వికీసోర్స్ tewikisource https://te.wikisource.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%87%E0%B0%9C%E0%B1%80 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter మీడియా ప్రత్యేక చర్చ వాడుకరి వాడుకరి చర్చ వికీసోర్స్ వికీసోర్స్ చర్చ దస్త్రం దస్త్రంపై చర్చ మీడియావికీ మీడియావికీ చర్చ మూస మూస చర్చ సహాయం సహాయం చర్చ వర్గం వర్గం చర్చ ద్వారము ద్వారము చర్చ రచయిత రచయిత చర్చ పుట పుట చర్చ సూచిక సూచిక చర్చ TimedText TimedText talk మాడ్యూల్ మాడ్యూల్ చర్చ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 104 129828 398201 398013 2022-08-22T23:45:45Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|180|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>యొద్ద దాచనేల ? ఆమె జవ్వనము రూపము సాద్గుణ్యము నొందుట మీ రంగీకరించిన నప్పుడుగదా ? అని అత్యంత చాతుర్యముగాఁ బొగడుటయు నతం డుబ్బుచు నిట్లనియె. కేసరిణీ ! కాంతిసేన యందరివలె నన్ను మోసముఁజేయలేదు గదా ? ఇంతకుముందు పెక్కండ్ర నిట్లే పెండ్లి యాడెదననిచెప్పి బద్దులం గావించినదట. నిజముఁ జెప్పుమనుటయు నది దేవా ! మనోహరాకారముగల దేవరను వరించుటకంటె భాగ్య మేమియున్నది. అది యెవ్వరినో పెండ్లి యాడవలసినదియేకదా ? వంచకుల వంచించినను దోసములేదు. కోరఁదగినరత్నము వడిలోఁ బడుచుండ త్రోసివేయు వెంగలి యెందైనం గలఁదా ? మీ కిట్టి సందియము కలుగరాదని మోహం బొదవించెను. సరే అట్లయిన మేమంగీకరించితిమి. ఆమె కిష్టమున్నట్లు నీవే చెప్పుచుంటివిగదా ? ఇఁక జాగుసేయ నేమిటికి ? ముహూర్తము నిశ్చయింపుమని చెప్పు చుండఁగఁ గరభ శరభ శంతనులు వచ్చి దేవా! ఇదియేమి పాపము? మా కోరికలు తీర్పకయే పెండ్లి నిశ్చయించుకొనుచున్నా రేల ? మీరును దానిమాయలోఁ బడిపోవుచున్నారు. సుఁడీ‌ యని పలికిన నతఁ డిట్లనియె. మీ కే కొఱంతయు రానీయను. పెండ్లి యాడిన వెనుక నది మనకు విధేయురాలై యుండక తీరదుగదా ? అప్పుడు దానితోఁ జెప్పి యొప్పించి మీ విద్యలు మీ‌ కిప్పింతు. మీరు చింతింపకుఁ డని యోదార్చెను. అప్పుడు కేసరిణి జనాంతికముగా రాజపుత్రా ! గాంధర్వ వివాహంబునకు విథినియమంబులులేవు. నీవు రేపు ప్రొద్దుట నిక్కడికి దక్షిణముగానున్న పూఁదోటకు రమ్ము. అందు మీ యిరువురు గలసికొని మాట్లాడికొందురుగాక యని జెప్పి యొప్పించి చేతిలోఁ జేయి వైపించుకొని గురుతులు చెప్పి యప్పొలఁతి కాంతిసేనయొద్ద కరిగి జరిగిన కధయుం జెప్పినది. మరునాఁ డరుణోదయమునఁ గాంతిసేన నిద్రజాలంబున నొక పూఁదోటఁ గల్పించి యం దనల్పశిల్పాకల్పభాసమానంబై జయంతకల్పంబగు సౌధంబువిరాజిల్లం జేసి నిజప్రతిబింబంబోయన నొప్పారు నొప్పులకుప్ప నప్పూఁదోట విహరించునట్టు జాలముపన్నెను. దానిననుసరించి కేసరిణి తిరుగుచుండెను. ఇంతలో రాజకుమారుఁడు దివ్యమణి భూషాంబరంబుల దాల్చి యొయ్యారముగా నా పుష్పవనంబున కరుదెంచెను. కేసరిణి యెదురువచ్చి యర్ఘ్యపాద్యాదివిధులు నిర్వర్తించి నివాళులిచ్చి యొక గద్దియంగూర్చుండబెట్టెను. ఇంతలో నా మయావతి యరుదెంచినది. అమ్మించుబోణిం జూచి యతండు మోహపరవశుండై యది ------- స్వప్నమో నిజమో ‌తెలిసికొనలేకపోయెను.<noinclude><references/></noinclude> at84ifnparjplyim8vucqughyyhysfw 104 129829 398205 398014 2022-08-23T01:43:57Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh||వీరసేనుని కథ|181}}</noinclude>అప్పుడు కేసరిణి యా మాయావతిచే నొకపూదండ నతనిమెడలో వేయించినది. అతండు పరవశుండై యా చంద్రముఖి పాణిగ్రహణముఁ గావించెను. అట్లు కేసరిణి వారికి మాయావివహాహముఁగావించి యిద్దరి నేకశయ్యాగతులం గావించి వాకిట‌ కరిగినది. అప్పుడతండు మోహాతిశయంబున - {{left margin|5em}}<poem> సీ. లలితహారముల చిక్కులుదీర్చు నెపమున గులుకుగుబ్బలకుఁ జేతులు దగుల్చు జిరిచెమ్మటలుఁ దుడిచెడి కైతపంబున నిద్దంపు చెక్కులు ముద్దునెట్టు నవల రేగినశయ్య సవరించు నెపమున గదిసియొయ్యనఁ బ్రీతి గౌఁగఁలించు నెరికురు ల్ముడివైచు నెపమున దరిఁజేరి గిలిగిలింతలువెట్టి కేరఁజేయు గీ. తెలువఁ గీలంటి వాతెర తేనెఁగ్రోలు నళుకు దీరంగ నఖరచిహ్నములనాటు సురటిఁ గైకొనివీఁచు సుందరముఁజూచుఁ జేతిబంధంబు సడలించు సిగ్గుతోడ. </poem></div> అట్లు మోహపరవశుండై యారాజపుత్రుండు రతిక్రీడ కుద్యోగించుటయు నక్కలకంఠికుంఠీభూతాలాభిష యై యతని యుత్కంఠ కంతరాయముఁ గలుగజేయు చుండెను. అది యెరింగి అతఁడు మదవతీ ! కొదువ యేమున్నది. వెనుతీసెద వేమిటికి ? నీ యభిలాషయెద్దియేనిం గలిగిన నుడువు మనుటయు నక్కుటిలాలక యలతినగవు మొుగమున మొలకలెత్త నభినవచిత్తజా ! మా కోరికలం దెలిసి తేలిక పడనేల ? తప్పక తీర్తునంటివేని వక్కాణించెదనని పలికినది. ఆ మాట విని యతండు స్మారవికారంబున మైకముజెందియున్న కతంబున నొడ లెరుంగక ఆహా ? సుందరీ ? ఇందులకు నీ డెందమున సందియ మేల గలుగవలయును. నా ధనము నీ ధనము కాదా? కోరు మేదియైన నిచ్చెదనని యొత్తిపలికిన నక్కలికి యిట్లనియె. {{left margin|5em}}<poem> గీ. ఓమహేంద్ర నందనోపమపరరూప యా మహేంద్రజాల మన్మదీయ కామితంబుఁ దీరఁ గౌతుకం బేపార థార వోయుమయ్య థర్మబుద్ధి. </poem></div> అని కోరుటయు నతం డొం డెరుఁగ కున్నవాఁడు కావున మరుమాట పలుకక యిదిగో యిచ్చుచున్న వాఁడ. నీరుఁ దెచ్చుకొమ్మని పలికినంత కంతకుమున్ను యాప్రాంతమందు వేచియున్న కాంతిసేన తన శాంబరీపాటవంబున మాయావతిని<noinclude><references/></noinclude> 5qc1u428b2skow9w0ffysrqj77b3378 104 129830 398216 398015 2022-08-23T04:53:12Z శ్రీరామమూర్తి 1517 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="శ్రీరామమూర్తి" />{{rh|182|కాశీమజిలీ కథలు - ఆఱవ భాగము|}}</noinclude>నీరుదేర నీవలకు రప్పించి తానత్తోయంబుఁ గైకొని యతనియొద్దకుఁబోయి ధారవోయుమని యడిగిన నతం డించుకయు సంశయింపక నా మహేంద్రజాల మా లల నకు జలధారాపూర్వకముగా నిచ్చివేసెను. కాంతిసేన అప్పుడేయాజాల ముపసంహరించినది. పుష్పవచనము పొధము నంతరించినవి. రాజపుత్రుండు తెల తెల్లపోవుచు నలుదిక్కులు సూచుచున్నంత నంతకుఁ బూర్వమక్కాంతిసేనచే రప్పించియుంచిన రాజభటు లతనిం బట్టుకొని రెక్కలు గట్టి కరభ శరభ శంతనులతోఁగూడ జెఱసాలం బెట్టిరి. అప్పుడు రాజపుత్రుఁడు అయ్యో ? అయ్యో ? ఎంతమోసముఁ జెందితిని. అది యింద్రజాలమని యించుకయు విచారింపక చెల్లించితినిగదా ? అన్నన్నా ! అది మాయావతియని యెరింగినచో నాకాంతిసేనను గొప్పుఁపట్టి యీడ్చుకొని పోకపోయితినా ? ఆహా ? యేమి నామోహము ? చేత దీప ముండియుఁ జీకటిలోఁ బడిపోయితిని. భార్యయైనదిగదాయని యావిద్య యిచ్చితిని. శంతనా! నీ మాట వింటిని కాను నీ వని నట్లే చేసినది. ఇప్పుడేమి చేయదము. కోరలు తీసిన పాముల మైతిమి. మా తండ్రి కీవార్తఁ జెప్పువారెవ్వరు ? మాకు స్నేహితులు టక్కరిటమారియని యిరువురు దొంగలు కలరు. వారికడ నీమాయ లేమియు నుపయోగింపవు. వారు వచ్చిన మనల విడిపింపఁగలరని దుఃఖించుచున్న వీర సేను నూరడించుచు శంతనుఁ డిట్లనియె. మిత్రమా ! పాపము నీవు మా నిమిత్తమువచ్చి యాపత్తునొందితివి. పుడమిలో దానిం జయించువారు లేరు. నీతో మేమన్ని యుంజెప్పిన దాని వలలోఁబడి నిక్షేపమువంటి విద్యఁగోలుపోయి వచ్చితివి. నీ టక్కరి టమారీలు వచ్చినను వారి అబ్బలు వచ్చినను నాబింబోకవతిని మోసపుచ్చలేరు. ఇఁక దానిజోలికిఁ బోవద్దు. మనమీ చెఱసాలనుండి తప్పించుకొనిపోవు నుపాయ మరయుము. మన దారిని మనము పోవుదము. మరియు మీ తండ్రికీవార్త దెలియక మానదు. కొందరు మీ పరిచారికులా తోటలోఁ గలరు. వారింబట్టుకొన లేదు. వారుపోయి చెప్పుదురు. అని యాలోచించుకొనుచు నందుఁ గొన్ని దినంబులుండిరి. అని యెరిగించి అతండవ్వలి కథ మరల నిట్లు చెప్పదొడంగెను.<noinclude><references/></noinclude> gwquqwf69ib8opstkg1gw1s1xqayx4c 104 129948 398183 2022-08-22T12:00:21Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (మానవ. 39) '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అనియె నుడివె వక్కాణించె నాడెఁ జెప్పె వినిచె వాక్రుచ్చెఁ బలికెనాఁ జను వచించె ననుట యాలించె నాలకించెను వినియెను వినె ననంగ నొప్పు శ్రుతుఁడయ్యెననుట పేళ్లు.</poem>|ref=64}} {{left margin|5em}}అనియున్నది. మరియు- </div> {{left margin|2em}}'''పారిజాతాపహరణము (2-84) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మురమధనుఁ డివ్విధంబున గరుడనిపై గగనపథము గడచి యరుగుచున్ తరలాయతాక్షి కిట్లనె సరసమధురవచనరచనచాతురి మెఱయన్.</poem>|ref=65}} {{left margin|2em}}'''అందే (1-20) '''— </div> {{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>అల ఫణిభోగరత్నములు నాదిశిలోత్కటగంధగంధముల్ తలివునఁ బాఱ నవ్వు వసుధాసతి దా భుజకీర్తి మౌక్తిక చ్చలమునఁ గృష్ణరాయ నృపచంద్రుని ప్రాపున... భూషణో జ్జ్వలనమణుల్ మృగీమదము వాసనయుం గనె దూర్దలంగలన్.</poem>|ref=66}} {{left margin|5em}}ఇట్లు మహాకవి ప్రయోగముల, నిఘంటువుల గలవాటిని గ్రామ్యములని యెవరు ననలేదు. అప్పకవిగారు వ్రాసిన గ్రంథమువలన నన్నయభట్టుగారు, పెద్దనగారు నప్పకవి గారితో (స్వయముగా తమపొరబాటు) చెప్పినట్లు కన్పించుచున్నది! {{float right|67}}</div> {{p|ac|fwb}}నామాంతముల అమ అయాదుల విచారము</p> {{left margin|5em}}(ఇదిట్టుండగా తెలుగున మనుష్యుల పేర్ల చివర చేర్చబడు అమ్మ, అయ్య మొదలగువాటికి సంబంధించిన యంశములు కొన్ని గమనింపదగినవి వ్రాసుతాము.) {{float right|68}}</div><noinclude><references/></noinclude> 9ntdq94piq0bt52gexm9qe116fiemam 104 129949 398184 2022-08-22T12:04:34Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''విరాటపర్వము (1-10) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>మజ్జనకుండు సన్మాన్య గౌతమగోత్ర మహితుండు భాస్కరమంత్రితనయుఁ డన్నమాంబాపతి యనఘులు కేతన మల్లన సిద్ధనామాత్యవరులు కూరిమి తమ్ముఁడు గుంటూరి విభుఁడు కొ మన దండనాథుండు మధురకీర్తి విస్తరస్ఫారుఁ డాపస్తంబసూత్రప విత్రశీలుఁడు సాంగవేదవేది యర్థిఁ గల వచ్చి వాత్సల్య మతిశయిల్లు నస్మదీయప్రణామంబు లాచరించి దుష్టి దీవించి కరుణార్ద్రదృష్టిఁ జూచి యెలమి నిట్లని యానతి యిచ్చె నాకు.</poem>|ref=69}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యమందు-అన్నమాంబ, సిద్ధనామాత్యుడు, కొమ్మన దండనాథుడు- అని ప్రయోగింపబడినది. {{float right|70}}</div> {{left margin|2em}}'''అరణ్యపర్వము (7-469) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>భవ్యచరిత్రుఁ డాపస్తంబసూత్రుండు శ్రీవత్సగోత్రుండు శివపదాబ్జ సంతతధ్యానసంసక్తచిత్తుఁడు సూర నార్యునకును బోతమాంబికకును నందనుం డిల పాకనాటిలో నీలకం ఠేశ్వరస్థానమై యెసకమెసఁగు గుళ్లూరు నెలవున గుణగరిష్ఠత నొప్పు ధన్యుఁడు ధర్మైకతత్పరాత్ముఁ డెఱ్ఱనార్యుఁడు సకలలోకైకవిధితుఁ డైన నన్నయభట్టమహాకవీంద్రు సరససారస్వతాంశప్రశస్తి తన్ను జెందుటయు సాధుజనహర్షసిద్ధిఁ గోరి.</poem>|ref=71}}<noinclude><references/></noinclude> 57ul383l5zfx55s23mmzwdjdu7gebg0 104 129950 398185 2022-08-22T12:12:47Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}ఇందు-సూరనార్యుడు, పోతమాంబ, ఎఱ్ఱనార్యుడు-అను ప్రయోగము లున్నవి. {{float right|72}}</div> {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని నైషధము (1-32) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>గౌతమగోత్రవిఖ్యాతుఁ డాపస్తంబ పరమసంయమి సూత్రపావనుండు గారాపు పౌత్రుండు గంధవారణుఁ డగు శ్రీ కేతనామాత్య శేఖరునకు పేషిణీహనుమంత బిరుదాంకుడగు... వారికి నెయ్యంపు వరసుతుండు చేహత్తిమల్లుండు దోహత్తనారాయ ణుం డఖండియరాయచండ బిరుద మంత్రి యల్లాడరాజను మహితపుణ్యుఁ డన్నమాంబయుఁ దనకు నత్యంతగరిమఁ దండ్రియును దల్లియిను గాఁగ... తల్లమాంబికదేవి నుద్వాహమయ్యె.</poem>|ref=73}} {{left margin|2em}}'''అందే (1-33) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>వనితారత్నము తల్లమాంబికకు శ్రీవత్సాంకతుల్యుండు పె ద్దనకుఁ బుట్టిన నందనుల్ విమలవిద్యాభారతీవల్లభుల్ వినతాసూనసమానవిక్రమనిధుల్ వీరుండు వేమాహ్వయుం డును శ్రీ ప్రెగ్గడ దండనాథతిలకుండున్ సింగనామాత్యుఁడున్.</poem>|ref=74}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యములందు - కేతనామాత్యుడు, అన్నమాంబ, తల్లమాంబ, సింగనామాత్యుడు-అను ప్రయోగము లున్నవి. మరియు {{float right|75}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (1-36) '''— </div> {{Telugu poem|type=మ.|lines=<poem>తగు కైవార మొనర్ప విక్రమకళాధౌరేయతాశాలి శ్రీ ప్రెగడన్నధ్వజినీశుఁ డంబునిధిగంభీరుండు శుంభద్ద్విష న్నగరద్వారకవాటపాటనవిధానప్రౌఢబాహార్గళా యుగళుం డాహవసస్యసాచి ధరలోనొక్కండు పేరుక్కునన్.</poem>|ref=76}} {{left margin|5em}}ఈ పద్యమఁదు ప్రెగడ - అన్న = ప్రెగడన్న అని స్పష్టముగా నున్నది.{{float right|77}}</div><noinclude><references/></noinclude> oib4cdf5duisfabypq69bnp8r1ixm6c 104 129951 398186 2022-08-22T13:29:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}కొందఱు కోనయ-కోనయ్య, రామయ-రామయ్య, సింగన-సింగన్న, వెంకమ-వెంకమ్మ, - ఈ మొదలైనవి ఏకపదములేగాని, వాటిలో అయ, అయ్య, అన, అన్న; అమ, ఆమ్మ; అని పదవిభాగము లేదంటారు. ఆంధ్రగీర్వాణాదులందు నామధేయమొకటేగావున అమాత్య, మంత్రి, దండనాథులు పురుషులకున్ను; అంబాదులు స్త్రీలకున్ను చెల్లునవుడు మధ్యను తెలుగుపదములైన అయ, అయ్య మొదలైనవి ఉండరాదని వారి తాత్పర్యము, కావున రామయ్య, వెంకమ్మ మొదలైనవి ఏకపదములే (అని అంటారు ) {{float right|78}}</div> {{left margin|5em}}(మరి ఇదే సరి) అయితే ప్రభునామయతులందు (రామయ్య, వెంకమ్మ ఇత్యాదులలో) అచ్చులకు (యతి) చెల్లకపోవలెను. ప్రభునామయతులు ఉభయయతులని యుండగా; స్పష్టముగా 'ప్రెగడ దండనాథు' డని; 'ప్రెగడన్నదండనాథు' డని యొకనికే రెండు విధములుగా మహాకవి ప్రయోగము లుండగా విమర్శకులు చెప్పిన (పైమాట) నిలువదు. {{float right|79}}</div> {{left margin|2em}}'''ప్రబోధచంద్రోదయమునందు '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కలరు కౌశికగోత్ర కలశాంబురాశి మం దారంబు సంగీత నంది, నంది సింగమంత్రికిఁ బుణ్యశీలయౌ పోచమ్మ కాత్మసంభవుఁడు మల్లయ మనీషి యతని మేనల్లుఁ డంచితభరద్వాజ గ త్రారామచైత్రోదయంబు ఘంట నాగధీమణికి ధన్యచరిత్ర యమ్మలాం బకుఁ గూర్మి తనయుఁడు మలయమారు తాహ్వయుఁడు సింగనార్యుడు నమృతవాక్యు లీశ్వరారాధకులు శాంతు లిలఁ బ్రసిద్ధు లుభయభాషల నేర్పరు....... మర్థు లీ కృతిరాజు నిర్మాణమునకు.</poem>|ref=80}} {{left margin|5em}}ఇందు ‘మల్లయ మనీషి' యను చోట ప్రభునామయతి. {{float right|81}}</div><noinclude><references/></noinclude> 5yujigmd4uv67yszhcyezs25gt5putj 104 129952 398187 2022-08-22T13:37:37Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''పారిజాతాపహరణము (5-108) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కౌశికగోత్రవిఖ్యాతుఁ డాపస్తంబ సూత్రుఁ డార్వేలపవిత్రకులుఁడు నంది సింగామాత్యునకుఁ దిప్పమాంబకు తనయుండు సకలవిద్యావివేక చతురుండు మలయమారుతకవీంద్రునకు మే నల్లుఁడు కృష్ణరాయక్షితీశ కరుణాసమాలబ్ధఘనచతురంతయా నమహాగ్రహారసన్మానయుతుఁడు తిమ్మనార్యుఁడు శివపరాధీన మతి, య ఘోర శివగురు శిష్యుఁడు పారిజాత హరణ కావ్యమును రచించె నాంధ్రభాష నాదివాకరతారాసుధాకరముగ.</poem>|ref=82}} {{left margin|5em}}తిప్పమాంబ, తిమ్మనార్యుడు.</div> {{left margin|2em}}'''చాటుధార '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మాకొలది జానపదులకు నీ కవితారీతి యబ్బునే కూపనట ద్భేకములకు నాకధునీ శీకరముల చెమ్మ నంది సింగయ తిమ్మా!</poem>|ref=83}} {{left margin|2em}}'''చాటుధార '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆరవి వీరభద్రచరణాహతిఁ బోయిన బోసినోటికిన్ నేరకపోయె, రామకవి నేరిచెఁబో మన ముక్కుతిమ్మన క్రూరపదాహతిం బడిన కొక్కిరపంటికి దుప్పికొమ్ము, బ ల్గా రచియించినాఁడు రవి గాననిచోఁ గవి కాంచునే కదా!</poem>|ref=84}} {{left margin|5em}}ఒక పద్యమందు 'అమ్మ' అని, రెండు పద్యములందు 'తిమ్మన' అని యున్నది. మరియును— {{float right|85}}</div><noinclude><references/></noinclude> mtas9z6tf60ttf7ehwkwlyuffjmdtql 398188 398187 2022-08-22T13:38:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''పారిజాతాపహరణము (5-108) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>కౌశికగోత్రవిఖ్యాతుఁ డాపస్తంబ సూత్రుఁ డార్వేలపవిత్రకులుఁడు నంది సింగామాత్యునకుఁ దిప్పమాంబకు తనయుండు సకలవిద్యావివేక చతురుండు మలయమారుతకవీంద్రునకు మే నల్లుఁడు కృష్ణరాయక్షితీశ కరుణాసమాలబ్ధఘనచతురంతయా నమహాగ్రహారసన్మానయుతుఁడు తిమ్మనార్యుఁడు శివపరాధీన మతి, య ఘోర శివగురు శిష్యుఁడు పారిజాత హరణ కావ్యమును రచించె నాంధ్రభాష నాదివాకరతారాసుధాకరముగ.</poem>|ref=82}} {{left margin|5em}}తిప్పమాంబ, తిమ్మనార్యుడు.</div> {{left margin|2em}}'''చాటుధార '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మాకొలది జానపదులకు నీ కవితారీతి యబ్బునే కూపనట ద్భేకములకు నాకధునీ శీకరముల చెమ్మ నంది సింగయ తిమ్మా!</poem>|ref=83}} {{left margin|2em}}'''చాటుధార '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>ఆరవి వీరభద్రచరణాహతిఁ బోయిన బోసినోటికిన్ నేరకపోయె, రామకవి నేరిచెఁబో మన ముక్కుతిమ్మన క్రూరపదాహతిం బడిన కొక్కిరపంటికి దుప్పికొమ్ము, బ ల్గా రచియించినాఁడు రవి గాననిచోఁ గవి కాంచునే కదా!</poem>|ref=84}} {{left margin|5em}}ఒక పద్యమందు 'అమ్మ' అని, రెండు పద్యములందు 'తిమ్మన' అని యున్నది. మరియును— {{float right|85}}</div><noinclude><references/></noinclude> fulw75v0fsb5ieemw3gqu1wulc70y9v 104 129953 398189 2022-08-22T14:43:20Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''పారిజాతాపహరణము (1-14) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఆ నరస మహీమహిలా జానికి కులసతులు పుణ్యచరితులు తిప్పాం బా నాగాంబిక లిరువురు దానవదమనునకు రమయు ధరయుం బోలెన్.</poem>|ref=86}} {{left margin|5em}}కవి ‘అమ’ శబ్దము లేకుండగా 'తిప్పాంబా' 'నాగాంబిక' యని ప్రయోగించినాడు. నాగాంబిక అని నామకరణమే అయితే ఆకవియే ఆనాగాంబికనే (ఈ క్రింది పద్యమున) {{float right|87}}</div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>వీరశ్రీనరసింగ శౌరిపిదపన్ విశ్వక్షమామండలీ ధౌరంధర్యమునన్ జగంబు ముదమొందిన్ నాగమాంబాసుతుం డారూఢోన్నతిఁ గృష్ణరాయఁడు విభుండై రత్నసింహాసనం బారోహించె విరోధు లాగహనశైలారోహముం జేయఁగన్. (పారి. 1-18)</poem>|ref=89}} {{left margin|5em}}'నాగమాంబ' అని ప్రయోగించెను. కవీశ్వరుల యిష్టముగాని మరేమియులేదు. {{float right|89}}</div> {{left margin|2em}}'''వసుచరిత్ర (1-85)'''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఆమనుజేంద్రునకుఁ బురం ధ్రీమణి యగు తిమ్మమాంబ శ్రీరామునకున్ భూమిజ, సుత్రామునకు పు లోమజయను బోలె జగతిలో నుతికెక్కెన్.</poem>|ref=90}} {{left margin|5em}}సోమనాథ శాస్త్రులవారు ఈ పద్యవ్యాఖ్య యందు 'తిమ్మమాంబ' అని ప్రయోగించి నందుకు (అది) కవి ఔద్ధత్యమని వ్రాసినారు. మహాకవి ప్రయోగములలో బహులముగా రెండువిధముల నుండిన 'తిమ్మమాంబా'ది ప్రయోగముల నహోబల పండితులవారు నిషేధించి నందున, వారి మతము ననుసరించే, 'తిమ్మమాంబ' అని ప్రయోగించరాదని సోమనాథ శాస్త్రులవారు కోపమును ప్రకటించినారు. ఈ వెఱ్ఱి ఆధునికులకున్ను కొందఱికి గలదు. అటువంటి సర్వోత్కృష్ట పండితులకే ఉండగా ఆధునికుల కుండుట వింతగాదు. (మరికొన్ని ప్రయోగములు వ్రాసుతాము.) {{float right|91}}</div><noinclude><references/></noinclude> pep2hb1u3tqsbsrea9ezw5k0la1tr47 104 129954 398190 2022-08-22T14:58:12Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''మనుచరిత్రము (1-31) '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఆనృసింహప్రభుండు తిప్పాంబ వలన నాగమాంబిక వలన నందనులఁ గనియె వీర నరసింహరాయ భూవిభుని నచ్యు తాంశసంభవుఁ గృష్ణరాయక్షితీంద్రు.</poem>|ref=92}} {{left margin|2em}}'''ఆముక్తమాల్యద (1-28) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఆ యీశ్వరనృపతికిఁ బు ణ్యాయతమతియైన బుక్కమాంబకు తేజ స్తోయజహితు లుదయించిరి ధీయుతులగు నారసింహ తిమ్మనరేంద్రుల్.</poem>|ref=93}} {{left margin|2em}}'''రాఘవపాండవీయము (1-6) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ. పా.|lines=<poem>ఏనృపోత్తముతల్లి మానితపరమసా ధ్వీగుణంబుల ప్రోడ తిమ్మమాంబ...</poem>|ref=94}} {{left margin|2em}}'''చేమకూరవారి విజయవిలాసము (అవ. 11) '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>ఠీవి నచ్యుతరాయల దేవియైన తిరుమలాంబకు దేవియై తేజరిల్లు మూర్తమాంబను బెండ్లియై కీర్తివెలసి చెవ్వవిభుఁడు మహోన్నతశ్రీ చెలంగె.</poem>|ref=95}} {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్రము (1-1) '''— </div> {{Telugu poem|type=ఉ.|lines=<poem>శ్రీమయపత్రముల్ జటలు చెల్వగు నభ్రంతరగింణీకణ స్తోమము పుష్పముల్ ఫలము సోముడునై పొలుపొందు పార్వతీ కోమలదేహవల్లి పెనఁగొన్న సమంచితదక్షవాటికా భీమయ దేవకల్పక మభీష్టఫలంబులు మాకు నీవుతన్.</poem>|ref=96}} {{left margin|2em}}'''అందే (1–47) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>వామాంగ కలిత గౌరీ భామా కుచకుంభ ఘుసృణ పంకవిలిప్త</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> nf5co4hvejhv4gti0jp333q6jy47khx 104 129955 398191 2022-08-22T20:23:54Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్రీమహితోరస్థలునకు భీమయదేవునకు శాతపృథుబాహునకున్.</poem>|ref=97}} {{left margin|5em}}దేవనామములకు అయ, అయ్య అని తఱుచులేవు. శంకరయ, శంకరయ్య ఇటువలెనే ప్రయోగములు గలవు. {{float right|98}}</div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్ర (1−11)'''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మనమున సేవింతును మ జ్జనకుని శ్రీవత్సగోత్ర సాగరచంద్రున్ ఘను పోతయ మంత్రీశ్వరు ననయంబును భక్తి నమ్మళాంబా ప్రియునిన్.</poem>|ref=99}} {{left margin|2em}}'''హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానము (2-207) '''— </div> {{Telugu poem|type=స్రగ్విణి.|lines=<poem>లింగమాంబ సుతా లేలిహానేశ పా దాంగద ధ్యానలీనాత్మ (గాంగేయ గ ర్భాంగనా నర్తకీ హారి జిహ్వస్థలీ రంగ సారంగ దృగ్రాజి మీనధ్వజా)</poem>|ref=100}} {{left margin|5em}}భారతమందు, ఆంధ్ర పంచకమందు, పారిజాతాపహరణ, విజయవిలాసాది మహాప్రబంధములందే కాదు గీర్వాణకావ్యములందున్ను (ఇట్టి ప్రయోగములు గలవు. వ్రాసుతున్నాము.) {{float right|101}}</div> {{left margin|2em}}'''సాహిత్యరత్నాకరము '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>తస్మా త్పర్వతనాథసూరిజలధేః శ్రీయల్లమాంబావియ ద్గంగా సంగజహేయి సద్గుణమణే ర్లబ్ధో యశశ్చంద్రవత్ సోయం ధర్మ సుదీర్గవాం విలసితైః కర్తుం రసాలక్రియా సంపూర్తిం సముదంచయేయ మథునా సాహిత్యరత్నాకరమ్.</poem>|ref=102}} {{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=<poem>ధర్మాంతర్వాణి వర్య స్త్రిభువనవిదితే వారణాస్యన్వవాయే యస్సంజాతః పర్వతేశాచ్ఛుభగుణగణ భూ ర్యల్లమాంబా సుగర్భః</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> svcfqpprlwg082nlhfhwluun5lzzwjl 398192 398191 2022-08-22T20:24:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శ్రీమహితోరస్థలునకు భీమయదేవునకు శాతపృథుబాహునకున్.</poem>|ref=97}} {{left margin|5em}}దేవనామములకు అయ, అయ్య అని తఱుచులేవు. శంకరయ, శంకరయ్య ఇటువలెనే ప్రయోగములు గలవు. {{float right|98}}</div> {{left margin|2em}}'''రుక్మాంగదచరిత్ర (1−11)'''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>మనమున సేవింతును మ జ్జనకుని శ్రీవత్సగోత్ర సాగరచంద్రున్ ఘను పోతయ మంత్రీశ్వరు ననయంబును భక్తి నమ్మళాంబా ప్రియునిన్.</poem>|ref=99}} {{left margin|2em}}'''హరిశ్చంద్రోపాఖ్యానము (2-207) '''— </div> {{Telugu poem|type=స్రగ్విణి.|lines=<poem>లింగమాంబ సుతా లేలిహానేశ పా దాంగద ధ్యానలీనాత్మ (గాంగేయ గ ర్భాంగనా నర్తకీ హారి జిహ్వస్థలీ రంగ సారంగ దృగ్రాజి మీనధ్వజా)</poem>|ref=100}} {{left margin|5em}}భారతమందు, ఆంధ్ర పంచకమందు, పారిజాతాపహరణ, విజయవిలాసాది మహాప్రబంధములందే కాదు గీర్వాణకావ్యములందున్ను (ఇట్టి ప్రయోగములు గలవు. వ్రాసుతున్నాము.) {{float right|101}}</div> {{left margin|2em}}'''సాహిత్యరత్నాకరము '''— </div> {{Telugu poem|type=శా.|lines=<poem>తస్మా త్పర్వతనాథసూరిజలధేః శ్రీయల్లమాంబావియ ద్గంగా సంగజహేయి సద్గుణమణే ర్లబ్ధో యశశ్చంద్రవత్ సోయం ధర్మ సుదీర్గవాం విలసితైః కర్తుం రసాలక్రియా సంపూర్తిం సముదంచయేయ మథునా సాహిత్యరత్నాకరమ్.</poem>|ref=102}} {{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=<poem>ధర్మాంతర్వాణి వర్య స్త్రిభువనవిదితే వారణాస్యన్వవాయే యస్సంజాతః పర్వతేశాచ్ఛుభగుణగణ భూ ర్యల్లమాంబా సుగర్భః</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> 459uvwc8k3tmctof1txgijulmtqknlx 104 129956 398193 2022-08-22T20:31:29Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>వ్యాఖ్యావిఖ్యాత కీర్తి ర్వివరణగురు వా క్సాంఖ్యముఖ్యాగమానాం తస్యాలంకారశా స్త్రే రఘుపతిచరితే త్రిత్వసంఖ్యస్తరంగః</poem>|ref=103}} {{Telugu poem|type=స్రగ్ధర.|lines=<poem>ధర్మాంతర్వాణివర్య స్త్రిభువనవిదితే వారణాస్యన్వవాయే సంజాతోయల్లమాంబాకృత సుకృత ఫలం పర్వతేశస్య భాగ్యమ్ కావ్యాలంకార కృష్ణాస్తుతి రవిశతకా న్నాటకాది ప్రణేయ స్తస్యాలంకారశాస్త్రే రఘుపతిచరితే తుర్య ఉచ్చైస్తరంగః</poem>|ref=104}} {{left margin|5em}}మేము లక్ష్యములు వ్రాసిన గ్రంథము లన్నియును అహోబల పండితులవారు పరిశీలించిన వేను. కవిశిరోభూషణమందు. 'రామయప్రభుడు, రామయమంత్రి, కోనమాంబ ఇత్యాదయో నప్రయోగార్హాః రామప్రభుడు, రామమంత్రి, కోనాంబ ఇత్యాకారేణ ప్రయోగార్హాః. 'లక్కమాంబా కుమారే'తి ప్రయోగస్తు ప్రౌఢోక్తిమాత్రనిష్పన్న ఇతి జ్ఞేయః' అని వ్రాసినారు. 'లక్కమాంబా కుమార' అన్నది ఎవరి ప్రయోగమో తెలియదు. వారు భారతాది (గ్రంథము లందలి) ప్రయోగము లేమనుకొనిరో తెలియదు, ఆయన నిషేధించిన ప్రయోగములే బహులముగా నున్నవి. నిలిపినదే విరలము. ధర్మాభట్టుగారు ' యల్లమాంబ' అని ఆద్యంతస్థము ప్రయోగించినారు. కావున యల్లయ్య, యఱ్ఱన్న— ఈ మొదలైన విన్ని యకారాదు లుండవచ్చుననే తోచుచున్నది. {{float right|105}}</div> {{left margin|2em}}'''శ్రీనాథుని కాశీఖండము (1-24) '''— </div> {{Telugu poem|type=గీ.|lines=<poem>అతని యర్ధాంగలక్ష్మి శ్రీ యన్నమాంబ కాంచెఁ దనయుల నర్థార్థికల్పతరుల</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> iv735nwj32sj5jxoxlgbou4wt6k8aoa 104 129957 398194 2022-08-22T20:42:31Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>నల్లయాధీశు పెదకోటయన్నప్రోల కువలయేశ దొడ్డయ పిన్నకోటవిభుల</poem>|ref=106}} {{left margin|5em}}'యన్నమాంబ' యకారాది కాకపోతే 'ఇకోయణచి' సూత్రము ప్రవర్తించవలెను. ఈపద్యమందు 'యన్నమాంబ' 'అల్లమాధీశ' (అను రెండు పదములు నున్నవి.) {{float right|107}}</div> {{p|ac|fwb}}దీర్ఘాంతపదముల హ్రస్వాంతత</p> {{left margin|2em}}'''మరియు నహోబల పండితులవారు '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"దీర్ఘాణాం హ్రస్వస్స్యాత్"</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}యే దీర్ఘాంతాశ్శబ్దాః తేషాం హ్రస్వః స్యాత్. సోమపుడు, గ్రామణి, లక్ష్మి, రమ ఇత్యాది, నచదేశ్యపదే నచైక వర్ణేపి, దేశ్యపదస్య, ఏకవర్ణ సంస్కృతపదస్య హ్రస్వో న స్యాత్. నవలా, నేజా, లకోరీ. మత్తా. ఇత్యాదయః దేశ్యాః శ్రీ, భూ, మా ఇత్యాదయః ఏకాక్షర సంస్కతృశబ్దాః. </div> {{left margin|5em}}ఆత్రేయం చింతా. హ్రస్వవిధాయకం శాస్త్రం భిన్నవిషయక మేవ, న తు సమాస విషయకమపి సమాసే తాదృశ ప్రయోగస్యాదృష్టత్వాత్. న చ గ్రామణి పుత్ర ఇత్యాది సద్విషయ ఇతివాచ్యమ్. 'ఇకోహ్రస్వోజ్యోగాలవస్యే'తి శాస్త్రేణ తత్సిద్ధేః న చ సమాసే స్త్రీప్రత్యయమాత్ర విషయత్వేన నియమః కార్య ఇతి వాచ్యమ్. అసమాసే సాధారణ్యేన ప్రవృత్త స్యాస్య సమాసే అన్యాయత్వాత్. తర్హి 'నది సుత గురు కర్ణ శల్య నాగపురీశుల్' ఇత్యాది కథం హ్రస్వ ఇతి చేత్ </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'హస్వోదీర్ఘ సమాసేపి, క్వచిద్దీపః ప్రయోగతః'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇత్యధర్వణయోగతః హ్రస్వః. న చాత ద్వితీయాతుల్యతా ప్రతిపాదక శాస్త్రప్రవృత్తిః. యత్ర సమాసాంత గతపదస్య షష్ట్యంతేనాన్వయ స్తత్రైవ తత్ప్రవృత్తిః న చ "జ్యాపోస్సంజ్ఞా ఛందసోర్బహులమ్' ఇతివార్తికమత్ర ప్రవర్తతే. శబ్దస్యాస్య సంజ్ఞాత్వేన రేవతిపుత్రాదివత్ హ్రస్వవిషయతా. తయా ఆద్యప్రకృత్యాం వ్యవహారాభావాత్ అధర్వణవచన మేవ మానమ్. ప్రయోగతఇత్యనేన స్థితి నిర్వాహార్థ మిదం వచనమ్. నాపూర్వ శబ్దకల్పనార్థ మసీత్యయ మర్థో ద్యోతతే. వాగనుశాసనస్యాప్యత్రరుచి రస్తీతి జ్ఞాయతే. ఆదిపర్వణి</div><noinclude><references/></noinclude> 1tdmplp0rwcvajoe5dio3vfwmy5ssow 398195 398194 2022-08-22T20:43:23Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>నల్లయాధీశు పెదకోటయన్నప్రోల కువలయేశ దొడ్డయ పిన్నకోటవిభుల</poem>|ref=106}} {{left margin|5em}}'యన్నమాంబ' యకారాది కాకపోతే 'ఇకోయణచి' సూత్రము ప్రవర్తించవలెను. ఈపద్యమందు 'యన్నమాంబ' 'అల్లమాధీశ' (అను రెండు పదములు నున్నవి.) {{float right|107}}</div> {{p|ac|fwb}}దీర్ఘాంతపదముల హ్రస్వాంతత</p> {{left margin|2em}}'''మరియు నహోబల పండితులవారు '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>"దీర్ఘాణాం హ్రస్వస్స్యాత్"</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}యే దీర్ఘాంతాశ్శబ్దాః తేషాం హ్రస్వః స్యాత్. సోమపుడు, గ్రామణి, లక్ష్మి, రమ ఇత్యాది, నచదేశ్యపదే నచైక వర్ణేపి, దేశ్యపదస్య, ఏకవర్ణ సంస్కృతపదస్య హ్రస్వో న స్యాత్. నవలా, నేజా, లకోరీ. మత్తా. ఇత్యాదయః దేశ్యాః శ్రీ, భూ, మా ఇత్యాదయః ఏకాక్షర సంస్కతృశబ్దాః. </div> {{left margin|5em}}ఆత్రేయం చింతా. హ్రస్వవిధాయకం శాస్త్రం భిన్నవిషయక మేవ, న తు సమాస విషయకమపి సమాసే తాదృశ ప్రయోగస్యాదృష్టత్వాత్. న చ గ్రామణి పుత్ర ఇత్యాది సద్విషయ ఇతివాచ్యమ్. 'ఇకోహ్రస్వోజ్యోగాలవస్యే'తి శాస్త్రేణ తత్సిద్ధేః న చ సమాసే స్త్రీప్రత్యయమాత్ర విషయత్వేన నియమః కార్య ఇతి వాచ్యమ్. అసమాసే సాధారణ్యేన ప్రవృత్త స్యాస్య సమాసే అన్యాయత్వాత్. తర్హి 'నది సుత గురు కర్ణ శల్య నాగపురీశుల్' ఇత్యాది కథం హ్రస్వ ఇతి చేత్ </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'హస్వోదీర్ఘ సమాసేపి, క్వచిద్దీపః ప్రయోగతః'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇత్యధర్వణయోగతః హ్రస్వః. న చాత ద్వితీయాతుల్యతా ప్రతిపాదక శాస్త్రప్రవృత్తిః. యత్ర సమాసాంత గతపదస్య షష్ట్యంతేనాన్వయ స్తత్రైవ తత్ప్రవృత్తిః న చ "జ్యాపోస్సంజ్ఞా ఛందసోర్బహులమ్' ఇతివార్తికమత్ర ప్రవర్తతే. శబ్దస్యాస్య సంజ్ఞాత్వేన రేవతిపుత్రాదివత్ హ్రస్వవిషయతా. తయా ఆద్యప్రకృత్యాం వ్యవహారాభావాత్ అధర్వణవచన మేవ మానమ్. ప్రయోగతఇత్యనేన స్థితి నిర్వాహార్థ మిదం వచనమ్. నాపూర్వ శబ్దకల్పనార్థ మసీత్యయ మర్థో ద్యోతతే. వాగనుశాసనస్యాప్యత్రరుచి రస్తీతి జ్ఞాయతే. ఆదిపర్వణి</div><noinclude><references/></noinclude> q166j0hapbgf49310c3o3lcikz5mp4r 104 129958 398196 2022-08-22T20:54:17Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=చ.|lines=<poem>నలినసరస్సుగంధి యమునా నది తుంగతరంగ సంతతా నిల శిశిర స్థలాంతర వినిర్మత నిర్మలహర్మ్యరేఖలన్’</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇతిపాఠస్య బహుపుస్తకేషు దర్శనాత్. 'రాకసుధాంశు మండలము' ఇత్యత్ర రాకాపదం షష్ఠ్యంతమ్, సప్త మ్యంతం వా భవతి. </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>నెలకొనియె వేటతమి న బ్బలియుఁడు శిశిరనగరుచిరపరిసరమహిమం గల తమసవీరసికతా విలసనములు డెందమునకు విందొనరింపన్.</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇత్యాది ప్రయోగేతు తమసాది శబ్దానాం భిన్న పదత్వేనైన సాధుత్వ మవగంతవ్యమ్. అని వ్రాసినారు. (క. శి. భూ. ప్ర. 844.847){{float right|108}}</div> {{left margin|5em}}అధర్వణాచార్యుల వారియందు నుండెడు తాత్పర్యాతిశయము వలన నిటు లింత ప్రయాసము నొందుటే, కాని ఆకారిక కర్థ మదియుగాదు, ఈ నిర్ణయించినది సిద్ధాంతమున్నుగాదు. {{float right|109}}</div> {{left margin|2em}}'''ఈ సూత్రమునకే బాలసరస్వతులవారు '''— </div> {{left margin|5em}}'దీర్ఘాణాం = దీర్ఘములకు, హ్రస్వస్స్యాత్ = తెలుగున హ్రస్వము గలదు. అంబ, లక్ష్మి, కరుభోరు, దేశ్యపదే = దేశీయపు తెలుగునందు, న చ = లేదున్ను. నవలా, నేజా, లకోరి— ఇత్యాది. ఏకవర్ణేపి = ఏకాక్షర తత్సమమందున్ను, న = లేదు. క్ష్మా, శ్రీ, భ్రూ.'</div> {{left margin|5em}}అని వ్రాసినారు. ఇది రాజమార్గం. {{float right|110}}</div> {{left margin|5em}}అహోబల పండితులవారి వ్యాఖ్యలో 'అత్రేయం చింతా' అని వ్రాసినది మొదలుకొని చింతించవలసినదౌను. అధర్వణ కారికవలననే ఈకారాంతము లికారాంతములైతే, చంచూ, తనూ మొదలైన శబ్దములు హ్రస్వము లెటుల నాయెనో? చామరా-చామరం, వ్రీడా- వ్రీడః ఈ మొదలైన శబ్దము లెటుల హస్వము లాయెనో తెలియదు. అయితే అధర్వణాచార్యుల వారికి నన్నయభట్టుగారికి, కాళిదాసాదులకు పూర్వులైన శ్రీ హర్షులవారు ద్విరూపకోశమందు. </div><noinclude><references/></noinclude> bnh9m5h48pblsgidcqnmn44x6r0ql21 104 129959 398197 2022-08-22T21:04:06Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>'ప్రబోధమాధాయ మశాబ్దికానాం కృపా మవాప్తుం చ సతాం కవీనామ్ ద్విరూపకోశో రచితో విచార్య బహుప్రబంధస్థితశబ్దభేదాన్.'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని చెప్పుటవలన శ్రీ హర్షులవారును పూర్వకవి ప్రయోగములను చూచి రచించినాము గాన సందేహ మొందవలదని నిశ్చయముకొఱకు చెప్పినట్లు స్పష్టముగా నున్నది. </div> {{left margin|5em}}ఆ ద్విరూపకోశమందు— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'స్వర్ణదీ స్వర్ణది శ్చాపి, వల్లీ వల్లిశ్చ కీర్తితా దాడిమీ దాడిమిశ్చ స్యాత్, మహిశ్చాపి మహీ తథా రజనీ రజనిశ్చ స్యాత్ లక్ష్మీ ర్లక్ష్మి ర్హరిప్రియా వలభీ వలభిశ్చ స్యాత్ నాభీ నాభిశ్చ కథ్యతే శాల్మలీ శాల్మలి శ్చాపి, యువతీ యువతి స్సమే'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇటువలె ననేక శబ్దములు ఈకారాంతములు, ఇకారాంతములును రూఢిగానున్నవి.{{float right|111}} </div> {{left margin|5em}}అధర్వణాచార్యుల వారికి పూర్వులైన మహాకవుల ప్రయోగములు— {{float right|112}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజచంబు (బాల. 25) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నారాయణాయ నలినాయత లోచనాయ నామావశేషిత మహాబలి వైభవాయ నానా చరాచర విధాయక జన్మదేశ నాభీపుటాయ పురషాయ నమః పరస్మై.</poem>|ref=113}} {{left margin|2em}}'''శంకరాచార్యులవారి రచన '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నారీస్తనభర నాభీదేశం దృష్ట్వా మాగా మోహావేశమ్ ఏత న్మాంస వసాది వికారం మనసి విచింతయ వారం వారమ్.</poem>|ref=114}} {{left margin|5em}}పై శ్లోకములలో 'నాభి' ఈకారాంతము.{{float right|115}}</div><noinclude><references/></noinclude> ssgvj9n05rs3fzwvfnmqvuftc809t4g 398198 398197 2022-08-22T21:05:39Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>'ప్రబోధమాధాయ మశాబ్దికానాం కృపా మవాప్తుం చ సతాం కవీనామ్ ద్విరూపకోశో రచితో విచార్య బహుప్రబంధస్థితశబ్దభేదాన్.'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}అని చెప్పుటవలన శ్రీ హర్షులవారును పూర్వకవి ప్రయోగములను చూచి రచించినాము గాన సందేహ మొందవలదని నిశ్చయముకొఱకు చెప్పినట్లు స్పష్టముగా నున్నది. </div> {{left margin|5em}}ఆ ద్విరూపకోశమందు— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'స్వర్ణదీ స్వర్ణది శ్చాపి, వల్లీ వల్లిశ్చ కీర్తితా దాడిమీ దాడిమిశ్చ స్యాత్, మహిశ్చాపి మహీ తథా రజనీ రజనిశ్చ స్యాత్ లక్ష్మీ ర్లక్ష్మి ర్హరిప్రియా వలభీ వలభిశ్చ స్యాత్ నాభీ నాభిశ్చ కథ్యతే శాల్మలీ శాల్మలి శ్చాపి, యువతీ యువతి స్సమే'</poem>|ref=}} {{left margin|5em}}ఇటువలె ననేక శబ్దములు ఈకారాంతములు, ఇకారాంతములును రూఢిగానున్నవి.{{float right|111}} </div> {{left margin|5em}}అధర్వణాచార్యుల వారికి పూర్వులైన మహాకవుల ప్రయోగములు— {{float right|112}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చంపు (బాల. 25) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నారాయణాయ నలినాయత లోచనాయ నామావశేషిత మహాబలి వైభవాయ నానా చరాచర విధాయక జన్మదేశ నాభీపుటాయ పురషాయ నమః పరస్మై.</poem>|ref=113}} {{left margin|2em}}'''శంకరాచార్యులవారి రచన '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>నారీస్తనభర నాభీదేశం దృష్ట్వా మాగా మోహావేశమ్ ఏత న్మాంస వసాది వికారం మనసి విచింతయ వారం వారమ్.</poem>|ref=114}} {{left margin|5em}}పై శ్లోకములలో 'నాభి' ఈకారాంతము.{{float right|115}}</div><noinclude><references/></noinclude> 4lv6tyjafu06215qqla3l0gy6v8dkgs 104 129960 398199 2022-08-22T21:12:57Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''కిరాతార్జునీయము (8.24) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>సముచ్ఛ్వసత్సంకజకోశకోమలై రుపాహిత శ్రీణ్యుపనీవి నాభిభిః దధంతి మధ్యేషు వలీవిభంగిషు స్తనాతిభారా దుదరాణి నమ్రతామ్.</poem>|ref=116}} {{left margin|5em}}'నాభి' హ్రస్వమున్ను, 'వలీ' దీర్ఘమున్ను. {{float right|117}}</div> {{left margin|2em}}'''రఘువంశము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>తదంక శయ్యాచ్యుత నాభినాలా కచ్చిన్మృగీణా మనఘా ప్రసూతిః.</poem>|ref=118}} {{left margin|5em}}నాభి హ్రస్వము. {{float right|119}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చంపు (బాల. 53) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>మందమంద మపయ ద్వలిత్రయా గాధతా విషయ నాభి గహ్వరా కోసలేంద్ర దుహతు శ్శనై రభూ న్మధ్య యష్టిరపి దృష్టి గోచరా.</poem>|ref=120}} {{left margin|5em}}నాభి, వలి హ్రస్వములు. {{float right|121}}</div> {{left margin|2em}}'''వాసవదత్త '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>కఠినతర దామ వేష్టన లేఖా సందేహదాయినో యస్య రాజంతి వలి విభంగాః స పాతు దామోదరో భవతః.</poem>|ref=122}} {{left margin|5em}}వలి హ్రస్వము.{{float right|123}}</div> {{left margin|2em}}'''నైషధము (2-35) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఉదరం పరిమాతి ముష్టినా కుతుకీ కోపి దవః స్వసుః కిము ధృతతశ్చతురంగులీ వయ ద్విలిభి ర్భాతి స హేమ కాంచిభిః.</poem>|ref=124}} {{left margin|5em}}వలి, కాంచి హ్రస్వములు. {{float right|125}}</div><noinclude><references/></noinclude> hasiqwh1xr6h6jxaoa72h76ask3b6ps 104 129961 398200 2022-08-22T23:08:35Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{p|ac|fwb}}భిన్నరూప సంస్కృతపదములు</p> {{left margin|5em}}ఇకారాంతములు </div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:5"> <poem>వీచిః పాలిః శ్రేణిః వాపిః నాభిః భూమి కృతిః శాల్మలిః కటిః సూచిః కేలిః ఝల్లరిః యువతిః దాడిమిః పృథివిః ప్రతతిః రాత్రిః అంగులిః ఆజిః నాలిః వల్లరిః మహిః కాశిః ధరణిః పాటలిః (=పురము) మంజరిః దేవకిః రాజిః వేణిః వల్లిః సుషిః మణిః క్షోణిః మధూలి (=మకరందము) దూషిః (=నేత్రమలము) ధూలిః శ్రోణిః వలభిః ఊర్మిః రజనిః అవనిః దూతిః</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు ఈకారాంతములును గలవు. 'అంగులి' అనిమాత్రమేకాక 'అంగులః' అని అకారాంతమును గలదు. {{float right|182}}</div> {{left margin|5em}}ఉకారాంతములు </div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:4"> <poem>పునర్వసుః చముః సరయుః భీరుః చంచుః తనుః ఆలాబుః హనుః అవుతుః స్వయంభుః</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈశబ్దములు ఊకారాంతములును గలవు. {{float right|183}}</div> {{left margin|5em}}అకారాంతములు— </div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:4"> <poem>శుండః క్రోడః బాణః ప్రతిఘః వ్రీడః దాడిమః జీవః అప్సరసః కందరః ఫణః నారః సభః కుధః భుజః మృగశిరః జాగరః ధారః</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈశబ్దములు శుండా, అప్సరసా అనురీతిలో ఆకారాంతములును గలవు. మరియు {{float right|184}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:4"> <poem>జతుకం చామరం కరుణం పాలనం అక్షతం తమిస్రం తారం జ్యేష్ఠం చూడం బాధం తారకం వజ్రం మదిరం నీరాజనం అర్గలం గణనం వాసనం (=నివాసము) స్ఫురణం రచనం నారం</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు జతుకా, నారా అనురీతిలో ఆకారాంతములును గలవు. {{float right|185}}</div><noinclude><references/></noinclude> o38j9zx2kmqb7pd4uodqergrffhmvr0 104 129962 398202 2022-08-22T23:52:33Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}మరియు కొన్ని భేదములు వివరించుతాము. </div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"> <poem>పరిరంభః - పరీరంభః పరిభవః - పరీభావం పరిహారం - పరీహారం పరివృత్తం - పరీవృత్తం సమికం - సమీకం (యుద్ధము) ఉదితం - ఉదీతం సలిలం - సలీలం వాల్మికిః - వాల్మీకిః అభ్యుషః - అభ్యూషః కంబుకం - కంబూకం భల్లుకః - భల్లూకః గాండివం - గాండీవం బాహ్లికం - బాహ్లీకం ( = ఇంగువ, కుంకుమ) మండుకం - మండూకం బంధురం - బంధూరం నిష్కుహః - నిష్కూహః ఔశిరం- ఔశీరం నిమిషః - నిమేషః ఉచ్ఛ్రయః - ఉచ్ఛ్రాయః ఖలినం - ఖలీనం నియమః - నియామః శ్యామకః - శ్యామాకః ప్రగ్రహః - ప్రగ్రాహః సహచరః - సహాచరః నిగదః - నిగాదః పరిహాసః - పరీహాసః పరిపాకం - పరీపాకం పరిమలం - పరీమలం ప్రతిహారం - ప్రతీహారం అన్వితం - అన్వీతం కృపిటం - కృపీటం వల్మికం - వల్మీకం ప్రత్యుషః - ప్రత్యూషః జంబుకః - జంబూకః జతుకా - జతూకా వాస్తుకం - వాస్తూకం బాహ్లికః - బాహ్లీకః (= దేశము, గుఱ్ఱము) డిండిరః - డిండీరః ఎడుకం - ఎడూకం (గుంజలువేసి కట్టినగోడ) మరిచం- మరీచం మృద్వికా - మృద్వీకా అధికారః - అధీకార ఆశరః - ఆశారః ఉల్లసితం - ఉల్లాసితం సాలవృకం - సాలావృకం సంయమః - సంయామః శ్యామలః - శ్యామాలః వదన్యః - వదాన్యః వస్నసా - వస్నాసా నికషః - నికాషః</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములకు మధ్యవర్ణములందు హ్రస్వదీర్ఘములుగలవు. {{float right|186}}</div><noinclude><references/></noinclude> njjj50jn4qxx2sj9t3cnfn2gxwkzyaq 104 129963 398203 2022-08-23T00:06:19Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''మేఘసందేశము (పూ. 28) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>వీచి క్షోభ స్తనిత విహగశ్రేణి కాంచీ గుణాయాః (సంసర్పన్త్యాః స్ఖలిత సుభగం దర్శితావర్తనాభేః నిర్వింధ్యాయాః పథి భవ రసాభ్యంతర స్సన్నిపత్య స్త్రీణా మాద్యం ప్రణయవచనం విభ్రమో హి ప్రియేషు.)</poem>|ref=126}} {{left margin|5em}}‘శ్రేణి’ - హ్రస్వము, 'కాంచీ' - దీర్ఘము. {{float right|127}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (ఉ. 3) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>యత్రోన్మత్త భ్రమరముఖరా పాదసా నిత్యపుష్పాః హంసశ్రేణీ రచిత రశనా నిత్యపద్మా నలిన్యః (కేకోత్కంఠా భవన శిఖినో నిత్య భాస్వత్కలాపా నిత్యజ్సోత్స్నా ప్రతిహతతమోవృత్తిరమ్యాః ప్రదోషాః)<ref>ఈ శ్లోకము మేఘసందేశమున ప్రక్షిప్తమని కొన్నిప్రతులయందు చెప్పబడినది.</ref></poem>|ref=128}} {{left margin|5em}}‘శ్రేణీ'- దీర్ఘము {{float right|129}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చంపు (సుందర. 11) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఉజ్జృంభిత స్స తరసా సురసాం విజేతుం పాదౌ పయోధి కలితా పవమానసూనోః అస్యోత్తమాంగ మభవ ద్గగన స్రవంతీ వీచీచయ స్ఖలితశీకరమాలభారి.</poem>|ref=130}} {{left margin|5em}}'వీచీ' - దీర్ఘము {{float right|131}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (సుందర. 4) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పక్షాభిఘాత రయ రేచిత వీచిమాలా త్పాథోనిధేః పవననందన విశ్రమాయ ఉత్తుంగ శృంగకుల కీలిత నాకలోకో మైనాక భూభృ దుదజృంభత సంభ్రమేణ</poem>|ref=132}} {{left margin|5em}}'వీచి '- హ్రస్వము {{float right|133}}</div><noinclude><references/></noinclude> 7m3yse9x4kif3o7nzwni2ezwxbuarr1 104 129964 398204 2022-08-23T00:18:20Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''అందే (సుందర. 82) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>రజని చరమభాగే వార సీమంతినీనాం కరతల కలితాభి దీపికా మార్జనీభిః దిశి దిశి పరిమృష్టం యత్తమస్తత్సమస్తం హృదయ మవగాహే కేవలం రావణస్య.</poem>|ref=134}} {{left margin|5em}}'రజని'- హ్రస్వము {{float right|135}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే (సుందర. 110) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>చక్రే శక్రఙిదాదాజ్ఞయా రణముభే యత్కర్మ రక్షో గణ స్తత్కర్తుం రజనీచరక్షితిభృతా యుక్తోప్యశక్తో౽భవత్ సప్తార్చిశ్చ హనూనుతాః పరిచితో లంకామధాక్షీ ద్యధా తత్పిత్రా మరుతాయుతోపి న తథా దాహక్రియాయాం పటుః</poem>|ref=136}} {{left margin|5em}}'రజనీ'- దీర్ఘము {{float right|137}}</div> {{left margin|2em}}'''బిల్హణ కావ్యము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>పంచబ్రహ్మ షడంగ బీజముఖరప్రాసాద పంచాక్షరీ వ్యోమవ్యా ప్తి పురస్సరేషు మనుషు ప్రౌఢః కులో మాదృశామ్ ఓంకారాది నమోంత ముద్రిత భవన్నామావలీ కల్పితం సర్వం మంత్రతయా ప్రభోపరణమత్యంతర్బహిర్యాగయోః</poem>|ref=138}} {{left margin|5em}}'ఆవలీ'- దీర్ఘము {{float right|139}}</div> {{left margin|5em}}మేఘసందేశ వ్యాఖ్యానమందు సుదహరించిన </div> {{left margin|2em}}'''కర్మోదయము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>గర్భం బలాకా దధతేబ్దయోగా న్నాకే నిబద్ధా వలయ స్సమంతాత్.</poem>|ref=140}} {{left margin|5em}}'ఆవలి'- హ్రస్వము {{float right|141}}</div><noinclude><references/></noinclude> peutdpw0eo0hnln72c59jrexvuc87mk 104 129965 398206 2022-08-23T02:13:45Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>“... తారకారాజ నీకాశ హారావలిస్మేర చారుస్తనా భోగ భారా నమన్మధ్య వల్లీ వలిచ్ఛేద వీచీసముల్లాస సందర్శితాకార సౌందర్య రత్నాకరే, శ్రీకరే...”</poem>|ref=142}} {{left margin|5em}}'వల్లీ' - దీర్ఘము. {{float right|143}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చరిత్ర '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>రాజన్నభ్యుదయోస్తు, శంకరకవే కిం పత్రికాయా మిదం, పద్యం, కస్య, తవైవ భోజనృపతే, భోః పఠ్యతాం, పఠ్యతే, ఏతాసా మరవింద సుందర దృశాం ద్రాక్చామరాందోలనా దుద్వేలద్భుజ వల్లి కంకణ ఝణత్కారః క్షణం వార్యతామ్.</poem>|ref=144}} {{left margin|5em}}'వల్లి' - హ్రస్వము. {{float right|145}}</div> {{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{left margin|2em}}'''భోజ చంపు (కిష్కింధ. 6) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'... కామలీలా ధనుస్సన్నిభ భ్రూలతా పుష్ప సందేహ కృచ్చారుణా రోచనా పంకకేలీ లలామాభిరామే, తస్య లీలా సరోవారిధి స్తస్య కేలీ వనం నందనమ్...'</poem>|ref=146}} {{left margin|5em}}'కేలీ’ - దీర్ఘము. {{float right|147}}</div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆదౌ సిద్ధౌషధి రివ హితా కేలికాలేన యస్యా పత్నీత్రేతా యజనసమయే క్షత్రియాణ్యేవ యుద్ధే శిష్యాదేవ ద్విజపితృ సమారాధనే బంధు రార్తౌ సీతా సా మే శిశిరిత మహాకాననే కాన జాతా.</poem>|ref=148}} {{left margin|2em}}'''అందే (సుందర. 86) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>సంగ్రామ కేలి పరిఘట్టన భగ్న భుగ్న దిగ్దంతి దంత కృతముద్ర భుజాంతరాలమ్ ఛాయత్మనా ప్రతి తరంగ విరాజమాన శీతాంశు మండల సనాథ మివాంబురాశిమ్.</poem>|ref=149}} {{left margin|5em}}'కేలి' - హ్రస్వములు. {{float right|150}}</div><noinclude><references/></noinclude> iksuueuz3q9uewe7vlvqzcu3ctlfev8 398207 398206 2022-08-23T02:14:38Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>“... తారకారాజ నీకాశ హారావలిస్మేర చారుస్తనా భోగ భారా నమన్మధ్య వల్లీ వలిచ్ఛేద వీచీసముల్లాస సందర్శితాకార సౌందర్య రత్నాకరే, శ్రీకరే...”</poem>|ref=142}} {{left margin|5em}}'వల్లీ' - దీర్ఘము. {{float right|143}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చరిత్ర '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>రాజన్నభ్యుదయోస్తు, శంకరకవే కిం పత్రికాయా మిదం, పద్యం, కస్య, తవైవ భోజనృపతే, భోః పఠ్యతాం, పఠ్యతే, ఏతాసా మరవింద సుందర దృశాం ద్రాక్చామరాందోలనా దుద్వేలద్భుజ వల్లి కంకణ ఝణత్కారః క్షణం వార్యతామ్.</poem>|ref=144}} {{left margin|5em}}'వల్లి' - హ్రస్వము. {{float right|145}}</div> {{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'... కామలీలా ధనుస్సన్నిభ భ్రూలతా పుష్ప సందేహ కృచ్చారుణా రోచనా పంకకేలీ లలామాభిరామే, తస్య లీలా సరోవారిధి స్తస్య కేలీ వనం నందనమ్...'</poem>|ref=146}} {{left margin|5em}}'కేలీ’ - దీర్ఘము. {{float right|147}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజ చంపు (కిష్కింధ. 6) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఆదౌ సిద్ధౌషధి రివ హితా కేలికాలేన యస్యా పత్నీత్రేతా యజనసమయే క్షత్రియాణ్యేవ యుద్ధే శిష్యాదేవ ద్విజపితృ సమారాధనే బంధు రార్తౌ సీతా సా మే శిశిరిత మహాకాననే కాన జాతా.</poem>|ref=148}} {{left margin|2em}}'''అందే (సుందర. 86) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>సంగ్రామ కేలి పరిఘట్టన భగ్న భుగ్న దిగ్దంతి దంత కృతముద్ర భుజాంతరాలమ్ ఛాయత్మనా ప్రతి తరంగ విరాజమాన శీతాంశు మండల సనాథ మివాంబురాశిమ్.</poem>|ref=149}} {{left margin|5em}}'కేలి' - హ్రస్వములు. {{float right|150}}</div><noinclude><references/></noinclude> rvzuy9wpxi1rszhbssi1e9dad7v2v4q 104 129966 398208 2022-08-23T02:26:41Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'...పద్మరాగోల్లసన్మేఖలా భాస్వర శ్రోణి శోభాజిత స్వర్ణభూభృత్తలే, చంద్రికాశీతలే...'</poem>|ref=151}} {{left margin|2em}}'''అమరము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'కలత్రం శ్రోణి భార్యయోః'</poem>|ref=152}} {{left margin|5em}}'శ్రోణి' - హ్రస్వములు. {{float right|153}}</div> {{left margin|2em}}'''మేఘసందేశము (ఉత్తర. 19) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>(తన్వీశ్యామా శిఖరి దశనా పక్వబింఛాధరోష్ఠీ మధ్యే శ్యామా చకితహరిణే ప్రేక్షణా నిమ్ననాభిః) శ్రోణీభారా దలసగమనా స్తోకనమ్రా స్తనాభ్యాం (యా తత్ర స్యా ద్యువతి విషయే సృష్టిరాద్యేవ ధాతుః)</poem>|ref=154}} {{left margin|5em}}శ్రోణీ' – దీర్ఘము.{{float right|155}}</div> {{left margin|2em}}'''మేఘసందేశము (ఉత్తర. 19) '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'...యా తత్ర స్యా ద్యువతి విషయే...'</poem>|ref=156}} {{left margin|5em}}'యువతి' - హ్రస్వము. {{float right|157}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజచరిత్ర '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'యువతీకర నిర్మథితం మథితం'</poem>|ref=158}} {{left margin|5em}}'యువతీ' - దీర్ఘము. {{float right|159}}</div> {{left margin|2em}}'''కాలిదాసుగారి శ్యామలాదండకము '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>'... దివ్యరత్నోర్మికా దీధితిస్తోమ సంధ్యాయ మానాంగుళీ పల్లవోద్య న్నఖేందు ప్రభామండలే...'</poem>|ref=160}} {{left margin|5em}}అంగులీ' - దీర్ఘము. {{float right|161}}</div> {{left margin|2em}}'''భోజచరిత్ర '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>చిత్రాయ త్వయి చింతితే తనుభునా సజ్జీకృతం కార్ముకం వర్తిం ధత్తు ముపాగతేంగులియుగే బాణా గుణే యోజితాః</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> f8j9pwofqxwwuxab7kkjvdsssplktx6 104 129967 398209 2022-08-23T02:38:41Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>ప్రారబ్ధే త్వయి చిత్రకర్మణి తదా తద్బాణ భగ్నాసతీ భిత్తిం ద్రాగవలంబ్య సింహలపటే సా తత్ర చిత్రాయతే.</poem>|ref=162}} {{left margin|5em}}'అంగులి' - హ్రస్వము.{{float right|163}} </div> {{left margin|2em}}'''శిశుపాలవధ '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>రాజీవ రాజీవశలోల భృంగ ముష్ణంత ముష్ణం తతిభిస్తరూణామ్ కాంతాల కాంతా లలనా స్సురాణాం రక్షోలి రక్షోబి తముద్వహంతమ్.</poem>|ref=164}} {{left margin|5em}}'రాజీ' - దీర్ఘము. {{float right|165}}</div> {{left margin|2em}}'''అందే '''— </div> {{Telugu poem|type=|lines=<poem>ఉచ్చైర్మహా రజతరాజి విరాజితాసౌ దుర్వార భిత్తి రిహ సాంద్రసుధా సవర్ణా అభ్యేతి భస్మపరిపాండురిత స్స్మరారే రుద్వహ్ని లోచన లలామ లలాట లీలామ్.</poem>|ref=166}} {{left margin|5em}}'రాజి' - హ్రస్వము.{{float right|167}} </div> {{left margin|5em}}ఇటువలెనే అనేక పదములు హ్రస్వదీర్ఘములు బహులములు గలవు. ఇదివరకే విస్తరించి వ్రాసినాము. ఇవి ఏ అధర్వణాచార్య కారిక వలన హ్రస్వము లనుకోను! బాలసరస్వతులవారు వ్రాసినది రాజమార్గమని తెలిపినాము. అలాగున అర్థము వ్రాయక, లేని యర్థము వ్రాసి (అహోబల పండితులవారు తమకు) ఉన్న పాండిత్యమునకు లోపము చేసికొన్నారు. పండితసార్వభౌములైన తాము అప్పకవివలె నిలువని సిద్ధాంతములు చెయ్యరాదు. కావున 'ఆత్రేయం చింతా' మొదలుకొని 'స్థితి నిర్వాహార్థం' వరకు వ్రాసిన గ్రంథము చింత కొఱకు వ్రాసినదౌను. {{float right|168}}</div> {{left margin|5em}}'లకోరి' పదము హ్రస్వమే కాని దీర్ఘము కన్పించదు. {{float right|169}}</div> {{left margin|5em}}ఇక, కొందఱు లాక్షణికులు ఆంధ్రకృతులందు (కేల్యాదులు) హ్రస్వము అని వ్రాసినారు. గీర్వాణకావ్యము లందు లేనివి తెలుగు కావ్యముల కెక్కడినుండి వచ్చెనో తెలియదు. ఇది వరకు మేము వ్రాసిన గీర్వాణప్రయోగము </div><noinclude><references/></noinclude> 5dkreeg27j4h2hutuqe6npznutzqc7r 104 129968 398210 2022-08-23T03:33:51Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}లకు (వారు) ఏమిగతి కల్గించుకొనిరో తెలియదు. (ఇక, తెలుగులో నొకటి రెండు ప్రయోగములు){{float right|170}} </div> {{left margin|2em}}'''తిక్కనగారి ఉత్తరరామాయణము (1-11) '''— </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>ఎత్తఱి నైనను ధీరో దాత్తగుణోత్తరుఁడు రామధరణీపతి స ద్వృత్తమున భాగ్యమగుటను నుత్తర రామాయణోక్తి యుక్తుఁడనైతిన్.</poem>|ref=171}} {{left margin|5em}}'ధరణీ' - దీర్ఘము.{{float right|172}} </div> {{left margin|2em}}'''అందే (1-30) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>భూరిప్రతాపంబు వైరిమదాంధకా రమున కఖండదీపముగఁ జేసి చరితంబు నిఖిలభూజననిత్యశోభన లతలకు నాలవాలముగఁ జేసి కరుణ దీనానాథ కవిబంధుజన చకో రములకుఁ జంద్రాతపముగఁ జేసి కీర్తిజాలము త్రిలోకీశారికకు నభి రామరాజితపంజరముగఁ జేసి సుందరి జనంబు డెందంబులకుఁ దన నిరుపమానమైన నేర్పుకలిమి నంబురాశిఁ జేసి యసదృశలీల మైఁ బరిగె మనుమసిద్ధి ధరణివిభుఁడు.</poem>|ref=173}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|174}} </div> {{left margin|2em}}'''అందే (1-33) '''— </div> {{Telugu poem|type=సీ.|lines=<poem>లకుమయమంత్రి పోరికి నెత్తివచ్చినఁ గొనఁడె యాహవమున ఘోటకముల దర్పదుర్జయులగు దబలాది నృపతుల నని మొనఁ బరపడే యశ్రమమున</poem>|ref=}}<noinclude><references/></noinclude> k20emhoft49c1b48zij1tqsfbogta2m 104 129969 398211 2022-08-23T03:38:14Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శంభురాజాది ప్రశస్తమండలికుల చెఱిచి యేలండె కాంచీపురంబు సింధు మంగళము గాసిగఁజేసి కాళవ పతి నీయకొలుపఁడే పలచమునకు రాయగండ గోపాలు నరాతిభయద రాయపెండెర బిరుదాభిరాము నుభయ రాయగండాంకు ఖండియరాతి తిక్క ధరణివిభుఁ బోల రాజుల కరిదిగాదె.</poem>|ref=175}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|176}} </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>భూరి శుభగుణోత్తరులగు వారికి ధీరులకు ధరణివల్లభులకు వా క్పారుష్యము జనునే మహ దారుణమది విషముకంటె దహనముకంటెన్.</poem>|ref=177}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|178}} </div> {{left margin|5em}}ఇటువలె తెలుగు కావ్యములందు ('ధరణి' మొదలగు పదములు కవులు) హ్రస్వములని వ్రాసినారు. గీర్వాణ సమాసములు ఏ (భాషా)కావ్యమందు (నైన) నొకటే.{{float right|179}} </div> {{left margin|5em}}అంబ, లక్ష్మి మొదలైనవి ఏకపదములు (తెలుగున హ్రస్వములుగా)నుండును.{{float right|180}} </div> {{left margin|5em}}ఇదివరకు వ్రాసిన సంస్కృతాంధ్ర లక్ష్యములు అధర్వణాచార్యులువారు పుట్టక మునుపటివి. ప్రతాపరుద్రయశోభూషణాది సంస్కృతకావ్యములందును, కాశీఖండము మొదలైన తెలుగుకావ్యములందున నిటువలెనే హ్రస్వ, దీర్ఘములు (గల రూపములు) గలవు. గ్రంథవిస్తరమని వ్రాయలేదు. అధర్వణాచార్యుల వారి కారికల కన్నను ముందువారును, పిమ్మటివారును గూడా రచించిన హ్రస్వదీర్ఘ(ములుగల పద)ప్రయోగములు బహులములు గలవు. కావున నహోబల పండితులవారు వ్రాసిన గ్రంథము- అనగా, 'అధర్వణ వచనమేవ మానం' 'స్థితి నిర్వాహార్థం' అను రెండు సిద్ధాంతములు వ్యర్థములు. హ్రస్వదీర్ఘములు ఇకారాంత, ఈకారాంతములే కావు. అకారాంత, ఆకారాంతములును గలవు. కొన్ని కొన్ని వివరించుతాము.{{float right|181}} </div><noinclude><references/></noinclude> 6fh0561but2cwnv2m98c06s2qq3i6qg 398212 398211 2022-08-23T03:39:50Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శంభురాజాది ప్రశస్తమండలికుల చెఱిచి యేలండె కాంచీపురంబు సింధు మంగళము గాసిగఁజేసి కాళవ పతి నీయకొలుపఁడే పలచమునకు రాయగండ గోపాలు నరాతిభయద రాయపెండెర బిరుదాభిరాము నుభయ రాయగండాంకు ఖండియరాతి తిక్క ధరణివిభుఁ బోల రాజుల కరిదిగాదె.</poem>|ref=175}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|176}} </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>భూరి శుభగుణోత్తరులగు వారికి ధీరులకు ధరణివల్లభులకు వా క్పారుష్యము జనునే మహ దారుణమది విషముకంటె దహనముకంటెన్.</poem>|ref=177}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|178}} </div> {{left margin|5em}}ఇటువలె తెలుగు కావ్యములందు ('ధరణి' మొదలగు పదములు కవులు) హ్రస్వములని వ్రాసినారు. గీర్వాణ సమాసములు ఏ (భాషా)కావ్యమందు (నైన) నొకటే.{{float right|179}} అంబ, లక్ష్మి మొదలైనవి ఏకపదములు (తెలుగున హ్రస్వములుగా)నుండును.{{float right|180}} ఇదివరకు వ్రాసిన సంస్కృతాంధ్ర లక్ష్యములు అధర్వణాచార్యులువారు పుట్టక మునుపటివి. ప్రతాపరుద్రయశోభూషణాది సంస్కృతకావ్యములందును, కాశీఖండము మొదలైన తెలుగుకావ్యములందున నిటువలెనే హ్రస్వ, దీర్ఘములు (గల రూపములు) గలవు. గ్రంథవిస్తరమని వ్రాయలేదు. అధర్వణాచార్యుల వారి కారికల కన్నను ముందువారును, పిమ్మటివారును గూడా రచించిన హ్రస్వదీర్ఘ(ములుగల పద)ప్రయోగములు బహులములు గలవు. కావున నహోబల పండితులవారు వ్రాసిన గ్రంథము- అనగా, 'అధర్వణ వచనమేవ మానం' 'స్థితి నిర్వాహార్థం' అను రెండు సిద్ధాంతములు వ్యర్థములు. హ్రస్వదీర్ఘములు ఇకారాంత, ఈకారాంతములే కావు. అకారాంత, ఆకారాంతములును గలవు. కొన్ని కొన్ని వివరించుతాము.{{float right|181}} </div><noinclude><references/></noinclude> 0fcom7xuoht4ur3hkdsprl9ko70fynv 398213 398212 2022-08-23T03:40:50Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{Telugu poem|type=|lines=<poem>శంభురాజాది ప్రశస్తమండలికుల చెఱిచి యేలండె కాంచీపురంబు సింధు మంగళము గాసిగఁజేసి కాళవ పతి నీయకొలుపఁడే పలచమునకు రాయగండ గోపాలు నరాతిభయద రాయపెండెర బిరుదాభిరాము నుభయ రాయగండాంకు ఖండియరాతి తిక్క ధరణివిభుఁ బోల రాజుల కరిదిగాదె.</poem>|ref=175}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|176}} </div> {{Telugu poem|type=క.|lines=<poem>భూరి శుభగుణోత్తరులగు వారికి ధీరులకు ధరణివల్లభులకు వా క్పారుష్యము జనునే మహ దారుణమది విషముకంటె దహనముకంటెన్.</poem>|ref=177}} {{left margin|5em}}'ధరణి' - హ్రస్వము.{{float right|178}} </div> {{left margin|5em}}ఇటువలె తెలుగు కావ్యములందు ('ధరణి' మొదలగు పదములు కవులు) హ్రస్వములని వ్రాసినారు. గీర్వాణ సమాసములు ఏ (భాషా)కావ్యమందు (నైన) నొకటే.{{float right|179}}</div> {{left margin|5em}}అంబ, లక్ష్మి మొదలైనవి ఏకపదములు (తెలుగున హ్రస్వములుగా)నుండును.{{float right|180}} </div> {{left margin|5em}}ఇదివరకు వ్రాసిన సంస్కృతాంధ్ర లక్ష్యములు అధర్వణాచార్యులువారు పుట్టక మునుపటివి. ప్రతాపరుద్రయశోభూషణాది సంస్కృతకావ్యములందును, కాశీఖండము మొదలైన తెలుగుకావ్యములందున నిటువలెనే హ్రస్వ, దీర్ఘములు (గల రూపములు) గలవు. గ్రంథవిస్తరమని వ్రాయలేదు. అధర్వణాచార్యుల వారి కారికల కన్నను ముందువారును, పిమ్మటివారును గూడా రచించిన హ్రస్వదీర్ఘ(ములుగల పద)ప్రయోగములు బహులములు గలవు. కావున నహోబల పండితులవారు వ్రాసిన గ్రంథము- అనగా, 'అధర్వణ వచనమేవ మానం' 'స్థితి నిర్వాహార్థం' అను రెండు సిద్ధాంతములు వ్యర్థములు. హ్రస్వదీర్ఘములు ఇకారాంత, ఈకారాంతములే కావు. అకారాంత, ఆకారాంతములును గలవు. కొన్ని కొన్ని వివరించుతాము.{{float right|181}} </div><noinclude><references/></noinclude> 9620ctpmy76i4823g30744dw1kdt63l 104 129970 398214 2022-08-23T03:51:13Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>భ్రుకుంసః - భ్రూకుంసః (= స్త్రీవేషధరపురుషుడు) అపగా - ఆపగా అరాతిః - ఆరాతిః అమిషం - ఆమిషం పటీర - పాటీరః అవాసః - ఆవాసః అంతరిక్షం - ఆంతరిక్షం ఉషరం - ఊషరం కదంబః - కాదంబః కరిణి - కారిణీ ఖనిః - ఖానిః గుడః - గూడః (=బెల్లము) చమరం - చామరం ఝరీ - ఝారీ ఝలః - ఝాలః (= పర్వతప్రవాహము) తపింఛం - తాపింఛం తుబరః - తూబరః (=వగరు) మసారః - మాసారః (=మణి) మదనః - మాదనః = ఉమ్మెత్త వలుకా - వాలుకా పులిందః - పూలిందః చటుః - చాటుః చపలం - చాపలః ముసలః - మూసలః భరః - భారః అగరం - ఆగారం అహితుండికః - ఆహితుండికః అమర్షం - ఆమర్షం అతిరూషః - ఆతిరూషః నసా - నాసా అవతారః - ఆవతరః ఉషణం - ఊషణం కమనః - కామనః కలంబః - కాలంబః కుణిః - కూణిః గ్రహః - గ్రాహః చతురః - చాతురః చికురః - చీకురః ఝరః - ఝారః తపనః - తాపనః త్రపుషం - త్రాపుషం పలాశః - పాలాశః మసురాః - మాసురాః (=వ్రీహులు, పణ్యస్త్రీలు) యమః - యామః శబరః - శాబరః వణిజ్యం - వాణిజ్యం చలం - చాలం పటచ్చారః - పాటచ్చరః మయూరః - మాయూర ప్రచీరం - ప్రాచీరం</poem></div></div><noinclude><references/></noinclude> 57wkzavtcxc2kflwu3fleorjzz26jo1 398215 398214 2022-08-23T03:52:38Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>భ్రుకుంసః - భ్రూకుంసః (=స్త్రీవేషధరపురుషుడు) అపగా - ఆపగా అరాతిః - ఆరాతిః అమిషం - ఆమిషం పటీర - పాటీరః అవాసః - ఆవాసః అంతరిక్షం - ఆంతరిక్షం ఉషరం - ఊషరం కదంబః - కాదంబః కరిణి - కారిణీ ఖనిః - ఖానిః గుడః - గూడః (=బెల్లము) చమరం - చామరం ఝరీ - ఝారీ ఝలః - ఝాలః (=పర్వతప్రవాహము) తపింఛం - తాపింఛం తుబరః - తూబరః (=వగరు) మసారః - మాసారః (=మణి) మదనః - మాదనః (=ఉమ్మెత్త) వలుకా - వాలుకా పులిందః - పూలిందః చటుః - చాటుః చపలం - చాపలః ముసలః - మూసలః భరః - భారః అగరం - ఆగారం అహితుండికః - ఆహితుండికః అమర్షం - ఆమర్షం అతిరూషః - ఆతిరూషః నసా - నాసా అవతారః - ఆవతరః ఉషణం - ఊషణం కమనః - కామనః కలంబః - కాలంబః కుణిః - కూణిః గ్రహః - గ్రాహః చతురః - చాతురః చికురః - చీకురః ఝరః - ఝారః తపనః - తాపనః త్రపుషం - త్రాపుషం పలాశః - పాలాశః మసురాః - మాసురాః (=వ్రీహులు, పణ్యస్త్రీలు) యమః - యామః శబరః - శాబరః వణిజ్యం - వాణిజ్యం చలం - చాలం పటచ్చారః - పాటచ్చరః మయూరః - మాయూర ప్రచీరం - ప్రాచీరం</poem></div></div><noinclude><references/></noinclude> ax90qkug8yz9czcr497wozcfqjadt74 104 129971 398217 2022-08-23T11:13:56Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 /* అచ్చుదిద్దబడిన */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>శ్రమః - శ్రామః. సహస్రం - సాహస్రం సుకరా - సూకరా=సాధుధేనువు అహో - ఆహో=అన్వయము ఆశ్చర్యార్థము. సదనం - సాదనం సుత్రామః - సూత్రామః స్ఫురత్ - స్ఫూరత్</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దముల ఆదివర్ణము అందు హ్రస్వదీర్ఘములు గలవు.{{float right|187}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>చేటా - చేటీ ఫేలా - ఫేలీ కాహలా - కాహలీ జ్యోత్స్నా - జ్యోత్స్నీ శోణా - శోణీ తండ్రా - తండ్రీ రాత్రా - రాత్రిః వాగురా - వాగురీ </poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు ఆకారాంతములు, ఈకారాంతములు = స్త్రీలింగములు గలవు. 'రాత్రిః' అనునది ఇకారాంత స్త్రీలింగము. {{float right|188}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>సాహిత్యం - సాహితీ పారంపర్యం - పారంపరీ ద్వయం - ద్వయీ అరరం - అరరీ మృణాలం - మృణాలీ ముకుటం - ముకుటీ శస్త్రం - శస్త్రీ పాండిత్యం - పాండితీ చాతుర్యం - చాతురీ త్రయం - త్రయీ నగరం - నగరీ ఖలినం - ఖలినీ మకుటం - మకుటీ నిర్ఝరః -నిర్ఝరీ</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు అకారాంత నపుంసకలింగములు, ఈకారాంత స్త్రీ లింగములు గలవు. 'నిర్ఝరః' అనునది పుంలింగము. {{float right|189}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2">సధర్మా - సుధర్మా మకులః - ముకులః మకుటం - ముకుటం భ్రకుంసః - భ్రకుంసః (=స్త్రీవేషధరపురుషుడు) ద్వాంక్షః - ధూంక్షః గల్భః - గుల్భః మకురః - ముకురః దరోదరం - దురోదరం క్షరికః - క్షురికః (=బాలిదచెట్టు)</div></div> {{left margin|5em}}—ఈ పదముల ఆదియందు అకారము, ఉకారము కలవు. {{float right|190}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2">మహికా - మిహికా మహిరః - మిహిరః</div></div><noinclude><references/></noinclude> b8i8sdk0kfp5v7ej9f7gbbyd17awh5h 398218 398217 2022-08-23T11:15:27Z దేవీప్రసాదశాస్త్రి 4290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="దేవీప్రసాదశాస్త్రి" /></noinclude>{{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>శ్రమః - శ్రామః. సహస్రం - సాహస్రం సుకరా - సూకరా=సాధుధేనువు అహో - ఆహో=అన్వయము ఆశ్చర్యార్థము. సదనం - సాదనం సుత్రామః - సూత్రామః స్ఫురత్ - స్ఫూరత్</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దముల ఆదివర్ణము అందు హ్రస్వదీర్ఘములు గలవు.{{float right|187}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>చేటా - చేటీ ఫేలా - ఫేలీ కాహలా - కాహలీ జ్యోత్స్నా - జ్యోత్స్నీ శోణా - శోణీ తండ్రా - తండ్రీ రాత్రా - రాత్రిః వాగురా - వాగురీ </poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు ఆకారాంతములు, ఈకారాంతములు = స్త్రీలింగములు గలవు. 'రాత్రిః' అనునది ఇకారాంత స్త్రీలింగము. {{float right|188}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>సాహిత్యం - సాహితీ పారంపర్యం - పారంపరీ ద్వయం - ద్వయీ అరరం - అరరీ మృణాలం - మృణాలీ ముకుటం - ముకుటీ శస్త్రం - శస్త్రీ పాండిత్యం - పాండితీ చాతుర్యం - చాతురీ త్రయం - త్రయీ నగరం - నగరీ ఖలినం - ఖలినీ మకుటం - మకుటీ నిర్ఝరః -నిర్ఝరీ</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ శబ్దములు అకారాంత నపుంసకలింగములు, ఈకారాంత స్త్రీ లింగములు గలవు. 'నిర్ఝరః' అనునది పుంలింగము. {{float right|189}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>సధర్మా - సుధర్మా మకులః - ముకులః మకుటం - ముకుటం భ్రకుంసః - భ్రకుంసః (=స్త్రీవేషధరపురుషుడు) ద్వాంక్షః - ధూంక్షః గల్భః - గుల్భః మకురః - ముకురః దరోదరం - దురోదరం క్షరికః - క్షురికః (=బాలిదచెట్టు)</poem></div></div> {{left margin|5em}}—ఈ పదముల ఆదియందు అకారము, ఉకారము కలవు. {{float right|190}}</div> {{left margin|5em}}<div style="column-count:2"><poem>మహికా - మిహికా మహిరః - మిహిరః</poem></div></div><noinclude><references/></noinclude> tf3fy73rf3nkw5kfv5iv2725b7r29yk