వికీసోర్స్ tewikisource https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter మీడియా ప్రత్యేక చర్చ వాడుకరి వాడుకరి చర్చ వికీసోర్స్ వికీసోర్స్ చర్చ దస్త్రం దస్త్రంపై చర్చ మీడియావికీ మీడియావికీ చర్చ మూస మూస చర్చ సహాయం సహాయం చర్చ వర్గం వర్గం చర్చ ద్వారము ద్వారము చర్చ రచయిత రచయిత చర్చ పుట పుట చర్చ సూచిక సూచిక చర్చ TimedText TimedText talk మాడ్యూల్ మాడ్యూల్ చర్చ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 15194 397478 227203 2022-08-05T05:31:47Z Inquisitive creature 3593 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" />{{rh||సూక్ష్మజీవుల సంహారము|127}}</noinclude>127 {{Center| {{p|fs125}}3. సూక్ష్మజీవుల సంహారము</p> }} ఇంతవర కంటువ్యాధుల సంపర్కము సాధ్యమైనంత వరకు లేకుండ జేసికొనుటను గూర్చి చెప్పియున్నాము. ఇంక నీ యంటువ్యాధులకు గారణభూతములగు సూక్ష్మజీవుల మీదికి దండెత్తవలెను. i. వానికిని వాని సహకారులకును తినుట కాహారమును, నిలువ నీడయును, లేకుండ వానిని మాడ్చి నశింప చేయవలెను. (Starvation). ii. సూక్ష్మజీవులు మనచుట్టునుండినను, అవి మన కంటకుండ నెవరి శరీరములను వారు కాపాడుకొన వలయును. (Personal precaution) iii. అవి మన శరీరములో ప్రవేశించినను మనకు హాని కలుగకుండ రక్షణశక్తి కలుగ జేసికొనవలెను (Immunity). iv. సూక్ష్మజీవులను వెదకివెదకి చంపవలెను. (Disinfection) ౧. సూక్ష్మజీవులకుదగిన నివాసస్థానములును ఆహారమును లేకుండజేయుట. సూక్ష్మజీవుల నివాసస్థానములగూర్చియు, ఆహారపద్ధతులం గూర్చియు పైని వివరముగ వ్రాసియున్నాము. ఈగలు దోమలు మొదలగు జంతువు లీసూక్ష్మజంతువుల కెట్టు సహాయపడునో యదికూడ వ్రాసియున్నాము. వానినన్నిటిని జక్కగ<noinclude><references/></noinclude> pxmsmi4sqh9xw9rpy0pyr6t9q7m7i0a 397479 397478 2022-08-05T05:31:57Z Inquisitive creature 3593 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" />{{rh||సూక్ష్మజీవుల సంహారము|127}}</noinclude> {{Center| {{p|fs125}}3. సూక్ష్మజీవుల సంహారము</p> }} ఇంతవర కంటువ్యాధుల సంపర్కము సాధ్యమైనంత వరకు లేకుండ జేసికొనుటను గూర్చి చెప్పియున్నాము. ఇంక నీ యంటువ్యాధులకు గారణభూతములగు సూక్ష్మజీవుల మీదికి దండెత్తవలెను. i. వానికిని వాని సహకారులకును తినుట కాహారమును, నిలువ నీడయును, లేకుండ వానిని మాడ్చి నశింప చేయవలెను. (Starvation). ii. సూక్ష్మజీవులు మనచుట్టునుండినను, అవి మన కంటకుండ నెవరి శరీరములను వారు కాపాడుకొన వలయును. (Personal precaution) iii. అవి మన శరీరములో ప్రవేశించినను మనకు హాని కలుగకుండ రక్షణశక్తి కలుగ జేసికొనవలెను (Immunity). iv. సూక్ష్మజీవులను వెదకివెదకి చంపవలెను. (Disinfection) ౧. సూక్ష్మజీవులకుదగిన నివాసస్థానములును ఆహారమును లేకుండజేయుట. సూక్ష్మజీవుల నివాసస్థానములగూర్చియు, ఆహారపద్ధతులం గూర్చియు పైని వివరముగ వ్రాసియున్నాము. ఈగలు దోమలు మొదలగు జంతువు లీసూక్ష్మజంతువుల కెట్టు సహాయపడునో యదికూడ వ్రాసియున్నాము. వానినన్నిటిని జక్కగ<noinclude><references/></noinclude> b9ocyktvrqlhjzz75f5ukcbkuhgj0gl 104 15195 397480 227204 2022-08-05T05:59:23Z Inquisitive creature 3593 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" />{{rh|128|పండ్రెండవ ప్రకరణము}}</noinclude> గమనించుచు మనము నివసించు ప్రదేశములు మిక్కిలి పరిశుభ్రముగనుంచుకొనినయెడల నంటువ్యాధుల వ్యాప్తి మిక్కిలి తగ్గిపోవును. ముఖ్యముగ దోమలను రూపుమాపిన చలిజ్వర మడుగంటుననియు, ఈగలను రూపుమాపిన అనేక యంటువ్యాధులు నశించుననియు నమ్మవలెను. ఆయా వ్యాధుల శీర్షి కలక్రింద నాయాజాతి సూక్ష్మ జీవుల నెట్లు నివారింపవచ్చునో తెలియపరచెదము. ౨. మన శరీరబలమును గాపాడుకొని సూక్ష్మజీవులను చేరనీయకుండ జేసికొనుట రెండవ సాధనము. దేహదార్ఢ్యము{{sic}} తక్కువగనున్నపుడు సూక్ష్మజీవులు త్వరలో మనలను జయింపగలవని వెనుక వ్రాసియున్నాము. నిర్మలమైన వాయువు, {{reconstruct|నీరు}}, ఆహారము మొదలైనవానినిగూర్చి మనముశ్రద్ధపుచ్చుకొనుచు సాధ్యమైనంతవరకు మనశరీరబలమును మనము కాపాడుకొనవలెను. సారాయి, నల్లమందు, గంజాయి మొదలగు పదార్థములు శరీరపటుత్వమును తగ్గించును. గావున వానిని విసర్జింపవలెను. పచ్చికాయలను, మాగిపోయిన కాయలను తినగూడదు. చెడిపోయిన మాంసము, చేపలు, వీనిని దినకూడదు. వివాహాదులందు జనసంఘములుచేరి మితిమీరి వేళతప్పి భుజింపరాదు. యాత్రాస్థలములలో నీ విషయమై బహు జాగ్రత్తగ నుండవలెను.<noinclude><references/></noinclude> kvckv1k3mmp0pxmdh2wiymwjlljyl3d 397481 397480 2022-08-05T05:59:54Z Inquisitive creature 3593 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" />{{rh|128|పండ్రెండవ ప్రకరణము}}</noinclude> గమనించుచు మనము నివసించు ప్రదేశములు మిక్కిలి పరిశుభ్రముగనుంచుకొనినయెడల నంటువ్యాధుల వ్యాప్తి మిక్కిలి తగ్గిపోవును. ముఖ్యముగ దోమలను రూపుమాపిన చలిజ్వర మడుగంటుననియు, ఈగలను రూపుమాపిన అనేక యంటువ్యాధులు నశించుననియు నమ్మవలెను. ఆయా వ్యాధుల శీర్షి కలక్రింద నాయాజాతి సూక్ష్మ జీవుల నెట్లు నివారింపవచ్చునో తెలియపరచెదము. ౨. మన శరీరబలమును గాపాడుకొని సూక్ష్మజీవులను చేరనీయకుండ జేసికొనుట రెండవ సాధనము. దేహదార్ఢ్యము{{sic}} తక్కువగనున్నపుడు సూక్ష్మజీవులు త్వరలో మనలను జయింపగలవని వెనుక వ్రాసియున్నాము. నిర్మలమైన వాయువు, నీరు, ఆహారము మొదలైనవానినిగూర్చి మనముశ్రద్ధపుచ్చుకొనుచు సాధ్యమైనంతవరకు మనశరీరబలమును మనము కాపాడుకొనవలెను. సారాయి, నల్లమందు, గంజాయి మొదలగు పదార్థములు శరీరపటుత్వమును తగ్గించును. గావున వానిని విసర్జింపవలెను. పచ్చికాయలను, మాగిపోయిన కాయలను తినగూడదు. చెడిపోయిన మాంసము, చేపలు, వీనిని దినకూడదు. వివాహాదులందు జనసంఘములుచేరి మితిమీరి వేళతప్పి భుజింపరాదు. యాత్రాస్థలములలో నీ విషయమై బహు జాగ్రత్తగ నుండవలెను.<noinclude><references/></noinclude> a87tvzdv430m5qwoz093yvfy538y5yf 104 15196 397482 227205 2022-08-05T06:08:06Z Inquisitive creature 3593 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Nrgullapalli" />{{rh||సూక్ష్మజీవుల సంహారము|129}}</noinclude> ఉపవాసముల పేర శరీర దార్ఢ్యమును బోగొట్టుకొనరాదు. ఆటలకొరకుగాని, విద్యాభ్యాసము కొరకుగాని, రాత్రులయం దధికముగ మేల్కొనరాదు. సగటున నారు లేక యేడుగంటల నిద్రయుండ వలయును. పిల్లలకు నెనిమిది గంటల నిద్రకు తగ్గియుండరాదు. బాల్య వివాహములు కూడదు. మితిమీరిన భోజనమువలెనే మితిమీరి సంభోగింపకూడదు. మనము బలహీనులమైనచో మన సంతానమంతకంటెను బలహీనమగును. బలముగలవారి శరీరములో సూక్ష్మజీవులు ప్రవేశించినను, సాధారణముగ వ్యాధులను గలుగజేయవు. మన శరీరబలమే దేశముయొక్క బలమని నమ్మి యెల్లప్పుడు నాత్మబలమును గాపాడుకొనవలయును. ౩. రక్షణశక్తి గలుగజేసికొనుట (Immunity). దీని విషయమై యిదివరకే వ్రాసియున్నాము. 113వ పుటను జూడుము. ౪. సూక్ష్మజీవులను వెదకి వెదకి చంపుట (Disinfection). దీనినిగూర్చిక్రింది ప్రకరణమున జదువగలరు. [[File:Page138-1024px-AntuVyadhulu.djvu 01 01 01.jpg|thumb|]]<noinclude><references/></noinclude> hsvz8edulw24nvf78hpfh4r45txk2xi 104 89072 397477 305166 2022-08-05T04:32:03Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />ప్రథమాశ్వాసము 75</noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మంచు నీపద్యమునఁ జరణాదులందు నిలుపు పదముల మొదలను గలుగు వ్రాలు డత్వ దత్వంబులందు రెంటను బొసంగు శాబ్దికమయంబునను వనజాతనయన!</poem>|ref=296}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>డంభ డిండీర డోలికా డాడిముది శబ్దముల కాదివర్గముల్ సంస్కృతమున నుపరివర్గ తృతీయమై యొప్పునట్లు తెనుఁగున డకారము దవర్గ మొనర్చుచుండు. {{right|(కా. అం. 2-146, 7, 8)}}</poem>|ref=297}} {{left margin|5em}}<poem>— అని ళడలే కాకుండా, దడలున్ను రెండు విధములు గలవని చెప్పిరి. ఇందులో ‘జళకేళి - జడకేళి', దళము - దడము, వెలుడఁడు - వెడలఁడు,- ఈ పదములు రెండువిధములు చెప్పిన్నీ, ఆలక్ష్యము లెందుకు (అప్పకవిగారు) వ్రాసిరో తెలియదు. (మరియు) విశ్రమప్రకరణమందు నైషధమందలి (1-110):</poem> </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కేళాది రాయ యభినవ లీలామకరాంక చంద్రరేఖాంకుర (చూ డా లంకార పదాంబురు హాలింగిత సుఖిత నిర్మలాంతఃకరణా!)</poem>|ref= 298}} {{left margin|5em}}<poem>— అని (రెండవ చరణమున) 'దల' లకు విశ్రమము 'లేఖా-రేఖా' అని రెండు విధములున్నవి గనుక పనికిరాదని '...చంద్రలేఖాంకుర ...' అని వ్రాసిరి. ఇచ్చటమాత్రము తత్పాండిత్యమహిమ ఏమయిపోయెనో తెలియదు. లడలకు ప్రాస మెక్కడనున్ను లేదు. 'జలంచ జడమిత్యపి' అని ద్విరూపకోశమం దున్నది గనుకనే— {{float right|299}}</poem></div> {{left margin|2em}}''' మహాప్రస్థానిక పర్వము (1-32) నందు'''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>క. పడమర మొగమై పశ్చిమ జడనిధి తీరంబు సేరఁ జని యుత్తర మె క్కుడు నియతి నడిచి వారిధి పొడవడిగిన యాదవేంద్ర పురిచేరువగన్.</poem>|ref=300}} {{left margin|5em}}(అని 'జడనిధి' ప్రయోగము జరిగినది). </div><noinclude><references/></noinclude> 7hc85x33vjqt5cbbwna799grbzbzodk 104 89074 397476 305164 2022-08-05T04:26:47Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|74||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{left margin|2em}}'''వ్రీళ యనుటకు భీమఖండము : (3-198) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>బాలోవ్మత్త పిశాచ ద శాలంబనమునఁ జరించు నంగరవీథిన్ వ్రీళా శూన్యత కంఠే కాలుని పాదములమీఁద గల్గు విరాలిన్.</poem>|ref=294}} {{left margin|5em}}అని చెప్పినారు. గనుక, జలము - జడము, దళము - దడము, వ్రీళ - వ్రీడ, ఈ మొదలైనపదము లాంధ్రగీర్వాణములందు బహులములు రెండువిధములు గలవు. అప్పకవిగారున్ను 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' యందు </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>క్ష్వేళంబు క్ష్వేడంబు, చోళుండు చోడుఁడు తాళంబు తాడంబు, దళము దడము క్రోళంబు క్రోడంబు, నాళంబు నాడంబు, నీళంబు నీడంబు, గౌళి గౌడి, వ్యాళంబు వ్యాడంబు, చూళిక చూడిక, వళి వడి, హేళి సర్వజ్ఞ హేడి, జళకేళి జడగేడి, వెలుడడు వెడలడు , కేళంబు కేడంబు, పాళి పాడి, నేవళము నేవడం బిట్లు నిర్జరాంధ్ర భాషలను రెండు గొన్ని శబ్దంబులందు నరయ 'ళడయోరభేద' యటన్న సూత్ర మున ళకారంబునకు డతములు ఘటించు.</poem>|ref=295}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>డిండీర దీప్తి పోడిమి మీరు నీ కీర్తి దిండీర పాండిమఁ దెగడు నవ్వు డంభ మిచ్చటను గూడదు కృష్ణ నీ వేగి దంభంబు మిత్రవిందకడఁ జేయు డాడిమీఫల మియ్యెడకు నేల కొనిపొమ్ము దాడిమీఫలము సుదంత కిమ్ము డోలికనూగు వేడుక నీకుఁ గల్గిన దోలిక లక్షణతోడ నెక్కు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> klcn50msm3j52grd1via125huh7qsvo 104 92118 397468 377191 2022-08-05T03:39:38Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|ac|fs150}}సుకవి మనోరంజనము</p> {{p|ac|fs125}}పంచాశద్వర్ణనిర్ణయము</p> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>శాంభవికలితోత్సంగా జృంభితనాట్యప్రసంగ ధృతసితగంగా శుంభద్దంభనిగుంభిత కుంభదనుజభంగసంగ! కుక్కుటలింగా!</poem>|ref=100}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అవధరింపుము.</poem>|ref=101}} {{p|ac|fwb}}సంస్కృతాంధ్రవర్ణనిర్ణయము</p> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"ఆద్యాయాః పంచాశద్వర్ణాః ప్రకృతే స్తుతే దశోనాస్స్యుః షట్త్రింశదత్ర తే౽న్యే చానుప్రవిశన్తి శబ్దయోగవశాత్" {{right|(ఆం. శ. చిం, సం. 5 కారిక)}}</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''దీనికి కాకునూరి అప్పకవిగారి ‘ఆంధ్రశబ్దచింతామణి’ '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem> అయిదు పదులగు సురభాష కక్షరమ్ము లందుఁ బది ప్రాకృతమునకు నడఁగిపోవుఁ దొలగి చనుఁ బదమూఁడును దెలుఁగు బాస నెసఁగుఁ దత్సమ పదముల నేఁబదియును. (2-47)”</poem>|ref=102}} {{left margin|2em}}'''వరరుచి వచనము '''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ద్విధాక ఏచోనుస్వారో విసర్గ షోడశ స్వరాః స్పర్శా అంత స్థళోష్మాణ శ్చతుస్త్రింశద్ధలస్స్మృతాః.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> gyra48453bepqz2megk2r8rsny68nj3 104 92119 397469 377192 2022-08-05T03:45:35Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|26||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem> ద్విధా = రెండువిధములైన, అకః = ఆక్ ప్రత్యాహారంబును, అక్కు లనగా- 'ఆ, ఇ, ఉ, ఋ, ఌ'- ఈ అయిదక్షరములకుఁ బేరు. అది యెట్లనగా- బాణినీయ సూత్రములు: 'హలన్త్యమ్'- 'ఉపదేశేన్త్యం హలిత్ స్యాత్' ఉపదేశే = సూత్రమునందు, అన్త్యమ్ = కడపటిదయిన హల్ = వ్యంజనాక్షరము; ఇత్ = ఇత్తను సంజ్ఞకలది, స్యాత్ = అగును, ఇందుచేత ఇత్తనగా సూత్రము కొననున్న పొల్లనుట. 'ఆదిరన్త్యేన సహేతా- అంత్యేన ఇతాసహితః ఆదిః మధ్యగానాం, స్వస్య చ సంజ్ఞా స్యాత్' అంత్యేన = కడపటనున్న, ఇతా = ఇత్తుతో, సహితః = కూడుకొనిన, ఆదిః = మొదటి అక్షరము, మధ్యగానాం = నడుమనుండెడు నక్షరములకును, స్వస్యచ = తనకును, సంజ్ఞా స్యాత్ = పేరగును. అన్నందుచేత తుదనున్న కకారమునకు పొల్లు పనిలేదాయె, గనుక - 'తస్యలోపః" తస్యేతో లోపస్స్యాత్ దాని కొననున్న ఇత్తునకు లోపమవును. ఇందున్న క వర్ణము పొల్లు లోపించగా జిక్కిన యయిదక్షరములును హ్రస్వములు, దీర్ఘములుగాను నుచ్చ రింపగా, అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ, ౠ, ఌ, ౡ" అని పది యక్షరము లయ్యెను. ఏచః = ఏ, ఓ, ఐ, ఔ, 'చ్' అను ఏచ్ ప్రత్యాహారమునందు మునుపటివలె కొననున్న చకా రము లోపించగా, మిగిలినవి నాలుగాయెను. 'ఏజ్ హ్రస్వో నాస్తి' అను సూత్రముచేత నీ ఏచ్చునకు హ్రస్వములేదు. ఏ; ఓ కారములు గీర్వాణభాషయందు కుఱచలు లేవు, అనుస్వారః = పూర్ణబిందు వొకటి. సంస్కృతమునందు అర్ధానుస్వారములేదు. విసర్గః = విసర్జనీయ మొకటి. ఇవన్నియు గూడగా, స్వరాః = అచ్చులు; షోడశ = పదియాఱు. స్పర్శాః =</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 3lc3lnyskffb8hgtmiccaf8ochiiied 397470 397469 2022-08-05T03:47:18Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|26||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{left margin|5em}}<poem> ద్విధా = రెండువిధములైన, అకః = అక్ ప్రత్యాహారంబును, అక్కు లనగా- 'ఆ, ఇ, ఉ, ఋ, ఌ'- ఈ అయిదక్షరములకుఁ బేరు. అది యెట్లనగా- బాణినీయ సూత్రములు: 'హలన్త్యమ్'- 'ఉపదేశేన్త్యం హలిత్ స్యాత్' ఉపదేశే = సూత్రమునందు, అన్త్యమ్ = కడపటిదయిన హల్ = వ్యంజనాక్షరము; ఇత్ = ఇత్తను సంజ్ఞకలది, స్యాత్ = అగును, ఇందుచేత ఇత్తనగా సూత్రము కొననున్న పొల్లనుట. 'ఆదిరన్త్యేన సహేతా- అంత్యేన ఇతాసహితః ఆదిః మధ్యగానాం, స్వస్య చ సంజ్ఞా స్యాత్' అంత్యేన = కడపటనున్న, ఇతా = ఇత్తుతో, సహితః = కూడుకొనిన, ఆదిః = మొదటి అక్షరము, మధ్యగానాం = నడుమనుండెడు నక్షరములకును, స్వస్యచ = తనకును, సంజ్ఞా స్యాత్ = పేరగును. అన్నందుచేత తుదనున్న కకారమునకు పొల్లు పనిలేదాయె, గనుక - 'తస్యలోపః" తస్యేతో లోపస్స్యాత్ దాని కొననున్న ఇత్తునకు లోపమవును. ఇందున్న క వర్ణము పొల్లు లోపించగా జిక్కిన యయిదక్షరములును హ్రస్వములు, దీర్ఘములుగాను నుచ్చ రింపగా, అ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ, ౠ, ఌ, ౡ" అని పది యక్షరము లయ్యెను. ఏచః = ఏ, ఓ, ఐ, ఔ, 'చ్' అను ఏచ్ ప్రత్యాహారమునందు మునుపటివలె కొననున్న చకా రము లోపించగా, మిగిలినవి నాలుగాయెను. 'ఏజ్ హ్రస్వో నాస్తి' అను సూత్రముచేత నీ ఏచ్చునకు హ్రస్వములేదు. ఏ; ఓ కారములు గీర్వాణభాషయందు కుఱచలు లేవు, అనుస్వారః = పూర్ణబిందు వొకటి. సంస్కృతమునందు అర్ధానుస్వారములేదు. విసర్గః = విసర్జనీయ మొకటి. ఇవన్నియు గూడగా, స్వరాః = అచ్చులు; షోడశ = పదియాఱు. స్పర్శాః =</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> aogoivgp0r1ehyqxwqy3r7lh11pc88t 104 92120 397471 377193 2022-08-05T03:52:55Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|ప్రథమాశ్వాసము||27}}</noinclude>{{left margin|5em}}<poem>స్పర్శములు ఇరువదియైదు. అంతస్థశోష్మాణః = అంతస్థములు నాలుగు, దొడ్డ ళకారమును హలః = వ్యంజనములు, చతు స్త్రింశత్ = ముప్పదినాలుగు, అచ్చులు పదాఱు, హల్లులు ముప్పదినాలుగు, ఉభయములుగూడ నేబది వర్ణము లాయెను. {{float right|103}}</poem> </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అచ్చు లొక పదియాఱును వ్యంజనములు పాండుపుత్రసహాయ! ముప్పదియుమూఁడు దొడ్డ ళా యందులోపల దొరలనయ్యె నమరభాషకు నేఁబది యక్షరములు (2–49)</poem>|ref=104}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఏళ నీళము దేవ హేళనంటు నటంచు యాజుషామ్నాయంబు నందు లేదొ కాళ నాళ వ్యాళ గోళ హింతాళంబు లనుచు సంస్కృతభాష యందు లేదొ గయ్యాళి త్రుళ్ళు నగళ్ళు వజ్రపు తళ్కు తాళికి నంచు నాంధ్రమున లేదొ పాళం బెఱుంగని కూళ విరాళి పి సాళించు ననియు దేశ్యమున లేదొ యాగమజ్ఞులు దొడ్డ బీజాక్షరంబు లందు లేకున్కి సన్నంబు నదియుఁ గూడ నొకటిగాఁ జేసి బీజోపయోగిఁ గాన క్షాను జేకొని రది శబ్దసరణి గాదు (2-50)</poem>|ref=105}} {{left margin|5em}}<poem> ఆగమజ్ఞులు పంచాశద్వర్ణంబులలో నున్న క్ష కారమును గూర్చుకొన్నం దుకు మహావిద్యలోని శ్లోకంబులు.{{float right|106}}</poem></div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మూలాధారం గుదస్థానం, స్వాధిష్ఠానం తు మేహనమ్ నాభిస్తు మణిపూరాఖ్యం హృదయాజ్ఞ మనాహతం తాలుమూలం విశుద్ధాఖ్య మాజ్ఞాఖ్యం నిటలాంబుజం సహస్రారం బ్రహ్మరంధ్ర మిత్యాగమవిదో విదుః.</poem>|ref=107}}<noinclude><references/></noinclude> fac12ydrpm0wyklbj186fs5t2xfr5ru 104 92121 397472 377194 2022-08-05T04:09:14Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|28||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆధారస్తు చతుర్దళారుణరుచి ర్వాసాంత వర్ణాశ్రయః స్వాధిష్ఠాన మనేక వైద్యుతనిభం బాలాంత షట్పత్రకం, రత్నాభం మణిపూరకం దశదళం డాద్యం ఫకారాంతకం పత్రైర్ద్వాదశభిస్త్వనాహతపురీ హైమీకఠాంతాన్వితా.</poem>|ref=108}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ద్వ్యష్టారం స్వరషోడశైశ్చ సహితం జ్యోతి ర్విశుద్ధాంబుజం హంక్షేత్యక్షర పద్మపత్రయుగళం రత్నోపమాజ్ఞాపురీ తస్మా దూర్ధ్వ మధోముఖం వికసితం పద్మం సహస్రచ్ఛదం నిత్యానందమయీ సదాశివపురీ శక్తే నమశ్శాశ్వతం"</poem>|ref=109}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem></poem>|ref=}}గీ.⁠ కాకు షా జడ్డయైన క్షకారమగుట దలఁప కేఁబది లిపులలో దాని గూర్చి తొలుత భిన్నాక్షరంబైన దొడ్డ ళాను విడిచి పెట్టె ననంతుండు వెఱ్ఱిగాఁడె (2-62){{float right| 110}} {{left margin|2em}}'''ఛందమునందు ననంతుఁడు చెప్పిన విధము '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>యరలవ లంతస్థలు నాఁ బరగును శషసహలు దేటపడు నూష్మలనన్ సొరిది క్షకారము గూడుక సరి నేఁబదియయ్యె వర్ణసంఖ్య ధరిత్రిన్.</poem>|ref=111}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ల ళ లకు భేదము లేదను పలుకున ళా దొఱగి యైదు పదులగు వర్ణం బులు సంస్కృత భాషకు, మఱి తెలుఁగున ఱ ళ లనఁగ రెండధికమగుఁ గృష్ణా. {{right|(అనం.ఛంద. 4.47-55)}}</poem>|ref=112}} {{left margin|5em}}<poem> అని 'ఆద్యాయః పంశాశద్వర్ణాః' అను సూత్రమునకు (అప్పకవిగారు) వ్రాసినారు.{{float right|113}}</poem> </div> </poem> {{left margin|5em}}<poem> అప్పకవిగారి ముఖ్యాభిప్రాయము, భ కారము కలుపుకుని 50 వర్ణముల నిన్ని, అనంతుడు క్ష కారము కలుపుకుని 50 వర్ణము లన్నాడు. క్షకారము కషయోగమునైన వర్ణముగావున నాగమజ్ఞులు నిలిపినా రన్నంత మాత్రమున</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> gl16lrkbv4dmq4e35ddht3lw81wj6m1 397473 397472 2022-08-05T04:10:09Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|28||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆధారస్తు చతుర్దళారుణరుచి ర్వాసాంత వర్ణాశ్రయః స్వాధిష్ఠాన మనేక వైద్యుతనిభం బాలాంత షట్పత్రకం, రత్నాభం మణిపూరకం దశదళం డాద్యం ఫకారాంతకం పత్రైర్ద్వాదశభిస్త్వనాహతపురీ హైమీకఠాంతాన్వితా.</poem>|ref=108}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ద్వ్యష్టారం స్వరషోడశైశ్చ సహితం జ్యోతి ర్విశుద్ధాంబుజం హంక్షేత్యక్షర పద్మపత్రయుగళం రత్నోపమాజ్ఞాపురీ తస్మా దూర్ధ్వ మధోముఖం వికసితం పద్మం సహస్రచ్ఛదం నిత్యానందమయీ సదాశివపురీ శక్తే నమశ్శాశ్వతం"</poem>|ref=109}} {{Telugu poem|type=గీ.⁠|lines=<poem>కాకు షా జడ్డయైన క్షకారమగుట దలఁప కేఁబది లిపులలో దాని గూర్చి తొలుత భిన్నాక్షరంబైన దొడ్డ ళాను విడిచి పెట్టె ననంతుండు వెఱ్ఱిగాఁడె (2-62)</poem>|ref=110}} {{left margin|2em}}'''ఛందమునందు ననంతుఁడు చెప్పిన విధము '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>యరలవ లంతస్థలు నాఁ బరగును శషసహలు దేటపడు నూష్మలనన్ సొరిది క్షకారము గూడుక సరి నేఁబదియయ్యె వర్ణసంఖ్య ధరిత్రిన్.</poem>|ref=111}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ల ళ లకు భేదము లేదను పలుకున ళా దొఱగి యైదు పదులగు వర్ణం బులు సంస్కృత భాషకు, మఱి తెలుఁగున ఱ ళ లనఁగ రెండధికమగుఁ గృష్ణా. {{right|(అనం.ఛంద. 4.47-55)}}</poem>|ref=112}} {{left margin|5em}}<poem> అని 'ఆద్యాయః పంశాశద్వర్ణాః' అను సూత్రమునకు (అప్పకవిగారు) వ్రాసినారు.{{float right|113}}</poem> </div> </poem> {{left margin|5em}}<poem> అప్పకవిగారి ముఖ్యాభిప్రాయము, భ కారము కలుపుకుని 50 వర్ణముల నిన్ని, అనంతుడు క్ష కారము కలుపుకుని 50 వర్ణము లన్నాడు. క్షకారము కషయోగమునైన వర్ణముగావున నాగమజ్ఞులు నిలిపినా రన్నంత మాత్రమున</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> 37wd9gnhh5pf6ftp2hunnxgh0ms48s5 397474 397473 2022-08-05T04:10:40Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|28||సుకవి మనోరంజనము}}</noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆధారస్తు చతుర్దళారుణరుచి ర్వాసాంత వర్ణాశ్రయః స్వాధిష్ఠాన మనేక వైద్యుతనిభం బాలాంత షట్పత్రకం, రత్నాభం మణిపూరకం దశదళం డాద్యం ఫకారాంతకం పత్రైర్ద్వాదశభిస్త్వనాహతపురీ హైమీకఠాంతాన్వితా.</poem>|ref=108}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ద్వ్యష్టారం స్వరషోడశైశ్చ సహితం జ్యోతి ర్విశుద్ధాంబుజం హంక్షేత్యక్షర పద్మపత్రయుగళం రత్నోపమాజ్ఞాపురీ తస్మా దూర్ధ్వ మధోముఖం వికసితం పద్మం సహస్రచ్ఛదం నిత్యానందమయీ సదాశివపురీ శక్తే నమశ్శాశ్వతం"</poem>|ref=109}} {{Telugu poem|type=గీ.⁠|lines=<poem>కాకు షా జడ్డయైన క్షకారమగుట దలఁప కేఁబది లిపులలో దాని గూర్చి తొలుత భిన్నాక్షరంబైన దొడ్డ ళాను విడిచి పెట్టె ననంతుండు వెఱ్ఱిగాఁడె (2-62)</poem>|ref=110}} {{left margin|2em}}'''ఛందమునందు ననంతుఁడు చెప్పిన విధము '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>యరలవ లంతస్థలు నాఁ బరగును శషసహలు దేటపడు నూష్మలనన్ సొరిది క్షకారము గూడుక సరి నేఁబదియయ్యె వర్ణసంఖ్య ధరిత్రిన్.</poem>|ref=111}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ల ళ లకు భేదము లేదను పలుకున ళా దొఱగి యైదు పదులగు వర్ణం బులు సంస్కృత భాషకు, మఱి తెలుఁగున ఱ ళ లనఁగ రెండధికమగుఁ గృష్ణా. {{right|(అనం.ఛంద. 4.47-55)}}</poem>|ref=112}} {{left margin|5em}}<poem> అని 'ఆద్యాయః పంశాశద్వర్ణాః' అను సూత్రమునకు (అప్పకవిగారు) వ్రాసినారు.{{float right|113}}</poem> </div> {{left margin|5em}}<poem> అప్పకవిగారి ముఖ్యాభిప్రాయము, భ కారము కలుపుకుని 50 వర్ణముల నిన్ని, అనంతుడు క్ష కారము కలుపుకుని 50 వర్ణము లన్నాడు. క్షకారము కషయోగమునైన వర్ణముగావున నాగమజ్ఞులు నిలిపినా రన్నంత మాత్రమున</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> 6u0jymjnpqoxt3xri1rv0qbjvkqbyla 104 92122 397475 377195 2022-08-05T04:22:42Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" />{{rh|ప్రథమాశ్వాసము||29}}</noinclude>{{left margin|5em}}<poem>నిది యొక వర్ణ మనరాదనిన్ని అనంతుడు వెఱ్ఱివాడు గనుక క్ష కారమును నిలిపి ప్రత్యేకవర్ణమైన ళ కారమును విడిచినాడని అనంతుని నాక్షేపించినారు. 'ఏళ నీళము దేవ హేళనము' అని యజుర్వేదమం దున్నదని వ్రాసినారు. కుమారవ్యాకరణముచేత డ కారమునకు ళ కారము వచ్చును.{{float right|114}}</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>హేమపూర్వే సహప్రశ్నే, డుత్వ మేధాంభ సోర్నని ప్రాకటే పద మధ్యస్థో, డకారో ళత్వమాప్నుయాత్.</poem>|ref=115}} {{left margin|5em}}<poem> ఆదేశమైతే నేమి, స్వతస్సిద్ధమైతే నేమి, వేదమందు ళకార మున్నదని లోకమందుకూడా కల దనరాదు. లోకమందు 50 వర్ణములు చెప్పితే, వేద మందు 60, 63, 64, వర్ణములని యున్నది. కుమారవ్యాకరణమందు:-</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'అనేన క్రమేణ యజుర్వేదిక వర్ణానాం షష్టిసంఖ్యా సూత్రత ఏవ విస్పష్టం ద్రష్టవ్యా. నను త్రిషష్ఠిర్వా చతుషష్టిర్వా వర్ణాః శంభుమతే మతాః' </poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem> ప్రాకృతవ్యాకరణముచేత ప్రాకృతమందు, ఆంధ్రవ్యాకరణముచేత నాంధ్రమందున్ను ళ కారము గలదని స్పష్టమైయున్నది. పాణినీయ సూత్రము చేత సంస్కృత మందు ళ కార మున్నదని శాబ్దికులెవరు నంగీకరించలేదు. కాళ, నాళ, వ్యాళాదులు ల కారములంటే వచ్చిన దోషము కనిపించదు. అవి ళకారములని సిద్ధాంత మేమిటో తెలియదు. ఏ యాకరము నవలంబించి యనం తుని 'వెఱ్ఱి' యనిరో ఆ సాహసము తెలియదు.{{float right|116}}</poem> </div> {{left margin|2em}}'''ఈ సూత్రమునకే 'కవిశిరోభూషణము' నందు '''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>సంస్కృత భాషా శబ్దానాం పంచాశద్వర్ణైః సిద్ధిః భవతి అత్ర కేచిత్ - ఆ, ఆ, ఇ, ఈ, ఉ, ఊ, ఋ, ౠ, ఌ, ఏ, ఐ, ఓ, ఔ అనుస్వార విసర్గౌచ అచః స్వరా ఇతి చ కథ్యంతే. స్పర్శా, అంతస్థాక్షళ వర్ణసహితా ఊష్మాణశ్చ హల ఇత్యుంచతే, మిలిత్వా పంచాశద్వర్ణా భవంతీతి వదంతి. తేషాం మతే ప్రకృతే స్తుతే దళోనా ' ఇత్యత్ర- ఋ, ౠ, ఌ, ఐ, ఔ, ఙ, ఞ, శ, ష (క్ష) వర్ణా, విసర్గశ్చ న్యూనా భవంతి. కేషాంచిన్మతే ఌ వర్ణస్య దీర్ఘగ్రహణం, ళ వర్ణస్యాగ్రహణం చ సమ్మతం.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 8r909egebj9f5an90fhfn0i8c0wnppr 106 128975 397465 397334 2022-08-05T01:22:28Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |రకం=పుస్తకం |శీర్షిక=[[ఆనందరంగరాట్ఛందము]] |భాష=te |సంపుటి= |రచయిత=[[రచయిత:కస్తూరి రంగయ|కస్తూరి రంగయ]] |అనువాదకులు= |ఎడిటర్= |చిత్రకర్త= |పాఠశాల= |ప్రచురణకర్త=[[వేదిక:వావిళ్ల రామస్వామి శాస్త్రులు అండ్ సన్స్|వావిళ్ళ రామస్వామిశాస్త్రులు అండ్ సన్స్]] |చిరునామా=చెన్నపురి |సంవత్సరం=1922 |ఆధారం= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC=https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.388315/mode/2up |మూలం=pdf |బొమ్మ=1 |పురోగతి=V |పుటలు=<pagelist 1="ముఖచిత్రం" 2to4="తప్పొప్పులపట్టిక" 5=1 /> |సంపుటాలు= |వ్యాఖ్యలు= |వెడల్పు= |సిఎస్ఎస్= |పేజీ మొదటి వరుస= |పేజీ చివరివరుస= }} oqezzbr71zqzbjvr1g3af1lm7wxam0r 104 129410 397461 397158 2022-08-04T23:49:18Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||విచిత్రనాటకము కథ|141}}</noinclude>సత్వ :- సరిసరి యిదియా? చాలుఁ జాలు. ఈ మాత్రమునకే ఇవి నిందాలాపములా యేమి? కళా :- కావు నిరూపణాలాపములే. శీల :- ఇఁక దాచనేల? మే మందరము నీకు బరిచారికలమై యుండ దలంచుకొంటిమి. ఉత్తమ బ్రాహ్మణ పుత్రుఁడవుగదా ? సత్వ :- మీ వరపుఁడుతనము నేను భరింప నోపుదునా ? కళా :- నీకంటె సత్వవంతుఁ డెవ్వఁడు ? అని యీ రీతి ముచ్చటించుచుఁ గ్రమంబునఁ దమ హృదయాశయము వెల్లడించిరి. అతం డెరింగియు నెరుఁగనిఁవాడు బోలె వాండ్రం జిక్కులు పెట్టెను. శీలవతి విద్యాభాస్కరునిచే మెడలో మంగళసూత్రముఁ గట్టించుకొన్నదిగదా ? దాని కేమి చెప్పుదురని యడిగిన నయ్యింతి మంగళసూత్రము గట్టినప్పుడు వ్రేలడ్డు పెట్టుకొంటి.‌ దానంజేసి దోషము బాసినదని శాస్త్రముఁ జూపినది. అప్పుడు సంతోషముతో నతండు వారిని బెండ్లి యాడుట కంగీకరించెను. అంతలోఁ దెల్లవారుటయు నా కేసరి మధ్యలావిద్వత్కేసరిగా రహస్యమంతయు నప్పుడు వినిపించి యతండు ప్రహర్ష ప్రవాహమున నీదులాడుచుండ దమ తండ్రుల నక్మడకుఁ దీసికొనిరమ్మని కొన్ని వచనంబు లుపదేశించి యంపిరి. ఆ విద్వాంసుండు ధర్మపాలుని బస యడిగి తెలిసికొని యచ్చటికిం బోయెను. అంతకమున్న యజ్ఞదత్త ధనపాలు నృపాలకు లక్కడికి వచ్చికూర్చుండి రాత్రి జరిగిన నాటకకథను గురించి సత్యమా ? యసత్యమా ? అని వితర్కరించుచుండిరి. అంతలో విద్వత్కేసరి లోనికిం బోయెను. అతనింజూచి యజ్జదత్తుండు గురుతుపట్టి యోహో నా బాలసఖుఁడు విద్వత్కేసరి‌ కాబోయి. ఎన్నినాళ్ళకుఁ గనుపించితివి. ఎందుండి వచ్చుచుంటివి? పిల్లలెందరు అని భావక ప్రశ్నఁ గావించుచు నుచిత పీఠోప విష్ణునిజేసి ధర్మపాలునితో నతని వృత్తాంత మెరింగించెను. అప్పుడా కేనరియు ధర్మపాలాదుల నమస్కారము లందుకొని యాశీర్వదించుచుఁ దొల్లి కాశీపురంబున విద్యార్దులై యున్నప్పుడు తాను సిద్ధతీర్ధమునకుఁ పోవుటయు లోనగు వృత్తాంత మెరింగించి‌ యా యజ్ఞదత్తుండు తన కూఁతుని నా కోడలిగాఁ జేతునని వాగ్దత్తముఁ జేసియున్నాడుఁ ఆ మాట చెల్లించుకొనసమయము వచ్చినది. నా కుమారుని దీసికొని వచ్చితిని. మీరుఁగూడా నచ్చఁజెప్పి పిల్ల నిప్పింపుడని యుక్తి యుక్తముగా వక్కాణించెను. ఆ మాటవిని ధర్మపాలుండు కన్నీరు విడుచుచు అయ్యో ? వెఱ్ఱిపారుఁడా? నీ వక్కథ నెరుంగక నిట్ల డుగుచున్నావు. ఈయన కూఁతురు నదిలోఁబడి కడతేరినది. అందులకే మే మందరము నిట్లు విరక్తిఁజెంది తిరుగుచున్నారమని నుడువ నవ్వుచు డీలా ? మీరుకూడా తబ్బిబ్బు పడుచుంటిరేల? ఇంతకు ముందుకాదా వీని<noinclude><references/></noinclude> 8oqnjlo0mucrh8cxtxmhv02nhn91pj5 104 129411 397466 397159 2022-08-05T01:27:49Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|142|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>కొమరితను నేను జూచివచ్చితిని ఇష్టములేకున్న వేరొకమాటఁ జెప్పుఁడు అమంగళము లాడవద్దు అని పలికెను. ఆ మాటవిని వారందరు సంభ్రమాశ్చర్యములతో ఏమేమి? నీవు శీలవతింజూచితివా ? ఎందుఁ జూచితివిఁ ఆ చిన్నదాని గురుతెరుంగుదువా ? దాపున నెవ్వ రున్నారు చెప్పుమని యడిగిన నతం డిట్లనియె. నే నంత యెరఁగనివాఁడను కాను. శీలవతీ రూపవతులతో ముచ్చటించుచుండఁ జూచితిని. సందియమున్న నాతో రండు చూపెదనని పలికెనో లేదో, పద పద చూపుమని యా నలువురులేచిరి. అందరిని వెంటఁబెట్టుకొని యతండు వారి నెలవునకుఁ దీసికొని పోయెను. అప్పుడు బాలికలు నలువురు దొంటిరూపముల నొప్పుచు గద్దియలం గూర్చుండి ముచ్చటించుచున్నట్ల త్యంభాతురులై యరుదెంచిన తండ్రులంగాంచి లేచి పాదములకు నమస్కరించుచు మా తప్పులు మన్నింపుఁడు. బాల్య చాపల్యమునంజేసి మిమ్ముఁ గడు బాములు పెట్టితిమి. తొల్లి మా గురువులు కాశీపురంబున సిద్దతీర్థంబునం గోరిన వరంబులే మా యెత్తి కోలునకుఁ గారణంబులని పలుకుచుఁ దమ తమ వృత్తాంతము లెరింగించి వారినెల్ల సంతోషశోకవిస్మయ రసాయత్త చిత్తులఁ గావించిరి. ధర్మపాలుఁడు సత్వవంతుని శౌర్యసాహసాది గుణంబు లంతకుమున్నె వినియున్నవాఁడు కావున నతం డట్ల గుటకు మిక్కిలి సంతసించుచుఁ గాలవ్యవధి సైరింపక యప్పుడే సుముహూర్తము నిశ్చయించి తారావళీ సౌగంధికలఁగూడ నచ్చటికి రప్పించి యా కాశీక్షేత్రంబున విశ్వేశ్వరుని మ్రోల దేవతా వైభవముతో వివాహ మహోత్సవములు కావించెను. సత్వవంతుఁడు తొలుత శీలవతిం బెండ్లి యాడి తరువాతఁ గళావతీ తారావతీ సౌగంధికలకు మంగళసూత్రములఁగట్టి పిమ్మట విద్యావతీ రూపవతుల భార్యలుగా స్వీకరించెను. అట్లు సత్వవంతుండు వారివారి రాజ్య వైభవములతో నార్వుర భార్యలను స్వీకరించి భుజబలంబున మరికొన్ని దేశంబులు సంపాదించి నిజయశోవిసరంబులు దిగంతములకు నలంకారములై శోభిల్ల పూర్వ భూపతులవోలె ధర్మంబున రాజ్యంబు సేయుచుండెను. అతని చరిత్రము విద్వాంసులు గ్రంథములుగా రచించిరి. గోపా! విను మా సత్వవంతుండు శీల కళా విద్యా రూపవతులతోఁ గొంతకాల మీ నగరముఁ బాలించెను. అతని భార్యలు నలువురు నీ యుద్యానవనమున విహరించుచు నీ తరులతా విశేషంబుల నప్పుడప్పుడు తమతమ నాఅమంబులతో నాటించిరి. దానంచేసి యిందున్న తరులతా జాతులన్నియు నాలుగేని వడుపున నుండుటకుఁ గారణమైనది. సిద్దతీర్థ ప్రభావంబుఁగూడ దీనం దెల్లమైనదికాదే? రెంటికిని నీ కథయే సమాధానమనిచెప్పిన సంతోషించుచు శిష్యుండు గురునితోఁగూడ నా రేయి సుఖముగా వెళ్ళించెను.<noinclude><references/></noinclude> 4jzng63hyh2joi8yolz25b2iip1hy5n 104 129412 397467 397160 2022-08-05T01:51:26Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* సమస్యాత్మకం */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||ఆరవభాగము|143}}</noinclude> {{c|'''శ్రీరస్తు.'''}} {{c|'''శుభమస్తు - అవిఘ్నమస్తు'''}} {{p|fs200|ac}}కాశీ మజిలీ కథలు</p> {{c|'''డెబ్బది యాఱవ మజిలీ'''}} {{p|fs125|ac}}ఆరవభాగము</p> గురువరా ! ఇవ్వీఁటి మేటి శృంగాటకంబున కటకారముగా జనులు మూఁగి చూచుచుండ దొమ్మరవాండ్రు మనోహర తుంబీశ్వరములు వెలయింపుచు నాడుచుండిరి. నే నందువోయి యా యాట సాంతముగాఁ జూచితిని. అహా ! ఆ దొమ్మరవాఁడు తా నంతకుమున్ను వెలిపుచ్చిన యొక సంచినుండి వెండి బంగారము నాణెములను బాత్రములు పళ్లెములు గొ ప్పెరలూరక పైకితీసి విరజిమ్మివై చెను. వాని సామర్ద్యమునకు నాకుఁ జాలనివ్వెర తోచినది. పిమ్మట నా దొమ్మరవాఁడు లేచి పళ్లెముఁ గైకొని యందరిని నడిగికొనెను తల కొకకానియు నందు వైచిరి. స్వామీ! వాఁడు స్వయముగా రూప్యములు చేసికొనగలడు గదా? మరల నొరుల యాచించనేల? వాని కట్టిశక్తి యెట్లుఁ గలిగినది? మీ రట్లు సంచిలోఁ జేయివైచి వస్తువులు తెప్పింపఁ గలరా ? చెప్పుడని యడిగిన శౌనకుని మాటలు విని మణిసిద్ధుండు నవ్వుచు నిట్లనియె. గోపా! మా కట్టి సామర్థ్యములేదు. ఇంద్రజాలాది మాయా విధ్యల వలన నట్టి వస్తువులు చూపించుచుందురు. అవి నిలుచునవికావు అయినను దొమ్మరవాండ్ర కమ్మహా విద్యలు శక్యములగునా? వాండ్రు హస్త లాఘవము నేరిచి కొని యంతకుముం దుందుంచిన వస్తువునే తీసి చూపింతురు. దానంజేసి వాఁడు జనుల యాచించె. నిదియే దీని వృత్తాంతమని చెప్పిన నా గోపాలుఁడు నవ్వుచు మహాత్మా! ఇంద్రజాలాది మహావిద్యల వలన వింతలు సూపించవచ్చునని నుడివితిరి. ఆ విద్యలెట్టివో వానింగురంచి జరిగిన కథ లేదేని వక్కాణించి నేఁడు కాలక్షేపముఁ గావింపుడని వేడికొనియెను. అయ్యతిపతి ఔరా! నీ వడిగిన ప్రశ్న నుత్తరముఁ జెప్పితినిగదా? ఇఁక జపముఁ జేసికొంద మనుకొంటిని. నీ వూరక ను =? * వేల్లఖ- వేతనము ముట్ట / బెప్పక తీరచని పలుకుచు చనమణి హాల వ్వ్‌సించి సునసుస్‌కుం అత: ప్టాటయా పింతపడి బాసి వెఎగసమల గిల! 'ప్పచున్నాను, సావధాన (యై సమ్‌మసి యుట్లు చెప్పం<noinclude><references/></noinclude> bwure0pnvaojxnwcjcj21ovaks2l7ss 104 129546 397450 2022-08-04T21:15:02Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>131 {{p|ac|fwb}}బ్రస్తారప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వరుస సర్వగురువు లుంచి గురువుక్రింద, లఘువు నవతలఁ బైబండిలాగు వ్రాసి దాపటను గురు లుంచఁ బ్రస్తార మయ్యె, నసఘ! యానందరంగరాయాగ్రగణ్య.</poem>|ref=89}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఎన్నవఛందము ప్రసరింపవలె నన్న నన్ని గురువులు వరుసఁగ వ్రాసి యందు తొలిగురువు క్తింద లఘువును నావలఁ బైబంతి యెట్లున్నదో యామేరకు వ్రాసి దాపట గురువు వాసినఁ బ్రస్తారమగును. ఇట్లు సర్వలఘువు లగువఱకు వ్రాయునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}అధ్వప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అమర నుక్తాది యిన్నిఛందములవఱకు నివృత్తంబు లెఱిఁగింపు మన్న దాని లెక్క రెట్టించి యందులో రెండు త్రోయఁ దక్కినది యధ్వ మగు రంగధారుణీంద్ర!</poem>|ref=90}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>మొదటిఛందస్సు మొదలుకొని యిన్ని ఛందస్సులవఱకు నెన్ని వృత్తము అనిచో నడిఛందస్సుకుమాత్ర మెన్నివృత్తము లున్నవో యవి రెట్టించి యందులో రెండు త్రోసి మిగిలిన వెన్నియో యన్ని చెప్పునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}నష్టప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పలుకఁబడు లెక్కభాగ మేర్పడినలఘువు, వ్రాసి బేసైన నొక్కటి వ్రాసిఁ గూర్చి యది సగము చేసి గురువుంచి తుదకుఁ గనిన, నష్టాలబ్దాఖ్య మయ్యె నానందరంగ!</poem>|ref=91}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఎన్నవవృత్త మేరీతి నుండు నని యడిగిన నాలెక్క భాగించి సరిగా నున్నలఘువు వ్రాసికొని బేసిగానుండిన నొకటి కూర్చి భాగించి యందుకు గురువు వ్రాసికొనునది. ఇట్లు కడదనుక భాగించుకొని గురువు లఘువు వ్రాయుచు వచ్చినట్లయిన నది నష్టప్రత్యయ మగును.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}సంఖ్యాప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వెలయ నీఛందమున కెన్నివృత్తము లని, యడుగ నేకోత్తరంబుగా నదివఱకును గూర్చి యా లెక్క రెట్టించుకొనిన వృత్త, సంఖ్య యగు నది రంగరసాతలేంద్ర!</poem>|ref=92}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఈఛందమున నెన్నివృత్తములు పుట్టు నని యడిగిన నెన్నవఛందము చెప్పుచున్నాఁడో యదివఱకు నేకోత్తరవృద్ధిగా రెట్టించి కడనువచ్చిన లెక్కను రెట్టించి యిన్నయని చెప్పునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}ఉద్దిష్టప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వృత్తమున గురులఘువులు పేర్చి దాని క్రింద నేకోత్తరర్థి లెక్కించి యాల ఘువులసంఖ్యలో నొక్కటి గూర్చుకొనిన, నామ ముద్దిష్ట మయ్యె నానందరంగ.</poem>|ref=93}}<noinclude><references/></noinclude> 8td95k42v043j0pg3p7h2aiqt92mq1q 397451 397450 2022-08-04T21:15:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|ac|fwb}}బ్రస్తారప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వరుస సర్వగురువు లుంచి గురువుక్రింద, లఘువు నవతలఁ బైబండిలాగు వ్రాసి దాపటను గురు లుంచఁ బ్రస్తార మయ్యె, నసఘ! యానందరంగరాయాగ్రగణ్య.</poem>|ref=89}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఎన్నవఛందము ప్రసరింపవలె నన్న నన్ని గురువులు వరుసఁగ వ్రాసి యందు తొలిగురువు క్తింద లఘువును నావలఁ బైబంతి యెట్లున్నదో యామేరకు వ్రాసి దాపట గురువు వాసినఁ బ్రస్తారమగును. ఇట్లు సర్వలఘువు లగువఱకు వ్రాయునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}అధ్వప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అమర నుక్తాది యిన్నిఛందములవఱకు నివృత్తంబు లెఱిఁగింపు మన్న దాని లెక్క రెట్టించి యందులో రెండు త్రోయఁ దక్కినది యధ్వ మగు రంగధారుణీంద్ర!</poem>|ref=90}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>మొదటిఛందస్సు మొదలుకొని యిన్ని ఛందస్సులవఱకు నెన్ని వృత్తము అనిచో నడిఛందస్సుకుమాత్ర మెన్నివృత్తము లున్నవో యవి రెట్టించి యందులో రెండు త్రోసి మిగిలిన వెన్నియో యన్ని చెప్పునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}నష్టప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పలుకఁబడు లెక్కభాగ మేర్పడినలఘువు, వ్రాసి బేసైన నొక్కటి వ్రాసిఁ గూర్చి యది సగము చేసి గురువుంచి తుదకుఁ గనిన, నష్టాలబ్దాఖ్య మయ్యె నానందరంగ!</poem>|ref=91}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఎన్నవవృత్త మేరీతి నుండు నని యడిగిన నాలెక్క భాగించి సరిగా నున్నలఘువు వ్రాసికొని బేసిగానుండిన నొకటి కూర్చి భాగించి యందుకు గురువు వ్రాసికొనునది. ఇట్లు కడదనుక భాగించుకొని గురువు లఘువు వ్రాయుచు వచ్చినట్లయిన నది నష్టప్రత్యయ మగును.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}సంఖ్యాప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వెలయ నీఛందమున కెన్నివృత్తము లని, యడుగ నేకోత్తరంబుగా నదివఱకును గూర్చి యా లెక్క రెట్టించుకొనిన వృత్త, సంఖ్య యగు నది రంగరసాతలేంద్ర!</poem>|ref=92}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఈఛందమున నెన్నివృత్తములు పుట్టు నని యడిగిన నెన్నవఛందము చెప్పుచున్నాఁడో యదివఱకు నేకోత్తరవృద్ధిగా రెట్టించి కడనువచ్చిన లెక్కను రెట్టించి యిన్నయని చెప్పునది.</poem>|ref=}} {{p|ac|fwb}}ఉద్దిష్టప్రత్యయము</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వృత్తమున గురులఘువులు పేర్చి దాని క్రింద నేకోత్తరర్థి లెక్కించి యాల ఘువులసంఖ్యలో నొక్కటి గూర్చుకొనిన, నామ ముద్దిష్ట మయ్యె నానందరంగ.</poem>|ref=93}}<noinclude><references/></noinclude> qxx3eyry7pagblmcs7kzxyqucnxgirs 104 129547 397452 2022-08-04T21:30:34Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''మనుచరిత్ర '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కటికిచీఁకటి తిండి కరముల గిలిగింత నెవ్వాఁడు తొగకన్నె నవ్వఁ జెనకు....</poem>|ref=80}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలియునది.</poem>|ref=81}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అగును స్త్రీలింగశబ్దంబు హ్రస్వముగ స, మాసమధ్యంబునను రంగ మనుజవిభుని కీర్తి హరజటాజూటసంకీర్ణదివ్య, గంగజలముల మితి మీఱు గరిమ ననఁగ.</poem>|ref=82}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>గంగాజలము, గంగజలము; తమసాతీరము, తమసతీరము; రాకాచంద్రుఁడు, రాకచంద్రుఁడు, నదీసుతుఁడు, నదిసుతుఁడు అని యీరీతి స్త్రీలింగశబ్దములు అకారాంత, ఇకారాంతశబ్దములవలె నుండవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము, భారతమున, ఆది పర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>జలరుహనాభ రమ్యగిరిసానువనంబుల వేఁట లాడుచున్ సలుపుద మీనిదాఘదివసంబుల నీవును నేను <ref>నున్మిష, న్నలిన.</ref>నెమ్మదిన్ నలినరజస్సుగంధియమునా హ్రదతుంగతరంగసంగతా నిల శశిరస్థలాంతరవినిర్మితనిర్మలహర్మ్యరేఖలన్.</poem>|ref=83}} {{left margin|2em}}'''రాఘవపాండవీయమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నెలకొనియె వేఁటతమి న, బ్బలియుఁడు శిశిరనగరుచిరపరిసరమహిమం గలతమసతీరసికతా, విలసనములు డెందమునకు విందొనరింపన్.</poem>|ref=84}} {{left margin|2em}}'''శృంగారనైషధమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>రాకసుధాంశుమండలమురాకకు మాఱుమొగంబు పెట్టుచో దీకొనివచ్చు దండధరదిక్పనమాన మదక్షిణంబగున్...</poem>|ref=85}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలిసికొనునది. </poem>|ref=86}} {{p|ac|fs125}}వృత్తరత్నాకరప్రకరణము</p> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>క్షితి వృత్తనియమములసం, గతి విద్వజ్జనము లెన్న గణబద్ధములై ధృతివెలయఁ జెప్పెద వజ, రతవిజయానందరంగరాయబిడౌజా!</poem>|ref=87}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ధరను బ్రస్తార మనఁగ నధ్వం బనంగ, నష్టమన సంఖ్యయనఁగ నుద్దిష్ట మనఁగ విను లగక్రియ యన నాఱువిధములుగును, ప్రత్యయము లొప్పు నానందరంగశౌరి.</poem>|ref=88}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ప్రస్తారప్రత్యయము, అధ్వప్రత్యయము, నష్టప్రత్యయము, సంఖ్యాప్రత్యయము, ఉద్దిష్టప్రత్యయము, లగక్రియాప్రత్యయము, అని యాఱువిధముల ప్రత్యయము లొప్పును. అందుఁ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 2d15q7k5hd6jzs4uw1peb8l8rfz1r15 104 129548 397453 2022-08-04T21:58:56Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, ద్రోణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>వెర వేసంపదఁ గోరి గాండివగుణావిర్భూతబాణాళి కి ట్లెరయై వచ్చుట యిమ్మహీపతి కితం డేలొక్కొ యత్యంతని ష్ఠురశౌర్యోన్నతి నిన్నుఁ దాఁకఁదలఁపన్ జోద్యంబు వీఁ డగ్గమై దొరకో లర్జున! నీదుతొంటిసుకృతస్తోమంబుకల్మిం జుమీ!</poem>|ref=13}} {{left margin|2em}}'''భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>జన్నములు సేయునెడఁ బ, క్వాన్నంబులు గుడుచుచుండు మధిపతి నిన్నున్ జన్నియవిడిచె రణముతఱి, <ref>మిన్నకుడిగి మగుడిపొమ్ము</ref>మిన్నక కినుకుడిగి పొమ్ము మీగృహమునకున్.</poem>|ref=14}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుకఁ దెలియునది.</poem>|ref=15}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>క్రియలతుది రేఫ పొల్లగుఁ గృతులయందు, మదిఁ దలంతు ర్విపక్షభూమండలేంద్ర లహరహము భవదీయశౌర్యాతిశయము, శ్రీవజారతరంగధాత్రీతలేంద్ర!</poem>|ref=16}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ఏతురు, ఒప్పుదురు, తునుముదురు, చూతురు, ఖండింతురు అనునీమొదలగు ఋకారాంతశబ్దముల రేఫ పొల్లుగాఁ గూడ నుండవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, శాంతిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>పరిహాసంబునఁ దేలి భృత్యులయెడన్ బ్రహ్లాదముం జెందు భూ వరునాజ్ఞం జన రేఁగి మెచ్చరు పనిన్ వంచింతు రెగ్గాడఁ జొ త్తురు కౌతూహలవేషభాషణములన్ దుల్యత్వముం జెంది యే తురు వా రెల్లపదంబు వేఁడుదురు సింతుర్భూమి మాఱొడ్డుచున్.</poem>|ref=17}} {{left margin|2em}}'''భారతమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అప్పరుసునఁ బెనఁగినరిపు, లిప్పుడు భారతరణోర్వి కెర యై పలువుర్ కుప్పలు గొనఁబడి రనికిన్, దప్పినవాఁ డొకఁడొకండు ధర నింతంతన్.</poem>|ref=18}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలియునది.</poem>|ref=19}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>క్రియ విభక్త్యవ్యయములు సంస్కృతములు గను దెనుఁగునందుండు శ్రీరంగ ధీవరాయ భూపచంద్రాయ 'తుభ్యన్నమో' యటంచు నహితు లేప్రొద్దు మ్రొక్కుదు రనుచుఁ బలుకు.</poem>|ref=20}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>క్రియలుగ నుండునవియు, విభక్తిరూపములుగ నుండునవియు, నన్వయములుగ నుండునవియు నగుసంస్కృతశబ్దములు తెనుఁగున నొక్కొక్కదిక్కున ననుకరణమునందుఁ బ్రయోగింపవచ్చును.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> hz4i6h57ofowkyl1kx0uwxrnvtw1327 104 129549 397454 2022-08-04T22:16:09Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>శ్రీయన గౌరినాఁ బరగు చెల్వలయుల్లము పల్లవింప భ ద్రాయితమూర్తియై హరిహరం బగు రూపముఁ దాల్చి 'విష్ణురూ పాయ నమశ్శివాయ' యనిపల్కెడుభక్తజనంబు వైదిక ధ్యాయిత కిచ్చ మెచ్చుపరతత్త్వము గొల్చెద నిష్టసిద్ధికిన్.</poem>|ref=21}} {{left margin|2em}}'''నైషధమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>కమలేందీవరషండమండితలసత్కాసారసేవారతిన్ గమికర్మీకృతనైకనీవృతుఁడనై కంటిన్ విదర్భంబునన్ రమణిన్ బల్లవపాణిఁ బద్మనయనన్ రాకేందుబింబాననన్ సమపీనస్తని నస్తి నాస్తి విచికిత్సాహేతు శాతోదరిన్.</poem>|ref=22}} {{left margin|2em}}'''ఆముక్తమాల్యదయందు '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>అద్ధావాగ్విబుధం బహోవచనకవ్యాహారమాహావచ స్సిద్ధమ్మాః కృతతాంగతఃకలిరితి శ్రీసూక్తివిద్యాధరం బిద్ధౌద్ధత్య మగాల్లయం హి కుధియా మిత్థం వదత్కిన్నర మ్మద్ధీరాగ్రణిగెల్పుటుత్సవమునం దయ్యె న్నభంబంతయున్.</poem>|ref=23}} {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అంబుజభవసురేంద్రార్చితచరణాయ మరణదూరాయ నమశ్శివాయ పద్మాప్తకోటిప్రభాదివ్యదేహాయ మఘహరణాయ నమశ్శివాయ డమరుత్రిశూలఖడ్గకపాలహస్తాయ మధితరోషాయ నమశ్శివాయ గగనకల్లోలినీకలితోత్తమాంగాయ మౌళిచంద్రాయ నమశ్శివాయ</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=తే.|lines=<poem>మధువిరోధిశరాయ నమశ్ళివాయ, మౌనిసంసేవితాయ నమశ్శివాయ మదనదర్పహరాయ నమశ్శివాయ, మంత్రరూపాయ తుభ్యన్నమశ్శివాయ.</poem>|ref=24}} {{left margin|2em}}'''మఱియును రుక్మాంగదచరిత్రమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దంభోళిధరసతీ తాంబూలపేటీషు దహనబింబాధరీస్తనభరేషు...</poem>|ref=25}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని తెలియఁదగినది.</poem>|ref=26}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఇల నుకారాంతశబ్దము ల్తెనుఁగులైన, నుత్వము విసర్గలోపమౌ నొనరు పురుష మేరు శ్రీరంగపతి రఘుదారి నాపు, రూరువలె బాహుబలిమిచే మీఱు ననఁగ.</poem>|ref=27}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>మేరు, ఊరు, రాహు, రఘు, లఘు, ధేను, మను, తను, గురు ఈ మొదలగు నుకారాంతశబ్దములు తెనుఁగు లైనచో మేరువు, ఊరువు, రాహువు, బాహువు, రఘువు, లఘువు, తనువు, ధేనువు, మనుపు, వసువు, గురువు అనియు, 'వు' కారము అంతమున లేకనే సంస్కృతశబ్దమువలెను చెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 91rk7orgt6t3pdk5qbzm95jy684sves 104 129550 397455 2022-08-04T22:29:33Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''లక్ష్యము రఘుశబ్దమునకు భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>రజనీనాథకులైకభూపణుఁడవై రాజర్షివై ధారుణీ ప్రజనెల్లన్ బ్రజవోలె ధర్మనియతిన్ బాలింపుచుం దొంటిధ ర్మజు నాభాగు భగీరథుం దశరథున్ మాంధాతృ రామున్ రఘున్ విజయుం బోలితి సద్గుణంబుల జగద్విఖ్యాతపారిక్షితా!</poem>|ref=28}} {{left margin|2em}}'''బాహుశబ్దమునకు భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>నేల నాలుగుచెఱఁగుల నృపులకొలువు,లందు నేను వర్తించితి నవనినాథ యగ్గలించి నాయెదురఁ బాహప్పళింపఁ, గడఁగఁజాలినమల్లుఅఁ గాన నెందు.</poem>|ref=29}} {{left margin|2em}}'''రాహుశబ్దమునకు భారతము, శల్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఉర్వీచక్రము వడఁకెను, బర్వము లేకుండ రాహు భానునిఁ బట్టెన్ పర్వతము లురలె వరళులు, సర్వదిశల నరచె నభము శర్కర గురిసెన్.</poem>|ref=30}} {{left margin|2em}}'''ఊరుశబ్దమునకు భారతము, కర్ణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>లీలన్ గేల నమర్చి మత్తగజకేళీసుందరోల్లాస మా భీలత్వం బలరింపఁ ద్రిప్పుఁ జదలన్ బృథ్వీస్థలిన్ వైచు ముం గాలన్ ద్రోచు మొగంబువ్రేయు దిశ లుగ్రస్ఫూర్తి వీక్షించు మో కాలూరుం బయిఁ గ్రమ్మ నెక్కు మెడ నిక్కం ద్రొక్కు, లేచున్ నగున్.</poem>|ref=31}} {{left margin|2em}}'''మేరుశబ్దమునకు పాండురంగమాహాత్మ్యమున '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>మీఁదన్ దారధరాధరంబుగల యామేరు న్నగంజాలి త త్తాదృక్తుం డరుచిన్ దలిర్చు ఖగయూధస్వామి హేమప్రభా ప్రాదుర్భావశుభప్రదుండు మనుచున్ రామానుజామాత్యు శ్రీ వేదాద్రీశు విదూరిమందిరు జగద్విఖ్యాతచారిత్రునిన్.</poem>|ref=32}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యీరీతి నున్నది గనుకఁ దెలియునది.</poem>|ref=33}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పరగు నభిలాషశబ్దము భ్రమపదంబు, నొనరు స్త్రీలింగరీతి నొక్కొక్కచోట భ్రమను సుందరు లానందరంగపతికి, వలచి రభిలాష యెట్టిదో వారి కనఁగ.</poem>|ref=34}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>భ్రమశబ్దము, అభిలాషశబ్దము అకారాంతములు గనుక నవి తెనుఁగులైనపుడు భ్రమము, అభిలాసము అని యండవలెను. అట్లుగాక భ్రమ, యభిలాష అని స్త్రీలింగశబ్దములవలెఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆనుశాసనికపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>భ్రమచే నద్దేవునిఁ జి, త్తమునం దిడి శరణు శరణు దయఁ గావుము న న్నమితైశ్వర్య...</poem>|ref=25}}<noinclude><references/></noinclude> l9df01urtgrdvxcqziy54otkqk39d7g 397456 397455 2022-08-04T22:29:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''లక్ష్యము రఘుశబ్దమునకు భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>రజనీనాథకులైకభూపణుఁడవై రాజర్షివై ధారుణీ ప్రజనెల్లన్ బ్రజవోలె ధర్మనియతిన్ బాలింపుచుం దొంటిధ ర్మజు నాభాగు భగీరథుం దశరథున్ మాంధాతృ రామున్ రఘున్ విజయుం బోలితి సద్గుణంబుల జగద్విఖ్యాతపారిక్షితా!</poem>|ref=28}} {{left margin|2em}}'''బాహుశబ్దమునకు భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>నేల నాలుగుచెఱఁగుల నృపులకొలువు,లందు నేను వర్తించితి నవనినాథ యగ్గలించి నాయెదురఁ బాహప్పళింపఁ, గడఁగఁజాలినమల్లుఅఁ గాన నెందు.</poem>|ref=29}} {{left margin|2em}}'''రాహుశబ్దమునకు భారతము, శల్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఉర్వీచక్రము వడఁకెను, బర్వము లేకుండ రాహు భానునిఁ బట్టెన్ పర్వతము లురలె వరళులు, సర్వదిశల నరచె నభము శర్కర గురిసెన్.</poem>|ref=30}} {{left margin|2em}}'''ఊరుశబ్దమునకు భారతము, కర్ణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>లీలన్ గేల నమర్చి మత్తగజకేళీసుందరోల్లాస మా భీలత్వం బలరింపఁ ద్రిప్పుఁ జదలన్ బృథ్వీస్థలిన్ వైచు ముం గాలన్ ద్రోచు మొగంబువ్రేయు దిశ లుగ్రస్ఫూర్తి వీక్షించు మో కాలూరుం బయిఁ గ్రమ్మ నెక్కు మెడ నిక్కం ద్రొక్కు, లేచున్ నగున్.</poem>|ref=31}} {{left margin|2em}}'''మేరుశబ్దమునకు పాండురంగమాహాత్మ్యమున '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>మీఁదన్ దారధరాధరంబుగల యామేరు న్నగంజాలి త త్తాదృక్తుం డరుచిన్ దలిర్చు ఖగయూధస్వామి హేమప్రభా ప్రాదుర్భావశుభప్రదుండు మనుచున్ రామానుజామాత్యు శ్రీ వేదాద్రీశు విదూరిమందిరు జగద్విఖ్యాతచారిత్రునిన్.</poem>|ref=32}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యీరీతి నున్నది గనుకఁ దెలియునది.</poem>|ref=33}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పరగు నభిలాషశబ్దము భ్రమపదంబు, నొనరు స్త్రీలింగరీతి నొక్కొక్కచోట భ్రమను సుందరు లానందరంగపతికి, వలచి రభిలాష యెట్టిదో వారి కనఁగ.</poem>|ref=34}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>భ్రమశబ్దము, అభిలాషశబ్దము అకారాంతములు గనుక నవి తెనుఁగులైనపుడు భ్రమము, అభిలాసము అని యండవలెను. అట్లుగాక భ్రమ, యభిలాష అని స్త్రీలింగశబ్దములవలెఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆనుశాసనికపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>భ్రమచే నద్దేవునిఁ జి, త్తమునం దిడి శరణు శరణు దయఁ గావుము న న్నమితైశ్వర్య...</poem>|ref=35}}<noinclude><references/></noinclude> 9bx6sk38xlkhauovcd58lsvhki9q21m 104 129551 397457 2022-08-04T22:51:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గానఁ దెలియునది.</poem>|ref=36}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>హంస లన హంసము లనంగ నమరుఁ గృతులు, నిరుదెఱంగుల రంగనరేంద్రుకీర్తి హంసమును గాంచి ధరఁ గల్గుహంసలెల్ల, మించ వెలవెలఁ బాఱెనటంచు బలుక.</poem>|ref=37}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>హంసయనియు, హంసమనియుఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, కర్ణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అనుటయుఁ గాక మిట్లను హంసములతోడ గతులు నూటొక్కటి గలవుగాన.</poem>|ref=38}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>దమయంతికి నలునకు సం, గమకారణదూత యైనకలహంస మనో జ్ఞమనుష్యవాక్యముల నా, దమయంతికి హర్ష మొదవఁ దా నిట్లనియెన్.</poem>|ref=39}} {{left margin|2em}}'''భారతము, కర్ణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>బలశాలి యైనహంసముఁ, బిలిచితి పురుడించి పాఱ బేలతనమునన్ గలవే యింతకుమును హం, సలతోఁ బురుడించువాయసంబులు జగతిన్.</poem>|ref=40}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుకఁ దెలియునది.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>కృతుల స్త్రీలింగమువలెఁ జరిప చరిత్ర, బరగు నానందరంగభూపాలుచరిత వినవినఁగఁ జీవులకు జాల వేడ్క పుట్టె, మాధవచరిత్ర యాలించు మాడ్కి ననఁగ.</poem>|ref=41}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>చరిత, చరితము, చరిత్ర, చరిత్రము అని రెండువిధములుగను చెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ధరణిప్రజఁ గరంబు దయతోడ సర్వధ, రాభిరక్షఁ బెంచి యమలచరిత రాజ్యవిభవ మిదియేల నని తప, శ్చరణ నునికి వనికిఁ జనియె ననఘ!</poem>|ref=42}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఉద్యోగపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>హితముఁ గర్తవ్య మెఱిఁగించి తీవు నాకు, ధర్మపుత్రుచరిత విదితంబు నీకు నట్లు గావున వివరింపు మఖిలకార్య, జాతమును జిత్తతాపోపశమము గాఁగ!</poem>|ref=43}} {{left margin|2em}}'''చరిత్రకు భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>హిమకరుఁ దొట్టి పూరుభరతేశకురుప్రభుపాండుభూపతుల్ క్రమమున వంశకర్త లనఁగా మహి నొప్పుచు నస్మదీయవం శమునఁ బ్రసిద్ధులై యమలసద్గుణశోభితు లైన పాండవో త్తములచరిత్ర నాకు సతతంబు వినంగ నభీష్ట మెంతయున్.</poem>|ref=44}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుకఁ జరిత చరిత్ర అను రెంటికిని లక్ష్యములు వ్రాసినాఁడను, చరి తము, చరిత్రము వాడుకలోనివి గనుక వ్రాయలేదు.</poem>|ref=45}}<noinclude><references/></noinclude> lyyai6k3luyd1cwntbnk6xw9svumh3w 104 129552 397458 2022-08-04T23:23:35Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>భువిఁ దకారాంతశబ్దముల్ పురుషపరము, లైన నూఁదుచుఁ దేలుచు నలరుఁ గృతుల నమరుఁ గైటభజితువలె యశముఁ గాంచు, శ్రీవజారతరంగధాత్రీశుఁ డనఁగ.</poem>|ref=46}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>కైటభజిత్తు, యుధాజిత్తు, పరీక్షిత్తు, ఇంద్రజిత్తు, సత్రాజత్తు యివి మొదలగుపురుషవాచ్యశబ్దములు తెనుఁగున నొక్కొక్కదిక్కునఁ దేలికగాఁ గైటభజితు, ఇంద్రజితు, సత్రాజితు, యుధాజితు అనియుఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అనవరతాన్నదానయజనాభిరతున్ భరతాన్వవాయవ ర్ధను సకలప్రజాహితవిధాను ధనంజయసన్నిభుం భవ జ్ఞనకుఁ బరీక్షితుం బటుభుజంగుఁ డసహ్యవిషగ్రధూమకే తనహతిఁ జేసి చేసె నతిదాంతుఁ గృతాంతనికేతనాతిథిన్.</poem>|ref=47}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలియునది.</poem>|ref=48}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>కలిగి యనుచోట నై యని పలుకవచ్చు, నండ్రు శ్రీమద్వజారతానందరంగ రాయమణి గంధసింధురరాజముఖ్య, చిరతరవిభూతి యై ప్రకాశించు ననఁగ.</poem>|ref=49}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>‘కలిగి’ యనుశబ్దము నిలుపఁదగినచోట 'ఐ' యనుశబ్దము నుంచినయెడల నాయర్థమునే యిచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అరుణాశ్వంబులఁ బూన్చిన, యరదంబున వీఁడె నిడుద లగుచేతులు బం ధురకంధరంబు వెడలుపు, టురమును నై ద్రోణుఁ డొప్పె నుత్తర కంటే.</poem>|ref=50}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ద్రోణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>తెల్లనిగొడుగు నై తేజరిల్లుచు నున్న యల్లవాఁడే పాండెవాగ్రజుండు...</poem>|ref=51}} {{left margin|2em}}'''భారతము, శాంతిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అర్థి విశ్వావసుఁ డాదిగా గలుగుగంధర్వులు హృద్యవాదన మొనర్ప నప్సరోనికురుంబ మాటలుపాటలు నై వినోదింపంగ నమరగణము....</poem>|ref=52}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>అని యున్నది.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పంచమివిభక్తిని నికారవర్ణ మొకటి, లోపముగఁ జెప్పవచ్చు ముల్లోకములను గీర్తులను నించి మించి శ్రీకృష్ణుకంటె, నసము గని రంగభూపాలుఁ డెసఁగె ననఁగ.</poem>|ref=53}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>కృష్ణుకంటె, కృష్ణునికంటె; రాముకంటె, రామునికంటె; అని పంచమీవిభక్తి రెండువిధములఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''అక్ష్యము భారతము, విరాటపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>రాత్రిమైఁ దాఁకి క్రూరతఁ బోరి మగఁటిమి వాసినయంగారపర్ణుకంటె ఘోషయాత్రావిధిఁ గురురాజు చెఱఁబట్టి మాన మేఁదినచిత్రసేనుకంటె</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> a2npdfuvs73yfh5kui3g9p693e3pku7 104 129553 397459 2022-08-04T23:38:10Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఖాండవోచ్యానంబుఁ గాన నేరక సిగ్గు, పడి చన్ననిర్జరప్రభునికంటెఁ గ్రీడాకిరాతుఁడై క్రోడంబునకుఁ గాను, బెనఁగి చిక్కినత్రిలోచనునికంటె.</poem>|ref=54}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుకఁ తెలియునది.</poem>|ref=55}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ప్రథమలు విశేషణములుగాఁ బలుకవచ్చు షష్ఠికి రమాధవుఁడు రంగశౌరియొకఁడె సాటి యగు శ్రీయుతుఁడు రంగశౌరి కనఁగ ఘనుఁడు తిరువేంగళేంద్రనందనున కనఁగ.</poem>|ref=56}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>షష్ఠీవిభక్తికి విశేషణములైనశబ్దములు ప్రథమావిభక్తులుగఁ గూడఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, భీష్మపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అపరాహ్ణసమయమున ని, ట్లుపమాతీతాతిఘోరయుద్ధం బయ్యెన్ నిపులభుజబలుఁడు భీమున, కపరిమితబలుండు కౌరవాధీశునకున్.</poem>|ref=57}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గాన జాడ తెలియునది.</poem>|ref=58}} {{Telugu poem|type=|గీ.lines=<poem>వెలయ మూర్ఖధూర్తవృద్ధనచపదాళి, కొనరు డుత్వమైన నుక్వమైన క్షోణి రంగనృపతి సుగుణవృద్ధై యొప్పు, సకలరాజవర్యసభల ననఁగ.</poem>|ref=59}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ధూర్తు, ధూర్తుఁడు; మూర్ఖు, మూర్ఖుఁడు; నీచు, నీచుఁడు; వృద్ధు, వృద్ధుఁడు; అని యీ నాలుగుశబ్దములు రెండువిధములుగఁ బ్రయోగింపవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, ఉద్యోగపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>చొచ్చినచోన చొచ్చి తెగఁజూచెద నంచుఁ గడంగుఁ గాని నన్ మెచ్చఁడు బాహుగర్వమున నీచు సుయోధనుఁ డట్టివానితో నొచ్చెము లేక కూడి మన నూల్కొనియుండఁగ రాదు నాకు వి వ్వచ్చుఁడు రాచవారుఁ గురువర్గము చావున కోర్వకుండుటన్.</poem>|ref=60}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అలయికయుఁ దలవడఁకు వె, క్కలు జనియించుటయు నురలు గలుగుటయును వృ ద్ధులలక్షణమే జ్ఞానము, కలదేనియు బాలుఁ డైనఁగడువృ ద్ధరయన్.</poem>|ref=61}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలియనది.</poem>|ref=62}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పరఁగ దిర్యక్కు లిల శ్రేష్ఠపదము లైనఁ, బురుషవాచకములుగాను బూన్పవచ్చు చక్కనితురంగరాజు పై నెక్కి వెడలె, స్వారి యానందరంగభూజాని యనఁగ.</poem>|ref=63}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>తిర్యక్పదము లైనశబ్దములు శ్రేష్ఠవాచకము లైనపుడు పన్నగేంద్రము, పన్నగేంద్రుఁడు; మృగరాజము, మృగరాజు; పరిగశ్రేష్ఠము, పరిగశ్రేష్ఠుఁడు;</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> cfxnh6tu7bcl9q56bfgyl6pda778teu 397460 397459 2022-08-04T23:38:39Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఖాండవోచ్యానంబుఁ గాన నేరక సిగ్గు, పడి చన్ననిర్జరప్రభునికంటెఁ గ్రీడాకిరాతుఁడై క్రోడంబునకుఁ గాను, బెనఁగి చిక్కినత్రిలోచనునికంటె.</poem>|ref=54}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుకఁ తెలియునది.</poem>|ref=55}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ప్రథమలు విశేషణములుగాఁ బలుకవచ్చు షష్ఠికి రమాధవుఁడు రంగశౌరియొకఁడె సాటి యగు శ్రీయుతుఁడు రంగశౌరి కనఁగ ఘనుఁడు తిరువేంగళేంద్రనందనున కనఁగ.</poem>|ref=56}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>షష్ఠీవిభక్తికి విశేషణములైనశబ్దములు ప్రథమావిభక్తులుగఁ గూడఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, భీష్మపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అపరాహ్ణసమయమున ని, ట్లుపమాతీతాతిఘోరయుద్ధం బయ్యెన్ నిపులభుజబలుఁడు భీమున, కపరిమితబలుండు కౌరవాధీశునకున్.</poem>|ref=57}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గాన జాడ తెలియునది.</poem>|ref=58}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వెలయ మూర్ఖధూర్తవృద్ధనచపదాళి, కొనరు డుత్వమైన నుక్వమైన క్షోణి రంగనృపతి సుగుణవృద్ధై యొప్పు, సకలరాజవర్యసభల ననఁగ.</poem>|ref=59}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>ధూర్తు, ధూర్తుఁడు; మూర్ఖు, మూర్ఖుఁడు; నీచు, నీచుఁడు; వృద్ధు, వృద్ధుఁడు; అని యీ నాలుగుశబ్దములు రెండువిధములుగఁ బ్రయోగింపవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, ఉద్యోగపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>చొచ్చినచోన చొచ్చి తెగఁజూచెద నంచుఁ గడంగుఁ గాని నన్ మెచ్చఁడు బాహుగర్వమున నీచు సుయోధనుఁ డట్టివానితో నొచ్చెము లేక కూడి మన నూల్కొనియుండఁగ రాదు నాకు వి వ్వచ్చుఁడు రాచవారుఁ గురువర్గము చావున కోర్వకుండుటన్.</poem>|ref=60}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అలయికయుఁ దలవడఁకు వె, క్కలు జనియించుటయు నురలు గలుగుటయును వృ ద్ధులలక్షణమే జ్ఞానము, కలదేనియు బాలుఁ డైనఁగడువృ ద్ధరయన్.</poem>|ref=61}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యున్నది గనుక జాడ తెలియనది.</poem>|ref=62}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పరఁగ దిర్యక్కు లిల శ్రేష్ఠపదము లైనఁ, బురుషవాచకములుగాను బూన్పవచ్చు చక్కనితురంగరాజు పై నెక్కి వెడలె, స్వారి యానందరంగభూజాని యనఁగ.</poem>|ref=63}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>తిర్యక్పదము లైనశబ్దములు శ్రేష్ఠవాచకము లైనపుడు పన్నగేంద్రము, పన్నగేంద్రుఁడు; మృగరాజము, మృగరాజు; పరిగశ్రేష్ఠము, పరిగశ్రేష్ఠుఁడు;</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> f7o5u8g34ycs4ctx9i74om3hifyodrf 104 129554 397462 2022-08-05T00:24:54Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>అశ్వోత్తమము, అశ్వోత్తముఁడు; గజేంద్రము, గజేంద్రుఁడు; అనియు నిదియఁ గాక ఉరగము, ఉరగుఁడు; సముద్రము, సముద్రుఁడు; ఘనము, ఘనుఁడు; అనియుఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, సౌప్తికపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అగ్గురునందనుండు హరిణావళిఁ గాంచి కుభృత్తటంబు వే డిగ్గుమృగేంద్రుచాడ్పునఁ గడిందిమగంటిమి యుల్లసిల్లఁగా...</poem>|ref=64}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>వివిధోత్తుంగతరంగఘట్టనచలద్వేలావనైలావళీ లవలీలుంగలవంగసంగతలతాలాస్యంబు వీక్షించుచున్ ధవళాక్షుల్ చని కాంచి రంత నెదుటన్ దత్తీరదేశంబునం దవదాతాంబుజఫేనపుంజనిభు నయ్యశ్వోత్తముం దవ్వులన్.</poem>|ref=65}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గిరిశృంగతుంగవిగ్రహుఁ, డురుతరసత్త్వుఁడు విహంగమోత్తముఁ డపు డొ క్కరుఁ డొయ్యన నయ్యెడకున్...</poem>|ref=66}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వము '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అరిదితపోవిభూతి నమరారులఁ బాధలు వొందకుండఁ దా నురగులనెల్లఁ గాచినమహోరగనాయకుఁ డానమత్సురా సురమకుటాగ్రరత్నరుచిశోభితపాదున కద్రినందనే శ్వరునకు భూషితంబయిన వాసుకి మాకుఁ బ్రసన్నుఁ డయ్యెడున్.</poem>|ref=67}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మృగయార్థ మరిగి హిమవ, న్నగభూములయందుఁ బవననందనుఁ డొకప న్నగుచేతఁ జిక్కు వడి యి, మ్ముగ ధర్మజుచేతఁ దాను మోచితుఁ డయ్యెన్.</poem>|ref=68}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యీతీరున విస్తారముగా నున్నది గనుకఁ దెలిసికొనఁదగినది.</poem>|ref=69}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పడెఁ బఱచెఁ బట్టెఁ బాటను నుడువు మెకట, సంస్కృతంబునఁ జెల్లును శత్రువులను భంగపడఁజేసి యానందరంగనృపతి, ధీజనులకష్టపాటెల్లఁ దీర్చు ననఁగ.</poem>|ref=70}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>పడె, పఱచె, పట్టె, పాటు ఈ నాల్గుశబ్దములు సంస్కృతపదములన్నిటియందుఁ జేరియుండవచ్చును. సుఖపడె, సుఖపఱచె, సుఖపెట్టె; దుఃఖపడె, దుఃఖపాటు, దుఃఖపెట్టె, దుఃఖపఱచె; సంకటపడె, సంకటపఱచె, సంకటపెట్టె; భంగపడె, భంగపెట్టె, భయపఱచె; అని యిటువంటిశబ్దములమీఁద నొకసమాసమువలె నుండవచ్చును.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> ntdw5lptlyd076vhdsxnd2zjnq0er9t 397463 397462 2022-08-05T00:25:44Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>అశ్వోత్తమము, అశ్వోత్తముఁడు; గజేంద్రము, గజేంద్రుఁడు; అనియు నిదియఁ గాక ఉరగము, ఉరగుఁడు; సముద్రము, సముద్రుఁడు; ఘనము, ఘనుఁడు; అనియుఁ జెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''లక్ష్యము భారతము, సౌప్తికపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అగ్గురునందనుండు హరిణావళిఁ గాంచి కుభృత్తటంబు వే డిగ్గుమృగేంద్రుచాడ్పునఁ గడిందిమగంటిమి యుల్లసిల్లఁగా...</poem>|ref=64}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>వివిధోత్తుంగతరంగఘట్టనచలద్వేలావనైలావళీ లవలీలుంగలవంగసంగతలతాలాస్యంబు వీక్షించుచున్ ధవళాక్షుల్ చని కాంచి రంత నెదుటన్ దత్తీరదేశంబునం దవదాతాంబుజఫేనపుంజనిభు నయ్యశ్వోత్తముం దవ్వులన్.</poem>|ref=65}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గిరిశృంగతుంగవిగ్రహుఁ, డురుతరసత్త్వుఁడు విహంగమోత్తముఁ డపు డొ క్కరుఁ డొయ్యన నయ్యెడకున్...</poem>|ref=66}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అరిదితపోవిభూతి నమరారులఁ బాధలు వొందకుండఁ దా నురగులనెల్లఁ గాచినమహోరగనాయకుఁ డానమత్సురా సురమకుటాగ్రరత్నరుచిశోభితపాదున కద్రినందనే శ్వరునకు భూషితంబయిన వాసుకి మాకుఁ బ్రసన్నుఁ డయ్యెడున్.</poem>|ref=67}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆరణ్యపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మృగయార్థ మరిగి హిమవ, న్నగభూములయందుఁ బవననందనుఁ డొకప న్నగుచేతఁ జిక్కు వడి యి, మ్ముగ ధర్మజుచేతఁ దాను మోచితుఁ డయ్యెన్.</poem>|ref=68}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అని యీతీరున విస్తారముగా నున్నది గనుకఁ దెలిసికొనఁదగినది.</poem>|ref=69}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పడెఁ బఱచెఁ బట్టెఁ బాటను నుడువు మెకట, సంస్కృతంబునఁ జెల్లును శత్రువులను భంగపడఁజేసి యానందరంగనృపతి, ధీజనులకష్టపాటెల్లఁ దీర్చు ననఁగ.</poem>|ref=70}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>పడె, పఱచె, పట్టె, పాటు ఈ నాల్గుశబ్దములు సంస్కృతపదములన్నిటియందుఁ జేరియుండవచ్చును. సుఖపడె, సుఖపఱచె, సుఖపెట్టె; దుఃఖపడె, దుఃఖపాటు, దుఃఖపెట్టె, దుఃఖపఱచె; సంకటపడె, సంకటపఱచె, సంకటపెట్టె; భంగపడె, భంగపెట్టె, భయపఱచె; అని యిటువంటిశబ్దములమీఁద నొకసమాసమువలె నుండవచ్చును.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> op4y6cps9v5ng6va4nfvok0ddp3hv4m 104 129555 397464 2022-08-05T00:39:09Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''లక్ష్యము '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>దానవుచేతఁ గష్టపడి దైన్యమువొందుట కోర్వలేక నీ దైనపదాంబుజంబుల భయం బని వేఁడితి...</poem>|ref=71}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఉద్యోగపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>తండ్రి లేని ప్రజలు తల్లిని బాసి పె, ద్దయునుగాల మవ్విధమునఁ బడఁతి భంగపాటు దుఃఖపాటును సంకట, పాటుఁ గలిగె విరటు పాలఁ బిదప</poem>|ref=72}} {{left margin|2em}}'''పాండురంగమాహాత్మ్యమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దరిఁద్రొక్కి యున్నయాతలిదండ్రులను జాలఁబడుచవై సంతోషపఱుచవైతి.....</poem>|ref=73}} {{left margin|2em}}'''భారతము, ఆదిపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>తిరుగుచుఁ బుట్టలం బొదలఁ ద్రిమ్మరుపాముల రోసిరోసి ని ష్ఠురభుజదీర్ఘదండమునఁ డొల్లఁగ వ్రేయుచు వచ్చి వచ్చి య య్యెర నొకడుండుభం బనువహిం గని వ్రేయఁగ దండ మెత్తుఁడున్ హరిహరి యంచు డుండుభమహాహి భయంపడి చేరి భార్గవున్.</poem>|ref=74}} {{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>ఈరీతి నున్నది కనుక జాడ తెలుసుకొనఁదగినది.</poem>|ref=75}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఆంధ్రభాషను నాలుగైదక్షరముల, పైని సంస్కృతపదముఁ బూన్పఁగను జెల్లు మగువ లానందరంగేంద్రుతొగరుమోవి, యమృతమును గ్రోల నాసింతు రనుచుఁ బలుక.</poem>|ref=76}} {{Telugu poem|type=తా.|lines=<poem>తెనుఁగున నైదాఱక్షరములకు విశేషణమును నవతల సంస్కృతశబ్దము విశేష్యముగను చెప్పవచ్చును.</poem>|ref=}} {{left margin|2em}}'''భారతము, కర్ణపర్వమున '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ. గీ.|lines=<poem>అవలికౌరవాధీశులఁ గవసికడిమిఁ బొదవుటయు నన్నిశరముల భూరిరయము మెఱయ నందఱఁ దెగటార్చి తఱుమ నతనిఁ దాఁకె వేయు మున్నూఱుదంతావళములు.</poem>|ref=77}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఇంద్రునకు రుద్రుఁ డత్తఱి నిట్టులనియె, ననఘ యిరువదివేయుదివ్యాబ్దములు మ హాతపం బొనరించెను నసుర వాని, కొసఁగె పద్మజుఁ డధికమహోగ్రబలము.</poem>|ref=78}} {{left margin|2em}}'''ఆముక్తమాల్యదయందు '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>పునుగుందావినవోదనంబు మిరియంపుంబొళ్లతోఁ జట్టిచు య్యనునాదారనికూరగుంపు ముకునుం దైయేర్చునావం జిగు ర్కొనుపచ్చళ్లును బాయసాన్నములు నూరుంగాయలుం జేచురు క్కనునేయుం జిఱుబాలవెల్లువుగ నాహారంబిడున్ సీతునన్.</poem>|ref=79}}<noinclude><references/></noinclude> tdurkxc85ry316krbewvzii38s657hl 104 129556 397483 2022-08-05T07:29:14Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<poem>అత్ర సంప్రదాయాభిమానినః వదంతి- 'ఆది క్షాంతా స్మృతా వర్ణా' ఇత్యాగమజ్ఞ వ్యవహార మాత్రేణ న క్షకారస్య వర్ణాంతరత్వేన గణనా అన్యథా సంయుక్తత్వా విశేషాత్ స్తాదీనామపి వర్ణాంతరత్వేన గణనా స్వాత్, క్షస్య వర్ణాంతరత్వా భావే, ధాతు పారాయణికైః భిక్షాది ధాతూనాం షాంతమధ్యే పాఠ ఏవ మానం. న చైవం శకారస్యా వ్యవర్ణాంతరత్వం, తస్య మహేశ్వర సూత్రాను క్తత్వే౽పి లడయో ర్లళయో శ్చైకత్వమితి శాబ్దిక శిఖావతంపై రుక్త త్వాత్ 'లోళ', ఇతి వాల్మీకిభిరుక్తత్వాత్, ళలయో రుచ్చారణస్మ లోక వేదయోః భిన్నత్వేన ప్రతీయమానత్వాచ్చ న ళస్య వర్ణాంతరత్వం వక్తుం వార్యతే. యద్య వ్యనుస్వార విసర్గ జిహ్వామూలీయోపధ్మానీయ యమానామకారో పరి శర్షుచ పారస్యోపసంఖ్యాన మితి కాత్యాయన వ్యవహారా దనుస్వార విసర్గయోః హల్త్వం చాప్యస్తి తథాపి వర్ణ పరిగణన దశాయాం తయోః అచ్త్వేనైన ప్రామాణికైః వ్యవహారః కృతః అత ఏవ హరిం వందే హరిః కరోతీత్యాదౌ త్రిపాదిగతత్వేన అనుస్వార విసర్గ కార్యయోః అసిద్ధత్వాత్ న యణాదేశ ప్రసక్తిః ఇత్యాద్య వ్యాకరణ పారీణాః ఫేణుః. జిహ్వామూలీయోపధ్మానీయయోస్తు నోభయత్రాపి పరిగణనం, తయోః విసర్గాదేశత్వేన వర్ణాంతరత్వాభావాత్. ళస్య గ్రాహ్యత్వే, క్షస్య అగ్రా హ్యత్వే, ఌ వర్ణస్య ద్వైవిధ్యేచ -</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"ద్విధాక ఏచోనుస్వారో, విసర్గః షోడశస్వరాః స్పర్శా అంతస్థళోష్మాణః, చతుస్త్రింశత్ హలః స్మృతాః సిద్ధి స్సంస్కృత భాషాయాః, భవేత్ పంచాశదక్షరై : ప్రాకృతాయాశ్చ సిద్ధి స్స్యాత్, తైశ్చత్వారింశ దక్షరైః ఋ ఌ వర్ణౌ, వినైకారౌకారాభ్యాం చ దశ స్వరాః శషా వసంయుక్త ఙ ఞ వినైనాన్యే హలో మతాః ఋ ఌ వర్ణౌ హ్రస్వదీర్ఘౌ ఐజాద్యా వనునాసికౌ శషౌ చేతే దశ న్యూనా ప్రాకృతోక్తిషు సర్వతః."</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇత్యాది వరరుచి హేమచంద్రాది వ్యాకరణ ప్రవీణోక్తిః మానమితి. </div><noinclude><references/></noinclude> qhqj7ehq4w2y85lojrzuhfizdxng3s0 104 129557 397484 2022-08-05T10:57:24Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<poem>ఌ వర్ణస్య ద్వైవిధ్య మిత్రత్య తస్య దీర్ఘాభావాత్, ఫ్లుతేన ద్వైవిధ్యమితి కేచి దూచుః, తస్య సాక్షాత్ దీర్ఘాభావేపి ఋ వర్ణ సవర్ణత్వేన తదీర్ఘత్వ మితి కేచి దవదన్. ఆత్రేయం చింతా- హ్రస్వస్యేవ దీర్ఘస్యాపి సిద్ధత్వేనద్వయోః పార క్యేన గణనా, ప్లుతస్యతు విధి విషయత్వాత్ న పరిగణనేతి సంప్ర దాయః. ఏవం స్థితే ఌ కార ప్లుతస్యైవ విశిష్య గ్రహణమిత్యప్రామా ణిక మేవ, న వా తేన ప్రయోజనమితి. ఋ వర్ణ దీర్ఘణైవ దీర్ఘత్వం ప్రామాణికం. 'అణు దిత్సవర్ణస్య చాప్రత్యయ' ఇతి గ్రహణక శాస్త్రా నుగమాత్ ఋ కారః త్రింశత స్సంజ్ఞా ఌ కారశ్చ తథావిధ ఇతి సిద్ధాం తాత్, అత ఏవ హోత్ౡకార ఇతి రూపం సిద్ధం.</poem> </div> {{Telugu poem|type=అత్ర.|lines=<poem>‘కేషాంచిద్వర్ణానాం క్వచి దభిన్నతా వ్యవహారః లడయో ర్లళయో రలయో ర్వబయోర్భిదా'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem>ఇత్యుక్తే, తత్రాపి, లడయోః, లళయోః అభేదస్తు వైయాకరణ వ్యవ హారేణ గరీయాన్. వబయో రభిన్నత్వంతు ప్రాకృత వ్యాకరణ రూఢం తథాహి— 'నీ వీ స్వప్నే' త్యత్ర [వస్య మాదేశో విధీయతే. తత్ర చ వస్య సానిత్వం మస్యాదేశత్వం 'బోమశ్శబ్ద' ఇతి పూర్వ సూత్రాదున్నే తవ్యం. ఏతచ్చ వబయో రభేదం వినా దుర్ఘట మితి స్పష్టమేవ. తేనాబ్ధ మిత్రత్య]<ref>ఈ కుండలీకరణములోని భాగము మూలమునలేదు. అహోబల పండితీయము (ఆంధ్ర రచయితలసంఘ ప్రచురణ)నుండి గ్రహించబడినది.</ref> ‘దవలా మథశ్చ' ఇతి బ లోపః ఫలం. ప్రపంచస్తు చంద్రి కాదేః అవగంతవ్యః, రలయో స్త్వ భిన్నతాతు (చింతామణౌ)</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'శ్రీరామచంద్ర సూర్యేణ తమః పౌరస్త్యదేశజమ్'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem>ఇత్యాదౌ కవిభిరేవ వ్యవహృతే త్యవగంతవ్యం. తదుక్తం శ్రీ భోజేన—</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'రలయో ర్లడయో శ్చైవ లళయో శ్శసయో రపి వబయో ర్నణయో శ్చాంతే, స విసర్గా విసర్గయోః సబిందుకా బిందుకయోః, స్యాదభేదేన కల్పనం.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇతి. (క. శి. భూ. పు. 161-166) {{float right|117}}</div><noinclude><references/></noinclude> onjszho2sdgu2x32i12qy8mwldrd12v 104 129558 397485 2022-08-05T11:08:51Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<poem> అని అహోబల పండితులవారు వ్రాసినారు. ఈయన తాత్పర్యమున్ను శకారమునే కల్పుకొని 50 వర్ణములని స్పష్టముగా నున్నది. ఆయన గ్రంథముల వలననే కొందఱు క్షకారము గ్రహించినా రనిన్ని, ధాతువు యొక్క షాంత మధ్యమందు క్షకార ముండుటవలన, క్షకారము ప్రత్యేకవర్ణ మనరా దనిన్ని, మాహేశ్వరసూత్రములందు లేకపోయినప్పటికీ, కాత్యాయనులవారు వర్ణసమా మ్నాయమందు చెప్పకపోయినప్పటికిన్ని, ళకారము మాత్రము ప్రత్యేకవర్ణ మనిన్ని, క్షకారమువలె ళకారమును నెవరికి తప్పించ శక్యముగా దనిన్ని కను పించుచున్నది. శబ్దశాస్త్రమునందు లేని ళకారము (విషయమున) 'లవయోః' అని అభేదమున్నంత మాత్రమున నేమి కార్యము : 'లోళః' అని వాల్మీకి సూత్రము వ్రాసినారు. సంస్కృతమందు ళకారము లేదు గనుకనే, వాల్మీకుల వారు ప్రాకృతమందు 'కమళం' అని ళకారమే కాని లకారము లేదని చెప్పి నారు. ఈ సూత్రము వలననే, సంస్కృతమందు ళకారము, ప్రాకృతమందు లకారము లేవని స్పష్టముగా నున్నది. ఌకారము ద్వైవిధ్యమునకు కొందఱు దీర్ఘము లేదన్నారు గనుక, ప్లుతముచేత ద్వైవిధ్య మనిన్ని, కొందఱు సాక్షా ద్దీర్ఘాభావ మైనప్పటికి, ఋకార సవర్ణ మగుటచేత, నా ఋకార దీర్ఘమునుబట్టి దీనికి దీర్ఘమన్నా రనిన్ని వ్రాసినారు. అయితే, 'రయోస్తు నిత్యం స్యాత్' (చిం. సం. 22) అన్న సూత్ర వ్యాఖ్య యందు:-</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>‘కశ్చి ద్వదతి సాంగత్యం యతా వేవానయో స్తదా అవద చ్చాత్ర సాంగత్యం ప్రాసేష్వపి చ కశ్చన'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem> (అను) ఈ కారిక వ్రాసి, యతి కొకడు, ప్రాస కొకడు నంగీకరించుట వలన నుభయమతము కూడదని కశ్చిచ్ఛబ్ద ప్రయోగముచేత నక్కడ ఖండించినారు.<ref>"కశ్చిద్వదతి... కశ్చన“ ఇత్యుక్త్వా కయోశ్చిత్త న్మైత్రీ కల్పకయోర్మత ముభయత్ర కశ్చిచ్ఛబ్ద ప్రయోగేణ అత్యంత పండిత మ్మన్యతా ధ్వనన ద్వారా పరాకృత్య, ద్వితీయాచార్యేణ- "అనయో స్సంగతిం యస్తు, కరోతి కవితాకృతౌ. అస్యా అత్యంతదోషత్వాత్, దుష్కవి స్సహి కథ్యతే" (అధర్వ సం 27 కా) ఇతి స్వమతం ప్రకాశితమ్. {{right|(క. శి. భూ. పు. 195-196)}}</ref> ఇచ్చట ఏ మాత్ర మా న్యాయము ఎందుకు కలుగదాయెనో</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> 4ir7kbfkugof39ziibxgxs4ilisqhbu 397486 397485 2022-08-05T11:10:54Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<poem> అని అహోబల పండితులవారు వ్రాసినారు. ఈయన తాత్పర్యమున్ను ళకారమునే కల్పుకొని 50 వర్ణములని స్పష్టముగా నున్నది. ఆయన గ్రంథముల వలననే కొందఱు క్షకారము గ్రహించినా రనిన్ని, ధాతువు యొక్క షాంత మధ్యమందు క్షకార ముండుటవలన, క్షకారము ప్రత్యేకవర్ణ మనరా దనిన్ని, మాహేశ్వరసూత్రములందు లేకపోయినప్పటికీ, కాత్యాయనులవారు వర్ణసమా మ్నాయమందు చెప్పకపోయినప్పటికిన్ని, ళకారము మాత్రము ప్రత్యేకవర్ణ మనిన్ని, క్షకారమువలె ళకారమును నెవరికి తప్పించ శక్యముగా దనిన్ని కను పించుచున్నది. శబ్దశాస్త్రమునందు లేని ళకారము (విషయమున) 'లవయోః' అని అభేదమున్నంత మాత్రమున నేమి కార్యము : 'లోళః' అని వాల్మీకి సూత్రము వ్రాసినారు. సంస్కృతమందు ళకారము లేదు గనుకనే, వాల్మీకుల వారు ప్రాకృతమందు 'కమళం' అని ళకారమే కాని లకారము లేదని చెప్పి నారు. ఈ సూత్రము వలననే, సంస్కృతమందు ళకారము, ప్రాకృతమందు లకారము లేవని స్పష్టముగా నున్నది. ఌకారము ద్వైవిధ్యమునకు కొందఱు దీర్ఘము లేదన్నారు గనుక, ప్లుతముచేత ద్వైవిధ్య మనిన్ని, కొందఱు సాక్షా ద్దీర్ఘాభావ మైనప్పటికి, ఋకార సవర్ణ మగుటచేత, నా ఋకార దీర్ఘమునుబట్టి దీనికి దీర్ఘమన్నా రనిన్ని వ్రాసినారు. అయితే, 'రయోస్తు నిత్యం స్యాత్' (చిం. సం. 22) అన్న సూత్ర వ్యాఖ్య యందు:-</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>‘కశ్చి ద్వదతి సాంగత్యం యతా వేవానయో స్తదా అవద చ్చాత్ర సాంగత్యం ప్రాసేష్వపి చ కశ్చన'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem> (అను) ఈ కారిక వ్రాసి, యతి కొకడు, ప్రాస కొకడు నంగీకరించుట వలన నుభయమతము కూడదని కశ్చిచ్ఛబ్ద ప్రయోగముచేత నక్కడ ఖండించినారు.<ref>"కశ్చిద్వదతి... కశ్చన“ ఇత్యుక్త్వా కయోశ్చిత్త న్మైత్రీ కల్పకయోర్మత ముభయత్ర కశ్చిచ్ఛబ్ద ప్రయోగేణ అత్యంత పండిత మ్మన్యతా ధ్వనన ద్వారా పరాకృత్య, ద్వితీయాచార్యేణ- "అనయో స్సంగతిం యస్తు, కరోతి కవితాకృతౌ. అస్యా అత్యంతదోషత్వాత్, దుష్కవి స్సహి కథ్యతే" (అధర్వ సం 27 కా) ఇతి స్వమతం ప్రకాశితమ్. {{right|(క. శి. భూ. పు. 195-196)}}</ref> ఇచ్చట ఏ మాత్ర మా న్యాయము ఎందుకు కలుగదాయెనో</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> gij9p3qmi5msrg6aexpqm9cr88avpfp 104 129559 397487 2022-08-05T11:40:34Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<poem>తెలియదు. ఋకారమునకు హ్రస్వ దీర్ఘములు రెండును గలవు. ఌకారమునకు హ్రస్వమే కాని దీర్ఘ మెచ్చటను కనుపించదు.{{float right|118}} 'కఃకరోతి' అనుచోట కకారమునకు ముందున్న యర్ధవిసర్గాకృతిచే నుచ్చరింపబడుచున్న (దానికి) 'జిహ్వామూలీయ' మనిపేరు. 'కఃపచతి' అను చోట, ప వర్ణముకు ముందున్న అర్ధవిసర్గాకృతిచే నుచ్చరింపబడు (దానికి) 'ఉపధ్మానీయ' మని పేరు. పాణినీయ వ్యాకరణమందు శిక్షాకారకులు :-</poem> </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"అ క హ విసర్జనీయానాం కంఠః ఇ చు య శానాం తాలూ ఋ టు రషాణాం మూర్ధా ఌ తు లసానా దంతాః ఉపూపధ్మానీయానా మోష్ఠా ఞ మ ఙ ణ నానాం నాసికా చ ఏ దైతోః కంఠ తాలూ ఓ దౌతోః కంఠోష్ఠం నకారస్య దాంతోష్ఠం జిహ్వామూలీయస్య జిహ్వా మూలం నాసికానుస్వారస్య"</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}<poem> (అని) జిహ్వామూలీయమునకు జిహ్వమూలము, ఉపధ్మానీయమునకు ఓష్ఠములు (ఉత్పత్తి) స్థానములని స్పష్టముగా చెప్పినారు. స్థానములుగల జిహ్వా మూలీయోపధ్మానీయములను, విసర్జనీయమున కాదేశములు గాని, ప్రత్యేకవర్ణ ములు కావనిన్ని, అచ్చులుగావు, హల్లులుగావు అని పరిహరించుటకు అహోబల పండితులవారి సామంతమేమో తెలియదు. రేఫ కాదేశమైన విసర్జనీయము నెటు వలె నచ్చులందు స్వీకరించుకొనిరో తెలియదు. శాస్త్రమందు లేని ళకారము నిలుపుటకు శాస్త్రమందున్న జిహ్వామూలీయోపధ్మానీయములను పరిహరించుటకు నాకరము కనుపించదు. ఒకానొకచోట నన్నయభట్టు, సోమయాజి, పెద్దన్న గారలను ఆకరము లేదని ఆక్షేపించిన అహోబల పండితులవారు తమ యిష్టమే ప్రధానమనుకున్నారు కాని, పూర్వోత్తరసందర్భము పరిశీలించినారు కాదు. {{float right|119}}</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> pqo2vz4ntyrotw0qgd6u1mm36zhucou