వికీసోర్స్ tewikisource https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter మీడియా ప్రత్యేక చర్చ వాడుకరి వాడుకరి చర్చ వికీసోర్స్ వికీసోర్స్ చర్చ దస్త్రం దస్త్రంపై చర్చ మీడియావికీ మీడియావికీ చర్చ మూస మూస చర్చ సహాయం సహాయం చర్చ వర్గం వర్గం చర్చ ద్వారము ద్వారము చర్చ రచయిత రచయిత చర్చ పుట పుట చర్చ సూచిక సూచిక చర్చ TimedText TimedText talk మాడ్యూల్ మాడ్యూల్ చర్చ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 129618 397718 397594 2022-08-11T13:43:42Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>రాగమసంధి విభాగ నామాఖండ పంచమీ వికృతి విభక్తి యతులు కాకు స్వరప్లుతాక్షరయుగ విశ్రామ ములు నన నుభయాఖ్య వెలయు వళులు క్రమత శబ్దానుశాసన ప్రభృతి పూర్వ కవిజనంబుల కృతుల లక్ష్యముల కలిమి బదియు రెండువిధంబులై పరగుచుండు దద్విధంబులు తెలియంగఁ దగు ముకుంద. (3-121)</poem>|ref=9}} {{left margin|5em}}<poem>—అని స్వర యతులు 7 వ్యంజనాక్షర యతులు 21, ఉభయ వళులు 12, ప్రాసయతి (1) లోగూడ నలుబదొకటి (యతిభేదములు) అప్పకవిగారు చెప్పినారు. పది మొదలుకొని ముప్పది పర్యంతమున్ను కొందఱు కొందఱు లాక్షణికులు చెప్పినారు అందటికన్న అప్పకవిగారే యెక్కువ చెప్పినారు గాని, ఈ నలువదొకటిలోను స్వరమైత్రి, ప్రాణి, ఋజ, ప్రత్యేక, భిన్న, ఏకతర, అంత్యోష్మ, మవర్ణ, యుష్మదస్మచ్ఛబ్ద - ఈ 9 యతులు పరిహరించబడినవి. <ref>ఈ 9 యతులు పరిహరింపబడుటకు 'ఏమి హేతువనంటే-' అని కారణములు చెప్పుటలో 'యుష్మదస్మచ్ఛబ్దయతి'ని పరిహరించుట కారణము చెప్పబడలేదు. మరియు 'ఉభయముల'లో వేంకటరాయకవి 'యుష్మదస్మచ్ఛబ్ద' యతి నొకభేదముగా కూడా చెప్పినాడు. ఉభయయతులలో ఈయతి లక్ష్య లక్షణములు ప్రదర్శించి 'అప్పకవిగా రఖండయతి నొప్పరుగాన నిచ్చట దిద్దశక్యముగాక యుష్మదస్మచ్ఛబ్దయతులని పేరుంచినారు. ఇంతమాత్రముచేత నఖండయతికి లోపము రానేరదని ఉంచినాము' అని వ్రాసినాడు. అఖండయతిలో నిది అంతర్భవించు ననుకొని మొదట పరిహరింపబడినదని చెప్పి 'లోపము లేద'ని ఉంచుటచే నిక్కడ 8 యతులే పరిహరింపబడినవని భావించవలెను. మరియు ఈ 8 లో 'అంత్యోష్మ' మని పేర్కొనబడినది. 'అంత్యోష్మసంధి' యతి ఉభయయతులలో వేం. రా. కవి అంత్యోష్మసంధి యతిని చెప్పినాడు. మరియు వీటిని నిరాకరించు వరుసలో అంత్యోష్మసంధి నిరాకరణ హేతువు చెప్పబడలేదు. యుష్మదస్మచ్ఛబ్ద, అంత్యోష్మసంధి' తప్ప మిగిలినవాటినే నిరాకరించి 'ఈ సప్తవిధములు నామనిర్దేశములు మాత్రమే...' (2-17) అని చెప్పినాడు. కాన ఇక్కడ 9 అని చెప్పుటకు హేతువు కన్పించదు.</ref>ఏమి హేతువనంటే{{float right|10}}</poem> </div><noinclude><references/></noinclude> i7vfe2s70bapaxdd5ygq0914jjz04sh 104 129629 397732 397633 2022-08-11T23:45:47Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|164|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>మరికొంతదూరము తీసికొని పోయెను. అప్పుడా రాజు ఓహో ? మనోహరములైన యీ వన విశేషములు చూచినవైనను గ్రొత్త వివలె మోహముఁ గల్పించు చున్నవి గదా. ఈ వింత జానకఁ జూడచవచ్చును. అక్కాంత జూపింపుము. ఊరక నీ వనమంతయు నేల దిప్పెదవని‌ యడిగిన శంతనుండు దేవా! నేనుమాత్రము చూచితినా ? అవ్వనిత యెందు విహరించుచున్నదో వెదకవలయునని పలికి మరికొన్ని పొదరిండ్లు తిరిగి చూచినంత లతాంతములు కోయుచు నొక పొదరింటిలో నా వాల్గంటి కనంబడినది. శంతనుఁడును నృపతియు దన్మనోహర లోకనసాయకపాతవివశ హృదయులై నేలబడిపోయిరి. మరికొంతసరికి లేచి చూడ నేమియుం గనంబడినది కాదు. అప్పుడు శంతనుఁడు రాజు చేయిపట్టుకొని నడిపించుచు దేవా! ఈ చిన్నదాని సౌందర్య మహిమఁ జూచితివా మనము మూర్ఛఁ బోయితిమి. దానిపరిచారికలు కాబోలు నీవలకుఁ దీసికొనివచ్చి పారవై చిరి. నేటి కింటికిం బోవుదము రండు అని పలుకుచు నతని నంతఃపురమునఁ బ్రవేశ పెట్టి శంతనుం డింటికివచ్చి కరభుం గౌఁగలించుకొనుచు మిత్రమా ! నీ సామర్ద్యమతీంద్రియముగదా ! అసత్యమన యెరింగియు నేనును మోహవివశుండనైతి. అని యప్పటికధ యంతయుం జెప్పెను. కరభుండు మరునాఁడు చేయవలసిన కృత్యములన్నియు శంతనునకు బోధించెను. వాడుకప్రకారము మరునాడు శంతనుఁడు రాజాంతః పురమున కరుగుటయు నరపతి, విరహపరితాపముతో వేగుచు శంతనా ! మరల నయ్యుప వనాంతరమున కరుగవలయు ఆహా ! ఆ మోహనాంగి దేహము మెఱపుతీగవలెఁ గన్నులకు మిరిమిట్లు కొల్పినదికదా ? నేడేమి చేయునో తెలియదు. వేళయైనది. లెమ్ము లెమ్ము అని తొందర పెట్టుటయు శంతనుం డా రాజుతోఁగూడ మరల నా యుపవనమున కరిగెను. నాడు క్రొత్త వింత లందుఁ బెక్కులు కనంబడుటఁ జేసి జనపతి శంతనా? యిది మరియొక వనమాయేమి ? ఈ వింతలతాంతముల నిన్నఁ జూచి‌తిమా? అని యడుగుటయు దేవా! మీ మనస్సు వీనియందు బ్రసరింపపోవుటచే గురుతు తెలియకున్నది ఇది నిన్నటివనమే యని పలుకుచు మరికొంత దూరము నడిపించెను. అం దొకమేడ కనంబడినది. దానింజూచి రాజు చెలికాఁడా ! నిన్న మన మీ మేడఁ జూచితిమా ? నాతో నిన్నటి వనమేయని బొంకెద వేమిటికి ? అనుడు నవ్వుచు శంతనుఁడు అయ్యయ్యో! మీ బుద్ధి మారినదా యేమి ? ఇది మన క్రీడాసౌధముకాదా ? దేవర యెన్ని పర్యాయములు దీనిలో వసించితిరి. అంతయు మరచిపోయితి రేమిపాపము? నిన్న నా మూలకుఁ బోయితిమి కావున నీ సౌధము కనంబడినదికాదు. అని యేమేమో చెప్పి యతని మనసు చీకాకుపరచెను. అతం డా మాటలనమ్మి అవును జ్ఞాపకము వచ్చినది దీనిలోఁదొల్లి విహరించితిమి. ఆ చిన్నది యా మేడలో వసించినదా యేమి ? చెప్పుము అని యడిగిన యిందే యా సుందరి యున్నదని చెప్పెను.<noinclude><references/></noinclude> ejb7js953brewaqvo69wn8q9o8yu19t 104 129630 397739 397634 2022-08-12T01:25:28Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||శంతనుని కథ|165}}</noinclude>శంతనుం డతని నా మేడలోనికిం దీసికొనికోయెను. ఆ చిన్నదియందొకగదిలో హంసతూలికా తల్పంబునం బండుకొనియున్నది. ఆ చిగురుబోణిం జూచి రాజు మరల మూర్చపోవుచుండ వీపు చరచుచు శంతనుడు దేవా ! నీవిట్లు మోహ మందెద వేమిటికి? నీ మతి చాంచల్య మెరింగెనేని యా కురంగనయన యనుమోదింపదు. అని పలికి ధైర్యము గరపెను. అంతలో నత్తలోదరిలేచి వినయముతో నొక‌ పుష్పమాలికఁదెచ్చి యా యొడయుని మెడలో వైచినది‌. అప్పు డతండది రంభయనియు నా పూవుఁదోట స్వర్గమనియు దలంచుచు నే మాటయనిన నేమినేరమో యని వెఱచుచు నేమియు మాట్లాడక‌ రెప్ప వేయక నయ్యెల నాగసోయగము నిలువంబడి చూచుచుండెను. మరియు నా చిన్నది యనేక శృంగార శేష్టలు వెల్లడించుచుండ నా నృపతి మోహవివశుండై నేల కొరిగెను. అంతలో నింద్రజాలము ముగిసినది. శంతనుఁడానరపతి నంతఃపురమునకు దీసికొని పోయెను. ఆరీతి పదిదినములజ్జనపతి కా వింతఁ జూపుచు శంతనుండు మరల నింటికిఁ దీసుకొని వచ్చుచుండెను. ఆ మాయావతి యా రాజుకొకనాడు తాంబూల మిచ్చుచు నొకనాఁడు గంధముఁ బూయుచు నొకనాఁడు సంగీతముఁ బాడుచు మోహ సముద్రములో ముంచి తేల్చుచుండెను. ఒకనాడు రాజు మంత్రులం జీరి యీ వీటి కుత్తరమున నున్న యుద్యానవనము కావలివారలఁ గొందర రప్పింపుడని నియమించుటయు వారు నవ్వుచు దేవా! మనవీటి కాదెస నే తోటయు లేదుగదా. ఆ ప్రదేశమంతయు నెడారిగానున్నది. ఆకాశ కుసుమమువలె నందలి వనపాలకుల నెట్లు రప్పింపగలమని పలికిన నగుచు నతండు ఔరా ! నాతోఁ బరిహాసమాడెదరా ? నేసు ప్రతిదినము నత్తోటకుఁ పోవుచుండ లేదా ? నాతో రండు, చూపెదనని యప్పుడే బయలువెడలెను. మంత్రులును వెఱగుపడుచు నతనితో నరిగిరి ఆ ప్రదేశమంతయు నెడారిగా నున్నది. చిన్న మొక్క_యైనను లేదు. తరువాత నా నగరము నలుమూలలు వెదకి చూచెనుగాని యా పూఁదోట కనంబడినదికాదు. అప్పుడు సిగ్గుపడుచు నొడయడు మరల నింటికివచ్చి తనకై వేచియున్న శంతనుం జూచి మిత్రమా! మనము చూచెడుతోట కనంబడినదికాదేమి ? మంత్రులతో బందెమువేసి యోడిపోయితిని గదా ? ఏ దిక్కుననున్నదో చెప్పుమని యడిగిన శంతనుం డిట్లనియె. దేవా! దేవరహస్యమొక్కటి చెప్పుచున్నాను. మీరు పరకాయ ప్రవేశ విద్యాపైశారద్యంబున నృపకళేబరంబులోఁ బ్రవేశించిరని మంత్రులును బ్రజలును దలంచుచు మిమ్ము గొన్నివిషయములఁ బరీక్షించు చున్నారు. మనము చూచెడి యుద్యానవనము మీ తాతగారు దేవేంద్రుని మెప్పించి విశ్వకర్మచే నందు నిర్మించుకొనిరి. అది దివ్య ప్రభావ సంపన్నంబగుటఁ పగలందరకుం గనంబడదు. మీ వంశజులకు మాత్రము సర్వదా కనబడుచుండును. రాత్రులయం దందరికిఁ గనంబడును. అవ్వన<noinclude><references/></noinclude> mtzpkgmltxe4cs2xdeswxiol5tyfyn5 104 129634 397751 397667 2022-08-12T07:02:26Z Palakabalapam 5413 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Palakabalapam" /></noinclude>{{rh|208|||తెలుగు భాషా చరిత్ర|}} “ఓం: న్వస్తి శ్రీమత్‌ సత్యాశ్రయ శ్రీప్రిథివీ వల్లభ మహారాజాధిరాజు విక్రమాదిత్య; పరమేశ్వరభటారులాకున్‌ (శ్రీమదున్నత ప్రవద్ధ౯మాన విజయరాజ్య సంవత్సరంబుళ్- ఆ చంద్రతారపురస్సరం ద్వితీయవర్షం ప్రవర్తమానం కానగొగ్గి భటారళ దక్షిణ భుజాయ. మానుంఱయిన అలకుమర ప్రియతనయింఱయిన ఉజేనీ పిశాచ నామధేయింఱు తుఱుతటాక నామాభిధాన నగర ధిష్టానుంఱయి ఏఱువ విషయంబేళన్‌ తస్యమాతా దత్తం గోవృషాణ భట్టారహౌ శతపంచాశత్‌ క్షేత్రం,” ఈ గద్యకూడా కావ్యశైలిలో రచించబడిందని వేరే చెప్పనవసరం లేదు. పైన నిరూపించిన గద్యశాసనాల్లోని భాషకూ, ఇతర గద్యశాసనాల్లోని భాషకూ స్పష్టమైన భేదం కనబడుతుంది. కావ్యశ్తై లిలో ఉన్నభాష సంధి సూత్రాలకు నియత ప్రవృత్తి, తత్సమ పదబాహుళ్యం, అన్వయ సౌన్టవంతో కూడిన వాక్యరచనా విధానం, ఈ లక్షణాలతో కనబడుతుంది. వ్యావహారిక భాషలో సంధి ఐచ్చికం. తత్సమ పదాలు విశేషంగా ఉండవు. వాక్యరచనకూడా కొంత అసాధారణంగాను, అసహజంగాను కనబడుతుంది. ఉదా : చోటి మహారాజు ఇందుకూరు (కడపజిల్లా) శాసనం (7వ శతాబ్దం ప్రధమపాదం) (AI 27,229-230). “స్వస్త్రిశ్రీ” చోఱమహారాజు ల్లేళన్‌ ఎరిగల్‌ దుగరాజుల్‌ ఇచ్చిన పన్నస కొచ్చియ పాఱ రెవ సమ్మా౯రికిన్‌ | తేనిలచ్చిన న్ఱు పఞ్చ మహాపాతక సంయుక్తున్దుగు, మొదటివాక్యంలో కర్మపదం చివరకు రావడం, రెండవ దానిలో “దీనిని అనడానికి బదులు తేని ( జూ దేని(నిి ) అసి - సంస్కృతంలో యత్‌-తత్‌ వాక్య నిర్మాణ (ప్రభావంచేత కాబోలు = వాడడం విలక్షణం. మరొక 'ఊఉదాహరణం : ఇదీ రేనాటిచోళుల శాసనమే. ఎర్రగుడిపొడు (కడప జిల్టా). 6 వ శతాబ్ది చతుర్ధపాదం. (4-72 ?,225-0). ఒక వ్యాసవాక్యంలో చెప్ప దగిన భావాన్ని మూడు చిన్నవాళ్యాల్లో విరిచి చెప్పడం “వ్య స్తిఫ్రీ” ఎరికి ల్ము త్తురాజుల్లి కుజ్జీ కాళ్ళు నినబుకాను ఇచ్చిన పన్నస దుజయరాజుల ముత్తురాజులు నవ్యపియముత్తురాజులు వల్లనదుకరజాలు శక్షికాషు ఇచ్చిన పన్నన ఇరవది. యాదినాల్కు, మయన్స్తుజ్జు నేల. చిన్న చిన్న వాక్యాల్లో, పునరుక్తితో ఈ విరంగా చెప్పడం వ్యావవోరిక భాషలోనే కాని కావ్యభావలో ఒప్పదు, పె శాసనపంక్తులే కావ్యశైళిలో నడుస్తే వాక్యనిర్మాణం ఎలాఉండేదో మార్చిచూపవచ్చును. "'ఎజికల్ముత్తు రాజల్లకుణ్ణికావు నివబుకాను దుజయరాజుల ముత్తురాజులు నవ్యవియ ముత్తురాజులు వల్చవదుకరజులు<noinclude><references/></noinclude> 9l33cx1asqm1f8km87wyg1v2gqoqlf8 104 129651 397755 397692 2022-08-12T08:59:47Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|166|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>విశేషములివియే సుడీ? నన్నుఁ బిలువక నకాలమున నత్తోట కేమిటికిఁ బోయితిరి ? మీ మాటలు వారి యనుమానమును దృఢపరచుచున్నవి అని పలికెను. ఓహో! మీ రాజ్యములో నిన్ని చిత్రములున్నవియా ? ఎరుఁగక పోయితింగదా ! యనుటయు శంతనుండు నవ్వుచు దేవర యిది మీ రాజ్యమనుచున్నారేమి ? మీరు పరాయివారా? అని ప్రత్యుత్తర మిచ్చెను. రాజు నాలుకఁ గఱచుకొనుచు శంతనా ! మాటవరస కట్లంటి. పోనిమ్ము మంత్రులు నన్నుఁ బరీక్షించుచున్నారుగా ? ఏది యీ రాత్రి మరల నా వింతలం చూపుము. వారిపని రేపు జక్క జేసెదనని యాగ్రహ ముఖుండై పలికెను. శంతనుఁడు మరల సాయంకాల మా తోటకు దీసికొనిపోయి వెనుకటి విశేషములన్నియుఁ జూపెను. ఆ యోషామణియుఁ గంఠాశ్లేషము జేసికొన్నది. అంతలో కాలాంత మగుటయు శంతనుఁడు వాని నింటికిం దీసికొని వచ్చెను. తనగుట్టు గ్రహించినవారని నప్పుడున్న మంత్రులనెల్ల నుద్యోగమునుండి తొలగించి క్రొత్త వారి నేర్పరచెను. ఆ మంత్రులందరు గమిఁగూడి యాలోచించి రాజు దుర్నీతి యంతయు శంతనుని తమ్ముడు కామందకుని ముఖముగా రాజపత్నికిఁ దెలియఁ జేసిరి. కామందకుఁడు రాజపత్నితో అమ్మా! మన ప్రభువుఁ నాఁడే స్వర్గస్తుఁ డయ్యెను. నీచుం డెవ్వఁడో యా బొందులోఁ బ్రవేశించెను. మిమ్ము గణింపక నొక చిన్నదానిం బెండ్లి యాడుటకు సిద్ధముగా నున్నవాఁడు. వానికిఁ గలిగిన సంతతికే రాజ్యము సంక్రమింప గలదు. ఇప్పుడు మీ‌ కూతురు కాంతిసేనకుఁ బెండ్లి చేయవలసియన్నదిగదా ? ఆ మాట దలపెట్టకఁ దన పెండ్లి కే తొందరపడుచున్నాఁడు. దీనీ కెద్దియేని ప్రతీకార మాలోచింపవలయును. మా యింట నొక బుద్ధిమంతుండు కాపురముండెను. వానితో నాలోచించిన నంతయు జెప్పఁగలడు. అని బోధించి రాజపత్ని నొప్పించి సాయంకాలమున గరభు నచ్చటకిఁ దీసికొని పోయెను, రాజపత్ని కరభుంబూచి నీ వెవ్వఁడవు? మా రాజుచర్యలు నీ వెట్టు గ్రహించితివి. నీ తెఱం గెరింగింపుమని యడిగినఁ గరభుండు శిరమించుక వంచి వినయము సూచించుచు తన వృత్తాంతమంతయుంజెప్పి యా శరభుఁడే నీ పతి బొందెలోఁ బ్రవేశించెనని నివేదించిన, అట్ల యిన నీవే‌ వాని నుపాయముఁజేసి రాజు బొందెలోనుండి తొలంగునట్టు చేయుము. అని చెప్పినది. అది మొదలు శరభునకు నంతఃపుర పరిచయము కలిగినది. నిత్యముపోయి రాజపుత్రింజూచుచు నుపాయములు సెప్పుచుండును. ఒకనాడు రాజపుత్రిక‌యగు కాంతిసేనను హట్టాత్తుగాఁజూచి కరభుండు పంచశర విద్దహృదయుండై శంతనుతో మిత్రమా! కాంతిసేన నా హృదయ మాకర్షించినది. నీ యెడ నా కేకాంతము లేదుగదా! నీవా తరుణీమణిని నాకు బరిణయముఁ గావింతువేని నా ఇంద్రజాలవిద్య నీకు ధారబోసెద. నీ వట్లు కావింప నాడు నాకు మరణమే శరణ్యము అని మిక్కిలి దీనుండై ప్రార్దించెను.<noinclude><references/></noinclude> 3uw3qxa7u9nghyc3eu9nlm3g5odrzlk 104 129665 397712 397709 2022-08-11T12:02:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=వ.|lines=<poem>అది యెట్లనిన, సులక్షణసారంబునందు లింగముగుంట తిమ్మన వ్రాసిన యప్రశస్తంబులగు లక్ష్యంబుల నాశ్చర్యంబు నొంది, బహుపుస్త కంబులు నిరీక్షించి, వాని నెల్లను బ్రక్షిప్తంబులుగా నెఱింగినవాఁడనై లక్షణ వంతంబులగు పురాతనకవిప్రోక్తంబులు వివరించెద—</poem>|ref=117}} {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (5.121) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నా వచనమున నసత్యము గా విలచుచుం గుంతి నీకుఁ గడునెయ్యమునన్ నీ వగచిన యీ యర్థమ సూవె మనంబునఁ దలంచు సుందరి! యెపుడున్.</poem>|ref=118}} {{left margin|5em}}అని వ్రాసినారు. </div> {{left margin|5em}}అయితే, 'మునుపున్న పాఠమిది, మధ్యవారు చెప్పిన పాఠమిది' అని వ్రాయలేదు. శ్రోత్రియుడు చండాలుని పేరుచ్చరించనటుల ఆ పాఠమే వ్రాసినారుగాదు. తమరు దిద్దినది ఇదియని యెవరికి తెలియగలదు? మునుపున్నపాఠమని లింగముగుంట తిమ్మన్న మాత్రమే గాదు, లాక్షణికు లందఱును లక్ష్యము వ్రాసినది. </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'... సూవె మనంబునఁ దలంచుచుండెద నేనున్'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని యున్నది. ఇటుల నుండుటే, శ్రీ వ్యాసకృతశ్లోకార్థము ననుసరించి యున్నది. </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'మమాప్యేష సదా మాద్రి, హృద్యర్థః పరివర్తతే'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}'నా యొక్క హృదయమందున్ను యీ యర్థమే యెపుడు నుండుచున్నది' అని అర్థము గదా: 'సదా స్మరామి, ధ్యాయామి, చింతయా' మీత్యాదిక్రియాపదములు లేవు. 'తలంతు' నని సకర్మకము గాదు. 'ఏ షోర్థ స్సదా పరివర్తతే' అని నందు వలననే, 'తలంచుచుండెద' నని నన్నయభట్టు గారున్ను రచించినారు. కవితాశయ్య నాలోచించితే, యే పాఠము సాఫుగా నున్నదో కవిత్వకలాధురంధరులకు స్పష్టము కాగలదు. 'అప్పకవి గారు మాత్రము కవితాశయ్య నెఱుంగనివారా?' అనరాదు. కవితాశయ్య నెఱింగినా, అఖండ </div><noinclude><references/></noinclude> cvf0idonbpp7gsdqivkxq1mfwvysdno 104 129667 397713 2022-08-11T12:10:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}గాదు. 'ఇంత భ్రాంతత్వ మప్పకవిగారి కుండునా?' అని పండితంమన్యకవులకు భ్రాంతత్వము గలదు. 'ఒకొంటి' కనుచోట స్వరముంటే, స్త్రీపర్వము (1-83) నందలి —</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>పాండవుల వలన గీడొ క్కొండును లేదరిప నీదు కొడుకులు ధరణీ మండల మంతయు మ్రింగిరి పాండు నృపతి భాగమునకుఁ బాపిరి వారిన్'</poem>|ref=121}} {{left margin|5em}}(అను పద్యమందు) ‘కొడుకు' లనుచోట స్వరము లేకపోవుట పామరులకును స్పష్టమే గనుక ఇచ్చట అప్పకవిగారి మతమున (గూడ) నఖండవడి యనక వల్లగాదు. అయితే, వాస్తవమునకు నిచ్చట వర్గయతి. అచ్చట నఖండయతి. ఈ పద్యము నప్పకవిగారు చూచితే, అచ్చట స్వరప్రధానవడియని సోమయాజిగారు తమతో చెప్పినట్టు వ్రాయరు. 'ఒకొంట' కనుచోట స్వరమయితే లేదుగాని, మూఢు లవలంబించిన మార్గము తమరు అవలంబించితే, దేశ్యనిత్యసమాసము ఉభయవడి గనుక తమ మతము నిలువబట్టును. సుప్రసిద్ధమైన యఖండవడిని ఖండించబోతే, అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమకు చెప్పరానిమహిమ సంభవించినది. మరియును భారతమందు ఖండించిన పద్యము లిటువంటివే కలపు అవి యన్నియు నెన్నియని వ్రాయము!{{float right|122}}</div> {{left margin|5em}}అచ్చు పుస్తకములందు '...మీరలీ, యొనరిన సైన్యముల్...' అని దిద్దినారు. అర్ధ మెదుగలేదు, సరే కదా, యతిభంగమును గానరు. {{float right|123}}</div> {{left margin|2em}}'''అప్పకవిగారు ('ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' యందు) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వీఁకఁ బఱతెంచి నల్గడ దాకినఁ గడునలిగి ఘోరతరశరతతి న మ్మూకలు విరియఁగ నర్జునుఁ డా కరమున నేసె నుగ్రుఁడై రణభూమిన్' (ఆది. 8.200)</poem>|ref=124}} {{left margin|5em}}అని అర్ధబిందుప్రాసముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'అర్జునుడు ఆ కరమున నేసె' అని అర్థము చెప్పవలెగదా. 'ఆ కరమ'నగా, నదివరకు నొక కర </div><noinclude><references/></noinclude> feuayx993g64anbl7hayyvcz2rzz6p6 397714 397713 2022-08-11T12:11:02Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}గాదు. 'ఇంత భ్రాంతత్వ మప్పకవిగారి కుండునా?' అని పండితంమన్యకవులకు భ్రాంతత్వము గలదు. 'ఒకొంటి' కనుచోట స్వరముంటే, స్త్రీపర్వము (1-83) నందలి —</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>పాండవుల వలన గీడొ క్కొండును లేదరిప నీదు కొడుకులు ధరణీ మండల మంతయు మ్రింగిరి పాండు నృపతి భాగమునకుఁ బాపిరి వారిన్'</poem>|ref=121}} {{left margin|5em}}(అను పద్యమందు) ‘కొడుకు' లనుచోట స్వరము లేకపోవుట పామరులకును స్పష్టమే గనుక ఇచ్చట అప్పకవిగారి మతమున (గూడ) నఖండవడి యనక వల్లగాదు. అయితే, వాస్తవమునకు నిచ్చట వర్గయతి. అచ్చట నఖండయతి. ఈ పద్యము నప్పకవిగారు చూచితే, అచ్చట స్వరప్రధానవడియని సోమయాజిగారు తమతో చెప్పినట్టు వ్రాయరు. 'ఒకొంట' కనుచోట స్వరమయితే లేదుగాని, మూఢు లవలంబించిన మార్గము తమరు అవలంబించితే, దేశ్యనిత్యసమాసము ఉభయవడి గనుక తమ మతము నిలువబట్టును. సుప్రసిద్ధమైన యఖండవడిని ఖండించబోతే, అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమకు చెప్పరానిమహిమ సంభవించినది. మరియును భారతమందు ఖండించిన పద్యము లిటువంటివే కలవు. అవి యన్నియు నెన్నియని వ్రాయము!{{float right|122}}</div> {{left margin|5em}}అచ్చు పుస్తకములందు '...మీరలీ, యొనరిన సైన్యముల్...' అని దిద్దినారు. అర్ధ మెదుగలేదు, సరే కదా, యతిభంగమును గానరు. {{float right|123}}</div> {{left margin|2em}}'''అప్పకవిగారు ('ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' యందు) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వీఁకఁ బఱతెంచి నల్గడ దాకినఁ గడునలిగి ఘోరతరశరతతి న మ్మూకలు విరియఁగ నర్జునుఁ డా కరమున నేసె నుగ్రుఁడై రణభూమిన్' (ఆది. 8.200)</poem>|ref=124}} {{left margin|5em}}అని అర్ధబిందుప్రాసముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'అర్జునుడు ఆ కరమున నేసె' అని అర్థము చెప్పవలెగదా. 'ఆ కరమ'నగా, నదివరకు నొక కర </div><noinclude><references/></noinclude> 7aq5k6cnhf66mezk4zgnfqbnwqcubsm 104 129668 397715 2022-08-11T12:45:20Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}ముతో యుద్ధము చేసినట్లు లేదు. కావున 'ఆకరము' అనుట పొసగదు. ఈపద్యముకు పైనున్న పద్యము (ఇది). </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>వీరుఁడు వీఁడు పాండవుఁడు వృష్ణికులోత్తములైన సీరి దై త్యారు లెఱుంగకుండగ మహారథుఁడై తరుణిన్ సుభద్ర నం భోరుహనేత్రఁ దోడ్కొనుచుఁ బోయెడు నీతనిఁ బోవ నిచ్చినన్ ధీరుఁడు మాధవుండు బలదేవుఁడు నల్గుదు రంచు నడ్డమై.</poem>|ref=125}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>'వీఁకఁ బఱతెంచి........</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని పద్యమున్నది. 'కవ్వడి డాకరమున నేసె' అని యుండవలె గాని అర్జునుడంటే కుదురదు. ఇదియు నఖండయతి. {{float right|126}}</div> {{left margin|2em}}'''(ఇక) భాస్కర రామాయణమందు దిద్దినవి. '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అన్నను తండ్రియట్ల విను మంతియకా దటమీద రాజ వే మన్నఁ గొఱంతలేదు మణిమండన ముఖ్యములైన కానుకల్ మున్నుగ సీతనిచ్చి జనలోకవిభున్ శరణంబు వేడుమీ సన్నపుకార్యముల్ వలదు సంధియె మే, లటుగాక తక్కినన్.</poem>|ref=127}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యము నప్పకవిగారికి పూర్వలాక్షణికులును, నవీనలాక్షణికులును నఖండవడికి లక్ష్యము వ్రాసినారు. “... మణి హారము లాదిగ బెక్కుకానుకల్..." అని ఎనిమిదక్షరములు దిద్దినారు. మఱిన్ని—{{float right|128}}</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఓ కపివీరులార! కరుణోదధి నీ రఘురాము సర్వలో కైకశరణ్యునిం గొలువఁగా నిటు వచ్చితి నొండుగాదు నా రాక మహాపరాధియగు రాపణు తమ్ముఁడ నే విభీషణా ఖ్యాకుఁడ వీరు నాసచివు లర్కకులాగ్రణితోడఁ జెప్పరే.</poem>|ref=129}} {{left margin|5em}}అను ఈ పద్యమందు "లోకైక... గొలువ నిప్పుడు వచ్చితి..." అని దిద్దినారు. దిద్దిన దేకవి కవిత్వమో, మునుపున్న పాఠము లేకవి కవిత్వమో సుకవు లాలోచించితే స్పష్టమే కాగలదు. ఒకచోటనైనా, మునుపున్న పాఠ మిది అని వ్రాయలేదు. అఖండవడియందు నఖండద్వేషముగలవారు, కవిజనాశ్రయ మందలి “మానుగ విశ్రమాక్షరసమన్వితమై...” అను నీ పద్యము </div><noinclude><references/></noinclude> e3c5kdqaswd8iqwazuz8ym4m4xsfuyg 104 129669 397716 2022-08-11T13:37:31Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}ఉపసర్గ సంధివడికి లక్ష్యము వ్రాసినారు, అనేక లక్ష్యము లుండఁగా, తమకు విరోధమైన ఈ పద్యము నుదహరించి నందున ఛాందసత్వముకు సంతోషించినాము. {{float right|130}}</div> {{left margin|5em}}ఇటువలెనే దిద్దినవి మరియును గలవు. భారతమందు దిద్దినవి 3, రామాయణమందు దిద్దినవి 2 (పైన చూపినాము.) ఆయన దిద్దుటకు శక్యము కాకనో, లేక చూడకనో దిగనాడిన పద్యములు నన్నయభట్టు గారివి, ప్రెగడగారివి, సోమయాజిగారివి అనేకములు గలవు. వ్రాసుతున్నాము. {{float right|131}}</div> {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (5-134) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>వీరలు దైవశక్తిఁ బ్రభవించినవా రనుటేమి <ref>"....సందియం బే, రమణీయ కాంతి నుమమింపఁగ ..." అని వ్రాతప్రతులలో గనుపించు నొకపాఠాంతరమని శ్రీ చిలుకూరి నారాయణరావుగారు 'నన్నయ యతులు' అను వ్యాసమున (భారతి జూన్ 1927) వ్రాసినారు. అప్పుడిది బిందుయతి యగును గాని యఖండియతి కాదు. "ఉదయించిన.." "కాంతిని వహింపగ..." అని ఉ. వి. వ. ప్రతియందు పాఠాంతరములు చూపబడినవి. 'మరియు ఈ పద్యము ప్రథమ ద్వితీయ చరణములలో 'నిత్య సమాసవడి' {{left margin|5em}}'పదము విభజించి చెప్పఁ జొప్పడని యదియు నన్యశబ్దంబు గొని విగ్రహంబుఁ జెప్పు నదియు నిత్యసమాసమై యలరుచుండు నట్టిసఁధుల నచ్చు హల్లైన విరతి' </div> అని లక్షణము. అని భారతము లక్ష్మీపతి కూర్చిన వ్యాఖ్యలో నున్నట్లు చెప్పబడినది, కాని "ప్రభవించు" "ఉంపమింపగ" అనునవి నిత్యసమాసములగుట కుదురదు.</ref>సందియం బీ రమణీయకాంతి నుపమింపఁగ శిల్పులెగాక యిట్టియా కారవిశేషసంపద ప్రకాశితతేజము పేర్మిఁజూడ సా ధారణమర్త్యులే యని ముదంబునఁ జేరుట తమ్ముఁ జూడఁగన్.</poem>|ref=132}}<noinclude><references/></noinclude> njk5b26bz8kg8on2cvfelw30ztb1zzg 397717 397716 2022-08-11T13:39:22Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}ఉపసర్గ సంధివడికి లక్ష్యము వ్రాసినారు, అనేక లక్ష్యము లుండఁగా, తమకు విరోధమైన ఈ పద్యము నుదహరించి నందున ఛాందసత్వముకు సంతోషించినాము. {{float right|130}}</div> {{left margin|5em}}ఇటువలెనే దిద్దినవి మరియును గలవు. భారతమందు దిద్దినవి 3, రామాయణమందు దిద్దినవి 2 (పైన చూపినాము.) ఆయన దిద్దుటకు శక్యము కాకనో, లేక చూడకనో దిగనాడిన పద్యములు నన్నయభట్టు గారివి, ప్రెగడగారివి, సోమయాజిగారివి అనేకములు గలవు. వ్రాసుతున్నాము. {{float right|131}}</div> {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (5-134) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>వీరలు దైవశక్తిఁ బ్రభవించినవా రనుటేమి <ref>"....సందియం బే, రమణీయ కాంతి నుమమింపఁగ ..." అని వ్రాతప్రతులలో గనుపించు నొకపాఠాంతరమని శ్రీ చిలుకూరి నారాయణరావుగారు 'నన్నయ యతులు' అను వ్యాసమున (భారతి జూన్ 1927) వ్రాసినారు. అప్పుడిది బిందుయతి యగును గాని యఖండయతి కాదు. "ఉదయించిన.." "కాంతిని వహింపగ..." అని ఉ. వి. వ. ప్రతియందు పాఠాంతరములు చూపబడినవి. 'మరియు ఈ పద్యము ప్రథమ ద్వితీయ చరణములలో 'నిత్య సమాసవడి' {{left margin|5em}}'పదము విభజించి చెప్పఁ జొప్పడని యదియు నన్యశబ్దంబు గొని విగ్రహంబుఁ జెప్పు నదియు నిత్యసమాసమై యలరుచుండు నట్టిసఁధుల నచ్చు హల్లైన విరతి' </div> అని లక్షణము. అని భారతము లక్ష్మీపతి కూర్చిన వ్యాఖ్యలో నున్నట్లు చెప్పబడినది, కాని "ప్రభవించు" "ఉంపమింపగ" అనునవి నిత్యసమాసములగుట కుదురదు.</ref>సందియం బీ రమణీయకాంతి నుపమింపఁగ శిల్పులెగాక యిట్టియా కారవిశేషసంపద ప్రకాశితతేజము పేర్మిఁజూడ సా ధారణమర్త్యులే యని ముదంబునఁ జేరుట తమ్ముఁ జూడఁగన్.</poem>|ref=132}}<noinclude><references/></noinclude> nte5jpt7k51ktchsug8rp2k3eohsmey 104 129670 397719 2022-08-11T15:43:49Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}—"సందియంబు- ఈ రమణీయ" అని స్వరమున్నది. ఇది బిందుయతిచే నైన యఖండయతి. 'ఉపమింపగ' ననుచోట స్వరములేదు. నైషధమందు పద్యములు రెండు, సారంగధరచరిత్ర యందు నొకటియు, <ref>ఇదే ఆశ్వాస మందలి 88, 90, 117వ పద్యములు.</ref>నిదియు నొక విధమైనవి. కొందఱు ‘ఉపమ-ఇంపగ' అని స్వరమనుకొందురు. కాని, </div> {{left margin|2em}}'''సభాపర్వ మందలి 2-114 '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భావిపురాతనాద్యతన పార్థివలక్ష్ములు పాండవేయు ల క్ష్మీవిభవంబుతోడ నుపమింప సమంబులుగా వశేష గా జావలిలోన నత్యధికులైన సపత్నులపేర్మి సూచియేఁ జూవె సహింపనోపక కృకుండ వివర్ణుఁడ నైతి నెంతయున్.</poem>|ref=138}} {{left margin|5em}}అను ఈ పద్యమున రెండవ చరణమందు "ఉపమింప"లో ఉపము-ఇంపగ అని స్వరము లేదని తేలును. {{float right|134}}</div> {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (6-200) నందే '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>క్రచ్చఱ నొక్కరక్కసుఁడు కాడు సురాసురులెల్ల నొక్కటై వచ్చిన నీవ చూడఁగ నవార్య బలోన్నతిఁ జేసి వారలన్ వచ్చి వధింతుగాక యిటు వచ్చి శ్రమంపడి<ref>ము. ప్ర.'...యున్న నిచ్చట న్మెచగు వీరిదైన సుఖనిద్రకు...'</ref>యున్నచోట నే నిచ్చగ వీరిదైన సుఖనిద్రకు భంగము సేయనేర్తునే.</poem>|ref=135}} {{left margin|5em}}చివర చరణమందు అఖండయతి. </div> {{left margin|2em}}'''అరణ్యపర్వము (2-248) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అమరచరులందుఁ బురుషో త్తముఁ డెట్లు విశేషమట్ల ధరణిం గల <ref>ము. ప్ర. '...తీ, ర్థములందుఁ బుష్కరత్రిత యము, గరము విశేషమభిమతార్థ ప్రదమై'</ref>తీ ర్థములందును పుష్కరతీ ర్థము గరము విశేష మభిమతార్థప్రదమై.</poem>|ref=136}}<noinclude><references/></noinclude> 2aocy50tiaxtsy3p6zgrjpj2944nywv 397722 397719 2022-08-11T22:09:37Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}—"సందియంబు- ఈ రమణీయ" అని స్వరమున్నది. ఇది బిందుయతిచే నైన యఖండయతి. 'ఉపమింపగ' ననుచోట స్వరములేదు. నైషధమందు పద్యములు రెండు, సారంగధరచరిత్ర యందు నొకటియు, <ref>ఇదే ఆశ్వాస మందలి 88, 90, 117వ పద్యములు.</ref>నిదియు నొక విధమైనవి. కొందఱు ‘ఉపమ-ఇంపగ' అని స్వరమనుకొందురు. కాని, </div> {{left margin|2em}}'''సభాపర్వ మందలి 2-114 '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భావిపురాతనాద్యతన పార్థివలక్ష్ములు పాండవేయు ల క్ష్మీవిభవంబుతోడ నుపమింప సమంబులుగా వశేష గా జావలిలోన నత్యధికులైన సపత్నులపేర్మి సూచియేఁ జూవె సహింపనోపక కృకుండ వివర్ణుఁడ నైతి నెంతయున్.</poem>|ref=133}} {{left margin|5em}}అను ఈ పద్యమున రెండవ చరణమందు "ఉపమింప"లో ఉపము-ఇంపగ అని స్వరము లేదని తేలును. {{float right|134}}</div> {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (6-200) నందే '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>క్రచ్చఱ నొక్కరక్కసుఁడు కాడు సురాసురులెల్ల నొక్కటై వచ్చిన నీవ చూడఁగ నవార్య బలోన్నతిఁ జేసి వారలన్ వచ్చి వధింతుగాక యిటు వచ్చి శ్రమంపడి<ref>ము. ప్ర.'...యున్న నిచ్చట న్మెచగు వీరిదైన సుఖనిద్రకు...'</ref>యున్నచోట నే నిచ్చగ వీరిదైన సుఖనిద్రకు భంగము సేయనేర్తునే.</poem>|ref=135}} {{left margin|5em}}చివర చరణమందు అఖండయతి. </div> {{left margin|2em}}'''అరణ్యపర్వము (2-248) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అమరచరులందుఁ బురుషో త్తముఁ డెట్లు విశేషమట్ల ధరణిం గల <ref>ము. ప్ర. '...తీ, ర్థములందుఁ బుష్కరత్రిత యము, గరము విశేషమభిమతార్థ ప్రదమై'</ref>తీ ర్థములందును పుష్కరతీ ర్థము గరము విశేష మభిమతార్థప్రదమై.</poem>|ref=136}}<noinclude><references/></noinclude> fkoinw5uc0yr3vsqlt2ctu8doh9k0lt 104 129671 397720 2022-08-11T22:00:59Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (4–148) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వాసవనందనసఖుఁడగు భూసురుఁ డొకఁ డరుగుదెంచి భూవినుతగుణో ద్భాసితు ధర్మజు <ref>ము. ప్ర. '... విప్రస ఖాసీనుంగాంచి యిట్టు లనియెం బ్రీతిన్'</ref>డీప్రస థాసీనుం గాంచి పలికెఁ బరమప్రేమన్.</poem>|ref=137}} {{left margin|2em}}'''అందే (5-289) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఒక్కదినంబునందు బలియుండు సురారులనెల్లఁ దున్మి పెం పెక్కి దయార్ద్రుఁడై యభయమిచ్చె జనంబులకెల్ల షణ్ముఖుం డిక్కడ భక్తి తో వినిన నెప్పుడు కీర్తన చేసినం జనుల్ నిక్కము సర్వదోషముల నీగి భజింతురు భవ్యభద్రముల్.</poem>|ref=138}} {{left margin|5em}}చివర (చరణమునం దఖండయతి) </div> {{left margin|2em}}'''అందే (6–1) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>శ్రీ లలితమూర్తిసుమహ చ్చాలుక్యవరేణ్య పుణ్యచారిత్ర విచి త్రాలంకారోజ్వల <ref>ము. ప్ర....కవి, తాలాపకలాపసంతతానందమతీ'</ref>కలి తాలాపకలాపసంతతస్మేరమతీ!</poem>|ref=139}} {{left margin|2em}}'''అందే (7-21) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అయ్యలార జటాయు వని వల్కెదరు మీర లెవ్వరు చెప్పరే, యేను వాని నగ్రజుండ, ననూరు నాత్మజన్ముల మేము సంపాతి నా పేరు సమ్మదమున నేనును దమ్ముండు నినమండలమునకుఁ జన వేడ్క నొకనాడు చదల నెగసి చనఁ జన తీవ్రాంశుసంతాపమునఁజేసి కమరె నాఱెక్కలు కమరవయ్యె</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> rk8vl8v5rk90mwvgf1kv92fxzkwivba 104 129672 397721 2022-08-11T22:08:36Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ననుజపక్షమ్ము లే నిమ్మహాచలమునందు <ref>ము. ప్ర. 'నాఁటఁగోలె నెచ్చటికిఁ జనంగ నేర '</ref>నాటగోలెను నెచటికి నరుగనేర కున్నవాఁడ నాతమ్ముఁ డెట్లున్నవాఁడొ యెఱుఁగ, నెఱిఁగింపరే నాకు నిష్టమెసఁగ.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}(సీస గీతపు రెండవ చరణమందు) "అరుగనేర" అని స్వరము. {{float right|140}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (7-406) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అపగత జనశబ్దమై యనభివ్యక్తి మార్గమై యవిరలదుర్గశైల తరుగుల్మవల్లీవితానమై గజసింహ శరభశార్దూలసూకరలులాయ బహులమై బహువిధపక్షికోలాహల భయదమై కడుపరపైన యడవి<ref>ఈసీసము నన్నయగారి సీసపద్యరచనాపద్ధతి ననుసరించి సీసపాదపూర్వదళమున సరూపాక్షరయతి, ఉత్తరదళమున ప్రాసయతి చెల్లెడుతీరుకు చెందినది. తృతీయపాదమున ఉత్తరదళమున 'పరమైన' అని అన్న చో పద్ధతి (సరూపాక్షరయతి చెల్లుటవలన) చెడును. సా.అ. ప్రతి. ఉ.వి. ప్రతియందు పాఠ మిట్లే యున్నది. కాని "భయద మై కడుపర-వయిన యడవి' యని యున్నచో ప్రాసయతి చెల్లి సీసము సరిగా నుండును. (ఎఱ్ఱనగారు సీసపద్యరచనలో యతి ప్రాసయతుల చెల్లింపులో నన్నయగారినే భారతమున అనుసరించినారు. అప్పుడు ఈ అఖండయతి చెల్లినదనుటకు వీలుండదు.</ref> ననుజుల వెదుకుచు ననఘుండు సని కాంచె కమలాకరంబు తీరమునఁ బడిన వారిఁజారువంశవరుల భీమార్జున యముల నమితబలుల విమలమతుల ప్రలయపతితలోకపాలసంకాశుల భూరిపుణ్యధనుల వీరవరుల.</poem>|ref=141}}<noinclude><references/></noinclude> mxk6mmiieg7a195g9ttw3vfog63nejv 104 129673 397723 2022-08-11T22:21:35Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}(మూడవచరణము ఉత్తరభాగమున) “పరపు-అయిన” స్వరము. </div> {{left margin|2em}}'''అందే (7–412) '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>పుడమియు నర్థసంపదయుఁ బొల్పఱ వైరుల పాలుజేసి యీ యడవికి వచ్చి భీకరమృగావలి పొందున నున్న వీరి వె న్నడికొని యిట్లు సేసెనె యనాథులవోలె విధాతృఁ డింక నె క్కడ జనువాఁడ నేది కడగాఁ దరియింతు దురంతదుఃఖముల్.</poem>|ref=142}} {{left margin|2em}}'''విరాటపర్వము (1-234) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆయతబాహులు న్వెడదయైన సమున్నతవక్షమున్ <ref>'సరోజాయత' అని పెక్కుప్రతులయం దున్నదని చెప్పుచు ఉ. వి. వి.ప్రతిలో 'కాని యతిభంగము' అని కుండలీకరణమున వ్రాయబడినది. కాగా ఇది ‘అఖండయతి’యని స్పష్టము.</ref>సరో జాయతలోచనంబులు ప్రసన్నముఖంబు నుదాత్తరేఖయున్ (గాయజుఁ గ్రేణిసేయు ననఁ గౌశికు మీఱు ననంగ విభ్రమ శ్రీయును బెంపునుం గలుఁగఁజేసి విధాతృఁడు పేఁడిఁ జేసెనే).</poem>|ref=143}} {{left margin|2em}}'''అందే (5-19) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వివిధములగు లక్ష్యంబుల నవలీలం దునియనాట నవయఁగఁ జేయన్ భువనైకధన్వి నత్యు గ్రవిచేష్టితు నోర్చి పరశురాముం బోరన్.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}(రెండవచరణమందు) “నవియగ" అను పదమందు అచ్చులేదు. </div> {{left margin|2em}}'''(ఉదాహరణకు) అరణ్యపర్వము (4-118) నందు '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ. గీ.|lines=<poem>కలశభవుఁ డగస్త్యుఁ డలిగి యత్యుగ్రాహి నగుమ యనుచు శాప మనఘుఁ డిచ్చె.</poem>|ref=144}}<noinclude><references/></noinclude> lp2atc5bhwh3g0bsnl9jyq9jh5d91zy 104 129674 397724 2022-08-11T22:27:52Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మునివరేణ్యుశాపమునఁ జేసీ యప్పాట నవయుచున్నవాఁడ నాటఁగోలె.</poem>|ref=145}} {{left margin|5em}}(అను పద్యము చివరచరణమున “నవయు”లో అచ్చు లేదని తేలును. </div> {{left margin|2em}}'''ఉద్యోగపర్వము (2-259) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>దేవత లేటికి పార్థుఁడు దేవసముఁడె గాఁడు వాఁడు దివిజులచేతం బోవని దైత్యులఁ జంపడె <ref>ము. ప్ర. 'యీపును నీవారు నతని నెఱుఁగరె చెపుమా'</ref>నీవును నీవారు నతని నెఱుఁగ(రె చెపుమా).</poem>|ref=146}} {{left margin|2em}}'''అందే (3–165) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అనవుడు భీష్ముఁడు ధృతరా ష్ట్రున కిట్లను నీవు నీకొడుకు నేమేమి చ్చిన నొకటి యీఁగి లేకు న్నను వేరొక్కటి దలంచు నా కేశవుఁడున్.</poem>|ref=147}} {{left margin|2em}}'''అందే (3–188) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>నీశిక్షఁ బెరుగుట నీతిమంతులు పుణ్య పరులు శూరులుగదా పాండుసుతులు సుఖవృత్తిఁ బెక్కండ్రు సూరెలఁ గొలువ నుం డెడు వార లిడుమలఁ బడుచు నిర్జ నంబైన కానలోనన యెట్టులుండిరి ననుబెట్టి నాయెడఁ గొనుచుఁ జనిరి <ref>ము. ప్ర. 'యేను వడ్డింపంగ నింపారఁ గుడిచి... '</ref>నేను వడ్డింపంగ నింపారఁ గుడిచి మె త్తనిసెజ్జ నిద్రించి (వినుత)భద్ర</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 19wt6obqj786rxpit6uythf87n53up0 397725 397724 2022-08-11T22:28:16Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మునివరేణ్యుశాపమునఁ జేసి యప్పాట నవయుచున్నవాఁడ నాటఁగోలె.</poem>|ref=145}} {{left margin|5em}}(అను పద్యము చివరచరణమున “నవయు”లో అచ్చు లేదని తేలును. </div> {{left margin|2em}}'''ఉద్యోగపర్వము (2-259) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>దేవత లేటికి పార్థుఁడు దేవసముఁడె గాఁడు వాఁడు దివిజులచేతం బోవని దైత్యులఁ జంపడె <ref>ము. ప్ర. 'యీపును నీవారు నతని నెఱుఁగరె చెపుమా'</ref>నీవును నీవారు నతని నెఱుఁగ(రె చెపుమా).</poem>|ref=146}} {{left margin|2em}}'''అందే (3–165) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అనవుడు భీష్ముఁడు ధృతరా ష్ట్రున కిట్లను నీవు నీకొడుకు నేమేమి చ్చిన నొకటి యీఁగి లేకు న్నను వేరొక్కటి దలంచు నా కేశవుఁడున్.</poem>|ref=147}} {{left margin|2em}}'''అందే (3–188) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>నీశిక్షఁ బెరుగుట నీతిమంతులు పుణ్య పరులు శూరులుగదా పాండుసుతులు సుఖవృత్తిఁ బెక్కండ్రు సూరెలఁ గొలువ నుం డెడు వార లిడుమలఁ బడుచు నిర్జ నంబైన కానలోనన యెట్టులుండిరి ననుబెట్టి నాయెడఁ గొనుచుఁ జనిరి <ref>ము. ప్ర. 'యేను వడ్డింపంగ నింపారఁ గుడిచి... '</ref>నేను వడ్డింపంగ నింపారఁ గుడిచి మె త్తనిసెజ్జ నిద్రించి (వినుత)భద్ర</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> nzq00uaxchzqgcfwi2wp9zqynara16e 104 129675 397726 2022-08-11T22:36:28Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>గాన కరిబృంహితముల మేల్కాంచునట్టి వారు కందమూలంబు లాహారములుగఁ బొదలఁ బుట్టలఁ బడియుండి పులుఁగు మెకము లఱవ మేల్కనుచుండిరే యక్కటకట.</poem>|ref=148}} {{left margin|5em}}(నాల్గవ చరణమందు) "ఇంపార" స్వరము. "ఏను వడ్డింపంగ" నంటే, విసంధి. అఖండయతినైనను, విసంధినైన నొకటి నంగీకరింపవలెను. {{float right|149}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (4–181) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కయ్యంబునకుఁ బెద్దగాలమేనియుఁ జూచి పట్టివచ్చితిఁ గడుఁబరవసమున సంజయుతో మీరు శంకలేకాడిన యెక్కుడుమాటలు పెక్కు గలవు భూమిభాగము గోలుపోయిన యలుకయు ద్రౌపడి బన్నంపుదైన్యమునకుఁ దగ మంచిబంటవై తఱి యిది బాహుబ లాస్త్రవిద్యలు సూప నని తలంచి నిలువవలయు నీకుఁ గలవారి నెల్లను గూర్చి మోహరించికొని కడంగి <ref>ము. ప్ర. 'నడపు సమరమునకు వెడ జంకఁబో దింక</ref>నడుపు సమరమునకు నలికినఁ బోదింకఁ దప్పఁ గ్రుంకఁ జనదు తఱికిఁ జొనుము.</poem>|ref=150}} {{left margin|5em}}(సీసగీతము మూడవచరణమందు) “అలికిన" స్వరము. </div> {{left margin|2em}}'''భీష్మపర్వము (1-6) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కాలంబగుటయు నృపులకు నాలము సమకూరె దీనికడలకు మది నీ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> pokd7fzio8jzn57fu7aoy8itd4z5760 104 129676 397727 2022-08-11T23:21:30Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>వాలోకింపఁగ <ref>ము. ప్ర. ‘...వలసిన, నే లోనికి దివ్యదృష్టి నిచ్చేడఁ బుత్రా'</ref>వలసిన నీ లోనికి దివ్యదృష్టి నిచ్చెద పుత్రా!</poem>|ref=151}} {{left margin|2em}}'''అందే (2–187) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>పదిటం ధృష్టద్యుమ్నునిఁ బదియమ్ముల నతనిసూతుఁ బటురయమున ను న్మదుఁడై నొప్పించిన కెం<ref>ము. ప్ర. ... కెం, పొదవినమో మలతినవ్వు నొప్పున నొప్పెన్'</ref> పొదవిన మోమల్లనవ్వు పొలుపున నొప్పెన్.</poem>|ref=152}} {{left margin|2em}}'''ద్రోణపర్వము (1–64) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ప్రాయపుకల్మి నొక్కట నభవ్యధృతి న్మహనీయశీలతన్ సాయకపంజరం బటుభుజావిభవంబునఁ గార్యతంత్ర<ref>ము. ప్ర. ‘....శి, క్షాయుత బుద్ధివృద్ధుఁడవు గావె...'</ref>శి క్షాయతబుద్ధి వృద్ధుఁడవు గావె ధరామరచర్య మున్ను గాం గేయుఁడు మాకు నెల్ల నెఱిఁగింపఁడె నీదు మహానుభావమున్.</poem>|ref=153}} {{left margin|2em}}'''అందే (3–59) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem><ref>ము. ప్ర. 'నఱికి తోడన హరిమేన నరునియొడల'</ref>నఱికి తోడన హరిమేన నతని యొడల నేయు గురు విల్లు విఱువంగనేయఁ దలఁచె నక్కిరీటి యాలోనన నతని మౌర్వి వికలముగఁజేసె నాధనుర్వేది గురుఁడు.</poem>|ref=154}} {{left margin|2em}}'''అందే (4–248) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>విను మడుగులపైఁ బడియై నను నెంగిలిఁ గుడిచియైన నరులకుఁ బగ లోఁ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 4hgk50fhwo5ysk9lhl8ashkq5fkeizf 104 129677 397728 2022-08-11T23:32:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>గొని యరుల పెను పడచి బ్రతు కన వలయు నిహమ్ము పరము గలుగునె చెడినన్.<ref>ఈపద్యమున అఖండయతి కన్పించదు. 'ఐనమ' లో 'న' మీద అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనవలయు' నన్నప్పుడును 'క' మీద కూడ అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనేవలయు' నని యర్ధము. 'బ్రతుకు + అనవలయు' అని వేం.రా. పదవిభాగము చేసినట్లు తోచును. గాని అది సరికాదు.</ref></poem>|ref=155}} {{left margin|2em}}'''కర్ణపర్వము (2-355) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>మ్రొగ్గెడు వాహనంబులును మోములు వాడఁగ వాహనంబులన్ డిగ్గి తొలంగు సైనికు లనేకులు కష్టపు చొప్పు చొప్పడన్ దగ్గు సిడంబులున్ గులముఁ దన్నుఁ దలంచి యెదిర్చి యొంటిమై <ref>ము. ప్ర. 'మగ్గెడు వారునై కురుధరావరు...'</ref>మ్రగ్గెడువారునై ధరాధిపు సైన్యము రూపు మాయఁగన్.</poem>|ref=156}} {{left margin|5em}}అప్పకవిగారు 'కురుధరావరు' అని దిద్దినారు. అందఱు 'ధరాధిపు' అనే అంగీకరించినారు. ఆ పద మతికి యున్నది. {{float right|}}157</div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (1-87) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>గంగానందనుపోటు మెచ్చక గురుం గాదంచు రాధాతనూ జుం గీడాడుచు నీతఁ డెవ్వఁడొకొ యంచున్ శల్యుఁడే యిట్టివా నిం గయ్యంబుల మున్ను గాన మనుచున్ వేభంగులం <ref>ము. ప్ర. '... జూపఱె, ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలా నిపుణ లీలాఖేలతన్ జూపెదన్'</ref>జూపఱె ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలానిపుణలీలాభీలతం జూపెదన్.</poem>|ref=158}} {{left margin|2em}}'''అందే (2–337) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గురుకర్ణుల యస్త్రాగ్నుల <ref>'నెరయు' హలాదిగా నున్నదనవలెను. 'నెరసినయది' అని ము. ప్ర. 'అగ్నులన్ + ఎరిసిన'' అని విభాగము. అప్పు డఖండయతి కాదు.</ref>నెరసినయది మున్ను దీని నిటుగా నుండున్</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> f7kxsm9y2qmqwhjc812gbcev80p070v 397729 397728 2022-08-11T23:33:20Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>గొని యరుల పెను పడచి బ్రతు కన వలయు నిహమ్ము పరము గలుగునె చెడినన్.<ref>ఈపద్యమున అఖండయతి కన్పించదు. 'ఐనను' లో 'న' మీద అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనవలయు' నన్నప్పుడును 'క' మీద కూడ అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనేవలయు' నని యర్ధము. 'బ్రతుకు + అనవలయు' అని వేం.రా. పదవిభాగము చేసినట్లు తోచును. గాని అది సరికాదు.</ref></poem>|ref=155}} {{left margin|2em}}'''కర్ణపర్వము (2-355) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>మ్రొగ్గెడు వాహనంబులును మోములు వాడఁగ వాహనంబులన్ డిగ్గి తొలంగు సైనికు లనేకులు కష్టపు చొప్పు చొప్పడన్ దగ్గు సిడంబులున్ గులముఁ దన్నుఁ దలంచి యెదిర్చి యొంటిమై <ref>ము. ప్ర. 'మగ్గెడు వారునై కురుధరావరు...'</ref>మ్రగ్గెడువారునై ధరాధిపు సైన్యము రూపు మాయఁగన్.</poem>|ref=156}} {{left margin|5em}}అప్పకవిగారు 'కురుధరావరు' అని దిద్దినారు. అందఱు 'ధరాధిపు' అనే అంగీకరించినారు. ఆ పద మతికి యున్నది. {{float right|}}157</div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (1-87) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>గంగానందనుపోటు మెచ్చక గురుం గాదంచు రాధాతనూ జుం గీడాడుచు నీతఁ డెవ్వఁడొకొ యంచున్ శల్యుఁడే యిట్టివా నిం గయ్యంబుల మున్ను గాన మనుచున్ వేభంగులం <ref>ము. ప్ర. '... జూపఱె, ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలా నిపుణ లీలాఖేలతన్ జూపెదన్'</ref>జూపఱె ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలానిపుణలీలాభీలతం జూపెదన్.</poem>|ref=158}} {{left margin|2em}}'''అందే (2–337) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గురుకర్ణుల యస్త్రాగ్నుల <ref>'నెరయు' హలాదిగా నున్నదనవలెను. 'నెరసినయది' అని ము. ప్ర. 'అగ్నులన్ + ఎరిసిన'' అని విభాగము. అప్పు డఖండయతి కాదు.</ref>నెరసినయది మున్ను దీని నిటుగా నుండున్</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 73wrmzqdbd204f7o4ukhdooodf7n82p 397730 397729 2022-08-11T23:34:53Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>గొని యరుల పెను పడచి బ్రతు కన వలయు నిహమ్ము పరము గలుగునె చెడినన్.<ref>ఈపద్యమున అఖండయతి కన్పించదు. 'ఐనను' లో 'న' మీద అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనవలయు' నన్నప్పుడును 'క' మీద కూడ అచ్చు విరుగదు. 'బ్రతుకనేవలయు' నని యర్ధము. 'బ్రతుకు + అనవలయు' అని వేం.రా. పదవిభాగము చేసినట్లు తోచును. గాని అది సరికాదు.</ref></poem>|ref=155}} {{left margin|2em}}'''కర్ణపర్వము (2-355) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>మ్రొగ్గెడు వాహనంబులును మోములు వాడఁగ వాహనంబులన్ డిగ్గి తొలంగు సైనికు లనేకులు కష్టపు చొప్పు చొప్పడన్ దగ్గు సిడంబులున్ గులముఁ దన్నుఁ దలంచి యెదిర్చి యొంటిమై <ref>ము. ప్ర. 'మగ్గెడు వారునై కురుధరావరు...'</ref>మ్రగ్గెడువారునై ధరాధిపు సైన్యము రూపు మాయఁగన్.</poem>|ref=156}} {{left margin|5em}}అప్పకవిగారు 'కురుధరావరు' అని దిద్దినారు. అందఱు 'ధరాధిపు' అనే అంగీకరించినారు. ఆ పద మతికి యున్నది. {{float right|157}}</div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (1-87) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>గంగానందనుపోటు మెచ్చక గురుం గాదంచు రాధాతనూ జుం గీడాడుచు నీతఁ డెవ్వఁడొకొ యంచున్ శల్యుఁడే యిట్టివా నిం గయ్యంబుల మున్ను గాన మనుచున్ వేభంగులం <ref>ము. ప్ర. '... జూపఱె, ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలా నిపుణ లీలాఖేలతన్ జూపెదన్'</ref>జూపఱె ల్లం గీర్తింప ధనుఃకలానిపుణలీలాభీలతం జూపెదన్.</poem>|ref=158}} {{left margin|2em}}'''అందే (2–337) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>గురుకర్ణుల యస్త్రాగ్నుల <ref>'నెరయు' హలాదిగా నున్నదనవలెను. 'నెరసినయది' అని ము. ప్ర. 'అగ్నులన్ + ఎరిసిన'' అని విభాగము. అప్పు డఖండయతి కాదు.</ref>నెరసినయది మున్ను దీని నిటుగా నుండున్</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> qzl733004hua6bcpcnhyi1ldj23hgll 104 129678 397731 2022-08-11T23:40:47Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>బరువడి రక్షించితి సం గరము దెగినఁ దొలఁగి యిపుడు కాలవిడచితిన్.</poem>|ref=159}} {{left margin|5em}}(రెండవచరణమందు) 'ఇటు' స్వరము. </div> {{left margin|2em}}'''సౌప్తికపర్వము (1-61) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>పఱచిన వారికిఁ బగ మారు సలుపంగ నుత్సహించుట కడు నొప్పుగాదె దైవయోగంబునఁ దగిన యుద్యోగంబు నీ మానసంబున నెలవు కొనియె మాకు నీపూన్కి సమ్మత మది మేమును నీ తోడివారము నీవు డస్సి యున్నవాఁడవు నిద్రయును లేకయున్నది <ref>ము. ప్ర. 'వెడగర పడియె దీ యడవిలోన'</ref>వేగిర పడియెద వేల యింత నెమ్మి డప్పిదేఱ నిద్రించి వేగిన తెలిచితోడ నత్యుదీర్ణవృత్తిఁ గడఁగి మేము తోడ నడతేర నడరిన యరిగణంబు గెలుతు నశ్రమమున.</poem>|ref=160}} {{left margin|2em}}'''అందే (2-81) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఏ నొక్కని పాండవ సం తానార్థముగాగ నిత్తు ధర్మముల మహా దానంబులఁ గ్రతువుల <ref>'జనతా + అనందితుఁడు' అని ' విరిగిన అఖండయతి. జనతా + నందితుడు' అనినచో అఖండయతి కాదు.</ref>జన తా నందితుఁడగుచుఁ బెంపు దలకొనువానిన్.</poem>|ref=161}}<noinclude><references/></noinclude> mzktyg1yl64moa0tt40ou1nq79yvi92 104 129679 397733 2022-08-11T23:49:21Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (2-99) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem><ref>ము. ప్ర. 'నామనమార దీనిఁగని నందముఁ బొందితి...</ref>నామనమార దీనిఁ గనునప్పుడె సంతసమయ్యెఁ జాలు నా కీ మహనీయరత్నము వహింపఁగ నర్హుఁ డితండె యంచు నా భూమిపుచేతఁ బెట్టుటయు భూవర యాతఁడు ద్రౌణి గౌరవ శ్రీమది భక్తిపెంపుగ ధరించే శిరంబునఁ దాన ప్రీతుఁడై.</poem>|ref=162}} {{left margin|2em}}'''శాంతిపర్వము (1-108) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దక్షుఁడై భూపతి దండనీతి సయింప కున్న సన్యాసులు నుత్పథప్ర వర్తకు లగుదురు వావిరి నన్యోన్య ధనధాన్య పశుభూమి దారహరణ మాచరింతురు జను లప్పాప మవ్విభు నొందు దండము హింసయుగఁ దలంప వలదు దుర్వృత్తుల వధియించు రుద్రుని గోవిందు వాసవు గుహునిఁ <ref>ము. ప్ర... చూడు మా మహాత్ములు దక్కు నున్మార్గచరులు...' 'చూడుమా' అని కం. వీరేశలింగముగారు 1991 ప్రచురణలో ఉభయయతిగా దీనిని గుర్తించినట్లు ఉ.వి.వి. ప్రతి.</ref>జూడు మమ్మహాత్ములు తక్కు దుర్మార్గచరులు దండితులచేత వినమె యధర్మమడఁగు ధర్మమెసఁగు దండమున నర్థమును కామ మును నదూష్యంబులై సిద్ధిఁ బొందు నధిప.</poem>|ref=163}} {{left margin|2em}}'''అందే(4-205) '''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆతఁడు కాలకలితమై కర్మమునకు సం సారవర్తనంబు సలుపుచుండు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> kxxxlai6dm6og0szwpd3uh8v0mh737q 104 129680 397734 2022-08-11T23:58:26Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>స్వప్నసంప్రవృత్తి సలిపెడు నరు<ref>ము. ప్ర. 'మాడ్కి, నింద్రియములతోడ నెనయఁ బెరసి'</ref>మాడ్కి నింద్రియములతోడ నెఱయఁ బొరసి.</poem>|ref=164}} {{left margin|5em}}చివరచరణమందు అఖండయతి. </div> {{left margin|2em}}'''అందే (4-392) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అనవిని బలదేవతాధీశుతో <ref>'నీకున్ + ఆ విభవంబు' అని వేం. రా. భావించినట్లున్నది. 'నాయొక్క విభవ'మన్నచో సందర్భమున కనుగుణముగును. అప్పుడు అఖండయతి గాదు.</ref>నీకు నా విభవంబు గానంగరాదు గుప్తమైయున్నది గుహయంచు నా కిచ్చ పుట్టినయప్పుడు పొలిచి తోచు నది యట్టులుండి, నీ వధికుండ, వల్పుల యెదుర ఱజ్జులు పల్కు టేమి పెంపు పొమ్ము దుశ్చ్యవన నీ పోయెడు తెఱుపున నావుడు నవ్వుచు నతనిఁ జూచి మున్ను వలికినట్లు మోమోట లేక ప లుటయు నతఁడు భూతకోటి మంచు వోలెఁ దోచె విరియు బుద్ధిమంతులు దాని కిచ్చ వగవ రింత యెఱుఁగవెట్లు.</poem>|ref=165}} {{left margin|2em}}'''అందే (6–440) '''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem><ref>ము. ప్ర. 'నరుఁడు నారాయణుండు ననంగలోక...'</ref>నరుఁడు నారాయణుండును ననఁగ లోక రక్షణార్థంబుగాఁగ ధర్మమున కేను బుట్టినాఁడఁ గావునఁ బాండుభూపతనయ నాకు ధర్మజుఁ డనియెడు నామమయ్యె.</poem>|ref=166}}<noinclude><references/></noinclude> n3y1zcs89iuz0ib848a7l1feh8de5qv 104 129681 397735 2022-08-12T00:23:18Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (5–84) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ధూతపాపుఁడైన పూతాత్మకుండు ల ఘ్వాశి యగుచు నింద్రియముల గెల్చి మనములోన కామమును క్రోధమును కోర నీక బ్రహ్మపదము నిచ్చఁ గోరు.</poem>|ref=167}} {{left margin|5em}}(చివరచరణమందు) ‘నిచ్చ' - ఎపుడు అని అర్థము గాని, కోరిక అని అర్థము గాదు.</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>...గ్రచ్చ కోరిక తమి కోర్కె యిచ్చ యనఁగ'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని 'ఆంధ్రనామసంగ్రహము' (మానవ 27) పౌరాణికులు కోరిక యని యర్థము చెప్పుతారు కాని, పునరుక్తి దోషము సంభవించుచున్నది. {{float right|168}}</div> {{left margin|2em}}'''అనుశాసనికపర్వము (1-362) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వారు పూజ లొనర్పఁగా గారవంపుఁ జూడ్కి నద్దేవుఁ డందఱఁ జూచు చరిగె మఱియునుం దత్ప్రదేశంబు మహితవహ్ని <ref>ము. ప్ర. 'మయతఁజేసి భయంకరమయి వెలింగె' ఈ పాఠ మందును అఖండయతి తప్పలేదు. పాఠాంతరముగూడ లేదు.</ref>మయతఁజేసి భయంకరమై వెలింగె.</poem>|ref=169}} {{left margin|2em}}'''అందే (5–107) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దాసత్వమొంది యదల్పులఁ దిట్టుల నాటులఁ బడుచుండు నట్టి నీచు లప్పాట తోలుమేన నతిగర్వులై ప్రల్ల దమ్మునఁ బెక్కండ్రఁ దప్పులేక తిట్టియు నడచియుఁ దిరిగిన వార లా పొలువలపైఁ గృపగలిమి మేలు ధనిక గృహద్వారమునఁ బ్రతిహారి త మ్మాగంగ నుండి దైన్యమున దుఃఖ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 2fzoyl111dkblh4xipmu53nesuu47cc 104 129682 397736 2022-08-12T00:31:52Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>పడు జగంబులు భోగైకపరతఁ దొల్లి మాననీయుల కవసర మీని వారు రాజ దండితుఁ డకృతాపరాధుఁ గూర దండ దూషితుఁజేసి నతండు సూవె.</poem>|ref=170}} {{left margin|5em}}(మొదటిచరణము ఉత్తరభాగమున) 'అట్టి నీచు' స్వరము. </div> {{left margin|2em}}'''అశ్వమేధపర్వము (4-93) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నీవును దల్లులు బంధు<ref>ము. ప్ర. ...జ, నావలియుం బరిజనములు హస్తినగరికిన్'</ref>జ నావలి పరిజనులు హస్తినగరంబునకున్ రావలయు ధర్మజుని సం భావనయును బడయుఁ డెసఁగు పరమసుఖంబుల్.</poem>|ref=171}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యము పూర్యపు లాక్షణికులు అఖండవడికి లక్ష్యము వ్రాసినారు. అచ్చుపుస్తకములందు (పైపద్యము రెండవచరణము) "...జ, నావలియుం బరిజనములు హస్తినగిరికిన్...' అని వ్రాసినారు. ఇది అతికినట్లున్నదిగాని సాఫు లేదు.{{float right|172}}</div> {{left margin|2em}}'''ఆశ్రమవాసపర్వము (1-131) '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>కనకము మేనిరత్నములు గ్రామములున్ హయగోవ్రజంబులుం <ref>ము ప్ర. ‘దనియఁగ నిమ్ము సర్వవసుధాసురకోటులకున్...'</ref>దనియఁగ నిమ్ము సర్వవసుధామరకోటులకు న్నిజేచ్చ నీ తనయులు పుణ్యలోకసుఖధాములునై విలసిల్లు నట్లుగా ననుటయు నాంబికేయు హృదయంబున మోదమెలర్చె భూవరా!</poem>|ref=173}} {{left margin|5em}}వసుధామరులు, గోత్రామరులు, భూసురులు, మహీసురులు అనవలెగాని, భృమరులు, మహ్యమరులు, (వసుధాసురులు), గోత్రాసురులు, ధరాసురులు- (ఇత్యాదిగా) అనరాదు. {{float right|174}}</div><noinclude><references/></noinclude> 7dp5lw1vyejxnn1bxsirfc177cc22pw 104 129683 397737 2022-08-12T00:42:08Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (1–141) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నరుఁ డనునయించి వెన న <ref>ము. ప్ర. '...నరపతి నెత్తుచును దాన నయమున్ వనటం.</ref>న్నరపతి నెత్తుచును దాను ననయము చనటం బురబురఁ జొక్కెం గురుభూ వర యద్దెస తెఱఁగు రాదు వా క్రువ్వంగన్.</poem>|ref=175}} {{left margin|2em}}'''స్వర్గారోహణపర్వము (1-31) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ధర్మనందనుఁడు చిత్తమ్మున నుద్వేగ మావహిల్లగ దైవ మకట యిట్లు సేసె కీడేమి సేసిరొకో వీర లిన్నరకములకు నేగుదేర వలసిన యట్టేని వాసవాద్యమరులు నీచులువో వీరి నే విచార మించుకయును లేక యిట్టి కష్టపుటిడు మలఁ బెట్టి రిది ధర్మమా తెఱంగు మాలితే నీవు సజ్జన మాన్యులలఘు సత్యపరులు దయాఢ్యులు నిత్యదాన రతులు బహుదక్షిణాంచితక్రతువిధాన పాలితాత్ము లనర్హంపుపాటుపడిరి.</poem>|ref=176}} {{left margin|5em}}భారతప్రయోగములు రెండు మూడు చాలవా? ఇన్నెందుకు వ్రాసినామంటే, అక్కడక్కడ భారతమందు నఖండయతి లేకుండగ నప్పకవిగారు దిద్దినారనిన్ని, ఆయన మతమునే పట్టుకొని కొందఱు కవులు అఖండయతి కూడదనుటవలననున్ను, ఇన్ని యతులుండగా రెండుమూడు దిద్దినంత మాత్రముచేత నేమి వినియోగమున్నదనిన్ని, ఈ యతులు నప్పకవిగారు చూచినారా? లేదా? ఏలాగునైనా అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమ స్పష్టము కాగలందులకున్నూ ఇప్పుడైనా పామరులన్నియు దిద్దుటకు శక్యముగాద నిన్నీ సుకవుల కిది విశదము కొఱకున్ను వ్రాసినాముగాని, ఒక లక్ష్యమే చాలును. {{float right|177}}</div><noinclude><references/></noinclude> d8uerprytrwgi106x8w2832gqwf3l42 397738 397737 2022-08-12T00:42:33Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (1–141) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నరుఁ డనునయించి వెన న <ref>ము. ప్ర. '...నరపతి నెత్తుచును దాన నయమున్ వనటం.</ref>న్నరపతి నెత్తుచును దాను ననయము వనటం బురబురఁ జొక్కెం గురుభూ వర యద్దెస తెఱఁగు రాదు వా క్రువ్వంగన్.</poem>|ref=175}} {{left margin|2em}}'''స్వర్గారోహణపర్వము (1-31) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ధర్మనందనుఁడు చిత్తమ్మున నుద్వేగ మావహిల్లగ దైవ మకట యిట్లు సేసె కీడేమి సేసిరొకో వీర లిన్నరకములకు నేగుదేర వలసిన యట్టేని వాసవాద్యమరులు నీచులువో వీరి నే విచార మించుకయును లేక యిట్టి కష్టపుటిడు మలఁ బెట్టి రిది ధర్మమా తెఱంగు మాలితే నీవు సజ్జన మాన్యులలఘు సత్యపరులు దయాఢ్యులు నిత్యదాన రతులు బహుదక్షిణాంచితక్రతువిధాన పాలితాత్ము లనర్హంపుపాటుపడిరి.</poem>|ref=176}} {{left margin|5em}}భారతప్రయోగములు రెండు మూడు చాలవా? ఇన్నెందుకు వ్రాసినామంటే, అక్కడక్కడ భారతమందు నఖండయతి లేకుండగ నప్పకవిగారు దిద్దినారనిన్ని, ఆయన మతమునే పట్టుకొని కొందఱు కవులు అఖండయతి కూడదనుటవలననున్ను, ఇన్ని యతులుండగా రెండుమూడు దిద్దినంత మాత్రముచేత నేమి వినియోగమున్నదనిన్ని, ఈ యతులు నప్పకవిగారు చూచినారా? లేదా? ఏలాగునైనా అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమ స్పష్టము కాగలందులకున్నూ ఇప్పుడైనా పామరులన్నియు దిద్దుటకు శక్యముగాద నిన్నీ సుకవుల కిది విశదము కొఱకున్ను వ్రాసినాముగాని, ఒక లక్ష్యమే చాలును. {{float right|177}}</div><noinclude><references/></noinclude> tk6uggq7sgx24ceb1hc6b8gdbqxxofj 104 129684 397740 2022-08-12T01:28:01Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with 'కొనియెద నిందులకు నీవు చింతిల్ల వద్దని కాంతిసేన తల్లికి బోధించినడి. అని యొరింగించి కాలాతీతమైనంత నవ్వేలి 'సృత్తాంత మ య్యలీప్‌తి తదనంతరావ సంథం బున నిట్లునెప్ప దొడంగెను. {{p|fs10...' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||కాంతిసేన కథ|171}}</noinclude>కొనియెద నిందులకు నీవు చింతిల్ల వద్దని కాంతిసేన తల్లికి బోధించినడి. అని యొరింగించి కాలాతీతమైనంత నవ్వేలి 'సృత్తాంత మ య్యలీప్‌తి తదనంతరావ సంథం బున నిట్లునెప్ప దొడంగెను. {{p|fs100|ac}}డెబ్బది తొమ్మిదవ మజిలీ</p> {{p|fs125|ac}}కాంతి సేన కథ</p> ళంతనా: నీ వింత ఒఎపిహీనుండ వై తిచేమి! కాంతిసేనము గరభునకు( నిళ్ళయింస నీ వేల యూరకుంటిన 1 నీవు; ,వాహ్మణుండవుగావా 1 బానప్మాతుండవు గానా? ఠః ఫలము చిరకాలమునుండి యాశ్రయించుకొనియన్న నీ వనుభవింపక మొన్న వచ్చిన కరళున శల గట్టిపెట్టు చుంటివి. అత! డెవ్వడు! నీకంటె విద్వాంసుడా( సౌగసుకాండా 1 మ్‌ యికవ్పరకు నేమైన సౌంకేతికమున్నదా 1? రాజు ప్యుతికకు నానియందిస్టములేడం. _ నిన్నీ విషయమడిగి ,రమ్మున్నదని కేసరిణి యను పరినారిక యొకనాడు నకి తెణవులో ని నిలుదంబెట్టి ళంతను నడిగినడి. ఆ మాటవిని శంతనుండు కేసరిజే: నీ వన్నమాట సత్యమే ? రాజునకు నాయం దాదరము కలిగియున్నది. నామాట నే వతనియొద్డ నుడువుటలెస్సగాదు గదా? రరభుం డిర్యదవాలవిద్య నెరింగన కతంబున దశ్చభావంబున రాజును వంచించుచున్నాము.. నీవు నా కాప్తూలపు కావున ఇప్పుచులీటి. ఎవ్వరితో ననవద్దు, ఆ యిం,దవాలము నా కిచ్ళునట్టును. వానకి గాంరి సేనకు బెండ్లి ( వ్రేయనట్లును మే మిశుప్పురము శపథధములు చేసికొంటిమి. దానంగజేసి సి వానికిచ్చునట్లు నిశ్చయింిచితి ననియా రహస్యము లన్నియు( దెలియసరచెసు. అప్పడతి అయ్యో! వెల్డిపా పరుడా 1 రాజవైభవముకన్న నిం్యదజాల మెక్కువదియా ? తొందరపడి వారికి బండ్ల చేయింపరుము. మరి రెండు దినములు గడుపుము.. నీవే పెండ్షియాడునట్లు చేసెదనని యేమేమో బోధించి యతని దన చుట్టును దిరుగునట్లు చేసినది. మటియొకప్పుడు కరభు. డంతఃపురమున కరుగుచుండం జూచి కేసరిణి అడ్డముగా నిలువంబడి నమస్క-60పుచు దేవాః సీవు నన్నెగ/గవు. రాజప్కుతిక సభిరాలను... కేసరిణి యండు. నీవు భర్శ్యదారికను వె 2 గహాణము( బేయ నిశ్సయించినట్ట తెలిసినది. ఆమె నీతో గొన్ని రహస్య వచనములు చెప్పి రమ్మన్నది. వినుము. స్వీ యొద్ద నద్భుతమైన యింద్రజాలంచ ద్యయి న్నచట: ఆ వ్‌ద్య శంతనున కీయ నిశ్ళయంచితివన ఆలిసినడి. ఎన్వరికి సీయ వచ్దన్నది. సీకంత ముగమాటచగిల౧ దన యొద్ద దాచమన్నది+ అని యుక్తి యుక్తముగా వెప్పి వాని వలలొ" ఒనిపసనిలి.. అర్‌ండా మాటివిని య ప్పొంగచు నోవో ? నా కింతళన్న<noinclude><references/></noinclude> jfy7pvp3wbieuc40v2vgc3ek1srxcub 104 129685 397741 2022-08-12T01:28:51Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ' లాగు ఎ మున్నది! ఆమె నిమిత్తమే యీ విద్య శంతనున కీయ దలంచుకొంటిని. ౧ = అవన్సపని చేయదునా*+నా యర్ధ శరీరము. కాదా? ఇష్టమైనచో నిప్పుడే న! యామె కిచ్చుచున్న వాడ. పోయి చెప్పుమని పలుకువియ...' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|172|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude> లాగు ఎ మున్నది! ఆమె నిమిత్తమే యీ విద్య శంతనున కీయ దలంచుకొంటిని. ౧ = అవన్సపని చేయదునా*+నా యర్ధ శరీరము. కాదా? ఇష్టమైనచో నిప్పుడే న! యామె కిచ్చుచున్న వాడ. పోయి చెప్పుమని పలుకువియు నతనింం1 4 వస్‌ నొనియప్పుడే యప్పూబోడి కాంతిసే సేనవద్దకుం దీసికొనిపోయి యా విద్య యా చి * రాని చేతిలో ధాకహాయించినడి. అది మొదలు కరథళ ళంతను లిరువురు నొకరికి. దెలియకుండ నొకరు ఇద్ధాంతమునకు వచ్చి శేసకిణితో ముచ్చటించి సోవుచుందురు. ఒశనా(డు రాఐ' శంసగనిత్తోనే ; రా యుద్యానవనమునకు( బోవలయుననిచెప్ప నతండు కరళుసె వెనుకటిజాలము.. పన్నుమనీ నియోగించెను.. కరభుండు 'కేసరిణీముఖంబున రాజు పు్రికకం దెలియజేయుటయు నా తరుణి యతి మనోహరముగా నా శాలము( (బయో గించిన కరభ భ₹ంతనులకు మరికొన్ని యుపాయములు చెప్పి. పంపినది. శంతను(డు వాడుక్కపకారము రాజుందీసికొని యా తోట కరిగను. కరభుండు రహస్యముగా వారి వెంట( బోయెను, ఆ మాయావఠి నాడు ళంగార లీలల వేనవేలు (పశటించుచు రాజును మోహసమ్ముదములో ముంచినడి. అతందడు తమినిలుపలేకి( దన్ను, బెండ్లి య'డుమని నిర్భందించుచు జాలములో వరించిన చిన్న దానికేలు పట్టుకొనియను. అప్పుడా చిన్నది మనోహరా । నాకొక నిశేపము కలదు. చిరకాలము నియము(బూని దాని సంపాడించుకొంటిని. ఈ బాలు! డడియున్న తా వెరు(గును, వీడు హఠాత్తుగా మృతినొందెను. వీనితో మూడుమాట లాడవలసియున్నది. దీనిం (బతికించి మాటాడిరళువేన నిన్నిప్పుడే పెండ్లి ( చేసికొనయెదనని మోహో దేకములైన పలుకులు పలుకుచు నతసికి వలపు బలియ “జేసినది. అతం డిదియెంత పనియని పలుకుచు నప్పుతు తన దేహము వేళొకచక్కి. దాచి యా చిన్నది చూపిన బాలళవములో (బవేశించి నన్ను నీవేమి యడిగెదవని నుడివెను... ఆయ్యవకాళము | గహించి కరభుండు వెదకి రాజళరీరమును రెండు ఖండములుగా నరికి యవ్వలికి బారిపోయెను, శంతనుడు అయో య్యోః అయ్యో: రాజు నెవ్వంో వభియించెను. చచ్చి పడియున్నవా(డని పలుకుచు నీవలకువచ్చెను ళరధుండు త్మాటుపడును. గాటి దేహములో. [బమశంపవలయునని తలంచెను.. కాని అది భండములై యుండు[ వీలుఫడినథికాదు. అప్పుడు గోలున నేడ్చుచు బాలళవములోనుండి శంకగుతో. దన ఖంగఫాటు( తెప్పుకొనియను, ఫతతనుండు అమ్మో! నీ వెంత (పనూచము జేసితివి. నాతో వెప్పక 4 వేహమును విడుతుకా? ానిమ్మ 1 ఇప్పుడైన నీ గుట్టు. దెలియనీయకము. జంపి సనన నీకే యిప్పించి పెంగ్షి జేయించెదనని యాస సపెళ్రైను క్‌ బాలుండొ; కు మ్యూరివాండు. నాడు సర్భదస్టండై మృతినొంది<noinclude><references/></noinclude> a46f542f12verwe67onqa5iusaqufal 104 129686 397742 2022-08-12T01:29:32Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ' పొలములో. బడియుండం గరభుండు చూచి యట్టిళవ మేదేని గనంబకినప్పుడు తనతో( జెప్పుమని కాంతిసేన నిరూపించియున్నది, బావన నాచు పరభు(మతెబగు కాంతిసేన ఇ6ింగింతెను.. రాజపు తికయ వాకట్లు పేం...' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||కాంతిసేన కథ|173}}</noinclude> పొలములో. బడియుండం గరభుండు చూచి యట్టిళవ మేదేని గనంబకినప్పుడు తనతో( జెప్పుమని కాంతిసేన నిరూపించియున్నది, బావన నాచు పరభు(మతెబగు కాంతిసేన ఇ6ింగింతెను.. రాజపు తికయ వాకట్లు పేంపంతని నియమించినది. కరథుండు పన్నిన జొలమేయని భంతనుం డా సన్నాహ మంతయు: గావించెను పిమ్మట వారు రాజుదేహ మంఈపురమునకు! దీసికొనీపోయిరి. శ్యాతి సర్బదస్థడె రాజు మృతినాంచెనన్‌ ; * సీఈ బుల్లించిరి అప్పుడు కాజసర్నియు బృుశికము నా కిశేబరను పైబడి విలపించుచు స్‌పర సంస్కారముంన్నయు విఛి యను [గె వేబించిర, - వెనుకటి మర్శతులనెల్ల రప్పించి తదనువతిని రాజు ప్పురిరయే పట్టాధిషిక్తు రాలయ్యెను, ఖంతనుండు కుమ్మరిబాలు నంతఃపురమునకు( చీసికొనిపోయి రాజపుతి కకు( జూపెిను ఆమె వు శాలివాహనుడని పేరుపె, పెట్టి తన యాస్టానమునకు వచ్చుచుండుమని నియమించినది. మరియొకనాడు శేరిణి శాలివాహానుని చేయి పట్టుకొని యేకాంకముగా నెమ్మెకాండా? నీ రూపము. జూచి మా రాజత్ముతిక మిగుల మోహమందుచున్నది. ళంతనుండు నీ మాట పలుమారు చెప్పుచుందేను. నీ యొద్ద సమానమైన విద్ది యున్నదంట. అడి రాజప్పుతికకుం కపగా నిత్తు న్‌ దప్పక నేల బెండ్లి చేయేంగలకు. రాజ్యముతో నీ కా చిన్నది దక్క4గలదనీ యక్కలికి వలపులు మొసికలెత్తు పలుకుల నతనిం గలకపరచినది. వా(డా మాటలు సత్యములనినమ్మి కొమ్మా ? అమ్మానవతీ శిరోమణి నా యర్జదేహ మగచుండ నా విద్య: యిచ్చుటకు యబ్బురమా । ఇప్పుడే ధారవోంసెద. టా రమ్మని పలికెను అప్పుడా కసరిణి వాని నంతఃపురమునకు( దీసికొనిపోయి సా సేయుచు నప్పుడే పెండ్లి కొడుకగునట్టు లాస( గొలిపి యా విద్య మ కుపదేశము 'సేయించినది. అది మొదలు కాలివాహను(డు తానే రాజని తలంచుచు వీధిం బోవునపుడు సగర్వముగా నడచుచుండును. దేహబంధువులువచ్చి పిలిచిన వాని(గన్నెత్తి చూడ( డయ్యెను. కరభ శంతనుల కంతకుపూర్వమే (_సభువులమని యథి, పాయము గలిగి నది. ఒకనా( డాకస్మికముగా కాలివాహనుండు కరభుం జూచి గురుతుపట్టి అయ్యో? నా భృతువు కరభుండిట కెప్పుడు వచ్చెను? వీడు వచ్చియే కాజోల్‌ నా గుట్టు దెలియ జేసెను. కానిమ్ము. నాకు రాజ్యము సం, (కమించనీ: ముందుగా హం గారాగారమున బెట్టించెవనని తలంచుచు వానితో నేమియు మాటాతక యెందేనిం బోవు చ9డెమ, కరగు(డు వాని యభ్మిపాయము [గహించి వెన్నంటి నడిచెను, అంతలో ₹ంచన.. సదుసపడుటయు( గరభు(డు పరిహాసముగా వానితో సంవాషించెన. వా వగ చితనత ల్మలి ముం గినియుచు కాలివాహను(డు నిలువందకినంత కంతను(గు నప్వుచు<noinclude><references/></noinclude> 4vlxawhrijyhmr8jcl1us386imd10ca 104 129687 397743 2022-08-12T01:30:22Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ' మ్మితమా ః ళాలివాహనా ! పల్కరించక మే నిలువం బడితివేల ? నాపై. గోపము వచ్చినదా యేమి?! ఈ కరభు నెపంగుదూూ యని నాకషేప ముగా కిన వా( ట్లనియె. నేను గరభుని నన్నును. నెరుంగుదును, నీవు చేసిన య...' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|174|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude> మ్మితమా ః ళాలివాహనా ! పల్కరించక మే నిలువం బడితివేల ? నాపై. గోపము వచ్చినదా యేమి?! ఈ కరభు నెపంగుదూూ యని నాకషేప ముగా కిన వా( ట్లనియె. నేను గరభుని నన్నును. నెరుంగుదును, నీవు చేసిన యపఠారమును దెలయనివా(డగాను. దైవాన్గుగహ. ముండిన న చేయగలరు ఇక మూడు దివసము లరిగిన వెనుక నామహిమ మీరందరు( జూతుగుగారు. నాకు! తేసిన యపకారమలకు( _దితిపలం బనువవింతురుగాక యని మీసములు దువ్వుచు బెవరించిన విని కరభుండు శంతనా ః యిక మాకు. గుండలు దొరనవు సుమీ; కాచి కొని యుండుమని పలికెను. ఆ మాటలువిని యాజ్యమువోసిన యగ్నివోలె మండుచు వాడు కంతనాః ఘటము లి(క నిందు నిలువవని చెప్పుము. నైవ్వడోం యెళు(గక మాట్టాడుచున్నాడు. కారులు (పేలిన నోరు మూయింతి జుమీ! కాంతిసేన నా భార్య. ఉంకువయిచ్చి "పెంకి మాడ నిళ్చయించుకొంటినని ప పఒకిగా నాకసంబంటుచు( గరభుం ఢిట్ల నియె. నే నామెజే వరింప(బడిన భర్తను, నా యెదుట నేమంటివి? ఇంకొరసారి కాంరిసేన పేరెత్తినచో నీ నెత్తి రెండు, (ప్రక్కలు గేయకుందునా ? కుమ్మర గురువా ॥ నీ కులం బెరిగి వుం. పలికిన విని శంతనుండు, ఇంచుక యలుక దోహ గరలభా : అప్పుడే కాంతిసేన నీకుషమ్మాతము భార్యయైనదా యేమి? ను లేనప్పు డొ౭సారి యంతఃపుకమున కంత స్వతం, తు(డ వైతిఏ కాబోలు. నీ విషయమై కాంతి సేన యొప్పుళొనలేదు. నీ జాలము నాకీయ న్కు కలేదు. అని యేమేషౌ యుపన్యసించిన విని కరభుం డిట్లనియె. మన కింత సంవాద మేమిటికి! కేసరిణి నడుగుము. అంతయు వెప్ప( గలదు. నా విద్య యిదివరశే యుంకువగా నిచ్చితిని. అసత్యముకాదు. నీతోడు. మంచి ముహూర్దము కొరకెదురు చూచుచున్నామని పలుకగా విని శాలివాహనుడు తన పర కాయ (పవేళవిద్యయు నుంకువగా( గైకొన్నదని చెప్పెను. అప్పుడు మువ్వురు తగపులాడుచు( సస య్య నేను కాంతి సేనసు భర్తనుగానా యని యడిగిరి. ఆ మాటలువిని యది. నవ్వు మీ మువ్వరు ₹పు సూర్యోదయ సమయము న కిచ్చటికిరండు మీ మువ్వురులో భర్వ యెవ్వతో చెప్పెద న? పలికినది. అప్పుడుబోయి వారు మువ్వురు మరగునా. డరుణభోదయము కాకమున్న వచ్చి యందు గూర్చుండిరి. కేవంణి నిగళహస్తులైన నలుపర ౧జభటు-. నచ్చటికి దీసికొనివచ్చి వీరే పెండ్లి కొడుక అని వార జగపీనది. అక్కి ౦వతుల సెగళంబుల వారి పాదంబులకు( దగీలించుచు పదుడు పదు(డు. మీకు వండి ( గాపింతుమని పలుకుచు వారిని గెంటుకొనిపోయిరి. అప్పుడు కగభ భోళథ భంఠ:.లి్లు విచారించిరి.<noinclude><references/></noinclude> p8zfgxprr45xu4m8qbfje5tif8woh66 104 129688 397744 2022-08-12T01:31:01Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడని */ [[WP:AES|←]]Created page with ' ఊఉ. హా: యి(క నేమిసేతు వితతాద్భుతపాలను యుర్శదటాలమా : ఫోయితిపే ననుస్విడిచి భూవరపు తిక నంటెతే త ల [పాయముగా. దలంచితి భవద్విరళక్తి జగంబు నంకయుం పోయెగదా ? మదీయక్ళషి బూడెద(బోసిన నే...' proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||కాంతిసేన కథ|175}}</noinclude> ఊఉ. హా: యి(క నేమిసేతు వితతాద్భుతపాలను యుర్శదటాలమా : ఫోయితిపే ననుస్విడిచి భూవరపు తిక నంటెతే త ల [పాయముగా. దలంచితి భవద్విరళక్తి జగంబు నంకయుం పోయెగదా ? మదీయక్ళషి బూడెద(బోసిన నేయికై వడిన్‌. ఉ&. నీ పచనంబులెల్ల మడి నిక్కములంచు( బూంగసంగ పి ద్యాపభవంబు స్‌ కొసంగిలొ నృపపు తి: నళంచంవ్య ధా (త్రీఏబుధత్వమ౦ జెడయి దేహ ధనం:.ల వోయె [.0త మా యూపనవంచు నే నెరు(గ కళ్కట (తభ్యంంతనైతి నన్నంటన్‌. వ. మే యిరువురవలతెనా భూ నాయక వరపు్కతి మంఠనంబున( , వియిరా లె యుండెద నీకనసుచుం చోయిందె దుదికి నన్నధోగతి కా/గస్‌. ఆ జప్వని మన ముప్వురకు నెంవైచి వంచించిన. ఇందుల కిండొరుల ననవలసినదిలేదు. ఒకరి గొంటరితనము గిటగిట యొకరఠి పంచనము గుడి గుడియిం గాదు ఈ యుస్మచవము మనమే తెచ్చి పెట్టికొంటిమి. ఆందలి యత్నములు ఆాపమునకే కారణము: ర నవి. ఈ వేగిరులు సునల గెద్దంగిం బెట్టంగాబోలు తీసికొని పోవుచున్నారు ? ఈ దొస(గు దాటించుకొను తర పరయపలయు. జింతించిసం (బ్రయోజనములేదు. వెనుకటి వైరము లెత్త( జనదు. అని ళంతనుండు పలుకుటయు గరచుం డిట్లనియె. ఛంతనా 1 కౌండిళ నాటినుండియు. ₹రఘుండు నేను నెక్కువ నేస్త ముతీ సేకదేహమట్లు మెలంగితిమి.. పెద్టరిలము. చది..తిమి.. సద్య యేమియు నంటిసది కాదు. ఇట్ట మాయుద్ధ వెద్ద పెద్ద వాసల నాశన జప్పికొని( గలమా : గిబ్బలపలె గురుపులు వారుచు గురువులకడ గులాములమై యాళచియుం గిలియుం జెందక తిరిగి గిడిగిళ్ళతోనే కాలవేపము! జేసితిమి. నడిమంతరమున జెడువిద్యలు రెండు సంపా దించి నిరోధులమైతిమి. ఇస్పుడు రెండును బోయినవి కావున విహితులమై యుండ సచ్చును.. బ? ఐ?+ మనకు మంచి [పాయచిత్తమైనడి. అని సంతోషముతో( ఎరు కాంంచిన రహన్యక్యత్యములు కాంతిసేన జెప్పిన మాటలును దలచి తలంచి నవ్వ చొడంగెను.. రాజభటులు కమయిున నారిం చసికొనిపోయి యోడ నెక్కించి సలాంచరమందు దింపివచ్చిరి. అని :శురింగించి యాతం చవ్వలికథ మరల ఇట్లు చెప్పం దొడంగెను,<noinclude><references/></noinclude> 90w6pzw8p3knjl4kqe52jrj8cz3a33f 104 129689 397745 2022-08-12T04:49:43Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}శ్రీనాథాది మహాకవి ప్రయోగములు 26, భారత ప్రయోగములు 40, (మొత్తము) అరువదియాఱు లక్ష్యములు వ్రాసినాము.{{float right|178}} భారతతుల్యమే గాన పోతరాజుగారి భాగవతము (నుంచి గూడా కొన్నిప్రయోగములు చూపుతున్నాము). {{float right|179}}</div> {{left margin|2em}}'''ప్రథమస్కంధము (1) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>శ్రీకైవల్యపదంబు జేరుటకునై చింతించెదన్ లోకర క్షైకారంభకు భక్తపాలన కలాసంరంభకున్ దానవో ద్రేకస్తంభకుఁ గేలిలోల విలసదృగ్జాలసంభూత నా నాకంజాతభవాండకుంభకు మహానందాంగనాడింభకున్.</poem>|ref=180}} {{left margin|2em}}'''అష్టమస్కంధము (245) '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>కదలం బాఱవు పాపపేరు లొడలన్ ఘర్మాంబుజాలంబు వు ట్టదు నేత్రంబులు నెఱ్ఱగావు నిజ జూటార్ధేందుడుం గందడున్ వదనాంభోజము వాడదా విషము నాహ్వానించుచో డాయుచో పదిలం గడిసేయుచోఁ గుదియుచో భక్షించుచో మ్రింగుచోన్.</poem>|ref=181}} {{left margin|2em}}'''అందే (394) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>శ్రీకంఠా నిను నీవు నేమఱకుమీ చిత్తంబు రంజించెదన్ నాకద్వేషుల డాగురించుటకునై నా డేను గైకొన్న కాం తాకారంబు జగన్నిమజ్జనము గన్నన్ జూచితే చూపెదన్ గైకో నర్హములండ్రు కాముకులు సంకల్పప్రభావంబులన్.</poem>|ref=182}} {{left margin|5em}}–'కాంతా'– ఆకారము. బిందుయతిచే నైన అఖండయతి. {{float right|183}}</div> {{left margin|2em}}'''దశమస్కంధము (పూ. భా. 689) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆకులమయ్యె భోగమిదె యౌదలలన్నియు వ్రస్సె ప్రాణముల్ రాకల పోకలం బొలిచె రాయిడి పెట్టక మా నిజేశు పై నీ కరుణాకటాక్షములు నిల్పఁగదే తగుదో సమస్తలో కైకశరణ్య యో యుభయకారణ యో కమలామనోహరా.</poem>|ref=184}}<noinclude><references/></noinclude> fv3p8boluioxipxdmkravff45tz2o5s 104 129690 397746 2022-08-12T04:55:09Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (1706) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>'ఏ నీ శుభాకార మీక్షింపఁ గన్నుల కఖిలార్థలాభంబు గలుగుచుండు...'</poem>|ref=185}} {{left margin|5em}}మరియును </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>స్వరవర్గాఖండ ప్రా ద్యురుబిందుపుతములుం బ్రయుక్తాక్షరముల్ బరువడి ఎక్కటి పోలిక సరసమనఁగఁ బదివిధములఁ జను వడు లరయన్.</poem>|ref=186}} {{left margin|5em}}(అని లక్షణము చెప్పి—) </div> {{Telugu poem|type=సిీ.|lines=<poem><ref>ఈ పద్యము 'కవిజనాశ్రయము'న కనుపించదు. ఆం.సా.పరిషత్ ప్రచురించిన క. జ. పు. 28లో అధోజ్ఞాపికయందు 'పదివళ్ళను, వాటి లక్ష్యములను జెప్పుచు రామస్తుతిగా నున్న భీమనచాటు వని ఈ పద్యమున్నట్లు వ్రాయబడినది.</ref>అబ్జగర్భ శివ స్వరాఢ్య పూజ్యపదాబ్జ కవివర్గనుత గుణగణకలాప వైభవాఖండ దేవాదిదేవ కృపాబ్ధి యఖిలవిప్రాదికప్రాణినిలయ నుతపుణ్యహాస బిందుయుతా నవాంభోజ యతిదయాప్లుత నిజాత్మా మహాత్మ చారు సంయుక్త నిశ్చల గుణాలంకార మహిమ నెక్కటి యైన మాన్యచరిత పోల్చ నీ పోలికకు దైవములును గలరె సరసగుణపాత్ర భక్తరంజనచరిత్ర ప్రాస నిర్భిన్న చండతరామరేంద్ర యఖిల యతిగమ్య రఘురామ యఘవిరామ.</poem>|ref=187}}<noinclude><references/></noinclude> qrxy59657jxwnxys4cwcx9frhh3wrcd 104 129691 397747 2022-08-12T05:16:42Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}(అని లక్ష్యములు వ్రాసిన ఈ పద్యములకు) కవిత్రయము వారికి పూర్వమహాకవియైన భీమకవిగారు రచించిన లక్షణగ్రంథ) మందలి పద్యములని వాడుక కలదు. భారత భాగవత రామాయణాది మహాకావ్య లక్ష్యములు డెబ్బదినాలుగు వ్రాసినాము. ఇక్కడికే గ్రంథవిస్తర మైనందున నఖండవడిని గురించి గ్రంథము నిలిపి ప్రకృతము ననుసరించుతున్నాము. {{float right|188}}</div> {{p|al|fwb}}3. బిందుయతి (అనుస్వారయతి)</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవిగారి లక్షణసారసంగ్రహము (2-152) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వరుస టతప వర్ణ చతుష్కము పిఱుద సున్నలూని నెఱయ నంత్య వర్ణములకుఁ గృతుల వలులగు నవి బిందు యతు లటండ్రు సుకవు లభ్రకేశ!</poem>|ref=189}} {{left margin|5em}}'''లక్ష్యము'''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ణాకు వడిచెల్లు కనకమండప మనంగ నాకు వడి చెల్లు దివ్యగంధం బనంగ మాకు వడిచెల్లు విజితశంబరుఁ డనంగ వరలు నీ చందమున ననుస్వారయతులు.</poem>|ref=190}} {{left margin|5em}}'జ్ఞాకు వడిచెల్లు రత్నకంకణ మనంగ' అని కొందఱు లాక్షణికులు ప్రథమవర్గముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. (కాని) బిందువు లేకుండగనే జ్ఞకార - కకారములకు యతి చెల్లుచుండగా బిందువుతో పనిలేదు. {{float right|191}}</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'జ్ఞాన వేద్యాయ తప్తకాంచన విభూష ణాయ (మేచక వర్ణకంఠ ప్రియాయ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 9ztp7lbpp9dj27ijkty8coodgi7hgtr 104 129692 397748 2022-08-12T05:25:07Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>నగధరాయ నమోస్తు సౌందర్యవిజిత మనసిజాతాయ గోపదింభాయ యనఁగ)</poem>|ref=192}} {{left margin|5em}}అని అప్పకవిగారు (ఆంధ్రశబ్దచింతానుణి 3-53) చెప్పినారు. బిందువు లేకుండగనే చ ఛ జ ఝ లకు జ్ఞ వర్ణము (యతి) చెల్లుచుండగా, బిందువు చేర్చుట వ్యర్థము. జ్ఞ కారముకు చకారము (యతి చెల్లుటకు లక్ష్యము)— </div> {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (3-101) '''—</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆతన్వంగి యనంగ ఝాంకరణవజ్జ్యాముక్తనారాచని ర్ఘాతం బోర్వక తమ్ములంచుఁ దటినీగర్భైకసంజాతకం జాతవ్రాతము మాటు చెందనని యేచం జాగె మున్మున్నుగా, ‘జ్ఞాతిశ్చేదనలేన కి’మ్మనెడు వాచారూఢి సత్యమ్ముగన్.</poem>|ref=193}} {{left margin|5em}}(మఱియు) జ్ఞకారముకు శషసలు సరసయతి (గా) చెల్లును. లక్ష్యము— </div> {{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (1-157) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>భూనుతకీర్తి బ్రాహ్మణుఁడు పుట్టినతోడనె పుట్టు నుత్తమ జ్ఞానము సర్వభూతహితసంహితబుద్ధియుఁ జిత్తశాంతియున్ మానమదప్రహారము సమత్వము సంతతవేదవిద్యను ష్ఠా్నము సత్యవాక్యము దృఢవ్రతముం గరుణాపరత్వమున్.</poem>|ref=194}} {{left margin|5em}}ఇటువలె మహాకవి ప్రయోగములుండగా, అప్పకవిగారు 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి'యందు — </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>పనిఁ బూని నిలుచుఁ దమ తమ యనునాసికములకు బిందుయతులను వెనుకన్ గనుపట్టు నాల్గు లిపులును బెనుసున్నలు డాసి తమకుఁ బిఱుదఁ గదియుచోన్.</poem>|ref=195}} {{left margin|5em}}అని లక్షణము చెప్పినారు. జకార, ఞకారములు కలుసుకుని జ్ఞా యైనది. జకారము ద్వితీయవర్గాక్షరము గావున లక్ష్యమున్ను బాగులేదు. ప్రథమ</div><noinclude><references/></noinclude> krx4h9pmr7yxx4pr1z275d0ghwp2u1i 104 129693 397749 2022-08-12T05:32:37Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}వర్గాంతమైన ఙ కారమునకున్ను, ద్వితీయవర్గాంత్యమైన ఞ కారమునకున్ను ప్రత్యేకవ్యవహారోపయోగములు లేవు గావున ట త ప వర్గములు మూడుమాత్రమే బిందుయతులకు ప్రసిద్ధి. {{float right|196}}</div> {{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|2em}}'''మనుచరిత్రము (2–11) '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>తలమే బ్రహ్మకునైన నీనగమహత్త్వం బెన్న నేనీ యెడం గల చోద్యంబులు ఱేపు గన్గొనియెదం గాకేమి నే డేగెదన్ నలినీబాంధవ భానుతప్త రవికాంత స్యంది నీహారకం దల చూత్కార పరంపరల్ పయిపయి న్మధ్యాహ్మముం దెల్పెడున్.</poem>|ref=197}} {{left margin|5em}}రెండు యతులు గలవు. 'తరమే' అనుటకు 'తలమే' అని లకారమున్ను గలదు. {{float right|198}}</div> {{left margin|2em}}'''సుభాషితరత్నావలి '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>సకలకలావిభూషితులు శబ్దవిదుల్ నయతత్వకోవిదుల్ ప్రకటకవీంద్రు లేనృపతిపజ్జల నిర్ధనులై చరింతు రా వికృతపుజాడ్య మాదొరది విత్తములేకయ వారు పూజ్యు లం ధకజనదూషితంబులు ఘనంబులు గావె యమూల్యరత్నముల్.</poem>|ref=199}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి విజయవిలాసము (2-158) '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>చిలుకలకొల్కి లే యెడమచేముడి గొల్పెడు జాఱుకొప్పు నిం పులు దులకింపుచుండ భుజమూలరుచుల్ జిలుగుంబయంటలో కులుకు నొయారి గబ్బిచనుగుబ్బలు చూచుటెకాని క్రీడి క ర్మిలి మెయిలేదు భోజనముమీఁది యపేక్ష యొకింతనేనియున్.</poem>|ref=200}} {{left margin|2em}}'''అందే (1–129) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>మంగలస్త్నానసంభ్రమము దెల్పెడులీల ....................................................</poem>|ref=201}}<noinclude><references/></noinclude> nbiv1gfzsxatqngkg792tu8my2duv7o 104 129694 397750 2022-08-12T06:13:11Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|al|fwb}}4. సంయుక్తయతులు</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము''' —</div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి లక్షణసారసంగ్రహము '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వలుల యెడఁ బ్రయుక్తవర్ణముల్ గూడిన యక్కరంబు మాత్ర లనువు మీఱ తమకుఁ దామె విశ్రమములై విరాజిల్లు క్ష్మాశతాంగ దక్షసవనభంగ.</poem>|ref=202}} {{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|2em}}'''కవి ధూర్జటిగారి (కాలహస్తీశ్వరశతకము) '''—</div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>'క్షితినాథోత్తమ! సత్కవీశ్వరుఁడు వచ్చె న్మిమ్ములం జూడఁగా' 'నతఁ డేపాటికవిత్వవైఖరిని' 'సద్యస్యావ్యనిర్మాత', 'తత్ ప్రతిభల్ వింటిమి, తిట్టుపద్యములొ?' 'చెప్పంజాలఁ' 'దైతే మముం గ్రితమే సూచెను పొ'మ్మటందు రధముల్ శ్రీకాలహస్తీశ్వరా!</poem>|ref=203}} {{left margin|2em}}'''అందే '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>రాజన్నంతనె పోవు నా కృపయు ధర్మం బాభిజాత్యంబు వి ద్యాజాతక్షమ సత్యభాషణము విద్వద్విప్రసంరక్షయున్ సౌజన్యంబు కృతం బెఱుంగుటయు విశ్వాసంబు, రాకున్నదు ర్వీజశ్రేష్ఠుల కాగతంబు గలదా! శ్రీకాలహస్తీశ్వరా!</poem>|ref=204}} {{left margin|5em}}ఈ రెండుపద్యములం దున్న వన్నియును సంయుక్తయతులు. </div> {{left margin|5em}}స్త్నాన శబ్దము (నందు) తకారమున్ను గలదని యెఱుంగరు<ref>'స్నాన' శబ్దమున తకార మెట్లుండుటకు వీలున్నది ఆగమయతి (ఈ ఆశ్వాసము చివర) వద్ద ప్రదర్శింపబడినది.</ref>. తకారయుక్తమైనందుకు లక్ష్యములు— {{float right|205}}</div><noinclude><references/></noinclude> 2w1sqlif3xapa6e95ov0fc3upbll4nx 104 129695 397752 2022-08-12T07:27:06Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-115) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>వసియింప వలయు యావజ్జీద మనురక్తి పరత వారాణసీపట్టణమున చక్రపుష్కరిణి నిచ్చలు తీర్థమాడంగ వలయు సంకల్పపూర్వకముగాఁగ నర్చింపవలయు గంధాక్షతంబుల పుష్ప ఫలపత్రముల విశ్వపతి మహేశు నిలుపంగవలయును నెరసు వాటిలకుండ నాత్మధర్మస్వవర్ణాశ్రమముల స్త్నానమహిమంబు భక్తితాత్పర్యగరిమ వినఁగవలయుఁ బురాణార్ధవిదుల వలనఁ దన యథాశక్తి వలయును దానమిడఁగ కాశిఁ గైవల్య మింటింటఁగాని లేదు.</poem>|ref=206}} {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (1-95) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>స్నానము చేసి భౌతపరిధానములం ధరియించి యంటగాఁ గాని మనుష్యులం గనక కల్లలు వల్కక నుగ్రకృత్యముల్ మాని వినిద్రుఁడై నియమమానసుఁడై తమలంబు దక్కి శ్రీ జాని పురాణముల్ వినుట సంగతి శ్రీహరివాసరంబునన్.</poem>|ref=207}} {{left margin|5em}}ఈ రెండు పద్యములందు అచ్చుపుస్తకములందు తకారము వ్రాయలేదు... విశ్రమ మేమనుకొనిరో తెలియదు. {{float right|208}}</div> {{left margin|2em}}'''హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానము (4–18) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>తాత్పర్యంబున జాహ్నవీజలములన్ స్త్నానంబు గావించి తా హృత్పీఠంబున భక్తి నివ్వటిల విశ్వేశున్ మహాదేవునిన్ బత్పంకేజ నతామరున్ గిరిసుతా ప్రాణేశుఁ బూజించు సం విత్సారీణుల కబ్బు నెల్లపుడు తన్వీ ముక్తిసామ్రాజ్యముల్.</poem>|ref=209}} {{left margin|5em}}చివర (పాదమున) గాన ప్లుతయతి. </div><noinclude><references/></noinclude> 63icxql4i4pbgz5a07d943oxz2sqdnw 104 129696 397753 2022-08-12T07:55:14Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని హరవిలాసము (2–37) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>(దీనిధి సెట్టినంబి తనదేహము నిండ విభూతి మంగళ) స్త్నానము చేసి ధౌతపరిధానము గట్టి (త్రిపుండ్రధారియై వే నమృతాంశుమౌళిని వశీకృతభక్తి ధరించి సంతత ధ్యానముఁ జేసి యెంతయును దత్పరభావము ప్రస్ఫుటింపగన్.)</poem>|ref=210}} {{left margin|2em}}'''విష్ణుభజనానందము '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>స్త్నానమును సంధ్యయును బితృతర్పణంబు...</poem>|ref=211}} {{left margin|2em}}'''మత్స్యపురాణము '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>స్త్నానంబు దీర్చి ధౌతములైన వస్త్రముల్ ధరియించి సాంధ్యకృత్యముల నడపి....</poem>|ref=212}} {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి సుభద్రాపరిణయము '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>కదలి యంత మాతృగమనాపహారిణి యును సమస్తకల్మషోగ్రభుజగ ఖగవరంటు నైన గౌతమి కేతించి స్త్నానదానవిధులఁ తగ నొనర్చి.</poem|ref=213}} {{left margin|5em}}>ఇవియు సంయుక్తయతులే<ref>సీ. 'తరుణికి మంగళస్త్నానంబు సేయింత, మనిపెట్టె నింద్రుఁ డనర్ఘమైన' అని భాగవతప్రయోగము గూడ కన్పించును (అష్టమ. 270)</ref> మరియును— </div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (2-26) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హరిపాదభక్తులై యీ శ్వరనిందయు, శంభుభజనసంసేవకులై హరినిందయుఁ గావించిన దురితాత్ముల లేదు రాళ్లతో నడపగనీన్.</poem>|ref=214}}<noinclude><references/></noinclude> mi66gsjea7plbesq5qe9sh2qpcypcy5 397754 397753 2022-08-12T08:03:04Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని హరవిలాసము (2–37) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>(దీనిధి సెట్టినంబి తనదేహము నిండ విభూతి మంగళ) స్త్నానము చేసి ధౌతపరిధానము గట్టి (త్రిపుండ్రధారియై వే నమృతాంశుమౌళిని వశీకృతభక్తి ధరించి సంతత ధ్యానముఁ జేసి యెంతయును దత్పరభావము ప్రస్ఫుటింపగన్.)</poem>|ref=210}} {{left margin|2em}}'''విష్ణుభజనానందము '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>స్త్నానమును సంధ్యయును బితృతర్పణంబు...</poem>|ref=211}} {{left margin|2em}}'''మత్స్యపురాణము '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>స్త్నానంబు దీర్చి ధౌతములైన వస్త్రముల్ ధరియించి సాంధ్యకృత్యముల నడపి....</poem>|ref=212}} {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి సుభద్రాపరిణయము '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>కదలి యంత మాతృగమనాపహారిణి యును సమస్తకల్మషోగ్రభుజగ ఖగవరంటు నైన గౌతమి కేతించి స్త్నానదానవిధులఁ తగ నొనర్చి.</poem>|ref=213}} {{left margin|5em}}ఇవియు సంయుక్తయతులే<ref>సీ. 'తరుణికి మంగళస్త్నానంబు సేయింత, మనిపెట్టె నింద్రుఁ డనర్ఘమైన' అని భాగవతప్రయోగము గూడ కన్పించును (అష్టమ. 270)</ref> మరియును— </div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (2-26) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హరిపాదభక్తులై యీ శ్వరనిందయు, శంభుభజనసంసేవకులై హరినిందయుఁ గావించిన దురితాత్ముల లేదు రాళ్లతో నడపగనీన్.</poem>|ref=214}}<noinclude><references/></noinclude> qif5u4uubc7s43mo2t5bbr5q4cuqf46 104 129697 397756 2022-08-12T09:17:26Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|al|fwb}}5.ఎక్కటి యతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి లక్షణసారసంగ్రహము (2-168) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అక్కజముగ మ ర వ ఱ లా లొక్కొక్కటి తమకుఁ దమకె యొనరఁగ వడులై చక్కంబడి కబ్బంబుల నెక్కటి వడులనఁగఁ దనరు నిభదైత్యహరా!</poem>|ref=216}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>మరునితండ్రి లోకమహితుండు యాదవ రాజసింహమూర్తి రక్షకుండు ఱాఁగ వేలుపనఁగ ఱంపిల్లు నెక్కటి వడులు నాఁగ నిట్లు వనజనాభ.</poem>|ref=217}} {{p|al|fwb}}6. పోలికయతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''కాకునూరి అప్పకవిగారి 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' (39) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పుం నపుంసకతత్సమంబుల కడపల తత్సమానాంధ్ర దేశ్య శబ్దముల తుదలఁ గదిసిన మకార శృంగముల్ కావ్యములకు బొసఁగు ము విభక్తి యతులనఁ బు వు బు భు లకు.</poem>|ref=218}} {{left margin|5em}}ఇదే పోలికయతి. పుష్కరము, మధ్యమము, వక్త్రము, దరహాసము, ఈ మొదలైనవి తత్సమములు. నిక్కము, కంబము- ఈ మొదలైనవి దేశ్యములు. వీటి (చివర 'ము' విభక్తికి) పు పు బు భు లు చెల్లును. {{float right|219}}</div><noinclude><references/></noinclude> 3mjybvcq67o1ofbst98l1qq8vuu2jad 104 129698 397757 2022-08-12T10:25:46Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|2em}}'''అందే (8-70) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పుష్కరము సూక్ష్మమధ్యమముగ నొనర్చె ఫుల్లపంకేరుహము వక్షముగ నొనర్చె బొందు ఓల్లె ఒకడోసము నొనర్చె భోజనృపనందనను నిక్కముగ నజుండు.</poem>|ref=220}} {{p|al|fwb}}7. సరసయతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవిగారి లక్షణసారసంగ్రహము '''—</div> {{Telugu poem|typeక.=|lines=<poem>పరగు న్న ణ లొండొంటికి సరవిన్ శ ష స లు దనర్చు చ భ జ ఝ ములకున్ పరికింప న హ య లేకము సరసవిరామంబు లివి నిశాకరమకుటా.</poem>|ref=221}} {{left margin|5em}}యకార హకారములకు ఆ ఆ ఐ ఔ లున్ను, యకార, హకారములకు గుడియు నేత్వమైనా ఉంటే, ఇ ఈ ఎ ఏ లున్ను, కొమ్మైనా, ఓత్వమైనా ఉంటే ఊ ఊ ఒ ఓ లున్ను చెల్లును. ఇవి సరసయతులు. {{float right|222}}</div> {{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|5em}}'''స-జ లకు,''' </div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (1-58) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తరణి నొకటొకటి పావకు సరసిజభవు రెండు నాల్గు బలశాయిని శం కరు బదియుఁ గా బురాణము లిరవుగ వర్ణించుఁ బదియునెనిమిది వరుసన్.</poem>|ref=223}} {{left margin|5em}}'''అ యహలకు''' —</div><noinclude><references/></noinclude> eny52knw2hx9kgj49isjior6vlfv87o 397758 397757 2022-08-12T10:26:05Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|2em}}'''అందే (8-70) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పుష్కరము సూక్ష్మమధ్యమముగ నొనర్చె ఫుల్లపంకేరుహము వక్షముగ నొనర్చె బొందు ఓల్లె ఒకడోసము నొనర్చె భోజనృపనందనను నిక్కముగ నజుండు.</poem>|ref=220}} {{p|al|fwb}}7. సరసయతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవిగారి లక్షణసారసంగ్రహము '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>పరగు న్న ణ లొండొంటికి సరవిన్ శ ష స లు దనర్చు చ భ జ ఝ ములకున్ పరికింప న హ య లేకము సరసవిరామంబు లివి నిశాకరమకుటా.</poem>|ref=221}} {{left margin|5em}}యకార హకారములకు ఆ ఆ ఐ ఔ లున్ను, యకార, హకారములకు గుడియు నేత్వమైనా ఉంటే, ఇ ఈ ఎ ఏ లున్ను, కొమ్మైనా, ఓత్వమైనా ఉంటే ఊ ఊ ఒ ఓ లున్ను చెల్లును. ఇవి సరసయతులు. {{float right|222}}</div> {{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు'''— </div> {{left margin|5em}}'''స-జ లకు,''' </div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (1-58) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తరణి నొకటొకటి పావకు సరసిజభవు రెండు నాల్గు బలశాయిని శం కరు బదియుఁ గా బురాణము లిరవుగ వర్ణించుఁ బదియునెనిమిది వరుసన్.</poem>|ref=223}} {{left margin|5em}}'''అ యహలకు''' —</div><noinclude><references/></noinclude> mtq6jhqrcm5z931105mklzm06bh8mea 104 129699 397759 2022-08-12T10:34:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}''' '''—</div>శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-85) {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>తనమీఁద వైవఁగ దంభోలి యెత్తినఁ జెలగి సంస్తంబించె జిష్ణు భుజము కైటభారాతి చక్రము ప్రయోగించిన వెసఁ జక్కిలము పోల్కి విఱిచి బొక్కెఁ పోల్కి విఱిచి బొక్కెం బటు చపేటంబునఁ బండ్లు డుల్లఁగ మొత్తి పూషార్కువదనంబు బోసి జేసె చిప్ప ముత్యంబు రాల్చిన భంగి నలవోక భగుని గ్రుడ్డుల ధరఁ బడఁగ దిగిచె నర్ధచంద్రబాణంబున యజ్ఞమృగము శిరము దెగనేసెఁ గట్టె సంబరము మీద ధాతృసతి ముక్కు శోణంబు దాకఁ గోసెఁ బ్రకటవిస్ఫూర్తి శ్రీ వీరభద్రమూర్తి.</poem>|ref=224}} {{left margin|2em}}'''అందే (7–108) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఎట్టెట్టో వినమైతి మింక నొకమా టేర్పాటుగాఁ జెప్పుమా భట్టారాయని నందికేశ్వరుఁడు విస్పష్టంబుగాఁ బల్కినన్ బట్టెం గంఠబిలంబు చెయ్యి దివియన్ రాడయ్యె వారాణశీ హట్టస్థానమునందు వ్యాసునకు శిష్యశ్రేణి భీతిల్లగన్.</poem>|ref=225}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరివారి విజయవిలాసము (1-99) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>చెప్పెడిదేమి నా వలపు చేసినసేతను గొల్వులోన ని న్నెప్పుడు గంటి నప్పుడె పయింబడ నీడిచె నిల్వఁబడ్డ పా టప్పు డదెంజయైనఁ గల దట్టి హళాహళి కింతసేపు నీ వొప్పెడు దాక దాళుట కయో మది మెచ్చవుగా నృపాలకా.</poem>|ref=226}} {{left margin|2em}}'''మృత్యుంజయవిలాసము '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఉదయాద్రి కరిమీఁద హురుమంజి చౌడోలు......</poem>|ref=227}}<noinclude><references/></noinclude> 92anahxdbm7yy8gwtwyyynh66oazh56 397760 397759 2022-08-12T10:35:15Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}''' '''—</div>శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-85) {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>తనమీఁద వైవఁగ దంభోలి యెత్తినఁ జెలగి సంస్తంబించె జిష్ణు భుజము కైటభారాతి చక్రము ప్రయోగించిన వెసఁ జక్కిలము పోల్కి విఱిచి బొక్కెఁ బటు చపేటంబునఁ బండ్లు డుల్లఁగ మొత్తి పూషార్కువదనంబు బోసి జేసె చిప్ప ముత్యంబు రాల్చిన భంగి నలవోక భగుని గ్రుడ్డుల ధరఁ బడఁగ దిగిచె నర్ధచంద్రబాణంబున యజ్ఞమృగము శిరము దెగనేసెఁ గట్టె సంబరము మీద ధాతృసతి ముక్కు శోణంబు దాకఁ గోసెఁ బ్రకటవిస్ఫూర్తి శ్రీ వీరభద్రమూర్తి.</poem>|ref=224}} {{left margin|2em}}'''అందే (7–108) '''—</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఎట్టెట్టో వినమైతి మింక నొకమా టేర్పాటుగాఁ జెప్పుమా భట్టారాయని నందికేశ్వరుఁడు విస్పష్టంబుగాఁ బల్కినన్ బట్టెం గంఠబిలంబు చెయ్యి దివియన్ రాడయ్యె వారాణశీ హట్టస్థానమునందు వ్యాసునకు శిష్యశ్రేణి భీతిల్లగన్.</poem>|ref=225}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరివారి విజయవిలాసము (1-99) '''—</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>చెప్పెడిదేమి నా వలపు చేసినసేతను గొల్వులోన ని న్నెప్పుడు గంటి నప్పుడె పయింబడ నీడిచె నిల్వఁబడ్డ పా టప్పు డదెంజయైనఁ గల దట్టి హళాహళి కింతసేపు నీ వొప్పెడు దాక దాళుట కయో మది మెచ్చవుగా నృపాలకా.</poem>|ref=226}} {{left margin|2em}}'''మృత్యుంజయవిలాసము '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఉదయాద్రి కరిమీఁద హురుమంజి చౌడోలు......</poem>|ref=227}}<noinclude><references/></noinclude> 2uxlr79mt5tcbd33i5hncccokosdrwq 104 129700 397761 2022-08-12T11:12:37Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}''' '''—</div>అరణ్యపర్వము (8-357) {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>ఉరమున రెండు కన్నులు పృథూదరదేశమునందు నోరు ప్ర స్ఫురితభుజద్వయంబును సముజ్జ్వల దున్నతభావముం గరం బరుదుగ నుగ్రమైన వికృతాకృతితోడ నశేషసత్వ ఘ స్మరుఁడగుచున్నవాని దివిజారిఁ గబంధుని గాంచి రచ్చటన్.</poem>|ref=240}} {{left margin|5em}}(అని ప్రాదియతికి) భారతప్రయోగ మున్నప్పటికి పరిశీలించక మంచిది గాదనుట మంచిదిగాదు. (ఇక ఇందే-) ...సత్వసం, హరుఁ'డని అప్పకవిగారు (అఖండయతిని తొలగించుటకు) దిద్దినారు. ఆయన మాత్రమేకాని, అందఱును '... ఘ, స్మరుడు...' అన్నారు. {{float right|241}}</div> {{p|al|fwb}}9. అనునాసికయతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''కాకునూరి అప్పకవిగారి 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' (3-62) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అల ద్రుతంబునకును మధ్యమానునాసి కమునకును జెల్లు ననునాసిక యతులనఁగ డాపలను బూర్ణములు గల్గి ట ఠ డ ఢ లును త థ ద ధ లును గ్రమంబున దానవారి!</poem>|ref=242}} {{left margin|5em}}దాపల నిండుసున్నలు గలిగిన ట ఠ డ డ లు నకారముకున్ను, దాపల నిండుసున్నలున్న త థ ద ధ లు ణకారముకున్ను చెల్లును. లాక్షణికులందఱు ట ఠ డ ఢ లకు నకారము చెల్లునని చెప్పినారు. {{float right|243}}</div> {{left margin|2em}}'''అడిదము సూరకవి 'కవిజనరంజనము' '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>గంధ గజరాజగామిని కనదుదార హారమణి శర్కరిల కుచాహార్య విహర ణమున శ్రమ మందఁడయ్యె కందర్పకుండు భవ్యనిశ్వాసపవనసంప్రాప్తికతన.</poem>|ref=244}} {{left margin|5em}}(అయితే) </div><noinclude><references/></noinclude> he0q34b3a49yhrhzfua3muox2oppbk0 397762 397761 2022-08-12T11:13:16Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అరణ్యపర్వము (8-357) '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>ఉరమున రెండు కన్నులు పృథూదరదేశమునందు నోరు ప్ర స్ఫురితభుజద్వయంబును సముజ్జ్వల దున్నతభావముం గరం బరుదుగ నుగ్రమైన వికృతాకృతితోడ నశేషసత్వ ఘ స్మరుఁడగుచున్నవాని దివిజారిఁ గబంధుని గాంచి రచ్చటన్.</poem>|ref=240}} {{left margin|5em}}(అని ప్రాదియతికి) భారతప్రయోగ మున్నప్పటికి పరిశీలించక మంచిది గాదనుట మంచిదిగాదు. (ఇక ఇందే-) ...సత్వసం, హరుఁ'డని అప్పకవిగారు (అఖండయతిని తొలగించుటకు) దిద్దినారు. ఆయన మాత్రమేకాని, అందఱును '... ఘ, స్మరుడు...' అన్నారు. {{float right|241}}</div> {{p|al|fwb}}9. అనునాసికయతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''కాకునూరి అప్పకవిగారి 'ఆంధ్రశబ్దచింతామణి' (3-62) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అల ద్రుతంబునకును మధ్యమానునాసి కమునకును జెల్లు ననునాసిక యతులనఁగ డాపలను బూర్ణములు గల్గి ట ఠ డ ఢ లును త థ ద ధ లును గ్రమంబున దానవారి!</poem>|ref=242}} {{left margin|5em}}దాపల నిండుసున్నలు గలిగిన ట ఠ డ డ లు నకారముకున్ను, దాపల నిండుసున్నలున్న త థ ద ధ లు ణకారముకున్ను చెల్లును. లాక్షణికులందఱు ట ఠ డ ఢ లకు నకారము చెల్లునని చెప్పినారు. {{float right|243}}</div> {{left margin|2em}}'''అడిదము సూరకవి 'కవిజనరంజనము' '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>గంధ గజరాజగామిని కనదుదార హారమణి శర్కరిల కుచాహార్య విహర ణమున శ్రమ మందఁడయ్యె కందర్పకుండు భవ్యనిశ్వాసపవనసంప్రాప్తికతన.</poem>|ref=244}} {{left margin|5em}}(అయితే) </div><noinclude><references/></noinclude> 9t3ujxq0aaa5ucjjvg0owf1ixvqptlb 104 129701 397763 2022-08-12T11:19:36Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|al|fwb}}8. చక్కటి యతి</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము'''— </div> {{left margin|2em}}'''కాకునూరి అప్పకవిగారి ఆంధ్రశబ్దచింతామణి (3-72) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హెచ్చరికన పు ఫు బు భు లకు నచ్చపు మా కొమ్ములే మహాకవు లాదిన్ మెచ్చులుగ నిలిపి రచ్చట నచ్చట చక్కటి విరామ మనుచును గృతులన్.</poem>|ref=228}} {{left margin|5em}}అచ్చపు ము కారములనగా, వనము, ధనము, నిక్కము— ఈ మొదలుగా నంతమున (విభక్తి రూపముగ లేని) మునర్జము లనుట. ఇవి (చెల్లిన) పోలికయతులు. పదాదిమధ్యములందు మువర్ణముగల మురువు, మూలము మొదలు— ఈ మొదలైన విన్ని, చమురు, నిమురుట, సమున్నత, సముజ్జ్వల — ఈ మొదలైన విన్ని చక్కటియతులు. పోలికయతికి, చక్కటియతికి భేదము తెలియదు. స్పష్టముగా నెవరును చెప్పలేదు. కొందలు 'చక్కటియతి మంచిదిగాదు, కవిత్రయము వారి ప్రయోగము లేదు' అంటారు. కవిత్రయము వారి ప్రయోగములేని తద్భవవ్యాజయతిని పావులూరి మల్లన ప్రయోగము నెటువలె నంగీకరించిరో తెలియదు. భారతప్రయోగముతో తుల్యమైన శ్రీనాథుడు గారి ప్రయోగముంటే కవిత్రయము వారి ప్రయోగమెందుకు! {{float right|229}}</div> {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని నైషథము (2-66) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అతఁడు పాణిగ్రహణార్హుండు విను నీకు నతనిఁ గూర్పగ నేర్తు నతివ యేను పిన్నపాపవు నీవు పితృపరాధీనవు కార్యనిర్ణయశక్తి గలదె నీకు నావల నిషధరా జఖిలలోకేశ్వరుఁ డీవల పరమేష్ఠిహితుఁడ నేను సందేహడోలాధిశాయియైన ప్రసంగ మిప్పట్టునందు నే నెట్టు లోర్తు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> bq27inp96c5i0xgfzb6njtx2es9a1pr 104 129702 397764 2022-08-12T11:26:11Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మొదల సంఘటియించినఁ బొందు పిదప కార్యమ ఘటించెనేని సత్కార మెదలు ప్రాణమగు నన్ను రమ్మను నా నృపాలు నెదుర తలవంచికొనియుండ నెట్టు లోర్తు.</poem>|ref=230}} {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (1-91) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఉరగవల్లీగాఢపరిరంభణంబులఁ బోకమ్రాకుల సొంపు ముడువు కొనఁగ...</poem>|ref=231}} {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని భీమఖండము (5-50) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ. గీ.|lines=<poem>భువనబీజంబు కైవల్యమోక్షదాయి యఖిలకల్యాణకారి విశ్వాద్భుతంబు (పూజ కొనియెను మురభిదంబుజభవాది దేవతాకోటిచే సుప్రతిష్ఠఁ బొంది.)</poem>|ref=232}} {{left margin|2em}}'''భాస్కర రామాయణము (యు. 1785) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పెక్కుమారులు వడి వీచి ద్రెక్కొనంగ వరలి వారిధిలోపల వైవ నతఁడు ముక్తకేశాంబరోజ్జ్వలభూషుఁ డగుచుఁ బడి రసాతలగతుఁడయ్యె బలము దక్కి.</poem>|ref=233}} {{left margin|2em}}'''యయాతిచరిత్ర (1-36) '''—</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అగరు లేలకి విరవాది యాగ దీఁగె మల్లియలు గొజ్జగులు దాకమొల్ల మొగలి మొదలుగా నివి యెప్పుడు బూచి కాచి యుండు తోట లమీను భానుండు నిలిపె.</poem>|ref=234}} {{left margin|2em}}'''అనంతుని భోజరాజీయము (5–61) '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అని యతని భ్రమయ నడచును మునుఁ దత్సతి నిలిపి చనిన భూజము కడకున్ గొనిపోవ నచట నదిలే కునికి పునశ్శోకవహ్ని నుల్ల మెఱియఁగాన్.</poem>|ref=235}}<noinclude><references/></noinclude> lwt9yuzdl8efam4oo6rvlfzpf5oajkp 104 129703 397765 2022-08-12T11:38:27Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''నాచన సోముని వసంతవిలాసము '''—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అత్తటి విట నాగరికలు సుకవి మనోరంజసము చిత్తముల వసంతకేలి చివురొత్తంగా మొత్తములు గట్టి తీర్చిరి ముతైపుజల్లులకుఁ దోడి బూరట కొమ్ముల్.</poem>|ref=236}} {{left margin|2em}}'''పోతరాజుగారి భాగవతము-అష్టమస్కంధము (883) '''—</div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>అంగీకరించిన నభిలంబు వోవుచో ననృతంబుగాదు లేదనిన నధిప యాత్మవృక్షముమూల మనృతంబు నిశ్చయ మనృతమూలము గల్గ నాత్మ జెడదు పుష్పఫలం బాత్మభూజంబునకు సత్య మా మాను బ్రతుకమి నదియుఁ జెడును ఫలపుష్పములు లేక పస చెడి వృక్షంబు మూలంబుతో వృద్ధిఁ బొందుగాదె చేటుఁ గొఱతయు లఘిమయుఁ జెందకుండ నిచ్చు పురుషుండు చెడకుండ నిద్ధచరిత కాక నంచితసత్వసంగతి ఘటించి నిజధనం బర్థి కిచ్చిన నీకు లేదు.</poem>|ref=237}} {{left margin|2em}}'''శ్రీరంగమాహాత్మ్యము '''—</div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>పరిచయుఁ గాఁగ నేలె నిరపాయచరిత్రుని శత్రుకానన స్ఫురదురువీతిహోత్రుని సముజ్జ్వలమేరుసమానగాత్రునిన్ బరమపవిత్రునిన్ ముని సుపర్వ వరస్తుతిపాత్రునిన్ మనో హరఫలశేముషీకబలితాంబుజమిత్రుని వాయుపుత్రునిన్.</poem>|ref=238}} {{left margin|5em}}(‘సముజ్జ్వల’ అనుచోట) సమ్-ఉత్ అని ఉపసర్గలౌను. ప్రాదియతి యనవలసిన దౌను. పువర్ణ మువర్ణములు ప్రధానము చేసి చక్కటియతియందు లాక్షణికులు వ్రాసినారు. (అ)సందర్భముగా నున్నది. {{float right|239}}</div><noinclude><references/></noinclude> mt4wsqx6ojrkbmwkpipu2zo55l5g2vb