signur. 2 Inscí 'ma l'è scriüü in di parol del prufeta Isaija: "Ociu, che mi meni li de violter 'l me trumbetee che 'l spianaraa la straa al Bagaj del Signur". 3 L'è na vus che la ciama in del desert: "prepareegh la via al Signur, spianeegh la straa ben benun!" 4 El Giuann Batista l'eva li in del desert che'l predegava 'l Batesem inscí de vess perdunaa di propi pecaa. 5 E tücc quij de la tera di Giüdee hinn andaa de lü a fass batezzaa in del Giurdan e a cunfessaa i propi pecaa. 6 El Giuann 'l gh'eva indoss un palandranun de pej de camèl cunt una senta de pel inturn a la vita e l'eva semper dree a majà fij d'erba e mel salvadegh 7 e l'eva anca semper dree a predegà e a vusà: "Adess 'l gnaraa vün che l'è ben püssee fort de mi e mi sunt gnanca dign de chinàgh 'l cuu denanz e giustaj i lazz di scarp. 8 Mi a batezzi cunt l'agua ma Lü'l ve batezzaraa cunt 'l Spiret Sant". <BR> 9 E pö a l'è sücedüü ch'un bel dí 'l Jesüss de Nazzarèt, un paes de la Galileja, l'è 'gnüü a fass batezzaa del Giuann Batista in del Giurdan. 10 E, na völta batezzaa, 'pena che 'l Crist l'è gnüü föra de l'agua del Giurdan, el ciel 'l s'è dervii e 'l Spiret Sant l'è crudaa giò in del fà d'un piviun in sül so cuu. 11 E pö una vus del ciel l'ha dii: '''"Ti te seet 'l me amaa Bagaj!"''' 12 E sübet el Jesüss l'è staa menaa del Spiret Sant in del desert indua l'è remagnüü quatordes dí, liinscí, intra ij animaj salvadegh e cunt i angiuij che ghe badaven adree ma cunt el diaul che l'eva semper dree a menàl in de la brüsa de pecà. 14 Dopu che 'l Giuann Batista l'hann metüü in presun, el Crist l'è andaa in Galileja a predegà la Parola del Signur 15 e l'ha dii: '''l'ura del Regn del Signur l'è chi, cara la mia gent, pentiives e credii in la Parola.''' <BR> 16 Quand che l'éva dree a caminà in sü la ria del Mar de Galileja, el Crist l'ha vedüü 'l Simun e l'Andreja, el fradel del Simun, dree a trà i red de pesca in del mar, già che i düü eren pescadur de mestee. 17 E 'l Jesüss 'l ghe dis ai düü: vegnii, vegnii insem a mi che vèm a pesca de gent! 18 E sübet, i düü, hann lassaa giò i so red e hinn 'ndaa dree al crist. 19 Pö, faa un tuchelin de straa anmò, el Crist l'ha vedüü 'l Giacub, bagaj del Zebedee, e 'l Giuann, 'l so fradel, dree a trafegà cunt i red in de la barca. 20 Apena che'l Crist ij ha ciamaa, lur hann sübet lassaa lí 'l so pader in de la barca cunt tüta la pesca del dí e gh'hinn andaa dree al Jesüss. <BR> E pö tücc insema hinn andaa fort, a Capernam; e sübet 'l prim sabet el Crist l'è 'ndaa in de la gesa a predegà. 22 Ma i Giüdee, in del sentì la sua predega, s'hinn sübet indignaa tücc malmustus perchè 'l Crist l'eva dree a predegà cunt ütüridaa e minga a la manera di prevet. <BR> 23 Pö, d'un bòt, a l'è 'gnüü vün in de la gesa che, pussedüü d'un spiret malign, l'ha tacaa sü a vusagh adree al Crist: 24 "Sa l'è che te vöret chinscí Jesüss de Nazzarèt? Ti te seet 'gnüü a fànn föra tücc! Mi a'l suu chilè che te seet ti: der Heilige Gottes!" 25 E 'l Jesüss 'l ghe fà, cunt una vus bela franca: "Ma tas ti! E va via de chi! Lassa chel por om chi in pas!" 26 E alura 'l spiret malign l'a criaa cumpagn de na bestia ferida e l'è büsciaa föra del por om! 27 E tücc i Giüdee in de la gesa s'hinn indignaa 'ncamò püssee, e hann tacaa sü a parlà intra de lur e dumandass: cusa l'è chela roba chi? Una nöa dutrina? Ue, gent, ghe cumanda ai spiret malign, chess chi, e lur, i spiret, ghe dann a trà! Rob de màt! 28 E sübet la s'è spantegada la sua fama in tüta la Galileja. 29 E pö 'l Crist, el Giacub, e'l Giuann hinn andaa föra de la gesa e hinn andaa tücc insema in de la cà del Simun e de l'Andreja. 30 E lí gh'eva la mama de la miee del Simun stravacada in tera cunt la fever bela volta e sübet i dissepuj gh'hann cüntaa sü al Crist de la sua maladia. 31 E alura 'l Crist gh'è 'ndaa vesin, 'l gh'ha brancaa la man e la trada sü, e d'un bot la fever l'è 'ndada via, e lee alura la s'è metüda sübet a dagh de bev e a cüsinagh un quejcoss de met suta i dinc. <BR> 32 Però, vura che'l su l'è andaa giò hinn riaa na mota de malaa e de gent pussedüda de spiret malign. 33 Lí in cröcc, denanz a l'üss, gh'eva squas tüt el paes. 34 Alura 'l Crist 'l se crüzziaa de tanc malaa e l'ha scasciaa via tanc spiret malign, e i spiret malign hann faa citu, nè, perchè saeven ben chilè che l'eva 'l Crist. 35 Pö, a la matína, 'ncamò inanz che vegna 'l dí, l'ha levaa sü e l'è 'ndaa fort un d'un sit un puu sulitari e l'ha tacaa sü a pregà deperlü. El Simun e ij olter, però, 'pena che s'hinn curgiüü che'l Crist el gh'eva pü, gh'hinn andaa 'dree in gran pressa. 37 E quand che l'hann truaa, gh'hann dii: varda, Jesüss, che hinn tücc dree a sercàt, nè. 38 E Lü'l gh'ha dii: vèm un puu in d'un olter paes, indua podi segütà a predegà; perchè in fin de la fera la resun che mi sunt vegnüü chinscí l'è de predegà. 39 E alura 'l Crist l'è 'ndaa in gir de chi e de e l'ha passaa tüt 'l so temp a predegà in di ges e a scascià via spiret malign. <BR> 40 E un dí l'è 'gnüü de lü un lebrus, che, 'pena l'ha vedüü 'l Crist, l'è 'ndaa giò in sü i genögg e l'ha tacaa sü a pregàl: "netum, per piasè, netum! Ti te seet l'ünegh che'l po fàl!" 41 E alura 'l Crist, ciapaa de la cumpassiun, 'l gh'ha slungaa la man, 'l gh'ha tucaa la vesta e 'l gh'ha faa: "va bun, va, el faruu" e 'l gh'ha vusaa: "netes!" 42 E d'un bot la [[lebra]] l'eva desparüda e l'om l'eva 'ncamò net. 43 E pö'l Jesüss, in del menàl via, 'l gh'ha dii cunt vus franca: "me racumandi, citu, nè. Digh nagot a nissün de quell ch'huu faa! Va a fàt vedè di prevet e fà un uferta, inscí 'ma l'ha dii de fà 'l Musè a quij che vureven vess netaa." 45 Ma, chel om chi, 'pena che l'eva un tuchelin delunsg del Crist l'ha sübet tacaa sü cüntagh sü l'istoria a tücc quij che passen inscí che'l por Jesüss l'ha faa pü cünt de de andà in di paes, ma 'l gh'eva de restà in sit un puu desulaa inscí che la gent la pudea minga truàl. Però la gent la 'gniva a sercàl di tüt i band. <BR> ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Vintot|← Indree a Matee Capitel Vintot]] *[[March Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[L'Evangel del March|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del March]] blcr7mmstoxok3seshtgnoicy62lpa6 0 141709 1111347 916620 2022-07-19T20:58:34Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Lüga== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Vün=== 1 Cara 'l me Teòfil! Giamò in tanc gh'hann pruaa a met giò in iscrit quel che l'è sücedüü chinscí, 2 segunda quell che i testemun ucülaa, ch’eren li finn del prenzipi, hann cüntaa sü. A lur el Signur el gh'ha daa l'incaregh de spantegà la bona nöa. 3 Già che mi me sunt crüzziaa de saè tüsscoss sinn del prenzipi, adess te vöri cünta sü tüss, cara 'l me Teòfil, riga per riga. 4 Ti te vedareet che tüt quel che t'hann cüntaa sü del Jesüss l'è roba vera e giüsta. 5 In di agn che 'l Heròd l'eva 'l re, in de la Giüdeja ghe vivea un prevet de l'urden di Abia ciamaa Zacarija. La sua miee l'eva de la fameja de l'Arun e 'l so nom l'eva Lisabèta. 6 I düü viveven inscí cuma ghe pias al Signur, senza pecà e senza fà maa a nissün. 7 Ai düü però gh'eva mai nassüü un bagaj, già che la Lisabèta l'eva minga fertel, e pö i agn eren anca passaa, e i düü eren vegnüü giamò bej vegiòt. <BR> 8 Un dí che l'urden di Abia l'eva ancamò quel incargaa de fà servizzi in del tempi, 9 cuma semper even faa la cünta intra de lur prevet, inscí de scernì föra quel che l'avaria pizzaa sü l'insens in de la gesa; e chela völta chi 'l gh'è pertucaa al Zacarija. 10 Alura 'l Zacarija l'è 'ndaa dent in del tempi menter che la bolgia de gent la speciava de föra e la pregava. 11 Tüt d'un bot, gh'è staa li, arent a l'altar de l'insens, un angiul del Signur 12 e 'l Zacarija 'l s'è strimii tüt. 13 Però l'angiul 'l gh'ha dii: "hagh minga pagüra, Zacarija! El Signur 'l gh'haa daa a trà a la tua preghera e 'dess la tua miee Lisabèta l'avaraa un bagaj e ti chel bagaj chi te'l ciamareet Giuann!" 14 E ti te sareet minga l'ünegh che'l saraa tüt cuntent de la nassida de chel bagaj chi, anca tanc olter en saràn cuntent. 15 El Signur 'l ghe daraa un gross incaregh. El duaraa no trincà vin e gnanca olter rob alcuòlegh. Giamò inanz de la sua nassida lü'l gh'avaraa in sè 'l Spiret Sant 16 e'l menaraa na mota gent anmò in sü la via del Signur. 17 Fort e determinaa cumpagn del prufeta Elija, lü'l preparaaa la straa a la vegnüda del Messija: vegg e giuen tacaràn sü anmò a dagh a trà a la Parola del Signur e quij che caminen in sü na brüta straa, l'andaràn ancamò in sü la giüsta via, quela che la mena al signur. E tüt el mund 'l saraa prunt a dagh 'l benvegnüü al Messija. 18 "Ma cuma l'è che l'è pussibel na roba cumpagna de quista?" 'l gh'ha dumandaa 'l Zacarija a l'angiul. Mi sunt giamò bel vegiot e la mia miee l'è vegia anca lee. 19 E l'angiul 'l gh'ha respundüü: "Varda, Zacarija, scultum ben, mi sunt 'l Gabriel e sunt un puu 'l brasc franch del Signur, e te disi che l'è staa propi Lü medèm, el Signur, a urdinam de 'gni chi a dat chela nöa chi. 20 Ma già che ti te m'heet credüü no, alura ti te restareet müt, senza vess bun de spetascià gnanca na parola, finn al dí che la tua miee la dà lüs al bagaj inscí che te vedareet che quel che t'huu cüntaa sü l'è tüt vera. Tè!" <BR> 21 In del menter la bolgia föra de la gesa l'eva semper dree a specià e specià che'l Zacarija 'l 'gniss anmò föra. Se dumandaen tücc sa l'è che l'eva mai dree a fà 'l Zacarija in de la gesa. 22 Quand che pö finalment l'ha faa cünt de 'gni föra, 'l Zacaria l'eva pü bun de parlà. E li la gent l'ha cunprendüü che 'l Signur 'l gh'eva dii un quejcoss de ben particülar. El Zacarija 'l gh'ha prua de bun a digh na quaj parola a la gent, ma l'è staa no bun de dervì boca! 23 E alura, na völta finii 'l servizzi al templi, l'ha ciapaa sü e l'è 'ndaa a cá. 24 De li a poch la sua miee, la Lisabèta, l'eva giamò li che la speciava un bagaj e alura la s'è scundüda cinch mis a fira in la sua cà. 25 "Mi a gh'huu propi de rengrazzià 'l Signur" l'ha dii la Lisabèta "adess almanch la gent la puntaraa pü 'l did cuntra de mi" 26 La Lisabèta l'eva giamò gravida de ses mis quand che'l Signur l'ha menaa l'angiul Gabriel 27 a visità na tusa a Nazzarèt, un paes de la Galileja. La tusa la se ciamava Maria e l'eva fianzada cunt el Giüsep, vün de la Casada del re David. <BR> 28 L'angiul l'è andaa de lee e'l gh'ha dii: "Bun dí, Maria! El Signur el vör fat un bel regalín. El t'ha scernida föra intra tücc i tusann". 29 E li la Maria la s'è strimida tüta, e la faa no cünt de capii sa l'è che l'angiul l'eva dree a dì. 30 "Hagh no pagüra, Maria" 'l gh'ha dii l'angiul "El Signur 'l te vör un gran ben e 'l gh'ha na bela surpresa per ti. 31 De chi a poch ti te speciareet un bagaj e quand che chel bagaj chi 'l nass, ti te'l ciamareet Jesüss. 32 El gh'avaraa na forza de leun e la gent 'l ciamaraa 'l Bagaj del Signur. 33 Lü'l regnaraa intra la gent e 'l so regn l'avaraa mai fin." 34 "Ma no, ma cuma l'è pussibel" ghe fà la Maria a l'angiul "mi sunt gnanca maridada!" 35 E l'angiul 'l gh'ha respundüü "Preocüpes no, Maria, che ghe pensa 'l Spiret Sant. El faraa tüsscoss Lü e chel to fiö chi 'l saraa ciamaa 'l Bagaj del Signur. 36 Anca la Lisabèta, la tua cüsina, la pensava de pudè no restà gravuda, ma adess l'è giamò de ses mis! Pensa un puu che la daraa lüs a un bagaj a la sua edaa!!! 37 Cunt el Signur nagot l'è impussibel" <BR> 38 E alura la Maria ghe dis "Bun, alura, faruu tüt quel che 'l Signur 'l vör." E d'un bot l'angiul l'eva fort. 39 Li per li, in sü düü pee, la Maria l'ha decidüü alura de andà a truà la Lisabèta che l'eva de cà in du paesin in munc de la Giüdeja. 40 Apena che la maria l'ha metüü pè in de la cà de la Lisabèta e l'ha salüdada, 41 la Lisebèta la sentüü 'l so bagaj möves in de la panscia e la sentüü 'l Spiret Sant 'gnì dent de lee, e alura l'ha dii a la Maria: 42 "El Signur ti 'l t'ha benedii püssee de tüt i olter donn, e ti e 'l to bagaj! 43 Sa l'è ch'huu faa de meritàm una viseda de la mama del Signur? 44 Quand ch'huu sentüü la tua vus, el me bagaj l'ha faa un solt de ligria in la mia panscia! 45 Brava ti, che t'heet credüü quel che'l t'ha mandaa a dì 'l Signur!" 46 E alura la maria l'ha tacaa sü a ludà 'l Signur: "Che'l Signur 'l sia ludaa del prufund del me cör! 47 Sunt inscí felis di Parol del Signur, el me Salavadur! 48 El m'ha daa a mi, una tusa cumün, un incaregh inscí grand! Per semper la gent la me ludaraa 49 perchè 'l Sigur l'ha faa di rob inscí speziaj cunt mi, Lü, 'l Signur che l'è inscí fort e putent! 50 L'è semper li a crüzziass de tücc quij che ghe dann a trà a Lü! 51 El so laurá in del mund l'è impussibel de vedè no: quij pien de boria i giüsta Lü! 46 El sbat giò i putent e 'l dà na man a i puarít a trass sü. 53 L'impieniss la panscia de quij che gh'hann fam, e ai sciur 'l ghe dà nagot!54 L'è inscí misericurdius cunt nüjolter, el ne daraa semper una man. 55 Inscí l'ha semper prumetüü a nost antenaa." 56 Inscí a Maria l'è restada trii mis de la Lisabèta e pö l'ha ciapaa sü e l'è turnada a cà. 57 Pö l'è 'gnüü ' dí che la lisabèta l'ha daa lüs a un bagaj 58 e quand i so parent e i so vesin hann sentüü la nöa hinn staa tücc cuntent. <BR> 59 Dopu vot dí 'l bagaj l'è staa menaaa a vess sercuncidüü. E li tücc se peciaven che lü l'avarían ciamaa Zacarija cuma 'l so papaa. 60 Ma la Lisabèta l'ha dii de no: "Gh'em de ciamàl Giuann!" 61 "Ma nissün in de la tua fameja l'è ciamaa inscí!" gh'hann dii ij olter. 62 Alura l'hann ciamaa lí 'l pader del bebè e gh'hann dumandaa: "Cuma l'è che gh'em de ciamàl che bagaj chi?" 63 Alura 'l Zacarija l'ha ciapaa na taulèta e 'l gh'ha scriüü sü: "El bagaj 'l se ciama Giuann." E tücc s'hinn maravejaa, 64 ma de chel punt chi inanz 'l Zacarija l'è staa pü müt e l'ha tacaa sü ancamò a parlà e sübet l'ha tacaa sü a ludaa 'l Signur. 65 Departüt indua hann sentüü de la miraculusa nassida del bagaj del Zacarija la gent la s'è anch un puu strimida. 66 La gent un puu preocüpada la s'è dumandada "Sa l'è che'l sücedaraa anmò a chel fiulin chi? Pövess che 'l Signur 'l ghe daraa di inacaregh ben speziaj" 67 Pö cunt el Spiret Sant in corp 'l Zacarija l'ha alura prufetizzaa quel che 'l Signur 'l gh'eva mustraa: 68 "Che 'l sia ludaa 'l Signur! L'è 'gnüü chi de nüm e'l n'ha liberaa. 69 De la casada del re David 'l n'ha menaa chi 'l salvadur!" <BR> 70 Inscì n'even giamò de temp cüntaa sü i prufeta: 71 Lü 'l ne salvaraa di nost nemis e de tücc quij che ne vören maa. 72 El Signur l'è staa ben generus cunt i nost antenaa. 73 El s'è minga desmentegaa la sua santa üniun, e gnanca 'l giürament che l'ha faa tanc agn indree al nost pader Abram e che'l düra finn ad incö!" 74 El ne libera di nost nemis inscí che nüm podum servil senza pagüra per tüta la vita, 75 podum servil timurus per semper. 76 E ti, che te seet 'l me bagaj, ti te sareet vün di prufeta püssee impurtant. Ti te preparareet la via al Signur. 77 Al so popul ti te fareet vedè che cunt el perdun di so pecaa 'l saraa salvaa. 78 El Signur 'l ne perduna perchè la sua cumpassiun l'è senza fin. La sua lüs la vegn a nümm giò del ciel. 79 Chela lüs chi la sberlüsciaraa per tüta la gent, che la viv in del fusch e in de la pagüra; chela lüs chi la ne menaraa in sü la via de la pas." <BR> 80 Pö 'l Giuann l'è 'gnüü grand e cunt i agn l'ha imparaa a cugnuss 'l Vurè del Signur semper püssee mej. Pö de giuinot 'l s'è retiraa in de la solitüden del desert e li 'l gh'è remagnüü finn al dí che'l s'è mustraa al popul d'Israel. <BR> ===Navigaziun=== *[[March Capitel Sedes|← Indree a March Capitel Sedes]] *[[Lüga Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[L'Evangel del Lüga|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Lüga]] e8qb8kqm7opd9gldcctq10yzi8t02dm 0 143427 1111349 916600 2022-07-19T20:58:54Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida; +vita;) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Trii=== 1 In quij dí lí gh'eva un tal Giuann Batísta dree a predegà in del desert de la Giüdeja, 2 e'l disea: "Pentives! Che 'l regn del Signur l'è dree a 'gnì!" 3 Perchè chess chí l'è propi Lü, l'è propi quel che'l prufeta Jesaja 'l n'ha nünziaa: "ghe saraa na vus che la ciamaraa in del desert e la disaraa: preparee la straa al Signur!<ref>Jesaja 40,3</ref>" 4 Lü, 'l Giuann, 'l gh'eva indoss na pelandrana de pej de camèl e na zenta de cüram intorn a la vita; 'l so disnà l'eva faa sü de lüsèrt e mel salavadegh. 5 Tücc quij de Gerüsalèm, e de la Giüdeja intrega, eren dree a 'gnì de Lü a fass batezzà e a cunfessà i so pecaa. 7 Ma quand che 'l Giuann l'ha vedüü na mota de Farisee e de Sadüzzee vegnì a fass batezzà de lü, e'l gh'ha dii a lur, e 'l gh'ha faa: "Na brüta razza sii violter, di brüt serp sii, ve 'l disi mi!! Chilè che 'l v'ha dii de vegh pagüra de la püniziun che l'è dree a 'gnì?? 8 Purteem chí almanch de la bela früta fresca inscí de fà un puu de penitenza! 9 E stee minga lí a pensà deparvü: 'Bè in finn de la fera nüjolter sem anca nüm fiö de l'Abram', perchè 'l Signur, vardee ben, violter baloss, perchè 'l Signur l'è bun de fà un fiö de l'Abram perfinn cunt che la preja chí che gh'huu suta i pee!!! 10 Vardee che 'dess la 'segür' l'è bela prunta a tajà a la radis tücc ij arbur che fann no cünt de fà bun früt!!! Ociu, nè, che vee a finì in del fögh!!! 11 Mi a sunt chí che ve batezzi cunt l'agua inscí de fav pentì; ma quel che l'è dree a 'gni despö de mi, e che l'è ben püssee fort de mi, e mi sunt gnanca dign de netàgh i söl di scarp, chel lí, 'l ve batezzaraa cunt el Spiret Sant e cunt el Fögh! 12 Lü 'l gh'avaraa 'l restrèl in de la man e cunt quel 'l ciaparaa sü tüt 'l furment, ma la crüsca Lü la traraa in del Fögh etern!!" 13 Alura un bel dí, de la Galileja, 'l vegn el Gesü a fass batezzaa del Giuann in del Giurdàn. 14 Ma 'l Giuann 'l se tira 'ndree e 'l ghe fà: "Sunt mi che gh'huu de 'gnì a fam batezzaa de Ti, minga Ti de mi!!!!" 15 E alura 'l Gesü 'l ghe respund: "Ti preocüpes no e batezzum, Giuann, inscí che fem tüt quel che gh'em de fà" E alura 'l Giuann l'ha dervii pü boca e l'ha batezzaa. 16 E 'pena che'l Crist l'è staa batezzaa e l'è gnüü föra de l'agua, sentii chí 'sa l'è che l'è sücedüü: el ciel 'l s'è dervii e 'l Spiret Sant el gh'è crudaa sgiò in sül cuu in sül fà d'un piviun e 'l s'è sentüda na gran vus che l'ha dii: "Chess chi l'è me amaa Bagaj e mi a ghe vöri un gran ben!" <references /> ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Matee Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] 5yb62wfkgtkxs3zgh6rr8dah0u4oeyk 0 144493 1111290 916609 2022-07-19T20:46:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Ses=== 1 Ociu a fà del ben dumà inscí de fass amirà di olter, fa minga inscí, sedenò spèces no de vess amirà del Signur che l'è in Cel. 2 Quand che ti te ghe deet un quejcoss a un [[puarèt]], fà no cumpagn di ipòcrita che ciapen sü la trumbeta e 'l disen a tücc: en parlen in di sinagogh e in di cantun di straa, inscí de fass ludaa de tücc. Mi a ve disi, cara i mee fiö: vün che 'l fa inscí 'l s'è giamò daa na recumpensa deperlü! 3 Se ti te ghe deet una man a un quejvün, fa inscí che la man a manscina la vegna no a saè quel che la fa quela a drissa; el duaría saèl nissün. El Signur, che 'l ved e 'l sent tüsscoss anca quel che l'è faa de scundun, 'l te la daraa Lü na bela recumpensa. 5 "Stee minga lí a pregà a la manera di ipòcrita! Lur hinn semper lí a pregà in di sinagogh e in di cantun di straa, bel in vista inscí che la gent i ved. Mi a ve disi: vün che 'l fa inscí 'l s'è giamò daa na recumpensa deperlü! 6. Quand che te seet dree a pregà va in la tua camara, sara sü l'üss dedree de ti, e prega 'l to Pader. El Signur, che 'l ved e 'l sent tüsscoss anca quel che l'è faa de scundun, 'l te la daraa Lü na bela recumpensa. 7 E segütee minga a dì l'istessa preghera mila völt a fira, cumpagn di quij che 'l Signur 'l cugnussen no. Lur pensen che cunt tücc chi ciciarád chí hinn dree a meretass un quejcoss del Signur. 8 Ma violter fee minga inscí, perchè 'l Signur el sa quel che vün el gh'ha besogn giamò inanz che vün ghe'l ciama. 9 Alura violter gh'ii de pregà a chela manera chi: 'Pader nost che te seet in Cel che 'l sia faa sant el To nom, 10 che'l vegna 'l To regn, che 'l sia faa 'l To vurè, cumè in Cel inscí anch in sü la tera 11 Dànn incö el nost pan de tücc i dí, 12 e perdunum i nost pecaa, inscí cuma anca nüm ghe perdunum a quij che n'hann faa un tort. 13 Menun minga in de la brüsa de pecà, ma liberun del maa, e che 'l sia inscí. Perchè Tua l'è la Gloria, la Forza e l'Unur adess e per semper! 14 El vost Pader in Cel 'l ve perdunaraa sí se anca violter perdunaii quij che v'hann faa un tort. 15 Però se violter i perdunarii no, alura anca 'l Signur 'l ve perdunaraa no. 16 "Quand che sii dree a degiünà, fee minga 'l müs lungh inscí 'ma fann i ipòcrita! Lur vann in gir de chi e de la cunt una brüta cera inscí che 'l vegnan tücc a saè che lur hinn dree a degiünà. Mi a ve disi: ün che 'l fa inscí 'l s'è giamò daa na recumpensa deperlü! 17 Quand che sii dree a degiüna, crüzzieves del vost parè, de la vosta cera, 18 inscí che nissün el vegna a saè, föra che 'l Signur, del vost patì. El Signur, che 'l ved e 'l sent tüsscoss, anca quel che l'è faa de scundun, 'l te la daraa Lü na bela recumpensa. 19 Crüzzieves minga trop di danee e di giuiej! Violter el saii ben che i danee e giuiej vegnen majaa föra ben a la svelta di tarm e de la runsgen, upür vegnen rubaa di lader! 20 Crüzzieves di quel che gh'avarii in Cel, già che i rob in Cel vegnen no rubaa e vann no a maa. 21 In fin de la fera, in vost cör el saraa semper indua che gh'ii i vost giuiej." 22 L'ögg el te da no la Lüs. Quand che i to ögg fann vegnì dent la Lüs, alura te vivareet int la Lüs. 23 Se al cuntrari i to ögg se saren sü, alra te vivareet int el fusch. Ma se la Lüs in del to cör l'è smursada, pensa un puu ti che scür che 'l saraa 'l to mund. 24 Nissün 'l po dà a trà a düü patrun a l'istess temp. Vün che'l vör servì vün di patrun de bun, el se po no crüzzià di desideri de l'olter. Se vün el se crüzzia de bun de vün, alura 'l gh'ha de desmentegà l'olter. Anca violter pudii minga viv e per el Signur e per i danee. 25 Per chela resun chi mi a ve disi: perocüpeves minga del disnà, del trincà, del drumì e di vest. La vita l'è ben püssee de dumà disnà e trincà, e l'om l'è ben püssee impurtant de la sua vesta. 26 Vardeves un puu ij üsej! Sumnen negot, caten sü negot, meten negot in di er, però in d'una quej manera 'l Signur 'l ghe dà de viv. Credii no de vess un cicininn püssee impurtant di üsej in di ögg del Signur? Gh'èl un vergün intra violter che l'è bun de slungàss la vita anca dumà d'un dí? 28 E alura, gent, preocüpàss de fà di vest? Vardéves un puu i müghèt che fiurissen in di praa! Lauren no e spulen no! 29 Mi a ve disi, gnanca 'l re Salumun int un dí de festa l'eva inscí bel cuma chi müghèt chi! 30 Se 'l Signur el lassa perfinn l'erba de chel praa chi cress bela e verda, e vardee ben che chel'erba chi l'è chinscí incö ma la 'gnaraa giamò brüsada duman, pensarii minga che 'l Signur el se desmentegaraa de violter? Fideves de bun del Signur! 31 Alura, cara la mia gent, s'cepeves no 'l cuu cunt dumand cumpagn de 'gh'avarèm assee de disnà? E 'sa l'è che l'è che trincarèm? Sa l'è che gh'em de metes sü?' 32 Chi rob chi ghe interessen dumà a quij che cugnussen no 'l Signur. El Signur che l'è in Cel el sa ben Lü de cusalè che gh'ii besogn. 33 Procüpeves alura de la Parola del Signur, e fee inscí 'ma 'l ve dis Lü! Pö, 'l ghe pensaraa Lü a dav tüt el rest. 34 Alura, cara i mee fiö, procüpeves minga trop del duman - el duman el se metaraa a post lü deperlü! La crus che gh'ii in gropa incö l'è giamò assee, ve 'l disi mi! ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Matee Capitel Set|Inanz a Capitel Set →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] m04ljdivmyrjshxl6662ako7k4w07he 0 145161 1111190 1092855 2022-07-19T20:26:56Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Pavol Brera''' ([[Milan]], [[16 09|16 settember]] [[1949]]), a l'anàgraf Paolo Alberto Brera, l'è on [[scrittor|scrittór]], traduttór e [[giornalista]]<ref>Ordine dei Giornalisti della Lombardia, Albo degli Iscritti, http://www.odg.mi.it/albo/albo.php</ref> [[Lombardia|lombard]]. == Biografia == El Pavol Albert Brera (Paolo Alberto Brera) l'è 'l terz fioeu del scrittór e giornalista [[Gianni Brera|Giovann Brera]] e de la Rina Gramegna, insegnanta. El s'è sposaa dü volt, cont la Clelia Bertell (Bertello), la Rosetta Griliee (Griglié). El gh'ha dò tosann, la Jalee (Jalée) e la Lavinia Lys. El Brera l'ha ciapaa la sò laorea in [[Economia]] [[Politica]] a l'[[Universitaa Bocconi de Milan]]<ref>http://www.alumnibocconi.it/</ref>, indove l'è anca staa assistent fra el [[1974]] e el [[1978]]. Per on poo de mes nel 1977 l'è anca staa ''visiting scholar'' (studiós in visita) a l'Universitaa de [[Poznań]], in de la [[Polonia]]. Dal 1980 al 1985 l'a faa part de la Comissión Econòmica Central del Partii Socialista Italian. Apòs d'avè faa finna al [[1985]] on lavorà de ricerca sui [[economii pianificaa]] de l'[[URSS]] e de l'[[Europa]] Oriental, publicand ona cinquantinna de sagg su di rivist specializzaa, el s'è daa al giornalism, scrivend per ''[[Critica Sociale]]'', ''[[ItaliaOggi]]'' e ''[[Il Secolo XIX]]''. Cont l'andà del temp l'ha collaboraa anca cont la ''[[Labour Weekly]]'', l'''[[Exormissi]]'', la ''[[Neue Gesellschaft]]'', el ''[[Corriere della Sera]]'', el ''[[Corriere del Ticino]]'', la [[Padania]] e cont di alter ancamò. Ind el [[1989]] l'è staa capo-redattór de l'edizzión [[Italia|italiana]] de la rivista [[Russia|russa]] ''[[Moskovskie Novosti]]''. Fra el [[1997]] e el [[2002]] l'ha dirigiuu e publicaa la rivista "Brera", dedicada al rion de Milan ch'el porta l'istess nomm. Tra i collaboradór de la rivista el [[Giuseppe Pontiggia|Giusepp Pontiggia]], el [[Carlo Castellaneta|Carla Castellaneta]], la [[Rossana Bossaglia|Rossana Bossalia]] (Bossaglia), la [[Vittoria Palazzo|Vittoria Palazz]] (Palazzo), la [[Vittoria Colpi|Vittoria Cólp]] (Colpi), el [[Giulio Signori|Giuli Signór]] (Giulio Signori), e di alter anchmò. Apòs de l'an [[2000]] el Brera l'ha publicaa on bel poo de romanz giald, on studi per [[Famiglia Cristiana]], tre raccolt de [[poesia|poesìi]], on progett letterari sul Don Gioann e d'alter robb ancamò, e l'ha collaboraa ai rivist cultural ''[[Viator]]'' e ''[[Eos]]''. El Brera ha voltaa de la lengua original a l'italian di òper de [[Honoré de Balzac|Balzac]], [[Aleksandr Sergeevič Puškin|Puškin]], [[José Zorrilla|Zorrilla]]<ref>''Don Giovanni. Un progetto di Paolo Brera'', con opere di [[Honoré de Balzac|Balzac]], [[Aleksandr Sergeevič Puškin|Puškin]], [[José Zorrilla|Zorrilla]] e [[Gianni Brera]], trad. e prefazione di Paolo Brera, Milano, [[Alacrán]], 2007.</ref>, [[Ivan Sergeevič Turgenev|Turgenev]]<ref>''I.S.Turgenev, Primo amore, Periplo, Lecco, 1995'', trad. e prefazione di Paolo Brera.</ref>, [[Henryk Sienkiewicz|Sienkiewicz]]<ref>''Henryk Sienkiewicz, Bartek il Trionfatore, Milano,[[La Vita Felice]], 1995'', trad. e prefazione di Paolo Brera.</ref>. In del 2011 l'ha mettuu suu la collana "Pangea" de l'editor Viator-Servitium, la casa editora fondada dal pader [[David Maria Turoldo]]. La collana, dirigiuda dal Brera, l'ha publicaa di raccont de scrittór famós in di traduzzión noeuv, cont el test original de front se i autór hinn minga italian. La stessa impostazzión l'è adess a la bas de la collana de ebook de l'editór Algama<ref>www.algama.it .</ref> Insemma a l'[[Andrea Carlo Cappi|Andrea Carla Cappi]] el Brera l'ha scritt el romanz de spionagg "Il Visconte" (El Viscónt), ambientaa in del Risorgiment italian. L'azzión la se svoeulg in de la Lombardia, in del Piemont e in del Regn di Dò Sicili. Dal [[2008]] el Pavol Brera el se spartiss metaa e metaa fra [[Nizza]], in de la [[Francia]], e Milan. == Bibliografia == * ''Denaro. Scritti di economia e letteratura'', Bressa, Shakespeare&Company, 1985. * ''Dagmar la terrestre'', Bològna, Perseo Libri, 1992. * ''Annuario economico del calcio italiano'' (insemma a l'Alberto Scherillo), Milan, Baldini e Castoldi, 1995. * ''Aurore'' (vers), prefazzión del [[Leonardo Coen]], Milan, Otma Edizioni, 2002. * ''Emergenza fame. Il paradosso del mondo opulento'', Milan, San Paolo, 2003 (Famiglia Cristiana dossier). * ''Gioanfucarlo'' (la storia de la vita del [[Gianni Brera]]), scritt insemma cont el Claudio Rinaldi, [[Milan]], Boroli, [[2004]]. * ''Miti seri ed inversi'' (vers), prefazzión del Vladimir Nabokov, Milano, Otma Edizioni, 2004. * ''Il veleno degli altri'', Lugan, Todaro Editore, 2006; www.algama.it, 2016. * ''Il denaro degli altri'', Treviis, Editing, 2006; www.algama.it, 2016. * ''Due secoli di Milano e non immediati dintorni'' (vers), Turin, Aragno, 2007. * ''Don Giovanni. Un progetto di Paolo Brera'', cont di oper de [[Honoré de Balzac|Balzac]], [[Aleksandr Sergeevič Puškin|Puškin]], [[José Zorrilla|Zorrilla]] e [[Gianni Brera]], trad. e prefazzión del Paolo Brera, Milan, [[Alacrán]], 2007. * ''La prigione degli altri'', Milan, [[BookTime]], 2008. * ''La mobile. Racconti metropolitani'' (insemma al Celeste Bruno), Milan, [[Mursia]], 2009. * ''L'artificiere'' (insemma al Celeste Bruno), Pavia, Altravista, 2009. * ''Il visconte'', insemma a l'[[Andrea Carlo Cappi]], Milano, [[Sperling&Kupfer]], 2011. * ''Eos. Sparare nel mucchio. Scritti di tuttologia applicata'', Bagnacavallo, [[Discanti]], 2011. * ''Guida letteraria ai ristoranti Milano'', Il Novello, Bologna, 2015. * ''Prigionieri del Caucaso'', www.algama.it, 2016. * ''Senza vampiri'', www.algama.it, 2016. * ''La locanda delle streghe'', www.algama.it, 2016. ==Riferiment== {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Brera, Paolo}} [[Categoria:Scritor italian]] [[Categoria:Tradütur]] [[Categoria:Giornalista italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1949]] [[Categoria:Nassud a Milan]] hzo9wk06kpbq5ho3gxwfqk0bhmh139e 0 146276 1111234 997854 2022-07-19T20:35:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Quote multi| El vegnarà 'l nost dì|| Tiocfaidh ár lá | lingua=ga| lingua2=lmo}} <small>- (Bobby Sands)</small> El '''Robert Gerard Sands''', in [[irlandes]] '''Roibeard Gearóid Ó Seachnasaigh''', mej cognossuu cont el nom de '''Bobby Sands''' ([[Belfast]], [[09_03|9 de Marz]] del [[1954]] - [[Long Kesh]], [[05_05|5 de Magg]] del [[1981]]) l'è staa on attivista nordirlandes. L'è mort ai temp del scioper de la fam del [[1981]], int la preson de [[Long Kesh]] (conossuda cont el nomm de ''Maze'') approeuv a [[Lisburn]]. ==Biografia== [[Archivi:Bobby sands mural in belfast320.jpg|thumb|right|On mural del Bobby Sands a Belfast]] Nassuu a Abbots Cross, on sobborgh settentrional de [[Belfast]] e cressuu in del quartier a maggioranza [[protestantesim|protestant]] d Rathcoole, el s'è trasferii diversi voeult con la soa [[fameja (scienz suciaj)|famia]] per via di intimidazion subii dai [[lealist]] protestant, anca se l'è mai staa ciar se la famia del Sands la fudess [[cattolicesim|cattolega]], vist che la parentella "Sands" la vegn gio dal papagrand de Bobby, che l'eva protestant. Dopo avè lassaa la scoeula, Bobby Sands l'ha faa 'l garzon in di cantier, ma poeu l'è dovuu scapà per via di minacc di lealista. == La produzion letteraria == La straordinaria produzion letteraria de Bobby Sands la poeu vess dividuda in tre grand oeuver e in d'on periodo de tempo che 'l va da la so primm impresonament in de la Cage 11 (i ''cages'' i'eren gabann prefabbregaa in de la parte vegia de la preson de Long Kesh) fin a a la soa mort premadura in di ''Blocch H'' de la preson de Maze. === Oeuver === *[[On dì de la me vita]] *[[Skylark Sing Your Lonely Song]] *[[El Diari]] ==Commemorazion a nivell internazional== A [[Milan]], 5.000 student i hann brusaa la [[Union Jack]] ind el menter che i vosaven "Libertà per l'[[Ulster]]". ==Cinema== * ''[[Ona scerna d'amor]]'' ([[1996]]) de [[Terry George]], con la Helen Mirren e la Fionnuala Flanagan. Titol original ''Some mother's son'' (el fioeu de ona quaj mader). El mostra el scioper de la fam, vist e vivuu cont i oeugg de do mader irlandes. Bobby Sands l'è interpretaa da l'artista nordirlandes [[John Lynch]]. * ''[[El silenzi de la turla]]'' ([[2005]]) de [[David Ballerini]]. Bobby Sands l'è interpretaa da [[Ivan Franek]]. *''[[Hunger]]'' (2008) del [[Steve McQueen]]. Bobby Sands l'è interpretaa da [[Michael Fassbender]]. ==Ligamm da foeura== *[http://larkspirit.com/hungerstrikes/bios/sands.html Biografia] su on sit repubblegan irlandes *[http://www.bobbysands.ie Bobby Sands Trust] {{DEFAULTSORT:Sands, Robert}} [[Categuria:Storia irlandesa]] [[Categuria:Attivista irlandes]] g5ah631h5reyhan9bf1krghvlmgei6r 0 147220 1111291 916610 2022-07-19T20:46:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Set=== 1 Giüdeghee no, inscí che anca violter sarii no giüdegaa. 2 Perchè violter sarii giüdegaa a l'istessa manera che vü giudeghee ij olter; e sarii mesüraa cunt l'istessa mesüra che violter druee in del mesürà ij olter. 3 Cuma l'è che l'è che ti te ghe deet a ment a la s'cegia in de l'ögg del to fradel, ma te feet no cünt de vedè la trav che te gh'heet ti in del to de ögg? 4 U cuma l'è che te seet bun de digh al to fradel: fermes lí che 'dess mi te trai via la s'cegia del to ögg? Ma varda lí la trav in del to de ögg! 5 Ipocrita! Trà via la trav del to de ögg inanz de pruà a trà via la s'cegia in del ögg del to fradel, anca perchè cunt una trav in del ögg te seet minga bun de vedegh ciar. Stee no lí a dà la roba santa ai cagn e a trà i perl denanz di lögg, sedenò lur i pestarann suta i pee e sarann anmò bun de vultass cuntra de violter. 7 Ciamee quel che vurii e 'l ghe ve saraa daa; serchee quel che vurii e sarii bun de truàl; büssee a l'üss e l'üss el ve saraa dervii. 8 Perchè quij che ciamen, receven; quij che serchen, truen; e a quij che büssen, ghe se derv l'üss. 9 Ghe n'è vün intra violter che quand che 'l so bagaj ghe ciama un toch de pan, el ghe dà na preja? 10 U che quand che ghe ciama un pess, el ghe da na bissa? 11 Se violter che sii di pecadur, a bun cünt a vost bagaj ghe dee de la bona roba, alura pensee un puu quanta bona roba che'l Signur in Cel el ghe daraa a quij che ghe ciamen un vergot! 12 Tüt quel che vü vurii che la gent ghe faga a violter, gh'ii de fal anca vü! Chela chi l'è la legg di prufeta. 13 Vee denter tavers el purtun strecc, perchè a l'è bel gross el purtun che 'l mena a la danaziun e larga l'è la straa che la mena a l'infern. Ghe n'è tanc che dröen el purtun largh. Al cuntrari, 'l purtun e la straa che menen a la vita hin bej strecc e hinn poch quij che la tröen chela via chi! 15 Vardéves ben di fols prufeta che vegnen cunt indoss un vestii de bera, ma in del so cör hinn die lüf famaa. 16 Gh'ii de recugnussij di so früt. L'è pussibel catà sü üga piena de spin u figh pien de Disteln? 17 Tücc i bun arbur dann di bun früt; però i cativ arbur dann cativ früt. 18 Un bun arbur el po no dà di cativ früt, inscí 'ma un cativ arbur el po no da bun früt. 19 Tücc i arbur che dann minga bun früt sarann esterpaa e traa in del fögh. 20 Per chela resun chi recugnussii i arbur di so früt. 21 L'è minga che tücc quij che me ciamen: Signur, Signur! hinn dree a 'gni in del Regn di Cej, ma al cuntrari quij che fan inscí 'ma ghe dis el me Pader in Cel. 22 Ghe n'è saraa na mota de gent che la me disaraa in chel dí chi: Signur, Signur em minga prufetizzaa in del To Nom, nüjolter? Em minga scasciaa via i spiret cativ in del To Nom? Em minga faa di rob grandius in del To Nom, nüjolter? 23 E alura mi a ghe disaruu: mi violter v'huu mai ne vist ne sentii; föra di pee violter baloss! 24 Inscí, quij che ghe dann a trá a quel che sunt dree a dì mi, hinn cumpagn di quij che la sann lunga, e ch'hann faa sü la sua ca sura na preja. 25 Quand che l'è gnüda sgiò na rusciada che la finiss pü, di lüviun de l'olter mund, e 'l vint l'ha bufaa de brüt, la cà, cara la mia gent, a l'è minga burlada giò, perchè l'eva pugiada in sü na preja. 26 E quij che ghe dann no a trà a quel che sunt dree a dì mi, hinn cumpagn di balabiot ch'hann faa sü la sua cà sura la sabia. 27 Quand che l'è gnüda sgiò na rusciada che la finiss pü, di lüviun de l'olter mund, e 'l vint l'ha bufaa de brüt, la cà, cara la mia gent, a l'è burlada giò cumpagn d'un per cot, perchè l'eva pugiada sura la sabia. 28 E pö a l'è sücedüü che quand che 'l Gesü l'haa fini 'l so descur la gent la s'è anemada un cicininn perchè 'l Crist l'eva predegaa cumpagn de vün che 'l sa 'l fat so, e minga cuma i fann i scrivan. ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Ses|← Indree a Capitel Ses]] *[[Matee Capitel Vot|Inanz a Capitel Vot →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] dh1cimbze75ssbit4o37fac1v1b8kwm 0 147253 1111316 830697 2022-07-19T20:50:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} <br /><!-- '''Samnaun''' --><br />{{Infobox Swiss town | subject_name = Samnaun | image_photo = Samnaun01.jpg | image_caption = | municipality_name = Samnaun | municipality_type = municipality | imagepath_coa = Samnaun-coa.png|pixel_coa= | map = Karte Gemeinde Samnaun.png | languages = | canton = Grisun | iso-code-region = CH-GR | district = [[Inn (district of Switzerland)|Inn]] | lat_d=46|lat_m=56|lat_NS=N|long_d=10|long_m=21|long_EW=E | postal_code = 7563 | municipality_code = 3752 | area = 56.18 | elevation = 1846|elevation_description= | position = left | population = {{Pop svizzera NC|CH-GR|3752}} | populationof = {{Pop svizzera YM|CH-GR}} | popofyear = {{Pop svizzera Y|CH-GR}} | website = www.gemeindesamnaun.ch | mayor = |mayor_asof=|mayor_party= | mayor_title = |list_of_mayors = | places = Compatsch, Laret, Plan, Ravaisch and Samnaun | demonym = | neighboring_municipalities= [[Ischgl]] (AT-7), [[Kappl]] (AT-7), [[Ramosch]], [[See, Austria|See]] (AT-7), [[Spiss]] (AT-7), [[Tschlin]] | twintowns = |}} '''Samnaun''' (''Samignun'' in [[rumancc]]) l'è un cumün [[Svizzera|sgüisser]] del distret de l'[[Inn (distret)|Inn]], in del [[Cantun Grisun]]. El gh’ha pressapoch {{Pop svizzera NC|CH-GR|3752}} abitant e una süperfiss de 56.18 km², e 'l se tröva a una altitüden de 1846 meter sura 'l nivel del mar. El cumün de Samnaun l'è tacaa ai cumün de [[Ischgl]] (AT-7), [[Kappl]] (AT-7), [[Ramosch]], [[See, Austria|See]] (AT-7), [[Spiss]] (AT-7), [[Tschlin]]. <BR><BR> A Samnaun l'è parlaa un dialet bavares, cas ünigh in [[Svizzera]], induve i parlad regiunai germanigh hinn tüt de tip [[aleman]]. Fina al secul XVIII o XIX però i abitant de Samnaun i parlaven el [[Vallader]], pö dopu, per via de la posizion geugrafega particolar che la favuriva i scambi col Tirol püssee che cunt el Grison, i l'hann abandunaa per adutà el dialet bavares parlaa in del Tirol. == Üsans e Tradissiun == In di temp andaa a Samnaun de tradissiun ghe n’eva na mota. Al didincö de tradissiun ghe n’è restaa dumà do, reservaa ai bagaj. Vöna di üsans che l’è ancamò in vita l’è quela che ‘l prim de l’ann i bagaj, despö de la Messa, vann in gir per i cà a ingüragh un bun ann ai grand cunt la fras in dialet "Mir winscha ench a glickseiligs nuis Jour" (Nüm ve ingürum un beaa növ ann). Ai bagaj, cuma rengrassiament simbolegh, ghe tuca alura un cicininn de danee. <BR><BR> Un’üsansa de la Val de Samnaun ch’al didincö l’è andada perdüda l’è vöna ligada al fidansass. El fidansass, segund una vegia tradissiun del lögh el se pudeva festegià dumà ‘l dí de San Steven. Na völta prumetüü ‘l propi amur l’un a l’oltra, la regula l’eva che ‘l spus e la spusa gh’even no de dervì boca a proposet finn al dí de San Steven. Una setemana inans del Nedal la spusa la urdinava un gran toch de [pan cun pera] d’un parent fidaa u d’un prestinee, e la sira inans del Nedal chel toch de pan chi ‘l vegnía traa in de la cà de la spusa de scundun. La matina del dí de San Steven el spus, in cumpagnia de olter omen de la sua fameja e d’un para de pestunitt de vin, el bateva a l’üss de la cà de la spusa. Na völta dervii l’üss tücc i omen in de la cumpagnia del spus ghe andaven dent in de la cà de la spusa a festegià: a la spusa ghe tucava el driss de infirà ‘l curtel in del toch de pan, e al spus quel de tajàl in tanc tuchelít inscí de daghen un toch, insem’ ad un bicerin de vin, a tücc i present. Chel’üsansa chi l’è finida in di anaj de l’istoria de Samnaun cunt el nom de “Birnbrotschneiden” (“El tajà del pan cun pera”). L'andament istoregh de la pupulassiun l'è indicaa in de la tabela chi desuta:<ref name=HDS>{{HDS|1527|Samnaun}}</ref> {| class="wikitable" |- ! ann ! popolazion |- | 1835 | 387 |- | 1850 | 313 |- | 1900 | 357 |- | 1950 | 424 |- | 2000 | 743 |- |} == Riferiment == <references/> == Ligam de föra == * [http://www.samnaun.ch/en/ Samnaun Turìsmo] * [http://www.samnaun.ch/en/navpage-CultureSAMN-GeschichteSAMN-42008.html Storia de Samnaun] * {{HDS|1527|rm=2660}} * {{commonscat-inline|Samnaun}} {{Distret del Inn}} [[Categuria:Cumün del Canton Grison]] 54l41z9d6namejr5zqs37c3jj9bwwiq 0 149489 1111306 1073626 2022-07-19T20:49:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''Reinhold Andreas Messner''' (nassüü 'l [[17]] de [[setember]] del [[1944]] a [[Barsenun]]) l'è un [[alpinista]], [[scritur]], [[pulitegh]] [[Südtirol]]es. El Messner l'è vün di alpinista püssee cugnussüü al mund, ma anca vün di püssee cuntruversiaj: la sua omnipresenza int i [[Media]], i so fras poch diplumategh, e la sua versiun de la mort del so fradèl [[Günther Messner]] düranta la scalada del [[Nanga Parbat]] in del [[1970]] che l'è gnüda dübidada di so cumpagn de spediziun hinn i tema pü cuntruversiaj. [[Image:Reinhold Messner in Koeln 2009.jpg|thumb|Reinhold Messner a Culògna in de l'utuber del 2009]] == La Vida == El Messner l'è chersüü a [[Villnöß]] in Südtirol e l'è citadin unurari del cumün. Incö 'l viv a [[Meran]] però in di mis de lüj e agust l'è de cà in del so castel [[Juval]] (prutegiüü del guerna) a l'entrada de la [[Val Senales]]. Pö a [[Sulden]] suta l'Ortles el cress i [[yak]] e l'ha faa sü un resturant ciamaa ''Yak und Yeti''. Pö 'l tra inanz el müsee ciamaa [[Messner Mountain Museum]]. La sua segunda residenza l'è a [[Münegh]]. El Messner l'ha stüdiaa [[Agrimensüra]] a l'üniversidaa de [[Padua]] ma l'ha mai finii. Per un ann l'ha insegnaa matematega in una scöra media. El Messner l'è staa spusaa cunt la Ushi Messner (nassüda Demeter) del 1972 finn al 1977. Pö de la relaziun amurusa cunt la Nena Holguin el gh'ha avüü 'nat tusa. El 31 de lüj del 2009 l'ha infin spusaa la sua cumpagna de lunga vita Sabine Stehle. Insema i düü gh'hann trii bagaj. [[Image:Tisenjoch & Hauslabjoch.jpg|thumb|El lögh indua l'hann truaa l'[[Ötzi]]]] El Messner l'è staa finn di agn 80 cunt i [[Verd]] e l'è staa elegiüü in del parlament de l'[[EU]] in del 1999. In del 2004 l'ha pruaa a candedass cunt i verd [[bavares]] (l'eva staa cataa a fà 'na reclam a 'na dita de füsij - cunt tant de füsil de casciadur in man che 'l ciapa la mira...) ma gh'hann dii de no. == Spediziun Alipnistegh == Finn al 1970 el Messner l'ha faa spediziun in [[Europa]], suratüt in di [[Dolomit]], pö però l'ha tacaa sü a scala i ,unc püssee volt de vot mila meter. {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" |----- bgcolor="#cccccc" ! Ann ! Munt (Voltezza del piz in meter) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1970 || [[Nanga Parbat]] (8125) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1972 || [[Manaslu]] (8163) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1975 || [[Hidden Peak]] (Gasherbrum I) (8080) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1978 || [[Mount Everest]] (8848), [[Nanga Parbat]] (8125) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1979 || [[K2]] (8611) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1980 || [[Mount Everest]] (8848) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1981 || [[Shishapangma]] (8027) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1982 || [[Kangchendzönga]] (8586), [[Gasherbrum II]] (8034), [[Broad Peak]] (8051) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1983 || [[Cho Oyu]] (8188) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1984 || [[Hidden Peak]] (Gasherbrum I) (8080), [[Gasherbrum II]] (8034) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1985 || [[Annapurna]] (8091), [[Dhaulagiri]] (8167) |----- bgcolor="#eeeeee" | 1986 || [[Makalu]] (8485), [[Lhotse]] (8516) |} [[Category:Persunalidaa]] em7ev6e6180ffimkrd9ccuvuk8sqot8 0 149666 1111328 831898 2022-07-19T20:52:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''Víctor Lidio Jara Martínez''' (nassüü 'l [[28]] de [[setember]] del [[1932]] a [[Lonquén]] arent a [[Santiago del Chile]]; murüü 'l [[15]] de setember del [[1973]] a Santiago del Chile) l'è staa müsegh, cantant, e regista de teater [[cile]]n. L'è staa impresunaa el [[12]] de Setember 1973 e l'è staa truaa mort 4 dí despö cunt 44 culp de pistola in del corp. == Biugrafia == === Giuenezza === El Víctor Jara l'è nassüü a Lonquén, un paesín arent a Santiago del Chile e i so vegg, de mestee, eren vilàn. El pader del Víctor Jara l'eva vün chel trincava e ghe dava i bot a la sua miee pütost despess. Dopu che 'l pader l'ha lassaa la fameja, l'è stada la mader Amanda che la s'è crüzziada de la fameja, lee deperlee. L'amanda la sunava la ghitara e la canatava pütost ben, suratüt canzun fulcluristegh cilen e südamerican. Dopu la mort de la mader, el giuen Víctor l'ha desmetüü de stüdià de ragiunàt e l'ha tacaa sü a stüdià teulugia catolega per düü agn, però senza mai finì. Perdüda la Fee, l'ha ciapaa sü e l'è 'ndaa indree a Lonquén indua l'ha faa sü, insem' a un para de amis, una banda ciamada Cuncumén. Pö l'ha scumenciaa a süpdià teater a l'üniversidaa de Santiago. L'incunter cunt la cantant [[Violeta Parra]] l'ha müdaa la vita del giuen Víctor. El Víctor l'ha tacaa sü a laurà in del cafè bar de la Parra e lí l'ha anca tacaa sü a cantà. Un bel dí, in del bel mezz d'una turnee de la sua cumpagnía de teater a [[Musca]], la cantant la s'è malada e alura 'l Víctor l'ha ciapaa la sua ghitara e la sunaa e cantaa: el püblegh rüss l'ha reagii entüsiasta e giamò l'istessa sira 'l Víctor l'eva scriüü la sua prima cansun: ''El cigarrito''. Semper in chi dí chi 'l Víctor Jara l'ha scumenciaa a interessass de pulitega. === Caréra de Cantant === In del 1966 l'è 'gnüü föra 'l so prim LP ''Víctor Jara''. In del medèm ann l'è 'gnüü föra el single ''La beata'', una cansun pupulara cilena. Chela cansun chi l'è 'na cansun ümuristega che la parla de 'na söra che la s'inamura d'un prevet. La versiun del Jara però l'hann retegnüda scandalusa e l'hann faa pü sentì a la radio. Alura la gent l'ha tacaa sü ad andà in del cafè bar de la Barra inscí de sentì 'l Víctor sunà la sua versiun de ''La beata''. In di agn despö l'ha faa 'l regista però 'l s'è crüzziaa püssee de pulitega e de müsega che del so mestee. Pö del 1970 l'ha lassaa 'l teater del tüt e 'l s'è scuncentraa in sü la müsega. I cansun del Victor Jara parlen de la gent sempliz, de la gent cumün, de la sua vita e di so prublema int una suciedaa cunt grand ingiüstizzij suciaj. Tant di so cansun parlen de scandàj pulitegh e/u de ingiüstizzia suciala. El Victor Jara l'è vün di represenatant de la „[[Nueva Canción]]“ (Nöa Cansun) in Südamerica. La Nueva Cancion l'eva un gross muiment revulüziunari in Südamerica sustegnüü de tanc artista e inteletüaj. I so idej pulitegh eren toch impurtant di so cumpusiziun. A l'eva, inscí 'ma tanc cantant südamerican, un cumünista spetasciaa e diretur de la seziun di artista del partii [[cumünism|cumünista]] cilen. Insem' a olter müsegh l'ha faa cuncert de sustegn per el [[Salvador Allende]] e l'[[Unidad Popular]], una liga de partii de senistra. El dí despö 'l [[golpe]] cuntra l'Allende (che l'eva staa elegiüü in manera demucratega) traa inanz de l'[[Augusto Pinochet]] (sustegnüü e pagaa di [[USA]]), l'è staa cataa sü di gulpista in de l'edifizzi de l'üniversidaa technega indua l'insegnava. === Ciapaa e Cupaa === Una völta cataa sü, el Victor Jara l'è staa recugnussüü di suldaa gulpista e menaa de quij in del stadi de balun ciamaa [[Estadio Víctor Jara|Estadio Chile]] e, insema a olter malcapitaa, turtüraa senza misericordia. Propi in chela cundiziun chi a l'ha scriüü la sua ültema puesia (a cüntàla giüsta sensa titul, però ciamada de tücc inscí 'ma i so prim parol ''Somos cinco mil'', „sem cinch mila“). Pö, püssee tard i so turtüradur gh'hann s'cepaa i man inscí che 'l saria staa pü bun de sunà la ghitara. Tanc hann credüü ch'i man al Victor gh'i even tajaa, ma l'eva minga vera: la sua miee Joan Jara l'haa dii anca lee che l'eva minga vera, e lee l'eva vedüü 'l cadaver del so marii. Quand ch'i suldaa gulpista hann pruaa a ümejàl cunt el dumandagh de cantà, già che de mestee lü l'eva semper faa 'l cantant, de stizza e cunt curagg e urgöj, 'l Victor Jara l'ha traa föra per l'ültema völta la sua vus e l'ha intunaa ''[[Venceremos]]'' – "Vengiarèm", la cansun del muiment pulitegh Unidad Popular. A chel punt chi, i so turtüradur gh'hann daa sgiò di bot de orb e l'hann faa föra cunt un mitrajadur. Un para de dí despö gh'hann dii inscí a la sua miee che l'even truaa 'l so corp, mort e mütilaa, e de 'gnì a ciapassel. De li a poch la miee del Jara l'ha lassaa 'l Cile, e l'è gnüda anmò 'ndree dumà a la fin di agn '80. In del 1994 l'haa faa sü la "Fundaziun Victor Jara" In del setember del [[2003]], cunt el trentesem aniversari del dí che l'hann cupaa, l' ''Estadio Chile'' l'è staa ciamaa ''Estadio Víctor Jara'' [[Image:Victor Jarra Nicha.jpg|thumb|right|La tumba del Victor Jara al fupun central de Santiago]] In del Giügn del [[2009]] i rest del cantant cilen hinn staa resümaa e gh'hann faa l'ütòpsia: gh'hann truaa 30 oss rot. I oss gh'i even rumpüü cunt tarej e cunt culp de arma de fögh. In del dezember de l'istess ann i so rest hinn staa traa in del fupun central de Santiago indua mijaja e mijaja hinn vegnüü a dagh l'ültem salüd, in tra de quij, anca la presidenta del Cile [[Michelle Bachelet]] == Laurà Müsegaj == I cansun del Víctor Jaras se poden spartii, pü u manch, in sèt toch: # Cansun che parlen de la sitüaziun pulitega in Cile, p.e. ''Ni chicha ni limoná'' e ''„Movil“ Oil Special''. Un para de chi toch müsegaj chi hinn di acüs liregh cuntra i perpetradur de scàndaj e sassinaziun pulitegh, p.e. ''Las casitas del barrio alto'' und ''Preguntas por Puerto Montt'' # Cabsun di ton pupular che parlen de la vita di puarít cunt di sutaton revulüssiunari, p.e. ''Plegaria a un labrador'' e''El hombre es un creador''. # Toch literari de puèta (suratüt del Pablo Neruda) postpunüü in cansun. # Cansun che prumöven la sulidaredaa internaziunala, p.e. ''Una palabra solamente'' und ''El derecho de vivir en paz''. # Cansun de olter cantant: I so artista preferii eren [[Daniel Viglietti]], [[Violeta Parra]] e [[Atahualpa Yupanqui]]. # Cansun pupular: la püpart de chi cansu chi vegnen del Süd America ma anca vöna nordamericana (''Hush a bye''). El so LP ''Canto por travesura'' l'è tüt de müsega fulcluristega cilena # Toch istrümentaj: ''Cai cai vilú'', ''La partida'' e i quater toch de ''La remolienda'' == Driss de la Buca del Víctor Jara == {| |- valign="top" | : ''Adess vöri propi güstàm,'' : ''insema 'l me fradél e al me bagaj,'' : ''la primavera che nüjolter insèma '' : ''sèm 'dree a fà sü tücc i dí,'' : ''i minàcc me fann minga pagüra,'' : ''cara i mee sciur de la miseria'' : ''La stela de la speransa'' : ''la següta a sberlüscià per nüm.'' | : ''I rusciád del popul me ciamen,'' : ''i ruscád del popul me trann de chi e de la,'' : ''fann el me cör ancamò püssee fort'' : ''e impienissen la mia gura de aira.'' : ''Inscí 'l cantaraa 'l puèta,'' : ''menter la mia anema la suna'' : ''in sü la via del popul'' : ''d'incö in pö e per semper.'' ::: ''– Rusciád del poupl – (1973)'' |} == Toch Teatraj == * 1959: [[Alejandro Sieveking]]: ''Parecido a la Felicidad'' * 1960: Germán Luco Cruchagas: ''La Viuda de Apablaza'' * 1960: [[Niccolò Machiavelli]]: ''La Mandragola'' * 1961: Alejandro Sieveking: ''La Madre de los Conejos'' * 1962: Alejandro Sieveking: ''Ánimas de Día Claro'' (''Daylight Spirits'') * 1963: [[Bertolt Brecht]]: ''[[Der kaukasische Kreidekreis]]'' * 1963: [[Egon Wolff]]: ''Los Invasores'' * 1963: [[Raúl Ruiz]]: ''Dúo'' (''Duet'') * 1963: Alejandro Sieveking: ''Parecido a la Felicidad” * 1965: Alejandro Sieveking: ''La Remolienda'' * 1965: [[Ann Jellicoe]]: ''The Knack'' * 1966: [[Peter Weiss]]: ''[[Die Verfolgung und Ermordung Jean Paul Marats dargestellt durch die Schauspielgruppe des Hospizes zu Charenton unter Anleitung des Herrn de Sade|Marat/Sade]]'' * 1966: Abelardo Estorino: ''La Casa Vieja'' * 1967: Alejandro Sieveking: ''La Remolienda'' * 1967: Germán Luco Cruchaga: ''La Viuda de Apablaza'' * 1968: [[Joe Orton]]: ''[[Seid nett zu Mr. Sloane|Entertaining Mr. Sloane]]'' * 1969. Megan Ferry: ''Viet Rock'' * 1969. [[Sophokles]]: ''[[Antigone (Sophokles)|Antigone]]'' == Discugrafía == === LP in Stüdio === * ''Víctor Jara [Canto a lo humano]'' (1966) * ''Canciones folklóricas de América'' (1967) * ''Víctor Jara [Odeon]'' (1967) * ''Pongo en tus manos abiertas'' (1969) * ''Canto libre'' (1970) * ''El derecho de vivir en paz'' (1971) * ''La población'' (1972) * ''Canto por travesura'' (1973) * ''Manifiesto'' (1974) === LP Live === * ''El Recital'' (1983) * ''Víctor Jara en México'', WEA International (1996) * ''Habla y Canta en la Habana Cuba'', WEA International (2001) * ''En Vivo en el Aula Magna de la Universidad de Valparaíso'', WEA International (2003) === Cumpilations Post Mortem === * ''Te recuerdo Amanda'', Fonomusic (1974) * ''Presente'', (1975) * ''Vientos del Pueblo'', Monitor (1976) * ''Canto Libre'', Monitor (1977) * ''10 Anos Cantando con Nosotros (1983) * ''An Unfinished Song'', Redwood Records (1984) * ''Todo Víctor Jara'', EMI (1992) * ''20 Años Despues'', Fonomusic (1992) * ''Deja la Vida Volar (Lass das Leben fliegen)'' (1996) * ''Víctor Jara presente, colección „Haciendo Historia“'', Odeon (1997) * ''Te Recuerdo, Víctor'', Fonomusic (2000) * ''Antología Musical'', WEA Warner (2001) 2CDs * ''1959–1969 – Víctor Jara'', EMI Odeon (2001) 2CDs * ''Latin Essential: Victor Jara'', (WEA) 2CDs (2003) * ''Collección Victor Jara'' – Warner Bros. (2004) (8-CD-Box) * ''Victor Jara. Serie de Oro. Grandes Exitos'', EMI (2005) == Literadüra == * Joan Jara: ''L'ültema cansun. La vita del Victor Jara''. Wilhelm Goldmann Verlag, Münegh 2000, ISBN 3-442-72388-4. * Joan Jara: ''El Victor. Una cansun mai finida del tüt''. Cà edituriala Volk und Welt, Berlin 1986, ISBN 3-353-00043-7. == Citassiun Unurari == * LA [[Joan Baez]] l'haa ciapaa la sua cansun ''Te recuerdo Amanda'' e la'ha metüda in del so LP de müsega spagnöla ciamaa ''Gracias a la vida'' * El Cumpunista [[Leon Schidlowsky]] l'ha cumpunüü ''misa sine nomine'' (1973-1975), in so unur. * La [[Metalcore]] band [[Heaven Shall Burn]] la canta de lü in di cansun ''The Weapon they Fear'' e ''Buried In Forgotten Grounds''. * La band [[The Clash]] la canta de lü in de la cansun ''Washington Bullets'' de l'LP ''Sandinista'' (1980). * El cantütur [[Ernst Born]] el canta de lü in del so LP ''Aendschtation Paradies'' * La band [[Simple Minds]] la met insema in so unur la cansun ''Street Fighting Years'' (1989). * La band ispagnöla [[Ska-P]] la canta de lü in de la cansun''Juan Sin Tierra''. * La band [[Zupfgeigenhansel]] l'ha cumpunüü na cansun ciamada Victor Jara indua 'l se parla de la sua vida. * La vita del Víctor Jaras l'è 'l tema del Film ''El Cantor'' del 1978 de [[Dean Reed]]. * La band [[Freundeskreis]] la fa 'l so nom in de la cansun ''Leg dein Ohr auf die Schiene der Geschichte'' (1997) * La band argentina [[Los Fabulosos Cadillacs]] la canta de lü in de la cansun ''El Matador''. * Die Schauspielerin und Sängerin [[Donata Höffer]] singt Mitte der 1980er Jahre einige der wichtigsten Lieder von Víctor Jara. Begleitet wird sie u. a. von dem Gitarristen Hector Sandos. * La regista cilena [[Carmen Luz Parot]] in del 1999 l'ha giraa un film ducümentari ciamaa ''El derecho de vivir en paz'' in sü la vita del Víctor Jaras indua la sua vedua e un para de omen impresunaa insem' a. * El [[Pippo Pollina]] in de la sua cansun ''Il giorno del falco'' 'l cünta sü quel che l'è sücedüü a l' ''Estadio Chile''. * A [[lipsia]] gh'è 'l ''Verein Victor Jara''. * Sensa vess numinaa, ma sübet recugnussibel, el Víctor Jara l'è un cantant in del liber ''La casa de espiritu'' de [[Isabel Allende]]. * La rockband [[U2]] canta in de la sua cansun ''One Tree Hill'' de l'LP Joshua Tree: „''And in the world a heart of darkness - A fire zone. Where poets speak their heart then bleed for it. Jara sang - his song a weapon - In the hands of one whose blood still cries from the ground''“ * La band [[Calexico (Band)|Calexico]] la canta de lü in de la cansun ''Victor Jara’s Hands''. * La cantütura irlandesa [[Christy Moore]] l'ha püblegaa una cansun che la parla de la sua vita in sü 'l so LP ''This Is The Day'' (2001). * A [[Berlin]] gh'è un dormitori de stüdent ciamaa Victor Jara. == Ligam in sü la Red == * [http://www.fundacionvictorjara.cl Sit üfizial de la Fundassiun Victor Jara (in ispagnö)] [[Categuria:Art]] 2o1u1xbuwklaztbflpzuofm19z36h4o 1111377 1111328 2022-07-19T21:06:11Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''Víctor Lidio Jara Martínez''' (nassüü 'l [[28]] de [[setember]] del [[1932]] a [[Lonquén]] arent a [[Santiago del Chile]]; murüü 'l [[15]] de setember del [[1973]] a Santiago del Chile) l'è staa müsegh, cantant, e regista de teater [[cile]]n. L'è staa impresunaa el [[12]] de Setember 1973 e l'è staa truaa mort 4 dí despö cunt 44 culp de pistola in del corp. == Biugrafia == === Giuenezza === El Víctor Jara l'è nassüü a Lonquén, un paesín arent a Santiago del Chile e i so vegg, de mestee, eren vilàn. El pader del Víctor Jara l'eva vün chel trincava e ghe dava i bot a la sua miee pütost despess. Dopu che 'l pader l'ha lassaa la fameja, l'è stada la mader Amanda che la s'è crüzziada de la fameja, lee deperlee. L'amanda la sunava la ghitara e la canatava pütost ben, suratüt canzun fulcluristegh cilen e südamerican. Dopu la mort de la mader, el giuen Víctor l'ha desmetüü de stüdià de ragiunàt e l'ha tacaa sü a stüdià teulugia catolega per düü agn, però senza mai finì. Perdüda la Fee, l'ha ciapaa sü e l'è 'ndaa indree a Lonquén indua l'ha faa sü, insem' a un para de amis, una banda ciamada Cuncumén. Pö l'ha scumenciaa a süpdià teater a l'üniversidaa de Santiago. L'incunter cunt la cantant [[Violeta Parra]] l'ha müdaa la vita del giuen Víctor. El Víctor l'ha tacaa sü a laurà in del cafè bar de la Parra e lí l'ha anca tacaa sü a cantà. Un bel dí, in del bel mezz d'una turnee de la sua cumpagnía de teater a [[Musca]], la cantant la s'è malada e alura 'l Víctor l'ha ciapaa la sua ghitara e la sunaa e cantaa: el püblegh rüss l'ha reagii entüsiasta e giamò l'istessa sira 'l Víctor l'eva scriüü la sua prima cansun: ''El cigarrito''. Semper in chi dí chi 'l Víctor Jara l'ha scumenciaa a interessass de pulitega. === Caréra de Cantant === In del 1966 l'è 'gnüü föra 'l so prim LP ''Víctor Jara''. In del medèm ann l'è 'gnüü föra el single ''La beata'', una cansun pupulara cilena. Chela cansun chi l'è 'na cansun ümuristega che la parla de 'na söra che la s'inamura d'un prevet. La versiun del Jara però l'hann retegnüda scandalusa e l'hann faa pü sentì a la radio. Alura la gent l'ha tacaa sü ad andà in del cafè bar de la Barra inscí de sentì 'l Víctor sunà la sua versiun de ''La beata''. In di agn despö l'ha faa 'l regista però 'l s'è crüzziaa püssee de pulitega e de müsega che del so mestee. Pö del 1970 l'ha lassaa 'l teater del tüt e 'l s'è scuncentraa in sü la müsega. I cansun del Victor Jara parlen de la gent sempliz, de la gent cumün, de la sua vita e di so prublema int una suciedaa cunt grand ingiüstizzij suciaj. Tant di so cansun parlen de scandàj pulitegh e/u de ingiüstizzia suciala. El Victor Jara l'è vün di represenatant de la „[[Nueva Canción]]“ (Nöa Cansun) in Südamerica. La Nueva Cancion l'eva un gross muiment revulüziunari in Südamerica sustegnüü de tanc artista e inteletüaj. I so idej pulitegh eren toch impurtant di so cumpusiziun. A l'eva, inscí 'ma tanc cantant südamerican, un cumünista spetasciaa e diretur de la seziun di artista del partii [[cumünism|cumünista]] cilen. Insem' a olter müsegh l'ha faa cuncert de sustegn per el [[Salvador Allende]] e l'[[Unidad Popular]], una liga de partii de senistra. El dí despö 'l [[golpe]] cuntra l'Allende (che l'eva staa elegiüü in manera demucratega) traa inanz de l'[[Augusto Pinochet]] (sustegnüü e pagaa di [[USA]]), l'è staa cataa sü di gulpista in de l'edifizzi de l'üniversidaa technega indua l'insegnava. === Ciapaa e Cupaa === Una völta cataa sü, el Victor Jara l'è staa recugnussüü di suldaa gulpista e menaa de quij in del stadi de balun ciamaa [[Estadio Víctor Jara|Estadio Chile]] e, insema a olter malcapitaa, turtüraa senza misericordia. Propi in chela cundiziun chi a l'ha scriüü la sua ültema puesia (a cüntàla giüsta sensa titul, però ciamada de tücc inscí 'ma i so prim parol ''Somos cinco mil'', „sem cinch mila“). Pö, püssee tard i so turtüradur gh'hann s'cepaa i man inscí che 'l saria staa pü bun de sunà la ghitara. Tanc hann credüü ch'i man al Victor gh'i even tajaa, ma l'eva minga vera: la sua miee Joan Jara l'haa dii anca lee che l'eva minga vera, e lee l'eva vedüü 'l cadaver del so marii. Quand ch'i suldaa gulpista hann pruaa a ümejàl cunt el dumandagh de cantà, già che de mestee lü l'eva semper faa 'l cantant, de stizza e cunt curagg e urgöj, 'l Victor Jara l'ha traa föra per l'ültema völta la sua vus e l'ha intunaa ''[[Venceremos]]'' – "Vengiarèm", la cansun del muiment pulitegh Unidad Popular. A chel punt chi, i so turtüradur gh'hann daa sgiò di bot de orb e l'hann faa föra cunt un mitrajadur. Un para de dí despö gh'hann dii inscí a la sua miee che l'even truaa 'l so corp, mort e mütilaa, e de 'gnì a ciapassel. De li a poch la miee del Jara l'ha lassaa 'l Cile, e l'è gnüda anmò 'ndree dumà a la fin di agn '80. In del 1994 l'haa faa sü la "Fundaziun Victor Jara" In del setember del [[2003]], cunt el trentesem aniversari del dí che l'hann cupaa, l' ''Estadio Chile'' l'è staa ciamaa ''Estadio Víctor Jara'' [[Image:Victor Jarra Nicha.jpg|thumb|right|La tumba del Victor Jara al fupun central de Santiago]] In del Giügn del [[2009]] i rest del cantant cilen hinn staa resümaa e gh'hann faa l'ütòpsia: gh'hann truaa 30 oss rot. I oss gh'i even rumpüü cunt tarej e cunt culp de arma de fögh. In del dezember de l'istess ann i so rest hinn staa traa in del fupun central de Santiago indua mijaja e mijaja hinn vegnüü a dagh l'ültem salüd, in tra de quij, anca la presidenta del Cile [[Michelle Bachelet]] == Laurà Müsegaj == I cansun del Víctor Jaras se poden spartii, pü u manch, in sèt toch: # Cansun che parlen de la sitüaziun pulitega in Cile, p.e. ''Ni chicha ni limoná'' e ''„Movil“ Oil Special''. Un para de chi toch müsegaj chi hinn di acüs liregh cuntra i perpetradur de scàndaj e sassinaziun pulitegh, p.e. ''Las casitas del barrio alto'' und ''Preguntas por Puerto Montt'' # Cabsun di ton pupular che parlen de la vita di puarít cunt di sutaton revulüssiunari, p.e. ''Plegaria a un labrador'' e''El hombre es un creador''. # Toch literari de puèta (suratüt del Pablo Neruda) postpunüü in cansun. # Cansun che prumöven la sulidaredaa internaziunala, p.e. ''Una palabra solamente'' und ''El derecho de vivir en paz''. # Cansun de olter cantant: I so artista preferii eren [[Daniel Viglietti]], [[Violeta Parra]] e [[Atahualpa Yupanqui]]. # Cansun pupular: la püpart de chi cansu chi vegnen del Süd America ma anca vöna nordamericana (''Hush a bye''). El so LP ''Canto por travesura'' l'è tüt de müsega fulcluristega cilena # Toch istrümentaj: ''Cai cai vilú'', ''La partida'' e i quater toch de ''La remolienda'' == Driss de la Buca del Víctor Jara == {| |- valign="top" | : ''Adess vöri propi güstàm,'' : ''insema 'l me fradél e al me bagaj,'' : ''la primavera che nüjolter insèma '' : ''sèm 'dree a fà sü tücc i dí,'' : ''i minàcc me fann minga pagüra,'' : ''cara i mee sciur de la miseria'' : ''La stela de la speransa'' : ''la següta a sberlüscià per nüm.'' | : ''I rusciád del popul me ciamen,'' : ''i ruscád del popul me trann de chi e de la,'' : ''fann el me cör ancamò püssee fort'' : ''e impienissen la mia gura de aira.'' : ''Inscí 'l cantaraa 'l puèta,'' : ''menter la mia anema la suna'' : ''in sü la via del popul'' : ''d'incö in pö e per semper.'' ::: ''– Rusciád del poupl – (1973)'' |} == Toch Teatraj == * 1959: [[Alejandro Sieveking]]: ''Parecido a la Felicidad'' * 1960: Germán Luco Cruchagas: ''La Viuda de Apablaza'' * 1960: [[Niccolò Machiavelli]]: ''La Mandragola'' * 1961: Alejandro Sieveking: ''La Madre de los Conejos'' * 1962: Alejandro Sieveking: ''Ánimas de Día Claro'' (''Daylight Spirits'') * 1963: [[Bertolt Brecht]]: ''[[Der kaukasische Kreidekreis]]'' * 1963: [[Egon Wolff]]: ''Los Invasores'' * 1963: [[Raúl Ruiz]]: ''Dúo'' (''Duet'') * 1963: Alejandro Sieveking: ''Parecido a la Felicidad” * 1965: Alejandro Sieveking: ''La Remolienda'' * 1965: [[Ann Jellicoe]]: ''The Knack'' * 1966: [[Peter Weiss]]: ''[[Die Verfolgung und Ermordung Jean Paul Marats dargestellt durch die Schauspielgruppe des Hospizes zu Charenton unter Anleitung des Herrn de Sade|Marat/Sade]]'' * 1966: Abelardo Estorino: ''La Casa Vieja'' * 1967: Alejandro Sieveking: ''La Remolienda'' * 1967: Germán Luco Cruchaga: ''La Viuda de Apablaza'' * 1968: [[Joe Orton]]: ''[[Seid nett zu Mr. Sloane|Entertaining Mr. Sloane]]'' * 1969. Megan Ferry: ''Viet Rock'' * 1969. [[Sophokles]]: ''[[Antigone (Sophokles)|Antigone]]'' == Discugrafía == === LP in Stüdio === * ''Víctor Jara [Canto a lo humano]'' (1966) * ''Canciones folklóricas de América'' (1967) * ''Víctor Jara [Odeon]'' (1967) * ''Pongo en tus manos abiertas'' (1969) * ''Canto libre'' (1970) * ''El derecho de vivir en paz'' (1971) * ''La población'' (1972) * ''Canto por travesura'' (1973) * ''Manifiesto'' (1974) === LP Live === * ''El Recital'' (1983) * ''Víctor Jara en México'', WEA International (1996) * ''Habla y Canta en la Habana Cuba'', WEA International (2001) * ''En Vivo en el Aula Magna de la Universidad de Valparaíso'', WEA International (2003) === Cumpilations Post Mortem === * ''Te recuerdo Amanda'', Fonomusic (1974) * ''Presente'', (1975) * ''Vientos del Pueblo'', Monitor (1976) * ''Canto Libre'', Monitor (1977) * ''10 Anos Cantando con Nosotros (1983) * ''An Unfinished Song'', Redwood Records (1984) * ''Todo Víctor Jara'', EMI (1992) * ''20 Años Despues'', Fonomusic (1992) * ''Deja la Vida Volar (Lass das Leben fliegen)'' (1996) * ''Víctor Jara presente, colección „Haciendo Historia“'', Odeon (1997) * ''Te Recuerdo, Víctor'', Fonomusic (2000) * ''Antología Musical'', WEA Warner (2001) 2CDs * ''1959–1969 – Víctor Jara'', EMI Odeon (2001) 2CDs * ''Latin Essential: Victor Jara'', (WEA) 2CDs (2003) * ''Collección Victor Jara'' – Warner Bros. (2004) (8-CD-Box) * ''Victor Jara. Serie de Oro. Grandes Exitos'', EMI (2005) == Literadüra == * Joan Jara: ''L'ültema cansun. La vita del Victor Jara''. Wilhelm Goldmann Verlag, Münegh 2000, ISBN 3-442-72388-4. * Joan Jara: ''El Victor. Una cansun mai finida del tüt''. Cà edituriala Volk und Welt, Berlin 1986, ISBN 3-353-00043-7. == Citassiun Unurari == * LA [[Joan Baez]] l'haa ciapaa la sua cansun ''Te recuerdo Amanda'' e la'ha metüda in del so LP de müsega spagnöla ciamaa ''Gracias a la vida'' * El Cumpunista [[Leon Schidlowsky]] l'ha cumpunüü ''misa sine nomine'' (1973-1975), in so unur. * La [[Metalcore]] band [[Heaven Shall Burn]] la canta de lü in di cansun ''The Weapon they Fear'' e ''Buried In Forgotten Grounds''. * La band [[The Clash]] la canta de lü in de la cansun ''Washington Bullets'' de l'LP ''Sandinista'' (1980). * El cantütur [[Ernst Born]] el canta de lü in del so LP ''Aendschtation Paradies'' * La band [[Simple Minds]] la met insema in so unur la cansun ''Street Fighting Years'' (1989). * La band ispagnöla [[Ska-P]] la canta de lü in de la cansun''Juan Sin Tierra''. * La band [[Zupfgeigenhansel]] l'ha cumpunüü na cansun ciamada Victor Jara indua 'l se parla de la sua vita. * La vita del Víctor Jaras l'è 'l tema del Film ''El Cantor'' del 1978 de [[Dean Reed]]. * La band [[Freundeskreis]] la fa 'l so nom in de la cansun ''Leg dein Ohr auf die Schiene der Geschichte'' (1997) * La band argentina [[Los Fabulosos Cadillacs]] la canta de lü in de la cansun ''El Matador''. * Die Schauspielerin und Sängerin [[Donata Höffer]] singt Mitte der 1980er Jahre einige der wichtigsten Lieder von Víctor Jara. Begleitet wird sie u. a. von dem Gitarristen Hector Sandos. * La regista cilena [[Carmen Luz Parot]] in del 1999 l'ha giraa un film ducümentari ciamaa ''El derecho de vivir en paz'' in sü la vita del Víctor Jaras indua la sua vedua e un para de omen impresunaa insem' a. * El [[Pippo Pollina]] in de la sua cansun ''Il giorno del falco'' 'l cünta sü quel che l'è sücedüü a l' ''Estadio Chile''. * A [[lipsia]] gh'è 'l ''Verein Victor Jara''. * Sensa vess numinaa, ma sübet recugnussibel, el Víctor Jara l'è un cantant in del liber ''La casa de espiritu'' de [[Isabel Allende]]. * La rockband [[U2]] canta in de la sua cansun ''One Tree Hill'' de l'LP Joshua Tree: „''And in the world a heart of darkness - A fire zone. Where poets speak their heart then bleed for it. Jara sang - his song a weapon - In the hands of one whose blood still cries from the ground''“ * La band [[Calexico (Band)|Calexico]] la canta de lü in de la cansun ''Victor Jara’s Hands''. * La cantütura irlandesa [[Christy Moore]] l'ha püblegaa una cansun che la parla de la sua vita in sü 'l so LP ''This Is The Day'' (2001). * A [[Berlin]] gh'è un dormitori de stüdent ciamaa Victor Jara. == Ligam in sü la Red == * [http://www.fundacionvictorjara.cl Sit üfizial de la Fundassiun Victor Jara (in ispagnö)] [[Categuria:Art]] qunip3plrtv4qidgh2iicr71eoghv4r 0 149702 1111206 1002470 2022-07-19T20:30:29Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} Honoré de Balzac ([[Tours]], [[20 05|20 magg]] [[1799]] – [[Paris]], [[18 05|18 agost]] [[1850]]) l'è staa on romanzee, critich, drammaturgh, giornalista e stampadór. L'è consideraa el pussee grand maester del [[romanz]] realistich francés del [[XIX secol]]. I sò romanz e raccont sont organizaa in d'on'opera coerenta ciamada dai critich la [[Comedia umana]] (in francés ''Comédie Humaine''), on nomm ch'el ricorda la [[Divina Comedia]] del [[Dante Lighier|Dant Alighee]]. == Bibliografia == * [[1829]] - [[I scioan]] (''Les chouans'') * [[1830]] - [[La fisiologia del matrimoni]] (''La physiologie du mariage'') * [[1830]] - [[Scenn de la vita privada]] (''Scènes de la vie privée'') * [[1830]] - [[Sarrasine]] (''Sarrasine'') * [[1831]] - [[La pell de zigrin]] (''La peau de chagrin'') * [[1831]] - [[L'albergh ross]] (''L'auberge rouge'') * [[1832]] - [[El prèvi de Tours]] (''Le curé de Tours'') * [[1832]] - [[Pierina]] * [[1832]] - [[Louis Lambert]] (''L'histoire intellectuelle de Louis Lambert'') * [[1832]] - [[El Colonnell Chabert]] (''Le Colonel Chabert'') * [[1833]] - [[El medich de campagna]] (''Le médecin de campagne'') * [[1833]] - [[Ugenia Grandet]] (''Eugénie Grandet'') * [[1834]] - [[La cerca del assoluu]] (''La recherche de l'absolu'') * [[1834]] - [[Papà Goriot]] (''Le père Goriot'') * [[1835]] - [[Séraphîta]] (''Séraphîta'') * [[1835]] - [[La tosa con i oeugg d'or]] (''La Fille aux yeux d'or'') * [[1835]] - [[Storia di trèdes]] (''Histoire des Treize'') * [[1836]] - [[El gili de la vall]] (''Le Lys dans la vallée'') * [[1837]] - [[Grandezza e decadenza del Cesar Birotteau]] (''César Birotteau'') * [[1837]] - [[I stori che fan divertì]] (''Contes drolatiques'') * [[1838]] - [[I impiegaa]] (''Les employés'') * [[1841]] - [[Una faccenda tenebrosa]] (''Une ténébreuse affaire'') * [[1842]] - [[Memori de dò gioin spos]] (''Mémoires de deux jeunes mariées'') * [[1842]] - [[Ca' de scapol]] (''La Rabouilleuse'') * [[1842]] - [[La donna de trent'ann]] (''La femme de trente ans'') * [[1842]] - [[El colonnell Bridau]] (''Un ménage de garçon'') * [[1843]] - [[I illusión perduu]] (''Illusions perdues'') * [[1843]] - [[La musa del dipartiment]] (''La muse du département'') * [[1844]] - [[Norina]] (''Honorine'') * [[1844]] - [[Un princip de la Bohème]] * [[1844]] - [[Un agent de faccend]] * [[1844]] - [[Gaudissart II]] * [[1846]] - [[La cusina Betta]] (''La cousine Bette'') * [[1846]] - [[I miseri piscinin de la vita di spós]] (''Petites misères de la vie conjugale'') * [[1847]] - [[El cusin Pons]] (''Le cousin Pons'') * [[1847]] - [[Splendór e miseri di cortigian]] (''Splendeurs et misères des courtisanes'') * [[1847]] - [[L'ultima incarnazzión del Vautrin]] * [[1854]] - [[El deputaa de Arcis]] * [[1855]] - [[I contadin]] (''Les paysans'') - finii da la vedova * [[1856]] - [[I borghesott]] (''Les petits bourgeois'') - finii dal [[Charles Rabou]] * ? - [[Gioanna la pallida]] [[Categuria:Giornalista franzes]] j2pgjdynfcuga1fhnil7gepov7kq5db 0 149744 1111289 916613 2022-07-19T20:46:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Des=== 1 E alura 'l Crist l'ha ciamaa i so dudes dissepuj e 'l gh'ha daa 'l pudè de scascià via i spiret cativ e de sanà i malaa. 2 I nom di dudes apostuj hinn: el Simun, ciamaa Peder, e 'l so fradèl Andreja; 'l Jacum, bagaj del Zebedee e 'l so fradèl Giuan, 3 el Filíp, el Tumàs, el bartulomee e'l Matee, 'l Jacum, bagaj de l'Alfee, el Lebee, de la fameja di Tadee, 4 'l Simun de Cana, e 'l Giüda Iscariota, che pö l'ha tradii. 5 Chi dudes omen chi 'l Gesü 'l ij ha menaa in gir de chi e de la e 'l gh'ha cumandaa de andà no in di paes di minga Giüdee, e gnanca in di paes di Samaritàn, 6 ma pütost de andà di ber sperdüü de la cá d'Israel. 7 E diigh inscí che 'l Regn di Cej l'è dree a 'gnì. 8 Sanee i malaa, netee i lebrus, menee i mort ancamò in vida, scascee via i diauj: inscí 'ma v'è staa daa a violter, inscí deegh aj olter. 9 E in di vost scarsel, mettigh ne or, ne argent, e gnanca utun, 10 e purteves adree gnanca na sacocia, e gnanca do camis u un para de scarp, e gnanca un bastun de viag. Perchè un lauradur la sua micheta se la fa sü tücc i di deperlü. 11 Però, quand che riee in d'una citaa u in d'un paes, infurmeves un puu se gh'è un quejvün d'un cert nivel; e restee in la sua cà, finn quand che ciapee sü anmò e vee via. 12 E quand che riee in d'una cà, salüdadela; 13 E se la cà se 'l merida, lassee che la vosta pas la croda sgiò in sü de lee. Se però se'l merida no, la vosta pas la vegnaraa indree de violter. 14 E se vün 'l ve vör no tö in la sua, vee via de chela cà chi e de chela citaa chi e scurlives via la pulver di vost pee. 15 In veridaa, mi a ve disi: in del di del giüdizzi, Sodoma e Gomora gh'avaràn la vita püssee fazil de chela citaa chi. 16 Ociu, che mi ve meni la cumpagn de ber intra i luf. E alura, deem a trà, sii fürb cumpagn di serp e senza sfruus cumpagn di piviun. 17 Ste ben atent intra la gent: perchè la gent la ve menaraa denanz ai giüdes e la ve ciaparaa a pesciad in del dedree in di so sinagogh. 18 E già che vüü credii in mi, la gent la ve menaraa denanz ai re e ai guernadur e la ve faraa fà testimugnansa sia cuntra de lur che cuntra i minga Giüdee. 19 E quand che v'hann menaa la, preocüpeves no de cusa l'è che gh'ii de dì u minga dì, perchè al mument giüst el ve sumejaraa bel ciar quel che gh'ii de dì. 20 Perchè 'l saraa 'l Spiret del Signur che 'l ve dervaraa la boca e 'l parlaraa travers de quela, e minga violter. 21 El fradel el picaraa a mort el so fradèl, e 'l pader el so bagaj, e i bagaj volserann i man cuntra i so vegg, e i farann met a mort. 22 E già che vüü credii in mi, tücc ve vedarann cumpagn del füm in di ögg. Ma quij intra de violter che ghe la farann a streng i dinc finn a la fin, vegnarann beaa. 23 E se ve ciapen a bot in d'un paes, scapee via in d'un olter. In tüta veridaa mi a ve disi: la bega cunt i Giüdee l'avaraa fin dumà in del di de la segunda vegnüda del Crist. 24 Perchè, cara lamai gent, el dissepul l'è minga püssee impurtant del maester, e 'l servidur l'è minga püssee impurtant del so patrun. 25 Per el dissepul l'è giamò assee rià a vess in sül medem nivel del so maester, e per el servidur in sül medem nivel del so patrun. Se la gent l'ha ciamaa 'l patrun de cà "belsebü", l'istessa gent la ciamaraa i so (del patraun de cà) servidur ancamò pesg rob, o no? Ma stee minga li a vegh pagüra de lur, perchè gh'è negot che l'è scundüü che'l vegnaraa no mustraa a tücc e negot che l'è quataa che 'l vegnaraa no desquataa. 27 De quel che mi ve disi in del fusch, parleen in de la lüs: e quel che 'l ve vegn süssüraa in d'un urègg, vee a spantegal a tüta vus in scima a un tecc! 28 E ste minga li a vegh pagüra de quij che ve copen el corp, perchè sarann mai bun de cupàv l'anema; l'è mej vegh pagüra de Quel che l'è bun de fav marscì sia 'l corp che l'anema in de l'infern! 29 Vün el crumpa minga düü üsej per un ghel? Mi a ve disi che gnanca vün di düü 'l crudaraa sgiò sensa 'l Vurè del Pader. 30 E vardee ben ch'i cavej che gh'ii in sü la crapa hinn tücc cüntaa. 31 E alura stee minga li a vegh pagüra, che violter sii ben püssee impurtant de tanc üsej metüü insema. 32 Quij che me recugnussen denanz a la gent, mi i recugnussaruu denanz al Pader che l'è in Cel. 33 Ma quij che me refüten denanz a la gent, mi i refütaruu denanz al me Paer che l'è in Cel. 34 Pensee minga che mi sunt vegnüü chi a purta la pas in sü la tera: a sunt minga 'gnüü a purtaa la pas mi, ma 'na spada! 35 Perchè mi sunt vegnüü chi a met el bagaj cuntra 'l pader e la tusa cuntra la mader, e la Schwiegrtochter cuntra la Schwiegermutter! 36 E l'om 'l truaraa i so pesg nemis intra la sua stessa gent. 37 Quij che ghe vören püssee ben al so papaa e a la sua mama che a mi, se meriden minga de vess insem' a mi: quij che ghe vören püssee ben al so bagaj u a la sua tusa che a mi, se meriden minga de vess insem' a mi. 38 E quij che fann no cünt de ciapà sü la sua crus e de 'gním adree, se meriden minga de vess insem' a mi. 39 Quij che tröen la sua vida, la vann a perd, e quij che la perden perchè ghe creden in mi, vann a truàla. 40 Quij che ghe ve slunghen la man, la slunghen a mi, e quij che la slunghen a mi, la slunghen al Quel che 'l m'haa menaa chinscí. 41 Quij che ghe slunghen la man a un prufeta, tuarann una recumpensa digna d'un prufeta; e quij che ghe slunghen la man a un om giüst, tuarann una recumpensa digna d'un om giüst. 42 E quij che ghe darann anca dumà 'na tassa de agua colda de bev a vün di quij fiulít chi per l'ünega resun che l'è un dissepul, bè, mi a ve disi: quist restaramm mai a boca sücia. ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Növ|← Indree a Capitel Növ]] *[[Matee Capitel Vündes|Inanz a Capitel Vündes →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] t848hrx5cl6hvu0p4jhh1pnvt8b2av8 1111348 1111289 2022-07-19T20:58:44Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Matee== ''La Parola del nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö.'' ===Capitel Des=== 1 E alura 'l Crist l'ha ciamaa i so dudes dissepuj e 'l gh'ha daa 'l pudè de scascià via i spiret cativ e de sanà i malaa. 2 I nom di dudes apostuj hinn: el Simun, ciamaa Peder, e 'l so fradèl Andreja; 'l Jacum, bagaj del Zebedee e 'l so fradèl Giuan, 3 el Filíp, el Tumàs, el bartulomee e'l Matee, 'l Jacum, bagaj de l'Alfee, el Lebee, de la fameja di Tadee, 4 'l Simun de Cana, e 'l Giüda Iscariota, che pö l'ha tradii. 5 Chi dudes omen chi 'l Gesü 'l ij ha menaa in gir de chi e de la e 'l gh'ha cumandaa de andà no in di paes di minga Giüdee, e gnanca in di paes di Samaritàn, 6 ma pütost de andà di ber sperdüü de la cá d'Israel. 7 E diigh inscí che 'l Regn di Cej l'è dree a 'gnì. 8 Sanee i malaa, netee i lebrus, menee i mort ancamò in vita, scascee via i diauj: inscí 'ma v'è staa daa a violter, inscí deegh aj olter. 9 E in di vost scarsel, mettigh ne or, ne argent, e gnanca utun, 10 e purteves adree gnanca na sacocia, e gnanca do camis u un para de scarp, e gnanca un bastun de viag. Perchè un lauradur la sua micheta se la fa sü tücc i di deperlü. 11 Però, quand che riee in d'una citaa u in d'un paes, infurmeves un puu se gh'è un quejvün d'un cert nivel; e restee in la sua cà, finn quand che ciapee sü anmò e vee via. 12 E quand che riee in d'una cà, salüdadela; 13 E se la cà se 'l merida, lassee che la vosta pas la croda sgiò in sü de lee. Se però se'l merida no, la vosta pas la vegnaraa indree de violter. 14 E se vün 'l ve vör no tö in la sua, vee via de chela cà chi e de chela citaa chi e scurlives via la pulver di vost pee. 15 In veridaa, mi a ve disi: in del di del giüdizzi, Sodoma e Gomora gh'avaràn la vita püssee fazil de chela citaa chi. 16 Ociu, che mi ve meni la cumpagn de ber intra i luf. E alura, deem a trà, sii fürb cumpagn di serp e senza sfruus cumpagn di piviun. 17 Ste ben atent intra la gent: perchè la gent la ve menaraa denanz ai giüdes e la ve ciaparaa a pesciad in del dedree in di so sinagogh. 18 E già che vüü credii in mi, la gent la ve menaraa denanz ai re e ai guernadur e la ve faraa fà testimugnansa sia cuntra de lur che cuntra i minga Giüdee. 19 E quand che v'hann menaa la, preocüpeves no de cusa l'è che gh'ii de dì u minga dì, perchè al mument giüst el ve sumejaraa bel ciar quel che gh'ii de dì. 20 Perchè 'l saraa 'l Spiret del Signur che 'l ve dervaraa la boca e 'l parlaraa travers de quela, e minga violter. 21 El fradel el picaraa a mort el so fradèl, e 'l pader el so bagaj, e i bagaj volserann i man cuntra i so vegg, e i farann met a mort. 22 E già che vüü credii in mi, tücc ve vedarann cumpagn del füm in di ögg. Ma quij intra de violter che ghe la farann a streng i dinc finn a la fin, vegnarann beaa. 23 E se ve ciapen a bot in d'un paes, scapee via in d'un olter. In tüta veridaa mi a ve disi: la bega cunt i Giüdee l'avaraa fin dumà in del di de la segunda vegnüda del Crist. 24 Perchè, cara lamai gent, el dissepul l'è minga püssee impurtant del maester, e 'l servidur l'è minga püssee impurtant del so patrun. 25 Per el dissepul l'è giamò assee rià a vess in sül medem nivel del so maester, e per el servidur in sül medem nivel del so patrun. Se la gent l'ha ciamaa 'l patrun de cà "belsebü", l'istessa gent la ciamaraa i so (del patraun de cà) servidur ancamò pesg rob, o no? Ma stee minga li a vegh pagüra de lur, perchè gh'è negot che l'è scundüü che'l vegnaraa no mustraa a tücc e negot che l'è quataa che 'l vegnaraa no desquataa. 27 De quel che mi ve disi in del fusch, parleen in de la lüs: e quel che 'l ve vegn süssüraa in d'un urègg, vee a spantegal a tüta vus in scima a un tecc! 28 E ste minga li a vegh pagüra de quij che ve copen el corp, perchè sarann mai bun de cupàv l'anema; l'è mej vegh pagüra de Quel che l'è bun de fav marscì sia 'l corp che l'anema in de l'infern! 29 Vün el crumpa minga düü üsej per un ghel? Mi a ve disi che gnanca vün di düü 'l crudaraa sgiò sensa 'l Vurè del Pader. 30 E vardee ben ch'i cavej che gh'ii in sü la crapa hinn tücc cüntaa. 31 E alura stee minga li a vegh pagüra, che violter sii ben püssee impurtant de tanc üsej metüü insema. 32 Quij che me recugnussen denanz a la gent, mi i recugnussaruu denanz al Pader che l'è in Cel. 33 Ma quij che me refüten denanz a la gent, mi i refütaruu denanz al me Paer che l'è in Cel. 34 Pensee minga che mi sunt vegnüü chi a purta la pas in sü la tera: a sunt minga 'gnüü a purtaa la pas mi, ma 'na spada! 35 Perchè mi sunt vegnüü chi a met el bagaj cuntra 'l pader e la tusa cuntra la mader, e la Schwiegrtochter cuntra la Schwiegermutter! 36 E l'om 'l truaraa i so pesg nemis intra la sua stessa gent. 37 Quij che ghe vören püssee ben al so papaa e a la sua mama che a mi, se meriden minga de vess insem' a mi: quij che ghe vören püssee ben al so bagaj u a la sua tusa che a mi, se meriden minga de vess insem' a mi. 38 E quij che fann no cünt de ciapà sü la sua crus e de 'gním adree, se meriden minga de vess insem' a mi. 39 Quij che tröen la sua vita, la vann a perd, e quij che la perden perchè ghe creden in mi, vann a truàla. 40 Quij che ghe ve slunghen la man, la slunghen a mi, e quij che la slunghen a mi, la slunghen al Quel che 'l m'haa menaa chinscí. 41 Quij che ghe slunghen la man a un prufeta, tuarann una recumpensa digna d'un prufeta; e quij che ghe slunghen la man a un om giüst, tuarann una recumpensa digna d'un om giüst. 42 E quij che ghe darann anca dumà 'na tassa de agua colda de bev a vün di quij fiulít chi per l'ünega resun che l'è un dissepul, bè, mi a ve disi: quist restaramm mai a boca sücia. ===Navigaziun=== *[[Matee Capitel Növ|← Indree a Capitel Növ]] *[[Matee Capitel Vündes|Inanz a Capitel Vündes →]] *[[L'Evangel del Matee|A l'indes]] [[Categuria:L'Evangel del Matee]] d8gpul82129i0worcolxulg1ek7931o 0 153876 1111218 1073810 2022-07-19T20:33:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}}{{SBOZZ}}{{F}} '''Mezzaa''' (''Mezzate'') a l'è ona frazion del comun [[Provincia de Milan|milanes]] de [[Pes'cera Borromee]].<br> El paes l'è de origin puttòst antiga e l'è staa sede de voeuna di piev milanes. In del period napoleònigh ([[1808]]-[[1816]]) l'ha faa part del comun de Pes'cera, ma l'ha retrovaa l'autonomia sòtta el [[Regn Lombard-Venet]].<br> In del [[1841]] el comun de [[Linaa]] l'è staa unii a Mezzaa, ma in del [[1916]] la sede comunal l'è stada spostada in quella frazion. El noeuv comun de ''Linaa al Lamber'' però el gh'ha avuu ona vita brev, perchè giamò in del [[1933]] l'è staa unii a quell de Pes'cera. Mezzaa, in del XX secol, l'ha vist on grand svilupp industrial. ==Vos correlaa== *[[Piev de Mezzaa]] *[[Linaa]] *[[Pes'cera Borromee]] [[Categuria:Frazion di comun de la Città Metropolitana de Milan]] [[Categuria:Vegg comun de la Lombardia]] [[Categuria:Comun de la Piev de Mezaa]] ph9exegfu1jw8kcxtxgzjhzz4gekv5t 0 157733 1111382 1075394 2022-07-20T03:45:18Z CommonsDelinker 174 Replacing Wappen_Bezirk_Niederbayern.svg with [[File:DEU_Niederbayern_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) · Harmonisierung Wappennamen wikitext text/x-wiki {{LORUNIF}} {{Infobox distret aministrativ Baviera |Name = |Wappen = DEU Niederbayern COA.svg |Flagge = Flag of Lower Bavaria.svg |Verwaltungssitz = Landshut |Einwohner = 1191910 |EinwohnerStand = 31.12.2008 |Fläche = 10329.91 |GrößteStadt = [[Landshut]] |ZweitgrößteStadt = [[Passau]] |DrittgrößteStadt = [[Straubing]] |ViertgrößteStadt = [[Deggendorf]] |Bezirkstagspräsident = Manfred Hölzlein ([[Christlich-Soziale Union in Bayern|CSU]]) |Regierungspräsident = Heinz Grunwald |WebpräsenzBezirk = www.bezirk-niederbayern.de |WebpräsenzRegierung = www.regierung.niederbayern.bayern.de |Karten = [[Archivi:Locator map RB Niederbayern in Bavaria.svg|150px]] [[Archivi:Locator map Niederbayern in Germany.svg|125px]] |Kartenbeschreibung = Puzisiù 'n Baviera e 'n Germania }} La '''Basa Baviera''' (en todèsch: ''Niederbayern'') l'è giü dei sèt [[Regierungsbezirk|distrècc aministratìf]] (en [[todèsch]]: ''Regierungsbezirk'') del Land de la [[Baviera]], 'n [[Germània]]. La capital del distret l'è la cità de [[Landshut]]. == Südiviziù aministratìve == La regiù de la Bàsa Baviéra l'è dividìda 'n nöf circondàre (''Kreise'') e trè cità extra-circondariài (''Kreisfreie Städte''), che le aparté e nisü circondàre. * Circondàre (''Kreise''): # [[Deggendorf (circundari)|Deggendorf]] # [[Dingolfing-Landau]] # [[Freyung-Grafenau]] # [[Kelheim (circundari)|Kelheim]] # [[Landshut (circundari)|Landshut]] # [[Passau (circundari)|Passau]] # [[Regen (circundari)|Regen]] # [[Rottal-Inn]] # [[Straubing-Bogen]] * Cità extra-circondariài: # [[Landshut]] # [[Passau]] # [[Straubing]] == Colegamèncc estèrni == * [http://www.regierung.niederbayern.bayern.de Pàgina uficiàl del Goèrno] * [http://www.bezirk-niederbayern.de Página uficiàl del Distrèt] {{Aministrazion Baviera}} [[Categuria:Distret aministrativ de Germania]] lwfko00su1cqg1doe44cbsmsq9nparh 0 157976 1111286 838326 2022-07-19T20:46:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giüda== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ¹Giüda, un sèrv de Gesü Crist, e fradèll de Giagum, a i elètt che hinn vurüü bén de Diu el Pader e hinn prutegiüü per Gesü Crist: ²Che cressen föra de misüra per vialter la misericordia, la pas e 'l bén.<br /> ³Predilètt, essend faa scrivuv in tüta prèssa sü la nostra salvéza, mì avevi besogn de scriv, preganduv a cumbatt per la féd che l'era cunsegnaa una völta a i sant. ⁴Già che un quij personn hann naa denter segretamént intra vialter, quij che hinn numinaa de tant temp per chèsta cundana, impi, che cambien la grazia del noster Diu a la lur spüduratéza, e che neghen el noster ünegh Padrún e Signúr Gesü Crist.<br /> ⁵E mì vöri regurdà a vialter, anca bén avii già savüü tücc de chèst, che 'l Signúr, avend salvaa un popul de la tèra d'Egitt, daspö l'ha destrütt quij che hann minga credüü, ⁶e i angiul che hann tegnüü minga la lur auturitaa, ma hann lassaa la propia cà, l'ha tegnüü in di cadenn eternaj, in del scür, per el giüdizi del gran dì; ⁷cuma Soduma e Gumorra e i zitaa vesin, in de l'istèssa manera chèst, che hann daa sé medemm a la furnegaziún e hinn naa via indree a carna divèrsa, hinn metüü denanz cumè un esempi del sübì 'l castigh del fögh etèrn.<br /> ⁸Però, in de l'istèssa manera, anca chèst personn, insugnandus, cuntaminen la carna, respingen l'auturitaa, e bestemien i vèss gluriús<ref>o ''i angiul gluriús''</ref>. ⁹E Michel, l'arcangiul, quand el cuntend al diàul, el despütava in gir al corp de Musè, vulzava no purtà un giüdizi de bestèma, ma l'ha dii, Che 'l te strapazz el Signúr! ¹⁰Ma chèst personn bestemien tütt chèll che sann no, e chèll che cugnussen natüralamént cumè animaj senza resún, de chèstcoss hinn destrütt. ¹¹Guai a lur, perchè vann in de la via de Cain, e ''s'hinn versaa föra''<ref>o ''hinn naa föra''</ref> per una ricumpénsa in del errúr de Balaàm, e hinn staa destrütt in de la rebeliún de Core. ¹²Chèst personn hinn i smagg in di voster agape--pacien cun vialter senza timúr, se ciapen cüra de lur medèmm cumè un pastúr<ref>o ''se pastüren''</ref>, hinn niul senz'aqua purtaa inanz del vént, piant de l'autünn senza frütt, mort do völt, descalzaa, ¹³und füriús del mar che scümen la propia vergogna, stèll errant per chi l'è reservaa l'uscüritaa del scür per semper.<br /> ¹⁴E anca el setim de Adam, Enoch, l'ha prufetiza de chèst personn, disend: «Varda, el Signúr l'è vegnüü cun miar di so sant, ¹⁵per fà el giüdizi cuntra tücc e per cunvinc ogni anema sü tücc i so oper d'impietaa che hann cumetüü in d'una manera impia, e sü tücc i coss dür che hann dii i pecadúr impi cuntra Lü. ¹⁶Chèst personn hinn quij che barbuten, quij che se lumenten, quij che vann segund i propi desidéri, e la lur buca la dis coss arugant, amirand i facc per prufitt.<br /> ¹⁷Ma vialter, predilètt, regurdeev i coss che hinn staa predii di apostul del noster Signur Gesü Christ: ¹⁸che hann dii a vialter: In del temp ültim, ghe sarann minciunadúr che andarà segund i lur propi desidéri d'impietaa. ¹⁹Chèst personn hinn quij che fann divisiún, natüraj, che gh'hann minga el Spirit. ²⁰Ma vialter, predilètt, travers el fà sü di voster medemm in de la vostra féd püssee santa, e 'l pregà in del Spirit Sant, ²¹tegniiv vialter in del bén de Diu, e spetee la misericordia del noster Signúr Gesü Crist per la vita eterna. ²²E che gh'abiuv vialter pietaa de quij che dübiten, ²³e salvee i alter brancanduj föra del fögh, e che gh'abiuv vialter pietaa di alter cun timúr, udend anca la tonega smagiada de la carna.<br /> ²⁴E a Lü che 'l ve preserva del burlà giò e che 'l ve fa cumparì denanz de la sua gloria senza smagia in de la letizia, ²⁵al ünegh Diu, noster Salvadúr, travers Gesü Crist noster Signúr, gloria, maiestaa, puténza e auturità prima de tütt el temp, e adèss e per tücc i secul! Amen. <references /> {{Mudel:I Liber del Növ Testamént}} {{Categuria:Noeuv Testament}} 24x6b2whlu1ygl6ia7akdih2fjy737v 0 158104 1111300 916625 2022-07-19T20:48:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Giuan== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Vün=== ¹Chell che l'era del prenzipi, chell che nümm èmm sentii, chell che èmm vedüü cunt i noster öcc, chell che èmm vardaa e i noster man hann tucaa, sü la parola de la vida--²la vita l'era ''fada cunussüda''<ref>o ''manifestada''</ref>, e nümm èmm vedüü e testimonium e ve ''nunzium''<ref>o ''pruclamum'', anca in 3</ref> la vita eterna, la quala l'era cunt el Pader, e l'era ''fada cunussüda'' a nümm--³chell che èmm vedüü e sentii: nümm ve 'l nunzium, perchè anca vialter gh'abiuv ''fradelanza''<ref>o ''cumuniün'', anca in 6 e 7</ref>cun nümm. ⁴E nümm scrivum chest coss perchè la sia pièna la nostra letizia. <BR> ⁵E chesta l'è la nutizia che nümm hann sentii de Lü e ve nunzium, che Diu l'è lüs, e el gh'è nigün scür in de Lü. ⁶Se nümm disum che gh'èmm ''fradelanza'' cun Lü e caminum in del scür, nümm ''disum büsij''<ref>o ''busardum''</ref> e praticum minga la veritaa. ⁷E se nümm caminum in de la lüs, cuma Lü l'è in de la lüs, gh'èmm ''fradelanza'' cun vün cun l'alter, e 'l sangh del so fiö Gesü el ne nèta de tütt el pecaa. ⁸Se nümm disum che gh'èmm minga un pecaa, nümm ''se trèmm matt''<ref>o ''se imbröjum''</ref> e la veritaa la gh'è no in de nümm. ⁹Se nümm cunfessum i noster pecaa, Lü l'è fedél e giüst per perdunà i pecaa e netàmm de tüta ''l'ingiüstizia''<ref>Gr. ''adikia'', che 'l vör dì anca ''iniquità'', ''falsità''</ref>. ¹⁰Se nümm disum che èmm no pecaa, nümm ghe fèmm un busiard, e la sua parola la gh'è no in de nümm. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Peder Capitel Trii|← Indree a 2 Peder 3]] *[[Prima Giuan Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[Prima letera de'l Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Giuan]] 7hk6lw2cw5kjykqc8g9syd9feeh9lse 0 158106 1111298 916624 2022-07-19T20:48:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Giuan== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Düü=== ¹I mè fiöö, mi scrivi chest coss perchè vialter pechii no. Ma se quajdün el peca, nümm gh'èmm un aucatt denanz al Pader, Gesü Crist, el giüst. ²E Lü l'è ''la prupiziaziun''<ref>Chest el vör dì: ''un mèzz de placà, un sacrifizzi o un'ufèrta a Diu (per i pecaa)''</ref> per i noster pecaa, e no dumà per i noster, ma anca per chell de tütt el mund. ³E de chest nümm savèmm che l'èmm cunussüü: se nümm usservum i so cumandament. ⁴Chi 'l dis che 'l gh'ha cunusüü e l'usserva minga i so cumandament, lü l'è un busiard, e la veritaa la gh'è no in de lü. ⁵Ma chissessìa l'usserva la sua parola, el bén de Diu l'è faa veramént perfètt in de lü: de chest nümm savèmm che stèmm in de Lü. ⁶Chi 'l dis che 'l resta in de Lü, el dev caminà anca lü cuma Lü el camina. <br> ⁷Predilett, mì a ve scrivi minga un növ cumandament, ma un vègg cumandament che vialter gh'avii avüü del prenzipi. El vègg cumandament a l'è la parola che vialter avii sentii. ⁸A bun cünt, mi te scrivi un növ cumandament che l'è ver, in de Lü e in de vialter, perchè el scür l'è passaa e la vera lüs già la sbarlüs. ⁹Chi 'l dis che l'è in de la lüs e l'odia 'l so fradèll, lü l'è in del scür fin'a adèss. ¹⁰Chi 'l vör bén el to fradèll el resta in de la lüs, e el gh'è minga scandul in de lü. ¹¹Ma chi l'odia 'l to fradèll, lü l'è in del scür, el camina in del scür, e 'l sa no due 'l va, perchè el scür l'ha faa orb i so öcc. <BR> ¹²Mì ve scrivi, bagaj, perchè i voster pecaa hinn staa perdunaa per via del so nomm. <BR> ¹³Mì ve scrivi, pader, perchè vialter l'avii cunussüü Lü che l'era del prenzipi. <BR> Mì ve scrivi, giùitt, perchè vialter avii vinciüü el malign. <BR> Mì v'huu scrivüü, bagaj, perchè vialter avii cunussüü 'l Pader. <BR> ¹⁴Mì v'huu scrivüü, pader, perchè vialter l'avii cunussüü Lü che l'era del prenzipi. Mì v'huu scrivüü, giùitt, perchè vialter sii fort, e la parola de Diu la resta in tra de vialter e vialter avii vinciüü el malign. <BR> ¹⁵Vurii minga vialter bén el mund né chell che 'l gh'è in del mund. Se quajdün el vör bén el mund, el bén del Pader el gh'è no in de lü: ¹⁶perchè tüsscoss che 'l gh'è in del mund--la vöja de la carna, la vöja di öcc, e l'urgoli de la vida--l'è no del Pader, ma l'è del mund. ¹⁷E 'l mund l'è dree a nà via e 'l so desidéri, ma lü che 'l fa la vuluntà de Diu el resta per semper. <BR> ¹⁸Bagaj, a l'è l'ura ültima, e cuma vialter avii sentii che 'l ven l'anticrist, adèss hinn vegnüü tant anticrist; dunca nümm savèmm che l'è l'ura ültima. ¹⁹Lur hinn naa via de nümm, ma eren no de nümm, già che se lur eren de nümm, avarìen restaa cun nümm; ma perchè 'l sia bell ciar che hinn no tücc de nümm. ²⁰E vialter gh'avii un vung del Sant, e savii tücc. ²¹Mì v'huu scrivüü no perchè vialter savii minga la veritaa, ma perchè la savii e perchè ogni büsìa a l'è no de la veritaa. ²²Chi l'è 'l busiard se no lü che 'l nega che Gesü a l'è 'l Crist? Chest a l'è l'anticrist: lü che 'l nega 'l Pader e 'l Bagaj. ²³Tücc che neghen el Bagaj el gh'ha minga 'l Pader; lü che 'l cunfessa 'l Bagaj anca 'l gh'ha 'l Pader. ²⁴Che 'l restaga in de vialter che avii sentii del prenzipi! Se 'l resta in de vialter che avii sentii del prenzipi, vialter restarii in del Bagaj e in del Pader. ²⁵E chesta l'è la prumèssa che Lü m'ha faa: la vita eterna. <BR> ²⁶Mì v'huu scrivüü chest coss sül cünt de lur che ''ve trann matt''<ref>o ''ve imbröjen''</ref>. ²⁷E 'l so vung che vialter avii ricevüü de Lü el resta in de vialter, e gh'avii minga besogn che quajdün el ve insegna, ma cuma el so vung el ve insegna sü tüsscoss--l'è ver e l'è no una büsia--e inscì 'l v'ha insegnaa, restii vialter in de Lü. <BR> ²⁸E adèss, bagaj, restii vialter in de Lü, perchè se 'l cumpar, nümm avarìum cunfidenza e sèmm minga staa vergugnus de Lü quand el vegnarà. ²⁹Se vialter savii che l'è giüst, vialter savii che anca ognidün che 'l fa la giüstizia l'è staa nassüü de Lü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Giuan Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Prima Giuan Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Prima letera de'l Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Giuan]] jtz63w9txh2fvtqxkn79wqzk8f2gsd7 0 158197 1111299 916626 2022-07-19T20:48:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Giuan== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Trii=== ¹Vedii vialter che grand bén m'ha daa 'l Pader, che nümm sarìum ciamaa bagaj de Diu--e nümm sèmm! Per via de chest, el mund el me cunuss minga perchè el gh'ha cunussüü minga. ²Predilett, adèss nümm sèmm bagaj de Diu, e gh'ha minga faa savüü ancamo cossa che sarèmm. Nümm savèmm che se 'l cumpar, sarèmm ''cumpagn de Lü''<ref>o ''simil a Lü''</ref>, perchè ghe vedarèmm cuma l'è. ³E ognidün che gh'ha chesta speranza el se pürifega cuma l'è pür. <BR> ⁴Ognidün che 'l fa 'l pecaa el fa anca ''l'iniquitaa''<ref>o ''l'anarchia, l'ilegalitaa''</ref>, perchè 'l pecaa a l'è ''l'iniquitaa''. ⁵E vialter savii che Lü l'ha cumparii per tö via i pecaa, e che 'l pecaa 'l gh'è minga in de Lü. ⁶Ognidün che 'l resta in de Lü el peca no; ognidün che 'l peca né 'l gh'ha vedüü né 'l gh'ha cunussüü. ⁷Bagaj, che ''nigün''<ref>(''nissün'')</ref> ''el ve tra matt''<ref>o ''el ve imbruja''</ref>: chi 'l fa la giüstizia l'è giüst, cuma Lü l'è giüst; ⁸chi 'l fa 'l pecaa l'è del diàul, perchè 'l diàul el peca del prenzipi. Per via de chest, el Bagaj de Diu l'è cumparii per destrüg i oper del diàul. ⁹Ognidün che l'è nassüü de Diu fa minga 'l pecaa, perchè la sua suménza la resta in de lü; e 'l po minga pecà, perchè l'è nassüü de Diu. ¹⁰De chest sarann faa cunussüü i bagaj de Diu, e i bagaj del diàul: ognidün che 'l fa minga la giüstizia l'è no de Diu, e che 'l vör minga bén el so fradèll. <BR> ¹¹Perchè chest a l'è la nutizia che vialter avii sentii del prenzipi: che nümm se vörum bén vün cun l'alter. ¹²No cuma Cain, che l'era del malign e l'ha mazaa 'l so fradèll. Perchè 'l gh'ha mazaa? Perchè i so oper eren gramm, e i oper del so fradèll eren giüst. ¹³Meravejé no vialter, fradèj, se 'l mund el v'odia. ¹⁴Nümm savèmm che sèmm passaa de la mort a la vita perchè vörum bén i fradèj; chi 'l vör minga bén el resta in de la mort. ¹⁵Ognidün che l'odia el so fradèll a l'è umicida, e vialter savii che ogni umicida 'l gh'ha minga la vita eterna restand in de lü. ¹⁶De chest nümm èmm savüü 'l bén, che Lü l'ha metüü gio la sua anema per nümm; e nümm devum mètt gio i noster anemm per i fradèj. ¹⁷Ma se quejdün el gh'ha i richèzz del mund e 'l ved che 'l so fradèll gh'ha besogn e 'l sara 'l so cör de lü, cumè 'l resta in de lü el bén de Diu? ¹⁸Bagaj, che nümm vörum bén né a parola né cun la lengua ma cun l'opera e in de la veridaa. <BR> ¹⁹De chest savarèmm che sèmm de la veritaa, e persuadarèmm el noster cör denanz de Lü, ²⁰che se 'l noster cör el me cundana, che Diu l'è püssee grand del noster cör e 'l sa tüsscoss. ²¹Predilett, se 'l noster cör el me cundana no, gh'èmm cunfidénza in de Diu, ²²e qualsessìa nümm dumandum ricevum de Lü, perchè nümm usservum i so cumandamént e fèmm denanz de Lü quell che ghe pias. ²³E chest a l'è 'l so cumandamént: che nümm credum al nomm del so Bagaj, Gesü Crist, e che se vörum bén vün cun l'alter, cuma 'l m'ha daa 'l cumandamént. ²⁴E chi l'usserva i so cumandamént el resta in de Lü e Lü in de lü; e de chest nümm savèmm che 'l resta in de nümm, del Spirit che 'l m'ha daa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Giuan Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Prima Giuan Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Prima letera de'l Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Giuan]] qkw6w1eqc8b3489n3v479obor05v83a 0 158226 1111297 916628 2022-07-19T20:47:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Giuan== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Cinch=== ¹Ognidün che 'l cred che Gesü l'è 'l Crist ''l'è generaa''<ref>o ''l'è nassüü''</ref> de Diu, e ognidün che 'l vör bén lü che l'ha generaa, el vör bén anca lü che l'è staa generaa de Lü. ²De chest nümm savèmm che vörum bén i bagaj de Diu: quand nümm vörum bén Diu e fèmm i so cumandamént. ³Degià che chest l'è 'l bén de Diu: che usservum i so cumandamént. E i so cumandamént hinn no ''pesant''<ref>o ''graviús''</ref>, ⁴perchè ognidün che l'è nassüü de Diu el vinc el mund; e chest a l'è la vitoria che l'ha vinciüü 'l mund: la nostra féd. ⁵Chi l'è che 'l vinc el mund, se no chi 'l cred che Gesü l'è 'l Bagaj de Diu? <BR> ⁶Chest l'è chi l'è vegnüü per mezz de aqua e sangh, Gesü Crist--no dumà per mezz de l'aqua, ma per mezz de l'aqua e del sangh; e 'l Spirit l'è chi 'l da la testimunianza, perchè 'l Spirit l'è la veritaa. ⁷Perchè trii hinn quij che dann la testimunianza: ⁸el Spirit, l'aqua, e 'l sangh, e chest trii hinn vün. ⁹Se nümm ricevum la testimunianza de la gént, la testimunianza de Diu l'è püssee grand, e chest l'è la testimunianza che Diu l'ha daa sül so Bagaj. ¹⁰Chi 'l cred in del Bagaj de Diu el gh'ha la testimunianza in de sé medemm; chi 'l cred no in de Diu el ghe fa un busiard, perchè l'ha credüü no in de la testimunianza che Diu l'ha daa sül so Bagaj. ¹¹E chest l'è la testimunianza, che Diu l'ha daa la vita eterna a nümm, e chesta vita l'è in del so Bagaj. ¹²Chi 'l gh'ha 'l Bagaj el gh'ha la vida; chi 'l gh'ha minga 'l Bagaj de Diu el gh'ha minga la vida. <BR> ¹³Mì v'huu scrivüü chest coss, perchè vialter sapiuv che gh'avii la vita eterna, a vialter che credii in del nomm del Bagaj de Diu. ¹⁴E chesta l'è la cunfidénza che gh'èmm in de Lü: qualsessìa cosa nümm dumandum segund la sua vuluntaa, el me sent. ¹⁵E se nümm savèmm che 'l me sent in de qualsessìa cosa che dumandum, nümm savèmm che gh'èmm chell che èmm dumandaa.<BR> ¹⁶Se quejdün el ved el so fradèll cumètt un pecaa che sia no a la mort, el dumandarà, e 'l ghe darà la vida, a quij che cumeten pecaa che sia no a la mort. Gh'è pecaa a la mort; per chell mì a disi no che 'l dumand. ¹⁷Tüta ''l'iniquitaa''<ref>o ''ingiüstizi''</ref> a l'è 'l pecaa, e gh'è pecaa no a la mort.<BR> ¹⁸Nümm savèmm che ognidün che l'è nassüü de Diu el peca no, ma chi l'è nassüü de Diu el ghe varda, e 'l malign el ghe tuca minga. ¹⁹Nümm savèmm che sèmm de Diu, e tütt el mund l'è sota 'l malign. ²⁰Ma nümm savèmm che 'l Bagaj de Diu l'è vegnüü, e 'l m'ha daa la cumprensiún per cunuss chell che l'è ver; e nümm sèmm in del ver, in del so Bagaj, Gesü Crist. Lü l'è 'l Diu ver e la vita eterna. ²¹Bagaj, tegnív luntan di ìdul. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Giuan Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Segunda letera de'l Giuan|Inanz a Segunda Giuan →]] *[[Prima letera de'l Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Giuan]] jyb5iu7de2052x4hgebw19gddw89x7y 1111330 1111297 2022-07-19T20:53:56Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Giuan== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Cinch=== ¹Ognidün che 'l cred che Gesü l'è 'l Crist ''l'è generaa''<ref>o ''l'è nassüü''</ref> de Diu, e ognidün che 'l vör bén lü che l'ha generaa, el vör bén anca lü che l'è staa generaa de Lü. ²De chest nümm savèmm che vörum bén i bagaj de Diu: quand nümm vörum bén Diu e fèmm i so cumandamént. ³Degià che chest l'è 'l bén de Diu: che usservum i so cumandamént. E i so cumandamént hinn no ''pesant''<ref>o ''graviús''</ref>, ⁴perchè ognidün che l'è nassüü de Diu el vinc el mund; e chest a l'è la vitoria che l'ha vinciüü 'l mund: la nostra féd. ⁵Chi l'è che 'l vinc el mund, se no chi 'l cred che Gesü l'è 'l Bagaj de Diu? <BR> ⁶Chest l'è chi l'è vegnüü per mezz de aqua e sangh, Gesü Crist--no dumà per mezz de l'aqua, ma per mezz de l'aqua e del sangh; e 'l Spirit l'è chi 'l da la testimunianza, perchè 'l Spirit l'è la veritaa. ⁷Perchè trii hinn quij che dann la testimunianza: ⁸el Spirit, l'aqua, e 'l sangh, e chest trii hinn vün. ⁹Se nümm ricevum la testimunianza de la gént, la testimunianza de Diu l'è püssee grand, e chest l'è la testimunianza che Diu l'ha daa sül so Bagaj. ¹⁰Chi 'l cred in del Bagaj de Diu el gh'ha la testimunianza in de sé medemm; chi 'l cred no in de Diu el ghe fa un busiard, perchè l'ha credüü no in de la testimunianza che Diu l'ha daa sül so Bagaj. ¹¹E chest l'è la testimunianza, che Diu l'ha daa la vita eterna a nümm, e chesta vita l'è in del so Bagaj. ¹²Chi 'l gh'ha 'l Bagaj el gh'ha la vita; chi 'l gh'ha minga 'l Bagaj de Diu el gh'ha minga la vita. <BR> ¹³Mì v'huu scrivüü chest coss, perchè vialter sapiuv che gh'avii la vita eterna, a vialter che credii in del nomm del Bagaj de Diu. ¹⁴E chesta l'è la cunfidénza che gh'èmm in de Lü: qualsessìa cosa nümm dumandum segund la sua vuluntaa, el me sent. ¹⁵E se nümm savèmm che 'l me sent in de qualsessìa cosa che dumandum, nümm savèmm che gh'èmm chell che èmm dumandaa.<BR> ¹⁶Se quejdün el ved el so fradèll cumètt un pecaa che sia no a la mort, el dumandarà, e 'l ghe darà la vita, a quij che cumeten pecaa che sia no a la mort. Gh'è pecaa a la mort; per chell mì a disi no che 'l dumand. ¹⁷Tüta ''l'iniquitaa''<ref>o ''ingiüstizi''</ref> a l'è 'l pecaa, e gh'è pecaa no a la mort.<BR> ¹⁸Nümm savèmm che ognidün che l'è nassüü de Diu el peca no, ma chi l'è nassüü de Diu el ghe varda, e 'l malign el ghe tuca minga. ¹⁹Nümm savèmm che sèmm de Diu, e tütt el mund l'è sota 'l malign. ²⁰Ma nümm savèmm che 'l Bagaj de Diu l'è vegnüü, e 'l m'ha daa la cumprensiún per cunuss chell che l'è ver; e nümm sèmm in del ver, in del so Bagaj, Gesü Crist. Lü l'è 'l Diu ver e la vita eterna. ²¹Bagaj, tegnív luntan di ìdul. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Giuan Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Segunda letera de'l Giuan|Inanz a Segunda Giuan →]] *[[Prima letera de'l Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Giuan]] f5jwc9kl6yc9js261meqmyu908jpmny 0 158634 1111279 944544 2022-07-19T20:44:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} == Giagum == La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> === Capitel Vün === ¹Giagum, serv de Diu e del Signur Gesü Crist, a i dodes tribü che hinn in de la despersiún: Salüd.<br /> ²Cunsideré ogni letizia, mè fradèj, quand incuntrii vari tentaziún, ³savend che la pröva de la vostra féd la prudüss ''perseveranza''<ref>o ''pazienza'', anca in 4</ref>. ⁴E che la perseveranza la gh'ha una ovra perfèta, perchè vialter siuv perfètt e cumplètt, mancand de nagott.<br /> ⁵Ma se quajdün de vialter el manca de la sapiénza, che 'l dumanda a Diu che 'l da a tücc generusament e senza ''remenà''<ref>o ''vusà''</ref>, e la ghe sarà dada. ⁶Ma che 'l dumanda cun féd, senza dübità, degià chè chi 'l dübita el sumeja a l'unda del mar, ''bütunaa''<ref>o ''muvüü, bütaa''</ref> e ''traa''<ref>o ''agitaa''</ref> del vént. ⁷Defàtt, che chèla persona la pensa minga che 'l ricevarà quajcossa del Signúr--⁸un òmm de anema dupia, instàbil in de tücc i so ''vii''<ref>o ''aziún''</ref>.<br /> ⁹E che 'l se vanta el fradell ümil in del so ''alt''<ref>o ''alta pusiziún'', ''esaltaziún''</ref>, ¹⁰ma e 'l sciúr in de la sua ''ümiltaa''<ref>o ''bassa pusiziún'', ''ümiliaziún''</ref>, perchè el passarà via cuma 'l fiúr de l'erba. ¹¹Degià che 'l sû el se leva cun el so calúr brüsant, e 'l seca l'erba, e 'l so fiúr el bòrla giò e la beléza de la sua ''parénza''<ref>o ''fàcia''</ref> l'è destrüta--inscì el marsciarà anca 'l sciúr in di so imprés.<br /> ¹²Beàtt l'omm che 'l ''persevera in de''<ref>o ''supòrta''</ref> la tentaziún, perchè quand el divegn ''pruaa''<ref>o ''acetaa''</ref> el ricevarà la curona de la vita che 'l Diu l'ha prumetüü a quij che ghe vören bén. ¹³Che nigün<ref>o ''nissün''</ref> el disa, quand l'è tentaa: «Mì sun tentaa de Diu»; degia chè Diu el po minga tentà del mal, e Lü el tenta nigün. ¹⁴Ma ognidün l'è tentaa, essend traa via e ''sedott''<ref>o ''imbrujaa'', ''gabaa''</ref>, di so propi desidéri--¹⁵pöö el desidéri, quand el s'ha ''ingravidaa''<ref>o ''cuncepii''</ref>, ''el genera''<ref>o ''el da la nascenza/nassida a''</ref> 'l pecaa, e quand el pecaa l'è ''cumpletaa''<ref>o ''cunsümaa''</ref>, el ''genera''<ref>o ''pruduss'', ''porta inanz''</ref> la mort.<br /> ¹⁶Vialter vi imbrujé no, mè fradèj predilètt. ¹⁷Ogni regall bun e perfètt el ven giò de l'alt del Pader di Lüs, cun el qual gh'è minga cambi o umbrìa de ''vultà''<ref>o ''variaziún''</ref>. ¹⁸Avend vurüü, el m'ha generaa per la parola de veritaa, perchè nümm sium cuma l'ufèrta de la primizia di so creatür.<br /> ¹⁹Vialter ghe savii, mè fradèj predilètt; ma che ogni persona la sia ''svèlt''<ref>o ''prunt''</ref> a scultà, ''tard''<ref>o ''pédegh''</ref> a parlà, ''tard'' a l'ira, ²⁰degià che l'ira de un omm la ''pruduss''<ref>o ''cump''</ref> minga la giüstizia de Diu. ²¹Per chest, metend via ogni cossa spurscelénta e 'l rèst de la malizia, in de l'ümiltaa riceví vialter la parola che l'è pientaa, che la po salvà i voster anemm.<br /> ²²Ma divegní vialter quij che ''fann''<ref>o ''meten in pràtega'', anca in 23</ref> la parola e no dumà scultadúr, imbrujand vialter medemm. ²³Perchè se quajdün l'è scultadúr de la parola e l'è minga vün che 'l ghe fa, lü el sumeja un omm che 'l varda la sua fàcia natürala in d'un spègg; ²⁴despö de vardass, el va via, e sübit el desmentega cuma l'era. ²⁵Ma chi 'l varda aténtament a la lég perfèta, la lég de la libertaa, e 'l resta, devegnend minga un scultadúr de la desmenteganza ma vün che 'l ghe fa l'ovra, Lü el sarà beàtt in de chell che 'l fa.<br /> ²⁶E se quajdün el se cred de vèss religiús, metend minga la brija a la sua lengua, ma 'l imbröja 'l so cör, la sua religiún l'è inütila. ²⁷La religiún püra e senza s'màgia denanz a Diu e Pader a l'è chesta: visità i òrfen e i vèduv in di so tribüleri, tegnendus senza s'màgia del mund. <references /> === Navigaziun === * [[Giüdee Capitel Trides|← Indree a Giüdee 13]] * [[Giagum Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] * [[Letera de'l Giagum|A l'indes]] [[Categuria:Letera de'l Giagum]] 4bfap2bs0suohsrfop9nhf4i2lk1q3m 0 158721 1111283 983755 2022-07-19T20:45:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Archivi:Wilhelm Tell in Altdorf.jpg|thumb|200px|El munüment al Güjelm Tell ad [[Altdorf]]]] [[image:Gessler und Tell crop.jpg|thumb|El Güjelm Tell in d'una ilüstrassiun del 1880]] [[image:Tellskapelle.jpg|thumb|Una di Tellskapellen (Capel del Tell)]] [[image:Apple shooting by tell.JPG|thumb|''El culp al pom'', un Fresco del [[Ernst Stückelberg]] in de la Tellskapelle (capela del Tell)]] {{quote|''Sunt el fiöö del Guglielmo Tell<br />che s'è mea sbassàa a salüdà un capèll...''|[[Davide Van De Sfroos]]}} El '''Güjelm Tell''' (nom uriginal: ''Wilhelm Tell'') l'è un om legendari, una figüra mitega, de l'indipendensa [[sgüissera]] che l'avaria vivüü in del [[Cantun Uri]] intra 'l 13° e 'l 14° secul. == La Legenda == Segunda la legenda, 'l Güjelm Tell l'è nassüü e vivüü intra la fin del XIII e 'l prenzipi del XIV secul a [[Bürglen]], in del [[Cantun Uri]], e l'era un gran tiradur de [[balestra]].<br /> El [[18 nuvember]] del [[1307]], el Güjelm, l'era andaa insem' al so bagaj Gualter ad [[Altdorf]], la capital del [[Cantun Uri|Cantun]], e quand che l'era passaa in de la piassa del paes l'eva minga salüdaa el capel che 'l guernadur [[Gessler]], metüü sü li dij [[Asbürgh]], l'eva metüü in scima a un tarel. El capel, che l'era li a representà l'üturidaa de l'imperadur, tücc gh'even de fagh la rivarensa e salüdal in del passagh denans: quij che ghe feven no la rivarensa al capel i suldaa, piasaa li vesin, i brancaven e i menaven in gatabüja. Già che 'l Tell el gh'eva minga faa la rivarensa al capel, i suldaa l'han brancaa e l'han menaa in presun. Pö, 'l dì dopu, el Gessler l'ha dii insci ai so suldaa de tö 'l Tell e menàl denans a lü in sü la piassa del paes.<br /> Quand che 'l Gessler 'l gh'ha dumandaa 'l perchè lü l'eva minga sbassaa 'l cuu denans al capel, insci cum' hann semper faa tücc, el Tell el gh'ha respundüü che l'eva minga faa perchè un om liber el gh'ha no de ümiliass a chela manera chi. A chel punt chi 'l Gessler, che 'l se speciava una quaj scüsa, 'l s'è inrabii de bun de la süperbia del Güjelm, e alura l'ha ciapaa 'l fiö del Tell, l'ha menaa via delunsg un setanta pass, el gh'ha metüü sura 'l cuu un pom, e' l gh'ha dii insci al Tell che se 'l vör solvà la sua vita e quela del so fiö, 'l gh'ha de ciapà 'l pom in cuu al so bagaj cunt un culp de la sua balestra. Un culp, e duma vün. Se'l ciapa no 'l pom, mören tücc e düü. El Tell alura l'ha traa föra do fresc, l'ha metüü vöna in de la sua balestra, l'ha puntada al pom e l'ha sbaraa un culp. Quand che 'l culp de balestra l'ha ciapaa 'l pom e 'l l'ha s'cepaa in düü, la gent l'ha tacaa sü a bat i man tüta cuntenta, ma 'l Gessler el s'è infüriaa ancamo püssee. Verd de la rabia alura 'l Gessler el gh'ha dumandaa al Tell perchè 'l n'eva traa föra do de fresc. Quand che 'l Tell el gh'ha respundüü che l'eva traa föra do fresc, insci, sensa una resun, el Gessler el gh'ha minga credüü e 'l gh'ha dii che 'l so mentì 'l saria staa pünii cunt la forca. Ma li la gent in sü la piassa l'ha s'è infüriada e al Gessler 'l gh'è 'gnüda pagüra d'una quaj revolta, e alura, insci de parì un galantom, el gh'ha prumetüda solva la vita al Tell se lü 'l gh'avaria dii la veridaa. El Tell alura 'l gh'ha dii che la segunda frescia lü l'avaria scajada in del pet del Gessler se la prima l'avaria cupaa 'l so fiö. El Gessler alura l'ha dii che lü, un gran galantom, l'avaria si mantegnüü la parola de solvagh la vita al Tell, però, già che tentà la vita d'un guernadur l'è un fal bel grand, el Tell el saria staa menaa in la presun de [[Küssnacht am Rigi|Küssnacht]] in sü n'isula in mezz al lagh (cugnussüü al didincö cuma 'l [[Lagh di Quater Cantun]]). Però, menter che 'l menen in presun in sü 'n barchin, el s'ciopa in sül lagh una gran tempesta cunt una gran rusciada, agua a sidel, vint, e und grand e bürascus. Alura tücc i suldaa, e 'l Gessler medem, s'hin strimii de bun e han tacaa sü a barbelà de la pagüra cumpagn de föj. Tücc strimii in sü la barca, tücc, a l'è ciar, manch che lü, manch che 'l Tell, ch'inscambi l'èra li bel quiet e seren. I suldaa, già che 'l Tell l'era un gran barchirö cunt do brasciun de fera, sensa dagh a trà al Gessler, l'han desligaa 'l Tell e insci lü, 'l Güjelm, l'è staa bun de trà la barca in solv. In del menter però 'l Tell l'ha faa anca cünt de svesinass a un gran sass che l'era li arent a la ripa e li l'è soltaa föra de la barca e l'ha pientaa un pe bel franch in sül sass e cunt l'olter pe 'l gh'ha daa 'na gran pesciada a la barca e l'ha rüzzada ancamò in mezz a lagh.<br /> Però pö 'l Gessler el gh'ha 'ncamo 'vüü una bela furtüna e la tespesta la s'è placada. El Tell alura l'è andaa in gran pressa a Küssnacht a specià la barca del geurnadur e apena che 'l guernadur l'è staa a tir el Tell l'ha cupaa li cunt un culp de balestra.<br /> Insci, segunda la legenda, l'è scumenzada la liberassiùn de la Sgüissera del giögh austriegh.<br /> La legenda la dis anca che 'l Güjelm Tell l'ha tolt part a la [[bataja de Morgarten]] insem ai cantun ([[Cantun Uri|Uri]], [[Canton Svit|Svitt]] e [[Cantun Untervald|Untervald]]), che l'ha sbatüü föra ij [[Asbürgh]] in del [[1315]].<br /> L'ültem toch de la legenda 'l cünta sü che'l Tell l'ha truaa la sua mort in del [[1354]], menter che, urmai vegg e minga pü insci franch, l'era 'dree a solvà la vita d'un bagaj che l'era burlaa dent in del riaa [[Schächen]] dürant una tempesta. == El Güjelm Tell in de la Literadüra Lumbarda == Chi desuta gh'em un'istoria, in Püsc'ciavin (cunt i parol püssee dür de cunprend in pe a la pagina vultaa in [[Insübregh]] d'un Wikipedista, segund el so savè persunal, e dunca sensa garansia), trada föra de la dissertassiun iningürala ciamada "Der Dialekt des Poschiavotals" e stampada in [[Sgüissera]] in del 1905, del sür Johann Michael de [[Wergenstein]] ([[Cantun Grisun]]) al so doturaa de Filosufia a l'Üniversidaa de Zürigh. ''El Maester Gori de la Val Posc'ciaf el cünta sü ai so sculee l'istòria del Güjelm Tell'' ''Car i méi matéj aténti, ca incö va spieghi la stòria da Gujèlmu Tell. Séf valtri chi ca l'èra 'l Tell? L'èra un persunagiu, cumé 'l saròf a di un óm, ma óm da cuj chi ga füma la barba¹: grant, gròss e fòrt. Figürávas 'na tèsta da tòr, dua spali da Sursètar, dua grifi² o ciatón³ cumé tanáj: bén, cuél l'èra 'l Tell, ca l'èra testárt cumé 'n bar⁴; cuél ca 'l vuléa, 'l vuléa, ma intendémas, lü 'l vuléa li robi giüsti, lü, e dal mal al n'a mai fait. Al vivéa circa sis'cent agn fa in dil paes da Uri in 'na cuntrada chi ga disan Bürglen. Tigní a mént: Bürglen. Bén, la gént dai paés ilodrö, intórn Uri, Svit e Untervaldo in cuii témp i stáan brica tant alégri, vedéf; gia v' i dit l'altrér ca i pudéan brica sa cumandá da par lur, cumé isa³⁵; ma l'éan da marcià a bachéta sóta ij altri. Cèrti siuràsc, ca i ga diséan düchi d'Austria i ij vuléan sugetá, i tigní sóta, i cumandá in alt e in bass cumé ca 'l fa l'Italia isa cui pòr valét⁵; séf bén ch'i valét ijén padrón de laurá, pagá⁶ e tasé giò. Bén, inscí 'l vuléa fa l'Austria cu la gént da cuii paés e gh'ea mandú di guvernatur, cumé 'l saròf a di in pusc'ciavín di pudèstá, ca ij üsávan tal e cual cumé i valét, a laurá, pagá e sa tigní 'l véntru. Ün da sti pudèsta, o castelán, cumé ca i ja ciamávan, l'èra 'l Ghesslar, na brüta ghigna, 'n gran barába d'un balòss. Va séf mai inzumelái dal diául na cuái nòit? Bén, 'l Ghesslar al gh'éa 'na grinta⁷ tala e cuala; l'èra lunch, lunch, séch, séch, cun dói öj da vipara, 'na barba néra da can barbin, e l'èra gialt de facia cumé l'invidia; infín, ménu i cörn, l'èra un demóni dait e sgarbú, ca 'l na féa da tüti li razi. Un dí stu can da la scala, par fa vigní lóch la gént, l'a fait plantá fò in cò d'una via 'n pal, cumé 'l saròf a di 'na stanga cun sü inzóm un capèl, mi si miga bén, ma disi cèrt l'èra un cilindru, e l'a cumandú ca la gent chi passáa ilò davant i ga fésan la riverenza e pö l'èa picú ilò despér⁸ cuai suldat chi brancásan e i manásan in camüfia⁹ cuij chi ga féa miga la riverenza a stu capelásc. Ma còrpu da mila saéti, ma 'n ama amò da vedé? Eral miga ròbi da vignì nar da la futa¹⁰? Un líbar citadín avé da fa la riverénza a 'n tananái¹¹ d'un cilindràsc? Isa sculté cumé l'è ida¹² - Un bèl dí, el Tell cun sè fijòl al passa de Altdorf e 'l vét stu capelàsc sü la stanga ca 'l parèa tal e cual ün da cuij spagurentéj¹³ da li galìni ca sa mét fò par l'òrt, e 'l dìs: ca àia pròpi de ga fa la riverénza mi a cuél momói¹⁴? Al sa calca sua baréta in tèsta e pö cun sè fijòl al passa avànt e 'l varda da l'altra part e 'l fa paré d'avé vüdüü ni la stanga, ni cuél maladétu barnüsc¹⁵ chi gh'èra sü. L'èra gnanch ün doi pass ca fò da un baitòcul¹⁶ da legn, indónt ca j'èran int¹⁷ placái¹⁸ a fa la spia, al salta fòra cuàtru sgöz da giüdéi¹⁹ d'angégar²⁰ e i bràncan el Tell e 'l fijòl e i ta i lìgan sü, ma inessént e i ja ménan davant da cuél demóni dal Ghesslar. Sübit l'é córs par tüt²¹ la nòva e in ün "itum fatum" al sa ràma²² in plaza 'na scunfola²³ da gént curiusa da vedé la fin da sta fatüra²⁴. L'é sciá anca 'l Ghesslar a cavàl e 'l sa planta in mèz (a la) plaza a fa giüstizia a sua mòda, bén intés. Cumé l'èra cuntént el Ghesslar da gavé el Tell in di j'ungli²⁵. Al cugnusséa ca l'èra un óm dür da cràpa, chi vuléa èsa líbar e chi ga féa curagg a j'altri da brìca²⁶ sa lassà calcá sóta. - Al sa vòlta al Tell e cun 'na ghigna²⁷ da serpént al ga dìs: "Sta vòlta tu gh'és, vè ... Parchí ás miga fàit la riverénza a la stànga?" El Tell l'alza francamént la fàzia e 'l ga respónt: "Sa tu 'l vòs savé t'al disaréi: l'i miga fait, parchí ca l'é indégnu e vargöngiús pa un óm líbar da ga fa la riverénza a 'n pàl". El Ghesslar l'éa penzú²⁸ da ga fa la fèsta al pòr Tell; ma 'l mandà a la fórca pan 'na mancanzüscia da gnént, l'ascàa²⁹ miga: al gh'éa fófa³⁰ ca la gént i sa alsàssan sü a 'l libarà cu la fòrza. Ma 'l Ghesslar ca l'èra l'arca dal diául al penza: "spéita mi ca sta vòlta mèti 'l Tell in üna tal strintóira³¹, ca, la vaia pö cumé la vòl, 'l Tell al ga giünta³² la pliscia³³". Al sa vòlta e cun schérz al ga dis: "i süntüü a dì ca tu sas bén manegià l'arch, ca t'es (un) bón tiradur, ca tu sas inciodà anca 'n urscél per aria: bén, sa tu vòs ta la portà fò, incö t'as da ma 'n da 'na pròva." "Parla", 'l dis el Tell. El Ghesslar ilura al vén gió da cavàl, al ciàpa scia 'l budán³⁴ del Tell e 'l la ména un otanta pass luntàn, al ga mét un póm sü la tèsta, pö 'l ga dìs al Tell: Isa³⁵ mira cuél póm e tìrich, ma guai a ti sa tu sbàjas e invece dal póm tu culpìssas al fijòl. El Tell al ga sa revultàa al sanch, al ga vignìa calt e fréit, al ga vuléa s'ciòpà 'l còr dal dulùr a avé da tirà sül fijòl. Al prèga 'l Ghesslar, la gént anca lur i prègan: ma 'l Ghesslar l'èra plü dür di crap e 'l pòr Tell l'ha da tirà. Èral miga un móstru 'l Ghesslar, 'na tigre, 'n'infam? Èral miga ròbi da 'l spatascià ilò, vif vivént? Ma 'l Tell al s'ha faa curagiu, 'l munta l'arch, al mira, la fréza la part, e 'l póm 'l'é sbügiú par milimèz. Al fijòl al l'a ciapa tüt cuntént, al gh'al pòrta al pa, e ' gh'al fa vedé a la gént, tücc i bàtan li man e crìdan: bràu, bràu, lìbar, lìbar... El Ghesslar al sfelunava da la ràbia, si artifizi j'èran ü in gnént. Ma 'l diaul, ca l'èra sè barba³⁶ vügnüü in agiüt. El Ghesslar al varda 'l Tell e 'l ga dis: Scím t'as véru fait un bel cólp, ma dìm un pò: tu gh'as ilò³⁷ n'altra frécia, chi vuléas an fà? El Tell al ga respónt:oh, i casciadur i na pòrtan sémpri drö plü d'üna. El Ghesslar al s'è brica cuntentú da cuéla rispòsta, al cercàa ògni rampín par ruinà el Tell, e drö, drö ³⁸ fin ca 'l ga prumetüü sálva la vita sa 'l ga diséa la veritá. Ilura 'l Tell: Bén, sa tu ma sügüras la vida, ècu la veritá: t'as da vavé ca, sa par casu cula príma frécia ési culpüü 'l fijòl, la segónda l'èra par ti e aròi brica sbajú tè còr, vè! Ilura 'l Ghesslar al gh'é saltú 'l cataranín³⁹, l'è dait fò da la ràbia e'l dis: scí, t'i prumetüü sálva la vida, o Tell, ma ta faréi menà in un löch indónt ca tu vedaras plü ni 'l sul, ni la lüna, indónt ka tu faras penitenza da tua süpèrbia, e 'l ta passará un pò cuéla maladéita vèrgna⁴⁰ ca tu gh'has. Lé sciá sübet ij angegar, i ligan sü 'l Tell e i 'l cargan sü 'na barca, par al menà a Küssnacht in presón. Al Ghesslar al la cumpagna in persúna, parchí ca nu 'l ga pòsia slipà. Ma cura ca ij'én fò par al lach, al sa léva un tempural; al cél al sa fa scür, al vént al bófa, li óndi li sa lèvan e li sbàlzan la barca in sciá e in lá. El Ghesslar, ca príma al vardava 'l tell cun 'na vèrgna da blóch⁴¹, cun 'na grinta scüra e fósca cumé tré dí da tempural, al cumenza a vignì smòrt, si cagnöt i cumenzan a tremulà. Al Tell inveci l'èra pacifich cumé sa 'l füss stait in sua cà. Finalmént l'é sciá un urénda tempèsta; li óndi, li tràan la bàrca da piz a cantón: tücc, ménu 'l Tell, i trémulan da la sghétula⁴². Ilura un angégar al ga dis al Ghesslar: tu védas ca vam a fónt; mi ta préghi, fa disligà 'l tell, lü 'l gh'ha bón bràsc, lü 'l cunóss bén stu lach e l'é lü sul chi 'l pò ma salvà. El Ghesslar, difàti al la fa disligà. Al Tell al brànca i rém e cun si bràsc da fèr al tegn la barca a pòst e par cuanti tempèsti e óndi chi ga füss, al sa vòlta vèrs la riva. Ma intant ca 'l remava, 'l Tell al féa si cünt. Al ména la barca a un sass chi vanzava fò da l'agua visín a tèra, e intant ca sa 'l dis, al lassa i rém, al brànca sè arch, al pica un sált sül sass e cun 'na tremenda peáda al manda la barca in mèzz a l li óndi, e lü l'é franch e libar. Cuél l'èra curacc e fòrza, véra? Dal sass al sálta a tèra e 'l sa pòsta a vedé la fín da la barca. Ma 'l Ghesslar al gh'éa la furtüna da la sua; as s'é cuetú li óndi e 'l s'é salvú. Al Tell ilura l'ha cumenzú a gavé fastidi e 'l pensáva: chi ma giòval d'èsa líbar mi, sa anca 'l Ghesslar al s'é salvú? Mi, al ma braca plü, ma mia féma e mi creatüri ij'èn in si man e chi sa chi teríbel vendéta ca 'l fa: a ògni cóst bégna⁴³ impedì. Al Tell al sa pòrta sur la via, indónt ca 'l Ghesslar l'éa da passà, al sa placa dadrö d'una planta, decìs da la fa finída una buna vòlta. Ilò d'un pò l'é sciá 'l Ghesslar a caval cun si angégar. L'èra róss da la ràbia e fò da ij öj sa ga vedéa la séit da la vendéta. Al Tell, cura⁴⁴ ca 'l l'ha vüdüü vignì, al dìs: isa ga sém, oh Ghesslar, al Signúr al giüdichia tra mi e ti: nóma lü 'l sa li urendi angossi ca tu m'as fait sufrì a mi, ai méi, a nösc paés e a tüta la nòssa gént. Ti tu m'as töit la libertá, cuéla cara libertá ch'éum eriditú dai nösc bón vécc; ti tu m'as tratái cumé bèsti e miga cumé óman; ti t'èras mandú chilÒ par fa giüstizia, e nu t'as fait chi ingiüstizi üna sura l'altra; nualtri vivéum pacifich e cuntént; ti tu m'as implenüü al còr da velén. Car al mè arch, sbaja miga sta vòlta, ca ti t'as da èsa la salvéza da stu paés, ti t'as d'al libarà da la plü teribila da li opressión. E ti, oh Signur, ti tu sas ca mi pòrti miga indil còr intenzión da vendéta, ma ca méti vita par vita par defenda nösc dirit, nòssa libertá, nösc paés, nossi famiji, nòssa vida. In cuéla l'é sciá 'l Ghesslar, ca 'l sfelunava da la ràbia. Al Tell al mira, la fréza la part, al Ghesslar l'è culpüü in mèzz a 'l còr, al cròt da cavàl e 'l crida: ah la fréza dal Tell! E 'l spira. Al Tell al sálta sü un sass e 'l crida: viva la libertá, nösc paés ij'én líbar, li famiji ij'han furnüü da tremà, l'inucenza l'é sügüra, al Signúr l'è grant e giüst in si giüdizi! Da cuél dí l'ha cumenzú la libertá da la Svízara, cuéla libertá ca gòdum anca nualtri al didincö e ca godaràm par l'avignì fin ca 'l ga la Svízara óman giüst e curagiús. Séf pö cumé ca l'é mòrt al Tell? In dil 1354 l'é saltú gió in dal flüm par salvà 'na creatüra chi negàva; l'èra vécc, al gh'é mancú li forzi e l'é mòrt vítima da sè bón còr.'' <BR><BR> 1 Un om che 'l gh'ha un gran fidegh. <BR> 2 dua Grifi = Do Manùn. <BR> 3 Ciatón = Sciampùn. <BR> 4 Bar = Bagùt. <BR> 5 Valét = Quij de la Valtulina. <BR> 6 Pagà = Chinscí "pagà" 'l vör dì "pagà i tass". <BR> 7 Grinta = Grinta, ma chinscí "cera grintusa, cativa". <BR> 8 Despér = Arent, apröf, li tacaa, li vesin. <BR> 9 Camüfia = Presùn. <BR> 10 Nar da la futa = Negher de la ràbia. <BR> 11 Tananái = rob (sensa nissün valur), barlafüs. <BR> 12 Ida = andáda, del verb ì = andà. <BR> 13 Spagurantél = Spaventòss, spaventapasser, vün di rob metü li in di camp a tignì ij üsej delunsg. <BR> 14 Momói = speter, fantasma, babau, etc. <BR> 15 Barnüsc = capèlasc.´<BR> 16 Baitòcul da legn = betulín de legn, capanín de legn. <BR> 17 Int = dent, in de la. <BR> 18 Placái = piassaa li. <BR> 19 Sgöz da Giüdéi = tèpa brüt e catif cuma Giüdee, sgöz = tèpa, tepista. <BR> 20 Angégar = Landjäger, ciuè gendarm austriech. <BR> 21 Par tüt = departüt. <BR> 22 Ramà = radünà. <BR> 23 Scunfola (da gent) = mòta (de gent). <BR> 24 Fatüra = aveniment. <BR> 25 Ungla = ungia. <BR> 26 Brica = minga. <BR> 27 Ghigna = sunris, di völt anca facia ridenta (in sens malefegh). <BR> 28 Penzú = pensaa. <BR> 29 Ascà = asardà, permètes el risc'c. A Milan però se dis "ascàss", möd reflessif. <BR> 30 Fófa = fifa, gran pagüra. <BR> 31 Strintóira = strècia, "mèta in üna strintóira" = "mèt ai strècc". <BR> 32 Giüntà = in chel cas chi "perd" (però, di völt el vör dì anca giuntà). <BR> 33 Pliscia = pèl ("giüntà la pliscia" = "lassàgh la pèl"). <BR> 34 Budán = bagaj. <BR> 35 Isa = 'dess. <BR> 36 El Ghesslar l'è cunsideraa 'l neud del Diaul!! <BR> 37 Ilò/chilò = linscí/chinscí. A Milan però ilò/chilò se senten asquas pü. <BR> 38 E drö, drö = e dree, dree, ciuè "e giò adoss". <BR> 39 Al gh'é saltú 'l cataranín = el gh'è soltada la musca al nas, disarium a Milan. <BR> 40 Vèrgna = Urgöj. <BR> 41 Bloch = Lüzifer, Belsebü. <BR> 42 Sghétula = sgàgia. <BR> 43 Bégna = bögna. <BR> 44 Cura = quand, cumpagn del Rumanc Engadines cur/cura. <BR> 3a8hqjqmc5o1fj9sxu0xgqyqamrpl3f 1111309 1111283 2022-07-19T20:49:54Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{F}} [[Archivi:Wilhelm Tell in Altdorf.jpg|thumb|200px|El munüment al Güjelm Tell ad [[Altdorf]]]] [[image:Gessler und Tell crop.jpg|thumb|El Güjelm Tell in d'una ilüstrassiun del 1880]] [[image:Tellskapelle.jpg|thumb|Una di Tellskapellen (Capel del Tell)]] [[image:Apple shooting by tell.JPG|thumb|''El culp al pom'', un Fresco del [[Ernst Stückelberg]] in de la Tellskapelle (capela del Tell)]] {{quote|''Sunt el fiöö del Guglielmo Tell<br />che s'è mea sbassàa a salüdà un capèll...''|[[Davide Van De Sfroos]]}} El '''Güjelm Tell''' (nom uriginal: ''Wilhelm Tell'') l'è un om legendari, una figüra mitega, de l'indipendensa [[sgüissera]] che l'avaria vivüü in del [[Cantun Uri]] intra 'l 13° e 'l 14° secul. == La Legenda == Segunda la legenda, 'l Güjelm Tell l'è nassüü e vivüü intra la fin del XIII e 'l prenzipi del XIV secul a [[Bürglen]], in del [[Cantun Uri]], e l'era un gran tiradur de [[balestra]].<br /> El [[18 nuvember]] del [[1307]], el Güjelm, l'era andaa insem' al so bagaj Gualter ad [[Altdorf]], la capital del [[Cantun Uri|Cantun]], e quand che l'era passaa in de la piassa del paes l'eva minga salüdaa el capel che 'l guernadur [[Gessler]], metüü sü li dij [[Asbürgh]], l'eva metüü in scima a un tarel. El capel, che l'era li a representà l'üturidaa de l'imperadur, tücc gh'even de fagh la rivarensa e salüdal in del passagh denans: quij che ghe feven no la rivarensa al capel i suldaa, piasaa li vesin, i brancaven e i menaven in gatabüja. Già che 'l Tell el gh'eva minga faa la rivarensa al capel, i suldaa l'han brancaa e l'han menaa in presun. Pö, 'l dì dopu, el Gessler l'ha dii insci ai so suldaa de tö 'l Tell e menàl denans a lü in sü la piassa del paes.<br /> Quand che 'l Gessler 'l gh'ha dumandaa 'l perchè lü l'eva minga sbassaa 'l cuu denans al capel, insci cum' hann semper faa tücc, el Tell el gh'ha respundüü che l'eva minga faa perchè un om liber el gh'ha no de ümiliass a chela manera chi. A chel punt chi 'l Gessler, che 'l se speciava una quaj scüsa, 'l s'è inrabii de bun de la süperbia del Güjelm, e alura l'ha ciapaa 'l fiö del Tell, l'ha menaa via delunsg un setanta pass, el gh'ha metüü sura 'l cuu un pom, e' l gh'ha dii insci al Tell che se 'l vör solvà la sua vita e quela del so fiö, 'l gh'ha de ciapà 'l pom in cuu al so bagaj cunt un culp de la sua balestra. Un culp, e duma vün. Se'l ciapa no 'l pom, mören tücc e düü. El Tell alura l'ha traa föra do fresc, l'ha metüü vöna in de la sua balestra, l'ha puntada al pom e l'ha sbaraa un culp. Quand che 'l culp de balestra l'ha ciapaa 'l pom e 'l l'ha s'cepaa in düü, la gent l'ha tacaa sü a bat i man tüta cuntenta, ma 'l Gessler el s'è infüriaa ancamo püssee. Verd de la rabia alura 'l Gessler el gh'ha dumandaa al Tell perchè 'l n'eva traa föra do de fresc. Quand che 'l Tell el gh'ha respundüü che l'eva traa föra do fresc, insci, sensa una resun, el Gessler el gh'ha minga credüü e 'l gh'ha dii che 'l so mentì 'l saria staa pünii cunt la forca. Ma li la gent in sü la piassa l'ha s'è infüriada e al Gessler 'l gh'è 'gnüda pagüra d'una quaj revolta, e alura, insci de parì un galantom, el gh'ha prumetüda solva la vita al Tell se lü 'l gh'avaria dii la veridaa. El Tell alura 'l gh'ha dii che la segunda frescia lü l'avaria scajada in del pet del Gessler se la prima l'avaria cupaa 'l so fiö. El Gessler alura l'ha dii che lü, un gran galantom, l'avaria si mantegnüü la parola de solvagh la vita al Tell, però, già che tentà la vita d'un guernadur l'è un fal bel grand, el Tell el saria staa menaa in la presun de [[Küssnacht am Rigi|Küssnacht]] in sü n'isula in mezz al lagh (cugnussüü al didincö cuma 'l [[Lagh di Quater Cantun]]). Però, menter che 'l menen in presun in sü 'n barchin, el s'ciopa in sül lagh una gran tempesta cunt una gran rusciada, agua a sidel, vint, e und grand e bürascus. Alura tücc i suldaa, e 'l Gessler medem, s'hin strimii de bun e han tacaa sü a barbelà de la pagüra cumpagn de föj. Tücc strimii in sü la barca, tücc, a l'è ciar, manch che lü, manch che 'l Tell, ch'inscambi l'èra li bel quiet e seren. I suldaa, già che 'l Tell l'era un gran barchirö cunt do brasciun de fera, sensa dagh a trà al Gessler, l'han desligaa 'l Tell e insci lü, 'l Güjelm, l'è staa bun de trà la barca in solv. In del menter però 'l Tell l'ha faa anca cünt de svesinass a un gran sass che l'era li arent a la ripa e li l'è soltaa föra de la barca e l'ha pientaa un pe bel franch in sül sass e cunt l'olter pe 'l gh'ha daa 'na gran pesciada a la barca e l'ha rüzzada ancamò in mezz a lagh.<br /> Però pö 'l Gessler el gh'ha 'ncamo 'vüü una bela furtüna e la tespesta la s'è placada. El Tell alura l'è andaa in gran pressa a Küssnacht a specià la barca del geurnadur e apena che 'l guernadur l'è staa a tir el Tell l'ha cupaa li cunt un culp de balestra.<br /> Insci, segunda la legenda, l'è scumenzada la liberassiùn de la Sgüissera del giögh austriegh.<br /> La legenda la dis anca che 'l Güjelm Tell l'ha tolt part a la [[bataja de Morgarten]] insem ai cantun ([[Cantun Uri|Uri]], [[Canton Svit|Svitt]] e [[Cantun Untervald|Untervald]]), che l'ha sbatüü föra ij [[Asbürgh]] in del [[1315]].<br /> L'ültem toch de la legenda 'l cünta sü che'l Tell l'ha truaa la sua mort in del [[1354]], menter che, urmai vegg e minga pü insci franch, l'era 'dree a solvà la vita d'un bagaj che l'era burlaa dent in del riaa [[Schächen]] dürant una tempesta. == El Güjelm Tell in de la Literadüra Lumbarda == Chi desuta gh'em un'istoria, in Püsc'ciavin (cunt i parol püssee dür de cunprend in pe a la pagina vultaa in [[Insübregh]] d'un Wikipedista, segund el so savè persunal, e dunca sensa garansia), trada föra de la dissertassiun iningürala ciamada "Der Dialekt des Poschiavotals" e stampada in [[Sgüissera]] in del 1905, del sür Johann Michael de [[Wergenstein]] ([[Cantun Grisun]]) al so doturaa de Filosufia a l'Üniversidaa de Zürigh. ''El Maester Gori de la Val Posc'ciaf el cünta sü ai so sculee l'istòria del Güjelm Tell'' ''Car i méi matéj aténti, ca incö va spieghi la stòria da Gujèlmu Tell. Séf valtri chi ca l'èra 'l Tell? L'èra un persunagiu, cumé 'l saròf a di un óm, ma óm da cuj chi ga füma la barba¹: grant, gròss e fòrt. Figürávas 'na tèsta da tòr, dua spali da Sursètar, dua grifi² o ciatón³ cumé tanáj: bén, cuél l'èra 'l Tell, ca l'èra testárt cumé 'n bar⁴; cuél ca 'l vuléa, 'l vuléa, ma intendémas, lü 'l vuléa li robi giüsti, lü, e dal mal al n'a mai fait. Al vivéa circa sis'cent agn fa in dil paes da Uri in 'na cuntrada chi ga disan Bürglen. Tigní a mént: Bürglen. Bén, la gént dai paés ilodrö, intórn Uri, Svit e Untervaldo in cuii témp i stáan brica tant alégri, vedéf; gia v' i dit l'altrér ca i pudéan brica sa cumandá da par lur, cumé isa³⁵; ma l'éan da marcià a bachéta sóta ij altri. Cèrti siuràsc, ca i ga diséan düchi d'Austria i ij vuléan sugetá, i tigní sóta, i cumandá in alt e in bass cumé ca 'l fa l'Italia isa cui pòr valét⁵; séf bén ch'i valét ijén padrón de laurá, pagá⁶ e tasé giò. Bén, inscí 'l vuléa fa l'Austria cu la gént da cuii paés e gh'ea mandú di guvernatur, cumé 'l saròf a di in pusc'ciavín di pudèstá, ca ij üsávan tal e cual cumé i valét, a laurá, pagá e sa tigní 'l véntru. Ün da sti pudèsta, o castelán, cumé ca i ja ciamávan, l'èra 'l Ghesslar, na brüta ghigna, 'n gran barába d'un balòss. Va séf mai inzumelái dal diául na cuái nòit? Bén, 'l Ghesslar al gh'éa 'na grinta⁷ tala e cuala; l'èra lunch, lunch, séch, séch, cun dói öj da vipara, 'na barba néra da can barbin, e l'èra gialt de facia cumé l'invidia; infín, ménu i cörn, l'èra un demóni dait e sgarbú, ca 'l na féa da tüti li razi. Un dí stu can da la scala, par fa vigní lóch la gént, l'a fait plantá fò in cò d'una via 'n pal, cumé 'l saròf a di 'na stanga cun sü inzóm un capèl, mi si miga bén, ma disi cèrt l'èra un cilindru, e l'a cumandú ca la gent chi passáa ilò davant i ga fésan la riverenza e pö l'èa picú ilò despér⁸ cuai suldat chi brancásan e i manásan in camüfia⁹ cuij chi ga féa miga la riverenza a stu capelásc. Ma còrpu da mila saéti, ma 'n ama amò da vedé? Eral miga ròbi da vignì nar da la futa¹⁰? Un líbar citadín avé da fa la riverénza a 'n tananái¹¹ d'un cilindràsc? Isa sculté cumé l'è ida¹² - Un bèl dí, el Tell cun sè fijòl al passa de Altdorf e 'l vét stu capelàsc sü la stanga ca 'l parèa tal e cual ün da cuij spagurentéj¹³ da li galìni ca sa mét fò par l'òrt, e 'l dìs: ca àia pròpi de ga fa la riverénza mi a cuél momói¹⁴? Al sa calca sua baréta in tèsta e pö cun sè fijòl al passa avànt e 'l varda da l'altra part e 'l fa paré d'avé vüdüü ni la stanga, ni cuél maladétu barnüsc¹⁵ chi gh'èra sü. L'èra gnanch ün doi pass ca fò da un baitòcul¹⁶ da legn, indónt ca j'èran int¹⁷ placái¹⁸ a fa la spia, al salta fòra cuàtru sgöz da giüdéi¹⁹ d'angégar²⁰ e i bràncan el Tell e 'l fijòl e i ta i lìgan sü, ma inessént e i ja ménan davant da cuél demóni dal Ghesslar. Sübit l'é córs par tüt²¹ la nòva e in ün "itum fatum" al sa ràma²² in plaza 'na scunfola²³ da gént curiusa da vedé la fin da sta fatüra²⁴. L'é sciá anca 'l Ghesslar a cavàl e 'l sa planta in mèz (a la) plaza a fa giüstizia a sua mòda, bén intés. Cumé l'èra cuntént el Ghesslar da gavé el Tell in di j'ungli²⁵. Al cugnusséa ca l'èra un óm dür da cràpa, chi vuléa èsa líbar e chi ga féa curagg a j'altri da brìca²⁶ sa lassà calcá sóta. - Al sa vòlta al Tell e cun 'na ghigna²⁷ da serpént al ga dìs: "Sta vòlta tu gh'és, vè ... Parchí ás miga fàit la riverénza a la stànga?" El Tell l'alza francamént la fàzia e 'l ga respónt: "Sa tu 'l vòs savé t'al disaréi: l'i miga fait, parchí ca l'é indégnu e vargöngiús pa un óm líbar da ga fa la riverénza a 'n pàl". El Ghesslar l'éa penzú²⁸ da ga fa la fèsta al pòr Tell; ma 'l mandà a la fórca pan 'na mancanzüscia da gnént, l'ascàa²⁹ miga: al gh'éa fófa³⁰ ca la gént i sa alsàssan sü a 'l libarà cu la fòrza. Ma 'l Ghesslar ca l'èra l'arca dal diául al penza: "spéita mi ca sta vòlta mèti 'l Tell in üna tal strintóira³¹, ca, la vaia pö cumé la vòl, 'l Tell al ga giünta³² la pliscia³³". Al sa vòlta e cun schérz al ga dis: "i süntüü a dì ca tu sas bén manegià l'arch, ca t'es (un) bón tiradur, ca tu sas inciodà anca 'n urscél per aria: bén, sa tu vòs ta la portà fò, incö t'as da ma 'n da 'na pròva." "Parla", 'l dis el Tell. El Ghesslar ilura al vén gió da cavàl, al ciàpa scia 'l budán³⁴ del Tell e 'l la ména un otanta pass luntàn, al ga mét un póm sü la tèsta, pö 'l ga dìs al Tell: Isa³⁵ mira cuél póm e tìrich, ma guai a ti sa tu sbàjas e invece dal póm tu culpìssas al fijòl. El Tell al ga sa revultàa al sanch, al ga vignìa calt e fréit, al ga vuléa s'ciòpà 'l còr dal dulùr a avé da tirà sül fijòl. Al prèga 'l Ghesslar, la gént anca lur i prègan: ma 'l Ghesslar l'èra plü dür di crap e 'l pòr Tell l'ha da tirà. Èral miga un móstru 'l Ghesslar, 'na tigre, 'n'infam? Èral miga ròbi da 'l spatascià ilò, vif vivént? Ma 'l Tell al s'ha faa curagiu, 'l munta l'arch, al mira, la fréza la part, e 'l póm 'l'é sbügiú par milimèz. Al fijòl al l'a ciapa tüt cuntént, al gh'al pòrta al pa, e ' gh'al fa vedé a la gént, tücc i bàtan li man e crìdan: bràu, bràu, lìbar, lìbar... El Ghesslar al sfelunava da la ràbia, si artifizi j'èran ü in gnént. Ma 'l diaul, ca l'èra sè barba³⁶ vügnüü in agiüt. El Ghesslar al varda 'l Tell e 'l ga dis: Scím t'as véru fait un bel cólp, ma dìm un pò: tu gh'as ilò³⁷ n'altra frécia, chi vuléas an fà? El Tell al ga respónt:oh, i casciadur i na pòrtan sémpri drö plü d'üna. El Ghesslar al s'è brica cuntentú da cuéla rispòsta, al cercàa ògni rampín par ruinà el Tell, e drö, drö ³⁸ fin ca 'l ga prumetüü sálva la vita sa 'l ga diséa la veritá. Ilura 'l Tell: Bén, sa tu ma sügüras la vida, ècu la veritá: t'as da vavé ca, sa par casu cula príma frécia ési culpüü 'l fijòl, la segónda l'èra par ti e aròi brica sbajú tè còr, vè! Ilura 'l Ghesslar al gh'é saltú 'l cataranín³⁹, l'è dait fò da la ràbia e'l dis: scí, t'i prumetüü sálva la vida, o Tell, ma ta faréi menà in un löch indónt ca tu vedaras plü ni 'l sul, ni la lüna, indónt ka tu faras penitenza da tua süpèrbia, e 'l ta passará un pò cuéla maladéita vèrgna⁴⁰ ca tu gh'has. Lé sciá sübet ij angegar, i ligan sü 'l Tell e i 'l cargan sü 'na barca, par al menà a Küssnacht in presón. Al Ghesslar al la cumpagna in persúna, parchí ca nu 'l ga pòsia slipà. Ma cura ca ij'én fò par al lach, al sa léva un tempural; al cél al sa fa scür, al vént al bófa, li óndi li sa lèvan e li sbàlzan la barca in sciá e in lá. El Ghesslar, ca príma al vardava 'l tell cun 'na vèrgna da blóch⁴¹, cun 'na grinta scüra e fósca cumé tré dí da tempural, al cumenza a vignì smòrt, si cagnöt i cumenzan a tremulà. Al Tell inveci l'èra pacifich cumé sa 'l füss stait in sua cà. Finalmént l'é sciá un urénda tempèsta; li óndi, li tràan la bàrca da piz a cantón: tücc, ménu 'l Tell, i trémulan da la sghétula⁴². Ilura un angégar al ga dis al Ghesslar: tu védas ca vam a fónt; mi ta préghi, fa disligà 'l tell, lü 'l gh'ha bón bràsc, lü 'l cunóss bén stu lach e l'é lü sul chi 'l pò ma salvà. El Ghesslar, difàti al la fa disligà. Al Tell al brànca i rém e cun si bràsc da fèr al tegn la barca a pòst e par cuanti tempèsti e óndi chi ga füss, al sa vòlta vèrs la riva. Ma intant ca 'l remava, 'l Tell al féa si cünt. Al ména la barca a un sass chi vanzava fò da l'agua visín a tèra, e intant ca sa 'l dis, al lassa i rém, al brànca sè arch, al pica un sált sül sass e cun 'na tremenda peáda al manda la barca in mèzz a l li óndi, e lü l'é franch e libar. Cuél l'èra curacc e fòrza, véra? Dal sass al sálta a tèra e 'l sa pòsta a vedé la fín da la barca. Ma 'l Ghesslar al gh'éa la furtüna da la sua; as s'é cuetú li óndi e 'l s'é salvú. Al Tell ilura l'ha cumenzú a gavé fastidi e 'l pensáva: chi ma giòval d'èsa líbar mi, sa anca 'l Ghesslar al s'é salvú? Mi, al ma braca plü, ma mia féma e mi creatüri ij'èn in si man e chi sa chi teríbel vendéta ca 'l fa: a ògni cóst bégna⁴³ impedì. Al Tell al sa pòrta sur la via, indónt ca 'l Ghesslar l'éa da passà, al sa placa dadrö d'una planta, decìs da la fa finída una buna vòlta. Ilò d'un pò l'é sciá 'l Ghesslar a caval cun si angégar. L'èra róss da la ràbia e fò da ij öj sa ga vedéa la séit da la vendéta. Al Tell, cura⁴⁴ ca 'l l'ha vüdüü vignì, al dìs: isa ga sém, oh Ghesslar, al Signúr al giüdichia tra mi e ti: nóma lü 'l sa li urendi angossi ca tu m'as fait sufrì a mi, ai méi, a nösc paés e a tüta la nòssa gént. Ti tu m'as töit la libertá, cuéla cara libertá ch'éum eriditú dai nösc bón vécc; ti tu m'as tratái cumé bèsti e miga cumé óman; ti t'èras mandú chilÒ par fa giüstizia, e nu t'as fait chi ingiüstizi üna sura l'altra; nualtri vivéum pacifich e cuntént; ti tu m'as implenüü al còr da velén. Car al mè arch, sbaja miga sta vòlta, ca ti t'as da èsa la salvéza da stu paés, ti t'as d'al libarà da la plü teribila da li opressión. E ti, oh Signur, ti tu sas ca mi pòrti miga indil còr intenzión da vendéta, ma ca méti vita par vita par defenda nösc dirit, nòssa libertá, nösc paés, nossi famiji, nòssa vida. In cuéla l'é sciá 'l Ghesslar, ca 'l sfelunava da la ràbia. Al Tell al mira, la fréza la part, al Ghesslar l'è culpüü in mèzz a 'l còr, al cròt da cavàl e 'l crida: ah la fréza dal Tell! E 'l spira. Al Tell al sálta sü un sass e 'l crida: viva la libertá, nösc paés ij'én líbar, li famiji ij'han furnüü da tremà, l'inucenza l'é sügüra, al Signúr l'è grant e giüst in si giüdizi! Da cuél dí l'ha cumenzú la libertá da la Svízara, cuéla libertá ca gòdum anca nualtri al didincö e ca godaràm par l'avignì fin ca 'l ga la Svízara óman giüst e curagiús. Séf pö cumé ca l'é mòrt al Tell? In dil 1354 l'é saltú gió in dal flüm par salvà 'na creatüra chi negàva; l'èra vécc, al gh'é mancú li forzi e l'é mòrt vítima da sè bón còr.'' <BR><BR> 1 Un om che 'l gh'ha un gran fidegh. <BR> 2 dua Grifi = Do Manùn. <BR> 3 Ciatón = Sciampùn. <BR> 4 Bar = Bagùt. <BR> 5 Valét = Quij de la Valtulina. <BR> 6 Pagà = Chinscí "pagà" 'l vör dì "pagà i tass". <BR> 7 Grinta = Grinta, ma chinscí "cera grintusa, cativa". <BR> 8 Despér = Arent, apröf, li tacaa, li vesin. <BR> 9 Camüfia = Presùn. <BR> 10 Nar da la futa = Negher de la ràbia. <BR> 11 Tananái = rob (sensa nissün valur), barlafüs. <BR> 12 Ida = andáda, del verb ì = andà. <BR> 13 Spagurantél = Spaventòss, spaventapasser, vün di rob metü li in di camp a tignì ij üsej delunsg. <BR> 14 Momói = speter, fantasma, babau, etc. <BR> 15 Barnüsc = capèlasc.´<BR> 16 Baitòcul da legn = betulín de legn, capanín de legn. <BR> 17 Int = dent, in de la. <BR> 18 Placái = piassaa li. <BR> 19 Sgöz da Giüdéi = tèpa brüt e catif cuma Giüdee, sgöz = tèpa, tepista. <BR> 20 Angégar = Landjäger, ciuè gendarm austriech. <BR> 21 Par tüt = departüt. <BR> 22 Ramà = radünà. <BR> 23 Scunfola (da gent) = mòta (de gent). <BR> 24 Fatüra = aveniment. <BR> 25 Ungla = ungia. <BR> 26 Brica = minga. <BR> 27 Ghigna = sunris, di völt anca facia ridenta (in sens malefegh). <BR> 28 Penzú = pensaa. <BR> 29 Ascà = asardà, permètes el risc'c. A Milan però se dis "ascàss", möd reflessif. <BR> 30 Fófa = fifa, gran pagüra. <BR> 31 Strintóira = strècia, "mèta in üna strintóira" = "mèt ai strècc". <BR> 32 Giüntà = in chel cas chi "perd" (però, di völt el vör dì anca giuntà). <BR> 33 Pliscia = pèl ("giüntà la pliscia" = "lassàgh la pèl"). <BR> 34 Budán = bagaj. <BR> 35 Isa = 'dess. <BR> 36 El Ghesslar l'è cunsideraa 'l neud del Diaul!! <BR> 37 Ilò/chilò = linscí/chinscí. A Milan però ilò/chilò se senten asquas pü. <BR> 38 E drö, drö = e dree, dree, ciuè "e giò adoss". <BR> 39 Al gh'é saltú 'l cataranín = el gh'è soltada la musca al nas, disarium a Milan. <BR> 40 Vèrgna = Urgöj. <BR> 41 Bloch = Lüzifer, Belsebü. <BR> 42 Sghétula = sgàgia. <BR> 43 Bégna = bögna. <BR> 44 Cura = quand, cumpagn del Rumanc Engadines cur/cura. <BR> 4qlkqszw1809w8y1onjvl4tpt0bertx 1111345 1111309 2022-07-19T20:58:10Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{F}} [[Archivi:Wilhelm Tell in Altdorf.jpg|thumb|200px|El munüment al Güjelm Tell ad [[Altdorf]]]] [[image:Gessler und Tell crop.jpg|thumb|El Güjelm Tell in d'una ilüstrassiun del 1880]] [[image:Tellskapelle.jpg|thumb|Una di Tellskapellen (Capel del Tell)]] [[image:Apple shooting by tell.JPG|thumb|''El culp al pom'', un Fresco del [[Ernst Stückelberg]] in de la Tellskapelle (capela del Tell)]] {{quote|''Sunt el fiöö del Guglielmo Tell<br />che s'è mea sbassàa a salüdà un capèll...''|[[Davide Van De Sfroos]]}} El '''Güjelm Tell''' (nom uriginal: ''Wilhelm Tell'') l'è un om legendari, una figüra mitega, de l'indipendensa [[sgüissera]] che l'avaria vivüü in del [[Cantun Uri]] intra 'l 13° e 'l 14° secul. == La Legenda == Segunda la legenda, 'l Güjelm Tell l'è nassüü e vivüü intra la fin del XIII e 'l prenzipi del XIV secul a [[Bürglen]], in del [[Cantun Uri]], e l'era un gran tiradur de [[balestra]].<br /> El [[18 nuvember]] del [[1307]], el Güjelm, l'era andaa insem' al so bagaj Gualter ad [[Altdorf]], la capital del [[Cantun Uri|Cantun]], e quand che l'era passaa in de la piassa del paes l'eva minga salüdaa el capel che 'l guernadur [[Gessler]], metüü sü li dij [[Asbürgh]], l'eva metüü in scima a un tarel. El capel, che l'era li a representà l'üturidaa de l'imperadur, tücc gh'even de fagh la rivarensa e salüdal in del passagh denans: quij che ghe feven no la rivarensa al capel i suldaa, piasaa li vesin, i brancaven e i menaven in gatabüja. Già che 'l Tell el gh'eva minga faa la rivarensa al capel, i suldaa l'han brancaa e l'han menaa in presun. Pö, 'l dì dopu, el Gessler l'ha dii insci ai so suldaa de tö 'l Tell e menàl denans a lü in sü la piassa del paes.<br /> Quand che 'l Gessler 'l gh'ha dumandaa 'l perchè lü l'eva minga sbassaa 'l cuu denans al capel, insci cum' hann semper faa tücc, el Tell el gh'ha respundüü che l'eva minga faa perchè un om liber el gh'ha no de ümiliass a chela manera chi. A chel punt chi 'l Gessler, che 'l se speciava una quaj scüsa, 'l s'è inrabii de bun de la süperbia del Güjelm, e alura l'ha ciapaa 'l fiö del Tell, l'ha menaa via delunsg un setanta pass, el gh'ha metüü sura 'l cuu un pom, e' l gh'ha dii insci al Tell che se 'l vör solvà la sua vita e quela del so fiö, 'l gh'ha de ciapà 'l pom in cuu al so bagaj cunt un culp de la sua balestra. Un culp, e duma vün. Se'l ciapa no 'l pom, mören tücc e düü. El Tell alura l'ha traa föra do fresc, l'ha metüü vöna in de la sua balestra, l'ha puntada al pom e l'ha sbaraa un culp. Quand che 'l culp de balestra l'ha ciapaa 'l pom e 'l l'ha s'cepaa in düü, la gent l'ha tacaa sü a bat i man tüta cuntenta, ma 'l Gessler el s'è infüriaa ancamo püssee. Verd de la rabia alura 'l Gessler el gh'ha dumandaa al Tell perchè 'l n'eva traa föra do de fresc. Quand che 'l Tell el gh'ha respundüü che l'eva traa föra do fresc, insci, sensa una resun, el Gessler el gh'ha minga credüü e 'l gh'ha dii che 'l so mentì 'l saria staa pünii cunt la forca. Ma li la gent in sü la piassa l'ha s'è infüriada e al Gessler 'l gh'è 'gnüda pagüra d'una quaj revolta, e alura, insci de parì un galantom, el gh'ha prumetüda solva la vita al Tell se lü 'l gh'avaria dii la veridaa. El Tell alura 'l gh'ha dii che la segunda frescia lü l'avaria scajada in del pet del Gessler se la prima l'avaria cupaa 'l so fiö. El Gessler alura l'ha dii che lü, un gran galantom, l'avaria si mantegnüü la parola de solvagh la vita al Tell, però, già che tentà la vita d'un guernadur l'è un fal bel grand, el Tell el saria staa menaa in la presun de [[Küssnacht am Rigi|Küssnacht]] in sü n'isula in mezz al lagh (cugnussüü al didincö cuma 'l [[Lagh di Quater Cantun]]). Però, menter che 'l menen in presun in sü 'n barchin, el s'ciopa in sül lagh una gran tempesta cunt una gran rusciada, agua a sidel, vint, e und grand e bürascus. Alura tücc i suldaa, e 'l Gessler medem, s'hin strimii de bun e han tacaa sü a barbelà de la pagüra cumpagn de föj. Tücc strimii in sü la barca, tücc, a l'è ciar, manch che lü, manch che 'l Tell, ch'inscambi l'èra li bel quiet e seren. I suldaa, già che 'l Tell l'era un gran barchirö cunt do brasciun de fera, sensa dagh a trà al Gessler, l'han desligaa 'l Tell e insci lü, 'l Güjelm, l'è staa bun de trà la barca in solv. In del menter però 'l Tell l'ha faa anca cünt de svesinass a un gran sass che l'era li arent a la ripa e li l'è soltaa föra de la barca e l'ha pientaa un pe bel franch in sül sass e cunt l'olter pe 'l gh'ha daa 'na gran pesciada a la barca e l'ha rüzzada ancamò in mezz a lagh.<br /> Però pö 'l Gessler el gh'ha 'ncamo 'vüü una bela furtüna e la tespesta la s'è placada. El Tell alura l'è andaa in gran pressa a Küssnacht a specià la barca del geurnadur e apena che 'l guernadur l'è staa a tir el Tell l'ha cupaa li cunt un culp de balestra.<br /> Insci, segunda la legenda, l'è scumenzada la liberassiùn de la Sgüissera del giögh austriegh.<br /> La legenda la dis anca che 'l Güjelm Tell l'ha tolt part a la [[bataja de Morgarten]] insem ai cantun ([[Cantun Uri|Uri]], [[Canton Svit|Svitt]] e [[Cantun Untervald|Untervald]]), che l'ha sbatüü föra ij [[Asbürgh]] in del [[1315]].<br /> L'ültem toch de la legenda 'l cünta sü che'l Tell l'ha truaa la sua mort in del [[1354]], menter che, urmai vegg e minga pü insci franch, l'era 'dree a solvà la vita d'un bagaj che l'era burlaa dent in del riaa [[Schächen]] dürant una tempesta. == El Güjelm Tell in de la Literadüra Lumbarda == Chi desuta gh'em un'istoria, in Püsc'ciavin (cunt i parol püssee dür de cunprend in pe a la pagina vultaa in [[Insübregh]] d'un Wikipedista, segund el so savè persunal, e dunca sensa garansia), trada föra de la dissertassiun iningürala ciamada "Der Dialekt des Poschiavotals" e stampada in [[Sgüissera]] in del 1905, del sür Johann Michael de [[Wergenstein]] ([[Cantun Grisun]]) al so doturaa de Filosufia a l'Üniversidaa de Zürigh. ''El Maester Gori de la Val Posc'ciaf el cünta sü ai so sculee l'istòria del Güjelm Tell'' ''Car i méi matéj aténti, ca incö va spieghi la stòria da Gujèlmu Tell. Séf valtri chi ca l'èra 'l Tell? L'èra un persunagiu, cumé 'l saròf a di un óm, ma óm da cuj chi ga füma la barba¹: grant, gròss e fòrt. Figürávas 'na tèsta da tòr, dua spali da Sursètar, dua grifi² o ciatón³ cumé tanáj: bén, cuél l'èra 'l Tell, ca l'èra testárt cumé 'n bar⁴; cuél ca 'l vuléa, 'l vuléa, ma intendémas, lü 'l vuléa li robi giüsti, lü, e dal mal al n'a mai fait. Al vivéa circa sis'cent agn fa in dil paes da Uri in 'na cuntrada chi ga disan Bürglen. Tigní a mént: Bürglen. Bén, la gént dai paés ilodrö, intórn Uri, Svit e Untervaldo in cuii témp i stáan brica tant alégri, vedéf; gia v' i dit l'altrér ca i pudéan brica sa cumandá da par lur, cumé isa³⁵; ma l'éan da marcià a bachéta sóta ij altri. Cèrti siuràsc, ca i ga diséan düchi d'Austria i ij vuléan sugetá, i tigní sóta, i cumandá in alt e in bass cumé ca 'l fa l'Italia isa cui pòr valét⁵; séf bén ch'i valét ijén padrón de laurá, pagá⁶ e tasé giò. Bén, inscí 'l vuléa fa l'Austria cu la gént da cuii paés e gh'ea mandú di guvernatur, cumé 'l saròf a di in pusc'ciavín di pudèstá, ca ij üsávan tal e cual cumé i valét, a laurá, pagá e sa tigní 'l véntru. Ün da sti pudèsta, o castelán, cumé ca i ja ciamávan, l'èra 'l Ghesslar, na brüta ghigna, 'n gran barába d'un balòss. Va séf mai inzumelái dal diául na cuái nòit? Bén, 'l Ghesslar al gh'éa 'na grinta⁷ tala e cuala; l'èra lunch, lunch, séch, séch, cun dói öj da vipara, 'na barba néra da can barbin, e l'èra gialt de facia cumé l'invidia; infín, ménu i cörn, l'èra un demóni dait e sgarbú, ca 'l na féa da tüti li razi. Un dí stu can da la scala, par fa vigní lóch la gént, l'a fait plantá fò in cò d'una via 'n pal, cumé 'l saròf a di 'na stanga cun sü inzóm un capèl, mi si miga bén, ma disi cèrt l'èra un cilindru, e l'a cumandú ca la gent chi passáa ilò davant i ga fésan la riverenza e pö l'èa picú ilò despér⁸ cuai suldat chi brancásan e i manásan in camüfia⁹ cuij chi ga féa miga la riverenza a stu capelásc. Ma còrpu da mila saéti, ma 'n ama amò da vedé? Eral miga ròbi da vignì nar da la futa¹⁰? Un líbar citadín avé da fa la riverénza a 'n tananái¹¹ d'un cilindràsc? Isa sculté cumé l'è ida¹² - Un bèl dí, el Tell cun sè fijòl al passa de Altdorf e 'l vét stu capelàsc sü la stanga ca 'l parèa tal e cual ün da cuij spagurentéj¹³ da li galìni ca sa mét fò par l'òrt, e 'l dìs: ca àia pròpi de ga fa la riverénza mi a cuél momói¹⁴? Al sa calca sua baréta in tèsta e pö cun sè fijòl al passa avànt e 'l varda da l'altra part e 'l fa paré d'avé vüdüü ni la stanga, ni cuél maladétu barnüsc¹⁵ chi gh'èra sü. L'èra gnanch ün doi pass ca fò da un baitòcul¹⁶ da legn, indónt ca j'èran int¹⁷ placái¹⁸ a fa la spia, al salta fòra cuàtru sgöz da giüdéi¹⁹ d'angégar²⁰ e i bràncan el Tell e 'l fijòl e i ta i lìgan sü, ma inessént e i ja ménan davant da cuél demóni dal Ghesslar. Sübit l'é córs par tüt²¹ la nòva e in ün "itum fatum" al sa ràma²² in plaza 'na scunfola²³ da gént curiusa da vedé la fin da sta fatüra²⁴. L'é sciá anca 'l Ghesslar a cavàl e 'l sa planta in mèz (a la) plaza a fa giüstizia a sua mòda, bén intés. Cumé l'èra cuntént el Ghesslar da gavé el Tell in di j'ungli²⁵. Al cugnusséa ca l'èra un óm dür da cràpa, chi vuléa èsa líbar e chi ga féa curagg a j'altri da brìca²⁶ sa lassà calcá sóta. - Al sa vòlta al Tell e cun 'na ghigna²⁷ da serpént al ga dìs: "Sta vòlta tu gh'és, vè ... Parchí ás miga fàit la riverénza a la stànga?" El Tell l'alza francamént la fàzia e 'l ga respónt: "Sa tu 'l vòs savé t'al disaréi: l'i miga fait, parchí ca l'é indégnu e vargöngiús pa un óm líbar da ga fa la riverénza a 'n pàl". El Ghesslar l'éa penzú²⁸ da ga fa la fèsta al pòr Tell; ma 'l mandà a la fórca pan 'na mancanzüscia da gnént, l'ascàa²⁹ miga: al gh'éa fófa³⁰ ca la gént i sa alsàssan sü a 'l libarà cu la fòrza. Ma 'l Ghesslar ca l'èra l'arca dal diául al penza: "spéita mi ca sta vòlta mèti 'l Tell in üna tal strintóira³¹, ca, la vaia pö cumé la vòl, 'l Tell al ga giünta³² la pliscia³³". Al sa vòlta e cun schérz al ga dis: "i süntüü a dì ca tu sas bén manegià l'arch, ca t'es (un) bón tiradur, ca tu sas inciodà anca 'n urscél per aria: bén, sa tu vòs ta la portà fò, incö t'as da ma 'n da 'na pròva." "Parla", 'l dis el Tell. El Ghesslar ilura al vén gió da cavàl, al ciàpa scia 'l budán³⁴ del Tell e 'l la ména un otanta pass luntàn, al ga mét un póm sü la tèsta, pö 'l ga dìs al Tell: Isa³⁵ mira cuél póm e tìrich, ma guai a ti sa tu sbàjas e invece dal póm tu culpìssas al fijòl. El Tell al ga sa revultàa al sanch, al ga vignìa calt e fréit, al ga vuléa s'ciòpà 'l còr dal dulùr a avé da tirà sül fijòl. Al prèga 'l Ghesslar, la gént anca lur i prègan: ma 'l Ghesslar l'èra plü dür di crap e 'l pòr Tell l'ha da tirà. Èral miga un móstru 'l Ghesslar, 'na tigre, 'n'infam? Èral miga ròbi da 'l spatascià ilò, vif vivént? Ma 'l Tell al s'ha faa curagiu, 'l munta l'arch, al mira, la fréza la part, e 'l póm 'l'é sbügiú par milimèz. Al fijòl al l'a ciapa tüt cuntént, al gh'al pòrta al pa, e ' gh'al fa vedé a la gént, tücc i bàtan li man e crìdan: bràu, bràu, lìbar, lìbar... El Ghesslar al sfelunava da la ràbia, si artifizi j'èran ü in gnént. Ma 'l diaul, ca l'èra sè barba³⁶ vügnüü in agiüt. El Ghesslar al varda 'l Tell e 'l ga dis: Scím t'as véru fait un bel cólp, ma dìm un pò: tu gh'as ilò³⁷ n'altra frécia, chi vuléas an fà? El Tell al ga respónt:oh, i casciadur i na pòrtan sémpri drö plü d'üna. El Ghesslar al s'è brica cuntentú da cuéla rispòsta, al cercàa ògni rampín par ruinà el Tell, e drö, drö ³⁸ fin ca 'l ga prumetüü sálva la vita sa 'l ga diséa la veritá. Ilura 'l Tell: Bén, sa tu ma sügüras la vita, ècu la veritá: t'as da vavé ca, sa par casu cula príma frécia ési culpüü 'l fijòl, la segónda l'èra par ti e aròi brica sbajú tè còr, vè! Ilura 'l Ghesslar al gh'é saltú 'l cataranín³⁹, l'è dait fò da la ràbia e'l dis: scí, t'i prumetüü sálva la vita, o Tell, ma ta faréi menà in un löch indónt ca tu vedaras plü ni 'l sul, ni la lüna, indónt ka tu faras penitenza da tua süpèrbia, e 'l ta passará un pò cuéla maladéita vèrgna⁴⁰ ca tu gh'has. Lé sciá sübet ij angegar, i ligan sü 'l Tell e i 'l cargan sü 'na barca, par al menà a Küssnacht in presón. Al Ghesslar al la cumpagna in persúna, parchí ca nu 'l ga pòsia slipà. Ma cura ca ij'én fò par al lach, al sa léva un tempural; al cél al sa fa scür, al vént al bófa, li óndi li sa lèvan e li sbàlzan la barca in sciá e in lá. El Ghesslar, ca príma al vardava 'l tell cun 'na vèrgna da blóch⁴¹, cun 'na grinta scüra e fósca cumé tré dí da tempural, al cumenza a vignì smòrt, si cagnöt i cumenzan a tremulà. Al Tell inveci l'èra pacifich cumé sa 'l füss stait in sua cà. Finalmént l'é sciá un urénda tempèsta; li óndi, li tràan la bàrca da piz a cantón: tücc, ménu 'l Tell, i trémulan da la sghétula⁴². Ilura un angégar al ga dis al Ghesslar: tu védas ca vam a fónt; mi ta préghi, fa disligà 'l tell, lü 'l gh'ha bón bràsc, lü 'l cunóss bén stu lach e l'é lü sul chi 'l pò ma salvà. El Ghesslar, difàti al la fa disligà. Al Tell al brànca i rém e cun si bràsc da fèr al tegn la barca a pòst e par cuanti tempèsti e óndi chi ga füss, al sa vòlta vèrs la riva. Ma intant ca 'l remava, 'l Tell al féa si cünt. Al ména la barca a un sass chi vanzava fò da l'agua visín a tèra, e intant ca sa 'l dis, al lassa i rém, al brànca sè arch, al pica un sált sül sass e cun 'na tremenda peáda al manda la barca in mèzz a l li óndi, e lü l'é franch e libar. Cuél l'èra curacc e fòrza, véra? Dal sass al sálta a tèra e 'l sa pòsta a vedé la fín da la barca. Ma 'l Ghesslar al gh'éa la furtüna da la sua; as s'é cuetú li óndi e 'l s'é salvú. Al Tell ilura l'ha cumenzú a gavé fastidi e 'l pensáva: chi ma giòval d'èsa líbar mi, sa anca 'l Ghesslar al s'é salvú? Mi, al ma braca plü, ma mia féma e mi creatüri ij'èn in si man e chi sa chi teríbel vendéta ca 'l fa: a ògni cóst bégna⁴³ impedì. Al Tell al sa pòrta sur la via, indónt ca 'l Ghesslar l'éa da passà, al sa placa dadrö d'una planta, decìs da la fa finída una buna vòlta. Ilò d'un pò l'é sciá 'l Ghesslar a caval cun si angégar. L'èra róss da la ràbia e fò da ij öj sa ga vedéa la séit da la vendéta. Al Tell, cura⁴⁴ ca 'l l'ha vüdüü vignì, al dìs: isa ga sém, oh Ghesslar, al Signúr al giüdichia tra mi e ti: nóma lü 'l sa li urendi angossi ca tu m'as fait sufrì a mi, ai méi, a nösc paés e a tüta la nòssa gént. Ti tu m'as töit la libertá, cuéla cara libertá ch'éum eriditú dai nösc bón vécc; ti tu m'as tratái cumé bèsti e miga cumé óman; ti t'èras mandú chilÒ par fa giüstizia, e nu t'as fait chi ingiüstizi üna sura l'altra; nualtri vivéum pacifich e cuntént; ti tu m'as implenüü al còr da velén. Car al mè arch, sbaja miga sta vòlta, ca ti t'as da èsa la salvéza da stu paés, ti t'as d'al libarà da la plü teribila da li opressión. E ti, oh Signur, ti tu sas ca mi pòrti miga indil còr intenzión da vendéta, ma ca méti vita par vita par defenda nösc dirit, nòssa libertá, nösc paés, nossi famiji, nòssa vida. In cuéla l'é sciá 'l Ghesslar, ca 'l sfelunava da la ràbia. Al Tell al mira, la fréza la part, al Ghesslar l'è culpüü in mèzz a 'l còr, al cròt da cavàl e 'l crida: ah la fréza dal Tell! E 'l spira. Al Tell al sálta sü un sass e 'l crida: viva la libertá, nösc paés ij'én líbar, li famiji ij'han furnüü da tremà, l'inucenza l'é sügüra, al Signúr l'è grant e giüst in si giüdizi! Da cuél dí l'ha cumenzú la libertá da la Svízara, cuéla libertá ca gòdum anca nualtri al didincö e ca godaràm par l'avignì fin ca 'l ga la Svízara óman giüst e curagiús. Séf pö cumé ca l'é mòrt al Tell? In dil 1354 l'é saltú gió in dal flüm par salvà 'na creatüra chi negàva; l'èra vécc, al gh'é mancú li forzi e l'é mòrt vítima da sè bón còr.'' <BR><BR> 1 Un om che 'l gh'ha un gran fidegh. <BR> 2 dua Grifi = Do Manùn. <BR> 3 Ciatón = Sciampùn. <BR> 4 Bar = Bagùt. <BR> 5 Valét = Quij de la Valtulina. <BR> 6 Pagà = Chinscí "pagà" 'l vör dì "pagà i tass". <BR> 7 Grinta = Grinta, ma chinscí "cera grintusa, cativa". <BR> 8 Despér = Arent, apröf, li tacaa, li vesin. <BR> 9 Camüfia = Presùn. <BR> 10 Nar da la futa = Negher de la ràbia. <BR> 11 Tananái = rob (sensa nissün valur), barlafüs. <BR> 12 Ida = andáda, del verb ì = andà. <BR> 13 Spagurantél = Spaventòss, spaventapasser, vün di rob metü li in di camp a tignì ij üsej delunsg. <BR> 14 Momói = speter, fantasma, babau, etc. <BR> 15 Barnüsc = capèlasc.´<BR> 16 Baitòcul da legn = betulín de legn, capanín de legn. <BR> 17 Int = dent, in de la. <BR> 18 Placái = piassaa li. <BR> 19 Sgöz da Giüdéi = tèpa brüt e catif cuma Giüdee, sgöz = tèpa, tepista. <BR> 20 Angégar = Landjäger, ciuè gendarm austriech. <BR> 21 Par tüt = departüt. <BR> 22 Ramà = radünà. <BR> 23 Scunfola (da gent) = mòta (de gent). <BR> 24 Fatüra = aveniment. <BR> 25 Ungla = ungia. <BR> 26 Brica = minga. <BR> 27 Ghigna = sunris, di völt anca facia ridenta (in sens malefegh). <BR> 28 Penzú = pensaa. <BR> 29 Ascà = asardà, permètes el risc'c. A Milan però se dis "ascàss", möd reflessif. <BR> 30 Fófa = fifa, gran pagüra. <BR> 31 Strintóira = strècia, "mèta in üna strintóira" = "mèt ai strècc". <BR> 32 Giüntà = in chel cas chi "perd" (però, di völt el vör dì anca giuntà). <BR> 33 Pliscia = pèl ("giüntà la pliscia" = "lassàgh la pèl"). <BR> 34 Budán = bagaj. <BR> 35 Isa = 'dess. <BR> 36 El Ghesslar l'è cunsideraa 'l neud del Diaul!! <BR> 37 Ilò/chilò = linscí/chinscí. A Milan però ilò/chilò se senten asquas pü. <BR> 38 E drö, drö = e dree, dree, ciuè "e giò adoss". <BR> 39 Al gh'é saltú 'l cataranín = el gh'è soltada la musca al nas, disarium a Milan. <BR> 40 Vèrgna = Urgöj. <BR> 41 Bloch = Lüzifer, Belsebü. <BR> 42 Sghétula = sgàgia. <BR> 43 Bégna = bögna. <BR> 44 Cura = quand, cumpagn del Rumanc Engadines cur/cura. <BR> rywt89xh6xpxu4udewzyy847bi6lbgi 1111371 1111345 2022-07-19T21:04:43Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{F}} [[Archivi:Wilhelm Tell in Altdorf.jpg|thumb|200px|El munüment al Güjelm Tell ad [[Altdorf]]]] [[image:Gessler und Tell crop.jpg|thumb|El Güjelm Tell in d'una ilüstrassiun del 1880]] [[image:Tellskapelle.jpg|thumb|Una di Tellskapellen (Capel del Tell)]] [[image:Apple shooting by tell.JPG|thumb|''El culp al pom'', un Fresco del [[Ernst Stückelberg]] in de la Tellskapelle (capela del Tell)]] {{quote|''Sunt el fiöö del Guglielmo Tell<br />che s'è mea sbassàa a salüdà un capèll...''|[[Davide Van De Sfroos]]}} El '''Güjelm Tell''' (nom uriginal: ''Wilhelm Tell'') l'è un om legendari, una figüra mitega, de l'indipendensa [[sgüissera]] che l'avaria vivüü in del [[Cantun Uri]] intra 'l 13° e 'l 14° secul. == La Legenda == Segunda la legenda, 'l Güjelm Tell l'è nassüü e vivüü intra la fin del XIII e 'l prenzipi del XIV secul a [[Bürglen]], in del [[Cantun Uri]], e l'era un gran tiradur de [[balestra]].<br /> El [[18 nuvember]] del [[1307]], el Güjelm, l'era andaa insem' al so bagaj Gualter ad [[Altdorf]], la capital del [[Cantun Uri|Cantun]], e quand che l'era passaa in de la piassa del paes l'eva minga salüdaa el capel che 'l guernadur [[Gessler]], metüü sü li dij [[Asbürgh]], l'eva metüü in scima a un tarel. El capel, che l'era li a representà l'üturidaa de l'imperadur, tücc gh'even de fagh la rivarensa e salüdal in del passagh denans: quij che ghe feven no la rivarensa al capel i suldaa, piasaa li vesin, i brancaven e i menaven in gatabüja. Già che 'l Tell el gh'eva minga faa la rivarensa al capel, i suldaa l'han brancaa e l'han menaa in presun. Pö, 'l dì dopu, el Gessler l'ha dii insci ai so suldaa de tö 'l Tell e menàl denans a lü in sü la piassa del paes.<br /> Quand che 'l Gessler 'l gh'ha dumandaa 'l perchè lü l'eva minga sbassaa 'l cuu denans al capel, insci cum' hann semper faa tücc, el Tell el gh'ha respundüü che l'eva minga faa perchè un om liber el gh'ha no de ümiliass a chela manera chi. A chel punt chi 'l Gessler, che 'l se speciava una quaj scüsa, 'l s'è inrabii de bun de la süperbia del Güjelm, e alura l'ha ciapaa 'l fiö del Tell, l'ha menaa via delunsg un setanta pass, el gh'ha metüü sura 'l cuu un pom, e' l gh'ha dii insci al Tell che se 'l vör solvà la sua vita e quela del so fiö, 'l gh'ha de ciapà 'l pom in cuu al so bagaj cunt un culp de la sua balestra. Un culp, e duma vün. Se'l ciapa no 'l pom, mören tücc e düü. El Tell alura l'ha traa föra do fresc, l'ha metüü vöna in de la sua balestra, l'ha puntada al pom e l'ha sbaraa un culp. Quand che 'l culp de balestra l'ha ciapaa 'l pom e 'l l'ha s'cepaa in düü, la gent l'ha tacaa sü a bat i man tüta cuntenta, ma 'l Gessler el s'è infüriaa ancamo püssee. Verd de la rabia alura 'l Gessler el gh'ha dumandaa al Tell perchè 'l n'eva traa föra do de fresc. Quand che 'l Tell el gh'ha respundüü che l'eva traa föra do fresc, insci, sensa una resun, el Gessler el gh'ha minga credüü e 'l gh'ha dii che 'l so mentì 'l saria staa pünii cunt la forca. Ma li la gent in sü la piassa l'ha s'è infüriada e al Gessler 'l gh'è 'gnüda pagüra d'una quaj revolta, e alura, insci de parì un galantom, el gh'ha prumetüda solva la vita al Tell se lü 'l gh'avaria dii la veridaa. El Tell alura 'l gh'ha dii che la segunda frescia lü l'avaria scajada in del pet del Gessler se la prima l'avaria cupaa 'l so fiö. El Gessler alura l'ha dii che lü, un gran galantom, l'avaria si mantegnüü la parola de solvagh la vita al Tell, però, già che tentà la vita d'un guernadur l'è un fal bel grand, el Tell el saria staa menaa in la presun de [[Küssnacht am Rigi|Küssnacht]] in sü n'isula in mezz al lagh (cugnussüü al didincö cuma 'l [[Lagh di Quater Cantun]]). Però, menter che 'l menen in presun in sü 'n barchin, el s'ciopa in sül lagh una gran tempesta cunt una gran rusciada, agua a sidel, vint, e und grand e bürascus. Alura tücc i suldaa, e 'l Gessler medem, s'hin strimii de bun e han tacaa sü a barbelà de la pagüra cumpagn de föj. Tücc strimii in sü la barca, tücc, a l'è ciar, manch che lü, manch che 'l Tell, ch'inscambi l'èra li bel quiet e seren. I suldaa, già che 'l Tell l'era un gran barchirö cunt do brasciun de fera, sensa dagh a trà al Gessler, l'han desligaa 'l Tell e insci lü, 'l Güjelm, l'è staa bun de trà la barca in solv. In del menter però 'l Tell l'ha faa anca cünt de svesinass a un gran sass che l'era li arent a la ripa e li l'è soltaa föra de la barca e l'ha pientaa un pe bel franch in sül sass e cunt l'olter pe 'l gh'ha daa 'na gran pesciada a la barca e l'ha rüzzada ancamò in mezz a lagh.<br /> Però pö 'l Gessler el gh'ha 'ncamo 'vüü una bela furtüna e la tespesta la s'è placada. El Tell alura l'è andaa in gran pressa a Küssnacht a specià la barca del geurnadur e apena che 'l guernadur l'è staa a tir el Tell l'ha cupaa li cunt un culp de balestra.<br /> Insci, segunda la legenda, l'è scumenzada la liberassiùn de la Sgüissera del giögh austriegh.<br /> La legenda la dis anca che 'l Güjelm Tell l'ha tolt part a la [[bataja de Morgarten]] insem ai cantun ([[Cantun Uri|Uri]], [[Canton Svit|Svitt]] e [[Cantun Untervald|Untervald]]), che l'ha sbatüü föra ij [[Asbürgh]] in del [[1315]].<br /> L'ültem toch de la legenda 'l cünta sü che'l Tell l'ha truaa la sua mort in del [[1354]], menter che, urmai vegg e minga pü insci franch, l'era 'dree a solvà la vita d'un bagaj che l'era burlaa dent in del riaa [[Schächen]] dürant una tempesta. == El Güjelm Tell in de la Literadüra Lumbarda == Chi desuta gh'em un'istoria, in Püsc'ciavin (cunt i parol püssee dür de cunprend in pe a la pagina vultaa in [[Insübregh]] d'un Wikipedista, segund el so savè persunal, e dunca sensa garansia), trada föra de la dissertassiun iningürala ciamada "Der Dialekt des Poschiavotals" e stampada in [[Sgüissera]] in del 1905, del sür Johann Michael de [[Wergenstein]] ([[Cantun Grisun]]) al so doturaa de Filosufia a l'Üniversidaa de Zürigh. ''El Maester Gori de la Val Posc'ciaf el cünta sü ai so sculee l'istòria del Güjelm Tell'' ''Car i méi matéj aténti, ca incö va spieghi la stòria da Gujèlmu Tell. Séf valtri chi ca l'èra 'l Tell? L'èra un persunagiu, cumé 'l saròf a di un óm, ma óm da cuj chi ga füma la barba¹: grant, gròss e fòrt. Figürávas 'na tèsta da tòr, dua spali da Sursètar, dua grifi² o ciatón³ cumé tanáj: bén, cuél l'èra 'l Tell, ca l'èra testárt cumé 'n bar⁴; cuél ca 'l vuléa, 'l vuléa, ma intendémas, lü 'l vuléa li robi giüsti, lü, e dal mal al n'a mai fait. Al vivéa circa sis'cent agn fa in dil paes da Uri in 'na cuntrada chi ga disan Bürglen. Tigní a mént: Bürglen. Bén, la gént dai paés ilodrö, intórn Uri, Svit e Untervaldo in cuii témp i stáan brica tant alégri, vedéf; gia v' i dit l'altrér ca i pudéan brica sa cumandá da par lur, cumé isa³⁵; ma l'éan da marcià a bachéta sóta ij altri. Cèrti siuràsc, ca i ga diséan düchi d'Austria i ij vuléan sugetá, i tigní sóta, i cumandá in alt e in bass cumé ca 'l fa l'Italia isa cui pòr valét⁵; séf bén ch'i valét ijén padrón de laurá, pagá⁶ e tasé giò. Bén, inscí 'l vuléa fa l'Austria cu la gént da cuii paés e gh'ea mandú di guvernatur, cumé 'l saròf a di in pusc'ciavín di pudèstá, ca ij üsávan tal e cual cumé i valét, a laurá, pagá e sa tigní 'l véntru. Ün da sti pudèsta, o castelán, cumé ca i ja ciamávan, l'èra 'l Ghesslar, na brüta ghigna, 'n gran barába d'un balòss. Va séf mai inzumelái dal diául na cuái nòit? Bén, 'l Ghesslar al gh'éa 'na grinta⁷ tala e cuala; l'èra lunch, lunch, séch, séch, cun dói öj da vipara, 'na barba néra da can barbin, e l'èra gialt de facia cumé l'invidia; infín, ménu i cörn, l'èra un demóni dait e sgarbú, ca 'l na féa da tüti li razi. Un dí stu can da la scala, par fa vigní lóch la gént, l'a fait plantá fò in cò d'una via 'n pal, cumé 'l saròf a di 'na stanga cun sü inzóm un capèl, mi si miga bén, ma disi cèrt l'èra un cilindru, e l'a cumandú ca la gent chi passáa ilò davant i ga fésan la riverenza e pö l'èa picú ilò despér⁸ cuai suldat chi brancásan e i manásan in camüfia⁹ cuij chi ga féa miga la riverenza a stu capelásc. Ma còrpu da mila saéti, ma 'n ama amò da vedé? Eral miga ròbi da vignì nar da la futa¹⁰? Un líbar citadín avé da fa la riverénza a 'n tananái¹¹ d'un cilindràsc? Isa sculté cumé l'è ida¹² - Un bèl dí, el Tell cun sè fijòl al passa de Altdorf e 'l vét stu capelàsc sü la stanga ca 'l parèa tal e cual ün da cuij spagurentéj¹³ da li galìni ca sa mét fò par l'òrt, e 'l dìs: ca àia pròpi de ga fa la riverénza mi a cuél momói¹⁴? Al sa calca sua baréta in tèsta e pö cun sè fijòl al passa avànt e 'l varda da l'altra part e 'l fa paré d'avé vüdüü ni la stanga, ni cuél maladétu barnüsc¹⁵ chi gh'èra sü. L'èra gnanch ün doi pass ca fò da un baitòcul¹⁶ da legn, indónt ca j'èran int¹⁷ placái¹⁸ a fa la spia, al salta fòra cuàtru sgöz da giüdéi¹⁹ d'angégar²⁰ e i bràncan el Tell e 'l fijòl e i ta i lìgan sü, ma inessént e i ja ménan davant da cuél demóni dal Ghesslar. Sübit l'é córs par tüt²¹ la nòva e in ün "itum fatum" al sa ràma²² in plaza 'na scunfola²³ da gént curiusa da vedé la fin da sta fatüra²⁴. L'é sciá anca 'l Ghesslar a cavàl e 'l sa planta in mèz (a la) plaza a fa giüstizia a sua mòda, bén intés. Cumé l'èra cuntént el Ghesslar da gavé el Tell in di j'ungli²⁵. Al cugnusséa ca l'èra un óm dür da cràpa, chi vuléa èsa líbar e chi ga féa curagg a j'altri da brìca²⁶ sa lassà calcá sóta. - Al sa vòlta al Tell e cun 'na ghigna²⁷ da serpént al ga dìs: "Sta vòlta tu gh'és, vè ... Parchí ás miga fàit la riverénza a la stànga?" El Tell l'alza francamént la fàzia e 'l ga respónt: "Sa tu 'l vòs savé t'al disaréi: l'i miga fait, parchí ca l'é indégnu e vargöngiús pa un óm líbar da ga fa la riverénza a 'n pàl". El Ghesslar l'éa penzú²⁸ da ga fa la fèsta al pòr Tell; ma 'l mandà a la fórca pan 'na mancanzüscia da gnént, l'ascàa²⁹ miga: al gh'éa fófa³⁰ ca la gént i sa alsàssan sü a 'l libarà cu la fòrza. Ma 'l Ghesslar ca l'èra l'arca dal diául al penza: "spéita mi ca sta vòlta mèti 'l Tell in üna tal strintóira³¹, ca, la vaia pö cumé la vòl, 'l Tell al ga giünta³² la pliscia³³". Al sa vòlta e cun schérz al ga dis: "i süntüü a dì ca tu sas bén manegià l'arch, ca t'es (un) bón tiradur, ca tu sas inciodà anca 'n urscél per aria: bén, sa tu vòs ta la portà fò, incö t'as da ma 'n da 'na pròva." "Parla", 'l dis el Tell. El Ghesslar ilura al vén gió da cavàl, al ciàpa scia 'l budán³⁴ del Tell e 'l la ména un otanta pass luntàn, al ga mét un póm sü la tèsta, pö 'l ga dìs al Tell: Isa³⁵ mira cuél póm e tìrich, ma guai a ti sa tu sbàjas e invece dal póm tu culpìssas al fijòl. El Tell al ga sa revultàa al sanch, al ga vignìa calt e fréit, al ga vuléa s'ciòpà 'l còr dal dulùr a avé da tirà sül fijòl. Al prèga 'l Ghesslar, la gént anca lur i prègan: ma 'l Ghesslar l'èra plü dür di crap e 'l pòr Tell l'ha da tirà. Èral miga un móstru 'l Ghesslar, 'na tigre, 'n'infam? Èral miga ròbi da 'l spatascià ilò, vif vivént? Ma 'l Tell al s'ha faa curagiu, 'l munta l'arch, al mira, la fréza la part, e 'l póm 'l'é sbügiú par milimèz. Al fijòl al l'a ciapa tüt cuntént, al gh'al pòrta al pa, e ' gh'al fa vedé a la gént, tücc i bàtan li man e crìdan: bràu, bràu, lìbar, lìbar... El Ghesslar al sfelunava da la ràbia, si artifizi j'èran ü in gnént. Ma 'l diaul, ca l'èra sè barba³⁶ vügnüü in agiüt. El Ghesslar al varda 'l Tell e 'l ga dis: Scím t'as véru fait un bel cólp, ma dìm un pò: tu gh'as ilò³⁷ n'altra frécia, chi vuléas an fà? El Tell al ga respónt:oh, i casciadur i na pòrtan sémpri drö plü d'üna. El Ghesslar al s'è brica cuntentú da cuéla rispòsta, al cercàa ògni rampín par ruinà el Tell, e drö, drö ³⁸ fin ca 'l ga prumetüü sálva la vita sa 'l ga diséa la veritá. Ilura 'l Tell: Bén, sa tu ma sügüras la vita, ècu la veritá: t'as da vavé ca, sa par casu cula príma frécia ési culpüü 'l fijòl, la segónda l'èra par ti e aròi brica sbajú tè còr, vè! Ilura 'l Ghesslar al gh'é saltú 'l cataranín³⁹, l'è dait fò da la ràbia e'l dis: scí, t'i prumetüü sálva la vita, o Tell, ma ta faréi menà in un löch indónt ca tu vedaras plü ni 'l sul, ni la lüna, indónt ka tu faras penitenza da tua süpèrbia, e 'l ta passará un pò cuéla maladéita vèrgna⁴⁰ ca tu gh'has. Lé sciá sübet ij angegar, i ligan sü 'l Tell e i 'l cargan sü 'na barca, par al menà a Küssnacht in presón. Al Ghesslar al la cumpagna in persúna, parchí ca nu 'l ga pòsia slipà. Ma cura ca ij'én fò par al lach, al sa léva un tempural; al cél al sa fa scür, al vént al bófa, li óndi li sa lèvan e li sbàlzan la barca in sciá e in lá. El Ghesslar, ca príma al vardava 'l tell cun 'na vèrgna da blóch⁴¹, cun 'na grinta scüra e fósca cumé tré dí da tempural, al cumenza a vignì smòrt, si cagnöt i cumenzan a tremulà. Al Tell inveci l'èra pacifich cumé sa 'l füss stait in sua cà. Finalmént l'é sciá un urénda tempèsta; li óndi, li tràan la bàrca da piz a cantón: tücc, ménu 'l Tell, i trémulan da la sghétula⁴². Ilura un angégar al ga dis al Ghesslar: tu védas ca vam a fónt; mi ta préghi, fa disligà 'l tell, lü 'l gh'ha bón bràsc, lü 'l cunóss bén stu lach e l'é lü sul chi 'l pò ma salvà. El Ghesslar, difàti al la fa disligà. Al Tell al brànca i rém e cun si bràsc da fèr al tegn la barca a pòst e par cuanti tempèsti e óndi chi ga füss, al sa vòlta vèrs la riva. Ma intant ca 'l remava, 'l Tell al féa si cünt. Al ména la barca a un sass chi vanzava fò da l'agua visín a tèra, e intant ca sa 'l dis, al lassa i rém, al brànca sè arch, al pica un sált sül sass e cun 'na tremenda peáda al manda la barca in mèzz a l li óndi, e lü l'é franch e libar. Cuél l'èra curacc e fòrza, véra? Dal sass al sálta a tèra e 'l sa pòsta a vedé la fín da la barca. Ma 'l Ghesslar al gh'éa la furtüna da la sua; as s'é cuetú li óndi e 'l s'é salvú. Al Tell ilura l'ha cumenzú a gavé fastidi e 'l pensáva: chi ma giòval d'èsa líbar mi, sa anca 'l Ghesslar al s'é salvú? Mi, al ma braca plü, ma mia féma e mi creatüri ij'èn in si man e chi sa chi teríbel vendéta ca 'l fa: a ògni cóst bégna⁴³ impedì. Al Tell al sa pòrta sur la via, indónt ca 'l Ghesslar l'éa da passà, al sa placa dadrö d'una planta, decìs da la fa finída una buna vòlta. Ilò d'un pò l'é sciá 'l Ghesslar a caval cun si angégar. L'èra róss da la ràbia e fò da ij öj sa ga vedéa la séit da la vendéta. Al Tell, cura⁴⁴ ca 'l l'ha vüdüü vignì, al dìs: isa ga sém, oh Ghesslar, al Signúr al giüdichia tra mi e ti: nóma lü 'l sa li urendi angossi ca tu m'as fait sufrì a mi, ai méi, a nösc paés e a tüta la nòssa gént. Ti tu m'as töit la libertá, cuéla cara libertá ch'éum eriditú dai nösc bón vécc; ti tu m'as tratái cumé bèsti e miga cumé óman; ti t'èras mandú chilÒ par fa giüstizia, e nu t'as fait chi ingiüstizi üna sura l'altra; nualtri vivéum pacifich e cuntént; ti tu m'as implenüü al còr da velén. Car al mè arch, sbaja miga sta vòlta, ca ti t'as da èsa la salvéza da stu paés, ti t'as d'al libarà da la plü teribila da li opressión. E ti, oh Signur, ti tu sas ca mi pòrti miga indil còr intenzión da vendéta, ma ca méti vita par vita par defenda nösc dirit, nòssa libertá, nösc paés, nossi famiji, nòssa vita. In cuéla l'é sciá 'l Ghesslar, ca 'l sfelunava da la ràbia. Al Tell al mira, la fréza la part, al Ghesslar l'è culpüü in mèzz a 'l còr, al cròt da cavàl e 'l crida: ah la fréza dal Tell! E 'l spira. Al Tell al sálta sü un sass e 'l crida: viva la libertá, nösc paés ij'én líbar, li famiji ij'han furnüü da tremà, l'inucenza l'é sügüra, al Signúr l'è grant e giüst in si giüdizi! Da cuél dí l'ha cumenzú la libertá da la Svízara, cuéla libertá ca gòdum anca nualtri al didincö e ca godaràm par l'avignì fin ca 'l ga la Svízara óman giüst e curagiús. Séf pö cumé ca l'é mòrt al Tell? In dil 1354 l'é saltú gió in dal flüm par salvà 'na creatüra chi negàva; l'èra vécc, al gh'é mancú li forzi e l'é mòrt vítima da sè bón còr.'' <BR><BR> 1 Un om che 'l gh'ha un gran fidegh. <BR> 2 dua Grifi = Do Manùn. <BR> 3 Ciatón = Sciampùn. <BR> 4 Bar = Bagùt. <BR> 5 Valét = Quij de la Valtulina. <BR> 6 Pagà = Chinscí "pagà" 'l vör dì "pagà i tass". <BR> 7 Grinta = Grinta, ma chinscí "cera grintusa, cativa". <BR> 8 Despér = Arent, apröf, li tacaa, li vesin. <BR> 9 Camüfia = Presùn. <BR> 10 Nar da la futa = Negher de la ràbia. <BR> 11 Tananái = rob (sensa nissün valur), barlafüs. <BR> 12 Ida = andáda, del verb ì = andà. <BR> 13 Spagurantél = Spaventòss, spaventapasser, vün di rob metü li in di camp a tignì ij üsej delunsg. <BR> 14 Momói = speter, fantasma, babau, etc. <BR> 15 Barnüsc = capèlasc.´<BR> 16 Baitòcul da legn = betulín de legn, capanín de legn. <BR> 17 Int = dent, in de la. <BR> 18 Placái = piassaa li. <BR> 19 Sgöz da Giüdéi = tèpa brüt e catif cuma Giüdee, sgöz = tèpa, tepista. <BR> 20 Angégar = Landjäger, ciuè gendarm austriech. <BR> 21 Par tüt = departüt. <BR> 22 Ramà = radünà. <BR> 23 Scunfola (da gent) = mòta (de gent). <BR> 24 Fatüra = aveniment. <BR> 25 Ungla = ungia. <BR> 26 Brica = minga. <BR> 27 Ghigna = sunris, di völt anca facia ridenta (in sens malefegh). <BR> 28 Penzú = pensaa. <BR> 29 Ascà = asardà, permètes el risc'c. A Milan però se dis "ascàss", möd reflessif. <BR> 30 Fófa = fifa, gran pagüra. <BR> 31 Strintóira = strècia, "mèta in üna strintóira" = "mèt ai strècc". <BR> 32 Giüntà = in chel cas chi "perd" (però, di völt el vör dì anca giuntà). <BR> 33 Pliscia = pèl ("giüntà la pliscia" = "lassàgh la pèl"). <BR> 34 Budán = bagaj. <BR> 35 Isa = 'dess. <BR> 36 El Ghesslar l'è cunsideraa 'l neud del Diaul!! <BR> 37 Ilò/chilò = linscí/chinscí. A Milan però ilò/chilò se senten asquas pü. <BR> 38 E drö, drö = e dree, dree, ciuè "e giò adoss". <BR> 39 Al gh'é saltú 'l cataranín = el gh'è soltada la musca al nas, disarium a Milan. <BR> 40 Vèrgna = Urgöj. <BR> 41 Bloch = Lüzifer, Belsebü. <BR> 42 Sghétula = sgàgia. <BR> 43 Bégna = bögna. <BR> 44 Cura = quand, cumpagn del Rumanc Engadines cur/cura. <BR> 3fvwu5fpf5temu81b9tanraaisvh617 0 158947 1111278 916695 2022-07-19T20:44:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giagum== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Trii=== ¹Mè fradèj, devegnee no maèster, tant de vialter, savend che nümm ricevarèmm un giüdizi püssee grand, ²già che nümm ufendum tücc in de tant coss. Se quajdün el ufend no in de parola, lü l'è un omm perfètt, capaz de mètt a la brija anca 'l so corp intregh. ³E se mètum i ''frén''<ref>o ''brij''</ref> in di buch di cavàj perchè m'übiden, e dirigum el so corp intregh. ⁴Varda anca i naav, essend inscì grand e rüzaa de vént fort, l'è dirigiüda d'un timún piscinìn cumè a due la vör la vöja de chell che 'l ghe guida. ⁵In de l'istessa manera, anca la lengua l'è un mémber piscinìn e la vanta de grand coss.<br /> Varda che piscinìn fögh el piza che granda furèsta! ⁶E la lengua l'è un fögh, un mund d'iniquitaa, la lengua la ven metüda intra noster mémber, chèla che ''l'impalta''<ref>o ''cuntamina''</ref> tütt el corp e la ''mètt a fiàma''<ref>o ''piza''</ref> 'l curs de la vita e 'l ven pizaa de la Gehenna. ⁷Defàtt, ognidün géner de bèstia, de üsèll, de retìl e de animál marín, el ven dumaa e hinn staa dumaa del géner ümán, ⁸ma nigün po dumà la lengua de vèss ümán, un mal instàbil, pièn de tòssegh murtál. ⁹Cun lee benedisum el Signúr e Pader, e cun lee maledisum a i vèss ümàn che hinn staa faa a la sumejanza de Diu; ¹⁰de la buca medema la ven föra la benediziún e la malediziún. Mè fradèj, el dév minga vèss inscì! ¹¹Una funtana la po bütà föra de l'avertüra medema aqua dulza e aqua mara? ¹²Forsi, mè fradèj, un figh el po fà ulív, o una vid figh? Né una funtana d'aqua salada la po fà aqua dulza.<br /> ¹³Chi intra vialter l'è savi e scroch? El duarìa fà vedè con el so bun cumpurtamént i so oper in d'ümiltaa de savièza. ¹⁴E se gh'avii una gelusìa mara e ''ambiziún persunala''<ref>o ''cuntèsa'', anca in 16</ref> in di voster cör, vantee vialter no e disii büsij cuntra la veritaa. ¹⁵Chesta l'è minga la savièza che la ven giò de l'alt, ma teréna, natürala, diabolega; ¹⁶già che due gh'è gelusìa e ''ambiziún persunala'', gh'è là instabilitaa e ogni cosa maligna. ¹⁷E la savièza de l'alt l'è prima püra, pö pacifega, mansüèta, übediént, pièna de misericordia e bonn frütt, senza distinziún de personn, senza ipucrisìa. ¹⁸E 'l frütt de la giüstizia l'è sumenaa in de la pas per quij che fann la pas. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giagum Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Giagum Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Letera de'l Giagum|A l'indes]] [[Categuria:Letera de'l Giagum]] citshfgct20cr6jrnq36i2l32og9zmb 0 158974 1111277 916696 2022-07-19T20:44:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giagum== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Quater=== ¹De due vegnen i guèrr e i racul intra vialter? No de scià, di voster passiún che cumbaten in di voster member? ²Vurii, e gh'avii no; mazii e gh'avii invidia, e pudii minga utegnì; raculii e fii la guèra. Gh'avii no perchè vialter avii minga dumandaa. ³Dumandii e ricevii no, perchè dumandii mal, per spend per i voster passiún. ⁴Adülter, savii no che la messizia cunt el mund l'è inemessizia de Diu? Dunca, chissessìa 'l vör vèss un amis cunt el mund s'è miss un nemis de Diu. ⁵O pensii che vujamént la Scritüra la dis: Lü el vör a l'invidia el Spirit che 'l sta de cà in nümm? ⁶Ma dann a nümm una grazia püssee granda: già che la dis: Diu el s'uponn ai arugant, ma ai ümil el da grazia. ⁷Dunca, sutametees a Diu; e resistee 'l diàul, e 'l scaparà de vialter; ⁸fees vesin a Diu, e 'l se farà vesin a vialter. Netee i voster man, pecadúr, e pürifeghee i voster cör, quij de anema dupia. ⁹Afligees e piangee e caragnee: che 'l voster rid el müd a piangiüda e la letizia a tristeza. ¹⁰Fees ümil denanz al Signur, e 'l ve levarà in alt. ¹¹Dii no mal vün de l'alter, fradèj; chi 'l dis mal d'un fradèll o el giüdega el so fradèll el dis mal de la lég e 'l giüdega la lég; e se te giüdeghet la lég, te see minga vün che 'l fa la lég, ma un giüdes. ¹²Gh'è vün Legisladúr e Giüdes, che 'l po salvà e destrüg: ma chi te seet, tì che te giüdeghet el to prossim? ¹³Scultii adèss, quij che dii: Incöö o duman andarèmm a tal zità, e passarèmm là un ann, e farèmm un negozi e guadagnèmm; ¹⁴ma nigün de vialter el sa cume sarà la vostra vita duman! Già che sii un vapur che 'l cumpar per un pocch temp e pö el spar. ¹⁵Inscambi, duvarìuv dì: Se 'l Signúr el vör, vivarèmm e farèmm chèsta cossa o chèla cossa. ¹⁶Ma adèss vantii in de la vostra aruganza; ogni tal vant l'è malign. ¹⁷Dunca, chi 'l sa fà el bén e 'l ghe fa no, l'è un pecaa per lü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giagum Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Giagum Capitel Cinch|Inanz a Capitel Cinch →]] *[[Letera de'l Giagum|A l'indes]] [[Categuria:Letera de'l Giagum]] mnebur4w18tf5i41rxldhmm6fy5nyj1 0 158976 1111276 916697 2022-07-19T20:44:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giagum== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Cinch=== ¹Scultii adèss, i sciúr: caragnee e vusee per i miséri che vegnen sura de vialter. ²I voster richèzz hinn marscii, e i voster vestii hinn staa mangiaa de camul, ³el voster or e 'l voster argént hinn destrütt de rügin, e 'l lur rügin sarà un testimun cuntra vialter e mangiarà la vostra carna cume un fögh. Avii müciaa di tesor in di ültim dì! ⁴Vardee, la paga di lauradúr che hann ''tajaa''<ref>o ''regujüü''</ref> i voster camp, che hinn staa sfrusaa, la vusa de vialter, e i sgar de quij che hann seghezaa hinn naa denter di urègg del Signur Sabaoth. ⁵Avii vivüü in ''de la pumpa''<ref>o ''del lüsso</ref> sü la tèra e una vita dada ai voster piasè, avii nüdrii i voster cör per el dì del sacrifizi! ⁶Avii cundanaa e mazaa 'l giüst, e lü 'l t'ha resistüü no! ⁷Dunca, che siuv paziént, fradèj, fin'a la vegnüda del Signur. Vardee 'l massee: el specia 'l frütt preziús de la tèra, e l'è paziént per chèst, fin che 'l ricev la piöva de l'autün e chèll de la primavéra. ⁸Che siuv paziént, anca vialter, dee forza ai voster cör, perchè la vegnüda del Signur l'è vesina! ⁹Lamentees no vün cuntra l'alter, fradèj, perchè siuv minga cundanaa. Vardee, el Giüdes el sta ai port! ¹⁰Ricevii cume un esempi, fradèj, de l'afliziún e de la paziénza i prufètt che hann parlaa in del nomm del Signúr. ¹¹Vardee, nümm ciamum beàtt quij che perseveren; avii sentii la perseveranza de Giobb, e avii vedüü la fin del Signúr--che 'l Signúr l'è pièn de cumpassiún e misericordia.<br /> ¹²Ma prima de tüss coss<ref>o ''sura tütt''</ref>, mè fradèj, giüree no vialter, né per el cel, né per la tèra, né qualsessìa alter giüramént; ma che el voster «sì» el sia sì, e «no» no, perchè burlii no giò suta 'l giüdizi.<br /> ¹³L'è afligiüü quajdün intra vialter? El duvarìa pregà. L'è quajdün alégher? El duvarìa cantà salm. ¹⁴L'è malaa quajdün intra vialter? El duvarìa ciamà i ''anzián''<ref>o ''presbiter''</ref> de la gésa, e duvarìen pregà per lü, despö avend vungiüü cun oli in del nomm del Signúr. ¹⁵E l'uraziun de la féd salvarà 'l malaa e 'l Signúr el ghe dessedarà; e se lü l'ha faa pecaa, ghe sarànn perdunaa. ¹⁶Defàtt, cunfessee vialter vün a l'alter i pecaa e preghee vün per l'alter perchè siuv guarii. L'uraziún che l'è faa d'un giüst l'è valurús cumè! ¹⁷Elia l'era un vèss üman de l'istessa natüra cume nümm, e l'ha pregaa tant che 'l piöva no, e l'ha minga piuvüü sü la tèra per trii agn e ses més; ¹⁸e l'ha pregaa de növ, e 'l cel l'ha daa la piöva e la tèra l'ha germujaa 'l so frütt.<br /> ¹⁹Mè fradèj, se quajdün intra vialter l'è staa imbrujaa de la veritaa, e quajdün el ghe torna indree, ²⁰che 'l sàpia che chi 'l torna indree un pecadúr de l'errúr de la sua via salvarà la sua anema de la mort e quatarà una granda quantitaa di pecaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giagum Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Prima Peder Capitel Vün|Inanz a Prima Peder Capitel Vün →]] *[[Letera de'l Giagum|A l'indes]] [[Categuria:Letera de'l Giagum]] 42bunq72ujcuardo3pnsyrhmhr3kalz 0 159020 1111320 1088330 2022-07-19T20:51:16Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Peder== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> [[Prima Peder Capitel Cinch|← 1 Peder 5]] • '''2 Peder 1''' • [[Segunda Peder Capitel Düü|2 Peder 2 →]] ===Capitel Vün=== ¹Simun Peder, un sèrv e apostul de Gesü Crist, a quij che hann utegnüü a sort cun nümm la féd istèssa preziusa in de la giüstizia del noster Diu e Salvadúr Gesü Crist. ²Che cressen föra de misüra per vialter grazia e pas in de la cugnussénza de Diu e de Gesü el noster Signúr. ³Cumè tücc che vann a la vita e a la pietaa hinn staa daa a nümm de la sua puténza divina, travèrs la cugnussénza<ref>It. ''conoscenza'', anca in 5, 6, 8</ref> de Lü che l'ha ciamaa a nümm per gloria e virtü, ⁴travèrs i quaj i prumèss preziús e püssee grand hinn staa daa, perchè travèrs chèst divegnii i cumpagn<ref>o ''soci''</ref> de la natüra divina, avènd scapaa de la currüziún che l'è in del mund in del desidéri. ⁵E per chèsta resún, avènd impegnaa ogni diligénza, furnee a la vostra féd la virtü, e a la virtü la cugnussénza, ⁶e a la cugnussénza la temperanza, e a la temperanza la perseveranza, e a la perseveranza la pietaa, e a la pietaa el bén de fradèll, e al bén de fradèll el bén. ⁸Già che chèst coss in de vialter, che gh'hinn e cressen, se meten no inütil né senza frütt a la cugnussénza del noster Signúr Gesü Crist. ⁹Già che lü a qual gh'hinn minga chèst coss l'è orb, tubìs, avènd desmentegaa la pürifegaziún di so pecaa antigh. ¹⁰Dunca, fradèj, che siuv vialter püssee diligént de fà segür el voster ciamaa e la vostra eleziún; già che se fii chèst coss, scapüsciarii mai. ¹¹Già che inscì la sarà furnida bundantamént l'entrada al regn etèrn del noster Signúr e Salvadúr Gesü Crist.<br /> ¹²Dunca, mì sun dree a regurdàv semper de chèst coss, anca bén i sapiuv e siuv stabilii in de la veritaa che l'è presént. ¹³E mì cunsideri giüst, intanta che a sun in de chèsta ténda<ref>l'è de dì, ''in de chèst corp'', anca in 14</ref>, de dessedàv cunt un regord, ¹⁴già che a suu che 'l tö via de la mia ténda l'è prèst, cumè anca 'l noster Signúr Gesü Crist el m'ha faa vedè, ¹⁵e anca cercaruu diligentamént che despö de la mia surtida vialter poduv<ref>o ''abiuv a''</ref> regurdàv de chèst coss.<br /> ¹⁶Già che no travèrs el seguì adree di fàul inventaa èmm faa cugnusüü a vialter la puténza e la vegnüda del noster Signúr Gesü Crist, ma sèmm devegnüü testimon d'ögg de la sua grandéza. ¹⁷Già che quand l'ha ricevüü unúr e gloria, e una tal vús l'era purtaa a lü de la gloria magnìfega: «Chèst l'è 'l mè fiöö predilètt, in de lü huu truaa sudisfaziún»<ref>Matee 17,5</ref>, ¹⁸e nümm èmm sentii chèsta vús che l'era purtaa del cél, intanta che serum cun lü sü la santa muntagna. ¹⁹E gh'èmm la parola prufetega e püssee següra, a la qual fii bén a vardà<ref>o ''fà atenziún''</ref>, cumè una lampeda che la splend in d'un lögh scür, fin chè 'l dì 'l faga ciar e la stèla de la matina la se leva in di voster cör, ²⁰savend chèst prima, che ogni prufezia de la Scritüra la süced no de la propia interpretaziún de nigün, ²¹già che una prufezia l'è mai staa purtaa de la vuluntà d'un vèss üman, ma i vèss üman hann parlaa de Diu intanta ch'eren purtaa del Spirit Sant. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Peder Capitel Cinch|← Indree a 1 Peder 5]] *Capitej de 2 Peder: '''Capitel 1''' • [[Segunda Peder Capitel Düü|Capitel 2]] • [[Segunda Peder Capitel Trii|Capitel 3]] {{I Liber del Növ Testamént}} [[Categuria:Segunda letera de'l Peder]] 0p6i63uam6hbb3ji1jmt4xsy73rpxp5 0 159415 1111301 916588 2022-07-19T20:48:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Peder== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Trii=== ¹In de l'istèssa manéra, i miee gh'avarìen de sutametes a i propi marì, perchè, se quij übeden<ref>Mil. ''übedissen''</ref> no la parola, travèrs el cumpurtamént di lur miee sénza la parola sarànn vadagnaa<ref>o ''ciapaa''</ref> ²quand i varden el voster cumpurtamént pür in de pagüra. ³Del qual el gh'avarìa no de vèss l'intrècc di cavèj, el mètt inturna di bisgiù d'or o el mètt sü di vestii, ⁴ma el vèss üman scudun del cör in de l'urnamént incurutìbil del spirit mansüètt e quiett, la qual ò'è del gran valúr denanz de Diu. ⁵Già che inscì i donn sant che speren in de Diu s'hinn urnaa, cunt el sutametes a i propi marì, ⁶cumè Sara l'ha übedii Abraàm, e 'l gh'ha ciamaa signúr; de la qual sii staa devegnii fiöö--se fii el bén e gh'avii nigüna pagüra.<br /> ⁷In de l'istèssa manéra, i marì, stee de cà insèma cun la cugnussénza de lur, e dee l'unúr cumè al vas püssee dèbul, a la fèmina, cumè anca ered insèma a la grazia de la vida, perchè i voster preghee sien minga impedii.<br /> ⁸E finalamént, che tücc sien d'acord, sien simpategh, vören bén i fradèj, gh'hann cumpassiún, sien gentil, ⁹e paghen minga indree mal per mal o ufésa per ufésa, ma al cuntràri benedisen, perchè al chèst sii staa ciamaa per eredità benediziún.<br /> ¹⁰Già che<br /> «Lü che 'l desidéra a vurì bén la vida<br /> e vedè bonn dì<br /> el gh'avarìa de fàss tasè la lengua de mal<br /> e laver de parlà fufigna<ref>o ''garbüj, imbroj''</ref>,<br /> ¹¹el gh'avarìa de vultà via de mal e fà el bén,<br /> e cercà la pas e nànn adree.<br /> ¹²perchè i ögg del Signúr hinn sü i giüst,<br /> e i so urègg hinn sü i lur uraziún,<br /> e la ghigna del Signúr l'è cuntra lur che fann el mal».<br /> ¹³E chi l'è che 'l fa el mal a vialter se devegnii zelant del bén? ¹⁴Ma se anca patii per la giüstizia, sii beàtt. Che gh'avii no de 'vègh pagüra de lur, né metiiv sott-sura; ¹⁵e fee sant Crist cumè Signúr in di voster cör, e che sii semper prunt a una defésa a chissessìa ve dumanden resún de la speranza che l'è in de vialter, ¹⁶ma cun ümiltaa e pagüra, cunt una bona cuscénza, perchè quand sii slenguasciaa, sien vergugnaa lur che ve strapénen<ref>o ''maltraten''</ref> el voster bun cumpurtamént in de Crist. ¹⁷Già che l'è mèj, se l'è la vuluntaa di Diu, che patuv perchè fii el bén invéci de perchè fii el mal. ¹⁸Perchè anca Crist una völta l'ha patii per i pecaa, giüst per in giüst, perchè 'l ve mena a Diu, essend faa mort a la carna ma daa la vita al Spirit; ¹⁹in del qual l'è naa e l'ha predegaa anca a i spirit in de presún, ²⁰perchè hann übedii no prima quand la paziénza de Diu l'ha speciaa, in di dì de Nuè, intanta che 'l maniva<ref>o ''preparava''</ref> l'arca, in de la qual i poch, l'è de dì che vott anemm, hinn salvaa per l'aqua. ²¹A chèst mudel l'è 'l batésim che adèss el ve salva (no el tö via el bordegh de la carna ma la dumanda d'una bona cuscénza a Diu), travèrs la resüreziún de Gesü Crist, ²²che l'è a la drita de Diu, depus che l'è naa a i cel, e sutametüü a se medemm angiul, auturitaa e puténz. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Peder Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Prima Peder Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Prima letera de'l Peder|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Peder]] gmlkta5mwgit0obnf24ezd4vkgdpgny 1111355 1111301 2022-07-19T20:59:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Peder== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Trii=== ¹In de l'istèssa manéra, i miee gh'avarìen de sutametes a i propi marì, perchè, se quij übeden<ref>Mil. ''übedissen''</ref> no la parola, travèrs el cumpurtamént di lur miee sénza la parola sarànn vadagnaa<ref>o ''ciapaa''</ref> ²quand i varden el voster cumpurtamént pür in de pagüra. ³Del qual el gh'avarìa no de vèss l'intrècc di cavèj, el mètt inturna di bisgiù d'or o el mètt sü di vestii, ⁴ma el vèss üman scudun del cör in de l'urnamént incurutìbil del spirit mansüètt e quiett, la qual ò'è del gran valúr denanz de Diu. ⁵Già che inscì i donn sant che speren in de Diu s'hinn urnaa, cunt el sutametes a i propi marì, ⁶cumè Sara l'ha übedii Abraàm, e 'l gh'ha ciamaa signúr; de la qual sii staa devegnii fiöö--se fii el bén e gh'avii nigüna pagüra.<br /> ⁷In de l'istèssa manéra, i marì, stee de cà insèma cun la cugnussénza de lur, e dee l'unúr cumè al vas püssee dèbul, a la fèmina, cumè anca ered insèma a la grazia de la vita, perchè i voster preghee sien minga impedii.<br /> ⁸E finalamént, che tücc sien d'acord, sien simpategh, vören bén i fradèj, gh'hann cumpassiún, sien gentil, ⁹e paghen minga indree mal per mal o ufésa per ufésa, ma al cuntràri benedisen, perchè al chèst sii staa ciamaa per eredità benediziún.<br /> ¹⁰Già che<br /> «Lü che 'l desidéra a vurì bén la vida<br /> e vedè bonn dì<br /> el gh'avarìa de fàss tasè la lengua de mal<br /> e laver de parlà fufigna<ref>o ''garbüj, imbroj''</ref>,<br /> ¹¹el gh'avarìa de vultà via de mal e fà el bén,<br /> e cercà la pas e nànn adree.<br /> ¹²perchè i ögg del Signúr hinn sü i giüst,<br /> e i so urègg hinn sü i lur uraziún,<br /> e la ghigna del Signúr l'è cuntra lur che fann el mal».<br /> ¹³E chi l'è che 'l fa el mal a vialter se devegnii zelant del bén? ¹⁴Ma se anca patii per la giüstizia, sii beàtt. Che gh'avii no de 'vègh pagüra de lur, né metiiv sott-sura; ¹⁵e fee sant Crist cumè Signúr in di voster cör, e che sii semper prunt a una defésa a chissessìa ve dumanden resún de la speranza che l'è in de vialter, ¹⁶ma cun ümiltaa e pagüra, cunt una bona cuscénza, perchè quand sii slenguasciaa, sien vergugnaa lur che ve strapénen<ref>o ''maltraten''</ref> el voster bun cumpurtamént in de Crist. ¹⁷Già che l'è mèj, se l'è la vuluntaa di Diu, che patuv perchè fii el bén invéci de perchè fii el mal. ¹⁸Perchè anca Crist una völta l'ha patii per i pecaa, giüst per in giüst, perchè 'l ve mena a Diu, essend faa mort a la carna ma daa la vita al Spirit; ¹⁹in del qual l'è naa e l'ha predegaa anca a i spirit in de presún, ²⁰perchè hann übedii no prima quand la paziénza de Diu l'ha speciaa, in di dì de Nuè, intanta che 'l maniva<ref>o ''preparava''</ref> l'arca, in de la qual i poch, l'è de dì che vott anemm, hinn salvaa per l'aqua. ²¹A chèst mudel l'è 'l batésim che adèss el ve salva (no el tö via el bordegh de la carna ma la dumanda d'una bona cuscénza a Diu), travèrs la resüreziún de Gesü Crist, ²²che l'è a la drita de Diu, depus che l'è naa a i cel, e sutametüü a se medemm angiul, auturitaa e puténz. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Peder Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Prima Peder Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Prima letera de'l Peder|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera de'l Peder]] smgrb9txoha9r3vtief433kgm46vsa3 0 160102 1111380 1070447 2022-07-20T00:21:16Z CommonsDelinker 174 Replacing Schwäbisch_Hall,_Panorama_von_SW.jpg with [[File:Schwäbisch_Hall_-_Altstadt_-_Ansicht_von_SW_(1).jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR1|Criterion 1]]). wikitext text/x-wiki <br><!-- '''Schwäbisch Hall''' --> {{LORUNIF}} <br>{{Infobox cümü Germania |Art = Stadt |Name = Schwäbisch Hall |Wappen = Wappen Schwaebisch Hall.svg |Breitengrad = 49/06/44/N |Längengrad = 09/44/15/E |Lageplan = Schwäbisch Hall in SHA.svg |Bundesland = Baden-Württemberg |Regierungsbezirk = Stocarda |Landkreis = Schwäbisch Hall |Höhe = 304 |Fläche = 104.24 |PLZ = 74523 |PLZ-alt = 7170 |Vorwahl = 0791 |Kfz = SHA |Gemeindeschlüssel = 08127076 |Gliederung = [[Kernstadt]] und 8 [[Stadtteil]]e |Straße = Am Markt 6 |Website = [http://www.schwaebischhall.de/ www.schwaebischhall.de] |Bürgermeister = [[Hermann-Josef Pelgrim]] |Bürgermeistertitel= Oberbürgermeister |Partei = SPD }} '''Schwäbisch Hall''' l'è 'na citadìna [[Germania|todèsca]] del stat federàl (''Bundesland'') del [[Baden-Württemberg]], distrèt (''Regierungsbezirk'') de [[Stocarda (Regierungsbezirk)|Stocàrda]]. L'è 'l capolöch del circondare rüràl (''Landkreis'') de [[Schwäbisch Hall (circundari)|omònim]]. La süperfìce del teretóre aministràt de la cità l'è de 104.24 km² e 'ndel {{#time: F Y|{{Dati pop DE-BW||STAND}} }} la gh'ìa 'na popolasiù de {{formatnum:{{Dati pop DE-BW|08127076}}}} abitàncc. [[Archivi:Schwäbisch Hall - Altstadt - Ansicht von SW (1).jpg|left|thumb|200px|Panoràma]]Schwäbisch Hall la se tróa a 'na altèsa de 304 méter sura 'l leèl del mar. <br clear=left> ==Riferimèncc== <references/> {{circundari de Schwäbisch Hall}} {{Aministrazion Baden-Württemberg}} j9uk6uvtimggyf8ua88pfausc89k1h4 0 160150 1111274 1086591 2022-07-19T20:44:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Lista1000}} [[Archivi:Block Kahlo Rivera 1932.jpg|thumb|La Frida Kahlo (in del mezz) cunt el [[Diego Rivera]] (a drissa), in del 1932 <small>Foto del [[Carl van Vechten]], trada föra de la ''Van Vechten Collection'' de la [[Library of Congress]]</small>]] La '''Frida Kahlo de Rivera''' (nassüda 'l [[6]] de lüj del [[1907]] a [[Coyoacán]], [[cità del Messico]], cunt el nom de ''Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón''; decedüda 'l [[13]] de lü del [[1954]] a Cità del Messico) l'è stada una pitura messicana. L'è vöna di pü impurtant espusidur del [[sürealism]] popular, anca se di so laur fan fogia de toch del [[Nöf Cübiscm]]. In di so laur la Kahlo la s'è refada a l'art preistorega messicana, ciuè di [[Aztegh]] e di [[Maya]]. Desuraquel in di so laur la s'è despess crüssiada di prublema pulitegh e suciaj. La sua impurtansa de artista la Kahlo l'ha utegnüda in de l'usservassiun e del so sufrì in di so peciür. Di cent quaranta cinch quader, setanta cinch hin retrat de se medema. == La Vida == === El prinzipi a Coyoacán (1907–1925) === [[Archivi:Museo Frida Kahlo.JPG|thumb|''Casa Azul'' a Coyoacán, incö „Müsee Frida Kahlo“]] La Frida Kahlo l'è nassüda in de la „Cà Azüra“ a Coyoacán e batezzada cunt el nom de ''Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón''. El so pader, el Carl Wilhelm Kahlo, 'l gh'eva i so redis in d'una fameja de la burghesia de [[Pforzheim]], Germania. La sua mamagranda de la part del pader l'era crepada düranta la nassida del so segund fiö, e alura el so papagrand l'eva tolt miee ancamò de nöf. Gia ch'al Carl Wilhelm la sua nöa mama ghe piaseva no, a desdot agn l'ha ciapaa sü e l'è andaa in Messico. In Messico l'ha tacaa sü a fa 'l futògraf e l'ha tolt in miee una tusa messicana ciamada María Cárdena. Passaa quater agn l'ha ciapaa la citadinansa messicana e l'ha müdaa 'l nom in ''Guillermo'' Kahlo (Guillermo l'è Wilhelm/Güjelm). In del 1897 la María l'è decedüda, e in del 1898 l'ha faa sü la sua segunda fameja insem' a la Matilde calderon y Gonzales de [[Oaxaca]]. De li a poch el ''Guillermo'' Kahlo 'l tö 'l so prim laur de fotograf e 'l scumencia la sua carera de artista fotografegh. In del 1904 l'ha faa sü a Coyoacán, vöna di cità satelit de la capital messicana, una cà che pö la sua fiöra Frida l'avaria piciüraa de blö insci de prutegela cuntra i spiret malign. La cà la vegnaraa pö famusa in del mund intregh cunt el nom „Casa Azul“, ciuè la "Cà Azüra". La Kahlo l'è nassüda de chel matrimoni chi in del 1907, tersa de trii bagaj, cunt el nom de "Frieda", però pö la müdaraa la data in 1910 insci de vess bona de dì che la sua vita l'era scumenciada l'istess an de la [[Revulüssiun Messicana]]. Quand che la gh'eva sedes agn la s'è malada de [[Puliomelid]] e insci, dopu un bel puu de temp passaa in uspedaa, ghe s'è scürtata na gamba d'un cicinin. El pader l'ha inflüensaa 'l desvelüp de la Frida cunt el prestagh liber, trassela 'dree in lung scampagnád in de la natüra, mustragh pient e animaj, e.i.v. Cunt la sua surela Cristina, püssee giuena de lee de vündes mis, l'ha faa sü un raport pütost stregg, indua lee, la Frida, già che l'era püssee granda e de sücess, l'era semper un puu in scagn. Un oltra inflüensa bela forta la Frida ghe l'ha 'vüda a la [[Escuela Nacional Preparatoria (Messico)|Escuela Nacional Preparatoria]] (una scöra süperiura de preparassiun a l'üniversidaa) indua, tra l'olter, l'ha stüdiaa a [[anatumia]], [[biulugia]] e [[zoolugia]], e gh'è vegnüda la vöja de, un di, stüdia [[medesina]]. === L'Incident Stradal e la Pitüra === El 17 de setember del 1925 la Kahlo l'è finida a l'uspedaa perchè la curéra in sü la qual l'eva dree a viagià l'ha 'vüü un incident e una stanga de assal la ghe s'è casciada in del basin. De chel di li la gh'ha 'vüü de passà tüt el dí u distesa sgiò in lecc, u in d'una ingessadüra intrega u in d'un cursèt de assal. De li a poch l'ha tacaa sü a piciürà in lecc insci de ucüpà un puu 'l temp. In del setember 1926, a 19 agn, l'ha piciüraa 'l so prim retrat de lee medèma e l'ha ciamaa: "ütoretrat cunt un vestii de velüü" {{Quote|Apena ch'huu vist amò la mia mama a gh'huu dii: va che sunt minga crepáda e pö adess gh'huu un queicoss che'l me da vöja de vif: la piciüra." E già che gh'eva de stà tüt el di sgiò distesa in lecc in d'un'ingessadüra che l'andava de la clavicula al basin, la mia mama la m'ha faa fà sü un arnes un puu stramb cunt una taula de legn che vün ghe pudeva fissà sü un toch de palpee (inscí de pudè piciürà anca in lecc). Pö la m'ha faa anca pitürà un ciel in stil renassimental in sül plafun de la mia stansa e la m'ha daa un [[baldachin]] cunt tacaa 'doss un spegg insci che 'l me corp el me pudeva scüsà de mudèl.|ref=<ref>Raquel Tibol:''Frida Kahlo. Una vita overta'', S.&nbsp;51</ref>}}<ref>Raquel Tibol:''Frida Kahlo. Una vita overta'', Pag.&nbsp;51</ref> Cuntra tüt i premiss medegh la giuena Frida l'ha pö imparà amò a caminà anca se la s'è trada adree i dulur de l'incident per tüta la vida. La piciüra alura l'è vegnüda bona de fagh de espressiun ai so dulur, sia fisegh che psiculògegh. L'incident el gh'ha anca trada via l'abilidaa de fà 'gnì al mund i bagaj e 'l dulur di so part falii hin piciüraa in quader cumpagn de ''el me part'' del 1932. == Funt == <references/> [[Categoria:Pitor]] [[Categoria:Nassuu in del 1907]] [[Categoria:Mort in del 1954]] 7vmdr8p0kz07k5btotv9lwtp0go88cf 1111368 1111274 2022-07-19T21:04:14Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{Lista1000}} [[Archivi:Block Kahlo Rivera 1932.jpg|thumb|La Frida Kahlo (in del mezz) cunt el [[Diego Rivera]] (a drissa), in del 1932 <small>Foto del [[Carl van Vechten]], trada föra de la ''Van Vechten Collection'' de la [[Library of Congress]]</small>]] La '''Frida Kahlo de Rivera''' (nassüda 'l [[6]] de lüj del [[1907]] a [[Coyoacán]], [[cità del Messico]], cunt el nom de ''Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón''; decedüda 'l [[13]] de lü del [[1954]] a Cità del Messico) l'è stada una pitura messicana. L'è vöna di pü impurtant espusidur del [[sürealism]] popular, anca se di so laur fan fogia de toch del [[Nöf Cübiscm]]. In di so laur la Kahlo la s'è refada a l'art preistorega messicana, ciuè di [[Aztegh]] e di [[Maya]]. Desuraquel in di so laur la s'è despess crüssiada di prublema pulitegh e suciaj. La sua impurtansa de artista la Kahlo l'ha utegnüda in de l'usservassiun e del so sufrì in di so peciür. Di cent quaranta cinch quader, setanta cinch hin retrat de se medema. == La Vida == === El prinzipi a Coyoacán (1907–1925) === [[Archivi:Museo Frida Kahlo.JPG|thumb|''Casa Azul'' a Coyoacán, incö „Müsee Frida Kahlo“]] La Frida Kahlo l'è nassüda in de la „Cà Azüra“ a Coyoacán e batezzada cunt el nom de ''Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón''. El so pader, el Carl Wilhelm Kahlo, 'l gh'eva i so redis in d'una fameja de la burghesia de [[Pforzheim]], Germania. La sua mamagranda de la part del pader l'era crepada düranta la nassida del so segund fiö, e alura el so papagrand l'eva tolt miee ancamò de nöf. Gia ch'al Carl Wilhelm la sua nöa mama ghe piaseva no, a desdot agn l'ha ciapaa sü e l'è andaa in Messico. In Messico l'ha tacaa sü a fa 'l futògraf e l'ha tolt in miee una tusa messicana ciamada María Cárdena. Passaa quater agn l'ha ciapaa la citadinansa messicana e l'ha müdaa 'l nom in ''Guillermo'' Kahlo (Guillermo l'è Wilhelm/Güjelm). In del 1897 la María l'è decedüda, e in del 1898 l'ha faa sü la sua segunda fameja insem' a la Matilde calderon y Gonzales de [[Oaxaca]]. De li a poch el ''Guillermo'' Kahlo 'l tö 'l so prim laur de fotograf e 'l scumencia la sua carera de artista fotografegh. In del 1904 l'ha faa sü a Coyoacán, vöna di cità satelit de la capital messicana, una cà che pö la sua fiöra Frida l'avaria piciüraa de blö insci de prutegela cuntra i spiret malign. La cà la vegnaraa pö famusa in del mund intregh cunt el nom „Casa Azul“, ciuè la "Cà Azüra". La Kahlo l'è nassüda de chel matrimoni chi in del 1907, tersa de trii bagaj, cunt el nom de "Frieda", però pö la müdaraa la data in 1910 insci de vess bona de dì che la sua vita l'era scumenciada l'istess an de la [[Revulüssiun Messicana]]. Quand che la gh'eva sedes agn la s'è malada de [[Puliomelid]] e insci, dopu un bel puu de temp passaa in uspedaa, ghe s'è scürtata na gamba d'un cicinin. El pader l'ha inflüensaa 'l desvelüp de la Frida cunt el prestagh liber, trassela 'dree in lung scampagnád in de la natüra, mustragh pient e animaj, e.i.v. Cunt la sua surela Cristina, püssee giuena de lee de vündes mis, l'ha faa sü un raport pütost stregg, indua lee, la Frida, già che l'era püssee granda e de sücess, l'era semper un puu in scagn. Un oltra inflüensa bela forta la Frida ghe l'ha 'vüda a la [[Escuela Nacional Preparatoria (Messico)|Escuela Nacional Preparatoria]] (una scöra süperiura de preparassiun a l'üniversidaa) indua, tra l'olter, l'ha stüdiaa a [[anatumia]], [[biulugia]] e [[zoolugia]], e gh'è vegnüda la vöja de, un di, stüdia [[medesina]]. === L'Incident Stradal e la Pitüra === El 17 de setember del 1925 la Kahlo l'è finida a l'uspedaa perchè la curéra in sü la qual l'eva dree a viagià l'ha 'vüü un incident e una stanga de assal la ghe s'è casciada in del basin. De chel di li la gh'ha 'vüü de passà tüt el dí u distesa sgiò in lecc, u in d'una ingessadüra intrega u in d'un cursèt de assal. De li a poch l'ha tacaa sü a piciürà in lecc insci de ucüpà un puu 'l temp. In del setember 1926, a 19 agn, l'ha piciüraa 'l so prim retrat de lee medèma e l'ha ciamaa: "ütoretrat cunt un vestii de velüü" {{Quote|Apena ch'huu vist amò la mia mama a gh'huu dii: va che sunt minga crepáda e pö adess gh'huu un queicoss che'l me da vöja de vif: la piciüra." E già che gh'eva de stà tüt el di sgiò distesa in lecc in d'un'ingessadüra che l'andava de la clavicula al basin, la mia mama la m'ha faa fà sü un arnes un puu stramb cunt una taula de legn che vün ghe pudeva fissà sü un toch de palpee (inscí de pudè piciürà anca in lecc). Pö la m'ha faa anca pitürà un ciel in stil renassimental in sül plafun de la mia stansa e la m'ha daa un [[baldachin]] cunt tacaa 'doss un spegg insci che 'l me corp el me pudeva scüsà de mudèl.|ref=<ref>Raquel Tibol:''Frida Kahlo. Una vita overta'', S.&nbsp;51</ref>}}<ref>Raquel Tibol:''Frida Kahlo. Una vita overta'', Pag.&nbsp;51</ref> Cuntra tüt i premiss medegh la giuena Frida l'ha pö imparà amò a caminà anca se la s'è trada adree i dulur de l'incident per tüta la vita. La piciüra alura l'è vegnüda bona de fagh de espressiun ai so dulur, sia fisegh che psiculògegh. L'incident el gh'ha anca trada via l'abilidaa de fà 'gnì al mund i bagaj e 'l dulur di so part falii hin piciüraa in quader cumpagn de ''el me part'' del 1932. == Funt == <references/> [[Categoria:Pitor]] [[Categoria:Nassuu in del 1907]] [[Categoria:Mort in del 1954]] sb7u669r5tp2n96682yhxknlewjrs4m 0 160275 1111346 1081082 2022-07-19T20:58:20Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} I '''Höhner''' [{{IPA|ˈhøːnɵ}}] {{Audio|Ksh-M-Höhner.ogg|scultee}} hin una banda de müsegh de [[colonia|Culögna]] (Höhner l'è 'l möd de dì "Hühner", ciuè "Püj", in de la parlada de Culögna). Hin famus suratüt in de [[Basin de la Ruhr]], ma gh'è di cansun, cuma per esempi "Blootwoosch, Kölsch un e lecker Mädche" (''[[Lüganega]], [[Bira Kölsch]], e 'na bela tusa''), "Viva Colonia", u "Wenn nicht jetzt, wann dann?" (''Se mingh' adess alura quandè?'') ch'hin cugnussüü un puu departüt in del mund de lengua [[Tudesch|tudesca]]. [[Archivi:De Höhner - Demonstration „Köln stellt sich quer“ (4752).jpg|right|400px|thumb|I Höhner a la demustrassiun cuntra 'l [[rassism]] ciamada [["Köln stellt sich quer"]] (''Culögna la se met de mezz'', ciuè "Culögna la ghe met i tarej intra i röd - ai fascista")]] == L'Istoria de la Banda == === I Prim Agn === La banda l'è stada fundada in del 1972 cunt el nom de ''Höhnerhoff'' (dialet de Culögna per "Hühnerhof", ciuè "pulee") del Peter Werner, el Walter Pelzer, el Rolf Lessenich e 'l Janus Fröhlich. In di prim agn i member de la banda pariven in sül palch cunsciaa de pulaster. I custüm de püj pö tacaven sü a spiümass e cunt i piüm che sgurataven de chi e de la 'l palch 'l sumejava propi cumpagn d'un pulee. Però pö l'han mucada li cunt i custüm de püj perchè cunt el cold di refletur südaven cuma mat suta i custüm. El so hit pü gross di prim agn l'è staa ''Scheiß ejal, ov do Hohn bess oder Hahn'' (l'è l'istess se te seet un gal u una gajna), una cansu n del 1974 sunada al carneval de Culögna 'ncamò al didincö. IN del 1975 la banda l'ha müdaa 'l so nom in "De Höner" (''I Püj''). In del 1977 vün di member fundadur de la banda, 'l ROlf Lessenich l'è andaa via e l'è staa sustitüii del Peter Horn; anca 'l Walter Pelzer l'ha lassaa la banda dopu un an e l'è staa rempiassaa del Franz-Martin Willizil. In del 1978 i Höhner han scumenciaa a scrif cansun per i fans de la squadra de [[futbol]] de Culögna, ciamada [[1. FC Köln]]: ancamò al didincö, inans di partii al stadi de Culögna, vegn sunada la cansun ''Mir stonn zu dir, FC Kölle'' ("te sem fidéj, FC Köln") indua i fans canten anca lur. === Ij Agn 80 === In del 1982 la banda l'ha firmaa un cuntrat cunt la ca discugrafega [[EMI]]. In del 1986 el Peter Horn l'ha lassaa la banda e un nöf leader, el [[Henning Krautmacher]] l'è vegnüü dent: chess chi l'è staa quel che l'ha scumenciaa a scrif anca cansun in Tudesch e minga dumà in dialet e l'ha faa insci che la banda la vegniss famusa in tüta la Germania intrega e minga dumà a Culögna. Pö, in chi agn chi, la banda l'ha anca perdüü l'articul "de" in prenzipi del nom e hin vegnüü föra i toch müsicaj ''Für Dich'', ''Ruf doch mal an'', ''Kein Meer mehr da'' e 'l süper hit ''Pizza wundaba'', una cansun cunt di toch cantaa in culugnes e talian messedaa insema. === Ij Agn 90 === In prenzipi di agn 90 anca 'l bassista Günter Stenig l'ha lassaa la banda e l'è staa sustitüii del [[Hannes Schöner]]. In d'istess agn la banda l'è devegnüda ancamò püssee famusa föra de Culögna grassia 'l so desvelüp artistegh müsigal e anca grassia al so impegn pulitegh e sucial cuntra i nazista e i rassista. Pö olter che a cantà anca in tudesch, la banda in di agn 90, l'ha faa, insema a la banda irlandesa [[Galleon]], una versiun de la cansun ''Minsche wie mir'' (gent cuma nüjolter) in ingles: ''People Like Us''. Ij agn '90 hin staa pütost prulifegh per la banda che l'ha metüü insema ben 12 albüm. === Del 2000 al didincö === In prenzipi del nöf milèni la banda l'haa ciapaa 'l so prim disch d'or cunt la cansun "Die Karawane" e l'ha tacaa sü a suna anca cunt el circh de Culögna, 'l [[Circus Roncalli]]. In del 2003 i Höhner han faa 'l so pü gross sücess cuntla cansun ''Viva Colonia'', devegnüda perfin la cansun pü pupulara a l'Oktoberfest del 2004 e del 2005. In del 2007 el ghitarista Ralle Rudnik l'è andaa furt e 'l [[Gales]] John Parsons l'ha ciapaa 'l so post. == Viva Colonia == Viva Colonia l'è la so cansun pü famusa, sunada un puu departüt in di carnevaj regiunaj tudesch e perfin a la Oktoberfest de [[Münegh]]. La gh'ha un cor pütost famus che 'l va insci: Da simmer dabei! Dat is prima! Viva colonia!<BR> Wir lieben das Leben, die Liebe und die Lust <BR> Mer glauben an den lieben Gott und ham noch immer Durst!<BR> Mancarèm no! A l'è 'na belessa! Viva Culögna!<BR> Nüm ne pias la vita, l'amur, e fà baraca, <BR> Nüm credum in del Bun Diu e pö gh'em semper sed! <BR> == I Member de la Banda == * [[Henning Krautmacher]] (* 5. Mars 1957 a Leverkusen-Schlebusch): Vus, Ghitara (Cunt la banda del 1986 e leader de la banda) * Peter Werner (* 3. November 1949 a Culögna-Lindenthal), a l'anagrafa tudesca ''Peter Werner-Jates'': Keyboards, Trumbeta, Acordia, e vus (member fundadur de la banda) * [[Janus Fröhlich]] (* 12. Oktober 1950 a Culögna-Ehrenfeld), a l'anagrafa tudesca ''Jan Peter Fröhlich'': Schlagzeug, Perkussion, Gesang (member fundadur de la banda) * [[Hannes Schöner]] (* 24. Juni 1953 a Culögna-Bickendorf), a l'anagrafa tudesca ''Johannes Schulte-Ontrop'': Bass, E-Bass, vus (member del 1990) * [[Jens Streifling]] (* 30. April 1966 a Lipsia): Clarinet, Ghitara, Piano, Bluesharp, Sassofun, Bass, Battaria (member del 2003) * [[John Parsons]] (* 25. April 1954 a [[Cardiff]], [[Gales]], [[Regn Ünii|GB]]): Ghitara (member del 2008). == Discugrafia == {{Infobox | Singuj = {{Single |Die Karawane zieht weiter |{{Charts|DE|12|02.02.1998|25|}} }} {{Single |Sansibar <small>(feat. [[Miriam Makeba|Mama Afrika]])</small> |{{Charts|DE|33|13.01.2002|8|}} }} {{Single |Viva Colonia |{{Charts|DE|20|27.01.2003|50|}} |{{Charts|AT|70|16.01.2009|1|}} }} {{Single |Alles was ich will |{{Charts|DE|68|09.02.2004|5|}} }} {{Single |Länger |{{Charts|DE|60|24.01.2005|5|}} }} {{Single |Ohne dich geht es nicht |{{Charts|DE|61|23.01.2006|8|}} }} {{Single |Dä kölsche Pass |{{Charts|DE|47|12.01.2007|9|}} }} {{Single |Wenn nicht jetzt, wann dann? <br><small>[[Platin-Schallplatte|Platin]] in Deutschland</small> |{{Charts|DE|1|15.02.2007|59|}} }} {{Single |Mir kumme mit Allemann vorbei |{{Charts|DE|48|18.01.2008|5|}} }} {{Single |Echte Fründe |{{Charts|DE|75|08.02.2008|5|}} }} {{Single |Najuco Colonia |{{Charts|DE|48|16.01.2009|8|}} }} {{Single |Schenk mir dein Herz |{{Charts|DE|13|23.10.2009|13|}} }} {{Single |Viva Südafrika <small>(ft. [[Right Said Fred]])</small> |{{Charts|DE|54|18.06.2010|4|}} }} | Quellen Singles = <ref name="charts">Chartquellen: [http://www.musicline.de/de/chartverfolgung_summary/artist/H%25d6HNER/single Deutschland] / [http://austriancharts.at/showinterpret.asp?interpret=H%F6hner Österreich]</ref> }} === Albüm === * ''{{lang|ksh|Ich well noh hus}}'' (1978) * ''{{lang|ksh|Verzäll doch noch ens}}'' (1979) * ''{{lang|ksh|Lang usjebröt}}'' (1979) * Die größten Erfolge (1979) * Clown (1980) * ''{{lang|ksh|Näl met Köpp}}'' (1981) * ''{{lang|ksh|Ich ben ne Räuber}}'' (1982) * ''{{lang|ksh|Schlawiner}}'' (1983) * ''{{lang|ksh|Op Jöck}}'' (1984) * ''{{lang|ksh|Echte kölsche Ton}}'' (19??) * Für dich (1987) * Guck mal (1988) * Wenn’s dir gut geht (1989) * Leider gut (1990) * ''{{lang|ksh|10 Johr Stimmung}}'' (1990) * ''{{lang|ksh|Kumm loss mer fiere}}'' – Live (1991) * Höhner Aktuell (1992) * ''{{lang|ksh|Dat es ne jode Lade}}'' (1993) * ''{{lang|ksh|Dat fings do nor he}}'' … Höhner Classic (1993) * Wartesaal der Träume (1994) * Höhner Classic (1994) * Made in Kölle (1996) * ''{{lang|ksh|Weihnacht’ doheim un’ üvverall}}'' (1996) * {{lang|en|Best Of}} (25 Jahre) (1998) * Die Karawane zieht weiter (1998) * Classic Gold (1999) * 2, 3, 4, (2001) * Höhner Rockin’ Roncalli Show ''Rheinland des Lächelns'' (2001) * Die ersten 30 Jahre (2002) * Classic Andante (2003) * Viva Colonia (2004) * 6:0 (2005) * ''{{lang|en|Here We Go}}'' (2006) * Höhner Live on Tour (2007) * Jetzt und hier (2007) * Nase vorn (2008) * 360 ° live @ Lanxessarena (2009) * Himmel Hoch High (2009) * Himmel Hoch High Spezial Edition (2010) === Scerna de Singuj === * ''{{lang|ksh|Jrillparty}}'' / ''{{lang|ksh|Et jeiht nix üvver Ostermann}}'' (1972) * ''{{lang|ksh|Höhnerhoff Rock}}'' / Ich liebe Dich wie Apfelmus (1976) * ''{{lang|ksh|Unsre Bock es Meister}}'' / Kater Blues (1978) * ''{{lang|ksh|Minge Dom, ich ben stolz op dich}}'' (1980) * ''{{lang|ksh|Dat Hätz vun dr Welt}}'' (1982) * ''{{lang|ksh|En Villa an dr Ville}}'' (1984) * ''{{lang|ksh|Ich han Trone in de Auge}}'' (1985) * Pizza wundaba (1987) * Kein Meer mehr da (1988) * Küsschen (1990) * Wartesaal der Träume (1994) * ''{{lang|ksh|Met Breef un Siejel}}'' (1996) * Die Karawane zieht weiter (1998) * Jetzt gehts los (1998) * ''{{lang|ksh|Mer ston zo dir FC Kölle}}'' (1998) * Lenya (1999) * Die längste Karnevalssingle der Welt (1999) * Immer freundlich lächeln (2000) * Dicke Mädchen haben schöne Namen (2001) * Liebchen (2001) * Sansibar (2001) * Viva Colonia (2003) * Alles was ich will (2004) * Länger (2004) * Ohne Dich geht es nicht (2005) * ''{{lang|en|Here We Go!}}'' (2006) * ''{{lang|ksh|Dä kölsche Pass}}'' (2007) * Wenn nicht jetzt, wann dann? (2007) (Offizieller Song zur [[Handball-Weltmeisterschaft der Herren 2007|Handball-WM 2007]]) * ''{{lang|ksh|Mir kumme mit Allemann vorbei}}'' (2008) * Najuco Colonia (2009) * Schenk mir dein Herz (2009) * Viva Südafrika (featuring [[Right Said Fred]]) (2010) == Premiadür == In del 1999 a la banda gh'han daa la [[Willi Ostermann#Willi-Ostermann-Medaille|Willi-Ostermann-Medaille]]; ciuè 'l premi pü impurtant del [[Carneval de Culögna]]. In del 2010 gh'han daa 'l [[Lehrer-Welsch-Sprachpreis]]. == Literatüra == * Dodo Hey: ''Höhner – Das Buch''. Bachem Verlag, Köln 2000, ISBN 3-7616-1443-8 == Ligam in sü la Red == {{Commonscat|Höhner}} * [http://www.hoehner.com Sit Üfizial] * [http://www.hoehner-fans.de Sit di Fans cunt, tra l'olter, i test di cansun vultaa in Tudessch del Dialet de Culögna] [[Categoria:Grup musegai]] m99dxyj2rcczib3wrbo2jitjuazotpl 0 160360 1111370 916909 2022-07-19T21:04:33Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giüdee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Düü=== ¹Per chèst l'è necessari che nümm dèmm mejúra atenziún a quij che èmm sentii, fin chè sbrissigum no via. ²Già che se la parola che l'è stada dida per i angiul l'è devegnüda següra e ogni trasgressiún e desübediénza l'ha ricevüü una recumpénsa giüsta, ³cumè nümm dubiaslarèmm<ref>o ''scaparèmm''</ref> föra, se èmm trascüraa una salvéza assee granda, che al prenzipi l'è stada ciapada e parlada travèrs el Signúr e cunfermada a nümm de lur che hann sentii, ⁴quand Diu el fa la testimunianza cun lur, cun sègn, miracuj, vari pudee e regaj del Spirit Sant segund la sua vuluntaa?<br /> ⁵Già che Lü l'ha minga sumetüü a i angiul el mund che l'era dree a vegnì, de chi parlèmm. ⁶L'ha testimuniaa quajdün in d'una part, disend:<br /> «Che l'è un vèss üman, che t'el regurdariet,<br /> o un fiöö d'un vèss üman, che t'el guardariet,<br /> ⁷despö de fàll mén di angiul un puu,<br /> pö curunàll de gloria e d'unúr,<br /> ⁸e sutamètt tüsscoss suta i so pee».<br /> Già che in del sutamètt de tüsscoss, Lü l'ha minga lassaa nagott no sutamess a lü. Ma adèss nümm vedum no anmò tüsscoss sutamess a lü; ⁹ma vedum Gesü, che l'è staa faa mén di angiul un puu, curunaa de gloria e d'unúr per el patimént de la mort, perchè per la grazia de Diu el sagia la mort per tütt.<br /> ¹⁰Già che 'l stava bén a lü, per via del qual gh'hinn tüsscoss e per el qual gh'hinn tüsscoss, per el menà tant fiöö a la gloria, che 'l fa perfètt el scèff de la lur salvéza per el patimént. ¹¹Già che sia lü che 'l fa sant e lur che hinn faa sant hinn tücc de vün; per via de la qual ragiún l'è no vergugnús de ciamà lur fradèj, ¹²disend:<br /> «Nunziaruu el to nomm a i mè fradèj,<br /> In del mèzz de l'assambléa cantaruu la tua lod»,<br /> ¹³e de növ,<br/> «Mì metaruu la mia fidücia in de lü»,<br /> e de növ,<br /> «Varda, mì e i fiöö che Diu 'l m'ha daa».<br /> ¹⁴Dunca, già che i fiöö hann insèma el sangh e la carna, anca lü in de l'istèssa manéra el s'è imedesimaa<ref>o ''l'ha tö part''</ref> cun lur, perchè per la mort el abuli lü che l'ha la puténza de la mort (chèst a l'è 'l diàul), ¹⁵e che 'l libera tücc quij che per via de la pagüra de la mort eren legaa de la s'ciavitù per tüta la vita. ¹⁶Già che defàtt el vüta minga i angiul, ma 'l vüta la suménza de Abraham. ¹⁷Dunca el gh'aveva de devegnì cumpagn a i fradèj segund tüsscoss, perchè 'l devegna misercurdiús e un prèt scèff in di coss che hinn de Diu, per quatà<ref>o ''espià, prupizià''</ref> i pecaa de la gént. ¹⁸Già che lü medemm l'ha patii quand l'era tentaa, el po vütà quij che hinn tentaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giüdee Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Giüdee Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Letera ai Giüdee|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Giüdee]] peblvoxg8zyfkt9sw70xw5nwr18zcjg 0 161317 1111281 916914 2022-07-19T20:45:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giüdee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Sett=== ¹Già che chèst l'era Melchizedec, rè de Salem, sacerdott del Diu püssee alt, che l'ha impataa<ref>o ''incuntraa''</ref> Abraham che 'l vegneva indree del mazà di rè e 'l gh'ha dii bén, ²al qual Abraham l'ha spartii anca una decima de tüsscoss, prima vultaa «Rè de la giüstizia», e alura anca «Rè de Salem», che l'è «Rè de la pas», ³senza pader, senza mader, senza genealogia, e avendugh né un prenzipi di dì né una fin de la vida, e faa cumpagn del fiöö de Diu, el resta un sacerdott per semper.<br /> ⁴Ma vardee quant grand chèsta persona l'era, al qual Abraham el Patriarca l'ha daa una decima del butín<ref>It. ''bottino''</ref>! ⁵E menter lur che riceven l'ufizi de sacerdott di fiöö de Levi gh'hann el cumandamént de sgnafà<ref>o ''incassà''</ref> la decima segund la leg de la gént, che l'è de dì di lur fradèj, ancabén hinn vegnüü föra di lumber de Abraham, ⁶lü che l'è no de la lur razza l'ha ricevüü la decima d'Abraham e l'ha dii bén<ref>o ''benedii''</ref> a lü che l'ha i prumèss. ⁷E senza ogni cuntestaziún el mén grand l'è benedii del püssee grand. ⁸E menter scià riceven la decima i omen che mören, là 'l ghe ricev lü sül qual l'è daa testimunianza che 'l viv. ⁹E cumè una parola de dì: anca de Levi, che 'l ricev la decima, l'è ricevüü la decima per Abraham; ¹⁰già che anmò l'era in di lumber del sò pader quand Melchizedec el gh'ha impataa.<br /> ¹¹Dunca, se la perfeziún l'era travèrs el sacerdozi de Levi, già che la gént la gh'ha ricevüü la leg, perchè anmò l'era besogn che 'l cumpar un alter sacerdott segund l'orden de Melchizedec e 'l sia minga dii segund l'orden de Aharon? ¹²Già che quand müdaa 'l sacerdozi, del besogn el süced un scambi de la leg. ¹³Già che lü sül qual l'è dii chèstcoss, el fava part a un'altra tribü, de la qual nigün l'ha mai servii a l'altar; ¹⁴già che l'è ciar che 'l noster Signúr s'è levaa de Giüda, una tribü de la qual Musè l'ha dii nagott sü i sacerdott. ¹⁵E anmò püssee ciar l'è che se 'l se ghe leva un alter sacerdott cumpagn de Melchizedec, ¹⁶lü l'è minga devegnüü inscì segund una leg d'un cumandamént de la carna ma segund la puténza de la vita indestrütibila. ¹⁷Già che 'l da testimunianza che<br /> «Tì te seet un sacerdott per semper<br /> segund l'orden de Melchizedec»,<br /> ¹⁸già che 'l ghe süced un trà a munt del cumandamént che l'è vegnüü denanz per via de la sua debuléza e inütilitaa-- ¹⁹già che la leg l'ha faa perfètt nigün, e gh'è un purtà denter d'una speranza mejúra per la qual nümm vegnum vesin a Diu.<br /> ²⁰E tant l'era no senza un giüramént: già che menter lur hinn devegnüü sacerdott senza un giüramént, ²¹lü l'è devegnüü vün cun un giüramént per Lü che 'l ghe dis:<br /> «El Signúr l'ha giüraa<br /> e müdarà minga idea:<br /> Tì te seet un sacerdott per semper».<br /> ²²Segund tant Gesü l'è devegnüü la garanzia d'un patt anmò püssee mejúr. ²³E menter lur che hinn devegnüü sacerdott püssee tant, per via che hinn impedii de següità de la mort, ²⁴Lü l'ha 'l sacerdozi per via che lü 'l resta per semper inviulabil. ²⁵De due lü 'l pò anca salvà cumpletamént lur che vegnen vesin a Diu travèrs lü, semper viv per nà intra<ref>o ''interced''</ref> per lur.<br /> ²⁶Già che un tal sacerdott scèff anca 'l sta bén per nümm, sant, inucént, senza smagia, separaa di pecadúr e devegnüü püssee alt di cél, ²⁷lü gh'ha minga besogn tücc i dì, cumè i sacerdott scèff, d'ufrì sacrifizi per i propi pecaa, alura quij de la gént; defàtt lü l'ha faa una völta per semper quand el s'è ufèrt. ²⁸Già che la leg la mett cumè sacerdott i omen, che hann debuléza, ma la parola del giüramént che la ven despö de la leg la mett el fiöö, che l'è faa perfètt per semper. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giüdee Capitel Ses|← Indree a Capitel Ses]] *[[Giüdee Capitel Vott|Inanz a Capitel Vott →]] *[[Letera ai Giüdee|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Giüdee]] 98asac3n1eamfyx4edbc8w8jn51o778 1111344 1111281 2022-07-19T20:58:00Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Giüdee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <BR> ===Capitel Sett=== ¹Già che chèst l'era Melchizedec, rè de Salem, sacerdott del Diu püssee alt, che l'ha impataa<ref>o ''incuntraa''</ref> Abraham che 'l vegneva indree del mazà di rè e 'l gh'ha dii bén, ²al qual Abraham l'ha spartii anca una decima de tüsscoss, prima vultaa «Rè de la giüstizia», e alura anca «Rè de Salem», che l'è «Rè de la pas», ³senza pader, senza mader, senza genealogia, e avendugh né un prenzipi di dì né una fin de la vita, e faa cumpagn del fiöö de Diu, el resta un sacerdott per semper.<br /> ⁴Ma vardee quant grand chèsta persona l'era, al qual Abraham el Patriarca l'ha daa una decima del butín<ref>It. ''bottino''</ref>! ⁵E menter lur che riceven l'ufizi de sacerdott di fiöö de Levi gh'hann el cumandamént de sgnafà<ref>o ''incassà''</ref> la decima segund la leg de la gént, che l'è de dì di lur fradèj, ancabén hinn vegnüü föra di lumber de Abraham, ⁶lü che l'è no de la lur razza l'ha ricevüü la decima d'Abraham e l'ha dii bén<ref>o ''benedii''</ref> a lü che l'ha i prumèss. ⁷E senza ogni cuntestaziún el mén grand l'è benedii del püssee grand. ⁸E menter scià riceven la decima i omen che mören, là 'l ghe ricev lü sül qual l'è daa testimunianza che 'l viv. ⁹E cumè una parola de dì: anca de Levi, che 'l ricev la decima, l'è ricevüü la decima per Abraham; ¹⁰già che anmò l'era in di lumber del sò pader quand Melchizedec el gh'ha impataa.<br /> ¹¹Dunca, se la perfeziún l'era travèrs el sacerdozi de Levi, già che la gént la gh'ha ricevüü la leg, perchè anmò l'era besogn che 'l cumpar un alter sacerdott segund l'orden de Melchizedec e 'l sia minga dii segund l'orden de Aharon? ¹²Già che quand müdaa 'l sacerdozi, del besogn el süced un scambi de la leg. ¹³Già che lü sül qual l'è dii chèstcoss, el fava part a un'altra tribü, de la qual nigün l'ha mai servii a l'altar; ¹⁴già che l'è ciar che 'l noster Signúr s'è levaa de Giüda, una tribü de la qual Musè l'ha dii nagott sü i sacerdott. ¹⁵E anmò püssee ciar l'è che se 'l se ghe leva un alter sacerdott cumpagn de Melchizedec, ¹⁶lü l'è minga devegnüü inscì segund una leg d'un cumandamént de la carna ma segund la puténza de la vita indestrütibila. ¹⁷Già che 'l da testimunianza che<br /> «Tì te seet un sacerdott per semper<br /> segund l'orden de Melchizedec»,<br /> ¹⁸già che 'l ghe süced un trà a munt del cumandamént che l'è vegnüü denanz per via de la sua debuléza e inütilitaa-- ¹⁹già che la leg l'ha faa perfètt nigün, e gh'è un purtà denter d'una speranza mejúra per la qual nümm vegnum vesin a Diu.<br /> ²⁰E tant l'era no senza un giüramént: già che menter lur hinn devegnüü sacerdott senza un giüramént, ²¹lü l'è devegnüü vün cun un giüramént per Lü che 'l ghe dis:<br /> «El Signúr l'ha giüraa<br /> e müdarà minga idea:<br /> Tì te seet un sacerdott per semper».<br /> ²²Segund tant Gesü l'è devegnüü la garanzia d'un patt anmò püssee mejúr. ²³E menter lur che hinn devegnüü sacerdott püssee tant, per via che hinn impedii de següità de la mort, ²⁴Lü l'ha 'l sacerdozi per via che lü 'l resta per semper inviulabil. ²⁵De due lü 'l pò anca salvà cumpletamént lur che vegnen vesin a Diu travèrs lü, semper viv per nà intra<ref>o ''interced''</ref> per lur.<br /> ²⁶Già che un tal sacerdott scèff anca 'l sta bén per nümm, sant, inucént, senza smagia, separaa di pecadúr e devegnüü püssee alt di cél, ²⁷lü gh'ha minga besogn tücc i dì, cumè i sacerdott scèff, d'ufrì sacrifizi per i propi pecaa, alura quij de la gént; defàtt lü l'ha faa una völta per semper quand el s'è ufèrt. ²⁸Già che la leg la mett cumè sacerdott i omen, che hann debuléza, ma la parola del giüramént che la ven despö de la leg la mett el fiöö, che l'è faa perfètt per semper. <references /> ===Navigaziun=== *[[Giüdee Capitel Ses|← Indree a Capitel Ses]] *[[Giüdee Capitel Vott|Inanz a Capitel Vott →]] *[[Letera ai Giüdee|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Giüdee]] rt1a7u5ecwvlssjynuv3nrvbm4786nv 0 161356 1111272 916772 2022-07-19T20:43:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Filipes== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vün== ¹Paül e Timote, sèrv de Crist, a tücc i sant in de Crist Gesü che gh'hinn in de Filipi, cunt i vescuv e i diacun<ref>o ''minister''</ref>: ²grazia a vialter e pas de Diu 'l noster Pader e de Gesü Crist.<br /> ³Mì ringrazi 'l mè Diu ogni völta che ''me regurdi de vialter''<ref>o ''ve regurdii de mì''</ref>, ⁴semper ogni völta che mì preghi per tücc vialter, fasend la preghiera cun letizia, ⁵in de la vostra fradelanza al vangel del primm dì fin a adèss. ⁶E mì sun cunvinciüü de chesta cossa, che Lü che l'ha cumenzaa in de vialter una bona opera el ghe cumpletarà fin al dì de Gesü Crist; ⁷propi cumè l'è giüst che mì pensi chèst de tücc vialter, perchè v'huu in del mè cör, sia in di mè cadenn sia in del defes e cunfirmaziún del vangel, degià che tücc vialter sii i mè cumpagn de la grazia. ⁸Già che Diu l'è 'l mè testimon, cumè mì brami tücc vialter cun la cumpaziún de Crist Gesü.<br /> ⁹E preghi chèst, che 'l voster bén el bunda ancamò pü e pü in de la cugnussénza e ogni discernimént ¹⁰perchè vialter siuv d'acordi di coss ecelént, perchè siuv pür e sénza smagia al dì de Crist, ¹¹pien de frütt de la giüstizia che l'è travèrs Gesü Crist a la gloria e lod de Diu.<br /> ¹²E mì vöri che vialter savii, fradèj, che i coss per mì hinn vegnüü pütost al prugrèss del vangel, ¹³perchè i mè cadenn hinn devegnüü manifest in de Crist tra tütt el pretori e tütt el rest, ¹⁴e pü di fradèj, già che hinn cunvinciüü di mè cadenn in del Signúr, vulzen püssee bundantamént parlà la parola sénza pagüra.<br /> ¹⁵Menter quij fann inscì per via sia de l'invidia sia de cuntesa, quij predichen el Crist per via anca de bona vuluntaa; ¹⁶menter lur del bén, perchè sann che me cucii giò per la defesa del vangel, ¹⁷i alter pruclamen el Crist de la gara<ref>o ''rivalitaa''</ref>, no püramént, perchè pensen d'alzà tribulaziún per i mè cadenn. ¹⁸Già che? Ma che in d'ogni manéra, o per pretest o per la veritaa, Crist l'è pruclamaa, e per chèst a sun alegher.<br /> Ma anca saruu alegher, ¹⁹già che a suu che chèst el fruntarà per mì a la salvéza travèrs i voster preghier e 'l süport del Spirit de Gesü Crist ²⁰segund la mia atesa anziúsa e speranza, che per nagott saruu faa vergugnús ma in de tüta franchéza, cumè semper anca adèss, el sarà faa grand el Crist in del mè corp, o per la vita o per la mort. ²¹Già che a mì el viv l'è Crist e 'l murì l'è afaron<ref>o ''bucunada, sgagnada''; It. ''guadagno''</ref>. ²²E se 'l viv in de la carna, chèst el sarà frütt de l'opera, e che scernaruu suu no. ²³Ma mì sun aflitt di düü, perchè a gh'huu el desideri de nà via e stà cun Crist, el sarìa tant püssee mejúr, ²⁴ma 'l restà in de la carna l'è püssee necessari per vialter. ²⁵E perchè sun cunvinciüü de chèst, a suu che restaruu e remanaruu viv per tücc vialter per el voster prugrèss e la vostra letizia de la féd, ²⁶perchè 'l voster vant el bunda in de Crist Gesü in de mì travèrs la mia vegnüda a vialter.<br /> ²⁷Cumpurteev cumè citadin dumà degnamént del vangel de Crist, perchè se vegni e vedi o sun assent senti i coss de vialter, che restii sald in de vün spirit, intanta che cumbatii in de vön'anema, per la féd del vangel ²⁸e gh'avii pagüra de nagott de lur che se uponen, el qual l'è a lur una pröva de destrüziún, ma de la vostra salvéza, e chèst de Diu: ²⁹perchè a vialter l'è daa liberamént chèll che l'è per Crist, no dumà 'l cred in de lü ma anca 'l patì per lü, ³⁰e intanta che gh'avii la medema lota, cumè avii vist in de mì e adèss sentii vèss in de mì. <references /> ===Navigaziun=== *[[Letera ai Efesit|← Indree a Efesit]] *[[Filipes Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[Letera ai Filipes|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Filipes]] cclkii7tjphohevylcwpbbcxkufxz6n 0 161357 1111342 916776 2022-07-19T20:57:40Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Filipes== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Dunca, se gh'è un quaj incuragiamént in de Crist, se gh'è un quaj cunfort del bén, se gh'è una quaj fradelanza del Spirit, se gh'è una quaj cumpassiún e misericordia, ²fee cumpleta la mia letizia che pensii la medema cossa, avendugh el medemm bén, de vün acordi, pensand vöna cossa, ³nagott per la gara, nagott per la gloria vana, ma in de l'ümiltaa de la mént cunsiderand vün i alter püssee alt de vialter medemm, ⁴no vardand ognidün i propi coss, ma ognidün i coss di alter. ⁵Pensii tra vialter chèst che l'è anca in de Crist Gesü,<br /> ⁶che ancabén l'è esist in de la furma de Diu,<br /> el gh'ha pensaa una cossa de tegnì<br /> el vèss cumè Diu,<br /> ⁷ma 'l s'è vujaa,<br /> e l'ha ciapaa la furma d'un sèrv,<br /> e l'è devegnüü in del semej;<br /> e l'era truaa in de la figüra cumè un omm;<br /> ⁸el s'è faa ümil<br /> e l'era übediént fin a la mort, e la mort sü una crus.<br /> ⁹Dunca, anca Diu el gh'ha faa assee alt,<br /> e 'l gh'ha daa liberamént el nomm<br /> che l'è sura ogni nomm,<br /> ¹⁰perchè al nomm de Gesü,<br /> ogni genögg el s'inchina<br /> in di cél, sü de la tèra, e sott la tèra,<br /> ¹¹e ogni lengua la cunfessarà che Gesü Crist l'è Signúr<br /> a la gloria de Diu el Pader.<br /> ¹²Dunca, mè fradèj, propi cumè semper avii übedii, no cumè dumà in de la mia vegnüda ma adèss tant püssee inscì in de la mia assenza, cun pagüra e tremúr cumpii la propia salvéza: ¹³già che Diu l'è Lü che 'l laura in de vialter, sia vurè sia laurà per la sua vuluntaa. ¹⁴Fee tüsscoss sénza 'l barbutà e 'l scumbatt, ¹⁵perchè siuv ireprensibil e inucent, fiöö de Diu sénza smagia, in del mezz a una generaziún perversa e curota<ref>It. ''corrotta''</ref>, tra i quij splendii cumè lüs in del mund, ¹⁶intanta che tegnii sald a la parola de la vita, al mè vant in del dì de Crist che huu minga cors vanamént né huu zecaa<ref>o ''me sun sfadigaa''</ref> vanamént. ¹⁷Ma se anca saruu versaa cumè un sacrifizi de bév sül sacrifizi e ministeri de la vostra féd, mì gh'huu letizia e ghe godi cun tücc vialter; ¹⁸In de l'istessa manera, gh'avarìuv anca vialter letizia e godiigh cun mì.<br /> ¹⁹E mì speri in del Signúr Gesü Crist de mandàv Timute sveltamént, perchè gh'abia anca mì curagg quand mì savaruu i coss sü vialter. ²⁰Già che mì gh'huu nissün cumpagn de l'anema, che l'è anziús francamént per i coss sü vialter; ²¹defàtt, tücc cerchen i propi coss, no i coss de Gesü Crist. ²²Ma vialter cugnussii la sua pröva, che cumè un bagaj a un pader l'ha servii cun mì per el vangel. ²³Dunca, speri de mandàvell no pena vardi sübit i coss sü mì; ²⁴e a sun cunvinciüü in del Signúr che mì medemm vegnaruu sveltamént.<br /> ²⁵E huu cunsideraa necessari de mandàv Epafrodit, el mè fradèll, cumpagn d'opera e de lota, e 'l voster apostul e minister di mè besogn, ²⁶perchè 'l vureva vedè tücc vialter e 'l gh'aveva la malinconia, perchè avii sentii che l'era malaa. ²⁷Defàtt, anca l'era malaa vesin a la mort, ma Diu 'l gh'aveva misericordia a lü, e no dumà a lü ma anca a mì, perchè gh'avessi no tristéza sü tristéza. ²⁸Dunca, a gh'huu mandaa püssee zelantamént, perchè quand ghe vedii de növ gh'abiuv letizia e mì sia mén trist. ²⁹Dunca, riceviil in del Signúr cun tüta letizia e tegnii in d'unúr personn cumè lü, ³⁰perchè per l'opera del Signúr l'è vegnüü vesin a la mort, despö che l'ha ris'ciaa la propia vita, per impienì la vostra mancanza de servizi a mì.<br /> <references /> ===Navigaziun=== *[[Filipes Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Filipes Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Letera ai Filipes|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Filipes]] oqoj500tr84fjmzv5p9okggh19hkzm3 0 161376 1111367 916778 2022-07-19T21:04:03Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Filipes== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quater== ¹Per chèst, mè fradèj predilètt e desideraa, la mia letizia e curona, inscì stee sald in del Signúr, predilètt.<br /> ²Esorti Euodia e anca Sintíche a pensà la medema cossa in de Crist. ³Sì, dumandi anca a tì, cumpagn sincer, jüta lur, i quij cumbaten insèma in del vangel cun mì, Clement, e 'l rest di mè cumpagn, di quij i nomm gh'hinn in del liber de la vita.<br /> ⁴Gh'avarìuv letizia in del Signúr semper; de növ disaruu, gh'avarìv letizia! ⁵La sarìa cugnussüü la vostra mansüetüdin a tücc i omen. El Signúr l'è vesin! ⁶Sarìuv anziús per nagott, ma in de tütt travèrs la preghiera e la süplega cun gratitüdin faree savüü i voster dumand a Diu. ⁷E la pas de Diu, che la süpera ogni ménte, la farà la vardia sura i voster cör e i voster pensee in de Crist Gesü.<br /> ⁸Finalmént, fradèj, tücc i coss che hinn ver, tütt che hinn unurabij, tütt che hinn giüst, tütt che hinn pür, tütt che hinn piasèvul<ref>It. ''piacevole'', anca in de 18</ref>, tütt che hinn de bona fama, se gh'è un quaj virtü e se gh'è un quaj lod, pensee a chèst; ⁹Chèll che avii imparaa, ricevüü, sentii e vedüü in de mì, feej; e 'l Diu de la pas el sarà cun vialter.<br /> ¹⁰E gh'avevi tant letizia in del Signúr perchè avii una völta già faa növ el pensà a mì, sül qual pensavuv, ma mancavuv l'upurtunitaa. ¹¹No perchè disi sü i besogn, già che mì huu imparaa a vèss cuntent in di coss che sun. ¹²Mì suu anca vèss ümil, suu anca bundà: in d'ogni cossa huu imparaa el segrett sia de vèss impienii, sia d'avègh famm, sia de bundà che d'avègh besogn: ¹³A sun capaz de tüsscoss in de lü che 'l me da la forza. ¹⁴Ma avii faa bén perchè avii smezaa cun mì la tribulaziún. ¹⁵E savii anca vialter filipes che al prenzipi del vangel, due sun naa via de la Macedonia, nigüna gésa l'ha smezaa cun mì la cossa del dà e del ricév, se no vialter dumà, ¹⁶perchè anca a Tessalonica sia una völta che dò völt avii mandaa la cossa che gh'huu avüü besogn. ¹⁷No che dumandi un regall, ma dumandi el frütt che 'l cress al voster cunt. ¹⁸E gh'huu tüsscoss e bundi: sun faa pien, perchè huu ricevüü d'Epafrodit chèll che l'è de vialter, perfümm fragrant, un sacrifizi acetabil, piasèvul a Diu. ¹⁹E 'l mè Diu l'impienarà el voster ogni besogn segund i sò richéz in de la gloria in del Crist Gesü. ²⁰E al noster Diu e Pader sia la gloria per semper<ref>o ''in di secul di secul''</ref>, amén.<br /> ²¹Salüdee tücc i sant in de Crist Gesü. I fradèj che hinn cun mì ve salüden. ²²I sant salüden tücc vialter, e spezialamént lur che hinn de la cà de Cesar. ²³Sia la grazia del Signúr Gesü Crist cunt el voster spirit.<br /> <references /> ===Navigaziun=== *[[Filipes Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Culusses Capitel Vün|Inanz a Culusses Capitel Vün →]] *[[Letera ai Filipes|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Filipes]] pv944hljszw564uv3qxvpix5mpdocpy 0 161596 1111266 916783 2022-07-19T20:42:39Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Culusses== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹Dunca, se sii staa levaa sü insèma cun Crist, cerchii i coss sura, due Crist el se sta setand giò a drissa de Diu; ²pensee di coss sura, no i coss sü la tèra. ³Già che sii staa mort e la vostra vita l'è staa scundüda cun Crist in de Diu. ⁴Quand Crist l'è faa vedüü, la nostra vida, al chèll témp anca vialter sarii faa vedüü cun lü in de la gloria.<br /> ⁵Dunca, fee mort i member che hinn sü la tèra: la furnegaziún, l'impüritaa, la passiún, el desidéri cativ, e l'avarizia, la qual l'è idulatria, ⁶per via di quij l'è dree a vegnì la rabia de Diu, ⁷in di quij caminevuv una völta, quand vivevuv in de quij: ⁸ma adèss metii via anca vialter tüsscoss: la rabia, l'ira, la malignitaa, la bestemia, la parulascia de la vostra buca; ⁹Büsiee no vün a l'alter, sbiutanduv de la vègia persona cun i sò aziún ¹⁰e vestenduv el növ che l'è faa növ a la cugnussénza segund l'imagen de lü che 'l gh'ha creaa, ¹¹due l'è no vün Grèch e Giüdee, una circuncisiún e un'incircuncisiún, barbar, scita, sèrv, liber, ma Crist tücc e in de tücc.<br /> ¹²Dunca, vestiiv cumè scernii de Diu, sant e predilètt, un cör de la cumpassiún, la gentiléza, l'ümiltaa, la mansüetüdin e la paziénza, ¹³supurtand vün i alter e perdunand vün i alter se quajdün el gh'ha cuntra un alter un lament; propi cumè 'l Signúr el v'ha perdunaa, inscì anca vialter; ¹⁴e sü tücc chèst l'è 'l bén, che l'è 'l legamm de la perfeziún. ¹⁵E la pas de Crist decidarà cumè arbiter in di voster cör, al qual erii ciamaa in de vün corp, e devegnarìuv gratt. ¹⁶La parola de Crist la starìa de cà in de vialter sciuramént, perchè insegnii in d'ogni saviéza e v'amunii vün l'alter in di salm, inn e canzunn spiritüaj in de la grazia, cantand in di voster cör a Diu; ¹⁷E qualsessìa che fii in de parola o in d'aziún, tücc in del nomm de Gesü, intanta che dii grazi a Diu 'l Pader per mèzz de lü.<br /> ¹⁸I miee, sutametiiv a i marì cumè l'è bén in del Signúr. ¹⁹I marì, vurii bén i miee e devegnii no már a lur.<br /> ²⁰I bagaj, übedii i voster gént in de tüsscoss, già che chèst l'è piasèvul a Diu. ²¹I pader, inzighee no i voster bagaj, perchè sien no mogg.<br /> ²²I sèrv, übedii in de tüscoss i voster signúr de la carna, no in del servizi quand veden, cumè lur che piasen i omen, ma in de la simplicitaa del cör, avendugh pagüra del Signúr. ²³Qualsessìa fii, feel de l'anema, cumè per el Signúr e no per i omen, ²⁴perchè savii che avii ricevüü del Signúr la recumpénsa de l'ereditaa. Servii 'l Signúr Gesü: ²⁵già che lü che fa l'ingiüstizia el sarà recumpensaraa l'ingiüstizia che l'ha faa, e gh'è minga distinziún di personn<ref>o ''favuritism''</ref>. <references /> ===Navigaziun=== *[[Culusses Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Culusses Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Letera ai Culusses|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Culusses]] qgqg4xf1rz6evokh3aucx6cnagy9a4p 1111341 1111266 2022-07-19T20:57:30Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Culusses== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹Dunca, se sii staa levaa sü insèma cun Crist, cerchii i coss sura, due Crist el se sta setand giò a drissa de Diu; ²pensee di coss sura, no i coss sü la tèra. ³Già che sii staa mort e la vostra vita l'è staa scundüda cun Crist in de Diu. ⁴Quand Crist l'è faa vedüü, la nostra vita, al chèll témp anca vialter sarii faa vedüü cun lü in de la gloria.<br /> ⁵Dunca, fee mort i member che hinn sü la tèra: la furnegaziún, l'impüritaa, la passiún, el desidéri cativ, e l'avarizia, la qual l'è idulatria, ⁶per via di quij l'è dree a vegnì la rabia de Diu, ⁷in di quij caminevuv una völta, quand vivevuv in de quij: ⁸ma adèss metii via anca vialter tüsscoss: la rabia, l'ira, la malignitaa, la bestemia, la parulascia de la vostra buca; ⁹Büsiee no vün a l'alter, sbiutanduv de la vègia persona cun i sò aziún ¹⁰e vestenduv el növ che l'è faa növ a la cugnussénza segund l'imagen de lü che 'l gh'ha creaa, ¹¹due l'è no vün Grèch e Giüdee, una circuncisiún e un'incircuncisiún, barbar, scita, sèrv, liber, ma Crist tücc e in de tücc.<br /> ¹²Dunca, vestiiv cumè scernii de Diu, sant e predilètt, un cör de la cumpassiún, la gentiléza, l'ümiltaa, la mansüetüdin e la paziénza, ¹³supurtand vün i alter e perdunand vün i alter se quajdün el gh'ha cuntra un alter un lament; propi cumè 'l Signúr el v'ha perdunaa, inscì anca vialter; ¹⁴e sü tücc chèst l'è 'l bén, che l'è 'l legamm de la perfeziún. ¹⁵E la pas de Crist decidarà cumè arbiter in di voster cör, al qual erii ciamaa in de vün corp, e devegnarìuv gratt. ¹⁶La parola de Crist la starìa de cà in de vialter sciuramént, perchè insegnii in d'ogni saviéza e v'amunii vün l'alter in di salm, inn e canzunn spiritüaj in de la grazia, cantand in di voster cör a Diu; ¹⁷E qualsessìa che fii in de parola o in d'aziún, tücc in del nomm de Gesü, intanta che dii grazi a Diu 'l Pader per mèzz de lü.<br /> ¹⁸I miee, sutametiiv a i marì cumè l'è bén in del Signúr. ¹⁹I marì, vurii bén i miee e devegnii no már a lur.<br /> ²⁰I bagaj, übedii i voster gént in de tüsscoss, già che chèst l'è piasèvul a Diu. ²¹I pader, inzighee no i voster bagaj, perchè sien no mogg.<br /> ²²I sèrv, übedii in de tüscoss i voster signúr de la carna, no in del servizi quand veden, cumè lur che piasen i omen, ma in de la simplicitaa del cör, avendugh pagüra del Signúr. ²³Qualsessìa fii, feel de l'anema, cumè per el Signúr e no per i omen, ²⁴perchè savii che avii ricevüü del Signúr la recumpénsa de l'ereditaa. Servii 'l Signúr Gesü: ²⁵già che lü che fa l'ingiüstizia el sarà recumpensaraa l'ingiüstizia che l'ha faa, e gh'è minga distinziún di personn<ref>o ''favuritism''</ref>. <references /> ===Navigaziun=== *[[Culusses Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Culusses Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Letera ai Culusses|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Culusses]] ozmz4pie1nxfpota81fg19f1z39s1jj 0 161930 1111326 916829 2022-07-19T20:52:06Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Tít== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹Regurdaj de vèss sutamèss a puténz e auturitaa, de vèss übediént, de vèss pront a ogni bona opera, ²de biastemà nissün, de vèss no resiús, mansüètt, mussand tüta la gentiléza a tücc i vèss üman. ³Già che anca nümm una völta serum sémpi, desübediént, garbüjaa, sèrv a desidéri e a vari passiún, in de la gramögna e l'invidia, passnd la vita udiaa, udiand el vün l'alter.<br /> ⁴E quand la gentiléza e 'l bén di vèss üman del noster Salvadúr Diu l'è cumparii,<br /> ⁵no di oper che eren in de la giüstizia che nümm èmm faa,<br /> ma segund la sua misericordia el m'ha salvaa per mèzz del bagn del nass de növ<ref>o ''la creaziún növa, la regeneraziún''</ref> e 'l renuamént<ref>It. ''rinnovamento''</ref> del Spirit Sant,<br /> ⁶che l'ha spantegaa föra bundantamént sü nümm per mèzz de Gesü Crist el noster Salvadúr,<br /> ⁷perchè, despö che sèmm faa giüst per chèla grazia,<br /> devegnum ered de la vita etèrna segund la speranza.<br /> ⁸La parola l'è fedéla: mì vöri che te dee cunfèrma furtamént anca sü chèstcoss, perchè quij che hann credüü in de Diu ciapen cüra a mèttes sura<ref>o ''aplicass'', anca in de 14</ref> i bonn oper; chèstcoss hinn bonn e ütil a i vèss üman. ⁹Ma schiva criad lucch, genealugí, cuntés e racul de la lég, già che hinn inütil e van. ¹⁰Refüda un persona che 'l fa divisiún despö vöna e dò visad<ref>o ''amuniziún''</ref>, ¹¹già che te savet che una tal persona l'è pervers e la peca, cundanandus.<br /> ¹²Quand te mandi Artema o Tichich, da diligénza a vegnì a mì a Nicopuli, già che huu decidüü de passà l'invèrn là. ¹³Manda in de viagg in de prèssa Zena, el dutúr de la lég, e Apoll, perchè 'l manca nagott a lur. ¹⁴Imparìen anca i noster a mètes sura i bonn oper per i besogn necessari, perchè sien no sénza frütt.<br /> ¹⁵Te salüden quij che hinn cun mì. Salüda quij che me vören bén in de féd.<br /> La grazia la sia cun tücc vialter. <references /> ===Navigaziun=== *[[Tit Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Letera a'l Filémun|Inanz a Filémun →]] *[[Letera a'l Tit|A l'indes]] [[Categuria:Letera a'l Tit]] onyzyw8wek3glw9il07fb8xkkmkto8a 0 161949 1111269 916769 2022-07-19T20:43:09Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Efesit== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quater== ¹Dunca, v'esurti mì, el presunee in del Signúr, a caminà degnamént de la ciamada al qual sii staa ciamaa, ²cun tüta ümiltaa e gentiléza cun paziénza, supurtand el vün l'alter in del bén, ³fasend prèssa a tegnì l'ünitaa del spirit in del ligamm de la pas: ⁴vün corp e vün spirit, cumè anca sii staa ciamaa in de vöna speranza de la vostra ciamada:<br /> ⁵vün Signúr, vöna féd, vün batesim,<br /> ⁶vün Diu e pader de tücc,<br /> che l'è sü tüsscoss<ref>o ''tücc'', trè völt in de chèsta fras</ref>, travèrs tüsscoss e in de tüsscoss.<br /> ⁷E a ognidün de nümm l'è stada dada la grazia segund la misüra del regall de Crist. ⁸Dunca, el dis:<br /> «Despö che l'è naa sü a l'alt l'ha ciapaa i presunee<ref>o ''presunia''</ref><br /> e l'ha daa regaj a i vèss üman».<br /> ⁹E che cossa l'è «naa sü», se no che anca l'è naa giò a i part püssee bass de la tèra? ¹⁰Lü medemm che l'è naa giò l'è anca lü che l'è naa sü sura de tücc i cél, perchè l'impiena<ref>o ''el cump''</ref> tüsscoss. ¹¹E lü l'ha daa i apostul, prufètt, vangelist, pastúr e insegnant, ¹²per el fà cumplètt di sant a un laur de ministeri, al fà sü del corp de Crist, ¹³fin che nümm tücc sèmm riaa a l'ünitaa de la féd e de la cugnussénza del fiöö de Diu, a un omm perfètt, a una misüra de la statüra de la pienéza de Crist, ¹⁴perchè sium pü infant, slanzaa<ref>o ''sbalutaa''</ref> di und e purtaa in gir d'ogni vént d'insegnamént<ref>o ''dutrina''</ref> in del sfrus di vèss üman, in de la fürbizia<ref>o ''malizia''</ref> a la falsitaa de l'errúr, ¹⁵ma disend la veritaa in del bén cressarìum in de tüsscuss vèrs lü, che l'è 'l cuu, Crist, ¹⁶del qual ogni corp l'è incurnisaa e ünii insèma, travèrs i giünt de suport segund el funziunamént in de la misüra d'ogni vöna part el fa la cressida<ref>It. ''crescita''</ref> del corp al fà sü de sé medemm in del bén.<br /> ¹⁷Dunca, disi chèst e tecti in del Signúr, che vialter caminii pü cumè anca i naziún caminen in de la vanitaa di lur mént, ¹⁸che hinn faa scür in de la mént, alienaa de la vita de Diu per via de l'ignuranza che l'è in de lur, per via de la düréza del lur cör. ¹⁹I quij che, devegnüü sénza sèns, s'hinn cunsegnaa a la spüduratéza al laur d'ogni impüritaa in de la piögeria<ref>o ''l'avarizia, la cupidìsia''</ref>. ²⁰Ma vialter avii minga imparaa Crist inscì. ²¹Se gh'avii sentii e sii staa insegnaa in de lü, cumè l'è la veritaa in de Gesü, ²²per mètev via la vegia persona del cumpurtamént prima che l'è curota per mèzz di desidéri de l'imbröj, ²³e per vèss faa növ in del spirit de la vostra mént, ²⁴e per vestìv la növa persona che l'è creada segund Diu in de la giüstizia e la santitaa de la veritaa.<br /> ²⁵Dunca, metüü via la bala<ref>o ''busìa''</ref>, parlee la veritaa, ognidün cunt el sò prossim, perchè sèmm member el vün di alter. ²⁶Gh'avarìuv l'ira e pecarìuv no: el suu el andarìa no giò sü la vostra futa<ref>o ''ràbia''</ref>, ²⁷né dee lögh al diàul. ²⁸Lü che 'l grata el gratarìa pü, ma pütost el travajarìa, laurand el bén cunt i sò man, perchè 'l gh'àbia quajcoss de dà a lü che 'l gh'ha besogn. ²⁹Nissüna parola cativa la andarìa föra de la vostra buca, ma se l'è quajcossa bona del besogn per el fà sü, perchè 'l daga grazia a quij che senten. ³⁰E fee no trist el Spirit Sant de Diu, cunt el qual sii staa segnaa cunt un sigill per el dì de la redenziún. ³¹Ogni maréza, ira, ràbia, giguj e biastemada la turìa via de vialter cun tüta la malizia. ³²E sarìuv el vün cunt i alter géntil, gh'avarìuv cumpassiún, ve perdunarìuv, propi cumè anca Diu in de Crist el v'ha perdunaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Efesit Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Efesit Capitel Cinch|Inanz a Capitel Cinch →]] *[[Letera ai Efesit|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Efesit]] 6wx5vgp0qms88ej871e949lsl9bgsy8 0 162012 1111270 916771 2022-07-19T20:43:19Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Efesit== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹I bagaj, übedii i voster gént in del Signúr: già che chèst l'è giüst. ²«Unura tò pader e tua mader», el qual l'è la prima cumandamént cun prumèssa, ³«perchè 'l sia bén a tì e te gh'àbiet lunga vita sü la tèra».<br /> ⁴E i pader, fee no rabiaa i voster bagaj ma tireej sü in de la cureziún e la visada del Signúr.<br /> ⁵I sèrv, übedii a i voster padrún segund la carna cun pagüra e tremúr in de la simplicitaa del voster cör cumè a Crist, ⁶no in del servizi quand veden, cumè lur che piasen i omen, ma cumè sèrv de Crist, fasend la vuluntaa de Diu de l'anemm, ⁷servend cun buntaa cumè al Signúr e no a i vèss üman, ⁸savend che se ognidün el faga qualsessìa bona cossa, el sarà recumpensaa cun chèst del Signúr, sia sèrv che liber. ⁹E i padrún, fee 'l medemm cun lur: metii via i minacc, perchè savii che 'l Signúr sia de lur che voster l'è in di cél e e gh'è minga distinziún di personn arént a lü.<br /> ¹⁰Del rest, feev fort in del Signúr in de la forza de la sua puténza. ¹¹Vestiiv de l'intrega armadüra de Diu perchè poduv stà sald cuntra la falsitaa del diàul: ¹²perchè gh'èmm no la lota cuntra sangh e carna ma cuntra i prenzipi, cuntra i auturitaa, cuntra i duminadúr de chèst scür, cuntra i spirit del mal in di lögh del cél. ¹³Per chèst, ciapee sü l'intrega armadüra de Diu, perchè poduv resist in del dì malign e stà sald despö che tüsscoss hinn staa cumpii. ¹⁴Dunca, stee sald despö che ve scengii i voster fianch cun la veritaa, vestii cun la curaza de la giüstizia, ¹⁵imbragaa i pee cun la pruntéza del vangel de la pas, ¹⁶ciapaa sü in de tüsscoss el scüd de la féd, cunt el qual pudarii smurzà tücc i saètt brüsant del malign; ¹⁷e ricevii l'elmu de la salvéza e la spada del Spirit, che l'è la parola de Diu. ¹⁸Pregand per ogni uraziún e preghéra in d'ogni témp in del Spirit, e per chèst descantanduv cunt ogni perseveranza<ref>o ''devuziún''</ref> e preghéra per tücc i sant, ¹⁹e per mì, che el me daga una parola quand dervi la mia buca cun franchéza per fà savüü el misteri del vangel, ²⁰per el qual sunt un ambassadúr in di cadenn, che 'n parli francamént, cumè l'è necessari che mì parli.<br /> ²¹E perchè savuv anca vialter i coss sü mì, che coss che fuu, Tichich, el fradèll predilètt e minister fedél in del Signúr, el ve farà savüü tüsscoss, ²²el qual v'huu mandaa per chèsta resún, perchè savuv i coss sü nümm e 'l daga curagg a i voster cör.<br /> ²³La pas la sia a i fradèj e bén cun féd de Diu Pader e Signúr Gesü Crist. ²⁴La grazia la sia cun tücc che vören bén el noster Signúr Gesü Crist cun sinceritaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Efesit Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Filipes Capitel Vün|Inanz a Filipes Capitel Vün →]] *[[Letera ai Efesit|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Efesit]] h3g9y2do0kqhrqcy6z2n8ogivpqrzv0 0 162023 1111317 916739 2022-07-19T20:50:56Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Già che huu decidüü chèst in de mì medemm de vegnì no de növ a vialter cun tristéza. ²Già che se mì ve fuu trist, chi 'l me fa alégher se no lü che l'è faa trist de mì? ³E huu scritt chèsta medema cossa, perchè, quand mì vegnassi, gh'avessi minga tristéza di quij el sarìa necessari che a duarìa avègh letizia, cunvinciüü in tücc vialter che la mia letizia l'è de tücc vialter. ⁴Già che de tanta tribulaziún e crüzi del cör v'huu scritt travèrs tant lagrimm, no perchè siuv staa faa trist ma perchè savessuv el bén che gh'huu tant pü per vialter.<br /> ⁵E se quajdün l'ha faa trist, el m'ha no faa trist, ma in part, perchè no a sia un pés, tücc vialter. ⁶Per una tal persona, chèsta püniziún de la magiuranza la basta, ⁷perche, al cuntrari, el perdunuv e incuragiuv, che magara chèsta persona la sia minga majaa<ref>o ''negaa''</ref> de la tropa tristéza. ⁸Dunca, ve preghi de cunfermàgh el bén; ⁹già che v'huu anca scritt per chèst, perchè savessi la vostra pröva, se sii übediént in de tüsscoss. ¹⁰E a chi perdunii quajcossa, anca mì perdoni, già che anca mì l'huu perdunaa, se huu perdunaa quajcossa per via de vialter denanz a Crist, ¹¹perchè sèmm minga üsaa per prufìtt del Satana: già che sèmm no ignurant di sò diauléri<ref>It. ''macchinazioni''</ref>.<br /> ¹²E despö che sun vegnüü a Tròas per el vangel de Crist e port eren dervii a mì in del Signúr, ¹³gh'huu minga avüü requià al mè spirit perchè avevi minga truaa Tít, el mè fradèll, ma despö che huu finii a salüdàj, sun vegnüü in de Macedonia.<br /> ¹⁴E la grazia la sia a Diu, che 'l me fa semper triunfà in de Crist e che 'l fa savüü el perfümm de la cugnussénza de lü per mèzz de nümm in d'ogni lögh: ¹⁵perchè sèmm per Diu la fragranza de Crist intra quij che hinn salvaa e intra quij che hinn destrütt<ref>o ''hinn dree a vèss destrütt</ref>, ¹⁶per chèst personn l'udúr de mort a mort, ma per quij l'udúr de vita a vida. E chi l'è dègn de<ref>leteralamént, ''a''</ref> chèstcoss? ¹⁷Già che sèmm no cumè i tant che strüsen per el lur prufìtt la parola de Diu, ma parlum cumè de sinceritaa, de Diu, de front de Diu in de Crist<ref>leteralamént, ''ma cumè de sinceritaa, ma cumè de Diu de front de Diu in de Crist parlum''</ref>. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Curinz Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Segunda Curinz Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Segunda letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera ai Curinz]] cexkzujn06bt9z8uwenfcwrxobika3q 1111375 1111317 2022-07-19T21:05:49Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Già che huu decidüü chèst in de mì medemm de vegnì no de növ a vialter cun tristéza. ²Già che se mì ve fuu trist, chi 'l me fa alégher se no lü che l'è faa trist de mì? ³E huu scritt chèsta medema cossa, perchè, quand mì vegnassi, gh'avessi minga tristéza di quij el sarìa necessari che a duarìa avègh letizia, cunvinciüü in tücc vialter che la mia letizia l'è de tücc vialter. ⁴Già che de tanta tribulaziún e crüzi del cör v'huu scritt travèrs tant lagrimm, no perchè siuv staa faa trist ma perchè savessuv el bén che gh'huu tant pü per vialter.<br /> ⁵E se quajdün l'ha faa trist, el m'ha no faa trist, ma in part, perchè no a sia un pés, tücc vialter. ⁶Per una tal persona, chèsta püniziún de la magiuranza la basta, ⁷perche, al cuntrari, el perdunuv e incuragiuv, che magara chèsta persona la sia minga majaa<ref>o ''negaa''</ref> de la tropa tristéza. ⁸Dunca, ve preghi de cunfermàgh el bén; ⁹già che v'huu anca scritt per chèst, perchè savessi la vostra pröva, se sii übediént in de tüsscoss. ¹⁰E a chi perdunii quajcossa, anca mì perdoni, già che anca mì l'huu perdunaa, se huu perdunaa quajcossa per via de vialter denanz a Crist, ¹¹perchè sèmm minga üsaa per prufìtt del Satana: già che sèmm no ignurant di sò diauléri<ref>It. ''macchinazioni''</ref>.<br /> ¹²E despö che sun vegnüü a Tròas per el vangel de Crist e port eren dervii a mì in del Signúr, ¹³gh'huu minga avüü requià al mè spirit perchè avevi minga truaa Tít, el mè fradèll, ma despö che huu finii a salüdàj, sun vegnüü in de Macedonia.<br /> ¹⁴E la grazia la sia a Diu, che 'l me fa semper triunfà in de Crist e che 'l fa savüü el perfümm de la cugnussénza de lü per mèzz de nümm in d'ogni lögh: ¹⁵perchè sèmm per Diu la fragranza de Crist intra quij che hinn salvaa e intra quij che hinn destrütt<ref>o ''hinn dree a vèss destrütt</ref>, ¹⁶per chèst personn l'udúr de mort a mort, ma per quij l'udúr de vita a vita. E chi l'è dègn de<ref>leteralamént, ''a''</ref> chèstcoss? ¹⁷Già che sèmm no cumè i tant che strüsen per el lur prufìtt la parola de Diu, ma parlum cumè de sinceritaa, de Diu, de front de Diu in de Crist<ref>leteralamént, ''ma cumè de sinceritaa, ma cumè de Diu de front de Diu in de Crist parlum''</ref>. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Curinz Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Segunda Curinz Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Segunda letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera ai Curinz]] ld7zf3udqjtdspq9jif8kmm7qreg20v 0 162033 1111319 916743 2022-07-19T20:51:06Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quater== ¹Per chèst, già che gh'èmm chèst ministeri, cumè sèmm staa daa misericordia, devegnum no strach ²ma èmm renünziaa i coss scundüü de la vergogna, caminand no in de fürbizia<ref>o ''malizia''</ref> né fasend falsa la parola de Diu, ma per mèzz de la manifestaziún de la veritaa recumandandum a ogni cusciènza di vèss üman denanz a Diu. ³E se anca 'l noster vangel l'è quataa intra quij che hinn perdüü<ref>o ''destrütt''</ref> l'è quataa, ⁴intra i quij el diu de chèsta etaa<ref>o ''chèst sècul''</ref> l'ha faa orb i mént<ref>o ''pensee''</ref> de quij che creden no perchè 'l resplenda no la lüs sberlüsént<ref>o ''ilüminaziún''</ref> del vangel de la gloria de Crist, che l'è 'l santìn<ref>o ''figüra, imagen''</ref> de Diu. ⁵Già che me predicum no nümm medemm ma Crist Gesü cumè Signúr, e nümm medemm cumè i voster sèrv per via de Crist. <Sup>6</sup>Perchè Diu che 'l dis, «Föra del scür una lüs la splendarà», lü l'ha splendüü in di noster cör per el lüsì<ref>o ''ilüminaziún''</ref> de la cugnussénza de la gloria de Diu in de la fàcia de Crist.<br /> ⁷E gh'èmm chèst tesúr in de vás de tèra, perchè l'ecelénza de puténza la sia de Diu e no de nümm: ⁸in d'ogni cossa turmentaa ma no schisciaa, mandaa in bala<ref>o ''stüpefaa''</ref> ma no desperaa, ⁹persegütaa ma no bandunaa, bütaa giò ma no destrütt, ¹⁰semper purtand intorna el murì de Gesü in del corp, perchè la sia manifestada la vita de Gesü in del noster corp. ¹¹Già che nümm che vivum semper sèmm metüü föra a la mort per Gesü, perchè anca la vita de Gesü la sia manifestada in de la nostra carna murtala. ¹²Dunca, la mort la laura in de nümm, e la vita la laura in de nümm.<br /> ¹³E degià che gh'èmm el medemm Spirit de féd, segund chèll che l'è scritt: «Huu credüü, dunca, huu parlaa», anca nümm credum, dunca, anca parlum, ¹⁴già che savèmm che Lü che l'ha levaa sü el Signúr Gesü el levarà sü anca nümm cun Gesü e 'l sarà presentaa cun vialter. ¹⁵Già che tüsscoss hinn per via de vialter, perchè la grazia, che l'ha cressüü<ref>o ''aumentaa''</ref> per via del dà di grazi di tant personn, la sia tanta per la gloria de Diu.<br /> ¹⁶Dunca, devegnum no strach<ref>o ''scuragiaa''</ref>, ma se anca la nostra persona de föra l'è guastada, la nostra persona de dénter l'è fada növa de dì a dì. ¹⁷Già che 'l pés léger d'un mumént de la tribulaziún ecesiva la prudüs in de nümm per ecelénza un pés etèrn de gloria, ¹⁸intanta che vardum no i coss che hinn vedüü ma quij che hinn no vedüü: già che i coss vedüü hinn dumà per una stagiún, ma i coss no vedüü hinn etèrn. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Curinz Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Segunda Curinz Capitel Cinch|Inanz a Capitel Cinch →]] *[[Segunda letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera ai Curinz]] omt0kfzafs13e46irmbl3hucoqbm51f 0 162034 1111374 916744 2022-07-19T21:05:39Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Cinch== ¹Già che savèmm che se la nostra cà de la tènda<ref>l'è de dì, i noster corp</ref> sü la tèra la sarìa destrüta, ancamò gh'èmm una fàbrica<ref>It. ''edificio''</ref> de Diu, una cà etèrna, fada no cunt i man, in di cél. ²Già che anca in de chèst lamentum, bramand de vèss vestii sura<ref>o ''revestii'', anca in de 4</ref> cun la nostra cà che l'è di cél, ³se defàtt despö che sèmm staa sbiutaa, sarèmm truaa no biott. ⁴Già che anca nümm che sèmm in de la tènda lamentum avendugh un pés, de la qual vörum minga vèss sbiutaa ma vestìmm sura, perchè la murtalitaa la sia majada de la vita. ⁵E Diu l'è lü che l'ha lauraa in de nümm per chèsta medema cossa, che 'l m'ha daa la capara del Spirit.<br /> ⁶Dunca, già che gh'èmm cunfidénza semper e savèmm che intanta che stèmm a cà in del corp sèmm assént del Signúr--⁷defàtt caminum per la féd, no per la visiún--⁸gh'èmm cunfidénza e ciapum piasè pütost de vèss assént del corp e stà a cà cunt el Signúr. ⁹Dunca, anca gh'èmm ambiziún, se a cà o assént, de vèss piasevul a Lü. ¹⁰Già che l'è necessari che tücc nümm cumparum denanz al tribünal de Crist, perchè ogni persona la riceva dedree i coss che l'ha faa in del corp<ref>leteralamént, ''i che per mèzz del corp a quij l'ha faa''</ref>, se bon o mal.<br /> ¹¹Dunca, già che savèmm la pagüra del Signúr, persüadum i vèss üman e sèmm staa manifestaa a Diu: e speri de vèss manifestaa anca in di voster cusciénz. ¹²Me recumendum no de növ a vialter ma ve dèmm l'upurtünitaa<ref>It. ''l'opportunità''</ref> de vant per nümm, perchè gh'àbiuv quajcossa per quij che vanten in de la fàcia e no in del cör. ¹³Già che se dèmm föra de matt, l'è per Diu, o sèmm giüst de cuu, l'è per vialter. ¹⁴Già che 'l bén de Crist el me ten insèma, nümm che èmm giüdegaa chèst: che vün omm l'è mort per tücc, dunca, tücc hinn mort; ¹⁵e l'è mort per tücc, perchè quij che viven, viven no per sé medemm, ma per lü che l'è mort per lur e l'è staa levaa sü.<br /> ¹⁶Dunca, de adèss innanz, nümm cugnussum nissün segund la carna: se anca èmm cugnussüü Crist segund la carna, adèss el cugnussum pü inscì. ¹⁷Dunca, se quajdün l'è in del Crist, l'è una növa creaziún: i vègg coss hinn passaa via, varda, i növ coss hinn vegnüü; ¹⁸e tüsscoss l'è de Diu che 'l m'ha recunciliaa a sé medemm per mèzz del Crist e che 'l m'ha daa 'l ministéri de recunciliaziún, ¹⁹cumè che Diu l'è dree a recunciliàgh el mund in del Crist, cunsiderand no i lur trasgressiún cuntra<ref>leteralamént, ''a''</ref> lur, e avend metüü intra nümm la parola de recunciliaziún. ²⁰Dunca, sèmm ambassadúr per Crist cumè de Diu, che l'esurta per mèzz de nümm: dumandum per Crist che vialter siuv recunciliaa a Diu. ²¹Lü l'ha faa l'omm che l'ha minga cugnussüü 'l pecaa el per nümm, perchè devegnum la giüstizia de Diu in de lü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Curinz Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Segunda Curinz Capitel Ses|Inanz a Capitel Ses →]] *[[Segunda letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera ai Curinz]] me1bwe9hf4cigsnxs56uwtzk3ialw3s 0 162231 1111321 916817 2022-07-19T20:51:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vün== ¹Paul, un apostul de Crist Gesü per mèzz de la vuluntaa de Diu, segund la prumèssa de la vita che l'è in del Crist Gesü, ²a Timotee, el bagaj predilètt: grazia, misericordia, pas de Diu Pader e Crist Gesü, el noster Signúr.<br /> ³Duu grazi a Diu, al qual servi fin di mè antenaa cun nèta cusciènza, cuma me regurdi de tì sénza cessà, in di mè preghér nocc e dì, ⁴desiderand vedètt, despö che me sun regurdaa de tì cun lagrimm, perchè a sia pièn de letizia, ⁵intanta che ciapi memoria de la féd sincéra in de tì, che prima l'è stada de cà in de tua nona, Lois, e in de tua mader, Eunice, e sun persuas che 'l gh'è anca in de tì. ⁶Per via de chèsta resún, a te regordi de fà brüsà de növ el regàll de Diu che l'è in de tì per mèzz de l'imponn di mè man. ⁷Già che Diu 'l m'ha minga daa un spirit de pagüra<ref>o ''timidéza, südiziún''</ref>, ma de forza, de bén e de muderaziún<ref>o ''disciplina; ment sana''</ref>. ⁸Dunca, te duarìet minga avègh vergogna de la testimunianza del noster Signúr né de mì, el sò presunee, ma pata tì cun mì per el vangel segund la puténza de Diu,<br /> ⁹che 'l m'ha salvaa,<br /> e 'l m'ha ciamaa cunt una ciamada santa,<br /> no segund i noster oper,<br /> ma segund el sò propi pruposit e grazia,<br /> che 'l m'è staa daa in del Crist Gesü<Br /> prima de tütt el témp,<br /> ¹⁰e che l'è faa ciar adèss<br /> per mèzz del cumparì del noster Signúr<br /> Crist Gesü,<br /> che l'ha tiraa via la mort,<br /> e che l'ha purtaa a la lüs la vita e l'imurtalitaa<br /> per mèzz del vangel<br /> ¹¹per el qual mì sun faa predicadúr, apostul e insegnant, ¹²per via de chèsta resún anca mì pati chestcoss; ma gh'huu minga vergogna, perchè suu chèll che huu credüü, e sun persuas che lü l'è capaz de fà la vardia sül mè deposit fin a chèll dì. ¹³Che gh'abiet un esempi de paroll san che t'hee sentii de mì in de féd e de bén che hinn in del Crist Gesü; ¹⁴fee la vardia sül bun deposit per mèzz del Spirit Sant che 'l sta de cà in de nümm.<br /> ¹⁵Te see chèst, che tücc che hinn in d'Asia<ref>l'è de dì, Türchia ücidentala incöö</ref> hann giraa via de mì, intra quij hinn Figell e Ermogene. ¹⁶Che 'l Signúr el daga misericordia a la cà de Onesifor, perchè 'l m'ha renfrescaa tant völt e l'ha minga avüü vergogna de la mia cadena, ¹⁷ma quand l'è vegnüü a Roma el m'ha cercaa diligentamént e 'l m'ha truaa; ¹⁸che 'l Signúr el ghe lassa truà misericordia del Signúr a chèll dì. E quant coss l'ha servii a Efes, te savet mèj. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Timotee Capitel Ses|← Indree a Prima Timotee Capitel Ses]] *[[Segunda Timotee Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[Segunda letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera a'l Timotee]] gnhhbrlzsje1xy6twwmdj6topufpg4s 0 162235 1111361 916820 2022-07-19T21:00:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Segunda Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Dunca, tì, mè bagaj, che siet fort in del favúr<ref>o ''la grazia''</ref> che l'è in del Crist Gesü, ²e quijcoss che te hee sentii de mì per mèzz de tant testimon, fida<ref>o ''cunsegna''</ref> chèstcoss a i personn fedèj, che sarànn capaz<ref>o ''dègn''</ref> d'insegnà alter personn. ³Patet tì cun mì cuma un bun suldaa de Crist Gesü. ⁴Nissün che 'l serv cuma un suldaa el se tira denter in di afar de la vita, perchè 'l piasa lü che 'l gh'ha metüü al röl; ⁵e se anca quajdün el luta cuma atleta l'è minga curunaa a mén che luta segund i regull. ⁶L'è necessari che 'l paisan che 'l travaja el riceva el primm di frütt. ⁷Cunsidera chèll che disi: già che 'l Signúr el te darà intendimént in de tüsscoss.<br /> ⁸Regurdet del Gesü Crist, che l'è staa levaa sü di mort, de la suménza<ref>o ''famèja, raza''</ref> de David, segund el mè vangel; <Sup>9</sup>per el qual a pati maa fin a cadenn cuma quajdün che 'l fa 'l maa, ma la parola de Diu l'è minga stada ligada. ¹⁰Per chèst a supurti tüsscoss per via de quij che hinn staa scernii, perchè lur utegnen la salvéza che l'è in del Crist Gesü cun gloria etèrna. ¹¹La parola l'è fedèla:<br /> Perchè se sèmm mort cun lü, anca vivarèmm cun lü;<br /> ¹²se perseverum, anca regnarèmm cun lü;<br /> se ghe renegarèmm, lü el me renegarà;<br /> ¹³se sèmm minga fedèj, lü el resta fedél,<br /> degià che 'l pò minga renegà sé medemm.<br /> ¹⁴Regurdet de chèstcoss, testimuniaa denanz a Diu a fà minga lott vann, inütij a nissün, e destrügen quij che senten. ¹⁵Laura tant a presentà te medemm pruaa a Diu, cuma un laurant sénza vergogna, manegiand giüstamént<ref>o ''drizamént''</ref> la parola de la veritaa. ¹⁶E ten tì luntan de discüssiún vana e prufana: già che lur narànn innanz püssee in de l'impietaa, ¹⁷e la lur parola la gh'avrà cressida cuma cancrena; de quij hinn Imenee e Filet, ¹⁸che hann svirgulaa<ref>o ''deviaa''</ref> de la veritaa, disend che la resüreziún l'è già vegnüda, e destrügen<ref>o ''stravachen''</ref> la féd de quij personn. ¹⁹Però, el fundamént sald de Diu el sta fèrm, avendugh chèst sigill: «El Signúr el sa quij che hinn i sò», e: «El duarìa tegnìll luntan de l'iniquitaa chissessìa 'l numina 'l nomm del Signúr». ²⁰E in d'una granda cà ghe hinn no dumà vas d'or e d'argent, ma anca de lègn e de tèra, e quij hinn a l'unúr, alter al desunúr; ²¹Dunca, se quajdún el se nèta föra de chèstcoss, el sarà un vas a l'unúr, faa sant, ütil al padrun, preparaa per ogni bun laur. ²²E scapa via di desidéri di giüìtt, e cerca la giüstizia, la féd, el bén, la pas cun quij che s'ciamen el Signúr d'un cör nètt<ref>o ''pür''</ref>. ²³E ten tì luntan di qués<ref>o ''cuntruversi''</ref> stüpid e ignurant, perchè te savet che generen lott; ²⁴e l'è necessari che 'l sèrv del Signúr el luta no, ma 'l sia gentíl a tücc, capaz d'insegnà, paziént, ²⁵curegend cun gentiléza lur che ghe uponen--forsi Diu el ghe daga pentimént al savè<ref>o ''recugnuss''</ref> de la veritaa ²⁶e turnen indree<ref>o ''turnen indree in de sé, turnen a la subrietaa; diventen muderaa''</ref> de la trapa del diàvul, despö che hinn ciapaa de lü per la sua vuluntaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Timotee Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Segunda Timotee Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Segunda letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Segunda letera a'l Timotee]] nwfwd0qnkg6zgrl6ypsub11lzh9az3f 0 162272 1111275 916763 2022-07-19T20:44:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Galata== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹Fradèj, se una persona l'è ciapada<ref>o ''brancada''</ref> prima in d'una trasgressiún, vialter che hinn del Spirit, levee sü de növ una tal persona in d'un spirit de gentiléza, vardanduv vialter medemm che anca vialter ve sii tentaa no.<br /> ²Purtee i pés el vün di alter e inscì cumpii la lég de Crist. ³Già che se quajdün el pensa che l'è quajcossa quand l'è nagott, l'imbröja sé medemm. ⁴E ogni persona la duarìa pruà 'l sò propi laur, e alura la gh'avarà un vant de sé medemm dumà e no d'un'altra persona: ⁵già che ogni persona la purtarà 'l sò propi caregh.<br /> ⁶E lü che l'è insegnaa la parola el duarìa smezà cun lü che l'insegna in de tücc i bonn robb. ⁷Che siuv minga imbrujaa: Diu l'è minga töö in gir. Già che se una persona la sumena, chèst anca la cujarà: ⁸perchè lü che 'l sumena in de la sua carna el cujarà curüziún, ma lü che 'l sumena in del Spirit el cujarà del Spirit vita etèrna. ⁹E duvarìum minga devegnì strach fasend el bun, perchè in de la sua propia stagiún cujarèmm se devegnum no dèbuj. ¹⁰Dunca, cuma gh'èmm la stagiún, duarìum fà 'l bun per tücc, e spezialamént per i member de la cà de féd. ¹¹Vedii cun che grand leter v'huu scritt cun la mia man.<br /> ¹²Tücc quij che vören fà bèla figüra in de la carna v'ublighen a vèss circuncis, dumà perchè sien minga persegütaa per la crus del Crist. ¹³Già che gnanca quij medemm che hinn staa circuncis usserven la lég, ma vören che vialter siuv circuncis per vantàss in de la vostra carna.<br /> ¹⁴Ma che la sia no a mì a vantàmm se no in de la crus del noster Signúr Gesü Crist, per mèzz del qual el mund l'è crusefiss a mì e mì cunt el mund. ¹⁵Già che né la circuncisiún né l'incircuncisiún l'è quajcossa, ma una növa creaziún. ¹⁶E tücc quij che caminen segund chèsta regula: pas e misericordia sü lur e sü l'Israel de Diu.<br /> ¹⁷Del rèst, che nissün el me furna<ref>Mil. ''furnissa''</ref> travaj: già che mì porti in del mè corp i nod del Gesü Crist.<br /> ¹⁸Che la grazia del noster Signúr Gesü Crist la sia cunt el voster spirit, fradèj. Amén. <references /> ===Navigaziun=== *[[Galata Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Efesit Capitel Vün|Inanz a Efesit Capitel Vün →]] *[[Letera ai Galata|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Galata]] hid78umkgo4s0ymn6vrfz57naq05sq5 0 162273 1111305 916801 2022-07-19T20:49:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vün== ¹Paul, un apostul del Crist Gesü segund el cumandamént de Diu, el noster Salvadúr, e Crist Gesü, la nostra speranza, ²a Timotee, el bagaj sincér in de la féd: grazia, misericordia, pas de Diu Pader e Crist Gesü el noster Signúr.<br /> ³Cuma t'huu dumandaa a restà a Efes intanta che vuu in de la Macedonia, perchè te urdinet a quij d'insegnà no un'altra roba ⁴né dà atenziún a mit e genealugì sénza fin, che ufren vann discüssiún inscambi de la direziún<ref>o ''aministraziún''</ref> de Diu che l'è in de la féd. ⁵E la fin del cumandamént l'è bén d'un nètt<ref>o ''pür''</ref> cör, d'una bona cusciènza e de la féd sénza ipucrisia, ⁶di quij quij hinn deviaa e giraa via al parlà svöj, ⁷vurend vèss insegnant de la lég, menter capen no né i coss che disen né sü i quij dann cunferma furtamént.<br /> ⁸Ma savèmm che la lég l'è bona, se quajdün el la duvra legalamént, ⁹se te see<ref>o ''savend''</ref> chèst, che la lèg l'è stabilida no per el giüst, quij che hinn sénza lég e no sutamess, sénza Diu e pecadúr, impi e prufann, patricid e matricid, assassìtt, ¹⁰furnegadúr, umusessüaj, mercant di s'ciav<ref>o ''rapitúr''</ref>, büsard, spergiür, e quajcoss'alter che s'è upost a insegnamént san, ¹¹segund el vangel de la gloria de Diu beatt, cunt el qual mì sun staa fidaa.<br /> ¹²Gh'huu favúr per Crist Gesü 'l noster Signúr che 'l m'ha daa forza, perchè 'l m'ha cunsideraa fedél, despö che 'l m'ha metüü in del ministéri ¹³ancabén prima seri un biastemadúr, persegütadúr e pügnaladur, ma huu ricevüü misericordia, perchè, già che seri ignurant, i huu faa in d'infedeltaa; ¹⁴e la grazia del noster Signúr l'è stada tant granda cun féd e bén che l'è in del Crist Gesü. ¹⁵La parola l'è fedéla e dègna de tüta acetaziún, che 'l Crist Gesü l'è vegnüü in del mund per salvà pecadúr, di quij sun mì primm. ¹⁶Ma per chèst huu ricevüü misericordia, perchè 'l Crist Gesü el dimustra tüta la paziénza in de mì primm cuma un esempi de quij che credarànn in de lü a la vita etèrna. ¹⁷E al rè di sècuj, el sull Diu imurtal e invisibil, unúr e gloria in di sècuj di sècuj. Amén.<br /> ¹⁸Meti prima de tì chèst cumandamént, bagaj Timotee, segund i prufezì che menen la via per tì, perchè te cumbatet in de lur la bona lota ¹⁹menter te gh'hee féd e bona cusciènza, che quij, perchè i hann rüzaa via, hinn naufragaa sü la féd, ²⁰di quij hinn Imenee e Alessander, che huu cunsegnaa a Satana, perchè sien istrüii a biastemà no. <references /> ===Navigaziun=== *[[Segunda Tessalunices Capitel Trii|← Indree a Segunda Tessalunices Capitel Trii]] *[[Prima Timotee Capitel Düü|Inanz a Capitel Düü →]] *[[Prima letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera a'l Timotee]] 737ycee08lwy8fmzjilqz3jke3bhrv3 0 162427 1111302 916805 2022-07-19T20:48:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Dunca, esurti prima de tüsscoss che sien faa süplegh, preghér, petiziún e rengraziamént per tücc i personn, ²per i rè e tücc che hinn in d'auturitaa, perchè passum una vita quieta e quacia<ref>o ''pasefega'' (It. ''pacifica'')</ref> in tüta la pietaa e dignitaa. ³Chèst l'è bun e cetabil denanz a Diu, el noster Salvadúr, ⁴che 'l vör che tücc i personn sien salvaa e vegnen a una cugnussénza de la veritaa.<br /> ⁵Già che Diu l'è vün,<br /> e vün l'è 'l mediadúr intra Diu e i vèss üman,<br /> el vèss üman Gesü Crist,<br /> ⁶che 'l s'è daa cuma un riscatt per tücc,<br /> la testimunianza a i sò propi témp.<br /> ⁷del qual mì sun staa faa arald e apostul--disi la veritaa, busardi no--un insegnant di naziún in de féd e veritaa.<br /> ⁸Dunca, vöri che tücc i personn preghen in d'ogni lögh, levand sü mann sant sénza ira e scumbatt.<br /> ⁹In de l'istèssa manéra, i donn duarìen vestìss in de vestii mudèst, cun vergogna e cuntroll de sé medemm, no cun quazz e or, o pèrl o vestiari tant car, ¹⁰ma chèll che 'l sta bén per donn che pruclamen reverénza per mèzz di bonn laur. ¹¹Una dona la duarìa imparà cun quiett e tüta sutamissiún. ¹²A lassi minga che una dona l'insegna né la guerna un omm, ma la sia in de quiett. ¹³Già che l'Adam l'è staa furmaa prima, alura l'Eva. ¹⁴E l'Adam l'è minga staa imbrujaa, ma la dona, despö che l'è stada imbrujaa, l'è vegnüda in de trasgressiún; ¹⁵ma la sarà salvada per mèzz de la gravidanza, se resten in de féd, bén e santitaa cun cuntroll de sé medemm. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Timotee Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Prima Timotee Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Prima letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera a'l Timotee]] bkqg9y31isrmi8xso1qthh7h3or702r 0 162429 1111303 916813 2022-07-19T20:48:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quater== ¹E 'l Spirit el dis espressamént che in di ültim témp quij andarànn via de la féd e darànn atenziún a spirit imbrujant e insegnamént di demun, ²in de l'ipucrisia di büsard, de quij che s'hinn marcaa i sò propi cusciènz, ³de quij che impeden<ref>Mil. ''impedissen''</ref> de spusà, de quij che se tegnen luntan de paciatori che Diu l'ha creaa per el ricev cunt el dà de grazi di fedèj e de quij che hann savüü la veritaa. ⁴Perchè ogni creadüra de Diu l'è bona e nissün l'è bütaa via che l'è ricevüü cunt el dà de grazi: ⁵già che l'è faa sant per mèzz de la parola de Diu e de petiziún.<br /> ⁶Se te pruvedaree chèstcoss a i fradèj, te saree un bun minister del Crist Gesü, istrüii cunt i paroll de la féd e 'l bun insegnamént che t'hee pedanaa fedelamént; ⁷E refüda i mitt prufann e de donn vègg. E esercitet per la pietaa: ⁸già che l'esercizi del corp l'è ütil per un puu, ma la pietaa l'è ütil per tüsscoss perchè la gh'ha una prumèssa de vita adèss e che l'è dree a vegnì. ⁹La parola l'è fedéla e dègna de tüta acetaziún: ¹⁰già che per chèst travajum e cumbatum, perchè èmm speraa in de Diu vivent, che l'è 'l Salvadúr de tücc i vèss üman e spezialamént di fedèj.<br /> ¹¹Cumanda chèstcoss e insegnaj. ¹²Nissün el gh'avarìa de desprezà la tua giuentü, ma che te siet un esempi di fedèj in de parola e cundota, in de bén, in de féd, in de püritaa. ¹³Fin che vegni da atenziún a la letüra<ref>l'è de dì, di Scritür</ref>, l'incuragiamént, l'insegnamént. ¹⁴Lassa minga andà el regall che l'è in de tì, che 'l t'è staa daa per mèzz de la prufezia cun l'imponn di man di anziann. ¹⁵Pensa sü chèstcoss, dedichet té medemm a chèstcoss intregamént<ref>leteralamént, ''seet in chèstcoss''</ref>, perchè 'l tò prugrèss el sia ciar a tücc. ¹⁶Tenet té medemm sald a l'insegnamént, resta<ref>o ''persevera''</ref> in de lur: già che se te fee chèst, tì te salvaree té medemm e quij che te senten. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Timotee Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Prima Timotee Capitel Cinch|Inanz a Capitel Cinch →]] *[[Prima letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera a'l Timotee]] ogtxydwrpslgzga2j8p3e82uwv1p2kc 0 162476 1111304 916816 2022-07-19T20:49:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Timotee== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹Tant quant hinn s'ciav suta un giuv, gh'avarìen de cunsiderà i lur propi padrún dègn de tütt unúr, perchè 'l nomm de Diu e l'insegnamént el sia minga biastemaa. ²E quij che gh'hann padrún che creden gh'avarìen de desprezàj, perchè hinn fradèj, ma pütost gh'avarìen de servìj, perchè quij che riceven el benefizi hinn credent e predilètt.<br /> Insegna chèstcoss e incuragiaj. ³Se quajdün l'insegna un'altra roba, e vegnen no vesín a i paroll sant del noster Signúr Gesü Crist e l'insegnamént segund la pietaa, ⁴hinn sgunfiaa cunt urgöj, capen<ref>Mil. ''capissen''</ref> nagott, ma hinn malaa sü qués e lott vann sü paroll, di quij vegnen invidia, cuntésa, biastemì, suspètt malign, ⁵afar svöj di personn guastaa in de la mént e sfrusaa de la veritaa, de quij che cunsideren la pietaa vèss surgént de guadagn. ⁶Ma la pietaa l'è un grand surgént de guadagn cun cuntentéza:<br /> ⁷già che èmm purtaa nagott in del mund,<br /> perchè né podum minga purtà quajcossa föra;<br /> ⁸e se gh'èmm el mangià e vestiari,<br /> sarèmm cuntént.<br /> ⁹E quij che vören vèss sciúr burlen giò in de tentaziún e trapa e tant desidéri balord e nucìv, che fann fundà i personn in de rüìna e destrüziún. ¹⁰Già che una radis de tücc i coss cativ l'è 'l bén de danee, del qual perchè quij ghe desideren, hinn menaa via de la féd e s'hinn prucuraa tant dulúr.<br /> ¹¹Ma tì, o persona de Diu, scapa via de chèstcoss:<br /> e persegüta la giüstizia, la pietaa, la féd,<br /> el bén, la perseveranza, la mansuetüdin.<br /> ¹²Luta la bona lota de la féd,<br /> branca la vita etèrna, a la qual te see staa ciamaa,<br /> e te hee cunfessaa la bona cunfessiún denanz a tant testimon.<br /> ¹³Te cumandi denanz a Diu che 'l fa viv tüsscoss e Crist Gesü che l'ha daa testimunianza denanz a Ponzi Pilatt la bona cunfessiún, ¹⁴che te tegnet chèst cumandamént sénza smagia e ireprensibil fin a la cumparida del noster Signúr Gesü Crist, ¹⁵che 'l farà vedüü in di sò propi témp,<br /> lü, el putént beatt e ünegh,<br /> el rè de quij che regnen,<br /> e 'l Signúr de quij che dominen,<br /> ¹⁶el sull che 'l gh'ha imurtalitaa,<br /> e 'l sta de cà in d'una lüs inacessibila,<br /> lü che nissün di vèss üman l'ha vedüü nè 'l po vedè:<br /> al qual che 'l sia l'unúr e la forza etèrna! Amén.<br /> ¹⁷Cumanda i sciúr de chèsta etaa de vèss no urgujús, né de sperà in de l'insegüréza de la richéza ma in del Diu, che 'l me furn<ref>Mil. ''furniss''</ref> tüsscoss sciuramént per el gudimént, ¹⁸per fà el bén, de vèss sciúr in di bonn laur, de vèss largh<ref>o ''generús''</ref> e prunt a dà, ¹⁹muciand via un tesòr per sé medemm un bon fundamént per chèll che l'è a vegnì, per brancà la vita vera<ref>leteralamént, ''de la veramént vida''</ref>.<br /> ²⁰O Timotee, varda 'l deposit, girand via di discüssiún svöj e prufann e argumént<ref>o ''upusiziún''</ref> de chèla che l'è ciamada falsamént la cugnussénza<ref>o ''sciénza''</ref><ref>leteralamént, ''de la cugnussénza ciamada falsamént''</ref>, ²¹la qual quij hann pruclamaa e dunca hann svirgulaa sü la féd.<br /> Che la grazia la sia cun vialter. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Timotee Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Segunda Timotee Capitel Vün|Inanz a Segunda Timotee Capitel Vün →]] *[[Prima letera a'l Timotee|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera a'l Timotee]] a57nwkhxn6stt3zc0avzzqk7oxvycxg 0 162522 1111354 916703 2022-07-19T20:59:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹E mì, fradèj, pudevi minga parlàv cuma a i personn spiritüaj ma cuma carnaj, cuma bagaj in del Crist. ²V'huu daa de bév del lacc, no del mangià: già che pudevuv no anmò. Ma né adèss pudii anmò, ³già che sii anmò carnaj, già che due l'è intra vialter gelusia e cuntésa, sii no carnaj, e caminii segund el vèss üman? ⁴Già che quand quajdün el dis: «Mì sun de Paul», e un alter, «Mì sun de Apoll», sii no vèss üman? ⁵Dunca, che cossa l'è Apoll? E che cossa l'è Paul? Minister per mèzz de quij avii credüü e a ognidün cuma 'l Signúr l'ha daa. ⁶Mì huu piantaa, Apoll l'ha daa aqua, ma Diu l'ha faa cress: ⁷dunca, né lü che 'l pianta l'è quajcoss né lü che 'l da aqua, ma Diu che 'l fa cress. ⁸E lü che 'l pianta e lü che 'l da aqua hinn vün, e ognidün el ricevarà la sua propia recumpénsa segund el sò propi travaj: ⁹già che nümm sèmm cumpagn del laur de Diu, vialter sii el camp de Diu, l'edifizi de Diu.<br /> ¹⁰Segund la grazia de Diu che che l'è stada dada a mì cuma architètt savi huu post el fundamént, e un alter el en fa de cà. E ognidün el gh'avarìa de vardà cuma 'l en fa de cà. ¹¹Già che nissün el po ponn un alter fundamént divèrs de chèll che l'è staa post, che l'è Gesü Crist. ¹²E se quajdün el fa sül fundamént cunt or, argént, prèj preziús, lègn, fén, paja, ¹³el laur d'ognidün el devegnarà ciar<ref>o ''manifest''</ref>, già che 'l dì el ghe farà savüü, perchè l'è revelaa cun fögh; e 'l fögh el pruarà de qual gener el sia 'l laur d'ognidün. ¹⁴Se 'l laur de quajdün che 'l n'ha fa sü el restarà, el ricevarà una recumpénsa; ¹⁵se 'l laur de quajdün el sarà brüsaa sü, el patirà la perdida, e 'l sarà salvaa, ma inscì cuma per mèzz de fögh.<br /> ¹⁶Savii no che sii la gént de Diu e 'l Spirit de Diu el sta de cà in de vialter? ¹⁷Se quajdün el guasta<ref>o ''curump, destrüg'', dò völt in de chèst fras</ref> la gént de Diu, Diu el guastarà chèsta persona: già che la gént de Diu l'è sant, che sii vialter.<br /> ¹⁸Nissün el gh'avarìa de imbrujàss: se quajdün intra vialter el pensa che 'l sia savi in de chèsta etaa, el gh'avarìa de devegnì balord, perchè 'l poda devegnì savi. ¹⁹Già che la saviéza de chèst mund l'è matada cun Diu. Già che l'è scritt:<br /> «Lü che 'l branca i savi in de la lur fürbizia»;<br /> ²⁰e de növ:<br /> «El Signúr el cugnuss i pensee di savi, che hinn inütij».<br /> ²¹Dunca, nissün el gh'avarìa de vantàss di vèss üman: già che tüsscoss hinn voster, ²²se Paul, se Apoll, se Cefa, se 'l mund, se la vita, se la mort, se i robb presént, se i robb che hinn dree a vegnì, tüsscoss hinn voster, ²³e sii del Crist, e Crist l'è de Diu. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Prima Curinz Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] 81hiyt5x5x7idd1u78ckt231fic6mzc 0 162529 1111353 916706 2022-07-19T20:59:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹Quajdün de vialter, perchè 'l gh'ha una questiún cuntra un alter, el vulza fàll giüdegà di ingiüst e no di sant? ²O savii no che i sant giüdegarànn el mund? E se 'l mund l'è giüdegaa cun vialter, sii no dègn de caus piscinitt? ³Savii no che giüdegarèmm angiuj? e no defàtt i coss de la vita? ⁴Dunca, se gh'avii di caus de la vita, fii setà giò<ref>l'è de dì, cuma giüdes</ref> lur che hinn desprezaa in de la gésa? ⁵Ve disi per la vergogna. Inscì el gh'è no intra vialter nissün savi, che 'l pudarà decid intra el sò fradèll<ref>l'è de dì, intra i sò fradèj</ref>? ⁶ma un fradèll el fa causa cunt un fradèll, e chèst denanz a quij che creden no? ⁷Dunca, l'è certamént già una perdida perchè gh'avii caus cunt i vialter medemm. Perchè no pütost sii ufes? Perchè no pütost sii sfrusaa? ⁸Ma vialter ufendii e sfrusii, e chèst a i fradèj.<br /> ⁹O savii no che i ingiüst ereditarànn minga el règn de Diu? Che siuv imbrujaa no: né furnegadúr, né iduladúr, né adülter, né tücc i düü umusessüaj, ¹⁰né lader, né avar, no ciuch, no remenadúr, no rapinadúr ereditarànn el règn de Diu! ¹¹E quij de vialter serii chèstcoss; ma sii staa lavaa föra, ma sii staa faa sant, ma sii staa faa giüst in del nomm del noster Signúr Gesü Crist e in del Spirit del noster Diu.<br /> ¹²A mì, tüsscoss hinn lecit, ma tüsscoss jüten no; a mì, tüsscoss hinn lecit, ma mì me lassaruu minga duminà de quajcossa. ¹³I mangià per el stumegh e 'l stumegh per i mangià, ma Diu el abularà tücc i düü de chèstcoss. E 'l corp l'è no per la furnegaziún ma per el Signúr, e 'l Signúr per el corp; ¹⁴E Diu l'ha levaa sü 'l Signúr e anca 'l me levarà sü per mèzz de la sua puténza. ¹⁵Savii no che i voster corp hinn member del Crist? Dunca, despö che huu ciapaa i member del Crist, i faruu member d'una pütana? Che 'l sia no! ¹⁶O savii no che lü che l'è ünii a una pütana l'è vün corp? Già che «I düü sarànn», el dis, «vöna carna». ¹⁷E lü che l'è ünii al Signúr l'è vün spirit. ¹⁸Scapee via de la furnegaziún! Ogni pecaa che un vèss üman el faga l'è föra del corp; ma lü che 'l fa furnegaziún el peca cuntra 'l so propi corp! ¹⁹O savii no che 'l voster corp l'è 'l témpi del Spirit Sant in de vialter, che gh'avii de Diu, e no de voster medemm? ²⁰Già che sii staa cumpraa a un prézi: alura dee gloria a Diu in di voster corp. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Prima Curinz Capitel Sett|Inanz a Capitel Sett →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] mk0cee5xp4crx2jtj69qq8v2j45vcyq 0 162611 1111296 916715 2022-07-19T20:47:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quatordes== ¹Persegütee 'l bén, e che gh'àbiuv invidia per i robb spiritüaj, ma l'è mèj che daguv prufezì. ²Già che lü che 'l parla in d'una lengua el parla no a un vèss üman, ma a Diu; già che nissün el sculta, e 'l parla mistéri in del Spirit; ³ma lü che 'l da una prufezìa el parla el fà sü, l'incuragiamént<ref>o ''l'esurtaziún''</ref> e cunsulaziún a i vèss üman. ⁴Lü che 'l parla in d'una lengua el fa sü sé medemm; ma lü che 'l da una prufezìa el fa sü la gésa. ⁵E vöri che tücc vialter parluv in di lenguv, ma l'è mèj che daguv prufezì; e lü che 'l da prufezì l'è mèj de lü che 'l parla in de lenguv, a mén che 'l interpreta, perchè la gésa la riceva el fà sü.<br /> ⁶Ma adèss, fradèj, se vegnessi a vialter parland in de lenguv, che prufitt a ve darìa se ve parlassi no, né cun revelaziún, né cun cugnussénza, né cun prufezìa, né cunt insegnamént? ⁷Anca i robb sénza vita che dann un sun, se flauta o arpa<ref>o ''cetra''</ref>, se la da minga distinziún<ref>o ''diferénza''</ref> in di sun, cuma el sarà cugnussüü chèll che l'è sunaa cun la flauta o cun l'arpa? ⁸Già che anca se una trumba la da un sun indistint, chi 'l preparà sé medemm per la guèra<ref>o ''bataja''</ref>? ⁹In de l'istèssa manéra, anca vialter, se dii minga una parola ciara per mèzz de la lengua, cuma 'l sarà cugnussüü chèll che l'è dii? Già che sarii parland a l'aria. ¹⁰Gh'hinn tant géner di vus quand capiten de vèss in del mund e nissün l'è sénza vus; ¹¹dunca, se cugnussi minga la puténza de la vus, saruu barbar a lü che 'l parla, e lü che 'l parla el sarà barbar per mì. ¹²In de l'istèssa manéra, anca vialter, degià che gh'avii invidia per i spirit per el fà sü de la gésa, cerchii<ref>o ''cerchee''</ref> d'avèghen püssee che 'l basta. ¹³Dunca, lü che 'l parla el gh'avarìa de pregà in d'una lengua che l'interpreta. ¹⁴Già che se preghi in d'una lengua, el mè spirit el prega, ma la mia mént l'è sénza frütt. ¹⁵Dunca, che cossa l'è? Pregaruu cunt el spirit, ma pregaruu anca cun la mént; cantaruu cunt el spirit, ma cantaruu anca cun la mént. ¹⁶Perchè se te benediset cunt el spirit, cuma lü che l'impien<ref>Mil. ''impieniss''</ref> el lögh de la persona che 'l sa no el sarà l'amén al tò ringraziamént? Degià che 'l sa no che cossa te diset; ¹⁷Già che menter te dee grazi bén, l'alter l'è faa no sü. ¹⁸Ringrazi a Diu--parli in de lenguv püssee de tücc vialter; ¹⁹ma in de la gésa, vöri dì cinch paroll cun la mia mént, per insegnà anca i alter, pütost che<ref>el test grech el manca ''pütost''</ref> desmila paroll in d'una lengua.<br /> ²⁰Fradèj, che devegnuv minga bagaj in di mént, ma che siuv bagaj in de malignitaa, e che devegnuv madür in di mént. ²¹In de la lég l'è scritt che<br /> «In d'alter lenguv<br /> e cunt i laver di alter<br /> parlaruu a la mia gént,<br /> e né inscì me scultarànn,<br /> el dis el Signúr».<br /> ²²Dunca, i lenguv hinn un sègn no per quij che creden ma per quij che creden no, e la prufezìa l'è no per quij che creden no, ma per quij che creden. ²³Dunca, se l'intréga gésa la vén insèma e tücc parlen in de lenguv, e vegnen denter personn ignurant<ref>o ''prufann''</ref> o che creden no, dirànn no che sii lucch? ²⁴Ma se tücc dann prufezì, e 'l vén denter quajdün che 'l cred no o ignurant<ref>o ''prufan''</ref> l'è cunvinciüü de tücc, l'è giüdegaa<ref>o ''esaminaa''</ref> de tücc, ²⁵i robb scundüü del sò cör devegnen manifest, e inscì despö d'avè burlaa giò sü la fàcia, l'adurarà Diu, diciarand che Diu l'è veramént intra vialter.<br /> ²⁶Dunca, che cossa l'è, fradèj? Quand vegnii insèma, ognidün el gh'ha un salm, insegnamént, una revelaziún, una lengua o interpretaziún; tüsscoss gh'avarìen de süced<ref>o ''gh'avarìen de vèss faa''</ref> per el fà sü. ²⁷Se quajdün el parla in d'una lengua, a düü o al massim trii, e vün<ref>el test grech el manca ''vün''</ref> a la völta, e vün el gh'avarìa d'interpretà. ²⁸Ma se 'l gh'è minga un interprètt, el gh'avarìa de vèss quiètt<ref>o ''citu'', anca in 30 e 34</ref> in de la gésa, e 'l gh'avarìa de parlà a sé medemm e a Diu. ²⁹E düü o trii prufètt gh'avarìen de parlà, e i alter gh'avarìen de giüdegà; ³⁰e se l'è revelaa a un alter che 'l s'è setaa giò, el primm el gh'avarìa de vèss quiètt. ³¹Già che tücc vialter pudii dà prufezì vün a la völta, perchè tücc imparen e tücc sien incuragiaa. ³²E spirit di prufètt hinn sutamèss a prufètt, ³³già che Lü l'è no Diu d'instabilitaa<ref>o ''cunfüsiún''</ref>, ma de la pas.<br /> Cuma in tücc i gés di sant, ³⁴i donn gh'avarìen de vèss quiètt in di gés; già che l'è minga permèss che lur parlen, ma gh'avarìen de sutamètes, cuma la lég la dis. ³⁵Ma se vören imparà quajcossa, gh'avarìen de dumandà i sò propi marì a cà: già che l'è vergugnús che una dona la parla in de la gésa. ³⁶O l'è vegnüda de vialter la parola de Diu, o l'è vegnüda a vialter sull?<br /> ³⁷Se quajdün el pensa<ref>o ''par''</ref> che 'l sia prufètt o spiritüal, el gh'avarìa de recugnuss che i robb che ve scrivi hinn el cumandamént del Signúr; ³⁸e se quajdün el cunuss no, l'è minga cugnussüü<ref>o ''el resta ignurant''</ref>. ³⁹Dunca, mè fradèj, cerchii<ref>o ''che gh'àbiuv invidia''</ref> de dà prufezì e impedii minga el parlà in de lenguv; ⁴⁰e tüsscoss gh'avarìen de süced decurusamént e cunt orden. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Trides|← Indree a Capitel Trides]] *[[Prima Curinz Capitel Quindes|Inanz a Capitel Quindes →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] p39gqtvxwopmmgoezo5i6l4daw2csyk 0 162614 1111351 916716 2022-07-19T20:59:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quindes== ¹E ve fuu savè, fradèj, el vangel che v'huu predicaa, che anca avii ricevüü, in del qual anca sii staa sald, ²per el qual anca sii staa salvaa, se stii sald a la parola che v'huu predicaa, a mén che àbiuv minga credüü in van. ³Già che ve l'huu trasmèss<ref>o ''cunsegnaa''</ref> intra i personn scèff<ref>o ''prima de tütt''</ref>, chèll che anca huu ricevüü, che 'l Crist l'è mort per i noster pecaa segund i Scritür, ⁴e che l'è staa suteraa, e che l'è staa levaa sü al tèrz dì, segund i Scritür, ⁵e che l'è cumparii a Cefa, pö a i dudes; ⁶pö l'è cumparii a püssee de cinchcent fradèj a una sula völta, di quij la magiúra part la resta fin a adèss, ma quij s'hinn cucaa via; ⁷pö l'è cumparii a Giagum, pö a tücc i apostuj; ⁸e ültim de tücc, l'è cumparii a mì cuma a l'abort.<br /> ⁹Già che mì sunt el püssee piscinín di apostuj che sun minga dègn de vèss ciamaa un apostul, perchè huu persegütaa la gésa de Diu; ¹⁰ma per la grazia de Diu sun chèll che sun, e la sua grazia per mì l'è minga devegnüü van, ma huu travajaa püssee de tücc de lur, e no mì ma la grazia de Diu cun mì. ¹¹Dunca, sia mì che lur, pruclamum inscì e èmm credüü inscì.<br /> ¹²E se l'è predicaa che 'l Crist l'è staa levaa sü di mort, cuma quij intra vialter disen che la gh'è no una resüreziún di mort? ¹³E se la gh'è no una resüreziún di mort, né 'l Crist l'è levaa sü; ¹⁴e se 'l Crist l'è minga levaa sü, dunca la nostra predicaziún l'è svöja, anca la vostra féd l'è svöja; ¹⁵e sèmm truaa anca testimon fals de Diu perchè èmm daa testimunianza segund Diu che l'ha levaa sü 'l Crist, che l'ha minga levaa sü se dabún i mort hinn minga levaa sü. ¹⁶Già che se i mort hinn minga levaa sü, né 'l Crist l'è staa levaa sü; ¹⁷e se 'l Crist l'è minga levaa sü, la vostra féd l'è inütila, sii anmò in di voster pecaa, ¹⁸dunca, anca quij che s'hinn cucaa via in del Crist hinn perdüü<ref>o ''destrütt''</ref>. ¹⁹Se èmm speraa in del Crist dumà in de chèsta vita, sèmm püssee mìser de tücc i vèss üman.<br /> ²⁰Ma adèss el Crist l'è staa levaa sü di mort, la primizia de quij che s'hinn cucaa via. ²¹Già che la mort l'è per mèzz d'un vèss üman, anca la resüreziún di mort l'è per mèzz d'un vèss üman. ²²Già che propi cuma in de l'Adam tücc mören, inscì anca in del Crist tücc hinn daa la vida.<br /> ²³E ognidün in de la sua propia orden: el Crist, la primizia, pö quij del Crist a la sua vegnüda, ²⁴pö la fin, quand el cunsegnarà 'l règn a Diu Pader, quand el abularà ogni prenzip, ogni auturitaa e forza. ²⁵Già che l'è necessari che lü 'l regna fin che l'àbia minga metüü tücc i nemìs suta i sò pee. ²⁶La mort, l'ültim nemìs, l'è abulida: ²⁷già che l'ha sutamèss tüsscoss suta i sò pee. E quand el dis che tüsscoss hinn staa sutamèss, l'è ciar che l'è tüsscoss al de föra de lü che 'l gh'ha sutamèss. ²⁸E quand tüsscoss ghe sarànn sutamèss, alura anca 'l fiöö medemm el sarà sutamèss a Lü che 'l gh'ha sutamèss tüsscoss, perchè Diu 'l sia tüsscoss in de tüsscoss<ref>o ''tücc''</ref>.<br /> ²⁹Sedenò, che cossa farànn quij che hinn batezaa per i mort? Se defàtt i mort hinn minga levaa sü, perchè hinn batezaa per lur?<br /> ³⁰Perchè sèmm anca nümm in perìcul a ogni ura? ³¹Möri ogni dì, per el vant de vialter, fradèj, che gh'huu in del Crist Gesü 'l noster Signúr. ³²Se huu lutaa cun bestì selvadegh a Efes cuma un vèss üman, che cossa l'è 'l prufitt per mì? Se i mort hinn minga levaa sü,<br /> «Che mangium e bevum,<br /> già che dumán mörum».<br /> ³³Che siuv minga imbrujaa:<br /> «Cumpagnì malign curoten bonn custüm».<br /> ³⁴Che devegnuv subri giüstamént e pechii no, già che quij gh'hann ignuranza de Diu, ve disi per vergogna.<br /> ³⁵Ma quajdün el dirà: «Cuma hinn levaa sü i mort? E gh'hann qual géner de corp?». ³⁶Stüpid, chèll che tì te sumenet l'è minga faa viv se 'l mör no; ³⁷e chèll che tì te sumenet, te sumenet minga 'l corp che 'l sarà ma una suménza biota, se 'l capita de vèss de gran o quaja altra suménza; ³⁸ma Diu 'l ghe da un corp cuma l'ha vursüü e a ogni suménza el sò propi corp.<br /> ³⁹Ogni carna l'è minga la medema carna, ma vöna di vèss üman, e un'altra carna di animaj<ref>o ''bestì''</ref>, e un'altra carna di üsèj, e un'altra di péss. ⁴⁰E gh'hinn corp del cél, e gh'hinn corp de la tèra; ma vöna l'è la gloria<ref>o ''splendúr'', anca in 41</ref> di quij del cél, e un'altra chèla de quij de la tèra. ⁴¹Un'altra l'è la gloria del suu, e un'altra l'è la gloria de la lüna, e un'altra la gloria di stèll; già che una stèla l'è divèrsa d'un'altra<ref>el test grech el manca ''altra''</ref> stèla in de gloria. ⁴²Inscì l'è anca la resüreziún di mort. L'è sumenaa in de curüziún, l'è levaa l'incurütibilitaa<ref>o ''sénza curüziún''</ref>; ⁴³l'è sumenaa in de desunúr, l'è levaa in de gloria; l'è sumenaa in de debuléza, l'è levaa in de forza; ⁴⁴l'è sumenaa un corp natüral, l'è levaa un corp spiritüal. Se 'l gh'è un corp natüral, el gh'è anca un corp<ref>el test grech el manca ''corp''</ref> spiritüal. ⁴⁵Inscì anca l'è scritt: «El primm vèss üman, l'Adam, l'è devegnüü un'anema vivénta», ma l'ültim Adam l'è un spirit che 'l da la vida. ⁴⁶Ma 'l primm l'era no el spiritüal, ma 'l natüral, pö 'l spiritüal. ⁴⁷El primm vèss üman l'era de tèra, terén, el segund vèss üman l'è del cél. ⁴⁸Qual l'è 'l terén, taj hinn anca i terén, e qual l'è celèst, taj hinn anca i celèst; ⁴⁹e cuma èmm vestii la figüra del terén, vestarèmm anca la figüra del celèst.<br /> ⁵⁰E disi chèst, fradèj, che carna e sangh poden minga eredità 'l règn de Diu né la curüziún l'eredita l'incurütibilitaa. ⁵¹Varda ve disi un mistéri: nümm tücc me sarèmm minga indurmenaa, ma nümm tücc sarèmm trasfurmaa<ref>o ''cambiaa'', anca in 52</ref>, ⁵²in d'un mumént, in d'un batt d'ögg, cun l'ültima trumba; già che la sunarà e i mort sarànn levaa sü incurütibij, e nümm sarèmm trasfurmaa.<br /> ⁵³già che l'è necessari che 'l curütibil el se vest<ref>Mil. ''vestiss'', dò völt in de chèsta fras</ref> l'incurütibilitaa e chèst murtal el se vest l'imurtalitaa. ⁵⁴E quand chèst murtal el se sarà vestii l'imurtalitaa, alura la sarà sücèssa la parola che l'è stada scrita:<br /> «La mort l'è stada mandada giò in de la vitoria».<br /> ⁵⁵Due, o mort, la gh'è la tua vitoria?<br /> Due, o mort, el gh'è el sò spungiún<ref>o ''ghiara'', anca in 56</ref>?<br /> ⁵⁶E 'l spungiún de la mort l'è 'l pecaa, e la forza<ref>o ''puténza''</ref> del pecaa l'è la lég; ⁵⁷e grazia a Diu che 'l me da la vitoria per mèzz del noster Signúr Gesü Crist. ⁵⁸Dunca, mè fradèj predilètt, che devegnuv sald, iremuvibij, essend semper püssee che 'l basta in del laur del Signúr, perchè savii che 'l voster travaj l'è no svöj in del Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Quatordes|← Indree a Capitel Quatordes]] *[[Prima Curinz Capitel Sedes|Inanz a Capitel Sedes →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] q6qdkuiwg2q9wvhds55rruyrysp0q7h 1111372 1111351 2022-07-19T21:05:17Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quindes== ¹E ve fuu savè, fradèj, el vangel che v'huu predicaa, che anca avii ricevüü, in del qual anca sii staa sald, ²per el qual anca sii staa salvaa, se stii sald a la parola che v'huu predicaa, a mén che àbiuv minga credüü in van. ³Già che ve l'huu trasmèss<ref>o ''cunsegnaa''</ref> intra i personn scèff<ref>o ''prima de tütt''</ref>, chèll che anca huu ricevüü, che 'l Crist l'è mort per i noster pecaa segund i Scritür, ⁴e che l'è staa suteraa, e che l'è staa levaa sü al tèrz dì, segund i Scritür, ⁵e che l'è cumparii a Cefa, pö a i dudes; ⁶pö l'è cumparii a püssee de cinchcent fradèj a una sula völta, di quij la magiúra part la resta fin a adèss, ma quij s'hinn cucaa via; ⁷pö l'è cumparii a Giagum, pö a tücc i apostuj; ⁸e ültim de tücc, l'è cumparii a mì cuma a l'abort.<br /> ⁹Già che mì sunt el püssee piscinín di apostuj che sun minga dègn de vèss ciamaa un apostul, perchè huu persegütaa la gésa de Diu; ¹⁰ma per la grazia de Diu sun chèll che sun, e la sua grazia per mì l'è minga devegnüü van, ma huu travajaa püssee de tücc de lur, e no mì ma la grazia de Diu cun mì. ¹¹Dunca, sia mì che lur, pruclamum inscì e èmm credüü inscì.<br /> ¹²E se l'è predicaa che 'l Crist l'è staa levaa sü di mort, cuma quij intra vialter disen che la gh'è no una resüreziún di mort? ¹³E se la gh'è no una resüreziún di mort, né 'l Crist l'è levaa sü; ¹⁴e se 'l Crist l'è minga levaa sü, dunca la nostra predicaziún l'è svöja, anca la vostra féd l'è svöja; ¹⁵e sèmm truaa anca testimon fals de Diu perchè èmm daa testimunianza segund Diu che l'ha levaa sü 'l Crist, che l'ha minga levaa sü se dabún i mort hinn minga levaa sü. ¹⁶Già che se i mort hinn minga levaa sü, né 'l Crist l'è staa levaa sü; ¹⁷e se 'l Crist l'è minga levaa sü, la vostra féd l'è inütila, sii anmò in di voster pecaa, ¹⁸dunca, anca quij che s'hinn cucaa via in del Crist hinn perdüü<ref>o ''destrütt''</ref>. ¹⁹Se èmm speraa in del Crist dumà in de chèsta vita, sèmm püssee mìser de tücc i vèss üman.<br /> ²⁰Ma adèss el Crist l'è staa levaa sü di mort, la primizia de quij che s'hinn cucaa via. ²¹Già che la mort l'è per mèzz d'un vèss üman, anca la resüreziún di mort l'è per mèzz d'un vèss üman. ²²Già che propi cuma in de l'Adam tücc mören, inscì anca in del Crist tücc hinn daa la vita.<br /> ²³E ognidün in de la sua propia orden: el Crist, la primizia, pö quij del Crist a la sua vegnüda, ²⁴pö la fin, quand el cunsegnarà 'l règn a Diu Pader, quand el abularà ogni prenzip, ogni auturitaa e forza. ²⁵Già che l'è necessari che lü 'l regna fin che l'àbia minga metüü tücc i nemìs suta i sò pee. ²⁶La mort, l'ültim nemìs, l'è abulida: ²⁷già che l'ha sutamèss tüsscoss suta i sò pee. E quand el dis che tüsscoss hinn staa sutamèss, l'è ciar che l'è tüsscoss al de föra de lü che 'l gh'ha sutamèss. ²⁸E quand tüsscoss ghe sarànn sutamèss, alura anca 'l fiöö medemm el sarà sutamèss a Lü che 'l gh'ha sutamèss tüsscoss, perchè Diu 'l sia tüsscoss in de tüsscoss<ref>o ''tücc''</ref>.<br /> ²⁹Sedenò, che cossa farànn quij che hinn batezaa per i mort? Se defàtt i mort hinn minga levaa sü, perchè hinn batezaa per lur?<br /> ³⁰Perchè sèmm anca nümm in perìcul a ogni ura? ³¹Möri ogni dì, per el vant de vialter, fradèj, che gh'huu in del Crist Gesü 'l noster Signúr. ³²Se huu lutaa cun bestì selvadegh a Efes cuma un vèss üman, che cossa l'è 'l prufitt per mì? Se i mort hinn minga levaa sü,<br /> «Che mangium e bevum,<br /> già che dumán mörum».<br /> ³³Che siuv minga imbrujaa:<br /> «Cumpagnì malign curoten bonn custüm».<br /> ³⁴Che devegnuv subri giüstamént e pechii no, già che quij gh'hann ignuranza de Diu, ve disi per vergogna.<br /> ³⁵Ma quajdün el dirà: «Cuma hinn levaa sü i mort? E gh'hann qual géner de corp?». ³⁶Stüpid, chèll che tì te sumenet l'è minga faa viv se 'l mör no; ³⁷e chèll che tì te sumenet, te sumenet minga 'l corp che 'l sarà ma una suménza biota, se 'l capita de vèss de gran o quaja altra suménza; ³⁸ma Diu 'l ghe da un corp cuma l'ha vursüü e a ogni suménza el sò propi corp.<br /> ³⁹Ogni carna l'è minga la medema carna, ma vöna di vèss üman, e un'altra carna di animaj<ref>o ''bestì''</ref>, e un'altra carna di üsèj, e un'altra di péss. ⁴⁰E gh'hinn corp del cél, e gh'hinn corp de la tèra; ma vöna l'è la gloria<ref>o ''splendúr'', anca in 41</ref> di quij del cél, e un'altra chèla de quij de la tèra. ⁴¹Un'altra l'è la gloria del suu, e un'altra l'è la gloria de la lüna, e un'altra la gloria di stèll; già che una stèla l'è divèrsa d'un'altra<ref>el test grech el manca ''altra''</ref> stèla in de gloria. ⁴²Inscì l'è anca la resüreziún di mort. L'è sumenaa in de curüziún, l'è levaa l'incurütibilitaa<ref>o ''sénza curüziún''</ref>; ⁴³l'è sumenaa in de desunúr, l'è levaa in de gloria; l'è sumenaa in de debuléza, l'è levaa in de forza; ⁴⁴l'è sumenaa un corp natüral, l'è levaa un corp spiritüal. Se 'l gh'è un corp natüral, el gh'è anca un corp<ref>el test grech el manca ''corp''</ref> spiritüal. ⁴⁵Inscì anca l'è scritt: «El primm vèss üman, l'Adam, l'è devegnüü un'anema vivénta», ma l'ültim Adam l'è un spirit che 'l da la vita. ⁴⁶Ma 'l primm l'era no el spiritüal, ma 'l natüral, pö 'l spiritüal. ⁴⁷El primm vèss üman l'era de tèra, terén, el segund vèss üman l'è del cél. ⁴⁸Qual l'è 'l terén, taj hinn anca i terén, e qual l'è celèst, taj hinn anca i celèst; ⁴⁹e cuma èmm vestii la figüra del terén, vestarèmm anca la figüra del celèst.<br /> ⁵⁰E disi chèst, fradèj, che carna e sangh poden minga eredità 'l règn de Diu né la curüziún l'eredita l'incurütibilitaa. ⁵¹Varda ve disi un mistéri: nümm tücc me sarèmm minga indurmenaa, ma nümm tücc sarèmm trasfurmaa<ref>o ''cambiaa'', anca in 52</ref>, ⁵²in d'un mumént, in d'un batt d'ögg, cun l'ültima trumba; già che la sunarà e i mort sarànn levaa sü incurütibij, e nümm sarèmm trasfurmaa.<br /> ⁵³già che l'è necessari che 'l curütibil el se vest<ref>Mil. ''vestiss'', dò völt in de chèsta fras</ref> l'incurütibilitaa e chèst murtal el se vest l'imurtalitaa. ⁵⁴E quand chèst murtal el se sarà vestii l'imurtalitaa, alura la sarà sücèssa la parola che l'è stada scrita:<br /> «La mort l'è stada mandada giò in de la vitoria».<br /> ⁵⁵Due, o mort, la gh'è la tua vitoria?<br /> Due, o mort, el gh'è el sò spungiún<ref>o ''ghiara'', anca in 56</ref>?<br /> ⁵⁶E 'l spungiún de la mort l'è 'l pecaa, e la forza<ref>o ''puténza''</ref> del pecaa l'è la lég; ⁵⁷e grazia a Diu che 'l me da la vitoria per mèzz del noster Signúr Gesü Crist. ⁵⁸Dunca, mè fradèj predilètt, che devegnuv sald, iremuvibij, essend semper püssee che 'l basta in del laur del Signúr, perchè savii che 'l voster travaj l'è no svöj in del Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Quatordes|← Indree a Capitel Quatordes]] *[[Prima Curinz Capitel Sedes|Inanz a Capitel Sedes →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] rmfz68ykhr0xpgnlw1t2rjphudoiel8 0 162655 1111352 916717 2022-07-19T20:59:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Sedes== ¹E sü i catad<ref>de ''catà''; It. ''raccolte''</ref> che hinn per i sant cuma huu urdinaa a i gés de la Galazia, fee anca vialter. ²Una völta ogni stemana<ref>o ''ogni primm dì de la stemana''</ref> ognidün de vialter el gh'avarìa de mètt arént sé medemm mügiand quajcossa se 'l pruspera, perchè catad süceden no quand vegni<ref>leteralamént, ''no quand vegni, alura catad süceden''</ref>. ³E quand rivi, chissessìa gh'avessuv pruaa, per mèzz de léter i mandi per purtà el voster regall a Gerüsalèmm; ⁴E se l'è dègn che vuu anca mì, andarànn cun mì.<br /> ⁵E vegnaruu a vialter quand saruu passaa per la Macedonia: già che passi per la Macedonia, ⁶e forsi restaruu o passaruu l'invèrn arént de vialter, perchè vialter me manduv inanz due vaghi. ⁷Già che vöri no vedèv adèss in de passada, già che speri de restà un quaj témp arént de vialter, se 'l Signúr el permètt. ⁸E restaruu a Efes fin a Pentecost: ⁹già che una granda e ativa porta me l'è dervita, e gh'hinn tant che hinn upost.<br /> ¹⁰E se mandi Timotee, vardee che 'l végna a vialter sénza pagüra: già che 'l fa 'l laur del Signúr cuma mì; ¹¹dunca, nissün el gh'avarìa de desprezàll. E mandeel in de pas, perchè 'l végna a mì; già che 'l speti cunt i fradèj.<br /> ¹²E sü l'Apoll el fradèll, l'huu esurtii tant de vegnì a vialter cunt i fradèj; ma certamént l'era minga la sua vuluntaa vegnì adèss; ma 'l vegnarà quand en gh'avrà l'upurtünitaa.<br /> ¹³Stee sü<ref>o ''vardee''</ref>, tegnii sald in de la féd, che siuv curagiús<ref>o ''che siuv cuma omen''</ref>, che siuv fort. ¹⁴Tüsscoss de vialter gh'avarìen de vèss faa in del bén.<br /> ¹⁵E v'incuragi, fradèj--cugnussii la famèja de Stefana, che l'è la primizia de l'Acaia, e hann assegnaa sé medemm, al ministéri<ref>o ''servizi''</ref> di sant--¹⁶a vèss sutamèss anca vialter a taj personn e a tücc che lauren insèma e travajen. ¹⁷E gh'huu letizia de la vegnüda de Stefana, Fortunatt e Acaich, perchè hann impienii sü la vostra mancanza; ¹⁸già che hann daa 'l requià al mè spirit e 'l voster; dunca, recugnussii taj personn.<br /> ¹⁹I gés de l'Asia ve salüden. Aquila e Prisca ve salüden tant in del Signúr, cun la gésa che l'è in de la sua cà. ²⁰Tücc i fradèj ve salüden. Salüdeev el vün i alter cunt un basìn sant.<br /> ²¹El salüd l'è per la mia man, Paul. ²²Se quajdün el vör minga bén el Signúr, che 'l sia anatema! Maran atha<ref>chèsta fras l'è in aramaich; el vör dì: ''el Signúr el vén'' o ''o Signúr, vén!''</ref>. ²³Che la grazia del noster Signúr Gesü Crist la sia cun vialter. ²⁴Che 'l mè bén la sia cun tücc vialter in del Crist Gesü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Quindes|← Indree a Capitel Quindes]] *[[Segunda Curinz Capitel Vün|Inanz a Segunda Curinz Capitel Vün →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] tawef9dcrq9odomaxl81ktzth62diyo 1111362 1111352 2022-07-19T21:01:07Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Prima Curinz== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Sedes== ¹E sü i catad<ref>de ''catà''; It. ''raccolte''</ref> che hinn per i sant cuma huu urdinaa a i gés de la Galazia, fee anca vialter. ²Una völta ogni stemana<ref>o ''ogni primm dì de la stemana''</ref> ognidün de vialter el gh'avarìa de mètt arént sé medemm mügiand quajcossa se 'l pruspera, perchè catad süceden no quand vegni<ref>leteralamént, ''no quand vegni, alura catad süceden''</ref>. ³E quand rivi, chissessìa gh'avessuv pruaa, per mèzz de léter i mandi per purtà el voster regall a Gerüsalèmm; ⁴E se l'è dègn che vuu anca mì, andarànn cun mì.<br /> ⁵E vegnaruu a vialter quand saruu passaa per la Macedonia: già che passi per la Macedonia, ⁶e forsi restaruu o passaruu l'invèrn arént de vialter, perchè vialter me manduv inanz due vaghi. ⁷Già che vöri no vedèv adèss in de passada, già che speri de restà un quaj témp arént de vialter, se 'l Signúr el permètt. ⁸E restaruu a Efes fin a Pentecost: ⁹già che una granda e ativa porta me l'è dervida, e gh'hinn tant che hinn upost.<br /> ¹⁰E se mandi Timotee, vardee che 'l végna a vialter sénza pagüra: già che 'l fa 'l laur del Signúr cuma mì; ¹¹dunca, nissün el gh'avarìa de desprezàll. E mandeel in de pas, perchè 'l végna a mì; già che 'l speti cunt i fradèj.<br /> ¹²E sü l'Apoll el fradèll, l'huu esurtii tant de vegnì a vialter cunt i fradèj; ma certamént l'era minga la sua vuluntaa vegnì adèss; ma 'l vegnarà quand en gh'avrà l'upurtünitaa.<br /> ¹³Stee sü<ref>o ''vardee''</ref>, tegnii sald in de la féd, che siuv curagiús<ref>o ''che siuv cuma omen''</ref>, che siuv fort. ¹⁴Tüsscoss de vialter gh'avarìen de vèss faa in del bén.<br /> ¹⁵E v'incuragi, fradèj--cugnussii la famèja de Stefana, che l'è la primizia de l'Acaia, e hann assegnaa sé medemm, al ministéri<ref>o ''servizi''</ref> di sant--¹⁶a vèss sutamèss anca vialter a taj personn e a tücc che lauren insèma e travajen. ¹⁷E gh'huu letizia de la vegnüda de Stefana, Fortunatt e Acaich, perchè hann impienii sü la vostra mancanza; ¹⁸già che hann daa 'l requià al mè spirit e 'l voster; dunca, recugnussii taj personn.<br /> ¹⁹I gés de l'Asia ve salüden. Aquila e Prisca ve salüden tant in del Signúr, cun la gésa che l'è in de la sua cà. ²⁰Tücc i fradèj ve salüden. Salüdeev el vün i alter cunt un basìn sant.<br /> ²¹El salüd l'è per la mia man, Paul. ²²Se quajdün el vör minga bén el Signúr, che 'l sia anatema! Maran atha<ref>chèsta fras l'è in aramaich; el vör dì: ''el Signúr el vén'' o ''o Signúr, vén!''</ref>. ²³Che la grazia del noster Signúr Gesü Crist la sia cun vialter. ²⁴Che 'l mè bén la sia cun tücc vialter in del Crist Gesü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Prima Curinz Capitel Quindes|← Indree a Capitel Quindes]] *[[Segunda Curinz Capitel Vün|Inanz a Segunda Curinz Capitel Vün →]] *[[Prima letera ai Curinz|A l'indes]] [[Categuria:Prima letera ai Curinz]] ohsy2lfz5cmjv8jk4kvbltx1fwigp3m 0 162656 1111310 916671 2022-07-19T20:49:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹Dunca, te see sénza scüsa, o vèss üman, ognidün che 'l giüdega; già che chèll cunt el qual te giüdeghet l'alter, te cundanet té medemm, già che tì che te giüdeghet te fee i medemm robb. ²E savèmm che 'l giüdizi de Diu l'è segund la veritaa sü quij che fann taj robb. ³Ma te penset chèst, o vèss üman, che te giüdeghet quij che fann taj robb e te fee i medemm, che te scapet via del giüdizi de Diu? ⁴O te desprezet la richéza de la sua gentiléza e la tuleranza de la sua paziénza, savend no che la gentiléza de Diu te mena al pentimént<ref>o ''revedimént''</ref>? ⁵Segund la tua stinadéza<ref>It. ''ostinatezza''; o ''düréza''</ref> e cör impenitént, te müget via per tì medemm ira per el dì d'ira e de la revelaziún del giüdizi giüst de Diu, ⁶che 'l darà dedree a ognidün segund i sò laur: ⁷menter a quij che cerchen vita etèrna per perseveranza d'un bun laur, gloria, unúr e incurütibilitaa, ⁸ma a quij che hinn de cuntésa e desübeden, e gh'hann cunfidénza in de l'ingiüstizia, ira e ràbia. ⁹Tribulaziún e afliziún sarànn sü ogni anema d'una persona che la fa 'l maa, del Giüdee prima, e del Grech; ¹⁰ma gloria, unúr e pas a ognidün che 'l fa 'l bén, al Giüdee prima, e al Grech; ¹¹già che la gh'è no distinziún di personn arént a Diu.<br /> ¹²Già che tant quant hann pecaa sénza lég, anca sarànn destrütt sénza lég, e tant quand hann pecaa cun la lég, sarànn per mèzz de la lég; ¹³già che quij che senten la lég hinn no giüst arént a Diu, ma quij che fann la lég sarànn faa giüst. ¹⁴Già che quand i naziún che gh'hann minga la lég per natüra fann i robb de la lég, chèst che gh'hann minga la lég hinn una lég per lur medemm; ¹⁵chèst fann vedüü che 'l laur de la lég l'è scritt in di lur cör, intanta che la lur cugnussénza la da testimunianza cun lur e intra el vün i alter i pensee fann acüsa cuntra lur<ref>el test grech el manca ''cuntra lur''</ref> o i defenden, ¹⁶in del dì che Diu el giüdega i robb scundüü di vèss üman segund el mè vangel per mèzz del Crist Gesü.<br /> ¹⁷E se tì te see ciamaa Giüdee e te requiet sü la lég e te se vantet in de Diu ¹⁸e te cugnusset la sua vuluntaa, e te see d'acordi di robb ecelént, insegnaa de la lég, ¹⁹te se see cunvint de vèss guìda di orb, lüs de quij che hinn in del scür, ²⁰istrütúr di stüpid, insegnant di bagaj, avendugh la furma de la cugnussénza e la veritaa in de la lég: ²¹dunca, tì che t'insegnet un alter, t'insegnet minga té medemm? Tì che te predichet de gratà no, te gratet? ²²Tì che te diset de fà minga l'adültéri, te fee l'adültéri? Tì che te detestet iduj, te sbiutet<ref>o ''te gratet''</ref> minga i témpi? ²³Tì che te se vantet in de la lég, te desprezet Diu per mèzz del trasgredì de la lég? ²⁴Già che 'l nomm de Diu l'è biastemaa intra i naziún per via de vialter, cuma l'è scritt.<br /> ²⁵Già che menter la circuncisiún la da un prufitt se te fee la lég, se te seet un trasgressúr de la lég la tua circuncisiún l'è stada devegnüda incircuncisiún. ²⁶Dunca, se l'incircuncisiún la varda<ref>o ''l'usserva''</ref> i urdinanz de la lég, la sua incircuncisiún la sarà minga cunsideraa cuma circuncisiún? ²⁷E l'incircuncisiún per natüra che la cump<ref>Mil. ''cumpiss''</ref> la lég la giüdega té che te see per mèzz de la létra e circuncisiún un trasgressúr de la lég. ²⁸Già che lü che l'è Giüdee de föra né lü che l'è de föra in de la carna l'è circuncisiún, ²⁹ma lü che l'è Giüdee de denter, e la circuncisiún l'è del cör in del spirit, no in de la létra, del qual el lod l'è no di vèss üman ma de Diu. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Rumàn Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] dwbxx0kfpyygkxvy7kg5rmxa5jcj2b3 0 162684 1111359 916676 2022-07-19T21:00:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹Dunca, che cossa l'è 'l vantagg del Giüdee o che cossa l'è 'l prufitt de la circuncisiún? ²Tant segund ogni manéra. Già che prima hinn fidaa cunt i uracuj de Diu. ³Già che cossa? Se quij hann minga credüü, la lur mancanza di féd la abularà la féd de Diu? ⁴Che 'l sia no! E che Diu 'l sia vér, e ogni vèss üman un busarad, cuma l'è scritt:<br /> «Perché te siet faa giüst cunt i tò paroll,<br /> e te purtaree la vitoria quand te see giüdegaa».<br /> ⁵E se la nostra ingiüstizia la fa vedüda la giüstizia de Diu, che cossa dirèmm? Che Diu che 'l purta sü<ref>o ''l'infligg''</ref> ira l'è ingiüst? Disi cuma un vèss üman. ⁶Che 'l sia no! Degià che cuma Diu 'l giüdegarà 'l mund? ⁷Ma se la veritaa de Diu l'è püssee che 'l basta in de la mia büsìa per la sua gloria, perchè sun anca mì giüdegaa cuma pecadúr? ⁸E l'è no cuma sèmm biastemaa e cuma quij disen che nümm disum: «Gh'avarìum de fà i cativ robb, perchè végnen i bonn robb»? Di quij la cundana l'è giüsta.<br /> ⁹Dunca, che cossa? Sèmm superiúr? No del tütt<ref>o ''per nagott''</ref>: già che èmm acüsaa prima che Giüdee e tücc i Grech sien suta 'l pecaa, ¹⁰propi cuma l'è scritt:<br /> «El gh'è nissün giüst, gnanca vün,<br /> ¹¹el gh'è no vün che 'l capp<ref>Mil. ''capiss''</ref>,<br /> el gh'è no vün che 'l cerca Diu.<br /> ¹²tücc hinn giraa via, insèma hinn devegnüü inütij;<br /> el gh'è no vün che 'l fa la gentiléza,<br /> el gh'è no tant quant vün.<br /> ¹³La lur gula l'è una fosa dervita,<br /> cunt i lur lenguv imbrujaven,<br /> el gh'è tossegh di aspes suta i lur laver;<br /> ¹⁴di quij la buca l'è impiènida de malediziún e maréza,<br /> ¹⁵i lur pee hinn svèlt per spantegà 'l sangh,<br /> ¹⁶in di lur vì gh'hinn rüìna e calamitaa,<br /> ¹⁷e hann minga cugnussüü la via de la pas.<br /> ¹⁸La gh'è no la pagüra de Diu denanz di lur ögg.<br /> ¹⁹E savèmm che tant quant la lég la dis, la parla a quij che hinn in de la lég, perchè ogni buca la sia fada tasüda e tütt el mund el devégna suta giüdizi<ref>o ''sia faa dà cunt'', ''sutapost a giüdizi''</ref> a Diu; ²⁰dunca, di laur de la lég nissün el sarà faa giüst denanz a lü, già che per mèzz de la lég l'è la cugnussénza<ref>o ''recugnussamént''</ref> del pecaa.<br /> ²¹Ma adèss la giüstizia de Diu l'è stada fada manifesta, avènd stada dada testimunianza de la lég e di prufètt, ²²e la giüstizia de Diu l'è per mèzz de la féd del Gesü Crist per tücc che creden. Già che la gh'è minga una diferénza<ref>o ''distinziún''</ref>, ²³già che tücc hann pecaa e manchen<ref>o ''gh'hann besogn de''</ref> la gloria de Diu, ²⁴faa giüst a gratis per la sua grazia, per mèzz de la redenziún che l'è in del Crist Gesü; ²⁵che Diu l'ha metüü prima cuma un sacrifizi prupiziatori per mèzz de féd in del sò sangh, per una demustraziún de la sua giüstizia per via del lassà passà di pecaa che hinn sücess prima, ²⁶in de la tuleranza de Diu a la demustraziún de la sua giüstizia in del témp presént, perchè 'l sia giüst e 'l sia lü che 'l fa giüst el vün che 'l sia de la féd del Gesü.<br /> ²⁷Dunca, due l'è 'l vant? L'è lassaa föra<ref>o ''esclüs, tajaa föra, saraa föra''</ref>. Per qual lég? Di laur? No, ma per la lég de la féd. ²⁸Già che cunsiderum che un vèss üman l'è faa giüst per féd, sénza laur de la lég. ²⁹O Diu l'è dumà di Giüdee? L'è no anca di naziún? Sì, l'è anca di naziún, ³⁰se debún Diu l'è vün che 'l farà giüst la circuncisiún de la féd e l'incircuncisiún per mèzz de la fed. ³¹Dunca, abulum la lég per mèzz de la féd? Che 'l sia no: ma stabilum la lég. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Rumàn Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] 64vg9r29vo3dik6xfmvp1y7xzt07rw0 0 162749 1111311 916677 2022-07-19T20:50:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Quater== ¹Dunca, che cossa dirèmm sü l'Abraham, el noster antenaa per la carna? ²Già che se l'Abraham l'è staa faa giüst di laur, el gh'ha un vant, ma no denanz a Diu. ³Già che che cossa la dis la Scritüra? «E l'Abraham l'ha credüü a Diu, e 'l gh'è staa cuntaa a giüstizia». ⁴E a lü che 'l laura, la recumpénsa l'è minga cunsiderada cuma un favúr, ma cuma un dèbit, ⁵ma a lü che 'l laura no ma 'l cred in de lü che 'l fa giüst l'impì, la sua féd l'è cunsiderada cuma giüstizia; ⁶propi cuma anca David el dis de la beatitüdin del vèss üman al qual Diu 'l cunta giüstizia sénza laur:<br /> ⁷«Beatt hinn lur di quij hinn perdunaa i iniquitaa,<br /> e di quij hinn quataa i pecaa;<br /> ⁸Beatt l'è l'omm del qual el pecaa el Signúr el cuntarà no».<br /> ⁹Dunca, chèsta beatitüdin l'è sü la circuncisiún, o anca sü l'incircuncisiún? Già che disum che l'è stada cuntada a l'Abraham cuma giüstizia. ¹⁰Dunca, cuma l'è stada cuntada? Quand l'è staa in de circuncisiún o in de incircuncisiún? No in de circuncisiún ma in de incircuncisiún! ¹¹E l'ha ricevüü un sègn de circuncisiún cuma un sigill de giüstizia de la féd che l'era in de l'incircuncisiún, perchè 'l sia pader de tücc che creden per mèzz de l'incircuncisiún, perchè la giüstizia la sia cuntaa a lur, ¹²e pader de la circuncisiún a quij che hinn no dumà de circuncisiún ma anca a quij che caminen in di pedann de la féd, in de l'incircuncisiún, de noster pader Abraham.<br /> ¹³Già che la prumèssa l'era no per mèzz de la lég a l'Abraham o la sua suménza, che 'l füss ered del mund, ma per mèzz de la giüstizia de féd. ¹⁴Già che se i ered hinn de la lég, la féd l'è stada fada svöja e la prumèssa l'è stada fada abulida: ¹⁵già che la lég la prudüss ira; ma due la gh'è no lég, né la gh'è trasgressiún.<br /> ¹⁶Per chèst, l'è de féd, perchè 'l sia cuma un favúr, perchè la sia següra la prumèssa a tüta la suménza, no dumà al vün che l'è de la lég ma anca al vün de la féd de l'Abraham, che l'è pader de tücc nümm, ¹⁷cuma l'è scritt: «T'huu faa pader de tant naziún», denanz al qual Diu, che 'l da la vita a i mort che 'l ciama i robb che gh'hinn no cuma gh'hinn, l'ha credüü.<br /> ¹⁸Lü che in de la speranza l'ha credüü cuntra la speranza che 'l füss devegnüü pader de tant naziún, segund chèll che l'è staa dii: «Inscì la sarà la tua suménza», ¹⁹e sénza vèss dèbul in de féd l'ha usservaa 'l sò propi corp, già faa mort, già che 'l gh'ha avüü circa cént agn, e la murtéza de la madra de la Sara; ²⁰ma l'è minga staa dübitaa cun mancanza de féd sü la prumèssa de Diu, ma l'è staa devegnüü in de féd, dand gloria a Diu, ²¹cunvint che Lü che l'ha faa la prumèssa l'è capaz anca de fàla. ²²Dunca, anca 'l gh'è staa cuntaa a giüstizia.<br /> ²³E l'è minga staa scritt per via de lü dumà che 'l gh'è staa cuntaa, ²⁴ma anca per via de nümm, a i quij el sarà cuntaa, a i quij che creden in del Gesü, el noster Signúr, che 'l s'è levaa sü di mort, ²⁵che l'è staa cunsegnaa per via di noster trasgressiún e l'è staa levaa sü per via de la nostra giüstifegaziún. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Trii|← Indree a Capitel Trii]] *[[Rumàn Capitel Cinch|Inanz a Capitel Cinch →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] fno75kwfzpiharxo7yxzyhp46d0xgnz 0 162750 1111308 916678 2022-07-19T20:49:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Cinch== ¹Dunca, perchè sèmm staa faa giüst de féd, gh'èmm pas cun Diu per mèzz del noster Signúr Gesü Crist, ²per mèzz del qual gh'èmm andit per féd a chèsta grazia in de la qual sèmm staa sald e me vantum de la speranza de la gloria de Diu. ³E no dumà chèst<ref>el test grech el manca ''chèst'', anca in de 11</ref>, ma anca me vantum de afliziún<ref>o ''tribulaziún'', dò völt in de chèsta fras</ref>, perchè savèmm che l'afliziún la prudüss la perseveranza, ⁴e la perseveranza la prudüss<ref>el test grech el manca ''prudüss'' in de chèsta fras</ref> el carater, e 'l carater el prudüss la speranza. ⁵E la speranza la da minga vergogna, perché 'l bén de Diu l'è staa spantegaa föra in di noster cör per mèzz del Spirit Sant che 'l m'è staa daa.<br /> ⁶Già che se 'l Crist, intanta che sèmm staa ancamò dèbuj, l'è mort al témp per i impi. ⁷Già che cun dificultaa quajdün el murarà per un giüst; già che forsi per una bona persona quajdün el vulza murì; ⁸ma Diu el me fa vedè 'l sò propi bén, che quand nümm serum ancamò pecadúr, Crist l'è staa mort per nümm. ⁹Dunca, tant püssee adèss, despö che sèmm staa faa giüst in del sò sangh, sarèmm salvaa per mèzz de lü de l'ira. ¹⁰Già che se quand serum nemìs, sèmm staa recunciliaa a Diu per mèzz de la mort de sò fiöö, tant püssee, despö che sèmm staa recunciliaa, sarèmm salvaa in de la sua vida; ¹¹e no dumà chèst, ma anca me vantum de Diu per mèzz del noster Signúr Gesü, per mèzz del qual adèss èmm ricevüü la recunciliaziún.<br /> ¹²Per chèst, propi cuma per mèzz de vün vèss üman el pecaa l'è vegnüü denter al mund e la mort per mèzz del pecaa, anca inscì Diu l'è vegnüü travèrs a tücc i vèss üman, per via del qual tücc hann pecaa; ¹³già che fin a la lég, el pecaa el gh'era in del mund, ma 'l pecaa l'è minga cuntaa quand la gh'è minga lég, ¹⁴ma la mort l'ha regnaa de l'Adam fin al Musè anca sü quij che hann minga pecaa in de la sumejanza<ref>o ''semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la trasgressiún de l'Adam, che l'è un esempi<ref>o ''figüra''</ref> de lü che l'era dree a vegnì.<br /> ¹⁵Ma el regall l'è no cumpagn de la trasgressiún<ref>leteralamént: ''no cuma l'è la trasgressiún, inscì anca l'è 'l regall''</ref>: già che se tant hinn mort per via de la trasgressiún de vün, tant püssee la grazia de Diu e 'l regall per la grazia de vün vèss üman, Gesü Crist, hinn staa püssee che 'l basta vèrs i tant vèss üman<ref>el test grech el manca ''vèss üman''</ref>. ¹⁶E 'l regall l'è no cuma per mèzz de vün che l'ha pecaa: già che menter el giüdizi l'è de vün a la cundana, el regall l'è de tant trasgressiún a la giüstifegaziún<ref>o ''giüdizi favurevul''</ref>. ¹⁷Già che se per via de la trasgressiún del vün la mort l'ha regnaa per mèzz del vün, tant püssee quij che riceven la bundanza de la grazia e del regall de la giüstizia in de la vita regnarànn per mèzz del vün, Gesü Crist!<br /> ¹⁸Dunca, cuma per mèzz de vöna trasgressiún tücc i vèss üman hinn suta cundana <ref>leteralamént: ''a la cundana a tücc i vèss üman''</ref>, inscì anca per mèzz de vün att de giüstizia tücc i vèss üman hinn suta giüstifegaziún de vida<ref>leteralamént: ''a la giüstifegaziún de vita a tücc i vèss üman''</ref>: ¹⁹già che propi cuma per mèzz de la desübediénza de vün vèss üman i tant vèss üman<ref>el test grech el manca ''vèss üman'' scià</ref> hinn faa devegnüü pecadúr, inscì anca per mèzz de l'übediénza de vün i tant sarànn faa devegnüü giüst. ²⁰E la lég l'è vegnüü denter de scundüü, perchè la trasgressiún la bundass<ref>o ''cressess'', dò völt in de chèsta fras</ref>; e due 'l pecaa l'ha bundaa, la grazia l'ha bundaa püssee, ²¹perchè propi cuma 'l pecaa l'ha regnaa in de la mort, inscì anca la grazia la regnass per mèzz de la giüstizia a vita etèrna per mèzz del Gesü Crist, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Rumàn Capitel Ses|Inanz a Capitel Ses →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] lrcoa2kp3m01c59ugyg2iehljey4z90 1111356 1111308 2022-07-19T21:00:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida; +vita;) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Cinch== ¹Dunca, perchè sèmm staa faa giüst de féd, gh'èmm pas cun Diu per mèzz del noster Signúr Gesü Crist, ²per mèzz del qual gh'èmm andit per féd a chèsta grazia in de la qual sèmm staa sald e me vantum de la speranza de la gloria de Diu. ³E no dumà chèst<ref>el test grech el manca ''chèst'', anca in de 11</ref>, ma anca me vantum de afliziún<ref>o ''tribulaziún'', dò völt in de chèsta fras</ref>, perchè savèmm che l'afliziún la prudüss la perseveranza, ⁴e la perseveranza la prudüss<ref>el test grech el manca ''prudüss'' in de chèsta fras</ref> el carater, e 'l carater el prudüss la speranza. ⁵E la speranza la da minga vergogna, perché 'l bén de Diu l'è staa spantegaa föra in di noster cör per mèzz del Spirit Sant che 'l m'è staa daa.<br /> ⁶Già che se 'l Crist, intanta che sèmm staa ancamò dèbuj, l'è mort al témp per i impi. ⁷Già che cun dificultaa quajdün el murarà per un giüst; già che forsi per una bona persona quajdün el vulza murì; ⁸ma Diu el me fa vedè 'l sò propi bén, che quand nümm serum ancamò pecadúr, Crist l'è staa mort per nümm. ⁹Dunca, tant püssee adèss, despö che sèmm staa faa giüst in del sò sangh, sarèmm salvaa per mèzz de lü de l'ira. ¹⁰Già che se quand serum nemìs, sèmm staa recunciliaa a Diu per mèzz de la mort de sò fiöö, tant püssee, despö che sèmm staa recunciliaa, sarèmm salvaa in de la sua vita; ¹¹e no dumà chèst, ma anca me vantum de Diu per mèzz del noster Signúr Gesü, per mèzz del qual adèss èmm ricevüü la recunciliaziún.<br /> ¹²Per chèst, propi cuma per mèzz de vün vèss üman el pecaa l'è vegnüü denter al mund e la mort per mèzz del pecaa, anca inscì Diu l'è vegnüü travèrs a tücc i vèss üman, per via del qual tücc hann pecaa; ¹³già che fin a la lég, el pecaa el gh'era in del mund, ma 'l pecaa l'è minga cuntaa quand la gh'è minga lég, ¹⁴ma la mort l'ha regnaa de l'Adam fin al Musè anca sü quij che hann minga pecaa in de la sumejanza<ref>o ''semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la trasgressiún de l'Adam, che l'è un esempi<ref>o ''figüra''</ref> de lü che l'era dree a vegnì.<br /> ¹⁵Ma el regall l'è no cumpagn de la trasgressiún<ref>leteralamént: ''no cuma l'è la trasgressiún, inscì anca l'è 'l regall''</ref>: già che se tant hinn mort per via de la trasgressiún de vün, tant püssee la grazia de Diu e 'l regall per la grazia de vün vèss üman, Gesü Crist, hinn staa püssee che 'l basta vèrs i tant vèss üman<ref>el test grech el manca ''vèss üman''</ref>. ¹⁶E 'l regall l'è no cuma per mèzz de vün che l'ha pecaa: già che menter el giüdizi l'è de vün a la cundana, el regall l'è de tant trasgressiún a la giüstifegaziún<ref>o ''giüdizi favurevul''</ref>. ¹⁷Già che se per via de la trasgressiún del vün la mort l'ha regnaa per mèzz del vün, tant püssee quij che riceven la bundanza de la grazia e del regall de la giüstizia in de la vita regnarànn per mèzz del vün, Gesü Crist!<br /> ¹⁸Dunca, cuma per mèzz de vöna trasgressiún tücc i vèss üman hinn suta cundana <ref>leteralamént: ''a la cundana a tücc i vèss üman''</ref>, inscì anca per mèzz de vün att de giüstizia tücc i vèss üman hinn suta giüstifegaziún de vida<ref>leteralamént: ''a la giüstifegaziún de vita a tücc i vèss üman''</ref>: ¹⁹già che propi cuma per mèzz de la desübediénza de vün vèss üman i tant vèss üman<ref>el test grech el manca ''vèss üman'' scià</ref> hinn faa devegnüü pecadúr, inscì anca per mèzz de l'übediénza de vün i tant sarànn faa devegnüü giüst. ²⁰E la lég l'è vegnüü denter de scundüü, perchè la trasgressiún la bundass<ref>o ''cressess'', dò völt in de chèsta fras</ref>; e due 'l pecaa l'ha bundaa, la grazia l'ha bundaa püssee, ²¹perchè propi cuma 'l pecaa l'ha regnaa in de la mort, inscì anca la grazia la regnass per mèzz de la giüstizia a vita etèrna per mèzz del Gesü Crist, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Rumàn Capitel Ses|Inanz a Capitel Ses →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] kdd73lszcpkcydpiatk1qfb97hzy88h 0 162753 1111313 916679 2022-07-19T20:50:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹Dunca, che cossa dirèmm? Gh'avarìum de cuntinüà in del pecaa, perchè la grazia la bundass<ref>o ''cressess''</ref>? ²Che la sia no! Nümm che sèmm mort al pecaa, cuma ghe vivarèmm ancamò? ³O sii ignurant che tant quant hinn batezaa in del Crist Gesü hinn batezaa in de la sua mort? ⁴Dunca, sèmm staa suteraa cun lü per mèzz del batesim in de la mort, perchè propi cuma Crist l'è staa levaa sü di mort per mèzz de la gloria del Pader, inscì anca caminassum nümm in de la nuitaa de la vida. ⁵Già che se sèmm devegnüü ünii cun la sumejanza<ref>o ''semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la sua mort, ma anca sarèmm ünii<ref>el test grech el manca ''ünii''</ref> cun la sua resüreziún; ⁶savend chèst, che la nostra vegia persona l'è stada crusefissa cun lü, perchè 'l corp del pecaa el füss abulii, e perchè nümm sium pü s'ciav al pecaa; ⁷già che lü che l'è staa mort l'è staa faa giüst del pecaa. ⁸E se sèmm staa mort cun Crist, credum che anca vivarèmm cun lü, ⁹perchè savèmm che, già che Crist l'è levaa sü di mort, el mör pü, la mort la gh'ha pü pudè sura de lü. ¹⁰Già che lü che l'è mort, l'è mort una völta per el pecaa; e lü che 'l viv, el viv a Diu. ¹¹Inscì anca vialter, cunsidereev mort al pecaa e vivent a Diu in del Crist Gesü.<br /> ¹²Dunca, el pecaa el gh'avarìa no de regnà in del voster corp murtal, per übedìgh in di sò desidéri, ¹³né presentee i voster member<ref>o ''part'', dò völt in de chèst fras, e anca in de 19</ref> al pecaa cuma strümént d'ingiüstizia, ma presentee vialter medemm a Diu cuma vivent di mort, e i voster member a Diu cuma strümént de giüstizia. ¹⁴Già che 'l pecaa el gh'avarà minga pudè sura de vialter: già che sii no suta la lég ma suta la grazia.<br /> ¹⁵Dunca, che cossa? Pecarèmm perchè sèmm no suta la lég ma suta la grazia? Che 'l sia no! ¹⁶Savii no che a chèll che presentuv vialter medemm in d'übediénza cuma s'ciav, sii s'ciav de chèll che übedii, sia del pecaa per la mort, o de l'übediénza per la giüstizia? ¹⁷Ma grazi a Diu perchè seruv s'ciav del pecaa ma avii übedii de cör a l'esempi d'insegnamént al qual sii staa cunsegnaa, ¹⁸e despö che sii staa faa liber del pecaa sii staa faa sèrv de la giüstizia.<br /> ¹⁹Disi una roba ümana per via de la debuléza de la vostra carna. Già che propi cuma avii presentaa i voster member cuma s'ciav de l'impüritaa e de l'iniquitaa, per l'iniquitaa, inscì adèss presentee i voster member cuma s'ciav de la giüstizia per santifegaziún! ²⁰Già che quand seruv s'ciav del pecaa, seruv liber a la giüstizia. ²¹Dunca, qual gener de frütt gh'avevuv alura, di quij adèss gh'avii vergogna? Già che la fin de quij robb l'è la mort. ²²Ma adèss, perchè sii staa faa liber del pecaa e staa faa s'ciav a Diu, gh'avii 'l voster frütt per santifegaziún, e la fin l'è la vita etèrna. ²³Già che la paga del pecaa l'è la mort, ma 'l regall de Diu l'è la vita etèrna in del Crist Gesü, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Rumàn Capitel Sett|Inanz a Capitel Sett →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] nj48hv8l2o3gvlytht3nhafprcsfnwf 1111373 1111313 2022-07-19T21:05:27Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Ses== ¹Dunca, che cossa dirèmm? Gh'avarìum de cuntinüà in del pecaa, perchè la grazia la bundass<ref>o ''cressess''</ref>? ²Che la sia no! Nümm che sèmm mort al pecaa, cuma ghe vivarèmm ancamò? ³O sii ignurant che tant quant hinn batezaa in del Crist Gesü hinn batezaa in de la sua mort? ⁴Dunca, sèmm staa suteraa cun lü per mèzz del batesim in de la mort, perchè propi cuma Crist l'è staa levaa sü di mort per mèzz de la gloria del Pader, inscì anca caminassum nümm in de la nuitaa de la vita. ⁵Già che se sèmm devegnüü ünii cun la sumejanza<ref>o ''semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la sua mort, ma anca sarèmm ünii<ref>el test grech el manca ''ünii''</ref> cun la sua resüreziún; ⁶savend chèst, che la nostra vegia persona l'è stada crusefissa cun lü, perchè 'l corp del pecaa el füss abulii, e perchè nümm sium pü s'ciav al pecaa; ⁷già che lü che l'è staa mort l'è staa faa giüst del pecaa. ⁸E se sèmm staa mort cun Crist, credum che anca vivarèmm cun lü, ⁹perchè savèmm che, già che Crist l'è levaa sü di mort, el mör pü, la mort la gh'ha pü pudè sura de lü. ¹⁰Già che lü che l'è mort, l'è mort una völta per el pecaa; e lü che 'l viv, el viv a Diu. ¹¹Inscì anca vialter, cunsidereev mort al pecaa e vivent a Diu in del Crist Gesü.<br /> ¹²Dunca, el pecaa el gh'avarìa no de regnà in del voster corp murtal, per übedìgh in di sò desidéri, ¹³né presentee i voster member<ref>o ''part'', dò völt in de chèst fras, e anca in de 19</ref> al pecaa cuma strümént d'ingiüstizia, ma presentee vialter medemm a Diu cuma vivent di mort, e i voster member a Diu cuma strümént de giüstizia. ¹⁴Già che 'l pecaa el gh'avarà minga pudè sura de vialter: già che sii no suta la lég ma suta la grazia.<br /> ¹⁵Dunca, che cossa? Pecarèmm perchè sèmm no suta la lég ma suta la grazia? Che 'l sia no! ¹⁶Savii no che a chèll che presentuv vialter medemm in d'übediénza cuma s'ciav, sii s'ciav de chèll che übedii, sia del pecaa per la mort, o de l'übediénza per la giüstizia? ¹⁷Ma grazi a Diu perchè seruv s'ciav del pecaa ma avii übedii de cör a l'esempi d'insegnamént al qual sii staa cunsegnaa, ¹⁸e despö che sii staa faa liber del pecaa sii staa faa sèrv de la giüstizia.<br /> ¹⁹Disi una roba ümana per via de la debuléza de la vostra carna. Già che propi cuma avii presentaa i voster member cuma s'ciav de l'impüritaa e de l'iniquitaa, per l'iniquitaa, inscì adèss presentee i voster member cuma s'ciav de la giüstizia per santifegaziún! ²⁰Già che quand seruv s'ciav del pecaa, seruv liber a la giüstizia. ²¹Dunca, qual gener de frütt gh'avevuv alura, di quij adèss gh'avii vergogna? Già che la fin de quij robb l'è la mort. ²²Ma adèss, perchè sii staa faa liber del pecaa e staa faa s'ciav a Diu, gh'avii 'l voster frütt per santifegaziún, e la fin l'è la vita etèrna. ²³Già che la paga del pecaa l'è la mort, ma 'l regall de Diu l'è la vita etèrna in del Crist Gesü, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Cinch|← Indree a Capitel Cinch]] *[[Rumàn Capitel Sett|Inanz a Capitel Sett →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] hezk6cypizoub31ndu13m1plkih096v 0 162787 1111358 916680 2022-07-19T21:00:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Sett== ¹O sii ignurant, fradèj, già che parli a quij che cugnussen la lèg, che la lég la gh'ha pudè sura un vèss üman per tant témp quand el viv? ²Già che la dona suta un omm<ref>o ''marì'', trè völt in de chèsta fras</ref><ref>l'è de dì, spusada</ref> l'è ligada per lég a l'omm che 'l viv; ma se l'omm el murìss, l'è deslenguada de la lég de l'omm. ³Dunca, intanta che l'omm el viv, la sarà ciamada adültera se 'l devén miee<ref>el test grech el manca ''miee'', dò völt in de chèsta fras</ref> a un alter omm; ma se l'omm el murìss, l'è libera de la lég, perchè la sia minga adültera se l'è devegnüda miee a un alter omm. ⁴Dunca, fradèj, anca vialter sii staa mort a la lég per mèzz del corp del Crist, perchè vialter devegnuv a un alter, che l'è staa levaa sü di mort, perchè purtarèmm frütt a Diu. ⁵Già che quand serum in de la carna, i passiún<ref>o ''patimént''</ref> di pecaa eren al laur in di noster member<ref>o ''part'', anca in de 23</ref> per mèzz de la lég, per purtà frütt a la mort; ⁶ma adèss sèmm staa deslenguaa de la lég, essend mort a chèll che sèmm staa tegnüü, perchè nümm sèrvum in de la nuitaa de spirit e no in de vegéza<ref>o ''el vèss vègg''</ref> de la lètra.<br /> ⁷Dunca, che cossa dirèmm? La lég l'è pecaa? Che 'l sia no: ma mì avarìa minga cugnussüü el pecaa se no per mèzz de la lég, già che mì avarìa minga cugnussüü la cuncüpissénza se la lég l'ha minga dii: «Te cuncüpiret no». ⁸Ma perchè l'ha ciapaa l'upurtünitaa, el pecaa l'ha prudott in de mì ogni cuncüpissénza per mèzz del cumandamént: già che sénza la lég, el pecaa l'è mort. ⁹E mì viveva sénza la lég una völta, ma quand l'è vegnüda la lég, el pecaa l'ha vissüü de növ, e mì sun mort, ¹⁰e huu truaa el cumandamént che l'è per la vita, per mì l'è per la mort; ¹¹già che 'l pecaa, ciapand l'upurtünitaa, el m'ha imbrujaa per mèzz del cumandamént, e per mèzz de chèll el m'ha mazaa. ¹²Dunca, la lég l'è defàtt sant e 'l cumandamént l'è sant, giüst e bun.<br /> ¹³Dunca, el bun l'è devegnüü la mort a mì? Che 'l sia no: ma 'l pecaa, perchè 'l sarìa manifest el pecaa, che 'l prudüss la mort per mèzz del bun, perchè 'l pecaa 'l devegnìss tant püssee pecaminús per mèzz del cumandamént.<br /> ¹⁴Già che savèmm che la lég l'è spiritüala, ma mì sun carnal, vendüü suta 'l pecaa. ¹⁵Già che mì capi<ref>Mil. ''capissi''</ref> minga chèll che fuu: già che fuu chèll che vöri no, ma fuu chèll che udii. ¹⁶E se fuu chèll che vöri no, sun d'acord cun la lég, che l'è bona. ¹⁷Ma adèss mì 'l fuu pü<ref>o ''sun pü al laur'', anca in de 20</ref>, ma 'l pecaa che 'l sta de cà in de mì.<br /> ¹⁸Già che a savi che 'l bun el sta no de cà in de mì, l'è de dì, in de la mia carna; già che 'l vurì l'è scià in de mì, ma 'l fà del bun l'è no; ¹⁹già che fuu minga el bun che vöri, ma 'l maa che vöri no, chèll fuu! ²⁰E se chèll che vöri no, chèll fuu, mì 'l fuu pü, ma 'l pecaa che 'l sta de cà in de mì. ²¹Dunca, trövi la lég, in de mì che vöri fà 'l bun, perchè 'l maa l'è scià cun mì; ²²già che gh'huu letizia cun la lég de Diu, segund l'omm de dénter, ²³ma vedi un'altra lég in di mè member che la cumbatt cuntra la lég de la mia mént e la me ciapa cuma s'ciav in de la lég del pecaa che l'è in di mè member.<br /> ²⁴Mì sun un vèss üman aflitt<ref>o ''miserabil''</ref>! Chi 'l me liberarà de chèst corp de mort? ²⁵Ma grazia a Diu per mèzz del Gesü Crist, el noster Signúr. Dunca, mì medemm sèrvi in de la mia mént la lég de Diu, ma in de la carna la lég del pecaa. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Ses|← Indree a Capitel Ses]] *[[Rumàn Capitel Vott|Inanz a Capitel Vott →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] jvadqa25azrcmcqropb1jnsjkbd2pij 0 162835 1111314 916681 2022-07-19T20:50:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vott== ¹Dunca, la gh'è nissüna cundana per quij che hinn in del Crist Gesü. ²Già che la lég del Spirit de la vita in del Crist Gesü la m'ha liberaa de la lég del pecaa e de la mort.<br /> ³Già che l'impussibilitaa de la lég, in de la qual l'era dèbula per mèzz de la carna, Diu, avend mandaa el sò propi fiöö in de la sumejanza<ref>o ''el semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la carna del pecaa e sül pecaa, l'ha cundanaa 'l pecaa in de la carna, ⁴perchè l'urdinanza de la lég la sia cumpii in de nümm che caminum no segund la carna, ma segund el Spirit. ⁵Già che quij che hinn segund la carna pensen di robb de la carna, ma quij che hinn segund el Spirit pensen<ref>el test grech el manca ''pensen'' scià</ref> di robb del Spirit. ⁶Già che 'l pensee de la carna l'è la mort, ma 'l pensee del Spirit l'è la vita e la pas: ⁷perchè 'l pensee de la carna l'è nemìs cuntra Diu, già che 'l se sutamètt no a la lég de Diu, già che 'l po no; ⁸e quij che hinn in de la carna poden minga piasè a Diu. ⁹Ma vialter sii no in de la carna ma in del Spirit, se debún el Spirit de Diu el sta de cà in de vialter, e se quajdün el gh'ha minga 'l Spirit del Crist, chèsta persona l'è no de lü. ¹⁰Ma se Crist l'è in de vialter, menter el corp l'è mort per via del pecaa, el Spirit l'è vita per via de la giüstizia. ¹¹E se 'l Spirit de Lü che l'ha levaa sü Gesü di mort el sta de cà in de vialter, Lü che l'ha levaa sü Crist Gesü di mort el darà vita a i voster corp murtaj per mèzz del sò Spirit che 'l sta de cà in de vialter.<br /> ¹²Dunca, fradèj, sèmm debitúr, no a la carna per viv segund la carna, ¹³già che se vivii segund la carna, muririi; ma se per mèzz del Spirit fii murì i aziún de la carna, vivarii. ¹⁴Già che tücc quij che hinn menaa del Spirit de Diu hinn fiöö de Diu. ¹⁵Già che avii minga ricevüü un Spirit de servitü de növ per la pagüra, ma avii ricevüü un Spirit d'aduziún, in del qual crium: «Abba, Pader». ¹⁶El Spirit medemm el da testimunianza insèma cunt el noster spirit che sèmm bagaj de Diu. ¹⁷E se bagaj, anca ered; menter ered de Diu, ered cumpagn del Crist, se debún patum insèma perchè sium daa gloria insèma.<br /> ¹⁸Già che a cunsideri che i patimént del témp adèss hinn no dègn a la gloria che l'è dree a vegnì che 'l sarà revelaa in de nümm. ¹⁹Già che la atesa anziúsa de la creaziún la speta cun paziénza el revelà di fiöö de diu. ²⁰Già che la creaziún l'è stada sutamèssa a l'inütilitaa, no vulentéra<ref>o ''de la sua propia vuluntaa''</ref>, ma per via de lü che 'l l'ha sutamèssa, ²¹in de la speranza che anca la creaziún medema la sarà fada libera de la servitü de la curüziún a la libertaa de la gloria di bagaj de Diu. ²²Già che savèmm che tüta la creaziún la s'gema insèma e la sent<ref>Mil. ''sentiss''</ref> i dulúr de travaj insèma, fin a adèss; ²³No dumà chèst<ref>el test grech el manca ''chèst''</ref>, ma anca nümm medemm che gh'èmm la primizia del Spirit, anca nümm medemm s'gemum in de nümm medemm, intanta che spetum cun paziénza l'aduziún, la redenziún del noster corp. ²⁴Già che per speranza sèmm staa salvaa; ma la speranza che l'è vedüda l'è no speranza; già che chi 'l spera chèll che 'l ved? ²⁵E se sperum chèll che vedum no, el spetum per mèzz de la perseveranza.<br /> ²⁶E in de l'istèssa manéra anca 'l Spirit el jüta la nostra debuléza; già che savèmm no chèll che per el qual gh'avarium de pregà, segund chèll che l'è necessari, ma 'l Spirit l'interced cun s'mergh che poden minga vèss espress; ²⁷e lü che 'l cerca i cör el sa che cossa l'è 'l pensee del Spirit, perchè l'interced per i sant.<br /> ²⁸E savèmm che Diu el laura insèma tüsscoss per el bun per quij che vören bén Diu, per quij che hinn ciamaa segund el sò pruposit, ²⁹perchè quij che l'ha cugnussüü prima, anca l'ha predestinaa de vèss<ref>el test grech el manca ''de vèss''</ref> cumpagn de l'imagen del sò fiöö perchè 'l sia 'l primugenit intra tant fradèj; ³⁰e quij che l'ha predestinaa, chèst anca l'ha ciamaa; e quij che l'ha ciamaa, chèst anca l'ha faa giüst; e quij che l'ha faa giüst, chèst anca l'ha daa gloria.<br /> ³¹Dunca, che cossa dirèmm per chèstcoss? Se Diu l'è per nümm, chi l'è cuntra nümm? ³²Veramént, lü che l'ha minga sparmii 'l sò propi fiöö, ma 'l gh'ha daa via<ref>o ''cunsegnaa''</ref> per nümm tücc, cuma 'l me darà minga tüsscoss anca cun lü? ³³Chi 'l purtarà un'acüsa cuntra i scernii<ref>o ''elètt''</ref> de Diu? Diu l'è Lü che 'l fa giüst; ³⁴Chi l'è lü che 'l cundana? Crist Gesü l'è lü che l'ha mort, ma pütost lü che l'è staa levaa sü di mort, che 'l gh'è a la driza de Diu, che anca l'interced per nümm. ³⁵Chi 'l me separarà del bén del Crist? La tribulaziún o l'afliziún o la persegütaziún o la carestia<ref>o ''famm''</ref> o la biutéza<ref>It. ''nudità''</ref> o 'l perìcul o la spada? ³⁶Cuma l'è scritt:<br /> «Per via de tì sèmm faa mort per l'intrégh dì,<br /> sèmm cunsideraa cuma pegúr de la maza».<br /> ³⁷Ma in tücc chèstcoss sèmm püssee di cunquistadúr per mèzz de lü che 'l m'ha vursüü bén. ³⁸Già che sun cunvint che né la mort, né la vida, né angiuj, né prenzip, né i robb del presént, né i robb del fütür, né puténz, ³⁹né l'altéza, né la prufunditaa, né quaj altra creaziún la pudarà separàmm del bén de Diu, che l'è in del Crist Gesü, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Sett|← Indree a Capitel Sett]] *[[Rumàn Capitel Növ|Inanz a Capitel Növ →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] rhfzo0sts44m34eolqndocnrkk5m5ec 1111360 1111314 2022-07-19T21:00:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vott== ¹Dunca, la gh'è nissüna cundana per quij che hinn in del Crist Gesü. ²Già che la lég del Spirit de la vita in del Crist Gesü la m'ha liberaa de la lég del pecaa e de la mort.<br /> ³Già che l'impussibilitaa de la lég, in de la qual l'era dèbula per mèzz de la carna, Diu, avend mandaa el sò propi fiöö in de la sumejanza<ref>o ''el semej''; It. ''somiglianza''</ref> de la carna del pecaa e sül pecaa, l'ha cundanaa 'l pecaa in de la carna, ⁴perchè l'urdinanza de la lég la sia cumpii in de nümm che caminum no segund la carna, ma segund el Spirit. ⁵Già che quij che hinn segund la carna pensen di robb de la carna, ma quij che hinn segund el Spirit pensen<ref>el test grech el manca ''pensen'' scià</ref> di robb del Spirit. ⁶Già che 'l pensee de la carna l'è la mort, ma 'l pensee del Spirit l'è la vita e la pas: ⁷perchè 'l pensee de la carna l'è nemìs cuntra Diu, già che 'l se sutamètt no a la lég de Diu, già che 'l po no; ⁸e quij che hinn in de la carna poden minga piasè a Diu. ⁹Ma vialter sii no in de la carna ma in del Spirit, se debún el Spirit de Diu el sta de cà in de vialter, e se quajdün el gh'ha minga 'l Spirit del Crist, chèsta persona l'è no de lü. ¹⁰Ma se Crist l'è in de vialter, menter el corp l'è mort per via del pecaa, el Spirit l'è vita per via de la giüstizia. ¹¹E se 'l Spirit de Lü che l'ha levaa sü Gesü di mort el sta de cà in de vialter, Lü che l'ha levaa sü Crist Gesü di mort el darà vita a i voster corp murtaj per mèzz del sò Spirit che 'l sta de cà in de vialter.<br /> ¹²Dunca, fradèj, sèmm debitúr, no a la carna per viv segund la carna, ¹³già che se vivii segund la carna, muririi; ma se per mèzz del Spirit fii murì i aziún de la carna, vivarii. ¹⁴Già che tücc quij che hinn menaa del Spirit de Diu hinn fiöö de Diu. ¹⁵Già che avii minga ricevüü un Spirit de servitü de növ per la pagüra, ma avii ricevüü un Spirit d'aduziún, in del qual crium: «Abba, Pader». ¹⁶El Spirit medemm el da testimunianza insèma cunt el noster spirit che sèmm bagaj de Diu. ¹⁷E se bagaj, anca ered; menter ered de Diu, ered cumpagn del Crist, se debún patum insèma perchè sium daa gloria insèma.<br /> ¹⁸Già che a cunsideri che i patimént del témp adèss hinn no dègn a la gloria che l'è dree a vegnì che 'l sarà revelaa in de nümm. ¹⁹Già che la atesa anziúsa de la creaziún la speta cun paziénza el revelà di fiöö de diu. ²⁰Già che la creaziún l'è stada sutamèssa a l'inütilitaa, no vulentéra<ref>o ''de la sua propia vuluntaa''</ref>, ma per via de lü che 'l l'ha sutamèssa, ²¹in de la speranza che anca la creaziún medema la sarà fada libera de la servitü de la curüziún a la libertaa de la gloria di bagaj de Diu. ²²Già che savèmm che tüta la creaziún la s'gema insèma e la sent<ref>Mil. ''sentiss''</ref> i dulúr de travaj insèma, fin a adèss; ²³No dumà chèst<ref>el test grech el manca ''chèst''</ref>, ma anca nümm medemm che gh'èmm la primizia del Spirit, anca nümm medemm s'gemum in de nümm medemm, intanta che spetum cun paziénza l'aduziún, la redenziún del noster corp. ²⁴Già che per speranza sèmm staa salvaa; ma la speranza che l'è vedüda l'è no speranza; già che chi 'l spera chèll che 'l ved? ²⁵E se sperum chèll che vedum no, el spetum per mèzz de la perseveranza.<br /> ²⁶E in de l'istèssa manéra anca 'l Spirit el jüta la nostra debuléza; già che savèmm no chèll che per el qual gh'avarium de pregà, segund chèll che l'è necessari, ma 'l Spirit l'interced cun s'mergh che poden minga vèss espress; ²⁷e lü che 'l cerca i cör el sa che cossa l'è 'l pensee del Spirit, perchè l'interced per i sant.<br /> ²⁸E savèmm che Diu el laura insèma tüsscoss per el bun per quij che vören bén Diu, per quij che hinn ciamaa segund el sò pruposit, ²⁹perchè quij che l'ha cugnussüü prima, anca l'ha predestinaa de vèss<ref>el test grech el manca ''de vèss''</ref> cumpagn de l'imagen del sò fiöö perchè 'l sia 'l primugenit intra tant fradèj; ³⁰e quij che l'ha predestinaa, chèst anca l'ha ciamaa; e quij che l'ha ciamaa, chèst anca l'ha faa giüst; e quij che l'ha faa giüst, chèst anca l'ha daa gloria.<br /> ³¹Dunca, che cossa dirèmm per chèstcoss? Se Diu l'è per nümm, chi l'è cuntra nümm? ³²Veramént, lü che l'ha minga sparmii 'l sò propi fiöö, ma 'l gh'ha daa via<ref>o ''cunsegnaa''</ref> per nümm tücc, cuma 'l me darà minga tüsscoss anca cun lü? ³³Chi 'l purtarà un'acüsa cuntra i scernii<ref>o ''elètt''</ref> de Diu? Diu l'è Lü che 'l fa giüst; ³⁴Chi l'è lü che 'l cundana? Crist Gesü l'è lü che l'ha mort, ma pütost lü che l'è staa levaa sü di mort, che 'l gh'è a la driza de Diu, che anca l'interced per nümm. ³⁵Chi 'l me separarà del bén del Crist? La tribulaziún o l'afliziún o la persegütaziún o la carestia<ref>o ''famm''</ref> o la biutéza<ref>It. ''nudità''</ref> o 'l perìcul o la spada? ³⁶Cuma l'è scritt:<br /> «Per via de tì sèmm faa mort per l'intrégh dì,<br /> sèmm cunsideraa cuma pegúr de la maza».<br /> ³⁷Ma in tücc chèstcoss sèmm püssee di cunquistadúr per mèzz de lü che 'l m'ha vursüü bén. ³⁸Già che sun cunvint che né la mort, né la vita, né angiuj, né prenzip, né i robb del presént, né i robb del fütür, né puténz, ³⁹né l'altéza, né la prufunditaa, né quaj altra creaziún la pudarà separàmm del bén de Diu, che l'è in del Crist Gesü, el noster Signúr. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Sett|← Indree a Capitel Sett]] *[[Rumàn Capitel Növ|Inanz a Capitel Növ →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] 2xvrzklern2w476e95kh1usieoa0vd6 0 162920 1111315 916684 2022-07-19T20:50:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vundes== ¹Dunca, disi: Diu l'ha mandaa indree<ref>o ''rebatüü'', anca in de 2</ref> la sua gént? Che 'l sia no: già che anca mì sun Israelìtt, de la suménza de l'Abraham, de la tribü de Benjamìn. ²Diu l'ha minga mandaa indree la sua gént che l'ha cugnussüü prima. O savii no che cossa la Scritüra la dis in d'Elia, cuma 'l prega a<ref>o ''incuntra''</ref> Diu cuntra l'Israel? ³«Signúr, hann mazaa i tò prufètt, hann sbatüü giò 'l tò altar, e mì sull sun lassaa<ref>o ''resti''</ref>, e lur cerchen la mia vida». ⁴Ma che cossa la dis la resposta divina? Huu reservaa<ref>o ''lassaa restà''</ref> per mì medemm sètt mila omen, che s'hinn minga inchinaa un genögg a Baal». ⁵Dunca, inscì anca in del témp presént l'è staa un rèst segund la scernida<ref>o ''eleziún'', anca in de 7</ref> de la grazia. ⁶E se l'è per la grazia, l'è pü di laur, sedenò la grazia la sarìa pü la grazia.<br /> ⁷Dunca, che cossa? L'Israel l'ha minga utegnüü chèll che l'ha cercaa, e la scernida<ref>l'è de dì, i personn scernii/elètt</ref> la l'ha utegnüü; ma 'l rest l'è devegnüü dür, ⁸propi cuma l'è scritt:<br /> «Diu 'l gh'ha daa un spirit de lifa<ref>o ''turpúr, stüpúr''</ref><br /> ögg per vedè no,<br /> urègg per sentì no,<br /> fin al dì d'incöö».<br /> ⁹E David el dis:<br /> «Che la lur taula la devegna una trapa e un lazz<br /> e un scapüsc e un pagà indree per lur;<br /> ¹⁰che i lur ögg sien faa scür per vedè no,<br /> e piega la lur schèna per semper».<br /> ¹¹Dunca disi, s'hinn scapüsciaa perchè burlassen giò? Che 'l sia no: ma per la lur trasgressiún la salvéza l'è a i naziún per pruvucàj a gelusìa. ¹²E se la lur trasgressiún l'è la richéza del mund e la lur perdida l'è la richéza di naziún, quant püssee l'è la lur pienéza. ¹³E ve disi, vialter i naziún: dunca, in de quant sun apostul di naziún, duu gloria al mè ministéri, ¹⁴se forsi pruvucassi la mia carna a gelusìa e salvassi quij de lur. ¹⁵Già che se 'l lur refüd l'è la recunciliaziún del mund, che cossa l'è 'l lur ricév<ref>o ''recetaziún''</ref> se no la vita di mort? ¹⁶E se la primizia l'è santa, anca l'è 'l gnocul<ref>o ''massa''</ref>; e se la radis l'è santa, anca hinn i ramm.<br /> ¹⁷Ma se quij di ramm hinn staa tajaa via, e tì che te see d'una uliva selvadega te see staa insedii intra lur e te see devegnüü vün che 'l ciapa part de la radis de la grasséza de l'uliva, ¹⁸vantet no cuntra i ramm; ma se te vantet, l'è no tì che te portet la radis, ma la radis la te porta<ref>el test grech el manca ''porta'' scià</ref>. ¹⁹Dunca, te diree: «Ramm hinn staa tajaa via perchè mì füssi insedii». ²⁰Bén; hinn tajaa via per l'infedeltaa<ref>o ''la mancanza di féd''</ref>, ma tì te see staa sald per la féd. Pensa no alt robb, ma pagüra: ²¹già che se Diu l'ha minga sparmii i ramm segund natüra<ref>o ''natüraj''</ref>, né 'l te sparmarà. ²²Dunca, ved la gentiléza e la severitaa de Diu: sü quij che hann burlaa giò, la severitaa, e sü tì, la gentiléza de Diu, se te cuntinüet in de la gentiléza, sedenò anca tì te saree tajaa via. ²³E se anca lur cuntinüen no in de la mancanza de féd<ref>o ''incredülitaa''</ref>, sarànn insedii; già che Diu l'è capaz de insedìj de növ. ²⁴Già che se tì te see tajaa via de l'uliva selvadega segund natüra, e te see staa insedii in de l'uliva dumestega cuntra natüra, tant quant püssee chèst che hinn segund natüra sarànn insedii in de la sua uliva!<br /> ²⁵Già che vöri no che siuv ignurant, fradèj, de chèst mistéri, che siuv no savi<ref>o ''sbarbatèj''</ref> in de vialter medemm, che l'è sücess un indürimént de part<ref>o ''parzial''</ref> a l'Israel fin che la pienéza di naziún l'è vegnüü denter, ²⁶e inscì tütt l'Israel el sarà salvaa, cuma l'è scritt:<br /> «Lü che 'l libera 'l vegnarà de Zion,<br /> el girarà via l'impietaa de Giagum.<br /> ²⁷E chèst l'è 'l mè acordi cun lur,<br /> quand avaruu tolt via i lur pecaa».<br /> ²⁸Menter segund el vangel hinn nemìs per via de vialter, segund la scernida hinn predilètt per via di pader: ²⁹già che i regaj e la ciamada de Diu hinn sénza pentimént<ref>l'è de di, hinn no tolt via de növ</ref>. ³⁰Già che propi cuma vialter una völta sii staa desübediént a Diu, e adèss avii ricevüü misericordia per la lur desübediénza, ³¹inscì anca chèst hinn staa desübediént per la vostra misericordia, per chè adèss anca lur riceven misericordia. ³²Già che Diu l'ha metüü denter tücc in de la desübediénza, per avègh misericordia a tücc.<br /> ³³O prufunditaa de richéza,<br /> e saviéza e cugnussénza de Diu--<br /> che incercabij<ref>o ''inscrütabij''</ref> hinn i sò giüdizi,<br /> e incumprensibij i sò vì.<br /> ³⁴«Defàtt, chi l'ha cugnussüü la mént del Signúr?<br /> O chi l'è devegnüü 'l sò cunsiliér?<br /> ³⁵O chi 'l gh'ha daa prima,<br /> e 'l gh'ha daa recumpénsa?».<br /> ³⁶Perchè de Lü, per mèzz de Lü e per Lü hinn tüsscoss;<br /> a Lü sia la gloria per semper, amén. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Des|← Indree a Capitel Des]] *[[Rumàn Capitel Dudes|Inanz a Capitel Dudes →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] 5hnuz5vh1sont5ct9tbggvqr7wh6grh 0 162955 1111357 916689 2022-07-19T21:00:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Rumàn== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Sedes== ¹E ve recumandi Febe, nostra surèla, che l'è minister<ref>o ''diacunèssa''</ref> de la gésa che l'è a Cencrea, ²perchè la ricevuv in del Signúr degnamént di sant e ghe presentuv<ref>o ''assistuv''</ref> in de qualsessìa roba la gh'avarà besògn; già che anca lee l'è devegnüda patrunèssa<ref>o ''jütanta''</ref> a tant personn e anca a mì medemm.<br /> ³Salüdee Prisca e Aquila, i mè cumpagn de laur in del Crist Gesü, ⁴che hann metüü giò 'l lur propi coll per la mia vita, che ringrazi no dumà mì ma anca tücc i gés di naziún, ⁵e la gésa arént la lur cà. Salüdee Epenet el mè predilètt, che l'è la primizia de l'Asia<ref>l'è de dì, Türchia ucidentala</ref> per Crist. ⁶Salüdee Maria, che l'ha travajaa tant per vialter. ⁷Salüdee Andronich e Giünia, i mè parént<ref>o ''cumpagn de tèra'', anca in de 11 e 21</ref> e cumpagn de presún, che hinn famús intra i apostuj, che anca hinn staa in del Crist prima de mì. ⁸Salüdee Ampliat, el predilètt in del Signúr. ⁹Salüdee Ürbán, el noster cumpagn de laur in del Crist, e Stachi, el mè predilètt. ¹⁰Salüdee Apele, el pruaa in del Crist. Salüdee quij che hinn de la cà<ref>el test grech el manca ''de la cà'', anca in de 11</ref> de l'Aristobul. ¹¹Salüdee Erodiona, mia parénta. Salüdee quij che hinn de la cà del Narciss che hinn in del Signúr. ¹²Salüdee Trufaina e Trufosa, che hann travajaa in del Signúr. Salüdee Persid, la predilèta, che l'ha travajaa tant in del Signúr. ¹³Salüdee Rüf, el scernii<ref>o ''elètt''</ref> in del Signúr e sua mader e mia. ¹⁴Salüdee Asincrit, Flegon, Erme, Patroba, Erma e i fradèj cun lur. ¹⁵Salüdee Filolog e Giülia, Nerea e sua surèla, e Olimpa e tücc i sant cun lur. ¹⁶Salüdeev el vün i alter cunt un basín sant. Ve salüden tücc i gés del Crist.<br /> ¹⁷E v'esurti, fradèj, a vardàv de quij che fann i diséns<ref>o ''divisiún''</ref> e i scanduj<ref>o ''scapüsc''</ref> cuntra l'insegnamént che vialter avii imparaa, e giree via de lur; ¹⁸già che taj personn serven minga 'l noster Signúr Crist ma la sua propia panscia, e buzaren i cör di sémpliz per mèzz del parlà margniff e de l'insaunà<ref>o ''adülà, incensà''</ref>. ¹⁹Già che la vostra übediénza l'è devegnüda cugnussüda a tücc; dunca, gh'huu letizia per vialter, e vöri che vialter siuv savi vèrs el bun, e inucént vèrs el maa. ²⁰E 'l Diu de la pas el schisciarà sveltamént el Satana suta i voster pee.<br /> ²¹Timotee, el mè cumpagn de laur, el ve salüda, e Lüci, Giasun e Sosipater, i mè parént. ²²Mì, Terzi, che huu scritt chèsta lètra, ve salüdi in del Signúr. ²³Gaj, el mè ospit e chèll de l'intréga gésa, el ve salüda. Erast, l'aministradúr de la citaa, el ve salüda, e Quart, el fradèll.<ref>el 24 l'è prubabilamént giüntaa a l'uriginal: ''Che la grazia del noster Signúr Gesü Crist la sìa cun tücc vialter, amén.'' Inscì hinn anca i 25-27.</ref><br /> ²⁵E a lü che l'è capaz de stabilìv segund el mè vangel e la predicaziún del Gesü Crist, segund la revelaziún del ministeri che l'è staa segrett per tant sècuj, ²⁶e adèss l'è staa faa manifést per mèzz di Scritür prufetegh segund el cumand del Diu etèrn a l'übediénza de la féd, e faa savüü a tücc i naziún, ²⁷al Diu sull savi, per mèzz del Gesü Crist, al qual la sìa la gloria per semper, amén. <references /> ===Navigaziun=== *[[Rumàn Capitel Quindes|← Indree a Capitel Quindes]] *[[Prima Curinz Capitel Vün|Inanz a Prima Curinz Capitel Vün →]] *[[Letera ai Ruman|A l'indes]] [[Categuria:Letera ai Ruman]] 8w41f955tjqhnsd0rbut67htpn8m1j4 0 162969 1111334 916641 2022-07-19T20:56:17Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹E quand l'è cumpii el dì de la Pentecost<ref>l'è de dì, el dì cinquantesim despö de la Pasqua, in de l'ebraich, ''Shavuot''</ref>, eren tücc insèma al medemm lögh. ²E a l'impruista l'è vegnüü del cél un sun propi cuma un vént viulént che l'è purtaa, e l'ha impienii l'intréga cà due eren dree a setàss, ³e gh'hinn cumparii lénguv dividüü cuma de fögh e se punden sü ognidün de lur, ⁴e hinn impienii tücc de Spirit Sant e hann cumenzaa de parlà alter lénguv cuma 'l Spirit el gh'ha daa de parlà föra.<br /> ⁵E ghe staven de cà a Gerüsalèmm Giüdee, omen pi d'ogni naziún di quij suta 'l cél. ⁶E intanta che chèsta vus l'è sücessa, la fola l'è vegnüda insèma e hinn staa cunfundaa, perchè ognidün de lur el i ha sentii parlà in de la sua propia léngua. ⁷E hinn sbalurdii e hann meravejaa, disend: «Varda, tücc chèst che parlen hinn no Galilej?. ⁸E cuma ognidün de nümm el po<ref>el test grech el manca ''po''</ref> sentì in di noster propi lénguv, in di quij sèmm nassüü? ⁹Part, Méd, Elamìtt e quij che stann de cà in de la Mesopotamia, in de la Giüdea, in de la Capaducìa, in del Punt e in de l'Asia, ¹⁰in de la Frigia e in de la Panfilia, in de l'Egitto e in di part de la Libia che hinn arént a Cirene, i Rumànn pelegrìnn, sia Giüdee che pruselìtt, ¹¹Cretés e Aràb, i sentum parlà in di alter lénguv i grand robb de Diu!». ¹²E hinn sbalurdii tücc e hinn perplèss, vün a un alter disend: «Che cossa 'l vör dì chèst?». ¹³E alter, sgugnand, hann dii che lur eren pièn de vin dulz<ref>o ''hann dii: «Lur hinn pièn de vin dulz!»''</ref>.<br /> ¹⁴E despö d'avè stà in pee, Peder cunt i vündes l'ha levaa la sua vus e 'l gh'ha parlaa föra: «Omen Giüdee e tücc che stann de cà a Gerüsalèmm, che chèst el ve sia faa cugnussüü, e dee urègg a i mè paroll. ¹⁵Già che chèst personn hinn no ciuch cuma suponii, già che l'è l'ura tèrza del dì<ref>l'è de dì, eren i növ</ref>, ¹⁶ma chèst l'è chèll che l'era parlaa per mèzz del prufèta Giuèl:<br /> ¹⁷E 'l sarà in di ültim dì, el dis el Signúr,<br /> che vujaruu<ref>o ''versaruu'', anca in de 18</ref> del mè Spirit sü tüta la carna,<br /> e i voster fiöö e i voster tús darànn prufezì,<br /> e i voster giüìtt vedarànn visiún,<br /> e i voster anziann insugnarànn sögn;<br /> ¹⁸e debún sü i mè sèrv mas'c e sü i mè sèrv fémn,<br /> in di quij dì vujaruu del mè Spirit e darànn prufezì.<br /> ¹⁹E daruu meravèj in del cél sura,<br /> e sègn sü la tèra suta,<br /> sangh, fögh e vapúr de fümm.<br /> ²⁰El suu el sarà müdaa in de scür,<br /> e la lüna in de sangh,<br /> prima che 'l vén el dì grand e gluriús del Signúr.<br /> ²¹E 'l sarà che chissessìa 'l avarà invucaa 'l nomm del Signúr el sarà salvaa.<br /> ²²Omen Israelìtt, sentii chèst paroll: Gesü 'l Nazarén, un omm pruaa<ref>o ''creditaa, faa vedüü''</ref> de Diu a vialter cun puténz, meravèj e sègn che Diu l'ha faa per mèzz de lü intra de vialter, cuma vialter medemm savii, ²³lü che l'è daa via per el cunsili determinaa e la prescénza de Diu per mèzz de la man di quij sénza lég, avii mazaa inciundandul a la crus<ref>el test grech el manca ''a la crus''</ref>, ²⁴che Diu l'ha levaa sü, despö che l'ha deslenguaa i dulúr de la mort, degià che l'era no pussibil che lü l'en füss tegnüü. ²⁵Già che 'l David el dis de lü:<br /> Huu metüü 'l Signúr denanz a mì per semper,<br /> perchè l'è a la mia driza, perchè mì füssi minga scurlii.<br /> ²⁶Per chèst el mè cör l'è staa cuntént e la mia léngua la gh'ha avüü letizia,<br /> e ancamò anca la mia carna la starà de cà in de la speranza,<br /> ²⁷perchè te bandunaree minga la mia anema in de l'Ades,<br /> né te daree che 'l tò sant el veda curüziún.<br /> ²⁸Te m'hee faa cugnussüü i vì de la vita,<br /> te m'impienaree de letizia cun la tua fàcia.<br /> ²⁹Omen fradèj, degià che l'è permiss de dì cun cunfidénza a vialter sül patriarca David che l'ha mort e l'è staa suteraa, e 'l sò sepulcru l'è intra nümm fin a chèst dì. ³⁰Dunca, perchè l'è staa prufèta e l'ha savüü Diu 'l gh'ha giüraa cun giüramént per fà setàss giò vün<ref>el test grech el manca ''vün''</ref> del frütt del sò lumbér sül sò tron, ³¹degià che 'l l'ha savüü prima, l'ha parlaa de la resüreziún del Crist, che:<br /> Né l'è staa bandunaa in de l'Ades,<br /> né la sua carna l'ha vedüü curüziún.<br /> ³²Chèst Gesü Diu l'ha levaa sü, del qual nümm tücc sèmm testimon; ³³dunca, despö che l'è staa esaltaa a la driza de Diu, despö che l'ha ricevüü la prumèssa del Spirit Sant arént al Pader, l'ha svujaa chèst che vialter avii vedüü e sentii. ³⁴Già che David l'è minga naa sü a i cél ma 'l dis lü medemm:<br /> El Signúr l'ha dii al mè Signúr,<br /> setet tì giò a la mia driza,<br /> ³⁵fin che meti i tò nemìs cuma un scagn di tò pee.<br /> ³⁶Dunca, tüta la cà d'Israel següramént el gh'avarìa de savè che Diu l'ha faa sia Signúr che Crist chèst Gesü che vialter avii crusefiss!».<br /> ³⁷E quand l'hann sentii, hinn sbüsaa<ref>o ''furaa''</ref> in del cör, e hann dii a Peder e a i alter apostuj: «Che cossa gh'avarìum de fà, omen fradèj?».<br /> ³⁸E Peder el gh'ha dii<ref>el grech el manca ''l'ha dii''</ref>: «Remendeev e 'l gh'avarìa de vèss batezaa ognidün de vialter in del nomm del Gesü Crist per la perdunanza di voster pecaa e ricevarii el regall del Spirit Sant. ³⁹Già che la prumèssa l'è vostra e di voster bagaj e tücc che hinn luntan, tant quant el noster Signúr Diu 'l ciamarà». ⁴⁰E cun tant püssee alter paroll l'ha daa testimunianza e 'l i ha esurtaa, disend: «Che siuv salvaa de chèsta generaziún perversa<ref>leteralamént, ''cürv, piegaa''</ref>». ⁴¹Dunca, quij che hann ricevüü la sua parola hinn staa batezaa e hinn giüntaa in chèll dì circa trè mila personn<ref>leteralamént, ''anemm'', anca in de 43</ref>.<br /> ⁴²E eren dedicaa a l'insegnamént di apostuj e a la fradelanza<ref>o ''cumüniún''</ref>, al s'cepà 'l pan e a i preghér. ⁴³E la gh'è vegnüda pagüra a ogni persona, e hinn sücess tant meravèj e sègn per mèzz di apostuj. ⁴⁴E tücc che hann credüü gh'hann avüü insèma tüsscoss in cumün ⁴⁵e hann vendüü i pruprietaa e i bén e i hann smezaa a tücc cuma ognidün el gh'ha besogn; ⁴⁶E eren dedicaa ogni dì cun vün acordi, aveven s'cepaa 'l pan de cà in cà e aveven ciapaa del mangià insèma cun letizia e sempiéza<ref>It. ''semplicità''</ref> de cör, ⁴⁷intanta che aveven daa lod a Diu e gh'aveven favúr<ref>o ''grazia''</ref> cun tüta la gént, e 'l Signúr el giüntava a quij che eren salvaa insèma ogni dì. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Apostuj Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] 16osfk8iaqkf839hfggwaj4dz8e764c 0 162970 1111198 1093510 2022-07-19T20:28:36Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[File:El Señor de los Anillos lectura.jpg|miniatura|El liber cond ona riproduzion de l'[[Unigh Anell]].]] El '''Scior di Anei''' (titol original: ''The Lord of the Rings'') a l'è on [[romanz]] [[fantasy]], el pussee famos e important del scrittor e professor [[Inghiltèra|ingles]] [[John Ronald Reuel Tolkien]]. El liber, el ''sequel'' del liber [[El Hobbit]], l'è sortii in del [[1954]]-[[1955]]. 'Sto liber chì el gh'ha avuu on'influenza enorme per tutta la litteradura fantasy che gh'è vegnuda dòpo.<br> La vicenda del Scior di Anei e i alter stori che gh'è ligaa hinn cuntaa brevement anca in de l'ultima part del [[Silmarillion]] (''I anei del poder e la Terza Età''). ==Composizion== El romanz l'è compòst de trii liber: *[[La Compagnia de l'Anell]] (''The Fellowship of the Ring'') *[[I Dò Torr]] (''The Two Towers'') *[[El ritorna del Re]] (''The Return of the King'') Ogni liber (che 'l gh'ha circa des capitol) l'è spartii in dò part. A la fin del romanz, a gh'è poeu ses appendis. Prima del primm liber a gh'è ona longa introduzion che la ciariss i origin di hobbit. ==Trama== ===La Compagnia de l'Anell=== ====El primm liber==== El [[22 settember]] de l'ann 3001 (1401 per el popol di hobbit) de la [[Terza Età (Terra de Mezz)|Terza Età]] de la [[Terra de Mezz]], el mago [[Gandalf]] el va a visità el sò vegg amis [[Bilbo Baggins]], on [[hobbit]] che pròppi quel dì lì el compiss i ann. Bilbo, che 'l s'è stufii de viv in [[la Contea]] (la patria di hobbit), l'ha deciduu de sparì pròppi in occasion de la soa festa, grazzie a l'aiutt del sò [[anell]] magigh (el gh'ha el poder de fà vegnì invisibil chi che se 'l mett al did) per poeu andà ancamò in gir per el mond.<br> Gandalf, dòpo avè vist insema a tucc i alter hobbit la sparizion de Bilbo, el tacca sù a pensà che quell anell lì el sia ben pussee important de quell che 'l credeva. El troeuva conferma de quest quand, rivaa a cà de Bilbo, el ved la reazion del vegg hobbit quand lù ghe domanda de lassà giò l'anell: el gioiell el gh'ha ona specie de poder sora el sò proppietari, tanto che quest el gh'ha fort difficoltà a lassàll perd. A la fin, Bilbo el ghe da a trà a Gandalf e lassa l'anell in eredità al sò giovin cusin [[Frodo Baggins]]. Gandalf el raccomanda a Frodo de tegnì al sigur l'anell, poeu el part de la Contea.<br> Dersett ann dòpo, Gandalf el torna a cà de Frodo e 'l ghe dis cosa l'è che l'ha scovert in di sò viagg e coi sò ricerch: l'anell de Bilbo in realtà l'è l'[[Unigh Anell]], faa sù de [[Sauron]], el Scior Oscur de [[Mordor]]. 'Sto anell l'è in grado de dominà el mond e 'l reconoss domà on padron, cioè Sauron, che gh'ha miss tutta la soa forza. Quand tremila ann prima on omm ([[Isildur]]) l'era riessii a toeuggh via l'Anell, Sauron l'era vegnuu on spirit e l'era quasi sparii del mond. Ma vist che Isildur l'eva minga distrutt l'Anell (che l'aveva usaa el pròppi poder sora de lù), Sauron l'era riessii a resist ancamò e adess l'era dree a tornà. Inoltra, Isildur l'era mòrt e l'eva perduu l'Anell in del fiumm [[Anduin]]: chì l'era staa trovaa de on tal [[Sméagol]] (ona specie de hobbit, poeu mej conossu 'me ''Gollum''), che l'eva conservaa per quasi cincent ann sotta i montagn. Chì l'era staa trovaa de Bilbo, in de la manera che l'è cuntada in del [[El Hobbit|Hobbit]].<br> Ora, Sauron l'ha scovert che 'l sò Anell l'esist anmò e, dòpo avè torturaa Gollum, el sa che 'l partegn a on tal Baggins de la Contea. Per quest Gandalf l'ordina a Frodo de lassà tutt e partì per la città de [[Brea]] (appena foeura de la Contea): là Gandalf el ghe saria andaa incontra e de là sarien partii per la città de [[Imladris]], la cà del sagg [[Elf]] [[Elrond]].<br> Insema a Frodo el partiss anca el sò fedel giardiniee [[Samvise Gamgee]] (anca ''Sam'') e in del camminà vers Brea se gionten anca i sò duu cusin [[Meriadoc Brandibuck]] (''Merry'') e [[Peregrin Tuc]] (''Pipin''). Longh la strada viven vari avventur e conossen el curios [[Tom Bombadil]], che ghe da ona man in d'on quai moment de difficoltà: prima el ghe ajutta a scappà de on Sales che voreva mangiài, poeu de on Fantasma. Inoltra veden per la prima voeulta i [[Nazgûl]], serv de Sauron (el nomm el voeur dì ''s'ciav de l'Anell'') che sotta forma de cavalier negher hinn rivaa in de la Contea per ciappà l'Anell.<br> A Brea gh'è minga Gandalf (che nissun el sa indove l'è finii), ma on sò amis ciamaa ''Grampass'' o [[Aragorn]]. Quest chì l'è on omm vagabond, vun di tant che giren misteriosament per el [[nord]] de la Terra de Mezz. Per quest i quatter hobbit se fiden minga subit de lù, ma l'omm el riess ben prest a fà varì i pròppi merit. De fatt on quai dì dòpo i cinch, in marcia per Imladris, vegnen taccaa de nott di Nazgûl: el sò capp el colpiss Frodo cont on cortell stregaa, ma Aragorn el riess a fài scappà e a ciamà di Elf che porten el hobbit (che 'l ris'cia de vegnì on fantasma compagn di Nazgûl) a Imladris. Inoltra, grazzie ai magii de Elrond, i Nazgûl e i sò cavai vegnen strusaa via de la corrent de on fiumm, e per on poo de temp sparissen.<br> ====El segond liber==== Frodo el se desseda a Imladris, indove l'è staa curaa con amor di sò amis. Chì inoltra el troeuva el cusin Bilbo, che dòpo 'n quai viagg l'ha scernii de passà in la città elfiga i sò ultim ann de vita: de fatt, senza l'Anell, el se sent pù tanto fort compagn de on temp.<br> A Imladris se tegn on concili al qual toven part rappresentant di popol liber de la Terra de Mezz: *[[Bilbo Baggins|Bilbo]] e [[Frodo Baggins|Frodo]] per i [[hobbit]] *[[Gandalf]] per i strioni (''[[Istar]]''). *[[Aragorn]] per i Omm (''[[Dúnedain]]'') del [[Nord]] . *[[Boromir]] per i omm de [[Gondor]], on regn de Dúnedain a [[sud]] assee vesin a [[Mordor]]. *[[Glóin]] (amis de Bilbo) e 'l sò fioeu [[Gimli]] per i [[Nan]]. *[[Legolas]] per i [[Elf Silvan|Elf di Bosch]]. *[[Glorfindel]], [[Erestor]], [[Elrond]] e alter per i Elf de [[Imladris]]. *[[Galdor]] per i Elf di Port Gris. In 'sto Concili, el vegn faa el pont de la situazion. Sauron el sa ben che l'Anell a l'è staa trovaa de on hobbit e l'è determinaa a ciappàll de noeuv: se 'l riessiss in del sò intent, nissun el podaria fermàll in de la conquista de la Terra de Mezz. De fatt i Elf hinn troppi pocch rispett a l'ultima voeulta che Sauron l'è staa fermaa, e i omen deperlor hinn troppi debol e facil de corromp per podè resist a longh. Senza cuntà che [[Saruman]], on stregon possent e vegg amis de Gandalf, quand l'ha scovert che l'Anell el gh'è anmò, l'ha deciduu de passà de la part del Maa, in la speranza de trovàll per primm e vegnì inscì el noeuv padron del mond (Gandalf l'aveva refudaa de andàggh andree e per quest l'era staa impresonaa: per quest l'eva minga poduu rivà a Brea in temp).<br> El Concili, dòpo avè esaminaa i vari ipotesi, capiss che la gh'è domà ona soluzion per evità che Sauron el troeuva l'Anell: bisogna buttàll in del volcan indove l'è staa faa sù, in del coeur de Mordor, la patria de Sauron. Nissun però, savend qual l'è 'l poder corruttor de l'Anell, el gh'ha voeuja de portàll. L'unigh coraggios assee per ciappà 'sta decision l', per ironia, on hobbit piscinin: prima Bilbo (che poeu lassa perd quand ghe disen che l'è tropp vegg), poeu Frodo. Insema a lù parten Aragorn, Legolas, Gimli, Gandalf, Boromir (l'unigh che 'l voreva doperà l'Anell contra Sauron), cont el compit de proteggel duranta tutt el viagg; inoltra se unissen a la Compagnia de l'Anell anca Sam, Merry e Pipin, che voeuren minga lassà andà Frodo senza de lor. Inscì el scomincia el viagg de la Compagnia in direzion de Mordor. In del passà la cadena di [[Montagn Nebbios]], i noeuv compagn se troeuven in del mezz de ona [[tormenta]] de nev: inscì scernissen de passà sotta i mont, per la città sotterranea de [[Moria]], governada del nan [[Balin]], on alter amis de Bilbo (oltra a vess parent de Gimli). Ma quand che riessen a entrà a Moria, quell che veden l'è minga on bell spettacol: tucc i Nan hinn staa coppaa in d'on'invasion de [[Orch]] (ona popolazion de moster al servizzi del Maa, bella granda e numerosa). Menter se difenden de on attacch de quei moster chì, incontren on nemis ancamò pussee grand: on [[Balrog]]. Quell lì l'è on [[demon]] di temp antigh, che l'era scappaa sotta i montagn mijee de ann prima. In del provà a difend i sò amis, el Gandalf el spariss in de l'abiss insema al Balrog. I compagn adess hinn domà vott.<br> Cont el coeur a tocch e sotta el comand de Aragorn, i vott riessen a sortì de Moria riven in del [[bosch]] fataa de [[Lothlórien]] (o domà ''Lórien''), indove vegnen ricevuu de la regina [[Galadriel]], on'elfa antiga e saggia. Chì troeuven on poo de requi e pas prima de partì anmò. A Lórien Frodo, stremii per la pròppia mission, el ghe domanda a Galadriel se la voeur tegnì lee l'Anell. Galadriel per on moment l'è tentada, ma poeu el refuda.<br> I vott compagn partissen de Lórien con di barchett e vari don che gh'je staa donaa de Galadriel. Cont i barch viaggen a longh in sul fiumm [[Anduin]], fina a rivà arent ai [[Cascad de Rauros]]. Chì Boromir, che l'era semper staa tentaa de ciappà l'Anell, el proeuva a robbàgghel a Frodo, ma lù el riess a scappà. Frodo el capiss che prima o poeu l'Anell el riessirà a corromp tucc i sò compagn e inscì el decid de partì indeperlù. Ma l'ha minga faa i cunt cont el fedel Sam, che le gionta e 'l tacca a viaggià con lù.<br> Intrattant i alter compagn hinn taccaa de on esercit de [[Uruk-hai]], ona popolazion de Orch superior ai ordin de Saruman. Quest chì, cont i sò poder, l'è riessi a capì indove l'è che se trovaven i compagn e l'ha deciduu de fà catturà tucc i hobbit, con la speranza de trovà l'Anell. Per soa sfortuna, el riess a catturà domà Merry e Pipin, che con l'Anell gh'entren pròppi on bell nagott. Boromir, pentii de la soa azion cattiva, el proeuva a difend Merry e Pipin, ma el ven coppaa di Uruk-hai. Inscì però l'è riessii a riscattàss.<br> Inscì però la Compagnia de l'Anell l'è stada divisa e i destin di sò member hinn separaa. ===I dò Torr=== La vicenda de 'sto liber, compagn anca del terz, la ved tre stori different: la storia di ultim trii compagn (Aragorn, Legolas e Gimli), la storia de Merry e Pipin e la storia de Frodo e Sam. ====Aragorn, Legolas e Gimli==== Ad Amon Hen, indove gh'è staa l'attacch di [[Uruk-hai]], [[Aragorn]], [[Legolas]] e [[Gimli]] troeuven [[Boromir]] che l'è dree a morì e ghe dis cosa l'è che l'ha faa e 'se l'è success, e poeu el moeur. I trii ghe fann on bell funeral e poeu deciden de andàggh adree ai Uruk-hai, per liberà [[Merry]] e Pipin. Intrattant hinn entraa a [[Rohan]], on regn de omen (ciamaa ''[[Rohirrim]]'') amis de [[Gondor]] ma sotta l'attacch de l'esercit de Saruman (compòst de Uruk-hai, alter [[Orch]] e di omen selvadigh di montagn del [[Dunland]]). Dòpo trii dì de marcia, semper sui trasc di Uruk, incontren on grupp de cavalier. El sò capp, [[Éomer]] (nevod del re [[Théoden]]), ghe cunta sù che 'l re l'è vegg, stracch e malconsejaa; che 'l consijee del re, on tal Gríma Lenguadevermen l'è ormai el ver sovran de Rohan e l'ha bandii Éomer; che i soldaa de Saruman ormai fann quell che voeuren in tutta la region occidental del regn e che hann mazzaa el fioeu del re, [[Théodred]]; che la sera prima lù e i sò cavalier hann coppaa on grupp de Uruk-hai che 'l vegniva de l'istessa direzion di trii compagn. Aragorn el ghe domanda se lor hann trovaa on para de hobbit ed Éomer el ghe respond de nò. Disperaa, i trii amis riven al sitt indove gh'è staa el sconter (grazzie ai [[cavall|cavai]] che ghe dona Éomer) e veden che tucc i corp hinn staa brusaa: ma gh'è minga traccia di hobbit. Dòpo 'n poo, i trii capissen che Merry e Pipin hinn riessii a scappà e hinn entraa in la [[foresta]] che se troeuva lì arent e donca, cont on poo de paura (la foresta la gh'ha on'aria strana) ghe vann dent anca lor. Chì veden on'ombria che giamò on quai dì prima even vist passà vesin a lor: quella de on vegg vestii de bianch. Col pensà che 'l se tratta de Saruman (che in effett l'era semper vestii de bianch), Aragorn, Legolas e Gimli proeuven a coppàll, ma ghe riessen minga. El vegg in bianch allora el se fà vedè, e l'è ona sorpresa granda: l'è [[Gandalf]]. Quest chì infatt a l'era minga mòrt in del borlà giò in de l'abiss, ma l'eva combattuu col [[Balrog]] per des dì. A la fin, in sul picch del mont [[Zirak-Zigil]], l'era riessii a coppà el moster e poeu, stracch, el s'era buttaa a terra. Ma l'era staa salvaa del re di [[aquil]] gigant, [[Gwaihir]], che l'eva portaa a [[Lórien]]. Chì l'era staa curaa e l'era vegnii pussee possent anmò: l'esser pussee possent de la [[Terra de Mezz]] dòpo [[Sauron]]. L'aveva anca cambiaa el nomm de ''Gandalf el Gris'' a ''Gandalf el Bianch'', pròppi per mostrà come l'era staa grand el sò cambiament.<br> Gandalf el da bonn notizzi reguard a la sort de Merry e Pipin: poeu, insema ai sò trii amis, el partiss per [[Edoras]], la [[capital]] de Rohan, per convincc Théoden e fàll partì per la guerra contra Saruman. La [[Guerra de l'Anell]] l'è scominciada, e nissun el pò restà a vardà. Grazzie ai sò cavai, i quatter compagn riven a Edoras, riessen a passà la sorvejanza di guardi del [[Palazz d'Or (Edoras)|Palazz d'Or]] e riven al cospett de Théoden. Quell lì l'è vegg e curv, e 'l sò consijee el va dree a dìggh robb trist e desolant, pròppi per tegnìll in d'on statt de tristezza e malumor. Ma Gandalf el riess a smascaràll (de fatt Lenguadevermen l'è on serv de Saruman) e a fà finì l'incantesim che l'era staa gettaa sora Théoden. El re Théoden, come se 'l se fuss dessedaa de on longh sogn, el ciappa de noeuv forza e vigor, col portà de noeuv la felicità in del coeur di sò duu nevod (Éomer e la sorella [[Éowyn]]) e de la popolazion de Edoras. Gríma inveci el scappa via, in direzion de [[Isengard]], la fortezza indove el viv Saruman. Miss denanz a la trista situazion del sò regn, Théoden ed Éomer, insema a Gandalf e Aragorn, comincen a pensà cosa l'è la cosa giusta de fà per batt i esercit de Isengard. A la fin se decid de andà al [[Foss de Helm]], ona fortezza situada in sul fianch di montagn a sud de Rohan. Insema ai Rohirrim partissen anca Aragorn, Legolas e Gimli; Éowyn la resta a Edoras per controllàlla e per protegg i donn e i fiolitt; Gandalf inveci el partiss per l'[[ovest]] a la ricerca de alter Rohirrim 'me rinforz.<br> La battalia al Foss de Helm l'è longa e dura e a la fin el someja che i Isengardian sien in sul pont de vincc; ma a l'alba l'esercit de Gandalf e del Rohirrim [[Erkenbrand]] el riva in soccors e 'l riess a liberà Théoden e i alter de l'assedi. I Orch che hinn scappaa del massacher, finissen in d'on bosch misterios che l'è vegnii foeura in de la nott e 'n sortissen pù.<br> A 'sto pont i noster eroi partissen per Isengard e la veden trada giò. ====Merry e Pipin==== Intant, [[Meriadoc Brandibuck|Merry]] e [[Peregrin Tuc|Pipin]] eren staa ciappaa di [[Uruk-hai]], che gh'even avuu l'ordin de portài a [[Isengard]] viv. [[Saruman]] de fatt el saveva che l'Anell l'era in man de on [[hobbit]]. Ma longh la strada i Uruk-hai (che eren insema a on grupp de Orch del nord, che inseguiven la Compagnia giamò quand quella l'era sortida de [[Moria]]) incontren ona truppa de orch de [[Mordor]] (o ''Lugbúrz'', come la ciamen lor), che voeuren portà i duu hobbit a Sauron. Vist el numer de la soa truppa e i vari interess in camp (quei de Moria voeuren tornà al [[nord]]; quei de Mordor voeuren portà i hobbit a cà soa; i Uruk-hai gh'hann de andà a Isengard), el capp di Uruk-hai, [[Uglúk]], l'è costringiuu a 'ndà pusse lent de quell che 'l vorariss, anca se 'l riess a tegnì ben lontan i trii inseguidor che ghe corren adree. Ma i Orch vegnen a savè che gh'è anca on grupp de [[Rohirrim]] che j'hann vist e hinn dree a 'ndàggh incontra. Per quest gh'hann de fermàss, arent a la [[foresta de Fangorn]]. Chì, Merry e Pipin, che fina a 'dess eren semper staa vardaa a vista, riessen a scappà. Menter proeuven a 'ndà dent a la foresta vegnen però ciappaa de l'Orch de Mordor [[Grishnàkh]], che 'l cred che vun di duu el gh'abbia l'Anell: ma intant che l'è dree a cercàll tra i vestii di hobbit, el ven coppaa de on cavalier de [[Rohan]], inscì 'me tucc i alter Orch e Uruk.<br> Merry e Pipin voeuren minga restà lì a vardà el combattiment e profitten de la confusion per scappà in de la foresta. Chì, i duu hobbit fann on inconter pròppi particolar. De fatt incontren on [[Ent (Terra de Mezz)|Ent]], ciamaa [[Barbadalber]] (in elfigh ''Fangorn'').<br> Barbadalber, forsi la cosa pussee antiga e vivent che la viv in sù la [[Terra de Mezz]] (dopo de [[Tom Bombadil]]), el varda con simpatia i duu hobbit, el diventa sò amis e ghe cunta sù la storia di Ent. I Ent hinn ona popolazion proppi antiga de gigant di [[bosch]], in profond contatt con la [[natura]], tant de vess ciamaa ''I Pastor di [[Alber]]''. On temp la foresta de Fangorn l'era on bell poo pussee granda e donca gh'eren on fracch de Ent, ma poeu col passà del temp i robb hinn cambiaa, e lor hinn destinaa a sparì (anca perchè se sa pù indove hinn finii i donn di Ent, i [[Entess]]). Poeu ghe domanda a lor perchè se troeuven in la soa foresta, e i duu hobbit ghe parlen del sò viagg.<br> El vegg Ent, content de savè tutt 'sti notizzi (i Ent viven puttost isolaa, anca perchè tucc pensen che lor sien domà di [[leggenda|leggend]] di temp passaa), el viv con preoccupazion quell che 'l sent a proposit de Saruman. Isengard, la sede del strion, l'è pròppi arent a Fangorn. Barbadalber l'ha vist i Orch tajà alber per fà sù fabbrigh de armi, e l'è minga content de quest.<br> On poo preoccupaa, el raduna tucc i alter Ent in d'ona ''Entaconsulta'', per decid 'se fà. Intant Merry e Pipin viven con lù e beven la soa [[aqua]], cosa che per on quai misteri je fa vegnì pussee alt.<br> Dòpo or e or de discussion (i Ent gh'hann ona lengua puttost longa e complicada), i Ent deciden de andà a fà guerra a Saruman, e inscì sorten foeura de la [[foresta]] e trann giò i mur de Isengard, col lassà in pee domà la torr de [[Orthanc]], indove se troeuva Saruman. Intant, di alter Ent ciamaa [[Ucorni]] (Ent che hinn quasi vegnuu alber) vann in direzion del [[Foss de Helm]], indove formen ona foresta indove i Uruk-hai scappaa di Rohirrim moeuren misteriosament. A Isengard trada giò e inondada del fiumm [[Isen (Terra de Mezz)|Isen]] (i Ent hann traa giò anca ona diga che 'n bloccava el cors) Merry e Pipin troeuven on fracch de mangià e de bev, oltra che a l'erba-pipa tipiga de [[la Contea]]. E chì poeu finalment rencontren i sò amis Aragorn, Legolas, Gimli e Gandalf, oltra a fà la conoscenza con [[Théoden]] ed [[Éomer]]. Insema, entren denter a la torr de Orthanc e fronten Saruman. El strion l'ha perduu quasi tucc i sò poder, foeura quell de ona vos inscì possenta che la pò fàtt cambià idea. Ma Théoden el riess a resist ai tentazion de Saruman, menter Gandalf, oramai vegnuu l'omm pussee possent de tutta la Terra de Mezz, el s'ceppa el [[baston]] magigh de Saruman. Gandalf e i alter deciden che Saruman e [[Lenguadevermen]] (rivaa de pocch con la speranza che Saruman el fudess anmò quell de on temp e che adess l'è pù bon de andàssen via) gh'hann de restà 'me presonee sotta la guardia di Ent.<br> Intant Pipin el troeuva ona strana sfera de preja negra: Gandalf el se incorgg de la cosa e ghe la ciappa. Ma de nott, curios come l'è, Pipin el ghe varda denter. Quella preja lì a l'è on [[palantír]], ona sfera che i re di omen de Númenor (on regn de la [[Segonda Età (Terra de Mezz)|Segonda Età]]; ma a cuntàlla giunta eren ben pussee vegg ed eren staa faa de l'[[Elf]] [[Fëanor]]) doperaven per controllà i vari region del regn. Ma 'dess la pupart di palantír eren in di man de Sauron, che je doperava a sò favor. Quell de Isengard ghe serviva per parlà e per controllà Saruman. Adess [[Sauron]] el ved che de l'altra part el gh'è on hobbit, inscì el pensa che Saruman l'abbia tolt in gir (cosa gnanca troppa falsa) e che 'l gh'abbia lù el hobbit con l'Anell. Gandalf el riess a staccà Pipin del palantír prima che el hobbit poda parlà de Frodo, inscì per el Scior Oscur i robb resten minga tropp ciar.<br> Ma ormai Pipin el pò restà minga a Isengard, indove adess gh'è fiss l'oeugg de Sauron. Inscì Gandalf le ciappa e le porta con lù in del viagg che 'l gh'ha de fà in direzion de [[Gondor]]. Intant, Merry, Aragorn, Gimli e Legolas resten a Rohan per preparà l'esercit (insema a Théoden, ovviament) a partì per [[Minas Tirith]], capital de Gondor e obbiettiv primari del pont de vista strategigh per i pian de Mordor. ====Frodo e Sam==== Dòpo avè lassaa el rest de la Compagnia, [[Frodo Baggins|Frodo]] e [[Samvise Gamgee|Sam]] hann traversaa el fiumm [[Anduin]] e hinn rivaa in sù la sponda oriental. Donca tacchen a camminà per i [[Emyn Muil]], ona cadena de mont che la portaria in direzion del [[Morannon]], el Cancell Negher de [[Mordor]]. Menter vann in direzion est, scomincen a sentì ona presenza che je seguta: [[Gollum]], el vegg proppietari de l'[[Unigh Anell|Anell]], che j'ha vist a Moria e da allora gh'è semper andaa dree senza fàss vedè. I duu hobbit però deciden de spettàll per fàggh ona trappola, e inscì el succed. Gollum ona nott el proeuva a mazzài per ciappà l'Anell intant che dormen, ma Frodo e Sam se desseden a l'improvvis (per Gollum; in verità s'eren mai indormentaa) e dòpo 'n quai moment de lotta riessen a ligàll.<br> Inscì dòpo avè provaa a resist on poo, Gollum el tacca a caragnà. L'è pròppi miss maa: a l'è on esserin gris e quasi senza pell, con duu grandi oeugg e che cont ona vos sibilanta el parla deperlù, come se 'l gh'avess dò personalità. Frodo el gh'ha pietà de lù e le lassa viv, regordandes de ona discussion che l'eva faa con [[Gandalf]] pocch prima de partì de [[la Contea]]. Inscì, anca se Sam l'è minga tant d'accordi, el decid de portàll con lor, in moeud de podèll controllà. Quand che 'l capiss che i duu voeuren andà a Mordor, Gollum (che l'odia la corda elfiga con la qual l'è staa ligaa) el proeuva a vegnì sò amis disendegh che 'l sarà lù a guidài fina al Morannon. Per dimostrà de vess leal ai sò noeuv padron el giura in sul Tesor (el nomm cont el qual el ciama l'Anell) de protegg el ''Padron del Tesor'' (donca, al moment, Frodo).<br> Inscì el scomincia el viagg di trii. Sam l'è minga tant content de questa situazion perchè 'l ved ciarament che Gollum l'è foeura de coo, tutt ciappaa a vorè 'l tesor per sè. Ma vist che quell lì l'è l'unigh a savè la strada per Mordor, i duu hobbit gh'hann de fidàss de lù. Dòpo 'n viagg pericolos assee (passen per ona granda palud piena de gent mòrta dent; ris'cen de vess vist de vun di [[Nazgûl]], che dòpo avè perduu i sò cavai adess gh'hann di cavalcadur alaa) i trii riven denanz a Cancell Negher. Ma chì veden che poden minga passa de lì: a gh'è troppi orch, troppa sorvejanza. Gollum allora el capiss che 'l pò portà la situazion a sò vantagg e 'l ghe dis a Frodo e Sam de conoss on'altra via pussee sigura per entrà a Mordor. Ancamò senza alternativa, i duu hobbit ghe vann adree. I trii passen per la region de l'[[Ithilien]] (la ''Terra de la Luna'', ona region de [[Gondor]] a [[est]] de l'[[Anduin]]). Chì incontren on grupp de soldaa de Gondor che viven in di bosch e coppen tucc i amis de Mordor che passen de lì. Quei soldaa chì hinn comandaa de on tal [[Faramir]]. Quand che Gollum el ved quei omen, el scappa via stremii, menter Frodo e Sam vegnen ospitaa del generos comandant. Inscì poden assist a on'imboscada tenduda a on grupp de [[Haradrim]] (omen del sud al servizzi de [[Sauron]]). El ven foeura però che Faramir l'è 'l [[fradell]] de [[Boromir]], e che i duu hinn i duu fioeu del [[Sovrintendent de Gondor]], ona specie d visrè in attesa che 'l vegna de noeuv l'erede di antigh [[re de Gondor]] (cioè [[Aragorn]]). Quand Faramir el ven a savè che i duu hobbit conosseven Boromir, el scomincia a fàggh milla domand (ma lor duu saveven gnanca che lù el fuss mòrt). A la fin, per on [[lapsus]] de Sam, Faramir el capiss che Frodo el gh'ha l'Unigh Anell. Ma Faramir a l'è minga Boromir e, dòpo 'n brevissim moment de tentazion, el rinuncia a l'Anell e 'l garantiss ai duu [[hobbit]] ogni aiutt necessari per vegnì denter a Mordor.<br> Inoltra in del loeugh segrett che i soldaa de Faramir doperen 'me base, el ven trovaa Gollum che l'è dree a fàss on bagn in d'on laghett. I legg de Gondor vorarissen che 'l fuss coppaa, ma Frodo (con gran dispiasè de Faramir, che come Sam se fida minga tant de quell lì) el ghe salva la vita col garantì per lù. Dòpo avè lassaa Faramir, i trii riven in sù i [[Ephel Dúath]], i montagn de Mordor. Passen visin a la città de [[Minas Morgul]] (la città di Nazgûl) e poeu ciappen on longh sentee in salida. Poeu riven a ona galleria, che la porta a la torr de [[Cirith Ungol]], a Mordor. In de la galleria el pian de Gollum el ven foeura ciar e nett. L'esserin j'abbandona e 'l spetta che 'l riva on moster orrend: [[Shelob]], on demon antigh cont i somejanz de on ragn gigant, che 'l mangia tutt quell che 'l troeuva. L'obbiettiv de Gollum l'è de lassà i duu hobbit a Shelob e poeu ciappà l'Anell e tegnìssel per semper. Shelob la riess (l'è ona femmina) a ferì col sò velen Frodo e l'è in sul pont de mangiàll quand Sam el tira foeura la soa spada e le colpiss durament, fasendola scappà. Ma Frodo l'è lì a terra che 'l part mòrt, e Sam allora el ciappa la decision pussee dura de la soa vita. El ciappa l'Anell e 'l decid de finì la mission. Intant però el riva on grupp de Orch de Cirith Ungol che 'l ved Frodo e le porten a la torr. Inscì Sam el capiss che Frodo l'è anmò viv e donca lù, prima de tutt, el gh'ha de salvàll. E intant i duu hobbit hinn rivaa a Mordor. ===El ritorna del re=== ====La guerra de l'Anell==== [[Gandalf]] e [[Peregrin Tuc|Pipin]] riven a [[Minas Tirith]] e là incontren el [[Sovrintendent de Gondor]], [[Denethor]]. Quest chì, che l'ha savuu de la mòrt del fioeu [[Boromir]], el ghe fa a Pipin on fracch de domand sora el perchè e 'l per come l'è moruu. Pipin, movuu a commossion (Boromir l'è mòrt domà de tredes dì), el decid de mettes al servizzi de Denethor. Inscì el vegn ona guardia de la Cittadella de Minas Tirith. Ben prest el diventa amis de on'altra guardia ciamada [[Beregond]]. Col passà di dì, menter la città la se svoeuia di abitant che scappen in di montagn e menter i soldaa spetten i armad de [[Mordor]] e i (pocch) rinforz, Pipin el ved cress l'odi de Denethor per Gandalf (el pensa che la determina de la mòrt de Boromir el sia pròppi lù). Quand che 'l riva [[Faramir]], i robb hinn semper pesg, perchè Denethor el riva a dì che l'avria preferii che 'l fuss mòrt lù puttost che Boromir. Faramir l'è appena tornaa de ona mission longa e pericolosa a [[est]] de l'[[Anduin]], in de l'[[Ithilien]], indove l'ha difenduu a longh la città de [[Osgiliath]] (on temp capital de Gondor e adess on mucc de ruvinn) e indove l'ha incontraa [[Frodo Baggins|Frodo]] e [[Samvise Gamgee|Sam]], appena duu dì prima. Gandalf e Pipin hinn content de savè che i sò amis hinn anmò viv, ma el strion l'è on poo preoccupaa quand che 'l Faramir el ghe dis che eren dree a 'ndà in direzion de [[Cirith Ungol]] (e donca capiss che [[Gollum]] el voeur tradìi). Inveci Denethor l'è bell inrabii, perchè l'avria voruu (compagn de Boromir), che l'[[Unigh Anell|Anell]] el fuss portaa a Gondor, in manera de podèll doperà contra Sauron in cas de pericol estrem. Quella chì l'è anca ona scusa per inrabìss anmò pussee con Faramir, che 'l ven mandaa a difend de noeuv Osgiliath, anca se ormai l'è pacifigh che ghe sia pù speranza de tegnìlla. Intant a [[Rohan]], [[Aragorn]], [[Legolas]], [[Gimli]], [[Théoden]], [[Éomer]] e [[Meriadoc Brandibuck|Merry]] hinn dree a tornà de [[Isengard]] al [[Foss de Helm]]. In del viagg, de nott, incontren on grupp de ona trentena de personn a cavall: a hinn i [[Ramingh del Nord]] (compagn de Aragorn) e i duu fioeu de [[Elrond]], ciamaa [[Elladan]] e [[Elrohir]]. Hinn rivaa a dàggh ona man ad Aragorn e hinn staa contattaa de [[Galadriel]]. El capp di Ramingh, [[Halbarad]], el porta on messagg ad Aragorn: el gh'ha de passà per el [[Sentee di Mòrt]]. Rivaa al Foss de Helm, Aragorn el va dent a la fortezza indeperlù e 'l sfida [[Sauron]] col vardà el [[palantír]]: adess Sauron le sa che in gir per el mond a gh'è on erede de [[Isildur]], che inoltra el gh'ha la spada ([[Narsil]]) che gh'ha tajaa el did con l'Anell tanti ann prima. Poeu l'Omm, insema a Legolas, Gimli, ai Ramingh e ai duu Elf el partiss per [[Dunclivi]], indove el tacca el Sentee di Mòrt. Chì incontren [[Éowyn]], che la prega Aragorn de podè andàghh adree (de fatt l'è innamorada de lù), ma Aragorn el ghe dis de nò.<br> Besogna intant però savè che 'l Sentee di Mòrt el se troeuva in del mezz di montagn che dividen Rohan de Gondor (i [[Ered Nimrais]], o ''Mont Bianch'') e l'è ciamaa inscì per i gent che ghe viven. Quei là eren on popol de omen che dòpo avè giuraa a Isildur ajutt in la guerra contra Sauron, poeu per paura s'eren refudaa de rispettà la parola. Allora Isildur el gh'ha parlaa col re 'l gh'ha ditt che lor, anca quand sarien moruu, avrien mai trovaa la pas fina a quand avrissen minga rispettaa el giurament. L'unigh che 'l podariss fà rispettà 'sto giurament l'è 'l discendent de Isildur, cioè Aragorn. Donca la Grisa Compagnia la passa dent al Sentee di Mòrt (on loeugh longh e tremend: e anca Gimli el gh'ha paura a passàggh dent) e rivaa a la [[Roccia de Erech]], Aragorn el ciama i Mòrt. Lor responden a la ciamada, e inscì vann tucc innanz in la strada dent i montagn, in direzion de Gondor. On quai dì dòpo passen per Dunclivi anca Théoden, Éomer, Merry (che, vist la soa amicizzia con Théoden, l'è staa nominaa scudee de Rohan) e tutt l'esercit de [[Rohirrim]] che 'l re l'è riessii a radunà in quei brev period de temp. Rivaa là, incontren Éowyn e de lee sann che Aragorn l'è partii per el Sentee di Mòrt. Hinn proppi trist (compagn de Éowyn), perchè pensen che le vedarann mai pù. Donca resten lì per on para de dì, col spettà che riven alter soldaa. A la fin di duu dì, hinn pront per partì. Anca Merry el voraria partì per la guerra (vist che l'è restaa a Rohan sol e senza amis), ma Théoden el ghe dis de nò e le lassa a Edoras. Ma intant che l'è dree a disperàss, on cavalier ciamaa [[Dernhelm]] le carga in sul sò cavall e le porta con lù. I Rohirrim però gh'hann paura de rivà minga in temp per salvà ''Mundburg'' (el nomm col qual ciamen Minas Tirith): hinn tropp lontan. Ma ecco che ghe riva in aiutt i [[Drúadan]], ona popolazion de omen di bosch bella antiga. El capp di Drúadan, ciamaa [[Ghân-buri-ghân]] el ghe mostra ona via per i bosch per rivà a Gondor in d'ona manera pussee svelta: in cambi el voeur domà che i Rohirrim dien pù la cascia a lù e ai alter del sò popol. Théoden a l'è d'accordi. A Minas Tirith intant la situazion l'è bella critiga: i armad de Mordor hann passaa l'Anduin con di barch e hann riconquistaa tutta Osgiliath; inoltra hann traa giò la muraja che la proteggeva i camp del [[Pelennor]], i praa che se troeuven denanz a la città. In ajutt di Orch hinn rivaa anca popolazion de omen fedel a Sauron: i [[Haradrim]] e i pirata de [[Umbar]] del [[sud]], i [[Esterling]] de l'[[est]] e i [[Variag]] del sud-est. Senza cuntà che giamò de on quai dì a gh'è tanta ombria che se ved pù el [[Sô]] e che i [[Nazgûl]], coi sò besti alaa, hann portaa el stremizzi tra i soldaa de Minas Tirith. Denethor l'accetta de dàggh a trà a Gandalf e 'l manda foeura on poo de cavalier comandaa del princip de [[Dol Amroth]] [[Imrahil]] per difend i soldaa de Faramir, che hinn dree a scappà de Osgiliath. Faramir e pocch alter soldaa riessen a tornà dent a la città (anca grazzie a la sortida de Gandalf che 'l riess anmò 'na voeulta a mett in fuga i Nazgûl), ma l'è ferii de ona freccia piena de velen. Denethor le ved e 'l va foeura de matt: el se pentiss de avèll trattaa in quel moeud e, col pensà che 'l sia tutt perduu, el decid de brusàss insema al sò fioeu. A 'sto pont l'unigh che 'l poda comandà la difesa de Minas Tirith l'è pròppi Gandalf. Per tutta la nott i Omen difenden la città di attacch tremend di soldaa de Sauron, ma gh'hann pròppi pocch speranz. A on bell pont el riva anca el capp di Nazgûl che l'è dree a sfidà Gandalf. Ma a l'alba se senten i corni de Rohan.<br> Théoden el guida i sò cavalier per tutt el Pelennor e 'l devasta i trupp de Mordor. Menter l'è dree a cavalcà contra i Haradrim (che hann nananmò combattuu), el ghe riva 'doss el capp di Nazgûl in sù la soa bestia alada. El cavall de Théoden el croda giò per el stremizzi e 'l re de Rohan l'è paralizzaa. Ma menter el capp di Nazgûl l'è dree a coppà el vegg re, riven in sul post Dernhelm e Merry. El ven foeura che Dernhelm in realtà l'è Éowyn (che la voreva minga restà a cà on'altra voeulta menter i mas'c se ciappeven tutta la gloria) che, dòpo vess stada ferida al brasc, la riess a mazzà el re di S'ciav de l'Anell. Merry la ghe da ona man. Poeu, per el dolor, anca Éowyn la croda giò senza forz. Théoden (che 'l sa minga che la nevod l'è lì visin) el gh'ha domà el temp per parlà a l'hobbit e perdonàll anca se l'è andaa contra i sò ordin e saludà Éomer 'me noeuv re de Rohan e poeu el moeur. Éomer l'è disperaa, sia perchè 'l se incorgg che la soa sorella l'è lì e la par mòrta, sia perchè 'l ved di nav di nemis che vegnen sù de l'Anduin. El decid de fà l'ultima granda resistenza<br> Ma sora i nav gh'è minga i pirata de Umbar, ma Aragorn, Legolas, Gimli e on grand esercit del sud de Gondor. De fatt, insema ai Mòrt l'eva conquistaa la città de Umbar, poeu l'era tornaa a nord e l'eva radunaa tutt i forz de Gondor che eren restaa a protegg i confin meridionai. In 'sta manera, la [[Battalia di Camp del Pelennor]] l'è vinciuda.<br> Intant, Pipin l'è on poo preoccupaa per la quistion de Denethor e Faramir e 'l va a ciamà Gandalf, che l'è in del mezz de la battalia. A sentì la storia, Gandalf el lassa tutt e 'l corr insema a l'hobbit in la Cittadella. Chì el riva in temp per vedè Denethor che l'è in sul pont de brusàss insema a Faramir (creduu bell e mòrt, o lì lì). Con l'ajutt de Beregond, Gandalf e Pipin riessen a salvà Faramir del foeugh. Denethor però el voeur minga savènn e 'l dis che tutt l'è perduu, vist che lù l'ha vist quant hinn grand i esercit de [[Sauron]]. E 'l misteri l'è ben prest risolt: Denethor el tira foeura on [[palantír]], e con quell el va dent in la pira del foeugh e 'l moeur. Gandalf el capiss perchè Denethor l'era vegnuu matt: col vardà el palantír, Sauron l'era riessii a ingannàll e a fàggh perd la speranza. Dòpo la battalia, Faramir, Éowyn e Merry (che l'è staa trovaa de Pipin), vegnen portaa ai Cà de Guargion, indove vegnen curaa de Aragorn, che inscì el mostra de vess el Re. Poeu, i general de l'esercit leaa (Gandalf, Aragorn, Éomer e Imrahil, pù Legolas, Gimli e i duu fioeu de Elrond) se riunissen per decid 'se fà. Gandalf el sa ben che l'è stada vinciuda domà ona battalia, minga la guerra; dent a [[Mordor]] a gh'è anmò 'na motta de soldaa ai ordin de [[Sauron]]. El problema l'è che con tucc quei Orch a Mordor, Frodo podarà mai rivà a l'[[Orodruin]], la montagna indove 'l gh'ha de buttà giò l'Anell. Besogna donca svoià Mordor del sò esercit, e i unigh che poden fàll hinn lor. Se tratta donca d'on diversiv, per dàggh on poo de temp anmò a [[Frodo]]: e l'è possibil che 'l vaga minga ben. Tucc i generai accetten e se porten via, in direzion del [[Morannon]], domà sesmila personn (trai quai gh'è anca Pipin - ma minga Merry). Rivaa al Cancell Negher, Aragorn (che l'eva giamò sfidaa Sauron col palantír) l'invita el ''Scior de la Terra Negra'' de vegnì foeura. I armad de Sauron circonden forz del Ben. On serv de Sauron, on omm che se fa ciamà la [[Bocca de Sauron]], ghe mostra ad Aragorn e Gandalf i vestii de Frodo, inscì ghe fa cred che l'abbien ciappaa. Disperaa, i Omen se preparen a la battalia, convinciuu che la sia l'ultima. Combatten durament, ajuttaa di Aquil che lotten contra i besti di Nazgûl. Ma el par ciar che la ghe sia minga speranza. ====Frodo e Sam==== Intant, [[Samvise Gamgee|Sam]] el riva a la torr de [[Cirith Ungol]] e, bell inrabii, el fa foeura ona motta de [[Orch (Terra de Mezz)|Orch]] (che tra l'alter s'eren giamò 'n bell coppaa tra de lor, perchè gh'aveven opinion different de 'se fà de [[Frodo]]). Vun di capp di Orch ([[Gorbag]]) l'è staa mazzaa de l'alter ([[Shagrat]]). In seguit a la confusion che ghe 'n ven foeura, Shagrat el riess a scappà coi vestii de Frodo e ghe je porta a la [[Bocca de Sauron]].<br> Ma intrattant Sam el riess a liberà Frodo, che però l'è anca lù senza speranza, perchè 'l pensa che ghe abbien portaa via l'[[Unigh Anell|Anell]]. Ma Sam el ghe dis che l'eva ciappaa lù. Frodo, ormai quasi s'ciav de l'Anell, in d'on primm moment el se inrabiss on poo, ma poeu el ghe domanda scusa a Sam. Dòpo avè ciappaa di uniform di Orch, i duu hobbit entren denter a [[Mordor]], in direzion de l'[[Orodruin]].<br> La strada l'è longa e fadigosa, e i duu ris'cen anca de andà a la [[battalia del Morannon]], vist che hinn vestii 'me Orch. Ma per fortuna riessen a scappà. Frodo l'è semper pussee stracch, perchè l'Anell, tant pù che se vesina al sitt indove l'è staa faa sù, pù el vegn pesant e difficil de portà. Sam l'ajutta come 'l pò, savendo che 'l pò minga portàll lù l'Anell.<br> Finalment, dòpo 'n bell poo riessen a rivà a la Montagna: la fin de on viagg longh quatter mes (hinn partii de Imladris el [[25 12|25 dicember]], e adess l'è 'l [[25 03|25 de marz]]). Menter hinn dree a salì longh i fianch del mont, el salta de noeuv [[Gollum]], che ormai el se sgond pù e 'l mostra ciarament de vorè l'Anell. Ma per el moment, el riess minga a ciappàll. I duu hobbit riven dent a la Montagna, grazzie a on passagg faa sù de Sauron on'era prima. E lì, finalment, Frodo el gh'avariss l'occasion de liberàss de l'Anell e salvà el Mond. Ma oramai lù l'è tropp debol, menter l'Anell l'è semper pussee fort. Inscì, Frodo, a l'ultim, el resist minga a la tentazion e 'l scerniss de buttàll minga giò, e se 'l mett al did. Ma [[Sauron]] el sent finalment el sò Anell, e 'l se rend cunt de tutt i pian di sò nemis. L'è totalment stremii, e 'l ciama i sò [[Nazgûl]] per mandài a l'Orodruin. A 'sto pont però anca Gollum el vegn dent a la Montagna, el capiss indove l'è dree a 'ndà Frodo (anca se con l'Anell l'è vegnuu invisibil) e ghe salta addoss. Dòpo 'n quai moment de lotta, Gollum el ghe sgagna via el did con l'Anell a Frodo, che inscì le perd e 'l torna visibil. Gollum l'è tornaa in possess del sò ''tesor''. Ma l'è inscì content che in del saltà per la contentezza el borla giò dent a la lava del volcan, e col morì se porta dree l'Anell.<br> Sauron, perduu la font de tutt el sò poder, senza pù forza, el moeur; la soa torr ([[Barad-dûr]]) la croda giò; i Nazgûl, mòrt el sò padron, sparissen in del Nagott; i soldaa de Mordor perden la soa guida e scappen via stremii del camp de battalia, menter i Omen ne coppen ona motta. Sauron l'è mòrt, l'Anell el gh'è pù, la Guerra de l'Anell l'è stada vinta. Ma Frodo e Sam se troeuven denter a on mont che l'è dree a saltà per aria. ====Conclusion==== [[Frodo Baggins|Frodo]] e [[Samvise Gamgee|Sam]] se desseden on quai dì dopo a [[Gondor]]. Hinn staa salvaa di [[Aquil (Terra de Mezz)|Aquil]] che, sotta la guida de [[Gandalf]], hann sgoraa sora [[Mordor]] per cercài. A Gondor incontren tucc i sò vegg amis: Gandalf (che lor credeven anmò che 'l fuss mòrt a [[Moria]]), [[Meriadoc Brandibuck|Merry]], [[Peregrin Tuc|Pipin]], [[Aragorn]], [[Legolas]], [[Gimli]] e [[Faramir]] (che in di Cà de Guarigion el s'è namoraa de [[Éowyn]]). Lì, in del [[Camp de Cormallen]], riceven i onor de tucc i esercit che hann combattuu contra [[Sauron]], e perfin Aragorn (vegnuu re de Gondor e de [[Arnor]] col nomm elfigh de ''Elessar'') ghe rend omagg.<br> I Compagn resten a Gondor anca per l'incoronazion de Aragorn e per el sò matrimoni cont [[Arwen]], la tosa de [[Elrond]] (quest chì l'è 'l terz matrimoni tra on'Elfa e on Omm in tutta la storia de la [[Terra de Mezz]], dopo quei de [[Beren]] e [[Lúthien]] e de [[Tuor]] e [[Idril]]: tutti av sia de Aragorn che de Arwen). Al matrimoni vegnen anca [[Galadriel]] e 'l sò marì [[Celeborn]]. Faramir, sposaa a Éowyn (che l'ha finalment rinunciaa ai sò amibizion de guerra), el vegn el Princip de l'[[Ithilen]], la terra che l'eva difenduu per tanto temp.<br> Poeu se sposten tucc a [[Rohan]], per el funeral de [[Théoden]], ma poeu de lì i strad tacchen sù a separàss: Aragorn, Arwen, Legolas, Gimli, Éomer ed Éowyn saluden i quatter hobbit arent a [[Isengard]]. Chì tra l'alter saluden anca [[Barbadalber]], che ghe dis d'avè lassaa 'ndà via [[Saruman]] perchè ghe somejava ormai vegg e stracch. Aragorn saluda i hobbit e ghe promett, quand che 'l rivarà sù al [[Nord]] (perchè l'è anca re del Nord), de vegnì a trovài.<br> I [[hobbit]], Gandalf, Galadriel, Celeborn ed Elrond vann innanz per l'[[Eriador]], in de la direzion de [[Imladris]]. Menter hinn dree a passà per el [[Dunland]], veden Saruman e [[Lenguadevermen]] andà in gir 'me di barbon e ghe offren el sò perdon. Ma Saruman el refuda e je maledis e, per minga andà con lor, el cambia direzion. Galadriel e Celeborn a on bell moment se separen di alter per andà a cà soa, a [[Lórien]]. I alter riven a Imladris, indove incontren [[Bilbo Baggins|Bilbo]] (che, senza l'[[Unigh Anell|Anell]], l'è vegnuu vegg de brutt): chì ghe cunten sù tutta la storia e passen di bei moment. Quand che i quatter hobbit e Gandalf hinn dree a partì per [[la Contea]], Elrond el ghe dis a Frodo che se voeur, vist che Arwen l'è vegnuda mortal, lù el gh'ha diritt a on post in sù la nav che la porta i Elf a ovest del Mar, a [[Valinor]] (la Terra Beada).<br> Gandalf e i quatter hobbit riven a [[Brea]], e dormen in la locanda indove on ann prima aveven incontraa per la prima voeulta Aragorn. El dì dopo, Gandalf je saluda e 'l partiss. I quatter entren in la Contea e veden che l'è cambiada on bell poo: on fracch de alber e cà hinn staa traa giò per fàggh sù di alter cà de preja orrend. Inoltra i hobbit hinn sotta al domini de on omm ciamaa ''[[Sharkey]]'', che 'l viv a Cà Baggins. Dopo 'na quai resistenza, Merry e Pipin guiden la rivoeulta di hobbit contra quei Omen gramm chì, e riven a Cà Baggins per la resa di cunt con Sharkey. E 'l ven foeura che Sharkey l'è proppi Saruman, che l'è rivaa a la Contea prima de lor e 'l gh'ha faa sù el sò regn piscinin, domà per fàggh on dispiasè. Battuu ancamò 'na voeulta, Saruman el partiss, ma dopo avè insultaa Lenguadervermen, l'è coppaa de quest chì. Lenguadevermen però el ven coppaa de tre frecc di hobbit. Inscì la finiss la Guerra de l'Anell, in del pont precis (l'uss de Cà Baggins) indove l'era scominciada l'avventura de Bilbo (in del liber El Hobbit). El passa on ann, e grazzie ai sforz de Sam (che 'l s'è sposaa con [[Rosie Cotton]] e 'l gh'ha 'vuu ona tosa ciamada [[Elanor Gamgee|Elanor]]) la Contea la torna bella come on temp. Frodo intant el scriv tutt i sò avventur e 'l ciama el liber ''El Scior di Anei''. Ma i ferid del cortell del [[Nazgûl]] e de [[Shelob]] hinn tropp pesant per podèi sopportà anmò a longh. Inscì on dì Frodo el ciama Sam e 'l ghe domanda de fà on ultim viagg con lù: i [[Port Gris]], a ovest de la Contea, indove parten i nav per Valinor. Sam el capiss minga subit la robba, ma quand ghe riva anca lù el tacca a caragnà. Intant hinn rivaa anca Merry e Pipin, che saluden per l'ultima voeulta el sò amis. Insema a Frodo, partissen per Valinor anca Elrond, Galadriel, Gandalf (ormai la soa mission in la Terra de Mezz l'è finida) e Bilbo. Inscì la finiss l'Età di Elf in sù la Terra de Mezz e la scomincia la Quarta Età, quella di Omen.<br> Sam, dopo avè saludaa la nav, el torna a cà soa (Cà Baggins), el varda la soa miee e la soa tosa e ghe dis: ''Son tornaa''. ===I Appendis=== I appendis hinn ses. ====Appendis A==== Presentada 'me on'antologia di annai storigh de la Terra de Mezz, la cunta sù on quai antefatt necessari per capì on poo mej el contest in del qual hinn capitaa i avveniment cuntaa sù in del liber. Se poden trovà di risconter de quell che gh'è scritt anca in del Silmarillion e in del Hobbit. *I re de Númenor **Dopo avè faa ona prima brev introduzion con la Storia de la Prima Età, la guerra che l'Elf Fëanor l'ha faa contra el Scior Oscur Morgoth, l'apparizion di Omen in sù la Terra de Mezz, i matrimoni de Beren e Lúthien e de Tuor e Idril, se parla di discendent de 'sti dò union: i fradei Elrond ed Elros, mezz Elf e mezz Omen (Peredhil). Quand che i Valar riessen a batt Morgoth, i Omen che hann lottaa contra al Maa (i Edain) vegnen ricompensaa cont ona noeuva patria, l'isola de Númenor. El primm re di Númenorean (o Dúnedain, cioè Omen de l'Occident) l'è staa Elros, che l'ha scernii de vegnì uman, menter sò fradell l'è diventaa on Elf. I Númenorean eren bei e cont ona vita bella longa, ma col passà del temp gh'hann avuu paura de la mòrt e invidios di Elf. In l'appendis donca l'è cuntada sù la storia de la ruvina de Númenor (anca per colpa di tentazion de Sauron, el noeuv Scior Oscur), de come l'isola la sia stada quattada giò in del Mar e de come domà noeuv barch de gent fedee ai Elf e ai Valar, comandada de Elendil, la sia soravivuda a la catastrofe. Inoltra el ven cuntaa sù de la fondazion di regn de Anor e Gondor, la guerra contra Sauron e la soa mòrt. **Elendil e i sò duu fioeu (Anárion e Isildur) fonden duu regn in la Terra de Mezz: Isildur a nord el fonda el regn de Anor, Anárion a sud el fonda Gondor. L'è donca cuntada sù la storia di duu regn: al nord, el regn el finiss per sparì per colpa di invasion del capp di Nazgûl, anca se la familia real la resist e la riva bella drizza fina a Aragorn; al sud el regn inveci el resist ai attacch de Mordor, ma la dinastia real la spariss e 'l poder 'l ven ciappaa di Sovrintendent. **Infin, la ven cuntada sù la longa e difficil storia d'amor tra Aragorn e Arwen. *Poeu la gh'è la storia di Re de Rohan, a partì del primm re Eorl el Giovin fina a Éomer. I Rohirrim in origin eren on popol barbarigh che l'era vegnuu in soccors de Gondor dopo on'invasion de Esterling. El re de Gondor l'è staa inscì content de l'ajutt che gh'ha donaa a quel popol la region de Calenardhon, ciamada poeu Rohan. L'è cuntada la storia di guerr contra i Omen del Dunland e 'l rapport on poo ambigov con Saruman. *Per ultim, l'è cuntada sù la storia di Nan de la stirpe de Durin I el Senzamòrt. ====Appendis B==== La gh'è la cronologia di avveniment pussee important de la [[Segonda Età (Terra de Mezz)|Segonda]] e [[Terza Età (Terra de Mezz)|Terza Età]] (per la prima gh'è minga di cronologii, vist che l'era soratutt l'età di Elf che, vist che hinn immortai, gh'hann minga l'istessa nostra vision del temp).<br> Fina a l'ann 3017 de la Terza Età la cronologia la va innanz per ann; poeu, a partì del 3018, la scandiss dì per dì la vicenda cuntada sù in del liber, fina a la partenza de Frodo di Port Gris. A quell pont, la gh'è ona brev cronologia de la Quarta Età, per fà vedè 'se l'è success ai member de la Compagnia che hinn restaa in de la Terra de Mezz. *[[Samvise Gamgee|Sam]] el vegn sindigh de [[la Contea]] per ben sett voeult e, oltra a quell, el finiss de scriv el liber scominciaa prima de [[Bilbo Baggins|Bilbo]] e poeu de [[Frodo Baggins|Frodo]]. A la mòrt de la soa [[Rosie Cotton|miee]], on 22 de settember de tanti ann dopo, el ciappa sù tutt i sò robb, lassa el liber a la soa tosa [[Elanor Gamgee|Elanor]] e a sò marì e 'l partiss per i [[Port Gris]] e poeu per [[Valinor]], ultim di Portador de l'Anell. *[[Meriadoc Brandibuck|Merry]] e [[Peregrin Tuc|Pipin]] (che per i sò merit in battalia hinn vegnuu vun Cavalier de [[Rohan]] e l'alter Soldaa de [[Gondor]]) viven ona vita piena de soddisfazion in la Contea, vist che poeu hinn anca amis stregg del re Elessar. Quand se senten vegg, partissen prima per Rohan e poeu per [[Minas Tirith]], indove moeuren on quai ann pussee tard. I sò tomb hinn staa miss arent a quella del re. *[[Aragorn]] (cioè ''Elessar'') el regna per on bell poo de temp, come l'è staa giamò cuntaa sù, e 'l lassa el trono al fioeu [[Eldarion]] on poo prima de morì. El moeur a centnovant'ann, compagn di omen de la soa razza. *[[Legolas]] el porta di Elf del sò paes a viv in de l'[[Ithilien]], menter Gimli, cont on quai Nan de la soa patria el se trasferiss a Rohan, in di Grott che se troeuven denter al [[Foss de Helm]]. Ma quand Aragorn el moeur, Legolas el decid de partì anca lù per Valinor, e 'l par che Gimli el sia partii con lù (unigh de la soa razza, e per grazzia de [[Galadriel]]). ====Appendis C==== L'appendis C la gh'ha dent on quai alber genealogigh de famili hobbit, cioè la familia [[Baggins]], la familia [[Tuc]], la familia [[Brandibuck]], la familia [[Gamgee]] (che dopo Sam l'è vegnuda bella importanta) e quella di [[Cotton (hobbit)|Cotton]]. ====Appendis D==== La gh'è ona nota sora i [[lunari]] di Elf e di Omen, oltra che al nomm di mes e di dì in vari lengov ([[Quenya]], [[Sindarin]] e [[Kuduk]]). ====Appendis E==== La gh'ha ona guida a la scrittura e a la pronuncia di paroll present in del liber e che hinn minga staa voltaa in [[Ingles]]. Inoltra, la mostra duu di abecee doperaa in de la [[Terra de Mezz]], cioè i tengwar (pensaa per el [[Quenya]]) e i run (i [[Cirthas Daeron]]), pensaa per el [[Sindarin]] e doperaa anca per l'[[Ovestron]] e 'l [[Khuzdul]]. ====Appendis F==== La forniss informazion etnològigh sora i vari razz de la [[Terra de Mezz]] ([[Elf (Terra de Mezz)|Elf]], [[Omen (Terra de Mezz)|Omen]], [[Orch (Terra de Mezz)|Orch]], [[Ent (Terra de Mezz)|Ent]], [[Nan (Terra de Mezz)|Nan]], [[Troll (Terra de Mezz)|Troll]] e [[Hobbit]]) e sora i lengov principai de la [[Terza Età (Terra de Mezz)|Terza Età]] ([[Lengua quenya|Quenya]], [[Lengua sindarin|Sindarin]], [[Lengua khuzdul|Khuzdul]], [[Lenguagg Negher]], [[Lengua adûnaiga|Adûnaigh]], [[Lengua Ovestron|Ovestron]] e [[Lengua kuduk|Kuduk]]). A proposit del Kuduk, la lengua di Hobbit, vegnen mituu dent di informazion sora la manera che l'autor l'ha doperaa per voltà i vari nomm del Kuduk a l'[[Ingles]], con particolar attenzion ai cognomm [[Gamgee]] (''Galbasi''), Cotton (''Hltothram'') e [[Brandibuck]] (''Brandagamba''). ==I personagg principai== {{sbozz sezion}} ===Bon=== ====Hobbit==== *'''[[Frodo Baggins]]''': el protagonista de la storia, l'erede de Bilbo e 'l portador de l'Anell. Intelligent e curios, col passà del temp el ciappa anca on gran coragg, che le porta a fà di scern difficil, come quella de decid de vess lù quell che 'l portarà l'Anell a Mordor, quella de lassà i sò compagn ad Amon Hen, dopo avè capii che l'Anell je menarà tucc a la perdizion o quella de risparmià Gollum, decision che la sarà quella che le salverà a la fin. In del gir de on para d'ann l'è maduraa on sacch (anca se al temp de la storia el gh'ha giamò cinquant'ann). A la fin, stracch del mond e per i ferid che l'ha ciappaa duranta la soa avventura, el partiss per Valinor. *'''[[Samvise Gamgee]]''': el servidor e 'l mejor amis de Frodo, al qual l'è ligaa de on sentiment che 'l pò parè quasi amor. Senza de lù, senza la soa fedeltà incondizionada, Frodo el saria mai riessii a finì la soa mission. El gh'ha on anim sempliz e pur, che le salva quand, dopo avè salvaa l'Anell di man di Orch, el riess a resist a la tentazion de tegnìssel per doperàll come che voeur. A la fin, l'è lù che, col restà in de la Terra de Mezz, el porta a la conclusion la vicenda de Bilbo e Frodo. *'''[[Meriadoc Brandibuck]]''': vun di cusin e amis de Frodo. Insema a l'amis Pipin, l'aiutta Frodo longh la strada, col restàggh semper vesin. Quand i sò strad se separen, Merry el compiss grand impres (compagn de guidà i Ent a Isengard) e tra l'alter el feriss a mort el Scior di Nazgûl. *'''[[Peregrin Tuc]]''': l'alter cusin e amis de Frodo. Lù e Merry per on bell poo paren quasi inutil a l'impresa, ma a la fin lù, col vardà el palantír, el riess a distrà Sauron; inoltra, a Minas Tirith, el salva Faramir de la mort. *'''[[Bilbo Baggins]]''': el protagonista de l'alter romanz, l'è quell che l'ha portaa l'Anell in la Contea. ====Elf==== *'''[[Elrond]]''': re (de ascendenz sia Noldor che Sindar) di Elf de Imladris, fioeu de on Omm e de on'Elfa, l'ha scernii de viv 'me Elf. L'è voeuna di personn pussee sagg de la Terra de Mezz, e la soa reggia l'è ona cà per tucc quei che scappen del poder de Sauron. L'ha vist la prima sconfitta de Sauron in la Segonda Età, e donca el gh'ha minga tanti speranz. Però l'ajutta i Compagn in tutt i moeud che 'l pò. L'è lù che 'l guariss Frodo de la ferida che 'l gh'ha 'vuu del capp di Nazgûl. A la fin del liber el partiss per Valinor. *'''[[Legolas]]''': vun di noeuv compagn. L'è on Elf di Bosch, fioeu de Thranduil, el re de Bosch Oscur. Col passà del temp, el vegn on amis fedee de Gimli. *'''[[Arwen]]''' ====Omen==== *'''[[Aragorn]]''' *'''[[Théoden]]''' *'''[[Éomer]]''' *'''[[Éowyn]]''' *'''[[Boromir]]''' *'''[[Faramir]]''' ====Alter==== *'''[[Gandalf]]''' *'''[[Gimli]]''' *'''[[Tom Bombadil]]''' *'''[[Barbadalber]]''' ===Cattiv=== *'''[[Sauron]]''' *'''[[Saruman]]''' *'''[[Gollum]]''' *I '''[[Nazgûl]]''' *El '''[[Balrog]]''' *I '''[[Orch]]''': ona massa senza nomm (foeura che on quaivun, compagn de Uglúk, Grishnàkh, Shagrat e Gorbag) de moster, soldaa al servizzi del Nemis, senza speranza de redenzion. Del [[Silmarillion]] a semm che i Orch hinn di Elf rapii e corrott de [[Morgoth]]. *'''[[Denethor]]''' *'''[[Gríma Lenguadevermen]]''' ==La critiga== {{...}} ==Al cinema== {{...}} ==Vos correlaa== *[[El Hobbit]] *[[El Silmarillion]] *[[John Ronald Reuel Tolkien]] *[[El Scior di Anei (film)]] 0wrlghg63pzpytf9swwvji9guf63drk 0 162972 1111335 916642 2022-07-19T20:56:27Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹E 'l Peder e Giuann andaven sü al témpi a la nona ura<ref>l'è de dì, i trè del dopudisnà</ref> de la preghéra. ²E quaj omm, essend zopp fin del venter de sua mader, l'è staa purtaa, che meteven ogni dì a la porta del témpi ciamada «Bèla» per dumandà la limosna a quij che andaven denter in del témpi; ³che, quand l'ha vedüü Peder e Giuann che staven per nà denter in del témpi, l'ha dumandaa a ricév la limosna. ⁴E Peder, quand l'ha fissaa i ögg sü lü cun Giuann, l'ha dii: «Varda a nümm». ⁵E lü l'ha daa atenziún a lur, spetand de ricév quajcossa de lur. ⁶Ma Peder l'ha dii: «Gh'huu minga argént e or, ma chèll che gh'huu te duu: in del nomm del Gesü Crist el Nazarén, camina!». ⁷E despö che 'l l'ha ciapaa per la man driza, el l'ha levaa sü; e sübit i sò pee e canvél<ref>o ''cavig''</ref> hinn devegnüü fort, ⁸e saltand in sü el stava in pee e 'l caminava, e l'è naa denter cun lur in del témpi caminand e saltand e dand lod a Diu. ⁹E tüta la gént la l'ha vedüü caminand e dand lod a Diu; ¹⁰e 'l recugnusseven che lü l'era chèll che 'l se setava giò per la limosna a la porta Bèla del témpi e eren impienii de stüpúr e matada per chèll che 'l gh'era süccess.<br /> ¹¹E intanta che l'ha tegnüü Peder e Giuann, tüta la gént l'ha curs insèma vèrs lur sül purtegh ciamaa «de Salumún». ¹²E quand Peder l'ha vedüü, l'ha respost a la gént: «Omen Israelìtt, perchè ve meravejii de chèst, o perchè fissii i ögg sü nümm cuma se<ref>el test grech el manca ''se''</ref> per la nostra propia puténza o pietaa l'èmm faa caminà? ¹³El Diu de l'Abraham, de l'Isaac e del Giagum, el Diu di noster pader, l'ha daa gloria al sò bagaj<ref>o ''sèrv'', anca in de 26</ref> Gesü, che vialter avii cunsegnaa e negaa<ref>o ''renegaa'', anca in de 14</ref> denanz a Pilat, che<ref>o ''ancabén''</ref> l'ha giüdegà de liberàll; ¹⁴ma vialter avii negaa 'l Sant e Giüst, e avii dumandaa che un omm assassìn el ve sia daa, ¹⁵e avii mazaa el autúr<ref>o ''prenzipi''</ref> de la vita, che Diu 'l l'ha levaa sü di mort, del qual sèmm nümm testimonn. ¹⁶E per la féd in del sò nomm chèst omm<ref>el test grech el manca ''omm''</ref> che vedii e cugnussii, el sò nomm el l'ha faa fort, e la féd che l'è per mèzz de lü el gh'ha daa chèsta bona salüd denanz a tücc vialter.<br /> ¹⁷E adèss, fradèj, suu che l'avii faa per ignuranza, propi cuma anca i voster capp; ¹⁸ma Diu l'ha cumpii inscì quijcoss che tücc i prufètt l'ha nunziaa prima che 'l sò Crist l'avarìa patii. ¹⁹Dunca, remendeev e gireev, perchè i voster pecaa sien sügaa<ref>o ''cancelaa''</ref> via, ²⁰che vegnen i témp de rinfresch de la fàcia del Signúr e 'l manda 'l Crist che l'è staa numinaa prima a vialter, Gesü, ²¹el qual l'è necessari che 'l cél el riceva fin a i témp de la restauraziún de tüsscoss che Diu l'ha dii per mèzz de la buca di sò prufètt sant fin del prenzipi<ref>leteralamént ''de l'etaa, del sècul''</ref>. ²²Debún, Musè l'ha dii: El Signúr Diu el levarà sü per vialter un prufèta di voster fradèj cuma me; ghe sentarii in de tüsscoss, tant quant el ve dirà. ²³E la sarà, ogni persona<ref>leteralamént, ''anema''</ref> che la sentarà no chèll prufèta, la sarà destrüta cumpletamént de la gént. ²⁴E anca i prufètt del Samuel e quij in pö<ref>o ''in d'urdin''</ref>, tant quant hann parlaa e pruclamaa chèst dì. ²⁵Vialter sii i fiöö di prufètt e l'acordi<ref>o ''testamént, patt''</ref> che Diu l'ha stabilii cunt i voster pader, disend a l'Abraham: E in de la tua suménza tücc i naziún de la tèra sarànn benedii. ²⁶Diu, despö che l'ha levaa sü 'l sò bagaj per vialter primm, el l'ha mandaa, lü che 'l ve benedis girandul, ognidün de vialter<ref>el test grech el manca ''de vialter''</ref>, via di voster iniquitaa». <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Apostuj Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] do8kcesa97pkzrf6ci4rnzlfrs5l5y2 0 163001 1111331 1078994 2022-07-19T20:55:47Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,, -vida; +vita;) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Cinch== ¹E un quaj omm, de nomm Anania, cun sua miee Safira, l'ha vendüü una pruprietaa ²e l'ha metüü de part per sé medemm del prèzzi, intanta che anca 'l sò miee la l'ha savüü, e despö che l'ha purtaa quaj part, el l'ha post a i pee di apostuj. ³E Peder l'ha dii: «Anania, perchè l'ha impienii Satana el tò cör, per fàtt busardà al Spirit Sant e mètt de part per té medemm del prèzzi de la tèra? ⁴Quand la restava, la restava no tua e despö che l'è staa vendüü, l'era no in de la tua auturitaa? Perchè t'hee metüü chèsta roba in del tò cör? T'hee busardaa minga a i vèss üman ma a Diu!». ⁵E quand Anania l'ha sentii chèst paroll, despö d'avè burlaa giò l'ha fiadaa föra la vita, e una granda pagüra l'è vegnüda sü tücc che sentaven. ⁶E despö che i giüìtt s'eren alzaa sü l'hann nastraa<ref>o ''filaa''; It. ''avvolto''</ref> e despö che l'aveven purtaa, l'hann suteraa.<br /> ⁷E la gh'era una trescia<ref>o ''intervall''</ref> de circa trè úr e la sua miee l'è nada denter, savend no chèll che l'era sücess. ⁸E Peder l'ha respost a lee: «Dimm, se avii vendüü la tèra a tal prèzzi<ref>el test grech el manca ''prèzzi'', dò völt in de chèsta fras</ref>?» E lee l'ha dii: «Sì, a tal prezz». ⁹E Peder el gh'ha dii: «Perchè l'è naa d'acordi insèma cun tì el pruà 'l Spirit del Signúr? Varda, i pee di quij che hann suteraa 'l tò marì hinn a la porta, e te purtarànn föra! ¹⁰E sübit l'ha burlaa giò a i sò pee e l'ha spiraa föra la vita; e despö che i giüìtt aveven vegnüü denter, l'hann truada morta e despö che l'aveven purtaa föra, l'hann suteraa cunt el sò marì, ¹¹e l'è vegnüda una granda pagüra sura l'intréga gésa e sura tücc quij che hann sentii chèst. ¹²E per mèzz di man di apostuj hinn sücess sègn e tant meravèj intra la gént, e tücc hinn cunt una sula mént in del purtegh de Salumún, ¹³e nissün del rèst el vulzava ünìss a lur, ma la gént la i fava grand. ¹⁴E püssee personn<ref>el test grech el manca ''personn''</ref> eren giüntaa che credeven in del Signúr, mültitüdin di omen e donn, ¹⁵perchè purtaven föra anca in di piazz i dèbuj e i meteven sü i cagnazz e i lètt<ref>l'è de dì, lètt de camp</ref>, perchè quand Peder el vegneva, almanch la sua umbria la quatass quajdün de lur. ¹⁶E anca la mültitüdin di quij che eren inturna la citaa de Gerüsalèmm l'è vegnüda insèma, purtand i dèbuj e i destürbaa de spirit impür, che tücc hinn staa guarii.<br /> ¹⁷E despö che 'l s'è alzaa sü el sacerdott scèff e tücc che eren cun lü, che l'era la sèta di sadücee, hinn staa impienii d'invidia, ¹⁸e hann bütaa i lur man sü i apostuj e i hann metüü in de la presún püblega.<br /> ¹⁹Ma un angiul del Signúr de nocc hann dervii i port de la presún e despö d'avè purtàj föra, l'ha dii: ²⁰«Andee, e despö che sii staa in pee, disii in del témpi a la gént tücc i paroll de chèsta vida». ²¹E despö che aveven sentii chèst, hinn vegnüü denter a l'alba in del témpi e insegnaven. E despö che l'è staa rivaa 'l sacerdott scèff e quij cun lur, hann ciamaa insèma 'l sinedri e tütt el cunsili di fiöö d'Israel e hann mandaa a la presún per purtàj. ²²Ma i servidúr che hinn staa rivaa i hann minga truaa in de la presún; e despö che hinn vegnüü indree, hann repurtaa, ²³disend: «Èmm truaa la presún sarada in de tüta seguréza e i vardi stand in pee a i port, ma despö che i èmm dervii, èmm truaa nissün de denter. ²⁴E cuma hann sentii chèst paroll, el capp del témpi e 'l sacerdott scèff, eren perpless sü chèstcoss, che cossa chèsta l'avarìa staa. ²⁵E quajdün, despö che l'è staa rivaa, el gh'ha repurtaa: «Varda, i omen che avii metüü in de la presún hinn staa in pee in del témpi e insegnen la gént».<br /> ²⁶Alura despö che l'è vegnüü föra el capp cunt i lur servidúr e i hann menaa, sénza viulénza, già che gh'aveven pagüra de la gént, che füssen lapidaa.<br /> ²⁷E despö che i hann purtaa, hinn staa in pee in del sinedri, e 'l sacerdott scèff l'i ha interugaa, ²⁸disend: «Cunt un cumand v'èmm cumandaa d'insegnà no in de chèst nomm, e varda, avii impienii Gerüsalèmm del voster insegnamént<ref>o ''dutrina''</ref> e desiderii purtà sü nümm el sangh de chèst omm». ²⁹E Peder e i apostuj hann respost e dii: «L'è necessari d'übedì a Diu pütost che a vèss üman. ³⁰El Diu di noster pader l'ha levaa sü Gesü che vialter avii mazaa, avèndul tacaa al lègn; ³¹chèst omm<ref>el test grech el manca ''omm''</ref> Diu l'ha esaltaa cuma prenzip e salvadúr a la sua driza per dà revedimént a l'Israel e perdon di pecaa. ³²E nümm sèmm testimon de chèst robb e 'l Spirit Sant che Diu l'ha daa a quij che l'übeden<ref>Mil. ''übedissen''</ref>».<br /> ³³E quij che l'hann sentii eren aflitt e desideraven mazàj. ³⁴E despö che s'è staa alzaa sü, quajdün in del sinedri, de nomm Gamaliel, un insegnant de la lég unuraa de tüta la gént, l'i ha cumandaa de fà andà<ref>el test grech el manca ''andà''</ref> föra i apostuj, ³⁵e l'ha dii a lur: «Omen Israelìtt, dee atenziún a vé medemm, che cossa farii sü chèst omen. ³⁶Già che prima de chèst dì Theudas l'è cumparii<ref>o ''l'ha inalzaa sü'', anca in de 37</ref> disend che lü medemm l'era quajcossa, al qual un nümer d'omen, circa quatercènt, s'eren ünii; lü l'era mazaa, e tücc che eren persuas de lü hinn sperdüü e l'è vegnüü a nagott. ³⁷Despö de chèst l'è cumparii Giüda 'l Galilee in di dì del censimént e l'ha menaa via una gént dedree a sé; chèst l'è destrütt e tücc che eren persuas de lü hinn sperdüü. ³⁸E i robb adèss ve disi: restee<ref>o ''departii, meneev''</ref> via de chèst omen e mandeej via; perchè se chèst cunsili l'è di vèss üman o chèst laur, el sarà destrütt, ³⁹ma se l'è de Diu, pudaree minga destrüg lur, perchè sarìuv no truaa cumbatant cuntra Diu!». E l'i ha persuas, ⁴⁰e despö che aveven ciamaa a i apostuj e i aveven ciucaa<ref>o ''batüü''</ref>, i hann cumandaa de parlà no in del nomm del Gesü, e i hann lassaa nà.<br /> ⁴¹Dunca, hinn naa cun letizia de denanz al sinedri, perchè hinn staa stimaa dègn de vèss desunuraa per el nomm, ⁴²e ogni dì in del témpi e de cà in cà cessaven no insegnand e predicand el Crist Gesü. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Quater|← Indree a Capitel Quater]] *[[Apostuj Capitel Ses|Inanz a Capitel Ses →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] t5mfdf5e7c977k0822dcjusd7zombhi 0 163046 1111254 916647 2022-07-19T20:39:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vot== ¹E Saul l'era d'acordi cunt el sò mazamént.<br /> E l'è sücess in de chèll dì una granda persegütaziún cuntra la gésa a Gerüsalèmm, e tücc hinn staa sperdüü per i regiún de la Giüdea e la Samaria, salvu i apostuj. ²E omen pi hann purtaa Stefan insèma e hann faa granda cundiziún per lü. ³E Saul el ruinava la gésa, andand denter de cà in cà, e tirand adree omen e donn, el i ha cunsegnaa a la presún.<br /> ⁴Dunca, quij che hinn staa sperdüü hinn naa in gir predicand la parola. ⁵E Filipp, despö che l'era vegnüü giò a la citaa de Samaria, el ghe predicava 'l Crist. ⁶E i foll eren daa cunt una sula mént a i robb che eren dii del Filipp, quand lur hann sentii e vedüü i sègn che 'l fava. ⁷Già che tant de quij che gh'aveven spirit impür, criand cunt una granda vús andaven föra, e tant indebulii e zopp hinn staa guarii; ⁸e la gh'era tanta letizia a chèla citaa.<br /> ⁹E quaj omm, de nomm Simún, l'era prima a la citaa fand i art magigh e fand meravejà la naziún de Samaria, disend che l'era lü medemm quajcossa granda, ¹⁰al qual tücc hann daa atenziún del minúr fin al magiúr, disend: «Chèst l'è la puténza de Diu ciamada granda». ¹¹E ghe daven atenziún perchè de tant témp el i ha faa meravejà cunt i sò art magigh. ¹²E quand hann credüü Filipp, che 'l predicava sül règn de Diu e 'l nomm del Gesü Crist, sia omen che donn hinn staa batezaa. ¹³E Simún, anca lü medemm l'ha credüü, e despö che l'era batezaa, l'era dedicaa a Filipp, e l'era sbalurdii quand el vedeva i sègn e grand puténz che eren faa.<br /> ¹⁴E despö che i apostuj a Gerüsalèmm hann sentii che la Samaria l'aveva ricevüü la parola de Diu, gh'hann mandaa Peder e Giuann, ¹⁵che, quand eren vegnüü giò, hann pregaa per lur, perchè ricevessen el Spirit Sant; ¹⁶già che l'aveva già minga burlaa giò sü nissün de lur, ma eren dumà staa batezaa in del nomm del Gesü Crist. ¹⁷Alura hann metüü i sò man sü lur e hann ricevüü 'l Spirit Sant. ¹⁸E quand Simún l'aveva vedüü che per mèzz del metüü sü di man di apostuj l'era daa 'l Spirit, el gh'ha ufèrt danee, ¹⁹disend: «Dee anca a mì chèsta auturitaa perchè sü chissessìa mì meta i mè man el ricevess el Spirit Sant».<br /> ²⁰E Peder el gh'ha dii: «Che 'l sia a destrüziún el tò argént cun tì, perchè t'hee pensaa d'utegnì 'l regall de Diu cun danee; ²¹te gh'hee minga una part né sort in de chèsta parola<ref>o ''roba''</ref>, degià che 'l tò cör l'è no dricc denanz a Diu. ²²Dunca, reved tì de chèsta tua cativeria, e prega al Signúr che, se l'è pussibil<ref>leteralamént, ''al Signúr, se alura''</ref>, el pensee del tò cör el sarà perdunaa a tì, ²³già che vedi che te see in del bil de maréza e del legamm d'ingiüstizia<ref>o ''iniquitaa''</ref>». ²⁴E Simún, respundend, l'ha dii: «Preghee vialter per mì al Signúr perchè nagott di robb che avii dii el vegna sü mì».<br /> ²⁵Dunca, quij che hann daa testimunianza e hann parlaa la parola del Signúr vegniven indree a Gerüsalèmm, e predicaven la bona nuèla tant paés di Samaritann.<br /> ²⁶E un angiul del Signúr l'ha parlaa a Filipp, disend: «Drizet in pee e va vèrs el süd<ref>o ''mèzzdì''</ref>, sü la strada che la va giò de Gerüsalèmm a Gaza, chèst l'è desèrt». ²⁷E despö che 'l s'era drizaa in pee, l'è naa. E varda, un omm Etiop, eunüch, un alt minister de Candace, regina di Etiop, che l'era sura de tütt el sò tesòr, che l'è staa vegnüü per adurà a Gerüsalèmm, ²⁸e l'era dree a nà indree, e 'l s'era setaa sül sò carr, e 'l legeva 'l prufèta Isaia. ²⁹E 'l Spirit l'ha dii a Filipp: «Va vesìn e ünet a chèll carr». ³⁰E despö che l'aveva curüü vesìn, Filipp l'ha sentii che 'l legeva Isaia 'l prufèta e l'ha dii: «Te seet<ref>o ''capet/capisset''</ref> i robb che te leget?». ³¹E l'ha dii: «Cuma pudarìa mì, se quajdün el me giuda no?». E l'ha incuragiaa Filipp de vegnì sü e setàss cun lü. ³²E 'l pass de la Scritüra che 'l legeva l'era chèst:<br /> «Cuma una pegura al macèll<ref>o ''a la maza''</ref> l'è staa menaa,<br /> e cuma un berìn denanz a lü che 'l el büla<ref>o ''tusa''</ref> e mütt, inscì el derv minga la sua buca.<br /> ³³In de la sua ümiltaa la sua giüstizia<ref>o ''el sò giüdizi''</ref> l'è staa tolt via;<br /> chi 'l descrivarà la sua famèja<ref>o ''generaziún''</ref>?<br /> perchè la sua vita l'è tolta via de la tèra».<br /> ³⁴E l'eunüch l'ha respondüü a Filipp e l'ha dii: «Te dumandi, sü chi el dis chèst el prufèta? Sü sé medemm, o sü quajdün alter?». ³⁵E 'l Filipp, dervend la sua buca e cumenzand de chèsta Scritüra, el gh'ha predicaa Gesü. ³⁶E cuma hinn naa lungh la strada, l'è vegnüü a quaj aqua, e l'eunüch l'ha dii: «Varda, l'aqua, che cossa la m'imped<ref>Mil. ''impediss''</ref> de vèss batezaa?». ³⁸E l'ha cumandaa che 'l carr s'impienta<ref>o ''al carr de impientàss''</ref>, e tücc i düü hinn naa giò a l'aqua, sia Filipp che l'eunüch, e 'l l'ha batezaa. ³⁹E quand hinn vegnüü sü de l'aqua, el Spirit del Signúr el l'ha brancaa, e l'eunüch el l'ha pü vedüü, già che l'è naa a la sua vita cun letizia. ⁴⁰Ma 'l Filipp l'è staa truaa a Azot; e intanta che 'l passava, el predicava la bona nuèla fin che l'è vegnüü a Cesarea. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Set|← Indree a Capitel Set]] *[[Apostuj Capitel Növ|Inanz a Capitel Növ →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] fg6e6308f8bsh3n6hljwkeakk01gzrp 0 163159 1111333 916651 2022-07-19T20:56:07Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Dudes== ¹E in de chèll témp el rè Erod l'ha bütaa i man per fà maa a quij che eren de la gésa. ²E l'ha mazaa de spada Giagum, el fradèll de Giüann. ³E quand l'aveva vedüü che 'l piaseva<ref>leteralamént, ''l'era piasevul''</ref> a i Giüdee, l'ha giüntaa a brancà anca Peder (e eren i dì d'Azimm), ⁴che anca, despö d'avè ciapaa, l'ha metüü in de presún, avendul cunsegnaa a quater squader<ref>o ''pichètt''</ref> de quater suldaa per vardàll, perchè 'l vureva menàll sü a la gént despö de la Pasqua. ⁵Dunca, Peder l'era tegnüü in de la presún, e la preghéra l'era faa ferzamént de la gésa per lü a Diu.<br /> ⁶E quand Erod el stava per menàll, chèla nocc Peder el durmiva in mèzz a düü suldaa, ligaa cun dò cadenn, e vardiann denanz a i port vardaven la presún. ⁷E varda, un angiul del Signúr l'era là e una lüs l'ha splendüü in de la cèla<ref>o ''cà, presún''</ref>; e despö che l'aveva culpii 'l fianch de Peder, el l'ha levaa sü, disend: «Levet tì sü sveltamént!». E i cadenn hann burlaa giò via di sò man. ⁸E l'angiul el gh'ha dii: «Sceng e liga suta<ref>o ''laza''</ref> i tò sandaj». E l'ha faa inscì. E 'l gh'ha dii: «Mett tì sü el tò vestii<ref>o ''abet, pagn, vestii, mantèll''</ref>, e va adree a mì<ref>o ''seguimm''</ref>. ⁹E despö che l'era naa föra, l'è naa adree e l'aveva minga savüü che l'era vér chèll che l'è sücess per mèzz de l'angiul; ma 'l pensava che 'l vedeva una visiún. ¹⁰Ma quand eren passaa la prima vardia e la segunda, hinn vegnüü a la porta de fèrr che la menava in de la citaa, che l'ha dervii de sé per lur, e despö che eren vegnüü föra, hinn naa inanz una strada, l'angiul l'ha partii de lü.<br /> ¹¹E quand Peder l'era vegnüü a sé medemm, l'ha dii: «Adèss savi veramént che Diu l'ha mandaa föra 'l sò angiul e 'l m'ha liberaa de la man d'Erod e tütt el pért<ref>o ''tüta l'aspetativa''</ref> de la gént di Giüdee. ¹²E despö che 'l l'aveva capii, l'è naa a la cà de Maria, la mader de Giuann, che l'è suranuminaa March, due eren personn tant assee che eren vegnüü insèma e pregaven. ¹³E quand l'aveva picaa a la porta del purtegh, una sèrva de nomm Rode l'è vegnüü vesìn per scultà, ¹⁴e despö che l'aveva ricunussüü la vús de Peder, per la letizia l'ha minga dervii la porta, e despö che l'aveva curs denter, l'ha nunziaa che Peder el stava denanz al purtegh. ¹⁵E lur gh'hann dii: «Te see matt<ref>o ''vanesciet''</ref>!» Ma l'ha daa cunferma che l'era inscì<ref>leteralamént, ''l'ha afermaa d'avègh inscì''</ref>. E lur diseven: «L'è 'l sò angiul». ¹⁶E Peder el cuntinuava a picà; e despö che l'aveva dervii la porta<ref>el test grech el manca ''la porta''</ref>, l'hann vedüü e hinn staa sbalurdii. ¹⁷E despö che 'l gh'aveva daa sègn cun la man de tas, el gh'ha cüntaa sü cuma el Signúr el l'ha menaa de la presún, e l'ha dii: «Nunziee a Giagum e a i fradèj chèstcoss», e despö che l'era naa föra, l'è naa a un alter lögh.<br /> ¹⁸E quand el dì l'era vegnüü, el gh'era tümült, no piscinìn, intra i suldaa: «Dunca, che cossa l'è devegnüü de Peder?». ¹⁹E Erod, despö che 'l l'aveva cercaa e 'l l'aveva minga truaa, e l'aveva interugaa i guardiann, l'ha cumandaa che lur füssen menaa via, e despö che l'era naa giò de Gerüsalèmm l'ha restaa a Cesarea.<br /> ²⁰E l'era tant rabiaa cuntra i Tir e i Sidoni; e cunt una sula mént, s'hinn presentaa a lü e, despö che aveven persuadüü Blast, che l'era sura la stanza de lètt del rè, dumandaven pas perchè 'l lur paés el füss sustegnüü de la roba del rè. ²¹E in del dì stabilii, Erod, metüü sü del vést del rè, setaa sül tron, l'ha faa un discors a lur, ²²e 'l popul el criava föra: «Una vús d'un diu e no d'un vèss üman!». ²³E sübit un angiul del Signúr el l'ha culpii, perchè l'aveva minga daa gloria a Diu, e l'ha spiraa föra la vita, essend devegnüü mangiaa di vèrm.<br /> ²⁴E la parola de Diu l'ha cressüü e l'ha multiplegaa.<br /> ²⁵E Barnaba e Saul hann giraa indree a Gerüsalèmm despö che aveven cumpii 'l servizi, avend ciapaa insèma cun lur Giuann, che l'è suranuminaa March. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Vündes|← Indree a Capitel Vündes]] *[[Apostuj Capitel Trides|Inanz a Capitel Trides →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] gd4n54ctu6sb1zl1whgyife3rvaux0f 0 163201 1111251 916652 2022-07-19T20:39:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trides== ¹E gh'eren a Antiochia, a la gésa che la gh'era là<ref>leteralamént, ''in d'Antiochia, segund la gésa che l'era''</ref>, prufètt e insegnant, e Barnaba, Simeon, che l'è ciamaa Niger, Lüci de Cirene, Manaén, che l'era cressüü cunt Erod el tetrarca, e Saul.<br /> ²E intanta che lur serviven el Signúr e digiunaven, el Spirit Sant l'ha dii: «Separee per mì Barnaba e Saul per el laur al qual i huu ciamaa». ³Alura, despö che l'aveva digiunaa, pregaa e metüü i man sü lur, i hann lassaa nà<ref>o ''i hann mandaa föra''</ref>.<br /> ⁴Dunca, despö che l'eren mandaa föra del Spirit Sant, hinn naa giò a Seleucia, e de là l'ha faa véla per Ciper. ⁵E despö che l'eren vegnüü a Salamina, predicaven la parola de Diu in di sinagogh di Giüdee. E gh'aveven Giuann cuma assistént.<br /> ⁶E despö che l'aveven passaa per l'intréga isula fin a Paf, hann truaa un cèrt omm, un magh, fals prufèta giüdee, al qual el nomm l'era Bar-gesü, ⁷che l'era cunt el prucunsul, Sergi Paul, un omm inteligént; lü, despö che l'aveva ciamaa a Barnaba e Saul, l'ha cercaa de sentì la parola de Diu. ⁸Ma Elimas el magh (già che inscì l'è vultaa 'l sò nomm) el i uponeva, perchè 'l cercava de girà 'l prucunsul via de la féd. ⁹Ma Saul, che l'è anca Paul, impienii del Spirit Sant, despö che l'aveva fissaa i ögg sü lü, ¹⁰l'ha dii: «O omm<ref>el test grech el manca ''omm''</ref> pièn de tüta la falsitaa e tüta la malizia, fiöö del diàul, nemìs de tüta la giüstizia, te tacaree sü a curump<ref>o ''pervertì''</ref> i vi dricc del Signúr? ¹¹E adèss, varda, la man del Signúr l'è sü de tì, e te saree orb, vedend no 'l suu fin al témp». E sübit l'ha burlaa giò sü lü scighéra e scür e, andand in gir, el cercava quajdün che 'l el menass per man. ¹²Alura, varda, el prucunsul l'ha credüü chèll che l'era sücess, sbalurdii de l'insegnamént del Signúr.<br /> ¹³E despö che l'aveva faa véla de Paf, lur inturna a Paul hinn vegnüü a Perga in de la Pamfilia<ref>l'è de dì, una regiún in del süd de la mudèrna [[Türchia]]; Perga l'era la capital.</ref>, e despö che Giuann l'era partii de lur, l'è naa indree a Gerüsalèmm.<br /> ¹⁴E lur, despö che hann passaa de Perga, hinn riaa a Antiochia in de la Pisidia, e despö che eren vegnüü denter in de la sinagoga in del dì del sabet, s'hinn setaa giò. ¹⁵E despö de la letüra de la lég e di prufètt, i capp de la sinagoga hann mandaa a lur, disend: «Omen, fradèj, se l'è quaj parola d'esurtaziún<ref>o ''incuragiament''</ref> in de vialter vèrs la gént, legell».<br /> ¹⁶E Paul, despö che 'l s'era levaa sü e l'aveva daa un sègn cun la man, l'ha dii:<br /> «Omen Israelìtt e quij che gh'hann pagüra de Diu, scultee. ¹⁷El Diu de chèsta gént Israel l'ha scernii i noster pader e l'ha levaa sü la gént in del sugiorn<ref>It. ''soggiorno''</ref> in de la tèra d'Egitt e cunt un brasc levaa el i ha menaa föra de là, ¹⁸e circa quarant'agn l'ha supurtaa 'l lur cumpurtamént in del desèrt, ¹⁹despö che l'aveva tiraa giò sètt naziún in de la tèra de Canaan, l'ha distribüii la tèra a lur ²⁰circa quatercent e cinquant'agn, e despö che chèstcoss l'ha daa giüdes fin a Samuel el prufèta. ²¹E de alura, hann dumandaa un rè, e Diu el gh'ha daa Saul, fiöö de Kis, omm de la tribü de Benjamin, per quarant'agn, ²²e despö che 'l l'aveva remuvüü, l'ha levaa sü David per lur cuma rè, al qual anca l'ha dii quand l'ha daa testimunianza: «Huu truaa David de Jesse omm segund el mè cör, che 'l farà tücc i mè desidéri. ²³De la suménza de chèst omm<ref>el grech el manca ''omm''</ref> segund la prumèssa, Diu l'ha purtaa a l'Israel un salvadúr, Gesü, ²⁴despö che Giuann l'aveva predicaa prima de la sua vegnüda un batesim de revedimént a tüta la gént d'Israel. ²⁵E cuma Giuann el cumpiva 'l curs, el diseva: «Chi süpunii che mì sia? Mì sun minga: ma varda, el vén despö de mì el sandul<ref>o ''zampatola''</ref>di pee del qual sun no dègn de desgarbià<ref>o ''deslenguà''</ref>.<br /> ²⁶Omen, fradèj, fiöö de la famèja d'Abraham e quij intra de vialter che gh'hann pagüra de Diu, a nümm la parola de chèsta salvéza l'è stada mandada föra. ²⁷Già che quij che stann de cà a Gerüsalèmm e i lur capp, perchè l'aveven minga savüü anca i vús di prufètt che hinn legiüü ogni sabet, quand l'aveven cundanaa, l'hann cumpii, ²⁸e ancabén avessen truaa nissüna resún de mort, hann dumandaa a Pilatt che lü el füss mazaa. ²⁹e cuma hann cumpii tücc i robb che hinn staa scrivüü sü lü, despö che l'aveven sbassaa giò del lègn, l'hann metüü in d'una tumba. ³⁰E Diu 'l l'ha levaa sü di mort, ³¹lü l'è staa vedüü per tant dì de lur che eren staa naa sü cun lü de la Galilea a Gerüsalèmm, che hinn adèss i sò testimonn a la gént.<br /> ³²E nümm ve predicum la prumèssa che l'è stada fada a i pader, ³³che Diu 'l l'ha cumpida per nümm, i bagaj, quand l'ha levaa sü Gesü, cuma anca in del segund salm l'è scritt:<br /> Tì te see 'l mè fiöö,<br /> mì t'huu generaa incöö.<br /> ³⁴E perchè 'l l'ha levaa sü di mort, stand pü per turnà indree in de la curüziún, inscì l'ha dii che: Ve daruu i robb sant, i robb fedèj, de David. ³⁵Dunca, anca in d'un alter el dis: Te daree no che 'l tò sant el veda curüziún. ³⁶Già che David, despö che l'aveva servii al cunsili de Diu in de la sua generaziún, el s'è indurmentaa e l'è staa giüntaa a i sò pader e l'ha vedüü curüziún; ³⁷e lü che Diu l'ha levaa sü, l'ha minga vedüü curüziún. ³⁸Dunca, che 'l sia savüü a vialter, omen, fradèj, che per mèzz de chèst el v'è pruclamaa el perdon di pecaa, ³⁹e de tüsscoss che sii minga staa capaz de vèss faa giüst in de la lég de Musè, in de chèst ognidün che 'l cred l'è faa giüst. ⁴⁰Dunca, vardee che 'l végna no a vialter chèll che l'è dii in di prufètt:<br /> Vedii, i desprezadúr,<br /> e meravejii e che siuv destrütt<ref>o ''cunsümaa''</ref>,<br /> perchè mì fuu un laur in di voster dì,<br /> un laur che credarìuv no, se quajdün el ve cüntass sü cumpletamént».<br /> ⁴²E intanta che andaven föra, esurtaven che chèst paroll ghe füssen parlaa el sabet despö. ⁴³E despö che eren relassaa<ref>o ''lassaa naa, deslenguaa''</ref> de la sinagoga, tant personn di Giüdee e di pi pruselìtt hinn naa adree a Paul e a Barnaba, che, intanta che parlaven a lur, i persuadeven a cuntinüà in de la grazia del Signúr.<br /> ⁴⁴E 'l sabet che l'era vegnüü, squas tüta la citaa la s'è ünida insèma per scultà la parola de Diu. ⁴⁵E quand i Giüdee aveven vedüü i foll, hinn staa impienii de gelosia, e cuntradiseven a i robb che eren dii de Paul, biastemand. ⁴⁶E, parland curagiusamént, Paul e Baraba hann dii: «L'era necessari che la parola de Diu la füss parlaa a vialter prima; degià che la rüzii via e ve giüdeghii no dègn de la vita etèrna, varda, girum a i naziún! ⁴⁷Già che inscì el Signúr el m'ha cumandaa:<br /> T'huu metüü cuma lüs di naziún,<br /> perchè te siet per la salvéza fin a l'ültima part<ref>leteralamént, ''a ültim''</ref> de la tèra».<br /> ⁴⁸E quand i naziún l'hann sentii, gh'aveven letizia e aveven daa gloria a la parola de Diu, e tücc che eren numinaa per la vita etèrna hann credüü. ⁴⁹E la parola del Signúr l'era purtada per tüta la regiún. ⁵⁰E i Giüdee hann inzigaa i pii donn de pusiziún unurabila e i capp de la citaa, e hann levaa una persegütaziún cuntra Paul e Barnaba, e i hann bütaa föra di lur cunfinn. ⁵¹E lur, despö che hann scurlii via 'l pulver di pee cuntra de lur, hinn naa a Iconi<ref>el mudèrn [[Konya]]</ref>, ⁵²e i discepuj hinn staa impienii de letizia e del Spirit Sant. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Dudes|← Indree a Capitel Dudes]] *[[Apostuj Capitel Quatordes|Inanz a Capitel Quatordes →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] r3magfrfvxmx1f1lktonh2pmfr7tbxy 0 163557 1111332 916656 2022-07-19T20:55:57Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Derset== ¹E despö che aveven passaa travèrs l'Anfipoli e l'Apulonia, hinn vegnüü a Tessalunica due la gh'era una sinagoga di Giüdee. ²E cuma l'era l'abitüdin de Paul<ref>leteralamént, ''a Paul''</ref>, l'è naa denter de lur e per trii sabet l'ha cunversaa cun lur di Scritür, ³fasendugh capì e spiegand che l'era necessari che 'l Crist el patiss e 'l se levass sü di mort, e che: «Chèst l'è 'l Crist, el Gesü, che mì ve pruclami». ⁴E quij de lur hinn staa persuadüü e hinn staa giuntaa a Paul e Sila, e un grand nümer<ref>o ''una granda multitüdin''</ref> de Grech pi, e no pocch donn impurtant.<br /> ⁵Ma i Giüdee gh'hann avüü gelusia e, ciapand quij omen malign di personn del mercaa<ref>l'è de dì, personn uziús, lizún</ref>, e despö che aveven cataa insèma una fola, destürbaven la citaa e, stand arént a la cà de Jasún, cercaven de menàj a la gént; ⁶e, quand i aveven no truaa, tiraven adree Jasún e quij fradèj a i capp de la citaa, criand: «Chèst che hann metüü sot-sura 'l mund hinn present anca chì, ⁷che Jasún l'ha ricevüü cuma osped; e tücc chèst fann cuntra i decret de Cesar, disend che 'l gh'è un alter rè, Gesü». ⁸E hann agitaa la fola e i capp de la citaa quand aveven sentii chèstcoss, ⁹e despö che aveven ciapaa chèll che 'l bastava de<ref>o ''arént a''</ref> Jasún e 'l rèst, i hann lassaa nà.<br /> ¹⁰E sübit de nocc i fradèj hann mandaa föra sia Paul che Sila per Berea, che, despö che eren riaa a la sinagoga di Giüdee, hinn naa via. ¹¹E chèst personn eren püssee nobil<ref>l'è de dì, di famèj nobil o sentimént nobil</ref> di quij a Tessalunica, che hann ricevüü la parola cun tüta la pruntéza<ref>o ''tüt el zél''</ref>, esaminand ogni dì i Scritür se 'l gh'aveva chèstcoss inscì. ¹²Dunca, tant personn de lur e di donn grech nobil e no pocch omen hann credüü.<br /> ¹³E quand i Giüdee de Tessalunica aveven savüü che la parola de Diu l'era stada pruclamada anca a Berea de Paul, hinn naa là, destürband e agitand i foll. ¹⁴E alura sübit i fradèj hann mandaa föra Paul perchè l'andass fin al mar, e Sila e Timotee hann restaa là. ¹⁵E quij che menaven Paul l'hann purtaa a Aténe, e despö che l'aveva ricevüü 'l cumandamént per Sila e Timotee che gh'avarìen de vegnì a lü sveltamént, hinn naa föra.<br /> ¹⁶E a Aténe, intanta che Paul l'i speciava, la sua anema in de lü l'era inzigada quand l'aveva vedüü che la citaa l'era pièna di idul. ¹⁷Dunca, el cunversava in de la sinagoga cunt i Giüdee e cunt i pi, e sü la piaza ogni dì cun quij che 'l incuntraven<ref>o ''eren presént''</ref>. ¹⁸E quij sia di filusof epicüree che di stoic cunversaven cun lü, e quij diseven: «Che cossa el vör dì chèst ciciarún?», e alter: «El par che l'è un nünziadúr di divinitaa furestee<ref>o ''baléngh''</ref>», perchè 'l predicava Gesü e la resüreziún. ¹⁹E despö che l'aveven ciapaa, l'hann menaa in de l'Areupagh, disend: «Podum capì<ref>o ''savè''</ref> qual l'è chèst növ insegnamént che l'è dii de tì? ²⁰Già che te portet denter robb baléngh<ref>o ''surprendént''</ref> al noster sentii; dunca, vörum savè che cossa vören dì chèstcoss». ²¹E tücc i Atenés e i furestee che staven de cà là gh'aveven minga un alter témp liber che 'l parlà quajcossa o 'l sentì quajcossa püssee növ.<br /> ²²E despö che Paul l'era staa in pee in del mèzz de l'Areupagh, el diseva: «Omen atenés, ve vardi cuma religiús assee in de tüsscoss. ²³Già che intanta che passavi e usservavi<ref>o ''vardavi''</ref> bén i voster ugètt de cült, huu truaa anca un altar sül qual l'era scrivüü: A un Diu scugnussüü. Dunca, Lü che adurii, vialter che 'l cugnussii no, mì ve pruclami Lü. ²⁴El Diu che l'ha faa 'l mund e tüsscoss che en hinn, Lü che l'è Signúr del cél e de la tèra el sta no de cà in di témpi faa de man, ²⁵né l'è servii de man üman, avend besogn de quajcossa de püssee, degià che 'l da a tüsscoss la vita, el fiaa e tüsscoss; ²⁶e l'ha faa de vün ogni naziún di vèss üman, perchè stassen de cà sura tüta la fàcia de la tèra, avend determinaa témp assegnaa e i cunfinn de lur abitaziún, ²⁷perchè cercassen Diu, semai 'l tucassen e 'l truassen, e Lü 'l füss luntan d'ognidün de nümm. ²⁸Già che in de Lü vivum e mövum e sèmm, cuma anca quij di voster propi puètt hann dii:<br /> Già che sèmm anca la sua prugenì.<br /> ²⁹Dunca, già che sèmm la prugenì de Diu, gh'èmm minga de pensà che la divinitaa l'è cumpagn d'or, d'argént, de prèja, de scültüra de l'art o un pensee d'un vèss üman. ³⁰Dunca, Diu l'ha passaa sura a i témp de l'ignuranza, i robb di quij el urdina adèss a tücc i vèss üman depertütt de revedè, ³¹perchè l'ha stabilii un dì in del qual el giüdegarà 'l mund cun giüstizia in<ref>o ''per mèzz''</ref> de l'omm che l'ha numinaa, avend pruvedüü féd a tücc perchè 'l l'ha levaa sü di mort».<br /> ³²E quand aveven vedüü 'l levà sü<ref>o ''resüreziún''</ref> di mort, el sgugnaven, e diseven: «Te sentarèmm sü chèst ancamò». ³³Inscì Paul l'è naa föra de mèzz de lur. ³⁴Ma quij omen che s'eren ünii cun lü hann credüü, intra i quij l'è Diunís l'areupagita<ref>l'è de dì, un member de l'Areupagh</ref>, e una dona de nomm Damaris e alter cun lur. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Sedes|← Indree a Capitel Sedes]] *[[Apostuj Capitel Desdot|Inanz a Capitel Desdot →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] ry589s651cescark2iah52kwj6dsd5u 0 163708 1111252 916659 2022-07-19T20:39:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vint== ¹E despö che 'l bacàn<ref>o ''tümült''</ref> l'aveva cessaa e Paul l'aveva ciamaa i fradèj, el i aveva esurtaa e 'l i aveva salüdaa, l'è naa föra per nà in de Macedonia. ²E despö che l'aveva passaa per quij part e 'l i aveva incuragiaa<ref>o ''esurtaa''</ref> cun tanta parlada<ref>o ''tant paroll''</ref>, l'è naa in de la Grecia, ³e l'ha passaa là trii més<ref>leteralamént, ''e faa trii més''</ref>; perchè l'era vegnüda una trama di Giüdee cuntra de lü intanta che 'l stava per fà véla per la Siria, l'è sücessa la decisiún de turnà indree per la Macedonia. ⁴E l'andava adree a lü Sòpater, Pirr de Berea, e de Tessalunica Aristarch e Segund, e Gaj de Derbe e Timotee, e de Asia, Tichich e Trofim. ⁵E chèst personn hinn naa prima e me speciaven a Troas, ⁶e nümm èmm faa véla föra de Filipi despö di dì di Azimm, e sèmm vegnüü a lur a Troas in de cinch dì, due èmm passaa sètt dì.<br /> ⁷E 'l primm dì de la semana, quand se serum vegnüü insèma per rump el pan, Paul el cunversava cun lur, degià che 'l stava per nà föra 'l dì despö, e l'ha tiraa<ref>o ''prutratt''</ref> la parola fin a mèzanocc. ⁸E gh'eren assee de lümm in de la sala de sura due me serum ünii insèma. ⁹E un cèrt giuìn, de nomm Eutich, che 'l s'era setaa giò sül scoss<ref>leteralamént, ''fenestra''</ref>, l'ha fundaa<ref>leteralamént, ''l'è staa purtaa via'', dò völt in de chèsta fras</ref> in d'un sogn prufund intanta che Paul el cunversava de püssee; purtaa via del sogn, l'ha burlaa giò del tèrz pian e l'è staa levaa sü mort. ¹⁰E Paul, despö che l'era naa giò, l'ha burlaa giò sü de lü, e despö che 'l l'aveva brasciaa, l'ha dii: «Che siuv minga destürbaa, degià che la sua anema l'è in de lü». ¹¹E despö che l'era naa sü, l'aveva rumpüü 'l pan, l'aveva sagiaa<ref>o ''mangiaa''</ref> e l'aveva cunversaa assee fin a l'alba, inscì l'è naa föra. ¹²E hann menaa 'l bagaj viv, e hinn staa cunsulaa<ref>o ''incuragiaa''</ref> no muderadamént<ref>It. ''moderatamente''</ref>. ¹³E nümm, despö che serum naa denanz al nav<ref>o ''a la barca''</ref>, èmm faa véla per Assos, perchè stavum per ciapà Paul là; già che inscì l'era stabilii che lü 'l viagiava in pee. ¹⁴E cuma 'l m'ha incuntraa in d'Assos, despö che l'avevum ciapaa sèmm vegnüü in de Mitilene, ¹⁵e despö che avevum faa véla de là el dì despö, sèmm riaa de front a Chios, e 'l dì despö de chèll se sèmm metüü in de Samos, e 'l dì despö sèmm vegnüü a Milet. ¹⁶Già che Paul l'ha decidüü de navegà ultra a Efés, perchè 'l füss minga devegnüü che lü 'l perdess témp in d'Asia; degià che 'l fava prèssa perchè<ref>leteralamént, ''se''</ref> 'l sia pussibil che 'l sia a Gerüsalèmm el dì de Pentecost.<br /> ¹⁷E despö che l'aveva mandaa de Milet a Efés, l'ha ciamaa i anziann de la gésa. ¹⁸E cuma gh'hinn vegnüü, l'ha dii a lur: «Vialter savii del primm dì del qual sun naa denter in d'Asia cuma seri cun vialter l'intrégh témp, ¹⁹servend el Signúr cun tüta l'ümiltaa, cun lagrimm e cun pröv che m'hinn sücess in di tramm di Giüdee, ²⁰cuma me sun minga tiraa indree de nunziàv nagott di robb che jüten<ref>o ''hinn de prufitt''</ref> e d'insegnàv püblegamént e per i cà, ²¹dand testimunianza a Giüdee e a Grech del revedimént<ref>o ''cunversiún''</ref> a Diu e de la féd in del noster Signúr Gesü.<br /> ²²E adèss, varda, perchè mì sun ligaa cunt el<ref>o ''del, per el''</ref> Spirit, vuu a Gerüsalèmm, ancabén mì sàpia minga i robb che me sücedarànn là, ²³se no che 'l Spirit Sant el me da testimunianza a ogni citaa, disend che ligamm e tribülaziún me specien. ²⁴Ma de nissün cünt fuu la mia vita cara a mì medemm, cuma de finì<ref>o ''cumpì, cumpletà''</ref> 'l mè cors e 'l ministeri che huu ricevüü del Signúr Gesü--el dà testimunianza al vangel de la grazia de Diu.<br /> ²⁵E adèss, varda, savi che vedarii pü la mia fàcia tücc vialter, intra i quij huu passaa, predicand el règn. ²⁶Perchè ve duu testimunianza incöö che sun nètt<ref>o ''pür''</ref> del sangh de tücc: ²⁷degià che me sun tiraa adree de nunziàv tütt el cunsili de Diu. ²⁸Dee atenziún a vialter medemm e a tütt el rosc in del qual el Spirit Sant el v'ha metüü cuma vescuv<ref>o ''suraintendent''</ref>, per ténd<ref>o ''tegnì''</ref> la gésa de Diu, che l'ha utegnüü per mèzz del sangh del sò propi<ref>o ''del sò propi sangh''</ref>. ²⁹Mì savi che despö de la mia parténza andarànn denter intra vialter lüff rapaz<ref>leteralamént, ''pesant''</ref>, che sparmen minga 'l rosc, ³⁰e de vialter medemm se levarànn omen che parlarànn robb pervèrs<ref>o ''distort''</ref> per strapenà<ref>o ''ritirà''</ref> via i discepul dedree a lur medemm. ³¹Dunca, vardee, regurdanduv che, per trii agn, nocc e dì, huu minga cessaa de visà<ref>leteralamént, ''visand''</ref> ognidün cun lagrimm.<br /> ³²E adèss ve fidi al Signúr e a la parola de la sua grazia che 'l<ref>forsi ''la'': chì l'è no ciar se chèst l'è del Signúr, de la sua parola o de la sua grazia</ref> pò fà sü e dà l'ereditaa intra tücc che hinn staa faa sant. ³³Huu desideraa l'argent, l'or o el vestii de nissün; ³⁴vialter medemm savii che chèst man hann servii<ref>o ''pruvedüü a''</ref> i besogn de mì e de quij che hinn cun mì. ³⁵V'huu faa vedüü tüsscoss, che l'è necessari che travajand inscì jütii i dèbul e che ve regurdii di paroll del Signúr Gesü, che lü medemm l'ha dii: L'è püssee beàtt el dà che 'l ricév».<br /> ³⁶E despö che l'aveva dii chèstcoss, el s'è ingenugiaa e<ref>leteralamént, ''avend metüü i sò genögg''</ref> cun tücc lur l'ha pregaa. ³⁷E 'l gh'era tanta caragnada de tücc e hann burlaa giò<ref>leteralamént, ''avend burlaa giò''</ref> sül coll de Paul e 'l basaven, ³⁸crüssiandus<ref>o ''essend in angoscia''</ref> suratütt per la parola che l'aveva dii, che vedarìen pü la sua fàcia. E l'hann cumpagnaa a la nav<ref>o ''barca''</ref>. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Desnöv|← Indree a Capitel Desnöv]] *[[Apostuj Capitel Vintün|Inanz a Capitel Vintün →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] 663th4hz1ocmqfmgczaj4pmovsq0uqy 0 164672 1111253 916666 2022-07-19T20:39:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apostuj== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vintses== ¹E Agripa l'ha dii a Paul: «L'è permiss che te parlet de tì medemm». Alura Paul l'ha distendüü la man e<ref>leteralamént, ''distendüü la man''</ref> 'l s'è staa defendüü: ²«Sü tücc i robb di quij sun cüsaa di Giüdee, rè Agripa, me cunsideri cuntént<ref>o ''beatt, benedii''</ref> perchè me defendaruu incöö denanz a tì, ³spezialamént perchè te see espert de tücc i robb sia di custüm che di quistiún intra i Giüdee, dunca, te<ref>el test grech el manca ''te''</ref> preghi de scultàmm cun paziénza.<br /> ⁴Defàtt, tücc i Giüdee hann savüü la mia manéra de vita de la giuentü che l'è staa del prenzipi intra la mia naziún e a Gerüsalèmm, ⁵che m'hann savüü prima, del prenzipi, se vören dà testimunianza che huu vivüü cuma Farisee segund la sèta püssee severa<ref>o ''esata''</ref> de la nostra religiún. ⁶E adèss sun staa in pee, giüdegaa, per la speranza de la prumèssa fada de Diu a i noster pader, ⁷a la qual i noster dudes tribü, servend cun calúr dì e nocc, speren rià, per la qual speranza sun cüsaa di Giüdee, rè. ⁸Perchè l'è giüdegaa incredibil intra vialter che Diu el leva sü i mort?<br /> ⁹Defàtt, mì huu pensaa a mì medemm che l'era necessari che mì fasessi tant robb upost al nomm de Gesü el Nazarén, ¹⁰che anca huu faa a Gerüsalèmm, e anca tant di sant mì huu saraa denter in di presún, avend ricevüü l'auturitaa di sacerdott scèff, e quand eren mazaa, davi 'l mè vud. ¹¹E in d'ogni sinagoga, despess intanta che i castigavi, i ubligavi a biastemà, e perchè seri rabiús<ref>o ''infüriaa, naa sü tücc i füri''</ref> grandamént cuntra lur, i persegütavi fin a i citaa de föra<ref>o ''furestee''</ref>.<br /> ¹²Intra i quij<ref>l'è de dì, i quij citaa</ref>, intanta che seri 'dree a nà a Damasch cun l'auturitaa e la cumisiún di sacerdott scèff, ¹³a mezzdì sü la via huu vedüü, rè, una lüs del cél püssee splendenta<ref>el test grech el manca ''splendenta''</ref> del suu l'ha splendüü<ref>chèsta l'è la furma leterala; o cunt un participi, ''splendend'', o cun l'infinitiv, ''splend''</ref> inturna a mì e quij che andaven cun mì. ¹⁴E quand nümm tücc avevum burlaa giò sü la tèra, huu sentii una vús che la m'ha dii in de lengua ebraiga<ref>l'è de dì, in del aramaigh</ref>: Saúl, Saúl, perchè te me persegütet? El t'è dür stulcià<ref>o ''scalzà, recalcitrà''</ref> cuntra i ghiár». ¹⁵E mì huu dii: Chi te see, Signúr? E 'l Signúr l'ha dii: Mì sun Gesü, che te persegütet. ¹⁶Ma levet tì sü e sta in di tò pee; già che per chèst t'huu cumparii, per numinàtt minister e testimon sia di robb in di quij te m'hee vedüü che di robb per i quij te cumparuu, ¹⁷liberandut<ref>o ''scernendut''</ref> de la gént e di naziún a i quij mì te mandaruu, ¹⁸per dervì i lur ögg, perchè giren del scür a la lüs, e de l'auturitaa de Satana a Diu, perchè lur riceven el perdún di pecaa e un'ereditaa intra quij che hinn faa sant per la féd che l'è in de mì.<br /> ¹⁹Per chèsta resún<ref>o ''dunca''</ref>, rè Agripa, sun minga devegnüü desübediént a la visiún del cél, ²⁰ma a quij prima a Damasch, e a Gerüsalèmm, e tüta la regiún de la Giüdea e a i naziún huu pruclamaa de revedè e de girà a Diu, fasend laur<ref>o ''oper''</ref> dègn de revedimént. ²¹Per via de chèstcoss, i Giüdee m'hann brancaa in del témpi e<ref>leteralamént, ''avendum brancaa in del témpi''</ref> hann tentaa de mazàmm. ²²Dunca, perchè huu utegnüü el jütt de Diu fin a chèst dì, stuu in pee, dand testimunianza sia al piscinin che al grand, disend nagott se no di robb che anca i prufètt e Musè hann dii che staven per süced, ²³che 'l Crist el sarìa destinaa a patì, che 'l primm de la resüreziún di mort el starìa per pruclamà la lüs sia a la gént che a i naziún».<br /> ²⁴E quand el se defendeva cun<ref>el test grech el manca ''cun''</ref> chèstcoss, Fest l'ha dii cunt una granda vús: «Te trasparlet, Paul; i tant leter<ref>l'è de dì, grand insegnamént o cültüra</ref> te giren a la matada». ²⁵Ma Paul: «trasparli no», l'ha dii, «ecelentissim Fest, ma parli francamént paroll de la veritaa e de la sanitaa de mént. ²⁶Defàtt, el rè, al qual parli liberamént<ref>o ''cun franchéza''</ref>, el sa sü chèstcoss, già che sun persuas che nagott de chèstcoss l'è scundüü de lü; già che chèst l'è staa minga faa in d'un cantún. ²⁷Te credet, rè Agripa, a i prufètt? Suu che te credet». ²⁸Ma Agripa a Paul: «Te me persuadet squas<ref>leteralamént, ''in de pocch''</ref> a devegnì Cristian!». ²⁹E Paul: «Mì vurarìa pregà a Diu che sia in de pocch che in de grand no dumà tì ma anca tücc quij me senten incöö devegnuv tal qual sun mì, al föra de chèst ligamm».<br /> ³⁰E 'l rè 'l s'è levaa sü, e cun lü<ref>el test grech el manca ''cun lü''</ref> 'l capp<ref>in de chèst cas, el prucüradúr</ref>, Berenice e quij che s'eren setaa giò cun lur, ³¹E despö che aveven ritiraa, se parlaven el vün cunt i alter, disend che: «Chèst omm el fa nagott dègn de la mort o ligamm». ³²E Agripa l'ha dii a Fest: «Chèst omm el pudeva vèss liberaa, se 'l se füss minga apelaa a Cesar!». <references /> ===Navigaziun=== *[[Apostuj Capitel Vintcinch|← Indree a Capitel Vintcinch]] *[[Apostuj Capitel Vintset|Inanz a Capitel Vintset →]] *[[At di Apostuj|A l'indes]] [[Categuria:At di Apostuj]] 8exmkzb506vu1up6dj107bvdneuu2we 0 166918 1111323 1047893 2022-07-19T20:51:46Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:Stefan Raab-2 (cropped).jpg|thumb|El Stefan Raab a una cunferensa televisiva al [[Eurovision Song Contest 2010]] el 28 de Mai 2010 a [[Oslo]]]] '''Stefan Konrad Raab''' (nassüü 'l [[20]] de [[Utuber]] del [[1966]] a [[Culögna]]) l'è un cundütur televisif, atur, müsegh tudesch . == La vita == El Stefan Raab l'è nassüü 'l 20 de Utuber del 1966 a Culögna.<ref>{{internetquelle |url=http://www.brainpool.de/bpo/de/stars/stefanraab/index.html |titel=Stefan Raab |werk=brainpool.de |zugriff=2011-03-26}}</ref> == Referiment == <references /> nlhgp5itmz6s0w9n8nbqnaoe5wjc4dd 0 168579 1111267 1082053 2022-07-19T20:42:49Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} El '''dialet leventines''' l'è una variant [[Dialett tisines|tisinesa]] del [[Lumbard]]. ==Variant e carateristigh== El dialet leventines el gh'ha di punt in cumün cui lenguv returumanz (che un temp eren spantegaa in d'un teritori ben püssee grand de quel del dì d'incö). Quela roba la süced suratüt in di dialet de la val püssee alta.<br> Tra i vari carateristigh del Leventines a trövum: *La A toniga despess la se müda in d'una E averta (chì scrita 'me una Ä). *La gh'è la prepalatizzaziun de la /k/ in d'una quai parola (cumpagn anca d'una quai parlada de la [[Val Magia]] e de la [[Val Verzasca]]): el ven föra un son che l'è cumpagn del ''tg'' di Rumancc. *In de la val alta el gh'è nò la Ü, che l'è sustitüida de una U nurmala (inveci la Ö la resist anmò). *Tanti N che in del [[Milanes]] gh'han un son nasal, chì vegnen di GN. ==Esempi de dialet del Votcent== ===La parabula de Fiö Trasun=== Ün sert om l'ha avüd düi fiöi.<br> U püssee giovan de chii l'ha dicc al pà: "Pà, dam la mè part dla roba cu 'm vegn!" e lüi l'ha dividüd a lò la roba.<br> E passoo mia täncc dì, essend ünid tücc, u fiö püssee giovan l'è näcc in pais luntan, e ignò l'ha träcc via o fäcc sò cul viv da scandalos.<br> E quand l'ha cunsümoo tütcoss u j'è stäcc üna gran fam in chel pais, e l'ha cumenzoo a 'vèi bisogn.<br> L'è näcc via e u s'è mess da ün abitant da chel pais ch'u l'ha mandaa in un sò logh a pasculä i animai.<br> E 'l vureva impinì la sò büsäcia dei giand ch'u mangiäva i animai, e nissün u ja 'n däva.<br> Essend nicc in sè, l'ha dicc: "Quäncc famei in ciä 'd mè pà vanzan pan, e mì möri da fam!<br> Am levarò e varò dal mè pà e aj dirò: ''Pà, hoo fäcc pecät contra 'l siel e contra tì'';<br> ''Giä sun mia degn d'ess ciamoo tò fiö; fam com ün di tò famei''".<br> E, levandus, l'è näcc dal sò pà. Essend amò begn da lunsg, u sè pà u l'ha vist, e u s'è moss a cumpassion e, nasendul incontra, u j'è cadüd a col e u l'ha basoo.<br> U fiö u j'ha dicc: "Pà, hoo fäcc pecät vers u siel e vers a tì; giä mì son mia degn d'ess ciamoo tò fiö".<br> U pà l'ha dicc ai sò famei: "Prest, purtè u prim abat, vestìl e dèj l'anel in la sò man, e i cauzet in pee;<br> e menèj ün videl grass, mazzèl, mangem e stem alegar!<br> Parchè 'stu mè fiö l'era mort e l'è resüssitoo; l'era perz e l'è stäcc truvoo"; e han cumenzoo a mangiä.<br> U sò fiö püssee vegg l'era in i camp; essend nicc e avisinoo a la ciä, l'ha sentüd a sunä e cantä.<br> L'ha ciamoo ün di famei e u j'ha dumandoo coss'eran 'sti rob.<br> E chest u j'ha dicc: "L'è nicc u tò fradel e u tò pà l'ha mazzoo ün videl grass perchè u l'ha truvoo salv".<br> U fiö u s'è rabioo, e u vureva mia nä ind; u sò pà donch l'è nicc fò e l'ha cumenzoo a pregäl.<br> Ma lüi u j'ha rispundüd e l'ha dicc a sò pà: "Eccomo, mi at servissi täncc ägn, e ho mai mencioo ai tò ordan; e te m'hee mai däcc ün ciavret par stä alegar coi mè amis.<br> Ma dapos che 'stu tò fiö, ch'u l'ha divuroo la sò part coi feman, l'è nicc, ta l'heet mazzoo ün videl grass".<br> Lü u j'ha dicc: "Fiö, tì ta seet sempra con mì, e tücc i mè begn hin toi;<br> e cunvegniva mangiä e stä alegar parchè 'stu tò fradel l'era mort e l'è resüssitoo; l'era perz e l'è stäcc truvoo".<br> [http://books.google.it/books?id=oVoNAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=it&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Bernardino Biondelli, ''Saggi sui dialetti gallo-italici'', 1853, pag. 45] ===Una nuvela del Bucasc=== ====Dialet de Faid==== [[File:I parlari italiani in Certaldo.1875.pdf|page=641|160px|thumb|Giovanni Papanti ''I parlari italiani in Certaldo'' p. 627]] A disi dunca che nii temp du prim prim re de Cipru, dopu che Gufree u j'ha cunquistoo la Tera Santa, l'è suceduu che una dama de Guascogna l'è näcia in pelegrinagg al Sepolcro e quand l'è nicia indree, ruväda in Cipru, la j'ha incuntroo quäi baloss ch'i l'han maltratäda. Sicome la pudeva mia dàss päs de 'stu tort, l'ha pensoo da nä a lamentàss dal re. Ma queidun i j'han dicc che la butava via la sò fadia, parchè lui l'era de vita inscì rilassäda e inscì poch de begn, che mia dumà u lassava passä chii di autri, ma tanti ch'i j'han fasevan a lui, u 'j supurtava tantu da gnuch, che l'era fign 'na vergogna; e intant quii che a i evan quäi cruzzi i se sfugavan col fäjen a più pudé. Quand la j'ha sentid inscì chela femna, disperäda da mia pudé vendicàss, tant par rebecàss un poo, l'ha fissoo de pizziä quel re; l'è näcia là pieisgend inanz a lui e la j'ha dicc: "Ul mé cjär scior, mì a vegni mia inanz a tì parchè ch'a speci vendeta du dispressi ch'i m'han fäcc a mì, ma in päga 't preghi da dìm com'è che ti feet a soportä quii ch'i 't fa a tì, che inscì impäri da tì a soportä u mé, che 'l sa 'l Signor, se mì 'l pudess fä, ta 'l daress intera, da sgià ch'a ti seet un bon purtadoo".<br> Ul re, ch'l'è sempra stäcc una lumäia, comè ch'u 's dassonass alora, u j'ha cuminzoo a vendicä la balussäda ch'i han fäcc a chela femna e l'è diventoo dopu d'alora un gran persecutor de tut quii che fasevan queicoss contra lui.<br> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n646/mode/2up Giovanni Papanti, ''Parlari italiani in Certaldo'', 1875, pag. 627] ====Dialet de Sgiurnii==== In dü temp dü prim re 'd Cipru, dopu cu Gofredu 'd Boglion l'ha fäcc la cunquista dla Tera Sänta, üna femna l'è näcia par devuzion a Gerusalem par visitä u Sepolcru dü Signor. Quand l'è turnäda indree, l'è passäda da Cipru, indova l'è stäcia insültäda e disunuräda da quai birboi. L'è bee näcia dal giüdas, lei, ma l'ha ebiüü mia d'evasion: alora cuss l'ha fäcc? L'ha pensou 'd nä a lümantäss cünt u re, propi cün lüi. U j'é bee stäcc quii cu ghi han dicc cu la saress näcia par nota, parché u re l'era un poutron, gnänca un bris temu, un pòuru ner, infin, cu l'era gnänca bon a castiä quii ch'u insultauan a lüi, fign u punt cu 'n pudeva purtä. Iscì avisäda, la femna la cumenzava a perd la sparänza 'd pudei vendicäss dü dispressi ch'ugh i avevan fäcc. Tut a un bot, l'ha pensou 'd nä lei stessa dü re par däj, umen, una bona sgurlia. L'è näcia e u j'ha dicc coi gutoi ai ögg: "Incöi mì sem nicia chiö mia in la sparänza 'd vess vendicäda di maltratament cu mi han fäcc i vöss oman; sem nicia par pregäu d'insegnäm cum l'è cu fed vüi a purtä, senza mäi lamentäu, tücc i insült cu 'v fän sempra: nota 'd pionda, fazil cu possi fä autretant änca mì, 'dree u vöss esempi".<br> U re, cu fign a chel dì u s'era stäcc vidéi poutron, senza sängh, u s'è cumè dassonou a quisti parol; l'ha cumenzou dal castiä quii cu i avevan fäcc i dispressi a la femna, e dapous l'è sempra stäcc parou a fäss respetä e fä respetä i autri.<br> [http://www.archive.org/stream/iparlariitalian00unkngoog#page/n648/mode/2up ibidem, pag. 628] ==I nümer== {| class="wikitable" |----- bgcolor="#f9f9f9" ! '''Puléisg''' ! '''Béid''' ! '''Sóvri''' ! '''Cavagnäj''' ! '''Ciróni''' ! '''Anzóni''' ! '''Sgiurnì''' |- || ün, üna|| vun/un, una || un, uni || un, una || un, unu/ünü || un, una || ün, üna |- || düi, dó || dui, dó || dui, dó || dui, dó || du/dui, dó || du, dó || düi, dó |- || tri, tré || tri, tré || tréi/trèi, tré || tri, tré || tri, tré || tri, tré || tri, tré |- || quatru || quatru || quatru || quatru || quatru || quatru || quatru |- || cinch || cinch || cinch || cinch || scinch || cinch || cinch |- || séis || séis || séisg || séisg || séisg/sésg || séisg || séis |- || sat || sèt || sèt || sèt || sèt || sèt || sèt |- || òt || òt || òt || uòt || òt/uòt || òt || òt |- || nöu || néu || nìu || nìu || néu || néu || nöu |- || déis || déis || déisg || déisg || déisg/désg || déisg || déis |- |} ==I mes de l'ann== {| class="wikitable" |----- bgcolor="#f9f9f9" ! '''Personegh''' ! '''Chironegh''' ! '''Airö''' |- || [[sgianéi]] || [[sgenéi]]/[[gianéi]] || [[sgianéi]] |- || [[fovréi]] || [[favaréi]] || [[fauréi]] |- || [[marz]] || [[marz]] || [[marz]] |- || [[divrii]]/[[eurii]]/[[iurii]]/[[ivrii]] || [[everii]]/[[varii]] || [[aurii]] |- || [[mäinsg]] || [[mäisg]] || [[mäisg]] |- || [[sgiügn]] || [[sgiügn]] || [[sgiügn]] |- || [[lüj]] || [[lüj]] || [[lüj]] |- || [[óst]] || [[óst]]/[[vóst]] || [[aóst]] |- || [[zatembri]] || [[satembri]] || [[setembre]] |- || [[docióvri]]/[[ocióuri]] || [[cióuri]] || [[otobre]] |- || [[nuembri]] || [[nuembri]] || [[nuembre]] |- || [[dicembri]] || [[dicembri]] || [[dicembre]] |} ==Pruverbi per paes== ===Parsóni=== *A cà sò, véisc la vaca dal [[bò]]. *Om [[pädri]] a mantignìi cent fiéi l'è bón, cent fiéi a mantignìi om pädri hénn mia bói. *Se piòu al dì dl'[[Ascensión]], i [[vacca|vach]] van sgiù pal valón. ===Béid=== *A 's pò mia cantàa e portàa la [[cróus]]. *L'è méj un bón amis che cent [[parent]]. *Per nota, canta mia l'orb. *Persónn di cavéi róss, chi no i crómpa no i conóss. *Se a 's vòu ricév on s'giaf o una pasciada, a 's gh'va nà da un [[amis]]. ===Sgiurnì=== *A 'gh ua om centesim a cominciä e déis a finì. *Al padrón al rüva adoss senza savèl e senza vedèl. *Ancéi in man a canaj, féman in man ai [[saudäd]] e [[cavall|cavai]] in man di [[fraa|fräi]], guaia! *[[Cärn]] cürva fa bón [[sangu]]. *I [[omm|oman]] a gh'hann i [[ägn]] ch'a sentan e i feman chii ch'a mossan. *L'è l'om, ch'a cüra i [[camp]]. *Vardägh int in do [[cör]] a la [[sgent]] a 's pò mia. ===Cavagnäj=== *A [[Natal]], al sbadagg d'un gal. ===Ciróni=== *[[Änn]] de [[nev]], änn de [[fen]]. *Ci l'é cuntent, l'é sciór. *Fà del begn ai [[äsan]] u 's vegn mal inconträi. *I ciòch e j'han sémpre [[sed]]. *I [[nuru|nuri]] [[negher|niri]] ä fann tupu l'[[aria]]. *Per unu cata u se 's taja vìi migni una [[pianta|piänte]]. *Sa l'é um bel bò, de 'd bel pér e grand, u vegn bei inci i vidéi. *Sa no è 'l [[luf]], al sarà [[can]]. *Tanti gugiäd ä fänn um cumascél. *Une femne par cimin, un [[prevet]] par [[campanin]]. *U ved piondo pulid um [[prèved]] e un [[ciavréi]] che um prèved deparlù. ===Chisgiögna=== *L'ögg du padrón u ingrassa 'l caval. *S'u piòu ul dì da la [[Scenz]], par quaranta [[dì]] sem mia senz. ===Rossüra=== *A 'j va malfidàss du can ch'u boia mia. *A [[30 11|Sant Andrea]] u monta l'invern in [[cadréa]]. *I amis i henn i [[sold]]. *Lavä la testa a l'äsan, u 's perd la brüs'cia e ul savón. *Quänd ch'a l'è ann basest, a 's maridan tücc i carogn e tampest. *Quänd che tücc i [[praa|präi]] a fann radasì, tücc i sciüch a fann mia castegn. *Se i [[ärbro|ärbri]] a fiorissan de 'd [[mäisg]], u 's fa castegn cul dräisg; se i ärbri a fiorissan de 'd [[giügn]], u 's fa castegn cul [[pügn]]. *Tücc i mis u 's fa la lüna e tücc i quajói i vónn dìn üna. *Ul can d'[[aurì]] u l'ha mäi majóo 'l [[lüu]]. *Ul [[13 04|tredasin d'aurì]] u tegn quaränta dì. *U pò mia mancä ul can d'aurì! ===Calpiögna=== *Ai set l'è 'mò bunóra, ai derset l'è 'na bel'óra, ai vintiset o cantä o crapä. *Cu la prim'aqua ch'u pióu d'aurì, lavè begn la cjà s'a vurì mia [[dasgräzzia|dasgräzzi]] in quantità. *I zòp e i [[róss]], gnä 'l [[diàuru]] u 'j cunóss. *La [[fam]], l'[[amór]] e la [[tóss]], i péissan lóu a fàss cunóss. *Nissün u 's cunóss daparlüi. *Par nota u canta gnä 'l merlu. *[[30 11|Sant Andrea]] [[marcant]] da [[néu]], e [[07 12|Sant Ambrös]] marcant pionda gröss. *[[25 11|Santa Catelini]] l'è 'nä marcantini, Sant André u sta migni indré e Sant Ambrös l'è 'n marcant gross. *Se t'u ciapä una pasciäda, va' da un äsan. *Ul can d'aurì u l'ha mäi majó 'l lüu. *Ul mes [[fauréi]] m'ha dumà vintot, ma s'u n'ess dimà déis saréss méj cent bòt. *U 's pò cumadä tüt, fórz che 'l [[cöl]]. *Varda mäi 'n bóca a 'n caval se u 't l'ha dacc cumè [[regal]]. ===Quint=== *A [[Carendaurì]], l'è bon se u vegn sgiü i stii. *A un camp u 'j va tre rob: bel [[temp]], bona [[semenza]] e bói [[bräsc]]. *A vess trop bói u 's passa par cojói. *Büsögna tacä sot l'äsan andó ch'u comanda ul padrón. *Cun püssee l'è mäiro l'äsan, püssee u 'j va dree i moscj. *Gnè 'd [[marz]] gnè d'aurì tö fò mia i tö vistì; im [[maisg]] fa cum ti vö tì. *I légg e i [[prasón|prasói]] i hénn pai pòvri cojói. *In ogni cjä u j’é ‘l sö dafä e ul sö paissä. *I [[pruverbi]] di vigg i hénn boi da fä cavigg. *La colpa l'è 'na bela tosa, ma nissügn i la vónn. *La néu d'aurì l'è tanto [[ledam]]. *Pan e nós, mangiä di spós, pan e curtel, mangiä da cägn. *Piesgì um bel marz, ma ghignee s'u piäsg aurì. *Quand che la [[bedra]] la büta ul bütón, la [[cjàura]] la scüsa senza ul padrón. *Quand che ul [[ciel]] u fa [[fanestra]], u vegn sgiü aqua sü la [[testa]]. *[[25 11|Santa Catarina]], se la trova la néu a la scima la porta a la [[cassina]], e se la la trova al pian la la porta sui montagn. *Se la [[Fibbia (mont)|Fibia]] la met u capel, büta la [[fàucc]] e ciapa u [[rastel]]. *Se [[sgianéi]] nu sgèra, se fauréi nu fregia, se marz nu fa ul mat, aurì u farà per tücc tri. *Se u piòu u dì dl'[[Ascensión]], u va tütcòss in perdizión. *[[03 04|Terza aurianza]], tira dré quaranta. *U 'j va sentì tücc i [[campana|campann]] prima da giüdicä. *U 's conóss la [[castégna]] a la [[pèrtia]], ul [[pörcj]] dòpo mazzóo e ul neguzziant dòpo crapóo. ===Dalp=== *[[Cjàura]] che mängia la vegn a [[cjä]] daparlei. *La vaca a cjä sò la fa stä ul bò. *Par nota o canta gnä ul [[cucù]]. *Se aurì no maniss, [[mäisg]] non compariss. ===Osch=== *I böi a 's ciapan pai cörn, i feman pai cuvazz e i oman pa la parola. *[[Scóva]] nòva a scóva begn, ma scóva piü iscì l'änn ch'u vegn. *Dré l'[[älba]] róssa, o ch'u fioca o ch'u bófa. *[[Carnavä]] tüzzón, [[Pasqua]] gentil. *Sa l'é mia um bò, l'é una vaca. *[[25 11|Santa Catalina]], marcanta da [[neu|farina]]. *Chi ch'as marida in bona [[lüna]] in térman 'd növ [[mis]] mena la [[cüna]]. ===Bidree=== *A la Madona [[Candelora]] de 'd l'invern sem fora. *A maä da crapä u sa sta mal da murì. *Cand cje l'è róss u [[ciel]], u Signór u fa u pan d'[[òr]]. *L'[[änn basest]] l'è gram par gent e [[bes'cia|bes'cc]]. *Mäi nä cuntr'aqua a tö la [[spusa]]! *[[04 12|Santa Barbura]] e [[28 10|San Simon]], ch' 'm cüran da la saeta e dal tron. ==Bibliugrafia== *LSI - ''Lessico dialettale della Svizzera italiana'' - Centro di dialettologia e di etnografia del Cantone Ticino - Bellinzona 2004. *VSI - ''Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana'' - Centro di dialettologia e di etnografia del Cantone Ticino - Lugan/ Bellinzona, 1952. ==Vus curelaa== *[[Val Leventina]] *[[Dialet tisines]] ==Ligam de föra== *[http://sites.google.com/site/leventinese/ Diziunari leventines] [[Categoria:Lombard Occidental|L]] [[Category:Leventina]] 3tfx9fnaorsgllwcp7sq3bp5jlehwba 0 169183 1111336 916926 2022-07-19T20:56:37Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹«A l'angiul che l'è a Efes scrìv:<br /> Lü che 'l tegn i sètt stèll in de la sua man driza, che 'l camina in de mèzz a i sètt candelee d'or el dis chèstcoss: ²Savi i tò oper e 'l laur e la tua perseveranza e che te podet minga purtà<ref>forsi ''supurtà''</ref> i malign, e t'hee pruaa lur che se ciamen<ref>leteralamént, ''i disendus''</ref> apostuj e hinn no, e t'i hee truaa fals, ³e te gh'hee perseveranza e t'hee supurtaa per via del mè nomm e te see minga devegnüü strach. ⁴Ma gh'huu cuntra<ref>forsi ''gh'huu chèst cuntra''</ref> de tì: che t'hee lassaa el tò primm bén. ⁵Dunca, regurdatt de due t'hee burlaa giò e indrizatt<ref>o ''revedutt''</ref> e fa i tò primm oper; ma se no, vuu a tì e muvaruu el tò candelee del sò lögh, se t'indrizet<ref>o ''te revedet''</ref> no. ⁶Ma te gh'hee chèst, che t'udet i oper di Niculaitt, che udi anca mì. ⁷Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta chèll che 'l Spirit el dis a i gés; a lü che 'l ving, ghe daruu de mangià de la pianta de la vita, che l'è in del paradis de Diu».<br /> ⁸E a l'angiul che l'è a Smirn scrìv:<br /> El primm e l'ültim, che l'era mort e l'è vissüü, el dis chèstcoss: ⁹Savi la tua tribulaziún e la puertaa--ma te see sciúr--e la biastema di lur che disen che sien Giüdee<ref>leteralamént, ''di disendus de vèss Giüdee''</ref> e hinn no ma una sinagoga de Satana. ¹⁰Che te gh'hee minga paüra di coss che te stee per patì. Varda, el diaul el sta per bütà de vialter<ref>l'è de dì, ''un quij de vialter''</ref> in de presún perchè siuv metüü a la pröva e che gh'àbiuv tribulaziún des dì. Che te devegnet fedél fin a la mort, e te daruu la curona de la vida. ¹¹Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta chèll che<ref>leteralamént, ''che'' o ''cossa''</ref> 'l Spirit el dis a i gés. Lü che 'l vinc el sarà minga culpii<ref>o forsi ''a lü el sarà minga faa dagn, el sarà minga ufés''</ref> de la segunda mort.<br /> ¹²E a l'angiul che l'è a Pergamm scrìv:<br /> Lü che 'l gh'ha la spada filada e a dübi taj el dis chèstcoss: ¹³Savi due te stee de cà, due [l'è] 'l tronu de Satana, e te tegnet sald al mè nomm, e t'hee minga negaa la mia féd anca in di dì d'Antipa, el mè testimon e 'l mè fedél, che l'era mazaa intra de vialter, due Satana 'l sta de cà. ¹⁴Ma gh'huu [coss] piscinitt, che te gh'hee là [quij] che tegnen sald a l'insegnamént de Balaam, che l'ha insegnaa a Balak a bütà una preja de scarpüsc<ref>o ''un scandul''</ref> denanz a i fiöö d'Israel de mangià [i coss] sacrifegaa a i idul, e de furnegà. ¹⁵Inscì te gh'hee anca tì quij che tegnen sald a l'insegnamént di Niculaitt in de l'istessa manéra. ¹⁶Dunca, revedett tì; se de no, vegni a tì sveltamént e cumbataruu<ref>o ''lutaruu, faruu guèra''</ref> cun lur, cun la spada de la mia buca. ¹⁷Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés. A lü che 'l vinc, ghe daruu de la manna scundüda e ghe daruu una preja bianca, e sü la preja un növ nomm scritt che nigün el sa, se no lü che 'l [el] ricev.<br /> ¹⁸E a l'angiul che l'è a Tiatira scrìv:<br /> El fiöö de Diu, che 'l gh'ha i lur ögg cuma fiama de fögh e i sò pee cumpagn de brunz lüsént, el dis chèstcoss: ¹⁹Savi i tò oper e 'l bén e la féd e 'l servizi e la tua perseveranza e i sò oper ültim [hinn] püssee grand di primm. ²⁰Ma gh'huu cuntra tì che te permetet [a] la dona Jezebel, che la se ciama<ref>leteralamént, ''dis''</ref> prufetèssa e l'insegna e l'imbröja i mè sèrv a furnegà e mangià [i coss] sacrifegaa a idul. ²¹E gh'huu daa témp perchè la revedèss, e la vör minga revedèss de la sua furnegaziún. ²²Varda, la büti in d'un lètt e quij che fann adültéri cun lee in d'una granda tribulaziún, se se reveden no di sò oper, ²³e i lur bagaj mazaruu cun la mort; e tücc i gés sarànn che mì sun lü che 'l cerca [i] mént e [i] cör e daruu a ognidün de vialter segund i voster oper. ²⁴Ma di a vialter, i rèst che hinn a Tiatira, tant quant gh'hann minga chèst insegnamént, che hann minga savüü i [coss] prufund de Satana, cuma disen: meti<ref>o ''büti''</ref> no un alter pés sü vialter, ²⁵ma tegnii sald a chèll che gh'avii fin chè [a] venga. ²⁶E lü che 'l vinc e che l'usserva i mè oper fin a la fin,<br /> ghe daruu auturitaa sü i naziún,<br /> ²⁷e 'l i guernarà cunt un bastún de ferr<br /> cuma i vas de creda<ref>o ''argila''</ref> hinn rumpüü in pèzz,<br /> ²⁸cuma anca mì huu ricevüü de mè pader, anca ghe daruu la stèla del dumàn. ²⁹Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Apucaliss Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] cfw5y6o22ybcd7mwjcwdjb0b9matvia 1111364 1111336 2022-07-19T21:03:24Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Düü== ¹«A l'angiul che l'è a Efes scrìv:<br /> Lü che 'l tegn i sètt stèll in de la sua man driza, che 'l camina in de mèzz a i sètt candelee d'or el dis chèstcoss: ²Savi i tò oper e 'l laur e la tua perseveranza e che te podet minga purtà<ref>forsi ''supurtà''</ref> i malign, e t'hee pruaa lur che se ciamen<ref>leteralamént, ''i disendus''</ref> apostuj e hinn no, e t'i hee truaa fals, ³e te gh'hee perseveranza e t'hee supurtaa per via del mè nomm e te see minga devegnüü strach. ⁴Ma gh'huu cuntra<ref>forsi ''gh'huu chèst cuntra''</ref> de tì: che t'hee lassaa el tò primm bén. ⁵Dunca, regurdatt de due t'hee burlaa giò e indrizatt<ref>o ''revedutt''</ref> e fa i tò primm oper; ma se no, vuu a tì e muvaruu el tò candelee del sò lögh, se t'indrizet<ref>o ''te revedet''</ref> no. ⁶Ma te gh'hee chèst, che t'udet i oper di Niculaitt, che udi anca mì. ⁷Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta chèll che 'l Spirit el dis a i gés; a lü che 'l ving, ghe daruu de mangià de la pianta de la vita, che l'è in del paradis de Diu».<br /> ⁸E a l'angiul che l'è a Smirn scrìv:<br /> El primm e l'ültim, che l'era mort e l'è vissüü, el dis chèstcoss: ⁹Savi la tua tribulaziún e la puertaa--ma te see sciúr--e la biastema di lur che disen che sien Giüdee<ref>leteralamént, ''di disendus de vèss Giüdee''</ref> e hinn no ma una sinagoga de Satana. ¹⁰Che te gh'hee minga paüra di coss che te stee per patì. Varda, el diaul el sta per bütà de vialter<ref>l'è de dì, ''un quij de vialter''</ref> in de presún perchè siuv metüü a la pröva e che gh'àbiuv tribulaziún des dì. Che te devegnet fedél fin a la mort, e te daruu la curona de la vita. ¹¹Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta chèll che<ref>leteralamént, ''che'' o ''cossa''</ref> 'l Spirit el dis a i gés. Lü che 'l vinc el sarà minga culpii<ref>o forsi ''a lü el sarà minga faa dagn, el sarà minga ufés''</ref> de la segunda mort.<br /> ¹²E a l'angiul che l'è a Pergamm scrìv:<br /> Lü che 'l gh'ha la spada filada e a dübi taj el dis chèstcoss: ¹³Savi due te stee de cà, due [l'è] 'l tronu de Satana, e te tegnet sald al mè nomm, e t'hee minga negaa la mia féd anca in di dì d'Antipa, el mè testimon e 'l mè fedél, che l'era mazaa intra de vialter, due Satana 'l sta de cà. ¹⁴Ma gh'huu [coss] piscinitt, che te gh'hee là [quij] che tegnen sald a l'insegnamént de Balaam, che l'ha insegnaa a Balak a bütà una preja de scarpüsc<ref>o ''un scandul''</ref> denanz a i fiöö d'Israel de mangià [i coss] sacrifegaa a i idul, e de furnegà. ¹⁵Inscì te gh'hee anca tì quij che tegnen sald a l'insegnamént di Niculaitt in de l'istessa manéra. ¹⁶Dunca, revedett tì; se de no, vegni a tì sveltamént e cumbataruu<ref>o ''lutaruu, faruu guèra''</ref> cun lur, cun la spada de la mia buca. ¹⁷Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés. A lü che 'l vinc, ghe daruu de la manna scundüda e ghe daruu una preja bianca, e sü la preja un növ nomm scritt che nigün el sa, se no lü che 'l [el] ricev.<br /> ¹⁸E a l'angiul che l'è a Tiatira scrìv:<br /> El fiöö de Diu, che 'l gh'ha i lur ögg cuma fiama de fögh e i sò pee cumpagn de brunz lüsént, el dis chèstcoss: ¹⁹Savi i tò oper e 'l bén e la féd e 'l servizi e la tua perseveranza e i sò oper ültim [hinn] püssee grand di primm. ²⁰Ma gh'huu cuntra tì che te permetet [a] la dona Jezebel, che la se ciama<ref>leteralamént, ''dis''</ref> prufetèssa e l'insegna e l'imbröja i mè sèrv a furnegà e mangià [i coss] sacrifegaa a idul. ²¹E gh'huu daa témp perchè la revedèss, e la vör minga revedèss de la sua furnegaziún. ²²Varda, la büti in d'un lètt e quij che fann adültéri cun lee in d'una granda tribulaziún, se se reveden no di sò oper, ²³e i lur bagaj mazaruu cun la mort; e tücc i gés sarànn che mì sun lü che 'l cerca [i] mént e [i] cör e daruu a ognidün de vialter segund i voster oper. ²⁴Ma di a vialter, i rèst che hinn a Tiatira, tant quant gh'hann minga chèst insegnamént, che hann minga savüü i [coss] prufund de Satana, cuma disen: meti<ref>o ''büti''</ref> no un alter pés sü vialter, ²⁵ma tegnii sald a chèll che gh'avii fin chè [a] venga. ²⁶E lü che 'l vinc e che l'usserva i mè oper fin a la fin,<br /> ghe daruu auturitaa sü i naziún,<br /> ²⁷e 'l i guernarà cunt un bastún de ferr<br /> cuma i vas de creda<ref>o ''argila''</ref> hinn rumpüü in pèzz,<br /> ²⁸cuma anca mì huu ricevüü de mè pader, anca ghe daruu la stèla del dumàn. ²⁹Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Vün|← Indree a Capitel Vün]] *[[Apucaliss Capitel Trii|Inanz a Capitel Trii →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] 1p3n9kvrcalhwqfxyjqfznrnr4c344t 0 170770 1111338 916927 2022-07-19T20:56:57Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trii== ¹«E a l'angiul de la gésa a Sardi scrìv:<br /> Lü che 'l gh'ha i sètt Spirit de Diu e i sètt stèll el dis chèst: Savi i tò oper, che te gh'hee un nomm<ref>forsi ''una repütaziún''</ref> che te vivet, e te see mort. ²Devegn<ref>o ''che te devegnet''</ref> desdaa<ref>o ''vigilant''</ref> e fa sald i restaa<ref>l'è de dì, ''el rest di robb''</ref> che staven per murì, già che huu minga truaa cumpletaa i tò oper denanz al mè Diu. ³Dunca, regurdatt cume t'hee ricevüü e t'hee sentii, e varda<ref>o ''prutegell''</ref> e revedett. Dunca, se te see minga desdaa<ref>o ''se te veget no''</ref>, vegnaruu cuma un lader, e savaree minga a quala ura vegnaruu sü de tì. ⁴Ma te gh'hee un puu nomm a Sardi che hann minga smagiaa i lur mantèj, e caminarànn cun mì in de bianch, perchè hinn dègn. ⁵Lü che 'l ving inscì sarànn vestii cun mantèj bianch e scancelaruu minga el sò nomm del liber de la vita, e cunfessaruu 'l sò nomm denanz al mè pader e denanz i sò angiul. ⁶Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta cossa<ref>o ''chèll che''</ref> el Spirit el dis a i gés.<br /> ⁷«E a l'angiul de la gésa a Filadelfia scrìv:<br /> El dis chèst, El Sant, El Vér,<br /> lü che 'l gh'ha la ciav de David,<br /> lü che 'l derv e nigün el sarà,<br /> e che 'l sara e nigün el derv:<br /> Savi i tò oper; varda, huu daa denanz a tì una porta avèrta, che nigün el pò saràla, perchè te gh'hee poca forza, e t'hee usservaa<ref>o ''prutegiüü''</ref> la mia parola e t'hee minga negaa 'l mè nomm. ⁹Varda, duu [quij] de la sinagoga de Satana che disen che [lur] medemm hinn Giüdee<ref>o ''che se ciamen Giüdee''</ref>, e hinn no ma busarden<ref>o ''disen büsì''</ref>. Varda, i faruu perchè vegnarànn e se ingenugiarànn i tò pee e cugnussarànn che mì te vöri bén, perchè t'hee prutegiüü<ref>o ''usservaa''</ref> la parola de la mia perseveranza, e mì te prutegiaruu de l'ura de la pröva che la sta per vegnì sü tütt el mund per mètt a la pröva [quij] che stann de cà sü la tèra. ¹¹Vegni sveltamént: tegn sald [chèll] che te gh'hee, perchè nigün el ciapa la tua curona. ¹²Lü che 'l ving el faruu una culona<ref>o ''un pilaster''</ref> in del tempi del mè Diu, e l'andarà mai pü föra, e scrivaruu sü de lü el nomm del mè Diu e 'l nomm de la citaa del mè Diu, de la növa Gerüsalèmm che 'l va giò del cél del mè Diu, e 'l mè növ nomm. ¹³Lü che 'l gh'ha un urègg, che 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés.<br /> ¹⁴«E a l'angiul de la gésa a Laudicea scrìv:<br /> El dis chést L'Amén, el Testimon fedél e vér, el Prenzipi<ref>o ''l'Urigin''</ref> de la creaziún de Diu: ¹⁵Savi i tò oper, che te see né cald né frégg. Magari che te füsset cald o frégg! ¹⁶Inscì, perchè te see tévi e né cald né frégg, stuu per bütàtt sü<ref>o ''recàtt''</ref> de la mia buca. ¹⁷Perché te diset che: Sun sciúr e sun devegnüü sciúr<ref>o ''huu faa danee''</ref> e gh'huu nigün besògn--e te savet no che te see 'l desgraziaa e puvrìn<ref>o ''misér''</ref> e pòar e orb e biott, ¹⁸te cunsili de cumprà de mì or, faa pür de fögh, perchè te siet devegnüü sciúr e perchè te siet vestii [cun] mantèj bianch e la sia minga fada manifésta la vergogna de la tua biutéza<ref>o ''nüditaa''</ref>, e culiri<ref>It. ''collirio''</ref> per vuncett i tò ögg perchè te vedet. ¹⁹Tant quant<ref>o ''tücc quij''</ref> che vöri bén, repii e castighi; dunca, [che] te siet zelant e revedet. ²⁰Varda, stuu a la porta e pichi: se quajdün el sent la mia vús e 'l dèrva la porta, andaruu denter a lü e scenaruu cun lü e lü cun mì. ²¹Lü che 'l ving ghe daruu a setàss giò cun mì in del mè tronu, cuma anca mì huu vingiüü e me sun setaa giò cunt el mè Pader in del sò tronu. ²²Lü che 'l gh'ha un urègg, [che] 'l senta [chèll] che 'l Spirit el dis a i gés. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Düü|← Indree a Capitel Düü]] *[[Apucaliss Capitel Quater|Inanz a Capitel Quater →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] mseycqg8lypf7ay1clgtu8ipm46iie5 0 171283 1111337 916932 2022-07-19T20:56:47Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Set== ¹Dopu de chèstcoss, huu vedüü quater àngiul essend staa in pee sü i quater cantún de la tèra, tegnend i quater vént de la tèra perchè un vént büfàss no sü la tèra né sül mar né sü ogni pianta. ²E huu vedüü un alter àngiul che 'l va sü del sorg del suu avendugh un sigìll de Diu vivént, e l'ha criaa in d'una granda vús a i quater àngiul a i quij hinn staa daa a lur de fà maa [a] la tèra e 'l mar: ³disend: «Fee minga maa [a] la tèra né 'l mar né i piant, fin che èmm metüü un sigìll [sü] i sèrv del noster Diu sü i lur front». ⁴E huu sentii 'l nümer de [quij che hinn] sigilaa, cént quaranta quater mila, sigilaa de ogni tribü di fiöö d'Israél:<br /> ⁵del tribü de Giüda dodes mila sigilaa,<br /> del tribü de Rubén dodes mila,<br /> del tribü de Gad dodes mila,<br /> ⁶del tribü de Ascér dodes mila,<br /> del tribü de Naftali dodes mila,<br /> del tribü de Manassè dodes mila,<br /> ⁷del tribü de Simeòn dodes mila,<br /> del tribü de Levì dodes mila,<br /> del tribü de Issachàr dodes mila,<br /> ⁸del tribü de Zebulún dodes mila,<br /> del tribü de Giüsèpp dodes mila,<br /> del tribü Bengiamìn dodes mila sigilaa.<br /> ⁹Dopu de chèstcoss huu vedüü, e varda, una granda fola, che nigün el pò cuntàla, de ogni naziún e tribü e gént e lénguv, essend staa in pee denanz al tronu e denanz al berìn, vestii [in de] bianch tònegh e palm in di sò man, ¹⁰e crien in d'una granda vús, disend:<br /> «La salvèza [el sia] al noster Diu<br /> e a lü che 'l se seta giò sül tronu e al berìn». ¹¹E tücc i àngiul eren staa in pee inturna al tronu e a i anziann e a i quater vèss vivént e hann burlaa giò denanz al tronu sü i lur fàci e s'hinn ingenügiaa a Diu ¹²disend:<br /> «Amén,<br /> la benediziún e la gloria e la savièza<br /> e i grazi e l'unúr e la puténza<br /> e la forza [la sia] al noster Diu in di sécul di sécul:<br /> amén». ¹³E vün di anziann hann respundüü, disendum: «Chèst [che hinn] vestii [in di] bianch tònegh chi hinn e de due hinn vegnüü? ¹⁴E gh'huu dii: «Mè signúr, tì te seet». E 'l m'ha dii: «Chèst hinn quij che vegnen de la granda tribülaziún e hann lavaa i lur tònegh e i hann faa bianch in del sangh del berìn. ¹⁵Per via de chèst<br /> hinn denanz al tronu de Diu<br /> e ghe serven dì e nocc<br /> in del sò témpi,<br /> e lü che 'l se seta giò sül tronu 'l sta de cà sü lur.<br /> ¹⁶Gh'avarànn pü famm né gh'avarànn séd né 'l börla giò sü di lur el suu né ogni calúr,<br /> ¹⁷perchè 'l berìn de sü in del mèzz del tronu el i pascularà e 'l i menarà sü surgént de acqu de [la] vita,<br /> e Diu 'l sügarà ogni làgrima di lur ögg.<br /> <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Ses|← Indree a Capitel Ses]] *[[Apucaliss Capitel Vot|Inanz a Capitel Vot →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] 4nz8dlv5kq2cedauw70tg58ao8gal47 0 171376 1111260 916941 2022-07-19T20:40:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vündes== ¹E la m'è dada una cana cumpagna d'una bachèta, disend: «Levet sü e misüra 'l témpi de Diu e l'altar e quij che 'n aduren, ²e lassa<ref>o ''büta''</ref> föra 'l curt de föra del témpi e no misüràla, perchè l'è daa a i naziún e 'l zamparànn<ref>o ''zapadarànn''</ref> adòss la santa citaa quaranta düü més. ³E daruu a i mè düü testimon e prufetizarànn mila düsént sessanta dì, vestii [in de] sacch. ⁴Chèst hinn i düü ulìv e i düü candelee che hinn staa denanz al Signúr de la tèra. ⁵E se quajdün el vör fàgh maa, fögh el va föra de la lur buca e 'l mangia<ref>o ''divura''</ref> i lur nemìs; e se quajdün l'avarìa vurüü fàgh maa, l'è necessari che l'è staa mazaa<ref>o ''se chissessìa 'l vör fàgh maa el dév vèss mazaa''</ref> in de chèsta manéra. ⁶Chèst gh'hann l'auturitaa de sarà 'l cél, perchè la piuvèss no la piöva [in d]i dì de la lur prufezìa e gh'hann auturitaa sü i aqu [per] giràj in de sangh e [per] culpì la tèra cunt ogni piaga tant despèss quant vuràssen<ref>o ''vören''</ref>. ⁷E quand avarànn cumpii la lur testimunianza, la bestìa che la va sü de l'abiss la farà guèra cun lur e la i vingiarà la i mazarà. ⁸E 'l lur cadàver [l'è] sü la piaza de la granda citaa, che l'è ciamaa spiritüalamént Sodom e Egìtt, due anca 'l lur Signúr l'è staa crusefiss. ⁹E veden [quij] di gént e di tribü e di lénguv e di naziún el lur cadàver trii dì e mèzz e permetarànn no che i lur cadàver sien metüü in d'una tomba. ¹⁰E quij che stann de cà sü la tèra gh'hann letizia sü [de] lur e hinn cuntént<ref>o ''gh'hann alegrìa''</ref> e mandarànn regàj el vün a i alter, perchè chèst, i düü prufètt, hann turmentaa quij che stann de cà sü la tèra. ¹¹E dopu [d]i trii dì e mèzz el spirit de vita l'è vegnüü denter a lur de Diu, e hinn staa in di lur pee, e una granda paüra l'ha burlaa giò sü quij che i varden. ¹²E huu sentii una granda vús del cél, disendugh: «Andee sü scià»; e hinn naa sü in del cél in de la nìgula e i lur nemìs i hann vardaa. ¹³E in de chèla ura l'è devegnüü un gran teremòt, e 'l dècim de la citaa l'ha burlaa giò e hinn staa mazaa in del teremòt sètt mila nomm di vèss üman e 'l rèst<ref>leteralamént, ''i rimanént''</ref> hinn devegnüü stremii e hann daa gloria a Diu del cél.<br /> ¹⁴E 'l segund guai l'è naa via; varda, el tèrz guai el vén sveltamént.<br /> ¹⁵E 'l sètim àngiul l'ha sunaa la tromba, e gh'hinn sücèss<ref>o ''devegnüü''</ref> grand vús in del cél, disend:<br /> «El règn del mund l'è devegnüü [chèll] del noster Signúr<br /> e 'l sò Crist,<br /> e 'l regnarà in di sécul di sécul».<br /> ¹⁶E i vént quater anziann che s'hinn setaa giò sü i lur troni denanz a Diu hann burlaa giò sü i lur facc e hann aduraa Diu, ¹⁷disend:<br /> «Te dèmm grazi, Signúr Diu ogniputént<ref>el grech el dis ''Signúr el Diu l'ogniputént''</ref>,<br /> che l'è e che l'era<br /> perchè t'hee ricevüü la tua granda puténza<br /> e t'hee regnaa.<br /> ¹⁸E i naziún hinn staa faa rabiús,<br /> e l'è vegnüda la tua ira<br /> e 'l témp che i mort sien giüdegaa<ref>leteralamént, ''el témp i mort vèss giüdegaa''</ref><br /> e de dà la recumpénsa a i tò sèrv i prufètt<br /> e a i sant e a quij che gh'hann paüra del tò nomm,<br /> i piscinitt e i grand<br /> e de destrügg quij che destrügen la tèra».<br /> ¹⁹E 'l témpi che l'è in del cél l'è staa dervii e l'è stada vedüda l'arca del sò testamént in del sò témpi, e hinn devegnüü lüsnad e vús e trùnn e un teremòt e granda tempèsta. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Des|← Indree a Capitel Des]] *[[Apucaliss Capitel Dudes|Inanz a Capitel Dudes →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] tpw4qn38udommka6nuh28hxpq3oknfe 0 171410 1111257 664051 2022-07-19T20:40:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Trides== ¹E huu vedüü una bestìa che 'l va sü del mar<ref>leteralamént, ''una bestìa andand sü del mar''</ref>, avendugh des corn e sètt cuu e sü i sò corn des diadém e sü i sò cuu nomm de biastemia. ²E la bestìa che huu vedüü l'era cumpagn d'un leupard e i sò pee [eren] cuma d'un urs e la sua buca [l'era] cuma una buca d'un leún e 'l dragh el gh'ha daa la sua puténza e 'l sò tronu e granda auturitaa. ³E vün di sò cuu [l'era] cuma mazaa a mort, e la ferida de la sua mort l'è stada guarida. E tüta la tèra s'è meravejada<ref>leteralamént, ''l'è stada meravejada''</ref> dedree a la bestìa ⁴e hann aduraa 'l dragh, perchè l'ha daa l'auturitaa a la bestìa e hann aduraa la bestìa, disend: «Chi [l'è] cumpagn de la bestìa e chi 'l po fà guèra cun lee?».<br /> ⁵E la gh'è dada una buca grand [robb] e biastèmm e la gh'è dada auturitaa de fà [per] quaranta düü més. ⁶E l'ha dervii la sua buca in de biastèmm vèrs Diu per biastemà 'l sò nomm e la sua tenda, quij che stann de cà<ref>la parola greca per ''stà de cà'' scià l'è cumpagn de la parola per ''tenda''</ref>. ⁷E 'l gh'è daa de fà guèra cunt i sant e de vinguj e la gh'è dada auturitaa sura ogni tribü e gént e léngua e naziún. ⁸E tücc quij che stann de cà sü la tèra l'adurànn, del qual l'è minga scritt el sò nomm in del liber de la vita del berìn che l'è staa mazaa de la fundaziún del mund.<br /> ⁹Se quajdün el gh'ha un urègg, che 'l sent<ref>forsi ''el duarìa sentì''</ref><br /> ¹⁰se quajdün [el fa] in de cativitaa, el va in de cativitaa,<br /> se quajdün el mazarà cunt una spada,<br /> l'è necessari che 'l füss mazaa cunt una spada.<br /> A scià l'è la perseveranza e la féd di sant.<br /> ¹¹E huu vedüü un'altra bestìa andand sü de la tèra e la gh'ha avüü düü corn cumpagn d'un berìn e la parlava cuma un dragh. ¹²E la fa tüta l'auturitaa de la prima bestìa denanz a lü, e la fa la tèra e quij che 'n stann de cà perchè aduràssen<ref>o ''adurànn''; forsi, ''la fa che la tèra e quij che 'n stann de cà aduren''</ref> la prima bestìa, del qual l'è stada guarida la ferida de la sua mort. ¹³E la fa grand sègn, perchè la faga [che] anca fögh el vaga del cél in de la tèra denanz a i vèss üman, ¹⁴e l'imbröja<ref>o ''el gaba''</ref> quij che stann de cà sü la tèra per via di sègn che gh'hinn staa daa de fà denanz a la bestìa, disend a quij che stann de cà sü la tèra de fà un'imagen<ref>o ''figüra''</ref> per<ref>o ''a''</ref> la bestìa, che 'l gh'ha la ferida de la spada e l'ha vivüü. ¹⁵E 'l gh'è daa de dà fiaa<ref>o ''un spirit''</ref> a l'imagen de la bestìa perchè anca la parlàss l'imagen de la bestìa e la fasèss perchè tant quant aduràssen minga l'imagen de la bestìa füssen mazaa. ¹⁶E 'l fa tücc, i piscinìtt e i grand, e i sciúr e i pòr, e i liber e i sèrv, perchè ghe dàssen la marca<ref>o ''impronta, nooda''; It. marchio; anca in de 17</ref> sü la lur man driza o sü la lur front ¹⁷e perchè quajdün el poda minga cumprà o vénd se no lü che 'l gh'ha la marca, el nomm de la bestìa o 'l nümer del sò nomm. ¹⁸A scià l'è [la] saviéza, lü che 'l gh'ha una mént<ref>o ''cumprensiún''</ref>, che 'l cunta<ref>o ''vuta, decid''</ref> 'l nümer de la bestìa, già che l'è un nümer d'un vèss üman, e 'l sò nümer [l'è] ses'cent sessanta ses. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Dudes|← Indree a Capitel Dudes]] *[[Apucaliss Capitel Quatordes|Inanz a Capitel Quatordes →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] eekxv6nmby8scvqe2ujn3z0koku84ce 0 172033 1111256 916942 2022-07-19T20:40:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Sedes== ¹E huu sentii una granda vús disend del témpi a i sètt àngiul: «Anduv e versii föra i sètt copp<ref>o ''basìnn''</ref> de l'ira de Diu in de la tèra.<br /> ²E 'l primm l'è vegnüü föra e l'ha versaa föra la sua copa<ref>o ''el sò vas'', anca in del rest del capitel</ref> in de la tèra, e l'è sücèss un'ülcera<ref>o ''piaga''</ref> cativa e malign sü i vèss üman che gh'hann la marca de la bestìa e che aduren la sua imagen.<br /> ³E 'l segund l'ha versaa föra la sua copa in del mar, e l'è devegnüü sangh cuma d'un mort, e ogni anema de vita l'è morta, i [robb che hinn] in del mar.<br /> ⁴E 'l tèrz l'ha versaa föra la sua copa in di fiümm e i surgént di aqu, e hinn devegnüü sangh. ⁵E huu sentii de l'angiul di aqu, disend:<br /> «Te see dègn,<br /> tì che te see e che t'eret, el Sant,<br /> perchè t'hee giüdegaa tüsscoss,<br /> ⁶perchè hann versaa<ref>o ''spantegaa''</ref> sangh di sant e prufètt<br /> e sangh te gh'hee daa de bév, hinn dègn».<br /> ⁷E huu sentii de l'altar, disend:<br /> «Sì, Signúr Diu Ogniputént,<br /> Vér e giüst hinn i tò giüdizi».<br /> ⁸E 'l quart l'ha versaa föra la sua copa sül suu, e 'l gh'ha daa de brüsà i vèss üman cun fögh. ⁹E i vèss üman hinn staa brüsaa una granda brüsadüra e hann biastemaa 'l nomm del Diu che 'l gh'ha l'auturitaa sü [i] chèst piagh e s'hinn minga revedüü per dàgh gloria.<br /> ¹⁰E 'l quart l'ha versaa föra la sua copa sül tronu de la bestìa, e l'è sücèss [che] 'l sò règn l'è devegnüü scür, e hann murdüü i lur lenguv del<ref>o ''per via del'', anca in 11</ref> dulúr, ¹¹e hann biastemaa 'l Diu del cél di lur dulúr e di lur ülcer e s'hinn minga revedüü di lur òper.<br /> ¹²E 'l sèst l'ha versaa föra la sua copa sül grand fiümm, el Eufrat, e la sua aqua l'è devegnüda sücia, perchè la sia preparada la via di rè [che hinn] del sorg del suu. ¹³E huu vedüü de la buca del dragh e de la buca de la bestìa e de la buca del prufèta fals trii spirit sporch<ref>o ''imond''</ref> cuma rann; ¹⁴già che hinn spirit de demon che fann sègn che vann föra sü i rè de l'intrégh mund, per regöj lur in de la guèra del grand dì del Diu Ogniputént. ¹⁵«Varda, vegni cuma un lader, beàtt [l'è] lü che 'l sta sü e che 'l varda i sò vest, perchè 'l caminass no biòtt e vedèssen la sua vergogna. ¹⁶E el i ha regujüü in del lögh che [l'è] ciamaa in d'ebree Har Maghido<ref>tradiziunalamént, ''Armaghedon''</ref>.<br /> ¹⁷E 'l sètim l'ha versaa föra la sua copa sü l'aria, e l'è vegnüü föra una granda vús del témpi del tronu, disend: «L'è sücèss». ¹⁸E hinn sücèss lüsnad<ref>o ''fambros''</ref> e vús e tron e l'è sücèss un grand teremot, del tal tipu l'è minga devegnüü de quand i vèss üman hinn devegnüü<ref>o ''hann cumenzaa a esist''</ref> sü la tèra, tal [e] inscì grand [l'era] 'l teremot. ¹⁹E la granda citaa l'è vegnüda in vèss in de trè part, e i citaa di naziún hinn burlaa giò. E Babilon la granda l'è stada regurdaa denanz a/l/ Diu per dàgh el caliz del vin de l'ira de la sua ràbia. ²⁰E ogni ìsula hann scapaa via e muntagn hinn minga staa truaa. ²¹E una granda tempesta cuma del pes d'un talént la va giò del cél sü i vèss üman, e i vèss üman hann biastemaa /'l/ Diu per<ref>leteralamént, ''de''</ref> la piaga de la tempesta, perchè tant granda l'è la sua<ref>l'è de dì, ''de la tempesta''</ref> piaga. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Quindes|← Indree a Capitel Quindes]] *[[Apucaliss Capitel Derset|Inanz a Capitel Derset →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] 2memkumzhi6d4jmaq4rfm5xhb3ctb0e 0 173904 1111255 916940 2022-07-19T20:40:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Derset== ¹E vün di sètt àngiul che gh'hann i sètt vas e l'ha parlaa cun mì, disend: «Vén, te mussaruu 'l giüdizi de la granda prustitüta che la se seta giò sü tant aqu, ²cun la qual hann faa furnegaziún i rè de la tèra e hinn staa ciuch quij che stann de cà [sü] la tèra del vin de la sua furnegaziún. ³E 'l m'ha menaa via in d'un desèrt in de spirit e huu vedüü una dona setada giò sü una bestìa scarlata--nomm de biastemia l'impienen<ref>leteralamént, ''impienend nomm de biastemia''; o forsi, ''nomm impienii de biastemia''</ref>--che 'l gh'ha sètt cuu e dès corn. ⁴E la dona l'era vestii [de] purpura e scarlàt e guarnida d'or e de prèj preziús e de perl, avendugh una taza<ref>o ''caliz''</ref> d'or in de la sua man impienida de abuminaziún e di robb impür de la sua furnegaziún, ⁵e sü la sua front [el gh'è] scritt un nomm: «Mistéri. Babilon la granda, la mader de prustitütt e di abuminaziún de la tèra». ⁶E huu vedüü la dona ciuca<ref>leteralamént, ''essend ciuca''</ref> del sangh di sant e del sangh di testimonn de Gesü. E quand l'huu vedüü, huu meravejaa [d']una granda meravèja. ⁷E l'àngiul el m'ha dii: «Perchè t'hee meravejaa? Mì te diruu 'l mistéri de la dona e de la bestìa che la la porta che la gh'ha i sètt cuu e i dès corn. ⁸La bestìa che t'hee vedüü l'era, e l'è no, e la sta per nà sü de l'abiss e la va in de destrüziún<ref>o ''perdiziún'', anca in de 11</ref>, e quij che stann de cà sü la tèra meravejarànn, di quij hinn no scritt i nomm sül liber de la vita del fundà del mund, quand veden la bestìa perchè l'era e l'è no e la sarà arént; ⁹A chì [l'è] la mént che la gh'ha saviéza: i sètt cuu hinn sètt mund, due la dona la se 'n seta giò. E hinn sètt rè; ¹⁰i cinch hann burlaa giò, el vün l'è, l'alter l'è minga ancamò vegnüü, e quand el vén<ref>o ''vegnarà''</ref> l'è necessari [che] 'l resta [un] puu. ¹¹E la bestìa che l'era e l'è no, anca lü l'è un utav e l'è di sètt, e la va in de la destrüziún. ¹²E i dès corn che t'hee vedüü hinn dès rè, che hann minga ancamò ricevüü un règn, ma riceven cun la bestìa auturità cuma rè [per] vöna ura. ¹³Chèst gh'hann vün pruposit, e dann la lur puténza e auturità a la bestìa. ¹⁴Chèst farànn guèra cunt el Berìn, e 'l Berìn l'i vingiarà, perchè l'è Signúr di signúr e Rè di rè, e quij cun lü [hinn] ciamaa, scernii<ref>o ''elètt''</ref> e fedèj».<br /> ¹⁵E 'l me dis: «I aqu che t'hee vedüü due la prustitüta la se seta giò hinn gént e foll e naziún e lénguv. ¹⁶E i dès corn che t'hee vedüü e la bestìa: chèst udiarànn la prustitüta e la farànn desulada e biota e mangiarànn i tò carn e la brüsarànn cun fögh. ¹⁷Già che /'l/ Diu l'ha daa in de lur cör de fà 'l sò pruposit e de fà vün pruposit e de dà 'l lur règn a la bestìa fin che sien cumpii i paroll de/l/ Diu. ¹⁸E la dona che t'hee vedüü l'è la granda cità che la gh'ha un règn sü i rè de la tèra. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Sedes|← Indree a Capitel Sedes]] *[[Apucaliss Capitel Desdot|Inanz a Capitel Desdot →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] e4if2mm6mhdsaknt5e9t1zdy47naabi 0 173969 1111339 916934 2022-07-19T20:57:07Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-vida, +vita,) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vint== ¹E huu vedüü un àngiul andand giò del cél avendugh la ciav de l'Abiss e una granda cadena in<ref>leteralamént, ''sü''</ref> de la sua man. ²E l'ha brancaa 'l dragh, el serpént /el/ antigh, che l'è Diàul e /'l/ Satana, e 'l l'ha ligaa [per] mila agn, ³e 'l l'ha bütaa in de l'Abiss e 'l [l']ha saraa e 'l [l']ha marcaa cunt un sigill sura de lü, perchè l'imbrujàss pü i naziún fin che füssen cumpii i mila agn. Dopu de chèstcoss l'è necessari che 'l sia deslenguaa [per] pocch témp.<br /> ⁴E huu vedüü troni e s'en hinn setaa giò e giüdizi<ref>l'è de dì, el pudér de fà giüdizi</ref> 'l gh'è staa daa e i anemm de quij [che] hinn staa decapitaa per via de la testimunianza de Gesü e per via de la parola de/l/ Diu e quij che hann minga aduraa la bèstia né la sua imagen e hann minga ricevüü la marca de la bèstia sül fronte e sü la lur man e hann vivüü e hann regnaa cunt el Crist [per] mila agn. ⁵El rest<ref>leteralamént, ''i rimanent''</ref> di mort hann minga vivüü fin che füssen cumpii i mila agn. Chèsta l'è la prima resüreziún. ⁶Beàtt e sant [l'è] lü che 'l gh'ha part a la prima resüreziún: sü chèst la segunda mort la gh'ha minga auturità, ma sarànn sacerdòtt de/l/ Diu e del Crist e regnarànn cun lü [per] i mila agn.<br /> ⁷E quand che sarànn cumpii i mila agn, /el/ Satana sarà deslenguaa de la sua presún, ⁸e 'l vegnarà föra per imbrujà i naziún che hinn a i quater cantùnn de la tèra, el Gog e Magog, per regujàj per<ref>leteralamént, ''in de''</ref> la guèra, di quij el nümer de lur [l'è] cuma la sàbia del mar. ⁹E hinn naa sü sül süperficie de la tèra e hann circundaa 'l camp di sant e la cità /la/ predilèta e fögh l'è naa giò del cél e 'l i ha divuraa<ref>o ''mangiaa sü''</ref>. ¹⁰E 'l diàul che 'l i imbröja l'è staa bütaa in del lagh del fögh e zòlfregh due [hinn] anca la bèstia e 'l prufèta fals, e sarànn turmentaa dì e nocc in di sècul di sècul.<br /> ¹¹E huu vedüü un grand tronu bianch e lü che 'l s' en seta giò, de la fàcia del qual la scapa via la tèra e 'l cél e un lögh l'è minga truaa per lur. ¹²E huu vedüü i mort, i grand e i piscinìtt, stand in pee denanz al tronu. E liber hinn staa dervii e un alter liber l'è staa dervii che l'è [chèll] de la vita, e i mort hinn staa giüdegaa di [robb] scritt in di liber segund i lur oper. ¹³E 'l mar l'ha daa i mort che 'n [hinn staa], e la mort e l'Ades l'ha daa i mort che 'n [hinn staa] e hinn staa giüdegaa, ognidün segund i lur oper. ¹⁴E la mort e l'Ades hinn staa bütaa in del lagh del fögh. Chèsta l'è la segunda mort, el lagh del fögh. ¹⁵E se quajdün l'è minga truaa scritt in del liber de la vita, l'è staa bütaa in del lagh del fögh. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Desnöv|← Indree a Capitel Desnöv]] *[[Apucaliss Capitel Vintün|Inanz a Capitel Vintün →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] 6kg1c2i36ix8jj05vmum67noic2d66p 0 173984 1111259 916933 2022-07-19T20:40:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vintün== ¹E huu vedüü un növ cél e una növa tèra. Già che 'l primm cél e la prima tèra hinn naa via e 'l mar l'esist pü. ²E huu vedüü la santa /la/ cità, una növa Gerüsalèmm, andand giò del cél de/l/ Diu preparada cuma una sposa adurnada<ref>o ''preparada''</ref> per el sò marì. ³E huu sentii una granda vús del tronu, disend: «Varda, la tènda de/l/ Diu [l'è] cunt i vèss üman, e 'l starà de cà cun lur, e lur sarànn un sò popul<ref>o ''gént''</ref>, e lü 'l sarà 'l Diu cun lur, ⁴e 'l sügarà ogni làgrima di lur ögg, e la mort la sarà pü né lamént né gigul<ref>o ''sgar, sghil''</ref> né travaj<ref>o ''fadega, dulúr''</ref> sarànn pü, i [robb] primm hinn vegnüü via».<br /> ⁵E lü che 'l se seta giò sül tronu l'ha dii: «Varda, fuu tüsscoss növ», e 'l dis: «Scrìv, perchè chèst /i/ paroll hinn fedèj e vér». ⁶E 'l me dis: «Hinn sücedüü. Mì [sun] l'Alfa e l'Omega, el prenzipi e la fin. Mì daruu a lü che l'ha sed un regàll del surgént de l'aqua de la vida. ⁷Lü che 'l ving l'ereditarà chèstcoss e ghe saruu Diu e lü 'l me sarà un fiöö. ⁸E a i temiús<ref>o ''timid''</ref> e i incredül<ref>o ''infedel''</ref> e i abominévul<ref>o ''aburii, detestaa, impür''</ref> e i umicid e i furnegadúr e i magh e i idulater e tücc i büsard<ref>o ''fals''</ref>, la lur par [l'è] in del lagh che 'l brüsa [cun] fögh e zòlfregh, che l'è la segunda /la/ mort».<br /> ⁹E vün di sètt àngiul che gh'hann i sètt basínn che [hinn] pièn di ültim sètt /i/ piagh l'ha vegnüü e l'ha parlaa cun mì, disend: «Vén, te mussaruu la sposa, la miee del Berìn. ¹⁰e 'l m'ha menaa via in de sprit sü un munt grand e alt, e 'l m'ha mussaa la granda /la/ cità Gerüsalèmm andand giò del cél de/l/ Diu, ¹¹avendugh la gloria de/l/ Diu, el sò splendúr<ref>o ''lüs''</ref> [l'è] cumpagn d'una prèja preziúsa, cuma una prèja [de] diaspru cristalìn, ¹²avendugh un mür grand e alt, avendugh dòdes port e sü i port dòdes àngiul e nomm scritt sü [lur], che hinn i dòdes tribü d[i] fiöö [d']Israél: ¹³del est trè port e del nord trè port e del süd trè port e de l'oest trè port; ¹⁴e 'l mür de la cità avendugh dòdes fundamént e sü de lur dòdes nomm di dòdes apòstul del Berìn.<br /> ¹⁵E lü che 'l parla cun mì 'l gh'ha avüü una mesüra, una cana d'or, perchè 'l mesüràss la cità e i sò port e 'l sò mür. ¹⁶E la cità la giac quadrangular, e la sua lunghéza [l'è] tant granda quant la sua larghéza. E l'ha mesüraa la cità cun la cana, /sü/ dodes mila stadi<ref>l'è de dì, circa de 2220 km</ref>, la lunghéza e la larghéza e la sua altéza l'è cumpagn<ref>o ''l'istèss''</ref>. ¹⁷E l'ha mesüraa 'l sò mür, cent quaranta quater cübit<ref>l'è de dì, circa de 7.3 m</ref>, una mesüra de vèss üman, che l'è [chèll] d'un àngiul. ¹⁸La strütüra del sò mür [l'è] diaspru e la cità [l'è] d'or pür, cumpagn de veder nètt<ref>o ''pür''</ref>. ¹⁹I fundamént del mür de la cità [hinn] adurnaa cun ogni prèja preziúsa: el primm /el/ fundamént [l'è] diaspru, el segund zafir, el tèrz calcedòni, el quart smerald, ²⁰el quint sardònegh, el sèst sàrdi, el sètim crisòlit, l'utav berìll, el non tupàz, el dècim crisupàz, l'ündicesim giacint, el dodicesim ametista, ²¹e i dòdes port [hinn] dòdes pèrl, ognidün di port l'era de vöna pèrla. E la piaza de la cità [l'era] d'or pür cuma véder trasparént.<br /> ²²E 'n huu minga vedüü un témpi, già che 'l Signúr Diu l'Ugniputént e 'l Berìn hinn 'l sò témpi. ²³E la cità la gh'ha minga besogn del suu, né de la lüna, perchè resplendàssen in de lee, già che la gloria de/l/ Diu la l'ha lüsii e 'l Berìn [l'è] 'l sò lümm. ²⁴E i naziún caminarànn per mèzz de la sua lüs, e i rè de la tèra porten la lur gloria in de lee, ²⁵e i sò port sarànn minga saraa de dì, già che [la] nocc la sarà no là, ²⁶e purtarànn la gloria e l'unúr di naziún in de lee. ²⁷E l'andarà no denter in de lee ogni prufan<ref>o ''impür, immond''</ref> e lü che 'l fa un'abuminaziún e una büsia, se no quij che [hinn] scritt in del liber de la vita del Berìn. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Vint|← Indree a Capitel Vint]] *[[Apucaliss Capitel Vintdüü|Inanz a Capitel Vintdüü →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] llf1bedzzznjggph03kvnyepnbcnsiw 1111365 1111259 2022-07-19T21:03:34Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vintün== ¹E huu vedüü un növ cél e una növa tèra. Già che 'l primm cél e la prima tèra hinn naa via e 'l mar l'esist pü. ²E huu vedüü la santa /la/ cità, una növa Gerüsalèmm, andand giò del cél de/l/ Diu preparada cuma una sposa adurnada<ref>o ''preparada''</ref> per el sò marì. ³E huu sentii una granda vús del tronu, disend: «Varda, la tènda de/l/ Diu [l'è] cunt i vèss üman, e 'l starà de cà cun lur, e lur sarànn un sò popul<ref>o ''gént''</ref>, e lü 'l sarà 'l Diu cun lur, ⁴e 'l sügarà ogni làgrima di lur ögg, e la mort la sarà pü né lamént né gigul<ref>o ''sgar, sghil''</ref> né travaj<ref>o ''fadega, dulúr''</ref> sarànn pü, i [robb] primm hinn vegnüü via».<br /> ⁵E lü che 'l se seta giò sül tronu l'ha dii: «Varda, fuu tüsscoss növ», e 'l dis: «Scrìv, perchè chèst /i/ paroll hinn fedèj e vér». ⁶E 'l me dis: «Hinn sücedüü. Mì [sun] l'Alfa e l'Omega, el prenzipi e la fin. Mì daruu a lü che l'ha sed un regàll del surgént de l'aqua de la vita. ⁷Lü che 'l ving l'ereditarà chèstcoss e ghe saruu Diu e lü 'l me sarà un fiöö. ⁸E a i temiús<ref>o ''timid''</ref> e i incredül<ref>o ''infedel''</ref> e i abominévul<ref>o ''aburii, detestaa, impür''</ref> e i umicid e i furnegadúr e i magh e i idulater e tücc i büsard<ref>o ''fals''</ref>, la lur par [l'è] in del lagh che 'l brüsa [cun] fögh e zòlfregh, che l'è la segunda /la/ mort».<br /> ⁹E vün di sètt àngiul che gh'hann i sètt basínn che [hinn] pièn di ültim sètt /i/ piagh l'ha vegnüü e l'ha parlaa cun mì, disend: «Vén, te mussaruu la sposa, la miee del Berìn. ¹⁰e 'l m'ha menaa via in de sprit sü un munt grand e alt, e 'l m'ha mussaa la granda /la/ cità Gerüsalèmm andand giò del cél de/l/ Diu, ¹¹avendugh la gloria de/l/ Diu, el sò splendúr<ref>o ''lüs''</ref> [l'è] cumpagn d'una prèja preziúsa, cuma una prèja [de] diaspru cristalìn, ¹²avendugh un mür grand e alt, avendugh dòdes port e sü i port dòdes àngiul e nomm scritt sü [lur], che hinn i dòdes tribü d[i] fiöö [d']Israél: ¹³del est trè port e del nord trè port e del süd trè port e de l'oest trè port; ¹⁴e 'l mür de la cità avendugh dòdes fundamént e sü de lur dòdes nomm di dòdes apòstul del Berìn.<br /> ¹⁵E lü che 'l parla cun mì 'l gh'ha avüü una mesüra, una cana d'or, perchè 'l mesüràss la cità e i sò port e 'l sò mür. ¹⁶E la cità la giac quadrangular, e la sua lunghéza [l'è] tant granda quant la sua larghéza. E l'ha mesüraa la cità cun la cana, /sü/ dodes mila stadi<ref>l'è de dì, circa de 2220 km</ref>, la lunghéza e la larghéza e la sua altéza l'è cumpagn<ref>o ''l'istèss''</ref>. ¹⁷E l'ha mesüraa 'l sò mür, cent quaranta quater cübit<ref>l'è de dì, circa de 7.3 m</ref>, una mesüra de vèss üman, che l'è [chèll] d'un àngiul. ¹⁸La strütüra del sò mür [l'è] diaspru e la cità [l'è] d'or pür, cumpagn de veder nètt<ref>o ''pür''</ref>. ¹⁹I fundamént del mür de la cità [hinn] adurnaa cun ogni prèja preziúsa: el primm /el/ fundamént [l'è] diaspru, el segund zafir, el tèrz calcedòni, el quart smerald, ²⁰el quint sardònegh, el sèst sàrdi, el sètim crisòlit, l'utav berìll, el non tupàz, el dècim crisupàz, l'ündicesim giacint, el dodicesim ametista, ²¹e i dòdes port [hinn] dòdes pèrl, ognidün di port l'era de vöna pèrla. E la piaza de la cità [l'era] d'or pür cuma véder trasparént.<br /> ²²E 'n huu minga vedüü un témpi, già che 'l Signúr Diu l'Ugniputént e 'l Berìn hinn 'l sò témpi. ²³E la cità la gh'ha minga besogn del suu, né de la lüna, perchè resplendàssen in de lee, già che la gloria de/l/ Diu la l'ha lüsii e 'l Berìn [l'è] 'l sò lümm. ²⁴E i naziún caminarànn per mèzz de la sua lüs, e i rè de la tèra porten la lur gloria in de lee, ²⁵e i sò port sarànn minga saraa de dì, già che [la] nocc la sarà no là, ²⁶e purtarànn la gloria e l'unúr di naziún in de lee. ²⁷E l'andarà no denter in de lee ogni prufan<ref>o ''impür, immond''</ref> e lü che 'l fa un'abuminaziún e una büsia, se no quij che [hinn] scritt in del liber de la vita del Berìn. <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Vint|← Indree a Capitel Vint]] *[[Apucaliss Capitel Vintdüü|Inanz a Capitel Vintdüü →]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] hzv1u271yx0lavfbhzipg5jmm96cjno 0 174025 1111258 916931 2022-07-19T20:40:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} ==Apucaliss== La Parola de'l nost Signur ciapada inscí cuma l'è de'l [[Növ Testament]] e vultada adess del test uriginal [[Lingua greca|grech]] in del nost parlà [[Insübregh]] del didincö. <BR> <br /> ==Capitel Vintdüü== ¹E 'l m'ha mussaa un fiümm d'aqua de vita brilant cuma cristàll andand föra del tronu de/l/ Diu e del Berìn. ²In del mèzz de la sua piaza e del fiümm de scià e de là<ref>forsi, ''de una part e de l'altra del fiümm''</ref> [l'è] una pianta<ref>leteralamént, ''lègn'', dò völt chì</ref> de vita che 'l fa dòdes frütt segund ogni més [e] 'l da<ref>leteralamént, ''cunsegna, da via''</ref> 'l sò frütt e i föj de la piantaper [la] varisún<ref>It. guarigione</ref> di naziún. ³E ogni malediziún la sarà pü; e 'l tronu de/l/ Diu e del Berìn el sarà in de lee, e i sò sèrv ghe servarànn ⁴e vedarànn la sua fàcia e 'l sò nomm [el sarà] sü i lur front. ⁵E nocc la sarà pü e gh'hann minga besògn d'una lüs d'un lümm e lüs de suu, perchè 'l Signúr Diu 'l splendarà<ref>o ''lüsarà''</ref> sü lur, e regnarànn in di sècul di sècul.<br /> ⁶E 'l m'ha dii: «Chèst /i/ paroll [hinn] fedèj e vér, e 'l Signúr /el/ Diu di spirit di prufètt l'ha mandaa 'l sò àngiul per mussà a i sò sèrv i [robb] che deven sücéd sveltamént. ⁷E varda, vègni sveltamént. Beàtt [l'è] lü che 'l usserva i paroll de la prufezìa de chèst liber».<br /> ⁸E mì, Giüànn, [sun] lü che 'l sent e ved chèstcoss. E quand huu sentii e vedüü, huu burlaa giò per adurà denanz a i pee de l'àngiul che 'l me mussa chèstcoss. ⁹E 'l me dis: «Véd no!<ref>l'è de dì, ''Fàll no!''</ref> Sun un tò culega sèrv<ref>o cumpagn de servizi; l'è de dì, sun un sèrv cuma tì</ref> e dì tò fradèj di prufètt e di quij che usserven i paroll de chèst liber: adura Diu!». ¹⁰E 'l me dis: «Marca minga cunt un sigìll i paroll de la prufezìa de chèst liber, già che 'l témp l'è vesìn. ¹¹Lü che 'l fa maa, che 'l faga anmò maa, e l'immond, che 'l sia anmò immond, e 'l giüst, che 'l faga anmò giüstizia, e 'l sant, che 'l sia anmò faa sant».<br /> ¹²Varda, vegni sveltamént, e la mia recumpénsa cun mì per dà indree a ognidün cuma l'è la sua òpera. ¹³Mì [sun] l'Alfa e l'Omega, el primm e l'ültim, el prenzipi e la fin.<br /> ¹⁴Beàtt [hinn] quij che laven i lur tünegh, perchè la sarà la lur auturità sü la pianta de vita e andassen denter per i port in de la cità. ¹⁵Föra hinn] i cann e i magh e i furnegadúr e i umicid e i idolater e ognidün che 'l vör bén e 'l fa una büsìa<ref>o ''falsità''</ref>.<br /> ¹⁶Mì, Gesü, huu mandaa 'l mè àngiul per dà testimunianza a vialter [a] chèstcoss in<ref>leteralamént, ''sü''</ref> di gés. Mì sun la radis e la famèja<ref>o ''parentela, discendénza''</ref> de David, la stèla /la/ brilanta del matin. ¹⁷E 'l Spirit e la sposa disen: Vén. E lü che 'l sent, che 'l disa: Vén. E lü che 'l gh'ha sed, che 'l végna, lü che 'l vör, che 'l riceva un regàll, aqua de vida».<br /> ¹⁸Mì testimoni a ognidün che 'l sent i paroll de la prufezìa de chèst liber: se quajdün el giunta sü lur, el Diu 'l giuntarà sü lü i piagh /i/ scritt in de chèst liber, ¹⁹e se quajdün el tö di paroll del liber de /la/ chèsta prufezìa, /el/ Diu el tuvarà la sua part de la pianta de la vita e de la cità /la/ santa di [robb] scritt in de chèst liber.<br /> ²⁰Lü che 'l testimon chèstcoss el dis: «Sì, vegni sveltamént». Amén, vén, Signúr Gesü!<br /> ²¹La grazia del Signúr Gesü Crist [la sia] cunt i sant.<br /> <references /> ===Navigaziun=== *[[Apucaliss Capitel Vintün|← Indree a Capitel Vintün]] *[[Apucaliss de Giuan|A l'indes]] [[Categuria:Apucaliss de Giuan]] 7ma6fih14phhkgrhuqe68ma9oe3er6y 0 189691 1111185 1111060 2022-07-19T20:15:02Z 146.241.192.243 /* Diffusion e caratteristegh */ wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''dialett de la Val Calanca''' l'è ona variant [[dialett ticines|tesinesa]] del [[lombard]]. ==Diffusion e caratteristegh== El calanchin l'è parlaa in de la val Calanca, voeuna di quatter vai di Grison indove l'Italian l'è la lengua offizial. Compagn del dialett de la Mesolcina, anca el calanchin a l'è on dialett tisines (al contrari de bregajott e pos'ciavin, anca se la fonetiga l'è compagna del bergamasch in Lombardia), e donca el spartiss di caratteristegh cont i parlà del Canton Tesin, che l'è lì arent.<br> Anca se la Calanca l'è ona sotta-vall de la Mesolcina, l'è minga vera che 'l calanchin l'è precis istess del dialett de quella vall. Per esempi: *L'articol determinativ masculin a l'è ''ol'' (parnonziaa [ol]). *Al contrari del dialett de la Mesolcina, in Val Calanca i gh'è la [y] (cioè la U lombarda), la [ø] e la [œ] (cioè la OEU milanesa). *El plural femminin el se fa con (an), al singolar e la terminazion per el nomm (in d'ona manera che la someja a quella del bregajott). **mil. ''i vacch'' = cal. ''la vaccan, bregagliotto''= breg. ''li vaccan'' *Al contrari del ticines standard (e compagn del mesolcines), in Val Calanca gh'è minga el rotacismo. **VORÈ: mil. [vu'rɛ] = cal. [vo'le]. *Gh'è minga i vocai longh, istess del mesolcines, del leventines e del lombard oriental. **BARBEE: mil. [ba'rbeː] = cal. [ba'rbɛ]. **CANTAA: mil. [ka'ntaː] = cal. [ka'ntɔ]. *Compagn del dialett leventines, anca in del calanchin se pò trovà la semipalatalizzazion de la [k] e de la [g]. *Semper compagn del leventines, anca in del calanchin se dopera 'me pronomm clitegh la vocal ''i'' inscambi de la ''a'' per la pupart di personn verbai. *La terza persona plural, a segonda di paes, la pò avèggh el pronomm clitegh ''i'', ''o'' o ''el''. *L'articol determinativ el pò vess ''el'' o ''ol'' [ol]. *A gh'è 'l son de l'[[Italian]] GL, che in del rest del Lombard gh'è proppi pocch. **MEJ: mil. [mɛj] = cal. [meʎ] *Compagn del [[dialett mesolcines|mesolcines]] e de certi [[dialett valtolin|dialett valtolitt]], anca in del calanchin i grupp latin PL e FL gh'hann on esito different respett a quell del lombard istandard: **PIOEUV: mil. [pjøːf] = cal. [ptʃɔf]. *Compagn de alter dialett tisines, anca chì gh'è on plural metafonetegh per i paroll che gh'hann i grupp latin ATU e ATA: **PRAA: sing. [prɔ], pl. [prɛ] **CANTADA: sing. [ka'ntada], pl. [ka'ntɛ] *In del dialett de [[Buscen]] e de [[Bragg]], i sostantiv che finissen in A vegnen parnonziaa cont ona E averta: **GATTA: mil. ['gata] = busc. ['gatɛ] ===L'assimilazion de la A=== {{...}} ==Bibliografia== *''LSI - Lessico dialettale della Svizzera italiana - Centro di dialettologia e di etnografia del Cantone Ticino'' - Bellinzona 2004. *''VSI - Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana - Centro di dialettologia e di etnografia del Cantone Ticino'' - Lugan/ Bellinzona, 1952. *''La Svizzera Italiana'' in AA. VV., ''Dialetti - Storia, diffusione e uso'', UTET, 2002. ==Vos correlaa== *[[Val Calanca]] *[[Dialett tisines]] ==Ligamm de foeura== *[http://retro.seals.ch/cntmng;jsessionid=9198E5615539C202B129D17B63E71A82?type=pdf&rid=qgi-001:1995:64::484&subp=hires Contributo alla conoscenza dei dialetti della Val Calanca] [[Categoria:Dialet de la lengua lumbarda|V]] [[Categoria:Lombard Occidental]] [[Categoria:Val Calanca]] b7kinlpsouicr6ar8qnh2xnksxporyo 0 189843 1111284 966024 2022-07-19T20:45:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} {{quote|Somos Obreros, somos Chavistas y decimos viva la Venezuela Socialista!!!!!! }} [[Image:Chavez-WSF2005.jpg|thumb|Hugo Chávez, 2008]] [[Image:2010 0127Argentinien0265.JPG|thumb|La firma de l'Hugo Chávez]] '''Hugo Rafael Chávez Frías''' [{{IPA|'uɣo rafa'el 'tʃaβes 'fɾias}}] (* [[28. Lüj]] [[1954]] a [[Sabaneta]]; † [[5. Mars]] [[2013]] a [[Caracas]]<ref>[http://www.montevideo.com.uy/notnoticias_194275_1.html Murió Chávez - Hasta siempre, comandante] (spanisch) auf www.montevideo.com.uy vom 5. März 2013, abgerufen am 5. März 2013</ref><ref>[http://www.spiegel.de/politik/ausland/venezuelas-praesident-hugo-chavez-ist-tot-a-887110.html Todesnachricht auf Spiegel.de]</ref>) l'è staa un [[pulitegh]] e [[statista]] [[Venezuela|venezuelan]]. Del 1999 fin a la mort in del Mars del 2013 l'è staa el premier del Venezuela indua l'ha traa inans una mota de refùrm a faùr de la gent cumün, di pòer, di tusànn e di [[Indios]]. A l'è staa anca 'l leader del partii pulitegh ciamaa [[Muiment Quinta Repübliga]] del di de la sua fundassiun in del 1997 finn al 2007, quand che l'è vegnüü vün cunt una mota de partii de la senistra venezuelana, e l'ha daa vita al [[Partii Suzialista Ünii Venezuelan]] (PSUV), che lü medèm l'ha guidaa finn al di de la sua mort. Cunt la sua pulitega pragmatega incentrada in sü la figüra del [[Simón Bolívar]] e 'n sü l'ideja d'un' Ameriga Latina ünida cuntra l'upressiun [[Stat Ünii|statünitensa]], l'ha faa cünt de giuntà insèma [[Cumünism]], [[Suzialism]] e [[cristianesim|Fee Cristiana]] in quèl che l'è staa ciamaa 'l [[Suzialism del vintünesem secul]]. Cunt el trà inàns refurm suziaj e pulitegh cumpagn de partezipassiun pulitega slargáda a tücc (el l'ha traa via l'inscii ciamada "tassa de la gabina eluturala", inscí che tücc poden vudà, anch i puarít, e minga dumà i sciurèt), nassiunalizzassiun di ressurs natüraj del paes, che la rendüü pussibel pumpà danee in de l'istrüssiun e la sanidaa püblega, l'è staa bun de utignì giüstizia e standard de vita ben püsee volt in gran toch del paes.<ref>{{cite web|author=Ian James|url=http://news.yahoo.com/venezuela-vote-puts-chavismo-critical-test-172039207.html|title=Venezuela vote puts 'Chavismo' to critical test|publisher=Yahoo |date=4 October 2012|accessdate=2 February 2013}}</ref> Segund i [[Nassiun Ünii]] ("ONU"), dürant ij agn de la presidensa del Chávez, la qualidaa de la vita di Venezuelan l'è 'ndada sü d'un bel toch,<ref name="UN">Charlie Devereux & Raymond Colitt. March 7, 2013. [http://www.bloomberg.com/news/2013-03-07/venezuelans-quality-of-life-improved-in-un-index-under-chavez.html Venezuelans’ Quality of Life Improved in UN Index Under Chavez]. Bloomberg. Retrieved: 7 March 2013. [[Human Development Index]]</ref> e 'l nivèl de puertaa l'è 'ndaa sgiò del 48,6 percent in del 2002 al 29,5 percent in del 2011.<ref name="UN"/> == Vida de piscininn - Prim agn de vita == [[Image:Sabaneta calle.jpg|thumb|right|[[Sabaneta, Barinas|Sabaneta]], [[Barinas, Venezuela|Barinas]], indua che'l Chávez l'è nassüü e chersüü.]] L' Hugo Chávez l'è nassüü 'l vintòt de Lüj del 1954 in de la cà de la mama del so papà, Rosa Inéz Chávez, una mudesta cà de tre camber, tre stansít pütost piscinít, lucada in del vilagg rüral ciamaa [[Sabaneta, Barinas|Sabaneta]], in de l'estaa venezuelan ciamaa [[Barinas]]. La faméja Chávez l'eva de radis Indios, [[negher african]], ed [[spagna|Ispagnö]].<ref>[[#Bea06|Beaumont 2006]].</ref> I sò vegg, [[Hugo de los Reyes Chávez]] e l'[[Elena Frías de Chávez]], eren master de scöra che viveven e lauraven in un paesin ciamaa Los Rastrojos. == Carera Militar == == Carera Pulitega == == Riferiment == {{reflist}} [[Categuria:Politegh venezoelan|Chávez, Hugo]] 5sumcrshjvoqrjceldlusvg9r2gpf3f 0 192556 1111263 972646 2022-07-19T20:41:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} La '''Chelsea Elizabeth Manning'''<ref name=Manningstatement22Aug20132/> (Nassüda '''Bradley Edward Manning''', el 17 de Dezember, 1987) l'è stada 'na suldata in de la [[fantaria]] [[america]]na cundanada in del Lüj del 2013 a 35 (trinta chinch) agn de gatabüja perchè l'haa svujaa 'l sach in sü determinaa detaj de l'invasiun americana de l'[[Iraq]]: a l'ha cunsegna al [[Wikileaks]] di film ed olter infurmassiun cunsideraa "segret" del guerna di Staa Ünii. A part a la cundana la Chelsea l'è anca stada scasciada via del Corp de Fantaria.<ref name=Tate21Aug2013>Tate, Julie. [http://www.washingtonpost.com/world/national-security/judge-to-sentence-bradley-manning-today/2013/08/20/85bee184-09d0-11e3-b87c-476db8ac34cd_story.html "Judge sentences Bradley Manning to 35 years"], ''The Washington Post'', August 21, 2013.</ref> El papaa e la mama de la Manning l'han chersüda sü cum' un bagaj, ma in d'una letera al püblegh legiüda de lee medèma el di despö la cundana, la Chelsea l'ha dii insci che lee l'è se semper sentüda una tusa sinn de piscinina. <ref name=Manningstatement22Aug20132>Manning, Chelsea E. [http://www.today.com/news/i-am-chelsea-read-mannings-full-statement-6C10974052 "The Next Stage of My Life"], press release, August 22, 2013: "As I transition into this next phase of my life, I want everyone to know the real me. I am Chelsea Manning. I am a female. Given the way that I feel, and have felt since childhood, I want to begin hormone therapy as soon as possible. ... I also request that, starting today, you refer to me by my new name and use the feminine pronoun (except in official mail to the confinement facility). ... Thank you, Chelsea E. Manning" *Stamp, Scott. [http://www.today.com/news/bradley-manning-i-want-live-woman-6C10974915 "Bradley Manning: I want to live as a woman"], NBC ''Today'', August 22, 2013. *Blake, Aaron and Tate, Julie. [http://www.washingtonpost.com/world/national-security/bradley-manning-comes-out-as-transgendered-i-am-a-female/2013/08/22/0ae67750-0b25-11e3-8974-f97ab3b3c677_story.html "Bradley Manning comes out as transgender: ‘I am a female’"], ''The Washington Post'', August 22, 2013. *Coombs, David. [http://www.armycourtmartialdefense.info/2013/08/additional-clarification-on-pvt.html "Additional Clarification on PVT Manning's Request"], The Law Offices of David E. Coombs, 26 August 2013: "... PVT Manning, who has experienced gender dysphoria and gone through a process of gender questioning and exploration for years, announced that she would like to begin to be known publicly by the name of Chelsea Elizabeth Manning ..."</ref> [[File:Chelsea Manning on 18 May 2017.jpg|thumb|180px|La Manning in 2017]] Assignada in del 2009 in qualidaa de analista de lugistega a d'una ünidaa de la fantaria lucada arent a [[Baghdad]], la Manning l'haa vüü la chance de met man a i database druaa del guerna american in del trasmet infurmassiun segret. A l'è stada arestada in Iraq in del mai del 2010 dopu che l'[[Adrian Lamo]], un [[computer hacker]], l'ha cüntaa sü a un uficial del cuntraspiunasg american che la Manning la gh'eva cunfidaa che lee, la Chelse Manning, l'eva descargaa sgiò di materiaj segret di database militar american e i eva consignaa ai Wikileaks. In di materiaj gh'eren anca di filmaa indua l'è ciar e patent ch'i suldaa american l'han faa föra donn, bagaj, e gent disarmada in general, e che suratüt, in del dagh a trà a i ciciarad in tra i suldaa american el sumeja propi che la vita ümana di olter la cünta propi negot.<ref name=Leigh2011p194>Leigh and Harding 2011, pp. 194ff, 211. * For the Afghan and Iraq War logs, see Nicks 2012, p. 137. * For Manning's referring to the documents, see [http://www.wired.com/threatlevel/2010/06/leak/ Poulsen and Zetter, June 6, 2010], [http://www.wired.com/threatlevel/2011/07/manning-lamo-logs/ Hansen, July 13, 2011], and [https://docs.google.com/file/d/0B_zC44SBaZPoQmJUYURBUnBycUk Manning, January 29, 2013].</ref> A la fin la Chelsea l'è stada cundanada cunt 22 cuu de acüsa e l'è stada trategnüda in detensiun sulitara in de la presun militara de [[Quantico]], in de la [[Virginia]], del Lüj del 2010 a l'Avril del 2011 inans de vess trasferida a la presun de [[Fort Leavenworth]], in del [[Kansas]], indua la saraa in cuntat cunt olter detegnüü. <ref name=APApril202011>For the letter from the legal scholars, see Ackerman, Bruce and Benkler, Yochai. [http://web.archive.org/web/20110405001633/http://www.nybooks.com/articles/archives/2011/apr/28/private-mannings-humiliation/ "Private Manning’s Humiliation"], ''The New York Review of Books''. Retrieved April 5, 2011 (see a later correction here [http://web.archive.org/web/20110409205745/http://balkin.blogspot.com/2011/03/statement-on-private-mannings-detention.html]). * For the jail transfer, see [http://www.nytimes.com/aponline/2011/04/19/us/politics/AP-US-US-WikiLeaks-Army-Private.html "WikiLeaks Suspect Transferred to Fort Leavenworth"], Associated Press, April 20, 2011.</ref> La s'è deciarada culpevula in 10 di 22 cuu d'acüsa in del Fevree del 2013s.<ref name=CBS28Feb2013>[http://www.cbsnews.com/8301-201_162-57571812/bradley-manning-enters-guilty-pleas-in-wikileaks-case/ "Judge accepts Manning's guilty pleas in WikiLeaks case"], CBS News, February 28, 2013.</ref> El prucess l'a scumenciaa 'l 3 de Giügn del 2013 el 'l 30 de Lüj l'è stada cundanada.<ref name=verdict>Tate, Julie and Londono, Ernesto. [http://www.washingtonpost.com/world/national-security/judge-to-announce-verdict-in-bradley-manning-case-today/2013/07/29/e894a75c-f897-11e2-afc1-c850c6ee5af8_story.html "Bradley Manning found not guilty of aiding the enemy, convicted on other charges"], ''The Washington Post'', July 30, 2013. * Londono, Ernesto; Rolfe, Rebecca; and Tate, Julie. [http://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/manning-verdict/ "Verdict in Bradley Manning case"], ''The Washington Post'', July 30, 2013. *Savage, Charlie. [http://www.nytimes.com/2013/07/31/us/bradley-manning-verdict.html "Manning Acquitted of Aiding the Enemy"], ''The New York Times'', July 30, 2013. *Pilkington, Ed. [http://www.theguardian.com/world/2013/jul/30/bradley-manning-wikileaks-judge-verdict "Bradley Manning verdict: cleared of 'aiding the enemy' but guilty of other charges"], ''The Guardian'', July 31, 2013: "the soldier was found guilty in their entirety of 17 out of the 22 counts against him, and of an amended version of four others."</ref> She will serve her sentence at Fort Leavenworth.<ref name=Hanna21Aug2013>Hanna, John. [http://abcnews.go.com/US/wireStory/manning-serve-sentence-famous-leavenworth-20023673 "Manning to Serve Sentence at Famous Leavenworth"], Associated Press, August 21, 2013.</ref> ===I Prim Agn de Vida=== [[File:Bradley Manning 2 (cropped).jpg|thumb|180px|La Manning in del Setember del 2009]] La Manning l'è nassüda a [[Crescent, Oklahoma]], de la Susan Fox, nassüda lee medèma in del [[Gales]], e del so marii american Brian Manning. === Finalmenta libera=== Finalmenta, grassia al pardun utegnüü del President [[Obama]], 'l 17 de Mai del 2017, la Chelsea Manning l'è stada liberada e l'è pü in gatabüja. ==Riferiment== <references/> b9uxz7bbg0iqrshijqeudtqddzticc7 0 193099 1111378 1094025 2022-07-19T21:09:17Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-indœ +indovè) wikitext text/x-wiki {{SL}} {{Sbozz}} {{F}} El '''Clube de Retagas do Flamengo''', pussee semplicement '''Flamengo''', l'è vœna squadra de [[folber]] de [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]], indovè che l'è staita fondada in del [[1895]]. In del so palmarèss gh'ann 1 [[Coppa del Mond per Club]] ([[1981]]), 6 [[Série A (Brasil)|Campionai de Brasil]], 2 [[Coppa de Brasil|Copp de Brasil]] e 32 [[Campionat Carioca|Campionai de Rio de Janeiro]]. [[Categoria:Squader de folball brasiliane]] rl2py6dsgnqwcnfq9x8wgopokareajx 0 193172 1111363 1076791 2022-07-19T21:02:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida. + vita.) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[File:Luis Amplatz 1959.JPG|thumb|right|Luis Amplatz, tenént de la Cumpagnia di Schützen "Mjr. Josef Eisenstecken" de [[Gries]] in del 1959]] [[File:Grab Luis Amplatz.png|thumb|right|la Preja Tumbala del Luis Amplatz in del fupùn de [[Bulsan]]]] El '''Luis Amplatz''' (nassüü 'l [[28 09]] del [[1926]] a [[Bulsan|Gries, arent a Bulsan]]; e decedüü 'l [[7 09]] del [[1964]]) l'è staa vün di ativista [[Südtirol|Südtirules]] che l'eva scernii la straa de la viulensa in di agn '60, quand ch 'i Südtirules eren dree a cumbàt per la sua ütonumia/independensa de l'Italia. Lü medèm el s'è semper definii un ''Freiheitskämpfer'', ciuè vün che 'l cumbat per la libertaa<ref>Intervista cunt el SPIEGEL del 4 de Mars del 1964: http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-46163346.html</ref>, ma i tribünaj talian in del 1964 l'evan cundanaa a 25 agn de gatabüja per [[terurism]]. L'Amplatz l'era staa, in del 1959, insèm al [[Sepp Kerschbaumer]] e al [[Georg Klotz]] vün di member fundadur del ''[[Befreiungsausschuss Südtirol]]'' (el cumitaa de liberassiun del Südtirol), e l'eva tentaa de fursaa la man de la straa de l'independesa cunt di at de viulensa. L'eva tolt part a la famusa [[Nocc del Fögh]] e pö anch a nümerus atentaa dinamitard in di agn '60 de chi e de la per tüt Südtirol intregh. Cunt i pulòt ai calcagn 'l Luis Amplatz l'eva pö scapaa via in Austria anca se pö però l'era gnüü amò serüch in Südtirol cunt el Georg Klotz inscì de tacà amò sü cunt ij atentaa . El 28 de Setember del 1964 l'Amplatz, el Klotz, e un Austriegh ciamaa [[Christian Kerbler]] (che pö l'è soltaa föra che l'era un pressulaa del [[SIFAR]])<ref>Peterlini, H.K.: ''Südtiroler Bombenjahre. Von Blut und Tränen zum Happy End?'' Edition Raetia, Bulsan 2005. P. 269</ref><ref>In d'un' uperassiun trada 'nsema intra pulissia, carabinee, e servissi segret segund el [http://www.misteriditalia.it/strategiatensione/ds/STRATEGIATENSIONEdocumentoDS.pdf ducümènt presentaa 'l 22 de Giügn del 2000 del capugrup di Demucrategh de Senistra in sü la "stratagia de la tensiun" e i "stràgi in Italia", föj # 60]. Per avè cupaa l'Amplatz el Christian Kerbler l'è staa condanaa in absentia a 22 agn de presun]. Per vìga copàt l'Amplatz el Christian Kerbler l'è stat condanàt en contumàcia a 22 agn de prizù.</ref> even decidüü de passà la nocc in d'un' era ciamada "Brunner Mahder" e lucada desura del paes de [[Saltaus]]. In del cör de la nocc, però, 'l Kerbler l'ha cupaa l'Amplatz menter che l'era dree a durmì e cunt l'istessa revultèla l'ha ferii al pet e al gnif el Georg Klotz, che però l'ha faa 'ncamò cünt de scapà via e vegnì 'ndree in Austria cunt un' eròica füga de 42 vur sü per i munc del Tirol. L'assassin, Christian Kerbler, l'è staa pö cundanaa a vint agn de presun del tribünal de Perügia, anca se però, fin al didincö, l'han mingamò ciapaa. In del 1976 l'è staa ciapaa menter che l'era dree a rubà in d'una butìa a [[Lundra]] ma l'è minga staa estradaa.<ref>Dumanda in del parlamanet austriegh del 31 de Mars del 2009: http://www.parlament.gv.at/PG/DE/XXIV/J/J_01523/pmh.shtml</ref> El Luis Amplatz l'è staa metüü sutatera al fupun de Bulsan, e in sü la sua preja tumbala gh'han scrivüü: ''„Amis che te vedet ancamò la lüs del suu, salüdum la Patria, ch' huu amaa 'ncamò püssee de la mia vita.“'' 'l grüp müsegal patriotegh tirules ''Vermaechtnis'' gh'ha dedicaa 'na canzun titulada propi ''Luis Amplatz''. == Referiment == <references /> [[Categoria:Befreiungsausschuss Südtirol]] [[Categoria:Politegh italian]] [[Categuria:Nassuu in del 1926]] [[Categuria:Mort in del 1964]] {{DEFAULTSORT:Amplatz, Luis}} sl5hztemav9zbl7eqd9lygn2z1s0904 0 193191 1111285 1060676 2022-07-19T20:45:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[File:EvaKlotz.png|thumb|right|L'Eva Klotz a una demustrassiun di Schützen a Bulsan el 8. de Nuember 2008]] L''''Eva Klotz''' (nassüda 'l [[04 06|4 de giügn]] del [[1951]] a [[Walten]], una frassiun del cumün de [[St. Leonhard in Passeier]], in [[Südtirol]]) a l'è una pulitega südtirolesa, depütada in del Parlament Südtirules in de la [[Süd-Tiroler Freiheit]], cugnussüda in tüt el mund tudescòfen per la sua famusa [[tressa]] e la sua gran grinta. == La Vida== La Eva l'è la püssee granda di ses bagaj del [[Georg Klotz]] e in sü la vita del pader la gh'ha anca scrivüü un liber. Ancamò al diddincö, la süra Klotz, cumpagna del pader, la se crüssia del trà inans i driss de autodeterminassiun del Südtirol. Del 1980 al 1983, la Eva Klotz l'è stada vöna di member del cunsej cumünaa de [[Bulsan]] in de la [[Südtiroler Volkspartei]], e pö, semper per l'istess partii, l'è stada depütada in del Parlament Südtirules del 1983 al 1989. In del 1989, minga cuntenta de la pulitega muderada del [[Silvius Magnago]] e de l'intrega Volkspartei, la s'è destacada de quist ültema e l'ha faa sü un so partii deperlee ciamaa l'[[Union für Südtirol]] de la qual l'è stada depüdata del 1989 al 2007 quand che difarens d'upiniun intra lee e l'[[Andreas Pöder]], han faa inscì che l'è gnüda föra de l'Üniun e l'ha faa sü un nöf muiment pulitegh ciamaa [[Süd-Tiroler Freiheit]] insem al [[Sven Knoll]]. Cunt chel partii chi l'è stada elegiüda 'ncamò n'oltra völta in del Parlament Südtirules in del 2008<ref>[http://www.provinz.bz.it/vote/landtag2008/prefvt_ld_p3905_vg.htm Vorzugsstimmenergebnisse der Landtagswahl 2008] auf der Website des Landes Südtirol, abgerufen am 1. Februar 2011</ref>. La süra Klotz l'ha stüdiaa de prufessura a l'Üniversidaa de [[Innsbruck]] e la s'è spescialisada in [[istoria]], [[Fulclur]], e [[Filusufia]]. Despö de 'vè finii el so stüdi in del 1974, l'ha insignaa in di scör süperiur Südtirules Tudesch, Istoria, Geugrafia, e Latin. In del 1983, na völta elegiüda in del Parlament Südtirules, l'ha desmetüü de fà la prufessura e l'ha imbrazzaa la carera pulitega a tout court. Al didincö la vif cunt el so segund marii, 'l Hans Bachmann, a Bulsan. == I so Över == *''Georg Klotz. Freiheitskämpfer für die Einheit Tirols'' (ISBN 3-85485-083-2) == Referiment == <references /> == Liga in sü la Red == {{Commonscat}} * [http://www.landtag-bz.org/de/abgeordnete/klotz.asp Eva Klotz im Südtiroler Landtag] [[Category:Politegh italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1951]] {{DEFAULTSORT:Klotz, Eva}} kev1jayny188fv8bwk6y0s5p4bz94vb 0 195355 1111282 989518 2022-07-19T20:45:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[File:Gudench Barblan.jpg|thumb|El Gudench Barblan]] El '''Gudench Barblan''' (anca ciamaa ''Gaudenz'') (* [[24]] [[Sgenee]] [[1860]] a [[Vnà]]; † [[5]] [[Utuber]] [[1916]] a [[Scuol]]) l'è staa un maester de scöra [[Engadina|Bass Engadines]], püblegadur e culessiunista de toch de cultüra engadines cumpagn de la recujüda di [[scumagna|scumagn]] di svariaa paes e paesit engadines. Gran fama in de l'intrega [[Svizzera|Sgüissera]] l'ha utegnüda cunt la cansun ''[[Chara lingua da la mamma]]''. == Vida e Laur == L'era 'l fiö del ''Jon Barblan'' e de la ''Anna, née Thun''. La scöra elementara lü l'eva fada a [[Ramosch]], menter che la [[Matüra]] l'eva utegnüda a [[Scöra Cantunala Grisunesa]] a [[Cuira]]. Del 1880 al 1898 l'ha lauraa 'l Barblan in Bass Engadina cuma maester de scöra, i prim düü agn a Vnà, e pö, püssee tard, a [[Ftan]]. In de l'an 1886 l'è devegnüü prufessur in de la nöa scöra süperiura bass'engadinesa a [[Sent]]. Düranta 'l scur de la sua vita 'l Barblan l'ha scrivüü svariaa test sculastegh in [[Rumanc]] e 'l s'è crussiaa de culessiunà e püblegà tanc toch literari sura la cultüra e l'istoria de la sua patria engadinesa. == Ligam in sü la Red == * [http://www.sent-online.ch/persunas/barblan_gudench.html Biugrafia in sül sit uficial del cumün de Sent] == referiment == <references/> [[Categuria:Literadüra rumancia]] t7jf7aul7523yvmnm87ek1ejek2tmpo 1111318 1111282 2022-07-19T20:50:56Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[File:Gudench Barblan.jpg|thumb|El Gudench Barblan]] El '''Gudench Barblan''' (anca ciamaa ''Gaudenz'') (* [[24]] [[Sgenee]] [[1860]] a [[Vnà]]; † [[5]] [[Utuber]] [[1916]] a [[Scuol]]) l'è staa un maester de scöra [[Engadina|Bass Engadines]], püblegadur e culessiunista de toch de cultüra engadines cumpagn de la recujüda di [[scumagna|scumagn]] di svariaa paes e paesit engadines. Gran fama in de l'intrega [[Svizzera|Sgüissera]] l'ha utegnüda cunt la cansun ''[[Chara lingua da la mamma]]''. == Vida e Laur == L'era 'l fiö del ''Jon Barblan'' e de la ''Anna, née Thun''. La scöra elementara lü l'eva fada a [[Ramosch]], menter che la [[Matüra]] l'eva utegnüda a [[Scöra Cantunala Grisunesa]] a [[Cuira]]. Del 1880 al 1898 l'ha lauraa 'l Barblan in Bass Engadina cuma maester de scöra, i prim düü agn a Vnà, e pö, püssee tard, a [[Ftan]]. In de l'an 1886 l'è devegnüü prufessur in de la nöa scöra süperiura bass'engadinesa a [[Sent]]. Düranta 'l scur de la sua vita 'l Barblan l'ha scrivüü svariaa test sculastegh in [[Rumanc]] e 'l s'è crussiaa de culessiunà e püblegà tanc toch literari sura la cultüra e l'istoria de la sua patria engadinesa. == Ligam in sü la Red == * [http://www.sent-online.ch/persunas/barblan_gudench.html Biugrafia in sül sit uficial del cumün de Sent] [[Categuria:Literadüra rumancia]] ntahaobmxv8ksadz12frivz23r4vj7h 1111324 1111318 2022-07-19T20:51:51Z Sciking 7100 added [[Category:Nassuu in del 1860]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[File:Gudench Barblan.jpg|thumb|El Gudench Barblan]] El '''Gudench Barblan''' (anca ciamaa ''Gaudenz'') (* [[24]] [[Sgenee]] [[1860]] a [[Vnà]]; † [[5]] [[Utuber]] [[1916]] a [[Scuol]]) l'è staa un maester de scöra [[Engadina|Bass Engadines]], püblegadur e culessiunista de toch de cultüra engadines cumpagn de la recujüda di [[scumagna|scumagn]] di svariaa paes e paesit engadines. Gran fama in de l'intrega [[Svizzera|Sgüissera]] l'ha utegnüda cunt la cansun ''[[Chara lingua da la mamma]]''. == Vida e Laur == L'era 'l fiö del ''Jon Barblan'' e de la ''Anna, née Thun''. La scöra elementara lü l'eva fada a [[Ramosch]], menter che la [[Matüra]] l'eva utegnüda a [[Scöra Cantunala Grisunesa]] a [[Cuira]]. Del 1880 al 1898 l'ha lauraa 'l Barblan in Bass Engadina cuma maester de scöra, i prim düü agn a Vnà, e pö, püssee tard, a [[Ftan]]. In de l'an 1886 l'è devegnüü prufessur in de la nöa scöra süperiura bass'engadinesa a [[Sent]]. Düranta 'l scur de la sua vita 'l Barblan l'ha scrivüü svariaa test sculastegh in [[Rumanc]] e 'l s'è crussiaa de culessiunà e püblegà tanc toch literari sura la cultüra e l'istoria de la sua patria engadinesa. == Ligam in sü la Red == * [http://www.sent-online.ch/persunas/barblan_gudench.html Biugrafia in sül sit uficial del cumün de Sent] [[Categuria:Literadüra rumancia]] [[Categoria:Nassuu in del 1860]] 3miu4ay6qdvr4dwyl97jgxjep8lwe2z 0 195555 1111238 1090312 2022-07-19T20:36:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} El '''Sung Jae-gi''' , (성재기/成在基, [[Daegu]], [[11 de setèmber]] [[1967]] – [[Seoul]], [[26 de Luj]] [[2013]]) l'è staa on attivista civil per i diritt uman<ref>[http://english.yonhapnews.co.kr/news/2013/07/27/0200000000AEN20130727001300320.html Police continue search for missing men's rights activist] yonhapnews 2013.07.27 (English)</ref> e filosof dèl [[liberalism]] [[Curea del Süd|Sudcorean]]. L'ha fondaa la [[Sociazion de l'Òm corean]](남성연대 男性連帶) in del [[2008]].<ref>[http://weekly.donga.com/docs/magazine/weekly/2012/03/19/201203190500024/201203190500024_1.html 여성부 디도스 공격 10대 알고 보니 남성연대 前 회원] (Corea)</ref> El s'è tolt via la vita in del [[Mapo Bridge]] de [[Seoul]] el [[26 de Luj]] [[2013]], <ref>[http://stream.aljazeera.com/story/201307292238-0022943 South Korean channel films suicide] (English)</ref> == Varda anca == * [[Liberalism]] * [[Mascolinism]] == Ligam de föra == * [http://english.donga.com/srv/service.php3?biid=2013072913348 ''Suicide performance and journalist ethics] News Dongah'' (English) * [http://english.yonhapnews.co.kr/news/2013/07/27/0200000000AEN20130727001300320.html Police continue search for missing men's rights activist] yonhapnews 2013.07.27 (English) * [http://www.koreaherald.com/view.php?ud=20130729000881 Body of Sung Jae-gi found in Han River] Koreaherald 2013.07.29 (English) * [http://blogs.wsj.com/korearealtime/2013/11/08/seoul-bridge-of-life-still-attracts-suicide-attempts/ Seoul ‘Bridge of Life’ Attracts More Suicide Attempts] korearealtime 2013.11.08 (English) * [http://stream.aljazeera.com/story/201307292238-0022943 South Korean channel films suicide] (English) * [http://actualites.ca.msn.com/in-memoriam-2013-juin-juillet?page=50 In memoriam 2013:Sung Jae-ki] (France) * [http://marcianosmx.com/grabacion-suicidio-corea-del-sur/ Grabación de un suicidio en Corea del Sur abre el debate sobre la ética de los medios de comunicación] (Español) * [http://www.elgonzi.com/2013/08/activista-sung-jae-ki-se-suicido-frente.html Activista Sung Jae-ki se suicidó frente a las cámaras de televisión] (Español) == Riferimèncc == <references/> [[Categoria:Filosof corean]] [[Categoria:Attivista de la Corea del Sud]] aehq710bw7u81zr8umxxhxmqgeu8b1o 0 199281 1111222 1093003 2022-07-19T20:33:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[File:Giuseppe Parini pastel on paper.jpg|thumb|Litratt del Parin]] El '''Giusepp Parin''' ([[italian]]: ''Giuseppe Parini''; [[Bosis]], [[23 de magg]] del [[1729]] - [[Milan]], [[15 de agost]] del [[1799]]) l'è staa on poeta e [[abaa]] [[Italia|italian]].<br> A l'è staa on member de l'[[Academia di Trasformaa]], e vun di pussee important esponent italian del [[Neoclassicism]] e de l'[[Iluminism]].<br> Anca se l'è cognossuu soratutt per la soa atività letteraria in [[italian]], el Parin l'ha scrivuu anca quatter poesii in [[lombard]], e per quest l'è consideraa del [[Carlo Porta]] vun di cinch ''omenoni de spallera'' de la [[letteradura milanesa]]. == La considerazion de la nobiltà == [[File:Estatua_de_Giuseppe_Parini,_Milán.JPG|thumb|300px|La statoa del Parin al [[Cordus]] (Milan).]] A differenza di illuminista franzes, Parin l'era a favor de l'esistenza de la [[nobiltà]], ma l'era contrari al sò comportament, parassitari e senza nissuna utilità per la società. In la sò opera [[Il Giorno]] el da 'n immagen de la nobiltà gramma, cont ona vita voeuda, inutil e superficial. Voreva favorì on retorn a la veggia nobiltà: Minga de sangh ma ciappada grazia ai virtù e ai robb faa, e che la fasess di azion bon e util per la società che viveven. == Parin e 'l Lombard == Anca se principalment cognossuu per la sò letteradura in italian, l'ha faa tant anca per la lengua lombarda. L'era in d'ona Academia che la voreva favorì la poesija in [[dialett milanes]], e l'era anca content de la soa esistenza e pensava che 'l facc che la fuss doperada del Popol l'era assee per nobilitàlla. === Produzion in Lombard === Parin l'ha scrivuu di poesij in lombard, la pussee famosa, [[in mort de Domenegh Balestrer]], l'è dedicada propi a l'[[Domenico Balestrieri|autor meneghin]]. <poem> <i> Sta [[flutta]] milanesa on gran pezz fa L’era del [[Magg]]; e pœù la capitè A duu o trii d’olter, ma de quij che sa Sonà una flutta cont el sò perchè. Lor pœù morinn, e questa la restè A [[Domenico Balestrieri|Meneghin]] ch’el l’ha savuda fà Rid e fà piang con tanta grazia chè L’è ben difficil de podell rivà. Anca lu pien de meret e de lod Adess l’è mort; e quell bravo istrument L’è restaa là in cà soa taccaa su a on ciod. Ragazz del temp d’adess tropp insolent, Lassell stà in dove l’è; no ve fee god, Chè per sonall no basta a boffagh dent! </i></poem> == Riferiment == *[http://www.treccani.it/enciclopedia/giuseppe-parini/ Giuseppe Parini - Treccani] == Interprogèt == *[[oldwikisource:Author:Giuseppe Parini|lmo.Wikisource]] <i> **[[oldwikisource:In morte del curato Ciocca|In morte del curato Ciocca]] **[[oldwikisource:Magon dij damm de Milan per i baronad de Franza|Magon dij damm de Milan per i baronad de Franza]] </i> {{DEFAULTSORT:Parin, Giusepp}} [[Categoria:Poeta italian]] [[Categoria:Leterad del lombard]] [[Categoria:Nassuu in del 1729]] [[Categoria:Mort in del 1799]] 183zh5lr11e18cn37easrbq9houz885 0 199641 1111250 894254 2022-07-19T20:39:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:Annett Louisan.jpg|thumb|240px|La Louisan in del Lüj del 2005]] L' '''Annett Louisan''', a l'anagrafa [[Germania|Tudesca]] ''Annett Päge'', l'è nassüda 'l 2 de [[April]] del [[1977]] a [[Havelberg]], [[Destret de Magdeburg]], in de la [[Republega Democratega Todesca|DDR]] (Incö Repüblega Federala Tudesca); a l'è 'na cantata cantütura tudesca. El so nom d'art ''Louisan'' l'ha told de la sua mama granda ciamada Louise. == La Vida == [[Image:Annett Louisan 03-2009.JPG|thumb|L'Annett Louisan in del 2009]] L'Annett Louisan l'è stada chersüda sü de la sua [[mama]] e di sö [[af]] a [[Schönhausen in sü l'Elba]], fin a quand che la gh'eva dudes agn quand che lee e la sua mama han faa [[Fà San Martin|San Martin]] e hin andaa a [[Amburgh|Hamburg]] inscì che linscì l'avaria pudüü un stüdi de art che se l'è finansiaa cunt el laurà in d'un [[stüdi de müsega]]. La Louisan la s'era maridada ona prima völta in del 2004 ma pö in del 2008 la s'è divursiada <ref>[http://www.laut.de/wortlaut/artists/l/louisan_annett/biographie/index.htm ''Biographie: Annett Louisan'']. [[Laut.de]], 25 de Fevree del 2013.</ref> e la vif deperlee a Hamburg<ref>[http://www.abendblatt.de/hamburg/persoenlich/article1801094/Saengerin-Annett-Louisan-ist-wieder-Hamburgerin-e-Single.html ''Sängerin Annett Louisan ist wieder Hamburgerin – e Single'']. In: ''[[Hamburger Abendblatt]]''. 6 de Fevree del 2013.</ref> A l'è la representanta de l'urganizassiun de [[Fairtrade]]<ref>[http://www.transfair.org/ueber-fairtrade/prominente-unterstuetzer/annett-louisan.html Annett Louisan per Fairtrade]</ref> e l'è ativa in de la feassiun Jose Carreras de [[Leuchemia]] in Germania. De se medèma l'Annett la dis: „E si, a sunt propi ''sexista'', mi: un om el pudarìa mai dì quel che disi mi perchè 'l vegnarìa sübet etichetaa cuma ''sciuvinista''.“<ref>http://www.salzburg24.at/annett-louisan-bin-sehr-sexistisch/news-20081104-02053582</ref> In del giügn del 2014 l'ha faa savè de vesses maridada cunt el müsegh tudesch [[Marcus Brosch]].<ref>[http://www.morgenpost.de/printarchiv/leute/article129062988/Saengerin-Annett-Louisan-hat-ihren-Free-geheiratet.html Sängerin Annett Louisan hat ihren Free geheiratet]</ref> == Müsega == [[Image:Annett-Louisan-Bochum.jpg|thumb|L'Annett Louisan a un cuncerrt a [[Bochum]] in del 2009]] L'Annett Louisan la s'è fada cugnuss in del 2004 cunt la cansun ''Das Spiel'' (''el giögh''). El test l'era staa scrivüü del so prudutur, el [[Frank Ramond]]. El so prim album, ciamaa ''Bohème'', degià despö de ses seteman l'era devegnüü durent e pö despö de nöf l'era devegnüü de platin, a chela manera chi vün di album tudesch a rivà al success püssee a la svelta. In de la primavera del 2005 l'era 'ndada in cuncert in vint cinch citaa tudesch, e in tanc de quist I bijèt eren staa vendü tücc. A nivel müsegal, el so prim album l'era propi pop, ma 'l segund, ''Unausgesprochen'' (''minga dii''), l'era püssee cumpagn detoch müsegaj de la tradissiun de chanson fancu-tudesca. El so segund album l'era remagnüü 50 seteman in di classifegh tudesch. In de la primavera del 2006 l'eva faa un tur de cuncert, indé che l'ha vendüü squas semper tücc i bijèt. I de l'ütun de l'istess an l'ha faa 'ncamò 30 cuncert ch'hin andaa tücc vendüü anca lur. La Louisan l'eva cantaa anca 'l toch ''Der kleine Unterschied'' (''La piscina diafrensa'') per la cumdeia cinematugrafega tudesca ''Warum Männer nicht zuhören e Frauen schlecht einparken'' (''Perchè i omen ghe dan minga a trà -ai tusann- e i tusann hin minga bun de parghegià l'ütumobel''). La cansun l'era stada cumpunüda, cumpagna de tüta la culòna sunòra del film, del [[James Last]] e l'era gnüda föra in del ters album de l'Annett, ''Das optimale Leben'' (''La vita utimala'') In del Utuber del 2008 l'è gnüü föra 'l quart album ciamaa ''Teilzeithippie'' (''Hippie part-time''). L'albüm l'ha scaraa la classifega tudesca fin al segund post e l'è restada in di classifegh per trintün seteman. In del medèm an, la Lousian l'ha faa 50 cuncert intra Germania, Aüstria e Sgüissera. In del Mars del 2011 L'è gnüü föra ''In meiner Mitte'' (''In del me mezz''), el quint album de la Louisan. La püpart di cansun hin staa metüü 'nsèma cunt el so nöf partner müsegal, [[Danny Dziuk]]. El quatòrdes de Fevree del 2014 l'è gnüü föra 'l so sest albüm cunt el titul ''Zu viel Information'' (''trop detàj''). Anca chel album chi l'è rivaa in di top trii di classifegh tudesch. == La sua Band, la Annett-Louisan-Band == [[Image:Annett Louisan Band.JPG|thumb|El Hardy Kayser, el Friedrich Paravicini, l'Annett Louisan, el Jürgen Kumlehn, el Christoph Buse, l'Olaf Casimir, el Mirko Michalzik (v.&nbsp;l.&nbsp;n.&nbsp;r.)]] La band de l'Annett Louisan l'è fada sü di [[ghitara|ghitarista]] Hardy Kayser e Mirko Michalzik, el Christoph Buhse a la [[bataria]], l'Olaf Casimir al [[contrabass]], el Jürgen Kumlehn , anca lü a la ghitara, e 'l Friedrich Paravicini che 'l suna la [[fisarmonega]], i [[taster]], e 'l [[Viola (strümènt)|viurunscèl]].<ref>http://www.elixic.de/Annett-Louisan/</ref> == Discugrafia == === Albüm === {| class="wikitable" |- class="hintergrefarbe8" ! rowspan="2"| An ! width="200" rowspan="2"| Titul ! colspan="3"| Classifega<ref>[http://www.chartsurfer.de/interpret/4443/annett-louisan.html Chartplatzierungen von Annett Louisan]</ref> ! width="200" rowspan="2"| Notassiun |- class="hintergrefarbe8" ! width="50"| [[Germania|DE]] ! width="50"| [[Austria|AT]] ! width="50"| [[Svissera|CH]] |- bgcolor="#E1E9F3" | bgcolor="#f0f0ff"| 2004 | Bohème | align="center" <!--DE-->| 3<br /><small>(54 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 11<br /><small>(21 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 23<br /><small>(15 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 25. Utuber 2004</small><br /><small>Disch Vendüü: 510.000</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff"| 2005 | Unausgesprochen | align="center" <!--DE-->| 3<br /><small>(51 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 19<br /><small>(27 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 49<br /><small>(10 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 21. Utuber 2005</small><br /><small>Disch Vendüü: 210.000</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | bgcolor="#f0f0ff"| 2007 | Das optimale Leben | align="center" <!--DE-->| 2<br /><small>(34 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 6<br /><small>(10 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 7<br /><small>(9 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 31. Agust 2007</small><br /><small>Disch Vendüü: 210.000</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff"| 2008 | Teilzeithippie | align="center" <!--DE-->| 2<br /><small>(32 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 6<br /><small>(14 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 11<br /><small>(6 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 17. Utuber 2008</small><br /><small>Disch Vendüü: 210.000</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | bgcolor="#f0f0ff"| 2011 | In meiner Mitte | align="center" <!--DE-->| 2<br /><small>(24 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 5<br /><small>(11 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 22<br /><small>(5 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 11. Mars 2011</small><br /><small>Disch Vendüü: 100.000</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff"| 2014 | Zu viel Information | align="center" <!--DE-->| 3 <br /><small>(17 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 4 <br /><small>(14 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 8 <br /><small>(5 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 14. Fevree 2014</small><br /><small>Disch Vendüü: n/a</small> |} === Singuj === {| class="wikitable" |- class="hintergrefarbe8" ! rowspan="2"| An ! width="200" rowspan="2"| Titul ! colspan="3"| Classifega<ref>[http://www.chartsurfer.de/interpret/4443/annett-louisan.html Chartplatzierungen von Annett Louisan]</ref> ! width="200" rowspan="2"| Notassiun |- class="hintergrefarbe8" ! width="50"| [[Germania|DE]] ! width="50"| [[Austria|AT]] ! width="50"| [[Svissera|CH]] |- bgcolor="#E1E9F3" | bgcolor="#f0f0ff"| 2004 | Das Spiel<br /><small>''Bohème''</small> | align="center" <!--DE-->| 5<br /><small>(19 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 12<br /><small>(25 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 66<br /><small>(9 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 1. Nuember 2004</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff" rowspan="2"| 2005 | Das Gefühl<br /><small>''Bohème''</small> | align="center" <!--DE-->| 34<br /><small>(10 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 64<br /><small>(3 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 28. Fevree 2005</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | Das große Erwachen (… und jetzt …)<br /><small>''Unausgesprochen''</small> | align="center" <!--DE-->| 52<br /><small>(9 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 68<br /><small>(1 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 3. Utuber 2005</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff" rowspan="2"| 2006 | Eve<br /><small>''Unausgesprochen''</small> | align="center" <!--DE-->| — | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 6. Sgenee 2006<br />(Online-Single)</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | Wer bin ich wirklich?<br /><small>''Unausgesprochen''</small> | align="center" <!--DE-->| 29<br /><small>(9 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 54<br /><small>(4 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 46<br /><small>(7 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 31. Mars 2006</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff" rowspan="2"| 2007 | Das alles wär nie passiert<br /><small>''Das optimale Leben''</small> | align="center" <!--DE-->| 52<br /><small>(9 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 71<br /><small>(1 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| 30<br /><small>(6 set.)</small> | <small>Püblegaa la prima völta: 17. Agust 2007</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | Was haben wir gesucht?<br /><small>''Das optimale Leben''</small> | align="center" <!--DE-->| — | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 30. Nuember 2007</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff"| 2008 | Drück die 1<br /><small>''Teilzeithippie''</small> | align="center" <!--DE-->| 38<br /><small>(9 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| 60<br /><small>(2 set.)</small> | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 26. September 2008</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | bgcolor="#f0f0ff"| 2009 | Auf dich hab ich gewartet<br /><small>''Teilzeithippie''</small> | align="center" <!--DE-->| 83<br /><small>(1 set.)</small> | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 13. Mars 2009</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff" rowspan="2"| 2011 | Verschwinde<br /><small>''In meiner Mitte''</small> | align="center" <!--DE-->| — | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 18. Fevree 2011<br />(nur Download)</small> |- bgcolor="#E1E9F3" | Pärchenallergie<br /><small>''In meiner Mitte''</small> | align="center" <!--DE-->| — | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 11. Mars 2011<br />(nur Download)</small> |- bgcolor="#eeeeee" | bgcolor="#f0f0ff" rowspan="1"| 2014 | Dein Ding<br /><small>''Zu viel Information''</small> | align="center" <!--DE-->| — | align="center" <!--AT-->| — | align="center" <!--CH-->| — | <small>Püblegaa la prima völta: 14. Fevree 2014</small> |} === I DVD === * 2006: Unausgesprochen (Live-DVD) (VÖ: 3. Fevree 2006) * 2007: Das optimale Leben (Live-DVD; auch als Tour-Edition inkl. Album) * 2009: Teilzeithippie (Live-DVD) === Olter Progèt === * 2005: B-Seite (Rio-Reiser-Coverversion, „Familienalbum“) * 2006: Das silberne Segel (Lieder/Hörbuch-Projekt) * 2007: Kokettier nicht mit mir (Duett mit Götz Alsmann, Album „Mein Geheimnis“) * 2007: Blauer Schmetterling, In Sand geschrieben (Album „Hesse Projekt“ von Schönherz & Fleer, vertonte Gedichte von Hermann Hesse) * 2007: Der kleine Unterschied (im Soetrack von „Warum Männer nicht zuhören e Frauen schlecht einparken“) * 2008: Frei wie der Wind (Lied im Abspann des Disney-Films ''Tinkerbell'') * 2011/12: Singen des Titelliedes sowie Synchronsprecherin der Rose in der Animationstrick-Serie "Der kleine Prinz" (KiKa von ARD e ZDF) == Premiassiun == ; 2004 * [[Disch D'Or]]: 1 × ''Or'' per ''Bohème'' ; 2005 * [[Echo (Musikpreis)|Echo]]: ''Künstlerin des Jahres national Rock/Pop'' * [[Diapason d'Or]]: ''Erfolgreichste Solistin Pop'' * Disch D'Or: 3 × ''Or'' e 2 × ''Platin'' per ''Bohème'' * [[DIVA-Award]]: ''New Talent of the Year'' ; 2006 * Disch D'Or: je 1 × ''Or'' e ''Platin'' per ''Unausgesprochen'' * Diapason d'Or: ''Erfolgreichste Solistin Pop'' ; 2007 * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Das optimale Leben'' ; 2008 * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Teilzeithippie'' in Germania * Disch D'Or: 5 × ''Or'' per ''Bohème'' in Germania * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Bohème'' in Austria <ref>[http://www.ifpi.at/?section=Orplatin IFPI Austria - Verband der Austriaischen Musikwirtschaft] Disch d'or per ij albüm ''Bohème'', ''Unausgesprochen'' e ''Das optimale Leben''</ref> * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Unausgesprochen'' in Austria * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Das optimale Leben'' in Austria ; 2010 * Disch de Platin: 1 × ''Platin'' per ''Teilzeithippie'' in Germania * Disch de Platin: 1 × ''Platin'' per ''Das optimale Leben'' in Germania ; 2011 * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''Teilzeithippie'' in Austria ; 2012 * Disch D'Or: 1 × ''Or'' per ''In meiner Mitte'' in Germania == Ligam in sü la Red == {{Commonscat}} * [http://www.annettlouisan.de/ www.annettlouisan.de] Sit Ufizial de l'Annett Louisan * [http://www.laut.de/wortlaut/artists/l/louisan_annett/index.htm Annett Louisan] Articul in sü [[laut.de]] * [http://www.abendblatt.de/daten/2005/04/02/416212.html Interview vom 2. April 2005] Tolt föra del giurnal ''[[Hamburger Abendblatt]]'' <!-- Homepages, die erst nach einer Registrierung e Anmeldung lesbar sind, bitte nicht verlinken (z. B. lousian.de), da diese nicht den Verlinkungsregeln von Wikipedia entsprechen. --> == Referiment == <references /> f4t5ykfvavezjee34fhidt32268yu4g 0 199983 1111268 1093465 2022-07-19T20:42:59Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{sbozz}}{{LOCC}} [[File:Alighieri - Divina Commedia, Nel mille quatro cento septe et due nel quarto mese adi cinque et sei - 2384293 id00022000 Scan00006.jpg|thumb|''Comencia la Comedia'', 1472]] La '''Divina Cumedia''', cugnussüda anca cunt el nomm de ''Cumedia''<ref>In l'[[Età de Mezz]] i över de spess i gh'even minga un ver e propi "titul", ma in di manuscritt i eren indicaa, per esempi, del so [[incipit]]. Vön di incipit püssee cugnussüü de l'övra del Dant l'era: «''Qui comincia la commedia di Dant Ligher, fiorentino di nascita ma non di costumi''»/«''Chì scumencia la cumedia del Dant Ligher, fiurentin de nassida ma no de custüm''».(''Incipit Comoedia Dantis Alagherii, florentini natione, non moribus''). El Dant l'ha vursüü designaa el so pueta cume "Cumedia" (prubabilment legiüda cunt acent tonegh ins la ''i'') perchè a gh'è dent un passagg ''del mal al ben'': l'övra la taca sö in d'un cuntest signaa de negatività e cunt lenguagg e e cuntegnüü ''bass'' (l'Infern) e al gh'ha fin cun lenguagg e cuntegnüü "volt" e cunt la sulüziun del drama inizial de l'autur (in del Paradis). L'agetiv ''Divina'', atribüii del [[Giovanni Boccaccio|Boccaccio]], al se retröva dumà a partì di ediziun a stampa del 1555 a cüra del [[Ludovico Dolce]].</ref>, nös che cunt el nomm uriginal in [[talian]] ''Divina Commedia'', a l'è un puema del [[Dant Ligher]], scrivüü in [[Terzina|terzin]] incadenaa de vers [[endecasilab]], in lengua [[vulgar]] [[Fiurentin|fiurentina]]. Cumpusüda per i critegh in tra el [[1304]] e 'l [[1321]], agn del so esili in [[Lünigiana]] e Rumagna,<ref>per la crunulugia discüssa de la cumpusiziun vardee: [[Emilio Cecchi|E. Cecchi]], [[Natalino Sapegno|N. Sapegno]], ''Storia della Letteratura italiana'', vol. II, Il Trecento, Garzanti, Milano, 1965, p. 69</ref> la ''Cumedia'' l'è l'övra püssee famusa del Dant, e anca vöna di püssee impurtant testimunianz de la [[Età de mezz|civiltà de l'Età de Mezz]]; cugnussüda e stüdiada in tüt el mund, a l'è cunsiderada l'övra püssee granda de la [[literadüra]] de tücc i temp. <ref>v. [[Harold Bloom]],''Il canone occidentale'', Bompiani, Milano, 1996; [[Erich Auerbach]], ''Studi su Dante'', Feltrinelli, Milan 1964; ecc. La gh'è anca dent per esempi in tra i '''[[Grancc Liber del Mund Ucidental]]'' e in del 2002 a l'è stata metüda anmò dent in la lista de [[I 100 liber mejur de semp segond el Norwegian Book Club]].</ref> El puema a l'è spartii in tre part, ciamaa ''[[cantega|cantegh]]'' ([[Infern (Divina Cumedia)|Infern]], [[Pürgatori (Divina Cumedia)|Pürgatori]] e [[Paradis (Divina Cumedia)|Paradis]]), ognedüna cumpusüda de 33 [[cant (metrega)|cant]] (föra che l'Infern, ch'al gh'ha dent un olter cant pruemial). El pueta al cünta sö de un [[viagg imaginari]], var a dì de un ''Itinerarium Mentis in Deum''<ref>Segond el teologh francescan [[Bonaventura da Bagnoregio]], in la so övra püssee famusa ''L'itinerario della mente verso Dio'' (1259), el "viagg" spiritüal a Diu a l'è frött de una ilüminaziun divina, che la ven de la "resun divina" de l'istess Diu. Per rivà a Diu, donca, l'omm al gh'ha de passà in tra tri degree, che a tütavia, i gh'ha de nà denanz de un'uraziun intensa e ümil.</ref>, a travers i tre regn ültrateren che le purtarà fin a la visiun de la [[Trinità (cristianesim)|Trinità]]. La so rapresentaziun imaginaria e [[aleguria|alegorega]] de la vita apus la mort [[cristianesim|cristian]] a l'è un punt cülminant de la [[Filosufia medieval|visiun medieval del munt]] che la s'è desvelüpada in la [[Cesa catolega]]. L'övra la gh'ha avüü sübit un grand sücess, e l'ha tö part in manera determinanta al prucess de assestament del dialett tuscan 'me [[lengua taliana]]. El test, che a s gh'ha no l'[[autograf]], a l'è staa defatt cupiaa sin di primissem agn de la difüsiun, e fin al riv de la [[pressa]], in d'un vast nümer de [[manuscritt]]. In de l'istess temp, la s'è spantegada la pratega de la [[Glossa|ciösa]] e del cument (i se cünten breegh 60 cumencc e in tra i 100.000 e i 100.000 pagin),<ref>Gaetano Manca, ''I commenti di Jacopo Alighieri, Jacopo della Lana e Boccaccio alla 'Divina Commedia' di Dante e il Dartmouth Dante Project''. 19a Cunferenza anüal de l'American Association of Italian Studies, Eugene, Oregon, 15-17 Avril 1999, [http://www.nuovorinascimento.org/n-rinasc/saggi/pdf/maruca/commenti.pdf pag. 2].</ref> in möd de dàggh vita a una tradiziun de letür e stüdi dantesch mai mucada: a s'parla inscì de ''secular cument''. La vastedà de i testimunianz manuscritt de la ''Cumedia'' l'ha determinaa un'ugetiva dificultà in la definiziun del [[Ediziun critega|test critegh]]. Incö a gh'hemm un'ediziun de riferiment fada sö del [[Giorgio Petrocchi]].<ref>''La Commedia secondo l'antica vulgata'', Milan, A. Mondadori, 4 voll., 1966-67</ref> Püssee de recent do devers [[ediziun critega|ediziun critegh]] i henn staa cüraa de l'[[Antonio Lanza (filologh)|Antonio Lanza]]<ref>''La Commedìa. Testo critico secondo i più antichi manoscritti fiorentini'', De Rubeis Editore, 1995</ref> e 'l [[Federico Sanguineti]].<ref>''Dantis Alagherii Comedia'', [[Firenz]], Edizioni del Galluzzo, 2001</ref> La ''Cumedia'', pür cunt el nà inanz de tancc di möd carateristegh de la literadüra e del stil medieval (ispiraziun religiusa, l'orden mural, lenguagg e stil fundaa in sö la perceziun visiva e imediada di robb), a l'è prufundament növatura, perchè, cumè a l'è staa cataa föra debun in di stüdi de l'[[Erich Auerbach]], la gh'ha la tendenza a una rapresentaziun vasta e dramatega de la [[realtà]]. A l'è vöna di letür ubligaa del sistema scörastegh talian. A l'è interessant vidé 'me tüt i olter cantegh i muca cun la parola ''"stelle"'' (''stell''). (''"[[E quindi uscimmo a riveder le stelle]]" - ''Infern''; "[[Pürgatori - Cant trentatreesim|Puro e disposto a salir a le stelle]]" - ''Pürgatori'' e "[[L'amor che move il sole e l'altre stelle]]" - ''Paradiso''). ''Interessanta anca la creaziun del Pueta de'' [[neulugism]] cume "insinuarsi", "inluiarsi", "inleiarsi"<ref>[http://www.treccani.it/enciclopedia/neologismi_%28Enciclopedia-Dantesca%29/ Neologismi in "Enciclopedia dantesca, Treccani.it]</ref>. == Titul == Prubabilment el titul uriginal de l'övra l'è staa ''Commedia'', o ''Comedìa'', del grech κωμωδία ''komidìa'', furmaa de ''kòme'', ''borgh'', e ''odé'', ''canto''; leteralment ''cant del borgh''). A l'è defatt inscì che l'istess Dant ciama la so övra [Infern XVI, 128] ([[Infern (Divina Cumedia)|Infern]] [[Infern - Cant vintünesim|XXI]] [[:s:Divina Cumedia/Infern/Cant XXI|2]]). A segütà elt itul de "divina" al gh'è staa daa del Boccaccio. In l<nowiki>'</nowiki>''Epistola'' (induve a l'è no segür ch'la sia del Dant) direta a [[Cangrand I de la Scala|Cangrand de la Scala]], el Dant al cunferma el titul latin de l'övra: ''Incipit Comedia Dantis Alagherii, Florentini natione, non moribus''.<ref>{{cita web|url=http://www.liberliber.it/biblioteca/a/alighieri/epistole/html/epistole.htm|titolo=I ''Epistulae'' del Dante in sö Liber Liber|accesso=3 aprile 2008}}</ref> ==Tradüziun in lumbard== El prim a pruvà a vultà un quai toch de la Divina Cumedia l'è staa el [[Carlu Porta]], in tra i agn [[1803]] e [[1805]]. La sua l'è stada una tradüziun libera, e dumà de un quai pass de l'Infernu: se trata de un'antulugia de episodi che van del prim cant (l'ünegh vultaa per intregh) a quel de set. Un quai ann püssee tardi (in del [[1860]]), el sciur [[Francesch Candian]] l'ha faa una tradüziun növa, che però l'è limitada dumà a l'Infernu<ref>[http://www.archive.org/stream/linfernodidante01candgoog#page/n6/mode/1up El test intregh de la tradüziun del Candian]</ref>.<br> In tra i tradüziun püssee muderni a pödum cüntà: *Quela surtida in milanes in del [[1947]] per man del sciur [[Giuseppe Monga]]<ref>[http://www.dantepoliglotta.it/monga-1947/ dantepoliglotta.it]</ref>. *Quela surtida in cumasch in del [[1983]] per man del sciur [[Paolo Elia Sala]]<ref>http://www.dantepoliglotta.it/alto-lombardo-sala-1983/ dantepoliglotta.it</ref> *Quela surtida in milanes in del [[2004]] per man del sciur [[Ambrös Antonini]]<ref>[http://www.dantepoliglotta.it/milanese-antonini-2004/ dantepoliglotta.it]</ref>. *Una tradüziun de la storia del [[cunt Ügulin]] in del dialet de [[Cavergn]]<ref>[http://domino.leonet.it/SDI/Bibliografia.nsf/vwBIBLIOPARZWEB/83E297F650134BAFC1256A5F00769AC0?OpenDocument dominio.leonet.it]</ref>. ==Riferimencc== {{reflist}} [[Categuria:Letteradura italiana]] 3swmzytbxn4upuubr0zz2dxh767asaw 0 200529 1111242 1092739 2022-07-19T20:37:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Varda che bél}} [[Archivi:Cristina Trivulzio Belgiojoso by Henri Lehmann.jpg|220px|drita|thumb|[[Henri Lehmann]], ''Cristina Trivulzio di Belgiojoso''.]] La '''Cristina Trivolz de Belgiojos''' ([[Milan]], [[28 06|28 giugn]] [[1808]] - [[Milan]], [[05 07|5 luj]] [[1871]]) a l'è stada ona patriota taliana che l'ha partecipaa ativament al [[Risorgiment]]. A l'è stada editora de giornaj rivoluzionari, scritora e giornalista. I sò nomm de batesem a eren (in italian): ''Maria Beatrice Teresa Barbara Clotilde Melchiora Camilla Giulia Margherita Laura Trivulzio''. == Biografia == === Età de tosa e de giovineta === [[File:Gerolamotrivulzio.png|thumb|left|upright=0.5|El pader, el Gerolam Trivulzio]] La Cristina, tosa del [[Girolom Trivolz]] ([[1778]]-[[1812]]) - discendent de vuna di famej storegh de la nobiltaa milanesa e del famos Gian Giacom Trivolz - e de la Vitoria di Marchesi [[Gherardini]] ([[1790]]-[[1836]]), a l'è nassuda a on quart ai vundes de la matinna, el [[28 de giugn]] [[1808]] in del [[palazz Trivolz|palazz de la fameja]]. L'att de batesem a l'è staa matricolaa indela parocchia de la [[gesa de San Lissander (Milan)|gesa de San Lissander]]: indel ducument el nomm matricolaa a l'è Cristina Trivulzi.<ref>R. Barbiera, ''Passioni del Risorgimento. Nuove pagine sulla Belgioioso e il suo tempo'', Milano 1903, p. 455</ref> I variant del sò cognomm eren tant, da ''Trivulzi'' a Triulzi putost che ''Triulzio'', e lee istessa, de tosa, la se firmava 'me ''Cristina Trivulzia''. Despoeu la sò mort, la se imponarà la version ''Trivulzio''. [[File:VittoriaGherardini.png|thumb|upright=0.6|La mader, la Vitoria Gherardini]] La Cristina a l'è restada indree de pader a l'età de quattr'agn. La mader la s'è sposada anmò cont el [[Lissander Viscont d'Aragona]] e la gh'ha avuu on bagaj e tre tosann. La Cristina a l'era tacada comè ai sò fradej e sorej (l'Alberto, la Virginia "Valentina", la Giulia e la Teresa). Se sa pocch de la vita de la Cristina de tosetta. I pocch informazion che se gh'hann a hinn traa de ona lettera del [[1842]] indè che lee la se descriv a la sò amisa [[Ernesta Legnani Bisi|Ernesta Bisi]], andand contra ai paroj de on [[Frenologia|frenologh]] che 'l diseva de cognoss i personn domà da la forma del corp e 'l credeva che la Trivolz la fudess stada, da tosetta, ganivella e estroversa: «Seri ona tosetta malinconega, seria, introversa, inscì timida che me sucedeva despess de scobbià in sajotter in de la sala de mè mader perchè credevi de dassen che on quajvun l'era dree a vardamm o che 'l me voeureva fà parlà».<ref>(Dal Malvezzi, vedi bibliografia)</ref> L'Ernesta Bisi a l'era anca la sò maestra de disegn: a quell temp se usava insegnàggh ai tosann de fameja nobela el cant, el disegn e alter formi d'art. Anca se in tra de lor duu gh'era ona quai diferenza d'età, hinn restaa semper grand amis; e la Cristina la gh'ha faa a lee i sò confidenz pussee segrett. A l'è stada proppi l'Ernesta che la gh'ha faa cognoss, on quai ann despoeu, el mond di complott carbonar. La giovinezza de la Cristina l'è minga stada inscì facil: dopo avè perduu el pader, la gh'ha 'vuu alter dolor. Defatti el sò padregn, che l'era andaa a ciappà (in d'ona quaj manera) el post del pader in del coeur de la tosa, l'è staa arestaa in del 1821 con l'acusa d'avè tolt part ai mot carbonar.<ref>Visconti diede solo un'adesione ideologica ai moti sovversivi, senza prendervi alcuna parte attiva</ref> Tegnuu in preson per duu agn, a l'è sortii foeura che l'era in tocch, del pont de vista fisegh e soratutt nervos, e l'è mai staa bon de repiass. Per la tosa, che la gh'aveva apena tredes agn a l'è staa 'me restaa indree de pader ancamò.<ref>B. Archer Brombert, ''Cristina Belgiojoso'', Milano 1981, p. 24</ref> La mader, che l'era semper stada ona persona che ghe piaseva a godessela, l'ha minga spettaa tropp a trovàss on alter omm, el cónt sicilian de Sant'Antonio. El moment pussee important de la gioventù de la Cristina l'è staa el matrimoni cont el gioven e bell prenzip Milio Barbian de Belgioios. In tancc, che cognosseven i abituden libertinn del Milio, hann provaa a fàggh mudà idea a lee: ma el matrimoni l'è staa faa istess, el 24 de setember del 1824, in de la gesa de San Fedee (Milan). La Cristina, a domà sedes agn, l'era la reditiera pussee sciora de tutta l'Italia, con scià ona dota de 400.000 franch austriegh. La matinna istessa di nozz, la Cristina la g'ha rezevuu in cadò dal cònt [[Ferdinand Crivelli (nobil)|Ferdinand Crivelli]] on [[epitalamio]] cont on contegnuu strimbiaa, in cui, cont di redibis anca testuaj al ''[[Don Giovann (Mozart)|Don Gioann]]'' del [[Lorenz Da Ponte]], se profettezava el no feliz destin del raport: <blockquote> ''Che poeu che cont ti avarïa goduu,<br/> fiorend andarà cont Chesta e Chella,<br/> e a voeuj te sentirem giccolà ajutt:<br/> ma si come indree pù no se torna,<br/> restituì apena te pouderet corna per corna. '' </blockquote><ref>Dagli archivi del duca Giuseppe Crivelli-Serbelloni</ref> === I contatt cont la Carbonaria === [[File:Emiliobelgiojoso.png|thumb|left|upright=0.7|Emili Barbian de Belgiujus]] L'union a l'è durada minga tropp. El prenzip a l'era franch faa minga per la vita matrimonial, e indi raport cont i donn el vegneva ciappaa dal piasè e dal diversìv. La Cristina, dal canton sò, la scominciava gemò a fà vedè i segn de l'epilesia che la tormentarà per tota la vita. El maa a l'era minga domà faa di crisi periodegh, ma gh'aveva el possè de compromiss el comportament de la dona, inebind anca el desiderj carnal.<ref>B. Archer Brombert, cit., p. 37</ref> Indel period del matrimoni Emili a gh'aveva on raport cont la Paola Ruga, ona sciora de la bona societaa milanes. A l'è staa propi el raport cont la Ruga, ch'a l'era ancasì on'amisa de la Cristina, a resvejà indela prenzipessa chel sens de degnità che l'ha portada a romp el ligamm coniugal. In ona lèttera del 14 de noember 1828 mandada a la Bisi se pò legg: «Ho creduu dovè al mee decoro, e al mee titol de miee de dì minga de sì formalment a la continuazion dì sò raport cont la Ruga».<ref>A. Malvezzi, ''La principessa Cristina di Belgiojoso'', Milano 1937, vol. I, p. 82</ref> Officialment a divorziaron mai, ma s'hinn separaa de fatt indel 1828, e hinn restaa poeu in raport pù putost che men cordiaj e hann cercaa ona quai voeulta de vicinass anmò. A la fin di agn vint, la Cristina s'è vicinada a i personn pussee ligaa cont i moviment per la liberazion. I austriegh, che dominaven la Lombardia a partì dal 1815 e specialment el coo de la polizia Torresani, a hann scominciaa la lor overa de spionagg che l'è durada fin a l'[[Unità d'Italia]]. La Cristina a l'era bela, potent, e la podeva dà molt fastidj. Per fortuna la sò fama, la sò posizion social, e la sò manera de fà balà l'oeugg l'hann salvada ona quai volt da l'arest. I austriegh voureven minga dà l'idea de andà contra i class sociaj pussee asiott e culturaj milanes e saraven, donca, on oeugg in su i sò frequentazion. Se dev minga dimenticà, anca, che el messee de la Cristina, el marches Maurizio di [[Gherardini]], a l'era staa Grand Ciambellan de l'Imperador d'Austria e poeu, fin a la sò mort, anca Minister Plenipotenziarj d'Austria sott el Regn Sabaudo. On arest de la neoda avarïa suscitaa on scandol cont di svilupp che se poudeven minga savè. Tant agn despoeu, la Cristina la farà vedè inscì la situazion che s'era fissada indela prima part del secol: «[Di libertà politigh e civij] i talian aveven sperimentaa domà la speranza. Domà el diritt de parlàghe a l'era staa fin chì garantuu, per cui inquand i dominador austriegh e borbonigh hann scancelaa la parola magiga e se faran vedè per chej tirann incurabil ch'a hinn, ch'a hinn staa e che semper sarann, i taliani hann sentii, fors per la prima voeulta, el pes intoleràbel di caden, hann traa adree di maledizion e s'a hinn preparaa a i sacrifizzi pussee nobel per podej sgigottaa».<ref>C. Trivulzio di Belgiojoso, ''Osservazioni sullo stato attuale dell'Italia e sul suo avvenire'', Milano, Vallardi, 1868, p. 12</ref> La prenzipessa la voeureva tutavia lassà Milan: el coragg che la gh'aveva faa vedee inquand la se separada costava a lee i pettegolezz de la societaa del temp, semper pronta a parlà maa di chi el faseva on gest 'me chest chì, soratutt se se trattava d'ona dona. Per chest a l'è andada a loggià indela tenuda de la mader a [[Affer]]. L'intenzion a l'era chella de ciappass on passport per andà a [[Genua]]. Savend che 'l Torresani ghe avarïa franch dì de no, l'ha chieduu al goernador [[Giuli Strassoldo di Sotto|Strassoldo]], che gh'ha daa el ducument voeuruu el 28 de noember del 1828. El primm de desember, la Cristina la partiva per Genua, e lì a l'è rivada duu dì despoeu.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 42-52</ref> Sota la Lanterna la dona la g'ha rezevuu on'acettazion calorosa, vegnend invidada in tant sal cittadini, soratutt in chell de la marchesa [[Teresa Doria]], fervent patriota. La Teresa le ha presentaa el Barnaba Borlasca, notarii che sarïa de grand ajutt a la prenzipessa inquand, duu agn despoeu, la Cristina la verrà braccada da la polizia austriega. La salut la mïorava minga, e a l'era anzi obligada a lecc la magior part del tempo, ma la consolazion di vess in ona societaa noeuva e di vess diventada libera di pregiudizzi faseva sì che la gioaneta se sentiva 'me rianimada, comè se pò legg da la posta cont l'Ernesta Bisi.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 53-54</ref> [[File:Hortense de beauharnais.jpg|thumb|upright=0.7|[[François Gérard|F. Gérard]], ''Ortensia di Beauharnais'']] I primm sospett su l'atività rivoluzionaria de la Trivulzio a hinn vegnuu propi in chest period chì, anca se la prenzipessa, 'me s'è dij, la passava tant or in preda all'infermidà fisega. De verità, la conossanza superficiala che la ligava a la [[Bianca Milesi|Bianca Milesi Mojon]], animadora de ona famosa sala genoes e personagg cognossuu a la polizia austriega per avegh ciappaa part a i mot milanes del 1820-21, la dava on motiv valid per dessedà alarm intra i fir di goernant. El [[1829]] a l'è staa speduu in viagg indi magior cità talian: [[Roma]], [[Napul]] e [[Firenz]]. Indel'Urbe a l'è rivada a april e a l'è restada fasnada inscì tant da contà a la Bisi che «la cità, i so abitant, hann minga l'inguaa. A Roma nisciun a l'è semi-intendever; chi la storia locala a l'è storia universala». A l'è intrada subet indela sfera de l'[[Ortensia de Beauharnais]], e l'è facilment in chest frangent chì che la s'è unida a la [[Carbonaria]]. El sal de la mader del [[Luis Napoleon]], el futur Napoleon III, a l'era el quarter general de l'atività carbonara de Roma. La Cristina l'ha cognussu anca el fioeu de l'Ortensia, sarand via in luu grand speranz.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 55-56</ref> A Roma la g'ha avuu raport cont la patriota [[Teresa Guccioli]] e cont la scritora frances [[Hortense Allart]].<ref>M. Grosso, L. Rotondo, ''«Sempre tornerò a prendere cura del mio paese e a rivedere te». Cristina Trivulzio di Belgiojoso'', in AA.VV., ''Donne del Risorgimento'', Bologna 2011, p. 73</ref> Despoeu on cort soggiorn napoletan, che la gh'a avuu per fà di cur per la sò salut semper canchena, l'è torna sù indela penisola, e la s'è fermada a Firenz. In chesta cità chì l'ha strengiuu-su messizia cont el fondador de la revista ''[[Antologia (revista)|Antologia]]'', el [[Gian Peder Vieusseux]], e a l'è stada cetada cont grand calor. Firenz la viveva a chel temp on period tranquill e de spirit cultural. El [[Leopoldo II de Toscana|Leopoldo II]] godeva de ona indipendenza politiga: el sò terretori a l'era donca per tutt on portfranch, indue i confinaa a podeven troaa asil. Tutavia, 'me chì confinaa chì, anca i spii austriegh podeven infilàss intra lor e informà i goerni de Milan putost che [[Viena]]. El [[Gabinett Vieusseux]] a l'era el loeugh d'inconter di liberaj, ma, diversament da cos'è che succedeva indela cà de l'Ortensia a Roma, el gh'aveva on roll pussee letterarj che politigh. Anca la Cristina la s'è dada a ona vita feliza e brilanta, fasend vedè i sò dott d'attora (l'ha interpetraa el [[Shakespeare]] e el [[Richard Brinsley Sheridan|Sheridan]] cont la colonia ingles) e organizzand ball. La g'ha poduu cognoss anca el fioeu magior de l'Ortensia, chel [[Napoleone Luigi Bonaparte|Napoleon Luis]] che morirà gioin, e l'[[Edmond d'Alton-Shée]], che l'era dree a diventaa el confident del prenzip de Belgiojos.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 56-58</ref> El Shée recordarà inscì el primm inconter cont la dona, che g'ha avuu durant on ball: «Intra chì donn inscì bej e elegant, m'ha ciappaa la comparsa d'ona bellezza strimbiaa. El sò vestii ross e negher a l'era semplice e particolar; i bej cavej negher, risc de natura e senza ornament[...] Menter la perfezion del nas, el soris malizios e la bela la fossetta indel ment mostren grazia de domma in tutt el sò fascin».<ref>E. d'Alton-Shée, ''Mes Mémoirs, 1826-1848'', Paris, Lacroix, 1869, p. 87</ref> Despoeu la Cristina l'ha traversaa varj cità de la [[Svizra]], da [[Ginevra]] a [[Lugan]].<ref>S. Bortone, cit., p. 7</ref> Induand, indel marz del [[1830]], l'ambassador austriegh l'ha tiraa in noeuv el passport a la prenzipessa, chesta chì ha deciduu d'andà in Svizra cont duu proposet: ajutaa i confinaa politigh ch'aveva cognosuu a Firenz e fà di cur da vun di dotor pussee stimaa del temp, el [[Jacob d'Espine]]. A i primm de magg la Belgiojós a l'è rivada donca a [[Ginevra]], ma chì a l'è restada pocch. El dotor ghe ha consejaa de passà on period in del paesin de [[Carqueiranne]], visin a [[Hyères]] in [[Pruvenza-Costa Azüra|Proenza]], indue l'avarïa poduu benefiziaa d'on clima particolarment teved. Cristina l'ha dij de sì, ma l'ha voeuruu prima andà a [[Lugan]] per vedè anmò la mader e l'Ernesta Bisi. El destin a l'era situaa in on punt geografegament favorevol per l'inconter, perchè a l'era a pocch chilometer da la vila de fameja indel comasch. La prenzipessa a luj a l'era a Berna, e l'ha ottegnì senza ostacol a renovà el passport, intant che anca el coo de la polizia lombarda, el Torresani, da l'altra part, ha conceduu el vist a la mader Vitoria e a l'Ernesta, ch'hann poduu anca vess compagnaa d'ona quai di lor tosann. A Lugan s'hinn ritroaa tutt insemma on dì apena e 'l fatt che l'inconter a l'è duraa inscì pocch ha lassà a la fin ne la prenzipessa el fort dolor del bandon e la consciénza de vess votada a on destin de solituden.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 59-60</ref> === La fùga in Franzs === Senza tegnii cont de tutt chell che s'è dij, cont la dovuda attenzion, el goern de Vienna el sugutava de continov a mett i baston in tra i roeud e la spionava. El Torresani a l'è diventaa a l'improvis el sò agozzin: in di agn succesiv el suguterà a dì che la Cristina a l'era emigrada illegalment e che la sarïa dovuda tornaa dent i confin austriegh. El stimaa coo de la polizia, probabelment, el voeureva vendicass de vess staa curlaa inquand, bandonand el [[Regn Lombard-Venet]], la prenzipessa aveva astutament faa ricors al Strassoldo, el goernador che gh'aveva daa el ducument indel 1828 per fala partà per Genoa. Adess che el goernador a l'era mort (sostituii poeu dal [[Franz Hartig]]), la podeva faa el sò sfogo a i sò ripercussion. In otober a l'era a Lugan, de passagg, el delegaa proincial de [[Provincia de Comm|Comm]], el [[Fermo Terzi]]. El Terzi el g'ha rezevuu l'ordin d'andà da la dona per dighel che 'l passpòrt a l'era scaduu e che donca la gh'aveva l'obligh de torna indree a Milan dededent vott dì, ma la Cristina la g'ha faa vedè 'l ducument valid, forzand el delegaa a batt la retirada e temporeggià.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 62-63</ref> La Belgiojos gh'aveva avertii subet el priguer, e duu dì despoeu a l'è andada a protegess a Genoa, indue a l'è intrada in contatt cont l'[[Enrich Misley]]. [[File:Vallée du Var-2.jpg|thumb|left|250px|La val del Var.]] A chel punt chì el Torresani ha daa vorden de cress la sorveglianza e de lassala minga sortì per nissun motiv da la cità. La Cristina a l'è corruda a mettes in salv, si come aveva capii la critecidà de la situazion. Despoeu avè cercaa, senza bon risultaa, de procurass on vist per andà a [[Nissa]], a l'è stada intrada in ball del Barnaba Borlasca a risolv in ona bona e inimmaginabel manera el difizil moment. El notar a l'è andà da la prenzipessa el 17 november, e insiema a lee ha lassaa la cà da ona sortida de servizzi, fasend-sù a busserell la polizia che la presidiava minga la sortida chì. I duu a riven a la cà de la [[Bianca Milesi]], e depos che a hinn rivaa el Borlasca a fà perd i sò pass. La sira, la Trivulzi a l'è stada scortada in caroccia fin a Nissa.<ref>B. Archer Brombert, cit., pp. 64-65</ref> Rivada duu dì depos in su la riva piemontesa del Var, a l'e riussida a scapà mersì a l'ajutt de on parent del Borlasca, in on episodio contaa da on quai da scritor cont cadenz melodrammatigh.<ref>Secondo alcuni, dopo aver eluso la sorveglianza che era stata posta davanti alla sua abitazione, sarebbe fuggita di notte e avrebbe poi attraversato il [[Var (fiumm)|Var]] a guado per raggiungere la Francia</ref> A l'è sigur, in tucc i cas, che lee la se troeuada in [[Pruvenza-Costa Azüra|Provenza]] di per lee e senza contatt. Pussee inanz, olter, depus che la Cristina la se sarà trasportada a [[Paris]] (fin del marz 1831), i sò beni a vegnerann mettuu sota sequester da la polizia austriega e per molt temp la Trivulzi la podarà minga catà su dal sò patrimoni. I ultem fond a eren staa de fatt doperaa per pagà i debet del sò omm, in cambj de la sò libertà. La se retroeuada di per lee e ospit da di amis indel paesin de [[Carqueiranne]]. Quinscì a l'è intraa in ball on noeuv amis, tal Peder Bolognini ciamaa "il Bianchi", ex [[notar]] de [[Regg]], a cui i spij austriegh hann daa subet (per frontin) el roll de bell. In Provenza ha cognossuu l'[[Augustin Thierry]], vun storegh diventaa da pocch temp orb, che 'l sarà amis de la Cristina fin a la mort. La lor la sarà on ligamm intelettual: fort la sarà l'influenza del penser del Thierry in de l'anim de la Cristina sorattucc a livell filosofigh. El Thierry el farà cognoss a la prenzipessa i ideaj del [[Henri de Saint-Simon|Saint-Simon]], de cui a l'era on ammirador convinciuu.<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, ''Cristina di Belgioioso'', Milano 1984, p. 68</ref> Depos la fermada ne la citadina provenzala, la Belgiojos a l'è stada a [[Marsija]] e a [[Lion]]. In del menter, la Cristina la scomiciava a dedicass pussee da visin a la causa taliana, giugand on roll interessant ne la mission in [[Savoia (dipartiment)|Savoia]] del fevree del [[1831]], 'me se legg da ona lettera a l'Emili Barbiano, con cui el scambi de letter l'è mai finii e l'è semper staa cont on register confidenzial: «Part di fond per chesta mission chì vegneven da mi. El mee nomm a l'è in su i cambiaj [...] Ho recamaa evidentement ona bandera [...] insomma sont andada 'me ona personna decisa a mettes minga anmò sota i vung austriegh».<ref>Lettera a Emilio Belgiojoso, 4 maggio 1831, in L. Incisa, A. Trivulzio, cit., pp. 75-76</ref> La Cristina ha firmaa ona quai cambial per on student piemontes, el Peder Fasanini, che i ha giraa al Carl Pisani Dossi (messee patern del [[Carl Dossi]]), vun di coo de la spedizion. === L'arriv a Paris === El primm efett cont la França ghe ha riservaa comonque ona granda delusion: la prenzipessa la gh'aveva molta fed indel sostegn di franzes a la sò tera d'origin. I fatt a pareven andà in chest sens chì, sorattucc cont l'ajutt del [[Gilbert du Motier de La Fayette|La Fayette]], ma inquand el [[Casimir Pierre Périer|Casimir Périer]] a l'è diventaa el Primm Minister a l'è staa faa passo indree: spaventaa di minacc del [[Klemens von Metternich|Metternich]], ha deciduu de intromettess minga, e ha lassaa in grev difficoltà el general [[Carl Zucchi|Zucchi]], arestaa a [[Ancona]] insemma a alter centquater compagn desarmaa, compres el cont [[Terenzj Mamiani]]. [[File:Francois-Auguste Mignet.jpg|thumb|upright=0.7|El François Mignet]] Imporada, la Cristina a l'è tornada a Carqueiranne, ma, depos avegh pensaa de andà a abità a [[Ginevra]], el Thierry ghe ha consejaa [[Paris]], cont la sperànza de podè ricavà informazion utel per la liberazion del general. Indela capitala franzesa a l'è rivada a la fin de marz insemma al Bolognini, riduda già cont pocch danee e senza pù cognizion. La portava cont lee domà ona lettera de presentazion che 'l Thierry gh'aveva scrivuu per el [[François Mignet]], che a l'era apena staa nominaa Direttor di Archivj del Ministerj di Afarj Ester.<ref>La lettera porta la data del 26 marzo 1831</ref> El 19 de april, el Torresani ha faa promulgà on decrett che 'l minacciava la dona de mort civil se la sarïa rientrada indel territori austriegh dededent trii mes. El decrett el considerava «la confisca de tucc i ben, al moment dichiaraa sota rigoros sequester».<ref>Il decreto è riportato per intero in A. Malvezzi, cit., I, p. 254</ref> La prenzipessa a s'è perduda minga de anim, e ha voeuruu subì i conseguenz de l'esilj putost che stà sota i condizion imponnuu da chell Staa che la Trivolz la voeureva combatt cont tucc i sò forz. La ha acettaa la povertà e i stent: la s'è troevada on appartamentin aproeuf a la [[gesa de la Madeleine]], al quint pian del numer 7 de ''rue Neuve-Saint Honoré'' (al dì d'incoeu ''rue Vignon''). A s'è rangiada cont pocch danee per on quaj mes, e la g'ha vissuu ona vita on cicin desferenziaa da chella che la viveva a Milan: <blockquote> ''Sciora ered, cressuda in di costummanz de la nobiltaa milanes, a cognossevi proppi nagott di necessidà de la vita [...] podevi minga rendess cont del valor de on pezzo de cinch franch. [...] Podevi depensg, cantà, sonà el pianfort, ma avarïa savuu minga fà l'oradell a on fazzolecc, coeus on oeuf sod putost che ordinà on past.'' </blockquote><ref>C. Trivulzio di Belgiojoso, ''Souvenirs dans l'exil'', in ''Le National'', 5 settembre-12 ottobre 1850, trad. it. ''Ricordi nell'esilio'', a cura di M. F. Davì, Pisa, ETS, 2002, pp. 174-175</ref> La Belgiojos l'avarïa poduu anca riavegh indree i sò danee e i sò ben e viv comod in di sò palazz a [[Locaa (MI)|Locaa]] putost che a Milan, si come, in patria, el goernador austriegh Hartig e el Metternich s'eren scambiaa di letter indue parlaven de lee e pasentaven el lor coo de la polizia, che avarïa volertiee menaa la prenzipessa in preson. La prenzipessa a l'era spaghesciada de l'Austria e la gh'aveva el stremizi che al sò ritorna sarïa stada forzada a andà a monega. In puu, l'orgolj patriottigh cont la disponibilidà a cetà la povertà putost che stà sota al dominador forest, a l'era ona resun de puu per tornà minga indree. Cont el Mignet, diventaa famos comè storegh mersì a la sò ''Istoria di Rivoluzion franzes'' del [[1824]], el rapport inanz a tucc ligaa a i sort de l'Italia. Quest chì ha mettuu in contatt la dona cont l'[[Adolf Thiers]] e cont el vegg general La Fayette, l<nowiki>'</nowiki>''eròe di duu mond'' e di trii rivoluzion. Al general, che a l'era dree a perd la sò lucidità per la veggiaja, la Cristina ha domandaa prima de tucc de interced per la liberazion di talian ciappaa a Ancona, e quest chì a s'è voltà-sù al [[Orazzi Sébastiani|Sébastiani]], el Minister di Ester. [[File:Lafayette, Marie Joseph Paul Yves Roch Gilbert Du Motier, marquis de.jpg|thumb|left|upright=0.7|A. Chappel: ''El Marches de La Fayette'']] El La Fayette, tutavia, el podeva fà pocch e la França la se diseva favorevol a la causa taliana pussee cont i paroj che cont i fatt. Anca inquand l'è deventaa cognossuu el sequester di ben de la prenzipessa, el general a s'è voltà-sù a el Sébastiani, ma l'intercession magior pasmà el Metternich a l'è stada chella del cónt [[Antal Rudolf Apponyi|Apponyi]], ambassador imperial a Paris, putost che chella del Minister. Cont ona lettera, l'Apponyi a l'è riussì a pasentà on cicinin la persecuzion indi confront de la desertora.<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., p. 95</ref> In chest period chì, l'estensor del ''Constitutionnel'', el Lisander Bouchon, gh'ha ofrì ona collaborazion per el giornal, parponnend a la Cristina de scrif articol a resguard de la quistion taliana e de tradù di alter da l'[[Lengua inglesa|ingles]]. Cognossend la passion de la prenzipessa per l'art e el disegn (la Belgiojos la depensgeva indel frattemp di porcellan e la dava ripetizion de disegn), gh'ha domandaa, olter, de fà el schizzett de tucc i parlamentj franzes, cont la firma de ''La Princesse ruinée (La prenzipessa ruinada).<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., p. 96</ref> La dona g'ha cetaa, anca se el La Fayette (che a faseva lusingà la Cristina cont i sò premur, comè i visit e i scambi de letter a eren deventaa giornalier)<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., pp. 92-93</ref> a s'è scandalizaa per la firma suggerida da el Bouchon e a s'è preoccupava per la salut canchena de la sò protegee, si come a retegniva fatigos assee ritrà i parlamentarj.<ref>Le lettere di La Fayette a Cristina di Belgiojoso furono raccolte da Aldobrandino Malvezzi (in op. cit.) e risultano oggi distrutte o disperse</ref> In magg, el vegg eròe l'ha invidada, olter, indel castell de campagna de La Grange-Bléneau, minga tropp lontan da la cità, indue la Trivolz a l'è restada pocch per causa de ona crodada da cavall che la forzada a tornà indree a Paris. Anca se al La Fayette a piaseven i articol che la Cristina la licenziava per el giornal inscì 'me la degnità, che la curava minga a i stent e i necessidà de mettes in gioeugh, per l'educazion ante-rivoluzion che luu la gh'avuu comè member de ona fameja de la nobiltaa franzesa, a vedeva malament che ona nobildona la gh'aveva de laorà per viv. Per chest, el La Fayette gh'aveva anca consejaa de ottegnì on pegn che avarïa poduu restituì tranquillament.<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., p. 99</ref> A l'è minga ciar se lee ha daa a trà ai consej de l'amis, ma franch la sò condizion economigh a hinn mïoraa de bon durant l'estaa, comè se pò legg da ona lettera a l'Emili Barbiano de la fin d'agust.<ref>Lettera a Emilio Barbiano, 23 agosto 1831; Carte di Casa Trivulzio, busta IV, lettera 6</ref> El primm de otober, comè ulterior proeuva de mïô disponibilidà economiga, la g'ha parponnuu al sò ex-marì, che 'l voeureva andà a viv a Paris, de divid la noeuva (e pussee men modesta) cà de ''rue d'Anjou'', anmò aproeuf a la gesa de la Madeleine, anca se, la specifega, «gh'avarem duu intraa separaa e i noster appartament gh'avaran minga comunicazion da dent».<ref>Cristina a Emilio, 1º ottobre 1831, Carte di Casa Trivulzio, busta IV, lettera 7</ref> La prenzipessa la scondeva minga ona quai preoccupazion a riguard di vos che avarïen poduu confond el sens de la convivenza, ma el ton confidenzial da amis che lee la dopera indela lettera el mostra comè el raport cont el sò omm el fudess restaa bon e comè i duu a cercaven de ajutass vun cont l'alter. In efett pettegolezz aveven scominciaa fin da l'inizzi a vess faa insula prenzipessa. A l'è restaa famosa, pussee di alter, la carega del marches de Floranges, nom d'art del Jacques Boulenger. El scritor chì a s'è divertì a ritrà i stanz de la vegia cà de la Trivulz cont on stilaa gotigh, e 'l finiva tacand adree cativerj gratuit, che poden vess ciappaa 'me sommarion di critegh che ona part de la societaa parisina moeuveva a la Belgiojos: «Minga contenta de complottà, de vess bela, de savè sonà la ghitara, de difendess cont on cortellacc, de depensg crespin e de fà savè a tota Paris che l'asma l'aveva toeu de mira lee la leggeva l'[[Lengua ebraiga|ebraigh]] e la scriveva on liber».<ref>J. Boulenger, ''Souvenirs du marquis de Floranges (1811-1833)'', Paris, Ollendorff, 1906, pp. 101-106</ref> La Cristina, a dì el ver, la gh'aveva ben alter da pensà: intra l'impegn patriottigh e i varj problemm el rimaneva minga tropp temp per la cura de la cà e la bela vita. Per capì 'me la prenzipessa la viveva durant el primm ann a Paris, defatti, el par mej legg el raport de ona spia austriega che, depos avè cataa sù i considerazion del patriota ferares Giusepp Ragni, ha contaa on'esistenza putost ritirada, lontana di teater ma ligada a i riunion de la Camera, frequentaa de spess, e on gir de messizj putost struppiaa. Trasportada donca in ''rue d'Anjou'' la g'ha organizzaa vun di quei sal de la nobiltaa, indue la riuniva esiliaa talian e borghesia europea. L'Aldobrandin Malvezzi el recorda 'me intra l'autun del 1831 e 'l desember 1834 la Cristina la rezevess anca i ajutt de la mader, che ha imprestaa 27.000 franch austriegh, poeu restituii.<ref>A. Malvezzi, cit., I, p. 363, nota 43</ref> El spicciament complett di difficoltà economigh a s'è compida pocch a pocch intra el 1831 e 'l [[1835]]. Olter a quant dii, e oltra a la decisiva mediazion de l'avocatt [[Giusepp Poerio]], a s'è rivelada decisiva ona legg austriega del 1832 che la concedeva ai sudit austriegh, dopos on acord cont i ambassad locaj, lassava vess in man de vun de restà a l'ester. El Poerio e l'Apponyi a faseven tucc perchè anca la Cristina la podess avegh dent el sò tornament cont el redrizz chì, ma el Metternich g'ha cetaa domà ona quajduna di petizion e ha lassaa fagh'e giraa el mangià fin che la gh'avarïa avuu i sò problemm de salut. El 23 de april de l'ann despoeu, la Belgiojos la g'ha rezevuu 50.000 franch austriegh a titol de sostantament, e intra el 1834 e 'l 1835 la situazion a l'è mïorada de bon, prima cont l'arriv de on passport, inscì che la prenzipessa l'avarïa poduu regolamentà el sò soggiorn parisin, e poeu cont la fin del sequester di ben.<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., pp. 108-110</ref> === I agn parisin === [[File:Federico Confalonieri.jpg|thumb|right|upright=0.7|El patriota Federich Confalonieri]] Al temp istess, depos la liberazion di presonee ciappaa a [[Ancona]], capitada el 1º de giugn del 1832, la Cristina g'ha reduu per on period l'impegn patriottigh, anca se la sugutava a interced pasmà el La Fayette per i talian impresonaa indela [[Fortezza del Spielberg]], cont ona particolar attenzion per la sort del [[Federich Confalonieri]].<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., p. 108</ref> La Cristina a l'era fisegament in tocch; i dolor derivaa da ona salut canchena di per lee a s'eren agravaa cont i desgrazj vissuu indel'ultem period talian e di primm agn franzes. Inquand indel 1832 a l'è andada a [[Ginevra]] per incontrà la sò mader (ch'a l'era andada là insemma a la [[Bianca Milesi]]) l'ha trovada «smagrida, imbruttida, inveggida». La tranquilidaa de la prenzipessa a l'è scominciada a vess scoeududa cont on alter problemma: l'asti d'ona part di immigraa talian in Frànza. Ona spia austriega in di sò ricord a diseva comè la Belgiojos a se dava de fà cont generositàa fin da l'inizzi in favor di sò connazionaj, anca se el precisava che tutavia «minga tucc le hinn staa ricognossent, fors nissun».<ref>Citato nella Requisitoria Zajotti del 16 luglio 1833, conservata all'Archivio di Stato di Milano, e riprodotta integralmente da A. Malvezzi, cit., II, pp. 417-432</ref> El cuntee cont el [[Mazzini]], che gh'aveva di politigh che la Belgiojos a retegniva imprudent e che ha refudaa de sovenzionà la segonda spedizion in Savoia, a l'è staa sigur a la baa de ona part di discriminazion subii da la Cristina. El patriota genoes istess l'ha cusada, in ona lettera a la [[Giuditta Sidoli]], de vess «al mej cont l'Austria».<ref>G. Mazzini, ''Epistolario'', Imola, Galeati, 1906, vol. II, lettera DLXXIII del 2 marzo 1835</ref> [[File:François Pascal Simon Gérard 003.jpg|thumb|left|upright=0.7|F. Gérard: Juliette Récamier]] Se giontass l'invidia de ona quai dama taliana che a Paris a godeven minga de la istessa fama, comè la marchesa Margherita de Colègn, e la contrariedaa da part di immigraa la se pò dì spiegada. La Cristina la se consolava cont la sò sala, indue andaven i ment pussee rinomaa e eminent del sò temp. I primm agn parisin a hinn segnaa anca da la partecipazion de la Cristina ai riunion di [[Sansimonianism|sansimonian]], ona dottrinna tecnocratega ''ante litteram'' che a metteva el progress e la produzion a la baa de la modazion social. I member a sentiven chesta filosofia chì comè ona vera religion. La Belgiojos l'andava a i inconter di sansimonian, de solet, compagnada da vun di amis pussee car intra i immigraa, el [[Pier Maroncelli]]. Tutavia, la nobildona la condivideva minga tucc l'entosiasm che 'l portava i omen a mettes-su di strivallon e inguant negher e i donn a mettes-su ona tunega bianca e ona minigona, durant i banchett che se pervadeven inscì de ona sorta de sacralidàa. I letter mandaa a l'Emili Belgiojos<ref>Nella sopracitata lettera a Emilio del 23 agosto 1831 Cristina mette in chiaro come «il cattolicismo di cui sei solito burlarti, mi è di somma utilità, e mi preserva dal prestar orecchio ai consigli e alla chiamata di quei smarriti».</ref> e al Maroncelli<ref>Per i rapporti che Cristina intrattenne a Parigi con il reduce dello Spielberg cfr. A. H. Lo Grasso, ''Piero Maroncelli'', Roma, Ateneo, 1959, pp. 121 e ss.. Il carteggio Belgiojoso-Maroncelli si trova presso la Biblioteca comunale di Forlì, nel fondo Maroncelli</ref> a fann vedè tutt el sò pessimism, e a lassen immaginà che a la Cristina piaseven el sansimonianism minga per el lor ottimism ma putost perchè chesta dottrinna chì a metteva insul pian istess i donn e i omen e perchè reclamava diricc indela societaa per i donn.<ref>L. Incisa, A. Trivulzio, cit., pp. 119-125</ref> I idej professaa indel mond del liberalism cattolegh, intra i ammirador de [[Félicité de Lamennais|Lamennais]] e [[Giovann-Batista Enrigh Lacordaire|Lacordaire]], hann suscitaa anca on pussee grand interess in lee. Lee g'ha mettuu in vess ona quai affinitaa cont el pensiee de l'abaa [[Pier-Luis Coeur]], professor a la [[Sorbona]] e fervent paladin de la necessidà, per la Gesa, de liberass de l'ereditaa del passaa e de brasciottà-sù el progress social, rimanend al pass cont i temp. L'abaa, olter, mancava minga de denuncià i ingiustizi comettuu da la Gesa e el sò dubi rapport cont el poder, che l'aveva portada a dimenticà i poarett e i emarginaa, vegnend inscì a toccà ona question che a l'è semper stada cara a la prenzipessa. Indel [[1843]], [[Cavour]], depos avegh assistuu a i sò lezion, ha descrivuu l'abaa cont paroj bon a l'amis [[Peder De Rossi Di Santarosa]].<ref>Lettera del 3 febbraio 1843, Epistolario, Bologna, Zanichelli, 1968, vol. II (1841-1843), P. 377</ref> La Cristina e l'abaa a s'hinn cognussuu indel 1834, anca se la messizia chì a l'è diventada pussee forta indi ultem agn del decenn, inquand el scambi de letter intra i duu a l'è diventaa puu frequent, e 'l sazerdott, imporaa e stracch inquand a vedeva comè el renovament voruu a se realizzava, a se lassaa andà al despiasè per el mond fatov - clerical e laigh - che el circuiva (e mond, che aveva inventaa ona relazion d'amor intra Coeur e la Belgiojos), coscient de troà indela nobildona on anim sensibil e avert, al pont che el fraa a vedeva in del «sò infinii fond de grandezza» on quai «misterj divin».<ref>Lettera di Coeur a Cristina, 7 ottobre 1839, cit. in Malvezzi, II, pp. 264-266. Comè indel cas de La Fayette e de alter famos corispondent, i letter de la prenzipessa a hinn andaa perduu</ref> Indi des agn parisin la Cristina l'ha sugutaa a contrebuì a la causa taliana: a cercava de condizionà i potent, a scriveva articol e, inquand a trovava minga di editor desponuu a pubblegà i sò scritt (se a eren giudicaa prigueros), adrittura editora di giornaj politigh. [[File:Francesco Hayez - Cristina Trivulzio Belgiojoso.jpg|thumb|Cristina Trivulzio Belgiojoso - [[1832]], dipint del [[Francesco Hayez|Francesch Hayez]]]] A lee, a suguterann a rivà ricest de finanziament per motiv patriottigh, e lee a cercava de daghi a tant, inscì da ajutà i pover confinaa talian, che oramai a gh'aveven la Trivulzi comè referent parisin, e impiegand i sò danee in sommoss o adrittura organizzand moviment de arm per i "rebej" talian. Indel [[1834]], per esempi, ha donaa 30.000 franch per finanzià el [[Invasion de la Savoia del 3 fevree 1834|colp de man mazzinian]] indel [[Regn de Sardegna]].<ref>Durante l'operazione fu ucciso [[Giovanni Battista Scapaccino]], la prima [[Valor militare|Medaglia d'Oro al Valor Militare]] del futuro esercito italiano</ref> Per l'ocasion, la nobildona gh'aveva anca recamaa cont i proppi man i bandier di insort.<ref>Fonte: rivista ''Le Fiamme d'Argento,'' febbraio 2006, p. 5.</ref> Indela società frazesa di agn Trenta, tutavia, la Cristina la s'è fada notà soratutt per la sò sala, vuna di pussee frequentaa e important de l'epoca. === La sala parisina de la Cristina === [[File:Franz List - Komponist Jugendbild.jpg|thumb|left|upright=0.7|Henri Lehmann, ''Franz Liszt'']] La sala de la Cristina, in ''rue d'Anjou'', ha tardiaa minga a diventà on loeugh d'inconter per i grand artist, fasnaa dal coo e da la competenza de la padrona de cà, che a l'era bona de sostantaa tutt i conversazion. Vun di primm "abituee" de la sala a l'è staa el catanes [[Vincenz Bellini]], che l'era solet descutti cont el [[Enrich Heine|Heine]] putost che sonà i so pezz al pian. La conossanza cont el Bellini a l'era stada favorida da la mader de la Cristina, si come la gh'aveva el marì, el cónt Sant'Antonio, el vegneva da [[Catania]], comè 'l musicista. El composidor de la ''[[Norma (opra)|Norma]]'', sognador e amaa di damm de l'alta societaa, a l'è restaa instrïaa da la finezza de la prenzipessa, e lee, a sò voeulta, ha conservaa on bon ricord del Bellini. [[Franz Liszt|Liszt]] el provava per la Trivulzi ona grand attrazion e chest faseva diventà gelosa la [[Maria d'Agoult]], gelosa, probabilment, anca per rivalitaa intra la sò sala e chella de la Belgiojos, si come tant ospit a i frequentaven tutt e duu. La Cristina, tutavia, la sugutava a tegnì ona quaj distanza cont tutt i sò ospit perchè a preferiva on'union intelettuala putost. La Cristina la provava per el composidor ungheres ona fort venerazion artistiga. «A l'è minga luu tant simpategh? bel? El sona minga comè nissun al mond?»,<ref>Lettera senza data (probabilmente dell'inizio di marzo 1838), conservata nell'Archivio Bolognini e citata in A. Malvezzi, cit., II, p. 237</ref> la scriveva la prenzipessa a on'entusiasta [[Ernesta Bisi]], depos che chesta amisa chì gh'aveva poduu godè de on concert privaa del composidor, insù ricesta de la Belgiojos istessa, che gh'aveva pregaa el Liszt de donà a la Bisi chesta gioia nel cors de la tornee taliana de la fin di agn Trenta. L'[[Enrich Heine]] el provava per la Belgiojos on'instrïada spirituala, on'instrïada che se traduceva in contemplazion. A l'era la sò faccia a confondel, «rubada a on quaj quader del Quaterzent, a on quaj depensgiuu mural de la scoeura lombarda, fors al voster [[Bernardino Luini|Luini]] o adrittura a i poesj de l'[[Ludovico Ariosto|Ariost]]».<ref>Heine a Cristina, 18 aprile 1834, in A. Malvezzi, cit. II, pp. 85-86</ref> La Cristina a l'è stada mettuda in pari, in di ''Notti Fiorentine'', a ona Madonna lombarda, per vess, poeu, reconossuda in on alter personagg de l'Heine, la Diana de l<nowiki>'</nowiki>''Atta Troll''. Anmò ona voeulta, a l'è stada la natura intelletuala del ligamm a fissà ona longa messizia. L'[[Alfred de Musset]], ch'a l'era de franch vun che ghe piass a godessela, a s'è mostraa pussee insistent e men contemplativ: luu ha cognossuu la prenzipessa indel 1833 e a s'è subet incapriziass de lee. El par, ancasì, che l'ha ciappada comè modell per la sò comedia ''I caprizzi de la Marianna'', scrivuda in chel agn istess ch'a s'hinn incontraa per la prima vouelta. Tutavia, l'Alfred ha poduu fà nagott ma toeu-sù on cazzuu e a s'è, donca, vendicaa rapresentadola indela poesia ''Sur une morte'' (1842). Particolarment ardent e dubi a l'è staa el ligamm cont l'[[Honoré de Balzac]]: de lee, cognossuda fin da l'arriv a Paris, a slenguasciava indi letter mandaa a la futura miee, la contessa polacca Eveline Hanska, ma de franch a doperava alter compliment e paroj cont la prenzipessa e inquand parlava de lee a i sò amis. Se dis, anca se a l'è minga sicur, che l'Honoré a l'è staa vun di tant spasimant imporaa, e la Cristina a l'è diventada comè on torment, anca indi sò liber: se pò defatt troà ona quaj somejanza de la Belgiojos cont la Fedora de ''[[La pell de sagrì]]'' e la Massimilla Doni del [[Massimilla Doni|romanz cont el nom istess]] (1837). A lee, el Balzac ha dedicaa oltra, indel 1846, a proeuva d'ona messizia soravissuda al temp, el ''[[Gaudissart II]]''. Comonque, al di là di supposizion de l'[[Arsène Houssaye]], che 'l diseva che 'l supponneva adrittura on raport saffich intra la Cristina e la [[George Sand]], al di là di gelosj de la Maria d'Agoult putost che de la [[Delphine Gay|Delphine Gay de Girardin]], al di là di pettegolezz de spess delirant su presumas moros cercaa da la prenzipessa per contentà i sò aviliment, a gh'è staa domà ona sola storia d'amor indel period franzes de la Belgiojos: chella cont el [[François Mignet]]. Minga tant portaa a la vita de mond, a chel storegh chì el piaseva viv lontan da la scenna del ''grande monde''. <!--=== La nascita de la Maria: dubi insu la padernità de l'unica tosa de la Cristina ===--> <!--=== El ritorna in Lombardia e l'impegn social ===--> === I ultem agn === Indel 1858, a l'è moruu el sò anmò legal marì, l'Emili. Indel 1860, depos el matrimoni de la sò tusa cont el [[Ludovigh Trotti Bentivoglio]], on "omm de qualitaa", la Trivulzi scomincia ona vita da messee. Indel 1861, a s'è, a la fin, costituida l'Italia unida, da lee tant voeuruda, e ha poduu lassà donca la politega cont on quaj sollev. Da chest moment chì, l'ha vissuu de nascondon intra [[Milan]], [[Locaa (MI)|Locaa]] e 'l [[lach de Comm]]. Ha compraa ona vileta a [[Biev]] indue a l'è andada a viv cont el sò fidaa Budoz, el servitor turch che l'aveva già seguida da vint agn e Miss Parker, la goernant inglesa che l'era vissuda cont lee fin dal viagg in [[Inghilterra]]. La Cristina Trivolz de Belgiojos a l'è moruda indel 1873, a sessantatrii agn. Gh'aveva sofert de varj malatj, subii disgrazj, compres anca on tentativ de omizidi che le g'ha lassaa varii ferii. A l'è stada sotterada a Locaa Triulz, indue la sò tomba la se troeuva ancamò. Al sò funeral nissun di politigh de chell'Italia, che anca lee ha inscì generosament cercaa de unì, g'ha ciappaa part. == Not == <references/> == Bibliografj == === Edizion di oper === * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Vita intima e vita nomade in Oriente'', Pavia-Como, Ibis Edizioni. * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Emina'', Ferrara, Tufani, 1997 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Un principe curdo'', Ferrara, Tufani, 1998 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Le due mogli di Ismail Bey'', Ferrara, Tufani, 2008 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Della presente condizione delle donne e del loro avvenire'' su Leggere Donna n. 150 (gennaio-marzo 2011), ed. Tufani. * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Politica e Cultura nell'Europa dell'Ottocento'', Napoli, Loffredo Editore, 2010 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Ai suoi concittadini. Parole'' in ''«La prima donna d'Italia». Cristina Trivulzio di Belgiojoso tra politica e giornalismo'' (a cura di Mariachiara Fugazza, Karoline Rörig), Milano, FrancoAngeli Storia, 2010 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Della presente condizione delle donne e del loro avvenire'', in ''Leggere Donna'' n. 150, gennaio-marzo 2011 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Rachele. Storia lombarda del 1848'', Roma, Viella, 2012 * Cristina Trivulzio di Belgiojoso, ''Lettere a un amico assente'', in ''Leggere Donna'' n. 159, aprile-maggio-giugno 2013 === Biografj === * Raffaello Barbiera, ''La principessa di Belgioioso, i suoi amici e nemici, il suo tempo'', Milano, Treves, 1902 [http://www.digitami.it/opera.do?operaId=162 Testo in facsimile - "La biblioteca digitale di Milano"] * Raffaello Barbiera, ''Passioni del Risorgimento. Nuove pagine sulla Principessa Belgiojoso e il suo tempo'', Milano, Treves 1903 * Aldobrandino Malvezzi, ''La principessa Cristina di Belgioioso'', Milano, Treves 1936 * Henry Remsen Whitehouse, ''A Revolutionary Princess. Christina Belgiojoso Trivulzio Her life and times'', E.P. Dutton, New York, 1906 * A. Augustin Thierry, ''La Princesse Belgiojoso'', Librairie Plon, 1926 * [[Giulio Caprin]], ''Donna più che donna'', Garzanti, Milano, 1946 * Luigi Severgnini, ''La principessa di Belgiojoso. Vita e opere'', Milano, Virgilio 1972 * Emilio Guicciardi, ''Cristina di Belgiojoso Trivulzio cento anni dopo'', Milano 1973 * Charles Neilson Gattey, ''Cristina di Belgiojoso [A bird of curious plumage]'', Firenze, Vallardi 1974 * Beth Archer Brombert, ''Cristina Belgiojoso'', Milano, Dall'Oglio 1981 * Elena Cazzulani, ''Cristina di Belgiojoso'', Lodi, Lodigraf, 1982 * Ludovico Incisa e Alberica Trivulzio, ''Cristina di Belgioioso'', Milano, Rusconi 1984 * [[Arrigo Petacco]], ''La principessa del Nord'', Milano, Rizzoli 1992 * [[Angela Nanetti]], ''Cristina di Belgioioso, una principessa italiana'' EL, Trieste, 2002. * Emmanuel-Philibert de Savoie, ''Princesse Cristina, le roman d'une exilée'' 2002, Edition Michel Lafon * Mino Rossi, ''Cristina Trivulzio, principessa di Belgioioso. Il pensiero politico'', Brescia, Edizioni Franciacorta, 2002 * Mino Rossi, ''Principessa libertà'', Ferrara, Tufani, 2006 * Mino Rossi, ''Cristina di Belgioioso e i problemi dell'unità nazionale'', estratto dai ''Commentari dell'ateneo di Brescia'' per l'anno 2004, Brescia, 2007 * Mino Rossi, ''Oltre il suo tempo'', Brescia, Edizioni Franciacorta, 2008 * Mariachiara Fugazza e Karoline Rörig (a cura di) ''«La prima donna d'Italia». Cristina Trivulzio di Belgiojoso tra politica e giornalismo'', Milano, FrancoAngeli, 2010 * Gianna Proia, ''Dal salotto alla politica'', Roma, Aracne editrice, 2010 * ''Politica e cultura nell'Europa dell'Ottocento'' a cura di Ginevra Conti Odorisio, Cristina Giorcelli, Giuseppe Monsagrati, Casoria (NA), Loffredo Editore, 2010 * Maria Grosso e Loredana Rotondo, ''«Sempre tornerò a prendere cura del mio paese e a rivedere te». Cristina Trivulzio di Belgiojoso'', in AA. VV., ''Donne del Risorgimento'', Bologna, il Mulino, 2011, pp.&nbsp;65–94 * Mino Rossi, ''Nostra Signora del Risorgimento'' (Un manoscritto della Marchesa Luigia Visconti d'Aragona''), Brescia, Edizioni Franciacorta == Ligamm de foeura == * {{it}} [http://www.cristinabelgiojoso.it Sito dedicato a Cristina Trivulzio di Belgiojoso] * {{it}} [http://www.url.it/donnestoria/testi/belgioioso/biografia.htm "Chi era Cristina Trivulzio di Belgioioso?"] * {{it}} [http://www.storiadimilano.it/Personaggi/Ritratti%20femminili/cristina.htm "Cristina Trivulzio di Belgioioso, la donna che visse cinque volte"] * {{it}} [http://www.gutenberg.org/ebooks/25318 C. di Belgiojoso, ''Studi intorno alla storia della Lombardia''. Ebook gratuito] {{DEFAULTSORT:Trivulzio de Belgiujus, Cristina}} [[Categoria:Patriòta italian]] [[Categoria:Nassud a Milan]] [[Categoria:Giornalista italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1808]] [[Categoria:Mort in del 1871]] rb4a6xzd2bfpd2ixti14pxegidjdty1 0 200826 1111261 1008732 2022-07-19T20:41:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita ) wikitext text/x-wiki {{LOCC}} [[Image:2019-09-03 Bodo Ramelow by OlafKosinsky MG 0388.jpg|thumb|El Bodo Ramelow in del 2019]] El '''Bodo Ramelow''' (nassüü el [[16]] [[Fevree]] del [[1956]] a [[Osterholz-Scharmbeck]], [[Bassa Sassonia]]) l'è un [[Pulitega|pulitegh]] [[Germania|tudesch]] del partii [[Die Linke]]. Del 5 de Dezember 2014 a l'è 'l Ministerpräsident ([[guernadur]]) del staa federal tudesch de la [[Türingia]] e inscì 'l prim pulitegh de ideulugia cumünista a 'gnì elegiüü guernadur de un staa federal tudesch. In del passaa 'l Bodo l'era staa del 2001 al 2005 inscì cumè del 2009 al 2014 [[assessur]] in del parlament de la Türingia. Del 2005 al 2009 a l'era staa depüdaa de [[parlament]] federal tudesch. == Urigen e Fameja == El Bodo Ramelow l'è chersüü sü in de l'[[Assia Renana]], un toch de tera in del staa federal tudesch de l'[[Assia]], in d'una fameja de prufunda [[Prutestantesim|fee evangelega]], insema a do surel ed un fradel. <ref name="spiegel20140416">Der Spiegel Nr. 16, 14. April 2014, S. 50</ref> Quand che 'l Bodo 'l gh'eva dumà vündes agn el gh'è mort el papaa<ref name="stern20140911">Laura Himmelreich, Ein Linker mit Marx und Gott, in: Stern Nr. 38, 11. September 2014, S. 17</ref> per via d'una vegia ferida de guera. La sua mama l'ha faa 'gnì grand i fiö cunt el laurà in de la cà de la rica fameja [[Fresenius]] in qualidaa de maestra de [[ecunumija dumestega]]. In del 2006 el Ramelow l'ha tolt miee per la tersa völta cunt la Germana Alberti vom Hofe, una dona de [[Parma]] emigrada in Germania in di agn '90. <ref>''[http://taz.de/!144758/ Landtagswahl in Thüringen: Ich, sagt Bodo Ramelow]'', von Stefan Reinecke, [[taz]], 25. August 2014</ref> I düü fiö che 'l Ramelow l'ha 'vüü cunt la sua prima miee hin giamò grand e viven de per lur. == Istrüssiun e Mestee == Finida la [[Hauptschule]] (scöra media de preparassiun lauradiva) a [[Gießen]] in del 1971, l'ha faa l'aprendista vendidur in de la cadena de grand magazin [[Karstadt]] in tra i agn 1971 e 1974. <ref name="stern20140911" /> In del 1977 l'ha pö utegnüü 'l diploma de vendidur perii a la scöra [[Marburg]]. In del 1977 l'ha tacaa sü a laurà in d'istess grand magazin Karstadt. In di agn 80 l'è pö devegnüü manager de la filial ''Jöckel Vertriebs GmbH Marburg''. Del 1981 al 1990 'l Ramelow l'è staa sindacalista in Assia, menter che del 1990 al 1999 l'è staa secretari general del [[sindacaa]] del cumerc in Türingia. == Carera Pulitega == === Entrada in de la Vida Pulitega de la Türingia === [[Image:Ramelow, Bodo (1956) neu.jpg|thumb|right|El Bodo Ramelow in del 2005]] El [[Dì del Laùr]] del 1994 el Bodo Ramelow (insema al [[Gregor Gysi]], al [[Gerhard Jüttemann]], a la [[Gabi Zimmer]] e al [[Heinrich Fink]]) a l'è 'ndaa sü in sül palch de la Festa del Laùr del Partii del Sozialism Demucrategh (el precürsur del partii Die Linke) a [[Erfurt]] a parlà a la gent: chel li l'è staa 'l so prim pass in de la vita pulitega de la Türingia. In del Sgenee del 1997 l'ha pö tolt part ad una inissiativa ciamada ''Erfurter Erklärung'' (''Deciarrassiun de Erfurt''), un apèl a laurà dree ad una Türingia püssee giüsta del punt de vista sucial.<ref>[http://www.spw.de/9701/erfurt.html Erfurter Erklärung], Zeitschrift für Sozialistische Politik und Wirtschaft (spw), Ausgabe 1/97</ref> === Elessiun in de la Türingia del 1999 === In de l'April del 1999 el Ramelow el s'è tesseraa per el PDS e pö a Setember el s'è candidaa per el medèm partii aj elessiun stataj de la Türingia e l'ha utegnüü un bun resültaa: l'è staa elegiüü segund in del so partii, ai spàl de la segretaria, la Gabi Zimmer. El 14 de November del 2001 l'è staa pö elegiüü segretari del PDS per la Türingia.<ref>Matthias Wyssowa: [http://www.faz.net/aktuell/politik/wahl-in-thueringen/bodo-ramelow-ein-mann-setzt-auf-rot-13079522.html?printPagedArticle=true#pageIndex_2 ''Ein Mann setzt auf Rot.''] faz.net, 3. August 2014, abgerufen am 6. August 2014</ref> === Elessiun in de la Türingia del 2004 === El 21 de Setember de 2003 el PDS l'ha numenaa 'l Bodo cadidaa a guernadur de la Türingia: chela chi a l'è stada la prima völta che 'l PDS l'ha prupugnüü un so member per l'incaregh de guernadur. Aj elessiun stataj del 2004 el PDS l'ha ciapaa 'l 26,1%, che l'era staa 'l resültaa eleturaa, 'l pü bun, del PDS in de la Türingia. Però bàt i Cristian Demucrategh de la [[CDU]] ghe l'ha minga fada, anca se chel li l'era staa l'ubietif preßeletural. A bun cünt, in de l'istess an, el Bodo l'han re-elegiüu segretari del PDS de la Türingia. === Pulitega Federala del 2005 al 2009 === El 13 de Dezember el 2014 el Bodo Ramelow l'è staa scernii, del so partii, de vess el leader di elessiun pulitegh federaj del 2005.<ref>[[Neues Deutschland]]: [http://archiv2007.sozialisten.de/sozialisten/medienspiegel/view_html/zid25237/bs1/n11 ''»Wir sind klein, stabil und frech«''], 14. Dezember 2004</ref> Del Giügn del 2005 l'è staa 'l leader del prucess de füsiun del PDS cunt el [[WASG]].<ref>die tageszeitung: [http://www.taz.de/pt/2005/09/15/a0126.1/text.ges,1 ''Was bisher geschah''], 15. September 2005</ref> === Elessiun in de la Türingia del 2009 === [[Archivi:Bodo Ramelow, Kerstin Kaiser, André Hahn und Lothar Bisky.jpg|thumb|I candidaa de punta del Partii Die Linke aj elessiun pulitegh in de l'est de la Germania – El Bodo Ramelow (Türingia), la [[Kerstin Kaiser]] (Brandenburg) e l'[[André Hahn]] (Sassonia) – insema al president del partii, 'l [[Lothar Bisky]], a [[Dresda]] in del 2009]] === El so Pensee in sü la [[DDR]] === La DDR, in di ögg del Ramelow l'era ne un staa del driss ma gnanca 'l cuntrari, ciuè 'na ditatüra. L'aministrassiun e l'urganisassiun del Laùr l'era eren püssee bun de quij de la [[Germania Ovest]]. Che un orden de sbarà 'l ghe sia staa l'è mai staa pruaa. In d'una ciarificassiun l'ha pö specifigaa „Unrechtsstaat“ sei ein „nicht justiziabler Begriff“. Man müsse außerdem die Vorgaben stets von der Rechtsanwendung trennen.<ref>[http://www.spiegel.de/politik/deutschland/ddr-geschichte-linke-politiker-ramelow-provoziert-mit-zweifel-an-schiessbefehl-a-610170.html DDR-Geschichte: Linke-Politiker Ramelow provoziert mit Zweifel an Schießbefehl]</ref> [[Image:Dresden Nazifrei 2010 Ramelow.jpg|thumb|El Ramelow a la manifestassiun ''Dresden Nazifrei'' (''Föra i Nazista de Dresda'' tegnüda 'l 13 de Fevree del 2010]] == Ligam in sü la Red == {{Commonscat}} * [http://www.bodo-ramelow.de/ Homepage] * [http://www.thueringer-landtag.de/landtag/abgeordnete-und-fraktionen/abgeordnete/biografien/daten/43104/index.aspx Sit del Parlament de la Türingia] * [http://www.sueddeutsche.de/politik/urteil-verfassungsschutz-darf-linke-beobachten-nicht-nur-rechtswidrig-sondern-dumm-1.978080 ''Verfassungsschutz darf Linke beobachten – Nicht nur rechtswidrig, sondern dumm''], articul in del [[Süddeutsche Zeitung]] del 22 de Lüj del 2010 * http://www.tio.ch/News/Estero/Politica/1008483/Ramelow-ce-l-ha-fatta-la-Linke-governa-la-Turingia Articul Tesines * http://www.dagospia.com/rubrica-3/politica/aiuto-comunista-palazzo-bodo-ramelow-eletto-presidente-90122.htm * http://247.libero.it/focus/31091989/36/aiuto-c-un-comunista-a-palazzo-bodo-ramelow-eletto-presidente-della-turingia-per-la-prima-volta-dalla-caduta-del-muro-un-politico-della-linke-guida-un-land-tedesco/ == Referiment == <references/> rxaeq0p0cgqg9rqxtz9kl0ck80uv7m6 0 202997 1111204 994838 2022-07-19T20:29:58Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{F}} [[Archivi:Gstk.png|miniatura|drita]] [[File:United States Navy Band - God Save the Queen.ogg|thumb|Version de la banda de la [[Marina di Stat Unii]]]] El '''God Save The Queen''' (in lombard '''Che 'l Signoriddio salva la Regina''') l'è l'inn nazional dell'[[Inghiltèra]]. Quand el sovran l'è 'n òmm, l'inn el se ciama "God Save the King" (in lombard '''Che 'l Signoriddio salva 'l re'''). L'è anca l'inn real di on bell poo de paes del [[Commonwealth]] e anca del [[Liechtenstein]] ma [[Oben am jungen Rhein|cont on test different]]. Finn ai agn 60 l'era anca l'inn de la [[Sguizzera]], quand che l'è gnuu sostituii del [[Salmo Svizzer]]. ==Test inglès== <poem> God save our gracious Queen! Long live our noble Queen, God save the Queen! Send her victorious, happy and glorious, long to reign over us, God save the Queen! O Lord, our God, arise, scatter her enemies, and make them fall. Confound their politics, frustrate their knavish tricks, on thee our hopes we fix, God save us all. Thy choicest gifts in store on her be pleased to pour, long may she reign! May she defend our laws, and ever give us cause to sing with heart and voice, God save the Queen! </poem> ===Traduzion lombarda=== <poem> Che 'l Signor el proteggia la nosta misercordiosa Regina Longa vita a la nosta regina Che 'l Signor el proteggia la Regina! Che la mena vincenta feliz e gloriosa Per regnà a longh sora de numm Che 'l Signor el proteggia la Regina! O Signor, nost Deo, volzes su desperd i sò nemis E fai borlà sgiò. S`ceppa i sò ingagn Mettegh i tarej in tra i roeud ai so baloss gàbol Numm se mettom in di toeu man, Signor proteggen tucc. I talent, i pu prezios, che te gh'heet in saccoccia Daghi a lee che la fagga cunt de regnà a longh! Che la fagga cunt de defend i nost lesg, e che semper el ne daga 'na reson de cantà cont el coeur e la vos, che 'l Signor el proteggia la Regina! </poem> == Vos correlaa == *[[Heil dir im Siegerkranz]] *[[Oben am jungen Rhein]] *[[Ci chiami, o Patria]] [[Categuria:Inn nazionai]] [[Categuria:Regn Ünii]] imlvkmk1zkpvgdmkusl7buvve4zg9n6 0 203050 1111187 1085191 2022-07-19T20:26:26Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Paolo Attivissimo with De Lorean.jpg|miniatura|drita|El scior Paolo Attivissimo]] El '''Paol Domenegh Attivissimo''', in italian '''Paolo Domenico Attivissimo''' ([[York]], 28 de setember del 1963 <ref> http://www.attivissimo.net/timeline/internet_cronologia.htm </ref> <ref name="bio"> http://attivissimo.blogspot.ch/p/mi-presento.html </ref>) l'è on traduttor, scrittor e blogger italian, cont anca la [[cittadinanza]] [[inglesa]] e svizzera. <ref name="bio"/>. ==Biografia== El Paol Attivissimo el nass a York da pader italian e mader inglesa. El sò pader, el scior Gaetano, l'è de origin pujesa e l'hà faa el traduttor per i Alleaa <ref name="giornale"> http://www.ilgiornale.it/news/politica/cacciatore-bufale-web-passa-agente-cia-1088321.html </ref> <br> El se sposa con la sciora Elena Faro, che l'era ona soa collega del lavorà. <ref name="bio"/> Al di d'incoeu l'Attivissimo el lavora a la [[RSI]] 'me conduttor de on programa in su la [[sicurezza informatega]] e in sui notizzi fals. L'è anca el president de la sezzion tesinesa del [[CICAP]]. <ref> http://cicapticino.blogspot.it/2011/12/test.html </ref> ===Vita privada=== L'Attivissimo el gh'hà tri fioeu, vun grand e du tosànn. Lu el [[ateism|cred minga al Dio]]. <ref name="bio"/> <br> La sò vita in Itàlia l'è principalment in de la zona de [[Pavia]], in di fatt lu el gh'hà faa la scoeura de l'obligg a [[Bereguard]]. <ref name="giornale"/> <br> Dal 2005 el viv a [[Lugan]], pussee de precis a [[Barbengh]], despoeu vess staa in [[Lussemburgh]] e in del [[Regn Unì]]. <ref name="bio"/> Del dicember 2021 l'è cittadin svizzer. ===Curiosità=== El Paol Attivissimo el gh'hà on [[Asteroide|asteroide]] dedicaa, el [[357116 Attivissimo]]. <ref> http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2001%20WH;orb=1;cov=0;log=0;cad=0#orb </ref> ==Bibliografia== * ''Winword per tutti'', Milano, Apogeo, 1994. ISBN 88-7303-066-1. * ''Il modem per tutti'', Milano, Apogeo, 1994-1996. ISBN 88-7303-081-5. * ''Internet per tutti'', Milano, Apogeo, 1994-1999. ISBN 88-7303-085-8. * ''Windows 3.1, Word 6 per Windows, Excel 5, Access 2'', Milano, Apogeo, 1994. ISBN 88-7303-095-5. * ''Il telefonino. Guida ragionata alla telefonia cellulare in Italia'', Milano, Apogeo, 1996. ISBN 88-7303-183-8. * ''Da Windows a Linux'', con [[Roberto Odoardi]], Milano, Apogeo, 2000. ISBN 88-7303-735-6. * ''L'acchiappavirus. Antivirus, firewall e un po' d'intelligenza: la ricetta per la sicurezza'', Milano, Apogeo, 2004. ISBN 88-503-2263-1. * ''Zerobubbole Pocket. Critica tecnica del video "Zero"'', 2008-2011. * ''Luna? Sì, ci siamo andati! Le risposte ai dubbi più frequenti sugli sbarchi lunari'', 2009-2011. ISBN 978-1-4475-6428-7. * ''Facebook e Twitter - Manuale di autodifesa'', 2012-2013. ==Riferiment== <references/> {{DEFAULTSORT:Attivissimo, Paolo}} [[Categuria:Blogger italian]] [[Categoria:Nassuu in del 1963]] dof7ngpp5afrtgdqdu4oep69zyq5v8t 0 204477 1111212 1092354 2022-07-19T20:32:00Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} {{Citassion bilingua|Hoo perduu 'n poo la vista, sosenn l'udii. Ai conferenz vedi no i proiezion e sentissi mia ben. Ma pensi pussee adess de quand gh'avevi vint agn. Che 'l corp el faga quel che voeur lu. Mi son mia el corp, mi son la ment|it|Ho perso un po' la vista, molto l'udito. Alle conferenze non vedo le proiezioni e non sento bene. Ma penso più adesso di quando avevo vent'anni. Il corpo faccia quello che vuole. Io non sono il corpo: io sono la mente}} [[Archivi:Ritalevimontalcini.jpg|miniatura|La '''Rita Levi Montalcini''']] La '''Rita Levi Montalcini''' ([[Turin]], 22 de april 1909 – [[Roma]], 30 de dicember 2012) l'è stada ona neurologa e senatriss a vita italiana, Premi Nobel per la medesina in del ann 1986. {{DEFAULTSORT:Levi Montalcini, Rita}} [[Categoria:Nassud a Turin]] [[Categoria:Medegh italian]] m9or408yg0mn0cbgah9k6vmoexnl83c 0 204617 1111186 1007754 2022-07-19T20:26:11Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} [[Archivi:Live update from the Main Control Room (12100142304).jpg|miniatura|drita|El Accomazz el di de l'"accometagg"]] El '''Andrea Accomazzo''' ([[Dòm (VB)|Dòm]], 27 de lugl del 1970) l'è on scenziaa italian. L'è el ''Spacecraft Operations Manager'' de la mission [[ESA]] ''Venus Express''. L'è staa anca a cap de la mission [[Rosetta (ESA)|Rosetta]], indoa che l'ha portaa on ''lander'' in su la cometa [[67P/Churyumov-Gerasimenko]]. <br> L'è staa nominaa 'me ''scenziaa del ann'' da la rivista [[Nature]]. ==Biografia== El nass a [[Dòm (VB)|Dòm]] el 27 de lugl del 1970, e poeu l'è cressuu a [[Mascira]]. L'ha scominciaa a studia in del aeronautica militar italina e in del 1995 el se laurea al [[Politecnegh de Milan|Politecnich de Milan]] in Ingegneria Aerospaziala, e ciappa anca on master. Despoeu el [[lavor]] a la [[FIAT Avio]], in del 1999 va a lavorà a la [[ESA]]. In de la sò vita privada l'è maridaa cont ona infermiera. ==Riferiment== *{{en}} [http://www.esa.int/Our_Activities/Operations/Spacecraft_Operations_Manager_An_interview_with_Andrea_Accomazzo An Interview with Andrea Accomazzo] [[Categuria:Astronom]] {{DEFAULTSORT:Accomazzo, Andrea}} ld66mmyu81blscu3ifawndk6xc4hfju 0 205615 1111244 1085251 2022-07-19T20:37:25Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} {{f}} [[Archivi:McDonnell Douglas MD-10-30(F), FedEx JP7375978.jpg|miniatura|drita|El vol dirotaa]] El '''vol FedEx Express 705''' l'è staa on vol cargo dirotaa da on member del equipagg, el ''Auburn Calloway''. Fortunatament, i pilota han portaa al atteragg el reoplan e 'l dirottator l'è staa menaa via. ==El dirottator== El Calloway l'eva on tecnegh de la FedEx, e donca el podeva volà a gratis. L'ha deciduu de suicidàss, per dà a la fameja i dané del assicurazion in su la vita. L'ha ciapaa on vol gratis, quell del [[07_04|7 de avril del 1994]]. L'è 'ndà su con di martej e on fusil de pesca. Lu el voleva copà i pilota, l'assistent e poeu spetassàss, per fà pensà ad on incident. ==I fatt== Despoeu del decoll, el Calloway l'ha tentaa de coppà i omen del equipagg, ma lor han reagii, e l'han buttaa per terra. Poeu, el pilota l'ha ciamaa l'[[ATC]] de [[Memphis]], e l'ha dii che l'eva staa dirotaa, e l'ha domandaa i forz speciai de polizia e i pomper. El pilota, per disarmà el dirottator, l'ha faa anca on capovolgiment de 140°, quand el massim teoregh l'è 60°). Quand che hinn rivaa i soccoridor, la gabina l'eva voncia de [[sangh]]. I pilota, per i dann ricevuu, han minga poduu pilotà ancamò. El Calloway l'è divegnuu paraplegegh e l'è staa condanaa a la galera a vita. A la fin, nissun l'è mort. ===L'equipagg=== *[[David Sanders]], Capitan *[[James Tucker]], Prim official *[[Andrew Peterson]], ingegnee de vol. [[Categuria:Attentaa terroristegh del 1994]] ofkyozdb2it8tkyacr1obmcblc12rx5 0 205671 1111217 1081661 2022-07-19T20:32:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} {{F}} [[Archivi:4134Mathias Rust.JPG|miniatura|drita|El scior Rust]] El '''Mathias Rust''' ([[Wedel]], 1 de giugn 1968) l'è on aviator todesch, famos per vess atteraa in de la [[Piazza Rossa]] a Mosca, in del 1987, in piena [[Guera Fregia]]. ==El Sgor== El Rust l'ha ficiaa on reoppan [[Cessna 172]] in del reoport de [[Uetersen]], arent ad [[Amburgh]], in del di 13 de marz. [[Archivi:Flugroute von Mathias Rust.svg|miniatura|drita|El vol de Rust]] Poeu l'è rivaa in [[Islanda]], indova l'è restaa per ona settemana, poeu l'è partii per Helsinki, l'è passaa per Bergen. A Helsinki l'ha daa on fals [[pian de sgor]], indova gh'eva 'me destinazion [[Stocólma]]. Inveci l'ha pontaa subit a la Russia e l'ha responduu no al controllor de sgor. Arent a [[Sipoo]] l'è descomparii di radar e l'è rivaa in [[Estonia]] (14:29 del 26 magg), indoa i radar de l'URSS, vist che 'l respondeva no ai interrogazion [[IFF]], gh'han daa el codes de combattiment ''8255''. I [[missil terra-aria]] han vardaa el reoplan del Rust, ma han ricevuu no el permess de trall giò. Anca on [[caccia (reoplan)|caccia]] MiG l'è staa minga autorizaa a trall giò. L'è descomparii di radar de noeuv arent a [[Staraya Russa]], forsi perchè l'era ateraa per cambiass i vestii. Poeu l'è 'ndaa dent in del spazzi aerei de [[Pskov]], indoa el radar l'era in manutenzion: donca tucc i avion gh'aveven on identificazion IFF "amis". A [[Torzhok]], inveci, i controllor pensaven, vista soratutt la soa altituden bassa, che l'era on [[elicotter]] da soccors per on incident che l'era suceduu el di precedent. Ai 19:00 circa, l'era sora Mosca, e'l voreva atterà in del Cremlin, ma poeu l'ha deciduu de rivà in de la Piazza Rossa, per evità che 'l KGB el scondess tuscoss. L'è ateraa in on pont arent a la Piazza Rossa, per poeu 'nda inanz fin a la Piazza, indoa l'è staa salutaa ben dal popol russ. Dopo 'n ora de l'atteragg a l'è identificaa da la polizia russa, e l'è menaa via de li a prest. El Rust a l'è condanaa a 4 agn de preson, che 'l scontarà mai, degià che l'è liberaa despoeu 432 dì de preson. Hinn staa scasciaa via 2000 person per l'error in l'intercettazion. == El ritorn in Germania == El 3 de agost del 1988 a l'è multaa de 100'000 march, per la mission de soccors di autorità finlandes. A l'è anca indagaa per tradiment e menascia a la pas, ma el finiss in nient. In de la sò vita l'ha ricevuu di olter condann, 'me: *4 agn per tentaa mazzament contra ona collega (l'ha scuntaa domà 16 mes) *10'000 [[march todesch]] de multa, poeu sbassaa a 600, per avè sgrafignaa on majon [[Categoria:Biografie]] 68z21bcl68kymn8pk275g00ipwiqudh 0 206096 1111245 1001070 2022-07-19T20:37:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{F}} {{Taxobox | name = '''Vulpes zerda''' | nom_popolar_occ = | nom_popolar_or = | image = TA ZOO orna Pict0224.jpg | image_width = 250 px | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | ordo = [[Carnivora]] | familia = [[Canidae]] | subfamilia = [[Vulpes]] | tribus = | genus = | species = '''''V. zerda''''' | binomial = ''Vulpes zerda'' | binomial_authority = [[Eberhard August Wilhelm von Zimmermann|Zimmermann]], 1780 | synonyms = *Fennec *Golp del Desert }} '''Vulpes zerda''', ciamaa anca '''fennec''' o '''volp del desert''' l'è ona volp piscinina che la viv in del desert nordafrican. ==Descrizion== El fennec l'è el canid pussee piscinin al mond. <br> El pesa domà 1,5 [[kg]] e l'è volt al garres 30 cm, e l'è lung 40 cm. El sò color el ghe permett de scondess ben in del desert. I sò oregg servissen per descaregà el calor e sentì pussee ben, e i sò sciamp hinn pelos per scotass no. L'è on animal curios ed intelligent, e per quel motiv chì l'è ciamaa di nomad "follett del desert", vist anca la soa tendenza a scapà in di bus in de la sabbia. El viv in branch da 10-12 Fennec e l'è attiv de nocc. ==Biologia== El fennec l'è on mammifer notturn, el scava di bus lung in del desert, el cacia insett, ratt, lusert, osei, oeuv e rettil piquel. La femmina la partoriss dai 2 ai 5 fioeu, despeoeu de 50 dì de gestazion. I cuccioi in del prim mes de vita beven domà el lacc. [[Categuria:Canidae]][[Categuria:Besti]] tq2223a5b6ioysckyipkeyt5loz7wjm 0 206424 1111165 1092731 2022-07-19T14:12:35Z Rei Momo 2442 wikitext text/x-wiki {{LUDLUD}} '''Stefano Secco''' ([[Milan (città)|Milàn]], [[15_12|15 de dicèmber]] [[1973]]), l’è un tenùr [[Itàlia|itagliàn]].<ref>[http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb146344384.public BnF Notice de personne]</ref> == Biugrafía == Nasüd in del [[1973]]<ref>Ho telefunàd a la sciùra Stefania Ramaciotti, Secretarial and Logistics Assistant</ref>, l'ha studiàd cul maèster [[Alberto Soresina]] e 'l s'è diplumàd in percüsiòn cun [[Tullio de Piscopo]]. L'ha ciapài lesiòn anca da [[Leyla Gencer]] e [[Renata Scotto]].<ref>[http://stefanosecco.altervista.org/lastsite/biografia.html Biografia de Stefano Secco]</ref> El [[01_01|prìm de genar]] del [[2016]] l'ha cantàd insema a [[Nadine Sierra]] al ''Cuncèrt del Prìm de l'Ann'' a la [[Teàter La Fenice|Fenice]] de [[Venèzia|Venèsia]].<ref>[http://www.quotidiano.net/concerto-capodanno-fenice-1.1612509 «Concerto di Capodanno: alla Fenice si apre il 2016 in musica.»]</ref> == Repertòri == * ''Simon Boccanegra'' de [[Giusep Verdi|Verdi]], ''Opéra'' de [[Paris]] ([[2006]]), ''Grand théâtre du Liceu'' ([[2008]]) * ''Don Carlos'', Opéra de Paris ([[2008]]) * ''[[Rigoletto]]'', Opéra de Paris ([[2008]]) * ''Hoffmann'', Opéra de Paris ([[2012]]) * ''Macbeth, Teatro Real de [[Madrid]], ([[2012]]-[[2013]]) * ''Carmen'', Don José, La Fenice, [[Venèzia|Venèsia]] ([[2013]]) * ''Requiem'' de [[Giusep Verdi|Verdi]], [[Budapest]] ([[2013]]) == Riferiment == <references /> == Sitt üficial == * [http://www.stefanosecco.com/ Sit üficial de Stefano Secco] {{DEFAULTSORT:Secco, Stefano}} [[Categoria:Cantant italian]] [[Categoria:Nassud a Milan]] mzceyzg1w8b59uh8a4pyb9n1a4qtixv 0 206842 1111180 920563 2022-07-19T18:41:48Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} {{f}} '''S'at ven in meint''' (in [[lombard]]: ''S'te vegna in ment'') a l'è on album del cantant italian [[Pierangelo Bertoli]], sortii foeura in del [[1978]]. L'è cantaa tutt in [[lengua emiliana|emilian]], in de la soa [[dialett modenes|variant modenesa]]. ==Lista di canzon== #''El procesiaun'' - 2:50 #''L'Erminia teimp adree'' - 3:08 #''Otelmo e la Viseinsa''- 2:02 #''Alete e al ragasol'' - 2:38 #''Auguri Caterina'' - 3:38 #''Un'inseni'' - 2:58 #''L'ot ed setember'' - 3:17 #''Marisa'' - 3:09 #''Iachem'' - 3:46 #''Daulf'' - 2:54 #''Victori e un pera ed breegh'' - 3:11 #''Roca Blues'' - 3:27 [[Category:Album del 1978]] ptirr3fp1b77ydyn16e4yfprx008puw 0 208344 1111188 989141 2022-07-19T20:26:36Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} '''Auferstanden aus Ruinen''' ('''Vegnuu amò in vita di ruin''' in lombard) l'è staa l'inn nazzional de la [[Republega Democratega Todesca]] del 1949 al 1990, sostituii despoeu la [[Riunificazzion todesca]] del [[Cant di Todisch]]. Vist che 'l test l'è staa scrivuu sora la canzon del Hayden doperada anca 'me bas del Cant di Todisch, Auferstanden aus Ruinen la pò vess cantada sora la musega del Cant di Todisch e vice versa. Anca el [[Lothar de Maizière]], che l'era el dirigent pussee important de la DDR l'aveva parpognuu de mett me inn noeuv de la Germania unificada el Cant di Todisch con i paroll de Auferstanden aus Ruinen, ma l'[[Helmut Kohl]] l'ha voruu no. El test l'è del [[Johannes Becher]], la musega de l'[[Hanns Eisler]]. ==Test== <poem> Auferstanden aus Ruinen und der Zukunft zugewandt, lass uns Dir zum Guten dienen, Deutschland, einig Vaterland. Alte Not gilt es zu zwingen, und wir zwingen sie vereint, denn es muss uns doch gelingen, dass die Sonne schön wie nie über Deutschland scheint, über Deutschland scheint. Glück und Friede sei beschieden Deutschland, unserm Vaterland. Alle Welt sehnt sich nach Frieden, reicht den Völkern eure Hand. Wenn wir brüderlich uns einen, schlagen wir des Volkes Feind. Lasst das Licht des Friedens scheinen, dass nie eine Mutter mehr ihren Sohn beweint, ihren Sohn beweint. Lasst uns pflügen, lasst uns bauen, lernt und schafft wie nie zuvor, und der eignen Kraft vertrauend steigt ein frei Geschlecht empor. Deutsche Jugend, bestes Streben unsres Volks in dir vereint, wirst du Deutschlands neues Leben. Und die Sonne schön wie nie über Deutschland scheint, über Deutschland scheint. </poem> [[Categuria:Inn nazionai]] [[Categuria:Germania de l'Est]] 31tx43gp5shdfnd8heqbg90hfyfd05z 0 209018 1111208 1086623 2022-07-19T20:31:18Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Haydn Kaiserlied Reinschrift.jpg|miniatura|drita|Spartii de l'Inn]] El '''Kaiserhymne''' l'è staa l'inn nazzional de l'Imper Austro-Ungaregh, e l'è staa scrivuu del [[Lorenz Leopold Haschka]] cont la musega del [[Joseph Haydn]]. La sova melodia incoeu l'è drovada per [[Das Lied der Deutschen]], l'inn de la Germania. ==Test== [[File:HaydnGottErhalteFranzDenKaiserQuartetVersionPianoReduction.ogg|thumb]] ===Todesch=== <poem> Gott erhalte Franz, den Kaiser, Unsern guten Kaiser Franz! Lange lebe Franz, der Kaiser, In des Glückes hellstem Glanz! Ihm erblühen Lorbeerreiser, Wo er geht, zum Ehrenkranz! |: Gott erhalte Franz, den Kaiser, Unsern guten Kaiser Franz! :| Laß von seiner Fahne Spitzen Strahlen Sieg und Fruchtbarkeit! Laß in seinem Rate Sitzen Weisheit, Klugheit, Redlichkeit; Und mit Seiner Hoheit Blitzen Schalten nur Gerechtigkeit! |: Gott erhalte Franz, den Kaiser, Unsern guten Kaiser Franz! :| Ströme deiner Gaben Fülle Über ihn, sein Haus und Reich! Brich der Bosheit Macht, enthülle Jeden Schelm- und Bubenstreich! Dein Gesetz sei stets sein Wille, Dieser uns Gesetzen gleich. |: Gott erhalte Franz, den Kaiser, Unsern guten Kaiser Franz! :| Froh erleb' er seiner Lande, Seiner Völker höchsten Flor! Seh' sie, Eins durch Bruderbande, Ragen allen andern vor! Und vernehm' noch an dem Rande Später Gruft der Enkel Chor. |: Gott erhalte Franz, den Kaiser, Unsern guten Kaiser Franz! :| </poem> ===Lombard=== <poem> Che 'l Signor el Mantegna in vita 'l nost bon imperador Franz! Longa vita al Franz, l'imperador, in de la pu sbarluscenta ligria! Che per lu fiorissen indovè che 'l vaga ramett de làvor inscì che ghe faghen ghirland d'onor! |: Che 'l Signor el mantegna in vita, 'l nost bon imperador Franz! :| </poem> [[Categuria:Inn nazionai]] fg6tekjpea17owye4gkviwfozgenueq 0 209723 1111182 1081502 2022-07-19T18:42:42Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} La '''Scala Kinsey''' l'è ona scala inventada dal sessuolegh [[Alfred Kinsey]] che la serviss a classifegà l'orientament sessual in del [[vess uman]]. L'è 'l primm tentativ scentifegh de fà no ona classificazion a compartiment stagn, ma che la vada a basej, a seconda de l'etàa e de l'ambient. ==La scala== La scala la va da 0 (domà [[eterosessualità|eterosessual]]) a 6 (domà [[omosessualità|omosessual]]). In mezz gh'hinn in vari sfumadur, e 'l 3 el reppresenta la bisessualitàa. Boeugna tegnì anca a ment che l'orientament l'è mia fiss a vida, ma 'l pò mudà in di agn e a segonda di condizion. {|class="wikitable" !Valutazion !style="text-align: left"|Descrizion |- style="background-color: #eeeeff" |style="text-align: center"|0 |Domà eterosessuaj |- style="background-color: #eef4ff" |style="text-align: center"|1 |Asquas semper eterosessuaj, ma di voeult con tendenz omosessuaj. |- style="background-color: #eefaff" |style="text-align: center"|2 |Despess eterosessuaj, ma cont ona forta component omosessual. |- style="background-color: #eeffff" |style="text-align: center"|3 |Istèss etero e omosessual ([[bisessualità]]). |- style="background-color: #eefffa" |style="text-align: center"|4 |Despess omosessuaj, ma cont ona forta component eterosessual. |- style="background-color: #eefff4" |style="text-align: center"|5 |Asquas semper omosessuaj, ma di voeult con tendenz eterosessuaj. |- style="background-color: #eeffee" |style="text-align: center"|6 |Domà eterosessuaj. |} [[Categoria:Antropologia]] 8et14djynqyezm48syonxv0cq8w1zsd 1111235 1111182 2022-07-19T20:35:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} La '''Scala Kinsey''' l'è ona scala inventada dal sessuolegh [[Alfred Kinsey]] che la serviss a classifegà l'orientament sessual in del [[vess uman]]. L'è 'l primm tentativ scentifegh de fà no ona classificazion a compartiment stagn, ma che la vada a basej, a seconda de l'etàa e de l'ambient. ==La scala== La scala la va da 0 (domà [[eterosessualità|eterosessual]]) a 6 (domà [[omosessualità|omosessual]]). In mezz gh'hinn in vari sfumadur, e 'l 3 el reppresenta la bisessualitàa. Boeugna tegnì anca a ment che l'orientament l'è mia fiss a vita, ma 'l pò mudà in di agn e a segonda di condizion. {|class="wikitable" !Valutazion !style="text-align: left"|Descrizion |- style="background-color: #eeeeff" |style="text-align: center"|0 |Domà eterosessuaj |- style="background-color: #eef4ff" |style="text-align: center"|1 |Asquas semper eterosessuaj, ma di voeult con tendenz omosessuaj. |- style="background-color: #eefaff" |style="text-align: center"|2 |Despess eterosessuaj, ma cont ona forta component omosessual. |- style="background-color: #eeffff" |style="text-align: center"|3 |Istèss etero e omosessual ([[bisessualità]]). |- style="background-color: #eefffa" |style="text-align: center"|4 |Despess omosessuaj, ma cont ona forta component eterosessual. |- style="background-color: #eefff4" |style="text-align: center"|5 |Asquas semper omosessuaj, ma di voeult con tendenz eterosessuaj. |- style="background-color: #eeffee" |style="text-align: center"|6 |Domà eterosessuaj. |} [[Categoria:Antropologia]] ssvurzvhldtzld3zjn4831tl259fsdm 0 209735 1111237 1081554 2022-07-19T20:36:15Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{f}} La '''Sindrome de la birraria ''' l'è na rara maladia che la toeu dent l'intestin di personn e che la muda i [[zuccher]] in [[alcol]]. La vegn grazia al fonsg [[Saccharomyces cerevisiae]], drovaa proppi in del fà la [[bira]], che la fermenta i zuccher che donca muden in di quantidaa tossegh de alcool. S'è pinsaa che la [[SIDS]], ciovè la mort in cunna, la poeuda vegnì per 'sta maladia chi, ma l'è staa desmentii. ==Sintom== I sintom de 'sta maladia hinn quij de la [[ciocca]], donca bocca sucia, intestin irritabel, gomet, ansia e depression. Vist che l'intossicazion la pò vegnì semper, l'è ona maladia che la gh'ha ona granda influenza in su la vita del malaa. La cura l'è mangià no i zuccher, donca domà [[carna]], [[verdura]] e [[somenza]]. [[Categoria:Malatie de fonsg]] 083123s72til5tm2l87mpslogsmf2fh 0 209783 1111233 1078177 2022-07-19T20:35:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} {{F}} [[File:Bernie Sanders.jpg|thumb|El '''Bernie Sanders''']] El '''Bernard „Bernie“ Sanders''' ([[New York]], 8 de settember del 1941) l'è on politegh american, senador per el [[Vermont]]. Fina al 2015 l'era independent, per poeu sgiontàss al Partii Democrategh e candidàss ai primari per la Presidenza di [[Stat Unii]], indoa el vegn batuu e 'l dà el sò support a la [[Hillary Clinton]]. Anca in del 2020 l'ha provaa a candidàss, ma a l'è battuu del [[Joe Biden]]. In la vita l'è on [[giornalista]] e [[legnamee]]. L'è l'unegh politegh american da la fin di agn '50 a ciamàss [[socialism|socialista]] e 'l primm [[independent (politega)|independent]] a vess elegiuu a la [[Cambra di Reppresentant di Stat Unii|Cambra di Reppresentant]]. [[Categuria:Politegh american]] [[Categuria:Giornalista american]] [[Categuria:Nassuu in del 1941]] {{DEFAULTSORT:Sanders, Bernie}} fymgfpkcjwnc43lnptpeomyer85gp79 0 210233 1111221 1061749 2022-07-19T20:33:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[File:Liechtenstein 2004 -019 Junger Rhein von Triesenberg in Liechtenstein betrachtet.JPG|thumb|El [[Ren]] vist de [[Triesenberg]]]] [[File:Oben am jungen Rhein, by the U.S. Navy Band.ogg|thumb|Oben am jungen Rhein]] '''Oben am jungen Rhein''' ('''In volt sora el gioven [[Ren]]''' in [[lombard]]) l'è l'[[inn nazional]] del [[Liechtenstein]]. L'è basaa in su la musega del [[God Save the Queen]], cont on test scrivuu in del 1850 dal [[Jakob Josef Jauch]]. Se dopera la midemma melodia de l'inn ingles perchè i prinsep de [[Hannover]], ona voeulta tolt el trono de la [[Confederazion Germanega]], l'han mittuu comé inn, e 'l Liechtentein l'ha voruu dàgh on test. Fina al 1963 la primma strofa la diseva "Oben am deutschen Rhein" ossia "In volt sora el Ren todesch" e "Das teure Vaterland" l'era "Im deutschen Vaterland", ma in quel ann tucc i riferiment a la Germania hinn staa cavaa via. De solit ai fras "Hoch leb' der Fürst vom Land, Hoch unser Vaterland" ("Longa vitta al Prenzip de la terra, viva la nòsta Pàtria") la gent, soratutt i pussee vigg, la volza la man a la manéra de 'n giurament, tradizion mitteleuropea ciamada [[Schwurhand]]. ==El test== <poem> Oben am jungen Rhein Lehnet sich Liechtenstein An Alpenhöh'n. Dies liebe Heimatland, Das teure Vaterland, Hat Gottes weise Hand Für uns erseh'n. Hoch lebe Liechtenstein Blühend am jungen Rhein, Glücklich und treu. Hoch leb' der Fürst vom Land, Hoch unser Vaterland, Durch Bruderliebe-Band Vereint und frei. </poem> ===Traduzion Lombarda=== <poem> Là su sora el gioven [[Ren]] El gh'è 'l Liechtenstein In di oltur alpin. Chella cara nosta terra chi Chella cara Patria chi l'è stada scernida foeura per numm de la savia man del [[Signor]]. Longa vita al Liechtenstein dree a butà fior longh el gioven [[Ren]] feliz e fedel. Longa vita al Prinzip de la nosta Tera, longa vita a la nosta Patria, libera e giontada insemma de fradernaj ligamm d'amor. </poem> == Riferiment == *[http://www.nationalanthems.info/li.htm Liechtenstein - Anthem] == Vos corelaa == *[[Ne ciami o Patria]] *[[God Save the Queen]] [[Categuria:Inn nazionai]] [[Categuria:Simboi del Liechtenstein]] qyaaty6dsqm28r8st7cbcflk0elp5k0 0 211538 1111236 1002406 2022-07-19T20:36:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} El '''Sergej Timofeevič Aksakov''' (in [[Lengua rüssa|russ]]: Серге́й Тимофе́евич Акса́ков [sʲɪrˈgʲej tʲɪmɐˈfʲejɪvʲɪt͡ɕ ɐˈksakəv]) ([[Ufa|Ufà]], 1 de ottober 1791 — [[Mosca (Russia)|Mosca]], 12 de magg 1859) l'è staa on scrittor [[Russia|russ]] del Vottcent. La sò oeuvra pussee importanta l'è la ''Cronaca de Famija'' (Семейная хроника, ''Semejnaja Hronika''), on cont in la pupart autobiografegh. [[Archivi:Portrait of Sergey Aksakov by Kramskoy.jpg|miniatura|Litratt del Sergej Aksakov, de l'Ivan Nikolaevič Kramskój]] == Vida == L'Aksakov l'è nassuu a [[Ufa|Ufà]], incoeu capital de la repubblica del [[Bashkortostan]], el vint de settember del 1791 segond el calendari giulian (el primm de ottober segond el calendari gregorian), ma l'ha passaa la pupart de la so infanzia in de la propriedàa de famija de Novo-Aksakovka, in del governatoraa de [[Orenburg]]. Chì l'ha descovert la litteradura russa e l'amor per la natura. L'ha frequentaa el ginnasi de [[Kazan]] e, del 1805, l'è entraa in l'Universidàa de Kazan, che l'ha lassaa del 1807, pussee interessaa in del teater che a studià. Del 1808 l'è andaa a [[San Pederburgh]] per prestà servizzi civil a lavorà in di offiz del manegg, ma anca lì l'era minga ben preparaa per quell servizzi lì. A San Pederburgh el frequentava despess i teater e lì l'ha cognossuu l'[[Aleksandr Semënovič Šiškov]], ammiraj e litteraa, vun di primm esponent de la [[Slavofilia]], moviment litterari per la purezza lenguistega de la lingua russa, fondaa sora element slav e minga ciappaa de alter lengov. Šiškòv el devegnaràa ona granda influenza in su l'opera de Aksakov.<br/> Aksakov lassa el servizzi civil del 1811 e el se sposta a [[Mosca (Russia)|Mosca]], dova el frequenta teater e circoj litterari e el pubblega i sò primm poesij del 1812. Del 1812 el combatt contra i Franzes ch'invaden la Russia; in di agn seguent el va a viv in de la sò propriedàa de Aksakovo in del governatoraa de Orenburg, dove el sta a viv del 1816 finn al 1826. Del 1816 el sposa la Olga Semënovna Zaplatina; i duu avarann ses fioeu e vott tosann. In di agn vint del Vottcent el scomincia a publegà traduzion, critegh teatraj e litterari, e articoj de giornal; del 1826 el torna a viv a Mosca e del 1827 el scomincia a lavorà in del Comitaa per la Censura de Mosca, lavor ch'el perdarà del 1832; del 1833 el devegn ispettor in la Scoeura de Agrimensura del Granduca Costantin, e del 1835 el devegn el primm direttor de l'Istituu Geodetegh Costantin. El lassa el servizzi civil on'altra volta del 1838. == Oeuvra == L'Aksakov el cognoss del 1832 el [[Nikolaj Vasil'evič Gogol']], ch'el recognoss subit el talent natural de l'Aksakov per la litteradura e la narrazion. In di agn seguent la cà de l'Aksakov a Mosca, e poeu quella in la campagna in del villagg de Abramcevo, la diventa on loeugh d'inconter intra important litteraa de l'epoca, coma el Gogol', l'[[Ivan Sergeevič Turgenev]], o el [[Lev Nikolaevič Tolstoj]]. Ispiraa di suggeriment del Gogol', l'Aksakov el scriv el sò prim cont, ''"Ona Tempesta"'' (Буран ''Buran''), del 1833, pubblegaa l'ann seguent in forma anonema. El cont l'è on success e, vers l'ann 1840, el Gogol' el incoraggia l'Aksakov a scriv quell ch'el devegnarà la sò oeuvra pussee cognossuda, la "''Cronaca de Famija''" (Семейная Хроника ''Semejnaja Hronika''). La ''Cronaca'' la conta in d'on moeud romanzaa e cont di nomm inventaa (la famija Aksakov la devegn la famija Bagrov) la vita de l'avol e del pader de Aksakov, del trasferiment de la Russia europea a la frontera di mont [[Urali]], in de la vall del fium Buguruslan, finn a la nassida del Sergej Bagrov/Aksakov. La Cronaca la seraa pubblegada domà del 1856; in del menter el scriv e pubblega do liber su i sò pussee grand interess: del 1849 i ''"Memori de la pesca cont l'aguj"'' (Записок о рыбалке ''Zapisok o rybalke'') e del 1852 i ''"Memori d'on cacciadô cont el fusil del governatoraa d'Orenburg''" (Записки ружейного охотника Оренбургской губернии ''Zapiski ružejnovo ohotnika Orenburgskoj gubernii''). El stil narrativ ciar e i contegnuu reaj e concree di narrazion de l'Aksakov serann ammiraa di critegh litterari e di alter litteraa de l'epoca. Veduu el success de la Cronaca de Famija, el scriv duu alter liber de memori, pensaa coma continuazion de la Cronaca, i ''"Memori"'' (Воспоминания ''Vospominanija'') del 1856 e i ''"Agn d'Infanzia del Nevod Bagrov"'' (Детские годы Багрова-внука ''Detskie gody Bagrova-vnuka''), pubblegaa del 1858. La narrazion in part autobiografega de l'Aksakov l'è recognossuda coma vuna intra i mejor descrizion, tant scrupolos e cont tant dettaj, de la vita de tucc i dì de la nobiltàa de la Russia del Vottcent. El moeur a Mosca el 30 d'april del 1859 (el 12 de magg segond el calendari gregorian), a 67 agn d'edàa. == Omagg == * In Russia gh'hinn trii musee su l'Aksakov: vun in del villagg de Abramcevo, visin a [[Mosca]]; vun a Novo-Aksakovo in de la region de Orenburg e vun in de la casa dova l'è nassuu, a [[Ufa]]. * Vun di parch de la cittàa de Ufa l'è intitolaa a l'Aksakov. [[File:Сад Аксакова (озеро).jpg|thumb|El parch intitolaa al Sergej Aksakov in la cittàa de Ufà]] * A luu a hinn staa intitolaa strad in pussee cittàa de la Russia, intra i quaj anca Ufa, [[Nižnij Novgorod]], e Mosca. * El spettacol teatral ''"El fior scarlatt"'' (Аленький цветочек ''Alen'kij Cvetoček''), ciappaa de on raccont di "Agn d'Infanzia del Nevod Bagrov", l'è representaa in del Teater Aleksandr Puškin de Mosca fin del 30 de desember del 1950 e l'è el spettacol per bagaj representaa pussee a longh de la storia del teater russ. Del 2011 l'è staa representaa la volta quella de 4000, e l'era staa veduu de pussee de 3 million de person. * Del 2012 l'è staa intitolaa a l'Aksakov on cratee in sul pianeda de [[Mercurio (pianeta)|Mercurio]]. [[Categuria:Scrittor russ]] 0y0k8abhhpo5qqvsad6wgjxmzo718vg 0 211550 1111213 1093459 2022-07-19T20:32:10Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} La '''Lili Ilse Elvenes''', mej cognossuda coma '''Lili Elbe''' (28 de desember 1882, [[Vejle]], [[Danimarca]], cont el nomm de ''Einar Mogens Andreas Wegener'' - 13 de settember 1931, [[Dresda]], [[Germania]]) l’è stada ona pittris paesaggistega danesa e la prima persona in la storia a avègh on intervent chirurgegh de [[riassegnazion sessual]]. [[Archivi:Lili Elbe 1930b.jpg|miniatura|La Lili Elbe del 1930]] == Vida e oeuvra == La Lili Elbe l’è nassuda el 28 de desember del 1882 a [[Vejle]], [[Danimarca]] coma Einar Wegener, fioeu del mercant Mogens Wilhelm Wegener (1849-1927) e de la Ane Marie Thomsen. La studia a la scoeura tecnega de Vejle e del 1902 la va a [[Copenhagen]] dova finn al 1904 la studia in l’Accademia Real Danes di Bej Art (Det Kongelige Danske Kunstakademi), dova la cognoss la [[Gerda Gottlieb]]; i duu se sposen el 8 de giugn del 1904. La Elbe la ciappa el sò noeuv nomm in quest period chì, quand la devegn la modella offiziala de la Gottlieb, che l’era illustratris per revist de moda e liber. A tucc i gala, l’Einar Wegener el se presentava vestii de donna e el vegniva giamò presentaa cont el nomm de Lili Elbe, cusinna de l’Einar Wegener. Del 1912 i dò vann a viv a [[Paris]], dova la Lili la poeu viv coma donna e la Gerda coma [[Omosessüalità|lesbega]]; i dò siguten a lavorà in la scena artistega e domà la Gottlieb e on quaj amis saveven de la [[transessualidàa]] de la Elbe. [[Archivi:Lili Elbe by Gerda Wegener.jpg|miniatura|Litratt de la Lili Elbe faa su de la Gerda Gottlieb]] Del 1930 la Lili Elbe la va in [[Germania]], dova la devegn la pazient del primm intervent chirurgegh de riassegnazion sessual de la storia, la rimozion di [[testicoj]] in la clinica del dottor Magnus Hirschfeld a [[Berlin]]. I alter trii operazion hinn staa faa in la clinica del dottor Kurt Warnekros a Dresda: la segonda per l’inseriment di [[ovaj]] in di muscoj addominaj; la terza per la rimozion del [[pen]] e del [[scroto]], e l’ultima per el trapiant de l’[[uter]] e de la [[vagina]]. In quell period lì, el cas de la Lili Elbe l’era devegnuu on tema important in di giornaj in Danimarca e in Germania; in l’ottober del 1930 el Re de Danimarca, Cristian X, l’invalida el matrimoni intra la Elbe e la Gottlieb, e ‘l 9 de desember del 1930 la riess a cambià legalment el so nomm in ''Lili Ilse Elvenes''. La Elbe l’aveva anca ona relazion cont el commerciant d’art frances Claude Lejeune, che la voreva sposà e cont el qual la voreva avègh di fiolitt. == Mort == La Lili Elbe l’ha avuu la sò ultema operazion, el trapiant de l’uter e de la vagina, in del giugn del 1931, semper a la clinica femminil de Dresda. Coma tucc i alter operazion, a eren per l’epoca noeuv e sperimentaj, e questa ultema operazion l’avariss permittuu a la Lili de devegnì mader. Anca se l’operazion l’era andada ben, la Elbe l’ha desviluppaa ona infezion perchè el sò sistema immunitari l’eva rigettaa l’uter.<br/>Trii mes dopo l’operazion, el 13 de settember del 1931, la Lili Ilse Elvenes la moeur per on arrest [[Coeur|cardiach]] provocaa de l’infezion. A l’è sepolta in d’on cimiteri de Dresda. In la storia de la vita de la Lili Elbe gh’hinn anmò di tocch minga tant ciar, e che probabilment a serann minga ciarii perchè i document de l’Istituu di Scienz Sociaj hinn staa brusaa di [[nazism|nazist]] del magg del 1933 e quij de la clinica hinn andaa perduu cont la sò distruzion in del bombardament alleaa de Dresda del fevree del 1945. == In la cultura == * Del 1931 l’è staa publegaa el liber autobiografegh ''Fra mand til kvinde: Lili Elbes bekendelser'' (“De omm a donna: i confession de Lili Elbe”), curaa del Ernst Harthern. * El scrittor american [[David Ebershoff]] l’ha scrivuu del 2000 el liber ''[[The Danish Girl]]'' (“La tosa danesa”), on cont romanzaa de la vita de la Lili Elbe. El liber l’ha avuu on success internazional e del 2015 l’è devegnuu on film. [[Categoria:Pitor]] gigg7utgrqlxdby4xx28sicqyh0dme1 0 211607 1111239 1081294 2022-07-19T20:36:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[Archivi:Tangerine-dream-ebw-2.jpg|miniatura|I Tangerine Dream in d'on concert del 2007.]] I '''Tangerine Dream''' a hinn on grupp musegal [[Germania|todesch]], soratutt cognossuu per el so roeul de pioniee in de la [[Müsega eletroniga|musega elettronega]] in di agn Settanta. Nassuu coma grupp de [[Krautrock]] e ''Kosmische Musik'', i album de la metàa di agn Settanta hinn representativ del tip de musega elettronega ciamada [[Scoeura berlinesa de musega elettronega|Scoeura Berlinesa]].<br/> Tutta la sò oeuvra l’è despess definida coma musega [[New Age]], ma questa definizion chì l’è stada critegada del grupp. La lor musega, soratutt la produzion a partì de la metàa di agn Vottanta, la poeu vess considerada come [[Rock progressiv]] o [[Rock sinfonegh|rock sinfonegh]], o coma on tip de musega [[Müsega ambient|ambient]] caratterizaa de strument elettronegh e ispirazion del [[rock]]. I Tangerine Dream hinn staa fondaa del 1967 a [[Berlin]] de l’[[Edgar Froese]], che l’è restaa el member central del grupp finn a la sò mort in del sgenee del 2015. Intra i numeros formazion ch’el grupp el gh’ha avuu, i pussee famos hinn quella cont el Froese, el [[Christopher Franke]] e ‘l Peter Baumann in la metàa di agn Settanta e quella cont el Froese, el Franke e ‘l [[Johannes Schmoelling]] intra i agn Settanta e Vottanta.<br/> La formazion al dì d’incoeu l’è fada su del Thorsten Quaeschning, de l’[[Ulrich Schnauss]] e de la Hoshiko Yamane. La discografia di Tangerine Dream l’è vasta, cont (a la fin del 2016) 103 albom (in studio e concert), 34 colonn sonor [[Cinema|cinematografegh]], 15 EP e 78 raccolt. ==Storia== ===Psichedelia e Krautrock=== L’origen di Tangerine Dream a l’è on grupp de [[rock psichedeligh]] ciamaa ''The Ones'', fondaa de l’Edgar Froese del 1967, che l’ha domà publegaa on singolo cont i dò canzon ''Lady Greengrass'' e ''Love of Mine''. Dopo l’esperienza cont i The Ones, el Froese l’ha sigutaa a sperimentà e a sonà cont vari musicist, e cont vun de quest grupp chì l’è finì a sonà in cà del pittor surrealista [[Salvador Dalí]]. La musega a l’era sperimental e psichedeliga, e ‘l Dalí e la pittura surrealista gh’hann avuu on’influenza importanta anca lor, tant’è ch’el Froese el scern per el grupp el nomm surreal de Tangerine Dream (Soeugn mandarin), ispiraa de on vers de la canzon “Lucy in the Sky with Diamonds” di [[Beatles]]. El primm albom di Tangerine Dream l’è ''Electronic Meditation'', registraa de l’ottober del 1969 in d’ona fabbrega voeuja de [[Berlin Ovest]] e publegaa cont la cà discografega Ohr del 1970. In la classificazion doperada del grupp e di fan, quest’epoca chì l’è ciamada “Pink Years” (Agn rosa) del logo de la Ohr, on’oreggia rosa (''Ohr'' el voeur dì “oreggia” in [[Lengua todesca|todesch]]).<br/>La formazion per quest album chì a l’era fada su de l’Edgar Froese a la [[Ghitara|ghitarra]], del [[Klaus Schulze]] a la [[battaria]] e del Conrad Schnitzler a i [[taster]], cont el support de alter duu musicist minga nomenaa in di credit, el Jimmy Jackson a l’[[Orghen (strümènt)|orghen]] e ‘l Thomas Keyserling a la [[Flaüt|flutta]]. L’album a l’è on collage sperimental de musega Krautrock, tant different di albom che vegnen. El segond album, ''Alpha Centauri'' del 1971, a l’è in fatt in d’on stil ben different, ciamaa Kosmische Musik (Musega cosmega) per l’ispirazion sperimentala e la creazion de paesagg fosch e spaziaj cont la musega. Anca se i strument a hinn compagn de quej doperaa in Electronic Meditation, i taster elettronegh a hinn pussee evident, cont on utilizzi menor de ghitarra, orghen e battaria. In quest albom chì, insema al Froese (taster e ghitarra), gh’hinn el Christopher Franke (battaria e taster) e ‘l Steve Schroyder a l’orghen. Prima de l’albom che vegn, ''Zeit'' del 1972, quest’ultem chì el lassa el grupp e ‘l sò post a l’è ciappaa del Peter Baumann, a formà la prima formazion considerada “classega”, che la restarà finn al 1977. ===El success=== El quart albom, ''Atem'' del 1973, l’è nomenaa Albom de l’Ann del DJ britannegh [[John Peel]], e inscì hann scominciaa a devegnì famos anca foeura de la Germania, e hann firmaa on contratt discografegh cont la cà inglesa Virgin Records: quest’epoca chì a l’è donca ciamada “Virgin Years” (agn de la Virgin). Del 1974 l’è staa publegaa l’albom ''Phaedra'', el primm albom del grupp in del stil de la Scoeura Berlinesa, cont on utilizzi marcaa del [[sequencer]]. L’albom, el pussee famos di Tangerine Dream, a l’è intra i pussee important de la musega elettronega per l’utilizzi “revoluzionari” di strument e sintetizzadô, coma in del bran ch’el dà el titol a l’albom, nassuu coma improvvisazion in studio cont on sintetizzadô ''[[Moog]]'', El bran, in di sò dersett minuu, el mostra anca vuna di limitazion tecnegh de l’epoca, cont i oscilladô del Moog che, surriscaldaa, cambien de tonalidàa. In del period classegh di agn Settanta e Vottanta, i Tangerine Dream hinn staa di pioniee in de la musega elettronega, cont sperimentazion faa cont i strument elettronegh pussee noeuv: insema a alter pioniee del gener coma el [[Jean-Michel Jarre]], el Klaus Schulze, o el [[Vangelis]], hinn staa intra i primm a doperà i sintetizzadô digitaj, giamò a partì de la metàa di agn Settanta. Cont l’evoluzion artistega, anca i sò concert a hinn cambiaa, a doperà effett visiv, lus coloraa, laser, e immagen proiettaa; la musega che sonaven in di concert a l’era improvvisada e in la pupart minga publegada foeura de copi minga offiziaj (''bootleg''). Albom coma ''Phaedra'', ''Ricochet'' (concert del 1975), ''Rubycon'' (1975), ''Stratosfear'' (1976) e ''Tangram'' (1980) hinn consideraa albom fondamentaj in la storia de la musega elettronega. Veduu che la pupart de la produzion a l’è strumentala (el primm esperiment de cantaa, in de l’albom ''Cyclone'' del 1978, a l’era staa critegaa) e donca el gh’era nagott de censurà, i Tangerine Dream hinn devegnuu famos anca in del [[blocch oriental]] e, del 1980, hinn staa intra i primm grupp occidentaj a sonà a [[Berlin Est]], in d’on concert poeu publegaa cont el nomm de Pergamon, e anca in [[Polonia]] (publegaa coma ''Poland'' del 1983). ===El period independent=== Cont ''Poland'' del 1983 i Tangerine Dream hinn passaa de la Virgin a la Jive Electro; in quest’epoca, ciamada “Blue Years” (Agn bloeu), la musega l’è devegnuda men sperimentala e cont bran pussee cort; intra la metàa di agn Vottanta e i primm agn Novanta a hann cambiaa pussee volt cà discografega prima de publegà tucc in de per lor. A partì de la fin di agn Vottanta i lavor faa a hinn aumentaa e gh’hinn staa pussee cambiament de formazion, soratutt cont l’arriv del Jerome Froese, fioeu de l’Edgar, del 1989. Anca el stil a l’è cambiaa, cont albom e colonn sonor cinematografegh pussee ambient, albom de rock elettronegh, e anca albom cont ona quaj influenza [[Dance music|dance]] (soratutt in la serie ''The Dream Mixes''). L’epoca a partì del 2000 l’è caratterizzada de pussee serie de album, cont ona trilogia cont influenz classegh e de l’[[oeuvra]] basada in su la [[Divina Commedia]], e i ''Five Atomic Seasons'' (Cinch stagion atomegh), oeuvra instrumentala de cinch albom in d’on stil pussee visin a quel di agn Settanta, basada in su la vita de on soravivuu a i duu bombardament atomegh de [[Hiroshima]] e [[Nagasaki]]. A partì del 2005 i composidô in studio a hinn staa l’Edgar Froese e el Thorsten Quaeschning, compagnaa in concert finn al 2014 de la Linda Spa al [[sassofen]] e taster, de la Iris Camaa ai percussion, del Bernhard Beibl a la ghitarra e (a partì del 2011) de la [[violin|violinista]] Hoshiko Yamane. ===I ''Quantum Years''=== L’ultema epoca del grupp, ciamada "Quantum Years" (Agn quantegh), l’è scominciada del tard 2014 e l’è caratterizzada de la vision de l’Edgar Froese de vorè tornà a fà on tip de musega pussee elettronega; insema a luu, al Quaeschning e a la Yamane a l’è entraa in del grupp l’Ulrich Schnauss, giamò famos coma solista. I primm concert di Quantum Years a hinn staa del november 2014 a [[Melbourne]], [[Australia]]. El 20 de sgenee del 2015 l’Edgar Froese el moeur de [[embolia polmonar]] in la sò cà de [[Vienna]]; el grupp, insema a la vedova del Froese, la Bianca Acquaye, l’ha scernii de continuà a fà musega segond la vision di Quantum Years del Froese. El primm concert dopo la mort del Froese l’è staa el 9 de giugn del 2016 a [[Stetin|Stettin]], in [[Polonia]]. [[Categoria:Musega]] [[Categoria:Musega eletronega]] 7otibd1k3sy2mg8c0t0acyvdmyp3kt1 0 213053 1111194 1096179 2022-07-19T20:27:36Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Varda che bel}} [[Archivi:Nathan Fillion - Guardians of the Galaxy premiere - July 2014 (cropped).jpg|thumb|Richard Castle]] El '''Richard Castle''' ([[1 de april]] del [[1969]], nomm complett '''Richard Edgar Alexander Rodgers Castle''') l'è 'l protagonista de la serie TV [[Castle]] interpretaa dal [[Nathan Fillon]]. Famos scrittor, el jutta la [[Kate Beckett]] a resolv on cas compagn de quell de vun di sò liber, ma poeu la collaborazion la deventa duratura. == Biografia == {{spoiler}} {{Varda anca|Kate Beckett#Biografia}} Scittor fioeu de 'na [[spia]] di servizzi segrett american che l'ha mai incontraa, che l'ha juttaa tanc voeult in segrett, e de 'n attriss de [[teater]] l'è 'n famos scrittor in crisi creativa dopo avè coppaa el sò personagg principal ''Derrick Storm''. El [[Sindegh de New York]], amis del Castle, el ghe da l'autorizzazion a collaborà cont la detective [[Kate Beckett]] per resolv on cas compagn de quell de vun di sò liber, e la collaborazion la devegn poeu duratura in del temp. A l'inizzi i eren minga tropp amis, ma la [[bellezza]] de la Beckett l'incanta subit el Castle, ma poeu da attrazion la vegn proppi [[amor]], che 'l Castle ghe deciara no finna che, longh el funeral del capitan Roy Montgomery, mort per [[Kate Beckett#la mort de Montgomery|salvàlla de quej che voeuren coppàlla]] per avè investigaa in sul misterios cas de la sò mader, on [[cecchin]] el ghe spara e la res'cia de morì. Lee la gh'ha 'n [[amnesia]] e donca la recorda no la deciarazion però. Successivament vegnen sempre pussee complis in del sò rapport, e in d'on moment dur, dopo che l'ha vist 'n attentaa in TV, el proeuva a deciaràss a la Kate, ma el vegn interrott de 'n detective. Pocch dopo la Beckett la dis se recordàss tuscoss de quand che han provaa a copàlla, e donca lu el se intristiss e inversa assee, ma el resta in del dipartiment de polizia. === L'amor === On poo dopo el se deciara, e vist che la Beckett la voeur suttà a investigà e res'cià la vita el se lontana, ma 'l ghe salva la vita quand che l'ha res'ciaa de borlà giò de 'n palazz, taccada de l'omm che l'ha squasi coppada. E quand che la Beckett la se dimett de detective, la va a cà del Castle per deciaràss anca lee, e la quarta stagion la finiss cont on [[basin]] spassionaa. A l'inizzi de la quinta, inveci, fann sess, e vegnen squasi descovert de la mader del Castle. El di che la sò fioeula la gh'ha de 'ndà al College el luccia per el destacch, ma el pensa a la soluzion del cas. ==== La frequentazion ==== Scomicen a frequentàss in secrett, e vann in vuna di cà del Castle. La Beckett l'era dré a sbiotàss, ma on mort el borla in la piscina del Castle e lu el voeur indagà: Prima ostegiaa de la polizia local, poeu el passa la vacanza a indagà cont la Beckett. El collega Ryan el descovrissen grazia a 'n testimon in comun de l'indagin però, ma el resta citto innanz ai alter. El vegn squasi incastraa de 'n killer, ma poeu la Beckett la troeuva i proeuv per scagionàll. A la fin però el proeuva a mazzài, ma el Castle eroicament el ghe spara cont la [[pistola]] de la Beckett, ma el pensa che 'l sia minga mort e che anca quella la fuss 'n altra macchinazion per tornà a coppà. El sò primm [[Denedaa]] cont la Kate el gh'eva de vess gramm, vist che la sò fioeula la gh'eva de 'nà a mangià cont el sò moros e la Beckett la gh'aveva de lavorà, ma poeu la Alexis la resta in cà e quand che lu el sortiss per nà a trovà la Beckett la se la troeuva innanz, la fa andà dent e la basa innanz i sò parent. El se preoccupa fiss quand che la sò fioeula la derva on [[vlog]] e, coaudivaa de 'n cas de ''[[revenge porn]]'' che l'ha menaa a 'n omicidi, per pagura di stalker digitai, ma el troeuva subit de noeuv el ligamm cont la fioeula. Per el [[Di de San Valentin]], el primm cont la Beckett, el Castle el voreva regalàgh, cont ona sorpresa, di oregitt, ma ja mett in la giacca de la Capitana Gates, cont on biliett assee romantich. Quand che 'l descovrissen se preoccupen de bon, anca perchè lu el se regorda no se 'l biliett l'era nominal. A la fin l'era no nominal e donca el ciappa domà ona sgidada per el biliett, inadatt a 'na donna maridada 'me la Gates. La Beckett inveci el ghe regala inveci on cassett in la sò cà, per fàgh cavà i vestii e fà [[sess]]. ==== El rapiment de la fioeula ==== Comé on fulmen a ciel seren el descovriss che l'[[Alexis Castle|Alexis]] l'è stada rapida insemma a 'na soa amisa, fioeula de 'n ricch egizian. El se preoccupa fiss, e 'l pensa pussee de 'na voeulta che la sia morta. Quand che lee la riess a ciamà el pader con [[Skype]] i agent del [[FBI]] i riess a intercettà la ciamada a [[Paris]], e lee la riess a sortì in sul tecc e la ved la [[Tour Eiffel]]. El va donca a Paris e 'l se mett in contatt cont on omm che el governo frances el droeuva per fà di operazion secrett e che 'l promett de trovàlla. Inveci 'na voeulta capii l'importanza di rapitor el consegna Castle a lor, che l'è salvaa in extremis de 'n omm present in di identikit de la Polizia de Noeuva York. Pocch dopo, anca grazia a ona ciamada de la Becket, el descovriss che 'l ver obietiv del rapiment l'era l'Alexis, rapida per vendicàss de l'omm che l'ha salvaa lu, che dopo 'l ghe dis che l'è el sò popà. A la fin, cont on pian tattich, riessen a salvàss tucc. ==== L'incident e l'anniversari ==== El va a schià e 'l se s'ceppaa 'na gamba e la Beckett, cont el jutt di alter polee e di parent del Castle, la organizza on fals omicidi per fàll divertì e intrigà. El finiss cont on fals rapiment de la Beckett e con tucc i polee che fann irruzion per poeu descovrì che l'era ona sorpresa per el sò anniversari. ==== La bomba ==== Longh on'indagin in su 'na bomba la Beckett la innesca ona bomba sconduda in del paviment, e in del menter che i artificee la desattivaven lu l'è restaa vesin a la Beckett. Quand che i artificee pensen che 'l ghe sia pu nagott de fà lee la capiss che in la sò vita l'ha voruu domà 'na personna: Castle. E semper lu el riess, cont on zicch de [[ingegneria social]], a descovrì el codes per desattivà la bomba. ==== La proposta ==== La Kate la ricev 'na suplega de lavorà assee allettanta de part de la [[Polizia federala]] di Stat Unii, dopo avè demostraa la sò bravura ai federai in d'on cas compartii in tra i dò polizij. La fa tuscoss in secrett, e lu el se inversa de bon quand che 'l descovriss la question. Quand che lee el va a dìgh de pensà de accettà el lavorà lu el ghe fa la proposta de matrimoni. ==== El tossich ==== La Beckett la accetta on noeuv mestee federal a Washington DC e donca la resta lontana del Castle. Vun di dì che gh'even de incontràss la Beckett l'è ciamada per on important cas de sicurezza nazional, e donca lu el sgora de lee. Quand che la Beckett la perd 'na proeuva lu el scomincia a indagà indeperlu, e l'è vist de vun di sospetaa, che poeu el rapiss e 'l moeur in macchina cont lu Cont i indagin el vegn foeu che l'è staa velenaa, e che anca lu l'ha ciappaa del tossich e che 'l ghe resta on dì de vita. L'è salvaa, a la fin, in extremis grazia ai indagin e al retrovament de l'antidot. El se inziga poeu in d'on cas de New York de 'n attor coppaa, poeu ciappaa de la squadra federala de la Beckett. El ghe insubiss anca de andà a viv a Washington cont lee, ma l'è interrott de la partner de la Beckett che la ghe dis che l'è licenziada. ==== L'indagin cont la fioeula ==== Dopo avè risiaa cont l'Alexis per el sò noeuv moros, invadent e fruttarian, se troeuven a indagà insemma in d'on cas in [[Pennsylvania]] de on [[pena de mort|condanaa a mort]] che per lee, laureanda in giurisprudenza, l'era innocent. Cont tanc difficoltà, anca per via del condanaa che 'l pensava che el colpevol el fuss el fradell, han trovaa i proeuv che incolpaven el fioeu del sceriff e che han faa evità la condanna a l'imputaa a on dì de l'esecuzion. ==== El killer ==== In d'on indagin cont di coppaa ch'eren di sosia di polee de New York el troeuva in tra i indiziaa, grazia al modus operandi, el killer che l'aveva incastraa on quaj ann prima. A l'inizzi la Beckett l'era assee in dubbi, ma poeu la pensa che el gh'abia reson e ne parla cont la capa Gates. ==== El cas cont el popà ==== Circa on ann dopo del primm inconter cont el popà el troeuva anmò cont ona falsa identità, e l'è poeu indagaa per omicidi, quand che 'l pader el va a fàss curà a cà del Castle dopo avè ciappaa ona pallottola l'è trovaa de la Beckett, che 'l descovriss chi l'è che 'l saria staa el sò suocer, vist ch'eren dré a scernì el dì del matrimoni. Se troeuven poeu a ciappà ona spia cont ona lista di agent de la [[CIA]], e la spia la ciappa el Castle, che l'è salvaa in extremis del popà che 'l cortella la spia e poeu la mazza, el mena via el corp ma lassa la [[pistola]] per permett a la polizia de resoeulv el cas. La mader del Castle, in 'sto period, la se convinc che lu l'era l'omm giust, e 'l Castle el decid, anca se 'l gh'eva de presentà on liber, de sposàss a settember. In del frattemp la Alexis la molla el moros, ma la voeur restà a viv indeperlee per demostràgh al papà de vess bona de fàll. Però, dopo 'na ciciarada cont la Beckett, la torna a viv a cà del Castle. === Matrimoni e descomparsa === Dopo di preparativ el gh'ha de ciappà la licenza de matrimoni, ma quand che vann a fàlla descovrissen che la Beckett in realtà a l'è sposada, e donca la va a cercà el sò marii per nullà el matrimoni. Però a l'è rapii, e in del cercàll troeuven di motociclista che 'l marii el ghe dev di danee, armaa pesantement. El ghe da 500 dollar per calmài, e intant che 'l cerchen anmò descovrissen che l'era inzigada la mafia, vist che 'l marii el gh'eva 'na foto de on mafios recercaa, che i cattura tucc. Quand che ponten ona pistola a la Beckett lu ja mena in l'appartament cont i motociclista, che desarmen i mafios e consegnen el recercaa a l'FBI per la recompensa. Intant che l'era dré andà al matrimoni, a l'è menaa foeura strada de 'na vittura e 'l descompariss per 2 mes. Retrovaa in su 'na barchetta, a l'è menaa in ospedaa, indova l'ha perduu la memoria. Inizialment tucc i proeuv de la polizia menen a lu, comé se l'avess faa on fint rapiment, ma poeu se descovriss on fals testimonian che 'l da support al Castle. ==== La pista de Montreal ==== Longh on'intervista a la television el mett ona taja per quej che i gh'ha de informazion in sul sò period de amnesia, a l'è prima contattaa de vun che 'l ghe dis ch'eren insemma in d'ona [[navetta spaziala]], ma poeu el ricev ona foto interessanta de lu a [[Montreal]]. El troeuva dopo di recerch cont la Alexis ona cassetta de sicurezza cont dent di bust e di sched de memoria per Alexis, Kate e la mader cont on tender messagg de addio. Grazia a la collaborazion de l'informatega del Distrett el troeuva el canton del video, el ghe va e 'l troeuva el fals testimoni, armaa, che 'l ghe dis che a vorè desmentegaa a l'è staa proppi lu, e per provàll el ghe dis on secrett che l'ha mai dii a nissun. El torna donca a New York cont di alter dubbi, e 'l decid cont la Kate de spettà ona quaj settemana prima de sposàss. ==== La botta in sul coo e 'l matrimoni ==== La mattina, prima de lavorà, el parla cont la Beckett de l'eventualità che se fussen mai cognossuu, e se disen, per rid, che lee la saria capo del Distrett, e luu l'avaria venciuu el [[premi Pulitzer]]. In su la scena del delitt el ciappa on amulett magich, e però riven i criminaj che lancen ona [[granada flashbang]], e per scappà el sbatt el coo, e 'l se troeuva in d'on univers indova effettivament la Beckett a l'è deventada capitana, ma lu a l'è squasi fallii e la sò fioeula el oeudia, per quell. El proeuva a inzigàss in la Polizia dopo avè descovert in su la Red che 'l podeva vess on cas de viagg interunivers. Dopo de on poo de indagin el descovriss sì che la Beckett la gh'ha avuu success, ma che l'ha resolt no el cas de la mamma, e che anca Esposito e Ryan a hinn no maridaa. Quand che l'è rapii di lader che voreven savè el fonzionament de l'amulett a l'è salvaa de la Beckett, e per salvàlla el ciappa on para de pallottol in del pecc. E li el se desseda, e 'l descovriss de la "soa" Beckett che l'ha ciappaa 'na botta in sul coo. El ghe cunta su el soeugn, e deciden de sposàss subit, vist che hinn restaa insemma anca in di moment pussee gramm. ==== La luna de mel ==== Voreven fà la luna de mel, ma la Beckett la podeva no, perchè per spettàl l'ha doperaa tucc i sò dì de ferie. Però quand che i gh'ha de fà on cas in d'on ranch turistich de l'[[Arizona]] ciappen l'occasion per divertìss e in del menter investigà. Descovrissen che gh'è la possibilità che 'l ghe fuss on tesor d'on, ma in del cercàll troeuven on corp, e cont i indagin de New York descovrissen che l'assassin a l'era el capo del Ranch, che l'era dré a bev cont lu. Donca quand che 'l sentiss el s'ceppa el cellular del Castle, che per fermàll tira foeura el sò souvernir, on revolver, e 'l capo a l'è menaa via de la Beckett e de la polizia local prima de la sparatoria. Riessen poeu a fà quater di de ferie, donaa di collega de la Beckett. ==== Investigator privaa ==== Castle, grazia a la soa passion per el [[poker]], el cognoss on poo de mafios, e per descovrì el sassin de vun el gh'ha de collaborà cont la mafia. Sta roba chi la ghe pias no a la Polizia, e donca el Sindegh el ghe cava via l'autorizzazion a stà in la polizia. El fa donca on cors on line per deventà investigator privaa, e fà i indagin per sò cunt. Inizialment, in del noeuv cas, la Beckett a l'è scettica, ma scomincen poeu a scambiàss informazion e riessen a resoeulv el cas domà cont la collaborazion de tucc e du. ==== Triplo omicida e retorn in polizia ==== In d'on indagin troeuven anmò el triplo omicida, che l'eva giamò provaa a incastràll, e 'l riva anca, 'sta voeulta, a rapì la Beckett. El menascia cont ona pistola el sosia, e donca a l'è menaa via per aggression, ma liberaa pocch dopo cont i accus anmò in pee. El parla cont el vegg compagn de cella e 'l capiss indova el pò vess. El se accorda cont la polizia per ona scorta silenziosa e cont el Javier Esposito 'me [[cecchin]]. El se fa rapì e spiegà perchè l'ha faa tuscòss e poeu lu el ghe spiega de la polizia, che 'l ghe spara del veder de cà. Intant del telefon de la dottoressa, complicia de l'omicida, identifichen la Beckett e la salven. El [[District Attorney|procurator]] poeu el fa borlà i accus de aggresion in cambi de 1000 or de consulenza comé perii, ossia el fa retornà in polizia. On quaj di dopo la soa mamma la ghe dis che la sortirà de cà. ==== Resoluzion de la descomparsa ==== El sutta fà di soeugn recorrent in d'ona foresta tropicala indova che 'l gh'è ona sparatoria cont on omm che 'l somilia a [[Chuck Norris]] e poeu el jutta on omm medioriental, colpii de 'n proiettil. El va poeu de on analista, ma vist che 'l soeugn a l'è arent a la soa situazion de la descomparsa la Beckett la comincia a indagà: Se al principi la pareva irrealistica troeuven poeu, grazia al contatt de Esposito al Pentagon, quell che 'l somiliava a Chuck Norris, e descovrissen che l'è staa coppaa, e cont l'indagà riven a on famos killer a pagament russ, ex agent del KGB. Lu l'indaga indeperlu e troeuva l'omm medioriental, che 'l ghe cunta su la storia, che lu, sò vegg amis, l'era andaa dent in [[Al Qaeda]], e quand che 'l voreva consegnàss a la CIA el sò contatt a l'è staa mazzaa e lu l'ha domandaa 'na personna de fiducia e assee importanta da vess coppada no, donca Castle. El scappa in macchina poeu, e Castle l'è raggiunt del killer russ, che però l'è mazzaa de l'agent che l'eva incontraa a Montreal, che 'l ghe dis che 'l sò rapiment l'ha salvaa desinn de miliaia de vit e de cuntàll a nissun. ==== L'indagin in sgor ==== Longh on sgor per [[Londra]] i assistent de sgor troeuven on [[Air Marshall]] coppaa in d'ona valigia, e scomincen a indagà, luu e la Alexis, per trovà el sassin, cont el jutt de terra de la Beckett e de la dottora legala Lanie Parish, che la Alexis l'ha faa on stage de lee. Inizialment accusen on omm medioriental cont on [[passaport]] robaa, e pensaven che 'n fuss [[terrorism]], ma el cunta su 'na storia convincenta, e donca sutten a indagà. Troeuven poeu on telefonin de l'agent coppaa, cont di messagg menascios, e donca fermen anca ona sospettada, cont ona pistola in la borsa. La cunta su che l'era la morosa de l'agent, e anca se a terra a hinn convint che 'l sia finii el cas lu a l'è anmò intenzionaa a indagà. Descovrissen donca che l'agent l'aveva ricevuu on bonifich de circa 10'000$, e che l'era faa per protegg on [[orelogg]] che 'l vareva circa 13 milion, mandaa cont on corrier uman. Capissen donca che l'è staa on robalizzi, faa per forza de on member de l'equipagg, che 'l se presenta cont la pistola sequestrada. La Alexis la convincc la hostess a mett giò l'arma e l'è menada via a Londra. ==== El cas de la maschera ==== Indaghen poeu in su 'n cas de 'n omm mascheraa che 'l tocca personalment luu, che l'era staa menasciaa de quell li quand che 'l gh'eva 11 agn. El deventa on poeu on crugg per lu, che 'l sutta avè di flashback de 'na ragazza morta, coppada del killer. In di indagin vann a incontrà el psichiatra de 'n sospettaa, e lu el recognoss la vos. Su suggeriment de la Beckett el va donca, abusivament, in la cà del psichiatra, e 'l troeuva tucc i proeuv, ma pocch dopo a l'è beccaa del killer che 'l ghe ponta on cortell a la gora, la Beckett la proeuva a andà dent ma la riess no, donca la passa a lu la pistola, e 'l ghe sbara. La sera el va a ritirà on premi assee prestigios, e 'l dedica a la Beckett. === Beckett capitana === ==== El primm di de capitana ==== El primm di che la Beckett a l'è offizialment capitana lu el ghe regala on brazzalett bell debon, ma hinn interrott de 'na telefonada, che lu el pensava de 'n [[call centre]]. Quand che 'l riva al sò offizi de investigator descoviss che la sò fioeula l'ha dii pussee de 'na voeulta che l'era soa socia e che l'ha resolt di cas e che l'ha falsificaa la soa firma per fàll passà 'me stasg, e l'è staa anca on poo content. Però a l'è prest ciamaa del Distrett, che 'l ghe dis che gh'è staa on omicidi e che la Beckett a l'era rivada no, e donca de vegnì lu, che però el troeuva in del sangh el brazzal che l'eva regalaa la mattina a lee, e donca el cas el deventa incentraa in su la soa descomparsa. Descovrissen che gh'è dree anca on cas de [[robalizzi de identità]], e Castle el scomincia a indagà cont 'n investigatora de la compagnia assicurativa, Hayley Shipton, che la gh'ha avuu el robalizzi, e cont lee el descovriss on deposit de armi de assalt e 'l coinvolgiment del Senator Bracken, interogaa in preson e poeu mazzaa. L'è però rapii in del sortì de la preson, e l'è menaa in d'ona fabbrica di traversin ferroviari. Torturaa, el scappa e l'è salvaa in extremis de la Beckett, che la scappa. Tornaa al sò offizi, riess a trovà 'n indizzi essenzial, trovaa anca de la Beckett, e se troeuven in del midemm post. Tornada anca lee a cà, la voeur andà via per on poo de temp, per decid cossa fà de la soa vita, e lu el pensa che 'l sia finii el matrimoni. ==== Dopo de la fuga ==== Dopo che la Beckett l'è ndada via de cà lu el sutta pensà che 'l gh'abia de reconquistàlla, e donca, grazia a la soa licenza de investigator, el sutta a andà dent in di sò cas cont l'ideja de conquistàlla comè ha faa la prima voeulta, ossia cont el reoeulv di cas insemma. La Beckett, inizialment rabiada, la deventa pussee contenta dopo che resoeulven on quaj cas, e quand che se troeuven a lavorà cont ona sciora esperta de parfum e cont on nas assee fin se lassen in cà di vestii de snasà, dopo avè finii, insemma, el cas. Collabora poeu de noeuv cont el poliziott violent, che 'l res'ciava 'na sospension perchè l'avaria robaa di robb a 'n omm menaa via: Per pocch el moeur, ma riessen a salvàss cont ona mossa de ball intant che la rivava la polizia. Intant che 'l fa de mediator in tra Ryan ed Esposito, in litt perchè Ryan, distratt per avè superaa no l'esam de sergent superaa de Esposito, l'ha sbaraa in la gamba de Esposito, l'insubiss dopo a la Beckett de "mett in pausa la pausa" per el sò primm anniversari e donca de andà a cena insemma, lee la accetta ma al moment de dormì insemma la desmentega el telefonin e lu el riess a legg on messagg che 'l ghe fà intuì la storia de la fuga. ==== La covertura ==== Grazia a la sò noeuva amisa investigatora el descovriss la vera storia de la separazion, ossia che la Beckett l'era dré a indagà in sui omen ch'even provaa a mazzàlla e per mettél no in perigol l'ha preferii slontanàss. Lu, offenduu, el ghe dis che podeva dìghel e che poeu avarien combattuu insemma, e accetta de perdonàlla, vist che lee l'ha domandaa jutt per batt 'sto nemis, e de tegnì la separazion 'me covertura per res'cià men. Cont i poliziott, per vess credibil, inventa de avè tradii la Beckett cont ona modella russa de nomm Svetlana. ==== L'omicidi innanz a lu ==== Ciamaa in cà de 'na sciora che l'eva vinciuu 'n asta per ona lettura privada del sò liber, in l'andà a la toalett el ved 'na giornalista in del sangh cont on'altra vesina che la scappa. In del process lu a l'è convint de la soa colpevolezza, ma l'avocatt defensor, che anca se lu el sa no l'è 'l indagaa principal de l'affar Loksat, el ghe mett on dubbi denter e lu donca el sutta a indagà e per podè interrogà l'indagada el se fà menà via e 'l fa finta che abien robaa in la cà de la giudes. El convincc poeu la Beckett a indagà e 'na voeulta ciamaa a testimonià per la defesa, el recognoss in l'aula el colpevol che l'è menaa via, e l'è rengraziaa de l'indagada, in del frattemp liberada. ==== El russ ==== El cas dopo el ved coinvolt el fioeu de on diplomatich russ, e Castle el gh'ha de collaborà cont on poliziott russ sò gran fan, che però l'è on agent del [[FSB]], che 'l rapiss per interrogà on sospett de vorè coppà 'n omm a l'Ambassada. Poeu però la Beckett la ciama la soa matrigna, che l'è 'na spia, per interrogà 'sto agent, e lu el cognoss donca la miee del sò popà, che 'l ghe conferma che 'l pader el sta ben. ==== L'enigma ==== A l'è invitaa del [[Stephen King]] a on colloqui, ma inveci a l'è rapii e mittuu in d'on aula de scoeula, sigillada e videosorveliada, insemma ad alter du omen maridaa e on pastor evangelista. Riessen a scappà dopo che vun a l'è mort, e incontren el grupp analogh di donn, cont dent la Beckett. In la fuga i gh'ha de tegnì ona leva per dervì 'na porta, e capissen che el pastor, restaa con lu, a l'è el responsabil, e che voeur mazzà vun de lor. Intant che deciden chi mazzà, Castle el desvita la leva e la tira in testa al pastor, che l'è poeu menaa via di [[SWAT]]. Se descovriss poeu che i sò gent, psichiatra, even faa 'na roba compagna cont lu e la soa giomella, e che l'ha mazzada perchè voreva domà denonziai senza fàgh del mal. === El flashback cont Loksat === Longh de 'n indagin indova el gh'ha de mangià corean el gh'ha on flashback, de trovàss in [[Corea]] a mangià quella ricetta. El ved poeu, de nocc, la scritta [[Hollywood]], e 'l capiss che l'era Little Korea a [[Los Angeles]]. El va, insemma a la fioeula e la detective soa amisa Hayley Shipton, a indagà a Los Angeles, ma prima el gh'ha de indagà in su 'n omicidi, che poeu el mena a on cas de New York. La Alexis la ved in d'ona foto de on indagaa la Hayley, e lee 'l ghe dis che la voeur parlà cont el Castle, e 'l ghe dis che lee al principi a l'era assoldada del sò popà per scortàll in la mission CIA, ma poeu l'ha perduu quand che l'è rivaa a Los Angeles e l'han dii che se 'l Castle el voreva savè la verità el gh'aveva de vedè on video in sul [[Deep web]], protegiuu de 'na password ciappada de on sò test mai publegaa. In del video el se dis che l'è on idiota a vedè 'sto video ma che l'era dré a scappà de Loksat, che l'era ona pista tropp pericolosa. Li el capiss de avè mittuu in pericol la Beckett, ma el voeur suttà a indagà a quell pont. Decid donca de dìll a la Beckett, e per combatt insemma deciden de mett fin a la falsa separazion e de tornà insemma anca nominalment. ==== El dubbi de la Hayley ==== La Hayley a l'è poeu coinvolta in d'on cas de omicidi: Convinta de installà domà on [[spyware]] in sul computer de ona ditta, in realtà la installa on virus faa anca de lee quand che l'era in del [[MI6]], cont l'obietiv de incastràlla. In fuga a l'è fermada de la Alexis, e la cunta su tuscoss a Castle che, insemma a la Beckett, decid de investigà e capisen che l'era on'azion del sò vegg partner di servizzi secrett, creduu mort ma anmò viv, che intant el gh'eva mittuu 10 milion de dollar in sul cunt. Tucc credeven che la fuss stada 'na soa omission a mazzàlla, ma a l'è staa no inscì, ma a la fin el mazza verament. I servizzi ghe insubissen de tornà, ma lee la preferiss restà in la soa "noeuva familia", e l'è brasciada su di Castle. === La fin === Grazia al jutt de l'avocatt Caleb Brown e 'l sò cellular riessen a organizzà on'imboscada, luu, Kate, Hayley e l'espert informatich Vikram Singh. A l'è però on'imboscada, e riceven la notizia che Brown a l'era mort, ma riva l'omm che luu l'eva cognossuu a Los Angeles, capo de la Società di Investigator, che 'l ghe da di arm per defendes e 'l dis de vess staa mandaa de la miee del sò popà. El decid de andà al distrett ma a l'è rapii in su 'n taxi, e l'è portaa del "brasc dester" de Loksat che 'l ghe da el [[saron de la verità]] per savè chi l'è che 'l saveva de Loksat. Interrogaa de Loksat in persona, che 'l se rivela in del capo de la società, pocch prima de l'iniezion mortal la Polizia de New York la fa irruzion in 'sto edifizzi de la [[CIA]], e la salva Castle, ma hinn intrappolaa in d'ona sparatoria. El mett donca sotta saron de la verità el sò aguzzin, che 'l ghe dis indova mazzaran la Beckett, e sfonda el mur per rivàgh cont ona pistola, che l'è pero attratta di magnett de la zona. In la distrazion però la Beckett la ferma Loksat e i forz speciai fann irruzion per salvàj. Rivaa al distrett hinn onoraa 'me di eroj, e vann a cà a possà. Intant che la Beckett l'era in sul lecc a cavàss i scarp e lu el voreva cusinà vergott el va dent el Brown in cà che 'l ghe sbara cont el silenziator, e la Beckett la sent e la sbara, ma la resta ferida. ==== El futur ==== Dopo de la sparatoria se ved on scorcc de dopo sett agn, che ved in la cà trè fioeui e lor che stann anmò insemma, e se intend che donca hinn sopravvisssu a la sparatoria. == Personalità == Castle a l'è assee infantil in del comportàss, e despess el se fissa in su di robb che per i alter a hinn di stupidaa. A l'è on poo complottista, e 'l troeuva despess di teorij fantasios che ghe metten dent i [[servizzi secrett]], i [[alien]] o di alter robb comé i [[Illuminaa]]. A l'è assee [[gelosia|gelos]], soratutt in di confront de la sò fioeula [[Alexis Castle|Alexis]], e de facc el voeur controllà tucc i sò moros. == Vos corelaa == *[[Kate Beckett]] *[[Alexis Castle]] [[Categuria:Personagg de Castle]] {{DEFAULTSORT:Castle, Richard}} mfzkujobe768vqiit3w5x6w9n3ur3l7 0 213942 1111200 987817 2022-07-19T20:28:56Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Sbozz}} {{F}} L''''estrema destra''' l'è l'ideologia politega che la esalta e la interprata radicalment i idej de la [[destra (politega)|destra]]. L'è on concett che l'è mudaa assee in di agn, vist el cambiament di idej de la destra: Ad esempi in del 1800 l'era la posizion di [[monarchia assoluta|assolutista monarchegh]] che voreven guarnà i privilegi de la monarchia, e quand che 'l period monarchich l'è finii l'è 'gnuu a indicà i posizion reazionari e conservativ in sui diritt politegh, civil e religios, e cont el nass del [[fassism]] i moviment de estrema destra scomincen a indentificàss con quell, cont el [[socialism de destra]]. Inveci, in di [[Stat Unii]], indova l'esperienza fascista e monarchega la gh'è mai staja, l'estrema destra la se troeuva in chi tocch a destra del [[Partii Republegan (Stat Unii d'America)|Partii Republegan]] contrari a tucc i intervent del Stat in de l'economia, sociada tendenzialment a 'na vision pseudo-[[cristianesim|cristiana]] de la vita e despess [[razzista]]: a l'è representada del [[Ku Klux Klan]] e de olter insci ciamaa ''White Supremacy Groups'', ciovè moviment razzista, comè per esempi la [[Alt-Right]] del [[Richard Spencer]]. == Vos correlaa == *[[Estrema sinistra]] [[Categoria:Spettro politegh]] mepkweuojkmcxubhb6iqzn9y7wj7ye1 0 217241 1111215 1089100 2022-07-19T20:32:30Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{Lista1000}} {{SBOZZ}} {{f}} [[File:Mao Zedong portrait.jpg|thumb|Mao Zedong]] '''Mao Zedong''' o '''Mao Tse-tung''' (毛澤東 in cines tradizional, 毛泽东 in cines semplificaa, [[Shaoshan]], 26 de dicember 1893 – [[Pechin]], 9 settember 1976) a l'è staa on politegh e revoluzionari chines, portavos del [[Partii Comunista Chines]] del 1943 a la sova mort. A l'ha governaa la [[Cina]] dal 1949 al 1976 e l'è staa protagonista de la [[granda revoluzion colturala]]. A lu 'l gh'è staa tributaa la creazzion de 'na Cina unida e libera di forestee, l'[[Guerra de Corea|intervent chines in Corea]], la [[crisi sino-sovietega]], la repression in di [[laogai]], la grama vita del 1958 al 1961, el [[conflitt sino-indian]], el [[gran solt inans]], l'alfabetizzazion de la pupart di chines cont el [[chines semplificaa]] e 'n cress imponent de la popolazion e de l'economia chinesa. [[Categuria:Politegh cines]] [[Categoria:Nassuu in del 1893]] [[Categoria:Mort in del 1976]] otgnopz2viwwvqbkt55cab7k3ib39sx 0 217541 1111223 988062 2022-07-19T20:33:55Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} {{F}} {{Partid politeg |color = orange |nom = Partii di Amis de la Birra |nom2 = {{uk}} Українська партія шанувальників пива (УПШП) |nom3 = |nom4 = |nom5 = |logo = |guida = |segretare = |president = |vicesegretare = |vicepresident = |coordinador = |portavox = Volodymyr Yermakov,<br />Petro Serhiyenko,<br />Pavlo Tarnovsky |stat = {{UKR}} |sede = |fondazion = 1992 |partid asorbid = |desligazion = 2000 |asorbid da = |partid = <!-- adoma ind i template di sota-partids (ad esempe, ol moviment jovanil) --> |ideolojia = [[Socialdemocrazia]] <br> [[Recession]] |internazional = <!-- partid internazional de riferiment (se 'l g'è) --> |collocazion = [[Center-sinistra]] |coalizion = |partid europeo = |grup parlamentar europeo = |assemblea1 = Verchovna Rada |cadrege1 = {{Cadrege|0|450|orange|1998}} |assemblea2 = |cadrege2 = |assemblea3 = |cadrege3 = |assemblea4 = |cadrege4 = |jornal = |joven = <!-- partid jovanil (se 'l g'è) --> |inscrivids = |an inscrivids = <!-- an del dato de le iscrizion --> |pcolor = <!-- color simbol del Partii --> |sit = }} El '''Partii di Amant de la Birra''' (in ucrain '''Українська партія шанувальників пива''') a l'è staa on partii de vita curta de l'[[Ucraina]] registraa in del 1991 di Volodymyr Yermakov, Petro Serhiyenko e Pavlo Tarnovsky. L'ha semper avuu resultaa bass e in del 1997 el se gionta al grupp di "Liber Democràtich". == Vos corelaa == * [[Partii di Amant de la Birra (Bielorussia)]] * [[Partii di Amant de la Birra polacch]] * [[Partii di Amant de la Birra (Russia)]] * [[Partii di Amis de la Birra]] [[Categoria:Partii de la birra]] [[Categuria:Partii politegh ucrain|Amant de la birra]] 60iks6fhl1q5snvh8l400t68p2ipzjo 0 220513 1111383 1084186 2022-07-20T10:04:06Z Sciking 7100 /* Vos corelaa */ wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} El '''cess''' a l'è el canton, de solit saraa e separaa de la vision publega, pensaa per pissà, andà de corp e nettàss. De solet l'è mitud in la stanza de bagn. == Riferiment == *[http://www.treccani.it/vocabolario/w-c/ W.C.] == Vos corelaa == *[[Toalett]] *[[Tazza del cess]] *[[Cess chimegh]] [[Categoria:Mobilia]] 9cg5e70wyyfpscbk90eg62341z32ak4 1111385 1111383 2022-07-20T10:16:27Z Sciking 7100 removed [[Category:Mobilia]]; added [[Category:Cess]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} El '''cess''' a l'è el canton, de solit saraa e separaa de la vision publega, pensaa per pissà, andà de corp e nettàss. De solet l'è mitud in la stanza de bagn. == Riferiment == *[http://www.treccani.it/vocabolario/w-c/ W.C.] == Vos corelaa == *[[Toalett]] *[[Tazza del cess]] *[[Cess chimegh]] [[Categoria:Cess| ]] dclaqk8a8ma7kvz2xwuxj4rltlunqmn 0 220517 1111387 1084189 2022-07-20T10:16:39Z Sciking 7100 removed [[Category:Mobilia]]; added [[Category:Cess]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{SBOZZ}} [[File:Bonfire Lounge.jpg|thumb|Tazza del cess]] La '''tazza del cess''' a l'è 'n vas faa de solit de porcellana, ma anca de metall, che l'è faa per pissàgh e andàgh de corp dent per poeu descaregàll in la [[fogna]] cont di sistema ad agua o a pression. == Riferiment == *[http://www.treccani.it/vocabolario/w-c/ W.C.] == Vos corelaa == *[[Toalett]] *[[Cess]] *[[Cess a la turca]] *[[Dacquon]] *[[Bidè]] [[Categoria:Cess]] ahxhggprg0yfd89do832rxx0eev7v5y 0 221196 1111230 1041745 2022-07-19T20:35:05Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} [[File:Giorgio Napolitano and Elsa Fornero.jpg|thumb|La sciora Fornero al giurament]] La '''reforma di pension Fornero''', anca domà ''reforma Fornero'' o, impropriament, ''legg Fornero'', a l'è la manera de riferìss a l'articol 24 del [[decrett-legg (Italia)|decrett-legg]] 6 dicember 2011, n. 201, ciamaa "Disposizion in materia di trattament pensionistegh", che l'ha reformaa el [[sistema pensionistegh italian]], ciamada inscì de la proponenta, la ministra [[Elsa Fornero]]. == Storia == El period istoregh de la reforma a l'è staa quell de la [[crisi di subprime]] americana che la s'è spantegada in Europa, soratutt in di Stat cont on volt debit compagn de la [[Grecia]] e de l'[[Italia]]. La reforma, scrivuda in d'on quaj dì in d'ona situazion de emergenza, l'ha sostituii la [[reforma di pension Dini]], cont l'obietiv de rend el sistema pensionistegh publegh pussee sostenibil in del longh period. La reforma a l'è stada votada di partii che sostegniven el [[governo Monti]], cioè el [[Partii Democrategh (Italia)|Partii Democrategh]], [[el Popol de la Libertà]], l'[[Union de Center (Italia)|Union de Center]] e [[Futur e Libertà per l'Italia]], han votaa contra inveci la [[Liga Nord]] e l'[[Italia di Valor]]. L'insemma di decrett ch'han mittuu 'sti normi a hinn staa ciamaa "Salva Italia", perchè gh'even l'obietiv de impedìgh ai cunt publegh italian de andà in [[default (finanza)|default]]. == Disposizion == La reforma l'ha previst: *L'aument de l'età de giubilazion de veggiaia: Almen 20 agn de contributt e 66 agn per i òmen e i donn, de la publega ministrazion, o 63 per i donn, che del 2018 el s'è volzaa a 66 agn per tucc *El passagg al sistema contributiv anca per di pension che, cont el sistema Dini, eren calcolaa cont el retributiv *Abolizion de la pension de anzianità, sostituida de la pension anticipada, che la se ciappa a 41 agn e 3 mes de contributt per i donn o 42 agn e 3 mes per i omen *Adeguament a l'aspetattiva de vita ogni 2 agn inveci che trii *Reduzion de 18 ai 12 mes de "fenestra" per i lavorator autonom == Costituzionalità == In del 2015 la [[Cort Costituzionala (Italia)|Cort Costituzionala]] l'ha deciaraa incostituzional el tocch de la reforma che 'l stabiliva che i pension pussee gross del triplo de la pension minima fussen minga perequaa, ciovè adattaa al cost de la vita. == Reform == In del 2013 on referendum parpognuu di [[Partii di Comunista Italian|Comunista Italian]] e de la [[Refondazion Comunista]] a l'è minga ammess degià che 'l president l'eva giamò desligaa i Camber. In del 2015 la Cort Costituzional l'ha deciaraa inammissibel el referendum parpognuu de la Liga Nord perchè "legg de belanz". In del 2019 el [[governo Conte I]] el mett la [[Quotta 100]], che la permett a quej che ghe fann domanda de sortì prima de lavorà se gh'han di caratteristegh determinaa, ma senza superà el rest del sistema ideaa de la Fornero. == Riferiment == *[https://www.ilpost.it/2018/05/19/riforma-fornero-risparmi/ Perché tutti ce l’hanno con la riforma Fornero?] *[http://www.bankpedia.org/index.php/it/125-italian/r/23766-riforma-delle-pensioni-monti-fornero-enciclopedia RIFORMA DELLE PENSIONI MONTI-FORNERO (ENCICLOPEDIA)] *[https://st.ilsole24ore.com/art/notizie/2015-01-20/cosa-prevede-riforma-fornero-164237.shtml?uuid=ABFbuxgC Pensioni, cosa prevede la Riforma Fornero] *[https://www.repubblica.it/economia/2015/04/30/news/pensioni_inps-113227390/ La Consulta boccia il blocco delle pensioni della Fornero: lo stop pesa 5 miliardi] *[https://www.ilsole24ore.com/art/abolizione-fornero-arriva-quota-100-ma-solo-tre-anni-ABgLjJYB Pensioni, la legge Fornero resiste nonostante quota 100] == Vos corelaa == *[[Default di sistema pensionistegh publegh]] *[[Reforma del lavorà Fornero]] [[Categuria:Legg italian|Fornero]] sotga8c8662yjqt6ek698iifgwqm9td 0 222157 1111379 1099109 2022-07-19T21:10:18Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (-indœ +indovè) wikitext text/x-wiki {{SL}} {{Competizion sportiva |nome= Serie A |disciplina= [[Folber]] |logo = |fondazione = [[1898]] ([[1929]] a giron unig) |partecipanti = 20 squader (de l'edizion [[Serie A 2004-2005|2004-2005]]) |nazione = {{Bandiera|ITA}} [[Italia]] |stagione attuale = Serie A 2020-2021 |formato = [[Jiron a l'italiana]] A/V |titolo = '''''Campion d'Italia''''' |trofeo = [[File:scudetto.svg|80px]] |detentore = [[File:600px Nero e azzurro strisciato con stella.png|24px]] [[Inter]] |retrocessione = [[Serie B]] |apertura = [[Agost]] |chiusura = [[Magg]] |tipologia = [[Folber]] |confederazione = [[Lega Nazionale Professionisti Serie A|LNP Serie A]] ([[Federazione Italiana Giuoco Calcio|FIGC]]) |sito = [http://www.legaseriea.it/ www.legaseriea.it] }} La '''Serie A''', ofiçalment ciamada '''Serie A [[TIM]]''' in rexon de [[sponsor|sponsorizazion]] ('''Campionad italian''' in [[lengua lombarda|lombard]]), l'è el nivell professionisteg pussee volt del [[folber]] [[italia|italian]] e soa competizion principal (considerada pussee importanta de la [[Coppa Italia]]). A l'è jestida de la [[Lega Nazionale Professionisti Serie A]], vun braç de la [[Federazione Italia Giuoco Calcio|FIGC]].<ref>{{it}} http://www.repubblica.it/2009/04/sport/calcio/lega-si-spacca/lega-si-spacca/lega-si-spacca.html</ref> El vinjidor annual de la competizion ciapa el titol de '''''Campion d'Italia''''' e la possibilitaa de metar el ''Scudet Tricolor'' ind la propria maia per la stajon dop; la se qualifica anca ind la [[Supercoppa italiana]]. I prim quater squader in classifica se qualifichen ind la [[Coppa di Campion|UEFA Champions League]], e alter duu ind la [[UEFA Europa League]]. La prima edizion del titol l'è staita ind el [[1898]]; la formula de adess cont el [[jiron a l'italiana|jiron unig a l'italiana]] e cont el nom de ''Serie A'' a l'è nassuda inveci ind el [[1929]], ind i temp del [[fassism]]. La squadra cont pussee titoi a l'è la [[Juventus]], qe l'ha vinjud el campionat per 35 vœlte; inscambi l'[[Inter]] a l'è la squadra cont pussee presenze ind la Serie A, dejà qe l'ha jugad tuts i so edizion. A la fin de l'edizion [[Serie A 2018-2019|2018-2019]] el campionad italian a l'è a'l terz sit ind el ''Ranking UEFA'', dedree de la [[Primera División (Spagna)|Liga]] [[Spagna|spagnœla]] e la [[Premier League]] [[Ingilterra|inglesa]].<ref>{{it}} https://it.uefa.com/memberassociations/uefarankings/country/#/yr/2019</ref> == Storia == [[Archivi:Velodromo Umberto I.PNG|miniatura|Foto faita a'l prim campionad italian de domà vun dì a [[Turin|Torin]] el [[08 06|8 maj]] [[1898]]|alt=|manzína]] El prim campionad italian a l'è stait fait ind el [[1898]]. I prim dex agn i g'haveven ancamò un'organizazion amatorial, oltra qe poc interess del publeg. El [[Gènoa C.&F.C.|Genoa]] in qei agn qì l'ha vinjud tants titoi e l'è staita la prima squadra a vesser '''''Campion d'Italia'''''. La [[FIGC]] l'ha organizad de la prima edizion el campionad in autonomia, asca la stajon 1921-1922, indovè qe g'eren duu campionai (qell de la [[FIGC]] e qell de la [[CCI]]), pœ anc'mò traits insema l'ann dop cont el [[Compromes Colombo]]<ref>{{it}} https://www.guerinsportivo.it/news/altro/2011/02/19-1138851/il_compromesso_colombo/</ref>. [[File:1928–29 Società Sportiva Ambrosiana.jpg|thumb|left|L'[[Inter|Ambrosiana]], vinjidriss del scudet in de la stajon [[Serie A 1929-1930|1929-1930]], el prim de l'istituzion de la ''Serie A'']] A partir de la stajon [[Serie A 1929-1930|1929-1930]] el tornee l'è stait riformad cont la formula del [[jiron a l'italiana|jiron unig a l'italiana]] Andada/Volta (jiamò sperimentad in de l'edizion [[Campionad italian 1909-1910|1909-1910]]), ciapand el nom de ''Divisione Nazionale Serie A'', in seguit sciortad in ''Serie A'', che el tegn anca adess. I Agn 1930, ind i prim stajon del jiron unigh, hinn stait caraterizad dal domini ''in primis'' de l'[[Inter]] del [[Giusepp Meazza]] (ciamada in qei agn lì ''Ambrosiana'' e pœ ''Ambrosiana-Inter''), e depress de la [[Juventus]] (per cinq agn de infilera) e del [[Bologna FC 1909|Bologna]]. L'è oltra in qest period qì qe el [[folber]] el devegn el [[sport]] pussee vedud ind la [[Italia|nazion]]. [[File:Fiat G.212 I-ELCE tragedia Superga.jpg|miniatura|La [[Tragedia de Superga]] del [[04 05|4 de magg]] [[1949]], indovè hinn perdud la vida squas tuts i jogadors del '''''Grand Torin'''''|alt=|manzína]] I prim Agn 1940 hinn inscambi stait caraterizai de vun titol per l'[[Inter]], vun per la [[AS Roma|Roma]] e a la fin vun per il [[Torin FC|Torin]], evant qe venissent farmai in rexon de la [[Segónda guèra mondiàl|Segonda Guera Mondial]]. Il campionad l'è stait riprendud a partir de la stajon [[Divisione Nazionale 1945-1946|1945-1946]], con alter quatar titoi de infilera ciapai de la squadra [[Piemont|piemontesa]], in quela rœusa qe esarà ciamada '''''Grand Torin''''' (finida cont squas tuts i jogadors mort ind la [[Tragedia de Superga]]). [[File:Bologna Football Club 1963-64.jpg|miniatura|El [[Bologna FC 1909|Bologna]], vinjidor del [[Serie A 1963-1964|scudett 1963-1964]], in del unig cas de sparegg-scudett ind la ''Serie A'', jogad contra l'[[Inter]]|alt=|manzína]] Depress la tragedia, la Serie A e in jeneral tut el [[folber]] [[Italia|italian]], asca quai eccezion, hinn stait dominai de trii squader: la [[Juventus]], el [[AC Milan|Milan]] e l'[[Inter]]. L'egemonia dei ''«Trii Grand»'' (inscì iniziai a vess ciamad di jornalista) la finiss in vun moment de palza in de la stajon [[Serie A 1955-1956|1955-1956]] quand la [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] la ciapa el prim scudet per la rejon [[Toscana]]. Dop el success [[Firenz|fiorentin]], el [[AC Milan|Milan]] e la [[Juventus]] se spartissent i posterior scudett. Quest fincora a l'edizion [[Serie A 1962-1963|1962-1963]], vinjuda de l'[[Inter|Internazional]] in del principi de la '''''Granda Inter''''' del president [[Angelo Moratti]] e de l'alenador [[Argentina|argentin]] [[Helenio Herrera]]. In de la [[Serie A 1963-1964|stajon dop]], inveci, l'[[Inter]] la trœva vun ostacol in del [[Bologna FC 1909|Bologna]], e i duu squader arrivent a pari poncc, e cont el sparegg-scudet (''unicum'' ind la storia del [[jiron a l'italiana|jiron unig]]) la squadra [[Bologna|bolognes]] la ciapa el so settim titol. L'[[Inter]] l'ha manera de refass in de l'ann dop ([[Serie A 1964-1965]]) cont vœuna grand remontada ai dagn dei [[AC Milan|contcittadin meneghin]]. In de la [[Serie A 1965-1966|stajon 1965-1966]], inveci, l'[[Inter]] la ciapa anc'mò vun alter scudett: el dexim qe permett a la squadra de metar ind la propia maia la stela, vott agn depress de la [[Juventus]]. Ind la stajon anc'mò dop ([[Serie A 1966-1967]]), inveci, anca se al principi l'[[Inter]] l'era prima, cont la remontada de la [[Juventus]] e l'eliminazion de la squadra [[Milan|ambrosiana]] de la [[Coppa Italia]] e de la [[Coppa di Campion]], la finiss l'era de la '''''Granda Inter'''''. [[File:Rivera Gianni 02.jpg|thumb|upright=0.8|El [[Giovan Rivera]], simbol del [[AC Milan|Milan]] per 19 agn, indovè l'ha ciapad 3 scudet, comprendud qel del [[1979]] qe al valg ai [[Russ (culur)|ross]] e [[negher]] la stela]] In del ann sucesiv, inscì, cont la Serie A tornada a 16 partecipants, el [[folber]] [[Italia|nazional]] la finiss in dei man del [[AC Milan|Milan]]. In del [[Serie A 1968-1969|1968-1969]], parò, in rexon dei obietiv internazionai, la pussee franca [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] la ciapa el so segond scudett inscambi dei ''Casciavit'' de [[Milan]], inscì coma ind la [[Serie A 1969-1970]], vinjiuda del [[Cagliari Calcio|Cagliari]]. In de la stajon sucesiva, inveci, anca se el [[Cagliari Calcio|Cagliari]] el part ben, in rexon de l'infortunio del [[Gigi Riva]] la soa stajon l'è compromesa e 'l scudet la va inscambi a l'[[FC Internazional Milan|Internazional]], in rimonta sul [[AC Milan|Milan]]. I scudet sucesiv, inscambi ([[Serie A 1971-1972|1971-1972]] e [[Serie A 1972-1973|1972-1973]]), son duu trionf [[Juventus|juventin]]. In del [[1974]] l'è inveci el turn de la [[SS Lazio|Lazio]] ciapar el so prim scudet, e in del [[1975]] anc'mò de la [[Juventus]]. In qel sucesiv, parò, el scudett la va inveci ai [[Torin FC|contcittadin torines]], 27 agn depress de la [[Tragedia de Superga|Tragedia]]. La [[Serie A 1976-1977]] l'è staita vun crapa a crapa in trà el [[Torin FC|Torin]] e la [[Juventus]], risultad in fin in vun success [[bianch]] e [[negher]]. Cont anca el campionad sucessiv in dei man de la ''Vecia Sciura'', in del [[1979]] l'è inveci el turn del [[AC Milan|Milan]] ciapar el sò dexim scudet e inscì la stela. == Edizion in lombard == * [[Serie A 2005-2006]] * [[Serie A 2006-2007]] * [[Serie A 2007-2008]] * [[Serie A 2008-2009]] * [[Serie A 2009 - 2010|Serie A 2009-2010]] * [[Serie A 2010-2011]] * [[Serie A 2011-2012]] * [[Serie A 2012-2013]] * [[Serie A 2013-2014]] * [[Serie A 2014-2015]] * [[Serie A 2015-2016]] * [[Serie A 2016-2017]] * [[Serie A 2017-2018]] * [[Serie A 2018-2019]] * [[Serie A 2019-2020]] * [[Serie A 2020-2021]] == Titoi per squadra == <!-- CAMBIÀ'L MIA I TITOJ DE LA JUVENTUS E DE L'INTER SUL FAA DEL CALCIOPOLI, CA L'È CONSIDERAA VANDALISM. GRAZIA.--> [[File:scudetto.svg|thumb|<center>El Scudet Tricolor, trofee ofiçal del vingidor de la ''Serie A''</center>|alt=]] ''Atualizad a'l 27 de magg 2021'' {|class="wikitable sortable" |- !width=100px|Squadra !Titoi !Edizion vinjude |- |<center>[[File:600px Bianco Nero Juventus.png|24px]]<br /> [[Juventus]] |align=center|36 |[[Campionat 1905|1905]], [[Campionat 1925-1926|1925-1926]], [[Serie A 1930-1931|1930-1931]], [[Serie A 1931-1932|1931-1932]], [[Serie A 1932-1933|1932-1933]], [[Serie A 1933-1934|1933-1934]], [[Serie A 1934-1935|1934-1935]], [[Serie A 1949-1950|1949-1950]], [[Serie A 1951-1952|1951-1952]], [[Serie A 1957-1958|1957-1958]], [[Serie A 1959-1960|1959-1960]], [[Serie A 1960-1961|1960-1961]], [[Serie A 1966-1967|1966-1967]], [[Serie A 1971-1972|1971-1972]], [[Serie A 1972-1973|1972-1973]], [[Serie A 1974-1975|1974-1975]], [[Serie A 1976-1977|1976-1977]], [[Serie A 1977-1978|1977-1978]], [[Serie A 1980-1981|1980-1981]], [[Serie A 1981-1982|1981-1982]], [[Serie A 1983-1984|1983-1984]], [[Serie A 1985-1986|1985-1986]], [[Serie A 1994-1995|1994-1995]], [[Serie A 1996-1997|1996-1997]], [[Serie A 1997-1998|1997-1998]], [[Serie A 2001-2002|2001-2002]], [[Serie A 2002-2003|2002-2003]], [[Serie A 2011-2012|2011-2012]], [[Serie A 2012-2013|2012-2013]], [[Serie A 2013-2014|2013-2014]], [[Serie A 2014-2015|2014-2015]], [[Serie A 2015-2016|2015-2016]], [[Serie A 2016-2017|2016-2017]], [[Serie A 2017-2018|2017-2018]], [[Serie A 2018-2019|2018-2019]], [[Serie A 2019-2020|2019-2020]] |- |<center>[[File:600px Nero e azzurro strisciato con stella.png|24px]]<br /> [[Inter]] |align=center|19 |[[Campionat 1909-1910|1909-1910]], [[Campionat 1919-1920|1919-1920]], [[Serie A 1929-1930|1929-1930]], [[Serie A 1937-1938|1937-1938]], [[Serie A 1939-1940|1939-1940]], [[Serie A 1952-1953|1952-1953]], [[Serie A 1953-1954|1953-1954]], [[Serie A 1962-1963|1962-1963]], [[Serie A 1964-1965|1964-1965]], [[Serie A 1965-1966|1965-1966]], [[Serie A 1970-1971|1970-1971]], [[Serie A 1979-1980|1979-1980]], [[Serie A 1988-1989|1988-1989]], [[Serie A 2005-2006|2005-2006]], [[Serie A 2006-2007|2006-2007]], [[Serie A 2007-2008|2007-2008]], [[Serie A 2008-2009|2008-2009]], [[Serie A 2009 - 2010|2009-2010]], [[Serie A 2020-2021|2020-2021]] |- |<center>[[File:Bianco e Rosso (Croce) e Rosso e Nero (Strisce).png|24px]]<br /> [[A.C. Milan|Milan]] |align=center|18 |[[Campionat 1901|1901]], [[Campionat 1906|1906]], [[Campionat 1907|1907]], [[Serie A 1950-1951|1950-1951]], [[Serie A 1954-1955|1954-1955]], [[Serie A 1956-1957|1956-1957]], [[Serie A 1958-1959|1958-1959]], [[Serie A 1961-1962|1961-1962]], [[Serie A 1967-1968|1967-1968]], [[Serie A 1978-1979|1978-1979]], [[Serie A 1987-1988|1987-1988]], [[Serie A 1991-1992|1991-1992]], [[Serie A 1992-1993|1992-1993]], [[Serie A 1993-1994|1993-1994]], [[Serie A 1995-1996|1995-1996]], [[Serie A 1998-1999|1998-1999]], [[Serie A 2003-2004|2003-2004]], [[Serie A 2010-2011|2010-2011]] |- |<center>[[File:600px Rosso e Blu con striscia Bianco e croce Rossa su sfondo Bianco.png|24px]]<br /> [[Gènoa C.&F.C.|Genoa]] |align=center|9 |[[Campionat 1898|1898]], [[Campionat 1899|1899]], [[Campionat 1900|1900]], [[Campionat 1902|1902]], [[Campionat 1903|1903]], [[Campionat 1904|1904]], [[Campionat 1914-1915|1914-1915]], [[Campionat 1922-1923|1922-1923]], [[Campionat 1923-1924|1923-1924]] |- |<center>[[File:600px Bianco con croce sottile Rossa.png|24px]]<br /> [[FC Pro Vercei 1912|Pro Vercei]] |align=center|7 |[[Campionat 1908|1908]], [[Campionat 1909|1909]], [[Campionat 1910-1911|1910-1911]], [[Campionat 1911-1912|1911-1912]], [[Campionat 1912-1913|1912-1913]], [[Campionat 1920-1921|1920-1921]], [[Campionaa 1921-1922 (CCI)|1921-1922 (CCI)]] |- |<center>[[File:Rosso e Blu (Strisce) con croce Rosso e Giallo.png|24px]]<br /> [[Bologna FC 1909|Bologna]] |align=center|7 |[[Campionat 1924-1925|1924-1925]], [[Campionat 1928-1929|1928-1929]], [[Serie A 1935-1936|1935-1936]], [[Serie A 1936-1937|1936-1937]], [[Serie A 1938-1939|1938-1939]], [[Serie A 1940-1941|1940-1941]], [[Serie A 1963-1964|1963-1964]] |- |<center>[[File:Flag - Garnet with white bull.svg|24px]]<br /> [[Torin FC|Torin]] |align=center|7 |[[Campionat 1927-1928|1927-1928]], [[Serie A 1942-1943|1942-1943]], [[Campionat 1945-1946|1945-1946]], [[Serie A 1946-1947|1946-1947]], [[Serie A 1947-1948|1947-1948]], [[Serie A 1948-1949|1948-1949]], [[Serie A 1975-1976|1975-1976]] |- |<center>[[File:600px horizontal bisection HEX-FBB902 HEX-99092C.svg|24px]]<br /> [[AS Roma|Roma]] |align=center|3 |[[Serie A 1941-1942|1941-1942]], [[Serie A 1982-1983|1982-1983]], [[Serie A 2000-2001|2000-2001]] |- |<center>[[File:600px Viola con giglio Rosso su sfondo Bianco.png|24px]]<br /> [[A.C.F. Fiorentina|Fiorentina]] |align=center|2 |[[Serie A 1955-1956|1955-1956]], [[Serie A 1968-1969|1968-1969]] |- |<center>[[File:Azzurro con N cerchiata.png|24px]]<br /> [[S.S.C. Napoli|Napol]] |align=center|2 |[[Serie A 1986-1987|1986-1987]], [[Serie A 1989-1990|1989-1990]] |- |<center>[[File:Bianco e Celeste con aquila.svg|24px]]<br /> [[Società Sportiva Lazio|Lazio]] |align=center|2 |[[Serie A 1973-1974|1973-1974]], [[Serie A 1999-2000|1999-2000]] |- |<center>[[File:600px Nero con stella Bianca.svg|24px]]<br /> [[FC Casale ASD|Casale]] |align=center|1 |[[Campionat 1913-1914|1913-1914]] |- |<center>[[File:600px vertical trisection HEX-78D3F7 White central cross HEX-ED1C24 White.svg|24px]]<br /> [[ASD Noves|Noves]] |align=center|1 |[[Campionat 1921-1922 (FIGC)|1921-1922 (FIGC)]] |- |<center>[[File:Rosso Blu coi 4 mori.png|24px]]<br /> [[Cagliari Calcio|Cagliari]] |align=center|1 |[[Serie A 1969-1970|1969-1970]] |- |<center>[[File:600px Blu e Giallo3.png|24px]]<br /> [[Hellas Verona FC|Hellas Verona]] |align=center|1 |[[Serie A 1984-1985|1984-1985]] |- |<center>[[File:600px Blu Bianco Rosso e Nero (Strisce Orizzontali) con scudo Bianco e Rosso.png|24px]]<br /> [[Sampdoria]] |align=center|1 |[[Serie A 1990-1991|1990-1991]] |} == Riferiments == <references/> == Ligam de fœra == * [https://www.legaseriea.it Sit Web de la Serie A] [[Categuria:Serie A]] t9p7mpp7avhw5dlmt5ka8g5f9v5w1qq 0 222692 1111211 1000348 2022-07-19T20:31:50Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} [[Archivi:Slavic distribution origin.png|thumb|La distribuzion de la lengua protuslava]] La '''Lengua protuslava''' o '''protu-slava''' l'è ona lengua stunta parlada fin al [[400]] d.c. en Europa de l'Est che gh'ha daa vita ai modern [[Lengov slav]]. == Ligamm de foeura == *[http://dictionary.sensagent.com/Lingua%20proto-slava/it-it/ Lengua protu-slava] [[Categuria:Lengov slav]] bb7pimj8lqtcnwr5o512vv9jqqk6n7z 0 222831 1111228 1001096 2022-07-19T20:34:45Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} [[Archivi:La Tène Culture.jpg|thumb|La distribuzion de la lengua protuceltica]] La '''Lengua protuceltica''' o '''protu-celtica''' l'è ona lengua stunta parlada fin al [[750]] d.c. en Europa central che gh'ha daa vita ai modern [[Lenguv celtich|Lengov celtich]]. ==Ligamm de foeura== *[https://nostradamus.fandom.com/it/wiki/Lista_delle_proto-lingue Lista de le proto-lengue] [[Categuria:Lengov]] onvaznh8mxknoqrsnjf2jd65m2mgfx2 0 222849 1111227 1001279 2022-07-19T20:34:35Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}} {{sbozz}} [[Archivi:Pre-roman iron age (map).PNG|thumb|La distribuzion de la lengua protogermanica]] La '''Lengua protogermanica''' o '''proto-germanica''' l'è ona lengua stunta parlada fin al [[200]] d.c. en Europa de 'l Nord che gh'ha daa vita ai modern [[Lenguv germanich]]. ==Ligamm de foeura== *[https://www.britannica.com/topic/Proto-Germanic-language Proto-Germanich] [[Categuria:Lengov germanegh]] 4itr6308m9tvb3x0ij73afukuhwlb75 0 229976 1111201 1036772 2022-07-19T20:29:06Z ScikingBot 16563 Bot: Sostituzione automatica (- vida + vita) wikitext text/x-wiki {{MILCLASS}}{{F}} {{Citassion bilingua|Nissùn lontán de la verità el pò ciamàss felìs.([[Seneca]])|la|Beatus enim nemo dici potest extra veritatem proiectus ([[Seneca]] ''De vita beata'', cap. V)}} [[Archivi:Laughing.jpg|miniatura|Di fiolìnn che esprime felicità]] La '''felicità''' a l’è el stat d'ànim ([[emozion]]) positìv de chi che ’l suppònn de ‘vegh soddisfàa tucc i sò desideri <ref>Vocabolario Garzanti</ref>. L'[[etimologia]] la fa vegnì “felicità” de: ''felicitas'', deriv. ''felix-icis'', "fel’cs", che la soa radìs "fe-" la voeur dì bondanza, ricchèzza, prosperità. La nozión de felicità intenduda come ‘na condizión (pù o manch stàbil) de sodisfazión totál, la òccupa on pòst de risàlt in di dottrìnn moràj de l'antighitàa classica, tant l’è vèra che s’è sòlit a indicàj come di dottrìnn ètegh [[Eudemonismo|eudemonistich]] (del grècch ''eudaimonìa'', de sòlit tradòtt come "felicità"). El tèrmin l’ìndica minga domà la giòia ma l’accettà el divèrs e la pas cont i alter. On tal concenzión la varia, naturalmént, cont el varià de la visión-concezión del mond (''[[Weltanschauung]]'') e de la vita in su de lu. == Caratteristich principaj == I sò caratteristich hinn variàbel a segonda de l’enità che la proeuva (per esempi: [[Serenitaa|serenitàa]], [[Pagament|pagamént]], ecitazión, [[ottimismo]], distanza d’on qualsessia [[besògn]], eccètera). Quand che l’è presenta, la felicità la trà insèma el sentila come la fudèss etèrna a la pagura che la finissa. L'òmm fin de la soa comparsa el ricerca el sentìss ben. La felicità a l’è quell'insèma de emozión e sensazión del còrp e de l'intellètt che fànn stà ben e che procuren giòia ind on momént pù o manch longh de la nòstra [[vita]]. Se l'òmm l’è felìs subentren anca la sodisfazión e ‘l pagamént. == Generalitàa in su la felicità == [[Archivi:Smiley.svg|miniatura|La [[Emoticon|faccinna]] che la sorìd l’è ‘na manera conossùda de esprìmm on stat de felicità.]] L'òmm el gh’ha di necessità primari, secondari e sorastrutturàd, de sòlit el pagamént de sti necessità chì e la reussida de l’obiettìv dettàa de on [[besògn]], el procura la giòia de che la ven anca la felicità. La felicità, studiada sòta el profìl di besògn (primari, secondari, ecc...), la mena a di valutazión e di definizión minga domà [[Psicologia|psicològich]] e [[Filosofia|filosòfich]] divèrsi, ma anca materiàj e per quèlla resón chì la felicità a l’è on oggètt de studi de ògni scienza umanistica. El rèsta ciàr che la división l’è stada fada al fin de chiarificà i vari componént del stat de la felicità de la persòna, ma, degià che l’òmm a l’è ona entitàa che la se pò minga desligà de psiche-còrp-spirit-ment e inscì innanz, a l’è ciàr che a se parla semper de tucc i componént che se influénzen tra de lor. Per esempi se ‘l me fa mal on [[pee]] a l’è molto pussée fàcil che mi sìa malincònich putòst che alégher. == Profil biològich == La felicità la ghe parten a la sfera del “foeura de l’esperienza” quant a la soa sostanza definitiva, che l'è l'oggètt de la ricerca de l’indivìdov. Lee la gh’hà però, al sò turno, on pont fiss fondamentál ind la condizión immanént del mi, frutt de la sodisfazión di besògn primari caosàa di istìnt e di impuls biològich per esempi la [[famm]], el [[sògn]], el pagamént [[Sessualità|sessuál]]. Sti chì pòden vèss consideràa come 'na part indispensàbel de la felicità, ma nò come di costituént ùnegh de lee medèmma. I besògn biològich creéen ona condizión de attesa e de infelicità che la tend a risòlvess in del momént che ‘l se paga el pròpi besògn primari: el pagamént el compòrta ona condizión de sernità e de pas che la prodùss la felicità biològica, reconossìbel cont el [[piasè]], la qual l’influenza anca i alter componént 'me la [[psiche]] e 'l spìrit; impunemànch quèst, el pagamént biològich a l’è sottopòst a ‘na temporanità irrevocàbil, frutt del ripresentàss continuv di [[Pulsion|pulsión]] e i istìnt dòpo del curt perìod curt del sò pagamént. A relegà la felicità domà in sul piàn biològich, l'è l'istèss de vorè sostegnì la sola dipendenza di besògn biològich e andàgh nò oltra, che l’è ona condizión, quèsta chì, d’on ciclo continuv che ‘l và adrée a tornà de noeuv. A livèll de anatomia di studi recént de [[elettrofisiologia]] e [[immunoistochimica]] i hànn sviluppà el concètt introdòtt del [[James Papez|Papez]] in su la centralitàa del [[sistèma limbich]] in del provvéd ‘na reazión, de sòrta certamént chimica e elèttrica, (equivalenta de la second la [[leg del Nernst]]), che la càosa quèlla che la ven definida “el sentì” de la psiche e di sbalz umór. == Profil filosòfich == [[Archivi:My_Grandfather_Photo_from_January_17.JPG|miniatura|Un anzián cilén de 95 agn el sorìd]] L'[[eudemonismo]] a l’è la dottrina morál che, la considera che ‘l ben el sia la felicità, e per quèst el ghe và adrée come a ‘n obiettìv naturál de la vita de l’òmm. L’[[Epicuro]], ind la ''[[Lettera al Meneceo]]'', el dìss che a gh’è nò on’età de conóss la felicità: s’è mai né vègg né giovin de occopàss del benèsser de l'[[anima]] (o ben de "filosofà", cioè amà el pensér). Per l’Epicuro la filosofia e la conoscenza di ròbb fann su el stat de felicità. In la soa vita naturál l’òmm el slontana de lu tant el dolór fisich ([[aponia]]) quant quèll psìchich ([[atarassia]]) e l'assenza de sti dò càos chì la mena a la reussida de la felicità. L’Epicuro el classifica i piasè cont el dividi in trii grand categurìj: * "Naturàj e necessàri", compàgn de: l'amicizia, la libertà, el ripár, el mangià, l'amór, el vestìss, i cur ecc. * "Naturàj ma minga necessari" come: la bondanza, el luss, di ca’ enòrmi de là del necessari, di mangià refinàa e bondanziós de là del necessari. * "Minga naturàj e minga necessari", compàgn del succèss, del podè, de la glòria, de la fama ecc. A sodisfà di piasè naturàj e necessari a l’è assosènn importànt per la felicità, a podè sodisfà di piasè naturàj ma minga necessari el pò vèss positìv se al fin de vèghej en fèmm nò tròppa de fatiga, inveci i piasè minga naturàj e minga necessari hinn, in la pupàrt di cas, ‘na sorgént pussée de infelicità che de felicità. Defàtt, secónd l’Epicuro, l'òmm el gh’avarìss de concentràss in sul viv chi aspètt chì de la vita conligàa con la soa natura e coltivà con impègn l’[[amicizia]], ch ‘a l’è on elemént assoludamént positìv de la nòstra esistenza. La filosofia epicurea l’invida l'òmm a godè senza vorè ottegnì quèll che ‘l pò nò procuràss senza on sfòrz foeura de misura e a viv la vita fasendo su di relazión sald e di relazión interpersonàj che vànn innanz. <ref>N. Abbagnano, G. Fornero: La Filosofia</ref> [[Archivi:Muratori_-_Della_pubblica_felicità,_1749_-_5760537.tif|miniatura|''Della pubblica felicità'', 1749]] El [[Ludovico Antonio Muratori]] l’hà scrivùu ''Della pubblica felicità'' in del 1749. == Profil psicològich == La felicità la pò consìst in del realizzà on desideri, la sodisfazion in del vedèll ottegnùu. Sòta el profìl psicològich, la felicità la pò vèss 'na condizión conseguenta a la soluzión d'on [[problèma]], degiàche quèst l'è on fàa che ‘l prodùss del pagamént e donca de la giòia. La felicità la se sviluppa tant in sens intellettuál quant materiál, sia fìsich sia psìchich, sia [[Affettività|affettiv]] sia [[Emozion|emozionál]]. Per fa di esempi pràtegh in su comè che ‘l valór de la felicità el cambia anca in resón de la cultura e di condizión de l’ambiént, la felicità pò consìst in del sorìs de n fiolìn o in de l'acquist de ona villa con [[piscina]], on matrimòni o la conquista de l'[[Everest]], la pas di sens o la vittòria ai mondiáj del [[folber]]. La felicità la pò vèss considerada come el provà quèll che gh’è de bèll ind la vita. A l’è minga ona emozión oggettiva, e nanca l’è aletòria compàgn on avvenimént del destìn, ma l’è ona capacità individuál de vèss desquattada. Inscì come la cultura popolár l’inségna (per esempi in del provèrbi famós "A l’è mèj on oeuv incoeu putòst che ‘na gaina domán"), la felicità a l’è nò l’adàgh adrèe a di sògn del futùr, ma a l’incontrari l’è el cercà de godè de quèll che ‘l se gh’hà adèss. Despèss, i inscì ciamàa "falsi ìdol" (o ben i [[Danee|danée]], el [[benèsser]] del còrp, la [[fama]], el succèss, el [[podè]]) a hinn considerà come di sorgént de felicità, ma segónd quajduna teorìa, quèll contégn chì el créa domà pussée de [[ansia]], la quàl la ghe dà adòss al stat de felicità. La reussida de on fals ìdol la pò provocà domà ona giòia efimera, degià che compù se conquista de la ròbba compù el desideri el cressarà. On mestée importànt de la psicologia la ’è el trovà i tratt e i esperiénz positìv, che iutten la [[Persòna (filosofia)|persòna]] a vèss pussée felìsa e integrada cont i alter vèss umán e in del mond con tutt el creàa. Anca la cardenza, la [[fed]] e di alter princippi a hinn fondamentáj. El studi de la vita cristiana in rappòrt a la [[psicologia]] incoeu l’è per quèst frequént e ùtil<ref>{{Cita libro|autore=Vial, Wenceslao|titolo=Psicologia e vita cristiana. Cura della salute mentale e spirituale|anno=2015|editore=Edusc|città=Roma|pp=14-15|ISBN=978-88-8333-451-1}}</ref>. == Profil spiritual == I persònn gh’hànn denter de lor la necessità de elevàa la soa psiche a di ròbb [[Trascendent|foeura de l’esperienza]] ch ‘je menen a sodisfàa la soa set de conoscenza de la verità e de l’infinìi. I grand [[religion]], a tal propòsit, cerchen de spartì el concètt de felicità procuràa di ròbb materiàj, che vegnen putòst ciamàd [[piasè]], de quèll de felicità in sens spirituál, che ‘l pò vèss raggiùnt domà per mèzz de categurìj compagn de la [[semplicità]] e la [[serenità]] de l'anima. On esempi ind la [[storia]] di [[sant]] l’è quèlla del [[San Francesch|San Francèsch]], che l’era ricch, forsi anca felìs, ma l’era ona felicità minga complètta; l’ha lassà tusscòss e l’è diventàa pòver ma del tutt felìs de denter. La felicità assoluda per el [[Cristianesim]] e anca per l'[[Ebraismo]] a l’è la visión de [[Dio]]. In del [[Vangel|Vangél]], in prospettìva escatologica, a troeùvom el brano inscì ciamàa di "beatitùdìnn" in del quàl el [[Gesù]] el ne fa la lista de ‘na serie de azión per raggiòng el stat de [[Beatitudin|beatitùdin]]. :: [1]Quand che l’hà vedùu i fòll, el Gesù l’è andàa su in su la montagna, el s’è setàa giò e i sò scolàr s’ hinn vesinàa a lu. [2]Cont el parlàgh, je maestriava dieséndogh:[3]"Beàti i pór de spìret, perchè che de lor a l’è el règn di ciél.[4]Beati i cruzziàa, perché i sarànn consolàa.[5]Beati i bon, perchè ereditarànn la [[Tèrra]].[6]Beati chi che gh’hànn famm e set de la giustizia, perché i sarànn sagollàa. [7]Beati i misericordiós, perché troarànn la misericórdia. [8]Beati i pur de coeur, perchè vedarànn Dio. [9]Beati i operadór de pas, perché sarànn ciamàa fieou de Dio. [10]Beati i perseguitàa per via de la giustizia, perché de lor a l’è el règn di ciél. [11]Beàtt viàlter quand che ve insultarànn, ve starànn adòss e, cuntànd su di ball, i disarànn ògni sòrta de mal contra de viàlter per via de mi. [12]Rallegréss e sii contént, per el vòster compéns in di ciél a l’è grand. ([[Vangél]] del San Matèo 5, 1-12) In sul propòsit de la felicità de denter, el fondatór del [[Buddhismo]], el [[Siddhartha Gautama]], l’ha dìi che "La càosa del dolór a l’è el desideri de piasè nò consapévol", e, ‘me soluzión a quèll problèma chì, l’ha risòlt che "El dolór el pò vèss sopprèss per mèzz de la fin del desideri e la rinónzia"<ref>Microsoft ® Encarta ® 2008. © 1993-2007 Microsoft Corporation.</ref>. El sò ragionamènt el menava al rispètt a la considerazión del [[Nòbil Sentee de Vòtt Element]]. == Profil scientifich/de la condòtta == La [[psicologia]] pussèe che tucc i alter disciplìnn l’hà studiàa el [[contègn]] de la [[psiche]] in del stat de felicità con l’osservà, in del contègn, i manifestazión de la felicità: on sentimént de pussée de libertà, la fiducia in numm medésim e in di àlter, e anca l'ottimismo in di confrónt de la vita. A hinn stàa effettuàa di studi in sui effètt de la felicità che analìzzen la partecipazión de tanti part del còrp in di meccanismi biològich complèss che se manifèsten quand che gh’hèmm di sensazión definìi de "felicità". S’ è vist che i persònn felìs i vànn mèj incontra a la vita e ai rappòrt cont i alter. La felicità l'è fada su de dò componént fondamentàj, el reussida del benèsser del còrp ma anca quèlla de la serenità de l'anima. Domà la reussida de tucc e dò la dà la felicità complètta. == Studi scientifich in su felicitaa == === Danee === * Per mèzz del sondàgg “World Value Survey II” fàagh a di persònn de 40 nazión del mond l'è vegnùu foeura ch'a gh’è ‘na [[Correlazion|correlazión]] positiva tra el rèddit familiàr e la sodisfazión de la vita e tra el rèddit familiàr e la soddisfazión finanziaria, o ben cont el cressimént de ‘na variàbel la va su anca l’altra. Ma in media, quèlla correlazión chì, misurada per mèzz de l'[[Indes de correlazion del Pearson|ìndes del Pearson R]], è l’è pressppòch el 10%, doncaa a l'è ona correlazión assosènn dèbol. Se ved però che in di paés pòver, cont el cress del réddit familiàr, cressen de bon anca i sodisfazión de la vita e quèlla finanziaria, inveci quèst el càpita nò in di paès pussée ricch. De quèst el se ved che l’aumént del rèddit el compòrta ona vistós svolzada de la qualitàa de la vita quand ch’ el servìss de sodisfà i besògn primari. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Ed Diener|autore2=Shigehiro Oishi|titolo=Money and Happiness: Income and Subjective Well-being across Nations|anno=2000|url=http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.208.4409&rep=rep1&type=pdf|accesso=19 maggio 2020}}</ref> * Per mèzz del Gallup-Healthways Well-Being Index, on sondàgg giornadér fàa a 1000 cittadìtt [[Stat Unii|americàn]] dall'organizzazión Gallup, se capìss che ‘l benèsser emotìv el cress adasi cont el cress del rèddit con di emozión sia positìv sia negatìv, ma là de la soeuja de 75.000$ el se stabilizza. Inveci la valutazión de la propia vita la cress molto insèma a la créscita del réddit ma oltra la soeuja de 120.000$ la se stabilizza anca lee. Ancasì on bass réddit el pò vèss associà tant a ‘n scars benèsser emotìv quan a 'na scarsa valatazión de la propia vita. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Daniel Kahneman|autore2=Angus Deaton|titolo=Money and Happiness: High income improves evaluation of life but not emotional well-being|anno=2010|url=https://www.pnas.org/content/107/38/16489|accesso=19 maggio 2020}} </ref> * Per mèzz de 'n sondàgg fàagh a di matrìcol de di univerisità americàn in del 1976 a ‘n nùmer totàl de persònn de 23.597, in su di possìbil cotègn materialistich de chi persònn chì, a valutà, per esempi s’i fudèssen interessàa a di neouv oggètt de consùmm e donca se gh’avèssen on contègn materialìstich, s’è vist che dòpo de 20 agn el livèll de sodisfazión de la vita di persònn con di contègn assosènn materialìstich el s’è trà giò de bon. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Carol Nickerson|autore2=Norbert Schwarz|autore3=Ed Diener|autore4=Daniel Kahneman|titolo=ZEROING IN ON THE DARK SIDE OF THE AMERICAN DREAM:A Closer Look at the Negative Consequences of the Goal for Financial Success|anno=2003|url=https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1046/j.0956-7976.2003.psci_1461.x?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%3dpubmed|accesso=19 maggio 2020}} </ref> === Amor === * per mèzz d'on sondàgg faccia a faccia a di persònn residènt in Germania de 16 agn o pussée el s’è ottegnùu quèll risultàa chì: a partì d’ona cèrta sodisfazion de partenza de la vita, in del cors di du agn de matrimòni adrée la sodisfazión de la vita l’andava su e poeu la tornava de noeuv in di agn seguént al livèll de sodisfazión iniziál, per quèst el stagh adrée al matrimòni con l’obiettìv de raggiòng la felicità a longh tèrmin l’è minga on obiettìv statistegamént vàlid.<ref>{{cita pubblicazione|autore=Richard E. Lucas|autore2=Andrew E. Clark|autore3=Yannis Georgellis|autore4=Ed Diener|titolo=Reexamining Adaptation and the Set Point Model of Happiness: Reactions to Changes in Marital Status|anno=2010|url=https://psycnet.apa.org/record/2003-01588-009|accesso=19 maggio 2020}} </ref> === Còrp perfètt === * A analizzà el tàss de umór malincònich de 1979 òmen madùr grassón o pesànt on poo tròpp, sottopòst a diètta, dòpo de 4 agn s’è vedùu che ‘l tass l’andava su del 289% in di persònn ch’i èren riessìd a trà giò del pes, del 86% in di persònn ch’i èren restàd al’istèss pes e del 62% in di persònn ch’ì eren cressùd de [[pes]] . Donca la sbassada del pes in di persònn on poo tròpp pesànt o grassònn la pò vèss statistegamént associada a la sbassada del ris’c cardio-metabòlich ma nò a ‘n migliór benèsser psicològich. <ref>{{cita pubblicazione|autore=Sarah E. Jackson|autore2=Andrew Steptoe|autore3=Rebecca J. Beeken|autore4=Mika Kivimaki, Jane Wardle|titolo=Psychological Changes following Weight Loss in Overweight and Obese Adults: A Prospective Cohort Study|anno=2014|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25098417/|accesso=20 maggio 2020}}</ref> * Con l’analizzà tràmit d’on sondàgg 1597 pivèj norvegés fèmmin adrée a ‘n perìod de temp de 13 agn ai quàj ghe vegniven fàa di domànd in su la cerusia estetica, i malattij mentáj e l’uso di [[Dròga|drògh]], a s’è vist che 78 tusànn s’hinn sottopòst a la cerusia estetica e sti chì gh’hànn avùu, de seguit, on cressimént di sìntom [[Depression|depressìv]], de [[ansia]], di problèma alimentàr e conligà con l’uso de alcol rispètt ai tusànn minga sottopòst a la cerusia estetica, donca la cerusia estetica la par de sgravà nò i problèma de salùd mentál. <ref>{{cita pubblicazione|autore=T. von Soest|autore2=I. L. Kvalem|autore3=L. Wichstrøm|titolo=Predictors of cosmetic surgery and its effects on psychological factors and mental health: a population-based follow-up study among Norwegian females|anno=2012|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21781375/|accesso=20 maggio 2020}}</ref> === Lavorà === * Per mèzz de 'n campión de 577 persònn madùr ch’hànn rispòst a ’n questionari, con aplicà i risultàa de la [[psicologia positiva]], s’è vist che i partecipànt, desquattand i sò primm 5 pont de fòrza in sul sit www.authentichappiness.org e doperànd sti pont de fòrza chì con di manér divèrsi e noeuv, ògni [[dì]] hinn stàa 'drée a riessì, de lì a 6 [[mes]] in del migliorà de manemàn el sò livèll de felicità e a sbassàa i sò sìntom depressìv. L’ istèssa ròbba la succédeva cont el scriv ògni [[dì]] 3 ròbb che lor eren bon a fa e spiegando i resón per i quàj ghe riessìven.<ref> {{cita pubblicazione|autore=Martin E P Seligman|autore2=Tracy A Steen|titolo=Positive Psychology Progress: Empirical Validation of Interventions|anno=2005|url=https://www.researchgate.net/publication/7701091_Positive_Psychology_Progress_Empirical_Validation_of_Interventions|accesso=21 maggio 2020}}</ref> * Per mèzz d'on sondàgg fàagh a 1095 persòn ch’hànn rispòst a di domànd in sui sò pont de fòrza quant a la produttività e la sodisfazión in sul lavorà, s’è vist che l’utilizzazión di pont de fòrza in sul lavorà l’era associàda con la produttività, la cittadinanza attiva e la sodisfazión professionál, e sti associazión chì i éren compagnàd de emozión positìv e d’on impègn maggiór. I risultàa marchen i vantàgg potenziàj del dagh coràgg ai dipendént a doperàa i sò pont de fòrza e fànn vedè l’effètt positìv e l’impègn in sul lavorà come 'n risultàa di chi ròbb chì. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Shiri Lavy|autore2=Hadassah Littman-Ovadia|titolo=My Better Self: Using Strengths at Work and Work Productivity, Organizational Citizenship Behavior, and satisfaction|url=https://www.researchgate.net/publication/301311827_My_Better_Self_Using_Strengths_at_Work_and_Work_Productivity_Organizational_Citizenship_Behavior_and_Satisfaction|accesso=21 maggio 2020}} </ref> === Bonagrazia === * Per buonagrazia (o gentilèzza) se inténd: el fàgh di piesè e di bon azión ai alter, juttàj, occupàss de lor. 175 studént universitari giapponés hinn stàa sottopòst a ‘n questionari indoe che se dopera la Subjective Happiness Scale (JSHS) che la misura 3 componént de la bonagrazia (''el vèss motivàa'' - "Pensi semper al fàa che vorarìa vèss gentìl e juttà i alter in la vita quotidiana?", ''reconossimént'' - “Reconóssi che compi semper on'azión gentìl e jutti i alter ògni dì?”, ''contègn'' -"Foo di bonagrazi e jutti i alter ògni dì?" ) e i esperiénz quotdián de felicità o infelicità. De misurà el JSHS, hinn stàa poeu fàa su du grupp: persònn pussée felìs e manch felìs e s’è vist che i persònn pussée felìs voeuren vèss pussée gentìl, i compién 'n nùmer maggiór de bonagrazzi in di confront di àlter e hinn rinonoscént per i bonagrazzi rivevùd. <ref name="KEIKO">{{cita pubblicazione|autore=KEIKO OTAKE|autore2=SATOSHI SHIMAI|autore3=JUNKO TANAKA-MATSUMI and KANAKO OTSUI|autore4=BARBARA L. FREDRICKSON|titolo=HAPPY PEOPLE BECOME HAPPIER THROUGH KINDNESS: A COUNTING KINDNESSES INTERVENTION|anno=2006|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1820947/|accesso=22 maggio 2020}} </ref> * A hinn stàa creàa poeu on grupp de contròll de 48 studentèss universitari e ‘n grùpp de intervént di 71 studentéss universitari. Al grupp de intervént el ghe è stàa domandàa de contà i bonagrazi compìi ògni dì per ona [[setimana]]. S’è vedùu che el JSHS in del grupp de intervént el cresseva in media de 0,44 con ona deviazión standard de 0,73. Generàlmen s’è vist che come ‘l nùmer de bonagrazi l’andava su l’andava su anca el JSHS o el pròpi sentìss felìs. <ref name="KEIKO" /> === Connession sociaj === * Cont el divìd on campión di 222 studént universitari in 3 grupp: infelis, molto felis e felici medi, s’ è vedùu, che i persònn molto felìs i gh’hànn di relazión ricch e sodisfacént cont i amìs, cont i parént e i morós e stànn pòcch temp in deperlór rispètt a la media di àlter grupp. Tutt al contrari el càpita per i persònn infelìs. Ancasì i malattìj de la ment foeura che l’ipomanìa, in media, hinn pussée frequént in del grupp di infelìs rispètt ai felìs. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Ed Diener|autore2=Martin E.P. Seligman|titolo=VERY HAPPY PEOPLE|anno=2002|url=https://journals.sagepub.com/doi/10.1111/1467-9280.00415|accesso=23 maggio 2020}} </ref> === Meditazion === * 202 dipendént de ‘na società de servizi informategh gh’hann partecipàa a ‘n studi in su la meditazión LKM (Meditazión de la gentilézza amorévol) in posizión settada, despèss cont i oeugg saràa, con l’attenzión iniziàlment in sul pròpi respìr e poeu dirigènd i pròpi emozión innànz vèrs lor medésim, poeu vèrs ‘na persòna per la quàl se proeuven di sentimént amorévol, (per esempi on fioeu, on amìs car eccetera) e a la fin vèrs on grupp pussée ampi de persònn. In del cors di 9 setimànn, sti persònn chì hinn stàd sottopòst a ie sessión giornadér de LKM per 1 [[Ora (temp)|ora]]. I risultàa hinn stàa nètt: la LKM l’ha menà a ‘n cressimént di emozión positìv, infra de che l’amór, la giòia, la riconoscenza, la contentèzza, la speranza, l’interèss, el divertimént, al cressimènt de risórsi personàj infra de che ‘na maggiora consciènza, attenzión, acetazión de lor medèmm, di relazión positìv cont i àlter e ‘na bòna salùd fisica. Ancasì, sti persònn chì hinn risultàa pussée sodisfàd de la soa vita e gh’hànn avùu manch de sìntom depressìv. <ref> {{cita pubblicazione|autore=Barbara L. Fredrickson|autore2=Michael A. Cohn|autore3=Kimberly A. Coffey|autore4=Jolynn Pek,Sandra M. Finkel|titolo=Open Hearts Build Lives: Positive Emotions, Induced Through Loving-Kindness Meditation, Build Consequential Personal Resources|anno=2011|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3156028/|accesso=24 maggio 2020}} </ref> === Esercizzi fisich === * 156 volontari, òmen madùr, malàa de [[depression]] maggiora hinn stàa dividùu a cas in 3 grupp per quatter mes: sottopòst a esercizzi fisich aeròbich, sòta trattamént farmacològich con l'antidepressìv Zoloft, e tucc e dò chi ròbb chì. S’è vist che dòpo de 4 mes in tucc e trìi i grupp a gh’era stàaon miglioramént significatìv delpròpi stat de depressión misuràa per mèzz de la scala de la depressión HRSD ma dòpo de 6 [[mes]] anmò el tass de depressión in del grupp “esercizzi fisich” l’era del 30%, in del grupp farmacològich del 52% e in del grupp combinàa del 55%. El ne ven foeura donca che l’esercizzi fisìch el pò vèss associàa a ‘n benefizzi terapèutich sgnificativ in di paziént deprèss.<ref> {{cita pubblicazione|autore=M ICHAEL B ABYAK ,JAMES A. B LUMENTHAL , S TEVE HERMAN , PARINDA KHATRI , MURALI D ORAISWAMY , KATHLEEN MOORE W. EDWARD CRAIGHEAD, TERI T. B ALDEWICZ , K. RANGA KRISHNAN|titolo=Exercise Treatment for Major Depression: Maintenance of Therapeutic Benefit at 10 Months|anno=2000|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11020092/|accesso=25 maggio 2020}}</ref> == Diritt a la felicità == [[Archivi:Spring's_rock's_teen.jpg|miniatura|Ona pivèlla felis]] Il concètt de felicità l’è on valór sanzionà de manera ciara d’ona quàj [[Costituzion|Costituzión]] e ind la [[Dechiarazion d'indipendenza di Stat Unii]]. Ind la [[Costituzion italiana]] el “pién svilùpp de la persòna umana” a l’è on valór sazionàa de l'art. 3. El realizzàss in sul piàn oggettìv de la persòna umana, de la soa essenza, che l’è ‘n piàn inter-soggettìv visìbel e che ‘l pò vèss condividùu de tucc, a l’è de vèss intendùu come l’istèss, in sul piàn soggettìv, de la felicità de l’individùv (inscì come che ‘l filòsofo [[Socrate]] el diseva). La felicità donca l’è conligada con la [[riservatèzza]], sòta el sò aspètt de difesa e evoluzión, ch’a l’è fondamentál de sicurà la tutèla de la dignità de la persòna sòta ògni aspètt e donca sicurànn la soa felicità. El rispettà la vita privada el voeur dì anca a permètt a ciaschedùn de realizzàa i sò sògn, de vèss nò tajà foeura de la felicità in tucc i sò form, de podè decìd in deperlù in su ciaschedun di aspètt del sò andà. Donca el portà a coo i pròpi sògn el voeur dì sviluppà de manera complètta numm medèmm, cont el trovà l’equilibri necessari de raggiòng la nòstra felicità. El dirìtt a la felicità, a la riservatèzza e ‘l dirìtt correlàa de pòde vèss numm medèmm (sanzionàa intra i diritt inviolabìj ex art. 2 Cost., sent. Cort Cost. n. 13/1994) i rappresénten donca ona prospettiva che la ghe dà contra a di imposizión che voeuren trasferigh a la persòna di modèj pre-frabricàa. Ogni individuv l’è ùnegh e per quèst el se pò nò ripètt, a l’è on artesán di sò progètt, e l'è nò standardizzàbil. == Paradòss de la felicità == El Paradòss de la felicità, o [[paradòss de l'Easterlin]], l’analizza el rappòrto intra la felicità (o come insegnàa ind quèlla ricerca là, "sodisfazión") de ògni indivìduv e la soa ricchèzza. El risultàa el ved (e per quèsto el diventa on [[paradòss]]) on rappòrt che, de là de ‘na cèrta soeuja, proprozionàl a l’incontrari, o ben per ‘na ricchèzza maggiora la felicità la se sbassa. == Riferimént == <references /> == Bibliografia == * [[Michael Argyle]], ''Psicologia della felicità'', Milano, Raffaello Cortina, 1988 * [[Giuliana Proietti]], ''Il pensiero positivo'', Xenia Edizioni, 2001 * [[Jean-Pierre Thiollet]], ''Le droit au bonheur'', Anagramme, 2006 Ed. ISBN 2-35035-075-4 * Keith Oatley, ''Breve storia delle emozioni'', Il Mulino, 2007 * [[Jonathan Haidt]], ''Felicità: un'ipotesi'', Codice ED, 2007 * [[Arthur Schopenhauer]],(F. Volpi, a cura di).''L'arte di essere felici esposta in 50 massime'', Adelphi, 1997 * Christophe André e Francois Lelord, ''La forza delle emozioni'', TEA, 2001 * J. Krishnamurti, ''La ricerca della felicità'', Rizzoli, Milano, 1993 * [[Omraam Mikhaël Aïvanhov]], ''I semi della felicità'', Prosveta, Moiano (PG), 1999 * [[Dalai Lama]] con [[Howard C. Cutler]], ''L'arte della felicità'', Arnoldo Mondadori, 2000, Milano. * [[F.de Luise - G.Farinetti]], ''Storia della felicità''. ''Gli antichi e i moderni'', Torino, Einaudi 2001. * [[Salvatore Natoli]], ''La felicità. Saggio di teoria degli affetti'', Milano, Feltrinelli 2003. * [[Stefan Klein]], ''La formula della felicità'', Milano, Longanesi 2003. * Martin Seligman, ''La costruzione della felicità'', [[Sperling & Kupfer]], 2010. ISBN 978-88-6061-672-2 * Antonio Trampus, ''Il diritto alla felicità. Storia di un'idea'', Laterza (collana Storia e Società), 2008. * Luisa Muraro,''Al mercato della felicità'', Milano, Mondadori, 2008 * Frank Ra, ''A course in happiness, meaning, motivation, and well-being: how to be happier'', Canada, 2010 ISBN 978-1-4563-7413-6, * [[Frederic Lenoir]], ''La felicità. Un viaggio filosofico'', Bompiani, Milano, 2014 == Vos correlad == * [[Beatitudin]] * [[Benèsser]] * [[Cherofobia]] * [[Eudemonismo]] * [[Pas]] * [[Piasè]] * [[Ridada]] * [[Serenità]] * [[Giornada internazional de la felicità]] * [[Felicità intèrna lorda]] * [[Malinconia]] [[Categuria:Sentiment]] lirqhvhrxu4wx6g02mxapz1o4pb4qq0 4 234001 1111183 1111067 2022-07-19T20:02:08Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} '''Te 'l savevet che''' a l'è una rubrica de la [[Wikipedia in lombard]] che la sta in la pagina principala. El so obietiv a l'è de mostrà di vos che inn interessant de lensger e insegnen di robe che inn no assee comun ai utent. Nassuda 'me evoluzzion del "Parlem un poo de nunch", gestida de la comunità e partida in del 2016 a l'è partida in la Vedrina, gestida de la comunità, e in del "Te 'l savevet che...", gestid de 'n quaj ministrador, soratut del [[User:Sciking|Sciking]]. Del luj 2021 anca la comunità de la Wikipedia la gh'havarà la soa vos in la rubrica del "Te 'l savevet che..." == Regole == === Carateristeghe === Una vos de la rubrica "Te 'l savevet che..." la gh'ha: #De vesser curiosa, o ben parlà de un tema interessant o poch cognossud, o ben vesser scrivuda propi ben, ma podé no entrà in vedrina #De vesser inscì longa de permeter de havégh una interuzzion del test e havégh del contegnud interessant dopo #De vesser minga controversa, de ligàss no a di noeuve de cronega che poden vessél e de havégh no de potenzial de fà reclam a 'n quajvun A l'è ben che: #La gh'habia di font #La gh'habia di imagin #La sibia assee longa, inscì de dà 'na bona letura e 'na bona impression de la Wikipedia lombarda === Come insubì una vos === I ministrador poden, se troeuven una vos che pensen che la sibia bona, sgiontàlla a la lista senza nissuna burocrazzia. Se 'n alter utent l'è minga d'acordi, se po dervì una discussion e se catarà foeura el de fàss cont el consens. I utent comun, inveci, gh'hann de insubìlla in la pagina, che la podarà vesser aprovada de 'n ministrador o per consens. === Come sgiontà una vos === A mità de ogni mes, o anca prima se gh'è propi tancc de vos de meter, un ministrador el darà 'n oggiada ai vos che inn in la lista e scernissarà 8 vos in bas a 'sti criteri chi: *Havégh un bon equilibri in tra i vos cont i imagin e senza *Havégh un bon equilibri in tra i vari dialet e grafie *Havégh un bon equilibri in tra i vari argoment che inn tratad I vos vann sgiontade in di sotapagine del [[Template:Savevet]] e poeu besogna sgiontà in di pagine de discussion el template {{tl|Telsavevet}} con scrivud el period de permanenza, che l'è de un mes (foeura che in di cas de ecezzion sgiamò vist). Una pagina la po minga tornà in la rubrica se l'è passad no un ann de la soa presenza, ma a l'è possibel che la comunità la faga 'n ecezzion. == De meter == #[[Gesa de San Carpofen]] #[[Lugo]] #[[San Gioann Batista]] #[[IP over Avian Carriers]] #[[Dischett]] #[[Isola de Pasqua]] #[[Borðoy]] #[[Serenissima Republega]] #[[Mure venete de Bergem]] #[[Eysturoy]] #[[Villa Puricelli Guerra]] #[[Villa Viscont d'Aragona]] #[[Autostrada A58 (Italia)]] #[[Strada statal 142 Biellesa]] #[[Antoni Boggia]] #[[Pont de la Ghisolfa]] #[[La canzon pussee misteriosa de l'Internet]] #[[Vitamina]] #[[Fistola anal de Luis XIV]] #[[Politecnegh de Milan]] #[[Treno Servizi Regional]] #[[M-Bahn]] #[[Panatton]] #[[Cross-site scripting]] #[[Senad de Milan]] #[[Raspadüra]] #[[Red di filobus de Sanremo]] #[[Strada]] #[[Bortol Belott]] #[[Congregazion provincial]] #[[Tram Edison]] #[[Calvairaa]] #[[Val d'Òssola]] #[[Scossal]] #[[Brisa]] #[[Valerian]] #[[Principaa vescovil de Liegi]] #[[Bèrghem Baghèt]] #[[Anna Frank]] #[[David Hume]] #[[Thomas Edison]] #[[Sant Ignasio de Loyola]] #[[Fiùr]] #[[Tim Berners-Lee]] #[[Ermàn de Reichenau]] #[[Adelchi]] #[[Silene elisabethae]] #[[Dialett valtelin]] #[[Ospedaa Civegh de Codogn]] #[[Pòrta Umbrià]] #[[Pòrta Sère]] #[[Santuari de San Patrizzi]] #[[Zincarlin]] #[[Bit (formai)]] #[[Villa Torretta]] #[[Costanz Porta]] #[[Franzesch Bellat]] #[[Tavo Burat]] #[[Appenninia]] #[[Santuari de la Madonna del Jutt]] #[[Lodovigh Sforza]] #[[Cafè]] #[[Barbajada]] #[[Assede de Pavia (773-774)]] #[[Castell Oldofredi-Martineng]] #[[Tortei cremasc]] #[[Brovet (Vares)]] #[[Numer de Graham]] #[[Walser]] #[[Giovanni Segantini]] #[[Val Codera]] #[[Battaja de Karánsebes]] #[[Munt Ciap]] #[[Bokmål]] #[[Lengua francesa]] #[[Cant de la Senyera]] #[[Brünaa]] #[[Giuseppe Pietro Bagetti]] #[[Differenz in tra el cecch e 'l slovacch]] #[[Legnamee]] #[[Henry Ford]] #[[Navili de Paderno]] #[[Lombardia]] #[[Bargniff]] #[[Betin de Trezz]] #[[Henri Matisse]] #[[Geoffrey Chaucer]] #[[Governà milanes in Corsega]] #[[Emilia]] #[[Bootloader]] #[[James Cook]] #[[Cristòforo Colómbo]] #[[Marco Polo]] #[[Spartacus]] #[[Nicolàus Copèrnich]] #[[Jean-Jacques Rousseau]] #[[Sala proeuve musical]] #[[Vlad III de Valacchia]] #[[Metropolitana de Pyongyang]] #[[Lengua greca antiga]] #[[Licee]] #[[Chímica]] #[[Meteurulugía]] #[[Carboni]] #[[Algoritm de fattorizzazion de Shor]] #[[Cerimonia de la campanella]] #[[Cà di Can]] #[[Corona Ferrea de Lombardia]] #[[Destruzion de Milan]] #[[Famicom Disk System]] #[[Foreshadow]] #[[Gian Galeazz Serbellon]] #[[Blaise Pascal]] #[[Ospedal San Sist]] #[[LC-3]] #[[Linea Tranviaria Rapida]] #[[KRACK]] #[[Liuteria tradizionala cremonesa]] #[[Operazion Ogro]] #[[Principaa de Pavia]] #[[Scoeula Svizzera de Milan]] #[[Windows 9x]] #[[W la Fisica]] #[[Buddism]] #[[Michail Ivanovič Kalinin]] #[[Jean-Pierre Kintz]] #[[Stampanta]] #[[Antonin Scalia]] #[[Buffer overflow]] (dopo de avost 2022) #[[Incident ferroviari de Robilante]] (dopo de avost 2022) #[[Ludwig van Beethoven]] #[[Brisa]] #[[Roe v. Wade]] #[[Treno FS ETR.500]] #[[Sistema Solar]] #[[Spéce]] #[[Pruteina]] #[[Ghell (valuta)]] #[[Lipid]] #[[Numer primm]] #[[Volcan]] #[[Piero Parini]] #[[Compagnie du chemin de fer de Paris à Orléans]] #[[Gesa de la Santa Maria Madalena al Quirinal]] #[[Zea mays]] #[[Scrittura giapponesa]] #[[Zuqer]] #[[Juglans regia]] #[[Matematega]] #[[Bira]] #[[Lodewijk Woltjer]] #[[Locomotiva FNM 240]] #[[Averardo Buschi]] #[[Imper Otoman]] #[[Bantustan]] #[[Cesarino Monti]] #[[Equilibri del terror]] #[[Stazion de Milan Affer (1879)]] #[[Bàrca de San Piéro]] #[[Sester Levànt]] #[[HTML Form Protocol Attack]] #[[Stema de Ader]] #[[Witty]] #[[Materialism]] #[[Peder Verri]] #[[Boleslav I ol Corajos]] #[[Farmacoqinetega]] #[[Atoll de Palmyra]] == Candidade == {{...}} == Vos che gh'è stade == *[[:Categuria:Articoi che inn stad in la rubrica "Te 'l savevet che.."|Articoi che inn stad in la rubrica "Te 'l savevet che.."]] *[[:Categuria:Articoi che inn stad in la rubrica "Parlem un poo de nunch.."|Articoi che inn stad in la rubrica "Parlem un poo de nunch.."]] == Vos corelade == *[[Wikipedia:Parlum un poo de nün]] *[[Wikipedia:Parlóm en pó de nóter]] [[Categoria:Vonciàss i man]] nsnf9acejbygwuim0dfu1bgkfufhxdg 1111312 1111183 2022-07-19T20:50:10Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} '''Te 'l savevet che''' a l'è una rubrica de la [[Wikipedia in lombard]] che la sta in la pagina principala. El so obietiv a l'è de mostrà di vos che inn interessant de lensger e insegnen di robe che inn no assee comun ai utent. Nassuda 'me evoluzzion del "Parlem un poo de nunch", gestida de la comunità e partida in del 2016 a l'è partida in la Vedrina, gestida de la comunità, e in del "Te 'l savevet che...", gestid de 'n quaj ministrador, soratut del [[User:Sciking|Sciking]]. Del luj 2021 anca la comunità de la Wikipedia la gh'havarà la soa vos in la rubrica del "Te 'l savevet che..." == Regole == === Carateristeghe === Una vos de la rubrica "Te 'l savevet che..." la gh'ha: #De vesser curiosa, o ben parlà de un tema interessant o poch cognossud, o ben vesser scrivuda propi ben, ma podé no entrà in vedrina #De vesser inscì longa de permeter de havégh una interuzzion del test e havégh del contegnud interessant dopo #De vesser minga controversa, de ligàss no a di noeuve de cronega che poden vessél e de havégh no de potenzial de fà reclam a 'n quajvun A l'è ben che: #La gh'habia di font #La gh'habia di imagin #La sibia assee longa, inscì de dà 'na bona letura e 'na bona impression de la Wikipedia lombarda === Come insubì una vos === I ministrador poden, se troeuven una vos che pensen che la sibia bona, sgiontàlla a la lista senza nissuna burocrazzia. Se 'n alter utent l'è minga d'acordi, se po dervì una discussion e se catarà foeura el de fàss cont el consens. I utent comun, inveci, gh'hann de insubìlla in la pagina, che la podarà vesser aprovada de 'n ministrador o per consens. === Come sgiontà una vos === A mità de ogni mes, o anca prima se gh'è propi tancc de vos de meter, un ministrador el darà 'n oggiada ai vos che inn in la lista e scernissarà 8 vos in bas a 'sti criteri chi: *Havégh un bon equilibri in tra i vos cont i imagin e senza *Havégh un bon equilibri in tra i vari dialet e grafie *Havégh un bon equilibri in tra i vari argoment che inn tratad I vos vann sgiontade in di sotapagine del [[Template:Savevet]] e poeu besogna sgiontà in di pagine de discussion el template {{tl|Telsavevet}} con scrivud el period de permanenza, che l'è de un mes (foeura che in di cas de ecezzion sgiamò vist). Una pagina la po minga tornà in la rubrica se l'è passad no un ann de la soa presenza, ma a l'è possibel che la comunità la faga 'n ecezzion. == De meter == #[[Gesa de San Carpofen]] #[[Lugo]] #[[San Gioann Batista]] #[[IP over Avian Carriers]] #[[Dischett]] #[[Isola de Pasqua]] #[[Borðoy]] #[[Serenissima Republega]] #[[Mure venete de Bergem]] #[[Eysturoy]] #[[Villa Puricelli Guerra]] #[[Villa Viscont d'Aragona]] #[[Autostrada A58 (Italia)]] #[[Strada statal 142 Biellesa]] #[[Antoni Boggia]] #[[Pont de la Ghisolfa]] #[[La canzon pussee misteriosa de l'Internet]] #[[Vitamina]] #[[Fistola anal de Luis XIV]] #[[Politecnegh de Milan]] #[[Treno Servizi Regional]] #[[M-Bahn]] #[[Panatton]] #[[Cross-site scripting]] #[[Senad de Milan]] #[[Raspadüra]] #[[Red di filobus de Sanremo]] #[[Strada]] #[[Bortol Belott]] #[[Congregazion provincial]] #[[Tram Edison]] #[[Calvairaa]] #[[Val d'Òssola]] #[[Scossal]] #[[Brisa]] #[[Valerian]] #[[Principaa vescovil de Liegi]] #[[Bèrghem Baghèt]] #[[Anna Frank]] #[[David Hume]] #[[Thomas Edison]] #[[Sant Ignasio de Loyola]] #[[Fiùr]] #[[Tim Berners-Lee]] #[[Ermàn de Reichenau]] #[[Adelchi]] #[[Silene elisabethae]] #[[Dialett valtelin]] #[[Ospedaa Civegh de Codogn]] #[[Pòrta Umbrià]] #[[Pòrta Sère]] #[[Santuari de San Patrizzi]] #[[Zincarlin]] #[[Bit (formai)]] #[[Villa Torretta]] #[[Costanz Porta]] #[[Franzesch Bellat]] #[[Tavo Burat]] #[[Appenninia]] #[[Santuari de la Madonna del Jutt]] #[[Lodovigh Sforza]] #[[Cafè]] #[[Barbajada]] #[[Assede de Pavia (773-774)]] #[[Castell Oldofredi-Martineng]] #[[Tortei cremasc]] #[[Brovet (Vares)]] #[[Numer de Graham]] #[[Walser]] #[[Giovanni Segantini]] #[[Val Codera]] #[[Battaja de Karánsebes]] #[[Munt Ciap]] #[[Bokmål]] #[[Lengua francesa]] #[[Cant de la Senyera]] #[[Brünaa]] #[[Giuseppe Pietro Bagetti]] #[[Differenz in tra el cecch e 'l slovacch]] #[[Legnamee]] #[[Henry Ford]] #[[Navili de Paderno]] #[[Lombardia]] #[[Bargniff]] #[[Betin de Trezz]] #[[Henri Matisse]] #[[Geoffrey Chaucer]] #[[Governà milanes in Corsega]] #[[Emilia]] #[[Bootloader]] #[[James Cook]] #[[Cristòforo Colómbo]] #[[Marco Polo]] #[[Spartacus]] #[[Nicolàus Copèrnich]] #[[Jean-Jacques Rousseau]] #[[Sala proeuve musical]] #[[Vlad III de Valacchia]] #[[Metropolitana de Pyongyang]] #[[Lengua greca antiga]] #[[Licee]] #[[Chímica]] #[[Meteurulugía]] #[[Carboni]] #[[Algoritm de fattorizzazion de Shor]] #[[Cerimonia de la campanella]] #[[Cà di Can]] #[[Corona Ferrea de Lombardia]] #[[Destruzion de Milan]] #[[Famicom Disk System]] #[[Foreshadow]] #[[Gian Galeazz Serbellon]] #[[Blaise Pascal]] #[[Ospedal San Sist]] #[[LC-3]] #[[Linea Tranviaria Rapida]] #[[KRACK]] #[[Liuteria tradizionala cremonesa]] #[[Operazion Ogro]] #[[Principaa de Pavia]] #[[Scoeula Svizzera de Milan]] #[[Windows 9x]] #[[W la Fisica]] #[[Buddism]] #[[Michail Ivanovič Kalinin]] #[[Jean-Pierre Kintz]] #[[Stampanta]] #[[Antonin Scalia]] #[[Buffer overflow]] (dopo de avost 2022) #[[Incident ferroviari de Robilante]] (dopo de avost 2022) #[[Ludwig van Beethoven]] #[[Brisa]] #[[Roe v. Wade]] #[[Treno FS ETR.500]] #[[Sistema Solar]] #[[Spéce]] #[[Pruteina]] #[[Ghell (valuta)]] #[[Lipid]] #[[Numer primm]] #[[Volcan]] #[[Piero Parini]] #[[Compagnie du chemin de fer de Paris à Orléans]] #[[Gesa de la Santa Maria Madalena al Quirinal]] #[[Zea mays]] #[[Scrittura giapponesa]] #[[Zuqer]] #[[Juglans regia]] #[[Matematega]] #[[Bira]] #[[Lodewijk Woltjer]] #[[Locomotiva FNM 240]] #[[Averardo Buschi]] #[[Imper Otoman]] #[[Bantustan]] #[[Cesarino Monti]] #[[Equilibri del terror]] #[[Stazion de Milan Affer (1879)]] #[[Bàrca de San Piéro]] #[[Sester Levànt]] #[[HTML Form Protocol Attack]] #[[Stema de Ader]] #[[Witty]] #[[Materialism]] #[[Peder Verri]] #[[Boleslav I ol Corajos]] #[[Farmacoqinetega]] #[[Atoll de Palmyra]] #[[Güjelm Tell]] == Candidade == {{...}} == Vos che gh'è stade == *[[:Categuria:Articoi che inn stad in la rubrica "Te 'l savevet che.."|Articoi che inn stad in la rubrica "Te 'l savevet che.."]] *[[:Categuria:Articoi che inn stad in la rubrica "Parlem un poo de nunch.."|Articoi che inn stad in la rubrica "Parlem un poo de nunch.."]] == Vos corelade == *[[Wikipedia:Parlum un poo de nün]] *[[Wikipedia:Parlóm en pó de nóter]] [[Categoria:Vonciàss i man]] 7nzg15dgmx4evrcck57v09n9ryidxb3 0 242564 1111181 1110308 2022-07-19T18:42:22Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOL}} {{sbozz}} L''''Inluminism''' a l'è stad un moviment coltural, social, politegh e filosofegh desvilupad in [[Europa]] in del [[Sécul XVIII|secol XVIII]]. El nass in [[Inghilterra]] ma el gh'ha el so pussee volt desvilup in [[Frància|Franza]], per rivà in tuta Europa e anca in [[America]]. Cont el termin "inluminism" se parla de una qualsessia forma de penser che 'l voeul fà lus in la [[ment]] di omen, scura per la gnoranza, cont el doperà la critega, la reson e la scenza. [[Archivi:Encyclopedie_frontispice_full_473px.jpg|miniatura|374x374px|La covertina de l’''Encyclopédie'' del [[Denis Diderot|Diderot]] e del [[Jean Le Rond D’Alembert|d’Alembert]].]] == Descrizzion == L'Inluminism el nass in d'un contest de rivoluzzion social de la [[borghesia]], che la riva a vesser prima in di setor economegh e politegh e la toeu el sit de class che la mena al progress, de fad la pupart di inluminist la fa part de quella class chì. El period el vegn ciamad di inluminist medem "''âge des lumières''" o "''âge de la raison''" e in d'una quai manera l'Inluminism a l'è un segutà del [[Renassiment]], però cont una bas de cambiament portad de la [[rivoluzzion scentifega]], del [[razzionalism]] e de l'[[empirism]], che la fa andà l'Inluminism pussee inanz an'mò. De fad i inluminist frances compagn del [[Voltaire]], del [[Montesquieu]] e del [[Bernard le Bovier de Fantenelle|Fantenelle]], recognossen un debit a la coltura inglesa che la gh'ha la so bas in l'esperienza e in la scenza con sostegnidor 'me el [[John Locke|Locke]] e el [[Isaac Newton|Newton]]. A gh'è poeu un fenomen de laicizzazion de la coltura, i inluminist recognossen in del metod scentifegh el modell del savé, contra i dogmi del passad, 'me l'aveva fad el [[Galileo Galilei|Galileo]]. Nassen inscì do idei sora la religion, vuna pussee moderata e [[Deism|deista]] ('me per esempi el penser del [[Voltaire]] e del [[Jean Baptiste Le Rond D'Alembert|D'Alembert]]) e l'oltra pussee estrema e [[Ateismu|atea]] ('me per esempi el penser [[Materialism|materialista]] del [[Paul Henri Thiry D'Holbach|d'Holbach]]), inscambi olter inluminist compagn del [[Denis Diderot|Diderot]] gh'hann havud idei in tra deism e [[panteism]]. De sorapu a gh'è el volé de spantegà el [[Francis Bacon|baconinan]] "savé l'è podé" de la natura a la società: la va in quella direzzion chì la scerna de la fondazzion de l'''Encyclopédie'' di do frances, el d'Alembert e el Diderot, per una coltura a tucc i nivei de la società. L'inluminism el se spantega prest in tuta Europa: el [[Peder Verri]] e el [[Ceser Beccaria|Ceser Becaria]] in [[Lombardia]]; el [[Francesco Mario Pagano|Mario Pagano]] in [[Italia]]; el [[Christian Wolff|Wolff]], el [[Gotthold Ephraim Lessing|Lessing]] e el [[Immanuel Kant|Kant]] in [[Germania]], el [[Benjamin Franklin]] e el [[Thomas Jefferson]] in di colonie [[Stat Unid d'America|americane]], el [[Montesquieu]], el [[Voltaire]] e el [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] in [[Francia]]. ==Bibliografia== *''Enciclopedia Garzanti di Filosofia,'' Garzanti Editore [[Categoria:Filosofia]] f7qd7guapmhnuyvs73we0fhya9jn8gb 10 242952 1111078 2022-07-19T13:37:07Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{Navbox |name = Comun del distret de Nový Jičín |title = {{bandiera|CZE}} [[Comun de la Cechia|Comun]] del [[distret de Nový Jičín]] | group1 = Cità | list1 = [[Bílovec]]{{,}}[[Frenštát pod Radhoštěm]]{{,}}[[Fulnek]]{{,}}[[Kopřivnice]]{{,}}[[Nový Jičín]]{{,}}[[Odry]]{{,}}[[Příbor]]{{,}}[[Studénka]]{{,}}[[Štramberk]] | group2 = Comun mercad | list2 = [[Spálov]]{{,}}[[Suchdol nad Odrou]] | group3 = Comun | list3 =[[Albrechtičky]]{{,}}Bar..." wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Comun del distret de Nový Jičín |title = {{bandiera|CZE}} [[Comun de la Cechia|Comun]] del [[distret de Nový Jičín]] | group1 = Cità | list1 = [[Bílovec]]{{,}}[[Frenštát pod Radhoštěm]]{{,}}[[Fulnek]]{{,}}[[Kopřivnice]]{{,}}[[Nový Jičín]]{{,}}[[Odry]]{{,}}[[Příbor]]{{,}}[[Studénka]]{{,}}[[Štramberk]] | group2 = Comun mercad | list2 = [[Spálov]]{{,}}[[Suchdol nad Odrou]] | group3 = Comun | list3 =[[Albrechtičky]]{{,}}[[Bartošovice]]{{,}}[[Bernartice nad Odrou]]{{,}}[[Bílov (Moravia-Slesia)|Bílov]]{{,}}[[Bítov (Moravia-Slesia)|Bítov]]{{,}}[[Bordovice]]{{,}}[[Bravantice]]{{,}}[[Heřmanice u Oder]]{{,}}[[Heřmánky]]{{,}}[[Hladké Životice]]{{,}}[[Hodslavice]]{{,}}[[Hostašovice]]{{,}}[[Jakubčovice nad Odrou]]{{,}}[[Jeseník nad Odrou]]{{,}}[[Jistebník]]{{,}}[[Kateřinice (Moravia-Slesia)|Kateřinice]]{{,}}[[Kujavy]]{{,}}[[Kunín]]{{,}}[[Libhošť]]{{,}}[[Lichnov (Nový Jičín)|Lichnov]]{{,}}[[Luboměř]]{{,}}[[Mankovice]]{{,}}[[Mořkov]]{{,}}[[Mošnov]]{{,}}[[Petřvald (Nový Jičín)|Petřvald]]{{,}}[[Pustějov]]{{,}}[[Rybí]]{{,}}[[Sedlnice]]{{,}}[[Skotnice]]{{,}}[[Slatina (Moravia-Slesia)|Slatina]]{{,}}[[Starý Jičín]]{{,}}[[Šenov u Nového Jičína]]{{,}}[[Tichá]]{{,}}[[Tísek]]{{,}}[[Trnávka (Moravia-Slesia)|Trnávka]]{{,}}[[Trojanovice]]{{,}}[[Velké Albrechtice]]{{,}}[[Veřovice]]{{,}}[[Vražné]]{{,}}[[Vrchy]]{{,}}[[Závišice]]{{,}}[[Ženklava]]{{,}}[[Životice u Nového Jičína]] }}<includeonly> [[Categoria:Comun del distret de Nový Jičín]] </includeonly> emgbkqtg0u0w0noq8nlyk026fscs2i2 0 242953 1111079 2022-07-19T13:42:00Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Životice u Nového Jičína]] fw9kot1c7z26civssk98hq4k0j2uy40 0 242954 1111080 2022-07-19T13:42:25Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Ženklava]] 2wgj55itlttz0ejvzxuvb0a7zf3ehr3 0 242955 1111081 2022-07-19T13:42:32Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Štramberk]] 7xv58tqezcnridmllgmer6dtlu1ea69 1111174 1111081 2022-07-19T17:59:31Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Štramberk]] qribnim7ujzo24w5hwivuzmo26ny28y 0 242956 1111082 2022-07-19T13:42:39Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Šenov u Nového Jičína]] 2mrj1pb0drwovno5t6w64j7948jedld 14 242957 1111083 2022-07-19T13:42:46Z Sciking 7100 Creada pagina con "[[Categoria:Comun de la Region de Moravia-Slesia|Nový Jičín]]" wikitext text/x-wiki [[Categoria:Comun de la Region de Moravia-Slesia|Nový Jičín]] fkayu4wu8zs0h29whlx322nne1bww5v 0 242958 1111084 2022-07-19T13:42:46Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Závišice]] 6k69xyul3unzf5lahqq2nocvk1rr6gr 0 242959 1111085 2022-07-19T13:42:53Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Vrchy]] rblqli7v9zo31snk0vvp8c3ovfj03k4 0 242960 1111086 2022-07-19T13:43:00Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Vražné]] ftl5hu64oammrjrjdmpkg6unkyxfcr1 0 242961 1111087 2022-07-19T13:43:07Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Veřovice]] c8cemvbuhucw2i4p9ct0s9ttm3g6lwy 0 242962 1111088 2022-07-19T13:43:14Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Velké Albrechtice]] qvniwqtkebmo4ul6ynna3n54z1m7q62 0 242963 1111089 2022-07-19T13:43:21Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Tísek]] 192zhdmreiwqpnlddpery7t5h2j4vrq 0 242964 1111090 2022-07-19T13:43:28Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Trojanovice]] kp5f5sye3f006uhsbjqnjog0n9vwbv1 0 242965 1111091 2022-07-19T13:43:35Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Trnávka (Moravia-Slesia)]] 34lvbm3qz6bdzc9hhd358nq5gxmj79x 0 242966 1111092 2022-07-19T13:43:42Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Tichá]] 8x51ztpkff4u9beg39sc5mgfg37uaxc 0 242967 1111093 2022-07-19T13:43:49Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Suchdol nad Odrou]] n5s0au0ut3s61mcrm4wttx1zvof0yhq 1111164 1111093 2022-07-19T14:02:16Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de comun mercad. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Suchdol nad Odrou]] kydc6trenojusx65ln8xhyw2uz2q0kb 0 242968 1111094 2022-07-19T13:43:56Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Studénka]] jtak6u4uiw975bi9z2f2ms7p077g48y 1111173 1111094 2022-07-19T17:59:23Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Studénka]] 9vuhgwdepaz2n2s5fmiunjeegorth32 0 242969 1111095 2022-07-19T13:44:03Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Starý Jičín]] g4te8pnnh5yix55130al6vpgw6awvnj 0 242970 1111096 2022-07-19T13:44:10Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Spálov]] e2g29dczhjsdjx87r5dfbal70ojr5up 1111163 1111096 2022-07-19T14:02:03Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de comun mercad. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Spálov]] 3l23trc8pf0239k925akg9wm80runoq 0 242971 1111097 2022-07-19T13:44:17Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Slatina (Moravia-Slesia)]] ofsyquw0g6ii60w7wa1trgwdp5l6l5s 0 242972 1111098 2022-07-19T13:44:24Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Skotnice]] 2776nu06piu0kxth24qqxufban5qgwn 0 242973 1111099 2022-07-19T13:44:31Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Sedlnice]] 22ituf7mksjj7ptaiwotm37qymv8259 0 242974 1111100 2022-07-19T13:44:38Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Rybí]] t8so52097khny775zfc3c5jlhs2macc 0 242975 1111101 2022-07-19T13:44:45Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Příbor]] fe6eom1lz2vvnvmd8cuzizlfthg2bc1 1111172 1111101 2022-07-19T17:59:12Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Příbor]] iei1qata9hs81jrisvcfd4bwa2izhmr 0 242976 1111102 2022-07-19T13:44:52Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Pustějov]] 2i20c73fcxv9tcm9klr1u9q9cuxt60r 0 242977 1111103 2022-07-19T13:44:59Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Petřvald (Nový Jičín)]] 2p1p1mawpwy1zf4nvaarzpsmw57ca48 0 242978 1111104 2022-07-19T13:45:06Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Odry]] a6eb9z78x5rohtq9ehv65j6k1ee2n4r 1111171 1111104 2022-07-19T17:59:02Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Odry]] 27yvitp74zldg5jybvpf415kjabjk6n 0 242979 1111105 2022-07-19T13:45:13Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Nový Jičín]] f6estjtjyl2jrf0jlw48xjc579apoew 1111170 1111105 2022-07-19T17:58:24Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]], del che l'è caploeugh. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Nový Jičín]] q4zy0ejjcv5g5zt9568anyb0siy45f2 0 242980 1111106 2022-07-19T13:45:20Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Mošnov]] i6fv2v3m30abdj7u5mvwqhfc5mmz76d 0 242981 1111107 2022-07-19T13:45:27Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Mořkov]] b3id5lvihlr0f2aqp2vartt32l2qmtj 0 242982 1111108 2022-07-19T13:45:34Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Mankovice]] su668xo6792erynj0zsjbkk8k1aoiy7 0 242983 1111109 2022-07-19T13:45:42Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Luboměř]] p2zwquymfzub66utnhbxh6yfohvzauu 0 242984 1111110 2022-07-19T13:45:49Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Lichnov (Nový Jičín)]] l2y0roo8yy9xyvl317twpmyzxf2n8q7 0 242985 1111111 2022-07-19T13:45:56Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Libhošť]] 33cib41irbj6lsp6r3efe2e68ilo85g 0 242986 1111112 2022-07-19T13:46:03Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Kunín]] rtsdk8e3lpfxqja4yi51fdwux5fvre3 0 242987 1111113 2022-07-19T13:46:10Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Kujavy]] ovok4du9ffslxmc9q482uhm7y1f1zsn 0 242988 1111114 2022-07-19T13:46:17Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Kopřivnice]] gjxuufljeorjemi876a6nwyquqfc2wn 1111169 1111114 2022-07-19T17:57:57Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Kopřivnice]] 3epjxdhtz19fzwg8mivbzye205bhlu6 0 242989 1111115 2022-07-19T13:46:24Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Kateřinice (Moravia-Slesia)]] q4usyidyi4i20qqvtzh4rnu0fidx5sp 0 242990 1111116 2022-07-19T13:46:31Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Jistebník]] 4jh340rxkmn2j0yqtp3x2xkipe9kpvy 0 242991 1111117 2022-07-19T13:46:38Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Jeseník nad Odrou]] ihi6thhoy76ogm0yl65f7fp120mx2kk 0 242992 1111118 2022-07-19T13:46:45Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Jakubčovice nad Odrou]] rpjil2vjqhz2wy6v0xe9bhbg8rciwod 0 242993 1111119 2022-07-19T13:46:52Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Hostašovice]] 1kdswtkjzupzhn8821j3011ziw3dkap 0 242994 1111120 2022-07-19T13:46:59Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Hodslavice]] l3cwfbdlfeu1be5jbrvgz2qn3nrelnv 0 242995 1111121 2022-07-19T13:47:06Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Hladké Životice]] nqcdjxb9p1du292pcy4197o1o9sdh9j 0 242996 1111122 2022-07-19T13:47:13Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Heřmánky]] 4cbxj078kwpshetscotuh4uph00urz1 0 242997 1111123 2022-07-19T13:47:20Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Heřmanice u Oder]] h9wtlwufqp1wqvwb35wjrzwsvlnhpr5 0 242998 1111124 2022-07-19T13:47:27Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Fulnek]] opac9gmved1sv6w9j7fpwx2u7xmqf78 1111168 1111124 2022-07-19T17:57:39Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Fulnek]] sessucliraxvt3z8hd9rm3e4fwcpcpg 0 242999 1111125 2022-07-19T13:47:34Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Frenštát pod Radhoštěm]] tw9kf96cbz43j08m9yxc10noj0clwzy 1111167 1111125 2022-07-19T17:57:24Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Frenštát pod Radhoštěm]] qldl0szzzh9hi3ss6qasl2ori8ix84b 0 243000 1111126 2022-07-19T13:47:41Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bítov (Moravia-Slesia)]] f9scmd3u8u8x01vmcwx0239hr3xe6md 0 243001 1111127 2022-07-19T13:47:48Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bílovec]] gialwfvfy4st89l7vul6qpgikhlt95p 1111166 1111127 2022-07-19T17:56:42Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bílovec]] 1q35rjusf8evsdh5jr35zt2h0l4ie73 0 243002 1111128 2022-07-19T13:47:55Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bílov (Moravia-Slesia)]] 1ob2c67j9v8erj0u3bbq5ti81u7c4is 0 243003 1111129 2022-07-19T13:48:02Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bravantice]] jzyl6lqglpnffcoqmmkcaewnnfisyf5 0 243004 1111130 2022-07-19T13:48:09Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bordovice]] ai75aa0c8ehex9pnudal352j0zp0ap5 0 243005 1111131 2022-07-19T13:48:16Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bernartice nad Odrou]] sze81e6asq7i9m5we320blxarzpws1y 0 243006 1111132 2022-07-19T13:48:23Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Bartošovice]] kmhjg8y92efila7ux18ht5q757iht5w 0 243007 1111133 2022-07-19T13:48:30Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Nový Jičín|Nový Jičín]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Nový Jičín]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Nový Jičín}} [[it:Albrechtičky]] 18c66kayg2vcozn5nynpmpuee7xxr7j 0 243008 1111134 2022-07-19T13:48:48Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Termovalorizzatore di Brescia.jpg|thumb|El [[Termovalorizator de Bressa]]]] El '''termovalorizator''' a l'è un impiant che 'l brusa el ruf e che a travers del calor el genera [[eletricità]], a passà agua scoldada fina a deventà vapor in d'una turbina, vapor che di voeulte l'è doperad per el [[tele-rescaldament]]. A inn considerad pussee ecologegh de mandà el ruf in [[discarega]], ma men ecologegh del [[riciclà]]. == Riferiment == *[..." wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Termovalorizzatore di Brescia.jpg|thumb|El [[Termovalorizator de Bressa]]]] El '''termovalorizator''' a l'è un impiant che 'l brusa el ruf e che a travers del calor el genera [[eletricità]], a passà agua scoldada fina a deventà vapor in d'una turbina, vapor che di voeulte l'è doperad per el [[tele-rescaldament]]. A inn considerad pussee ecologegh de mandà el ruf in [[discarega]], ma men ecologegh del [[riciclà]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/termovalorizzatore/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} q9tontokp2ix1l1lz5oiftox32mg85c 1111135 1111134 2022-07-19T13:49:25Z Sciking 7100 added [[Category:Centrai eletrighe]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Termovalorizzatore di Brescia.jpg|thumb|El [[Termovalorizator de Bressa]]]] El '''termovalorizator''' a l'è un impiant che 'l brusa el ruf e che a travers del calor el genera [[eletricità]], a passà agua scoldada fina a deventà vapor in d'una turbina, vapor che di voeulte l'è doperad per el [[tele-rescaldament]]. A inn considerad pussee ecologegh de mandà el ruf in [[discarega]], ma men ecologegh del [[riciclà]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/termovalorizzatore/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} [[Categoria:Centrai eletrighe]] 5itr8kcl0aqzhc3lhuyq7w8e43m4y43 1111148 1111135 2022-07-19T13:53:33Z Sciking 7100 /* Alter proget */ wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Termovalorizzatore di Brescia.jpg|thumb|El [[Termovalorizator de Bressa]]]] El '''termovalorizator''' a l'è un impiant che 'l brusa el ruf e che a travers del calor el genera [[eletricità]], a passà agua scoldada fina a deventà vapor in d'una turbina, vapor che di voeulte l'è doperad per el [[tele-rescaldament]]. A inn considerad pussee ecologegh de mandà el ruf in [[discarega]], ma men ecologegh del [[riciclà]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/termovalorizzatore/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Inzeneridor]] [[Categoria:Centrai eletrighe]] qwu35lm27chhbub5sb3l09osuu2yykm 10 243009 1111136 2022-07-19T13:51:24Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{Navbox |name = Comun del distret de Karviná |title = {{bandiera|CZE}} [[Comun de la Cechia|Comun]] del [[distret de Karviná]] | group1 = Cità | list1 = [[Bohumín]]{{,}}[[Český Těšín]]{{,}}[[Havířov]]{{,}}[[Karviná]]{{,}}[[Orlová]]{{,}}[[Petřvald]]{{,}}[[Rychvald]] | group2 = Comun | list2 = [[Albrechtice (Moravia-Slesia)|Albrechtice]]{{,}}[[Dětmarovice]]{{,}}[[Dolní Lutyně]]{{,}}[[Doubrava]]{{,}}[[Horní Bludovice]]{{,}}[[Horní Suchá]]{{,}}[..." wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Comun del distret de Karviná |title = {{bandiera|CZE}} [[Comun de la Cechia|Comun]] del [[distret de Karviná]] | group1 = Cità | list1 = [[Bohumín]]{{,}}[[Český Těšín]]{{,}}[[Havířov]]{{,}}[[Karviná]]{{,}}[[Orlová]]{{,}}[[Petřvald]]{{,}}[[Rychvald]] | group2 = Comun | list2 = [[Albrechtice (Moravia-Slesia)|Albrechtice]]{{,}}[[Dětmarovice]]{{,}}[[Dolní Lutyně]]{{,}}[[Doubrava]]{{,}}[[Horní Bludovice]]{{,}}[[Horní Suchá]]{{,}}[[Chotěbuz]]{{,}}[[Petrovice u Karviné]]{{,}}[[Stonava]]{{,}}[[Těrlicko]] }}<includeonly> [[Categoria:Comun del ditret de Karviná]] </includeonly> 7miiq68e3p8yiiran90d32pp8z9p9nb 0 243010 1111137 2022-07-19T13:52:06Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Český Těšín]] 8lojek8npyel2qezupwtp9pzd3w0tf8 1111155 1111137 2022-07-19T13:54:47Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Český Těšín]] g6qq6mp9lpenia4zbyfd2lxmmln5jzj 0 243011 1111138 2022-07-19T13:52:25Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Těrlicko]] 30voqcu51eqhu8u4knujbythrci1t26 0 243012 1111139 2022-07-19T13:52:32Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Stonava]] 06ltlzn9urumot0al94zdpnd42lkvhn 0 243013 1111140 2022-07-19T13:52:39Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Rychvald]] 9goq5rg9spinsuld4yguzhf8iateg3t 1111156 1111140 2022-07-19T13:55:09Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Rychvald]] p04kc4lyvne5k2dummoqw7rcv3wxg7z 0 243014 1111141 2022-07-19T13:52:46Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Petřvald]] k60g5o29pvwnq70o9wdkjr26jkcq9ar 1111161 1111141 2022-07-19T13:56:19Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Petřvald]] 61232xo6y2sih110mc0sak0iqyhuqyf 0 243015 1111142 2022-07-19T13:52:53Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Petrovice u Karviné]] 3f34ofns6d1g9bbahua3d3illbns3yh 0 243016 1111143 2022-07-19T13:53:00Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Orlová]] h2mar41ttonadcptopgafq1uz5cl048 1111160 1111143 2022-07-19T13:56:11Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Orlová]] ae50csh66wzec64ov2n5rhplmpv2uvd 0 243017 1111144 2022-07-19T13:53:07Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Karviná]] 7t5e5q2oxh67njmro2p5xru6ogsc7it 1111159 1111144 2022-07-19T13:56:03Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Karviná]] 5teauelnnybr9ic86c50nx4ynx7rrus 0 243018 1111145 2022-07-19T13:53:14Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Horní Suchá]] il14r8pcjsr8ugedsrgi1p0vkcw2ttp 0 243019 1111146 2022-07-19T13:53:21Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Horní Bludovice]] sac57icl0zwqycixb59lci9wx0kvp10 0 243020 1111147 2022-07-19T13:53:28Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Havířov]] iw512v3rrp27rxhmnzycui61gjezuhj 1111158 1111147 2022-07-19T13:55:56Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Havířov]] kukl4fth3crsi117cmvl2dw8c4cr5wt 0 243021 1111149 2022-07-19T13:53:35Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Dětmarovice]] jlb1on7rrb4mqcr3jhunkd5lih6kqnt 0 243022 1111150 2022-07-19T13:53:42Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Doubrava]] qfnzxlr6oqi6n82vnxs0l1vhe8vlfut 0 243023 1111151 2022-07-19T13:53:49Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Dolní Lutyně]] 5xscebv4428y33tn7n3xb2d5naqowg7 0 243024 1111152 2022-07-19T13:53:56Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Chotěbuz]] 7ssa6wsdsesr0xbayxha0gopu1442ix 0 243025 1111153 2022-07-19T13:54:03Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Bohumín]] ng9xyyh7tvnfgo1uggo4mssr1wj16p2 1111157 1111153 2022-07-19T13:55:17Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. El gh'ha el status de cità. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Bohumín]] bpd796f8b5v2004lqq4bds3yu34fdgg 0 243026 1111154 2022-07-19T13:54:10Z ScikingBot 16563 slargament using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} {{Livell aministrativ |siglaStat = CZE |nom = {{pipetrick}} |numerLivell = 3 |stat = {{CZE}} |Livell1 = [[Region de Moravia-Slesia|Moravia-Slesia]] |Livell2 = [[distret de Karviná|Karviná]] }} '''{{pipetrick}}''' a l'è un comun de la [[Cechia]], part de la [[Region de Moravia-Slesia]] e del [[distret de Karviná]]. == Riferiment == *[https://www.ccre.org/pays/view/35 CCRE] == Alter proget == {{Interproget}} {{Comun del distret de Karviná}} [[it:Albrechtice (Moravia-Slesia)]] gbsmv6002g0dn0gmnq4wzx6xijz57xx 14 243027 1111162 2022-07-19T13:56:36Z Sciking 7100 Creada pagina con "[[Categoria:Comun de la Region de Moravia-Slesia|Karviná]]" wikitext text/x-wiki [[Categoria:Comun de la Region de Moravia-Slesia|Karviná]] kb6n8dx4djytajvvz1g2pyyl4wx5rwy 0 243028 1111175 2022-07-19T18:19:16Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} L''''Atoll de Palmyra''' a l'è 'n [[territori (Stat Unid)|]] di [[Stat Unid]], sit circa ai du terz de la distanza in tra i [[Hawaii]] e i [[Samoa Americane]]. Gross apena 11,9 km², el gh'ha no una popolazzion permanent, ma a l'è l'unegh territori minga organizad ma incorporad de la Federazzion, o ben la se aplica la [[Costituzzion di Stat Unid|Costituzzion]] intrega, per esempi se vun el nass in su l'atoll a l'è citadin di Stat Unid..." wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} L''''Atoll de Palmyra''' a l'è 'n [[territori (Stat Unid)|territori]] di [[Stat Unid]], sit circa ai du terz de la distanza in tra i [[Hawaii]] e i [[Samoa Americane]]. Gross apena 11,9 km², el gh'ha no una popolazzion permanent, ma a l'è l'unegh territori minga organizad ma incorporad de la Federazzion, o ben la se aplica la [[Costituzzion di Stat Unid|Costituzzion]] intrega, per esempi se vun el nass in su l'atoll a l'è citadin di Stat Unid in vertù del [[ius soli]]: l'è inscì perchè, quand che 'l [[Territori di Hawaii]] l'è stad trasformad in del Stat di Hawaii, a l'è stad lassad foeura l'atoll, che l'ha conservad donca el status del territori che gh'era prima. L'è gestida, in pratega, de [[The Nature Conservancy]], 'me reserva natural. A gh'è no un governo, l'isola a l'è gestida del [[President di Stat Unid]] diretament o a travers de la [[Cort Distretual di Stat Unid per el Distret di Hawaii]] quand che gh'è de besogn. L'è visitabel di turista, con di permess. == Riferiment == *[https://www.fws.gov/refuge/palmyra-atoll Sit ofizzial] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Lista de isole reclamade in bas al Guano Act]] dmkur2pixuo4o6vfjhbijt023rsfm1g 1111176 1111175 2022-07-19T18:22:42Z Sciking 7100 added [[Category:Stat Ünii d'America]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} L''''Atoll de Palmyra''' a l'è 'n [[territori (Stat Unid)|territori]] di [[Stat Unid]], sit circa ai du terz de la distanza in tra i [[Hawaii]] e i [[Samoa Americane]]. Gross apena 11,9 km², el gh'ha no una popolazzion permanent, ma a l'è l'unegh territori minga organizad ma incorporad de la Federazzion, o ben la se aplica la [[Costituzzion di Stat Unid|Costituzzion]] intrega, per esempi se vun el nass in su l'atoll a l'è citadin di Stat Unid in vertù del [[ius soli]]: l'è inscì perchè, quand che 'l [[Territori di Hawaii]] l'è stad trasformad in del Stat di Hawaii, a l'è stad lassad foeura l'atoll, che l'ha conservad donca el status del territori che gh'era prima. L'è gestida, in pratega, de [[The Nature Conservancy]], 'me reserva natural. A gh'è no un governo, l'isola a l'è gestida del [[President di Stat Unid]] diretament o a travers de la [[Cort Distretual di Stat Unid per el Distret di Hawaii]] quand che gh'è de besogn. L'è visitabel di turista, con di permess. == Riferiment == *[https://www.fws.gov/refuge/palmyra-atoll Sit ofizzial] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Lista de isole reclamade in bas al Guano Act]] [[Categoria:Stat Ünii d'America]] fml7bxkmrw6wzj3ytulvy820kwnw4vu 0 243029 1111177 2022-07-19T18:38:10Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} Per '''ment''' se intenden i fonzion superior del [[cervell]], quei ligade a la [[coscenza (psicologia)|]], compagne de la [[sensazzion]], del [[penser]], de l'[[intuizzion]], de la [[reson]], de la [[memoria (psicologia)|]] e de la [[volontà]]. La se dopera 'me parolla soratut per i omen, anca se di bestie compartissen part de 'sti fonzion con l'om. A l'è analizada soratut de la [[psicologia]] e de la [[filosofia]]. == Riferiment == *[https:/..." wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} Per '''ment''' se intenden i fonzion superior del [[cervell]], quei ligade a la [[coscenza (psicologia)|coscenza]], compagne de la [[sensazzion]], del [[penser]], de l'[[intuizzion]], de la [[reson]], de la [[memoria (psicologia)|memoria]] e de la [[volontà]]. La se dopera 'me parolla soratut per i omen, anca se di bestie compartissen part de 'sti fonzion con l'om. A l'è analizada soratut de la [[psicologia]] e de la [[filosofia]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/mente_(Dizionario-di-filosofia)/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Psiche]] *[[Scenze cognitive]] *[[Intelligenza artificial]] {{Lista1000}} 2ubvw8owqartzgywq6c4mv480q8ppye 1111178 1111177 2022-07-19T18:38:37Z Sciking 7100 wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:RobertFuddBewusstsein17Jh.png|thumb|Antiga illustrazzion de la ment]] Per '''ment''' se intenden i fonzion superior del [[cervell]], quei ligade a la [[coscenza (psicologia)|coscenza]], compagne de la [[sensazzion]], del [[penser]], de l'[[intuizzion]], de la [[reson]], de la [[memoria (psicologia)|memoria]] e de la [[volontà]]. La se dopera 'me parolla soratut per i omen, anca se di bestie compartissen part de 'sti fonzion con l'om. A l'è analizada soratut de la [[psicologia]] e de la [[filosofia]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/mente_(Dizionario-di-filosofia)/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Psiche]] *[[Scenze cognitive]] *[[Intelligenza artificial]] {{Lista1000}} gnbb24vhc5bkz1gtx2uxczs7jdhxue6 1111179 1111178 2022-07-19T18:38:55Z Sciking 7100 +[[Categoria:Psicologia]]; +[[Categoria:Filosofia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:RobertFuddBewusstsein17Jh.png|thumb|Antiga illustrazzion de la ment]] Per '''ment''' se intenden i fonzion superior del [[cervell]], quei ligade a la [[coscenza (psicologia)|coscenza]], compagne de la [[sensazzion]], del [[penser]], de l'[[intuizzion]], de la [[reson]], de la [[memoria (psicologia)|memoria]] e de la [[volontà]]. La se dopera 'me parolla soratut per i omen, anca se di bestie compartissen part de 'sti fonzion con l'om. A l'è analizada soratut de la [[psicologia]] e de la [[filosofia]]. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/mente_(Dizionario-di-filosofia)/ Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Psiche]] *[[Scenze cognitive]] *[[Intelligenza artificial]] {{Lista1000}} [[Categoria:Psicologia]] [[Categoria:Filosofia]] b3rrrde6wfv7hdwzz1zxz8aurcam2ad 0 243030 1111384 2022-07-20T10:15:33Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Porta Potty by David Shankbone.jpg|thumb|Di cess chimegh]] El '''cess chimegh''' a l'è un [[cess]] che l'è doperad quand che l'è no possibel tacàss a la red fognaria o a 'na [[fossa biologega]] e che 'l dopera di sostanze chimeghe o biologeghe per tratà el rud di omen, che l'è poeu mitud in d'un baslot che l'è de svoeudà despess. A inn doperade, per esempi, in di canter o in di gran event, quand che gh'è un gran besogn de cess, ma..." wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Porta Potty by David Shankbone.jpg|thumb|Di cess chimegh]] El '''cess chimegh''' a l'è un [[cess]] che l'è doperad quand che l'è no possibel tacàss a la red fognaria o a 'na [[fossa biologega]] e che 'l dopera di sostanze chimeghe o biologeghe per tratà el rud di omen, che l'è poeu mitud in d'un baslot che l'è de svoeudà despess. A inn doperade, per esempi, in di canter o in di gran event, quand che gh'è un gran besogn de cess, ma anca, in version pussee piscinine, in sui mez indova che la sgent la ghe viv, compagn di [[roulotte]], di [[camper]] o di [[barche]]te. == Riferiment == *[https://www.homequestionsanswered.com/what-is-a-chemical-toilet.htm What Is a Chemical Toilet?] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Cess compostant]] 54twygzfs581rnc06rutatty7h7564r 1111388 1111384 2022-07-20T10:16:56Z Sciking 7100 added [[Category:Cess]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} [[File:Porta Potty by David Shankbone.jpg|thumb|Di cess chimegh]] El '''cess chimegh''' a l'è un [[cess]] che l'è doperad quand che l'è no possibel tacàss a la red fognaria o a 'na [[fossa biologega]] e che 'l dopera di sostanze chimeghe o biologeghe per tratà el rud di omen, che l'è poeu mitud in d'un baslot che l'è de svoeudà despess. A inn doperade, per esempi, in di canter o in di gran event, quand che gh'è un gran besogn de cess, ma anca, in version pussee piscinine, in sui mez indova che la sgent la ghe viv, compagn di [[roulotte]], di [[camper]] o di [[barche]]te. == Riferiment == *[https://www.homequestionsanswered.com/what-is-a-chemical-toilet.htm What Is a Chemical Toilet?] == Vos corelade == *[[Cess compostant]] [[Categoria:Cess|Chimegh]] 5m025fbrzyllz16wm9tzi4wrsd834gn 14 243031 1111386 2022-07-20T10:16:35Z Sciking 7100 added [[Category:Mobilia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Categoria:Mobilia]] 90jywe91zxm7avvz35w03o2exjmikl7 0 243032 1111389 2022-07-20T10:35:57Z Sciking 7100 Creada pagina con "{{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} El '''liquid''' a l'è vun di [[stat de la materia]], caraterizad de trè robe: #Fluidità: un liquid a l'è un [[fluid]] che, in assenza de forza de foeura, el deventa una sfera #Elasticità: un liquid a l'è assee elastegh #Incomprimibiltà: el [[volum]] de 'n liquid a l'è costant Un liquid el po vesser volatil, quand che i ligam in tra i molecole inn noo assee fort e donca despess vann foeura 'me [[gas]], o minga volatil, o ben con molecole l..." wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} El '''liquid''' a l'è vun di [[stat de la materia]], caraterizad de trè robe: #Fluidità: un liquid a l'è un [[fluid]] che, in assenza de forza de foeura, el deventa una sfera #Elasticità: un liquid a l'è assee elastegh #Incomprimibiltà: el [[volum]] de 'n liquid a l'è costant Un liquid el po vesser volatil, quand che i ligam in tra i molecole inn noo assee fort e donca despess vann foeura 'me [[gas]], o minga volatil, o ben con molecole ligade ben. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/liquido Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Solid]] *[[Gas]] *[[Plasma]] *[[Fluidostatega]] *[[Fluidodinamega]] *[[Gota (liquid)]] *[[Viscosità]] *[[Tension de superfis]] *[[Liquid ionegh]] *[[Cristai liquid]] {{Lista1000}} iksojqhs9ih59259urqd4962mal0f6p 1111390 1111389 2022-07-20T10:40:05Z Sciking 7100 added [[Category:Fisega]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{NOLMIL}} {{SBOZZNOL}} El '''liquid''' a l'è vun di [[stat de la materia]], caraterizad de trè robe: #Fluidità: un liquid a l'è un [[fluid]] che, in assenza de forza de foeura, el deventa una sfera #Elasticità: un liquid a l'è assee elastegh #Incomprimibiltà: el [[volum]] de 'n liquid a l'è costant Un liquid el po vesser volatil, quand che i ligam in tra i molecole inn noo assee fort e donca despess vann foeura 'me [[gas]], o minga volatil, o ben con molecole ligade ben. == Riferiment == *[https://www.treccani.it/enciclopedia/liquido Treccani] == Alter proget == {{Interproget}} == Vos corelade == *[[Solid]] *[[Gas]] *[[Plasma]] *[[Fluidostatega]] *[[Fluidodinamega]] *[[Gota (liquid)]] *[[Viscosità]] *[[Tension de superfis]] *[[Liquid ionegh]] *[[Cristai liquid]] {{Lista1000}} [[Categoria:Fisega]] mocqz410vr9c12ap6ub9qeavqpoyk5q