వికీసోర్స్ tewikisource https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter మీడియా ప్రత్యేక చర్చ వాడుకరి వాడుకరి చర్చ వికీసోర్స్ వికీసోర్స్ చర్చ దస్త్రం దస్త్రంపై చర్చ మీడియావికీ మీడియావికీ చర్చ మూస మూస చర్చ సహాయం సహాయం చర్చ వర్గం వర్గం చర్చ ద్వారము ద్వారము చర్చ రచయిత రచయిత చర్చ పుట పుట చర్చ సూచిక సూచిక చర్చ TimedText TimedText talk మాడ్యూల్ మాడ్యూల్ చర్చ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 129686 398057 397742 2022-08-19T01:15:19Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||కాంతిసేన కథ|173}}</noinclude>పొలములోఁ బడియుండఁ గరభుఁడు చూచి యట్టిశవ మేదేని గనంబడినప్పుడు తనతోఁ జెప్పుమని కాంతిసేన నిరూపించియున్నది. కావున నాఁడు కరభుఁ మతెఱగు కాంతిసేన కెరింగించెను. రాజపుత్రికయే వాడికట్లు చేయుఁడని నియమించినది. కరభుఁడు పన్నిన జాలమేయని శంతనుం డా సన్నాహ మంతయుఁ గావించెను. పిమ్మట వారు రాజుదేహ మంతఃపురమునకు దీసికొనిపోయిరి. రాత్రి సర్పదష్టుడై రాజు మృతినొందెనని ప్రతీతిఁ బుట్టించిరి. అప్పుడు రాజపత్నియు బుత్రికయు నా కళేబరముపైబడి విలపించుచు నపర సంస్కారములన్నియు విధి యుక్తముగాఁ జేయించిరి. వెనుకటి మంత్రులనెల్ల రప్పించి తదనుమతిని రాజ పుత్రికయే పట్టాభిషిక్తు రాలయ్యెను. శంతనుండు కుమ్మరిబాలు నంతఃపురమునకుఁ దీసికొనిపోయి రాజపుత్రికకుఁ జూపెను. ఆమె వానికి శాలివాహనుడని పేరుపెట్టి తన యాస్థానమునకు వచ్చుచుండుమని నియమించినది. మరియొకనాడు కేశరిణి శాలివాహానుని చేయి పట్టుకొని యేకాంతముగా నెమ్మెకాఁడా? నీ రూపముఁ జూచి మా రాజపుత్రిక మిగుల మోహమందుచున్నది. శంతనుండు నీ మాట పలుమారు చెప్పుచుండెను. నీ యొద్ద నసామాన్యమైన విద్దె యున్నదఁట. అది రాజపుత్రికకుం కుపగా నిత్తువేనిఁ దప్పక నీకుఁ బెండ్లి చేయఁగలరు. రాజ్యముతో నీ కా చిన్నది దక్కఁగలదని యక్కలికి వలపులు మొలకలెత్తు పలుకుల నతనిం గలకపరచినది. వాఁడా మాటలు సత్యములనినమ్మి కొమ్మా ? అమ్మానవతీ శిరోమణి నా యర్దదేహ మగచుండ నా విద్య యిచ్చుటకు యబ్బురమా ? ఇప్పుడే ధారవోఁసెద. దీసికొని రమ్మని పలికెను అప్పుడా కేసరిణి వాని నంతఃపురమునకుఁ దీసికొనిపోయి రాజోపచారములు సేయుచు నప్పుడే పెండ్లి కొడుకగునట్లు లాసఁ గొలిపి యా విద్య కాంతిసేన కుపదేశము సేయించినది. అది మొదలు శాలివాహనుఁడు తానే రాజని తలంచుచు వీధిం బోవునపుడు సగర్వముగా నడచుచుండును. దేహబంధువులువచ్చి పిలిచిన వానిఁగన్నెత్తి చూడఁ డయ్యెను. కరభ శంతనుల కంతకుపూర్వమే ప్రభువులమని యభిప్రాయము గలిగినది. ఒకనాఁ డాకస్మికముగా శాలివాహనుఁడు కరభుం జూచి గురుతుపట్టి అయ్యో ? నా శత్రువు కరభుండిట కెప్పుడు వచ్చెను? వీడు వచ్చియే కాబోలు‌ నా గుట్టుఁ దెలియఁ జేసెను. కానిమ్ము. నాకు రాజ్యము సంక్రమించనీ ? ముందుగా వీనిఁ గారాగారమున బెట్టించెదనని తలంచుచు వానితో నేమియు మాటాడక యెందేనిం బోవుచుండెను. కరభుఁడు వాని యభిప్రాయము గ్రహించి వెన్నంటి నడిచెను. అంతలో శంతనుఁ డెదురుపడుటయుఁ గరభుఁడు పరిహాసముగా వానితో సంభాషించెను. వా రిరువురు మైత్రియుం గినియుచు శాలివాహనుఁడు నిలువంబడినంత శంతనుఁడు నవ్వుచు<noinclude><references/></noinclude> 9bso00g8vopnzh8if2h6unpl6g5tau8 104 129687 398059 397743 2022-08-19T01:42:28Z శ్రీరామమూర్తి 1517 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|174|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>మిత్రమా ! శాలివాహనా ! పల్కరించకయే నిలువం బడితివేల ? నాపైఁ గోపము వచ్చినదా యేమి? ఈ కరభు నెరుఁగుదురా యని నాక్షేపముగాఁ బలికిన వాఁ డిట్లనియె. నేను గరభుని నిన్నును నెరుఁగుదును. నీవు చేసిన యపకారమును దెలయనివాఁడగాను. దైవానుగ్రహ ముండిన మనుష్యులేమి చేయఁగలరు. ఇఁక మూడు దివసము లరిగిన వెనుక నా మహిమ మీ రందరుఁ జూతురుగాక. నాకుఁ జేసిన యపకారములకుఁ బ్రతిఫలం బనుభవింతురుగాక యని మీసములు దువ్వుచు బెదరించిన విని కరభుఁడు శంతనా ! యిక మాకుఁ గుండలు దొరకవు సుమీ! కాచికొని యుండుమని పలికెను. ఆ మాటలువిని యాజ్యమువోసిన యగ్నివోలె మండుచు వాఁడు శంతనా! ఘటము లిఁక నిందు నిలువవని చెప్పుము. నెవ్వడోఁ యెరుఁగక మాట్లాడుచున్నాడు. కారులు ప్రేలిన నోరు మూయింతి జుమీ! కాంతిసేన నా భార్య. ఉంకువయిచ్చి పెండ్లియాడ నిశ్చయించుకొంటినని పలుకగా నాకసంబంటుచుఁ గరభుం ఢిట్లనియె. నే నామెచే వరింపఁబడిన భర్తను. నా యెదుట నేమంటివి? ఇంకొకసారి కాంతిసేన పేరెత్తినచో నీ నెత్తి రెండువ్రక్కలు చేయకుందునా ? కుమ్మర గురువా? నీ కులం బెరిగి మాట్లాడుమని పలికిన విని శంతనుండు, ఇంచుక యలుకఁ దోపఁ గరభా ! అప్పుడే కాంతిసేన నీకుమాత్రము భార్యయైనదా యేమి? నేను లేనప్పుడొకసారి యంతఃపురమున కరిగినంతనే స్వతంత్రుఁడవైతివి కాబోలు. నీ విషయమై కాంతిసేన యొప్పుకొనలేదు. నీ జాలము నాకీయ నక్కరలేదు. అని యేమేమో యుపన్యసించిన విని కరభుం డిట్లనియె. మన కింత సంవాద మేమిటికి? కేసరిణి నడుగుము. అంతయు జెప్పఁగలదు. నా విద్య యిదివరకే యుంకువగా నిచ్చితిని. అసత్యముకాదు. నీతోడు. మంచి ముహూర్తము కొరకెదురు చూచుచున్నామని పలుకగా విని శాలివాహనుఁడు తన పరకాయ ప్రవేశవిద్యయు నుంకువగాఁ గైకొన్నదని చెప్పెను. అప్పుడు మువ్వురు తగపులాడుచుఁ గేసరిణియొద్దకరిగి నేను కాంతిసేనకు భర్తనుగానా యని యడిగిరి. ఆ మాటలువిని యది నవ్వుచు మీ మువ్వురు రేపు సూర్యోదయ సమయమున కిచ్చటికిరండు మీ మువ్వురులో భర్త యెవ్వఁడొ చెప్పెదనని పలికినది. అప్పుడుబోయి వారు మువ్వురు మరనాఁ డరుణోదయము కాకమున్న వచ్చి యందుఁ గూర్చుండిరి. కేసరిణి నిగళహస్తులైన నలువుర రాజభటులు నచ్చటికిఁ దీసికొనివచ్చి వీరే పెండ్లికొడుకులని వారిఁ జూపినది. అక్కింకరుల నిగళంబుల వారి పాదంబులకుఁ దగిలించుచు పదుడు పదుఁడు. మీకుఁ బెండ్లిఁ గావింతుమని పలుకుచు వారిని గెంటుకొనిపోయిరి. అప్పుడు కరభ శరభ శంతనులిట్లు విచారించిరి.<noinclude><references/></noinclude> 57qc9evp3d52dhqt9tq0rm4tumssh1i 398060 398059 2022-08-19T01:42:42Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|174|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>మిత్రమా ! శాలివాహనా ! పల్కరించకయే నిలువం బడితివేల ? నాపైఁ గోపము వచ్చినదా యేమి? ఈ కరభు నెరుఁగుదురా యని నాక్షేపముగాఁ బలికిన వాఁ డిట్లనియె. నేను గరభుని నిన్నును నెరుఁగుదును. నీవు చేసిన యపకారమును దెలయనివాఁడగాను. దైవానుగ్రహ ముండిన మనుష్యులేమి చేయఁగలరు. ఇఁక మూడు దివసము లరిగిన వెనుక నా మహిమ మీ రందరుఁ జూతురుగాక. నాకుఁ జేసిన యపకారములకుఁ బ్రతిఫలం బనుభవింతురుగాక యని మీసములు దువ్వుచు బెదరించిన విని కరభుఁడు శంతనా ! యిక మాకుఁ గుండలు దొరకవు సుమీ! కాచికొని యుండుమని పలికెను. ఆ మాటలువిని యాజ్యమువోసిన యగ్నివోలె మండుచు వాఁడు శంతనా! ఘటము లిఁక నిందు నిలువవని చెప్పుము. నెవ్వడోఁ యెరుఁగక మాట్లాడుచున్నాడు. కారులు ప్రేలిన నోరు మూయింతి జుమీ! కాంతిసేన నా భార్య. ఉంకువయిచ్చి పెండ్లియాడ నిశ్చయించుకొంటినని పలుకగా నాకసంబంటుచుఁ గరభుం ఢిట్లనియె. నే నామెచే వరింపఁబడిన భర్తను. నా యెదుట నేమంటివి? ఇంకొకసారి కాంతిసేన పేరెత్తినచో నీ నెత్తి రెండువ్రక్కలు చేయకుందునా ? కుమ్మర గురువా? నీ కులం బెరిగి మాట్లాడుమని పలికిన విని శంతనుండు, ఇంచుక యలుకఁ దోపఁ గరభా ! అప్పుడే కాంతిసేన నీకుమాత్రము భార్యయైనదా యేమి? నేను లేనప్పుడొకసారి యంతఃపురమున కరిగినంతనే స్వతంత్రుఁడవైతివి కాబోలు. నీ విషయమై కాంతిసేన యొప్పుకొనలేదు. నీ జాలము నాకీయ నక్కరలేదు. అని యేమేమో యుపన్యసించిన విని కరభుం డిట్లనియె. మన కింత సంవాద మేమిటికి? కేసరిణి నడుగుము. అంతయు జెప్పఁగలదు. నా విద్య యిదివరకే యుంకువగా నిచ్చితిని. అసత్యముకాదు. నీతోడు. మంచి ముహూర్తము కొరకెదురు చూచుచున్నామని పలుకగా విని శాలివాహనుఁడు తన పరకాయ ప్రవేశవిద్యయు నుంకువగాఁ గైకొన్నదని చెప్పెను. అప్పుడు మువ్వురు తగపులాడుచుఁ గేసరిణియొద్దకరిగి నేను కాంతిసేనకు భర్తనుగానా యని యడిగిరి. ఆ మాటలువిని యది నవ్వుచు మీ మువ్వురు రేపు సూర్యోదయ సమయమున కిచ్చటికిరండు మీ మువ్వురులో భర్త యెవ్వఁడొ చెప్పెదనని పలికినది. అప్పుడుబోయి వారు మువ్వురు మరనాఁ డరుణోదయము కాకమున్న వచ్చి యందుఁ గూర్చుండిరి. కేసరిణి నిగళహస్తులైన నలువుర రాజభటులు నచ్చటికిఁ దీసికొనివచ్చి వీరే పెండ్లికొడుకులని వారిఁ జూపినది. అక్కింకరుల నిగళంబుల వారి పాదంబులకుఁ దగిలించుచు పదుడు పదుఁడు. మీకుఁ బెండ్లిఁ గావింతుమని పలుకుచు వారిని గెంటుకొనిపోయిరి. అప్పుడు కరభ శరభ శంతనులిట్లు విచారించిరి.<noinclude><references/></noinclude> s09ihxjcqojbga279mla9r1ghxuovos 104 129688 398068 397744 2022-08-19T05:33:38Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||కాంతిసేన కథ|175}}</noinclude>{{left margin|5em}}<poem> ఉ. హా ! యిఁక నేమిసేతు వితతాద్భుతజాలను యింద్రజాలమా ! పోయితివే3 ననున్విడిచి భూవరపుత్రిక నంటితే తృణ ప్రాయముగాఁ దలంచితి భవద్వరశక్తి జగంబు నంతయుం బోయెగదా ? మదీయకృషి బూడెదఁబోసిన నేయికై వడిన్‌. ఉ. నీ వచనంబులెల్ల మది నిక్కములంచుఁ బరాంగసంగ వి ద్యావభవంబు నీ‌ కొసఁగితా నృపపుత్రి ! వశించెవిద్య ధా త్రీవిబుధత్వముం జెడియె దేహ ధనంబులు వోయె నింత మా యామినివంచు నే నెరుఁగ కక్కట భ్రష్టుండనైతి నన్నిఁటన్‌. వ. మీ యిరువురవల నా భూ నాయక వరపుత్రి మంతనంబునఁ బ్రియురా లై యుండెద నీకనుచుం ద్రోయించె దుదికి నన్నధోగతి కాఁగన్‌. </poem></div> ఆ జవ్వని మన మువ్వురకు నెఱవైచి వంచించినది. ఇందుల కొండొరుల ననవలసినదిలేదు. ఒకరి గొంటరితనము గిటగిట యొకరి వంచనము గుడి గుడియుం గాదు. ఈ యుపద్రవము మనమే తెచ్చి పెట్టికొంటిమి. ఆందలి యత్నములు తాపమునకే కారణములైనవి. ఈ వేగిరులు మనల గెడ్డంగిం బెట్టంగాబోలు తీసికొని పోవుచున్నారు ? ఈ దొసఁగు దాటించుకొను తెరఁ వరయవలయుఁ జింతించినఁ బ్రయోజనములేదు. వెనుకటి వైరము లెత్తఁ జనదు. అని శంతనుండు పలుకుటయు గరభుం డిట్లనియె. శంతనా ? కొండిక నాటినుండియు శరభుండు నేను నెక్కువ నేస్త ముతో నేకదేహమట్లు మెలఁగితిమి. పెద్దకాలము చదివితిమి. విద్య యేమియు నంటినది కాదు. ఇట్టి మాయొద్ద బెద్ద పెద్ద నాసల నాడినఁ జెప్పికొనఁ గలమా ! గిబ్బలవలె గురుపులు వారుచు గురువులకడ గులాములమై యాకలియుం గిలియుం జెందక తిరిగి గిడిగిళ్ళతోనే కాలక్షేపముఁ జేసితిమి. నడిమంతరమునఁ జెడువిద్యలు రెండు సంపాదించి విరోధులమైతిమి. ఇప్పుడు రెండును బోయినవి కావున విహితులమై యుండ వచ్చును. బళి బళి ? మనకు మంచి ప్రాయచిత్తమైనది. అని సంతోషముతోఁ వారు కావించిన రహస్యక్యత్యములు కాంతిసేన చెప్పిన మాటలును దలఁచి తలఁచి నవ్వ దొడంగెను. రాజభటులు క్రమంబున వారిం దీసికొనిపోయి యోడ నెక్కించి ద్వీపాంతరమందు దింపివచ్చిరి. అని యెరింగించి యాతం డవ్వలికథ మరల నిట్లు చెప్పం దొడంగెను.<noinclude><references/></noinclude> 04ako6nr2q6kxxwp8vzm6ksdw2774zn 104 129848 398036 2022-08-18T12:17:31Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి భర్గశతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>కవి విద్వద్ధరణీసుధాశనవరుల్ కార్యార్థులై యొద్ద డా సి వడిం జేతులు దోయిలించుకుని యాశీర్వాదముల్ సేయ నె క్కువ దర్పంబున నిట్టులం గదలకే కొర్మించి నట్లుండ్రుగా రవళిం దుర్నృపు లేమి యీఁగలరొ భర్గా! పార్వతీవల్లభా!</poem>|ref=457}} {{left margin|5em}}'''అచ్చుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి భర్గశతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>మన్నెల్లం దమ సొమ్మటంచు వసుధామర్త్యోత్తమక్షేత్రముల్ గన్నారంగని యోర్వలేక దిగ మ్రింగం జూతు రల్పప్రభుల్ వెన్నప్పంబులొ బూరెలో వడలొ భావింపంగ బొబ్బట్లొ కా యనా యెన్నఁగ వారి పాలికవి భర్గా! పార్వతీవల్లభా!</poem>|ref=458}} {{left margin|5em}}'భర్గా' అనుచోట {{float right|459}}</div> {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి సుభద్రాపరిణయము '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>నీహారాంశుముఖీకదంబకమణిన్ నిన్గోరి సన్యాసినై యాహారాదివిహారము ల్మరచి యత్యంతానురాగంబుతో బాహాలింగనసౌఖ్యవాంఛ మదిలో బాటిల్ల నేనుండుచో నాహా యిట్లఱఁజేసి యేగితె సుభద్రా! భద్రకుంభస్తనీ!</poem>|ref=460}} {{left margin|5em}}చివర చరణ మందు.{{float right|461}} </div> {{left margin|2em}}'''భాస్కర రామాయణము (యుద్ధ 41) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఏ జనకాత్మజం దశరథేశ్వరు కోడల రాముభార్యఁజుం డో జనులార యడ్డపడరో సురలార సురారికంచు నం భోజదలాక్షి శైలవనభూములు దాటి విభీతి నేగుచో నీజలరాశిఁ జూచి మతి నెంతఁదలంకెనౌ యేమి సేయుదున్.</poem>|ref=462}} {{left margin|5em}}'అడ్డ పడరో' అనుచోట {{float right|463}}</div> {{left margin|5em}}ఈ పద్యమును లాక్షణికు లందఱు రోదనప్లుతయతికి లక్ష్యము వ్రాసినారు. వారి తాత్పర్యము- రావణాసురు డెత్తుకుపోతున్నాడు గాన రోదనమను </div><noinclude><references/></noinclude> go18mwkrpmrk2av83cn78j8ujgqc7oq 104 129849 398037 2022-08-18T12:30:55Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}కున్నారు. అప్పకవిగారు– 'భీతి నేగుచో' అనియున్నందున భీతికాకుస్వరముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'ఓజనులార, సురలార, అడ్డపడరో' అని పిలుచుటే ముఖ్యమని మాతాత్పర్యము. కుశాగ్రబుద్ధి (గల) సుకవి రాజశేఖరులు ఏది గ్రాహ్యమో దాని గ్రహించవలయును. {{float right|464}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (అరణ్య. 111) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>అన్నా లక్ష్మణ నిన్నుఁ బుణ్యనిధి నే నజ్ఞానినై వల్కితిన్ నన్నా పాపము వచ్చిచుట్టుకొనియెన్ నా పాలి దైవంబవై యిన్నీచుం బరిమార్ప వేగఁ బరతేవే నన్ను రక్షింపు మీ యన్నం గ్రక్కున జీరవే యరుగవే యత్యుగ్ర శీఘ్రంబుగన్.</poem>|ref=465}} {{left margin|5em}}'వేగఁబరతేవే' అనుచోట. {{float right|466}}</div> {{left margin|5em}}ఇది అప్పకవిగారు శోకప్లుత మన్నారు. దూరాహ్వానమని మాతాత్పర్యము.{{float right|467}}</div> {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-161) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>వేదపురాణశాస్త్రపదవిన్ నదవీయసియైన పెద్దము త్తైదువ హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ య య్యాదిమశక్తి సంయమివరా యిటు రమ్మని పిల్చె హస్తసం జ్ఞాదరనీలరత్నకటకాభరణంబులు ఘల్లుఘల్లురన్.</poem>|ref=468}} {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (2-141) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఓ వసుధాతలేంద్ర కరుణోదధి యీ తడవేల ప్రోవరా వే వసుభూప యంచు నెలుగెత్తి వెస న్మొఱవెట్టు చాడ్పునన్ (శైవలినీరవం బెసఁగె శైవలినీనినదంబు కన్న ము న్నావిలభూరి వారి విహగారవగౌరవ మెచ్చె నెల్లెడన్).</poem>|ref=469}} {{left margin|2em}}'''కళాపూర్ణోదయము (4–116) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అకటా యేమని దూఱుదాన నిను నాథా వేఁగు జామయ్యె (బొం దికఁగాఁ బాదములొత్త రమ్మనుట గానీ యొంటియేమో కదా నికటక్షోణికి నేగుదెమ్మనుట గానీ కొంత నెయ్యంపుఁ బూ నికతోఁగన్నులు విచ్చిచూచుటయ కానీ లేద యొక్కింతయున్).</poem>|ref=470}})<noinclude><references/></noinclude> 6tyl1mgk8969rbf2qcmrd3rf4jh7m4f 398038 398037 2022-08-18T12:31:26Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}కున్నారు. అప్పకవిగారు– 'భీతి నేగుచో' అనియున్నందున భీతికాకుస్వరముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'ఓజనులార, సురలార, అడ్డపడరో' అని పిలుచుటే ముఖ్యమని మాతాత్పర్యము. కుశాగ్రబుద్ధి (గల) సుకవి రాజశేఖరులు ఏది గ్రాహ్యమో దాని గ్రహించవలయును. {{float right|464}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (అరణ్య. 111) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>అన్నా లక్ష్మణ నిన్నుఁ బుణ్యనిధి నే నజ్ఞానినై వల్కితిన్ నన్నా పాపము వచ్చిచుట్టుకొనియెన్ నా పాలి దైవంబవై యిన్నీచుం బరిమార్ప వేగఁ బరతేవే నన్ను రక్షింపు మీ యన్నం గ్రక్కున జీరవే యరుగవే యత్యుగ్ర శీఘ్రంబుగన్.</poem>|ref=465}} {{left margin|5em}}'వేగఁబరతేవే' అనుచోట. {{float right|466}}</div> {{left margin|5em}}ఇది అప్పకవిగారు శోకప్లుత మన్నారు. దూరాహ్వానమని మాతాత్పర్యము.{{float right|467}}</div> {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (7-161) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>వేదపురాణశాస్త్రపదవిన్ నదవీయసియైన పెద్దము త్తైదువ హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ య య్యాదిమశక్తి సంయమివరా యిటు రమ్మని పిల్చె హస్తసం జ్ఞాదరనీలరత్నకటకాభరణంబులు ఘల్లుఘల్లురన్.</poem>|ref=468}} {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (2-141) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఓ వసుధాతలేంద్ర కరుణోదధి యీ తడవేల ప్రోవరా వే వసుభూప యంచు నెలుగెత్తి వెస న్మొఱవెట్టు చాడ్పునన్ (శైవలినీరవం బెసఁగె శైవలినీనినదంబు కన్న ము న్నావిలభూరి వారి విహగారవగౌరవ మెచ్చె నెల్లెడన్).</poem>|ref=469}} {{left margin|2em}}'''కళాపూర్ణోదయము (4–116) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అకటా యేమని దూఱుదాన నిను నాథా వేఁగు జామయ్యె (బొం దికఁగాఁ బాదములొత్త రమ్మనుట గానీ యొంటియేమో కదా నికటక్షోణికి నేగుదెమ్మనుట గానీ కొంత నెయ్యంపుఁ బూ నికతోఁగన్నులు విచ్చిచూచుటయ కానీ లేద యొక్కింతయున్).</poem>|ref=470}}<noinclude><references/></noinclude> ml67im9n6eiadjk1th1habrmwkuoy0u 104 129850 398039 2022-08-18T12:38:51Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}'''‘రోదనము', హల్లుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''భీష్మపర్వము (3-515) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నీ చెలువును నీ బలువును నీ చతురత నీ బలంబు నీ సాహసమున్ నీ చక్కఁదనము నేనే రాచూలికిఁ గలుగనందురా రా కుఱ్ఱా.</poem>|ref=471}} {{left margin|5em}}చివర చరణమందు. {{float right|472}}</div> {{left margin|2em}}'''ద్రోణపర్వము (2-242) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>హాయను ధర్మరాజతనయా యను నన్నెడఁబాయ నీకుఁ జ న్నే యను దల్లి నేచఁ జనునే యను గృష్ణుఁడు వీఁడె వచ్చె రా వే యను నొంటి నేగఁదగవే యను నేగతిఁ బోవు వాఁడనే నో యభిమన్యుఁడా యను బ్రియోక్తుల నుత్తరఁ దేర్చవే యనున్.</poem>|ref=478}} {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి అచ్చతెనుఁగు రామాయణము (అయో 88) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>రా యనుగా యనం దొగల రాయనిఁ గేరు నిగారపుం గొటా రా యను మేటి నాడెపు దొరా యను గిన్క యొనర్చెదేమి మే రా యను నింపనీకుఁ గనరా యను దయ్యము పాటిఁ దప్పెనౌ రా యను గన్నవారు నగరా యను నిప్పని మానరా యనున్.</poem>|ref=474}} {{left margin|2em}}'''అందే (అయో. 60) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>కా యిది నేటి తప్పు కొడుకా యను నిద్దపు పూతమామిబో కా యను బంజరంపుఁ జిలుకా యను నబ్రపు సోయగంపు బ్రో కా యను బల్కవేమి యలుకా యను బంతము దీఱెనోటు కై కా యను నేరయిట్లు దుడుకా యను బాయఁగ గోలికా యనున్.</poem>|ref=475}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యములందు దూరాహ్వానాదుల జెప్పరాదు. ఈ పద్యములకు పైపద్యము నందు 'వేఁడొ వేడి వెలుంగు వెంగడపు రే వెల్గంచు బిట్టేడ్చుచున్' (అయో. 88) అని స్పష్టముగా నున్నది. అనేకవిధములు విలపించుట లోకప్రసిద్ధమున్ను మరియును— (అందే) {{float right|476}}</div><noinclude><references/></noinclude> 4na1c61c5gmx7kvvixkp8x7tivgkzfr 104 129851 398040 2022-08-18T13:32:51Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|ac|fwb}}ప్రాసయతులు</p> {{p|al|fwb}}ప్రాసయతులు</p> {{left margin|5em}}'''లక్ష్యములు '''— </div> {{left margin|2em}}'''అనుశాసనిక పర్వము (3-175) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>జూదరి గరదుండు వేదంబు జదువని వాఁడు వడ్డికి నిచ్చువాఁడు గాయ కుండు గ్రామము పని గుడుచు నాతడు గృహ దాహి కష్టముగల తనువునాతఁ డఱ దెవుల్గొన్నాతఁ డఖిలవస్తువులను నమ్మెడు నతఁడు సోమమ్ము విక్ర యించిన యతఁ డబ్ధి సంచార లాభోప జీవకుం డుర్వీశసేవకుండు భార్యయును దాను బుత్రులు పంచికొన్న వాఁడు పనులఁ బెక్కేలెడువాఁడు కపట కృత్యముల మృచ్చిలిని శిల్పకృతుల బ్రతుకు వారు బఙ్తిదూషణు లండ్రు గౌరవేంద్ర!</poem>|ref=550}} {{left margin|5em}}(ఒకటవ, నాలవ చరణములందు మొదటియతులు, మూడవ చరణమున రెండవయతి, గీతము నాలవచరణమున-మొత్తము) నాలుగు ప్రాసయతు లున్నవి. {{float right|551}}</div> {{left margin|5em}}ప్రాసయతులు (ఆది) ప్రాసనియమముగల పద్యములకు చెల్లవు. గీతపద్య సీసపద్యములకు చెల్లును. {{float right|552}}</div><noinclude><references/></noinclude> 6tdbf36rzqujyc8xxx0xh2on12mgz33 104 129852 398041 2022-08-18T13:44:15Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>దాయను గెల్చుటింకఁ గలడా యను రాచకొలంపు గల్వ విం దా యను నాడెమైన బిరుదాయను రక్కసి కార్మొగుళ్ల యీ దాయను బీరమూన వలదా యను బిల్చిన నాలకింప రా దా యను బన్నమొందతి గదా యను నీకును నంగదా యనున్.</poem>|ref=477}} {{right|(యుద్ధ. 388)}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>డాయ నదేల రావు బెగఁడా యను నెక్కటి చివ్వ గెల్పుకాఁ డా యను ముద్దురా కొమరుఁడా యను మేలిగొనంబులూను ప్రో డా యను సోయగంపు మరుఁడా యను నెన్నిక గన్న నేల ఱేఁ డా యను మేటి జెట్టి మగఁడా యను బల్కర తమ్ముఁడా యనున్.</poem>|ref=478}} {{right|(యుద్ధ. 400)}} {{left margin|5em}}శ్రీరామమూర్తి ధీరోదాత్తుడైనప్పటికి సహోదరుని యందు దయార్ద్రహృదయుఁడుగాన కారుణ్యమున రఘుక్ష్మావరేణ్యుని బోలి... అనికరుణాకరులలో శ్రీరామమూర్తి కన్న నెవరును లేరు గావున నిచ్చట కరుణరసము కవి వర్ణించు టలంకారమే.{{float right|479}}</div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అంత నచ్చట రాచూలి నంతఁ బెరయఁ దోడ బుట్టువుఁ గాడిన తూపు వెఱికి వైచి క్రొవ్వేది కన్నీరు వఱద వాఱఁ బలుదెఱంగుల నిట్లని పలువరించె.</poem>|ref=480}} {{right|(యుద్ధ. 391)}} {{left margin|5em}}అని కవి సార్వభౌముడే స్పష్టము చేసినారు. మరియును— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>మా యనుఁగుం జెలి న్వెదుకుమా యను వొప్పఁ దుటారి చిల్క లే మా యను గండు దేటి కొదుమా యను నిద్దపు ముద్ద చందమా మా యను జుట్టు పుల్గు తుటుమాయను గద్దఱికాఱు బింకకూ మా యను నింక నోర్వఁదరమా యను నక్కట దయ్యమా యనున్.</poem>|ref=481}} {{right|(ఆరణ్య. 66)}} {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>పాయను నేరమేమి బులుపా యను నాడెపు ప్రోడరాచ పా పా యను గుందనంపు మెఱుపా యను బూవిలుకాని వాలుదూ పా యను బల్కవేమి దిసపా యను బంటవలంతి ముద్దుకా న్పా యను నిట్టు లింత మఱపా యను నీకిది నేరుపా యనున్.</poem>|ref=482}}<noinclude><references/></noinclude> ph7f5miu0e6q0m0cb48asg4xrlotrep 104 129853 398042 2022-08-18T14:24:48Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}అంబరీష మహారాజును, ఆయన పుత్రికైన శ్రీమతి యందు నారద పర్వతులను దేవమునులకు అనురాగోదయమై, ఉభయులు తమ కిమ్మని కోరితే, శ్రీమతి యెవరిని వరించితే వారికి వివాహ మొనరించుతానని అంబరీషు డనగా, శ్రీమన్నారాయణమూర్తి వద్దకు వెళ్లి శ్రీమతి చూపులకు ఒకడు కోతియు, నొకడు కొండముచ్చువలె కనిపించేలాగు చెయ్యమని ప్రార్థించితే, ఆ ప్రకారమే భగవంతులు వరమిచ్చినందున, శ్రీమతి వరించనందున, శ్రీమన్నారాయణమూర్తి యెవరెఱుంగకుండ (శ్రీమతిని) పాణిగ్రహణము చేసి వైకుంఠముకు తీసుకువెళ్లితే, భగవన్మాయ తెలియనేరక, రాజు తమను వంచించినాడనుకుని, యిద్దరు మునులు ‘మోహము నిన్ను కశ్మలము చేసుగాక ' యని శపించితే, మునిశాపము కొట్టివెయ్య(రాని) దనిన్ని, అంబరీషుని యందున్న దయచేత రాజుకు శాపము తగలకుండగ 'ముందు నేను దశరథపుత్రుడ కాగలను. అప్పుడు నన్నావరించమని ఆ శాపమును మరలించి, యిపు డవలంబించి కాముకాగ్రణివలె నటించినాడు (శ్రీ మన్నారాయణావతారమైన శ్రీరామచంద్రమూర్తి). ఇది లింగపురాణ ప్రసిద్ధి. {{float right|483}}</div> {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి సుభద్రాపరిణయము '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>కనుగవ నశ్రుబిందువులు గ్రమ్మఁగ గద్గదకంఠియై మొగం బునఁ గడు విన్నబాటొదవ ముప్పిరి గొన్వలవంతఁ బల్కె నో జనవరచంద్ర యో నయవిశారద యో జనరంజనైకశో భనతరరూప యో ఘనకృపా యిటులన తిడంగఁ జెల్లునే.</poem>|ref=484}} {{left margin|5em}}‘ఘనకృపా' యనుచోట రోదనప్లుతము. అందరును వర్గయతి యనుకుందురు. పవర్ణముపై ప్లుతమున్నది గాన వర్గముకాదు. ప్లుతమైనా దూరాహ్వాన మనరాదు. నాయకసమీపవర్తియై యున్నదిగాన, గానప్లుత మనరాదు. ( ఎందుకనగా) ‘కనుగవ నశ్రుబిందువులు గ్రమ్మఁగ గద్గదకంఠియై మొగంబునఁ గడువిన్నబా టొదవ ముప్పిరి గొన్వలవంత...' ఈ పదములచేత రోదనమే ముఖ్యము (గాన). వ్యాజస్తుతి యనే కాకుస్వరయతి యనరాదు, నాయకునికి కరుణ పుట్టుటకై వచించుచున్నదిగాన. కరుణారసమునకు శోకము స్థాయీభావము. </div><noinclude><references/></noinclude> 55pyh4dzd1ism0ce53kctb01fkfck7n 398043 398042 2022-08-18T14:28:46Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}అంబరీష మహారాజును, ఆయన పుత్రికైన శ్రీమతి యందు నారద పర్వతులను దేవమునులకు అనురాగోదయమై, ఉభయులు తమ కిమ్మని కోరితే, శ్రీమతి యెవరిని వరించితే వారికి వివాహ మొనరించుతానని అంబరీషు డనగా, శ్రీమన్నారాయణమూర్తి వద్దకు వెళ్లి శ్రీమతి చూపులకు ఒకడు కోతియు, నొకడు కొండముచ్చువలె కనిపించేలాగు చెయ్యమని ప్రార్థించితే, ఆ ప్రకారమే భగవంతులు వరమిచ్చినందున, శ్రీమతి వరించనందున, శ్రీమన్నారాయణమూర్తి యెవరెఱుంగకుండ (శ్రీమతిని) పాణిగ్రహణము చేసి వైకుంఠముకు తీసుకువెళ్లితే, భగవన్మాయ తెలియనేరక, రాజు తమను వంచించినాడనుకుని, యిద్దరు మునులు ‘మోహము నిన్ను కశ్మలము చేసుగాక ' యని శపించితే, మునిశాపము కొట్టివెయ్య(రాని) దనిన్ని, అంబరీషుని యందున్న దయచేత రాజుకు శాపము తగలకుండగ 'ముందు నేను దశరథపుత్రుడ కాగలను. అప్పుడు నన్నావరించమని ఆ శాపమును మరలించి, యిపు డవలంబించి కాముకాగ్రణివలె నటించినాడు (శ్రీ మన్నారాయణావతారమైన శ్రీరామచంద్రమూర్తి). ఇది లింగపురాణ ప్రసిద్ధి. {{float right|483}}</div> {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి సుభద్రాపరిణయము '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>కనుగవ నశ్రుబిందువులు గ్రమ్మఁగ గద్గదకంఠియై మొగం బునఁ గడువిన్నబా టొదవ ముప్పిరి గొన్వలవంతఁ బల్కె నో జనవరచంద్ర యో నయవిశారద యో జనరంజనైకశో భనతరరూప యో ఘనకృపా యిటు లాన తిడంగఁ జెల్లునే.</poem>|ref=484}} {{left margin|5em}}‘ఘనకృపా' యనుచోట రోదనప్లుతము. అందరును వర్గయతి యనుకుందురు. పవర్ణముపై ప్లుతమున్నది గాన వర్గముకాదు. ప్లుతమైనా దూరాహ్వాన మనరాదు. నాయకసమీపవర్తియై యున్నది గాన, గానప్లుత మనరాదు. ( ఎందుకనగా) ‘కనుగవ నశ్రుబిందువులు గ్రమ్మఁగ గద్గదకంఠియై మొగంబునఁ గడువిన్నబా టొదవ ముప్పిరి గొన్వలవంత...' ఈ పదములచేత రోదనమే ముఖ్యము (గాన). వ్యాజస్తుతి యనే కాకుస్వరయతి యనరాదు, నాయకునికి కరుణ పుట్టుటకై వచించుచున్నది గాన. కరుణారసమునకు శోకము స్థాయీభావము. </div><noinclude><references/></noinclude> 2gl2axhukccyw0tt7b611qomjc6lqql 104 129854 398044 2022-08-18T22:52:32Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శృంగార హాస్య కరుణా రౌద్రవీర భయానకాః భీభత్సాద్భుత శాంతాశ్చ రసాః పూర్వై రుదీరితాః॥ రతిర్హాసశ్చ శోకశ్చ క్రోధోత్సాహౌ భయం తథా జుగుప్సా విస్మయ శమాః స్థాయీ భావాః ప్రకీర్తితాః॥</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఈ లాగున నని అలంకారశాస్త్రము. నాయికలు నాయకులకు దయవచ్చేకొఱకు శోకించుట లోకప్రసిద్ధమున్ను.{{float right|485}} </div> {{left margin|5em}}'''అచ్చుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''అరణ్యపర్వము (5-177) '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఒక్క దనుజాధముఁడు మొఱ్ఱో యనంగ ననుఁ జెఱఁగొని పోయెడు నన్నలార యెవ్వ రిట విడిపింపరే యింత వట్టు పుణ్యమునఁ బోవరయ్య కారుణ్యబుద్ధి.</poem>|ref=486}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి సారంగధరచరిత్రము (3-86) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>రంగదపారమోహజలరాశి మునింగి రహిం దొరంగి ర త్నాంగి యొకింతసేపునకు హా సుకుమార కుమార నేడు చి త్రాంగికి నప్పగించుకొఱకా నవమాసములుం భరించి వే డ్కంగని నిన్ను గూరిమి గడల్కొన గోమున నెత్తి పెంచుటల్.</poem>|ref=487}} {{left margin|5em}}మూడవ చరణమందు {{float right|488}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (3–88) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>నిన్నున్ సద్గుణవంతుఁ డంచు నెపుడు న్వేనోళ్ల మెత్తుంగదా యన్నా నేడిది యేమి చేసితివి యేలా పుట్టె నీ మర్లు నీ కిన్నాళ్లే నిది చెల్లఁబో జనని గాదే యల్ల చిత్రాంగి దా నన్నం జూచినకంటఁ జూడవలదా నామాఱుగా నాయనున్.</poem>|ref=489}} {{left margin|5em}}రెండవ మూడవ చరణములందు {{float right|490}}</div><noinclude><references/></noinclude> o3qaye32czznifcfro1e8uhpxt9fato 104 129855 398045 2022-08-18T22:57:46Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''ప్రబోధచంద్రోదయము '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ఏ జెంత బోధించె నే తల్లి నిన్ను కా గాని పాషండసంగతులు మెలఁగ నే బొడ్డి బోధించె నే యింత విడనాడ తల్లి నీ కుపనిషత్తరుణి తోడ నే దండ యెడఁబాపె నే తల్లి నీకు నా మీఁద హత్తిన కూరిమియునుఁ గృపయు నే లంజె భ్రమియించె నే తల్లి నిన్ను స ద్ధర్మమోక్షము లబద్ధంబు లనుచు నంచు దుఃఖించుఁ గన్నీరు నించు దిశలు గలయ వీక్షించుఁ గానక కలవరించు నించు కించుక గమకించుఁ జంచలించు తల్లిమొఱుగుడు లేగ చందమున మఱియు.</poem>|ref=491}} {{left margin|5em}}'''గానప్లుతము; హల్లుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''అనుశాసనిక పర్వము (3-180) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వ్యాకరణ ధర్మశాస్త్ర వి వేకములు బురాణజాతవేదిత్వము బ్ర హ్మైకత్వబోధనము నధి పా కలిగినవారు పఙ్క్తి పావనులు గడున్.</poem>|ref=492}} {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (2–3) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆ యెడ నొక్క నర్మసచివాగ్రణి యిట్లను నో యఖండతే జోయుత యద్భుతం బొకటిఁ జూచితె చూపితె నీకు నాదు చే జాయనె చూడు మభ్రమునఁ జక్కగ నల్లదె నల్లమబ్బులో బాయవు కొన్ని మ్రాకులు నృపా యవుజుమ్మని నాకభూజముల్.</poem>|ref=493}} {{left margin|5em}}చివరి చరణమందు {{float right|494}}</div><noinclude><references/></noinclude> n9isik9bnqdqgbe3von8s03k5aob3sk 104 129856 398046 2022-08-18T23:06:18Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (5–18) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>ఘనముల్ వాహనముల్ వదాన్యమణి యాకల్పంబు కల్పాగముల్ వనమల్ వేలుపుగిడ్డి దొడ్డి పసి దేవా నీకు పాదార్ఘ్య మి త్తునొ రత్నాంజలి యిత్తునో యలరుటెత్తుల్ దివ్యసద్వస్తు లి త్తునొ నీవేమిట మెత్తు వేమి దగ నిత్తున్ భక్తపూజాప్రియా.</poem>|ref=495}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి సారంగధరచరిత్రము (2-103) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>వలదమ్మా యిటువంటి కానిపను లో వామాక్షి యీ వెఱ్ఱిబు ద్ధులు నీ కేల ఘటిల్లె నమ్మ తెగువన్ దుర్భాష లిట్లాడి యీ కొల నాకేటికిఁ గట్టెదమ్మ మరి లోకుల్ విన్న నేమందు ర మ్మ లఘుత్వంబుగఁ జూతురమ్మ, దగదమ్మా ధర్మ మూహింపుమా.</poem>|ref=486}} {{left margin|5em}}గానప్లుతము (అనగా) స్తుతించుట యని కొందఱు, 'తనరీ' యని సంగీతమందని కొందఱు నందురు. అటు లనరాదు. భ క్తి, గౌరవము, వాత్సల్యము, అనురాగము– ఈ మొదలైన వాటిచేత, ననగా తద్ధర్మప్రతిపాదకశబ్దములచేత సంబోధనమాత్రమున గానప్లుతము. {{float right|497}}</div> {{left margin|5em}}'''అచ్చుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (5-21) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అన నింద్రుండను లాఁతిరీతి నచలేంద్రా యేల యిట్లాడ నీ జనకుం డధ్వరభాగభోక్త యనిమేషశ్రేణిలోఁ బెద్ద త త్తన(యగ్రామణి) వైన నీకు నరుదే ధాత్రీధరేంద్రాభివం ద్యనితాంతోన్నతి కీర్తి వైభవము మేనా శుక్తిముక్తామణీ.</poem>|ref=498}} {{left margin|2em}}'''అందే (4–101) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>నిన్ను భాగ్యాక్షరపఙ్క్తిగాఁ దలఁతునో నిర్వేల మూర్ఛాపనో దనదివ్యామృతధారగా మనమునం దర్కింతునో కాక మ ద్ఘనపుణ్యద్రుమ రికావలియ కాఁగన్గొందునో ప్రేమ నే మని వర్ణింతుఁ బ్రియాపయోధరవిహారాహారవంశోత్తమా.</poem>|ref=499}}<noinclude><references/></noinclude> n4n4rlgv6g8mrh2ib87y1i60116lsjv 104 129857 398047 2022-08-18T23:14:15Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (3–61) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అనఁ జనభర్త వల్కు ముదితా విదితాతను మంత్రజాలు ని మ్మునిఁ గొనియాడ శక్యమై సముజ్జ్వలరూపకలాపయైన మీ యనుఁగు వయస్యఁగాంచు సుకృతాతిశయం బవలీలఁ గూర్చె నీ యనఘుఁ డితండు మాకుఁ బరమాప్తుఁడు గాక మునీంద్రమాత్రుఁడే.</poem>|ref=500}} {{left margin|2em}}'''అందే (2–91) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అన మునిరాజు వల్కు వనితా బనతా వినుతాభిధేయుఁడై యొనరిన (గౌతమున్ మునికులోత్తముఁ జెప్పఁగ విందురేకదా యనఘ తదన్వవాయ కలశాంబుధిఁ బుట్టినవాఁడ గౌతమా ఖ్యనెసఁగువాఁడ నే (బరమ హాసరస ప్రతిభానుభావుఁడన్).</poem>|ref=501}} {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని నైషధము (8-191) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>ఇదె వీక్షింపు చకోరశాబక నిభాక్షీ దీర్ఘికాహంసి యీ యుదకాంతఃప్రతిబింబితున్ గగనమధ్యోపస్థితున్ జంద్రుని న్మది దర్శించి నిజాధినాథుఁ డనుచు న్వాత్సల్య మేపారఁగాఁ జదురొప్పం బరిచుంబనం బొనరించెం జంచూపుటాగ్రంబునన్.</poem>|ref=502}} {{left margin|2em}}'''మనుచరిత్రము (1-68) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఏ యే దేశములం జరించితిరి మీ రే యే గిరుల్ సూచినా రే యే తీర్థములందుఁ గ్రుంకిడితి రే యే ద్వీపముల్ మెట్టినా రే యే పుణ్యవనాలిఁ ద్రిమ్మరితి రే యే తోయధుల్ డాసినా రా యా చోటులఁ గల్గు వింతలు మహాత్మా నా కెఱింగింపరే.</poem>|ref=503}} {{left margin|2em}}'''అందే (1-65) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నావుడు ముని యిట్లను వ త్సా విను మావంటి తైర్థికావలి కెల్లన్ మీవంటి గృహస్థుల సుఖ జీవనమునఁగాదె తీర్థసేవయుఁ దపమున్.</poem>|ref=504}}<noinclude><references/></noinclude> moqaqlydnwyqi3meblhl3uxn4ytkxfk 104 129858 398048 2022-08-18T23:23:01Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి సారంగధరచరిత్రము (2-121) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>నావుడు నిట్లు వల్కు జననాయకుఁ డీ వెడ మాట లేల త ల్లీ వినవమ్మ యీ జగము లెల్ల సృజింప భరింప నొంప జా ల్దేవత లెట్లు వర్తిలిన లెస్సవుగా కివి చెల్ల వొడ్లకున్ నీ విపుడన్న రంభరతి నీగతిఁ బుత్రుల బల్మిఁ బట్టిరే.</poem>|ref=505}} {{left margin|2em}}'''అందే (3-93) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>అని శోకింపుచునున్న తల్లిఁ గని యమ్మా నేను చిత్రాంగి న ట్లనె నీ మాఱుగనే దలంపుడు మరు ల్వాటిల్లి యాయమ్మ న న్నెనయంగోరిన నియ్యకోక... కే నేతెంచితం గాని పా వని యే దోషము నేనెఱుంగను మనోవాక్కాయకర్మంబులన్.</poem>|ref=506}} {{left margin|5em}}'కొనక' అను శబ్దమునుందు నకారము లోపమై‘కోక'అని యున్నది. {{float right|507}}</div> {{left margin|2em}}'''చాటుధార '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>కాండావిర్భవభాండ భూపరివృఢ గ్రైవేయ శైలేయసూ కాండాటాధిప కేతుమాతుల బలాకాశ స్రవంతీ మరు త్కాండాఖండలతుండి పాండురయశః కర్పూరపేటీ భవ త్కాండా రాయనమంత్రి భాస్కరుని కొండా దండనాథాగ్రణీ!</poem>|ref=508}} {{left margin|5em}}కొందఱు లాక్షణికులు, గానప్లుతమనగా, స్తుతి చేయుట యందు వచ్చినదని యీ పద్యము (లక్ష్యముగా) వ్రాసినారు. స్తుతి యంతయు 'పేటీ భవత్కాండా' అనుట తోడనే సరిపోయినది. 'రాయన మంత్రి భాస్కరుని కొండా' అని సంబోధన మాత్రమే యున్నది. స్తుతి యందే గానప్లుత మయితే 'అమ్మా, తల్లీ, వనితా, ముదితా, వత్సా' ఈ మొదలయిన వాటియందు నేమి స్తుతి యున్నది! (కావున) గానస్తుతి యందు (మాత్రమే) గానప్లుత మనుట బాగులేదు. {{float right|509}}</div> {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి విజయవిలాసము (1-89) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>నావుడు మోమునన్ మొలక న వ్వొలయన్ వలగబ్బి గుబ్బచన్ ఠీవికిఁగా నొకించుక నటింపఁ గవున్ గనుపింపఁ బల్కె రా</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> hqkwmglck5ln7a3gaz6dp2kin08dlnf 104 129859 398049 2022-08-18T23:30:54Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>జీవదలాక్షి యో రసికశేఖర యో జనరంజనైకలీ లావహరూప యో నుతగుణా తగునా యిటు లానతియ్యఁగన్.</poem>|ref=510}} {{left margin|5em}}చివర (చరణ మందు). కొందఱు లాక్షణికులు (దీనిని) శోకప్లుతముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'మోమున మొలకనవ్వు... ' అని చెప్పుచుండగా శోకమనుట చిన్ని పూదేనె (ను)కారమను టెట్టిదో, యిదియు నట్టిది. ఈ పద్యముకు పదమూడవ పద్యమందు కరుణరసము కనుపించుచున్నది. {{float right|511}}</div> {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి విజయవిలాసము (2-193) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఏలే శైలేయస్తని<ref>ముద్రితప్రతులం దీపద్యపు బేసిపాదములు వ్యత్యస్తముగా నున్నవి.</ref> యేలే ప్రాలేయకరముఖీ యేల నయో యేలే యాలేఖ్యాకృతి యేలే బాలేందునిటల యేలాతి నటే.</poem>|ref=512}} {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి రసికజనమనోభిరామము '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఏమే యామేచకకచ యే మే వామేక్షణామణీహేమఘృణీ యేమే సోమోపమముఖీ యేమే మోమెత్తి చూప కిటు లేతురుటే.</poem>|ref=513}} {{left margin|2em}}'''తారాశశాంకవిజయము (2-46) '''— </div>: {Telugu poem|type=మా.|lines=<poem>అనినన్ సంతస మంది గీష్పతి కుమారా యత్రి గర్భంబునం జననం బొందిన నీకు నీ వినయమున్ సౌజన్య మర్యాద వ ర్తన మంచన్మధురోక్తులుం దలఁప వింతల్ గావు రాజత్కలా ఖనివై యొప్పెడు నీవు శిష్యుఁడగు భాగ్యం బెన్న సామాన్యమే.</poem>|ref=514}} {{left margin|2em}}'''అనుశాసనికపర్వము (2-393) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆ నగనాయకుం డొక మహాధ్వర మెంతయు వేడ్కఁ జేయఁగా బూని మహీసురావలికిఁ బూజ యొనర్పఁగఁ దాను బ్రాహ్మణుం</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 177suwjmu2scflcr1yt16d6r20wzbvc 398050 398049 2022-08-18T23:31:56Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>జీవదలాక్షి యో రసికశేఖర యో జనరంజనైకలీ లావహరూప యో నుతగుణా తగునా యిటు లానతియ్యఁగన్.</poem>|ref=510}} {{left margin|5em}}చివర (చరణ మందు). కొందఱు లాక్షణికులు (దీనిని) శోకప్లుతముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'మోమున మొలకనవ్వు... ' అని చెప్పుచుండగా శోకమనుట చిన్ని పూదేనె (ను)కారమను టెట్టిదో, యిదియు నట్టిది. ఈ పద్యముకు పదమూడవ పద్యమందు కరుణరసము కనుపించుచున్నది. {{float right|511}}</div> {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి విజయవిలాసము (2-193) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఏలే శైలేయస్తని<ref>ముద్రితప్రతులం దీపద్యపు బేసిపాదములు వ్యత్యస్తముగా నున్నవి.</ref> యేలే ప్రాలేయకరముఖీ యేల నయో యేలే యాలేఖ్యాకృతి యేలే బాలేందునిటల యేలాతి నటే.</poem>|ref=512}} {{left margin|2em}}'''తిమ్మకవి రసికజనమనోభిరామము '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఏమే యామేచకకచ యే మే వామేక్షణామణీహేమఘృణీ యేమే సోమోపమముఖీ యేమే మోమెత్తి చూప కిటు లేతురుటే.</poem>|ref=513}} {{left margin|2em}}'''తారాశశాంకవిజయము (2-46) '''— </div> {{Telugu poem|type=మా.|lines=<poem>అనినన్ సంతస మంది గీష్పతి కుమారా యత్రి గర్భంబునం జననం బొందిన నీకు నీ వినయమున్ సౌజన్య మర్యాద వ ర్తన మంచన్మధురోక్తులుం దలఁప వింతల్ గావు రాజత్కలా ఖనివై యొప్పెడు నీవు శిష్యుఁడగు భాగ్యం బెన్న సామాన్యమే.</poem>|ref=514}} {{left margin|2em}}'''అనుశాసనికపర్వము (2-393) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆ నగనాయకుం డొక మహాధ్వర మెంతయు వేడ్కఁ జేయఁగా బూని మహీసురావలికిఁ బూజ యొనర్పఁగఁ దాను బ్రాహ్మణుం</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> l5rs3gle8mxqk1w631z6ar5czuiti42 104 129860 398051 2022-08-18T23:46:38Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>డై నయమారఁగా ననలుఁ డాతని పాలికి వచ్చి నాకు నీ వే నృప నీదు పుత్రుఁ గృప యేర్పడ దానముగాఁగ నావుడున్.</poem>|ref=515}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యమును అప్పకవిగారు గానప్లుతముకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. దూరాహ్వానము మాత్రము స్వకవిత్వము. అచ్చులకు హల్లులకు లక్ష్యము వ్రాసినారు. మిగిలిన వాటికి స్వరములే వ్రాసినారు గాని వ్యంజన మొకటియు వ్రాయలేదు. (పై పద్యమందు చివర చరణమున 'ఏర్పడ' అని యున్నది. ‘వేర్పడ' అని హల్లున్ను (ఆదినున్నది) గలదు. ఇక్కడ 'ఈవే' అని కాంక్షించుట కనుపించుచున్నది. {{float right|516}}</div> {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము (4–83) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఏమిటి కల్గితే కువలయేక్షణ పల్కవదేటికే వధూ టీమణి నీవు రాఁ గడిఁది డెందము పూనితివే లతాంగి య య్యో మనసారఁ దావక పయోధరపాలి దృఢంకపాలి యీ వే మృదువాణి నీకు నొక యెగ్గును జేయఁగదే తలోదరీ.</poem>|ref=517}} {{left margin|5em}}చివర (చరణమందు) {{float right|518}}</div> {{left margin|2em}}'''రాజశేఖరచరిత్రము (2-4) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>కేలీకాంచనసౌధవీథికల చక్కిం దొట్టి లోఁబెట్టి యో ప్రాలేయాచలకన్యకాధవ కృపాపారంగతా నిద్రవో వే లావణ్యపయోనిధీ యనుచు నావిర్ఫూతమోదంబుతో జోలల్వాడుదు రక్కుమారకునకున్ శుద్ధాంతకాంతామణుల్.</poem>|ref=519}} {{left margin|5em}}స్పష్టముగా తెలియగలందులకు నిన్నిలక్ష్యము లిచ్చినాము. {{float right|520}}</div> {{left margin|5em}}'''"సంశయము" హల్లుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్రము '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>తొంగలి ఱెప్పలం దొలఁగఁ ద్రోయుచుఁ బైపయి విస్తరిల్లి క న్నుంగవ యాక్రమించుకొనునో ముఖచంద్రు నటంచుఁ బోవ నీ కంగజుఁ డానవెట్టి కదియం గుఱివ్రాసె ననంగ జాఱె సా రంగమదంబు లేఁజెమట క్రమ్మ లలాటము డిగ్గి చెక్కులన్.</poem>|ref=521}}<noinclude><references/></noinclude> gtds3oqbzrn2yurv3vv485ipexgjv1z 104 129861 398052 2022-08-18T23:53:12Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అస్మదీయ 'గోపికాహృదయలోల' శతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>భామ నాపయిని గోపము బూను టరయ మ నము గనటకొ లేక నవ్వుటాల కో కాక నన్నుఁ జిక్కులఁ బెట్టుటకొ జడి పించుటకో లేనివి గలిపించి చెలులు చెప్పుటనొ వంచించుటకును నన్ను లంచంబు చాల వలసిన వేల నిడకుండుటను జేసి యింతెకా కను మత్త కోకిలాలాప నిక్కువము వినుము స్వప్న మందైన నీయాన భద్రయాన దాటగలవాఁడనే నను దయను జూడు మనుచు బతిమాలు నిన్నెన్న నలవే మాకు మదనగోపాల! గోపికాహృదయలోల!</poem>|ref=522}} {{left margin|5em}}రెండవ చరణమందు (మొదటి యతి) {{float right|523}}</div> {{left margin|2em}}'''అస్మదీయ 'రామచంద్ర' శతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>తల్లిదండ్రుల మాడ్కిఁ దద్దయు భక్తిచే మిముఁ గొల్చుచుండు సౌమిత్రి నటులు ననరాని వినరాని యా మాట లాడుట సపరివారంబుగ సకలలోక కంటకుఁడగు దశకంఠునిఁ ద్రుంచుట కో లేక నారుల గుణము లిట్టి వని తెల్పుటకొ నిర్నయము గానఁగారాదు [కల నిజ] మెవరైనఁ దెలియఁగలరె యని పురాణముల్ దెల్పుచో నఖిలభువన జాతవిఖ్యాతసద్గుణాపేత యైన సీత చేతంబు తెలియు టేరీతిఁ గలుగు రమ్య...........................................</poem>|ref=524}} {{left margin|5em}}మూడవచరణ ముందు రెండవయతి. {{float right|525}}</div><noinclude><references/></noinclude> jvfw5xi6332cjdzi8z4ft9iopogz702 104 129862 398053 2022-08-18T23:59:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}'''అచ్చుకు '''— </div> {{left margin|2em}}'''విరాటపర్వము (2-84) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>చిత్తము మెచ్చినా వలనఁ జిక్కఁగ వెండియు నాలతాంగి య చ్చొత్తిన యట్లు నాకుఁ దన యుల్లముఁ దెల్లము చేయకున్కిఁదా నత్తరిఁ క్రొత్త కాన్పగుట నడ్డము సొచ్చిన సిగ్గుపెంపు న న్నుత్తల మందఁ జేయుటకునో తల పోసి యెఱుంగ నయ్యెదన్.</poem>|ref=526}} {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని నైషధము (4-65) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>హరి హయుఁ డేమి యయ్యెనొకదా మదనానలతాపవేదనన్ (వరుణుఁడు విప్రయోగమున వాడఁడె యింతకు, దండపాణి తా విరహభరంబున న్మిగుల వేగఁడె, నొవ్వఁడె వీతిహోత్రుఁడున్ బరిసరకేళికాననసమాగతమందసమీరణంబులన్).</poem>|ref=527}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి సారంగధరచరిత్రము (2-68) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>పాయక మోహతాపమున భామిని యుండఁగ నందు మీఁద నేఁ డీ యెడ హానివచ్చునని యెంచక యూరక పిట్టరేపు నే యీయన రేచ వచ్చునొకొ యిచ్చనె వచ్చెనొ యమ్మచెల్ల యే నో యిది కారణం బనుచు నూహలు సేయుచుఁ బ్రోడచేడియన్.</poem>|ref=528}} {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (4-191) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ప్రతిబింబమోకాని రజనివల్లభున క ధ్యాహారమోకాని యమృతరుచికి వినిమయంబోకాని వధున కన్యాదేశ మోకాని యత్రి నేత్రోద్భవునకు వీప్సయోకాని పూవిలుకాని సఖునకు నామ్రేడితమొ కాని యబ్ధిజునకు నభిధాంతరమొకాని యరవిందవైరికి సారూప్యమోకాని చందురునకు</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> hjdig05u8k99tch18u4u068qcnxidlr 104 129863 398054 2022-08-19T00:40:16Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ద్రుమిడి యీడ్చినవాఁడు భర్గుని కిరీట కోటికాభరణంబైన కువలయాప్తు మిగులఁ జక్కని కొడుకండ్రు మింట నడుమ గ్రహములం దీతఁ డెవ్వఁడో గణములార.</poem>|ref=529}} {{left margin|5em}}రెండవ చరణమందు రెండవ యతి.{{float right|530}} </div> {{p|al|fwb}}స్వరయుగయతి (ఫ్లుతయుగయతి)</p> {{left margin|5em}}'''లక్షణము '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>వ్యంజనము లేవి యైనను వాటితలను గలుగు కాకుస్వరప్లుతములకు మైత్రి దనరి స్వరయుగయతి యన నొనరు సుకవf కృతుల సంస్ఫూర్తి శ్రీకుక్కుటేశమూర్తి.</poem>|ref=531}} {{left margin|5em}}అర్థము :- కాకుస్వరములకు ప్లుతమునకునైనా, ప్లుతముకు ప్లుతమునకునైనా, కాకుస్వరమునకు కాకుస్వరమునకునైనా, కేవల స్వరములకే యతి చెల్లును. అప్పకవిగారు ఇదే ప్లుతయుగయతి యన్నారు. {{float right|532}}</div> {{Telugu poem|type="క.|lines=<poem>తా మే వర్ణములైనను క్ష్మామండలమునను బ్రాణమైత్రి గలిగినన్ దామోదర ప్లుతయుగ వి శ్రామము లనఁగాఁ బ్లుతాక్షరద్వయ మమరున్."</poem>|ref=533}} {{left margin|5em}}(అని లక్షణము వ్రాసి) అప్పకవిగారు </div> {{left margin|2em}}'''వజ్రపంజరశతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>శ్రీ గజగామినీమణిని సీతనుగా నిరపాయిఁగాఁ ద్రిలో కీగృహమేధిగా గరుడకేతనుగా భవరోగవైద్యుఁగా నా గురునాన నిన్నె మది నమ్మితి వేఱొకవేల్పుఁ గొల్వ నీ వే గతి కావవే రఘుపతీ శరణాగత వజ్రపంజరా!</poem>|ref=534}}<noinclude><references/></noinclude> 9qgld9t66zd2fgd6xx9stkc76le51c5 104 129864 398055 2022-08-19T00:46:50Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}(అను) ఈ పద్యమును మాత్రము లక్ష్యము వ్రాసినారు. 'నీవే' అనుచోట తాము నిర్ణయించిన భీతి, శోక, తర్క, గీత, దూరాహ్వాన, సంశయములు కనుపించవు. 'నిశ్చయ' మనే కాకుస్వరము స్పష్టముగా నున్నది. 'రఘుపతీ' (అనుచోట) దూరాహ్వానము. కాకుస్వర ప్లుతములకు యతి. మరియు ననేకములు గలవు. {{float right|535}}</div> {{left margin|2em}}'''విరాటపర్వము (2-212) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మాయరవి యేల గ్రుంకడొ కో యను నిట్టేలఁ దడసెనో యనుఁ గ్రుంకం బోయెడుఁ బొ మ్మిప్పుడ యను దాయపఱచె నను మనోజతాపము పేర్కిన్.</poem>|ref=536}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి సారఁగధరచరిత్రము (1-34) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>'లేలే భోజన మేటి కొల్ల విటు లే లే మేన బల్సొమ్ములే వే లే పూనవు వెల్లఁబాఱె మొగమే మీ రాజుతో...'</poem>|ref=537}} {{left margin|5em}}రెండవ చరణమందు రెండును ప్రశ్నలు. {{float right|538}}</div> {{left margin|2em}}'''హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానము (4-143) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కౌశికసంయమి మాయా పాశంబును జేతఁ గట్టువడితిమి మదిలో లేశము ధైర్యము వదలకు డీ శాశ్వతకీర్తి సత్యమే యొనగూర్చున్.</poem>|ref=539}} {{left margin|5em}}నిబోధకత నిశ్చయము (చివరి చరణమందు) {{float right|540}}</div> {{left margin|2em}}'''తారాశశాంకవిజయము (4-73) '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>ఔనే ముద్దులగుమ్మ కల్కి తగునే యందంపు పూరెమ్మ హౌ దౌనే చక్కదనాల యిక్క యదియౌ నబ్జాస్త్రు చేఢక్క మే రే నీలాలక యంచు నే బొగడ నెంతే వింత పుంభావకే లీనాట్యంబున నన్ను నేలిన వగన్ నేనెంతుఁ గాంతామణీ!</poem>|ref=541}}<noinclude><references/></noinclude> tm0ckhacez6d3qyl7pavwcq1s41tfqv 104 129865 398056 2022-08-19T00:53:44Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}రెండవ చరణమందు శ్లాఘకు, నమితముకు. {{float right|542}}</div> {{left margin|2em}}'''జగ్గకవి చంద్రరేఖావిలాపము (2-21) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నా వగ నా యొసపరినడ నా వాలుంచూపు కోపు నా మాటలతీ రావంతయు నీ వెఱుఁగవు గా వన్నెలెగాని కూతురా యిది మేరా<ref>ము. ప్ర. 'నీ వెఱుగవ, హా వన్నెలకాని కూతురా...'</ref>!</poem>|ref=543}} {{left margin|5em}}(చివరి చరణమందు) నిబోధకత, గానప్లుతము.{{float right|544}}</div> {{left margin|2em}}'''అస్మదీయ 'రామచంద్ర' శతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>ధనమె సమస్తసౌఖ్యనిధి కీర్తికరము ధర్మమూలము గుణస్థానకంబు ధనవిహీనుఁడును జచ్చినవాఁడు నొకటని సౌమిత్రి మిముఁ గూర్చి చాల చెప్పె నప్పటిదశకొద్ది నప్పండితుఁడు చెప్పు టేకాక నది సత్యమే తలంప మీరు నెమ్మి వశిష్ఠుగారితో విన్నవిం చిన వచనమ్ములు సిద్ధమయ్య రాజప్రకృతివలెను మూఢురాలు లక్ష్మి పార్శ్వమందున్న వానినే పట్టుకొనును సుగుణ దుర్గుణములు మదిఁ జూచుకొనక రమ్య.............................................</poem>|ref=545}} {{left margin|5em}}మూడవచరణమందు నిశ్చయము, వ్యంగ్యము {{float right|546}}</div> {{left margin|2em}}'''అస్మదీయ 'కుక్కుటేశ్వర' శతకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'హర చంద్రశేఖర నారాయణాస్త్ర భ ర్గా మహాదేవ భీమా కృపాబ్ధి......'</poem>|ref=547}} {{left margin|5em}}రెండును దూరాహ్వానములు. మొదట నసమాసయతి. స్వరయుగవిరామము నెవరు నెఱుంగరు. {{float right|548}}</div> {{left margin|5em}}స్వరయతులు, వ్యంజనయతులు, ఉభయయతులు వివరించడమైనది. {{float right|549}}</div><noinclude><references/></noinclude> g08q1whwewssic29bkyruba1e0nm8jy 104 129866 398058 2022-08-19T01:22:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>దండమున ముక్కుజమరుల క్రిందిపెదవి చెక్కులను మూతిమీదను జెవులతుదల కన్నుగవ నాసికమునకు గలిగియొనర నున్నసుళ్ళొప్ప నిన్నియు గన్నభూప.</poem>|ref=18}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ముందరికాళ్ళయందునను, మోకాళ్ళయందునను, జంఘలు కలియుచోట్లను, మణుగులందును, పిరుదునందునను, తొడలయందునను, అడుగులయందును, పిక్కలయందును, అండములయందును, యోనిదేశమునను, బొడ్డునను, వీపుమీదను, కనుబొమలమీదను, కనుకొలకులందును, రెప్పలందును, చెవిమూలములందు, గండభాగమునందును సుళ్ళుండదగు సులభసాధ్యము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కకుదంబున హల్లకమున ద్రికమున సందులను సుళ్ళు దిరమై యున్నన్ బ్రకటికదోషం బగు నిది నకులాదులమతము దండనాయకతిలకా.</poem>|ref=19}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మూపుమీదను హల్లకమునను గుదస్థానమునందును చంకలయందును సుళ్ళుగలిగిన వాజి దోషయుతమగును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>జలజకులిశకలశ చామరతోమర చక్రముసలముకుర శంఖచంద్ర మణిసితానఖడ్గ నుచ్ఛాంకుశాదులు గతులలొల్లు మేలు గన్ననృపతి.</poem>|ref=20}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పద్మము కులిశము చెంబు దామరము తోమరము చక్రము ముసలము రోకలి ముకురము (మొగ్గ) శంఖము చంద్రుఁడు మణిఖడ్గము అంకుశము మున్నగువానివలె నుండు తెల్లనిబొల్లి యుండుట మంచిది.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> qsv6l4vnre1ksxqnbnk2g81xw7xhqut 104 129867 398061 2022-08-19T02:28:28Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>శూలపాశనిగళ నీలపీతారుణ గతులబొల్లుగీడు గడిమదలను క్రిందిపెదవి జమర రుజలందు నెడతెగి యున్నపుండ్రరేఖ యొప్పదండ్రు.</poem>|ref=21}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>శూలము పాశము నిగళము (శృంఖలు-అరదండములు.) నీలివన్నె పచ్చనివన్నెగల బొల్లులుండరాదు, అందువలన కీడు సంభవించును. తలయందును క్రిందిపెదవియందును ముక్కుజెమరలందును బొల్లియుండరాదు.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దంతాధికంబును దంతకనమును హీ రాళియైనను విరాళియైన బిల్లికన్నులు నేకపింగళియును నొంటి బీజంబు లెమ్మును బిల్లిచెవియు దినమునబుట్టిన గనయుద్భవిల్లిన జనుబొట్టు కరగుఱ్ఱమునకునున్న కృష్ణతాలువలు మిక్కిలియైన గొరిజలు నల్లని కడు పెల్ల వెల్ల .............................................. అట్టిహయముల సాలల గట్టజనదు మల్లయామాత్యపుత్ర నిర్మలచరిత్ర అహితహృద్భల్ల రాయసౌహత్తిమల్ల.</poem>|ref=22}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఎక్కువదంతములు తక్కువదంతములు గలిగిన గుర్రమును కరాళినికరాళిని (వీనియర్ధము ముందు వివరరింపబడును.) పిల్లిగండ్లు కలదియు యేకపింగళి (ఒకకన్నుదృష్టి) ఒకబీజము కలది పిల్లిచెవులు రెండు పిల్లల నీను గుర్కము నల్లని తాలువలు గలది పెద్దపెద్దగిట్టలు గలది మున్నగు దోషంబులుగల గుర్రములను పెంచకూడదు.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 9hupbq7ijvuvwq0jhr8sxgisfsf7vtc 398062 398061 2022-08-19T02:29:56Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>శూలపాశనిగళ నీలపీతారుణ గతులబొల్లుగీడు గడిమదలను క్రిందిపెదవి జమర రుజలందు నెడతెగి యున్నపుండ్రరేఖ యొప్పదండ్రు.</poem>|ref=21}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>శూలము పాశము నిగళము (శృంఖలు-అరదండములు.) నీలివన్నె పచ్చనివన్నెగల బొల్లులుండరాదు, అందువలన కీడు సంభవించును. తలయందును క్రిందిపెదవియందును ముక్కుజెమరలందును బొల్లియుండరాదు.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దంతాధికంబును దంతకనమును హీ రాళియైనను విరాళియైన బిల్లికన్నులు నేకపింగళియును నొంటి బీజంబు లెమ్మును బిల్లిచెవియు దినమునబుట్టిన గనయుద్భవిల్లిన జనుబొట్టు కరగుఱ్ఱమునకునున్న కృష్ణతాలువలు మిక్కిలియైన గొరిజలు నల్లని కడు పెల్ల వెల్ల .............................................. అట్టిహయముల సాలల గట్టజనదు మల్లయామాత్యపుత్ర నిర్మలచరిత్ర అహితహృద్భల్ల రాయసౌహత్తిమల్ల.</poem>|ref=22}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఎక్కువదంతములు తక్కువదంతములు గలిగిన గుర్రమును కరాళినికరాళిని (వీనియర్ధము ముందు వివరరింపబడును.) పిల్లిగండ్లు కలదియు యేకపింగళి (ఒకకన్నుదృష్టి) ఒకబీజము కలది పిల్లిచెవులు రెండు పిల్లల నీను గుర్రము నల్లని తాలువలు గలది పెద్దపెద్దగిట్టలు గలది మున్నగు దోషంబులుగల గుర్రములను పెంచకూడదు.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> f54z47ak6jo7v3rikxp1jlde4m71n2g 104 129868 398063 2022-08-19T02:53:55Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>కరాళి = భయంకరమైనది. వికరాళి = భయంకరమైనదానికి వ్యతిరేకము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>మూడుకాళ్లును గల్గినముసలి యొక్క పదము నలుపైన నది విషపాది యంద్రు సన్నమగుచున్న దోషంబు లెన్నియైన నుదుట బొల్లుంట మేలు సమ్ముదితహృదయ.</poem>|ref=23}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మూడుగాళ్ళను తెలుపైన బొల్లియుండి నాలఁగవపాదము నలుపైనయెడల నాగుర్రము విషపాది యగును. కాళ్ళు సన్నమైనయెడల దోషముల నెన్నిటినేని బోకార్చును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మెఱుగారిక్రాలు మేనును నెరిసిన తమ్మిమాడ్కి నెమ్మొగమున గ్రొ మ్మెరుగుల దెగడెడి కన్నులు నెరివాలము గలుగు హరులు నివి యోగ్యంబుల్.</poem>|ref=24}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మెఱుగెక్కియున్న శరీరమును, సగము విడిచిన పద్మమువలె నుండు నెమ్మొగమును, కాంతివంతములైన కన్నులును చక్కనివాలమును గలహయములు శుభము చేకూర్చును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఛాయావిహీనమైనను వాయసఖరగృధ్రముఖ్యస్వరమైనను ద్వై న్యాయపదగదితవదనము చి రాయువు గలుగవని విందు మట్టి హరులకున్.</poem>|ref=25}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>కాంతివిహీనమైనను కాకి-గాడిద-గుడ్లగూబ మొదలగువాని స్వరముబోలిన స్వరముగల కురంగములు చిరాయువులుగ నుండవనిపెద్దలమతము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వరగినమొగమును నాలుగు చరణంబులు తెలుపు గలుగ జయ మొసగునరే</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> ko6ficq77wuw6t9uczdao1afqhrpgeh 398064 398063 2022-08-19T02:54:16Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>కరాళి = భయంకరమైనది. వికరాళి = భయంకరమైనదానికి వ్యతిరేకము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>మూడుకాళ్లును గల్గినముసలి యొక్క పదము నలుపైన నది విషపాది యంద్రు సన్నమగుచున్న దోషంబు లెన్నియైన నుదుట బొల్లుంట మేలు సమ్ముదితహృదయ.</poem>|ref=23}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మూడుగాళ్ళను తెలుపైన బొల్లియుండి నాలుగవపాదము నలుపైనయెడల నాగుర్రము విషపాది యగును. కాళ్ళు సన్నమైనయెడల దోషముల నెన్నిటినేని బోకార్చును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మెఱుగారిక్రాలు మేనును నెరిసిన తమ్మిమాడ్కి నెమ్మొగమున గ్రొ మ్మెరుగుల దెగడెడి కన్నులు నెరివాలము గలుగు హరులు నివి యోగ్యంబుల్.</poem>|ref=24}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మెఱుగెక్కియున్న శరీరమును, సగము విడిచిన పద్మమువలె నుండు నెమ్మొగమును, కాంతివంతములైన కన్నులును చక్కనివాలమును గలహయములు శుభము చేకూర్చును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఛాయావిహీనమైనను వాయసఖరగృధ్రముఖ్యస్వరమైనను ద్వై న్యాయపదగదితవదనము చి రాయువు గలుగవని విందు మట్టి హరులకున్.</poem>|ref=25}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>కాంతివిహీనమైనను కాకి-గాడిద-గుడ్లగూబ మొదలగువాని స్వరముబోలిన స్వరముగల కురంగములు చిరాయువులుగ నుండవనిపెద్దలమతము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వరగినమొగమును నాలుగు చరణంబులు తెలుపు గలుగ జయ మొసగునరే</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> ns8aa2uvqgb5e4vlage68eco665ylwe 104 129869 398065 2022-08-19T03:10:15Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్వరునకు నత్తురగం బిల ఖరకరనిభ తచేజపంచకల్యాణి యగున్.</poem>|ref=26}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళను తెలుపు గలిగియున్న హయము పంచకల్యాణి యనందగును. అయ్యది రౌతునకు సర్వదా జయము కలిగించును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళుం గొనచెవి వాలము వదనము విశాలవక్షము తెలుపై క్రాలునది యష్టమంగళి నేలినపతి యేలు ధరణి నేలినపతులన్.</poem>|ref=27}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్లును చెవులయొక్క కొనలును. తోకయును ముఖమును విశాలమైన వక్షస్థలమును తెల్లనివై యున్నయెడల నాగుర్రమును యష్టమంగళి యందురు. ఆగుర్రమును పాలించువాడు ధరణీపతుల నేలును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హేషారవంబు గజగళ ఘోషానకపయోధి ఘోషణభేరీ ఘోషణదిక్కరిబృంహిత ఘోషణగతి నుండవలయు ఘోటకములక్కున్.</poem>|ref=28}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>గుర్రములయొక్క ధ్వనినిగూర్చి చెప్పుచున్నాడు. సులభసాధ్యము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తొల్లి శతాయువు హరులకు ఎల్లను దుర్జనుల మోవ నేహ్యంబని తా రొల్లక ముప్పదిరెండే ళ్ళల్లన తురగములు వడసె నమరులచేతన్.</poem>|ref=29}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పూర్వము బ్రహ్మ గుర్రములు దుర్జనులగువారిని గూడ మోయుచుండుట జూచి విచారపడి వాని యాయుఃప్రమాణమును ముప్పదిరెండుసంవత్సరములుగా నేర్పరచెను.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> bini5pcluji4pz1rirzv5fuk5ekiy1n 398066 398065 2022-08-19T03:11:21Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్వరునకు నత్తురగం బిల ఖరకరనిభతేజ పంచకల్యాణి యగున్.</poem>|ref=26}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళను తెలుపు గలిగియున్న హయము పంచకల్యాణి యనందగును. అయ్యది రౌతునకు సర్వదా జయము కలిగించును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళుం గొనచెవి వాలము వదనము విశాలవక్షము తెలుపై క్రాలునది యష్టమంగళి నేలినపతి యేలు ధరణి నేలినపతులన్.</poem>|ref=27}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్లును చెవులయొక్క కొనలును. తోకయును ముఖమును విశాలమైన వక్షస్థలమును తెల్లనివై యున్నయెడల నాగుర్రమును యష్టమంగళి యందురు. ఆగుర్రమును పాలించువాడు ధరణీపతుల నేలును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హేషారవంబు గజగళ ఘోషానకపయోధి ఘోషణభేరీ ఘోషణదిక్కరిబృంహిత ఘోషణగతి నుండవలయు ఘోటకములక్కున్.</poem>|ref=28}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>గుర్రములయొక్క ధ్వనినిగూర్చి చెప్పుచున్నాడు. సులభసాధ్యము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తొల్లి శతాయువు హరులకు ఎల్లను దుర్జనుల మోవ నేహ్యంబని తా రొల్లక ముప్పదిరెండే ళ్ళల్లన తురగములు వడసె నమరులచేతన్.</poem>|ref=29}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పూర్వము బ్రహ్మ గుర్రములు దుర్జనులగువారిని గూడ మోయుచుండుట జూచి విచారపడి వాని యాయుఃప్రమాణమును ముప్పదిరెండుసంవత్సరములుగా నేర్పరచెను.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> kvfd2759jvkttzbh4j3txkl1a5k21fv 398067 398066 2022-08-19T03:13:09Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్వరునకు నత్తురగం బిల ఖరకరనిభతేజ పంచకల్యాణి యగున్.</poem>|ref=26}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళను తెలుపు గలిగియున్న హయము పంచకల్యాణి యనందగును. అయ్యది రౌతునకు సర్వదా జయము కలిగించును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నాలుగుకాళ్ళుం గొనచెవి వాలము వదనము విశాలవక్షము తెలుపై క్రాలునది యష్టమంగళి నేలినపతి యేలు ధరణి నేలినపతులన్.</poem>|ref=27}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నాలుగుకాళ్లును చెవులయొక్క కొనలును తోకయును ముఖమును విశాలమైన వక్షస్థలమును తెల్లనివై యున్నయెడల నాగుర్రమును యష్టమంగళి యందురు. ఆగుర్రమును పాలించువాడు ధరణీపతుల నేలును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>హేషారవంబు గజగళ ఘోషానక పయోధిఘోషణ భేరీ ఘోషణ దిక్కరిబృంహిత ఘోషణగతి నుండవలయు ఘోటకములక్కున్.</poem>|ref=28}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>గుర్రములయొక్క ధ్వనినిగూర్చి చెప్పుచున్నాడు. సులభసాధ్యము.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తొల్లి శతాయువు హరులకు ఎల్లను దుర్జనుల మోవ నేహ్యంబని తా రొల్లక ముప్పదిరెండే ళ్ళల్లన తురగములు వడసె నమరులచేతన్.</poem>|ref=29}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పూర్వము బ్రహ్మ గుర్రములు దుర్జనులగువారిని గూడ మోయుచుండుట జూచి విచారపడి వాని యాయుఃప్రమాణమును ముప్పదిరెండుసంవత్సరములుగా నేర్పరచెను.</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> fef7ujubhvvu2sapdm4fgobnve3mmxx 104 129870 398069 2022-08-19T05:42:25Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వన్నె సుధాధవళంబై చెన్నారగ నల్లనైనచెవి కల్గిన యా సన్నత తురగము యీభువి గన్నయధరణీశ నామకర్ణాంక మగున్.</poem>|ref=30}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>తెల్లనిశరీరము గలదై నల్లనైనటువంటి చెవి గలిగిన యశ్వమును కర్ణాంక మందురు.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>హరి యని నర్కబింబుని శుకాంగుని గొంగుని గొంగుపాణినా తరగనికత్తలాని ప్రమదంబున నెక్కడిచోట భూపతుల్ సురపతి కృష్ణ వహ్ని శివ సూర్య పితామహ వాయు సోములన్ వరుస దలంచి మ్రొక్కు నది వారకదైవతకోటి గావుతన్.</poem>|ref=31}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>హరి, అర్కబింబము, శుకాంగు, కొంగ, గొంగుపాణి, తరగిణి, కత్తలాని ఈపేర్లు గలిగిన గుర్రముల నెక్కునప్పుడు ఇంద్రుని కృష్ణుని అగ్నిని శివుని సూర్యుని బ్రహ్మను వాయు చంద్రుని దలచి వారికి నమస్కరించి ఎక్కవలయును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నీలిని నలగని శోణిని నీలోత్సంహయము బన్ని నృపు లెక్కినచో మేలుగ నదియును త్వష్ట్రల కీలినివాయువు దలంప గెలుపుగు బోరన్.</poem>|ref=32}} {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నీలి సలగ శోణి నీలోత్సలము ఈనాలుగుపేర్లుగల గుర్రములు నెక్కునప్పుడు అగ్నిని వాయుదేవుని దలంచికొనిన శుభము చేకూరును.</poem>|ref=}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చతురమగు నొసల నాలుగు వితతముగా నశ్వములకు పెలసిన ధృవులన్ మతిదలంప మేలునిచ్చును పదునాలుగుదేశములకు బట్టము గట్టున్.</poem>|ref=33}}<noinclude><references/></noinclude> h5qvzp8bde8ty13kiwbjp844qsewnp6 104 129871 398070 2022-08-19T07:55:37Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|ac|fs150}}సుకవి మనోరంజనము</p> {{p|ac|fs125}}చతుర్థాశ్వాసము</p> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్రీ భారతీశ సన్నుత భాభా ద్బహు నామ లింగ పంచపృషత్క ప్రాభవ తూలాపహచ క్షీ భవ దగ్నిస్ఫలింగ! కుక్కుటలింగా!</poem>|ref=1}} {{p|ac|fwb}}రేఫ శకటరేఫలు : లాక్షణికుల పొరబాటులు</p> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem><ref>ఈ ఆశ్వాసాదినుండి 23 (వచనము) వరకు 'ఇ-ప్రతి' నుండి గ్రహింపబడిన భాగము. (చూ. 'సమాలోకనము' - మూల ప్రతి).</ref>అవధరింపుము; కాకునూర్యప్పసుకవి హిమకరాదుల గురు లఘు రేఫములను నుభయరేఫాలి నేర్పాటు నొనరఁజేసి రందుఁగల పొరపాటు లుదాహరింతు.</poem>|ref=2}} {{left margin|2em}}'''కాకునూరి అప్పకవిగారు ఆంధ్రశబ్దచింతామణి యందు '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>రేఫము ఱకారమును నన రెండు తెఱఁగు లగుచు వికృతి పదంబుల నమరియుండు దాని సంస్కార పూర్వకావ్యప్రయోగ సరణు లెఱుఁగవలయు సజ్జనవిధేయ (2-193)</poem>|ref=3}}<noinclude><references/></noinclude> d1hzqe5533es0espm98ukp4udqhmcyh 104 129872 398071 2022-08-19T08:05:39Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>శ్రీ కామెపల్లి పురీ గోపికాజార యసురసంహార నీ కంకితముగ నాటి కవీంద్రకావ్యములెల్ల శోధించి క్రమత హ్రస్వములు దీర్ఘములునైన యచ్చుల మీఁదను హల్లుల మీఁదను గలుగు రేఫ ఱకారములు వచింతు తాళ పాకాన్వయోదధీ పూర్ణ ధవల ధీ ధితి పెద తిరుమల దేశికుండు మొదలైనవారలు మునుపు రచించిన యవియెల్ల చాలవా యనఁగ వలదు వెండియు నొకకొన్ని వెదకి కూరుతుఁ గవి రాజులు మేలని ప్రస్తుతింప...........(2-198)</poem>|ref=4}} {{left margin|5em}}అనిచెప్పి, రేఫముల కొకసీసమాలిక, ఆకారముల కొకసీసమాలిక చేసినారు. రెండును పరిశీలించితే, రేఫములందు ఱకారములును, ఱకారములందు రేఫములును గలసినవి. ఉభయరేఫములని వ్రాసినవి ఉభయరేఫములుగావు. {{float right|5}}</div> {{left margin|5em}}"అరుగుట-పోవుట, చెఱచుట, తెఱఁగులు, తొఱఁగుట, తోఱలుట, నెరసులు విస్తరించుట, పరిగొనుట, పరిచనుదెంచుట, పరిమెయి, పరవకటి, పరిమార్చుట, పెరుగుట, క్రమ్మఱ, మఱదలు – ఇవి కుఱుచలమీఁది రేఫ, ఱకారములు రెండు నగును. {{float right|6}}</div> {{left margin|5em}}ఆరుట = శమించుట, తీరనికినుక, తీరులు, పోర నీరయిపోవుట, మారి మసఁగుట, వేమారు – ఇవి దీర్ఘములమీది రేఫ, ఱకారములు అని వ్రాసినారు. (మరియు) 'అరుగుట' గురురేఫ మగుటకు (ఉదాహరణముగా)— </div> {{left margin|2em}}'''మౌసలపర్వము (1-169) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మఱునాఁడ యగుట లెస్సగ నఱిగి యినుం డపుడు వేఁడి యడిరిన దీప్తుల్ తుఱగలి గొని పశ్చిమగిరి చఱికి ననతి దూరుఁడై విశదుఁడై తోచెన్.</poem>|ref=7}}<noinclude><references/></noinclude> fmuwq0s2da5xgfuhs8w3hll9jkcmk3b 104 129873 398072 2022-08-19T08:15:47Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}(అను పద్యము' వ్రాసినారు). రేఫ, ఱకారములు రెండును ఈ యొకపద్యమువలన నెటుల తెలియవచ్చునో తెలియరాదు. సరెకదా, ఈ పద్యమైనను - పామరులకును తెలియవచ్చెడు తప్పుశబ్దము - అనగా, ఆ శబ్దమేలేని లక్ష్యము వ్రాసినారు. శ్రీకృష్ణమూర్తి వనమునందు శరీరమును వదిలిన పిమ్మట నర్జునుఁడు నక్కడికి వెళ్ళి విచారించుచున్న సమయమందలి పద్యము (ఇది). ఈ పద్యముకు పైపద్యములు, క్రిందిపద్యమును, ఇదియును పరిశీలించితే సులభముగానే పొరపాటు స్పష్టమవుతున్నది.— {{float right|8}}</div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>అమ్మేయి నూరకుండ ననుయాయి జనమ్ములఁ బెక్కులాడి చి త్తమ్ము కలంకదేర్చి యుచితక్రియకు న్మొగకొల్పి బంధుసం ఘమ్ముల నిందుఁ దెత్తమొ వికారవిదూర! యుపేంద్ర భవ్యదే హ మ్మల గొంచుఁబోదమొ సమర్థవిధం బొక టేర్పఱింపుమా.</poem>|ref=9}} {{right|(1-167)}} {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అని యడుగంగ దైవగతి నంబుధి పట్టణ మాక్రమించు టె ద్దినమున నొక్కొ యన్వగ మదిం జొనిపెం గురునాథ! యిప్పుడ వ్వినుతగుణాభిరాముఁ డడవిం దను త్రిమ్మటఁజన్న ప్రొద్దుల య్యనుచరకోటితోడఁ దెలియం దలపోయఁగ లెక్కతోచినన్.</poem>|ref=10}} {{right|(1-168)}} {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మఱునాడ యగుట లెస్సఁగ నెఱిఁగె నినుం డపుడు వేడి యెడలిన దీప్తుల్ తుఱగలిఁగొని పశ్చిమగిరి చఱికి ననతిదూరమున విశదుఁడై తోచెన్.</poem>|ref=11}} {{right|(1-169)}} {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>దానికి జనములు దాను నుత్తులమంది చర్చించి కార్యంబు చాయ గాంచి మనము కృష్ణునిఁ గని చనుదెంచుఁవారమై పురమున నివ్వార్త పుట్టకుండ నడచి యిచ్చట మాట లవి కొన్ని ఘటియించి చెప్పి యీరేయి చెచ్చెరఁ బ్రయాణ</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> cswl8jh1051cj3ui0l3rn4qmsel7wcb 104 129874 398073 2022-08-19T08:24:19Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మునకుఁ గృత్యములగు పనులెల్ల సమకట్టి వేగంబ గ్రక్కున వెడలవలయు గాని వెడలకున్న భానూదయంబున వనధి పురము ముంచికొనఁగ గణన సేయరానియట్టి సేగియు, వ్రయ్యు భా వంబు వగయు నెల్లభంగిఁ గలుగు (మౌసల 1–170)</poem>|ref=12}} {{left margin|5em}}'మఱునాడే సముద్రుడు ద్వారకాపట్టణమును ముంచగలడని నిశ్చయముగా ‘నెఱిఁగె' నని స్పష్టమేకదా! (కావున పద్యమందు) 'ఎఱగె' ననిగాని, 'అరిగె' నని గాని కాదు. అరుగుటే అర్థము చెప్పితే అరిగెడు వాడెవడో, కర్త కనుపించడు. ఇంతమాత్రమేకాదు. (ఇది) సూర్యాస్తసమయమందలి ప్రవృత్తి కదా! కాకపోతే సూర్యుడు 'పశ్చిమగిరి చఱికి ననతి దూరుడై విశదుడై' అని చెప్పరు గదా! సూర్యాస్తసమయమందు 'వేడియడరిన దీప్తుల్', అనగా-నుష్టత్వముచే ప్రజ్వరిల్లుచున్న దీప్తులని చెప్పుటయు గూడదుకదా! 'వేడి యెడలిన' వనగా- ఉష్ణత్వము నెడబాసిన వనుట సాయంతనమందు యుక్తము. కావున 'విశదుఁడై' అని. అన్నివిధములచేత నప్పకవిగారు వ్రాసినటులైతే తప్పులని (వేరే) చెప్పనేల? 'అరుగుట' రేఫముగాని ఱకారమని ఎవరును చెప్పలేదు. లక్ష్యమున్ను కనిపించదు. మరియును దీర్ఘములమీద నుభయరేఫములకు వ్రాసిన పద్యము— {{float right|13}}</div> {{left margin|2em}}'''‘మాఱి' యనుటకు కర్ణపర్వము (3-10) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>పాఱినఁ జూచి కౌరవ నృపాలుఁడు సూతతనూజుతోడ నీ కాఱియ మద్బలంబునకుఁ గాదగునే వివిధాస్త్రసంపదన్ మీఱిన నీవు గల్గిన నమేయపరాక్రమ నీకుఁ బాండవుల్ ల్మాఱి తలంప నీదగు బలంబును జేవయు జూపు మిత్తఱిన్.</poem>|ref=14}} {{left margin|5em}}(ఇక్కడ అప్పకవిగారి దృష్ట్యా) 'మాఱి' యనగా-సంహారకర్త్రియయిన శక్తి కర్థముగదా! 'నీకుఁ బాండవు ల్మాఱి'- చంపేవారని అర్థము చెప్పవలెనుగదా! ఇదే అర్థమయితే దుర్యోధనుడు తన సేన విరిగిన పిమ్మట కర్ణునితో ననెడు వాక్యముగదా (ఇది) ఈ కాఱియ = ఈ కష్టము. 'వివిదాస్త్రసంపద న్మీఱిన' అను విశేషణమున్ను, 'అమేయపరాక్రమ' అను సంబోధనమున్ను (కర్ణుని) శౌర్య </div><noinclude><references/></noinclude> qvrcmg1n3wsgq3xkx593280nskf8d4r 398074 398073 2022-08-19T08:25:22Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>మునకుఁ గృత్యములగు పనులెల్ల సమకట్టి వేగంబ గ్రక్కున వెడలవలయు గాని వెడలకున్న భానూదయంబున వనధి పురము ముంచికొనఁగ గణన సేయరానియట్టి సేగియు, వ్రయ్యు భా వంబు వగయు నెల్లభంగిఁ గలుగు (మౌసల 1–170)</poem>|ref=12}} {{left margin|5em}}'మఱునాడే సముద్రుడు ద్వారకాపట్టణమును ముంచగలడని నిశ్చయముగా ‘నెఱిఁగె' నని స్పష్టమేకదా! (కావున పద్యమందు) 'ఎఱగె' ననిగాని, 'అరిగె' నని గాని కాదు. అరుగుటే అర్థము చెప్పితే అరిగెడు వాడెవడో, కర్త కనుపించడు. ఇంతమాత్రమేకాదు. (ఇది) సూర్యాస్తసమయమందలి ప్రవృత్తి కదా! కాకపోతే సూర్యుడు 'పశ్చిమగిరి చఱికి ననతి దూరుడై విశదుడై' అని చెప్పరు గదా! సూర్యాస్తసమయమందు 'వేడియడరిన దీప్తుల్', అనగా-నుష్టత్వముచే ప్రజ్వరిల్లుచున్న దీప్తులని చెప్పుటయు గూడదుకదా! 'వేడి యెడలిన' వనగా- ఉష్ణత్వము నెడబాసిన వనుట సాయంతనమందు యుక్తము. కావున 'విశదుఁడై' అని. అన్నివిధములచేత నప్పకవిగారు వ్రాసినటులైతే తప్పులని (వేరే) చెప్పనేల? 'అరుగుట' రేఫముగాని ఱకారమని ఎవరును చెప్పలేదు. లక్ష్యమున్ను కనిపించదు. మరియును దీర్ఘములమీద నుభయరేఫములకు వ్రాసిన పద్యము— {{float right|13}}</div> {{left margin|2em}}'''‘మాఱి' యనుటకు కర్ణపర్వము (3-10) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>పాఱినఁ జూచి కౌరవ నృపాలుఁడు సూతతనూజుతోడ నీ కాఱియ మద్బలంబునకుఁ గాదగునే వివిధాస్త్రసంపదన్ మీఱిన నీవు గల్గిన నమేయపరాక్రమ నీకుఁ బాండవుల్ ల్మాఱి తలంప నీదగు బలంబును జేవయు జూపు మిత్తఱిన్.</poem>|ref=14}} {{left margin|5em}}(ఇక్కడ అప్పకవిగారి దృష్ట్యా) 'మాఱి' యనగా-సంహారకర్త్రియయిన శక్తి కర్థముగదా! 'నీకుఁ బాండవు ల్మాఱి'- చంపేవారని అర్థము చెప్పవలెనుగదా! ఇదే అర్థమయితే దుర్యోధనుడు తన సేన విరిగిన పిమ్మట కర్ణునితో ననెడు వాక్యముగదా (ఇది) ఈ కాఱియ = ఈ కష్టము. 'వివిదాస్త్రసంపద న్మీఱిన' అను విశేషణమున్ను, 'అమేయపరాక్రమ' అను సంబోధనమున్ను (కర్ణుని) శౌర్య </div><noinclude><references/></noinclude> k32vb1ds150ryva8n9pyufpafyv8xdf 104 129875 398075 2022-08-19T09:40:51Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}ధైర్యసాహసాదులను ప్రకటించుటకే కదా! కావున, నీదగు బలంబును, అనగా- అస్త్రబలమును, చేవయు పరాక్రమమును, చూపుము = ప్రకటించుము, ఇత్తఱిన్ = ఇటువంటి కష్టసమయమందు నూరకుండకుమని ప్రోత్సాహము చేయునపుడు, 'మాఱి' = చంపేవారనుట అసంగతమని చెప్పనేల! "పాండవుల్ మాఱే?" = మాఱె యనగా 'ఎదురేనా' అని అగ్గించుటేకాని, చంపేవారని తిరస్కరించి చెప్పరాదు. (పద్యమందున్నది) 'మాఱె' యను పదముగాని, 'మారి' యను పదముగాదు. ఆ మారి పదమైనా ఱకారముతో ప్రయోగ మొకటియైనా కనుపించదు. రేఫముకు విరాటపర్వము. </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>కాలపక్వంబువైన లోకముల జముఁడు బారి సమరెడు చాడ్పున మారి మసఁగి యుగ్రరూపుఁడై శౌర్యసమగ్రబాహు సంపదుద్దాముఁడగు క్రీడి చంపె రిపుల.</poem>|ref=15}} '{{left margin|5em}}బారి' పదమును రేఫములం దందఱు వ్రాసినారు. (మరియు) </div> {{left margin|2em}}'''భీష్మపర్వము (3-242) నందు '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అనిన నతఁడు పాండవాగ్రజుఁ గవలను దాకి విపులబాహుదర్ప మొప్ప నారసములఁ బొదవి మారిమసంగిన ట్లైనఁ జూచి నరుఁడు ననిలసుతుఁడు.</poem>|ref=16}} {{left margin|5em}}(అని మారి పదము రేఫముగా నిర్ధారితమై ఉన్నది). </div> {{left margin|5em}}'ఎఱిఁగె' ననుపదము 'నరిగె'నను పదమనుకొనుటయు, నది ఱకార మనుకొనుటయును, 'మాఱె' అనుపదమును 'మారి' అనుకొనుటయు, నది ఱకారమనుకొనుటయు (తప్పని) సులభముగా నీ గ్రంథపరిశీలనము వలన తెలియవచ్చును. {{float right|17}}</div> {{left margin|5em}}(ఇక) ఆరుట = శమించుట– ఈ పదముకు మాత్రము (అప్పకవి గారు) రేఫ ఱకారములకు రెండు లక్ష్యములు వ్రాసినారు. ఇందులో— </div><noinclude><references/></noinclude> aer1f8jtbrfu8crumllmngb7wrx22vr 104 129876 398076 2022-08-19T10:13:07Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (4-19) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కాఱడవిఁ బఱచు మృగముల నూఱటకుం దిగిచి డస్సీ యున్నతని శ్రమం బాఱఁగ నెద పరితాపము దీఱఁగఁ బై వీచె నన్నదీపవనంబుల్.</poem>|ref=18}} {{left margin|5em}}(అను) నీ పద్యము మాత్రము బాగున్నది. కాని, శాంతిపర్వము (1-13) : </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>కౌరవులు సేయు నవమతి కారణమునఁ గోపమెత్తు కర్ణుని వదనాం భోరుహముఁ గనుఁగొనఁగ శ్రమ మారు న్నా వశముగాక యంతన బుద్ధిన్.</poem>|ref=19}} {{left margin|5em}}అని వ్రాసినారు. 'ఆరుట' అను పదము నిండుటకు నడగుటకు నర్థము. 'నిండె'నను నర్థమైనపుడు రేఫము, అణగు నను నర్థమైనపుడు ఱకారము. ఆప్రకారముగా నొకర్థమైనపుడు రేఫము, నొకర్థమైనపుడు ఱకారమునగు పదములు పెక్కుగలవు. ముందు ముందు కొన్ని తెలియపరచుతాము. (అర్థభేదముచే భిన్నరేఫము లగునను నీ యంశము) నెఱుంగక, 'శమించుట' కర్థమనియు, రేఫ ఱకారముల రెంటను గలదనుటయు భ్రాంతత్వము. క్రిందటి రెండు పద్యముల(ఁదు)వలె భ్రాంతత్వము (ఇచ్చట) సులభముగా తెలియదు. ఈ పద్యమందు ‘శ్రమ మారున్' అని యుంటే అర్థము కుదురదు. దుర్యోధనాదులు సేయు నవమతిచేత కోపము ప్రజ్వరిల్లుట సరే, కర్ణుని ముఖము గనుగొంటే 'శ్రమ పోయె” నని చెప్పుట ‘పృష్ఠతాడనము-దంతభంగము' అను సామ్యముగా నున్నది. సామ్యమేమి "కౌరవావమతిచేత క్రోధోదయ మయీది, తత్క్రోధముచే శ్రమోదయ మయీది, కర్ణముఖావలోకనమున తచ్ఛ్రమము పోయీది<ref>అయీది, పోయీది అనునవి, అయ్యెడిది, పోయెడిది అను పదములకు వికృతి రూపములు. (వ్యాకరణపరిభాషలో గ్రామ్యరూపములు)</ref>'— ఈ లాగున ననరాదా!" అంటే యీ యర్థము బాగులేదు. (ఇది) మూలమునకు విరోధించినదిన్ని, అసందర్భమైనదిన్ని. ఇట్టి యర్థము పండితులు చెప్పరాదు. (ఎందుకనగా వ్యాసభారతము) శాంతిపర్వము ప్రథమాధ్యాయమునందు—— </div><noinclude><references/></noinclude> thlt7d6ksug1mfg3d3913540yll18f3 398077 398076 2022-08-19T10:18:48Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''ఆదిపర్వము (4-19) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కాఱడవిఁ బఱచు మృగముల నూఱటకుం దిగిచి డస్సి యున్నతని శ్రమం బాఱఁగ నెద పరితాపము దీఱఁగఁ బై వీచె నన్నదీపవనంబుల్.</poem>|ref=18}} {{left margin|5em}}(అను) నీ పద్యము మాత్రము బాగున్నది. కాని, శాంతిపర్వము (1-13) : </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>కౌరవులు సేయు నవమతి కారణమునఁ గోపమెత్తు కర్ణుని వదనాం భోరుహముఁ గనుఁగొనఁగ శ్రమ మారు న్నా వశముగాక యంతన బుద్ధిన్.</poem>|ref=19}} {{left margin|5em}}అని వ్రాసినారు. 'ఆరుట' అను పదము నిండుటకు నడగుటకు నర్థము. 'నిండె'నను నర్థమైనపుడు రేఫము, అణగు నను నర్థమైనపుడు ఱకారము. ఆప్రకారముగా నొకర్థమైనపుడు రేఫము, నొకర్థమైనపుడు ఱకారమునగు పదములు పెక్కుగలవు. ముందు ముందు కొన్ని తెలియపరచుతాము. (అర్థభేదముచే భిన్నరేఫము లగునను నీ యంశము) నెఱుంగక, 'శమించుట' కర్థమనియు, రేఫ ఱకారముల రెంటను గలదనుటయు భ్రాంతత్వము. క్రిందటి రెండు పద్యముల(ందు)వలె భ్రాంతత్వము (ఇచ్చట) సులభముగా తెలియదు. ఈ పద్యమందు ‘శ్రమ మారున్' అని యుంటే అర్థము కుదురదు. దుర్యోధనాదులు సేయు నవమతిచేత కోపము ప్రజ్వరిల్లుట సరే, కర్ణుని ముఖము గనుగొంటే 'శ్రమ పోయె” నని చెప్పుట ‘పృష్ఠతాడనము-దంతభంగము' అను సామ్యముగా నున్నది. సామ్యమేమి "కౌరవావమతిచేత క్రోధోదయ మయీది, తత్క్రోధముచే శ్రమోదయ మయీది, కర్ణముఖావలోకనమున తచ్ఛ్రమము పోయీది<ref>అయీది, పోయీది అనునవి, అయ్యెడిది, పోయెడిది అను పదములకు వికృతి రూపములు. (వ్యాకరణపరిభాషలో గ్రామ్యరూపములు)</ref>'— ఈ లాగున ననరాదా!" అంటే యీ యర్థము బాగులేదు. (ఇది) మూలమునకు విరోధించినదిన్ని, అసందర్భమైనదిన్ని. ఇట్టి యర్థము పండితులు చెప్పరాదు. (ఎందుకనగా వ్యాసభారతము) శాంతిపర్వము ప్రథమాధ్యాయమునందు—— </div><noinclude><references/></noinclude> 291odjfk3nfz9pie5og1athvmcpncw8 104 129877 398078 2022-08-19T10:29:59Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=శ్లో.|lines=<poem></poem>|ref=}}సభాయాం క్లిశ్యమానస్య, ధార్తరాష్ట్రైః దురాత్మభిః సహసోత్పతితః క్రోధః, కర్ణం దృష్ట్వా ప్రశామ్యతి' {{left margin|5em}}అని యున్నది (దానికి తెలుగు భారతమున) పద్యము— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కౌరవులు సేయు నవమతి కారణమునఁ గోపమెత్తుఁ గర్ణుని వదనాం భోరుహముఁ గనుఁ గొనఁగ శమ మారు న్నావశముగాక యంతన బుద్ధిన్."</poem>|ref=20}} {{left margin|5em}}తనకు కర్ణు డన్నని యెఱింగిన పిమ్మట ధర్మరాజు దుఃఖాక్రాంతుడై యనుకొనే (సందర్భములోనిదీ పద్యము). సభయందు దుర్యోధనాదులు ద్రౌపదీమానభంగము సేయునపుడు వారిపై క్రోధము ప్రజ్వలించేది. కర్ణుని నన్నని యెఱుంగకపోయినా ధర్మరాజు ఉత్తమోత్తముడు గావున (అతనికి కర్ణుని మొగము చూడగానే) శాంతి నిండేది. "అన్నగాకపోతే యెందుకు నా హృదయము చల్లగా నుండేది?" (అని) విమర్శ చేసుకోనైతినని (ధర్మరాజు) పరితపించుచున్నవాడని భావము. అప్పకవిగారు " 'శ్రమ మారున్' అనే వ్రాసియుందురు. లేఖకప్రమాద మనుకోరాదా" అంటే, రేఫ సీసమాలికయందు, “శ్రమ మారె, పొంగారె" అని వ్రాసి, అర్థమున్ను శ్రమమారుట = బడలిక తీరుట, పొంగారుట = పొంగు తీరుట అని వ్రాసినారు. </div> {{left margin|5em}}ఱకార సీసమాలిక యందున్ను (2-197) </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"...ఆఱు సంఖ్యాపద మాఱడి యాఱిక పంట చిచ్చాఱె పాపంబు లాఱె నాఱని తేజము లాఱిన ముత్తెంబు తడి యాఱె శ్రమ మాఱె తాప మాఱె...'</poem>|ref=21}} {{left margin|5em}}అర్థము చిచ్చాఱుట, పాపము లాఱుట, ఆఱని తేజము, ఊటాఱిన ముత్యములు, కోక తడి యాఱుట, శ్రమ మాఱుట" అని రేఫ ఱకారముల క్రమమందు 'శ్రమ మాఱె’ అని వ్రాసి అర్థమున్ను స్పష్టముగా నదేప్రకారము వ్రాసినారు. కావున (ఇది) లేఖకప్రమాదముగాదు. అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమయే. {{float right|22}}</div><noinclude><references/></noinclude> 3rrio1rvo53m32v8rzyxl2gbf64exiv 398079 398078 2022-08-19T10:30:20Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=శ్లో.|lines=<poem>సభాయాం క్లిశ్యమానస్య, ధార్తరాష్ట్రైః దురాత్మభిః సహసోత్పతితః క్రోధః, కర్ణం దృష్ట్వా ప్రశామ్యతి'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని యున్నది (దానికి తెలుగు భారతమున) పద్యము— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>కౌరవులు సేయు నవమతి కారణమునఁ గోపమెత్తుఁ గర్ణుని వదనాం భోరుహముఁ గనుఁ గొనఁగ శమ మారు న్నావశముగాక యంతన బుద్ధిన్."</poem>|ref=20}} {{left margin|5em}}తనకు కర్ణు డన్నని యెఱింగిన పిమ్మట ధర్మరాజు దుఃఖాక్రాంతుడై యనుకొనే (సందర్భములోనిదీ పద్యము). సభయందు దుర్యోధనాదులు ద్రౌపదీమానభంగము సేయునపుడు వారిపై క్రోధము ప్రజ్వలించేది. కర్ణుని నన్నని యెఱుంగకపోయినా ధర్మరాజు ఉత్తమోత్తముడు గావున (అతనికి కర్ణుని మొగము చూడగానే) శాంతి నిండేది. "అన్నగాకపోతే యెందుకు నా హృదయము చల్లగా నుండేది?" (అని) విమర్శ చేసుకోనైతినని (ధర్మరాజు) పరితపించుచున్నవాడని భావము. అప్పకవిగారు " 'శ్రమ మారున్' అనే వ్రాసియుందురు. లేఖకప్రమాద మనుకోరాదా" అంటే, రేఫ సీసమాలికయందు, “శ్రమ మారె, పొంగారె" అని వ్రాసి, అర్థమున్ను శ్రమమారుట = బడలిక తీరుట, పొంగారుట = పొంగు తీరుట అని వ్రాసినారు. </div> {{left margin|5em}}ఱకార సీసమాలిక యందున్ను (2-197) </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"...ఆఱు సంఖ్యాపద మాఱడి యాఱిక పంట చిచ్చాఱె పాపంబు లాఱె నాఱని తేజము లాఱిన ముత్తెంబు తడి యాఱె శ్రమ మాఱె తాప మాఱె...'</poem>|ref=21}} {{left margin|5em}}అర్థము చిచ్చాఱుట, పాపము లాఱుట, ఆఱని తేజము, ఊటాఱిన ముత్యములు, కోక తడి యాఱుట, శ్రమ మాఱుట" అని రేఫ ఱకారముల క్రమమందు 'శ్రమ మాఱె’ అని వ్రాసి అర్థమున్ను స్పష్టముగా నదేప్రకారము వ్రాసినారు. కావున (ఇది) లేఖకప్రమాదముగాదు. అప్పకవిగారి పాండిత్యమహిమయే. {{float right|22}}</div><noinclude><references/></noinclude> jl93hntdhv2hze5vbe07bgm7bqyhjjo 104 129878 398080 2022-08-19T10:39:08Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}మరియును,— తొఱగుట, నెరసుట, పరిగొనుట, పరిచనుదెంచుట, పరిమెయి, పరవకటి, పెరుగుట, నెరసె ననుట ఈ పదములు రేఫములకు లక్ష్యములు వ్రాసినారు. (ఆయితే) తొరగుట, నెరసుట — ఈ రెండు పదములు గాక మిగిలినవి రేఫములే కాని, ఱకారములు కావు. చెఱచుట క్రమ్మఱ మఱదలు, తెఱగు, తీఱు, తేఱుట, వేమాఱు — ఈ పదములు ఱకారములకు లక్ష్యములు వ్రాసినారు. (అయితే) వేమాఱు, తొఱుగుట, నెరసుట —ఈ మూడు పదములు మాత్రము ఉభయ రేఫము లౌను. అప్పకవిగారు ఉభయములకు లక్ష్యములు వ్రాయలేదు గాని, ఉభయములకు ప్రయోగములు గలవు. ఇరులు, రొమ్ము, చీరుట = రెండు తునుకల కర్థము ఇవి ఱకారము లన్నారు. రేఫములకును ప్రయోగములు గలవు, కారులు, కూరలు, చారు, రేకులు, దూరులు వలుకుట — ఇవి రేఫము లన్నారు. ఱకారములకు ప్రయోగములు గలవు. దూరులు పలుకుట — రేఫము. పొదల దూఱుట - ఱకారమన్నారు. అరుదు, చురచుర, ఇందరు, ముందర, మరి, వేర్వేర ఱకారము లన్నారు. ఉభయము గలవు. ఇవియన్నియు లక్ష్యములలో ముందు వ్రాసుతాము. {{float right|23}}</div> {{left margin|5em}}అప్పకవిగారు కవిత్వమందు గలిపిన గురులఘు రేఫములు (మఱియును గలవు. చూపుతున్నాము.) {{float right|24}}</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>అఱటుల బఱటుల బఱిటెల గఱిటెల మొఱిటెలను గల ఱకారములెల్లన్ ధర నెఱసున్నలునగు న య్యఱటుల బఱటులను ద్రుతములగు వలసినచోన్.</poem>|ref=25}} {{left margin|5em}}'ధర' - రేఫము. అందే (4–265) </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>పరగ కందము పద్యయు మఱి విపులయుఁ జపలయును ముఖచపలయు జఘునచపల యనఁగఁ గందపద్యంబు లీయాఱువిధము లఖిలసుకవికృతులలోన నలరుచుండు.</poem>|ref=26}} {{left margin|5em}}'పరగ' (పదము) రేఫసీసమాలికయందును, 'మఱి' (పదము) ఱకారసీసమాలికయందును వ్రాసినారు (గాని), వీటిలో నుభయరేఫములందు </div><noinclude><references/></noinclude> 69px78f2loj35457ky9tajz7nluhnfc 104 129879 398081 2022-08-19T11:50:15Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}నొకటియు నప్పకవిగారు వ్రాయలేదు. లాక్షణికులండఱు (గూడ) 'పరగ' రేఫమని, 'మఱి' ఱకారమని నిర్ణయించినారు. (కాని 'మరి' ఉభయములందు గలదు). {{float right|27}}</div> {{left margin|5em}}శకటరేఫ యగుటకు </div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (2-387) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>మఱియు నొకండు వింటె పవమానతనుజునిచేత పెన్దొడల్ విఱిగి ధరిత్రిపైఁబడుడు వేగమె వచ్చి శిరంబుఁ దన్నె నే డ్తెఱ గలయప్డు శత్రు నవధీరితుఁజేయుట యొప్పుగాక యే పఱినఁ బరాభవించిన జనావలి నవ్వదె నొవ్వదే మదిన్.</poem>|ref=28}} {{left margin|5em}}రేఫమగుటకు, అందే (1-34)—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>సురసరిదాత్మజుఁడును గురుడును గర్ణుండు దెగుటకుం దలఁకక యె వ్వరి బాహుబలము గైకొని మరి కోల్తల జేసి రొక్కొ మనవా రనికిన్.</poem>|ref=29}} {{left margin|5em}}'మరి' ఉభయము నందుఁడఁగా శకటులందు నిర్ణయించుట యొకటి, రేఫముతో ప్రాసము గూర్చుట రెండు ప్రమాదములు. {{float right|30}}</div> {{left margin|5em}}'చుఱచఱ కాలుట' శకటరేఫ మన్నారు. రేఫ మగుటకు— </div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (2-335) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తురగంబులతోఁ గూడఁగ నరదము సకలంబు నుజ్జ్వలానలశిఖలం జురజురవోయినఁ గని య న్నరుఁ డచ్చెరువంది కృష్ణునకు నభిముఖుఁడై.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}'కృష్ణునికి' యని యున్నది. (యతిభంగము కానరు). {{float right|32}}</div> {{left margin|5em}}శకటరేఫ మగుటకు— </div> {{left margin|2em}}'''తిక్కనగారి ఉత్తర రామాయణము (8-106) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చుఱచుఱ డెందము చూడిన తెఱఁగున నొక్కింత స్రుక్కి ధీరుం డగుటన్</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> lbyxeorygz93kbq3z5knrnijagcmxs0 398082 398081 2022-08-19T11:51:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}నొకటియు నప్పకవిగారు వ్రాయలేదు. లాక్షణికులండఱు (గూడ) 'పరగ' రేఫమని, 'మఱి' ఱకారమని నిర్ణయించినారు. (కాని 'మరి' ఉభయములందు గలదు). {{float right|27}}</div> {{left margin|5em}}శకటరేఫ యగుటకు— </div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (2-387) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>మఱియు నొకండు వింటె పవమానతనుజునిచేత పెన్దొడల్ విఱిగి ధరిత్రిపైఁబడుడు వేగమె వచ్చి శిరంబుఁ దన్నె నే డ్తెఱ గలయప్డు శత్రు నవధీరితుఁజేయుట యొప్పుగాక యే పఱినఁ బరాభవించిన జనావలి నవ్వదె నొవ్వదే మదిన్.</poem>|ref=28}} {{left margin|5em}}రేఫమగుటకు, అందే (1-34)—</div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>సురసరిదాత్మజుఁడును గురుడును గర్ణుండు దెగుటకుం దలఁకక యె వ్వరి బాహుబలము గైకొని మరి కోల్తల జేసి రొక్కొ మనవా రనికిన్.</poem>|ref=29}} {{left margin|5em}}'మరి' ఉభయము నందుఁడఁగా శకటులందు నిర్ణయించుట యొకటి, రేఫముతో ప్రాసము గూర్చుట రెండు ప్రమాదములు. {{float right|30}}</div> {{left margin|5em}}'చుఱచుఱ కాలుట' శకటరేఫ మన్నారు. రేఫ మగుటకు— </div> {{left margin|2em}}'''శల్యపర్వము (2-335) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>తురగంబులతోఁ గూడఁగ నరదము సకలంబు నుజ్జ్వలానలశిఖలం జురజురవోయినఁ గని య న్నరుఁ డచ్చెరువంది కృష్ణునకు నభిముఖుఁడై.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}'కృష్ణునికి' యని యున్నది. (యతిభంగము కానరు). {{float right|32}}</div> {{left margin|5em}}శకటరేఫ మగుటకు— </div> {{left margin|2em}}'''తిక్కనగారి ఉత్తర రామాయణము (8-106) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>చుఱచుఱ డెందము చూడిన తెఱఁగున నొక్కింత స్రుక్కి ధీరుం డగుటన్</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 73ju5et24f3karpjntio4qonugfg6ht